br.

Olgierd Paszkiewicz (rok IV)

D OGMAT O B OGU W CHRZECIJASTWIE I

ISLAMIE

W STP
Przekonanie

istnieniu

Boga

nie

jest

tylko

wyczn

domen

chrzecijastwa. Religioznawcy odnajduj to przewiadczenie rwnie w

kulturach antycznych i u ludw pierwotnych. Mona wic przyj, e ta
wiadomo

istnienia

Najwyszego

jest

zwizana

nierozerwalnie

czowiekiem i jego egzystencj.

Spord

religii

niechrzecijaskich

poza

judaizmem

najbliszy

chrzecijastwu jest islam. Historia wzajemnych relacji midzy wyznawcami

obydwu

religii

naznaczona

jest

wieloma

zatargami

konfliktami,

wynikajcymi najczciej z braku dobrej woli i naleytego poznania drugiej

strony. Rwnie dzisiaj jestemy straszeni przez rodki masowego przekazu
widmem fundamentalizmu islamskiego. Tym wikszego znaczenia nabiera dzi
wezwanie Ojcw Soboru, wyraone w Deklaracji o stosunku Kocioa do
religii niechrzecijaskich , aby wszyscy wymazujc z pamici przeszo
szczerze

pracowali

nad

zrozumieniem

wzajemnym

interesie

caej

ludzkoci wsplnie strzegli i rozwijali sprawiedliwo spoeczn, dobra

moralne oraz pokj i wolno (DRN 3).
Dla nas Braci Mniejszych sprawa wzajemnych relacji pomidzy
chrzecijastwem i islamem nie moe pozosta obojtna, zwaszcza e sam
w. Franciszek wpisa niejako w nasz charyzmat postaw otwartoci na
drugiego czowieka a wiadectwo ycia chrzecijaskiego i goszenie Sowa
Boego wrd muzumanw szczeglnie leay mu na sercu (por. 1 Reg 16, 17; 2 Reg 1-2, ).
We wspomnianej ju soborowej deklaracji Sobr Watykaski II pisze, e
w swym zadaniu popierania jednoci i mioci wrd ludzi, a nawet wrd
narodw, gwn uwag [Koci] powica temu, co jest ludziom wsplne i
1

co prowadzi ich do dzielenia wsplnego losu (DRN 1). Piszc o rozumieniu

Boga przez islam i chrzecijastwo dotykamy podstawowych spraw, ktre nas
cz, ale i zarazem dziel.
Przygotowujc si do pisania tej pracy oprcz opracowa naukowych
dziki internetowi mogem dotrze do artykuw, ktre interesujcy mnie
temat przedstawiaj z punktu widzenia wyznawcw islamu. Stamtd te
zaczerpnem teksty Koranu. Adresy tych stron zamieszczam w bibliografii.
Praca podzielona jest na trzy czci: w pierwszej zajm si imieniem Boga, w
drugiej Jego atrybutami a wreszcie w trzeciej stosunkiem islamu do osoby
Jezusa Chrystusa. W ten sposb postaram si ukaza to, co w rozumieniu
dogmatu Boga czy chrzecijan z muzumanami i to, czym rnimy si od
siebie. Dziki temu, atwiej bdzie nam zrozumie wyznawcw islamu i nie
przykada do nich czsto nieprawdziwej i jednostronnej wizji, jak kreuj
media.

1. Imi Boga
Arabskie sowo Allah (czytaj `allh)

(alif-lam-lam-hah [A L L H])

znaczy Bg Jedyny, Jedyny zasugujcy na cze 1 . W odrnieniu od

polskiego sowa Bg, czy angielskiego God, sowo Allah nie wystpuje w
innych odmianach, rodzajach gramatycznych, czy te w liczbie mnogiej.
Polskie odmiany takie jak boski, bogini, bogowie, Matka Boa, Syn Boy, nie
istniej w odniesieniu do sowa Allah. Allah jest zatem imieniem ktrym nic,
prcz Boga Jedynego, nazwa nie mona 2 .
Odpowiednikiem sowa bg w jzyku arabskim jest sowo ilah, czyli
bstwo, co co jest czczone. Sowo Allah okrela tylko i wycznie Boga
Jedynego, Stwrc i Wadc wszechwiata.
W Biblii pojawia si jako Imi Boga hebrajskie sowo 'eloh
(alef-lamed-heh [A L H]). W jzyku, ktrym posugiwa si Jezus
aramejskim - Boga okrelano sowem 'alah

(alap-lamadh-heh [A L H]) 3 .

Por. Allah Prawdziwe Imi Boga w Biblii na stronie: http://www.planetaislam.com/jezus/allah_w_biblii.html

Tame.
3
Tame.
2

Jak wida, w jzykach semickich sowo Bg jest bardzo blisko ze sob

spokrewnione.
Ostatecznie jednak Allaha nie mona wtoczy w jedno imi, gdy imi
jest pewnego rodzaju wizieniem sprzeciwiaoby si to wolnoci Allaha.
Koran wylicza dziewidziesit dziewi najpikniejszych imion Boga 4 .
Na koniec warto zauway, e muzumanie nigdy nie nazywaj Boga
Ojcem nie dlatego, e nie uznaj opieki Allaha nad sob. Po prostu
oznacza to, i islam, nie chce przypisywa Mu adnego syna 5 .
2. Atrybuty Boga.
Islam jest religi monoteistyczn. Podstawowym atrybutem Boga w
islamie jest wanie Jego jedno i jedyno. Nie ma nigdzie istoty podobnej
lub rwnej Allahowi jest On jedyny w swoim rodzaju w zakresie swej natury
wewntrznej i w swojej odrbnoci od wiata stworzonego. Krtki rozdzia
Koranu al-Ichlas (szczeroc wiary) wyraa t prawd:
W imi Boga Miosiernego, Litociw ego! Mw: On
jest Allahem jedynym Allahem Wiekuistym! Nie
zrodzi nikogo ani te nie zosta zrodzony, a nikt nie
jest Jemu rw ny
(Koran, 112:1-4).
Wanie przez wiadome wyznanie tej podstawowej prawdy o jedynym
Bogu i jego proroku Mahomecie, czowiek staje si muzumaninem 6 . To
muzumaskie credo brzmi: Nie ma Boga oprcz Allaha, a Mahomet jest Jego
Prorokiem. Najciszym grzechem, jaki moe popeni czowiek jest irk
przekonanie, e oprcz Allaha istniej inne bstwa, czyli chodzi tu o
politeizm.
Koran wymienia istotne przymioty Allaha: Wszechwadny, Stworzyciel,
Miosierny, Litociwy, Wiecznotrway. Allah jest wszechmocny wszystko
zaley od Jego woli, wszystko jest ustalone z gry, nawet wiara i niewiara,
zbawienie i potpienie. Bg decyduje o wszystkim, ale Koran wielokrotnie
4

Por. Haso: Bg; w: Leksykon podstawowych poj religijnych. Judaizm. Chrzecijastwo. Islam pod redakcj Adela
Theodora Khoury; Warszawa 1998, s.87
5
Por. J. Tomczak SJ; Bg i czowiek w islamie, na stronie: http://www.opoka.org.pl/biblioteka/K/wam/spotkania-3-3.html
6
Tame.

odwouje si do wolnej woli czowieka, ktry powinien opowiedzie si za

nauk Proroka. W sensie teologicznym samo sowo islam oznacza poddanie
si, oddanie siebie woli Allaha. Dlatego w sensie waciwym muzumaninem
jest ten, kto wypenia poddanie si woli Boga 7 .
Problem najwyszej niezalenoci woli Boga i w tym kontekcie wolnej
woli czowieka wystpuje rwnie w chrzecijastwie. Pismo w. ukazuje
niezaleno woli Boga: cokolwiek Panu si spodoba, to uczyni na niebie i
na ziemi, na morzu i we wszystkich gbinach (Ps 135,6). Sprawa ta
nurtowaa

zarwno

teologw

muzumaskich,

jak

chrzecijaskich.

Ostatecznie obie teologie rozwizay problem podobnie, przy czym islam,

jako religia bardziej semicka, mocniej podkrela wszechmoc Boga, za
chrzecijastwo Jego mdro 8 .
Niektrzy nie znajcy dobrze teologii islamu wysuwaj twierdzenie, e
Bg w tej religii jest bogiem surowym i okrutnym. W rzeczywistoci jednak
Koran czsto i z upodobaniem podkrela miosierdzie Boga, ktre przejawia
si

gwnie

okazywaniu

yczliwoci,

przebaczaniu

win

nawet

najwikszym grzesznikom, w pozytywnym i przychylnym odpowiadaniu na

ludzkie proby i bagania 9 . Wystarczy doda, e prawie wszystkie sto
czternacie sur Koranu zaczynaj si od sw:

W imi Allaha Miosiernego, Litociwego!

Allah jest jednak sprawiedliwy zoczycy i grzesznicy bd ukarani, a
ludzie cnotliwi dostpi Jego aski i hojnoci. Nie kci si to z miosierdziem
Allaha, wprost przeciwnie atrybut Jego Miosierdzia w peni wyraa si w
Jego

Sprawiedliwoci 1 0 .

Nie

mona

oczekiwa

rwnego

traktowania

poddanego Allahowi (muslim) i grzesznika. Oznaczaoby to w istocie negacj

wiary w odpowiedzialno czowieka w przyszym yciu oraz odrzucenie
pobudek do moralnego i cnotliwego ycia na tym wiecie. Pisze o tym wprost
sam Koran:
7

Por. Islam a chrzecijastwo; na stronie: http://maitri.diecezja.gda.pl/gazetka/my_60/html/islam.htm; Znajduje si tu

rozmowa z ks. dr Leonardem Ficem z katedry Fenomenologii Religii przy Uniwersytecie Kardynaa Stefana Wyszyskiego
w Warszawie.
8
J. van Ess, Islam, w: Pi wielkich religii wiata, praca zbiorowa, tum. J. Doktr, Warszawa 1986, s.78
9
J. Tomczak SJ; Bg i czowiek w islamie, na stronie: http://www.opoka.org.pl/biblioteka/K/wam/spotkania-3-3.html
10
Por. Koncepcja Boga w Islamie, na stronie: http://www.planetaislam.com/wiara/allah.html

Zapraw d, ludzie bogobojni znajd u sw ego Pana

Ogrody szczliw oci! Czy my potraktujemy tych,
ktrzy si poddali, cakowicie tak jak grzesznikw. C
z wami? Jak sdzicie?
(Koran, 68:34-35).
Islam nie pozwala przedstawia Boga w adnej formie, obrazie. Allah
nie przypomina ani martwej, ani te ywej natury 1 1 . W zasadzie mamy tu do
czynienia z istotnym momentem, odrniajcym islam od chrzecijastwa. W
pojciu muzumanw Bg jest cakowicie transcendentny niepodobny do
nikogo i niczego, jest On w pewien sposb niedostpny czowiekowi, nie
wszed w histori ludzkoci i nie ma swego obrazu w czowieku. Jaki jest
wic stosunek islamu do osoby Jezusa Chrystusa?
3. Jezus Chrystus posany przez Boga.
Jak ju wczeniej wspomniaem najwikszym grzechem grzechem
miertelnym, ktrego Allah nigdy nie przebaczy, jest czenie jakiegokolwiek
innego bstwa lub osobowoci z Nim samym. Mahomet zwalcza ostro nie
tylko

politeizm

arabskiego

pogastwa,

ale

sprzeciwia

si

rwnie

chrzecijaskiej nauce o objawieniu si Boga w osobie Jezusa Chrystusa. Jest

jednak rzecz znamienn, e wielu teologw i religioznawcw uwaa, i
swoj wiedz o Jezusie Chrystusie czerpa Mahomet z treci wiary jakiej
sekty, ktra pojawia si na Pwyspie Arabskim 1 2 . Co wicej - muzumanie
najczciej nie maj wiadomoci, e osobami czczonej przez chrzecijan
Trjcy Przenajwitszej s: Bg Ojciec, Syn Boy i Duch wity. Najczciej
uwaaj, e chrzecijaska Trjca to triada bogw, trzy bstwa: Allah, Jezus i
Maryja. Warto przytoczy tu fragment Koranu, bdcy gwnym przesaniem
islamu wobec chrzecijastwa:
O, ludzie Ksigi! Nie przekraczajcie granic Waszej
religii, a o Allahu prawd tylko mwcie! Jezus
Chrystus, syn Marii, jest tylko posacem Allaha
i Jego Sowem, ktre Allah zoy Marii i Duchem,
11
12

Por. Haso: Bg; w: Leksykon..., dz. cyt., s.87

Por. Islam a chrzecijastwo; na stronie: http://maitri.diecezja.gda.pl/gazetka/my_60/html/islam.htm

pochodzcym od Niego. Wierzcie w ic w Allaha i Jego

posacw i nie mwcie: 'Trjca!'. Zaprzestacie! Tak
bdzie lepiej dla w as, gdy Allah jest tylko jednym
Bogiem! Chwaa Mu! On-jest zbyt wyniosy by mie
syna! (Koran, 4:171 ).
Dla islamu Jezus (arab. Isa) ma wic ludzki wymiar jest wycznie
obiektem historii prorockiej 1 3 . Od zwykych miertelnikw Jezusa odrnia
narodzenie Jezus jest Boym sowem i duchem od Boga, ktrego Bg
tchn w dziewic Maryj. Nie jest On jednak Synem Boym, bo naruszyoby
to zasad jednoci i jedynoci Boga. Jest prorokiem, wysacem Boym, ktry
nie zosta ukrzyowany, lecz wzity do Boga i powrci tu przed dniem sdu
ostatecznego, eby oznajmi wiatu, e Mahomet jest pieczci prorokw 1 4 .
Ostatecznie trzeba powiedzie, e muzumaska znajomo Jezusa
opiera si na Koranie i sprawia, e islam zamknity jest na poznanie
tajemnicy Jezusa w rozumieniu chrzecijan, opierajcych sw wiar na Pimie
witym, a zwaszcza na Ewangelii. To wanie Ewangelie ukazuj nam
Jezusa Chrystusa Syna Boego, Sowo Boga, przez ktrego Bg mwi
ludziom jak bardzo ich kocha 1 5 .

Z AKOCZEN IE
Dialog pomidzy chrzecijastwem a islamem jest dialogiem bardzo
trudnym, ale moliwym i co wicej - koniecznym. Trzeba jednak prbowa
odrzuca

wzajemne

uprzedzenia

stereotypy,

ktre

spowodoway

ju

wystarczajco duo krzywd i ran wyznawcom obydwu religii. Przemawiajc

do modych muzumanw w Casablance, 15 sierpnia 1985 roku, papie Jan
Pawe II powiedzia, e wierzymy w tego samego Boga, Boga jedynego,
Boga yjcego, Boga, ktry stwarza wiat i swoje stworzenia doprowadza do
doskonaoci. Wiara w tego samego Boga zobowizuje nas do wypenienia
woli Boej. Papie wskaza rwnie na to, co nas dzieli: Uczciwo wymaga,
bymy uznali i szanowali to, co nas rni. Najbardziej istotn rnic jest
oczywicie sposb, w jaki patrzymy na osob i dzieo Jezusa z Nazaretu.
13

Por. Haso: Jezus Chrystus; w: Leksykon..., dz. cyt., s.359

Por. Islam a chrzecijastwo; na stronie: http://maitri.diecezja.gda.pl/gazetka/my_60/html/islam.htm
15
Tame.
14

Wiecie, e my chrzecijanie wierzymy, i Jezus wprowadza nas w wewntrzne

poznanie tajemnicy Boga i w synowsk wsplnot Jego darw, tak, e
uznajemy w Nim i gosimy w Nim Pana i Zbawiciela 1 6 .
Prba

ukazania

rozumienia

dogmatu

Bogu

islamie

chrzecijastwie moe sta si przyczynkiem do lepszego poznania teologii

islamu, co jest bardzo wane dla dialogu midzy obiema religiami. Dialog ten
jest drog do wzajemnego zblienia si i akceptacji. Nie mona przecie
pokocha czego lub kogo gdy si go nie zna. A do mioci bliniego wzywa
nas sam Bg.

B IBLIOGRAFIA :
D OK U M E N T Y

I OP R A C O WAN IA :

Sobr Watykaski II Konstytucje, Dekrety,

Deklaracje , Pozna 1968
Leksykon podstawowych poj religijnych.
Judaizm. Chrzecijastwo. Islam , pod redakcj
Adela Theodora Khoury, Warszawa 1998
Sownik teologiczny pod redakcj Ks. Andrzeja
Zuberbiera, Katowice 1998
Pi wielkich religii wiata , praca zbiorowa,
tum. J. Doktr, Warszawa 1986
J. Nosowski, Teologia Koranu , Warszawa 1970
Z. Pawowicz, Posta Jezusa w Koranie ,
Homo Dei 1982, nr 1, 31-37
S T R O NY

I N T E R N E TOW E :

http://www.planetaislam.com
http://www.islam.pl
http://www.islam.org.pl
http://maitri.diecezja.gda.pl/gazetka/my_60/html/islam.htm
http://www.opoka.org.pl

16

Por. Islam a chrzecijastwo; na stronie: http://maitri.diecezja.gda.pl/gazetka/my_60/html/islam.htm