You are on page 1of 3

Compartilhar

Imprimir
Enviarporemail
Diminuir/Aumentaraletra
NOTCIASNotcias
Segunda,09denovembrode2009

"Deusnoexiste":polmicaantologiasobreatesmo
Olivro"DiosnoExiste",antologiadeartigosdepensadorese
escritoresdetodasaspocas,outraaomilitantecontraareligio,
fontedeviolnciaesubmissoparaoorganizadorbritnico
ChristopherHitchens.
AreportagemdeGustavoVarela,publicadanaRevista,dojornal
Clarn,07112009.AtraduodeMoissSbardelotto.
Deusestmorto:assimsentenciouF.Nietzscheemseulivro"A
CinciaGaia",em1882,hmaisdeumsculo.Noentanto,as
discussescontemporneasemtornodopensamentoreligiosoeda
presenadedeusnasprticashumanasparecemcontradizeressa
proclamaoeinauguraroretornodeumproblemafilosficoquea
modernidade,supnhamos,haviadespachadoparasempre.
GianniVattimo,RichardRorty,JrgenHabermas,JacquesDerrida,HansGadamer,dentre
outros,escrevem,discutem,serenememmesasredondasouemconversaestericasparafalarde
religio,eentoDeus,aBblia,osagrado,atrindade,Moissouafvoltamafazerpartedeuma
bateriaconceitualfilosficaqueacreditvamosobsoleta.
Porqu?Qualanecessidadedesseretorno?Noestavaclaroqueopensamentocrticoexigeofim
dasreligiesoudequalqueroutraformadeclausuratranscendente?Noosuficienteacinciapara
averdade,comoacordoparaamoral,comademocraciaparaapoltica,oucomapsicanliseparaa
angstiaexistencial?DepoisdeNietzsche,deFreudedeMarx,precisovoltarapensamemDeus
ounareligioouemumaforadivinaparaedificaronossopensamentohumano?
Aolongodamodernidade,eparticularmentenosculoXX,aprendemosapensarsemdeus:a
antropologia,apoltica,asociologia,apsicanlise,apedagogia,enfim,todasasformas
contemporneasdepensarexcluemdeusdeseuquadradodeexplicaes.Quaissoasrazesdesse
retornodoreligiosareflexoterica?
Nohdvidadequehabitamosofimdeumapoca.Acrisedopensamentomoderno,anunciadaem
milharesdepginassoboprefixops(psmodernidade,pshumanos,psindustrialetc.)implica
emumgiroeemumametamorfosenosconceitosenosvaloressobreosquaisosentidodasprticas
humanashaviaseedificadodesdeosculoXVIIemdiante.DepoisdamortetericadeDeus,
assistimosofimdaVerdade,dosgrandesrelatos,daobjetividade,dahistria,dasideologias,datica
humanista.Opensamentocontemporneoparecesereferirquedacomoummododeafirmara
incertezaqualestexpostoquandoperdeasustentaoquearazolheofereceupormaisde300
anos.Ademoliodoedifciomodernodeixaescombros:culpas,ausncias,reconstrues,crticas,
obsesses,abandono,reordenamentos.Ofimdametafsicaedoniilismoquelheseguiu,anunciado
porNietzscheedepoisporHeidegger,umdeseusefeitos.
Anecessidadedeumanovaontologiaoutro.Deleuze,Badiou,Sloterdijk,Negri,Baudrillard,
entretantosautores,fazemsecargodadevastaomodernae,semanecessidadedeDeus,elaboram
todaumasiderurgiatericaparafraguarosfundamentosfilosficosemumnovosolo.

nessaperspectivadereconhecimentodofimdametafsicanaqualselocalizaofilsofoitaliano
GianniVattimo.Mas,longedaquelestericosqueprescindemdeDeus,Vattimovoltasobreo
pensamentoreligiosoeafirmaqueoniilismopsmoderno,o"pensamentofraco"talcomoeleo
chama,a"verdadeatualdocristianismo".Isso,longedeterumolharcrticosobreapoca
contemporneo,umaafirmaopositivaenquantosupeaquedadosgrandesrelatos,aderrubadada
verdadeobjetivadacinciae,comisso,apossibilidadedainterpretaoeaemergnciadadiferena.
Seaverdadeuma"experinciadeparticipaoemumacomunidade",adiferenanasdiversas
interpretaespossvelgraasverdadedoamor,acaridade.Ofatodesesuporumaverdade
objetiva,isto,transcendentehistria,afontedosfundamentalismosahermenutica,como
possibilidadedeinterpretao,aexperinciadeumaexistnciahistrica,nosdaverdade,mas
tambmdoshomens.Porisso,paraVattimo,aencarnaodeDeusemCristo"arennciasua
prpriatranscendncia",isto,odesdobramentodeumcristianismoantimetafsico,emqueDeus
mundano,estrebaixadoeforadocuelongedeserumaverdadeobjetivaquedeveseimprcomo
nicofundamento,umamensagemhistricadesalvao,isto,deinterpretao.Apartirdessa
perspectiva,amortedeDeusanunciadaporNietzsche,podeservistacomo"amortedeCristona
CruznarradapelosEvangelhos".
Oniilismoofimdametafsicaeoimpriodadiferena,spossvelpormeiodoamor.Isto,diante
daintolernciadosfundamentalismos,Vattimopropeacaridadecristcomoonicovalorquenos
permiteaceitarasdiferenasereduziraviolncia.Areligioretorna,nopensamentodofilsofo
italiano,como"noreligio",isto,nocomoumdogmanemcomoinstituioindiscutvel.
DiantedeposiescomoadeVattimo,emqueoreligiosovistoerecuperadoapartirdofimda
modernidade,outrasleiturasinsistememlevarDeusajuzoeasubmetloaotribunaldarazo.O
motivoprincipaldessasinterpretaesdecorteiluministaadeenfrentarostotalitarismospolticos
debasereligiosa,emqueofundamentodivinotranscendenecessariamenteasfronteirasdareligioe
sefazviolnciaterrorista,atentadoemorte.
AquedadasTorresGmeasemsetembrode2001,almdeumareflexosobresuasderivaesna
polticadoOcidente,abriunovamenteodebatesobreaexistnciadeDeuseosefeitosqueascrenas
religiosasproduzemnavidadoshomens.Longedeabandonarospostuladosdamodernidade,aquise
afirmaopoderdarazoeaverdadedacinciacomoumprincpioquepermitedesarticularo
obscurantismoreligiosoedemonstrarafalsidadedetodososseusenunciados.Isto,"aumentaras
luzes",comoafirmaofilsofoMichelOnfrayemseu"Tratadodeateologia"(WMFMartins
Fontes,2007),insistirnoiluminismomoderno,levloaoextremo,comofimdelibertaroshomens
dabarbrieedaignorncia.
Tratase,dealgumamaneira,deseguirmantendoavocaohiginicaqueamodernidademanifesta
comrelaoscrenasreligiosas,medianteaclarezaargumentativaeaverdadeluminosaquearazo
nosoferece.Seofanatismodocrenteproduzguerras,atentadosemortesesobonomedeDeusse
realizamsacrifcios,mutilaesouabusosseosargumentosreligiososseopemaosargumentosde
cientistas,nosetrataentodeincorporarDeusdeummodomaispacficoeprivado,massimde
demonstrarumaeoutravezafalsidadedesuaexistnciadecompreenderquetodasasreligiesno
somaisdoquesuperstiesinventadaspeloshomenscomofimdecontinuarsustentandoumaforma
dedomniocruelsobreseussemelhantes.
Deusnoexiste
Essaaperspectivaquedefendeolivro"Diosnoexiste.Lecturasesencialesparaelnocreyente"
(Debate,2009),doescritorejornalistainglsChristopherHitchens.Esseensaio,derecente
publicao,umaextensaantologiadetextosquevodeLucrcio,poetaefilsoforomanodosculo
Ia.C.,atautoresdosculoXXI,emquetodasasreflexesescolhidascompartilhamdeum
pensamentocrticoe,emmuitoscasos,devastadorcontraaexistnciadeDeus.
Naintroduo,Hitchensafirmadeimediatoseuolharsobreareligioeapreocupaoqueolevaa
publicarseulivro:acrenaemDeusumapeste(otextocomeacomumareferncianovelade
AlbertCamus),e"estaantologiapretendeidentificareisolaressesbaciloscommaiorpreciso".

Comamesmaurgncia,refereseaosatentadoscomcarrosbombadoano2007emLondres(sua
cidadenatal),emque,emnomedareligio,"odioeaviolnciaestoenvenenandotodasasvidas".
Isto,olivroseapresentanoapenascomoumadefesadoatesmomilitantequeoautordefende,mas
simcomoumanecessidadedetomarconscinciadosefeitosterrorficosqueareligioproduznavida
contempornea.Esselivro,decertaforma,acontinuaodeumlivroanteriordeHitchens("Dios
noesbueno.Alegatocontralareligin"Debate,2008),emqueoautor,depoisdeumaanlise
crticadareligioedeseusefeitos"Areligiomata?","Areligiocomopecadooriginal","A
religioumamodalidadedeabusodemenores?"soalgunsdeseuscaptulosfazumapelo
resistnciadarazoenecessidadedeumanovoIluminismoquesustente,comonicoobjetode
estudo,noDeusouseusmessiasouseuslivrossagrados,massimohomemeamulher.Noentanto,
eapesardaclarezaqueacinciaatualoferece,Hitchensacreditaque"necessriotambm
reconheceroinimigo[deus]edisprseacombatlo".
Nessabatalhailuministaemque"Diosnoexiste"seinscreve,jnonocomoumdiscurso,massim
comoumagenealogiadoatesmoqueincluiautoresdosdiversosramosdopensamentoedosdiversos
perodoshistricosdaculturaocidental.Desdeaprosados"Rubiyat",deOmarJayam,dofinal
dosanosmil,vozdeDarwinemsua"Autobiografia"filsofoscomoDavidHumeouKarl
MarxescritorescomoJosephConrad,GeorgeOrwellouJohnUpdikeS.Freud,CarlSagan,
AnatoleFrance,Einstein,LovecraftouMarkTwain,emumaextensaemuitacompleta
reconstruocronolgicadepensamentosque,deummodoououtro,criticaramaideiadeDeusou
diretamenteafirmaramsuainexistncia.
AantologiafinalizacomaescritoradeorigemislmicaAyaanHirsiAli,que,atualmente,viveoculta
eameaadademortepelajihadporcausadesuadefesadosdireitosdasmulheresmuulmanas.Seu
artigo"Como(eporque)metorneiinfiel"umpequenoensaioautobiogrficoquedescreveo
caminhoquealevoudasubmissoreligiosamuulmanaaoatesmoquehojedefende.Nosum
pensamento,mastambmadescriodeumaprticaconcretadeabandonodaideiadeDeus,uma
emancipaoquetevearazocomoguiaeorespeitoasimesmacomo"bssolamoral".Uma
experinciadeinfidelidadequeChristopherHitchensescolheparaencerrarseulivro,talvezcomo
umaformadedizerquenospossvelviversemDeus,masque,tratandosedo"inimigomais
antigodahumanidade",vitalenecessrio.
Paradefenderareligioouparadevastardefinitivamenteopoderdedeus,ocertoqueafilosofiado
sculoXXIcontinuaadministrandoasconsequnciasdofimdamodernidadeedoingressoemuma
novapocaparaaqualaindanotemosumpensamento.Oressurgimentodecertosproblemasum
sinaldadevastaotericacomaqualnosenfrentamos.Enquantoisso,tantoarazoquantoaf
continuamtrocandosuascartaseacusandosemutuamentedosmonstrosqueproduzem.
Paralermais:
RevistaIHUOnLineOnovoatesmoemdiscusso
Osateustambmtmseudeus.ArtigodeGianniVattimo
Retornodoatesmo?
Osacerdotedoatesmoafirma:Eufalhei
Teologiapobreenua.ArtigodeGianniVattimo
AnselmoouStalin?OdebatesobreaexistnciadeDeus
SumDeusrelativistapodenossalvar.ArtigodeGianniVattimo
Separarsedavida(edaIgreja).ArtigodeGianniVattimo

You might also like