Professional Documents
Culture Documents
Elsistemadeescriturajeroglficoegipcioesmixto(ideogrficoyconsonntico)yfueusadodesdec.
3100a.C.al400d.C.Elsentidodelaescrituraeshorizontaldederechaaizquierda,deizquierdaa
derecha,enbustrfedonyverticaldearribahaciaabajocomenzandoporladerechaycomenzando
porlaizquierda.
Elenigmaindescifrable
MientrasenMesopotamiaelsistemadeescrituraerael
cuneiformeallporelao3.000antesdeCristo,enEgipto
otrosistemaseibaafianzando:eljeroglfico.
JeanFranoiseChampollion
Loseruditostratarondedescifrarestesistemadeescrituradurantemuchossiglos,pero
siemprepermanecihermticoacualquierintentodecomprenderlo.
JeanFranoiseChampollion,uneruditofrancs,estudilapiedraRosettaenlaquehayuna
inscripcinentressistemasdeescritura.Unoeraelgriego,perolosotrasdoseran
desconocidos.
Laclave
Durante23aostrabajpara
descifrarelcontenidodeaquella
piedrafinalmenteen1.822pudo
publicarlastraducciones
completasdelainscripcin
trilinge.Losotrosdossistemas
eraneljeroglficoyeldemtico,
escriturasvigentesenEgipto
duranteeltiempodelos
faraones,elsegundoderivadodel
primero.
Lasclavesparaellogrodesu
sensacionalhallazgolevinierona
Champollionpormediodel
desciframientodedosnombres:
PtolomeoyCleopatra
Delostressistemasdeescritura
propiosdeEgipto:jeroglfico,
hierticoydemtico,eljeroglfico
fueelmsantiguodetodosyelque
mstiempodur.Aunque
originalmentefueempleadopara
escribirdiferentesclasesdetextos,
pocoapocofuequedando,porla
aparicindelcursivohiertico,
reducidoareproducirtextos
religiososencontextos
monumentales,grabados
especialmenteenpiedra.
Porestaraznlosantiguosgriegosle
dieronelnombredetahiera
grammmata ,"lassagradasletras",o
tahieroglyphica ,"lassagradas
(letras)grabadas",deahnuestra
palabra"jeroglfico".
LaPiedradeRosetta(fragmento)
LoscartuchosdondesehallabanalojadoslosnombresdeCleopatrayPtolomeofueronlas
clavesqueledieronlasolucinaChampollionparadescifrarelenigma.Enlafigurainferior
podemosvervarioscartuchosconnombresdepersonajesyttulosreales.
Lossignosdelsistemajeroglficosonpictricoso"icnicos"pornaturaleza.Unospocosson
indeterminadosenformayorigen,perolamayorpartesondibujosreconociblesdeobjetos
naturalesoartificiales,aunquesonestandarizadosenformaysucolornosiempreesrealista.
Nohaydudadequelosmejoresejemplosdeestesistemadeescrituratienenuna"belleza
intrnsecadelneaycolor"quejustificalaafirmacinquesehahechoenelsentidodeque"el
jeroglficoegipcioeselsistemadeescrituramsbellojamsempleado."
Tomadosensuconjunto,elnmerototaldeglifosempleadosconocidosesmsde6.000.Sin
embargo,lacifraesengaosaporquemuchosdeellossolamenteseencuentranenlosmuros
delostemplosdelperodogrecorromano,cuando,talvezporrazonesreligiosasoesotricas,
elnmerodeglifoscrecideliberadamente.
Or ientacindelaescritur a
Enperodosanterioreselrepertorioen
usoerasiempremenorde1.000(como
700enelperodomedioegipcio.)
Unainscripcinjeroglficapuede
estarrealizadaencolumnasoen
lneashorizontales,siendola
primeramsantiguaquela
segunda.Lasecuenciadesignos
escontinua.Nohaysignosde
puntuacinoespaciosque
indiquendivisinentrepalabras.
Laorientacinesusualmente
hacialaderecha,conlossignos
individualesylainscripcindela
cualformanparteaserledade
izquierdaaderecha,ylosuperior
teniendoprecedenciasobreloms
bajo.
Laorientacinhacialaizquierda
tambinocurre,perosolamente
bajociertasnormas:fue
empleada,porejemplo,en
inscripcionesqueacompaan
figurasquemiranhacialaderecha
oqueproveenbalanceosimetra
enunacomposicindegran
tamao.
Ejemplosdeinscripcionesen
columnasorientadasenambas
direccionessedanallado.La
direccindelaescrituraseindica
ascomoelordenenelquelos
signoshandeserledos.
Comopuedeverse,unaclavepara
saberladireccindelaescritura
vienedadaporciertossignos,
especialmentehumanoso
animales,quetienenunanversoy
unreversofcilmentereconocible.
Elgrficoinferiormuestratantoelsentidodelalecturacomoelordendelamisma,endos
ejemplosverticalesydoshorizontales.
Consideracionesestticasojeroglficasrepresentaronunimportantepapelenlaorganizacin
internadeunainscripcin.Losjeroglficosnoeranescritosensecuencialineal,unotrasotro,
comolasletrasdeunsistemaalfabtico,sinoqueeranagrupadosencuadrosimaginarioso
rectngulos,paraasegurarelarreglomsarmoniosoyminimizarlaposibilidaddefeoshuecos
vacos.Todoestoafectabaaltamaorelativoyalasproporcionesdelosglifosydeterminaba
siunapalabraeraescritacompletaoenformaabreviada.Dehechonoesrarohallarglifos
intercambiadosensuordenporrazonesdeaprovechamientodeespacio.
Elordendelosglifostambinseveaafectadoporconsideracionesdeprestigio.
Palabrasdeentidadesdealtonivel(como"rey","Dios",ynombresdedioses
especficos),eranusualmentepuestasantesdepalabrasalasqueeneldiscursoseguan.
Estoseapreciaenlainscripcininferiordondelosprimerostressignossignifican"una
ofrendaquedaAnubis".Enelordendelosglifos,eldeAnubis,queeselchacal,esel
primeroporqueAnubisesundios,aunqueenelordendellenguajehabladoserael
tercero.
Lacreenciaenlaeficaciamgicadelas"divinaspalabras"seadvierteenlosintentosquese
hacanparalimitarelpoderdeciertosjeroglficos,sobretodolosquedescribenhumanos,
pjarosyanimales.Sesuponaquetenanunconsiderablepotencialdainosiestaban
localizadosenzonasmgicamente"sensibles",comolasparedesdeunacmarafunerariao
losladosdeunsarcfago.Elmiedoeraquepudieranasumirunavidahostilindependientey
consumirlasofrendasdecomidadepositadasparaelmuertooinclusoatacaralcadvermismo.
Paraevitarestosetomabanciertasprecaucionesparaneutralizarestasamenazas.Algunas
vecestalesjeroglficoseraneliminadosysustituidosporanodinassustituciones.Enotras
ocasioneseranmodificadosenalgunaformaparainmovilizarlos.Loscuerposdefiguras
humanasylascabezasdeinsectosyserpienteseranomitidos,loscuerposdepjaros
recortados,loscuerposdeciertosanimalescortadosendosylascolasdeserpientes
abreviadas.Lascriaturasparticularmentepeligrosas,comolainicuaserpientellamadaApophis,
elgranenemigodeldiossolarRa,eranmostradasmuertasoclavadasconcuchillosolanzas.
Lafigurainferiormuestraalgunosejemplosdejeroglficosmutilados.
Elorigendelaescritura:Divino
Losorgenesdeestesistemadeescriturasondesconocidos.Paralosegipcioserauna
invencindelosdioses,enparticulardeThoth,elescribadivino,quiensedescribeasmismo
comoel"seordelaescritura".Lasmsantiguasinscripcioneshalladasprocedende
Hierpolis,aunos70Kms.alsurdeTebas,enelAltoEgipto.Setratadeunacantidadde
paletasdepizarra,delascualeslamsfamosaeslallamada"PaletadeNarmer",llamadaas
porlacreenciadequelosdossmboloscentralesenlainscripcinsuperior,tantoenelanverso
comoenelreverso,representansignosqueunegipciomsmodernopodraleercomo
"Narmer".Lapaletahasidodatadahaciaelao3.000antesdeCristo.Laescenacentraldel
anverso(figuraderecha)muestraaunreyegipcioenelactodeforzarderodillasaunenemigo.
Laescenadeladerechaexhibeunhalcn,probablesmbolodelreycomodiosHorus,llevando
aunhombreconunacuerdadesdelaregindelDelta,simbolizadoporlacabezadeun
hombreyseispapiros.
PaletadeNarmer
EldeabajoesunejemplodeescriturajeroglficaincrustadaenmaderadelsigloIVantesde
Cristo.
Losjeroglficosegipciosseusaronhastaelao394despusdeCristo,perotraslaconquista
deAlejandroMagnoelalfabetogriegotompreponderanciaenEgipto.
Lanaturalezadelaescritura
Laescriturajeroglficasedivideen:
a)Ideogramas:querepresentanobjetosenformapuramentegrfica,sinelementofontico.Por
ejemplo:
b)Fonogramas:Sonsignosparticularizadosqueindicanpronunciacin.Porejemplo:
elfonograma"boca"eneldecursodelossiglossirveparaindicarelsonido"r".Enltima
instanciaestoesloquevaallevaralaconfeccindeunalfabeto.
c)Signossilbicos,representandodosotresconsonantesy,aveces,acompaadosde
fonogramas.Porejemplo:
d)Determinativos:quehacenlasvecesdemarcadoresenlaspalabrasparaindicarsufuncin
semntica.Porejemplo,losverbosdemovimientollevaneldeterminativo:
ylasquedenotanlquidos,eldeterminativo:
Unaclaseparaleerjeroglficos
EnlailustracininferiortenemosalareinaNefertaripresentandodosrecipientesaladiosaIsis.
Lainscripcinsealadaconunaflechaseanalizaeneldiagramademsabajo.
Elfonogramadeltronoindicalossonidos"st"larebanadadepan
semicircular,otrofonograma,refuerzaelsonido"t"ysirveparasugerir
feminidad.Elhuevoesunideogramaparamujerylafigurasentadaesel
pictogramadediosa.Porlotanto,loscuatrosmbolosformanelnombreAset,
msconocidocomoIsis.
Lagolondrinaeselideogramadegrandeyelfonogramadelsonido"wr ".El
fonogramadebocarefuerzala"r ",mientrasquelarebanadadepanconnota
feminidadyaadeelsonido"t".EsteconjuntosignificaWeret:GranDama
Elbuitreeselfonogramapara"madre"porquesuenaigualqueesapalabra,
"mt".La"t"esreforzadaporlarebanadadepanylabanderaesunideograma
paradiosyunfonogramaparalossonidos"ntr ".Esteconjuntopuedeleerse
comoMutNetcher ,esdecir:Madrededios
Elfonogramadelcestosepronuncia"nb"ysignifica"dueo","seor".La
rebanadadepanquehaydebajoaadeuna"t"ydenuevosignificafeminidad.
Elideogramadelfirmamentosignificacieloytambinsugierelasconsonantes
"pt".Estossignoscombinadoscomunicanallectorunodelosmayoresttulos
deIsis,NebetPet:Seoradelcielo
Elmapainferiormuestralaubicacingeogrficadelosmsantiguossistemasdeescritura.