Phn I

C s k thut bo h lao ng
Bo m an ton lao ng v bo m sc khe ca ngi lao ng l yu
cu quan trng khng nhng cn thit i vi ngi lao ng.
Thc hin php lnh bo h lao ng ca hi ng Nh nc ban hnh, b
mn K thut an ton lao ng c trin khai trong tt c cc trng k
thut. Tuy nhin k thut an ton ch mt phn m bo an ton lao
ng. Mun an ton lao ng trong sn xut, ngi lao ng cng nh ngi s
dng lao ng cn nm c nhng kin thc chung v bo h lao ng.
Trong phn ny chng ti s gii thiu vi bn c nhng kin thc chung
nht ca k thut bo h lao ng cn thit cho ngi lao ng ( y l th
my v thuyn vin) m k thut an ton cha gii thiu ht. Trn c s phn
tch, nghin cu php lnh bo h lao ng, k thut bo h lao ng di tu
v ngnh my tu thy ni ring, phn kin thc ny k hp vi k thut an
ton s gip cho bn c thc hin tt php lnh bo h lao ng, t bo v
c chnh mnh, trnh nhng tai nn ng tic xy ra trong qa trnh lao
ng sn xut.
Chng 1
Nhng vn chung v bo h lao ng
v bo h lao ng trn tu thy
An ton lao ng m quyn li ca ngi lao ng ni chung v l trch
nhim ca ngi qun l s dng lao ng c php lnh bo h quy nh,
nhm phng nga tai nn lao ng v bnh ngh nghip, tng bc ci thin
iu kin lao ng m bo sc khe lu di cho ngi sn xut.
Ngnh vn ti thy ni chung, c bit l th my tu thy l mt trong
nhng lao ng nng nhc, iu khin lm vic v cng kh khn, phc tp,
gy tai nn, sinh cc bnh ngh nghip. Vic phn cng, t chc thc
hin bo h lao ng trn tu cng kh c bit. y chng ta, s nghin
cu vn nay.
1.1 Nhng vn chung v bo h lao ng
1.1.1 S lc vn php lnh bo h lao ng
Xut php t quan im Ngi l vn qu ca x hi, ng v Nh nc ta
lun quan tm n an ton lao ng. Nhiu vn bn ch th, chnh sch
quy nh r trch nhim v hng dn cc cp, cc ngnh y mnh cng tc
bo h lao ng c ban hnh v khng ngng c b sung thch hp
vi tng thi k. Ngy 10/9/1991 Ch tch hi ng Nh nc chnh thc
cng b Php lnh bo h lao ng nhm bo v an ton v chm lo hn
na n sc khe ca ngi lao ng.
Php lnh bo h lao ng bao gm 46 iu thuc 10 chng. Php lnh
quy nh r v yu cu an ton lao ng v v sinh lao ng, qui nh v
tai nn lao ng v bnh ngh nghip, quyn v ngha v ca ngi s dng
lao ng. Php lnh ch r mi t chc, c nhn s dng lao ng, gi

chung l ngi s dng lao ng, v mi ngi lao ng, k c t chc, c

nhn nc ngoi s dng lao ng hoc lao ng trn lnh th Vit Nam u
phi thc hin vic bo h lao ng theo quy nh ca php lnh ny (iu
1).
iu 43 v 44 ca php lnh cng ch ra: Mi ngi khng thc hin php
lnh, vi phm v bo h lao ng xy ra tai nn lao ng, gy nhim
mi trng th ty theo mc m b x l k lut, x pht hnh chnh hoc
b truy cu trch nhim hnh s theo quy nh ca php lut, nu gy thit
hi phi bi thng.
Php lnh bo h lao ng c ban hnh m bo cho ngi lao ng
c quyn lm vic trong iu kim an ton v sinh, nng cao trch nhim
ca ngi s dng lao ng v ngi lao ng, tng cng hiu lc nh nc v
bo h lao ng nhm phng nga tai nn lao ng, bnh ngh nghip v
tng bc ci thin iu kin lao ng. Nh vy bo h lao ng l yu cu
bt buc c php lnh quy nh.
1.1.2 Bo h lao ng v cc ni dung c bn ca cng tc bo h
lao ng
Bo h l mt mn kinh doanh hc nghin c nhng vn l thuyt v
thc nghim nhm ci thin iu kin lao ng v m bo an ton lao
ng.
Trong bt c mt x hi no, lao ng ca con ngi cng l yu t quyt
nh nht, nng ng nht trong sn xut. Vic gii phng v bo v sc lao
ng lm cho nng sut lao ng tng ln ng k.
Khoa hc k thut cng pht trin, c gii ha v t ng ha qu trnh
sn xut ngy cng m rng, i hi ngi lao ng cng phi c trnh
cao hn. Nm vng cc kin thc v bo h lao ng gip cho ngi lao ng
cng nh ngi s dng lao ng trnh c nhng tai nn lao ng ng tic
xy ra trong sn xut, t bo v c mnh, gim c nhng tn tht ca ci
vt cht do tai nn lao ng gy ra.
Cng tc bo h bao gm 5 ni dung sau:
- K thut an ton
- V sinh lao ng
- Trang thit b phng b
- Bi dng ca ba, c hi
- Tuyn truyn hun luyn
K thut an ton: l mt mn khoa hc nghin cu nhng nguyn nhn
gy ra tai nn lao ng trong sn xut, nghim cu nhng bin php t chc
v k thut hn ch v loi tr tai nn lao ng.
V sinh cng nghip: l mt mn khoa hc nghin cu cc nh hng ca qu
trnh lao ng, mi trng lao ng n sc khe con ng, nghin cu cc
bin php v t chc, k thut v v sinh cho php i vi cc mi trng lao
ng, nhm to iu kin tt nht m bo sc khe lu di cho ngi lao
ng.

Trang b phng h: l nhng phng tin cn thit lm tng thm iu

kin an ton, bo v sc khe cng nhn trong nhng trng hp m iu
kin sn xut cng nh gii quyt c ht.
Khi iu kin lm vic c ci tin, thit b b sung u hn, cc
yu t gy tai nn, bnh tt c khc phc th lc trang b phng h
khng cn cn thit na.
Trong hon cnh kinh t ca ta hin nay vic trang b phng h lao ng
cn rt cn thit, tuy nhin cn phi cn c vo kh nng ti chnh ca Nh nc m gii quyt dn dn t thp n cao theo pht rin kinh t.
Bi dng ca ba, c hi: Thi gian lm vic hng ngy ca cng nhn vin
chc qui nh chung l 8 gi (quy inh Vit Nam). cc b phn sn xut
qu nng nhc, c hi, gi lm vic hng ngy c th rt bt. Ngc li nhng
cng vic sn xut c nhng lc khng lm vic thc s v lin tc th c th
tng thm. Trng hp cn thit lm ngoi gi cng nhn phi c hng ph
cp thm.
kp thi phc hi sc khe cho cng nhn vin chc trong cc ngnh
ngh c bit, c hi, nhng ni c hi c vt qu tiu chun nh nc quy
nh hoc trong nhng iu kin vt l khng bnh thng nh: qu nng,
qu lnh, chu sc p, ni d b nhim trngcn c ch bi dng c th.
Mc bi dng ph thuc vo iu kin c hi khc nhau trong cc ngnh
ngh v cn c vo tnh hnh pht trin kinh t ca tng thi k.
Ch bi dng ny gi l bi dng ca ba, c hi.
Tuyn truyn hun luyn: l mt mt khng th thiu c ca cng tc
bo h lao ng. T chc nh k hun luyn cho cng nhn v k thut an
ton, v sinh cng vic cng nhn nm bt c y kin thc v
bo h lao ng v vai tr quan trng ca n trong vic t chc thc hin
bo h lao ng cng nh php lnh bo h lao ng. Tuyn truyn hun
luyn tt s gim c cc tai nn, bnh tt ng tic xy ra, vic thc hin an
ton lao ng s t hiu qu cao.
Thc hin y 5 ni dung trn s gp phn nng cao nng sut lao
ng, pht trin sn xut v php trin kinh t, ng thi bo v c sc
khe lu di cho ngi lao ng, loi tr bt tai nn ngh nghip.
1.2 T chc lao ng v bo h lao ng trn tu thy
1.2.1 c im lao ng trn tu thy
Lao ng tu thy l mt lao ng c bit.
Qu trnh lao ng trn tu tch ri vi hot ng trn bi ton b tu hot
ng c lp. Mi vn v an ton lao ng, x l kp thi an ton lao
ng, tai nn tu ph thuc vo s nhanh nhy ca thuyn vin trn tu cng
nh ban ch huy tu.
iu kin lm vic trn tu mang tnh c trng ring. Khi hot ng, tu
c th chy t vng nhit i, n i sang hn i hoc ngc li. Thi tit cng
nh kh hu lun thay i, nhit khng n nh, c th chnh lch nhit
ngy v m n 30 o C. Tu lun chu nh hng ca sng gi lc to lc

nh, lc ngc lc xui, c lc chu nghing n 15o, chu chi n 5o, do

cng nhn, thy th trn tu lun lun lm vic trng thi khng cn bng.
Thy th lm vic trong mi trng vi kh hu, thng xuyn tip xc vi hi kh
c nh hi du, kh CO, kh H2S, kh NH3. i vi th my cn thng xuyn tip
xc vi nhit t 38oC n 42oC, c khi ln ti 50oC, iu kin v cng nng,
m cao, nhiu hi du, hi c, ting n, chn ng ln. Mt khc trong
qu trnh lm vic thy th, th my phi iu khin mt h thng ng lc
kh phc tp vi nhiu loi my mc ca nhiu nc, nhiu hng ch to, v i
hi s chnh xc cao.
m bo hiu qa trong cng vic, vic t chc ch lm vic trn
tu cng c tnh cht ring bit. Ch lm vic phn cng trch nhim r
rng v tun th mt quy nh chung rt cht ch, c cc trng ca v ngi
gip vic.
i vi ngnh my tu thy, vic phn ca c quy nh nh sau:
Ca 0-4 v 12-16 do My II lm trng ca.
Ca 4-8 v 16-20 do My I lm trng ca.
Ca 8-12 v 20-24 do My III lm trng ca.
Trong ca ca my nht l thi im tranh ti, tranh sng, ca ny d xy ra
s c v my nht phn cng lao ng, kim tra lao ng, chu trch nhim
trc my trng.
Ca ca my hai ca mt mi nht do mt ng.
1.2.2 T chc bo h lao ng trn tu
Bt k lao ng ngnh no, u u phi m bo an ton lao
ng. m bo an ton lao ng tt, u cng phi t chc lao ng
mt cch cht ch. Thng thng mi n v sn xut c mt ban lnh o
bo h lao ng.
Ban lnh o bo h lao ng bao gm:
- Trng hoc ph n v lm trng ban.
- Mt i din cng nhn (ch tch cng on hoc cng nhn c kinh
nghim).
- Mt k thut vin c hun luyn nghip v bo h lao ng, k thut
vin ny phi hiu bit cc kin thc ti thiu v lut bo lao ng, phng
php iu tra, thng k, bo co cc tai nn lao ng.
Ngoi ra cn i hi mi cng nhn, bn cnh nghip v chuyn mm phi
nm c k thut an ton, s dng c cc thit b an ton, nm bt c
phng php s, cp cu khi xy ra tai nn.
i vi ngnh tu b, do c im ca ngnh, vic nm bt kin thc
chuyn mn v k thut an ton ht sc quan trng, c khi cn lin quan trc
tip n tnh mng ca c con tu. ng thi do c im ca ngnh mnh
m mi tu cng c mt lnh o bo h lao ng.
Ban lnh o bo h lao ng trn tu gm:
- Thuyn trng l trng ban.
- Cng on tu (i din cng nhn) lm ph ban.

- K thut vin an ton, thng l My trng hoc i ph.

1.2.3 Phn cng lao ng v trch nhin bo h lao ng ngnh
my tu
trn tu, thuyn vin c phn ra lm 4 ngnh:
Ngnh boong, ngnh my, ngnh v tuyn in v ngnh phc v. Mi
ngnh chu trch nhim v mt mt hot ng, phn cng trch nhim an
ton ti tng ca trc, tng c nhn m bo an ton cho ton b con tu
v thuyn vin trn tu.
Vic phn cng lao ng v trch nhim an ton, bo h lao ng ca
ngnh my nh sau:
My trng: L ngui chu trch nhim ton b cc thit b ca h thng
ng lc, theo di vic chp hnh quy tc vn hnh ca s quan v hun
luyn nhng kin thc chuyn mn v an ton lao ng, t chc sa cha,
lm vic, ngh ngi cho thuyn vin, hun luyn s quan v hc sinh thc
tp.
My nht: Chu trch nhim h trc chn vt, qun l v m bo an ton
my chnh, cc thit b h trc chn vt, qun l v m bo an ton kho xng, theo di k thut khai thc, iu hnh nhn lc, phn phi thi gian lm
vic, vui chi gii tr, ngh b, ngh php cho s quan v th my.
My hai: Ph trch ni hi chnh (nu ng c chnh l my hi nc), ph
trch ng c lai my pht in, chu trch nhim v an ton k thut v an
ton lao ng vi h thng du t, k c khi tip nhn v bo qun s dng.
Nu trn tu khng c th in th my hai ph trch c mng in v
trm pht ca tu.
My ba: chu trch nhim an ton k thut v na ton lao ng cho ni hi
ph, ni hi x kh, cc hk thng bm, ng , h thng cn bng tu, cc
thit b ti, neo v cu hng.
in trng: Chu trch nhin an ton k thut v an ton lao ng ton b
mng in trn tu.
Lnh trng: (i vi tu chuyn ch hng lnh) c trch nhim ph trch cc
th lnh, m bo k thut v an ton lao ng ton b h thng lnh ca tu.
Bm trng:(i vi tu vn ti hng lng th phi c t bm gm 2-3 ngi). Bm trng ph trch an ton k thut v an ton lao ng cho ton b h
thng lm hng v cc nhn vin trong t bm.
Th c: l ngi gip vic cho my nht qun l kho xng, l ngi ph trch
th bo qun v tin hnh cng vic hng ngy theo s phn cng ca my
nht.
Trc ca: mi ca trc thng c s quan ph trch v mt vi ngi gip vic.
S quan trc ca chu trch nhim ton b h thng ng lc trc my trng
khi tu neo u cng nh tu hnh trnh. Trng ca (s quan trc ca) cng
nhng ngi gip vic ca mnh, ngoi vic chm sc m bo cho my mc
hot ng bnh thng cn phi theo di chp hnh mnh lnh t my tr-

ng v bung li. Khi c lnh phi thc hin ngay v bo co kt qu thc hin
ghi nht k my.
Trc ca c quyn t chi nhng ngi khng c nhim v trong bung my
ngn cn nhng ngi lm tht thot vt t ti sn v dng c c ghi nhn l
ti sn ca bung my.
Th my: bao gm th my trc ca v th my bo qun. Th my trc ca lm
vic theo s phn cng ca s quan tr ca. Th my lm vic theo s ch dn
ca th c. Cc th my ch lm nhng cng vic theo bc th ca mnh.
Vic phn cng lao ng v trch nhim bo h lao ng ny da trn c
s iu l, chc danh thuyn vin, ph hp vi iu kin lm vic trn tu,
gip cho thy th thuyn vin thc hin tt cng tc bo h lao ng m
bo an ton k thut, an ton lao ng hn ch thp nht tai nn xy ra trong
qu trnh sn xut.
1.3 Quy nh trang b phng h cho thuyn vin lm vic trn tu
thy
Nh ni trn, trong iu kin sn xut ca ta hin nay, m bo
an ton trong lao ng, vic trang b dng c phng h lao ng l ht sc
cn thit.
Mt khc, vi iu kin lm vic tng i c bit ca ngnh giao thng
vn ti thy, cc thit b an ton v sinh cha p ng y iu kin an
ton lao ng. Theo tiu chun trang b bo h lao ng (tp tiu chun h
thng ha chnh thc ca b lao ng ban hnh), Lin hip Hng Hi Vit
Nam (nay l Cc Hng Hi Vit Nam) a ra mc quy nh trang b phng
h c nhn thy th thuyn nh sau:
A. i vi khi tu ln.
1. Thuyn trng
- Qun o lao ng
- o lng
- o ma bt
- Giy da chu du
- M nha cng
- M lng
- X phng
2. S quan boong
- Qun o lao ng
- o lng
- o ma bt
- Giy da chu du
- M nha cng
- M lng
- Giy lng
- Gang tay bt
- X phng
3. Thy th

Thi gian s dng

24 thng
48 thng
36 thng
36 thng
48 thng
36 thng
100g/thng
18 thng
48 thng
24 thng
24 thng
48 thng
36 thng
36 thng
1/2 thng
250g/thng

- Qun o lao ng
- o lng
- o ma bt
- Giy da chu du
- M nha cng
- M lng
- Giy lng
- X phng
- Gng tay bt
- Khu trang
- Knh bo h lao ng
- ng cao su
- Dy an ton
4. i trng
- o lng
- Giy da chu du
- Gng tay si
- M nha
- X phng
5. Y bc s
- o chong trng
- o lng
- Giy da chu du
- M nha
- Khu trang
- X phng
6. phc v vin
- Qun o lao ng
- Giy lng
- Giy da chu du
- M bc tc
- ng cao su
- Khu trang
- M nha
- Gng tay bt
- X phng
7.Cp dng
- Qun o lao ng
- o lng
- Giy lng
- Giy da chu du
- M bc tc

18 thng
48 thng
24 thng
24 thng
48 thng
36 thng
36 thng
400g /thng
1/3 thng
2
hng i
hng i
hng i

- Ym chong xanh
- M nha cng
- Gng tay bt
- X phng
8. Qun l trng
- o lng
- o ma bt

12 thng
60 thng
2 thng
300g/thng

48 thng
36 thng
6 thng
60 thng
100g/thng
24 thng
48 thng
48 thng
60 thng
6 thng
200g/thng
24
48
36
24
36

thng
thng
thng
thng
thng
2
60
2
300g/thng
24
48
48
36
24

thng
thng
thng
thng
thng

48 thng
36 thng

- Giy da chu du
- M nha cng
9. My trng, s quan my
- Qun o lao ng
- o lng
- Giy lng
- M nha cng
- Giy da chu du
- Gng tay si
- X phng
- Bt tai chng n
10. th my th sa cha
- Qun o lao ng
- o lng
- Giy lng
- M nha cng
- Giy da chu du
- Gng tay si
- X phng
- Bt tai chng n
- Knh bo h
11.in trng, th in
- Qun o lao ng
- o lng
- Giy lng
- M nha cng
- Giy da chu du
- ng cch in
- Bt th in
- o ma bt
- Gng tay in
- X phng
b. khi tu phc v
1. Thuyn trng,thuyn ph,
thy th tu ko phc v (a
n thuyn vin)
- Qun o lao ng
- o lng
- M lng
- M nha cng
- o bt
- Giy da chu du
- Gng tay bt
- X phng
2. my nht th my ko tu
phc v
- Qun o lao ng
- o lng
- M lng

48 thng
60 thng
12 thng
48 thng
48 thng
48 thng
12 thng
1/2 thng
800g/thng
hng i
12 thng
48 thng
48 thng
48 thng
12 thng
1/2 thng
800g/thng
hng i
hng i
12 thng
48 thng
48 thng
48 thng
12 thng
hng i
hng i
36 thng
mi tu mt i
400g/thng

12 thng
48 thng
48 thng
48 thng
24 thng
24 thng
1/2 thng
300g/thng

12 thng
48 thng
48 thng

- M nha cng
- o bt
- Giy da chu du
- Gng tay si
- X phng
3. Thu th, th my x lan du
- Qun o lao ng
- o lng
- M lng
- M nha cng
- o bt
- Giy da chu du
- Gng tay bt
- X phng: + du FO
+ du DO
4. Thy th th my x lan nc
- Qun o lao ng
- o lng
- M lng
- M nha cng
- o bt
- Giy da chu du
- Gng tay si
- X phng

48 thng
24 thng
24 thng
1/2 thng
400g/thng
12 thng
48 thng
48 thng
48 thng
24 thng
24 thng
1/3 thng
500g/thng
400g/thng
18 thng
48 thng
48 thng
48 thng
24 thng
24 thng
1/2 thng
250g/thng

Chng 2
Tai nn lao ng
Trong qu trnh sn xut- lao ng, yu t u tin l nng sut lao ng
v hiu qu kinh t, nhng d th no i na th an ton lao ng cng
khng th thiu c. K thut an ton , k thut bo h lao ng c a ra
vi mc ch cui cng l bo v sc lao ng v phng trnh tai nn lao
ng. Bi vy, nghin cu k thut an ton , k thut bo h lao ng cn
phi hiu bit v tai nn lao ng, tm cch phng trnh v s l khi c tai
nn xy ra.
Chng "tai nn lao ng" ny s cho chng ta mt s kin thc cn thit v
tai nn lao ng i vi ngi lao ng.
2.1 Nguyn nhn v phn loi tai nn lao ng
2.1.1 Khi nim v tai nn lao ng
tai nn lao ng l trng hp khng may xy ra trong sn xut do kt qu
tc ng t ngt t bn ngoi di dng c, in, nhit ha nng hoc ca
yu t mi trng bn ngoi gy hy hoi con ngi hoc ph hy chc nng
hat ng bnh thng ca cc c quan trong c th ngi lao ng.
Tai nn lao ng phn ra thnh chn thng, nhim c ngh nghip v
bnh ngh nghip.
Chn thng l trng hp tai nn kt qu gy ra vt thng, dp thng hoc
s hy hoi khc ca c th con ngi. H qun ca chn thng c th lm
tm thi hoc vnh vin mt kh nng lao ng ca con ngi lao ng, c
th lm cht ngi.
Nhim c ngh nghip l s suy yu dn dn sc khe con ngi lm
vic, do kt qu tc dng ca nhng iu kin bt li to ra bi tnh trng
sn xut hoc do tc dng c tnh cht thng xuyn ca cc cht c hi ln
c th con ngi trong sn xut.
Chn thng, nhim c ngh nghip v bnh ngh nghip khng nn c
l nhng hin tng khng th trch c trong sn xut.
2.1.2 Nguyn nhn gy ra tai nn lao ng
nghin cu thc hin cc bin php bo h lao ng, ngn nga tai nn
lao ng, vic tm ra nhng nguyn nhn ca chng rt quan trng. Nhng
nguyn nhn c th pht sinh ra do iu kin lao ng, iu kin sn
xut hoc trong qa trnh cng ngh. V iu kin lao ng cc ngnh,
cc ni khng ging nhau nn cc nguyn nhn gy tai nn lao ng cng
khc nhau. Do vic phn loi cc nguyn nhn gy tai nn v cnh kh
khn. tuy nhin, chung nht cho cc lnh vc sn xut th c th chia
chng thnh 3 loi: nhng nguyn nhn k thut, nhng nguyn nhn t
chc v nhng nguyn nhn v sinh.
Nhng nguyn nhn k thut: Ph thuc vo tnh trng my mc thit b,
ng ng v ch lm vic. Nhng nguyn nhn k thut c th l:
- S h hng cc thit b my mc chnh.
- S h hng ca cc dng c, ph tng.

10

- S h hng cc ng ng.
- Cc kt cu, thit b, dng c, ph tng khng hon chnh, ph hp.
- Khong cch cn thit gia cc thit b b tr cha .
- Thiu ro chn, bao che ngn cch
Nhng nguyn nhn v sinh: L nhng nguyn nhn gy ra tai nn do
iu kin mi trng lm vic khng m bo tiu chun v mt v sinh.
Nhng nguyn nhn ny l:
- Mi trng khng kh b nhim.
- iu kin vi kh hu khng thch nghi.
- Chiu sng v thng gi khng y .
- Ting n, chn ng mnh.
- C tia phng x.
- Tnh trng v sinh cc phng phc v sinh hot km.
- Vi phm iu l v sinh c nhn.
- Thiu hoc kim tra v sinh ca y t khng y
2.1.3 Phn loi tai nn lao ng
C nhiu cch phn loi tai nn lao ng. N c th c phn ra theo cch
thc, tnh cht tc dng vo c th, theo hu qu ca tai nn hoc phn loi
theo s lng ngi b tai nn.
Theo cch thc tc dng vo c th, tai nn lao ng c chia thnh chn
thng, nhim c ngh nghip v bnh ngh nghip
Theo tnh cht tc dng vo con ngi, tai nn lao ng c chia thnh: tai
nn do c gii, do in, nhit hoc do tc dng ha hc.
Theo nguyn nhn gy ra tai nn c tai nn do nguyn nhn k thut, do
nguyn nhn t chc v do nguyn nhn v sinh.
Theo hu qu ca tai nn ngi ta phn chia thnh tai nn nh, tai nn b thng tt tm thi, tai nn gy thng tt tn ph hon ton hay tai nn cht
ngui.
Theo s lng ngi b tai nn c tai nn 1 ngi, 2 ngi hay nhiu ngi
2.2 Phng php nghin cu tai nn lao ng
2.2.1 mch ch nghin cu tai nn lao ng
Nghin cu tai nn lao ng nhm tm hiu cc tai nn xy ra, a ra
nhng nhn xt, kt lun chnh xc v tai nn v nguyn nhn xy ra tai nn
lao ng, t tm ra bin php hu hiu phng nga tai nn xy ra
tip theo; b sung k thut an ton cho cc trng hp lao ng l mt quan
trng ca k thut an ton ng thi cng l c s thc hin cng tc bo
h lao ng.
Di y l mt s phng php nghin cu tai nn lao ng thng s dng
hin nay.
2.2.2 Phng php thng k tai nn
Phng php ny da vo s nghin cu nhng s liu thng k v cc bin
bn tai nn lao ng. C s ca phng php ny l s phn nhm tai nn,
theo quy c nht nh nh: theo ngh nghip, theo lai cng vic tin hnh

11

trong thi gian xay ra tai nn, theo tui ngh, theo c tnh chn thng,
theo nguyn nhn xy ra tai nn.
Phn tch nhng s liu nghin cu thng k nh vy, cho php xc nh
c nhng nguyn nhn v hnh thc tai nn thng xy ra nht. T nghin
cu c th ci thin tnh trng k thut an ton v loi tr cc nguyn
nhn pht sinh tai nn.
2.2.3 Phng php a hnh, a l
Phng php ny nghin cu trn bnh xng cc khu vc x nghip,
a ra nhng du hiu th hin trc quan v ngun gc tai nn c tnh cht
a hnh trn khu vc ring bit. iu kin bt buc ca phng php ny
l phi ghi, nh du ngay, kp thi v c h thng tt c cc trng hp xy ra
tai nn.
Phng php ny ch yu thy c s tc ng ca iu kin mi trng
vi kh hu ni lm vic ti ngi cng nhn.
2.2.4 Phng php cc bit
y l phng php nghin cu c im ca tng tai nn v trc tip
cng nh gin tip, phn tch k thut nguyn nhn gy ra tai nn.
Phng php ny ch kt lun c nguyn nhn ca mt tai nn m cha c
th hoc khng cho php rt ra kt lun chung.
2.2.5 Phng php chuyn kho (cn gi l phung php tng hp)
y l phng php nghin cu tng hp tt c cc nguyn nhn v iu
kin sn xut t gy ra tai nn bao gm iu tra t m ton b tnh
hnh sn xut v nghin cu cc nguyn nhn ca cc trng hp tai nn xy ra
trong ton b khu vc sn xut.
y l phng php nghin cu tng hp tt c cc nguyn nhn v iu
kin sn xut t gy ra tai nn, bao gm iu tra t m ton b tnh
hnh sn xut v nghin cu trong tan b khu vc sn xut.
Phng php ny cho kh nng nghin cu mt cch y nht cc bin
php phng nga tai nn c th xy ra.
Khi tin hnh xem xt, iu tra cc mt trong qu trnh sn xut s vch
ra c tt c nhng iu nguy him, trong c nhng iu c th gy ra
tai nn.
2.2.6 Ch
Trong qu trnh nghin cu phn tch tai nn lao ng, ng gi ng
n v tnh trng tai nn, chn thng v bnh ngh nghip ngi ta thng s
dng cc h s tn s kinh t v h s nng nh Kn.
H s tn s chn thng (tai nn) t s gia s lng tai nn xy ra trong mt
thi gian nht nh vi s ngi lm vic bnh qun trung bnh trong thi
gian .
K t

S
N

S: s lng trng hp tai nn xy ra phi ngh vic trn 3 ngy theo thng
k trong mt thi gian nht nh.

12

N: s ngi lm vic trung bnh trong khong thi gian .

H s tn s cho bit tai nn n v c theo di nhiu hay t.
H s nng nh l s ngy phi ngh vic trung bnh tnh cho mi trng
hp tai nn xy ra.
K n

D
S

D: tng s ngy phi ngh vic do cc trng hp tai nn xy ra trong

khong thi gian nht nh ang xt.
Trong tnh ton S ch k cc trng hp lm mt kh nng lao ng tm thi.
Nhng trng hp cht ngi hoc lm mt kh nng lao ng vnh vin
khng k n trong h s nng nh, phi xt ring.
H s nng nh dng nh gi tnh trng tai nn. Trn c s nghin cu
phn tch tai nn lao ng c th ra v kin ngh vic hon chnh cc
kt cu ca thit b my mc v ph tng, thay i cc qu trnh ca cng
ngh, loi b thao tc nguy him v t chc lao ng hp l.
2.3 Khai bo iu tra thng k tai nn lao ng
2.3.1 Mc ch, ngha ca cng tc khai bo, iu tra thng k
tai nn
Cng tc khai bo, iu tra v thng k tai nn l cng vic ht sc quan
trng, n nh hng trc tip ti vic nghin cu cc tai nn v m bo an
ton sn xut. Nu vic khai bo, iu tra thng k ny thiu r rng hay
thiu chnh xc s dn ti s nghin cu, xem xt cc tai nn, rt ra cc kt
lun thiu ng n ko theo vic tm bin php phng nga, hn ch, loi
tr tai nn, x l tai nn sai, c khi khng nhng khng hn ch c tai nn m
cn to iu kin xy ra hng lot tai nn khc.
Do vy khng ch ban bo h lao ng cn quan tm ch ti cng tc
ny m khi tai nn xy ra, mi ngi lao ng xung quanh ni xy ra tai nn
cn thit phi khai bo t m, chnh xc gip cho vic iu tra thng k c
chnh xc v kp thi.
2.3.2 Yu cu ca cng tc khai bo, iu tra, thng k tai nn lao
ng
Theo quy nh ca Nh nc, tt c cc tai nn ca cng nhn vin chc xy
ra trong gi lm vic ni lm vic lu di hay tm thi u phi c khai
bo, iu tra v thng k.
Ban bo h lao ng, trc tip l trng ban phi chu trch nhim v vic
khai bo, iu tra, thng k chnh xc kp thi cc tai nn lao ng v thc
hin y cc bin php ngn nga cc tai nn lao ng v thc hin y
cc bin php ngn nga cc tai nn ti din.
Tt c nhng trng hp tai nn lao ng xy ra lm cho cng nhn phi
ngh vic 1 ngy tr ln, phi ghi s theo di lm ti liu bo co thng
k gi ln c quan qun l cp thit.
i vi cc tai nn lao ng nh lm cho cng nhn phi ngh t 3 ngy tr
ln, qun c c trch nhim ngoi vic ghi s theo di v bo co cho ban

13

bo h lao ng cn phi bo ngay cho gim c x nghip bit. Trong vng

24 gi k t khi tai nn gi ln gim c x nghip duyt.
i vi tai nn lao ng nng, cng nhn ngh vic trn 14 ngy, qun
c v gim c bo ngay cho c quan lao ng cp trn cng nh cng on
cp trn bit.
Trong vng 24 gi ban bo h lao ng t chc iu tra nguyn nhn
gy ra tai nn lao ng, xc nh r trch nhim xy ra tai nn lao ng,
xc nh r trch nhim xy ra tai nn.
iu tra tai nn phi tin hnh khch quan, thn trng v tan din. Nu
cn thit s tin hnh nhng nghin cu th nghim, thc nghim chp hnh,
trnh by bn v ch xy ra tai nn minh ha.
Trong bin bn iu tra tai nn phi nu r hon cnh v trng hp xy ra tai
nn, kt lun v trch nhim xy ra tai nn, ngh x l (nu cn), ng
thi ra cc bin php ngn nga tai nn tng t, bin bn c kin ca ngi b
nn cng tt.
Gim c x nghip phi gi bin bn iu tra tai nn km theo cc ti kiu
cn thit nh t khai ca ngi lm chng, nh hc bn v ni xy ra tai nn, ti
liu xt nghim y tcho c quan l cp trn bit.
Ngoi ra cn phi gi mt s vn bn km theo nh bo co v tng thit hi
do tai nn gy ra, bo co v trang thit b, my mc b sung (do thit hi
hoc bo h thm). Quy nh cc vn bn nh my vi kh giy 27x19cm
v c gi ti :cng on cp trn, th trng cp trn, n v qun l v bo
h lao ng, lu mt bn, thuyn trng mt bn (i vi trn tu). Bn vit tay
gi li a ra trong qu trnh xt x.
2.4 Bo him tai nn lao ng
gip nhng ngi gp ri ro tai nn trong khi lao ng sn xut, Bo
him hin nay c loi hnh bo him gi l Bo him tai nn lao ng.
Bo him tai nn lao ng c tr cho tt c nhng ngi b tai nn lao
ng trong gi lm vic sn xut t nguyn mua ph bo him. Bo him tai
nn lao ng c tr cho tt c nhng ngi b tai nn lao ng trong gi lm
vic sn xut t nguyn mua ph bo him. Ngi tham gia bo him x hi
theo lut nh b tai nn.
Bo him tai nn lao ng l mt phn ca bo him thn th con ngi
khi lao ng sn xut.
Khi tham gia bo him tai nn lao ng, ngi lao ng hoc thn nhn
ca h c nhn bi thng ca Bo Vit vi mi tai nn bt ng xy ra trong lao
ng lm h b cht hoc b thng. Cn ch l ngi tham gia bo him
khng c bi thng ca Bo Vit trong trng hp tai nn lao ng xy ra do
ngi lao ng b nh hng ca bia, ru, ma ty hoc cc cht kch thch khc.
Ngi tham gia bo hin phi hon thnh cc giy t, vn bn i hi bo
him theo quy nh v gi cho Bo Vit.
Ty theo mc ph mua bo hin, ngi gp tai nn lao ng s c bi thng
theo quy nh ca Bo Vit.

14

Hin nay do nhng hn ch ca Bo Vit nn vic thm gia bo him ni

chung v bo hin tai nn lao dng ni ring cn rt t. Mt khc mt s ngi
tham gia Bo him cn cha hiu r v bo him nn khi b tai nn, h khng
bit cch i bi thng. Bng cc kinh nghim, hc hi t cng ty bo him
th gii cng nh s pht trin ngy cng cao ca khoa hc k thut, trnh
dn tr v nn kinh t x hi, Bo Vit dn n n vi mi ngi.

15

Chng 3
nh hng c hi ca ngh nghip
Tai nn lao dng chn thng, nhim c ngh nghip v bnh ngh nghip
cp tnh do mt s lng nh cht dc tc dng lu di v bnh ngh nghip,
th khng thy ngay c, chng tc ng dn dn v hy hoi c th ngi
lao dng lm cho h mt dn sc lao ng m chnh bn thn h cng khng
nhn thy r rt. Bi vy mun thc hin tt cng tc bo h lao ng cn
thit c dn n nhim c, bnh ngh nghipp c bin php phng
nga. Nhng tc ng c hi ca tng ngh nghip khc nhau mang tnh
c trng ring. Chng ny nhm gii thiu tc hi ngh nghip ca ngnh tu
thy, c bit l vi th my tu thy.
3.1 Khi qut chung
Ngnh tu b ni chung, c bit l th my tu thy lm vic trong iu
kin v cng ph hp, thch nghi, gy nn nhng tc hi ln i vi con ngi. Cc
yu t ny bao gm iu kin vi kh hu; s b x nhit; cc cht c hi
bay hi, khuch tan; bui; ting n, chn ng; nh sng; thm ch c cht
phng x. Chng ng thi tc ng ln ngi thy th to ra tc ng ln c
th ngi, mt mc no s gin tip gy ra tai nn lao ng.
Tm hiu s nh hng ca cc yu t ny nhm tm ra phng php v t
chc, k thut cng nh v sinh nhm hn ch n mc cao nht nh hng ca
chng ti ngi lao ng.
Nghin cu v nm chc nh hng ca ngh nghip chnh l thc hin c mt mt quan trng ca cng tc bo h lao ng: ni dung v sinh cng
nghip.
Sau y ta s ln lt xem xt tng yu t.
3.2 nh hng ca diu kin vi kh hu
3.2.1 Vi kh hu
Vi kh hu l trng thi l hc ca khng kh trong khong khng gian thu
hp gm cc yu t nhit , m v tc chuy ng ca khng kh.
iu kin vi kh hu trong sn xut thuc vo tnh cht ca qu trnh sn
xut v kh hu nu sn xut.
V mt v sinh, vi kh hu c th nh hng n sc khe bnh tt ca
ngi lao ng. Lm vic lu trong iu kin vi kh hu lnh v m c th
mc bnh thp khp, vim ng h hp trn, vim phi v lm nng bnh
lao. Vi kh hu lnh kh lm ri lon vn mch thm trm trng, lm gim tit
nim dch ng h hp, gy kh nim mc, nt n da. Vi kh hu nng m lm
gim kh nng bay hi m hi, to iu kin ri lon qu trnh iu ha thn
nhit, lm ngi lao ng nhanh mt mi, n cn to iu kin cho vi sinh vt
pht trin gy ra c bnh ngoi da.
Ni chung, iu kin vi kh hu khng thch hp s lm gim sc khe ca
con ngi. Ngoi ra cn lm gim nng sut lao ng, cht lng sn phm v
gim tui th ca my mc thit b. chng ta s tm hiu anhr hng ca tng
yu t mt.

16

3.2.2 nh hng ca nhit

Nhit l yu t quan trng nht trong qu trnh sn xut ph thuc vo
cc hin ca qu trnh sinh nhit ca qu trnh sn xut o.
Trong qu trnh sng, con ngi lun phi ta nhit ra mi trng iu
ha thn nhit khi lm nhng cng vic mi trng t 24oC n 27oC l thch
hp nht vi con ngi. nhit ny c th iu ha thn nhit d dng,
cc qu trnh bin i sinh l, chuyn ha nc thc hin tt, lng nhit thi ra
mi trng l thch hp.
Trong gii hn nhit xung quanh t 20oC n 30oC s iu tit v cc
qu trnh bin i sinh l cha nh hng n con ngi; Nhng ngoi gii hn
ny s iu tit thn nhit b nh hng ln c th dn n ri lon bnh l.
Lm vic trong iu kin nng duy tr thng bng nhit, c th phi
tit nhiu m hi lm gim th trng.
Km vi m hi, c th cn mt myk lng ng k mui n, mui khong v
mt s sinh t na. iu kin lm vic cng km, s ta nhit ch yu nh s
bc hi ca m hi. Thn nhit b hun nng, mt nc, mt mui khong, khi
lng mu, t trng, nht ca my thay i, tim phi lm vic nhiu hn
cung cp nng lng v thi ht lng nhit tha cho c th, V th nc thi
qua thn gim, lm chc phn thn b nh hng. Mt khc do mt nc phi
ung nhiu lm dch v b long, mt cm gic mun n v n khng ngon,
ng thi chc nng dit trng ca dch v b hn ch, lm d dy, rut nan d
b vim nhim. Chc nng chng c ca gan cng b gim tc kch
thch v tc phn x, ko di thi gian phn ng, nn thng d b tai nn
lao ng.
V mt biu hin, khi lm vic trong iu kin qu nng, thng gp l
chng sat nng v co git do mt can bng nhit vi triu chng: nng mt,
au u, au tht ngc, bun nn, nn, mch nhanhm th gp, trng thi
suy nhc r rt. Mc nng hn c th chong nhit, mch nhanh nh, thn
nhit cao, th nhanh, nng, tm ti, c th mt mt phn tri gic dn ton b
tri gic hoc hn m.
cp cu nn nhn trong trng hp ny cn a ngay ra ngoi ni thong
mt, tim thuc tr h hp, tr tim mch v cc thuc tr lc khc. chng nng
cn b tr ni ngh, gio ngh thch hp cng nh ch n ung phy hp
cho cng nhn.
Lm vic nhit thp: da tr nn xanh lanh, nhit da cn di 33oC.
Lnh cn lm gim nhp tim v nhpc th nhng mc y li tng ln nhiu
c v gan phi lm vic nhiu chuyn ha sinh nhiu nhit. B lnh
nhiu, cc c co li theo kiu rt run, ni da g sinh nhit chng rt. Ti
ch b lnh do b co tht mch, sinh cm gic t cng, lm rm nga cc
u chi lm ta kh vn ng ri mt dn cm gic, sinh chng au c, vim
c, vim bi bi cc dy thn kinh. Lnh cn gy ra bnh d ng kiu hen ph
qun, lm gim sc khng min dc , gy ra cc bnh ng h hp trn,
bnh thp khp

17

 chng lnh cn phi mc m v tng ch n ung cho cng nhn.

3.2.3 nh hng ca m
m tuyt i l lng hi nc c trong khng kh biu th bng gan trong
1m3 khng kh. m tng i l t l phn trm gia m tuyt i
ni sn sutph hp ph hp vi ngi lao ng kong 75% n 80%. m tng i trung bnh Vit Nam thng t 80% n 90% vo ma xun, thm
tr c th ti 98%.
Khi m cao to nn mi trng chi vi khun d pht trin v gy bnh
ngoi da. m cao lm lng khng kh kh t i, nh hng s h hp v sc
khe con ngi. ng thi m cao cn lm cho my mc thit b han r
nhanh, tui th gim.
Mi trng c m qu thp thng c nhiu bi bn trong khng kh kh,
lm nh hng n h h hp, d gy cc bnh v hng, phi, da d nt n.
m thp cn lm cho vt liu bnh thng d cong ln lm gim cht lng
ca sn phm.
3.2.4 nh hng ca tc lu chuyn khng kh
S lu thng khng kh m bo cho mi trng trong sch v c biu th
bng ca khng kh tnh bng m/s.
i vi khng kh bnh thng t l oxy chim 21%, khng kh do con thi
ra chim 16% oxy. Nu lng oxy trong khng kh nh hn 19% c th gy
ngt cho con ngi. V vy ni lm vic, trong khu vc ng ngi, cht hp,
mun khng kh khng lu thng gi. Tuy nhin cn ch vn tc chuyn ng
khng kh khng nn vt qu 3m/s, trn 5m/s c th gy kch thch bt li cho
c th. Khng kh dng lu thng cng bc cn c lc sch.
Trong bung my tu thy, thng gi cn y bt hi du, kh c h nhit
khng kh. Khi thng gi cn ch gn lc, c bit khu vc ca sng,
ca bin trnh chu chu, bm
3.3 nh hng ca bc x nhit
Bc x nhit l nhng ht nng lng truyn trong khng gian di dng dao
ng sng in t gm tia hng ngoi, tia sng thng v tia t ngoi.
Mi ngun nhit u c bc x nhit. S bc x nhiu hay t ph thuc vo
nhit ca ngun nhit. Cc ngun nhit c nhit di 500oC th bc x
nhit khng ng k, ngun nhit ti 500 oC ch pht ra tia hng ngoi,
ngun nhit ti 1800 - 2000 oC cn pht ra tia sng thng v tia t ngoi, ngun
nhit ti 300oC lng tia t ngoi pht ra cng nhiu.
Tia hng ngoi c sc ri su di 3cm lm bng da, rp phng da gy cm
gic nng bng. Lm vic ngoi tri tia bc x cc bin i gi l say nng.
Tia hng ngoi cn gy c nhn mt (bnh thong manh) ngh nghip.
Bnh xy ra mun sau 20-30 nm lm vic, th lc gim dn v c th b m
hn.
Tia t ngoi c th lm hng da I, II, gy ra vim mng tip hp cp
tnh lm gim th lc v thu hp th trng di dng au mt in, quang

18

in. Nu tc dng nh m lu ngy c th b mi mt, suy nhc, mt kh,

nhiu d, th lc gim, ai u, chng mt, km n.
3.4 nh hng ca cht c cng nghip
3.4.1 Khi nim
Cht c cng nghip l nhng cht dng trong sn xut hoc sinh ra
trong qu trnh sn xut, khi thm nhp vo trong c th, d ch mt lng
nh cng gy tnh trng bnh l. Bnh gy ra do cht c trong sn xut gi
l nhim c ngh nghip.
Cht c c th vo c th bng ng h hp, tiu ha hoc qua da.
nh hng ca cht c vi c th ngi lao ng do 2 yu t quyt nh:
ngoi t cht c v ni t c th. Khi c tnh cht c yu, nng v
ni t c th. Khi c tnh cht c yu, nng di mc cho php, c th
khe mnh, mc d thi gian tip xc lu cng khng gy nh hng g. khi
c th yu mi xy rac tc dng. Nu nng vt qu gii hn cho php, sc
d khng yu, c cht s gy nhim c ngh nghip. Khi nng cht
c cao, tuy thi gian tip xc khng lu v c th khe mnh vn gy ra
nhim c cp tnh thm tr c th cht ngi.
Tc dng ca cht c ln c th c quyt nh bi 3 yu t: cu trc
ha hc ca cht c, nng cht c trong khng kh v thi gian cht
c tc dng ln c th.
Sau y s xt mt s cht c, c th thng gp trong sn xut .
3.4.2 xt cc bon - CO
xt cc bon l mt kh khng mu ,khng mi ,khng kch thch ,t trng
l 0,967. c to ra do c s chy khng hon ton, thng gp m, l cao,
my n, kh t, kh xKhi ht th kh CO, do c i lc vi mu gp 250 ln
so vi oxy, n chuyn oxy ca mu gy ra ngt.
Nhim c Co cp tnh gy ra au u, tai chng mt, bun nn, mt
mi, co git ri b hn m. Th nng th hn m ngay, chn tay nn nhn,
mt xanh tm v b ph phi cp. Nhim c mn tnh thng b dau u
dai dng, chng mt, mt mi, st cn.
Nu trong khong kh c 0,3% kh CO c th gy cht ngi.
Cng nhan lm vic trong mi trng nhiu CO (th t ni hi) thng gy,
xanh xao v mt hng nhanh.
3.4.3 Kh H2S
Kh H2S l sn phm ca xc sinh vt thi ra, c mi hi (mi trng thi),
c bit c nhiu trong cc kho cha du thc vt, tht sc vt khng m
bo lnh hoc iu kin v sinh kem, trong cc hm trc, hm la canh
lu ngy khng v sinh.
Khi nhim c H2S ni v hng cm gic trc gy kh chu, chy nc mt,
nc mi. H2S vi nng cao c th gy cht ngi.
3.4.4 Kh NH3
Kh NH3 thng c s dng lm cng cht cho cc my lnh, my iu ha
nhit khg kh. i vi my lnh cn sn lng cao (my lnh ln hoc cn h

19

nhit thp) ngi ta hay s dng cng cht ny, c bit l trn cc tu cj
hng ng lnh.
Kh NH3 c mi hi (mi khai). N xm nhp vo c th ch yu qua ng
h hp. Kh NH3 tc dng trc tip n h thn kinh trng ng (kch thch
trc tip vo h thn kinh). Khi trng c nng hn s gy chu rt, ngt
th. Khi trong khng kh c chim 20-25% NH3 th c kh nng chy n nu
c ngn la.
3.4.5 Bt mangan (Mn)
Bt mangan l mt loi hng hay c vn chuyn trn ti Mangan c vn
chuyn c th ng vo bao, hp hoc ch r ( thng xung khoang tu).
N xn nhp vo c th qua da, mt, ming v c ng h hp. Chng d
dng ha tan lu thng trong mu nh nc trong mu.
Khi trng c mangan, nn nhn s kh ni, sau khng ni c v mt mi
bun ng, vi nng cao Mangan c th gy ngt v lm cht ngi.
3.4.6 Bt km
Km c s dng nhiu trn chng n mn trong cc kt, cc ng v sinh
hnKhi tho lp sa cha cc thit b, km b ph hy v bc hi c,
chng qua ng h hp v xm nhp vo c th.
Khi ht hi c ca km, ngi mt mt st nng cng vi st lnh, c th ti
nhit cao 38-40oC v gy ra chng co git.
3.4.7 Tetraetyl-ch: Pb (C2H5)4
Tetraetyl-ch l cht ph gia chng kch n c pha vo nhin liu xng.
Chng rt d bay hi v c.
Tetraetyl-ch xm nhp vo c th ch yu qua h h hp.
Khi ht phi hi tetraetyl-ch mc t s c hin tng hay mt mi, da
vng. Khi trng c c cp tnh thng gy hng phn mnh (do tc ng
trc tip n h thn kinh trung ng), gy ri lon gic ng vi o gic gh s
lm cho bnh nhn mun t st.
3.4.8 Benzen-C6H6
L dung mi ha tan du m, sn cao su. c t 5-20% trong xng.
Benzen vo c th ch yu qua ng hp v gy hi chng thiu mu
nng, chy mu rng li. thm ch gy suy t, gim hng cu, bch cu, cui
cng b suy nhc, xanh xao v cht v nhim trng mu. Trong nhim c gy
tnh trng say, kch thch h thn kinh trung ng.
3.4.9 Hi du xng
i vi ngi th my thng xuyn phi tip xc vi xng du. Chng rt d bay
hi ln trong khng kh.
Ht th phi du lu lm c th kh chu, mt mi, n km ngon, suy nh c. Chng cn gy hin tng rng tc, vim chn lng.
Nng hi du ln hn lm chi b say du: chng mt, bun nn, ngt
thm ch gy cht ngi.
chng s nhim c ngh nghip, mi trng lm vic cn thng thong
tt, thn trng khi lm vic ni c kh nng c cht c. Nu lm vic thy

20

kh chu cn ri xa nhanh khi ni lm vic. Trng hp pht hin ngi b trng

c phi tm cch cp cu ngay v ng thi bo cho ngi khc bit h
tr. Tt nht khi vo nhng khu vc m cha chc chn nng hi c
mc an ton cn s dng mt n phng c (hnh 3-1).
Hin nay ngi ta thng s dng 2 loi mt hng n phng c l loi kn v
loi h. Loi kn v loi h. Loi kn th kh th ra c a vo bnh lc lai, loi
h thng ra mi trng.

Hnh 3-1: Mt n phng chng c loi t th (loi kn)

1- ng h p sut; 2- Bnh kh t th; 3- Dy eo; 4- Mt trm; 5ng dn kh; 6- Van
3.5 nh hng ca bi cng nghip
Bi l tp hp nhiu hat, c kch thc nh b, tn ti lu trong khng kh di
dng bi bay , bi lng v cc h kh dung nhiu pha gm hi, khi, m.
Bi c sinh ra t nhiu ngun gc, chng c th l bi t nhin, bi ng
thc vt, bi nhn to, bi v c, bi kim loi hay bi hn hp. Trong bt c
mi trng no u c bi. Theo kch thc ca bi ngi ta phn ra thnh bi
khi, bi sng m v bi thc s (bi lng).
Bi khi c kch thc nh hn 0,1 m, bi ny khi thm nhp vo ng h
hp khng li ph nang.
Bi sng m c kch thc 0,1-10 m. Loi c kch thc 0,1-5 m thng ng
li phi ti 80-90%, bi 5-10 m vo phi c nhng li b phit thi ra. Bi
lng c kch thc ln hn 10 m thng ng lo mi.
Bi thng gy tn thng nng cho c quan h hp, c bit l bnh bi
phi do ht th khng kh c bi ixt silic lu ngy, gy tc hi cho da,
mt, gy nhim quan con ngi nh mt, mi mm, da. Tc hi ca chng ph
thuc vo kch thc bi, bn cht bi v lng bi vo c th.
Mi trng lm vic c th nhiu hay t bui, bi ln hay bi nh c quyt
nh bi quy trnh sn xut, i tng lao ng v phng php lm sch mi

21

trng. Khi xm nhp c th ngi, bi c th gy nhim c, gy d ng,

chng gy cho ngi bnh ngoi da, bnh ng tiu ha. Gy chn thng
mt.
Hin nay chng bi l mt trong nhng nhim v quan trng ca v sinh
lao ng v bo v mi trng nhm gp phn bo v sc khe cho ngi lao
ng lau di.
3.6 nh hng ca ting n, chn, ng
Ngi ta gi ting n ni chung l nhng n thanh gy kh chu, quy ri
s lm vic v ngh ngi ca con ngi. Chn ng l dao ng c hc ca
cc vt th n hi sinh ra khi trng tm hoc s thy i c tnh chu k
hnh dng m chng c trng thi tnh.
Khi cc my v ng c ht ng, khng ch gy ra cc dao ng sinh ra
trng tm hoc trc i xng ca chnh x xch trong khng gian hoc s
thay i chu k hnh dng m chng c trng thi tnh.
Khi cc my mc v ng c hot ng, khng ch gy ra cc dao ng
m m tai nghe uoc m cn gy ra cc dao ng c hc di dng chn
ng ca cc vt th v cc b mt xung quanh.
Tc dng gy kh chu ca ting n ph thuc tnh cht vt l ca n do
mc n quyt nh. nh hng ca ting n cn ph thuc vo hng ca
nng lng m, thi gian tc dng ca n trong mt ngy lm vicm qu trnh
lu di ngi cng nhn lm vic ni n v nhy ca tng ngi, la tui,
gii tnh v trng thi c th ca cng nhn. Trc ht ting n gim nhy
ca thnh gic, sau thi gian di s lm thoi ha trong tai gy nng tai, ic.
Ting n c cng cao v trung bnh kch thch mnh h thn kinh trung ng gy ra cc ri lon v chc nng thn kinh, tc ng ln cc c quan, h
thng khc ca c th. Ting n mnh gy cho con ngi bnh au u,
chng mt, cm gic s hi, bc tc v c, trng thi tm thn khng n nh,
ting n mnh gy ra nhng thay i trong h thng tom mch kemd theo
s ri lon trng lc bnh thng ca mch mau, ri lon nhp tim, gy bnh
cao huyt p. Ting n cn lm ri chc nng bnh thng ca d dy gy
vim, au d dy. ng thi n lm gim s tp chung ch khi lm vic, l
nguyn nhn gy mt mi sm v gim nng sut lao ng, gim cht lng
cng vic, tng ph phm v tai nn lao ng.
Khi chu tc dng ca chn ng thn kinh s b suy mn, th hin qua cc
loi bnh l v ri lon dinh dng, con ngi nhanh chng cm thy u oi, th
, lnh m, tnh n nh thng bng ca c th gy ra nhng thay i
trong hot ng ca tim, lm chc nng ca cc h phan tch b ri lon
nghim trng. Ngoi ra chn ng cn lm ri lon chc nng ca c quan sinh
dc, gy bnh khp
Khi ng thi chu tc ng ca ting n v chn ng hu qu khng
ch c tnh cht tng cng m cn c kh nng tng thm do tc ng tng
hoc gi chng.

22

 gim tc hi ca ting n, chn ng ngi ta c th to ra cc m thanh

ngc pha cng hng, s dng cc thit b tiu am, gim chn, cc thit b bo
h c nhn.
3.7 nh hng ca cht phng x
Cht phng x l cht m nguyn t c ht nhn nguyn t khng trng thy
c pht ra do s bin i bn trong ht nhn nguyn t ca mt s nguyn
t v c kh nng ion ha vt cht.
Hin nay ngi ta bit khong 50 nguyn t phng x t nhin v 1000
ng v phng x nhn to. Vic s dng ng v phng x vo k thut sn
xut v nghin cu khoa hc ngy cng ph bin. N gii quyt c nhiu
vn l lun v thc tin ua li nhng hiu qu kinh t r rt. Tuy vy s
dng v vn chuyn, bo qun cng nh ch to cc ng v phng x ht sc
nguy him, chng ta cn hiu r nh hng ca n ti c th phng trnh.
Tia phng x c th chiu t ngoi hoc t bn trong khi cht phng x
xm nhp vo c th, mc nh chng gy nhim x mn yinhd, mc cao
gy nhim x mn tnh, mc cao gy nhim x cp tnh.
Bnh nhim x cp tnh xy ra sau vi gi hoc vi ngy khi c th
nhim x tin thn trong mt lc vi nhiu phng x tng i ln. Khi nhim x
cp tnh, bnh nhn b ri lon chc phn ca h thn kinh trung ng, c
bit l v no. Nhc u, chng mt, bun nn, nn ma, d hi hp, cua
knh, kh ng, chn n, cm gic m mi, da b bng hoc ty ch tia
phng x chiu qua. C quan to mu b tn thung nng n, bnh nhn
thiu mu nng, kh nng chng cc bnh nhn nhim trng gim, chy
mu ko di. Gy, st cn dn, cht trong tnh trng suy nhc ton b c
th hoc bnh nhim trng nng sau thi gian vi tun, vi ngy. Nng hn
c th cht ngay sau vi gio.
Tuy nhin x cp ch gp trong cac v n v kh ht nhn, nhng ti nn
bt ng l phn ng nguyn t, rt him gp trong iu kin sn xut,
nghin cu thng thng.
Bnh phng x mn tnh cc triu chng xut hin mun, nhiu khi ti
hng nm, hng chc nm k t lc b chiu x hoc nhim cht phng x.
Bnh xy ra khi c nhim t tia hoc cht phng x thi gian di. u tin
biu hin cuae bnh l hi chng suy nhc thn kinh c th, ri lon chc nng
c quan to mu, ri lon chuyn ha cht ng, chc phn ton b cc c
quan v h thng. Bnh nhn c th c hin tng c nhn mt, ung th da,
ung th ty, nhim trng mu
Bit r c tnh v tc hi ca cht phng x chng ta cn ra c cc
bin php phng chng tt nht ngn nga nhng nh hng ca chng vi
c th.
3.8 Bin php chung chng nh hng c hi ca ngh nghip
Nghin cu cc nh hng c hi ca ngh nghip ta thy trong qu trnh lao
ng sn xut, cc ngh nghip to ra cc yu t c kh nng gy nn tai nn
tc thi hoc to ra cc bnh ngh nghip rt kh nhn bit ngay c. Tm

23

hiu bin php gim tc hi ca chng l vn v ang c mi

cp, mi ngnh quan tm, ch . gii quyt vn ny nhiu c quan
chc nng c thnh lp nh T chc bo him x hi, vin nghin cu an
ton x hi v bo h lao ng.
Gim nh hng c hi ca ngh nghip chnh l bo v sc khe lu di
cho ngi cng nhn, to cho ngi lao ng c lm vic trong iu kin tt
nht, m bo an ton v sinh lao ng, cng l quy nh bt buc ca
php lnh bo h lao ng a ra. Tuy nhin cc bin php ra a
ra gii quyt vn ny cn ph thuc vo cc yu t. Nn kinh t x hi,
ch x hi v tin b khoa hc k thut (khoa hc k thut ni chung v
trnh cng nhn ni ring). Hin nay ch yu ngi ta tin hnh cc bin
php sau y:
1) u t c gii ha v t ng ha dn dn cc qu trnh sn xut.
2) To nn nhng thit b, vt liu cch m, cch nhit hiu qu.
3) Tng cng cc thit b, dng c an ton, thit b dng c lm sch mi
trng ci thin iu kin lm vic ca cng nhn.
4) Ci tin cc quy trnh cng ngh sn xut lc hu, tn dng cc ngun
ph thi lm sch mi trng.
5) Quy nh v phng h lao ng, tiu chun ch bo h lao ng
ngy cng c b sung han chnh chi tit hn cho tng ngnh, tng n
v c th.

24

Phn II
K thut an ton lao ng trn tu thy
K thut an ton lao ng l ni dung quan trng nht ca cng tc bo h
lao ng. N l nhng yu cu, nhng quy nh gip cho ngi lao ng
m bo c an ton khi thc hin cng vic ca mnh, phng trnh cc tai
nn lao ng xy ra.
Nm vng quy trnh thao tc vn hnh my mc v k thut an ton lao
ng s thc hin tt php lnh bo h lao ng.
i vi mi ngnh ngh, mi cng vic c th c quy nh yu cu v k
thut an ton lao ng. V l do thi gian k thut an ton lao ng trn tu
thych a n ngi th mu tu thy, bao gm cc kin thc m bo
trnh tai nn cho thy th, t lc bc chn ln tu, lao dng trong bung my,
bung hi, trong kho xng ca tu.
Phn ny cng gii thiu mt s kind thc phc v cho qu trnh nguy nn
ca tu, gip thy th c th thot khi cnh him ngho trn bin nhm tng
s an ton sinh mng thuyn vin theo cng c quc t Solas 1974.
Chng 4
K thut an ton lao ng trong bung my, bung ni hi
Qu trnh lao ng sn xut di tu hon ton c lp vi trn b v trong
iu kin v cng kh khn nng nhc. Mi tu c coi nh mt n v lao
ng ring bit. Mi s sut, thiu cn trng trong lao ng, d nh, cng d
dn n hu qu khng lng trc c.
Nhm gp phn m bo an ton lao ng cho ngi th my thy, chng
ny gii thiu nhng k thut an ton lao ng di bung my, bung ni hi
bao gm ton b k thut an ton lao ng khi khai thc vn hnh cc thit
b my mc chnh v ph, khi sa cha v s dng mt s dng c ngh
thng dng i vi ngi th my tu thy.
4.1 Quy nh chung cho tt c mi ngi ln xung, lm vic di tu
Khc vi cc ngnh ngh khc, ngnh vn ti bin c c tnh ring, iu
kin lm vic, i li rt d gy ra cc tai nn. Bi vy bt c ngi no ln
xung lm vic di tu cn nm c mt s ni qui, qui nh ca ngnh
trnh tai nn.
Qui nh chung cho tt c mi ngi ln xung lm vic di tu c Tng
cc trng Tng cc ng bin (nay l Cc Hng Hi Vit Nam) ban hnh gm
12 iu:
1.Khi bc chn xung cu tu phi ch xem cu thang bc c chc chn
khng, m bo khng. Nu khng chc chn phi bo ngay trc nht bc
li ri mi c xung. Khi xung khng hp tp vi vng, cu lt ng ri
xung nc gy tai nn.
2. Khng c i guc, dp cao su khng c quai hu trn tu.

25

3. Khi tu ln, tu xung dc, i phi vn tay vo tay vn hoc dy chng,

nu khng s b trt ng qu chn gy tay.
4. Khng nhy t cu tu ln tu, t tu ln cu. Phi i cu thang hn
hoi. Khng c t chy nhy, leo tro, khng c n a, x y nhau trn
tu.
5. i ng di tu phi ch cn thn nu khng d b trt ng gy tai nn.
i qua ming hm phi ch trnh ri xung hm gy cht ngi.
6. Cc c, my mc nu khng c nhim v trnh s m, nghch ngm
lm h hng, mt chnh xc.
7. Khi tu lm hng cm ng u dy chng, cn cu, di cn cu v
gc quay cht ca cn cu, nhng v tr ny rt d gy tai nn.
8. Khng ngi xm trn ch be tu v ngi nhng ch chnh vnh ca tu
trnh ri xung bin.
9. Khi thnh lnh tu mt in, ti, i li phi ht sc thn trng ko vp
ng, va p hoc tht hm.
10. Khi tu ra vo cu, nu khng c nhim v khng c ng gn khu
vc tu lm dy lm vng anh em d gy tai nn.
11. Khng c ng gn ch ang lm vic, ang sa cha khi khng c
trch nhim.
12. Nu khng chp hnh ng ni qui trn th ngi trc nht bo h lao
ng c quyn mi ln khi tu sau khi c nhc nh.
4.2 Yu cu chung v an ton lao ng trong bung my, bung ni
hi
Di bung my, bung ni hi, ngi th my lun lun phi tip xc vi nhit
tng i cao do my mc, ni hi ta ra. Cng tin ng, chn ng ln
ca my mc hot ng. Bung my, ni hi li rt cht hp v c rt nhiu
trang thit b, m ln, nhiu hi du m v cc kh c kh.
m bo an ton v gi sc khe lu di cho ngi th cn ch thc
hin y cc yu cu sau:
1. Phi m bo lng khng kh cho my hot ng v cho h hp ca
con ngi bng cch trang b cc qut ht v thi khng kh.
2. Phi lm cho nhit trong bng my, bung ni hi nh hn 450C.
3. nh sng trong bung my, bung ni hi phi v sng u mi
ni, cng nh sng phi t ti thiu l 60 lt (n v o cng nh
sng). Trong bung my, bung ni hi lun lun phi m bo duy tr s hot
ng tt ca c hai mng in (mng in chung v mng in c -qui).
4. Tt c cc cu thanh v li i li phi c tay vn chc chn.
5. Mt sn i li trong bung my, bung ni hi phi c cc g ni chng
trn trt v phi c lau chi sch s, khng vng du, m v rc bn.
6. Mt ngoi cc thit b ta nhit nh ni hi, ng x, ng hi phi c
bc cch nhit an ton ng qui nh chng nng v chng ha hon
xy ra.

26

7. Mi ngi lm vic trong bung my, bung ni hi phi c trang b y

qun o, giy m, gng ng qui nh trang thit b phng h c nhn.
8. Vic iu khin, vn hnh khai thc cc trang thit b phi tun th
ng qui trnh k thut ca nh ch to.
9. Khi giao nhn trc ca phi lm vic ti "bung my" v sau khi kim
tra li thng s k thut trong s nht k my, thng s k thut thc t trn
my.
10. Cc khu vc ang tin hnh sa cha hoc theo di, chnh nh phi
treo bng ghi ch, treo n bo hoc c dy khong vng.
11. Phi treo bng cm la ti cc v tr: ca hm du, hm du, hm than,
xng mc, kho sn, kho gi lau my v cc bung, hm khng thong kh trnh
phi n.
12. Khng c cho ni hi hot ng trong trng hp bm cp nc cha hot
ng tt; ng ch bp mc nc ni hi ch cn mt chic hot ng tt;
ng h p sut khng nhy, mt chnh xc: van an ton qu thi hn s
dng; bnh lc nc ni hi cha c lm sch hoc s ng b ht li ln hn
2%.
Ngoi ra nhng ngi lm vic cng tc di bung my, bung ni hi cn
phi nh r li thot ln boong tu an ton, nm vng cc trang thit b cu
ha, cch thao tc v tc dng ca n. Nm vng qui trnh vn hnh khai
thc my chnh, my n v cc trang thit b ph.
4.3 K thut an ton khi khai thc my chnh
Hin nay trn tu thy, my chnh c dng ch yu l dng c diesel,
mt s tu my chnh l ng c hi nc (tua bin hi hoc my hi nc).
Cn c vo c im ca tng loi my chnh tu thy, k thut an ton
a ra nhng k thut khai thc ring cho chng. Ngoi k thut an ton di
y, qu trnh khai thc vn hnh my ngi khai thc cn phi tun th
ng quy trnh ca nh ch to yu cu.
4.3.1 K thut an ton khi khai thc ng c hi nc
ng c hi nc pht sinh cng bng nng lng ca dng hi do khi
ng c dng trong hot ng ngng li rt nhiu nc, trn cc ng ng lng
hi cn li cng c ngng t, v vy trong qu trnh vn hnh khai thc loi
ng c ny ngoi vic tun th theo quy nh chung ca nh ch to cn
phi ht sc lu m bo an ton cho ng c cng nh cho ngi c
bit l giai on khi ng v dng ng c. y l giai on d sinh ra
s c cho my v tai nn cho ngi khai thc.
Khi dng my phi m tt c cc van x y xi lanh hoc khoang di ca
tua bin x nc ngng. Trn cc ng ng dn hi t ni hi n my phi
m cc van on thp nht ca ng x ht hi nc cn li trong ng. Qu
trnh dng my phi cho my ngui t t bng cch cho chy khng ti,
gim dn lng hi a n my. Khi my gim tc t t ng thi tin
hnh cc cng vic chm sc my, kim tra cc du m, tin hnh o
chiu quay cho my v dng my.

27

Khi chun b v khi ng my, mi k thut i vi ng c hi n c l

chng hin tng thy kch. Mun vy cn ch kim tra li v m cc van x
trn ng ng, trn my hoc tua bin. Kim tra v b sung du m nu cn
thit. Buc phi hm sy my nhm ui ht nc ng ng cng nh trong
my lm nng my my gin n u v my sn sng hot ng to
iu kin cho xoa trn lm mt my c tt.
Phi m ht cc van x trong sut qu trnh hm my, thng xuyn o
chiu kim tra my v tng ht nc ra ngoi. Thi gian hm my c th t
15-20 pht. Qu trnh ny kt thc khi h m cc van x y ch thy hi ra,
lc ny m van cp hi chnh l ng c lm vic c ngay.
4.3.2 K thut an ton khi khai thc ng c diesel
ng c diesel vi tnh u vit ring c s dng rng ri trn tu thy lm
my chnh, my n v c my s c, chng c th l my thp tc, trung tc
hoc cao tc. C loi 4 k, loi 2 k. Tuy nhin trong qu trnh vn hnh khai
thc, m bo an ton my mc cng nh an ton cho con ngi cn lu
mt s im sau:
Qu trnh chun b my cn phi kim tra ton b cc h thng phc v
nh h thng nhin liu, h thng lm mt, bi trn, h thng khng kh
nn.....xem n m bo cho ng c hot ng tt trong qu trnh khai
thc khng, bng cch kim tra cc thng s, ng h, cc van.....sa cha
hoc thay th nu cn thit.
Kim tra li ton b my chnh, quay v hm my xem my c b kt
khng (nh phi m cc bit x) c nc trong xi lanh khng. Khi hm my phi
nng nhit ln t t, via my vi ng c nh vi vng, vi ng c ln t
15-20 pht.
Khi khi ng my phi bo cho bung li bit trc. i vi nhng ng c
ni trc tip vi chn vt cn phi via my xui ngc mt s vng nht nh.
Khi my sn sng hot ng phi bo cho bung my v my trng, li bit
ng thi sn sng khi ng my.
Trong qu trnh my hot ng phi m bo cho cc thng s hot ng
bnh thng c bit l cc thng s v nhit v p sut ca cc h
thng phc v; thng xuyn kim tra cc thng s k thut ca my v iu
chnh ng c hot ng tt. Hai h thng bi trn v lm mt cn c
quan tm n trc tin. Cm khng c cho chy vt qu ti thi gian quy
nh (tc l 3%, cng sut l 10% vi thi gian khng qu 30 pht) ch khi
c lnh ca bung li mi c chy qu ti v phi ghi ngay vo nht k my.
Cc thng s kim tra phi cn thn, chnh xc v thng xuyn tra cc thit
b kim tra xem c hot ng tt khng.
dng my phi gim tc t t trc khi dng hn khi my dng hn
mi c ct h thng xoa trn, m cc bit x ri via my li vi vng.

28

4.4 K thut an ton khi khai thc my nn gi v bnh kh cao p,

thit b chu p lc
Trn tu thy, m bo cho my hot ng tt, ngi th my thng
xuyn phi s dng my nn gi np gi v cc chai gi. Ngoi chai gi tu
cn c nhiu thit b chu p lc khc nh hi hn,bnh cha freon,NH3,
CO2,O2.. ni hi, ng hi......khi th p lc cng phi s dng p sut cao. Do
khi khai thc my nn gi v cc thit b chu p lc trn tu cn cn thn
trnh v, ha hon.
i vi my nn gi cn phi m van x nc trc khi khi ng my v n ch
c ng li khi van np gi trn ng ng np c m ra. Trc lc dng my
nn gi van x nc cng phi c m ri mi ng van trn ng ng np gi.
Khi my ang vn hnh nghim cm khng c sa cha cc b phn vn cn
cha kh cao p. Cc p k, van an ton ca my phi c kim tra nh k
v bo m hot ng tt.
i vi cc thit b chu p cn lu t lc mua, nhn mi, qu trnh vn
chuyn ti khi bo qun v s dng.
Khi mua mi hoc nhn mi cn ch mua hoc nhn cc bnh c s cho
php ca ng kim. Cc bnh phi c nhn hiu, ghi ch loi bnh, cht
ng trong bnh, i vi bnh cu ha th phi ghi cch s dng ngoi v
bnh.
Khi vn chuyn cc thit b cc bnh kh cao p cn phi k, chn cht che
nng ma. Tc v phng tin vn chuyn chng phi va phi v thay i
t t.
Cc bnh kh cao p phi ni thong kh c nhit thp v t ngi
qua li bo qun. Phi sn chng r cho chng v phi kim tra bn
ca bnh ng nh k. Khi th bn thng dng phng php th thy lc
v phng php ny khng nguy him li d pht hin ra r ri. Cc bnh phi
c ct gi xa bp v l si. Cm cc chai, bnh kh xi vi nhng chai
bnh c cht chy. Cc bnh kh c phi trong nh kn, cc kho cha
bnh kh phi treo ni quy nhc nh an ton lao ng ca ra vo. Kho
khng phi lm bng cht khng chy c, nn bng phng v khng trn.
Khi s dng cc loi bnh ny phi kim tra k cng trnh s nhm ln
nguy him.
Khi lm cng vic hn hoc phi trnh xa cc bnh ny phi chy n.
4.5 K thut an ton khi khai thc hp s
Xu hng ngy nay ngi ta s dng nhiu my cao tc hn. Cc my c tc
cao phi b tr cc ly hp v hp s. B ly hp v hp s yu cu phi chu c
ti ln v khi h hng rt kh sa cha. Qu trnh khai thc vn hnh h ng
lc tu thy, an ton cho b ly hp hp s cn phi gi mc du, p sut
v nhit du t nh mc. Cht lng du m bo v thay du phi
ng chng loi nh thit k ch to yu cu. Cc thao tc iu khin phi
dt khot v ng nhp . Khng c sa cha g khi chng ang hot
ng.

29

4.6 K thut an ton khi khai thc thit b lnh

Hu ht cc tu thy u c h thng lnh. H thng lnh tu thy thng
s dng cng cht lnh c c vng p sut v nhit cao rt d chy n.
Cng cht r r lm ng c con ngi. Trong cc bung lnh thng c nhiu
hi c do cc vt cn lnh sinh ra. Vic khai thc s dng h thng lnh cn
nm bt c k thut an ton m bo an ton cho h thng v con ngi.
i vi my nn cng cht lnh phi chun b iu kin ri mi khi
ng, khi khi ng khng c phi kim tra k cng tm nguyn nhn v
ch khi khc phc xong s c mi c khi ng li.
Khi vo trong cc bung lnh hoc hm hng (trong tu ch hng ng
lnh) sa cha, lau ra hoc ly thc phm cn phi kim tra li nng
hi c c trong xem c vt qu mc gii hn an ton khng. Nu cn
thit phi t ngt ri mi vo. Khi vo phi mc m trnh b lnh t ngt
gy ngt v cn ch trnh b bng lnh. Khi t ngt gy ngt v cn
ch trnh b bng lnh. Khi vo cc bung my lnh ln cn c 2 ngi
bo v ln nhau. Trong bung lnh khng trc khi vo hay ra khi bung lnh.
Trong bung t my nn lnh rt d xy ra chy n v c cho con ngi.
Do bung my nn lnh phi lun lun c gi gn sch s kh ro. Trc khi
vo bung my nn phi m ca v thng gi k. Khi vo bung my nn phi
ht sc ch cn thn dng la trnh n cong cht khi c r r.
4.7 K thut an ton khi sa cha my
Qu trnh sa cha rt d gy tai nn lao ng, vic thiu cn trng cht
t c th gy ln hu qu rt ln. Do khi chun b sa cha phi ch
thc hin tt k thut an ton khi sa cha my.
Trc khi sa cha my hoc cc b phn ca my cn phi cho my ngng
hot ng. Cm sa cha hoc iu chnh cc b phn quay khi my hot
ng. Cng tc chun b sa cha phi k, phi s dng cc dng c ngh
y , ng k thut, chun b y k, m, dy bo him..
Khi sa cha phi ch ti cc thit b chung quanh v co ng i.S dng cc
thit b dng c cn kim tra m bo an ton mi c dng. Khu vc sa
cha phi treo n bo, thng bo hoc cng dy khoanh vng trnh ngi
khng sa cha v gy tai nn.
Khi sa cha tho lp cc thit b, chi tit nng phi s dng Pa - lng; khi
sa cha my chnh phi c nh trc chn vt chc chn phng sng
gi quay chn vt lm quay trc c. Sa cha lm vic t cao 2 mt phi
eo dy bo him.
Sau khi sa cha xong phi kim tra li ton b thit b, dng c ngh,
lp che chn an ton nh c ri mi pht ng my. Lau chi ngh sch s
ct vo ng ni quy nh. Lau chi sch s cc vt du m ri ra m
bo an ton khi lm vic. Th li hot ng ca thit b c sa cha v bo
co kt qu cho ngi ph trch.

30

4.8 K thut an ton khi lau ra hm kt

di tu thy vic u tin i vi ngi th my l lm sch cc hm du,
cc te my, hm hi... ti c cc hi c ca du hoc cc cht hu c
khc b thi ra, hi c ca cc sn phm cht ph gia pha thm vo du
m. Khi lm cng vic ny, an ton lao ng v an ton tnh mng cn
phi lu .
Trc khi vo lau ra khu vc ny, cn m np v thng gi trc. Nu l cc
hm du phi xc trng bng nc ngt. Vi hm cha du nhn, du nng phi
sc trng bng hi.
Trong qu trnh lau ra lm v sinh phi duy tr thn gi tt. n chiu
sng ch s dng n pin. Nu c th dng n pin kn nc cng tt. Qu
trnh lm v sinh lun lun c t nht 2 ngi tr ln, mt ngi lm, mt ngi
ngh v theo di bo v ln nhau. Cc hm kt v sinh hn, ct th
phi da bng x phng li trc khi hn. Khi ang lau ra v sinh nu cm
thy kh chu hoc cm gic g khc thng, th lp tc phi ri khi hm
kt ngay, kim tra nng cht c, thng gi k ri mi xung tip. i vi
cc hm tu sau khi c php lm vic 20 pht mi ca v khng qu 4 gi
ng h mt ngy.
4.9 K thut an ton khi bo qun, giao nhn nhin liu du m
Nhin liu, du m l nhng cht gy nhim nng n cho mi trng. N
li d gy chy n khi c la. m an ton phi lu mt s im sau
y:
Trc khi kh ng bm cp du phi kim tra xem cc van trn ng ng
du vo m cha, nu cha phi m ra, cc mt bch ni rng c xit chc
chn trnh du r r.
Qu trnh bm nhn du phi tnh ton tc , thi gian bm. Khi bm
gn y kt, hm phi gim dn tc . Khng c bm nhn du qu y
vo cc hm kt trnh hin tng gin n nhit gy v kt khi tu thay i
vng nhit . Nu tu l tu du th xung hng, cn ch ti cc yu t:
th vng ca tu, chnh lch mn nc, mi li, ng sut un ca tu, do th
t bm hn gy ra, vi cho thp ca cc kt trnh nguy him cho con
tu. Khi nhn hoc tr du phi dng dy in ni tu vi b trnh phng
tnh in trong ng do tnh cht ca sn phm du gy nn.
Khi kt thc nhn, tr cn lu trnh du trong cc ng ng cn li vng ra
gy nhim.
Trong sut qu trnh giao nhn thng xuyn theo di, kim tra, khng c
du trn.
Qu trnh bo qun thng xuyn kim tra nng hi du trong cc hm
kt, nu gn ng gii hn chy n phi ngn chn ngay v c th xa ra
ngoi. Thng xuyn kim tra vi, nhit cc kt v x l kp thi.

31

4.10 K thut an ton khi s dng c cm tay v mt s ngh, my mc

khc
Trn tu thy, khai thc tt h thng ng lc, ngi th my lun phi s
dng c ngh tho lp,iu chnh, kim tra bo dng v sa cha
my. bo m an ton khi s dng mt s dng c ngh thng gp.
4.10.1 Ba tay
Trc khi nh ba phi kim tra u ba chm chc cha, l ba c rn
nt khng, mt ba c nguy c b m khng. Cm s dng cc loi ba b tot
mt v c vt rn nt. S dng ba phi thch hp vi tng yu cu cng vic.
Cn ba phi lm bng g tt, kh, do khng c vt nt, th ngang. Tra cn
ba khng b tot hoc b nt dc trc cn. Cn ba phi vung gc vi
trc ba.
Trc khi nh ba phi quan st ngi xung quanh. i vi cc khu vc hp c
nhiu ngi s dng ba th khng c ng i din nhau. Khi nh ba
cm mang gng tay. Thng xuyn nhng u ba vo nc ba khng b
bong cn. ang nh ba nu thy hin tng khng bnh thng phi dng li
kim tra ri mi tip tc lm nu cn ba c m hi phi thng xuyn lau kh.
Khng nh ba ln mt ba, nh ln cc b mt ti cng. Lc quai phi
ht sc tp trung khng ni chuyn.
4.10.2 c
c phi di tay cm, khng te u. Ti c ch ti u li. Khi
dng ba quai c nht thit phi c kp bng tre, cao su, cm trc tip cm
bng tay.
4.10.3 C l
Khng c s dng nhng c l b nhn, c vtt rn nt. Lc vn cc ai c
phi ng vng, cm cht. Lm trn cao, ch treo leo phi phng ng
hoc c l ri xung ngi pha di. Vn cc ai c ln nu cn thit ni thm
tup. Cm ni ng tup vi nhng c l s dng hai u hoc khi vn cc ai
c trn cao.
Dng cl tho ai c b g lu ngy phi thn trng trnh lm vt u ai
c, trt c l gy tai nn.
4.10.4 Gia v dao gt
Gia v dao gt phi c cn. Khng s dng gia, dao gt, khng c cn
hoc cn b nt. Khng dng tay, mm thi mt st ng khi gia gt. Phi
dng bn chi, chi hoc gi phi chng. Cm dng chui gia lm mi t,
tua vt. Gia gt xong phi gia v dao nm gn khng ng.
4.10.5 t
t phi lp chc chn, khong cch hai t trn mt bn khng nh hn
1 mt v phi c tm chn gia. Cm khng dng ba nh vo tay n
hoc u ngi trn tay n xit t. Ming cc t phi c m lt bng
kim loi c mt ma st. Khng s dng t m cc ming kim loi lt b hng
hay khng cn kh nng bm cht chi tit.

32

4.10.6 Pa lng, rng rc

Trc khi s dng phi kim tra thit b an ton ca pa lng sau cho pa
lng, rng rc chy th nu thy an ton mi s dng. Cc mc treo rng rc
chy th nu thy an ton mi s dng. Cc mc treo rng rc, pa lng v mi
buc ti trng phi chc chn khng x dch khi chu ti. Khi nng ti trng
nn khong 100mm cn ngng li kim tra an ton ri mi nng tip. Ch
c php s dng ng ti trng cho php ca pa lng, rng rc. Khi ti trng
v tr treo, ngng lm vic phi h cng 1 ti trng. Nu cng mt lc s dng
2 rng rc, nng h cng mt ti trng th tc nng h cc rng tc
u nhau v phi do s quan ch huy. Cm mi ngi lm vic di ti trng.
Nu pa lng in kim tra hp nt iu khin c mt in khng ri mi
iu khin.
4.10.7 My khoan
Trc lc khoan phi kim tra an ton ca my, cho my chy th khng ti.
u cp o khoan phi kp cht mi khoan, khng c s dng o khoan,
u cp c hin tng h hng. Cc chi tit khoan phi kp cht c hin tng h
hng. Cc chi tit khoan phi kp cht trc tip hoc qua b g xung my.
Cm dng tay gi chi tit khoan. Khi khoan phi cho mi khoan n t t.
Mun thay i tc phi dng hn my. Khi my ang chy khng dng tay
g phoi. My cn chy theo qun tnh khng dng tay hm trc chnh. Cm
s dng cc mi khoan cn, c hin tng rn nt. Khi thay mi khoan phi ch
my cho my dng hn. Khoan cc chi tit kim loi do bng li khoan rut g
phi mi thm rnh b gc. Cm dng gng tay khi lm vic.
4.10.8 My mi
Trc khi cho my phi kim tra mi, bu lng bt a, b t, bao che v
chiu quay ca xem c m bo an ton khng. Cm s dng my mi
khng c hp bao che chn v khng c b t. Hp bao che chn phi
chc. Gc m ca hp bao phi ng yu cu k thut. My mi khng c
knh chn bi cho php lm vic nhng nht thit phi eo knh phng h.
Cm s dng my khi b m, rn nt, b mn phn nh hn 3mm tnh
t mp mt bch. My mi hai mi, cm mi khi trn my ch cn mt
mi. Cm mi cc kim loi mn nh ng, nhm v g cao su trn my mi
hai .
Khi mi chi tit cm ng i din vi phn h ca hp bao che. Qu trnh
lm vic b mong phi iu chnh h - t sao cho khe h ca b t v
khng ln qu 3mm. M chi tit khng c t qu mnh, khng mi mt
im. Cm mi hai ngi trn cng 1 . Khi mi cc chi tit c nhiu bi phi
c thit b ht, thi bi.
4.11 K thut an ton khi hn, ctm kim loi
Khi hn ct kim loi trn cc tu cn thc hin cc yu cu k thut an ton
lao ng sau:
Hn ct trong hm kn, thng kn, b cha phi c thng gi tt. Trng
hp c bit khng thng gi c phi c bin php an ton trc khu xung

33

hn, ct... Hn ct trong hm kn phi b tr hai ngi, mt ngi ngoi quan

st theo di cp cu khi cn thit.
Hn ct sa cha cc hm, b cha nhin liu d chy n hoc cht
c hi phi ty ra kim tra nng kh chy, cht c di mc qui nh
mi c tin hnh lm vic.
Khi hn trn gin gio hoc gi treo, trng hp khng lm c gin gio phi
mang dy an ton. Hn ct trn cao m pha di c ngi qua li phi c tm
chn.
Phng nga vt liu gy tan nn. Tuyt i cm tin hnh hn ct cc
ng, thng, bnh cha ang chu p lc. Trc khi hn phi m np x kh. Cm
tin hnh hn ct in, hi ng thi cng mt lc trong cc thng , cc b
cha kn.

34

Chng 5
K thut an ton in tu thy
Trn tu thy c rt nhiu trang thit b my mc s dng in. Trong qu
trnh vn hnh khai thc h thng ng lc tu thy ngi th my thng
xuyn tip xc vi cc my mc thit b s dng in nng. Th in trn tu
cng chu s qun l ca my trng. i vi cc tu khng c th in ngnh
my phi chu trch nhim qun l, khai thc ca trang thit b in trn tu.
iu kin khai thc ca trang thit b in trn tu rt khc nghit,cc cht
cch in nhanh chng b ph hy lm kh nng cch in b gim, tng kh
nng b in git cho ngi s dng.
V th k thut an ton in tu thy thc cht cng l mt phn khng
th thiu c trong k thut an ton lao ng my tu thy.
Chng ny gii thiu nhng k thut cn thit trong qu trnh khai thc,
vn hnh thit b in tu thy ngn nga s nguy him xy ra cho ngi
s dng.
5.1 Khi nim chung
in l mt nng lng c tc dng rt ln trong i sng x hi. N c s
dng rng ri trong cng nghip, nng nghip, trong sinh hot v cc ngnh
kinh t khc. Vi c tnh u vit ca mnh, cc my in ngy cng c s
dng nhiu, s ngi tip xc vi in cng tng ln.
Trn tu thy i a s cc my mc thit b, my mc ph u s dng
thit b in. Mt khc gim trng lng kch thc thit b in trn tu
vn ng dng in p cao cng ngy cng c pht trin rng ri.
Thit hiu bit v an ton in, khng tun th cc nguyn tc v k
thut an ton in c th gy tai nn. Khc vi cc my mc thit b khc,
nguy him v in nhiu khi kh pht hin bng gic quan nh nhn nghe
m ch c th bit c khi tip xc vi cc phn t mang in, song lc
c th b chn thng trm trng, thm ch cht ngi.
Nhng loi in c in p t 100 - 200V tr ln gy tc hi rt ln cho ng i, cha k n loi c in p ln trn 1000V. Cc i lng c trng cho tc
dng ca dng in, in p, thi gian tc dng, ng i qua c th, tn s
dng in, cc i lng ny u c nhng tr s nguy him cho con ngi.
Thc cht tc dng ch yu ca tai nn v in l do dng in gy ra
ch khng phi do in p. Tuy nhin khi quy nh v an ton in thng c
tnh theo in p v dng khi nim in p cho php v n xc nh c
th hn.
Cc tai nn v in ch yu l do cc nguyn nhn nh vi phm cc qui
trnh, nguyn tc s dng trang thit b in, coi thng s nguy him hoc
cha hiu bit ht nhng nguy him do dng in gy ra vi con ngi. Trang
b bo h lao ng khng m bo phm cht, mt kh nng cch in.
Ngoi ra cng c mt s tai nn in xy ra do s ri ro ngoi d kin.
tin xem xt nghin cu v a ra cc quyt nh k thut an ton
in tu thy chng ta c th chia trang thit b in trn tu thnh 3

35

nhm: cc my mc thit b s dng in, cc dng c in xch tay, trm

pht v bng phn phi in trn tu.
5.2 nh hng ca in i vi con ngi
5.2.1 in tr ca ngi
C th ngi do rt nhiu thnh phn cu to ln (khong 58 cht hu c
khc nhau) nhn chung nc chim 68% -70% c th ngi c th coi nh mt
in tr. Lp sng trn da (dy khong 0,05 -0,2mm) c in tr ln nht, xng v da in tr tng i ln cn tht v mu th in tr b. Khi ngi
tip xc vi mt mng in, nu da kh ro khng c thng tch g th in
tr ca ngi c th n 10.000 hay 100.000 v nu mt ht lp sng trn
da in tr cong 80- 1000 v nu mt ht lp da th in tr ngi ch
600-800. in tr ca ngi khng phi l tr s c nh m thay i ph
thuc vo nhiu yu t,ch yu l tnh trng ca da, chiu dy lp sng, din
tch v tr s in p, thi gian tc dng...
Nu da ngi b t hay c m hi th in tr gim xung. Din tch tip
xc cng ln th in tr cng nh. Khi dng in tng ln da s b nng ln
ngi c m hi do in tr gim xung, Thi gian tc dng ca dng in
cng lu th in tr ngi s gim xung v da s b nng ln, m hi ra
cng nhiu v v nhng bin i in phn trong c th con ngi. in
p t vo ngi cng c nh hng rt nhiu n in tr ca ngi. Khi in
p tng ln th in tr ca ngi gim xung.
Khi ngi tip xc vi mng in s c dng in chy qua ngi v con ngi
chu s tc ng ca dng in.
5.2.2 Tc dng ca dng in i vi c th con ngi
C th chia tc ng ca dng in vi c th con ngi lm hai loi: Tc
dng kch thch v tc dng gy chn thng.
Phn ln cc trng hp cht ngi v in git l do tc dng kch thch
gy nn. c im ca n l dng in qua ngi b, in p t vo ngi
khng ln nm. thi gian dng in, v in tr ca ngi cn ln, dng in
qua ngi cn b, tc dng ca n ch lm cho bp tht tay,cc ngn tay co
qup li. Nu nn nhn khng ri khi vt mang in, v in tr ca ng i
cn ln,dng in qua ngi cn b, tc dng ca n ch lm cho bp tht
tay,cc ngn tay co qup li. Nu nn nhn khng ri khi vt mang in
cng lu cng nguy him v ngi khng c kh nng tch ri khi vt mang
in cng lu cng nguy him v ngi khng cn kh nng tch ri khi vt
mang in, a n s t lit tun hon v h hp. Mt c im na ca
tc dng kch thch l khng thy r ch dng in vo ngi v ngi b nn
khng c thng tch.
Tc dng gy chn thng thng xay ra do ngi tip xc vi in p cao. Khi
ngi n gn vt mang in (6KV hay cao hn) tuy cha chm phi nhng v
in p cao sinh ra h quang in, dng in h quang qua ngi tng i
ln. Do phi x t nhin ca ngi rt nhanh ngay lc y c huynh hng trnh vt
mang in kt qu l h quang s chuyn qua vt c ni t gn y v

36

vy dng in qua ngi trong thi gian rt ngn tc dng kch thch t
khng a n t lit tun hon, h hp nhng ngi b nn c th b chn thng hay cht do h quang t chy da tht.
5.2.3 nh hng ca cc yu t in ti con ngi, tr s ca dng
in qua ngi
Qua kt qu phn tch cc tai nn v in xy ra trn thc t chng ta
rt ra c tc dng ca dng in i vi c th con ngi ph thuc vo cng
dng in v loi dng nh sau (Bng 5-1).

37

Dng in
(mA)
0,6-1,5
2-3
5-7
8-10

20-25

50-80
90-100

Tc dng ca dng in i vi c th con ngi

Dng xoay chiu 50-60Hz
Dng mt chiu
Bt u thy t ngn tay
Khng c cm gic
Ngn tay t rt mnh
Khng c cm gic
Bp tht tay co li v run
au nh kim m v
thy nng
Kh ri vt mang in
nng tng ln rt mnh
nhng c th ri c ngn
tay, bn, khp cm thy au
Tay
khng th ri vt
Nng tng ln bt u
mang in c, au tng c hin tng co qup
ln kh th
h hp b t lit, tim p
Rt nng cc bp tht
mnh
co qup, kh th.
H hp t lit, ko di 3
H hp b t lit
giy th tim b t lit v
ngng p

T bng 5.1 ta thy rng vi tn s 50-60Hz, dng in xoay chiu an ton

i vi ngi phi b hn 10mA, vi dng in mt chiu phi b hn 50mA.
in p t vo ngi
K thut an ton in thng c s dng tr s in p bi v tr s dng
in rt kh xc nh c th. cc nc thng c tr s in p cho php an
ton in.
nc ta quy nh tr s in an ton i vi in mt chiu l 24 vn,
i vi in xoay chiu l 12vn. Tuy nhin nhiu nc quy nh tr s in
p cho php ca dng xoay chiu l 24 vn v dng in mt chiu l 54
vn. Nhng in p cao hn in p cho php an ton u l nguy him
i vi c th con ngi. in p ln hn 400 vn l ti nguy him, c th gy
cht ngi rt nhanh sau khi chm vo in.
Thi gian in git
Thi gian in git tng ln, do nh hng ca pht nng, lp sng trn da c
th b chc thng lm cho in tr ca ngi gim xung do dng in s
tng ln v cng nguy him cho ngi hn.
ng i ca dng in qua ngi
Ngi ta thng o phn lng dng in qua tim nh gi mc nguy
him ca con ng dng in qua ngi.
Phn lng dng in qua tim theo cc con ng dng in qua ngi tnh
theo bng (5.2).

Bng 5.2
ng dng in qua ng-

Phn lng dng in qua

38

i
T chn qua chn
T tay qua tay
T tay tri qua chn

tim (%)
0,4
3,3
3,7

T tay phi qua chn

6,7

Nh vy dng in i qua hai chn l t nguy him nht. song nu v ht

hong, ngi b ng rt d chuyn thnh cc trng hp nguy him hn.
Tn s dng in
Tn s dng in xoay chiu cng c nh hng rt ln n tai nn v
in. Qua nghin cu thy rng vi tn s t 50-60Hz l nguy him hn c.
Tn s cng cao th t nguy him. Tn s trn 500.000Hz khng git nhng c
th gy bng.
Mi trng xung quanh
Nhit v c bit l m ca mi trng xung quanh c nh hng
n in tr ca ngi v cc vt cch in do cng lm thay i dng
in qua ngi.
Khi nhit v m cng tng th in tr ca ngi v cc vt cch
in gim i v lm tng tr s dng in i qua ngi v gy nn tai nn
in nng hn.
5.3 K thut an ton khi khai thc thit b in
Khi phc v cho thit b in trn tu cn phi nh rng bt c mt s sai
st no cng c th l nguyn nhn gy ra s c cho tng my hay ton b
h thng, c th gy ra ha hon hoc tai nn in git. Khi c s c cho
my, cho h thng hay cho ngi th trc tin cn phi ct in vo ni c s
c.
Trc khi sa cha, bo dng cc my mc thit b in cn phi: Ct in
a vo thit b in m ta chun b sa cha, treo bin bo hiu "cm
ng ang sa ch" vo thit b ngt in, t ro chn cn thit, kim
tra li xem c in hay khng trn phn thit b in ni s lm vic; nu
cn t vt tip t di ng trn cc b phn in ct in.
Trong qu trnh sa cha, bo dng thng xuyn phi tm cch ngn chn
mi kh nng b ng in t ngt.
Sau khi sa cha, bo dng song phi ghi s trc ca v tin hnh hot
ng th. Trong lc tin hnh th nghim cm g bn bo, ro chn ,i
ngang qua ro chn, ng chm vo cc b phn c in . Nhn vin phc
v in c quyn khng ct in m lau chi v v thn thit b in,
chm du cho cc bi v thay i n, cu ch di 15A.
Nu v iu kin khai thc, khng th ct in c the ngoi l c th
tin hnh sa cha my ang c in nhng in p khng qu 380vn v c
bin php an ton c s ng ca my trng hay in trng. Ngi c
trnh nghip v v in trc tip theo di vic sa cha my. Ngi sa
cha phi i giy v cch in hoc ng trn thm cch in, s dng
dng c cch in, ro chn nhng b phnh dn in ca thit b m

39

ta khng cha, ngn chn va chm ng thi vo b phn c in v vt

xung quanh ni lin vi v tu, phi ci cc tay o, cc ng qun v i m
bo h b phn.
i vi tt c mi cng vic c thit b in c in p trn 1000 vn theo
ch th ca in trng hay my trng cn phi do hai ngi c trnh k
thu in thc hin. Khi i ca vi loi thit b ny khng c mt mnh i
qua ro chn, g b ro chn hay bt c cng vic g trn thit b. Ngi i
ca mt mnh ch c th xem xt thit b nhng khng c lm bt c vic
g. Khi ct in cc thit b ny phi dng gy cch in hoc gng tay
cch in. Lp, tho cu ch phi dng km cch in hon ton v thc
hine cc k thut an ton in nh nu trn. Cm lau chi cc thit b
ang c in. Ch c th lm iu ny do iu kin khai thc bt buc
nhng cn phi m bo iu kin li i rng t nht 1,5m v c ro, li hay
l chn c nh, nm c ch dn s dng cng c dng lau chi cho
thit b ang c in v c ngi th hai c trnh nghip v in theo
di.
Phc v cho mng nh sng trn tu phi thng xuyn kim tra cc b n
xch tay, li n, chp n, cao su cch in, dy cp , in tr cch in
cc b n, nu khng m bo th khng c s dng. Chm sc sa cha
n hiu, n pha trn cao phi mang ai c kha tt buc li khi lm
vic. Khi sa cha thay th cm cho n cm tay hoc n nh sng in
p thp cn nh chng phi khc cu trc ca cm mng nh sng thng
trnh hin tng nhm ln. Khi ly in b cn kim tra in p xem c ph
hp vi mng in trn tu hay khng. ng cu giao cp cho bng in chnh
cn ch ch c ng khi n tn hiu bo c in.
5.4 K thut an ton khi khai thc my pht in
Bng phn phi in
i vi cc my in ang cng tc khng c php thay i chi than v
sa cha bt c b phn no ca phn ng khng g ri chn puli, cc u
cp hp u dy v cc b phn khc. Ch c nh bng c gp khi i
giy cch in. Khi lau chi c gp, chm sc cc bi ch trnh phn ng
cun qun o. gi lau v cc ngh. Khi lau chi c gp cc b phn in c
in bng xng du hay cht lng d chy khc nu cn lau phi ct in
bng my in khi mng cung cp v cc ng cp b ct in phi u
ngn mch, tip t, ng thi nh du trnh nhm. Ch c dng clorua
v Clorua tylen hay loi du khc dng ring cho my in ra my in
khi thc hin bin php an ton trong bn hng dn s dng. Sa cha
my in phi ch trnh mi iu kin m my s cp khng ng quy
cch. Ch lm vic khng c to ra bi, tia nc hay bc kim loi. Qu trnh my
hot ng phi thng xuyn kim tra in tr cch in t nht theo qui
nh ti thiu ca ng kim.
Bng phn phi in chnh v cc bng in ph do th in hoc my
hai (nu khng c th in) ph trch. Khi pht hin thy hng hc trong cc

40

thit b ca bng phn phi v cc thit b khc th nht thit phi c mt

ca h ni khc phc s c. Ch cho php lau chi bn ngoi bng,
thay n tn hiu trc bng khi bng ang c in. c php thay cu ch
nh hn 15A vi iu kin ct cng tc in n ph ti ni c cu ch
bo v cn thay. Trng hp cc thit b bo v t ng hot ng cho php
ng li in mt ln na. Nu cc thit b li ct th phi tm c v khc
phc nguyn nhn gy ra ct in. Tuyt i cm chm my ct t ng
hay thc hin bin php tng t hm s hot ng ca thit b bo v.
Khi cc cu ch b chy m ch vn c in th phi dng km cch
in hoc gng tay cch in. Cm s dng cu ch khng hp tiu chun
v khng ng qui cch. Trng hp trn bin ngoi l cho php dng cu ch t
to c thit din dy ch tng ng nhng tu v ti bn phi thay ngay v ly
thm d tr.
5.5 K thut an ton khi s dng c in xch tay
Trn tu thy thng trang b mt s dng c in xch tay nh n in,
bin th, my hn... l nhng dng c lao ng ca thuyn vin.
Thng thng cc dng c ny c in th thp di 42 vn v tn s 5060Hz (bin th, my hn, my khoan).
Mt s trng hp dng c in xch tay c in th 220V, 50-60Hz, n
ma - n. Khi ny yu cu bt buc vi cc dng c ny, trnh nguy him,
l phi tch chng ra khi mch in chnh. Mun vy ngi ta ni qua bin p
cm ng.
S dng dng c in xch tay cn ch kim tra in tr cch in v
mt s im sau:
Trc khi u dng c vo mng in phi ni mt v ca n. Sau khi lao
ng, ngt in ri mi tho dy, ni mt. ang lm vic, mt in phi
ct in cho dng c. Qu trnh lm vic nu pht hin thy sai st ca
dng c ct ngt in v kim tra li dng c ngay. Cc dng c ny ch c
dng u cm c mt l ph tip t. Khi u vo mch, cng tc in ca
n phi ang ct in.
Khi di chuyn dng t ch ny sang ch khc hoc sa cha h hng, ly
phoi bo, thay mi khoan... phi ct in vo n.
Ch khng c ko cng hay lm xon dy hoc nng ln n lc s
dng, khng dng tay hay vt khc chn dng c li. Khng s dng chng
trn boong khi tri ma. Dy cp in cho dng c phi l cp mm.
S dng n ma - n phi c np li thp bo v.
Ngoi ra cn thng xuyn kim tra xem c b mt v khng, dy tip t
c nguyn vn khng, dy cp in c h khng, cc cm cn tt khng.
Trc khi giao cho ngi khc s dng phi kim tra li mt ln na.

41

Chng 6
K thut s cu v thot him trn bin
Tai nn trn bin xy ra l iu khng th lng trc c. Tai nn lm thit hi
ti sn v sinh mng thuyn vin. gip cho cc thy th t cp cu hoc
cp cu ln nhau khi tai nn xy ra. trnh nguy him sinh mng, hn ch tn
thng xy ra tip theo, cng nh duy tr s sng lu di trn bin trong trng
hp nguy cp buc ri tu. Chng ny nhm gii thiu cc kin thc v y hc
n gin gip cho vic s cu khi gp tai nn, ng thi a ra k thut s
dng trang thit b cu sinh v vic t chc thot him trn bin. Mt khc
cng gii thiu thm mt s k, tn hiu m ngi i bin cn nm phc v
cho an ton sinh mng trn bin theo qui nh chung ca quc t.
6.1 Khi nim chung
6.1.1 S lc v cng c quc t v an ton sinh mng trn bin
gim thit hi v ti sn v sinh mng thuyn vin ton th gii v
ang p dng cng c SOLAS74 v SAR79. Hai cng c ny c th v trang
thit b cu sinh nh xung cu sinh, sc ch ca xung cu sinh, b cu sinh ,
phao cu sinh cng nh nhng thit b khc phc v cho cng tc cu sinh v
tm cu.
Cng c cng qui nh r cc yu cu i vi cc loi tu, tng loi trang b
cu sinh, vt dng trong cc trang thit b cu sinh, ch kim tra, theo di
thay th v tp luyn cu sinh mng cho thuyn vin khi tu gp tai nn.
6.1.2 S cu
S cu l cng vic cp cu u tin i vi bnh nhn b tai nn.
S cu rt quan trng bi n nh hng trc tip n vic cp cu tip sau,
thm ch cn nh hng ngay ti tnh mng ca ngi c cp cu. S cu cn
chnh xc v nhanh chng, thi gian s cu phi c tnh bng giy.
Mc ch ca s cu l gip cho nn nhn thot khi tnh trng nguy him
n tnh mng, ngn nga kh nng t vong hoc ngn cn, hn ch nhng
tn thng xy ra tip theo cho nn nhn. Qu trnh s cu cn ht sc ch
ngn nga hin tng nn nhn mch nhanh, huyt p tt, u ngn chn
tay tm (cn gi l sc) (Shok).
6.1.3 Thot him
Trong hnh trnh trn bin khng loi tr kh nng tu gp nguy nn.,
chm tu hoc buc phi ri tu gi an ton sinh mng cho thuyn vin.
Thot him l k thut gip cho ngi thy th trong lc lm nguy, gia
bin khi vi xung cu sinh, b cu sinh hay ch vi phao cu sinh, c th ko
di nht s sng cn ca mnh ch ngi n cu.
y l nhng kin thc rt gin n, d hiu, d lm nhng li v cng
quan trng. Thc t cho thy nhiu trng hp t vong ng tic xy ra
do thy th khng nm c nhng k thut ny sinh t ti, mt bnh tnh v
hnh ng sai lm.

42

6.2 K thut s cu trn bin

6.2.1 Nguyn tc c bn ca cp cu ban u trn bin
Trong iu kin trn bin, dng c y t, y bc s cng nh kh nng chuyn
mn v y t ca mi ngi khng phi bao gi cng y nh trn b. Do
mi tai nn d nh nu khng cp cu x l kp thi c th dn ti nhng tn
thng tip sau rt nguy him e da tnh mng nn nh, to iu kin tt
cho iu tr sau ny.
cp cu ban u trc ht phi tm mi cch a nn nhan khi khu vc
ang b tai nn hoc tc nhn gy ra tai nn cng nhanh cng tt. iu ny
cn ht sc ch n vic an ton cho bn thn ngi cu. c bit l trong
trng hp nn nhn b trng c.
Tin hnh khi phc ngay hot ng ca h tun hon v h h hp. Sau
mi x l cc hin tng khc. Nu nn nhn b chy mu phi tin hnh
cm mu, nu trng c phi loi b hoc hn ch c.
Bt mch v m nhp th cho bnh nhn. Nu c hin tng sc (mch
nhanh yu, da ti, lnh) cn tin hnh chng sc ngay. Ch t nn nhn
theo mt phng mu d ln no.
Cc trng hp nghi ng nn nhn tn thng ct sng tuyt i khng c
di chuyn nn nhn tc th, cn t nn nhn ln vn cng, buc c nh
nn nhn cht vo vn ri mi di chuyn. Nn nhn b gy xng khc phi c
nh trc xng gy ri mi di chuyn. C trng hp cn ci b o qun nn
nhn l vt thng ra ngoi.
a nn nhn n ni thong mt, khng cho ung ru trng hp mt nhiu
mu cn hn ch c ung nc.
Khi cp cu nn nhn phi ch cnh gic cc tn thng lm nn nhn bt
tnh, chy mu trong, cc vt thng m thu, vt thng vng khp v cc
vt thng vng mt. ng vi cho rng nn nhn cht mc d mnh v
mi ngi xung quanh thy tim nn nhn ngng p, phi ngng th, mt
khong c ng, ng t gin v c th lnh dn i.
Cng vic cui cng ca s cu l mi s quan ph trch y t trn tu n
nh gi tn thng ca nn nhn, bo cho trm y t b gn nht xin
kin x l tip theo.
6.2.2 Mt s phng php y t trong s cu trn bin
H hp nhn to
Trc khi h hp nhn to cn nhanh chng ci o, tht lng, khn qung,
m..... nn nhn d th. M ming nn nhn v chng tc nghn ng
thng kh (hnh 6-1).
t nn nhn t th hi nng cao, u nga ht c v ng sau, m
hm di li khng b che kh qun, lau sch m. di, mc ht d vt trong
ming nn nhn.
H hp nhn to c nhiu phng php.
Thng thng dng phng php h hp nhn to trc tip ming - ming
(hnh 6-2).

43

t nn nhn nga, mt nga ln tri, u nga ra sau, n vi di vai

nn nhn. Ngi cu qu bn nn nhn, mt tay n vo trn nn nhn, mt tay
nng cm. t mi ln mi nn nhn tht kn sao cho kh khng thot ra, m
p kn mi nn nhn. Thi mnh vo mm nn nhn cho ti khi ngc n ln
bnh thng, b ming ra cho nn nhn t th ra. Lp li ng tc vi nhp
khong 15 ln trong mt pht. Tip tc ng tc ny n khi nn nhn
c v phn ng v bt u th bnh thng. Phng php ny d p dng v
hiu nghim nht, song mt s trng hp cn phi h hp gin tip nh trng
hp nn nhn trng c, nn nhn b thng u mt.

Hnh 6-1: M ming nn nhn chng tc ngn ng thng kh

Hnh 6-2: H hp nhn to trc tip

h hp nhn to gin tip t nn nhn nm sp xung, mt nghinh
v mi pha cho d th, tay phi u gi ln, tay tri v pha trc. Ngi cu qu gi st hai bn sn hai bn tay trn sn. Lc bp sn ng ngi
v pha, ng ln mt cht c sc xung. Lm ng tc ht vo t t
h ngi xung, th tay ra v m bn, nm. su (hnh 6-3).
Ngoi ra cn c mt s phng php khc. H hp nhn to trc tip ming
mi, h hp nhn to gin tip khi c 3 ngi.
Xoa bp tim:
Khi thy nn nhn ngng tim, khng thy mch tim cn tin hnh xia bp
hi tim ngay.
Tin hnh t nn nhn nga, m mnh vo ngc nn nhn. t tay st
pha xng c, ly tay kia ln v sau mi ln lng ngc gin ra, n mnh

44

xung sao cho lng ngc ln xung 4-5cm. n nhp nhng khong 60 ln trong
mt pht (hnh 6-4).
Cm mu:
Khi nn nhn chy mu cn tin hnh cm mu cho h.
Vi cc vt thng nh c th cm mu bng chn bt ng mch pha trn
vt thng; dng tay n mnh vo ng mch.
Vi vt thng t ng mch tng i ln phi tin hnh ga r cm
mu. Cch t ga r (hnh 6-5). Cn ch nu duy tr ga r qu lu mu
khng chy, bnh hoi th s pht trin. Khi t ga r xon c 15 pht nn
ti ra mt pht ri xon vo.

Hnh 6-3: H hp nhn to gin tip

Hnh 6-4: K thut xoa bp tim

Cc vt thng thng thng bn ngoi trc khi bng b cn dng thuc ra v
bng dn, dn li.
Vt thng cn gc, chn ming gc ln ph ri bng li. Ch khng
ng tay vo vt thng. Khi bng b nhng vt thng c din tch ln, di,
ty theo c th bng kiu trn c, cho hoc s tm.
Bng b gy xng
Ty theo cc trng hp c th ni xng gy m chn cch c nh xng
thch hp bng. C nh xng c th dng np hi, np g. iu kin trn

45

tu c th dng ba cng, sch v hoc bt c vic g c th thay c np

c nh xng gy ri bng li (hnh 6-6)

Hnh 6-5: Cch t ga r xon

Hnh 6-6: C nh ch gy
6.2.3 K thut cp cu mt s trng hp c th
Nn nhn chn thng phn mm, chy mu
Ch cn cm mu bng cch k cao phn chy mu, trnh x dch nn
nhn, sau ra vt thng, dng bng bng bng b li. Nu vt thng
phn chy mu mnh chng ta c th n vo ng mch pha trn thng
gim dn s chy mu, cn thit th s dng bin php ga r. Ch khi mu
ngng chy ra bng dung dch st trng quanh vt thng ri bng li. Tuyt
i cm ra vo chnh vt thng va ng mu. Khng gp cc cc mu
ng hay khu v cc vt thng.
Nn nhn chy mu trong
Khi nn nhn chy mu trong s c hin tng sc (da ti, chong ngt tot
m hi. mch nhanh nh huyt p tt). Cn t nn nhn v tr dc, u
thp chn nng ln v nghinh v mt bn. Tim moc phin nu sc. Theo di
mch huyt p khong 5 pht 1 ln. Nu tr li bnh thng th khng cn
chy mu na. Trng hp nn nhn b au, giy da nhiu th phi nhanh
chng tim moc phin ngay.

46

Nn nhn gy xng sai khp

i vi nn nhn gy xng sai khp trc ht phi a nn nhan vo ni yn
tnh, t t th thoi mi. Nu sai khp th a ngi bit ly khp nn li.
Gy xng kn, xng gy khng h ra ngoi da, th cn bng b c nh xng
gy bng np, chm sc cho nn nhn khng b au nng hn. Cc nn gy
xng h, xng m ra ngoi da phi c nh xng ng thi vi cm mu.
Nu cc xng gy chnh ra ngoi phi nn nh nhng sau khi tim moc
phin 5-10 pht. Khng nn ko khi gy xng cc khp khuu trnh t mu
kh b bt v gy vim nhim hng khp. Cc vt thng ln cn cnh gic
chng sc do au n cho nn nhn. X l tip theo l a nn nhn ti cng
gn nht chm sc.
Nn nhn b in git
in git c th gy kh chu chc lt. Nhng nu l in git mng, nn
nhn c th bt tnh, b co git, ngng th, ngng tim v c th cht.
Nhng trng hp ny iu quan trng l phi tin hnh h hp nhn to ngay
ng thi vi xoa bp tim. Nu c ngi th va xoa bp tim va h hp nhn
to. C hai ngi th mt h hp nhn to. mt xoa bp tim.
Ch khi c tai nn in, trc khi cu ngi b nn phi ngt in
m bo an ton cho ngi cu. iu ny khng th lm c th ngi cu phi
s dng trang b, dng c cch in cu nn nhn.
Trng hp nn nhn cn tnh ch cn a ngay h ti ni yn tnh, thong
mt.
Nu nn nhn bt tnh km vi gy tay hoc chn, phi t nn nhn
nghing v bn kia v tin hnh h hp nhn to ngay. Nu nn nhn b bng
lng trc khi t phi lt vo nhng vt thng nhng m mm nh chn,
gi, vi.
Nn nhn b ri xung bin
Khi pht hin thy nn nhn ri xung bin phi nm ngay cc vng phao
xung khu vc c ngi ri xung ng thi bo ng cho ton tu hoc t
nht bo cho ngi th hai bit, sau mi xung nc. Trc khi xung phi ci b
qun o, giy, dp m. Nu nn nhn cn khe th du v tu, nn nhn
yu hoc bt tnh phi thn trng nm tc hoc chn sao cho nn nhn
nm nga ri t t ko v tu .
Trong khi cu nn nhn ri xung bin phi kho lo, thn trng trnh trng hp ngi b nn m cht, dm ngi cu. Nu b dm, m cht, ngi cu
phi nhanh chng tm cch tha ra khi h v tip cn t sau lng, bnh tnh
tm cch nm ly h rip ko v tu.
Nn nhn ung nc v bt tnh phi dc ngc cho nc chy ra ri tin hnh
h hp nhn to ngay.
Nn nhn b bng
Trong thc t c th coi chy bng nh vt thng tng t. Ngoi nhng du
hiu ch b thng da , phng rp da v h hi trn da, nn nhn cn b
cn sc nng hoc nh.S nghim trng ca vt thng ty thuc vo phn

47

b bng v su vt bng. Khi chy bng trn mt da nn che ch vt

bng khi khng kh bng cch bng che, dng bng gn v bng cho au.
Chy bng nghim trng c th dng moc phin chng sc, ph bng gn v
bng li. Lm nh vy khng kh gim au, chng nhim trng vt thng m
cn bo v, ngn s mt nc ca c th.
Cp cu nn nhn bng phi trnh b bng da, khng dng kim chc cc
vt phng rp m phi gi nguyn. C th bi ln vt bng phng rp cc loi
thuc m chng li s kh ming,cng da, nhng ch bng. Khi ci b qun
o l ra vt bng phi lm nh nhng, cn thn trnh lt da, nhng ch
dnh cht vo qun o c th ct vi gi lp da bng cht, chng
au n, nhim trng.
Nn nhn b ng c
Ngi b ng c s b tn thng h tiu ha, h hp dn n tn thng
h tun hon, thn kinh. Khi c nn nhn b ngc c phi tin hnh cp
cu ngay. Cc nn nhn ng c nh phi a n ch yn tnh, thong mt,
cho nc ung ng nng hoc thuc gii c - Nn nhn ng c nng, bt
tnh phi tin hnh h hp nhn to v xoa bp tim (ch nn h hp gin
tip). Nn nhn b ng c thc n, cn tm mi cch a thc n ra ngoi.
Cn ch rng, khi pht hin bnh nhn bt tnh ti mt ni no m
nghi ng c cht c trc ht phi bo cho nhiu ngi bit h tr v khng
c vo cu mt mnh. Nu c th mang mt n phong c.
Nn nhn b rt cng
i vi nn nhn b rt cng, tin hnh xoa bp khp ton thn ngi b
nn bng khn mm v a nn nhn vo ni m chm sc. Ngi b rt cng
c th c s dng cc loi du nng xoa bp nhng ch c dng lng t, t
t v tng dn.
Trong qu trnh lm vic lu ngoi tri nng gt hoc tip xc vi ni c
nhit qu cao lu c th b say nng, say nng. mc nh thng
cm thy mt mi, hoa mt, nng u. Nng hn c th gy ngt. Khi gp
nn nhn say nng, say nng phi a ngay h vo ni thong mt, dng khn
t lau khp ngi. Nn nhn ngng th phi tin hnh h hp nhn to. C
th cho nn nhn ung nc ng hoc tim thuc tr lc cho nn nhn.
Vn chuyn nn nhn
Vn chuyn nn nhn t ni b nn v ni cp cu ban u v t ni cp
cu ban u n ni cp cu iu tr l cng vic ht sc kh khn, phc
tp v nh hng nhiu n sc khe ngi b nn. Qu trnh vn chuyn cn
c cng hoc bng ca, c phi ty theo iu kin m quyt nh x l thch
hp, sao cho t nh hng n sc khe nn nhn nht. Khi nng ln, h xung
cn phi nn nhn t th thoi mi nht, vn chuyn nh nhng, chng
b sc cho nn nhn. Sut qu trnh vn chuyn cn theo di din bin sc
khe nn nhn v x l kp thi.
Cn thit phi thng bo, xin kin x l ca trm y t b quc t gn nht
(xem thm ph lc 1).

48

6.2.4 M hiu quc t v y t

Trn cc tu i bin mi cng vic v hot ng u c lp do khi tai
nn xy ra hoc x l cc bnh nhn trn tu (nht l tu khng c bc s i
km) ht sc kh khn d dn n nguy him cho bnh nhn, nn nhn. V
vy khi c bnh nhn nng hoc ngi tai nn trn bin cn phi tham kho
cc sch hng dn y t trn tu v xin kin trm y t b, cung cp cho h cc
triu chng ca bnh nhn, nn nhn, xin hng dn v ch o cn lm i
vi nn nhn, bnh nhn. gip cho vic xin kin hng dn chnh xc khi
tu vng bin quc t hoc nc ngoi, ngi ta a ra m hiu quc t c
quy chun cho c th gii. Phn m hiu ny bao gm m ha cc vng trn c
th ca con ngi (xem ph lc 2) m ha cc bnh tt thng thng (ph lc 3)
v m ha cc loi thuc (ph lc 4). Vic m ha y t ny gip cho s thng tin
gia tu vi b c chun xc, ngn gn, trnh c s hiu sai lc do vn t
ng nc ngoi hn ch.
6.3 K thut an ton khi s dng thit b cu sinh
6.3.1 Gii thiu mt s thit b cu sinh trn tu
Phao o cu sinh (hnh 6-7)

Hnh 6-7: Phao cu sinh

Phao cu sinh phi cho mi ngi mt chic theo lut nh, ngoi ra
phi c thm mt s phao o d tr. Cc phao o c mt trc v mt sau. Phao
c kh nng ni mt ngi ui sc hoc ngt ln khi mt nc. C kh
nng t lt ni v ng v tr t mt v tr bt k khi xung nc. Cc phao
ny khng b hng v du. Phao c o mu da cam, trn n c mt ci v c
ghi r tn tu, cng ng k. Phao c mt n pin v pin nc c kh nng chiu
sng c 12 gi ng h.
Khi mc phi ch mc ng trnh mc ngc khi phao ni lt p mt ngi xung nc.
Phao trn cu sinh
Trn cc tu bin c b tr nhiu phao trn cu sinh (hnh 6-8).

49

Hnh 6-8: Phao trn cu sinh

S lng phao ny c tnh theo chiu di ca tu. Nu tu c chiu di nh
hn 100 mt c t nht 8 phao. Tu t 100 - 150 mt c t nht 10-12 phao.
Tu t 150 - 200 mt c t nht l 14 phao.
Nhng tu di trn 200 mt c khng di 14 phao.Trong t nht 2 phao
c n pin t sng. Phao b tr ch d ly v c kh nng t tch khi gi
khi tu chm. Phao b tr hai bn mn tu v mi mn c t nht mt phao c
dy cu sinh di 27,5 mt. Mi phao c kh nng nng c 14,5 kg trong 24
gi, khng b hng v du, c mu d thy v ghi r tn tu, cng ng k,
Cc phao u c c dy vn xung quanh.
B cu sinh t thi

Hnh 6-9 B cu sinh t ni

Ngoi phao o v phao trn cu sinh, b cu sinh t thi (hnh 6.9) l loi b
cu sinh c trang b rng ri nht cho cc tu nh hn 500 tn ng k hin
nay. B c thit k c mui che trn, n nh trn sng bin v b tr
nhiu trang thit b trn b. Thit k ca b cho php nm b t cao 18
mt xung bin, cc trang thit b trong b khng b hng. B c mi che t
ng nng cao ln khi c thi kh, m bo bo v c ngi trong b v
hng c nc ma. Xung quanh b c dy bm v c dy nm. B thit
k sao cho mt ngi cng c th lt li b khi ang p sp. Ti li ra vo ca b
c trang b phng tin hiu qu ngi c th tro vo. B c ng trong

50

v cng, sm ca b c lp chng lnh. Tng khi lng b c khi tung b lm

m cht git chai kh nn sn.
Cc trang b trong b cu sinh gm c: Mt vng cu sinh ni buc vo dy
c chiu di ln hn 30 mt. C mt con dao v gu mc nc nu b ch t
hn 12 ngi. B ln hn c 2 con dao v 2 gu. C 2 neo ni mt ci buc vo
b mt ci d tr. C hai dm bi (bi cho ln) mt b sa cha l thng
trong khoang ni, mt bm ni, mt bm hi, ba chic m hp, mt t
thuc kn nc v mt ca ung nc bng kim loi khng g. Trn b cn c mt
n pin c pin nc v pin d tr, mt gng tn hiu mt chic ci, bn pho d
su pho hiu tay, mt b cu c, mt thng lng thc d tr theo tiu
chun, cc can nc, cho mi ngi 1,5 lt v mi ngi 6 vin thuc chng
sng. Ngoi ra trn b cn c mt bn hng dn bo v sinh mng trn b v
mt bn sao tn hiu cp cu theo quy nh quc t c p ni lng chng nc.
Xung cu sinh
i vi cc tu ln trn 500 tn ng k, ngoi phao o v phao trn cu sinh
(hnh 6-10). Xung cu sinh b tr t hai bn nn mn tu, thng l 2 hoc
4 chic. C mi bn mn tu xung cu sinh phi c kh nng ch ton
b ngi trn tu.
Theo quy nh ca SOLAR74 xung cu sinh phi c trang b ng c
t trong c nhin liu t chy v lun lun trng thi sn sng hot ng.
Nhin liu trn xung m bo cho ng c hot ng c 24 gi lin tc vi
tc quy inh. ng c v cc thit b lin quan n my ca xung phi
c bo v thch ng c th hot ng c mi thi tit. My phi c s
li. Vn tc ca sung vi nc lng v ngi, trang thit b i vi tu
khch, tu du v 6 hi l/gi, i vi cc tu khc l 4 hi l/gi.

51

Hnh 6-10: Xung cu sinh

Cc trang b trn xung cu sinh theo SOLAS bao gm: mt b mi cho
n bng vt liu ni. Hai mi cho d tr v cc cc cho c c nh
vi xung bng xch. Cc cc cho d tr, mt bnh li lp vo thn xung vi
mt tay li. Hai chic ru buc dy vo u mi v li ca xung. Mt n
du thp c trong 12 gi. Hai bao dim thch hp t trong hp kn nc. Mt
hoc nhiu ct bum c dy chng bng thp trng km v bumg mu da
cam. Mt la bn t ng trong hp c nh sng hoc thit b chiu sng.
Xung quanh xung c dy vn dc mt ngoi. Xung c mt bnh 1,5 lt du
thc vt lm du chng sng v cc ti ng du bng vi bt. Hm khu
phn lng thc d tr theo quy nh. Bnh nc ngt theo tiu chun 3 lt
mt ngi (c th c my lc nc ngt cung cp 1 lt mi ngi). Mt ca ung
nc bng kim loi khng r c dy buc v vch chia . Bn pho hiu d mu
, hai pho hiu khi mu da cam. Mt neo ni, t thuc cp cu trong hm
kn nc. Mt n pin kn nc. Mt n pin kn nc cng vi pin v bng n d
tr t trong hp kn nc. Mt gng tn hiu, mt dao dp gp c c li m
hp buc dy vo xung. Hai dy nm nh, ni, mt bm tay ht kh v
mt hm ct gia cc trang b nh khc. Mt chic ci, mt tm vi ph
xung mu da cam trnh nng, kn nc, mt gng tn hiu, mt dao dp c li
m hp buc dy vo xung. Hai dy nm nh, ni, mt bm tay ht
kh v mt hm ct gi cc trang b nh khc. Mt chic ci, mt tm vi ph
xung mu da cam trnh nng ma. Mt b cu c. Mt bn sao chp c
minh ha tn hiu cp cu p Plastic v mt v tuyn xch tay.

52

6.3.2 K thut an ton khi s dng thit b cu sinh

Trong trng hp nguy cp chm tu, c ngi ri xung bin hoc chy n
khng dp c, buc phi h xung cu sinh, b cu sinh cu ngi b nn
hoc m bo an ton sinh mng cho thuyn vin trn tu.
Nm vng k thut an ton khi s dng thit b cu sinh y rt quan
trng, n lin quan n sinh mng ca thy th gp nn hoc ton b thuyn
vin ca tu.
Trc tin tt c thuyn vin phi nm vng bng phn cng nhim v, tn
hiu cp cu. Bng ny phi c chun b trc khi tu khi hnh, nu c s
thay i thuyn vin hoc thy th buc phi thay mi. Bng phn cng
nhim v, cc tn hiu phi nim yt ni d thy trn bung li, bung my,
bung n ng ca thuyn vin.
Ni dung thc tp xung cu sinh bao gm pht tn hiu nguy cp di tu,
tp hp thuyn vin vo v tr bo ng v kim tra xem mi ngi c ng v
tr khng? Thy th mc phao o ng cha? H phao b, xung cu sinh ng
k thut, trnh lt, khng h c kim tra cch xung xung, b ng k
thut, an ton. Kim tra cc trang b trn xung, b. Kim tra s ngi v th t
xung xung, b cu sinh. Yu cu phi ghi vo nht k hng hi cu tu trn
xung, b. Kim tra s ngi v th t xung xung, b cu sinh. Yu cu phi
ghi vo nht k hng hi ca tu ngy thng thc tp cu ha, cu sinh;
nhng xung cu sinh no v thc tp g c t chc. Mi thy th phi
tham d t nht mt ln thc tp cu sinh, cu ha, mi thng v thy th
on phi c thc tp cu sinh trong vng 24 gi sau khi tu chy nu hn
25% thy th cha c thc tp trn cng tu trc khi tu chy mt thng
(theo qui nh ca SOLAS 74.)
Khi c bo ng khn cp v b tu tt c thuyn vin phi nhanh chng
tp hp y , ng v tr c phn cng m mang y trang b. Tt
c thuyn vin phi mc o phao. i vi tu khch, b phn phc v phi tp
hp hng dn hnh khch mc o phao v chun b xung xung, b. Nhm
chun b nhanh chng lm cc ng tc chun b v h xung. Khi xung
xung phi xung t t trnh mt cn bng. Ngi ch huy ca xung no phi
c trch nhim n c s xung xung ca thy th trong xung y. Xung
xung, thuyn vin phi ngi trnh mt cn bng cho xung. Trc khi h xung
phi ch nt cc l thot nc (l l) li. Khi xung chm nc phi nhanh chng
ng thi tho cc mc trn xung lc xung ang gia nh sng; khng
tho mc lc xung gia hai nh sng. Nu tho c mt mc phi nhanh
chng tho hoc cht t nt mc kia. Mi ngi xung xung xong xui
phi mau chng ri cng ra xa tu cng tt.
Trong qu trnh thc tp xung cu sinh cng nh s dng xung cu sinh, b
cu sinh ri tu cn ch khng c xung xung qu s ngi qui nh.
Khng c xung xung bng dy chng lc ca tu hoc cc dy khng
ng qui nh. Khng ngi trn mp xung v ngi gn khu vc tay li.
Khng i li, chuyn dch cc vt nng trn xung. Mi trang b trn thuyn

53

b cu sinh phi c buc cht vo xung khng gy tr ngi khi xung

chy v an ton cho mi ngi khi xung xung. Ngoi ra cn kim tra xung, b
cu sinh, kim tra thc n, nc ung, cc trang b ca xung m bo tt v
lun sn sng khi c s c phi ri tu. Trn tu c mi ngi mt phao o
cu sinh ng qui nh, m bo cht lng.
Khi s dng xung, b cu sinh, nht thit mi ngi phi tin tng v chp
hnh mnh lnh ca ngi ch huy cc xung, b. Xem thm thao tc s dng b
cu sinh t thi (ph lc 5).
6.4 T chc thot him v k thut thot him trn bin
Ri tu l trng hp khng mong mun trn bin. Vic ri tu c th l
xung xung b, thm tr c trng hp thuyn vin ch kp ri tu vi phao o
cu sinh hoc phao trn cu sinh. Ri tu trong bt c hon cnh no cng l
chp nhn s nguy him gia bin khi, tnh mng b e da t nhiu pha.
Tuy vy, vic am hiu k thut thot him v t chc thot him tt s gip
cho ngi lm nn bnh tnh ko di nht s sng ca bn thn, trong lc ch
i c cu v b.
6.4.1 T chc thot him
Vic t chc thot him tt bt u t khi hng dn tp luyn cho thuyn
vin thc tp s dng cc thit b cu sinh. T chc tp luyn thng xuyn,
thnh tho gip cho mi ngi x l, thao tc chnh xc khi ri tu.
Ngoi vic thnh tho k thut s dng trang thit b cu sinh cn rn
luyn cho thuyn vin tnh bnh tnh, lc quan, lun lun tin tng vo ngi
ch huy, chp hnh y , chnh xc cc mnh lnh pht ra.
T chc thot him ph thuc rt ln vo s dt khot nhanh nhn v mnh
lnh chnh xc ca cc ch huy.
Khi trn xung, b cu sinh cn t chc ct c ngi cnh gii, quan st, ngi no vic ny; phn chia lng thc, nc ung cng bng; quyt nh khu
phn cng nh thi gian s dng lng thc, nc ung ... tt, chnh l t chc tt
vic thot him.
Trng hp tri dt trn phao o hoc phao trn cn phi kt hp li vi nhau,
hot ng theo mt ngi ch huy ngi tm cu d dng thy nht.
Vic s dng thuc men, tn hiu cp cu cng phi c ngi ch huy
quyt nh tit kim dng c lu di v ngi cu c th pht hin
c.
Ngoi nhng iu ni trn t chc thot him cn ph thuc khng nh
vo s hiu bit ca nhng ngi lm nn trn bin. Hiu r nn lm iu g
v khng nn lm iu g. chnh l k tht thot him.
6.4.2 K thut thot him
thot him trn bin tt, mi thnh vin phi nm vng k thut thot
him. K thut thot him bao gm nhng bin php nhm gi nng lng,
gim bt s mt nng lng ko di s sng cho bn thn.
Khi buc phi ri tu, c bit l lc ang tri dt trn bin phi ht sc
bnh tnh, t tin v hy vng vo cuc sng, khng c t ti dn n qu kch

54

ng lm nhng iu ngu xun nh ku go, khc lc t vn. Thc t cho

thy a s cc trng hp cht trn bin khi ngi tm kim pht hin c l do
yu t tinh thn quyt nh. Ni cch khc, tinh thn l yu t quan trng
nht trong k thut thot him.
Yu t th hai trong k thut thot him l hin tng h nhit ca c
th do mt nhit cho mi trng trong qu trnh trao i nhit cn bng
nhit cho c th; do phi c bit ch gi nhit cho bn thn, gim
s tiu hao nng lng bng cch cho ph kn nhng khu vc ta nhiu nhit
ca c th nh c, nch, hng, gim mi c ng, nn gi t th ni vi phao.
t c ng nht v co ngi li (hnh 6-11) cc vng lnh phi c gng gi
nhit bng mi vt c xung quanh. Nu trn xung, b th th khng mc
qun o cn hn l mc qun o t. Qun o xung b phi gi sch s ni kh
ro.
vng nng phi lu bc x nhit ca mt tri. Tt nht l tm cch che
ph u, mt mi, trnh bng hoc nhng tc hi khc ca bc x mt tri.
trn xung b phi ko mi che ph nng ma.

Hnh 6-11: T th ni trn phao tt nht

Ht sc tit kim n, thc ung. Trong vng 24 gi ng h sau khi ri
tu khng c s dng thc n, nc ung (tr trng hp m nng hoc b tai
nn). Sau phi tht tit kim v theo ch o hng dn ca ngi ch huy,
n ung ng khu phn. Bo qun tt lng thc d tr trnh h hng.
Trn xung b phi ct c nhau quan st, pht hin ngi tm cu v pht
hin tn hiu cp cu, khn cp kp thi, chnh xc, khng lc no c l l,
b quan st.
Khi tri dt nhiu ngi, tt nht nn kt hp vi nhau thnh tng nhm nhng
ch khng c buc cht vi nhau gy nguy him. Nu trng hp c hoc
nghi ng c c mp, khng th ngn nga s xut hin ca chng c, iu
duy nht trnh thu ht chng l ni kh, trnh cu c, khng th thc n tha
xung nc v trnh khua ng nc.

55

Trong k thut thot him tuyt i cm ung ru v cc ung c men,

khng ung nc bin, nc tiu, cm ung bt c mu ca mt loi chim no m
ta bt c. i vi nhng ngi nghin thuc trn xung b, nn hn ch ung
ht v khi ht phi ng xa ra pha ngoi trnh nh hng n ngi khc. Trn
b cu sinh t thi khng c mang dp, guc trnh lm thng b.
Ngoi ra cho thy th ri tu chu t thi gian tri dt nht trn bin v
c th sm c cu nguy, iu rt quan trng l trc khi ri tu phi thng bo
v tr ca mnh (cng chnh xc cng tt). K c bt c chi tit no gip ngi
tm cu nhanh chng pht hin ra nht (nu c th c).
6.5 mt s tn hiu s dng trong cu sinh trn bin
Khi lm nn trn bin hay trn tu bin, hiu r cc tn hiu lin quan n
cu sinh rt quan trng. Hiu ng tn hiu lin quan trc tip n sinh
mng ngi b nn. Do mi ngi i bin cn phi nm vng nhng qui
nh v tn hiu ny. Cc tn hiu lin quan n cu sinh bao gm tn hiu
bo nguy cp ri tu, tn hiu bo nguy cp cn cp cu, tn hiu tr li ca
cc n v cu sinh v tn hiu ch dn cp b.
6.5.1 Tn hiu bo nguy cp ri tu
Tn hiu bo ng nguy cp ton cu c pht hin trn h thng bo
ng khn cp gm 7 hay nhiu hn 7 hi chung hoc ci ngn cng mt
hi chung di. H thng bo ng ny c lp t sao cho khi pht ra ton
tu c th nghe thy c. C th s dng h thng chung tu, t v hay h
thng tng t khc.
6.5.2 Tn hiu cn cu gip
Nhng tn hiu sau y pht ra hay nhn thy cng lc hoc ring l u
ch r c s nguy cp cn cu gip.
Mt tn hiu khi mu da cam.
Mt uc cm tay c nh sng mu rc.
C ng chm lp i lp li thng ln ri a xung ca cnh tay. Cc tu
hoc ngi b nn s dng tn hiu ny bo cho ngi khc, tu khc hoc
n v cu sinh n cu. Cc tu, n v cu sinh khi thy tn hiu ny
cn nhanh chng n cu ngi b nn.
6.5.3 Tn hiu n v cu h hoc trm cu sinh tr li
Khi nhn c tn hiu bo nguy cp cn cu gip, n v cu sinh, cu h
cn pht tn hiu tr li ngay cho ngi b nn yn tm.
Ngi b nn nu thy tn hiu sau:
Ban ngy: Mt tn hiu khi mu da cam hay kt hp pho sng v ting
ng (sm chp) gm 3 tn hiu ring l c bn cch nhau mt pht.
Ban m: pho sng trng gm 3 tn hiu l bn cch nhau khang mt
pht, tc l chng ti trng thy bn s n cu nguy ngay.
6.5.4 Tn hiu ch dn ngi gp nn cp b
Nhng tn hiu sau y bo r cho ngi lm nn: y l ch tt nht
ln b.

56

m: Mt pho sng tn hiu xanh c bn ln, ng tc ln xung c nh

sng hoc uc sng trng a gc 40 so vi cnh tay ngang.
Ngy: ng tc ln xung c c trng hoc bng tay lch vi phng ngang
pha trn v di 40 hay mt tn hiu pho sng xanh bn ln.
Tn hiu sau ch r ln b ch ny kh nguy him.
Ngy: ng tc dang ngang hai tay c hoc khng c c trng hoc bn
mt pht pho sng .
m: Dang thng ngang hai tay c nh sng hoc uc sng hay bn
mt pht pho sng .

57

Phn III
Cha chy trn tu
Chy trn tu gy ra nhng hu qu rt nghim trng. Khi trn tu c
mt m chy nh, bt lun nguyn nhn g xy ra th hoc l c th dp
tt c hoc l n lan ra gy chy n tu. Chy gy ra thit hi v con
ngi, v ti sn cng nh an ton ca ton tu. Chnh v vy t chc hng hi
quc t rt quan tm n phng v cha chy trn tu. Yu cu v an ton
sinh mng trn bin buc cc ch tu ngoi cc trang thit b cn phi c
chng ch cho thuyn vin s dng c v cu sinh cu ha trn tu.
Trn bin, thuyn vin cng tc c lp, sinh hot trong iu kin kh khn
v mi mt. Do trong vn phng cha chy yu cu mi thuyn vin
u phi hiu r bn cht ca s chy, cng tc phng chy, cha chy trn
tu, bit s dng thnh tho cc loi bnh cha chy xch tay, cc h thng
cha chy v cc thit b dng c khc.
Ngoi ra cn phi thng xuyn tp luyn x l nhanh chng, kp thi
trn tu khi c ha hon xy ra.
Chng 7
S chy v phng cha chy trn tu
phng chy v cha chy t hiu qu cao, trc khi nghin cu v cc
thit b s dng cha chy phng chy, chng ta cn phi nm c
nhng kin thc cn thit b s chy, iu kin cn thit gy chy n.
Xem xt phn tch k v s chy, t chng ta s tm c bin php ti u
phng chy cng nh cha chy. Kt hp vi c trng ngh nghip trn tu
bin s tm ra phng php t chc thc hin v thc hin phng chy cha
chy, lm gim cc thit hi cho con ngi, cho ti sn cng nh cho s an ton
ca ton b con tu. Chng ny s cp ti nhng vn .
7.1 khi qut v s chy
7.1.1 S chy
Ngay t thu xa xa ca lch s loi ngi, con ngi bit s dng la
phc v cuc sng v chinh phc thin nhin. Th nhng mi n th k 18 ngi ta mi bit v ngn la v s chy mt cch khoa hc v ng n. Nh
bc hc v i ngi Nga chng minh c rng: Chy l mt phn ng ha
hc ca cht chy c vi khng kh. Nm 1873 Lavoad (Php) chng minh li
khng phi ton b khng kh chy m ch c -xy ca khng kh chy.
n cui th k ny, ngi ta chng minh mt cch khoa hc "Bn cht
ca qu trnh chy l phn ng gia cht chy vi - xy ca khng kh, qu
trnh km theo s ta nhit v pht sng (ngn la). Nhng cht chy c c
th l cht v c hay l cht hu c tn ti v cng phong ph trong t nhin.
N c th l cht rn, cht lng hoc cht kh bay hi.
Khi c tip xc hay ha trn ca cht chy c vi - xy ca khng kh,
nht thit phi c nhng iu kin nht nh th mi c th pht sinh ra s
chy. l nhit kch thch thch hp. Nghin cu s chy chng ta thy

58

rng: Mt cht c th chy c (v d nhin liu diesel) iu kin thng khi

nm mt que dim ang chy vo n khng th bc chy. Nhng trong ng
c diesel li c kh nng t bc chy. i vi mi cht khc nhau c mt nhit
khc nhau bc chy, hoc chy n. Nu nm ngoi gii hn nhit
th cht chy c khng th chy. Nhit ny chnh l nng lng xc tn
ban u ca phn ng - xy ha (phn ng chy) ca cht chy vi - xy ca
khng kh. Khi phn ng chy xy ra km theo qu trnh ta nhit v pht sng
ngn la nng lng nhit ca phn ng ban u s cung cp cho nhng phn
ng sau tip tc xy ra. Phn ng - xy ha ca qu trnh chy c tnh cht
dy chuyn cng v sau cng mnh m hn.
7.1.2 Cc yu t cn thit cho s chy
Nh xem xt trn ta thy pht sinh s chy cn c cc yu t sau:
- Cht chy l vt cht c kh nng chy c khi c mt - xy v ngun
nhit kch thch. y l yu t ch yu hng u v khng c n th khng
c s chy xy ra. Cht chy chnh l i tng bo v ca chng ta.
-- xy l yu t quan trng th hai to nn s chy, l thnh phn th hai
trong phn ng chy.
Trong khng kh bnh thng - xy chim 21% . Khng kh c coi l dng
kh cho phn ng chy.
- Ngun nhit: L yu t xc tc pht sinh ra phn ng chy. Nh ngun
nhit, cht chy c nng n nhit bt la hoc nhit bc chy,
nu c - xy phn ng s pht hin.

Hnh 7-1: Tam gic chy v dp chy

59

Thiu mt trong ba yu t ny, hin tng chy khng th xy ra. Mt trong

ba yu t c th xem nh cc nh hnh tam gic c gi l "tam gic chy"
(hnh 7-1).

Hnh 7-2: T din chy

Chng ta thy l c mt yu t khc, khi gp c th rt quyt nh
cho s chy v l "phn ng dy chuyn" xy ra khi nhit c chuyn i
t ht nh ny n ht nh kia ca cht t to ra s lan chuyn m chy.
Khi nhit trong lng m chy cng ln th kh nng lan truyn cng mnh
m chy cng kh c dp tt. Trong trng hp ny, quan nim "tam gic
chy " tr thnh "t din chy" (hnh 7-2).
7.1.3 Tnh cht v kt qu ca s chy
Tnh cht, kt qu ca s chy c th hin qua ngn la, nh sng, khi
v kh.
* ngha v hu qu ca chng nh sau:
Khi l ky qu ca s chy khng hon ton v gm nhiu ht li ti (rt nh)
c nhn thy trong nhiu mu sc, khi cng c th chy thnh ngn la khi
nhit v dng kh c mt t l thch hp.
Khi lm sc v c hi cho phi, lm cay mt v chy nc mt khi cn
nhn. khi gy ho, ht hi v mu khi . Ty theo cht ang chy nh sau:
- Khi trng hay xm trng, la chy t do.
- Khi en hay khi xm en, du hiu la nng v thiu dng kh .
- Khi vng, hoc tm thng biu hin c cht c.
Tnh cht ca m chy cng c th hin qua nh sng mu sc ca
ngn la.
- Ngn la sng trng: m chy ln, t do.
- Ngn la sng : m chy thiu dng kh.
- Ngn la nhiu mu sc: c kh nng c cht c .
Ngoi la, khi m chy cn sinh ra sn phm. kh pht sinh bi s chy
gm CO, SO2, CO2, NO2...
Mt m chy khi mi xut hin thng ngn la khi en. Lc ny dp
tt d nht. Sau nh tc dng nhit do chy pht sinh ra, m chy lan

60

rng nhanh dn v cng ngy cng mnh lit, khi en kt, la nng. Khi
m chy n lc la sng trng, khi trng t phn ng xy ra t do.
7.2 Nguyn l dp tt m chy v phn loi m chy
7.2.1 Nguyn l chung
T bn cht ca qu trnh chy, iu kin ca qu trnh chy v din bin
qu trnh chy, chng ta thy rng s chy s c chm dt khi gim tc
truyn nhit hoc ngng pht nhit t vng chy ra mi trng xung quanh.
Gim tc pht trin hoc ngng pht nhit trong vng chy c th t c
bng cch c ch phn ng chy bng phng php ha hc, pha long cht
chy bng cht khng chy, cch ly phn ng ra khi vng chy hoc lm lnh
nhanh chng vng chy hoc cht phn ng.
thc hin qu trnh , ngi ta dng cc phng php khc nhau gi l
phng php cha chy. Phng php cha chy l hot ng lin tc ca con
ngi tyheo mt trnh t nht nh, hng vo gc m chy, nhm to iu
kin dp tt m chy. V mt nguyn l chung ngi ta c cc phng php
dp tt m chy nh sau :
1- Lm yu m chy bng loi tr hay dp br cht chy. iu ny th hin
d dng hn trong s chy ca cht lng chy c bng cch chuyn nhng
cht lng ny sang cc ch khc, khng d lm nh vy i vi cc cht rn
bt la.
2- Lm ngt m chy qua vic loa tr hay dp b dng kh trong qu
trnh chy che hi chy c m i vi mi cht chy c pht sinh ra
cc nhit khc nhau c th tan i. iu ny c th lm c bng cch
chuyn dng kh qua vic s dng kh tr, hay bng cch y kn din tch
bng mt cht khng chy.
3- Gim nhit bng cch loi tr nhit. Nh vy h thp nhit d chy,
ngn la s tt khi nhit ti im khng cn pht sinh khi bt la
duy tr hn hp chy trong vng ngn la. Do , dp tt chy bng gim
nhit cn c mt tc nhn lm tt ngn la vi kh nng ln hp thu nhit.
4- Lm gy phn ng dy chuyn i hi s truyn nhit t ht nh ny
sang ht nh khc b gin on bng cch s dng mt cht xc tc.
Nhng ha cht dng trong k thut ny l cc ha cht phn ng vi thnh
phn pht sinh ra s chy, v hiu ha chng.
5- Phng php tng hp
Trong thc t phng php cha chy khng ch da trn mt phng php
dp tt m kt hp nhiu phng php. C nh vy mi dp tt c m chy
nhanh chng v c hiu qu cao (Th d : khi s dng mt cht cha chy no
cha cc m chy th mt mt n c tc dng lm lnh m chy,
mt khc n cn cch ly cht chy vi vng chy. Mi cht chy c mt tc dng
ch yu ca n nh bt dng cha chy, tc dng ch yu l cch ly
cht chy vi vng chy. Phng php cha chy tng hp l phng php cha
chy hiu qu nht, tit kim c cht cha chy. Bt ha khng kh dng

61

cha chy cc cht lng b chy, nhng vn phi lm lnh cht lng b chy
bng nc lin tc th bt mi khng b ph hy v t hiu qu cha chy cao.
Ngoi phng php cha chy chung, trong cng tc cha chy cn c
nhiu chin thut dp tt m chy. Chin thut cha chy l bin php
cha mt m chy c th t hiu qu cao. Trong chin thut cha
chy c chin thut bao vy tiu dit tng im chy ti tiu dit ton b
m chy. p dng chin thut cha chy no thch hp phi cn c v c
im ca m chy, ngi, phng tin, dng c cha chy c hiu qu
quyt nh cu cha.
7.2.2 Phn loi chy
T tnh cht chy ca nhiu cht chy khc nhau, chng c phn thnh
nhiu loi chy (hnh 7-3).

Hnh 7-3: Phn loi chy

1- Chy loi "A" sinh ra t cht rn d chy nh g, than c, vi si v ni
chung tng t nh than. Nhng cht ny c th thnh than hng nh c dng
kh t bn trong. Mt vi cht chy ny c m t l "ngm"
2- Chy loi "B" sinh ra t cht lng d chy nh xng, du hi, du cn v
nhng du kh, hay cht rn m im bc chy cng l im ha lng nh
nha ng v paraphin. Nhng cht ny ch chy trn mt ni c tip xc vi
dng kh trong khng kh
3- Chy loi "C" lin quan n thit b in cung cp nng lng cht dn
in hay dng c.
4- Chy loi "C" l s chy ra hay pht xut t kim loi d chy nh manh,
kali, bt aluminium, natri, cancium. Phng cch cha chy ny cn c
nghin cu k lng.

62

7.3 Nguyn tc phng chy

7.3.1 Nguyn tc chung
Nghin cu xem xt c th v s chy, cc yu t cn thit gy nn chy
chng ta c th thy c cc phng php phng chy xy ra.
V mt nguyn tc chung hn ch, phng qu trnh chy xy ra ta
ch cn tm cch loi tr mt trong ba yu t ca tam gic chy hay mt trong
bn yu t ca t din chy (theo quan nim chy v t din chy)
Tuy vy trong iu kin c th vi tu bin vic tm cch loi tr mt trong
ba yu t dng kh (y) hay cht t l khng th lm c. Do ch cn
mt phng php duy nht l tm cch ngn cch, loi tr ngun bc chy. N
Chnh l ngun la, tia la in cc my mc thit b lm vic sinh nhit
cao. T y c th ra bin php hu hiu phng chy trn tu .
7.3.2 Cc bin php phng chy
Bao gm cc bin php v k thut, t chc hun luyn, tuyn truyn gio
dc v php ch ca nh nc.
Bin php k thut th hin vic chn la phng php lm vic, s
cng vic, thit b sn xut cc h thng thng tin bo hiu.
m bo trnh c chy v n khi tin hnh cc quy trnh k thut,
cn c cc bin php sau y:
- Thay th nhng khu cng tc nguy him bng nhng khu t nguy
him hn.
- C kh ha, t ng ha, lin tc ha cc quy trnh cng tc c tnh cht
nguy him, cc quy trnh quan trng hoc ton b nu thy cn thit
m bo an ton.
- Thit b phi m bo kn. Ti cc ch ni tho st, np vo ca thit b,
cn phi kn hn ch thot hi khi chy ra khu lm vic.
- Nu quy trnh sn xut yu cu phi dng dung mi, trong iu kin c
th nu chn dung mi kh bay hi, d chy.
- Dng thm cc ph tr, cc cht c ch, cc cht khng n gim tnh
chy n ca hn hp chy. Thc hin cc khu k thut nguy him v chy n
on khc. t chng nhng ni thong gi hoc t hn ra ngoi tri.
- Loi tr mi kh nng pht sinh ra mi la ra nhng ch sn xut c lin
quan n cc cht d chy n. Trnh mi kh nng to ra nng n nguy
him ca cht chy trong cc thit b, ng dn kh hay trong h thng thng
gi.
- Trc khi ngng thit b sa cha. Trc khi a vo hot ng tr li cn
thit khi hi nc, kh tr vo thit b .
- Gim ti mc thp nht lng cht n trong khu vc lm vic.
7.4 T chc phng cha chy trn tu
K thut cha chy bao gm c phng cha chy v lm tt ngn la nu
cn. Nhng bin php phng nga bao gm ngn chn s pht sinh cc m
chy v pht hin m chy.

63

R rng s hiu bit v k thut cha chy rt quan trng trn bt c loi
tu no. Mi thy th phi hiu r h thng cu ha trn tu v pht bit
cch s dng trang thit b (ng rng, bnh cha chy, h thng cha chy
c nh, li thot ...)
Trong nhiu trng hp, an ton trn tu thu thuc vo hnh ng nhanh
chng v phn ng ca thy th on. V l do ny thuyn vin phi c kin
thc tng qut v chy, nhng nguy c, cc phng tin cha chy, vic s
dng my l tm v li thot, cng nh cc bi luyn tp cn thit. Cc h
thng cha chy gn nh ging nhau trn cc tu, ngoi tr nhng tu ch hng
c bit, hng nguy him. Trng ngoi thit b cha chy thng thng
cn c nhiu thit b c bit c thit k ring bit cho loi tu ny.
Hiu qu ca cng tc phng chy cha chy ph thuc khng nh vo t
chc phng cha chy.
7.4.1 Yu cu chung v phng chy, cha chy trn tu
phng, cha chy trn tu tt, cc tu cn c mt s yu cu sau y:
- Tu phi c thit b bo chy v cha chy c hiu qu. Phi nh
k kim tra, sa cha v b sung kp thi nhng h hng. Dng c cha chy
phi t ng ni qui nh.
- Ti nhng khu vc d xy ra chy n phi c ni quy, bin bo quy nh
cng tc phng chy n.
- Trn tu phi c phng n phng cha chy n. Thuyn trng c trch
nhim t chc thng xuyn tp luyn cng tc phng cha chy n trn tu.
- Nhin liu phc v sn xut v sinh hot ca thuyn vin phi ng
ni quy nh ca tu. Du cn phi c thng cha. Cc gi lau phi c thng
ng ring.
- Nghim cm thuyn vin, hnh khch mang xng du, vt liu n xung
tu. Trng hp c bit do thuyn trng quyt nh.
- Ht thuc phi ng ni quy n. Tn thuc, mu thuc l, que dim phi
dp tt hn, b vo ni quy nh.
- Cm t n du, hng, nu khi phng khng c ngi. Ra khi ni lm
vic, ni sinh hot phi tt ht cc ngun pht sinh ra la chy l l si, bp
in, radio, catset ...
- ng dn hi, dn nc nng, dy dn in i qua hm hng, hm cha
nhin liu, vt t phi c bc cch nhit, cch in tt.
- Tin hnh cc cng vic hn hoc cng vic c th gy chy phi chp
hnh tt mi ni quy phng ha.
- Kim tra lc no np ng o du cng phi ng.
- m bo bung my sch, dn sch gi lau du, du tha ...
- m bo hng ha c xp vo thng gi ng nguyn tc, hm hng c v sinh sch s. Cm ht thuc trong khu vc hm hng. m bo hng ha
c chng buc cn thn. Khi cn c th s dng cc bm kh tr p sut cao
vo trong hm hng.

64

- Khi ch hng d pht sinh hi c (hoc ha cht, lng thc, thc phm
ti sng, tho mc, lng v...) phi thc hin tt ch thng gi hm hng,
phi c bin php kim tra nng hi c, m bo an ton mi cho ngi
xung lm vic.
- Tu ch ng lnh, tu c t cc trm cha chy trung tm, phi thng
xuyn kim tra phng nga kh c r r gy nhim c.
7.4.2 T chc phng cha chy trn tu
T chc phng cha chy trn tu gm 6 ni dung sau:
a. H thng bo ng khn cp chung
H thng bo ng khn cp bao gm tn hiu bo ng khn cp ri tu,
tn hiu bo ng khn cp tp hp cha chy, tn hiu bo ng c bit.
Cc tn hiu c pht ra t bung li; c th l chung in, ci tu, t
v hoc ting ng tng t. H thng bo ng c b tr sao cho bt c v
tr no ca tu, cc my mc ang hat ng hay ngng hot ng u c
th nghe c d dng.
Tn hiu bo ng c bit c a ra t ni t thit b cha chy
c bit. Mc ch ca tn hiu bo ng c bit l gip thuyn vin
khu vc chun b s dng thit b cha chy c bt mau chng thot ra
ngoi khu vc .
b. K hoch cha chy tp trung
Trn cc tu thuyn trng phi lp k hoch cha chy, danh sch tp trung
ngi cha chy v thng bo ni d thy nht trn tu. Ty theo cc mc
ca m chy m c nhng phng n, k hoch khc nhau. Trong k hoch
cha chy, tp trung cha chy mi phng n phi nu r nhim v v hnh
ng ca tng thuyn vin khi c chy.
Yu cu k hoch tp trung cha chy phi lp sao cho vic trin khai khi
c chy trn tu c nhanh v c chnh xc nht.
c. Thng tin lin lc
trn tu khi c m chy xy ra, thng tin lin lc ng vai tr quan trng
trong vic cha chy.
H thng thng tin lin lc c th dng ngi a tin in thoi, in i
xch tay hoc VHF.
Yu cu h thng tin lin lc khi c bo ng phi n c tt c cc v
tr pc phn cng, xc nh c v tr m chy. Cc thng tin phi nhanh,
gn, chnh xc. Trch nhim xc nhn v thc hin cc thng tin thuc v ngi a ra mnh lnh.
d. T chc cha m chy
Trn mi tu u c mt i cha chy. i trng c th l bc s (nu trn
tu c bc s ), qun tr trng hoc mt thnh vin c kh nng. Trong trng
hp cn thit thuyn trng c quyn ch nh i cha chy. i trng i
cha chy c nhim v theo di ton b i cha chy gim st cht ch khu
vc m chy, pht nhng mnh lnh cn thit v ch ra ni thot khn cp
khi cn. i trng c trch nhim kim tra cc thnh vin trong i cha chy

65

v mt an ton cha chy. Cc thnh vin cha chy, trc khi i vo khu vc
m chy phi trang b y thit b an ton : thit b th, n lng xch
tay, ru cu ha, dy an ton, qun o chng chy.
Trong qu trnh cha chy i trng phi thng bo khu vc cm vo, khu
vc vo phi c thit b an ton (c bit l nhng khu vc m chy
tt ch cn khi m mt ) . Cc thnh vin cha chy khi vo trong m chy,
m khi phi gi lin lc vi ngi ngoi thng qua y an ton.
Khi c bo ng cha chy, i cha chy tp trung nhanh v theo phng
n c lnh trong k hoch cha chy tun theo mnh lnh ca i trng.
Khi cha chy cn quan tm cu cc nn nhn trong m chy. Trng hp
m chy ln, c nguy c n tu, an ton cho thuyn vin c th h xung
cu sinh v bm nc m tu trnh n.
e. T chc luyn tp cha chy
T chc luyn tp cha chy rt quan trng i vi vic t chc phng
chng chy trn tu. V vy thuyn trng phi a ra lch biu din luyn tp
cho ton tu. Lch biu din luyn tp quy nh khng qu mt thng mt
ln.
T chc luyn tp cha chy bao gm luyn tp s dng cc thit b cha
chy, thit b an ton cha chy thng qua dy an ton v cha cc m
chy in hnh.
Cc bi tp cha chy in hnh l bi tp cha chy trong phng kn, di
hm su, cha chy trn mt boong, cha chy trong hm hng, trong bung
my, cha chy khu vc y khi v luyn tp tng hp.
T chc luyn tp nh k tt s gip cho
T chc luyn tp nh k tt s gip cho cc thnh vin trong i cha
chy ca tu bnh tnh, ch ng, chnh xc khi cha chy, nng cao hiu
qu cha chy.
f. T chc tun tra, pht hin m chy
Trn cc tu khch c t 36 khch tr ln phi c i tun tra thng xuyn
pht hin cc kh nng gy chy v m chy. i tun tra pht hin chy
trn tu do thuyn trng quy nh v cn phi lm vic nghim tc thng
xuyn.
7.5 Phng cha chy trn ch du
Chy trn tu rt nguy him. chy trn tu du cn nguy him hn nhiu
v d gy n tu nu khng kp thi dp tt. Mt khc kh nng sinh ra
m chy trn tu du ln hn rt nhiu so vi mt tu hng bnh thng. Tai
nn chy tu du thng d xy ra nht khi tu ch DO v ht hng ch cn
li cn. Khi hn hp kh trong hm hng c 210% hi du gp la th gy
n.
phng nga cha chy n trn tu du, iu cn thit nht l phi cn
thn khu s dng la v lm cc cng vic v sinh nhit: sa cha in, hn,
ct, ht thuc l

66

Phng cha chy trn tu ngoi vic thc hin cc bin php phng cha
chy trn tu hng binhd thng cn phi ch mt s im sau y:
- Khi nhn v tr hng cn trnh mi trng hp du b r r. ng thi di
tnh cht ca du lu thng trong ng sinh ra dng tnh in cn phi ni mt
ng ng vi b trnh tia la in gay chy.
- Khng nhn tr hng lc c ging, sm, chp. Tri nng nng nhit
ngoi tri trn 20oC cn phi thng xuyn ti nc lm mt hm hng.
- Lc ko, th neo phi chy my bm ti vo nn. Nu tu khng c bm
ny, phi ti nc th cng trnh pht sinh tia la do ma st.
- Khi s dng tu ko phng tin ch du khng c p mch m phi dng
ko moc, khong cch gia tu ko v tu dau phi ln hn 50 mt v s
dng dy mm.
Trng hp s dng dy cng th ti im c st gia dy vi tu phi c
lt vt liu mm v thng xuyn ti nc.
- i vi tu ch cc phi xng du khi vn chuyn cn nh nhng v c m
lt mm. Cc thng phi phi c chn cht, khng x dp vo nhau.
- Lng du bm vo cc hm hng phi m bo vi thch hp. Thng
xuyn kim tra nng hi du v tin hnh thng gi nu cn trong c cc
hm hng v hm bm.
- Khi bm du chy bng in phi kim tra cc u bc, u ni, h
thng in trnh pht sinh tia la in.
- Khi chuyn du t tu ny sang tu khc thuyn trng c hai tu phi bn
bin php phng cha chy v thng bo cho thuyn vin c hai tu bit.
Trong mi trng hp ang tin hnh bm hng phi c tn hiu hoc ngi
canh gc thng bo cho tu thuyn qua li trnh va chm v m bo an ton
phng chy.
Ngoi ra, cng vi vic phng chng chy cho tu du cn c bin php
phng chng ng c hi du cho thun vin lm vic trnh r lt du gy
nhim mi trng.

67

Chng 8
Thit b cha chy, bo chy
Trn tu c rt nhiu trang thit b cha chy. Thit b phng tin cha
chy trn tu bao gm thit b cha chy th s, cc bnh cha chy ha hc
xch tay v cc h thng cu ha bng tay t ng. Yu cu v an ton sinh
mng trn bin i hi thuyn vin cn phi nm vng c im, tnh
nng ca tng phng tin v s dng thnh tho chng khi c ha hon xy ra
trn tu. Chng ny gii thiu cc thit b phng tin cha chy thng dng
trn tu v nguyn tc s dng cng nh tc dng ca chng. ng thi cng gii
thiu mt s thit b t ng bo chy trn tu.
8.1 Cht cha chy
Cht cha chy l cht dng tc dng vo m chy, to ra nhng iu
kin nht nh v duy tr iu kin y trong mt thi gian dp tt m
chy.
Cht cha chy c nhiu loi nh cht rn, cht lng, cht kh. Mi cht c
c tnh ring v phm vi s dng nht nh. Tuy vy, tt c nhng cht
cha chy u c nhng yu cu c bn sau:
1. C hiu qu cao khi cu cha, ngha l tiu hao cht cha chy trn
n v din tch chy, trong mt n v thi gian phi t nht, m kt qu
cu li cao nht.
2. Tm kim d dng v r tin.
3. Khng gy c i vi ngi v vt khi s dng v bo qun.
4. Khng lm h hng cc thit b cu cha v cc thit b vt c cu
cha.
Kt qu cu cha mt m chy ph thuc rt nhiu vo cng phun
cht cha chy. Cng phun cht cha chy cn thit l lng cht cha chy
cn thit dp tt m chy trn mt n v din tch v trong mt n
v thi gian o bng 1/m2s hay kg/m2s. Nu tnh trong mt n v th tch
ni c m chy th o bng 1/m3s hay kg/m3s.
Cng phun cht cha chy cn thit ph thuc vo loi cht chy v
cht cha chy. Cng phun cht cha chy vo m chy cng ln th thi
gian cu cha cng ngn (hnh 8-1).
Cng phun cht cha chy vo vng chy cn ph thuc vo phng php
cha chy. Cha chy bng phng php cch ly th cng ph hy lp cch
ly ca cht cha chy. Bt ho khng kh c phun trn b mt chy khi cng
phun bt ln hn cng ph hy bt. Nu cng xp x nhau th thi
gian cu cha s b ko di. Cn cha chy theo phng php pha long th cng phun cht cha chy vo nhng ni kn, thi gian v tc phun s
gim hn so vi phun vo nhng ni thong.
8.2 gii thiu mt s cht cha chy
Nhng loi cht cha chy c s dng rng ri nc ta c nhiu loi khc
nhau:

68

8.2.1 Nc
Nc c kh nng thu nhit ln cc m chy. Lng nc phun vo m chy
ph thuc vo cng phun nc, nhit chy v din tch b mt m
chy. Khi phun nc vo m chy, b mt chy c lm lnh do nhit tiu hao
lm bc hi nc. Mt khc, hi nc cng pha long nng hi chy dp
tt m chy. Nhng khi cha chy phi phun nc trong thi gian nht nh
nc thm vo vt chy, lm lnh vt chy xung di nhit bt chy.
Trong thc t c mt s vt chy nh bng, len, than, g go, thc rt kh thm
nc. V vy, khi cu cha nhng vt ny cn thm vo cc cht thuc cha
chy lm gim sc cng b mt ca nc, tng nhit thm ca nc vo
vt chy. Khng c dng nc cha chy cc thit b c in, cc kim loi
c hat tnh ha hc nh Na, K, Ca, t n v nhng m chy c nhit
chy cao hn 1750oC . Khng s dng nc cha chy xng du, tr ch huy
cha chy. Cng phun nc cn thit cha chy cc cht rn nh g, cao
su, bng, giy t 0,15: 0,5l/m2. Tuy vy, nc vn c s dng rng ri cha
chy, mc d hiu sut cha chy ca n thp hn so vi nhiu cht khc.
8.2.2 Hi nc
Lng hi nc cn thit cha chy phi chim hn 35 % th tch ni
cha hng b chy. Thc nghim cho thy cha chy cho mt phng kn phi
phun vi cng 0,002kg/m3s; cho mt phng c m ca s phi phun vi cng 0,005kg/m3s trong thi gian 3 pht th m chy trong phng mi
dp tt.
Cha chy bng hi nc ch cho php i vi cc loi hng ha, my mc di
tc dng nhit v hi nc khng b h hng.
8.2.3 Bi nc
Bi nc l nc c phun thnh ht rt b nh bi, c th dng cha chy
cc b du hm ti. Hin nay ngi ta ang nghin cu lm tng nh ca
ht nc n di 100m vi tc vn chuyn 25m/s v nhit m chy
10000C th thi gian bc hi ca n ch mt 0,4s. Bui nc dng cha chy
chng nhng c tc dng pha long nng ca cht chy, h nhit ca
m chy m cn gim khi ca m chy. Bi nc ch c s dng khi ton
b dng bui nc trm kn c mt chy ca m chy. Vi nhng bi nc c ng knh 100mm dng cha chy xng du th cng phun ti thiu
phi l0,2 l/m2s.
8.2.4 Bt cha chy
Gm 2 loi: Bt ha hc v bt ha khng kh. Tc dng ch yu ca bt
cha chy l cch ly hn hp chy vi vng chy. Ngoi ra cn c tc dng lm
lnh vng chy. Bt ha hc v bt khng kh ch yu dng cha chy xng
du v cht lng b chy. Ngoi ra ngi ta cn s dng bt c bi s cao
cha chy cc hm tu. Cm dng bt cha chy thit b c in, kim
loi, t n v nhng m chy c nhit cao hn 17000C.

69

a. Bt ha hc
L loi bt c to thnh t hai thnh phn ch yu: mt phn l Sunpht
nhm AL2(SO4) c gi l phn "A". Cn phn kia l Cacbonnat natri axit
NaHCO3 gi l phn "B". Ngoi ra cn mt s cht nh sun pht st, bt cao
tho ...
Khi cha chy, dung dch "A" c trn ln vi dung dch "B" to thnh bt
theo phn ng:
Al2(SO4)3 = 6H2O = 2AL(OH)3 + 3H2SO4
H2SO4 + 2NaHCO3 = Na2SO4 +2H2O + 2CO2
Khi xy ra phn ng th Al(OH)3 to ra cc mng mng v nh c CO2 m to
thnh bt c t trng 0,11 - 0,22g/cm 3 c kh nng ni ln trn mt cht lng.
Thnh phn ca bt c khong 80% th tch kh CO2, 19,7% nc, 0,3% cht
to bt. Bt ha hc c bi s t 5-8 ln. Bi s bt l s ln tng ln ca th
tch bt sinh ra so vi th tch ban u ca cc cht to thnh.
bn ca bt ha hc l 40 pht. bn bt l s thi gian cn thit
phn hy c 50% cht to bt ban u.
Bt ha hc c s dng cha chy xng du. Mun s dng loi bt ny
phi c thit b bm nc, phu ha bt, cn dung bt.
Nhng thit b phun bt c t c nh. Bt ha hc cn c np vo
bnh cha chy.
b. Bt ha khng kh
L loi bt c to thnh bng cch khuy trn khng kh vi dung dch to
bt. Loi bt ny c bi s trung bnh t 8-10 ln, nhng nh c nhng thit b
c bit c th to bt c bi s cao trn 1000 ln.
T nm 1968 nc ta sn xut c bt ha khng khi BN - 70. Dung dch
to bt BN - 7 0 c chiu t mt loi qu c nhiu min Bc nc ta. Thnh
phn ch yu ca bt l Sobonin v nha qu chim 90%, cn cc cht lm
bn bt, chng thi c t 8-10%. T trng ca bt ha khng kh dng
cha chy xng du v nhng cht lng d chy khc tr cn, te. Cng
phun bt ha khng kh dng cha chy xng du l 0,5 1,5l/m2s.
Ngoi bt ha khng kh BN-70 ta cng sn xut bt T-70. Loi bt ny c
nhiu trin vng lm bt c bi s cao. Cht to bt c chit trong ch
prtit sn phm thi trong qu trnh sn xut cng nghip thc phm. Bi s
bt ca loi bt ny t t 8-10 ln, bn bt lu hn, cht lng tt hn
BN-70.
8.2.5 Bt cha chy
Bt cha chy l thuc cha chy dng kch thc rt nh khng chy, dng
cha chy kim loi, cc cht rn v cht lng. cha chy cc kim loi
kim, ngi ta s dng bt kh gm 96,5% (Tnh theo trng lng) Cabinat natri,
1% garafit, 1% sterat st, 0,5% axit Stearic Bt cha chy c a vo m
chy bng kh nn. Cha chy bng bt i khi khng dp tt hon ton
m chy. V vy phi dng cc phng tin v ha cht khc dp tt
hon ton. Cng tiu th bt cho m chy l 6,2-7kg/m2s.

70

8.2.6 Cc loi kh
Cc loi kh dng cha chy gm c kh CO 2, N2, Agon, Heli. Tc dng
cha chy ch yu ca cc loi khi l pha long nng ca cht chy. Ngoi
tc dng lm lnh. Cc loi kh phun vo m chy to ra nhit rt thp.
Th d CO2 , dng tuyt phun ra c nhit -78 0C. Cc loi kh cha chy c
th dng cha chy in, cha chy cht rn m cha bng nc s h hng
v nhng m chy khc. Khng c dng kh cha chy cha nhng
m chy m cht chy n mi. Chng hn khng c dng kh CO2 cha
chy phn m, cha chy cc kim loi kim, kim th. Cc hp cht teamit,
thuc sng.
8.2.7 Cc cht Halogen
Cc cht halogen dng cha chy c hiu qu rt ln. Tc dng ch yu
ca n l c ch phn ng chy. Ngoi ra cn c tc dng lm lnh m chy.
Cc cht halogen d thm t vo cc vt chy cho nn c th dng cha
chy cc cht kh thm nc nh bng vi si.
Nng dp tt m chy cho tng loi, cht chy ghi theo bng 8-2 sau:
Bng 8-2
Cc cht cha
Cc cht chy
chy
Xng ru tylie Axeton (nng
cht cha chy tnh % th tch)
Brmetyl
1,7
4,0
4,5
3,6
Tenraclocacbon
3,5
7,5
10,5
7,5
Nu ta cha chy bng CO2 th nng xy trong m chy phi gim
xung 14-18% m chy mi c th dp tt c. Cha chy bng cht
halogen th nng xy ca khng kh trong m chy c th ch ti 20,6%
m chy cng c dp tt. Cc cht Halogen vo vng chng b phn
hy. Sn phm mi tham gia vo phn ng chy, kt hp vi cc nguyn t v
gc phn t ca hp cht chy lm thay i chiu phn ng chy. Chuyn t
phn ng ta nhit sang thu nht.
nng cao hiu sut cha chy, ngi ta tm ra cc cht cha chy c
nhiu tc dng khc nhau nh c ch phn ng chy, pha long phn ng hay
lm lnh phn ng chy. Hp cht gia cc cht Halogen v kh tr p ng
c yu cu trn.
Tetraclorua Cacbon (CCl4)5
Tetraclorua Cacbon l mt cht cha chy dng lng, c mi hi, c hiu
qu cha chy cao, khng dn in khng n mn kim loi. Hn hp dng hi
nng gp 5,5 ln khng kh.
CCl4 thng c s dng trong cc bnh cha chy xch tay gi l bnh CCl 4,
c nn vo bnh vi p sut 5 8 at.
Khi phun CCL4 vo m chy n nhn nhit v ha hi nhanh (si ti nhit
od 760C) c tc dng lm gim nhit m chy. Hi sinh ra bao trm m

71

chy v lm ngt ngn la. Thng dng cha m chy in v cc cht qu.
Khng kh c 10 - 12% hi CCl4 th m chy tt.
Tuy nhin CCl4 rt t tin, khng duy tr s sng v khng s dng c
cha m chy C2H2 v n s ha hp to HCl v COCl2 rt c.
Ngoi ra c th dng mt s cht cha chy khc nh ct, bt, chn.
8.3 Cc thit b cha chy trn tu
Trn tu thy ngi ta trang b y nhng dng c, phng tin cha
chy t n gin n phc tp, t nhng dng c nh x, x beng, cu lim .
v... n cc h thng chuyn dng v thit b hin i. Tt c nhm mc
ch dp tt m chy nhanh chng d dng v t hiu qu cao nht.
Ngn nga hn ch n mc ti a nhng thit hi do ha hon gy ra.
Thit b cha chy cha chy trn tu bao gm thit b cha chy th s,
thit b cha chy xch tay (bnh cha chy) v h thng cha chy c
nh.
8.3.1 Thit b cha chy th s
Bao gm: X, chu, ng tht, than, cu lim, chn, bao ti, phuy ng nc,
thm thm nc, ru, x beng, ct ...
8.3.2 Mt s bnh cha chy trn tu.
Cc bnh cha chy trn tu c nhiu loi. Chng c sn v trn cc
bnh c nhn hiu ghi ch loi bnh v hng dn s dng c th. Thng trn
tu thy hin nay c bnh bt ha hc, bnh CO 2 bnh bt ha hc v c th
bnh CCl4.
Di y l mt s loi bnh cha chy thng dng trn tu.
1 Bnh bt ha hc
a) Cu to
Cu to tt c cc bnh bt hu nh ging nhau (hnh 8-2) n gm 2 bnh:
- Bnh bn ngoi ng dung dch Natricacbonat, dung dch ca bnh bn
ngoi t 8-10 lit. V bnh chu p lc 20 kG/cm 3. Thng lm bng kim loi chu
lc.
- Bnh bn trong: bng thy tinh hoc cht plime ng dung dch alumin
- sunfat hoc sunfat-knlin. Ming bnh c np, c th c l so gi cho np
cht (hnh v 8-1)
Trn v c vi phun c bt bng mng giy mng ngm du hay cht do.
Khi bnh khng lm vic, bnh c t thng ng trn gi.

72

Hnh 8-1: Bnh bt ha hc A-B

a) Kiu van n;
b) Kiu van nng
1. Vi phun;
1. Bnh ng dung dch;
2. Van an ton;
2. Tay gt;
3. Nm n;
3. Cht;
4. Tay cm;
4. Thanh ni;
5. ng ng axt;
5. Vi phun;
6. V;
6. Van;
7. Tay cm di.
b. Tnh nng (Theo bng 8-1)
Bng 8-1
Tn cht cha chy
Tn cht
Nc
Hi nc
Bi nc
Bt ha
Bt ha
chy
hc
K2
2
3
2
2
1/m .s
kg/m .s
1/m .s
1/m .s
1/m2.s
Cht rn
0,150,5
Cht lng
0,0020,2
0,005
Xng du
0,170,5-1,5
0,75
c. Thao tc s dng
Khi c chy, ta phi xch bnh n ch chy.
- Nu bnh Nga (loi oII) hnh 8-1b). Sau dc ngc bnh (dp cht lm
v bnh thy tinh bn trong nu c) cho hai dung dch ha cht trn ln nhau
sinh bt v to p sut. Nu bnh c kha trn u th phi m kha.
- Nu bnh ca Nht Bn hoc Nauy th ta n nt trn np, lt ngc
bnh cho hai dung dch trn ln nhau v sinh bt (hnh 8-1a)
Hng vi phun vo m chy. Ch nu dng c ng cht lng chy c
thnh th phun v pha trong thnh i din vi mt ngi phun bt

73

khng b p sut ca dng phun bt khng b p sut ca dng phun y

chm xung di mt cht lng.
Hi CO2 nh hn chim ch th tch pha trn p bt phun ra ngoi. Sau
khi lt bnh t 0,5-1 giy bt s bn ra thnh tia bt. Tm phun xa ca bt 78m. Thi gian phun 60-65 giy. Bnh bt khi s dng phi phun ht, sau
np li dng ln sau. Vic np li s c thc hin ngay trn tu.
Mi bnh cha chy ha hc trn ch cha chy trn mt din tch ti a
l 1m2. Cm khng c dng dung bnh bt cha chy in, t n, kim
lai. N ch pht huy khi dp tt m chy nhin liu lng, c th cha chy
cht rn c, nhng hiu qu khng ln.
d. Bo qun bnh v kim tra
Bnh bt phi c bo qun cn thn khng th b r r hay b va p;
mi tun lau chi mt ln. Qua mt nm phi th 10% tng s bnh; qua 2
nm th 50%; 4 nm th 1005. Th thy lc v bnh p lc bng 25kG/cm 2
cht to bt th 6 thng/ln.
- Bnh bt sau khi s dng xong phi np li cht to bt mi ngay trn tu.
Ra sch v bnh v ng ng. Ly 500g Natricacbonat v 70g lc k (cht
ph gia bt n nh) ha tan vo 6,51 nc 300C. Ly 1200g sunfat
knlin ha vo 2 lt nc nng lng 2 3 h lc sch vo ng. Mt axit
thp hn ming 4-5cm. t ng vo bnh, vn cht ming bnh. Nh vy
bnh t th sn sng hot ng ln sau.
2. Bnh bt cha chy ha trn khng kh
Bnh bt c dung tch 45 lt (c loi ti 140lit). N c cu to nh (hnh 8-2)
Trong bnh ng 42,5 l cht to bt to thnh mt dung dch c nng
3,5 -6"%. Trn thn c gn 1 hay 2 bnh khng kh nn. y bnh c
bnh xe di chuyn.

1. ng xi
phng;
2. Bnh kh
nn;
3. Nm xoay;
4. Tay cm;
5. ng dn
mm;
6. Van an ton;
7. V bnh;
8. ng phun.
74

Hnh 8-2: Bt cha chy loi to dung tch 45 lt

Bng 8-3: tnh nng k tht ca bnh bt ha khng kh
Tnh nng k thut
K hiu cc loi bnh bt ha
khng kh
-5
-10
Loi
Xch tay
Xch tay
Dung tch v L
5
10
Cht to bt L
4,5
9
Th tch bt L
300
600
Bt s bt
65
65
Chiu di dng phun m
20 5
45 5
p sut lm vic KG/cm3
12
12
Bnh kh nn
- ng knh mm
36
36
- ng knh l phun mm
0,6
0,6
Th tch L
0,06
0,1
Kch thc v bnh
- ng knh mm
156
156
- Cao mm
220
410
- Rng mm
220
220
Trng lng:
- C cht to bt kg
7,5
14
- Khng c cht to bt
3,0
4,1
kg
Khi s dng, ch cn m nm xoay ca bnh kh nn, khng kh vi p lc
ln s nn ln b mt ca dung dch cht to bt. Dung dch theo ng xi
phng ln ng cao su, vo ha trn vi khng kh trong ng phun to thnh bt
bay ra ngoi. Qu trnh ha trn ny cn tip tc khi bay trong khng kh.
Bnh bt ny c kh nng to c 350 lt bt, hot ng trong 150 giy.
Tia bt c th phun xa c 30m.
Nhng bnh bt c ln hn cng c nguyn l cu to v cch s dng tng
t. Chng u s dng loi bt ha hc ha trn khng kh. Trong qu trnh s
dng bo qun cn thn, khng v bnh b r.
Loi nh (xch tay) kiu bt ha trn khng kh. Bnh bt ha trn gm c 2
b phn chnh l v bnh ng dung dch to bt v bnh thp ng khng
kh.
p sut chu ng ti a ca bnh kh nn l 250 KG/cm3.
Bnh bt ha khng kh dng cha chy cc cht lng d chy v c
th cha chy cc cht rn nhng hiu qu cha chy khng cao. Din tch
cu cha ti a l 0,5-1 m3. Khi c chy ch cn m van bnh kh nn cho
khng kh trn ln vi dung dch to t--hnh bt cha chy.
3. Bnh cha chy bng kh CO2
a. Cu to
V bnh cha chy bng kh CO2 lm bng thp cng dy, chu c p sut
th 250KG/cm2 v p sut lm vic ti a l 180 KGf/cm 2. Nu qu p sut ny

75

van an ton s t ng x kh CO 2. Bnh cha chy bng kh CO2 c ba b

phn chnh (nh hnh v 8-3) gm: thn bnh, u bnh v loa phun kh.

1.
2.
3.
4.
5.
6.

Loa phun;
Van;
V bnh;
Tay xch;
ng ht;
Van an ton

Hh 8-3: Bnh cha chy CO2

- Trn u bnh c van an ton, l mt ming ng mng. Kh p sut
ln hn 180KG/cm2 ming ng s b p thng, hi CO2 thot ra.
- Trong bnh c ng xi phng dn CO2 lng i t y bnh n van.
- Loa phun kh lm bng cht cch in, phng khi cha chy
chm loa vo thit b in khng b in git.
b. Thao tc s dng:
Khi c m chy phi xch bnh cha chy CO 2 n ch chy. t bnh
thng ng, mt tay m van x ngc chiu kim ng h. Mt tay cm loa
phun hng vo gc m chy cch ti thiu 0,5m (c th m van hoc n c
ty theo bnh kh). Do sc p ca hi CO 2 rt mnh CO2 lng b y theo ng
xi phng qua ng dn n vi phun. Kh c phun vo m chy v lm ngt
m chy.
Khi mun ngng hat ng xoay nm ng van v c th dng cho ln sau
hoc tip tc np b sung.
c. Cng dng
Bnh cha chy bng kh CO2 dng cha chy cc thit b in,
nhng ti liu qu, my mc t tin b chy. Cm khng dng bnh CO 2
cha chy cc kim loi, cc cht nitrat ...
c tnh k tht ca bnh theo nh bng 8-4.
d. Bo qun
Cc bnh CO2 phi t ni rm mt, trnh ni c cht kim hoc
axit, chng s ph hy van an ton.
Kim tra trng lng bnh 3thng/ln bng cch cn bnh v so snh vi
trng lng ghi trn v bnh. Nu trng lng gim xung di 60% th phi tin
hnh np b sung kh CO2 vo bnh.

76

4. Bnh bt ha hc
a. Cu to
Bnh bt ha hc c cu to nh hnh 8-4
Cu to gm 3 phn chnh: chai kh nn, v bnh v u phun.
Chai kh nn: c nn y kh CO2 c p sut cao ha lngc th t:
trong hoc ngoi v bnh.
V bnh lm bng thp trong c cha bt ha hc NaHCO 3, lng bt ty
thuc vo loi bnh to nh.
u phun c cu to c bit ni vi ng ht t trong v bnh gip bt
phun ra ngoi c tri u nh p lc ca kh p lc ca kh nn.
b. Thao tc s dng
- Khi c m chy lm bnh ti gn. M van dn kh nn vo bnh (hoc
m hm, bp m vt ty theo loi bnh). Kh CO2 lm ngt thm m chy.
c. Cng dng v bo qun
Bnh bt cha chy pht huy tc dng cho nhng cht b chy l kim loi,
hp kim v cc m chy thng thng khc. N c th dng cha chy
in v khu vc c in.
Nu my mc trn tu b chy, mt kim loi b nng, bt ha hc dp tt
mt tc dng bi vy cn s dng bt cha chy. Khi s dng in a bnh
bt n gn, m van bnh kh nn hng ng phun vo m chy, phun bt
cha chy ln b mt kim loi b nng , bt ha hc phn tch thnhCO 2
dp la.
Bnh bt ha hc cn bo qun sao cho bt khng b vn thnh cc lm
nh hng ti qu trnh phun bt cha chy v kim tra thng xuyn chai kh
nn p lc y bt ra ngoi.
Bng 8-4: c tnh k thut ca bnh cha chy bng CO2
c tnh k thut
K hiu cc loi bnh
OY-2
OY-5
OY-8
Y-2
Chiu cao, mm
440
530
755
700
Chiu rng, mm
750
Chiu di, mm
1625
ng knh, mm
108
141
141
Th tch, l
2
5
8
40
Trng lng bnh c, kg
6,4-6,5
13,9520,5230
14,14
20,7
Trng lng bnh khng,
5
10,5
15
130
kg
p sut 20oC, at
60
60
60
60
p sut ca van an ton,
180
180
210
140at
180
Trng lng CO2 , kg
1,5
3,3
5,7
50
Thi gian phun, s
25-30
40-50
50-60
120
Tm xa phun, m
1,5
2,0
3,5
Chiu di v loa phun,
1,0
1,5
4,0
m

77

5. Bnh CCl4
Cu to tn ng nh bnh CO2, ch khc khng c h thng phun v thay
bng vi phun ngay trn v.
S dng: khi c m chy mang binh li gn, dc ngc binh v m van t t
CCl4 lng c nn vi p sut 2-3KG/cm2 i vo m chy.
p dng hiu qu cho m chy in, ti liu qu, sch.
Hin nay bnh CCl4 t c dng v gi thnh t.
8.4 Cc h thng cha chy trn tu
Hin nay nhiu h thng thc hin cha chy trn tu ngi c rt nhiu h
thng khc nhau. Nhng ty thuc vo tnh cht v yu cu c th ca tng loi
tu m ngi ta trang b cho chng nhng h thng sau:
- H thng cha chy bng nc bin.
- H thng cha chy bng bt ha hc.
- H thng cha chy bng kh tr.
- H thng cha chy bng hi nc.
Chng ta s nghin cu ln lt cc h thng ny.
8.4.1 H thng cha chy bng nc bin
y l h thng s dng rng ri nht trn cc tu bin c cng sut t 100
m lc tr ln. u im ca h thng l n gin d s dng. Nc lun c
ngoi mn tu, d kim, kinh t.

a)

b)

1. u phun;
2. Np;
3. V;
4. ng ht bt;
5. Bt ha hc;
6. Chai kh nn;
7. Van np kh;
8. Van an ton;
9. Van chn;
10. Tay xch.

Hnh 8-4: Bnh bt ha hc cha chy

a- Loi chai kh nn t trong bnh; b- Loi c chai kh nn ngoi
bnh
Kh nng hp th nhit v lm ngt ca nc ln, ch chy hiu qu. Tuy
nhin khng s dng c trong mt s trng hp sau:
- Khng c s dng cha cc m chy xng du v sn phm du
m.
- Khng s dng cha chy ca nhng cht c kh nng tc dng vi nc
to thnh ha cht chy c, hoc gy n (t n, kim loi kim Na, Ka...)
- Khng dng cha chy cc m chy in chy ca hng chy c
mng in cha ct b.
- Khng s dng dp tt nhng m chy bng nc (hnh 8-5)

78

Cu to bao gm:
- Bm nc: thng dng l bm ly tm do ng c in lai.
- ng ng (k c ng rng).
Bm t trong bng my, v tr thp hn mn nc khng phi mi
bm, ng ht ni vi van thng bin hoc hp van thng bin hoc hp van
thng bin ca tu.
Trn tu thng c hai bm, trong c mt bm d phng. S lng bm
cu ha ph thuc vo kch thc, trng ti v tnh cht ca tu. N c quy
inh bi quy phm ca ng kim. Bm d phng phi c kh nng a vo
hot ng c ngay nu bm thng trc b hng. Trng hp khng c bm d
phng c th ly bm balat, bm v sinh, lan canh... thay th. Nhng nht
thit cc bm phi ct p, cng sut khng bm nc ln vi du.
Lu lng ca bm tnh theo cng thc:
Q=K (1,68 L (B+H) + 25)2 m3/h
Trong : L, B, H l chiu di, rng, cao ca tu.
K l h s ty thuc loi tu:
Tu khch k= 0,012-0,016
Tu khch k= 0,008

1. Van thng bin;

2. Bm cu ha;
3. Kt nc ngt;
4. ng ng
chnh;
5. Van cu ha;
6. Van chn lun
Hnh 8-5: S nguyn l h thng cu ha bng nc
Ct p ca bm c th tnh ton theo sc cn ng ng n v tr xa
nht ca bm. v tr ny tia nc phun ra t vi rng theo phng thng
ng nht thit khng c nh hn 10m, k t v tr cao nht ca mt
boong. Nhng lc ng thi 15% tng s ng lm vic v nhng yu cu
khc vn c cung cp.

79

- p lc cc mng ng ng nc cha chy thng t 3,5 - 6-5 KG/cm 2. N

c quy nh bi ng kim trnh s n v ca cc ng ng mm ca
rng cha chy. ng mm ca rng cha chy thng s dng loi c ng kinh
51mm v 66mm (TOCT 472-50). N c ni vi ng phun, cn u kia ni vi
ng van cha chy c cu to m ba s lp rp nhanh nht.
Van cha chy trn tu c b tr sao cho mt m chy bt k khu vc
no cng c th s dng c 2 rng cha chy dp tt. Van cha chy c lp trong bung my, hnh lang, cabin, hm hng, mt boong... Vi
cao khng qu 1,35M k t mt sn. Tt c cc van cha chy u c sn
, nh s th t.
Cc rng v ng phun cha chy c th c ng trong hp sn mu k
ch trng "Rng cha chy" cnh van cha chy.
Cc bm nc cha chy c th c khi ng bng tay hay t ng. Thng
cc tu dn dng ngi ta s dng phng php khi ng bng tay. Vic khi
ng t ng thng s dng cc tu khch c ln. h thng ny ngi ta s
dng kt p lc. Pha trn ca kt c ng ng cung cp kh nn. Th tch
v p lc kt phi cung cp cho van cha chy xa nht khi bm cha
chy cha kp hot ng. Kt p lc nc c trang b bm cp nc b sung t
ng b sung mc nc trong kt khc phc nhng d r ca ng ng v
cc van h thng.
H thng dng kt p lc nc t ng ny s dng rt tin li khi cha chy
s dng rt tin li khi cha chy nhng n c phc tp hn. Cn bo v ng
ng khng b ng bng vng x lnh.

Hnh 8-6: S nguyn l h thng t ng phun nc cha chy

1. ng ng cp nc t h thng nc cha chy; 2. Van an ton ca
bnh p lc;
3. Bnh p lc nc; 4. ng ng cp kh nn; 5. Thng bo tn hiu
dp tt ca trm;
6. Thit b thng bo s bt u lm vic ca h thng; 7. Van x;
8. Van khi ng chnh;

80

9. p k; 10. Bung bo v; 11- ng truyn tn hiu v trm cu

ha trung tm;
12- ng ng chnh ca h thng; 13- Vi phun; 14. ng ng cp nc t bm t ng
ng ng ca h thng cha chy u lm bng thp lin, cc van v vi
phun v mt s thit b khc ca h thng thng bng ng hay hp kim
chng r.
Trn tu khi tin hnh th p lc ng ng ca h thng th p lc th nh
sau:
- i vi ng ng ht: p lc PC = 2 KG/cm2
- i vi ng ng y: p lc th Pk = 1,5 Pct (Pct = p sut cng tc).
Trong thi gian cng tc ca tu ta cn tin hnh bo dng h thng nh
k. Trnh hin tng lu ngy khng s dng cc ng b bi hoc kt cc
van trn ng ng.
cha chy nhanh v hiu qu, ngoi h thng cha chy bng nc ngi
ta c th b tr thm h thng t ng phun nc cha chy cho cc phng
sinh hot cng cng trn tu nh cu lc b, nh n (hnh 8-6)
Nguyn l dp tt la ca h thng ny l lm lnh b my vt chy bng
nhng ht nc nh c phun ra t cc u phun ca h thng. H thng t
ng ng phun nc cha chy l h thng t ng lm vic khi nhit
quy nh thng tng cao qu mc quy nh. Nhit quy nh thng 6070oC. u phun ca h thng ny thng c 3 loi: trc kim loi, bu thy tinh v
loi kha ngoi.

Hnh 8-7: u phun CII-2 (u phun tr kim loi)

1- u ni c ren; 2- Vng ng; 3- Mng ngn; 4- Ci tn tia nc; 5Nt in;
6- Tm m nt thy tinh; 7,8,9- Cc tm kim loi d nng chy
u phun c lp u mi ca cc ng nhnh cp nc. L ra ca u phun
c ch bi nt thy tinh. Nt thy tinh c gi cht bi tr kim loi d nng

81

chy. Tr ny t vo khung c lp tch phun nc. Khi nhit tng qu mc

quy nh, tr kim loi nng chy nt thy tinh tt xung, a h thng hot
ng t nht l 1,33 Kg hi/h cho 1m 3 trong ton b th tch bung cn cha
chy.
8.4.2 H thng cha chy bng hi nc
Vic iu khin h thng cha chy bng hi cn c hp van iu khin
trung tm. Ti y, hi nc dn n bung bo v bng mt ng dn ring.
Hp van iu khin c lp t van chn (1) van an ton (3) van gim
p (4) v cc van phn phi.
van an ton bo v cho ng ng dn hi khng b qu ti p lc hi. Nu
p lc t mc quy nh n s x hi ra ngoi khng kh.
Van gim p nhm mc ch gim p sut hi cp t ni hi vo n p
sut yu cu dn vo hp van phn phi.

Hnh 8-8: S nguyn l h thng chng chy bng hi nc

1- Van chn; 2- Hp van phn phi hi; 3- Van bo v; 4- Van gim
p;
5- ng ng dn hi t cc my hi; 6- ng nhnh dn hi i dp tt
h thng ny, cha chy cho mt bung bo v c lp t
cao khng qu 0,3-0,5 m.
ng knh ca ng nhnh dn hi c tnh ton theo cng thc:
d=

4G
2V .Y

(m)

Trong : d: ng knh trong ca ng (m)

V: vn tc hi trong ng, V = 20 - 30 (m/s)
Y: Th tch ring ca hi nc (kg/m3)
Cc ng dn ch to bng thp lin, ni vi nhau bng thit b ni.
8.4.3 H thng cha chy bng kh CO2
y l h thng s dng kh CO 2 a vo khu vc m chy lm gim
hoc mt hn lng oxy cn thit cho m chy lm gim hoc mt hn lng
oxy cn thit cho m chy b tiu dit. Nh vy nguyn l dp tt ca h

82

thng ny l lm ngt m chay. S d nguyn l vic ca h thng trn hnh

8-9.
H thng ny c s dng rng ri cha chy cho bung my, bung
Diezen, my pht, kho ph tng, hm cha chy ch yu cho tu du, bi v
n khng pht huy kh nng cha chy trong trng hp n v ng ng
chuyn du trn mt boong ca tu.
Kh CO2 c th dng ln vi cc hp cht Clorua Ittua v Florua ca cacbon
hyr.
Trong h thng cha chy CO2 c d tr trong cc bnh c dung tch
40L.CO2 np vo bnh sau khi lm sch nc. tnh ton lng CO2 np
vo bnh sau khi np y, ta thy khi lng ring ca CO2 lng l 0,625kg/L
tc l bnh 40L s cha c 24kg CO2 lng.
Khi dp tt la, cn gim nng oxy xung 12 - 14%, mun vy lng CO2
cn thit phi c 31% ton b th tch hm hng hoc 40% th tch mun
dp tt bung my.
Nu ly t l n ca 1 kg kh CO2 cn thit phi c 31% ton b th tch
hm hng hoc 40% th tch mun dp tt bung my. Nu ly t l gin
n ca 1 kg kh CO2 l 0,56m3 c th tnh lng CO2 cn thit theo cng thc
sau:
VH %

Q = 100.0,56 (kg)
Q; lng kh CO2 lng cn thit (kg)
V: Th tch ca tt c cc hm hng, bung my cn bo v trn tu (m3)
H: t l phn trm th tch kh CO2 cn thit lm ngt m chy.
(Cc thng s tnh ton ly iu kin 20oC)

Hnh 8-9: S h thng cu ha bng kh CO2

83

1- Vi phun; 2- ng ng dn vng; 3- Van mt chiu; 4- ng ng

dn CO2 n ni b tr bo v; 5- Van m ng ng nhnh; 6- Bnh
CO2; 7- p k; 8- Van chnh; 9- ng ng dn bo v; 10- Ci; 11- Cn
dn ng; 12- Ming bnh; 13- Cn kha m ming bnh; 14- ng
dn kh nn vo xilanh lc; 15- Piston; 16- Xilanh lc; 17- ng dn
kh nn ra khi xilanh lc
Nu lng CO2 thng c b tr trn cc boong thng tng, gn mi tu hay
gn bung ca thy th. N cn bo qun nhit khng ln hn 40 oC.
nhit ny, p sut ca CO 2, bi vy cn c bin php phng ngt cho
con ngi cc trm iu khin ca h thng. Cn trang b thm ng ng an
ton c bit c thit b bo ng bng m thanh.
Mi t hp bnh CO2 ch cho php b tr s bnh khng vt qu 10 - 12
bnh. u cc bnh c ng ng dn kh CO2 chung n bung bo b. Cc
van m bnh cng c khng ch bng mt h thng n by.
np CO2 vo bnh, ngi ta dng van chuyn dng c ng knh 10mm.
Ming bnh CO2 c lp van hai tc dng, ty theo s iu khin ca h
thng. Bnh thng n vo l ra ca ming ng, khi h thng lm vic, n
m li ra ca ming ng cp CO 2 n trm cha chy. Van an ton lm theo
kiu mang, nu p lc CO2 t n trn 175 - 190 KG/cm2 mng ny, s bt
ra, x CO2 vo ng ng bo v (9). trong bnh c ng xi phng dn
CO2 ra khi bnh trnh Co2 bay hi. khng cho CO2 bay hi ng dn CO 2
ngi ta lm ng dn ng knh khng ln lm.
Khi h thng hot ng, ta cn m ng thi cc van ca h thng lm sao
trong hai pht phi cung cp 80% lng CO2 tnh ton cn thit dp tt
cho bung my. Nu dp tt hm l 10 pht.
Din tch thit din l phun CO 2 vo cc bung bo v khng c lm ln
hn 80% din tch tit din ca ng ng dn CO2. Trong cc hm hng nu
din tch tit din nh hn 20m 2 ch cn lp t mt ng phun. Trong cc
hm hng kh, ng phun c lp phn trn ca hm. Trong cc bung my,
bung ni hi s t ny cong ty thuc vo chiu cao ca bung my.
H thng cha chy bng kh CO 2, ngi ta cn trang b trn tu thy h
thng cha chy bng kh tr, n l sn phm chy ca nhin liu lng dng
dp tt cc m chy nhin liu lng.
8.4.4 H thng cha chy bng bt ha hc
H thng cha chy bng bt c s dng rng ri trn tu thy. N ch c
dng dp tt nhng m chy nhin liu v cc m chy ca sn phm
du m cng nh cc m chy cc cht lng khc. H thng cha chy bng
bt ha l h thng s dng bt ph ln b mt vt chy, ng thi ngn
khng cho khng kh tip xc vi cht chy. Mt khc trong bt cha chy c
nc v CO2 cng lm tng thm tnh nng cha chy ca bt cha chy.

84

Hnh 8-10: Thit b dng to bt ha hc kiu T/F50C ca Nga

1- u ni cp nc; 2- Thn; 3- Np; 4- Phu; 5- Li lc; 6- Vnh
m kn;
7- Van mt chiu; 8- L xo; 9- u ni vi ng dn bt; 10- Gi
H thng cha chy bng bt ha hc cn thit b to bt.
Cht to bt dng bt c vo thng c sng lc (5). Nc c cp t
pha di ca thn theo ng ng cp nc (1). Van bi mt chiu gi khng cho
bt ri xung b ha trn khi h thng cha hot ng v c tc dng duy tr
t l ha trn bt v nc to thnh bt. Khi cp van bi, do van bi tt
xung.
Dng nc ht bt t phu (4) vo ha trn trong ng khuych tn ca thit
b to thnh bt v c dn theo ng ng n cha chy.
Hu ht cc h thng cha chy bng bt trn cc tu thy u s dng
ph bin ca Nga l - 10 - 6. Thnh phn ca n ch to t sn phm du m
c sunft ha, keo sng, da ca th nui, gia cm v mt s ha cht khc.
T l ha trn gm 90% khng kh, 0,4% cht to bt, 9,6% nc (tnh theo th
tch).
Hnh 8-11 l s h thng cha chy bng bt c hc ha trn khng
kh kiu trm. Cht to bt ca trm s dng c ng trong bnh (1). Khi h
thng hot ng nh khng kh p ln bn mt dung tch cht to bt c
dn theo ng nhnh (6). ng thi theo ng dn chnh (5) khng kh c a
n ha trn vi dunh dch to bt cbf c mt p lc kh nn nht nh
thng sc cn ca h thng. p lc kh nn n p lc yu cu, ngwoif ta s
dng van gim p (10). Khng kh nn trong h thng ly t h thng kh
nn ca tu (11).

85

Hnh 8-11: S trm bt cu ha

1- Bnh cha dung dch; 2- Bnh khng kh nn; 3- ng dn bt;
4- ng mm;
5- ng dn khng kh ha trn; 6- ng dn kh nn p ln b mt
dng dch to bt;
7- ng x cn; 8- Van an ton; 9- Np ming bnh; 10- Van gim p;
11- on ng kh nn ca h thng kh nn
H thng trm bt cha chy kiu ny c u im l p lc bt ln,- cht lng
to bt (cht lng ha trn) kh tt. Tm phun xa ca tia bt t 8-12m.
Ngoi ra ngi ta cn s dng mt dng h thng trm bt ha trn na m
dng ny cht to bt v nc khng cha chung kt d tr. Nc v cht to
lng to bt c ha trn vi nhau trong thit b ha trn, trong ng ng dn.
Cndung dch to bt v khng kh c ha trn vi nhau ngoi ng ng
trong thit b ha trn hay trong ng phun c u cung cp nh nng lng ca
dng nc.
Cc trm bt cha chy c dng cha chy cho cc mt boong tu
du, bung my v hm hng tu hng kh (t s dng). phun bt ngi ta
b tr cc ng phun bt hay h thng ng ng co khoan l khoan th ng knh cc l khoan khong 20-30mm, khong cch gia cc l khong 100150 mm.
Tuy nhin s dngh thng cha chy bng bt ha hc c mt s nhc
im. l bo qun bt kh, lu vn cc lm gim cht lng ta bt v
d gy n mn ng ng dn.
Tm li: Trn tu thy c rt nhiu thit b cha chy. C nhng thit
b c b tr thnh h thng hoc l d thy nht. Nhn m bo vic
cha chy c nhanh nht v hiu qu nht.
8.5 Cc thit b bo chy trn tu
Vic cha chy ch pht huy c hiu qu cao nht khi m chy mi bt
u xut hin. Pht hin ra m chy giai on u kp thi c bin

86

php dp tt la ngn chn m chy lan rng rt cn thit. Bi vy trn cc

tu thy ngi ta thngtrang b h thng t ng bo chy.

Hnh 8-12: S nguyn l ca h thng t ng bo chy

bng tn hiu nh sng v m thanh
1,2,3,K- My bo chy t ti v tr cn kim tra; C- Cng tc in
ca r le; E- Ngun in; - n hiu trn bn iu khin; C- Ci hiu
S h thng bo chy t ng biu din trn hnh 8-12. Cc my t
ng bo chy c t trn ca cc bung sinh hot cng cng, phng ca
thuyn vin, hnh lang, cc khu vc bung li, bung my...
trn tu thng b tr ba loi my t ng bo chy. my t ng cm ng
nh sng. Khi came ng khi, my t ng bo chy cm ng nh sng. Khi c
s thay i qu gii hn quy nh ca mi trng ni cn bo v cc my t
ng bo chy s hot ng, tn hiu bo ng c truyn v trung tm
iu khin v tn hiu bo ng chy bng m thanh, nh sng s c pht.
8.5.1 My t ng bo chy cm ng nhit
My t ng bo chy cm ng nhit lm vic khi nhit xung quanh
ln cao qu gii hn quy nh no . C nhiu loi my cm ng nhit
ATNM - 1.
Cu to ca my gm mt thanh lng kim(1) hai in cc (4) v nhit (5)
cch in (3) v hai vt gia thanh lng kim (2). Nhit xung quanh
tng ln lm thanh lng kim gin di ra v ung cong v mt kim loi gin n
ln, ni lin mch in. Nh , my thu tn hiu nhn c in hiu bo
ng, tn hiu bo cha chy c pht.

87

Hiu chnh vt (4) ngi ta iu chnh c nhit bo ng cn thit

cho tng khu vc.
My t ng bo chy kiu ny c th kim sot c din tch 15-30m2.

Hnh8-13: My bo chy bng nhit ATUM-1

1- Thanh lng kim; 2- Cht gi; 3- bng s hay nha;
4- c iu chnh nhit ; 5- y dn
Thi gian lm vic ca my trong qu 7 giy.
My s dng an ton chnh xc trong iu kin m khng qu 85%.
8.5.2 My t ng bo chy cm ng nh sng
My t ng bo chy cm ng nh sng lm vic da trn nguyn tc thay
i th in ng quang in hay s thay i mi trng Ion ha khi c tc
dng ca nh sng.
Hnh 8-14. V s nguyn l ca mt my t ng bo chy cm ng nh
sng.
Bnh thng do tc dng ca nh sng v t bo quang in (1), gia hai
u ca in tr (3) c mt th in ng nht nh. Khi c chy cng
sng qua t bo quang in tng ln, mi trng khng kh trong t bo quang
in b ion ha mnh lm tng th in ng gia hai u in tr (3). S
thay i th in ng ny c khuch i nh thit b khuch i (4) v
thng qua dy dn a tn hiu ti trung tm iu khin.

Hnh8-14: S nguyn tc bo chy t ng bng nh sng

1- T bo quang in; 2- Dy dn; 3- in tr; 4- B phn khuych
i
Thit b ny c nhy cao, kim sot c din rng t 50 - 100m2. Thng
c dng trong cc hm hng kho tng. Khng dng cho bung cc bung
cng cng.
8.5.3 My t ng bo chy cm ng khi
My t ng bo chy bng khi da trn nguyn tc thay i quang in
tr hoc lm thay i mt tia phng x khi c khi ca m chy i qua,

88

do lm thay i cng dng in kim tra i qua mch. My thu tn

hiu chy nh dng in kim tra thay i v truyn tn hiu chy ti trung
tp iu khin.
Hnh 8-15 S nguyn tc my bo chy bng khi da trn nguyn tc
thay i cng nh sng
Khi cha c chy quang in tr (3) c mt in tr xc nh, khi c chy
in tr gim i v do cng dng in tng ln, qua thit b khuch
i a ti r-le in t (5) r le ht mnh ng mch tip im dy dn (6)
v thit b thu tn hiu lm vic.

Hnh 8-15: S nguyn tc my bo chy bng khi

da trn nguyn tc thay i cng nh sng
1- Ngun sng; 2- Dng nh sng; 3- Quang in tr;
4- B phn khuch i; 5- R le in t; 6- Dy dn
Thit b bo chy kiu ny cho php kim sot din tch 50-100 m 2. C
nhy cao, thng s dng cho hm hng v cc kho tng.
Trn c s cc thit b t ng bo chy ny ngi ta thit k v b tr
lp t h thng t ng cha chy. Nh thit b bo chy n trung tm
iu khin v pht tn hiu bo ng, nu sau mt thi gian quy nh con
ngi khng c tc dng x l s t ng ng mch iu khin, khi ng
cc thit b cha chy.
Hnh 8-16 l s h thng cha chy t ng bng bt cho cc cht
lng. Khi b cha cht lng (1) b chy, my bo chy (2) bo v my thu tn
hiu (3). My thu tn hiu chy bo tn hiu bo ng v trung tm iu
khin nu khng c tc ng iu khin, sau thi gian quy nh iu khin
khi ng t (6) lm vic v cc van t ng (7) m, my bm lm vic ht
nc t b (8) hun qua my trn thuc (9), cht to bt t kt (5) c trn vi nc
v i ra m chy phun qua ming phun (4) ha vi khng kh to thnh bt
ha khng kh dp tt m chy.

89

Hnh 8-16: H thng cha chy t ng bng bt cho cht lng

90