You are on page 1of 8

l

k
u
P l a r ik u n a aa

aa

Chaninchanapaq

Wawakuna awinankupaq

Muyupi kay chhika siqisqa


karichkan: ruwaykuna, uywakuna,
puquykuna, mikhuykuna.

Ajinata killa
pukayarparqa, chaypi
jallpa, killawan
ukllama tukurqanku.
Kayqa sapa iskay
chunka phichqayuq
watamanta
rikhurimun.

kachkallantaq. awispa
raqhanawan chaninchariy.

a
m

n
u
k
a
i
r
a
sm

Jisqun chunka
Suplemento Infanl del Conosur awpaqman N 157

N 90

Wisapaq mikhuna kananpaqqa:

PACHAMANTA UMANCHAKUNA

Caballo

Iskay

Imas imas kanman...


imapuni kanman?
Saqipusun chayqa chakipun;
ranqhanapaqqa pesanchis;
vino wakichinapaq sarunchis;
ukyaspa uma muyuchinchis.

Imas imas kanman...

Octubre 2015

IMASMARIKUNAP
k
yupayninta
churaychis.

Uk

Sumaq para wata kananpaq,


phuyuqa tawqa tawqalla kanan
tiyan. Chayta sapa wata
agostopi 1, 2, 3 punchaykuna
qhawarinapuni.

Kimsa

imapuni kanman? Qu ser, qu ser...


qu puede ser?
Ancha pataman wian,
De
bronce
el tronco,
laqhisninpis jatuchachaq,
las
hojas
de
esmeralda,
puunapaq palta paltalla,
el fruto de oro,
...............
Puquyninri qillulla warqhukamunman.
las flores de plata.

...............
....................

Q H I C H WATA YAC H A R I K U N A PAQ

Dibujo: Rolando Montao Cruz, 6 curso, U.E.: Challacava; V

Kaypiqa imilla wallunkarichkan. P


aq ayaq
awpaqinpi iskay runa qunqurchakikuchkanku.

Kaypiqa qhatupi kachkanku, kan puquykuna, tata,


mama, wawakuna, llanthuchas urapi ranqhachkanku.

Kay panqa lluqsinanpaq yanapariwanchis:

Campopiqa wawamantapacha tata,


mamawan jallpata llankaq riyku.
Kunanpis richkayku, jallpata wakichiq.

a phuyupi qhawarirqani (2013)

Aaskituman apachimunku

YACHARINA

Llinpikuna ima niyta m


unan

Ruwan: Ariel Calero Crdova

achaqakuchkani U.E. Beta


Raqaypanpa, Mizque, aaskitupaq janpi qhurakunamanta
siqini, Tiyan Tiyan qhuraqa maki, chaki qallusqasta
mayllanapaq, thaichin, chakichin ima

U.E Beta Raqaypanpa, Mizque. 3 A, primaria:


Aaskitupaq janpi qhurakunamanta qillqariyku, siqiyku
ima. Tukuy awiriychis. Panpa qhurasqa may sumaq.
PACHI PROFESOR Grover Ampuero.

ra riqsinar
u
p
a
w
ikuna
a
W

WAWAPURA
RIQSINARIKUNA LAQHIPIQA mana
wawakunallachu riqsinakunanku kanman,
tata, mama, awichu, yachachiqkuna,
kamachiqkuna. Tukuy riqsinarikuna
kanman. Chaypaq kay.

Hola amigos de la Revista Aaskitu, mi


nombre es Lic. Flix Sequeiros Quispe, soy
Profesor de la Unidad E
Llapallapani, Provincia Sebas
agador del
departamento de Oruro.
He recibido la revista Aaskitu y me encanta el
nias y nios que leen esta hermosa revista.

;Mamaywan feriaman jamuyku, apamuyku papa puquchisqaykuta,


nuqapis juchuymantapacha tukuy laya papata riqsinia.

AASKITU # 90 Octubre 2015 CENDA Av. Tadeo Haenke 2231 Telf.: 4243412 Fax:4 281502 Casilla: 3226 www: cenda.org Cochabamba - Bolivia -.(Jr)

COLORES DE LA WIPHALA
- ROJO: representa al Planeta Tierra, es la
expresin del hombre en el desarrollo
intelectual, es la filosoa csmica en el
pensamiento y conocimiento de los sabios.
Todo el mundo material visible.
- NARANJA: representa la sociedad y la cultura;
tambin expresa la conservacin y procreacin
de la especie humana, considerada como la
ms preciada riqueza patrimonial. Es la salud
y la medicina, la formacin y la educacin, la
prcca cultural de la juventud dinmica.
- AMARILLO: representa la energa y la fuerza,
la reciprocidad y complementariedad. Es la
expresin de los principios morales del
hombre. Es la dualidad hombre mujer, son
las leyes y normas, la prcca colecvista de
solidaridad humana.

Yachachiqkunapaq
12 de octubre: "Da del Respeto a la
Diversidad Cultural Americana..."
Yachakuqkunaw

ariyta kay jina llankaykunata.


Kaytaqa ruwarisqanku yachakuqkuna
Quinto Grado Ins
alla
Alta Gracia, CrdobaAr
Riqsirichiwanchis Mara
Eugenia Fernandez.
Wiphala runtu apanapi,
botella tapaspi ima.
www: quintomf.blogspot.com

- BLANCO: representa al empo y la dialcca;


la historia cclica. Es el desarrollo de la ciencia
y la tecnologa, el arte, el trabajo intelectual y
manual que genera la reciprocidad y armona
dentro de la estructura comunitaria.
- VERDE: representa la economa y la
produccin. Simboliza a las riquezas naturales,
la flora y la fauna, los recursos hidrolgicos y
minerales, a la erra y al territorio.

Kay wiphalaqa botella tapasmanta.


Tukuy laya runa kanchis, uk runa jinalla kawsakuna.
Anchaytapis parlarisunman yachakuqkunawanqa.

- AZUL: representa al espacio, la energa


csmica, al infinito, al espritu que anima todo.
- VIOLETA: representa a la polca y la
ideologa social y comunitaria, el Estado, como
una instancia superior. La estructura de poder;
las organizaciones sociales, econmicas y
culturales, y la administracin del pueblo y la
Nacin.
Fuente: Katari.org Wikipedia.org Pueblosoriginarios.com
Wiphala.org Ministerio de Defensa de Bolivia

Qullasuyu WIPHALAMANTA

YACHARINA

Feria de Salud y educacin sociopr

s
o
t
s
ocioproduct en marcha
c
e
y
o
r
P
ivos

Wiphalas taw

Kay tawa wiphalasqa umayta


muyurpachiwan. Nuqanchis QULLASUYU kanchis , aswan
jatun suyu kasqanchis. Kunanqa pueblos indgenas originarios
campesinosqas wiphalataqa chinkasqamantaa, uqharikapunchis.
Kunanqa smbolo patrio Bolivia suyumanta.
CHINCHASUYU puka chawpinpi

KUNTISUYU qillu chawpinpi

MAPA TAWANTINSUYU

UK RUNA JINALLA PACHAWAN, RUNAWAN


KAWSASQANKUTA WIPHALAQA RIKUCHIN

QULLASUYU yuraq chawpinpi

Qullasuyuq wiphalanpiqa yuraq chawpinqa, chayqa


qanchis Markas, Suyus niyta munan, uk ayllu jina
kawsakusqanku, jallpasninku pata, chawpi, ukhu qui
jallpa kapuyninku, chanta qhari, warmi, chacha, warmi
kawsakuyninku, mana taqa taqasqachu
kawsayninkuqa, pachamamawan, jallpawan, runawan
uklla kasqankuta wiphalaqa riqsichin.
wiphalaqa tawa kantusniyuq, sapa kantun tawa
aakuna Ayar karqanku paykunata rikuchin, sapa Ayar
uk suyumanta kamachik karqa.

Nos lavamos las manos para vivir


saludables

AASKITU # 90 Octubre 2015 CENDA Av. Tadeo Haenke 2231 Telf.: 4243412 Fax:4 281502 Casilla: 3226 www: cenda.org Cochabamba - Bolivia -.(Jr)

ANTISUYU qurmir chawpinpi

WIPHALAQ RIKHURIYNIN
Wiphalaqa nacin Andinapta (aymara, qhichwa) rikuchikuynin, mana chhuquchu,
tawa kantusnin uk riklla, qanchis llinpiyuq. Kay rimayqa rikhurin Wiphay
(atipaymanta) laphaqi (wayrawan phukllan), aymar qallumanta. Yacharinapaq
Tawantinsuyu japiypi karqanku: Ecuador, Per, Bolivia, Chile, Argentina
llinpisninqa mana uk riqchu, sapa suyupta chawpinpiqa uk llinpi. Antisuyu qumir
chawpinpi, Chinchasuyu puka chawpinpi, Kuntinsuyu qillu chawpinpi,
Qullansuyu yuraq chawpinpi, aswan jatun suyutaq (mapa qhawarina) 1987
watapi investigadores Instituto Nacional de Arqueologa boliviana (INAR)
nisqamanta, maskaspa cultura andinaq wiphalanta qanchis columnas, qanchis
filas, tukuyninpi 49 cuadrosniyuq. Wiphala cultura Andinaq kawsaynin, niyta
munan Pachakama (qallariynin), Pachamama (jallpa) Wiphalaqa Tiwantinsuyuq kaynin.

a, Poop-Oruro

En la feria de salud en Poop-Oruro, estudiantes de


la Unidad E
a Ismael Montes explicaron
sobre la importancia del aseo de las manos.
Jhamil Rodrguez cont al Aaskitu: Antes los
abuelos para lavar
aban agua de
carbn, agua de quinua y agua de chuo; ahora las
per
amos jabn comn, jabn lquido y
a que nuestras manos estn ms
limpias.
Aconsejamos lavarse las manos antes y despus de
comer, tres veces al da

PROYECTO SOCIOPRODUCTIVO

RECICLAJE
Hemos construido floreros, porta objetos, adornos.

Aprendemos a reciclar el material en desuso


Nosotros somos estudiantes del 5to A de la unidad
a Simn Bolvar que se encuentra en Totoral-Oruro.
E
, que
Como parte de nuestro proyecto socio pr
eciclaje de materiales en desuso, junto a
consis
nuestro profesor, hemos cons
botellas desechables, joyeritos hechos de envases de lata
con tela y encaje. Tambin hemos hecho mscaras con
papel de peridico y engrudo.
Este proyecto lo hemos hecho para que podamos valorar
ms nuestro medio ambiente y cuidarlo mucho.

Keila Pozo, Sheyla Gabriel, Ana Ancalle, Adriana Choque, Jade Torrez, Paola
Balczar, Jhoseline Alejandro. Profesor: Jhimmy Alcnz Hidalgo.

El AASKITU agradece al profesor Jhimmy Alcnz Hidalgo por compartir el trabajo de su curso.

w
i
a
c
,
h
n
i
t
a
u
k
u
w
nawan
a
n
u
k
a
m
a
m
,
n
a
w
a
n
PACHAMANTA PARLARIKURQAYKU
u
k
a
t
a
T
Nuqapis tiempo
qhawamurqani, as waliqlla
kay wata kanqa, nichkani.

Kayta apachimunku U.E. Beta Raqaypampa, Mizque 5


curso. Pachi ninchis yachachiqninkuta Aleyda Colque
Torrico, wawakunawan llankarisqanmanta.

Yachachiqniykuwan agosto
waymanta
llankarirqayku. Ima seasta
waturina tarpuyta
qallarinapaq, chayta wasipi
tapuykacharirqayku.
Tatasniyku yachayninkuta
willariwayku, chayta
Aaskitu paqanpaq
apachimuyku, waq
wawakunapis
yachanankupaq. nin Cecilia
Meneces

DURAZNO SACHA

Ruwan: Alejandrina
Inturias

PAPA YURA YACHAN

Aaskitupaq ruwarichkani,
nuqaqa durazno sacha tikapi
seata qumun, chayta
yachaqarini, siqichkani

Ruwan: Celia Meneces Flores.


PACHI yachachiq Aleyda Colque Torrico.
Aaskitu panqapaq apachimusqaykimanta.

Imaptin runa wawasnintin


ripurachkanku
Wawakuna yachana yan imapunitaq
jaqay Siria llaqtapi kachkan, runa akariypi
rikhurin, bombardeoswan waurachkanku,
waqcha mana tatayuq, mana mamayuq
rikhurichkanku. May chhika runaa waun.
Ajinapiqa wawakunaq derechosnin Siriapi
sarusqa kachkan. Wawaspata ima
derechos phirikuchkan: Derecho a la Vida,
a tener territorio, salud, educacin, a tener
familia, waqkunapiwan.

Medio Oriente ninchis Jesucristo llaqtan


chayta. Chayniqpi kachkan Afganistan,
Siria, Irak, Turqua, norte de Africa
Ajina jatun llakiypi rikhurispa,
nisqamanta ima naciones kachkanku.
maychhika
runa
wawasninku
Chaypi guerra unaysitua kachkan,
aysarisqa chusarapusanku Europa
gobiernosninku dictadores, lisos kanku.
llaqtakunaman.
Prensa
Chanta kan maychhika petrleo chayta
internacionalqa emigrantes kanku
uk machhka runalla capataykun, qhapaq
nispalla parlanku, mana ninkuchu ima
nacionespaq yanapanwan. Chaykuna
jawa
aqna
llakiypi
runa
guerrata jatarichinku chay nacionespi
rikhurisqantaqa.
terroristas, jinallataq religiones pura
Europa llaqtakunapi runaqa -qalata
sinchi qunakupi kasankichis nispalla
Sirios juntaykamusawanchik- nispa
qalata runata kantumanta jasutisanku. Wawakuna sinchi mancharisqa phiarikusanku.
paykunaq
Bombardeoswan
wasisninku,
ni mayman ayqiyta
gobiernosnillankutaq guerrataqa
ankuchu, manaa allin uqharisanku jaqay medio oriente
chaqrasninku, llankana wasis qala
kawsay kanchu Siriapiqa.
phirisqa rikhurin chay guerra jawa.
chiqapiqa. Kay llakiy kawsayta
rikusqa ninrisninkumanta chhallmananku yan chay
CANCIN: Nios de Siria
guerrata sayachinankupaq. Chanta yanapamuchunku
Wawakuna takispa riqsichiyta munanku akariyninkuta
chay naciones jasutisqasta waqmanta kawsayninku
Somos nios de Siria. Mirad lo que nos est pasando, estamos
qhallallananpaq. (lahaine.org/eT4s)
sufriendo masacres, matanzas, desahucios y el miedo nos
domina. Los sueos de nuestra infancia permanecen en nuestro
interior y todava no han crecido.
Injusto, dinos: Qu hemos hecho para que nos asesines?
RECITACIN
Puedes matarnos, puedes hacernos sufrir, puedes dejarnos
hurfanos y puedes asesinarnos, pero no podrs cambiar lo que
hay en nuestros corazones.

Phuyu

WAWA K U N A TATA , M A M AWA N AY Q I C H K A N K U


GUERRA Siriapi, Medio Oriente

Ruwan: Juan Carlos Rojas Rodriguez

Protegednos de los bombardeos, proteged nuestra infancia.


Han derrumbado nuestras casas, y han quemado nuestro
colegio. Mundo, Qu est pasando? Vuestro silencio nos est
matando!. Tenemos derechos a vivir con seguridad, libertad y
dignidad... En Al Hula han asesinado a los nios, y la sangre se
est derramando a chorros. Mundo, Dnde ests?, Por qu
ace ver cmo el ejrcito asesina a
los nios pequeos? Mundo basta ya de tanto silencio, nos
estamos muriendo. Que Dios nos d paciencia!

Siria en el mundo. Yachachiqwan globo


terraqueo qhawariychis, chaypi Medio Oriente
llaqtakunata tarispa, aswanta kay guerramanta
yachaqariychis, parlarikuychiq.

w
i
a
c
,
h
n
i
t
a
u
k
u
w
nawan
a
n
u
k
a
m
a
m
,
n
a
w
a
n
PACHAMANTA PARLARIKURQAYKU
u
k
a
t
a
T
Nuqapis tiempo
qhawamurqani, as waliqlla
kay wata kanqa, nichkani.

Kayta apachimunku U.E. Beta Raqaypampa, Mizque 5


curso. Pachi ninchis yachachiqninkuta Aleyda Colque
Torrico, wawakunawan llankarisqanmanta.

Yachachiqniykuwan agosto
waymanta
llankarirqayku. Ima seasta
waturina tarpuyta
qallarinapaq, chayta wasipi
tapuykacharirqayku.
Tatasniyku yachayninkuta
willariwayku, chayta
Aaskitu paqanpaq
apachimuyku, waq
wawakunapis
yachanankupaq. nin Cecilia
Meneces

DURAZNO SACHA

Ruwan: Alejandrina
Inturias

PAPA YURA YACHAN

Aaskitupaq ruwarichkani,
nuqaqa durazno sacha tikapi
seata qumun, chayta
yachaqarini, siqichkani

Ruwan: Celia Meneces Flores.


PACHI yachachiq Aleyda Colque Torrico.
Aaskitu panqapaq apachimusqaykimanta.

Imaptin runa wawasnintin


ripurachkanku
Wawakuna yachana yan imapunitaq
jaqay Siria llaqtapi kachkan, runa akariypi
rikhurin, bombardeoswan waurachkanku,
waqcha mana tatayuq, mana mamayuq
rikhurichkanku. May chhika runaa waun.
Ajinapiqa wawakunaq derechosnin Siriapi
sarusqa kachkan. Wawaspata ima
derechos phirikuchkan: Derecho a la Vida,
a tener territorio, salud, educacin, a tener
familia, waqkunapiwan.

Medio Oriente ninchis Jesucristo llaqtan


chayta. Chayniqpi kachkan Afganistan,
Siria, Irak, Turqua, norte de Africa
Ajina jatun llakiypi rikhurispa,
nisqamanta ima naciones kachkanku.
maychhika
runa
wawasninku
Chaypi guerra unaysitua kachkan,
aysarisqa chusarapusanku Europa
gobiernosninku dictadores, lisos kanku.
llaqtakunaman.
Prensa
Chanta kan maychhika petrleo chayta
internacionalqa emigrantes kanku
uk machhka runalla capataykun, qhapaq
nispalla parlanku, mana ninkuchu ima
nacionespaq yanapanwan. Chaykuna
jawa
aqna
llakiypi
runa
guerrata jatarichinku chay nacionespi
rikhurisqantaqa.
terroristas, jinallataq religiones pura
Europa llaqtakunapi runaqa -qalata
sinchi qunakupi kasankichis nispalla
Sirios juntaykamusawanchik- nispa
qalata runata kantumanta jasutisanku. Wawakuna sinchi mancharisqa phiarikusanku.
paykunaq
Bombardeoswan
wasisninku,
ni mayman ayqiyta
gobiernosnillankutaq guerrataqa
ankuchu, manaa allin uqharisanku jaqay medio oriente
chaqrasninku, llankana wasis qala
kawsay kanchu Siriapiqa.
phirisqa rikhurin chay guerra jawa.
chiqapiqa. Kay llakiy kawsayta
rikusqa ninrisninkumanta chhallmananku yan chay
CANCIN: Nios de Siria
guerrata sayachinankupaq. Chanta yanapamuchunku
Wawakuna takispa riqsichiyta munanku akariyninkuta
chay naciones jasutisqasta waqmanta kawsayninku
Somos nios de Siria. Mirad lo que nos est pasando, estamos
qhallallananpaq. (lahaine.org/eT4s)
sufriendo masacres, matanzas, desahucios y el miedo nos
domina. Los sueos de nuestra infancia permanecen en nuestro
interior y todava no han crecido.
Injusto, dinos: Qu hemos hecho para que nos asesines?
RECITACIN
Puedes matarnos, puedes hacernos sufrir, puedes dejarnos
hurfanos y puedes asesinarnos, pero no podrs cambiar lo que
hay en nuestros corazones.

Phuyu

WAWA K U N A TATA , M A M AWA N AY Q I C H K A N K U


GUERRA Siriapi, Medio Oriente

Ruwan: Juan Carlos Rojas Rodriguez

Protegednos de los bombardeos, proteged nuestra infancia.


Han derrumbado nuestras casas, y han quemado nuestro
colegio. Mundo, Qu est pasando? Vuestro silencio nos est
matando!. Tenemos derechos a vivir con seguridad, libertad y
dignidad... En Al Hula han asesinado a los nios, y la sangre se
est derramando a chorros. Mundo, Dnde ests?, Por qu
ace ver cmo el ejrcito asesina a
los nios pequeos? Mundo basta ya de tanto silencio, nos
estamos muriendo. Que Dios nos d paciencia!

Siria en el mundo. Yachachiqwan globo


terraqueo qhawariychis, chaypi Medio Oriente
llaqtakunata tarispa, aswanta kay guerramanta
yachaqariychis, parlarikuychiq.

Qullasuyu WIPHALAMANTA

YACHARINA

Feria de Salud y educacin sociopr

s
o
t
s
ocioproduct en marcha
c
e
y
o
r
P
ivos

Wiphalas taw

Kay tawa wiphalasqa umayta


muyurpachiwan. Nuqanchis QULLASUYU kanchis , aswan
jatun suyu kasqanchis. Kunanqa pueblos indgenas originarios
campesinosqas wiphalataqa chinkasqamantaa, uqharikapunchis.
Kunanqa smbolo patrio Bolivia suyumanta.
CHINCHASUYU puka chawpinpi

KUNTISUYU qillu chawpinpi

MAPA TAWANTINSUYU

UK RUNA JINALLA PACHAWAN, RUNAWAN


KAWSASQANKUTA WIPHALAQA RIKUCHIN

QULLASUYU yuraq chawpinpi

Qullasuyuq wiphalanpiqa yuraq chawpinqa, chayqa


qanchis Markas, Suyus niyta munan, uk ayllu jina
kawsakusqanku, jallpasninku pata, chawpi, ukhu qui
jallpa kapuyninku, chanta qhari, warmi, chacha, warmi
kawsakuyninku, mana taqa taqasqachu
kawsayninkuqa, pachamamawan, jallpawan, runawan
uklla kasqankuta wiphalaqa riqsichin.
wiphalaqa tawa kantusniyuq, sapa kantun tawa
aakuna Ayar karqanku paykunata rikuchin, sapa Ayar
uk suyumanta kamachik karqa.

Nos lavamos las manos para vivir


saludables

AASKITU # 90 Octubre 2015 CENDA Av. Tadeo Haenke 2231 Telf.: 4243412 Fax:4 281502 Casilla: 3226 www: cenda.org Cochabamba - Bolivia -.(Jr)

ANTISUYU qurmir chawpinpi

WIPHALAQ RIKHURIYNIN
Wiphalaqa nacin Andinapta (aymara, qhichwa) rikuchikuynin, mana chhuquchu,
tawa kantusnin uk riklla, qanchis llinpiyuq. Kay rimayqa rikhurin Wiphay
(atipaymanta) laphaqi (wayrawan phukllan), aymar qallumanta. Yacharinapaq
Tawantinsuyu japiypi karqanku: Ecuador, Per, Bolivia, Chile, Argentina
llinpisninqa mana uk riqchu, sapa suyupta chawpinpiqa uk llinpi. Antisuyu qumir
chawpinpi, Chinchasuyu puka chawpinpi, Kuntinsuyu qillu chawpinpi,
Qullansuyu yuraq chawpinpi, aswan jatun suyutaq (mapa qhawarina) 1987
watapi investigadores Instituto Nacional de Arqueologa boliviana (INAR)
nisqamanta, maskaspa cultura andinaq wiphalanta qanchis columnas, qanchis
filas, tukuyninpi 49 cuadrosniyuq. Wiphala cultura Andinaq kawsaynin, niyta
munan Pachakama (qallariynin), Pachamama (jallpa) Wiphalaqa Tiwantinsuyuq kaynin.

a, Poop-Oruro

En la feria de salud en Poop-Oruro, estudiantes de


la Unidad E
a Ismael Montes explicaron
sobre la importancia del aseo de las manos.
Jhamil Rodrguez cont al Aaskitu: Antes los
abuelos para lavar
aban agua de
carbn, agua de quinua y agua de chuo; ahora las
per
amos jabn comn, jabn lquido y
a que nuestras manos estn ms
limpias.
Aconsejamos lavarse las manos antes y despus de
comer, tres veces al da

PROYECTO SOCIOPRODUCTIVO

RECICLAJE
Hemos construido floreros, porta objetos, adornos.

Aprendemos a reciclar el material en desuso


Nosotros somos estudiantes del 5to A de la unidad
a Simn Bolvar que se encuentra en Totoral-Oruro.
E
, que
Como parte de nuestro proyecto socio pr
eciclaje de materiales en desuso, junto a
consis
nuestro profesor, hemos cons
botellas desechables, joyeritos hechos de envases de lata
con tela y encaje. Tambin hemos hecho mscaras con
papel de peridico y engrudo.
Este proyecto lo hemos hecho para que podamos valorar
ms nuestro medio ambiente y cuidarlo mucho.

Keila Pozo, Sheyla Gabriel, Ana Ancalle, Adriana Choque, Jade Torrez, Paola
Balczar, Jhoseline Alejandro. Profesor: Jhimmy Alcnz Hidalgo.

El AASKITU agradece al profesor Jhimmy Alcnz Hidalgo por compartir el trabajo de su curso.

Aaskituman apachimunku

YACHARINA

Llinpikuna ima niyta m


unan

Ruwan: Ariel Calero Crdova

achaqakuchkani U.E. Beta


Raqaypanpa, Mizque, aaskitupaq janpi qhurakunamanta
siqini, Tiyan Tiyan qhuraqa maki, chaki qallusqasta
mayllanapaq, thaichin, chakichin ima

U.E Beta Raqaypanpa, Mizque. 3 A, primaria:


Aaskitupaq janpi qhurakunamanta qillqariyku, siqiyku
ima. Tukuy awiriychis. Panpa qhurasqa may sumaq.
PACHI PROFESOR Grover Ampuero.

ra riqsinar
u
p
a
w
ikuna
a
W

WAWAPURA
RIQSINARIKUNA LAQHIPIQA mana
wawakunallachu riqsinakunanku kanman,
tata, mama, awichu, yachachiqkuna,
kamachiqkuna. Tukuy riqsinarikuna
kanman. Chaypaq kay.

Hola amigos de la Revista Aaskitu, mi


nombre es Lic. Flix Sequeiros Quispe, soy
Profesor de la Unidad E
Llapallapani, Provincia Sebas
agador del
departamento de Oruro.
He recibido la revista Aaskitu y me encanta el
nias y nios que leen esta hermosa revista.

;Mamaywan feriaman jamuyku, apamuyku papa puquchisqaykuta,


nuqapis juchuymantapacha tukuy laya papata riqsinia.

AASKITU # 90 Octubre 2015 CENDA Av. Tadeo Haenke 2231 Telf.: 4243412 Fax:4 281502 Casilla: 3226 www: cenda.org Cochabamba - Bolivia -.(Jr)

COLORES DE LA WIPHALA
- ROJO: representa al Planeta Tierra, es la
expresin del hombre en el desarrollo
intelectual, es la filosoa csmica en el
pensamiento y conocimiento de los sabios.
Todo el mundo material visible.
- NARANJA: representa la sociedad y la cultura;
tambin expresa la conservacin y procreacin
de la especie humana, considerada como la
ms preciada riqueza patrimonial. Es la salud
y la medicina, la formacin y la educacin, la
prcca cultural de la juventud dinmica.
- AMARILLO: representa la energa y la fuerza,
la reciprocidad y complementariedad. Es la
expresin de los principios morales del
hombre. Es la dualidad hombre mujer, son
las leyes y normas, la prcca colecvista de
solidaridad humana.

Yachachiqkunapaq
12 de octubre: "Da del Respeto a la
Diversidad Cultural Americana..."
Yachakuqkunaw

ariyta kay jina llankaykunata.


Kaytaqa ruwarisqanku yachakuqkuna
Quinto Grado Ins
alla
Alta Gracia, CrdobaAr
Riqsirichiwanchis Mara
Eugenia Fernandez.
Wiphala runtu apanapi,
botella tapaspi ima.
www: quintomf.blogspot.com

- BLANCO: representa al empo y la dialcca;


la historia cclica. Es el desarrollo de la ciencia
y la tecnologa, el arte, el trabajo intelectual y
manual que genera la reciprocidad y armona
dentro de la estructura comunitaria.
- VERDE: representa la economa y la
produccin. Simboliza a las riquezas naturales,
la flora y la fauna, los recursos hidrolgicos y
minerales, a la erra y al territorio.

Kay wiphalaqa botella tapasmanta.


Tukuy laya runa kanchis, uk runa jinalla kawsakuna.
Anchaytapis parlarisunman yachakuqkunawanqa.

- AZUL: representa al espacio, la energa


csmica, al infinito, al espritu que anima todo.
- VIOLETA: representa a la polca y la
ideologa social y comunitaria, el Estado, como
una instancia superior. La estructura de poder;
las organizaciones sociales, econmicas y
culturales, y la administracin del pueblo y la
Nacin.
Fuente: Katari.org Wikipedia.org Pueblosoriginarios.com
Wiphala.org Ministerio de Defensa de Bolivia

l
k
u
P l a r ik u n a aa

aa

Chaninchanapaq

Wawakuna awinankupaq

Muyupi kay chhika siqisqa


karichkan: ruwaykuna, uywakuna,
puquykuna, mikhuykuna.

Ajinata killa
pukayarparqa, chaypi
jallpa, killawan
ukllama tukurqanku.
Kayqa sapa iskay
chunka phichqayuq
watamanta
rikhurimun.

kachkallantaq. awispa
raqhanawan chaninchariy.

a
m

n
u
k
a
i
r
a
sm

Jisqun chunka
Suplemento Infanl del Conosur awpaqman N 157

N 90

Wisapaq mikhuna kananpaqqa:

PACHAMANTA UMANCHAKUNA

Caballo

Iskay

Imas imas kanman...


imapuni kanman?
Saqipusun chayqa chakipun;
ranqhanapaqqa pesanchis;
vino wakichinapaq sarunchis;
ukyaspa uma muyuchinchis.

Imas imas kanman...

Octubre 2015

IMASMARIKUNAP
k
yupayninta
churaychis.

Uk

Sumaq para wata kananpaq,


phuyuqa tawqa tawqalla kanan
tiyan. Chayta sapa wata
agostopi 1, 2, 3 punchaykuna
qhawarinapuni.

Kimsa

imapuni kanman? Qu ser, qu ser...


qu puede ser?
Ancha pataman wian,
De
bronce
el tronco,
laqhisninpis jatuchachaq,
las
hojas
de
esmeralda,
puunapaq palta paltalla,
el fruto de oro,
...............
Puquyninri qillulla warqhukamunman.
las flores de plata.

...............
....................

Q H I C H WATA YAC H A R I K U N A PAQ

Dibujo: Rolando Montao Cruz, 6 curso, U.E.: Challacava; V

Kaypiqa imilla wallunkarichkan. P


aq ayaq
awpaqinpi iskay runa qunqurchakikuchkanku.

Kaypiqa qhatupi kachkanku, kan puquykuna, tata,


mama, wawakuna, llanthuchas urapi ranqhachkanku.

Kay panqa lluqsinanpaq yanapariwanchis:

Campopiqa wawamantapacha tata,


mamawan jallpata llankaq riyku.
Kunanpis richkayku, jallpata wakichiq.

a phuyupi qhawarirqani (2013)

You might also like