Fundamentos de Electrnica

Departamento de Tecnoloxa Electrnica

FUNDAMENTOS DE ELECTRNICA
2 Curso do Grao de Enxeara Industrial

Tema 7: O Amplificador Operacional.

Profesores: Alfonso Lago Ferreiro

Ana Mara Cao Paz

7.1

Fundamentos de Electrnica

Departamento de Tecnoloxa Electrnica

O amplificador operacional.

Xeneralidades.
O amplificador operacional ideal.
O amplificador operacional con realimentacin negativa.
Influencia dos parmetros reais.
Amplificadores operacionais comerciais.

7.2

Fundamentos de Electrnica

Departamento de Tecnoloxa Electrnica

XENERALIDADES
A palabra operacional nestes dispositivos significaba operacins matemticas. Os
primeiros amplificadores operacionais servan para construr circutos capaces de
sumar, restar, multiplicar e ata resolver ecuacins diferenciais.

Entre os anos 1964 e 1967 Fairchild desenvolveu os amplificadores operacionais en

circutos integrados (702, 709 e 741), mentras que National Semiconductor introduciu o
101/301.
A medida que a tecnoloxa de fabricacin adquiriu maior precisin realizronse melloras
notables en dous aspectos:
Emprego de novos dispositivos activos: JFET, MOSFET, BIFET (transistores
JFET e bipolares no mesmo chip, LF356), BIMOS.
Aparicin dos encapsulados de dobre e cudruple amplificador: LM358
(dobre), LM324 (cudruple).
A maiora son dispositivos de baixa potencia e son parte dos compoentes bsicos
activos nos sistemas analxicos. Conectando poucos compoentes externos pdese
axustar a ganancia de tensin e o ancho de banda dun amplificador, construr
convertedores de forma de onda, osciladores, filtros activos e outros circutos
interesantes.
7.3

Fundamentos de Electrnica

Departamento de Tecnoloxa Electrnica

O AMPLIFICADOR OPERACIONAL IDEAL

O amplificador operacional pdese representar polo seguinte smbolo e circuto
equivalente:

Ro

Entrada
non invertedora
Entrada
invertedora

+VCC

Vo

V1

sada
-VEE

Re

AV (V1-V2)

V2

Resistencia de entrada (Re): infinita

Resistencia de sada (Ro): cero
Ganancia de tensin (AV): infinita
Ancho de banda (B): infinito

Para que serve un amplificador

que para calquer entrada non nula
ten sada infinita?

Equilibrio perfecto: Vo = 0 si V1 = V2
Non hai influencia da temperatura
7.4

Fundamentos de Electrnica

Departamento de Tecnoloxa Electrnica

O AMPLIFICADOR OPERACIONAL CON REALIMENTACIN

NEGATIVA
Vi

Vo

Vo = Vi

Vr

1+Ab

b
Vo = Vi

1
b

Amplificador de tensin:
Vo

Vi
R2

R2
Vi
Vo 1
R1

R1
7.5

Fundamentos de Electrnica

Departamento de Tecnoloxa Electrnica

O AMPLIFICADOR OPERACIONAL CON REALIMENTACIN

NEGATIVA
Amplificador de corrente:
Ii
RL

R2
I i
I o 1
R1

R2

Io

R1

Amplificador de transcondutancia:
Vi
R2

Vi
I o g m Vi
R1

R1

Io
R2 a carga
7.6

Fundamentos de Electrnica

Departamento de Tecnoloxa Electrnica

O AMPLIFICADOR OPERACIONAL CON REALIMENTACIN

NEGATIVA
Amplificador de transresistencia:
R

Ra
transresistencia (rm)
Ii

Montaxes bsicos:

Vo

Vo I i R
Configuracin invertedora
Configuracin non invertedora

7.7

Fundamentos de Electrnica

Departamento de Tecnoloxa Electrnica

O AMPLIFICADOR OPERACIONAL CON REALIMENTACIN

NEGATIVA
R2

Configuracin invertedora:
R1
Ie

V- = V+
Ie = 0
A realimentacin negativa produce unha terra virtual no terminal invertedor.
Unha terra virtual un curtocircuto para tensin pero un circuto aberto para corrente.

7.8

Fundamentos de Electrnica

Departamento de Tecnoloxa Electrnica

O AMPLIFICADOR OPERACIONAL CON REALIMENTACIN

NEGATIVA
R2

Configuracin invertedora:
R1

Ii

Vi

Ii

Vi I i R1
Vo I i R 2

Vo

Vo

R2
Vi
R1

7.9

Fundamentos de Electrnica

Departamento de Tecnoloxa Electrnica

O AMPLIFICADOR OPERACIONAL CON REALIMENTACIN

NEGATIVA
Configuracin non invertedora:

Ie

V- = V+
Ie = 0

R2

R1

A realimentacin negativa produce unha terra virtual no terminal invertedor.

Unha terra virtual un curtocircuto para tensin pero un circuto aberto para corrente.
7.10

Fundamentos de Electrnica

Departamento de Tecnoloxa Electrnica

O AMPLIFICADOR OPERACIONAL CON REALIMENTACIN

NEGATIVA
Configuracin non invertedora:
Vo

Vi
I1

Vi I1 R1
Vo I1 R1 R 2

R
Vo 1 2 Vi
R1

I1

R2

R1

7.11

Fundamentos de Electrnica

Departamento de Tecnoloxa Electrnica

INFLUENCIA DOS PARMETROS REAIS

O amplificador operacional 741 un estndar da industria. Nas sas caractersticas
pdese observar a influencia dos parmetros reais dun circuto no seu comportamento.

Conexin terminais:

7.12

Fundamentos de Electrnica

Departamento de Tecnoloxa Electrnica

INFLUENCIA DOS PARMETROS REAIS

O amplificador operacional 741:

Ro
V1

Vo
Ri

AV(V1-V2)

V2
AO 741C:

Resistencia de entrada: Ri = 2 MW

Corrente de polarizacin de entrada: Ii (bias) = 80 nA

Resistencia de sada: Ro = 75 W
Ganancia de tensin: AV = 100,000 (100 dB)

Corrente offset de entrada: Ii(off) = 20 nA

Tensin offset de entrada: Vi(off) = 2 mV

Factor de rexeitemento en modo comn: CMRR = 90 dB

Frecuencia de ganancia unidade: fganancia unidade = 1 MHz
Relacin de variacin (slew-rate) = 0,5 V/s

7.13

Fundamentos de Electrnica

Departamento de Tecnoloxa Electrnica

INFLUENCIA DOS PARMETROS REAIS

O amplificador operacional 741: Slew-rate (SR)
Na maior parte dos amplificadores operacionais atpase un condensador de
compensacin que impide as oscilacins que interferiran co sinal desexado. Con todo, a
sa carga e descarga limita a velocidade co que a sada pode variar.
No caso do 741: SR = 0.5 V/s

Distorsin
Slew-rate

Pendente > SR

Cando un sinal excede o slew-rate

dun amplificador operacional, a
sada aparece distorsionada e a
amplitude limitada.

7.14

Fundamentos de Electrnica

Departamento de Tecnoloxa Electrnica

INFLUENCIA DOS PARMETROS REAIS

O amplificador operacional 741: Slew-rate (SR)

A pendente de variacin dun sinal directamente

proporcional amplitude frecuencia: SS = 2fVP

dv
>

dt

Para evitar a distorsin, debida ao slew-rate, ten que

ser menor ou igual que SR: SS SR

A frecuencia mxima que un sinal pode ser

amplificado sen distorsin polo slew-rate (ANCHO
DE BANDA DE POTENCIA) obtense cando:
SS = SR

f max

SR
2 VP

dv
dt

dv
dt

>

dv
dt

t
7.15

Fundamentos de Electrnica

Departamento de Tecnoloxa Electrnica

INFLUENCIA DOS PARMETROS REAIS

O amplificador operacional 741: Resposta en frecuencia

100 dB
80 dB

Pendente
20 dB/decada

60 dB

40 dB
20 dB
0 dB

10 Hz

100 Hz

1 kHz

10 kHz 100 kHz 1 MHz

funidade
7.16

Fundamentos de Electrnica

Departamento de Tecnoloxa Electrnica

INFLUENCIA DOS PARMETROS REAIS

O amplificador operacional 741: Compensacin tensin de offset

+VCC
RB

7
3

V6 > 0

Axuste da tensin
nula (V6 = 0)

5
RB

4
10 kW

-VEE

7.17

Fundamentos de Electrnica

Departamento de Tecnoloxa Electrnica

INFLUENCIA DOS PARMETROS REAIS

O amplificador operacional 741: Factor de rexeitamento en modo comn (CMRR)

Un amplificador operacional un amplificador diferencial, debe amplificar a tensin

diferencial entre os terminais de entrada.
Calquera sinal que apareza ao mesmo tempo en ambas as entradas non debe ser
amplificada. Exemplo tpico as sinais de rudo.

Se V1 y V2 son as tensins de entrada nos terminais invertedor e non invertedor, poden

dividirse en dous compoentes: unha tensin diferencial (vd) e unha tensin en modo
comn (vC).
Vd/2
- V2
+
V2

vd
+

V1

+
-

Vo = A1V1 + A2V2

+
Vo
-

vc

Vd/2
+ V
1

+
-

(Principio de superposicin)

+
Vo
7.18

Fundamentos de Electrnica

Departamento de Tecnoloxa Electrnica

INFLUENCIA DOS PARMETROS REAIS

O amplificador operacional 741: Factor de rexeitamento en modo comn
Vd/2
- V2
+

As tensin de entrada pdense expresar

como:
v

V1 v C

Vd/2
+ V
1
vc

Vo

vd
2

V2 v C

Tensin diferencial: v d V1 V2
Tensin en modo comn: v C

Ad

Vo = A1V1 + A2V2

1
V1 V2
2
AC

v
v A A2

V0 A1 v C d A 2 v C d 1
v d A1 A 2 v C
2
2
2

AC

V0 A d v d
v C
Ad

A
CMRR d
AC

v
1
V0 A d v d 1
C
CMRR v d

7.19

Fundamentos de Electrnica

Departamento de Tecnoloxa Electrnica

AMPLIFICADORES OPERACIONAIS COMERCIAIS

LM 741

LM 324 (cudruple)

LM 358 (dobre)

LF 356 (BIFET)
7.20