Professional Documents
Culture Documents
5
7
Wstp
1_!!lk aserywnt_pr_trw
_ a atak?
1.1
Co daje asertywno?
11
1.2
15
1.3
17
1.4
20
1.5
Otworzy si na innych
25
26
2.1
Mowa ciaa
28
2.2
Kwestia postawy
33
2.3
Przekonywanie gestami
35
2.4
Mimika
37
2.5
Sia gosu
41
42
3.1
44
3.2
46
3.3
59
60
4.1
Po prostu co powiedz
62
4.2
Gotowce
66
4.3
Bonmoty i cytaty
70
4.4
Co na zepsucie zabawy
73
45
Proste kontry
79
80
5.1
Potga opinii
83
5.2
Sprostowanie
85
5.3
Dodatkowe pytania
88
5.4
92
107
6. Kobiety i mczyni
1 08
6.1
Mae rnice
110
6.2
Wojna pci
117
6.3
Ofensywa wdziku
121
6.4
Zaloty i dowcipy
6.5
Dwuznaczne uwagi
127
131
132
7.1
133
7.2
135
7.3
Jak si zachowa?
137
7.4
Zwyciskie milczenie
140
7.5
143
7.6
146
7.7
7.8
149
153
Jadowite szyderstwo
171
8.2
Dowcipne" zwody
173
8.3
Oddawaj ciosy
154
179
180
9.1
181
9.2
Zabawna uwaga
184
9.3
Rozmieszy atakujcego
190
9.4
195
9.5
Zgrywaj bazna
Omieszaj atakujcego
199
9.6
200
9.7
Klasyczna kontra
204
9.8
Technika akupunktury
209
210
10.1
Asertywno w dyskusji
217
10.2
Wstp
Wstp
Byskotliwo to najwaniejsza sprawno w pojedyn
ku na sowa. Osoba byskotliwa nie pozwala wodzi
si za nos, potrafi broni swoich interesw i dowcipnie
zjednywa sobie publiczno. Byskotliwo pomaga
broni si przed atakami, rozadowywa konflikty
i radzi sobie w trudnych sytuacjach. Trafna uwaga
lepiej, a przede wszystkim szybciej popycha sprawy
do przodu. Komu natomiast cigle brakuje waci
wych sw, ma raczej kiepskie szanse w konfrontacji
z bardziej wygadanym przeciwnikiem - nawet jeli ma
akurat racj.
W yciu zawodowym cigle brakuje czasu na przeko
nywanie oponentw. Jednoczenie trzeba broni si
przed atakami, ktre staj si coraz bardziej brutalne
i agresywne. Ksiki i treningi dotyczce szermierki
sownej ciesz si ogromn i niesabnc popularno
ci. Przedstawiamy bardzo rozszerzony poradnik, ktry
pozwoli rozbudowa i usprawni tricki oraz techniki
postpowania w rnych sytuacjach. Jednoczenie
wicej miejsca powicamy asertywnoci. Zawarte tu
porady wyostrz twj dowcip i dostarcz ci narzdzi
pozwalajcych w przyszoci lepiej broni si przed
wszelkimi atakami.
Matthias Nollke
'
1 . 1 Co daje asertywno?
Co to znaczy by asertywnym"?
Przykad
Zatroszczyam
Zagroona asertywno
Twoja asertywno nie zaley tylko od ciebie. Ludzie,
wrd ktrych si obracasz, mog mniej lub bardziej
na ni wpywa, np. nie doceniajc ci, odbierajc ci
pewno siebie lub om ieszajc. Oznacza to, e nie
moesz by taki, jakim chciaby by. Cierpi twoja sa
mowiadomo, maleje wiara we wasne moliwoci,
zanika niezaleno. Czujesz si poniany.
I
w an
Przykad
imprezie firmowej. Po
kilku sowach wprowadzenia zostaje zaproszony na mwn i
c. W popie c hu wbiega na schodki, potyka si, przewraca,
a ka rtki z jego przemwieniem rozsypuj si po scenie. Sy
cha miechy, pniej zapada niez rcz na cisza, pod czas gdy
pan Marek i moderator w popiechu z bieraj kartki ze sceny.
Pan Marek dociera wreszcie do mikrofonu i zaczyna:Szanowni
pastwo, jak pastwo wi dz, nie mogem si ju doczeka,
eby do wa s przemwi... (miech). Jednak skoro ju padem
prze d wami na ko la na, pozwlcie pro sz , ebym jeszcze upo
rzdkowa swoje m a te ria y..:'.1
Dziki asertywnemu zachowaniu i dowcipnemu
skomentowaniu swojego upadku jako padnicia na
kolana przed publicznoci" (o takich komentarzach
powiemy zaraz wicej) pan Marek znakomicie poradzi
sobie z sytuacj i zyska sympati publicznoci.
Cztery umiejtnoci,
ktrych mona si nauczy
Asertywno w psychologii oznacza zachowania
wyraajce uczucia, postawy, yczenia, opinie lub
prawa danej osoby w sposb bezporedni, stanow
czy i uczciwy, a jednoczenie respektujcy uczucia,
postawy, yczenia, opinie i prawa innej osoby. Jest to
po prostu wyraz szacunku dla siebie i innych. Asertyw
no opiera si na pozytywnym obrazie samego siebie
i przyjciu odpowiedzialnoci za swoje decyzje.
rv@I
;r
Przykad
Asertywno to niezwykle przydatna cecha. Pomaga przetrwa trudne sytuacje i pozosta przy tym
wiernym swoim zasadom. Osoby na kierowniczych
stanowiskach nie mog oby si bez tej umiejtnoci.
Nieasertywny przeoony sprawia dosy aosne wra
enie, jest - jak to si mwi -z gry przegrany''. Jednak
take dla podwadnych asertywno jest niezwykle
wana. Uatwia wspprac z innymi i pomaga stawi
czoa przeoonym.
Wedug naszego rozumienia asertywno jest nie tyle
cech wrodzon, co umiejtnoci, ktra objawia si
w pewnych sytuacjach, a mianowicie poprzez:
1 Pewno siebie: osoba asertywna okazuje pewno
siebie i jest emocjonalnie stabilna.
2 Niezaleno: by asertywnym oznacza ufa we
wasny osd i unika sytuacji, ktre s potencjalnym
zagroeniem.
3 Realistyczny obraz wasnej osoby: czowiek asertyw
ny zna swoje mocne i sabe strony. Nie musi niczego
udawa, lecz wygrywa tym, w czym jest mocny;
zdaje sobie jednak spraw take ze swoich saboci.
4 Otwarto: asertywno nie odnosi si tylko do was
nej osoby. Objawia si w obcowaniu z innymi.
rv@'
;r
Maymi krokami
do duej pewnoci siebie
Nie zawsze atwo jest by pewnym siebie, mona si
jednak tego nauczy. Nie powiniene na pocztku
zbyt wiele oczekiwa. Pewno siebie musi dojrze
wa. Najlepiej zacznij od radzenia sobie z mniejszymi
wyzwaniami. Jak to zrobi, dowiesz si w nastpnych
rozdziaach. Nie pozwalaj sob komenderowa. Ju na
tak postaw ludzie z twojego otoczenia na pewno
pozytywnie zareaguj, a to z kolei sprawi, e bdziesz
troch bardziej pewny siebie.
Zyskanie niezalenoci
I
w
Przykad
--_.----.
.-.
.-.__.-_
_.-...-_..-___
_...
--...._
------ -------------------
SZERMIERKA SOWNA - 1 OO
Przedefiniowanie sytuacji
Z nieprzyjemnej sytuacji moesz atwo wyplta si
dziki temu, e nadasz jej nowe znaczenie. Oczywicie
Przykad
Zesp dziau marketingu w stowce. Nowa pracownica, Ag
I Przykad
z pi kn ej pogody ..:'.1
k
zdaniem s paskudne!''. A takie wanie
Ageszki ...1
byo pierwsze
wraenie
Marka.
___
osobowoci.
1 .4 Rozpozna swoje
mocne 1 sabe strony
Rada4
Przy podejmowaniu nastpnej decyzji przyjmij za
oenie, e nie dasz sobie n iczego wmwi. Czujesz
si wolny i silny, czy raczej niepewny i pozostawiony
samemu sobie? Jeli to drugie, powiniene powanie
si zastanowi i odpowiedzie na nastpujce pytania:
czego waciwie chc? Co jest moim celem?
Rada5
.1 : ,
.
j
S
Jeszcze
w
Przykad
raz - szef napada na wsppracownic:,,A pani oczywicie cigle tego nie skoczya?!''. Pani Marzena prostuje si
i mwi:Ale szefie, moe mi pan rne rzeczy zarzuca, ale chy
ba nie to, e za wolno pracuj, prawda?''.No tak" - odpowiada
szef niepewnie, mamrocze co o baaganie i wychodz i z b i u ra . 1
SZERMIERKA SOWNA
I
2)w Pani Pa ek p osi kolea pani Maj, o ponowne s praw
enie s komplikowanego
z dostawcw.
Przykad
n
dz
nk
rachunku jednego
Rekompensowa saboci
Istnieje wiele sposobw na asertywne traktowanie
swoich saboci. Moesz nad nimi pracowa i prbo
wa poprawi swoje umiejtnoci poprzez intensywn
nauk, co jest konieczne, jeli potrzebne ci s one
w pracy. Moesz te podej do sprawy realistycznie
i zrozumie, e z prawdziwych saboci nigdy nie
zrobisz mocnych stron i czsto bdzie ci kosztowao
mnstwo wysikw osignicie choby przecitnych
rezultatw na tym polu. Lepiej wic nie obcia si
zadaniami, ktre nie nadaj si dla ciebie, lec_ z zosta
wi je osobom bardziej kompetentnym.
I
w
1 . 5 Otworzy si na innych
I
r Ju
Przykad
ostatni raz: szef wpada
cze w tak iej zoci. Czy s jakie problemy z tym projektem ? ".
,,I to jak ie !" - warczy szef. -Cay nasz wydzia zawali spraw!
,Jak? Niech mi pan poda szczegy..:'.1
'...'
Prawdziwe zainteresowanie
jest bezinteresowne
Nasze zainteresowanie inn osob moe by rnie
umotywowane: moemy chcie utrzymywa z kim
kontakt, bo to, co robi i myli, jest dla nas wane - na
przykad moe si przyda lub stanowi zagroenie.
Zainteresowanie takie rni si odprawdziwego';
ktre nie definiuje danej osoby jako rodka do osig
nicia jakich celw. Tu chodzi raczej o postrzeganie
drugiego czowieka jako osobowoci i szanowanie
go. Wanie takie zainteresowanie okazuj osoby
asertywne i jest to dokadnie ten rodzaj zaintereso
wania, jaki szanuj inni ludzie, a wrcz go oczekuj.
Natomiast zwyka ciekawo, wynikajca z zupenie
jasnych pobudek, odbierana jest jako nachalna
i nieprzyjemna.
Asertywnie okazywa zainteresowanie
Prawdziwe zainteresowanie nie oznacza od razu, eby
kadego uwaa zainteresujcego''. Asertywno po
lega na waciwym okazywaniu zainteresowania. Na
wet maa jego porcja moe zjedna ludzi, zwaszcza,
jeli nie wypywa ono z poczucia obowizku, lecrjest
szczere. Sposb, w jaki okazujesz zainteresowanie, jest
22
2 . 1 Mowa ciaa
I
2;r Pan Hrynkiewicz wita goci odwiedzajcych jego stoisko
Przykad
Zdradzieckie ciao
ciaa
1 /t'r wie ni
I
I
27
. . . . . . . . .
......... ....
Przykad
na targach. Lekko
li llc111suje caym ciaem, w l ewej rce trzyma prospekt. Dzie
, li 11 >ry" wita z umiechem podchodzc pani. - Chciabym
1 111c11,1 pani nasz innowacyjn kocwk do prysznica".
< h lw1c'clzajca umiecha si w odpowiedzi.Bdzie pani za1 l lwycona!" - obiecuje pan Hryn kiewicz.Po prostu nie mog
,11 < l ouekal - m ieje si na to k l ientka 1
I ',111 I l ryn kiewi cz stoi za swoim stoiskiem
,,
''
..
.. . .... . . . . ... .. .. ..
..
'
. ..
'
.. ...
Przykad
... .. ... . .
, ma duze
firmy projekt, ktory
szanse powodzenia. Pewny siebie i wyprostowany wchodzi na mwn i c W czasie
wykadu cay czas zerka na suchaczy i widzi, e s bardzo
zaintere sowani jego sowam i. To sprawia , e staje si jeszcze
ba rdziej pewny siebie. Mwi silnym gosem, zupeni e oczy
wistym tonem wygasza stwierdzenia, ktre wczeniej nigdy
nie przyszyby mu do gowy. Uwaa, e jest przekonujcy
- i rzeczywicie jest.1
Oznacza to zatem, e poprzez postaw moemy wpy
wa na nasze samopoczucie, sposb postrzegania
sytuacji oraz na to, co w danej chwili mylimy.
Rada 12
. .
Rada 13:
Co zrobi z rkami?
Bardzo trudna sprawa, zwaszcza jeli musisz mwi
przez duszy czas: co pocz z rkami? Jeli pozwolisz
po prostu zwisa im po bokach, nie bdzie to najle
piej wygldao. Skrzyowane ramiona i u kryte donie
dziaaj odpychajco. Niektrzy podczas mwienia
SZERMIERKA SOWNA
..........
..
2.4 Mimika
Kto akurat popatrzy na twoj twarz, zorientuje si od
razu, w jakim jeste nastroju. Twarz jednak jest nie
tylko odbiciem wewntrznych przey, jestemy te
mistrzami w odczytywaniu wyrazu twarzy. Odbieramy
subtelne zmiany i potrafimy waciwie je interpreto
wa.
l'rlykad
W11:b10 ludzi potrafi na przykad odrni szczery um iech
ogle, na czym ta rnica
1 11 I wymu szone go, nie wiedz c w
prosta: w przypa dku
jest
1 11 11111 l' W rzeczywistoci sprawa
y11 1uc;1onego umie chu niektre min ie si nie napinaj,
1 11 1111twa nie potrafi my wiado mie nimi sterowa. 1
N io pokazuj przestraszonej twarzy
ciaa
2 Okazywanie asertywnoci poprzez gos i mow
Patrz
w oczy atakujcemu
..
....
. .
. ..
... .
. .. ..
..
...
... . .
.. . . ...
..
..
. ....
..
...
. .
. . . . . . . . . .
2. 5
Sia gosu
sodko
f I .1 l 1 1 c11 wi ksze wistwo moesz wypowiedzie tak
, 1 1 1 1 11(iwca w ogle nie wem ie ci tego za ze. Bezcze lno
1 1 11 1 1 ",/ ttlmaskowa jako zabawny dowci p - to najczciej
kw1 ' l 1 rn clziaa. Kolejn a moliw o to wypo wiada nie najwi
nad
1 , I 1c11 1alw z tak powag, e rozmwca zaczyna si
1 11 1 1 11 . 1.t,111awia.1
.......'..................'..
Rada 1s :
.I zyk potoczny
W laciwy oddech
Oddech to podstawa gosu. Mwisz wydychajc
powietrze; kiedy je wcigasz, robisz przerw. Przerwy
te dziel twoje wypowiedzi. Jeli masz wystarczajco
duo powietrza, moesz mwi dugo i pynnie. Dugi,
spokojny, gboki oddech jest przy mwieniu najwa
ciwszy.
(\
li
3 . 1 Ratunku,
Przykad
- Pani Kubiak whodzi do domu towarowego i zwraca si do
-
I >luc;zego
co takiego" moe
p1.1.ytrafi si kademu?
Oczywicie,co takiego" nie przytrafia si tylko tobie;
niemal kady zna takie sytuacje. Nawet tym, ktrych
podziwiamy za wygadanie, brakuje niekiedy sw.
Powd jest prosty: pewnych sytuacji oni te po prostu
nic s w stanie przewidzie. Czuj si zaskoczeni
I w pierwszej chwili nie wiedz, jak powinni si zacho
w,1.
/,1 wszystkim, co robimy, kryj si jakie nasze ocze
1 1 1 , ,.
. . .. . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . .
.
.. . .
Bd przygotowany na niespodzianki
Jak wic najlepiej poradzi sobie z nieprzyjemnymi
niespodziankami? Po prostu: trzeba by na nie przy
gotowanym - wtedy niespodzianki nie s tak cakiem
zaskakujce. I tak bardzo nieprzyjemne te ju waci
wie nie s - bo wiesz, jak na nie reagowa.
Jest tu jednak pewien haczyk: czasami sytuacja roz
winie si inaczej, ni sobie to wyobraasz. ycie pene
jest niespodzianek, a niektre bywaj bardzo niemie.
Nie mona jednak przygotowa si na wszystko.
Rada 23 '
' '
- :'
. l i jeste przygotowany
<
11vr11 1 o;cJLiale.
'
.)'Przykad
Wewntrzny zderzak"
Trenerka komunikacji Barbara Berckhan stworzya
pojcie wewntrznego zderzaka''. Obrazowo opisu
je ono, o co chodzi. Tworzysz sobie pewien rodzaj
wewntrznej ochrony, ktra sprawia, e trudno ci
zrani. Dziki temu nieprzyjemna sytuacja nie moe
amortyzuje"
I 1y1 1 110 cl dotkn. Wewntrzny zderzak
z pankopu
111 h 1 c11i,1 . Moesz te wyobrazi sobie
potrzeby.
' 1 1 1 11 110 s7ka, pod ktr chow asz si w razie
ci si
Wh I l.1 I syszysz wszystko, ale nic nie moe
ciosy ci
ich
ale
1 11 Inni mog w ni wali pic iami,
chro nion ym obszarze,
11h du,h; gn. Znajdujesz si w
siebi e i poczucie
I 1 1 11 y pc)lwala ci zachowa pewno
11 1 .11 1 J wartoci.
nowym,
W .y11 1.icji, kiedy spotykamy si z bezpardo
ewntrzI ce 1 ,lnym atakiem, moemy uruc hom iw
dosi gni e. Nie
11v c le t ttlk" i zoliwa uwa ga nas nie
ntrznego zderzaka"
1 1 1 1w l n l !'ne jedn ak tworzywew
ane tarapaty.
dc 1pl11 0 wtedy, gdy popa dnie sz w pow
esowany.
zestr
j czue si
I 1 11 1 1y1,1 o jakiej krytycznej sytuacji, w ktre
Sprbuj
, , , l11:niony. Jak to byo? Co wtedy mylae?
nie wyocze
Jedn
1 1 1 1w11 wzbudzi w sobie to uczucie.
a wewntrzna ochr ona.
11 11 ,11 '>obie , jak tworzy si twoj
mg sobie
l '1 1wl.11 1 ni jakie zdan ie, ktre bdziesz
bezpieczem
Jest
1 11 1wlf'd1ie w stresie, co w rodzaju
11y ' lltl>To mnie nie dotyczy".
konkretnie,
Wyobra sobie swoj ochron moliwie
jdzie ci do
przy
lwiek
j.1ko kopu, gbk, zderzak, coko
wyobra1 1towy. Powi cile wymylone zdan ie z tym
take wtedy,
11 1l1m i zadbaj, eby ochr ona zadziaaa
ia.
czen
11 ety bdziesz potrzebowa jej z zasko
_,@iPrzykad
2)w Pani Kubiak jest w domu towarowym. Szuka baterii. Gdzie
1 11 i>h warczy.
Zmie
osoby
w 1 1 1y11ac h sceneri. Zastp wystpujce w niej
one
czerw
maj
e
,
wll't 1c;tami albo wyobra sobie
ezagro
e
klaunw. Wtedy nie bd ju dla ciebi
111 1,y
li
1 11
I a "'
111
1c
1 11 1 1<J ' ' metoda ley nieco bliej omaw ianej tu by take
.J. c 1 1 llwoci. Respekt moesz mian owic ie zyska
tonie
bezli
w '"" sposb, eoddasz" przec iwnik owi,
pewnej
1 1 J 111.1i.ysz jego saboci i omi eszysz je. Bez
I Przykad
.
Jeszcze raz sytuacja w domu t warowym. Sp rze awczyn i do
pani Kubiak: N o, a jak pani mysli gdzie mog byc baterie?
w dzi a le elektrycznym przecie!". Pani Kubiak: Racja oczywi
cie. A gdzie znajd ja kiego uprzejmego sprzedawc? '.i
'
Zoliwo w pracy
Nie rb sobie zudze: czsto o wiele trudniej zdoby
si na zoliwo, ni mgby przypuszcza. Zwasz
cza w pracy. Jest to te uzasadnione: oglnie rzecz
biorc, lepiej sobie radzisz, traktujc przyjanie osoby
z twojego otoczenia, obchodzc si z nimi grzecznie
i z szacunkiem. W ten sposb jeste w stanie dogada
si te z ludmi, za ktrymi osobicie nie przepadasz.
Nie powiniene tego absolutnie zmienia. Musisz
jednak umie broni si przed bezczelnymi atakami,
wykorzystujc byskotliwo doprawion zol iwoci.
Cigle bowiem zdarzaj si sytuacje, w ktrych uprzej
mo po prostu nie pomaga, a wrcz przeszkadza
w odpowiednim zareagowaniu.
Nawiasem mwic, istnieje standardowa odpowied,
ktra pasuje prawie do kadej sytuacji, jeli nie chcesz
by niegrzeczny - albo jeli nic lepszego nie wpadnie
ci do gowy:Czysta uprzejmo nie pozwala mi odpo
wiedzie tak, jak powinienem''. A pniej po prostu si
odwracasz i odchodzisz.
Podwjne uzasadnienie
Cite odpowiedzi czsto nie s mie, niekiedy mog
kogo urazi lub obrazi. A jednak nie jest to cham
stwo. Zoliwo citej riposty nie jest bowiem celem
sama w sobie, lecz musi by uzasadniona. Musi mie
wrcz podwjne usprawiedliwienie:
I twoja odpowied musi by pragmatycznie uzasad
niona: zawarta w niej zoliwo musi by zrozumiaa
w kontekcie caej sytuacji,
I twoja odpowied musi by estetycznie uzasadniona:
kontr trzeba jednak nieco opakowa''. Prymitywne
odpyskowanie to nie jest byskotliwo.
Uzasadnienie pragmatyczne:
sama bezczelno nie wystarczy
Cite riposty nie polegaj na tym, Z:eby mwi przykre
rzeczy mniej wygadanym ludziom. Rzucenie mniej lub
bardziej dowcipnego zdania, kiedy kto nam nadepnie
na odcisk, te nie zawsze wiadczy o byskotliwoci.
.>}'Przykad
11
I
Ii
Uzasadnienie estetyczne:
troszk trzeba zagodzi
Cite riposty oznaczaj tyle, e kiedy zostaniesz zaata
kowany, moesz si broni. Jednak musisz si zdoby
.(0il
Przyka
.
Markowski w czasie
prezentaCJI troszk utkn. Zamieni ko
lejno dwch plansz i teraz zdezorientowany wodzi wska
nikiem po ekranie. Jego kolega dogryza:Masz chyba kopoty
z logicznym wioskowaniem". -Chyba sam je maszl" - odgry
za si Markow ki. 1
..
,{01
Przykad
Szybka reakcja
Jest jedna rzecz, o ktrej w temacie byskotliwoci nie
mona zapomnie: musisz reagowa natych miast,
niejako odruchowo. Nie masz czasu do namysu. Albo
odpowiesz w cigu paru sekund, albo musisz da spo
kj i w ogle nic nie mwi. Cita riposta nic nie da,
jeli przyjdzie ci do gowy za pno.
Nie rb sobie zudze: cite odpowiedzi nie s najwy
szych lotw. Ich humor jest raczej przany i maj zwy
czaj powtarza si wielokrotnie, nawet w obecnoci
tych samych osb. W sumie - dlaczego nie? W kocu
nie chodzi o to, eby brylowa wyrafinowanym humo
rem, ale szybko i skutecznie zareagowa na atak.
Pomyl te o tym: jeli twoje reakcje maj by cite
i szybkie, nie oczekuj od siebie zbyt wiele. Obni po
przeczk i odwa si reagowa poniej swojego pozio
mu. W szczeglnie drastycznych przypadkach zyskasz
respekt, jeli w ogle co odpowiesz. Liczne przykady
takich sytuacji znajdziesz w nastpnym rozdziale.
.()I
c
J'
Jasiski z lodowat min zwraca si do swojej podwadnej Marczyk:Zauwayem, e w ostatnim czasie firma nie
ma z pani adnego poytku". Pani Marczyk beztrosko rzuca
w stron sztywnego przeoonego:Och, po prostu staraam
si dopasowa do paskic h osigni . . .".1
SZERMIERKA SOWNA
SZERMIERKA SOWNA
4 . 1 Po prostu co powiedz
Lepiej powiedzie cokolwiek, ni nic nie powiedzie.
Nawet, jeli wydaje ci si to zupenie niedorzeczne.
Ju sam fakt, e nie zachowae si jak zahukana ofiara,
wzmocni twoje poczucie wasnej wartoci. Z czasem
bdziesz coraz bardziej pewny siebie, a twoje odpo
wiedzi stan si lepsze' i bardziej byskotliwe.
Przykady
I
2)w Nie zrozumiaem, co chciae przez to powiedzie'.'
Przykady
. . .
"
"
Rada 32 :
4.2 Gotowce
t.@'
<?;r Piotr spotyka Marcina w biurze Czy moesz m i wytumaczy,
Przykad
:
'
'lf
"
-:
'
-.
Nie bd maszynk
do miesznych" wypowiedzi
Niektrym posugiwanie si gotowcami pomaga tak,
e przestaj zachowywa umiar. Przy kadej dogodnej
bd nie okazji rzucaj tego typu zdanie - nawet jeli
nie s atakowani, lecz po prostu chc bydowcipni''.
Prowadzi to do sytuacji, w ktrej zamiast powitania
mwi rzeczy w rodzaju Ty tutaj? Nie w Hollywood?"
albo Przybij pitk!". Zdumionemu rozmwcy tuma
"
cz z tubalnym miechem, e 11pitka" to jego do,
ktr zamierzaj ucisn.
Przykad
li
1
'
Rada 34
.:J
Iw ' 1 '
wiedza ksikowa!
M ,
.......................................................................
I Przykad
Rada 35
;.;
, , i 1 1! 111
I 11 1 1
I 1 1 11
I
I d:l1 d,lny - to
Kogo cytowa?
Oczywicie kwesti gustu jest to, kogo cytujesz.
Szczeglne wraenie zrobi jednak, kiedy powoasz si
na autorytet odbiegajcy w jaki sposb od twojego
stanowiska bd twoich pogldw.
h 1 1 1 1li 1 1 t
).@'Przykad
111
11
I
1 11
musisz siga tylko do cytatw znacz11 1 1 11 111 u'.c i. O wiele bardziej zaskoczysz sucha
VI 1 1 1 1 1 1 1 .ob<;, ktra w ogle nie jest uznawana
1 1 1 1 1 11 y 1 r 1 l lt'nc>ra pikarskiego, top modelk czy
1 1 1 11 1 1 1 t 1\'l lkclrza. Cytat absolutnie nie musi by
1 1 1 1 1 1 1 1cl1wyczajnej mdroci. Wrcz przeciwnie,
I 1 11 1 1 1 1 . 1.1t zej moe zatru atmosfer, natomiast
y 111Pc lor1eczne stwierdzenia zwykle dosko1 1ly
1t
wl
.pr.1wd111j.
mt.
kolekcj cytatw
'
@
4
SZERMIERKA SOWNA
...... . . . ............................
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . .
J@'
V Na pocztek proponujemy kilka cytatw:
Przykady
I co z tego.?"
Jest to klasyczny killer'; ktry znasz by moe jeszcze
ze szkoy. Kto niemiosiernie si z ciebie natrzsa, a ty
wzruszajc ramionami mwisz: I co z tego?''. Istniej rne warianty:no to co';nic nie poradzisz';no
"
. i dobrze . Na tak odpowied nikt nie zdoa zareago
wa. Nie jest ani dowcipna, ani agresywna - i wanie
dlatego wietnie nadaje si do reagowania na wszelkie
prowokacje i uwagi, ktre wydaj si zbyt gupie, eby
w ogle serio je traktowa. Niekiedy warto jeszcze
krtko powtrzy tak uwag, dodajcuwaasz
wic. . .'' lub czyli twoim zdaniem . . .
"
1:20' Przykady
4 . 4 Co na zepsucie zabawy
Nie zawsze musisz byszcze oryginalnoci i po
mysowoci. Niekiedy duo skuteczniej wytrcisz
atakujcemu bro z rki, jeli zachowasz si dokad
nie odwrotnie, tzn. wypowiesz nudny, stereotypowy
frazes, ktrym popsujesz temu drugiemu zabaw. Jeli
przeprowadzisz to konsekwentnie, czciej odniesiesz
sukces, ni mgby si tego spodziewa.
Nieoszacowan zalet takich odpowiedzi jest to, e
nie zuywaj si od czstego z nich korzystania. Wrcz
przeciwnie: im bardziej konsekwentnie ich uywasz,
.
C o ty o tym wiesz?"
.
I Przykady
_,@I Przykady
;r W ogle nie masz krgosupa!" -Mwisz, jakby to byo co zego'.'
Twoi pracownicy wodz ci za nos!" -Mwisz, jakby to byo
co zego:'
Nie masz zielonego pojcia o zarzdzaniu personelem I"
-Dziki temu wanie odnosz su kcesy."
Wygldasz jak idiota!" -Dziki temu wanie odnosz sukcesy:'
Czy w ogle nie widzisz, jaki jeste mieszny7" -Kobiety to
lubi . . ."1
To nie mj problem"
Klasyk, dziki ktremu zamkniesz usta kademu prze
ciwnikowi. Jest szczeglnie efektywny, jeli towarzy
szy m u miech. Dziki niemu raz na zawsze stwier
dzasz:Jedyn osob, ktra robi problemy, jeste ty,
nudziarzu!".
I
I
.............................
l'1 1ykady
1j1 pogldy s rodem ze redniowiecza!" -To nie jest mj
ol 1l 1 1 n "
l r 11P
1 1 1"
4. 5 Proste kontry
Jeli kto atakuje nie fair, najchtniej bymy mu oddali.
Jednak wcale nie tak prosto bezporednio komu
odda''. Musisz zastanowi si, gdzie zahaczy, eby
odwrci sytuacj, a to wymaga zbyt wiele czasu. Przy
pomnij sobie przykad zbiurowym tragarzem": Beata
chtnie odpowiedziaaby co inteligentnego, najlepiej
klasyczn kontr, ale z braku pomysu nie wydobywa
z siebie sowa.
ff"Przykad
Rada 38
. . . . . . . . . . .. . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . .. . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Przykad
..
Odwrci cios
Technika ta nie jest wprawdzie szczeglnie elegancka,
ale nieoceniona, gdy masz do czynienia z wyjtkowo
podym atakiem. Wtedy trzeba zrezygnowa z zabaw
nych elementw i odpaci piknym za nadobne. Krt
ko mwic, chodzi o to, eby uchyli si przed ciosem,
odwrci go i skierowa na atakujcego.
.J Przykad
w W
.....
.............................................................................................
Niepasujce powiedzenie
Mwi li my ju o tym, e moesz posuy si powie
dzeniem, znan sentencj czy cytatem . Powiedzenia
moesz stosowa take dla uniknicia prowokacji. Pod
jednym jednak warunkiem: przysowie absolutnie nie
moe pasowa. Moe te by nonsensowne, przekr
cone lub kompletnie nic nie znaczy. W ten sposb
moesz reagowa na atak, ktrym przeciwnik chce
wyprowadzi ci z rwnowagi.
I Przykad
;-
}@ Przykad
Przykad
iebieG_t
..............................................................................
,I
5. 1 Potga opinii
I Przykad
l Przykad
SZERMIERKA S.OWNA
.:,@I
2)v Nie namczye si zbytnio" - zauwaa zazdros y kolega po
5 . 2 Sprostowanie
Przykad
)i/
"
..
..
....
...
..
. ... .'
..
'...
.. . .
''
.. ...
...
..
. .. . . .
....
. . . . . . .
..
..
I Przykad
To ty tak sdzisz"
Pierwsz cz sprostowania, czyli odrzucenie zarzutu,
moesz sformuowa ostrzej. Podkrelasz, e w przy
padku oceny lub insynuacji twojego przeciwnika
chodzi wycznie o jego osobisty pogld. Byy kan
clerz Niemiec Gerhard Schrder szczeglnie chtnie
posugiwa si tym rodkiem, kiedy nie chcia odpo-
. .
...
....
}I
5 . 3 Dodatkowe pytania
Kolejn technik, pozwalajc stawi czoa niesusznej
ocenie, jest technika dodatkowych pyta. W porwna
niu do sprostowania, ktre moe nieco pogorszy two
je stosunki z danym rozmwc, jest nieco agodn iejsza
- jeli tego chcesz. Stosujc j bowiem najpierw trzy-
Co przez to rozumiesz?"
Jeli kto ci atakuje, spytaj po prostu Co przez to ro
zumiesz?" alboJak to rozumiesz?''. Albo te:Skd ci to
przyszo do gowy?''. Dziki temu pozostaniesz uprzej
my, asertywny i dasz przeciwnikowi szans napra
wienia sytuacji. W ten sposb bdzie musia wyrazi
si jan iej i uzasadni swoj ocen. O tym mona ju
jednak rozmawia; czsto zyskasz dodatkowe punkty
wyjcia do dalszej dyskusji.
I
!i}- Stefa n sumiennie opracowa projekt Jego szef, Nowicki,
Przykady
'
'.
Demaskowanie
nieszczerych komplementw
)J;JI
}I
Przykad
)}I
Uwaga, ironia!
Musisz uwaa: niekiedy zatruty komplement wy
powiedziany zostaje ironicznie. Demaskowa nie go
w takiej sytuacji w zasadzie nie jest ze, tylko musisz li
czy si z tym, e przeciwnik wtedy po prostu nie da za
J
@
5 . 5 Technika tumacza
Technika tumacza to jedna z najefektywniejszych
technik szybkiego reagowania na atak. Jest przy tym
niezwykle elastyczna i umoliwia reakcj o rnym
stopniu zoliwoci. Moesz by uprzejmy, zabawny,
agresywny, szarmancki albo gupawy, jak ci si po
doba. Opaca si czsto stosowa technik tumacza,
stale j przy tym udoskonalajc. Za jej pomoc moesz
reagowa nie tylko na niesprawiedliw krytyk, ale
take broni si przed waciwie kadym typem wer
balnego ataku.
Przykad
SZERMIERKA SOWNA
....................
........
...
......... .
....
. . .. . . . . . . . . . . . . .
....
............
...........................
................
I Przykad
I
;r Pi otr odpowiada:Masz na myli. e beze mnie fi rma by
Przykad
u pada?". 1
Jzyk artobliwy
Tumaczc w jzyku artobl iwym'; reagujesz na atak
dowcipnie. Jest zupenie oczywiste, e zmieniasz sens
wypowiedzi. Tak powinno by. Ludziom wyda si
zabawne, jeli zdoasz poprzez skojarzenia poczy ze
sob dwa pojcia, ktre waciwie nie maj zwizku.
Na tej zasadzie opiera si wiele dowci pw. Bawi nas
abstrakcyjne skojarzenia i miejemy si z nich.
. . ...
'... ...
..'.. .
. .
...
...... ....'.
..
'
......
...
.
. . . .. . .
. ..
'.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
fi
niesprawiedliw krytyk?
Jadowity jzyk
)}' Przykad
'.
"
}JPrzykad
Blokowanie manipulacji
@
"
Przykady
SZERMIERKA SOWNA
................
....
....
............
Jzyk dyplomatyczny
IPrzykad
)}'
'
Zachowujesz godno
_;l@Przykad
t2r Jeszcze raz o pani Joli i jej szefie Pietrzyku: Traktuje mnie
)}'Przykad
,@'Przykad
Sterowanie ludmi
jzykiem dyplomatycznym
Jzyk dyplomatyczny suy nie tylko do uagodzenia
rozmwcy; za jego pomoc moesz nim te subtelnie
sterowa. Tylko od ciebie bowiem zaley, jakprzetu
maczysz" sowa przeciwnika. W zalenoci od tego, co
najlepiej ci pasuje, moesz podkrela rne aspekty
jego wypowiedzi.
O jakie aspekty tutaj chodzi? Trenerzy komunikacji
Christoph i Matthias Dahms opracowali technik
bardzo podobn do naszej techniki tumacza, ktr
nazwalitechnik lustra''. W ich modelu wyrnili pi
poziomw, ktre moemy przyj jako pomoc w tech
nice tumacza - przede wszystkim w jej dyplomatycz
nym wariancie. Z perspektywy atakowanego poziomy
te wygldaj tak:
I Poziomja" - pozostawiasz wypowied po stronie
przeciwnika (odbijaszjegoja"): Uwaasz, e zostae
niesprawiedliwie potraktowany''. Zaleta: kierujesz
uwag na drug osob i jej problem, samemu scho
dzc tym samym z linii strzau.
I Poziom ty" - odnosisz wypowied rozmwcy do
siebie: Masz na myli, e nie powinienem by zapo
mnie tych dokumentw". Zaleta: szybko dowiadu-
IPrzykad
6 Kobiety i mczyni
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ' . . . . . . ' . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . ..
6. 1 Mae rnice
Przykad
Odpr si
Relacje midzy pciami maj oczywicie swoje dobre
strony, jak pokazuje historia ludzkoci. Jeli chcesz by
skotliwie reagowa w tym gorcym temacie, bardzo ci
pomoe, jeli nie bdziesz postrzega problemu zbyt
powanie, lecz potraktujesz go raczej z przymrue
niem oka.
Byskotliwo moe ci si tu przyda z dwch powodw:
I aby odpowiada na komplementy, odpiera gupie
uwagi lub asertywnie dotrzymywa pola w sownych
przepychankach,
I aby znale cit odpowied, kiedy przeciwnik chce
ci zdyskredytowa.
Przykad
SZERMIERKA SOWNA
6 Kobiety i mczyni
,}IPrzykad
6 Kobiety i mczyni
,I
;:}w Jacek:Znowu problemy z parkowaniem, co?". Joanna:Oj Ja
Przykad
)}'
Stereotypy:
Kobiety nie u m iej parkowa. Mczyni nie umiej sucha.
Kobiety nie potrafi czyta map i dlatego notorycznie bdz.
Mczyni nigdy nie pytaj o drog i dlatego rwnie czsto
bdz.
Kobiety kupuj buty. Mczyni kupuj zbdne u rzdzenia .
Kobiety s zoone i wyrafinowane. Mczyni maj prost
natu r i s atwi do przewidzenia.
Kob iety zawsze chc o wszystk i m rozmawia. Mczyni s
oszczdni w sowach. Kupuj pocztwki z gotowymi yczenia
mi, bo nie znosz duo pisa.
Kobiety potrafi robi wiele rzeczy na raz. Ale adnej nie robi
dobrze, sdz mczyni. Mczyni potrafi robi rzeczy tyl ko
po kolei, jedna po drugiej (o byy m prezydencie USA Ronal
dzie Reaganie mawiano, e nie potrafi jednoczenie i i u
gumy - typowy facet, jak powiedziayby kobiety).
Kobiety s zbieraczkami i maj szeroki kt widzenia. Mczyni
s myliwymi i maj spojrzenie skupio ne na jednym pun kci e.
Kobiety interesuj si ezoteryk i czytaj h o roskopy. Mczyn i
interesuj si pik non i czytaj gazety sportowe .
Kobiety kochaj dzieci. Mczyni kochaj samochody.
Mczyni patrz u kobiet najpierw na biust, a potem w oczy.
Kobiety patrz u m czyzn najpierw na stan konta. 1
SZERMIERKA SOWNA
. ... . .
..
. ..
..
.. . .
.....
.. .. ...
..
..
6 Kobiety i mczyni
..
a re;tmrut
Denerwujce uwagi
I
6
Przykad
SZERMIERKA SOWNA
6 Kobiety i mczyni
-'I
;r Jeszcze raz Jacek:Nie znasz si na tym. Id lepiej kupi jakie
Przykad
"-
"
.
).@'
w Jacek: Co ty si na tym znasz. Id lepiej kupi jakie buty!". Joan
Przykad
6 . 3 Ofensywa wdziku
Jak ju wspomnielimy, relacje midzy pciami nie
zawsze s wrogie. Zarwno mczyni, jak i kobiety
bardzo staraj si zrobi dobre wraenie na przed
stawicielach pci przeciwnej. Kobiety roztaczaj cay
swj wdzik, mczyni s szarmanccy, hojni, bryluj
poczuciem humoru.
W takich sytuacjach od czasu do czasu przydaje si
szybka riposta. Nawet jeli akurat nie chodzi o obron
zagroonegoja'; lecz tylko o zaprezentowanie si
z jak najlepszej strony - tak, eby po takim spotkaniu
....................
Reagowanie na komplementy
,r
I Przykad
W
V
6 Kobiety i mczyni
@Przykad
@Przykad
wiada Elbieta. I
Tak oczywicie nie mona. Komplementu nie zwraca"
si tak po prostu, a ju na pewno nie w tak nieodpo
wiedni sposb (no, niczego sobie" nie jest szczeglnie
eleganckim zwrotem).
I Przykad
Szarmancka riposta
Kiedy jeste atakowany, nie zawsze musisz reagowa
zoliwie. Szczeglnie w relacjach midzy kobietami
a mczyznami. Na atak przeciwnika moesz te
6 Kobiety i mczyni
@'Przykady
2}w Oj, co dzisiaj nie najlepiej wygldasz!" - mwi Beata do kole
gi.Nic podobnego" - odpowiada kolega. -Wygldam takjak
zwykle, za to ty wygldasz dzisiaj kwitnco!
W ogle si pani na tym nie zna!" - kierownik marketingu
narzeka na swoj asystentk Elbiet. Ta odpowiada z umie
chem:Nie, ale przy takim nauczycielu, jak pan, z pewnoci
si czego naucz! !
"
".
IPrzykad
Rada 57
Szarmanckie odpowiedzi mog czasami zdziaa cuda.
Z pewnoci warto mie je pod rk w przypadku
jakiego ataku. Powiniene jednak pamita, e
w jednym wypadku s one absolutnie niestosowne:
@'Przykad
.,.@'
2? Zgubiem mj numer telefonu" - mwi pan Makowski.Ach
Przykad
.,.@'
?}y Och, no nieche pani nie bdzie dla mnie taka niedobra!"
Przykad
Brutalna odprawa
I
y apie si pa_ni czego?" - pyta pani J uszczyk niezbyt po
Przykad
6 Kobiety i mczyni
:(o;,1 Przykad
S Napij e si pani czego?" - pyta pani Juszczyk niezbyt poci
gajcy mczyzna.Nie, dzikuj" - odpowiada pani Juszczyk
z krzywym umieszkiem. Mczyzna odchodzi. 1
(o'}Przykad
1j Dziedoberek" - zaczyna opalony modzieniec w biaym gar
6 Kobiety i mczyni
Przykad
Odparuj atak
Znowu, podobnie jak przy denerwujcych uwagach,
masz do wyboru dwie drogi: wczy si do gry albo
nie. Jeli decydujesz si wczy, moesz na przykad
te opowiedzie dowcip - i zobaczy, czy przeciwnik
tym razem wykae si poczuciem humoru.
Przykad
6 Kobiety i mczyni
Jll rzykad .
)
6 . 5 Dwuznaczne uwagi
Byskotliwo przyda ci si te do odpowiedniego re
agowania na dwuznaczne uwagi. W zasadzie sytuacja
jest podobna do opowiadania dowcipw: niektrzy
traktuj takie uwagi jako co na popraw nastroju,
chc przede wszystkim okaza swj dobry humor albo
zrobi wraenie na kolegach.
Oczywicie moesz prbowa je przetrzyma. Moim zda
niem jednak twoja cierpliwo moe szybko si skoczy,
bo w kocu aluzje dotycz ciebie lub kogo z obecnych.
Wtedy masz znowu dwie moliwoci: albo wczasz si
do gry, albo krtko rozprawiasz z dowcipnisiem.
Granice smaku
Trzeba przyzna, e s dowcipy i aluzje do tego
stopnia niesmaczne, e nie wystarczy reagowa na
nie kontrdowcipem. Jeli bowiem wczasz si do
opowiadania dowcipw, przyznajesz automatycznie,
e naleysz do grupy dowcipnisiw. W przypadku nie
stosownych artw konieczne jest jasne stanowisko
- albo bardzo silna kontra.
r1Pr=zyukLaJd-
Koniec komunikatu"
Pan Nowicki znowu rzuci jak grubsz aluzj i mieje si do
ez.Panie Nowicki"- mwi pani Franczyk -nie wiem, co jest
nie tak z pana yciem seksualnym , e cigle rzuca pan nam
tu takie a l uzje. Nie interesuje mnie to te w najmniejszym
stopniu. Wiem tylko, e nie ycz sobie wysuchiwa w pracy
takich uwag. Koniec komunikatu!". 1
6 Kobiety i mczyni
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ................... . . . . . .
Przykad
......
7 . 1 Dlaczego
czowiek bywa wcieky?
Wcieko to skoncentrowana energia. Sama energia
to nic zego, ale jednak wcieko zawsze jest destruk
cyjna. Kiedy jestemy wciekli, nasz rozsdek si wy
cza, nie kontrolujemy si, dostajemy szau. Czowiek
w ataku wciekoci nie dziaa zgodnie ze swoj wol,
lecz pozwala przej panowanie emocjom -wycho
dzi z siebie''.
Zwykle na utrat kontroli nad sob skada si kilka
rzeczy. Musimy si naprawd bardzo, bardzo zdener
wowa. Zwykle taka sytuacja nastpuje, kiedy zostaj
zawiedzione nasze nadzieje i oczekiwania, na przykad
co nie uda si tak, jak sobie to zaplanowalimy, albo
kto uniemoliwi nasze zamiary. Oo zoci dochodzi
jeszcze bezradno, a kiedy te uczucia pocz si
z wewntrzn energi, powstaje wcieko.
7 . 2 Jak reaguiemy
na wcieko ?
Gdy kto w naszej obecnoci traci kontrol i zaczyna
wrzeszcze, to jeli nasze emocje s na normalnym
poziomie, z pocztku n iewiele moemy zrobi. Chwil
k trwa, zanim zdecydujemy, jak zareagowa:
te wpadamy we wcieko i zaczynamy wrzeszcze,
przez co ktnia przybiera na sile, cierpliwie przecze
kujemy wybuch wciekoci w roli ofiary i czujemy si
ponieni.
SZERMIERKA S..OWNA
7 . 3 Jak si zachowa?
Cywilizowani ludzie waciwie nie powinni na siebie
krzycze. Istnieje wiele innych moliwoci zwrcenia
komu uwagi. Uwiadom wic sobie: nie moesz niko
m u pozwala, eby na ciebie krzycza.
wiadomo tego niewiele ci jednak pomoe, jeli stoi
przed tob purpurowy z wciekoci szef. Czy masz
w takiej sytuacji wygosi wykad o konstruktywnym
rozwizywaniu problemw? Oczywicie, e nie.
W takiej chwili potrzebujesz chodnego umysu, opa
nowania i bardzo grubej powoki ochronnej.
Piwnica na wcieko
1),. f
Rada 63
IPrzykad
1 Pan Pietrzyk szaleje z wciekoci:Panie Montecki, ja mam
. . .
7. 4 Zwyciskie milczenie
Milczenie i byskotliwo - to nie wydaje si dobrze
ze sob komponowa. A jednak: byskotliwo moe
oznacza te umiejtno milczenia we waciwym
momencie.
Caa sztuczka polega na tym, eby zostawi przeciwni
ka samego z jego wciekoci. Dopki si nie wya
duje, odzywanie si nie ma najmniejszego sensu. Co
m iaby mu niby takiego rozsdnego powiedzie? Nie
przyjmie adnych wyjanie czy racjonalnych przy
czyn zaistniaej sytuacji, nie moesz ich wic wykorzy
sta. W zamian za to odpowiadaj krciutko - lub milcz.
Pozosta bierny take wtedy, kiedy przeciwnik ci
atakuje:Nieche pan wreszcie co powie!''. W pewnym
sensie wyczasz nadawanie, dopki rozsdny dialog
nie bdzie moliwy. O tym, kiedy odpowiedzie, decy
dujesz wycznie ty. W ten sposb twoje milczenie to
nieodebranie mowy': ale wyraz asertywnoci.
Teraz przeciwnik mgby sam napdza si w swojej
wciekoci, skoro ty mu w tym nie pomagasz. Tyle
Przykad
h(Ojl Przykad
)j Znany scenariusz. Pietrzyk w ataku wciekoci wrzeszczy:,,Jak pan
I
mg pomyli przychody z obrotem, idioto?!''. Montecki odpowiada:Ale, uwaam, e a tak le nie byo''. Pietrzyk wrzeszczy:Co
takiego?! Nie byo tak le?! Kompromituje pan cay wydzia, i jedy
ne, co ma pan do powiedzenia, to 'nie byo tak le'?! -Pomyliem
tylko liczby. To si przecie moe zda rzy . . ." -Co?! Po prostu w to
nie wierz, daje pan tak plam i nie uwaa tego nawet za bd?!"
-Ale przecie powiedziaem, e przepraszam . . ." -Przepraszam 7!!
Co takiego, Montecki powiedzia przepraszam!! Padam na twarz
przed tak odwag!! I to niby zaatwia spraw, tak?! Czy jak?!" -No
tak, a czego si pan spodziewa?" - pyta Montecki. Pietrzyk robi
si fioletowy i wrzeszczy:Wynocha! Precz! Niech pan si wynosi
z mojego b i ura ! !! ''. 1
Rada 6
5
.
, .
. ; .
. .-
. '
:
:.'
Kiedy przeciwnik
nie przestaje si wcieka
Asertywne zwyciskie milczenie" moe by niezwykle
efektywn metod radzenia sobie z czyim atakiem
SZERMIERKA SOWNA
I ,,poka
0)'Przkad
7. 6 Rozadowa wcieko
jzykiem dyplomatycznym
Nie protestuj przeciw obelgom, jakimi kto obrzuca
ci w napadzie szau. Dotyczy to take nierzeczowych
zarzutw, ktre w gruncie rzeczy te s zamaskowan
obraz. O obelgach bowiem nie mona dyskutowa.
Jzyk dyplomatyczny - trzeci wariant techniki tumacza poznaeju w pitym rozdziale. Technika ta jest przydat
na nie tylko do radzenia sobie z niesprawiedliw krytyk,
rwnie pomocna jest w przypadku ataku wciekoci.
Warto jej uy przede wszystkim w trzech sytuacjach:
I Twj rozmwca jest wprawdzie rozzoszczony, ale
jeszcze nie cakiem wcieky. Szczeglnie w pracy
m iewasz do czynienia z takimi ograniczonymi wybu
ch a mi zoci, podczas ktrych nie moesz po prostu
sta i przyjmowa ataku w milczeniu.
I Jeszcze nie wiesz do koca, dlaczego kto si rozzoci.
Co dokadnie zrobie le? Czy rozmwca zna w ogle
cay rozmiar katastrofy? A moe w ogle nie widzisz
adnej swojej winy? Moe kto ci oczerni? A moe to
po prostu jedno z tych - tak czstych w pracy - niepo
rozumie, ktre atwo bdziesz mg wyjani? Ponie
wa taka sytuacja wymaga wyjanienia, musisz jako
porozumie si z rozzoszczonym rozmwc.
Steruj rozmow
poprzez zmian poziomw
Nasz przykad ju to pokaza: poprzez zmian pozio
mw moesz subtelnie sterowa przebiegiem roz
mowy. Jeli zaley ci na wyjanieniu przyczyny wcie
koci, przejd do poziomu informacji. Jeli chcesz
zej z linii strzau, zmie na poziom ja". Jeli trzeba
co wyjani, np. co konkretnie zarzuca ci rozmwca,
skieruj go na poziom ty''. Dziki wejciu na poziom
my'; podkrelasz wsplno sytuacji i przygotowujesz
rozwizanie.
.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wzmocnij samowiadomo
Wyranie domagaj si przeprosin i nie daj si zastra
szy gronymi gestami przeciwnika - to poprawi
twoj pozycj nie tylko w tej konkretnej sytuacji, ale
i wzmocni twoj pewno siebie take na wypadek
przyszych awantur. Obawa, e moe ci to zaszkodzi,
zwykle jest nieuzasadniona. Dowiadczenie pokazuje,
e czciej kopani s ci, ktrzy sobie na to pozwalaj.
2fj'Przykad
'.I
Trwa dyskusja na temat przyszoci wytwarzan ia odpowiedniej iloci energii. Przedstawiciel zakadu energetycznego
powouje si na ekspertyz, eby uzasadni swoje stanowisko.
Przerywa mu przedstawiciel organizacj i ekologicznej :lle za
pacilicie za t ekspertyz?''. Przedstawiciel energetyki napada
na niego: Jak pan moe w og le przypuszcza co takiego!
To nieprawdop odobna bezczelno ! Jeszcze nigdy mi si co
podobnego nie zdarzyo! Przez trzydzieci lat! To skandal! Nie
pozwol sobie na ta k ie insynuacje! Zawsze stosuj ecie takie
SZERMIERKA SOWNA
8. 1 Jadowite szyderstwo
Przykad
Komiczny kontrast
To, co kto robi czy jak wyglda, nigdy nie jest komicz
}w Starszy pan nie jest mieszny. Ale starszy pan ubrany jak nasto
.@ Przykad
Bezlitosny miech
miech peni wiele bardzo wanych funkcji. Przede
wszystkim zblia ludzi. Ludzie, ktrzy razem z czego
si miej, tworz wsplnot. Jednoczenie jednak
miech tumi wspczucie. Filozof Henri Bergson mwi
w tym kontekcie oznieczuleniu serca''. Rzeczywicie,
kiedy kto natrzsa si i szydzi z jakiej osoby, niemal
zawsze mona zaobserwowa dwa zjawiska:
istnieje publiczno, ktr ma to bawi. W przykadzie byli to koledzy Marcina. Ich rozbawienie jedno
czy ich przeciw niemu.
:'?
Przykad
Pi faz obrony
Szyderstwo stanowi szczeglnie podstpne zagro
enie dla poczucia wasnej wartoci. Jeli kto chce
naprawd ci zaatwi, czsto signie po ten rodek.
Mae uszczypliwoci s przy tym tak rozpowszech-
@
Jel i kto ci obraa, moesz od razu zwrci m u n a to uwag:
Przykad
Elastyczna reakcja
Jak wic odpowiada na uszczypliwoci i szyderstwa?
Na pewno nie zawsze tak samo - ich rodzajw jest po
prostu za duo. Dlatego najbardziej polecamy reakcj
stopniow:
I Faza 1 : wczy si do gry. Przyczasz si do iro
nicznego sposobu wyraania myli (na temat ironii
wicej za chwil).
I Faza 2: mia si i dowcipnie komentowa. Interpre
tujesz szydercz uwag jako art.
I Faza 3: ignorowa. Pozwalasz szyderstwu po prostu
przebrzmie bez ladu.
I Faza 4: bra dosownie. Zachowujesz si, jakby zro
zumia szyderstwo jako komplement.
I Faza 5 : protestowa. Domagasz si, eby rozmwca
przesta rzuca szydercze uwagi.
. . . . . .
........... ...
............ . ... ..................... ...
. . . . . . . . . . . . . . . .
_OJ'
-r Pan Ko.ecki jest gocir:1 w pwnym hotelu_ Przychodzi do
Przykad
Pomoc w zrozumieniu:
sygnalizowanie ironii
Przykad
......... .
....
. . . . . .
....
.. . .
.
. . . . . . . . . . . .. .
. . . . . . . . . . .. . . .
. .........
Przykad
No to zapraszam pastwa do naszej wityni smaku . . .
"
Przykad
czuje si rozumiany.
si za nimi co wicej.
,@
c>}w Kongres w Krakowie. Trzech kolegw z pracy wybiera si
Przykad
miej si z tego
Rozmwca moe te posugiwa si ironi, aby ukry
pojtnego.
Sarkastyczne uwagi
Sarkastyczna uwaga nie jest jeszcze prawdziwym szy
derstwem, ale ju nie kpin. Zostaje wypowiedziana,
i dowcipna odpowied.
Przykad
.'
Ignorowanie szyderstwa
Jeli szydercze podteksty staj si ju zbyt wyrane,
czsto najlepiej uda, e si ich nie syszy. Warto tak
postpi przede wszystkim w sytuacjach, kiedy kto
chce ci sprowokowa lub wytrci z rwnowagi, albo
i neutraln wypowied.
Przykad
................. ............
....
. . . . . . . . . . . . . ..
Przykady
to
nik drwi z ciebie na caego i wyraa si pogard liwie,
musisz zareagowa bardziej zdecydowanie .
Przeam szyderstwo
Technika brania szyderstwa dosownie pokazuje ju
pewien kierunek, jak waciwie na nie reagowa:
I
9} Ch ia b
Przykad
Przykad
si dzieje? Pojcia nie mam . . .''. -Ach, pan nie ma pojci a.. !"
Jeli przeciwn i k chce pogry ci za pomoc szyder
czych komentarzy, oszczd sobie ironicznych odpo
wiedzi. Musisz go po prostu w jaki sposb przebi.
Jeli bowiem odpowiesz ironicznie, podejmiesz jego
gr i zaakceptujesz prowadzenie rozmowy na wskaza
nym przez niego poziomie, a tego wanie chciaby
unikn. Nie warto te sarkastycznie podzikowa za
komplement'; kiedy kto z ciebie otwarcie szydzi.
8 . 2 Dowcipne" zwody
Szukaj sprzymierzecw
Jeli kto zignoruje tak prob, raczej nie moe liczy
na wiele sympatii. Wczeniej osoby przysuchujce si
Przykad
wykorzysta.
Pozosta w temacie
od ciebie.
jemn sytuacj.
.... .
..
. . . . .
. .. .
..
.. . .................... ...
nie na temat.
8 . 3 Oddawaj ciosy
Proste stwierdzenie
Niektrzy po prostu ignoruj tego typu uwagi. Nie
niu.
Przykad
Odbij atak
W miar moliwoci skierowane do nas obraliwe
sowa powinny zosta odbite i ukara atakujcego.
Jeli kto nazywa ci idiot, po twojej odpowiedzi sam
powinien wyglda jak idiota. To samo odnosi si do
epitetw w rodzaju nienormalny';zarozumialec" czy
. ........
. .
...
.. .
...
. . . . .
. .
..
...........
. . . . . . . . ...
I
1' Marek zauwaa, e jego modszy ko
Przykad
broni si niedostatecznie.
Przykad
Okrna droga
Wspominalimy o tym ju w trzecim rozdziale: odpo
wied jest cita i byskotliwa, jeli odpowiadasz okr
n drog, a nie bezporednio odrzucasz obelg na
przeciwnika. Gdyby Piotr odpowiedzia:To nie mnie
amputowali mzg, tylko tobie'; nie byoby to byskotli
we, tylko toporne.
Droga ta nie musi, a wrcz nie powinna by przy tym
a tak bardzo okrna. Upro sobie zadanie - wy
starczy jakiekolwiek11zahaczenie". Moe zaowocowa
Stwarzaj przeciwiestwa
To bardzo wdziczny rodek odbicia ataku: bierzesz
jaki element wypowiedzi i tworzysz jego przeciwie
stwo. Jeli wyjdzie z tego co zoliwego - wygrae.
,/J;trl Przykad
S Janusz do Piotra:Ty naprawd masz w gowie sieczk zamiast
Phma:
......
..........
.................................. ............
.........
..
Przykad
@I
. .
."
.
Przykad
Krtka zwoka
Przykad
gnid
"
Rada SO
SZERMIERKA SOWNA
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . .
Przykad
.@'
)_}w
Joanno, cz y
... ... . .
...
...
...
Przykad
Naprawi niezrczno
Uwaga, nieporozumienie!
Przykad
E Przykad
-183
Rada 83
"
9. 3 Rozmieszy atakujcego
I
<;r Po wykadzie Marcina zabiera gos jedna z suchaczek:Przede
Przykad
Trzy moliwoci
Jeli kto nas atakuje, z reguy nie zamierza z nami ar
towa. Trzeba wic przechytrzy atakujcego i skoni
go do miechu wbrew jego woli. Jest to jak najbardziej
moliwe, poniewa miech to reakcja spontaniczna
- czasami wybucha sam.
Jeli chcesz kogo rozmieszy, masz trzy moliwoci:
I Przeamujesz jego oczekiwania. O tym, jak to zrobi,
powiemy za chwil.
I Stawiasz na zaraliwo miechu (jak - wyjanimy na
s. 1 89).
I Grasz bazna (wicej na ten temat w osobnym roz
dziale od s. 1 95).
Przeamuj oczekiwania
Jeli kto ci atakuje, raczej nie ma dobrych zamiarw.
By moe chce ci omieszy, wyadowa na tobie swj
zy humor lub po prostu ci skrytykowa. Jeli jednak
186
Przykady
Uwaga, gafa!
Atakowany ma atwiej
Przedstawione wanie wskazwki przydaj si przede
wszystkim wtedy, gdy chcesz by dowcipny bez szcze
glnej okazji - jak panowie z naszych przykadw. Wy
magania odnonie twoich umiejtnoci komicznych
gwatownie spadaj, kiedy zostajesz zaatakowany.
Przyczyna ley prawdopodobnie w tym, e moesz
znacznie atwiej zburzy oczekiwania. Jeli kto gwa
townie ci atakuje, oczekuje, e albo dasz za wygran,
albo bdziesz si broni. Jeli nie dasz si sprowoko
wa, powiesz co absurdalnego lub nie podejmiesz
gry, rozmwca bdzie zaskoczony. Twj dowcip i by
skotliwo bd podziwiane duo bardziej, ni gdyby
wygosi podobne stwierdzenia w sytuacji, kiedy kto
na korytarzu pyta ci o godzin.
I Przykad
miech w grupie
Grup mona wyodrbni take w ten sposb, e jej
czonkowie miej si z tych samych rzeczy. Czsto
nie s one wcale szczeglnie mieszne, ale nie o to
chodzi. Wane jest, e wszyscy, ktrzy nale do grupy,
'1'
Rada 85,'
Jeli n i e przynaleysz do danej grupy zbyt dugo, her
na zoliwego ponuraka.
9 . 4 Po prostu zaskakujca:
technilia MPR
przygotowane.
Mwi o mnie . . .
Moesz znacznie u proci spraw, wymylajc sobie
nonsensowne przezwisko, ktrym nastpnie bdziesz
si chwali''.
I
[2;r Masz racj, mwi o mnie chodzcy czog
Przykad
I timer w ludz
kiej skrze I gadajca skarbonka . . ." lub ,,Przyjaciele nazy
"
waj mnie . . . 1
9 . 5 Zgrywaj bazna
Aby rozmieszy innych (take tych, ktrzy ci ata
kuj), moesz te wcieli si w rol bazna. Dajesz do
zrozumienia, e nie bierzesz ataku powanie, lecz
sprawia ci przyjemno artowanie z niego. Skadasz
w ten sposb suchaczom propozycj: przyczcie si,
bawcie si ze mn, pomiejmy si!
Prawo gupka
Jako bazen moesz zachowywa si nieprzyzwoicie.
Przekrcasz sowa, z zasady le rozumiesz to, co kto
do ciebie mwi, krtko mwic: zgrywasz gupka, kt
rego bawi to, e robi wszystko le. Oczywicie wszyscy
wiedz, e nie jeste niedorozwinity i mgby rea
gowa waciwie. Nie robisz tego jednak; korzystasz
z prawa gupka do zachowywania si nieodpowiednio.
Taka rola tylko na pierwszy rzut oka sugeruje sabo.
W rzeczywistoci jako bazen jeste nietykalny. Kady atak po prostu si od ciebie odbija. W ten sposb
sygnalizujesz take, e nie bierzesz atakw serio, e nie
czujesz si zagroony. Bazna nie mona dopa, nigdy
si nie kompromituje. Bawi si w swoje gierki i jest
doskonale asertywny.
Umylne niezrozumienie
Typowa technika bazna polega na celowym niezrozu
mieniu wypowiedzianych sw.
I
w Marcin nieumylnie potrca n ieznajomego podczas imprezy
Przykad
v@'
"'
Przykad
W poszukiwaniu dwuznacznoci
Nawet na gry sowne red nich lotw wpadniesz
jednak tylko wtedy, gdy zdoasz wyksztaci w sobie
pewne wyczucie dwuznacznoci. Moesz przy tym
wykorzystywa te podobne brzmienie sw lub rymy,
na przykad dwuznaczno" i pokraczno".
Wiele sw ma rne znaczenia, w zalenoci od
zwizku z innymi sowami. Powiniene by na nie wy
czulony. Moesz je zbiera i zapisywa, dziki czemu
nie tylko poszerzysz swoje sownictwo, ale te w przy
szoci atwiej ci bdzie szybko znale odpowiednie
skojarzenie.
I
w N ie potrafisz obchodzi si z klientami" - mwi Marcin do
Przykad
le zrozumiane sytuacje
Nie tylko sowa moesz umylnie le interpretowa take cae sytuacje wietnie nadaj si do przypisywa
nia im sensu innego ni zamierzony. W przypadku by
skotliwych reakcji chodzi o to, eby nada im moliwie
pozytywny, a przynajmniej neutralny wydwik. W ten
sposb, jeli kto ci atakuje, moesz zareagowa tak,
jakby poprosi ci o rad.
SZERMIERKA SOWNA
9 . 6 Omieszaj atakujcego
Przykad
Nowicka. 1
Przykad
9. 7 Klasyczna kontra
Byskotliwa obrona to czysta gra: kto ci atakuje, a ty
po prostu odpierasz cios. Ty zostajesz nietknity, a atak
Klasyczny przykad
W czasie przyjcia brytyjski premier Winston Churchill
usysza od lady Astor nastpujce sowa: Gdybym
bya pask on, daabym panu trucizn!''. -,,Gdy
bym by pani mem, wypibym j . . ." - odpowiedzia
Churchill.
Ten wielokrotnie cytowany przykad pokazuje, o co
chodzi w klasycznej kontrze. Churchill przej niemal
cae sformuowanie, podmieni tylko jeden zwrot (da
trucizn - wypi trucizn) i stworzy w ten sposb za
skakujc kontr, ktra zniweczya zupenie atak lady
Astor. Doskonao tej kontry polega na tym, e zosta
a sformuowana niemal dokadnie tak, jak atak. Gdyby
Churchill powiedzia na przykad:No, wypibym
I
w Nowa sekretarka walczy z nieczytelnymi gryzmoami swojego
Przykad
Przykad
Rada 90
r-r@*
;r Masz tak gb, e zawsze, jak ci widz, mam ochot ci
Przykady
Wykorzystuj insynuacj
Nie zawsze znasz przeciwnika na tyle dobrze, eby
przyczepi si do jakiej jego charakterystycznej
cechy, ale moesz insynuowa mu zamiary, ktre go
omiesz. Tu wykorzysta mona motywy, ktre pra
wie zawsze pasuj:
I Zazdro: insynuujesz, e kto ci atakuje, bo nie
moe znie tego, e jeste tak i nteligentny i odno
sisz sukcesy.
I Zoliwo: insynuujesz, e przeciwnik atakuje ci
tylko po to, eby ci zaatwi. Odczuwa wielk satys
fakcj, e obrzuca ci botem.
I Egocentryzm: insynuujesz, e ponia ci, eby same
mu poczu si jeszcze lepszym.
I Gupota: insynuujesz, e przeciwnik nie ma zielonego
pojcia, o czym mwi.
I Odwrcenie uwagi od wasnych saboci: insynuu
jesz, e atkuje ci tylko dlatego, eby samemu nie
sta si pomiewiskiem.
Ostatni punkt jest wyjtkowo perfidny, bo przecie
sam nie robisz nic innego jak wywlekanie (domnie
manych) saboci przeciwnika. Oczywicie take dla
insynuacji obowizuje zasada, e powiniene wyko
rzystywa je tylko wtedy, kiedy atak jest szczeglnie
zoliwy.
1 0 . 1 Asertywno w dyskusji
Prowadzisz z kim dyskusj, a publiczno przysuchu
je si i na tej podstawie tworzy sobie obraz danego
tematu. To wanie pu bliczno w wielu wypadkach
decyduje, na ile dobrze wypadniesz. Tworzy co
w rodzaju puda rezonansowego, ktre albo wzmacnia
twoj wypowied, albo zupenie j wytumia. Niekie
dy nastawienie publicznoci jest wrcz decyd ujce.
Zupenie nieistotne jest, co myli o tobie przeciwnik.
Jego nie musisz przekona, on nie musi sdzi, e
jeste sympatyczny - tylko publiczno.
r--@I Przykad
- Jerzy, kierownik agencji reklamowej, miazarysowa krtko
I
;r Pan Woliski mwi:Rozmawiaem wic z licznymi eksper
Przykad
!,.@'
(? Kontrowe rsyjna dyskusja. Pan Woliski szuka konkretnego
Przykad
10
Jeli przegrywasz
10
. Przykad
w W trakcie zaartej dyskusji pan Nowak orientuje si, e pani Ja
Jak mota?
W wielu przypadkach jednak po prostu nie moesz
przyzna rozmwcy racji, a to dlatego, e nie wyst
pujesz przed publicznoci jako prywatna osoba, lecz
jako reprezentant pewnych interesw. Jeli sprawy nie
wygldaj dobrze, musisz posuy si inn technik
i mota. Jeli moesz namiesza w dyskusji jako eks
pert, zrb to. Przytocz opini, ktrej jeszcze" nie ma,
badania, ktre s w toku'; ale ktrych pierwsze wyniki
1 O . 2 Odpowiadanie
na pytania i wywiady
Do publicznoci zwracasz si take podczas wywia
dw, spotka, na zakoczenie wykadw czy prezen
tas:ji. Odpowiadanie na pytania rni si od dyskusji
w jednym, zasadniczym punkcie: nie masz dyskutanta,
lecz sam udzielasz informacji. Podczas wywiadu pyta
nia zadaje ci osoba, ktra nie reprezentuje wasnych
interesw, lecz pyta po to, eby publiczno uzyskaa
informacje. Nawet, jeli stawia nieprzyjemne i krytycz
ne pytania, robi to w interesie publicznoci. Dlatego
bardzo ryzykowne jest atakowanie pytajcego w takiej
sytuacji.
'i.
10
I
w Pani Franczyk gwatownie krytykuje propozycje pana Waltera.
Przykad
....
..
..
. . . . . . . . . . . . . . . . . ..
..
........................................................................
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ............ ......................
I
;r Dlaczego sdzi pan, e strategia zawioda w Europie Wschod
Przykad
Przykad
Agresywne kontrpytania
tak, e . . .".
'f
I Przykad
Pytanie w odpowiedzi
Uparty pytajcy moe zapdzi rozmwc w kozi rg.
Na kad prb wymijajcej odpowiedzi reaguje tym
bardziej dociekliwymi pytaniami. Jeli pytany cigle
nie odpowiada, stwierdza bezlitonie:Najwyraniej
nie chce pan odpowiedzie na moje pytanie . . .".
Przeciw takiemu nieprzyjemnemu uporowi moesz
si broni, stawiajc pytania w odpowiedzi. Mwi si
w kocu: kto pyta, nie bdzi. Jeli nie chcesz bdzi,
po prostu sam pytaj. Na przykad:Co pan przez to
rozumie?". Po tym najagodniejszym ze wszystkich
kontrpyta rozmwca musi sprecyzowa swoje pyta
nie. Dziki temu moesz si pozbiera, zagodzi nieco
agresywne pytanie lub w ogle wytrci pytajcemu
bro z rki.
RwnieDlaczego pan tak sdzi?"jest niezwykle wa
nym kontrpytaniem, ktremu mona nada najrniej
szy ton: zdziwienia, zainteresowa nia, urazy lub oburze
nia. Teraz pieczka jest po stronie przeciwnika: musi on
uzasadni swoje pytanie, skonkretyzowa wypowied,
poda przykady. Dodatkowy efekt jest taki, e dowia-
Odbijaj pytania
Agresywne, bezczelne i nierzeczowe pytania moesz
elegancko usun, od bijajc je po prostu do przeciw
nika.
10
Rada 99
Niedostateczne alternatywy
Ba rdzo popularny zabieg wycignicia od ciebie
okrelonej odpowiedzi polega na tym, e pytajcy
przedstawia ci kilka moliwoci, a ty musisz jak wy
bra. Jeli pytanie jest sprytnie sformuowane, atwo
wpa w t puapk. W takim wypadku powiniene
si zastanowi: czy nie ma przypadkiem jeszcze jakiej
moliwoci? Alternatywy, ktra wydaje ci si najlep
sza, a ktr pytajcy pomin? Jeli jest, od razu o niej
powiedz.
I
;r Zostajemy dzi wieczorem w domu, czy idziemy do kina?"
Przykad
(?-;:\',Of. 1
!'