You are on page 1of 8

SEXTO MDULO / PHISQR T'AQA

En este mdulo conocer la estructura de la vivienda, los materiales


correspondientes para su construccin y los servicios bsicos y los accesorios.
Tambin aprender los colores y conjugar los verbos en tiempo futuro (qhipa
pacha).

6.1 Casa / Uta


1 Pgina 1

/ Utax aka
materialanakampi luratawa

Cemento
Qala

Fierro
Ladrillo

Calamina
Duralit
(teja)
Punku
T'uxu

Maytawinaka
(Servicios)
1. Luz / Qana
2. Agua / Uma
3. Telfono
4. Cable

Adobe
Estuco
Ch'alla
iq'i
Pintura
Parket
Machihembre

Ventana
Pirqa
Altusa
Manqha
Anqa
Fachada
Qhispillo

Adjetivos
Jisk'a
Jach'a
Tantiyu

6.1 Casa / Uta


2 Pgina 2

Adverbios
Aynacha
Manqha
Alaya
Amsta
Patxa

Khurkati
Ukatasi
Taypi
Thiya
Anqa

Jichhax utasat qillqt'aani


Juman utamax kunanakamp luratasa?
Nayan utajax______
Kuna servicionakax utamanx utji?
Utajanx _____

(Escuchar )

Uta manqhax kunjam


luratasa?
Uta manqha pisox parketamp
uchatawa
Pirqanakax estuconiwa

Utanx aka
servicionakaw utji
Lusa qhana
Uma
Telfono

Utax kalaminampi ladrillomp utachatawa


Pirqax ladrillomp pirqatawa
Utax kalaminamp utachxatatawa
Fachadax ch'allampi cementompi luratawa
Punkunakax maderat luratawa
Ventan t'uxunakax k'ullumpit qhispillumpit luratawa

6.2 / M utjawina
Jos Aliaga tatan utjawipax, calle Avaroa uksankiwa, numeropax 420 wa, utjawipax
zona Achachqalankiwa.

Tata Joseax wawanakapampiw uta pintapxi.


Utapax callerux p punkuniwa: mayax
jisk'aniwa, jaqin mantaapataki, mayasti
jach'aw auton mantaapataki.
(Escuchar )

Utapax akhamawa:

Jiskt'arjam jaysaani

M (1) sala
Kimsa (3) dormitorio
M (1) cocina
M (1) comedor
P (2) bao
M (1) despensa juyra imaataki
M (1) pila isi t'axsiataki

Khitis utanixa?
Kawkhans jupax utjasi?
Qawqha punkunis utapaxa?
Kunatakis uka punkunakaxa?

ltima modificacin: jueves, 31 de diciembre de 2015, 09:26

6.3 / Uta manqha ynaka


1 Pgina 1

Salanxa utjiwa:

Sofa sata 3
qunuani
Sillon 2 qunuani
Sillon 1 qunuani
Ukamaraki
Jisk'a qunuanaka
Jach'a
cuadronaka
Jisk'a cuadronaka
Jach'a saunaka
Jach'a ayrunaka
Jisk'a ayrunaka
Jach'a estante
M televisio

Colores /
Sminaka
Chupika / Rojo
Q'illu / Amarillo
Ch'uxa / Verde
Larama / Azul
Anti / Rosado
Janq'u / Blanco
Ch'iyara / Negro
Murturiya / Morado
Sajuna / Celeste
Ch'umphi / Cafe

6.3 / Uta manqha ynaka


2 Pgina 2

/ Ikin cuartonx
utjarakiwa:

Phaya utanx
utjiwa

Ch'uxa _ _ _ quqa
_ _ _ sofa
_ _ _ sillona
_ _ _ qunua
_ _ _ maceta
_ _ _ ayru
_ _ _ estante
_ _ _ radio
_ _ _ uta
_ _ _ pirqa

Ropero, isinak uskuataki


Isinaka
Somier - catre
Colchn
Ikianaka
Ch'ijma
Lampara
Velador
Reloj
Qunua

Garrafa
Cocina
Refrigeradora
Licuadora
Batidora
Estante
Mesa
Phukhunaka
Chuwanaka
Juyranaka

Qillqt'aani

Kh garrafax _ _ _ q'illuwa _ _ _
Uka cocinax _ _ _
Aka _ _ _

Dilogo para una construccin


A: Aski urupan tata / Buenos das seor
B: Aski urupanay mama / Buenos das seora
A: jumax contratistati? / Usted es contratista?
B: Jisa, kuns lurayasi munta? / Si, qu quiere hacer construir?
A: Nayax utax lurayasi munta / Yo quiero que me lo haga una casa
B: kunjams utamxa munta? / Cmo quiere su casa?
A: Nayax muntwa, pusi dormitorioni, m cocinani, m jacha salani, p
bauni, m isi taxsuampi / Quiero que tenga 4 dormitorios, una
cocina, una sala grande, 2 baos y su lavandera
B: kawkhans lurayasi munta, qawqha metronis uraqimaxa? / En qu
lugar y en cuantos metros quiere hacer construir?
A: Kallxar muntxa, 200 m2 metrxaru / Hacia la calle y en 200 m2.
B: Qawqha pisoninisa? / Cuntos pisos tendr?
A: P pisoniapawa / Quiero de dos plantas
B: Aka construccionax m kimsa phaxispawa / Esta construccin
puede durar 3 meses
A: Qawqhas cuestaspa aka construccionaxa? / Cunto costara esta
construccin?
B: Obra brutax m 50.000 Bs.spawa / El costo de la obra bruta seria unos
50.000 Bs
A: Kuna materialanakas wakisispa? / Qu materiales de construccin
necesito?
B: Qala, challa, cemento, fierro, alambremp clavompi,viguetanakampi,
plastoformo, duralit, kunaymana tubunaka umampi lusampi instalaataki. /

Piedra, arena, cemento, Fierro, alambre clavos, viguetas, plastoformo,


duralit, tubos de distintos grosores para las instalaciones de luz y agua.
A: Obra fina lurayaatakisti qawqha phaxsispasa? / Para la obra fina,
cuntos meses seria?
B: Aka obra finax lurasispawa m kimsa phaxsina / Para la obra fina seria
3 meses
A: Jumax sapakiti trabajata? / Usted va trabajar solo?
B: Janiwa, m mastrumpi p yanapiripampi / No, con un contramaestro y
dos ayudantes
A: Qawqhats aka obra fina lurarapitasma? / Por cunto me lo puede hacer
la obra fina?
B: Ukax 350000 Bs. pawa suma qumachata / Esto sera por 350000 Bs.
Todo limpio
A: Kuna materialanaks aka obra finataki wakisispa? / Qu materiales
necesito para esta obra fina?
B: Estuco, ventananaka, punkunaka, pinturanaka, machimbrenak, lozanaka,
azulejonaka, ukanakampi / Estuco, ventanas, puertas, pinturas,
machimbres, Lozas, azulejos, otros materiales ms.
A: Walikiwa, ukhamax obra gruesa nayraqat lurt'arapita, ukat obras finat
parlaani. / Esta bien, entonces hgamelo primero la obra gruesa, despus
veremos los de la obra fina.
ESCUCHAR:
ltima modificacin: martes, 5 de enero de 2016, 10:58

6.4 Conjugar los verbos en tiempo qhipa pacha (futuro)


/ Ynaka smimpi
qillqt'aani
1. Ukax ch'umphi roperowa
2. Khayax _ _ _
3. Akax
4.
5.
6.
7.

Oraciones con el sufijo -mpi


Nayax tataj mamajampiw jach'a utan utjta
Jumax _ _ _
Jupax _ _ _

Conjugar los verbos en tiempo


qhipa pacha (futuro) en sus tres formas

Verbos
Qamaa
Katuqaa
Uskua
Pichaa
T'axsia
Phayaa
Churaa

Ikia
Jist'araa
Jist'kataa
Warkua
Ch'axchua
Manq'aa
Jarisia

1. Forma interrogativa

2. Forma

3. Forma negativa

(Jiskht'iri)

afirmativa

(Janiw siri)

Nayax qamti?
Jumax qamtati?
Jupax qamniti?
Jiwasax qamaniti?

Nayax qamwa
Jumax qamtawa
Jupax qamniwa
Jiwasax qamaniwa

Nayax janiw qamkti


Jumax janiw qamktati
Jupax janiw qamkniti
Jiwasax janiw qamkaniti

ESCUCHAR:
ltima modificacin: jueves, 31 de diciembre de 2015, 08:57

Sufijos utilizados
SUFIJOS UTILIZADOS EN LOS MDULOS ANTERIORES

Agregado a una nominal o numeral


significa tener, ser dueo Ej. Utani;
tiemponi; tunka kimsani.

-JA

-WA

Seala una afirmacin absoluta, en


algunos casos funge como verbo
irregular, es un sufijo oracional, significa
es o ser o estar Ej.
Computadorawa, Utankiwa, doctorawa
Junto a los pronombres de
interrogacin busca una informacin
precisa Ej. Kunasa,khitisa

-MA

Se agrega a una raz verbal, ocurre


como nominalizador para convertir el
verbo en nombre o sustantivo.
Ej. Jiwaa; jiwata luraa lurata
Indicativo direccional a, hacia, al

-SA

-SA

-TA

-RU

-PA

-NAKA

Marca la posesin de algo (persona,


animal o cosa) refirindose a la
primera persona; mi, mo, ma Ej.
Punkuja
Agregado a una palabra raz, marca la
segunda persona que posee algo: tu,
tuyo, tuya Ej. Markama

Aadido a una raz, se refiere a una


Tercera persona que posee algo: su,
suyo, suya Ej.
wawapa
Cuando se agrega a una raz, se
refiere a la primera persona en plural:
nuestro, nuestra Ej. Taykasa
Sufijo pluralizador de nombres y

Ej. Utamaruw jutani; qharuruw kutinita


Es destinatario; para, indicativo de
accin para Ej. Jupataki; umaataki

-XA

Seala el medio o instrumento para


realizar una accin con, se usa para
personas, cosas o animales Ej.
ChallampiCementumpi;
Mariampi; anumpiphisimpi.
Expresa la posesin o pertenencia de
algo, es un sufijo relacionador en;
tambin es locativo en Ej. Oficinana;

-TI

-TAKI

-MPI

-NA

pronombres -e, -es del castellano Ej.


Mesanaka
Oracional, puede ocurrir una o varias
veces en la misma estructura oracional,
sufijo completivo Ej.
Nayaxa markax Mallkutwa
sutijaxMariowa
Marca la interrogacin, exige una
respuesta afirmativa o negativa Ej.
Jumax alcaldian trabajtati?

-KAMA Marca el lmite de una accin en el


espacio y en el tiempo hasta Ej.
marakama;
Orurkama;tukuyakama; mankhakama
.

ltima modificacin: martes, 5 de enero de 2016, 09:06

Tarea 6: Describa su casa


Realice un vdeo con su celular y describa mostrando los materiales con los que
est construida su casa y los que servicios tiene, en el idioma aymara.
Fecha de entrega: viernes, 15 de enero de 2016, 23:00

FORO 6: Describir los objetos de la imagen.


Describa en aymara cada uno de los objetos con sus respectivos colores que
hay en la imagen, al menos 10 objetos.
Fecha de entrega:

--> Aski aruma yatichiri Ana Maria


--> CHAT 6: Describir su sala.

1. mesajax ch'umphiwa
2. sillajax ch'umphiwa
3. sofajax laramawa
4. Mesedorajax (para bebes) janq'uwa
5. vitrinajax wilawa
6. colgadorjax chuxawa
7. radiojax plomowa
8. televisionjax ch'iyarawa
9. pankara uskua murturiyawa
10. telefonojax janq'uwa
1. mesajax ch'umphiwa
2. sofjax Ch'uxawa
3. alfombrajax Ch'umphiwa
4. florerojax ch'iyarawa
5. ch'ijmajax chupikawa
6. cuadrojax murturiyawa
7. lamparajax q'illuwa
8. ayrujax Ch'uxawa
9. televisionjax Ch'iyarawa
10. Mesedorajax (para bebes) janq'uwa
CAROLA WENDE: pisojax parket Ch'umphiwa
Imagen de CAROLA WENDE RODRIGUEZ PAZ10:17 CAROLA WENDE: manteljax
antiwa

You might also like