Laboratorijske Pretrage Web

LABORATORIJSKE PRETRAGE
A B C D E F G H I K LM N O P R S T U V
A
ace level (angiotensin-converting enzyme)
aceton (acetone, serum)
acidum uricum (uric acid, serum)
ACP
AFP (alfa-fetoprotein)
aglutinin hladni titar (cold agglutinins titer)
albumin (serum)
ALD (serum)
aldolaza (serum)
alfa - fetoprotein (AFP)
alkalna fosfataza (alkaline phosphatase, serum)
ALP (alkaline phosphatase, serum)
ALT (alanin aminotransferaza)
AMHA (antimitochondrial antibody)
amilaza (amylase, serum)
amilaza u urinu
ammonia (serum)
amonijak (serum)
ANA (antinuclear antibody)
analiza urina
ANCA ((antineutrophil cytoplasmic antibody)
angiotenzin-konvertirajui enzim (angiotensin-converting enzyme)
anion gap
anti-DNA
antiglobulin test (coombs, indirect)
antiglobulin test (coombs, direct)
antimitohondrijalna antitijela (antimitochondrial antibody)
antineutrofilna citoplazmatska antitijela (antineutrophil cytoplasmic antibody)
antinuklearna antitijela (antinuclear antibody)
anti-rnp antibody
anti-sm
anti-smith
antistreptolizinski titar (anti-streptolysin o titer)
antitrombin III
APTT (activated partial thromboplastin time)
arterijski gasovi (arterial blood gases)
aslo-titer (anti-streptolysin o titer)
AST (aspartate aminotransferase)
B
bakar (copper, serum)
bakar u urinu
basophil count (bazofili)
bilirubin u mokrai
bilirubin, direct (conjugated bilirubin)
bilirubin, indirect (unconjugated bilirubin)
bilirubin, total
bjelanevine u serumu
bjelanevine, proteini u urinu
C
ca 125 (carbohydrate antigen c 125)

ca 15-3 (carbohydrate antigen 15-3)
ca 19-9 (carbohydrate antigen ca 19-9)
calcitonin (serum)
calcium (serum)
CEA (carcinoembryonic antigen)
cerebrospinalni likvor (cerebrospinal fluid)
ceruloplasmin (serum)
circulating anticoagulant (lupus anticoagulant)
CK
COHb
conjugated bilirubin
coombs, direct
coombs, indirect
cortisol, plasma
c-peptide
CPK(creatine kinase)
C-reaktivni protein (c-reactive protein)
CRP
crvena krvna loza (red blood cell count)
CSF
CST
CT (kalcitonin)
D
DAT (coombs, direct)
direktni bilirubin
D-xylose absorption
E
elektroforeza hemoglobina (hemoglobin electrophoresis)
elektroforeza proteina (protein electrophoresis, serum)
ena complex
eosinophil count (eozinofili)
eozinofili u urinu
extractable nuclear antigen
F
faktori zgruavanja (coagulation factors)
FDP (fibrin degradation product)
fecal fat, quantitative (72-satna kolekcija)
fekalna masa (72-satna kolekcija)
ferritin, serum
fibrinogen
folat
folna kiselina (folic acid, folat)
fosfati (phosphate, serum)
fosfati u urinu (urine phosphate)
FTA-ABS (serum)
G
G-6-PD
gastrin (serum)
GGT (-glutamyl transferase)
glomerular basement membrane antibody
glucose tolerance test
glucose, postprandial
glucose-6-phosphate dehydrogenase screen (blood)
guk (glucose fasting)

H
Ham test (acid serum test)
haptoglobin (serum)
HbA1C (glycated - glycosylated hemoglobin)
HbsAg
hCG (human chorionic gonadotropin)
HDL cholesterol (high-density lipoprotein)
hematocrit
hemoglobin
hemoglobin u urinu
hemosiderin u urinu
hepatitis A antibody
hepatitis B surface antigen
heterophil antibody
HIV-1 (human immunodeficiency virus antibody, type 1)
HLAa antigens
hloridi (chloride, serum)
hloridi u urinu
holesterol HDL
holesterol LDL
holesterol ukupni (cholesterol, total)
humani horionski gonadotropin (human chorionic gonadotropin)
I
IAT (coombs), indirect
immune complex assay
immunoglobulins
indirektni bilirubin
INR (international normalized ratio)
K
kalcij u urinu
kalcijum (serum)
kalcitonin (serum)
kalij u urinu
kalij (potassium, serum)
karboksihemoglobin (carboxyhemoglobin)
karbohidratni antigen (carbohydrate antigen 15-3)
karoten (carotene, serum)
kateholamini u mokrai
ketoni u urinu
kisela fosfataza (acid phosphatase acp, serum)
kks (complete blood count)
konjugovani bilirubin (direktni bilirubin)
komplement (complement) c3, c4
kompletna krvna slika (complete blood count)
kortizol u urinu
kortizol, plazma
kreatinin (creatinine, serum)
kreatinin kinaza
kreatinin kinaza izoenzim (creatine kinase isoenzymes)
kreatinin klirens (creatinine clearance)
krioglobulini (cryoglobulins, serum)
krv u urinu
kumbs, direktni
kumbs, indirekt
L
laktat (lactate, blood)

laktat dehidrogenaza (lactate dehydrogenase)
laktat dehidrogenaza izoenzimi (lactate dehydrogenase isoenzymes)
LD
LDL holesterol (low-density lipoprotein cholesterol)
legionella titer
leukociti (leucocyte count)
leukocyte alkaline phosphatase
lipaza (lipase)
lupus anticoagulant
lymphocytes (limfociti)
M
magnesium (serum)
MCH (mean corpuscular hemoglobin)
MCHC (mean corpuscular hemoglobin concentration)
MCV (mean corpuscular volume)
metanefrini u urinu
mioglobin u urinu
mokrana kiselina
monociti (monocyte count)
N
natrij u urinu
natrij (sodium, serum)
nekonjugovani bilirubin (bilirubin, indirect)
neutrophil count (neutrofili)
nitriti u urinu
O
okultno krvarenje u urinu
osmolality (serum)
osmolalnost urina
P
5 nucleotidase
PAP (prostate acid phosphatase)
ph urina (urine ph)
pH krvi (pH blood)
prolaktin (prolactin)
prostatina kisela fosfataza (prostate acid phosphatase)
proteini (bjelanevine u serumu)
protoporfirin u eritrocitima (protoporphyrin - free erythrocyte)
protrombinsko vrijeme (prothrombin time)
PSA (prostatic specific antigen)
PT (protrombinsko vrijeme)
PTT (partial thromboplastin time)
PV (protrombinsko vrijeme)
R
RDW (red blood cell distribution width)
renin (serum)
retikulociti (reticulocyte count)
reumatoidni faktor (rheumatoid factor)
S
Schilling test
SE
sedimentacija eritrocita (erythrocyte sedimentation rate - westergren)
SGOT (aspartate aminotransferase)
SGPT (alanin aminotransferaza)
slobodni tiroksin indeks (free thyroxine index)
smooth muscle antibody

specifina teina urina (urine specific gravity)
streptozyme (anti-streptolysin o titer)
sucrose hemolysis test (sugar water test)
eer u urinu
uk
T
T3 (triiodothyronine)
T3RU (t3 resin uptake)
T4 (thyroxine)
T4, free (free thyroxine)
testosteron (testosterone)
thrombin time
TIBC(iron-binding capacity)
transferrin
trigliceridi (triglycerides)
trombociti (platelet count, krvne ploice)
TSH (thyroid-stimulating hormone)
TT
U
ukupni bilirubin
urea (serum)
urea nitrogen
urina, mokrana kiselina
urin analiza (urinalysis)
urin koncentracija
urin kreatinin
urine 5-HIAA
urine 5-hydroxyindole-acetic acid
urine amylase
urine bile
urine calcium
urine camp
urine catecholamines
urine chloride
urine copper
urine cortisol, free
urine creatinine (24 hr)
urine eosinophils
urine glucose, qualitative
urine hemoglobin, free
urine hemosiderin
urine indican
urine ketones, semiquantitative
urine metanephrines
urine myoglobin
urine nitrite
urine occult blood
urine pH
urine osmolality
urine phosphate
urine potassium
urine protein, quantitative
urine sodium, quantitative
urine specific gravity
urine vanillymandelic acid

V
vanilimandelina kiselina u urinu (urine vanillylmandelic acid)
VDRL
viskoznost krvi (viscosity, serum)
vitamin B12
VMA
volumen eritrocita (red blood cell mass volume)
vrijeme krvarenja (bleeding time - modified Ivy method)
ACETON (Acetone, serum)

Uvod Uzroci povienih vrijednosti Literatura
Uvod
Ketonska tijela (aceton, acetocetna kiselina i beta-hidroksimalana kiselina) produkti su
razgradnje masnih kiselina, normalno su prisutni u urinu i krvi u vrlo malim koncentracijama.
Poveane koncentracije ukazuju na razvoj komplikacija eerne bolesti, te ih nalazimo u urinu
kod dijabetine ketoacidoze, pedijatriskih bolesnika I trudnica.
Normalan nalaz: negativan
Uzroci povienih vrijednosti:
1.
Dijabetina ketoacidoza (DKA)
2.
Gladovanje (starvation)
3.
Trudnoa
4.
Ingestija izopropanola (isopropanol ingestion)
Literatura:
Barbara A. Bullock, Reet L. Henze, Focus on Pathophysiology
Ravel R.: Clinical Laboratory Medicine, Mosby
Samir P. Desai, MD: Clinical's guide to Laboratory Medicine
Drew Provan: Clinical and Laboratory Investigation (Oxford Handbook)
Topi Elizabeta, Primorac Dragan, Jankovi Stipan: Medicinskobiokemijska dijagnostika u praksi
KISELA FOSFATAZA (Acid Phosphatase ACP, serum)
Uvod Uzroci povienih vrijednosti Uzroci snienih vrijednosti Literatura
Uvod
U prostati nastaju mnogi sastojci ejakulata, ije se odreivanje koristi u dijagnostici. To su kisela
fosfataza, limunska kiselina, cink i spermin.
Normalan nalaz:
4,8 13,5 U/L
1. Karcinom prostate
2. Hiperplazija prostate
3. Metastatski karcinom kosti
4. Paget -ova bolest: osteitis deformans (Paget's disease)
5. Gaucher -ova bolest (Gaucher's disease)
6. Trombocitopenija
7. Diabetes mellitus (eerna bolest)
8. Amiloidoza
9.
10.
11.
12.
Lijekovi (androgeni) kod ena

Palpacija i biopsija prostate
Hirurki zahvati
Kod mukaraca iznad 60-te godine ivota (50%)
Uzroci snienih vrijednosti:

1.
Lijekovi (heparin, EDTA, citrati, oksalati, fluoridi)
Literatura:
ALT, SGPT (Alanin aminotransferaza)
Uvod
ALT je citoplazmatski enzim koji se nalazi u gotovo svim organima, osim u kostima i zubima.
Najvie ga ima u jetri, a u manjoj koliini u skeletnim miiima, srcu, bubrezima, guterai
i eritrocitima, te se smatra specifinim jetrenim enzimom
Normalan nalaz: 10-36 U/L
1. Akutni virusni hepatitis
2. Opstruktivna utica (umjereno poveanje, a vie od 25 puta poveane vrijednosti
potvruju sumnju)
3. Bolesti pankreasa (guterae)
4. ok
5. Akutna anoksija
6. Teka povreda skeletnih miia
7. Dermatomiozitis / polimiozitis
8. Miokarditis
9. Ciroza i tumor jetre
10. Miina distrofija
11. Infarkt miokarda
12. Hemolitike bolesti
13. Alkoholizam (hronini)
14. Infektivna mononukleoza
15. Lijekovi: antibiotici, narkotici, antihipertenzivni pripravci, heparin, labetolol, lovostatin i
drugi statini, nesteroidni protivupalni lijekovi, amjodaron, hlorpromazin, fenitoin, piridoksal
fosfat.
1.
Oksalati
Literatura:
ALBUMIN (serum)
Uvod
Albumin je protein koji jetra kod odraslih sintetizira oko 100-150 mg na dan, to je oko 3%
ukupnih tjelesnih proteina i 55-65% ukupnih proteina iz plazme odnosi se na albumin. Glavna mu
je zadaa odravanje koloidno-osmotskog pritiska u plazmi i prenos brojnih endogenih i
egzogenih tvari.
Kako se sintetizira iskljuivo u jetri njegovo odreivanje je odreivanje mjera sintetike
sposobnosti jetre. Jetra moe pojaano stvarati albumin kao odgovor na bilo koji proces koji
uzrokuje oteenja njezine sintetike sposobnosti i da zbog toga ak 80% bolesnika sa cirozom
ima normalnu koncentraciju albumina u serumu.
Odreivanje koncentracije albumina vano je pri praenju bolesnika sa akutnim bolestima jetre,
sumnji na cirozu jetre, edematoznih bolesnika, hronine malnutricije, nefrotikog sindroma,
gastroenetropatije, tekih opekotina. Albumin je prognostiki faktor kod starijih leeih bolesnika.
Normalan nalaz: 40,6 - 51,4 g/L
1.
Dehidratacija: relativni porast (Dehydration: relative increase)
2.
Lipemija
3.
Hemoliza
1. Malnutricija
2. Malapsorpcija
3. Ciroza jetre
4. Maligniteti (limfomi)
5. Nefrotski sindrom
6. Gubitak bjelanevina zbog enteropatija
7. Infarkt miokarda
8. Teke opekotine (severe burns)
9. Reumatoidni artritis
10. Hronine infekcije
11. Intravenozne infuzije
12. Trudnoa (pregnancy)
Literatura:
ALDOLAZA, ALD (serum)

Uvod
Aldolaza je enzim iz grupe liaza i ini 5% ukupnih staninih proteina miia.
Normalan nalaz: 1,0 7, 5 U/L

1.
Distrofija miia (Muscular dystrophy)
2.
Tjelesni napor
3.
Injekcije glukokortikoida i ACTH
4.
Tetanus
5.
Dermatomiozitis / polimiozitis
6.
Akutni hepatitis i druge bolesti jetre (acute hepatitis and other liver diseases)
7.
Infarkt miokarda (MI)
8.
Hemolitika anemija
9.
Maligniteti (karcinom prostate)
10.
Trovanje organofosfornim insekticidima
1.
Metali (bakar, cink, srebro)
Literatura:
ALKALNA FOSFATAZA, ALP (Alkaline Phosphatase, serum)

Uvod
ALP je enzim iz skupine hidrolaza. ALP u serumu porijeklom je iz jetre i kostiju, a tokom trudnoe
i iz posteljice. Velika je dijagnostika vrijednost odreivanja ALP u bolestima kostiju, jetre i unih
vodova
1.
Paget -ova bolest kostiju (Paget's disease of bone)
2.
Rahitis (rickets)
3.
Osteporoza (osteoporosis)
4.
Neoplazme i metastaze na kostima (bone neoplasms and metastases)
5.
Bilijarna opstrukcija (biliary obstruction)
6.
Virusni hepatitis
7.
Ciroza i karcinom jetre
8.
Hiperparatireoidizam
9.
Infektivna mononukleoza (infectious mononucleosis)
10.
Leukemija
11.
Trudnoa
12.
Postmenopauza
13.
Frakture u fazi izlijeenja (healing fractures)
14.
Karcinom bronha
15.
Ulcerozni kolitis
16.
Akutni pankreatitis
17.
Lijekovi: estrogeni, albumini, eritromicin i dr. antibiotici, lijekovi koji dovode do holestazefenotiazini (drugs: estrogens, albumin, erythromycin and other antibiotics, cholestasisproducing drugs phenothiazines)

1.
Kretenizam
2.
Skorbut
3.
Hipotiroidizam (hypothyroidism)
4.
Hipofosfatemija (hypophosphatemia)
5.
EDTA, oksalati, citrati, fluoridi, cink,mangan
6.
Oralni kontraceptivi, glukokortikoidi
7.
Transfuzije krvi
8.
Malnutricija (malnutrition)
Literatura:
UREA, AMONIJAK, AMMONIA (serum)

Uvod
Nakon razgradnje proteinskih molekula na osnovne graevne jedinice aminokiseline,
metabolizam aminokiselina se zbiva u smjeru transaminacije i oksidativne deaminacije, te se
stvara amonijak. S obzirom da je amonijak toksian za organizam, uklanja se iz stanica u tzv.
urea-ciklusu, pri emu se nizom reakcija iz dvije molekule amonijaka i jedne molekule ugljen
dioksida sintetizira molekula ureje. Urea nije tetna za organizam, a nije ni potrebna organizmu,
pa se izluuje mokraom.
Brzina glomerularne filtracije jedan je od najznaajnijih faktora koji utie na koncentraciju ureje, ali
je vana i brzina sinteze ureje, kao i reperfuzija bubrega i koliina vode koja se izluuje. Brzina
sinteze ureje ovisi o dnevnom unosu proteina.
Normalan nalaz: 11-32 mol/L
1.
Akutno i hronino zatajenje bubrega
2.
Fulminantno oteenje jetre i ciroza jetre
3.
Reye -ov sindrom (Reye's syndrome)
4.
Portokavalni ant (portacaval shunt)
5.
Nasljedne metabolike bolesti ciklusa ureje i pridrunih puteva
6.
Hemoragija
7.
Uestalo povraanje
8.
Dijareja
9.
Opekotine
10.
Opstrukcija uretera, mokranog mjehura ili uretre zbog urolitijaze, tumora ili prostatitisa
11.
Povean unos proteina, uz smanjen unos tekuine, jae znojenje ili unos alkohola
12.
Lijekovi: barbiturati, narkotini analgetici, acetazolamid
13.
Etanol, amonijeve soli, fluoridi, oksalati
1.
Lijekovi: laktobacil, kanamicin, levedopa, neomicin
2.
Puenje
3.
Greka bubrega (renal failure)
Literatura:
AMILAZA (Amylase, serum)

Uvod
Amilaza je enzim iz skupine hidrolaza koji razgrauje skrob i glikogen, a nalazi se u guterai (Pizoenzim) i pljuvanim lijezdama (S-izoenzim). Aktivnost serumske amilaze odraava ukupnu
aktivnost amilaze iz guterae i amilaze pljuvanih lijezda.
Normalan nalaz: za ene i mukarce od 1-70 g. < 400 U/L
1.
Akutni pankreatitis (acute pancreatitis)
2.
Neoplazma pankreasa (pancreatic neoplasm)
3.
Bolesti bilijarnog trakta
4.
Crijevna opstrukcija
5.
Akutna upala slijepog crijeva (appendicitis)
6.
Dijabetika ketoacidoza (diabetic ketoacidosis)
7.
Alkoholizam (akutni)
8.
Upala jajnika
9.
Upala pljuvane ljezde (salivary gland inflammation), parotitis
10.
Makroamilazemija (macroamylasemia) bez nekog klinikog znaaja
11.
Tumori plua i jajnika (ektopina arita)
12.
Poslije endoskopske retrogradne holangiopankreatografije (post-ERCP)
13.
Bulimija (bulimia)
14.
Anoreksija nervoza (anorexia nervosa)
1.
Uznapredovali hronini pankreatitis (advanced chronic pancreatitis)
2.
Nekroza jetre (hepatic necrosis)
3.
Cistina fibroza (cystic fibrosis)
Literatura:
ANGIOTENZIN-KONVERTIRAJUI ENZIM, ACE level

(Angiotensin-Converting Enzyme)
Uvod
ACE je cink-metalopeptidaza, koja katalizira pretvorbu angiontenzina I u angionetenzin II (vrlo

monog vazokonstriktora). Ima vanu ulogu u regulaciji krvnog pritiska i elektrolita. Moe inhibirati
bradikinin koji je snaan vazodilatator. Vaan je pokazatelj sarkoidoze.
Normalan nalaz: 8 52 U/L
1.
Sarkoidoza (sarcoidosis)
2.
Pluna fibroza
3.
Reumatoidni artritis
4.
Hipertiroidizam (hyperthyroidism)
5.
Bolesti vezivnog tkiva
6.
Gaucherova bolest
7.
Bronhitis (akutni i hronini)
8.
Lepra, guba (leprosy)
1.
EDTA
2.
Hemoliza
3.
Lipemija
Literatura:
Ivana epelak, Boidar traus, Slavica Dodig, Boris Labar: Medicinsko-biokemijske smjernice,
Medicinska naklada Zagreb, 2003
ANION GAP
Uvod
Anion prozor (natrij, kalij, bikarbonat) dokazuje povienu serumsku koncentraciju organskih
aniona (laktata, ketonskih tijela) kao uzrok acidoze.
Normalan nalaz: 9-16 mmol/L
1.
Mlijena acidoza (lactic acidosis)
2.
Ketoacidoza: dijabetina ketoacidoza, alkoholiarska izgladnjelost (ketoacidosis: DKA,
alcoholic starvation)
3.
Uremija: hronina greka bubrega (uremia: chronic renal failure)
4.
Ingestija toksina: paraldehida, metanola, salicilata, etilen glikola (ingestion of toxins:
paraldehyde, methanol, salicylates, ethylene glycol)
5.
Hiperosmolarna neketonina koma (hyperosmolar nonketotic coma)
6.
Antibiotici: karbenicilin (antibiotics: carbenicillin)
1.
Hipoalbunimemija (hypoalbuminemia)
2.
Tei oblik hipermagnezemije (severe hypermagnesemia)
3.
IgG mijelom (IgG myeloma)
4.
Trovanje litijumom (Iithium toxicity)
5.
6.
7.
Laboratorijska greka: lani pad natrija ili precjenjivanje nalaza bikarbonata ili hlorida
(laboratory error: falsely decreased sodium or overestimation of bicarbonate or chloride)
Hiperkalcemija paratireoidnog porijekla (hypercalcemia of parathyroid origin)
Antibiotici: npr. polimiksin (antibiotics: e.g., polymyxin)
Literatura:
ANTI-DNA
Uvod Pozitivan nalaz Literatura
Uvod
Antitijela protiv ds-DNA, usmjerena su na nativnu dvolanu DNA.
Normalan nalaz: za mukarce i ene < 20 klU/L
Pozitivan nalaz daju:
1.
Sistemski lupus eritematodes (SLE), 70%
2.
Bolesti vezivnog tkiva, RA 1%
3.
Diabetes mellitus (eerna bolest)
4.
Hronini aktivni hepatitis (chronic active hepatitis)
5.
Bilijarna ciroza (biliary cirrhosis)
Literatura:
ANTIMITOHONDRIJALNA ANTITIJELA, AMHA

(Antimitochondrial Antibody)
Uvod
Antimitohondrijalna antitijela usmjerena su na razliite enzime na unutranjoj membrani
mitohondrija. Najosjetljiviji su i najspecifiniji imunoloki pokazatelj primarne bilijarne ciroze.
Normalan nalaz: <1:20 titar
1.
Primarna bilijarna ciroza 85% - 95% (primary biliary cirrhosis)
2.
Hronini aktivni hepatitis 25% - 30% (chronic active hepatitis)
3.
Kriptogena ciroza 25% - 30% (cryptogenic cirrhosis)
Literatura:

ANTINEUTROFILNA CITOPLAZMATSKA ANTITIJELA, ANCA

(Antineutrophil Cytoplasmic Antibody)
Uvod Pozitivan test Literatura
Uvod
ANCA su antitijela koja su usmjerena na enzime u primarnim granulama neutrofilnih granulocita
(usmjerena na citoplazmu neutrofila). ANCA predstavljaju vaan seroloki pokazatelj sistemnih
nekrotizirajuih vaskulitisa i glomerulonefritisa.
Pozitivan test daju:
1.
Citoplazmatini uzorak: Wegener -ova granulomatoza
2.
Perinuklearni uzorak: Nekrotizirajui progresivni glomerulonefritis
3.
Perinuklearni uzorak (atipini): Upalna obolenja crijeva, primarna bilijarna ciroza,
primarna sklerozirajui holangitis, autoimuni hronini aktivni hepatitis
Literatura:
ANTINUKLEARNA ANTITIJELA, ANA
(Antinuclear Antibody)
Uvod Pozitivan test Literatura
Uvod
ANA su heterogena skupina antitijela usmjerena na razliite antigene unutar staninog jezgra i
predstavljaju prvu pretragu u evaluaciji bolesnika sa klinikim simptomima sistemnih autoimunih
bolesti.
1.
Autoimune bolesti: SLE, reumatoidni artritis, sklerodermija, mjeovita bolest vezivnog
tkiva
2.
Lijekovi: fenitoin, etosuksimid, primadon, metildopa, hidralizin, karbamazepin, penicillin,
prokainamid, hlorpromazin, grizeosulfin, tiazidi (drugs: phenytoin, ethosuximide,
primidone, methyldopa, hydralazine, carbamazepine, penicillin, procainamide,
chlorpromazine, griseofulvin, thiazides)
3.
Virusni hepatitis
4.
Infektivna mononukleoza
5.
Starosna dob preko 60 godina ivota: osobito preko 80 godina (age over 60 years:
particularly age over 80)
6.
Reumatoid arthritis (rheumatoid arthritis)
7.
Sklerodermija (scleroderma)
8.
Mjeovita bolest vezivnog tkiva (mixed connective tissue disease)
9.
Nekrotizirajui vaskulitis (necrotizing vasculitis)
10.
Tuberkuloza, TBC (tuberculosis)
11.
Pluna-pulmonarna intersticijalna fibroza (pulmonary interstitial fibrosis)
Literatura:
TITAR, ASLO-titer, Streptozyme

(Anti-Streptolysin O Titer)
Prikazuje antitijela koja se razvijaju na beta-hemolitike Streptoccocus organizme. Pojavljuju se
1-2 sedmice kod akutne streptokokne infekcije i mogu se odravati i mjesecima.
Normalan nalaz za odrasle: < 100 IU/ml
1.
2.
3.
4.
Streptokokna infekcije gornjih disajnih puteva (streptococcal upper airway infection)

Akutna reumatska groznice (acute rheumatic fever)
Akutni glomerulonefritis (acute glomerulonephritis)
Poveani nivo beta lipoproteina (increased levels of beta-lipoprotein)
Napomena:
etvorostruki porast titra izmeu akutnog i rekonvalescentnog uzorka za dijagnozu
streptotokne infekcije gornjih disajnih puteva je beznaajnija od poetnog-inicijalnog titra
(A fourfold increase in titer between acute and convalescent specimens is diagnostic of
streptococcal upper airway infection regardless of the initial titer).
Literatura:
ANTITROMBIN III
(Antithrombin III)
Uvod
Antitrombin III (AT III) upozorava na koncentraciju nejvanijeg inhibitora zgruavanja krvi.
Inhibira aktivnost kljunih enzima: trombina, faktora X i faktora IX. Inhibiranje faktora VIII i V
ukljuuje dva proteina ovisna o vitaminu K: protein C i protein S.
Antitrombin (AT): 0,85 1,15 mg/L
Protein C (PC): 2,8 5,6 mg/L
Protein S (PS): 0,70 1,40 mg/L
Uzroci povienih vrijednosti AT-a:
1.
Akutne jetrene bolesti
2.
3.
4.
5.
Transplatat bubrega
Menstruacija
Akutna upala
Lijekovi: anaboliki steroidi, varfarin
Uzroci snienih vrijednosti AT-a:

1.
Nasljedni nedostatak antitrombina III (hereditary deficiency of antithrombin III)
2.
Hronina bolest jetre (chronic liver disease)
3.
Heparin terapija (heparin therapy)
4.
Zadnja treina trudnoe (3rd trimester of pregnancy)
5.
Akutna leukemija (acute leukemia)
6.
Opekotine (burns)
7.
Obolenje bubrega (renal disease)
8.
Sepsa (sepsis)
9.
Diseminirana intravaskularna koagulacija (DIC)
10.
Pluna embolija (pulmonary embolism)
11.
Ciroza (cirrhosis)
12.
Karcinom (carcinoma)
13.
Tromboflebitis (thrombophlebitis)
14.
Lijekovi: estrogeni, oralni kontraceptivi, tamoksifen
Uzroci snienih vrijednosti proteina S:
1. Reduciran nivo je predispozicija za vensku tromboemboliju.
2. Osobe sa 30-60% normalnim nivoom esto su izloene povratnoj trombozi.
3. Nasljedstvo (inherited autosomal dominant)
4. Trudnoa (pregnancy)
5. Oralni antikoagulanti, npr. varfarin (oral anticoagulants., e.g. warfarin)
6. Nefrotski sindrom (nephrotic syndrome)
7. Bolest jetre (liver disease)
8. Sepsa
Uzroci povienih vrijednosti proteina C:
1.
Heparin
2.
Oralni kontraceptivi
Uzroci snienih vrijednosti proteina C:
1.
Nasljedstvo (inherited autosomal dominant)
2.
Bolest jetre i bubrega (liver disease)
3.
Malignitet (malignancy)
4.
Varfarin terapija (Warfarin therapy)
5.
Trudnoa (pregnancy)
6.
Sepsa
7.
Bolest bubrega
Literatura:
ARTERIJSKI GASOVI
(Arterial Blood Gases)
Uvod
Parcijalni aterijski pritisak gasova znaajan kod odreivanja acido-baznog statusa
Normalan nalaz:
pO2: 11,0 14,4 kPa,
1.
HOPB (hronina opstruktivna bolest plua)
2.
Pneumonija (upala plua)
3.
Pluna embolija
4.
Karcinom plua
5.
Uroena srana mana
6.
Depresija CNS-a
7.
Tjelesni napor praen hiperventilacijom
8.
Lijek: aspirin
1.
Lijekovi: barbiturati, opijati
pCO2: ene 4,26 5,99, a mukarci 4,66 6,38 kPa
2.
Respiratorna acidoza
3.
HOPB
4.
Depresija CNS-a
5.
Lijekovi: barbiturati, opijati
1.
Respiratorna alkaloza
2.
Pluna embolija
3.
Ciroza jetre
4.
Hipertireoidizam
5.
Groznica
6.
Hiperventilacija
7.
Lijek: aspirin
pH: 7.35 - 7.45
Literatura:
AST, SGOT (Aspartate aminotransferase)

Uvod
Enzim koji katalizira reakciju transaminacije izmeu L-asparaginske kiseline i 2-oksoglutarne

kiseline. Njegova najvea aktivnost je prisutna u srcu, jetri, skeletnim miiima i u guterai, a u
manjoj mjeri u slezeni, pluima i eritrocitima. U zdravih osoba i u bolesnika sa akutnim
hepatitisom nalazi se uglavnom citoplazmatski, a u serumu bolesnika sa cirozom jetre i infarktom
miokarda mitohondrijski izoenzim koji se oslobaa zbog dugotrajnog nekrotikog procesa.
1.
Bolesti jetre: hepatitis, ciroza, Reye -ov sindrom (Liver disease: hepatitis, cirrhosis,
Reye's syndrome)
2.
Toksino oteenje jetre
3.
Karcinom jetre
4.
5.
Infarkt srca (MI)
6.
Progresivna mistrofija miia (progressive muscular dystrophy)
7.
Akutni pankreatitis
8.
Pluna embolija
9.
Akutna bubrena bolest
10.
Teke opekotine
11.
Trauma mozga sa nekrozom
12.
Gangrena
13.
Etanol
14.
Trauma, stres
15.
Hirurki zahvat
16.
Kateterizacija srca
17.
Angiografija
18.
Rtg zraenje skeletnih miia
19.
Lijekovi: antibiotici, narkotici, antihipertenzivni pripravci, heparin, labetolol, lovastatin i dr.
statini, nesteroidni protivupalni lijekovi, fenitoin, amjodaron, hlorpromazin (drugs:
antibiotics, narcotics, antihypertensive agents, heparin, labetalol, lovastatin, and other
statins, NSAIDs, phenytoin, amiodarone, chlorpromazine)
1.
Hronina bubrena bolest
2.
Oksalati
Literatura:
BASOPHIL COUNT
(Bazofili)
Uvod
Bazofili su dio DKS (bijele krvne loze) i ukazuju na specifine promjene u organizmu.
Normalan nalaz: 0 - 1% DKS
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
Bolesti vezivnog tkiva, npr. Reumatoidni artritis

Upalni procesi (inflammatory processes)
Alergijske ili reakcije preosjetljivosti
Diabetes mellitus
Tireotoksikoza
Mijeloproliferativni poremeaji: akutna i hronina mijeoidna leukemija, esencijalna
trombocitoza, policitemija vera, agnogenina mijeloidna displazija
Ulcerozni kolitis
Virusne infekcije (vodene kozice, rubeola, variela, gripa)
Lijekovi: antitireotici, estrogeni
Zraenje
Hronina bolest bubrega
Karcinom (rijetko)

1.
Stres (stress)
2.
Steroidi (steroids)
3.
Trudnoa (pregnancy)
4.
5.
Stanje poslije radijacije (postirradiation)
Literatura:
BILIRUBIN, DIRECT (Conjugated bilirubin)

Uvod
Direktni, konjugirani bilirubin je jedna od frakcija (druga je nekonjugovani bilirubin) ukupne
koncentracije bilirubina u serumu. Topljiv je u vodi i aktivno se izluuje u une kanale.
Omoguava prepoznavanje uzroka utice.
Normalan nalaz: za mukarce i ene iznad 20 godina < 5 mol/L
1.
Jetrene i bilijarne bolesti
2.
Opstrukcija ui-bilijarna opstrukcija (biliary obstruction)
3.
Lijekovima uzrokovana holestaza (drug-induced cholestasis)
4.
Nasljedni poremeaji: Dubin-Johnson -ov sindrom, Rotor -ov sindrom (hereditary
disorders: Dubin-Johnson syndrome, Rotor's syndrome)
Literatura:
BILIRUBIN, INDIRECT (unconjugated bilirubin)

Uvod
Indirektni, nekonjugovani bilirubin je jedna od frakcija ukupne koncentracije bilirubina u serumu
(druga je konjugirani bilirubin). Nekonjugirani bilirubin nije topljiv u vodi, u krvi je vezan za
albumine, a nakon konjugacije sa glukuronskom kiselinom, prelazi u konjugirani bilirubin, postaje
topljiv u vodi i aktivno se izluuje u une kanale. Omoguava prepoznavanje uzroka utice.
Normalan nalaz:
0-1.0mg/dl (2-18 mol/L) [CF: 17.10; SMI: 2 mol/L]
1.
Hemoliza (hemolysis)
2.
Poremeaj transporta bilirubina (hipoalbuminemija)
3.
Bolest jetre: hepatitis, ciroza, neoplazma (liver disease: hepatitis, cirrhosis, neoplasm)
4.
Jetrena sekundarna kongestija zbog kongestivne greke srca (hepatic congestion
secondary to congestive heart failure)
5.
Nasljedni poremeaji: Gilbert -ova bolest, Crigler-Najjar -ov sindrom (hereditary
disorders: Gilbert's disease, Crigler-Najjar syndrome)
Literatura:
BILIRUBIN, TOTAL
(Ukupni bilirubin)
Uvod
Normalan nalaz: mukarci i ene iznad 20 godina 3 - 20 mol/L
1.
Bolest jetre: hepatitis, ciroza, holangitis, neoplazma, bilijarna opstrukcija, infektivna
mononukleoza (liver disease: hepatitis, cirrhosis, cholangitis, neoplasm, biliary
obstruction, infectious mononucleosis)
2.
Nasljedni poremeaji: Gilbert -ova bolest, Dubin-Johnson -ov sindrom (hereditary
disorders: Gilbert's disease, Dubin-Johnson syndrome)
3.
Eritroblastoza
4.
Anemija (perniciozna anemija i anemija srpastih stanica)
5.
Crigler-Najjarov sindrom
6.
Etanol
7.
Lijekovi: steroidi, difenilhidantoin, fenotiazini, penicilin, eritromicin, klindamicin, kaptopril,
amfotericin B, sulfonamidi, azatioprin, izonijazid, 5-aminosalicilna kiselina, alopurinol,
metildopa, indometacin, halotan, oralni kontraceptivi, prokainamid, tolbutamid, labetolol
(drugs: steroids, diphenylhydantoin, phenothiazines, penicillin, erythromycin, clindamycin,
captopril, amphotericin B, sulfonamides, azathioprine, isoniazid, 5-aminosalicylic acid,
allopurinol, methyldopa, indomethacin, halothane, oral contraceptives, procainamide,
tolbutamide, labetalol)
8.
9.
10.
Pluna embolija ili infarkt plua (pulmonary embolism or infarct)

Jetrena - hepatina sekundarna kongestija zbog kongestivne greke srca (hepatic
congestion secondary to CHF)
Literatura:
VRIJEME KRVARENJA
(Bleeding Time - modified Ivy method)
Vrijeme krvarenja (modifikovana Ivy metoda) upuuje na kvalitativne poremeaje trombocita uz
uslov da je njihov broj normalan. Ovo je test primarne hemostaze.
Normalan nalaz: 2 - 9 minuta
1.
Trombocitopenija (thrombocytopenia)
2.
Disfunkcija trombocita
3.
Von Willebrand -ova bolest (Von WiIlebrand's disease)
4.
Abnormalnosti krvnih ploica: Bernard-Soulier -ova bolest, Glanzmann -ova bolest
(platelet abnormalities: Bernard-Soulier disease, Glanzmann's disease)
5.
Lijekovi: aspirin, varfarin, protivupalni lijekovi, streptokinaza, urokinaza, dekstran, betalaktam antibiotici, moksalaktam (drugs: aspirin, warfarin, antiinflammatory medications,
streptokinase, urokinase, dextran, lactam antibiotics, moxalactam)
6.
7.
Ciroza (cirrhosis)
8.
Uremija (uremia)
9.
Mijeloproliferativni poremeaji (myeloproliferative disorders)
Literatura:
KALCITONIN (Calcitonin, serum), CT
Uvod
CT je marker izbora za dijagnosticiranje i praenje bolesnika sa medularnim karcinomom
titnjae.
Kalcitonin je hormon koji stvaraju parafolikularne stanice (C-stanice) titne lijezde. Fizioloki
poticatelj izluicanja CT-a je hiperkalcijemija, dok su nefizioloki poticatelji glukagon, alkohol i
gastrin.
Normalan nalaz: mukarci <100 ng/L, ene < 30

1.
Medularni karcinom tireoidne ljezde: posebno ako je nivo >1500 pg/ml (medullary
carcinoma of the thyroid: particularly if level >1500 pg/ml)
2.
Zollinger-Ellisonov sindrom
3.
Amino prekursor prihvatanja dekarboksilaze (APUDomas)
4.
Karcinoidi (carcinoids)
5.
Bolest bubrega (renal failure)
6.
Trudnoa
7.
Kod djece
8.
Lijekovi: kalcij, estrogeni, gastrin, glukagon, oralni kontraceptivi
9.
Tiroiditis (thyroiditis)
1.
Tjelesni napor
2.
Kod ena nakon menopauze
3.
Fenitoin
Literatura:
KALCIJUM (Calcium, serum)

Uvod
Kalcij je jedan od biohemijskih markera razgradnje kostiju.
Normalan nalaz: ukupni kalcij za ene i mukarce od 15-70 g. 2,14-2,53 mmol/L
Jonizirani kalcij za ene i mukarce iznad 18 g. 1,16-1,32 mmol/L
1.
Primarni hiperparatireodizam
2.
Rahitis
3.
Osteoporoza
4.
Metastatski karcinom kosti
5.
Granulomatozni poremeaji, npr. sarkoidoza (ganulomatous disorders, e.g., sarcoidosis)
6.
Addisonova bolest
7.
Tireotoksikoza
8.
Pagetova bolest
9.
Respiracijska i bubrena tubularna acidoza
10.
idiopatska hiperkalciurija
11.
Wilsonova bolest
12.
Cushingov sindrom
13.
Akromegalija
14.
Neoplazme: vrsti tumori dojki, plua, pankreasa, bubrega, ovarija (neoplasms: solid
tumors breast, lung, pancreas, kidneys, ovary)
15.
Hematoloki kanceri: leukemija, mijelom, limfosarkom, limfom T-elija kod odraslih,
Burkitt -ov limfom (hematologic cancers: leucemia, myeloma, lymphosarcoma, adult Tcell lymphoma, Burkitt's lymphoma)
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
Prolongirana imobilizacija: poveava se kotana resorpcija (Prolongated immobilization:

increased bone resorption)
Intoksikacija D vitaminom, mlijeno-milk alkalni sindrom (Vitamin D intoxication, milkalkali syndrome)
Dugotrajni tjelesni napor
Pretjerano izlaganje suncu
Lijekovi: oralni kontraceptivi, androgeni, kalcijeve soli, hronina upotreba diuretika,
estrogeni, gastrin, glukagon, glukoza, inzulin, magnezijeve soli, fosfati, transfuzija krvi,
acetazolamid, amonij-hlorid, kalcitonin, vitamin D
Familijarna hipokalciurina hyperkalcemija
Intoksikacija vitaminom A
Feohromocitom,
SLE

1.
Hipoparatireoidizam
2.
Malasorpcijski sindrom
3.
Akutni pankreatitis
4.
Ciroza jetre
5.
Osteomalacija (sa hiperfosfatemijom i hipokalcijemijom)
6.
Renalna-bubrena osteodistrofija
7.
Nasljedni rahitis ovisan o vitaminu D
8.
Trudnoa i laktacija
9.
Hipoalbuminemija: svako smanjenje serumskog albumina g/L, e smanjiti serumski kalcij
za 0.8 mg/dl ali nee promjeniti slobodni-jonizirani kalcij (hypoalbuminemia: each
decrease in serum albumin g/L will decrease serum calcium by 0.8 mg/dl but will not
change free-ionized calcium)
10.
Maligne bolesti
11.
Hipotireoidizam
12.
Celijakija
13.
Steatoreja
14.
Hipomagnezemija (hypomagnesemia)
15.
Osteblastina metastaza (osteoblastic metastases)
16.
Sekundarna hipokalcemija uzrokovana poveanjem depozita kalcija u kostima,
abdomenu (hypocalcemia is secondary to increased calcium deposits bone, abdomen)
17.
Pseudohipoparatiroidizam (PHP)
18.
Idiopatski hipoparatiroidizam, hirurko uklanjanje paratiroideje
19.
Lijekovi: antikonvulzivi, kalcitonin, kortikosteroidi, diuretici (poetni uinak), estrogeni,
gastrin, glukagon, inzulin, magnezijeve soli, fosfati, transfuzija krvi, karbamezapin,
fenitoin, fluoridi, citrati, oksalati
20.
Hiponatrijemija
21.
EDTA
22.
Alkalna mokraa
23.
Oksalat
24.
Akutne bolesti
25.
Nakon jela
26.
Sindrom gladne kosti: brzi transfer kalcija iz plazme u kosti poslije uklanjanja
paratiroidnog tumora (Hungry bones syndrome: rapid transfer of calcium from plasma
into bones after removal of a parathyroid tumor)
Literatura:

KARBOKSIHEMOGLOBIN (Carboxyhemoglobin), COHb
Uvod
Ugljen monoksid se u krvi reverzibilno vee za hemoglobin, pri emu se stvara
karboksihemoglobin (COHb), a njegovo poveano stvaranje uzrokuje hipoksiju. Visoka
koncentracija COHb ograniava koncentraciju kiseonika u eritrocitima.
Normalan nalaz: Zasienost hemoglobinom u nepuaa kree se od 0,5-1,5%, ugradskim
sredinama 1-2%, a u puaa 5-6%. Toksine koncentracije su > 20%, a letalne > 50%
1.
Puenje (smoking) i izloenost puenju (exposure to smoking)
2.
Izloenost izduvnim gasovima automobila (exposure to automobile exhaust fumes)
3.
Loa funkcija zatitnih maski kod poara (malfunctioning gas-burning appliances)
Literatura:
CEA (Carcinoembryonic antigen)
Uvod
CEA je nespecifini tumorski marker koji se odreuje u kombinaciji sa specifinim tumorskim
markerima za praenje i prognozu bolesnika sa razliitim vrstama karcinoma, naroito
kolorektalnog. Serumske koncentracije CEA su u puaa vie.
Normalan nalaz:
Kod nepuaa: 0-2.5 ng/ml (0-2.5 g/L) [CF: 1; SMI: 0.1 g/L]
Kod puaa: 0-5 ng/ml (0-5 g/L) [CF: I; SMI: 0.1 g/L]
1.
Kolorektalni karcinomi (colorectal carcinomas), karcinom pankreasa i metastatske bolesti
obino daju vie vrijednosti >20 ng/ml (pancreatic carcinomas and metastatic disease
usually produce higher elevations >20 ng/ml)
2.
Karcinomi dojke, pankreasa, plua, eluca, bubrega i jajnika
3.
Melanom
4.
Limfom
5.
Hepatitis
6.
Pankreatitis
7.
Benigni razlozi: puenje, hemokoncentracija, upalne jetrene i plune bolesti
1.
Heparin
2.
Antikoagulansi
Literatura:

KAROTEN (Carotene, serum)
Uvod
Normalan nalaz: 50-250 g/dl (0.9-4.6 mol/L) [CF: 0.01863; SMI: 0.1 moUL]
1.
Karotenemija (carotenemia)
2.
Hronini nefritis (chornic nephritis)
3.
Diabetes mellitus
4.
5.
Nefrotski sindrom-sindroma nefrotikum (nephrotic syndrome)
6.
Hiperlipidemija (hyperlipidemia)
1.
Masna malapsorpcija (fat malabsorption)
2.
Steatoreja (steatorrhea)
3.
Insuficijencija pankreasa (pancreatic insufficiency)
4.
Pomankanje karotenoida u dijeti (lack of carotenoids in diet)
5.
Visoka temperatura (high fever)
6.
Bolest jetre (liver disease)
Literatura:
CEREBROSPINALNI LIKVOR (Cerebrospinal fluid), CSF, CST
Uvod Uzroci abnormalnih nalaza Literatura
Uvod
Likvor ili cerebrospinalna tekuina (CST) oblae CNS, donosi hranu za mozak i kimenu
modinu. Analiza likvora daje uvid u vrstu i fazu patolokog procesa, veliinu oteenja i
metaboliki status tkiva CNS-a
Normalan nalaz:
Izgled: bistar
Broj stanica 5 L (uglavnom 70-100% su limfociti, a 0-30% monociti)
Eritrociti 0/L
Plazma stanice 0/L
Eozinofili 0/L
Aktivirani limfociti B < 0,1%
Albuminski koeficijent < 7 x 10-3 kod odraslih
Glukoza: 2,2-4,4 mmol/L
Laktat < 2,1 mmol/L
Ukupni proteini < 0,5 g/L

Albumin < 0,35 g/L
IgG < 0,040 g/L
IgA < 0,006 g/L
IgM < 0,001 g/L
Uzroci abnormalnih nalaza:
1.
Akutni bakterijski meningitis (acute bacterial meningitis
2.
Aseptini-virusni meningitis (aseptic-viral meningitis)
3.
Krvarenje (hemorrhage) u CNS-u (trauma, ICV)
4.
Modani apsces i subduralni empijem
5.
Rekonvalescentne pleocitoze gnojnih upala i reaktivna pleocitoza razne geneze
6.
Neoplazma (neoplasm)
7.
Tuberkulozni meningitis (tuberculous meningitis)
8.
Gljivini meningitis (fungal meningitis)
9.
Multipla skleroza
10.
Multipli mijelom
11.
Neurosifilis (neurosyphilis)
12.
Guillain-Barre -ov sindrom (Guillain-Barre syndrome)
13.
Cisticerkoza i kokcidiomikoza
14.
Cerebrovaskularna ishemija
15.
Ometena cirkulacija likvora i oteenje krvno-likvorne barijere, oteenje lokalne sinteze
imunoglobulina, prisutnost eritrocita u likvoru
16.
Prolaps intervertebralnog diskusa
Literatura:
CERULOPLASMIN (serum)
Uvod
Ceruplazmin je alfa2-glikoprotein koji se uglavnom sintetizira u jetri i ubraja u kasne reaktante
akutne faze upale. Prenosi bakar u plazmi i djeluje antioksidativno. Rano otkrivanje nedostatka
ceruplazmina vano je zbog pravovremenog sprjeavanja uskladitenja bakra u jetri, mozgu i
bubrezima.
Normalan nalaz: mukarci 0,22-0,40 g/L, ene 0,25-0,60 g/L
Uzroci poviene vrijednosti:
1.
Maligne i autoimune bolesti: leukemije, Hodgkin -ov limfom, karcinomi, SLE, Reumatoid
artritis
2.
Hepatitis virosa
3.
4.
Hronine hepatocelularne bolesti
5.
Trovanje bakrom
6.
Trudnoa (pregnancy)
7.
Lijekovi: estrogeni, oralni kontraceptivi, fenitoin, fenobarbital
8.
Upalna stanja (inflammatory states)
9.
Primarna bilijarna ciroza (primary biliary cirrhosis)
10.
11.
12.
Hirurki zahvati
Hemokoncentracija
Puenje

1.
Wilsonova bolest
2.
Nefrotski sindrom (nephrotic syndrome)
3.
Uznapredovala bolest jetre (advanced liver disease)
4.
Malapsorpcija (malabsorption)
5.
Totalna parenteralna ishrana (total parenteral nutrition)
6.
Menke -ov sindrom (Menkes' syndrome)
7.
Bolesti jajnika
8.
Bromidi
Literatura:
HLORIDI (Chloride, serum)
Uvod
Hloridi u serumu su glavni anion ekstracelularne tekuine i regulatori acidobazne ravnotee.
1.
Dekompenzacija srca
2.
Bubrena tubularna acidoza bolest (renal tubular acidose)
3.
Akutno bubreno oteenje
4.
Metabolika i respiratorna acidoza
5.
Hiperparatireoidizam
6.
Dehidracija (dehydration)
7.
Pretjerana infuzija normalne slane solucije (excessive infusion of normal saline solution)
8.
Cistina fibroza: vlani test (cystic fibrosis: sweat test)
9.
Hiperparatiroidizam (hyperparathyroidism)
10.
Metabolika acidoza (metabolic acidosis)
11.
Prolongirana dijareja (prolonged diarrhea)
12.
Lijekovi: androgeni, kortikosteroidi, estrogeni, metildopa, dugotrajno lijeenje natrij
hloridom, diuretici
13.
Povean unos soli
1.
Dugotrajno povraanje
2.
Pyelonephritis
3.
Kongestivna greka srca (CHF)
4.
Metabolika alkaloza
5.
Dijabetika ketoacidoza
6.
Trovanje salicilatima
7.
Adrenokortikalna hiperfunkcija
8.
Groznica
9.
Hiponatrijemija
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
Lijekovi: kortikosteroidi, ACTH, furosemid, manitol, laksativi (hronina upotreba), teofilin,

tiazidni diuretici
Sindrom neodgovarajue sekrecije antidiuretskog hormona (SIADH)
Addison -ova bolest (Addison's disease)
Gastrina sukcija (gastric suction)
Salt-luzing nefritis (salt-losing nephritis)
Stalna-kontinuirana infuzija 5% dekstrozom (continuous infusion of D5W)
Obilno znojenje-dijaforeza (diaphoresis)
Dijareja (diarrhea)
Opekotine (burns)
Literatura:
HOLESTEROL UKUPNI (Cholesterol, Total)
Uvod
Holesterol je sastavni dio svih staninih membrana, prekursor steroidnih hormona i unih
kiselina. Bez holesterola nema ivota. Dijelom se unosi hranom, a znatan dio nastaje kao rezultat
jetrene sinteze (90%) i drugih tkiva. Holesterolom, porijeklom iz jetre, hepatociti se koriste za
sintezu unih kiselina, a ostatak se esterificira i u obliku estera holesterola u sklopu VLDL
(lipoproteina vrlo niske gustoe) otputa u krvotok. Holesterol neprestano cirkulira iz jetre do
perifernih tkiva i natrag u jetru.
Kako se holesterol u serumu nalazi i u slobodnom obliku i kao ester, ukupna koncentracija koja
se mjeri oznaava sumu slobodnoga (25-40%) i esterificiranog holesterola (60-75%), i naziva se
ukupnim holesterolom.
Normalan nalaz: djeca < 4,7 mmol/L, odrasli < 5,0 mmol/L
1.
Primarna hiperholesterolemija (primary hypercholesterolemia)
2.
3.
Ateroskleroza
4.
eerna bolest (diabetes mellitus)
5.
6.
7.
8.
Visoka holesterolska dijeta (high cholesterol diet)
9.
Trei trimester trudnoe (third trimester of pregnancy)
10.
Debljina
11.
Puenje
12.
13.
Lijekovi: estrogeni, salicilati, androgeni, kortikosteroidi, ACTH, disulfiram, adrenalin,
imipramin, levedopa, meprobamat, fenitoin, sulfonamidi
14.
Vei hirurki zahvati
1.
Nedostatak alfa-lipoproteina
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
Hepatocelularna nekroza
metastatski tumor jetre
Megaloblastina anemija
Gladovanje (starvation)
Hospitalizacija
Stres
L-asparaginoza
Lijekovi: azatioprin, klomifen, askorbinska kiselina, metildopa, 4-metilamino-antipirin,
kanamicin, inhibitori MAO, neomicin, tiroksin
Talasemija (thalassemia)
Abetalipoproteinemija (abetalipoproteinemia)
Greka jetre (hepatic failure)
Multipli mijelom-myeloma multiplex (multiple myeloma)
Policitemija vera (polycythemia vera)
Hronina mijelocistina leukemija (chronic myelocytic leukaemia)
Mijeloidna metaplazija (myeloid metaplasia)
Waldenstrom -ova makroglobulinemija (Waldenstrom's macroglobulinemia)
Literatura:
CIRCULATING ANTICOAGULANT (lupus anticoagulant)
Uvod Uzroci nalaza LA-a Literatura
Uvod
Lupusni antikoagulant (LA ili LAC) je antitijelo (IgG ili IgM) protiv fosfolipidno glikoproteinskog
kompleksa koje uzrokuje hiperaglutinaciju aktivnou krvnih ploica. Prisutnost LA odreje se
produljenjem, o fosfolipidima ovisne, koagulacijske pretrage (APTV).
Mada nosi naziv lupus antikoagulant, jer je esto bio nalaen kod ljudi oboljelih od SLE, danas ga
ee nalazimo kod ljudi bez SLE-a nego kod onih koji boluju od SLE.
Uzroci nalaza LA-a:
1.
Sistemski lupus eritematodes (SLE)
2.
Lijekovima uzrokovanim lupusom (drug-induced lupus)
3.
Tromboza
4.
Trombocitopenija sa ili bez autoimune bolesti
5.
Dugotrajna terapija fenotiazinom (long-term phenothiazine therapy)
6.
7.
Ulcerativni colitis (ulcerative colitis)
8.
9.
Post poroaj (postpartum)
10.
Hemofilija (hemophilia)
11.
Neoplazme (neoplasms)
12.
Hronini upalni status (chronic inflammatory states)
Literatura:

FAKTORI ZGRUAVANJA
(Coagulation Factors)
Uvod Referentni dometi faktora koagulacije Literatura
Uvod
Veina faktora zgruavanja sintetizira se u jetri, a veina ih ima kratak poluvijek od nekoliko sati
do nekoliko dana. Mjerenjem faktora zgruavanja u plazmi osigurava informaciju o sintetikoj
funkciji jetre, posebno gdje je njihova potronja poveana (oteenje jetre izazvano lijekovima,
virusna infekcija i alkoholni hepatitis) ili gdje njihova sinteza moe biti oteena, npr. nakon
transplatacije jetre.
Referentni dometi faktora koagulacije:
II, V, VII, VIII, IX, X, XI, XII: 50 - 150 U/dL
I II III IV V (VI) VII VIII IX X XI XII XIII -
fibrinogen
protrombin
tromboplastin, trombokinaza
kalcijum
proakcelerin, labilni faktor, Ac-globulin, Ac-G
prokonvertin, stabilni faktor, serum protrombin konverzioni ajcelerator
antihemofilini globulin (AHG), antihemolitini faktor (AHF), anitemolitini faktor A
plazma tromboplastin komponenta (PTC), antihemofilini faktor B
Stuart-Prowerov faktor, Stuart faktor
plazma tromboplastin antecedent (PTA), antihemolitini faktor C
Hageman-ov faktor, kontakt faktor, antihemolitini faktor D
fibrin stabilizirajui faktor (FSF), fibrinaza
Literatura:
AGLUTININ HLADNI TITAR

(Cold Agglutinins Titer)
Uvod
Normalan nalaz: <1:32
1.
Primarna atipina upala plua-pneumonija: mikoplazma pneumonije (primary atypical
pneumonia: mycoplasma pneumonia)
2.
3.
Citomegalovirusne infekcije (CMV infection)
4.
Drugi uzroci: jetrena ciroza, steena hemolitina anemija, promzline, multipli mijelommyeloma multiplex, limfom, malarija (Others: hepatic cirrhosis, acquired hemolytic
anemia, frostbite, multiple myeloma, lymphoma, malaria)
Literatura:
COMPLEMENT (C3, C4)
Uvod
Termolabila nespecifina supstanca (ini neto iznad 10% serumskih globulina), sloene grae,
koja se nalazi u normalnom svjeem serumu. Ako je komplenet prisutan pri sjedinjavanju
antigena sa odgovarajuim antitijelo, on se vezuje za kompleks antigen-antitijelo. Ako su u pitanju
elijski antigeni (mikroorganizmi, eritrociti i dr.), komplement u prisustvu odgovarajueg antitijela
(amboceptora) moe da izazove njihovu lizu (bakteriolizu, hemolizu i dr.)
Normalan nalaz: C3: 0.83-1.77 g/L
C4: 0.29-0.68 g/L
Uzroci povienih vrijednosti C3:
1.
Upale
2.
Zloudne bolesti
3.
Diabetes mellitus
4.
Amiloidoza
Uzroci snienih vrijednosti C3:
1.
Akutni glomerulonefritis (acute glomerulonephritis)
2.
Membranoproliferativni glomerulonefritis (membranoproliferative glomerulonephritis)
3.
Bolest imuno kompleksa (immune complex disease)
4.
Aktivni sistemski lupus eritematodes (active SLE)
5.
Uroeni nedostatak C3 (inborn C3 deficiency)
6.
Sepsa
7.
Ciroza jetre
Uzroci povienih vrijednosti C4:
1.
Upale
2.
Zloudne bolesti
3.
Diabetes mellitus
4.
Amiloidoza
Uzroci snienih vrijednsti C4:
1.
Uroeni nedostatak C4 (inborn C4 deficiency)
2.
Bolest imuno kompleksa (immune complex disease)
3.
Hipergamaglobulinemini status (Hypergammaglobulinemic states)
4.
Krioglobulinemija (cryoglobulinemia)
5.
Hereditarni-nasljedni angioedem (hereditary angioedema)
6.
Aktivni sistemski lupus eritematodes (active SLE)
7.
Serumska bolest (serum sickness)
8.
9.
Ciroza jetre
10.
Subakutni bakterijski endokarditis (subacute bacterial endocarditis)
Literatura:
KOMPLETNA KRVNA SLIKA, KKS
(Complete Blood Count)
Uvod Literatura
Uvod
Hematoloki profil vaan je za ispitivanje svih bolesnika, bez obzira na to da li imaju primarnu
hematoloku bolest ili ne.
Crvene krvne stanice - eritrociti (RBC) Mukarci: 4.5 - 6.5 x 1012/L
ene:
4.0 - 6.0 x 5 1012/L
Hemoglobin (Hb) Mukarci: 13.5 - 18 g/dl
ene:
12 - 16 g/dl
Hematokrit Mukarci: 0,4 0,54
ene:
0,37 0,49
Retikulociti: 0,5 1,5% od eritrocita
MCV (prosjeni volumen eritrocita): 80 - 100 fL
MCH (prosjeni sadraj Hb u eritrocitima): 27-32 pg
MCHC (prosjena koncentracija Hb u eritrocitima): 31-36 g/dl
RDW (rasprostranjenost crvenih krvnih zrnaca): 11.5% - 14.5%
Trombociti (Platelet count): 150 - 400 x 109/L
Bijele krvne stanice - leukociti (WBC) 3,5 11,0 x 109/L
Diferencijalna krva slika (DKS):
Neutrofili (30 75%): 1,5 7,5 x 109/L
Limfociti (5 15%): 1,0 4,0 x 109/L
Monociti (2 10%): 0,2 0,8 x 109/L
Bazofili (< 1%):
< 0,1 x 109/L
Eozinofili (1 6%): 0,04 0,4 x 109/L
Literatura:
TEST (COOMBS, DIRECT), DAT
Uvod Pozitivan nalaz Lano pozitivan nalaz Literatura
Uvod
Direktni antigloblinski test (DAT) detektuje antitijela ili komplement ili oboje u nalazu crvene krvne
slike (RBC). Koristan je kao test ispitivanja hemolitikih anemija.
1.
Autoimuna hemolitina anemija (autoimmune hemolytic anemia)
2.
Limfoproliferativni poremeaji, npr. hronina limfatina leukemija
3.
Fetalna eritroblastoza (erythroblastosis fetalis)
4.
Transfuziona reakcija (transfusion reactions)
5.
Lijekovi:alfa-metildopa, penicilini, tetraciklin, sulfonamidi, levedopa, cefalosporini,
gvinidin, insulin (drugs: -methyldopa, penicillins, tetracycline, sulfonamides, levodopa,
cephalosporins, quinidine, insulin)
Lano pozitivan nalaz daje:
1.
Moe se vidjeti kod hladne aglutinacije (May be seen with cold agglutinins)
Literatura:
ANTIGLOBULIN TEST (COOMBS), INDIRECT, IAT
Uvod
Indirektni antiglobulinski test (IAT) prezentuje antitijela u serumu.
1.
Steena hemolitina anemija (acquired hemolytic anemia)
2.
Inkompatibilno davanje krvi (incompatible cross-matched blood)
3.
Anti-rH antitijela (anti-Rh antibodies)
4.
Lijekovi: metildopa, mefenamina kiselina, levedopa (drugs: methyldopa, mefenamic
acid, levodopa)
Literatura:
BAKAR
(Copper, serum)
Uvod
Bakar je katalist pri formiranju hemoglobina i na taj nain pomae stvaranju crvne krvne slike,
kolagena i mijelina nerava.
Normalan nalaz: 70-140 g/dl (11-22 mo/L) [CF: 0.1574, SMI: 0.2 mol/L]
1.
Aplastina anemija (aplastic anemia)
2.
3.
4.
Hemohromatoza (hemochromatosis)
5.
6.
7.
Infekcija (infection)
8.
Sideropenina anemija (iron deficiency anemia)
9.
Leukemija (leukaemia)
10.
Limfom (lymphoma)
11.
Oralni kontraceptivi (oral contraceptives)
12.
Perniciozna anemija (pernicious anemia)
13.
1.
Wilsonova bolest (Wilson's disease)
2.
Menkeov sindrom (Menkes syndrome)
3.
4.
5.
Nefroza (nephrosis)
6.
Totalna parenteralna ishrana (TPN)
7.
Akutna leukemija u remisiji (acute leukemia in remission)
Literatura:
KORTIZOL (Cortisol, plasma)

Uvod
Kortizol je jedini nadbubreni hormon koji djeluje direktno na regulaciju funkcije osi hipotalamushipofiza-kora nadbubrene lijezde, odnosno moe potaknuti ili usporiti sintezu i luenje ACTH iz
hipofize, preko centara u hipotalamusu.
Meu najvanijim metabolikim uincima kortizola je stimulacija odlaganja glikogena u jetri,
odravanje glukoneogeneze, djelovanje na metabolizam kotanog tkiva, hematopoezu, miinu
aktivnost, te u funkciji imuno sistema.
Normalan nalaz:
Varira sa vremenom prikupljanja (orijentacione varijacije):
8 h: 138-635 nmol/L, 16 h: 83-441nmo/L, 20 h: 50% vrijednosti od 8 h
1.
Cushingov sindrom
2.
Ektopina produkcija ACTH hormona npr. oat elije carcinoma plua (ectopic ACTH
production (i.e., oat cell carcinoma of lung), tumori nadbubrene lijezde
3.
Gubitak normalne diuretine varijacije (loss of normal diurnal variation)
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
Trudnoa (pregnancy)
Anorexia nervosa
Akutne i hronine sistemne bolesti
Debljina
Puenje
Hemokoncentracija
Poveane koncentracije estrogenih hormona u krvi
Adrenalna ili pituitarna hiperplazija ili adenom (adrenal or pituitary hyperplasia or
adenomas)
Jatrogena hronina greka bubrega (chronic renal failure iatrogenic)
Tjelesni napor
Stres (stress)
Lijekovi: amfetamin, karbamazepin, estrogeni, tricikliki antidepresivi, oralni kontraceptivi

1.
Addisonova bolest
2.
Kongenitalna adrenalna hiperplazija
3.
Panhipopituitarizam
4.
Primarna adrenokortikalna insuficijencija (primary adrenocortical insufficiency)
autoimune bolesti, tbc bubrega, adrenoleukodistrofija, AIDS
5.
Sekundarna adrenokortikalna insuficijencija (secondary adrenocortical insufficiency)
6.
Adrenogenitalni sindrom (adrenogenital syndromes)
7.
Krvarenje
8.
Lijekovi: litij, L-dopa, klonidin, efedrin, diuretici
Literatura:
C-PEPTIDE
Uvod
C-peptid nastaje u ekvivalentnom omjeru sa inzulinom, njegove koncentracije u plazmi su vee
zbog duljeg poluvijeka. Zbog toga njegova dijagnostika vanost zaostaje za onom koja pripada
inzulinu, i pored toga ipak je bolji laboratorijski pokazatelj u praenju lijeenja eerne bolesti
ovisne o inzulinu.
Mjerenje koncentracije C-peptida u mokrai pouzdani je pokazatelj proizvedenog inzulina,
naroito kada se odreuje ukupna dnevna ekskrecija hormona.
1.
Inzulinoma (Insulinoma)
2.
Primjena lijeka sulfoniluree (sulfonylurea administration)
1.
Inzulin ovisan Diabetes mellitus (IDDM)
2.
Primjena inzulina (factitious insulin administration)
Literatura:

C-REACTIVE PROTEIN, CRP
Uvod
CRP ubraja se u skupinu proteina akutne faze ija je sinteza u jetri inducirana djelovanjem
citokina. Vrijeme porasta je izmeu 5-7 sati. Zbog sklonosti naglom padu (poluvijek 2-4 sata) slui
za procjenu terapijskog uinka.
Koncentracija CRP-a nije pouzdan pokazatelj za diferencijalnu dijagnozu virusne i bakterijske
infekcije ili neinfektivnog zbivanja. Ipak porast CRP smatra se znakom vjerovatne bakterijske
infekcije.
Normalan nalaz u likvoru: 0.02-0,1 mg/L
1.
Sepsa
2.
Bakterijske i virusne infekcije (bacterial infections)
3.
4.
Reumatska groznica (rheumatic fever)
5.
Upalna bolest crijeva (inflammatory bowel disease)
6.
7.
8.
Trei trimester trudnoe akutna faza reakcije (third trimester of pregnancy: acute-phase
reactant)
9.
Upalne i neoplastine bolesti (inflammatory and neoplastic diseases)
Literatura:
CK, CPK (Creatine Kinase)
Uvod
Jedan od najznaajnijih enzima sranog miia koji sudjeluje u energetskom metabolizmu srca je
kreatin kinaza (CK). Referentni raspon u likvoru iznosi do 10% serumske aktivnosti. U traumi se
aktivnost znatno poveava nakon nekoliko sati, a u modanom udaru nakon 24-72 sata.
Perzistiranje poveane aktivnosti znak je progresije patolokog procesa i razvoja sekundarnih
ozljeda.
Normalan nalaz: 0-130 U/L (0-2.16 kat/L) [CF: 0.01667; SMI: 0.01 kat/L]
1.
2.
Miokarditis (myocarditis)
3.
Rabdomijeloza (rhabdomyolysis)
4.
Miozitis (myositis)
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
Povrede (crush injury/trauma)

Polimiozitis (polymyositis)
Dermatomiozitis (dermatomyositis)
Snane-energine vjebe (vigorous exercise)
Distrofija miia (muscular dystrophy)
Miksedem (myxedema)
Iznenadni napadi bolesti (seizures)
Sindrom maligne hipertermije (malignant hyperthermia syndrome)
Intramuskularne injekcije (IM injections)
Cerebrovaskularni insult (CVA)
Pluna embolija ili infarct (pulmonary embolism and infarction)
Akutna disekcija aorte (acute dissection of aorta)

1.
Steroidi (steroids)
2.
Smanjenje miine mase (decreased muscle mass)
3.
Poremeaji vezivnog tkiva (connective tissue disorders)
4.
Bolest jetre zbog alkohola (alcoholic liver disease)
5.
Metastaze neoplazmi (metastatic neoplasms)
Literatura:
KREATININ KINAZA IZOENZIM
(Creatine Kinase Isoenzymes)
Uvod
Jedan od najznaajnijih enzima sranog miia koji sudjeluje u energetskom metabolizmu srca je
kreatin kinaza (CK). Ukupna aktivnost CK u serumu jedan je od najstarijih dijagnostiki specifinih
pokazatelja akutnog infarkta miokarda, posebno ako se prate dinamike promjene njene
aktivnosti u serumu.
Prema rasporedjeli u organima, smatra se da je CK-MM miini, CK-BB modani, CK-MB srani
izoenzim, dok se oznaka CK-Mi-Mi odnosi na mitohondrijalnu izoformu. Ukupna aktivnost CK u
serumu smjesa je aktivnosti citoplazmatskih dinamikih izoenzima CK-MM, CK-MB i CK-BB,
njihovih posttranslacijskih modificiranih oblika, te aktivnosti makro-CK. U serumu zdravih osoba
ukupna se aktivnosti veinom odnosi na CK-MM, dok su ostali oblici i varijante prisutni samo u
tragovima, ili se i ne mogu dokazati.
CK-MB
Klasini kliniki marker akutnog infarkta miokarda, neto je vee specifinosti od mioglobulina.
Koncentracija CK-MB kao ranog markera oteenja miokarda raste 2-6 sati od pojave infarkta, a
moe dostizati povienja i do 2-3 dana nakog infarkta.
1.
2.
Miokarditis (myocarditis)
3.
Perikarditis (pericarditis)
4.
5.
Defibrilacija srca (cardiac defibrillation)
6.
7.
8.
9.
10.
11.
Operacije srca (cardiac surgery)

Ekstenzivna rabdomijeloza (extensive rhabdomyolysis)
Naporne vjebe-trening trkai maratona (strenuous exercise - marathon runners)
Mijeana bolest vezivnog tkiva (mixed connective tissue disease)
Kardiomiopatija (cardiomyopathy)
Hipotermija (hypothermia)
CK-MM
Miini izoenzim i u serumu zdravih osoba ukupna se aktivnosti veinom odnosi na CK-MM
1.
Kra povrede (crush injury)
2.
Napadi bolesti (seizures)
3.
Sindrom maligne hipertermije (malignant hyperthermia syndrome)
4.
5.
Miozitis (myositis)
6.
Polimiozitis (polymyositis)
7.
Dermatomiozitis (dermatomyositis)
8.
Snane-energine vjebe (vigorous exercise)
9.
10.
Intramuskularne injekcije (IM injections)
11.
Akutna disekcija aorte (acute dissection of aorta)
CK-BB
Modani izoenzim
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Cerebrovaskularni inzult (CVA)

Subarahnoidalno krvarenje (subarachnoid hemorrhage)
Neoplazme: prostate, gastrointestinalnog trakta, mozga, ovarija, grudi-dojki, plua
(neoplasms: prostate, GI tract, brain, ovary, breast, lung)
Teak ok (severe shock)
Infarkt crijeva (bowel infarction)
Hipotermija (hypothermia)
Meningitis
Literatura:
KREATININ, serum
(Creatinine)
Uvod
Kreatinin nastaje spontanom, neenzimskom razgradnjom kreatina koji u stanicama u obliku
kreatin-fosfata slui kao rezervna energija (kreatin se sintetizira u jetri i u bubrezima i nakon
sinteze prelazi u krv iz koje ga odmah preuzimaju stanice miia i drugih tkiva). Odreivanje
koncentracije kreatinina u serumu je pokazatelj glomerularne filtracije
Normalan nalaz: mukarci 20 g. 124-230 mol/L, ene 20 g. 97-177 mol/L

1.
Bubrena insuficijencija: akutna i hronina (renal insufficiency: acute and chronic)
2.
Opstrukcija mokranog trakta
3.
Pad renalne perfuzije: hipotenzija, dehidratacija, kongestivna greka srca (decreased
renal perfusion: hypotension, dehydration, CHF)
4.
Akromegalija i gigantizam
5.
Diabetes mellitus
6.
Hipotireoidizam
7.
8.
Groznica
9.
ok, trauma
10.
Lipemija
11.
12.
Ketonemija (ketonemia)
13.
Lijekovi: antibiotici [aminoglikozidi, cefalosporini], hidantoin, diuretici, metildopa,
levedopa, askorbinska kiselina, androgeni, anaboliki steroidi, glukoza
1.
Smanjenje miine mase ukljuujui amputacije i starije osobe (decreased muscle
mass - including amputees and older persons)
2.
Trudnoa (pregnancy)
3.
Lijekovi: citrati, oksalati, bilirubin, androgeni, anaboliki steroidi
4.
Dugotrajna malaksalost (prolonged debilitation)
Literatura:
KREATININ KLIRENS
(Creatinine Clearance)
Uvod
Kreatinin klirens je najpraktiniji marker bubrene funkcije. Uobiajeni postupak je 24-satno
skupljanje urina i mjerenje serumskog kreatinina te laboratorijska procjena bolesnikova klirensa
Normalan nalaz: 75-124 ml/min (1.24-2.08 ml/sec) [CF: 0.01667; SMI: 0.02 ml/sec]
1.
Trudnoa (pregnancy)
2.
Vjebe (exercise)
1.
Bubrena-renalna insuficijencija (renal insufficiency)
2.
Lijekovi: cimetidin, prokainamid, antibiotici, gvinidin (drugs: cimetidine, procainamide,
antibiotics, quinidine)
Literatura:

KRIOGLOBULINI
(Cryoglobulins, serum)
Uvod Prisutnost Literatura
Uvod
Krioglobulini su serumski globulini IgG ili IgM skupine koji su povieni kod autoimunih bolesti, kao
to je SLE i u drugim sluajevima kao to je limfatina leukemija i hemolitike anemije.
Normalan nalaz: ne prikazuju se
Prisustvo daju:
1.
Kolageno-vaskularne bolesti (collagen-vascular diseases)
2.
SLE
3.
Hronina limfocistina leukemija (CLL)
4.
Hemolitina anemija (hemolytic anemias)
5.
6.
7.
8.
Hodgkin -ova bolest (Hodgkin's disease)
Literatura:
EOSINOPHIL COUNT
(Eozinofili)
Uvod
Eozinofili su jedna od komponenata DKS bijele krvne loze
Normalan nalaz: 1 - 6% eozinofila u DKS
Smatra se da apsolutna eozinofilija postoji ako je broj eozinofiia >0,5 x 109/L
Uzroci povienih vrijednosti / Uzroci eozinofilije
1.
Infekcija (parazitna, tbc, arlah, gljivina)
2.
Alergija, alergijska bronhopulmonalna aspergiloza, astma
3.
Kokcidioidomikoza
4.
Bolesti vezivnog tkiva/autoimuni poremeaji (reumatoidni artritis, poliarteritis nodoza,
Wegenerova granulomatoza, Churg-Straussov sindrom, eozinofilni fasciitis, sindrom
eozinofilije-mijalgije, eozinofilni miozitis, eozinofilni gastroenteritis, Lofflerov endokarditis,
ulcerozni i regionalni enteritis)
5.
Atopini poremeaji (sezonski alergijski rinitis, hronina urtikarija, atopini dermatitis)
6.
Malignitet, neoplazme (solidni rak, akutna i hronina eozinofilna leukemija, Tlimfoblastini limfom, akutna limfatina leukemija, hronina mijeloina leukemija, Hodgkin
limfom, Non-Hodgkin limfom)
7.
Mijelodisplastini sindrom
8.
Mijeloproliferativni poremeaji
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
Sistemska mastocitoza
Kone bolesti (povremeni angioedem sa eozinofilijom, bulozni pemfigoid, Kimurina
bolest, pemfigus)
Lijekovima izazvana eozinofilija (npr. ingestija L-triptofana)
Imunodeficijentna stanja
Hipereozinofilni sindrom
Insuficijencija nadbubrene lijezde
Ateroembolijska bolest
Eozinofilna pneumonija (akutna ili hronina)
Zraenje / radio terapija
Pernciozna anemija
Literatura:
SEDIMENTACIJA ERITROCITA, SE
(Erythrocyte Sedimentation Rate - Westergren)
Uvod
SE eritrocita je mjera za taloenje eritrocita u uzroku krvi sa antikoagulansom tokom jednog sata.
SE korelira sa sposobnou eritrocita da agreriraju. U bolesnim stanjima najei uzrok poviene
SE je poviena koncentracija proteina. Proteini djelovanjem na povrinski naboj eritrocita
uzrokuju njihovu agregaciju i na taj nain povisuju SE. SE je nespecifini pokazatelj i male
dijagnostike vrijednosti, ali korisna je za praenje napretka bolesti i odgovora na lijeenje.
Normalan nalaz: Mukarci: 0-15 mm/hr ene: 0-20 mm/hr
1.
2.
Infekcije (infections)
3.
4.
5.
Upalni-inflamatorni statusi: reaktantna akutna faza (inflammatory states: acute-phase
reactant)
6.
7.
8.
Rule formacije: grupe crvenih krvnih zrnaca (rouleaux formation)
9.
Anemija
10.
Disproteinemija
1.
Bolest srpastih elija (Sickle cell disease)
2.
Policitemija (polycythemia)
3.
Kortikosteroidi (corticosteroids)
4.
Sferocitoza (spherocytosis)
5.
Anizocitoza (anisocytosis)
6.
Hipofibrinogenemija (hypofibrinogenemia)
7.
Porast viskoznosti seruma (increased serum viscosity)
8.
Poliglobulija
Literatura:
EXTRACTABLE NUCLEAR ANTIGEN
(ENA complex, anti-RNP antibody, anti-Sm, anti-Smith)
Uvod
Ciljni antigen su proteini B, B1 i D koji u kompleksu sa, uridinom bogatom, ribonukleinskom
kiselinom ine male jezgrine ribonukleoproteinske estice (snRNP).
Prisutnost / Prikazuje ga:
1.
Sistemski lupus eritematodes (SLE) 25-30% bolesnika
2.
Reumatoid artritis (rheumatoid arthritis) 1-5% bolesnika
3.
Sjgren -ov sindrom (Sjgren's syndrome)
4.
Mjeana bolest vezivnog tkiva (mixed connective tissue disease - MCTD) 1-5%
bolesnika
Literatura:
FECAL FAT (Quantitative, 72-satna kolekcija)
(Fekalna masa)
Uvod Literatura
Uvod
Normalan nalaz: 2-6 g/24 hr (7-21 mmol/dl) [CF: 3.515; SMI: 1 mmol/dl]
1.
Malapsorpcioni sindrom (malabsorption syndrome: refer to Section 20-5)
Literatura:
FERRITIN, serum
Uvod
U feritinu su vezane tkivne rezerve eljeza. U akutnoj fazi jetrene bolesti praene nekrozom
povisuje se koncentracija serumskukog eljeze, kao i koncentracija feritina, jer oteeni hepatociti
ne mogu zadrati stanine rezerve feritina i eljeza.
Normalan nalaz: 100 200 ng/ml
1.
Akutna leukemija
2.
Upalne bolesti (infekcija plua, uro-trakta, reumatoidni artritis, osteomijelitis)
3.
Bolest jetre: feritin raste zbog nekroze hepatocita (liver disease: ferritin elevated from
necrotic hepatocytes)
4.
Neoplazme: neuroblastom, limfomi, leukemija, karcinom grudi-dojki (neoplasms:
neuroblastomas, lymphomas, leukemia, breast carcinoma)
5.
Terapija nadoknade eljeza (iron replacement therapy)
6.
7.
Hemosideroza (hemosiderosis)
1.
Sideropenina anemija (iron deficiency anemia)
Literatura:
ALFA - FETOPROTEIN (AFP)
Uvod
AFP je tumorski marker za pomo u dijagnosticiranju i praenju bolesnika sa primarnim tumorom
jetre (hepatocelularnm karcinomom)i karcinomom testisa. Ako se radi o karcinomu testisa, AFP
se odreuje u kombinaciji sa beta-horionskim gonadotropinom.
AFP - onkofetalni protein (po strukturi glikoprotein) je glavni protein plazme u ranom ivotu ploda,
sintetizira se u fetalnoj jetri, umanjanoj vreici i u fetalnom probavnom traktu. Obavlja osmotsku
regulaciju, imunosupresiju i transportnu ulogu. Normalno se stravara u fetusu i nakon roenja
koncentracija u krvi se naglo smanjuje.
Visokom koncentracijom AFP u plodovoj vodi i serumu majke uspjeno se dijagnosticira 80-90%
sluajeva nepotpunog zatvaranja ovojnica CNS-a i prednjeg trbunog zida.
Istovremeno odreivanje AFP i CEA (karcinoembrionalnog antigena) u serumu omoguuje
razlikovanje hepatocelularnog karcinoma i metastatskog karcinoma jetre (72% bolesnika sa
metastatskim karcinomom jetre ima patoloke vrijednosti CEA).
U odraslih zdravih osoba (izuzev trudnica) koncentracija AFP je nemjerljiva.
Normalan nalaz: < 9,92 g/L]
1. Hepatocelularni karcinom: uobiajena vrijednost >1000 ng/ml (hepatocellular carcinoma:
usually values >1000 ng/ml)
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
GeRminalne neoplazme: testisa, ovarija, medijastinuma, retroperitoneuma (germinal

neoplasms: testis, ovary, mediastinum, retroperitoneum)
Bolesti jetre: alkoholna ciroza, akutni hepatitis, hronini aktivni hepatitis (liver disease:
alcoholic cirrhosis, acute hepatitis, chronic active hepatitis)
Fetalna anecefalija (fetal anencephaly)
Spina bifida (spins bifida)
Karcinom bazalnih elija (basal cell carcinoma)
Karcinom grudi-dojki (breast carcinoma)
Karcinom pankreasa (pancreatic carcinoma)
Karcinom eluca (gastric carcinoma)
Retinoblastoma
Ezofagealna atrezija (esophageal atresia)
Literatura:
FDP
(Fibrin Degradation Product)
Uvod
Fibrin degradacijski produkt, skupa sa koagulacijskim studijima i D-dimerima, je znaajan
pokazatelj za diseminiranu intravaskularnu koagolucaju.
Normalan nalaz:<10 pg/ml
1.
2.
Primarna fibroliza (primary fibrinolysis)
3.
Pluna embolija (pulmonary embolism)
4.
Tea bolest jetre (severe liver disease)
Napomena: Prisustvo reumatoidnih faktora moe uzrokovati lano povienje FDP-a
Literatura:
FIBRINOGEN
Uvod
Vrsta globulina (rastvorljive bjelanevine) krvne plazme, limfe, transudata i eksudata. Pri
zgruavanju krvi, dejstvom trombina pretvara se u nerastvorljivi fibrin.
Normalan nalaz: mukarci i ene iznad 10 godina 1,8 3,5 g/L

1.
Upale tkiva ili oteenja: reaktantna proteinska akutna faza (tissue inflammation or
damage: acute-phase protein reactant)
2.
Akutne infekcije (acute infection)
3.
Maligne / zloudne bolesti
4.
Nefritiki sindrom
5.
Debljina
6.
Menstruacija
7.
8.
Trudnoa (pregnancy)
9.
1.
2.
Hereditarna-nasljedna afibrinogenemija (hereditary afibrinogenemia)
3.
Primarna ili sekundarna fibrinoliza (primary or secondary fibrinolysis)
4.
Tjelesni napor
5.
Etanol
6.
Androgeni
7.
Valproina kiselina
8.
Kaheksija (cachexia)
Literatura:
FOLATE, ACIDUM FOLICUM (Folic Acid, Folat, Folna kiselina)
Uvod
Folna kiselina je potrebna za normalno sazrijevanje eritrocita.
Normalan nalaz:
Plazma: mukarci i ene > 16 godina 7 45 nmol/L
Eritrociti (RBC): > 16 godina 317 - 1422 nmol/L
1.
Terapija folnom kiselinom
2.
Manjak vitamina B12 (serumski folati)
3.
Virusni hepatitis
4.
Vegeterijanska dijeta
1.
Nedostatak folne kiseline: neadekvatnan unos, malapsorpcija, malnutricija
5.
Puenje i alkoholizam
6.
Etanol
7.
Lijekovi: antikonvulzivi, aspirin, estrogeni, antacidi, oralni kontraceptivi)
8.
Hemolitina anemija (hemolytic anemia)
9.
Maligne / zloudne bolesti
10.
Manjak vitamina B12 (eritrocitni folati)
Literatura:

SLOBODNI TIROKSIN INDEKS
(Free Thyroxine Index)
Uvod
Normalan nalaz: 1.1 - 4.3
Uzroci povienih vrijednosti T4 :
1.
Hipertiroidizam: Graves -ova bolest, toksina nodularna gua, hipofizni TSH sekretirajui
tumori, T4 tirotoksikoza (hyperthyroidism: Graves disease, toxic nodular goiter, pituitary
TSH-secreting tumors, T4 thyrotoxicosis)
2.
Hipotiroidizam: periferni ne-odgovor (peripheral unresponsiveness)
3.
Trudnoa (pregnancy)
4.
Estrogeni (estrogens)
5.
Akutni infektivni hepatitis (acute infectious hepatitis)
6.
7.
Familijarni uzroci (familial)
8.
Fluorouracil, klofibrat, heroin, metadon (fluorouracil, clofibrate, heroin, methadone)
Uzroci snienih vrijednosti T4 :
1.
Hipotiroidizam: primarni, sekundarni, tercijarni (hypothyroidism: primary, secondary,
tertiary)
2.
Androgeni, glukokortikoidi (androgens, glucocorticoides)
3.
4.
Ciroza (cirrhosis)
5.
Akroegalija (acromegaly)
6.
Hiponatrijemija (hyponatreiemia)
7.
Fenitoin, aspirin i drugi nesteroidni protivupalni lijekovi, visoke doze penicilina,
asparaginoza (phenitoin, ASA and other NSAIDs, high-dose penicillin, asparaginase)
8.
Hronine iscrpljujue bolesti (chronic debilitating illness)
9.
Familijarni uzroci (familial)
Literatura:
FTA-ABS (serum)
Uvod Pozitivna reakcija Literatura
Uvod
Normalan nalaz: nereaktivan
Pozitivnu reakciju daju:
1.
Sifilis, lues (Syphilis)
2.
3.
4.
Druge bolesti uzrokovane treponemom: frambezija, pinta, endemini sifilis-nevernalni

sifilis (other treponemal diseases: yaws, pinta, bejel)
Trudnoa (pregnancy)
Literatura:
GASTRIN (serum)
Uvod
Gastrin je po svojoj hemijskoj strukturi peptid koji je u tkivma i krvnoj cirkulaciji prisutan u nekoliko
aktivnih oblika. Fizioloki uinci gastrina jesu stimulacija luenja eludane kiseline, enzima
pankreasa, unutarnjeg faktora i pepsina. Koncentracija serumskog gastrina glavna je pretraga za
dokazivanje gastrinoma.
Normalan nalaz: mukarci i ene 16-60 g. 25-90 ng/L, > 60 g. < 100
1.
Zollinger-Ellison -ov sindrom: gastrinom (Zollinger-Ellison syndrome: gastrinoma)
2.
Hronini atrofini gastritis (chronic atrophic gastritis)
3.
Hronina bolest bubrega (chronic renal disease)
4.
Hipertireoidizam (Hyperthyreoidismus)
5.
6.
Zauzet-okupiran antrum eluca (retained gastric antrum)
7.
Ulcus ventriculi (gastric ulcer)
8.
Opstrukcija pilorusa (pyloric obstruction)
9.
Maligne neoplazme eluca (malignant neoplasms of the stomach)
10.
Lijekovi: H2 blokatori, omeprazol, terapija kalcijem, kateholamini, inzulin, cimetidin
11.
Ulcerativni colitis (ulcerative colitis)
1.
Hipotireoidizam
2.
Atropin
3.
Litij
Literatura:
GLOMERULAR BASEMENT MEMBRANE ANTIBODY
Uvod
Antitijela bazalne glomerularne membrane ukoliko se sintetiziraju u organizmu mogu biti uzronik
bolesti imunokompleksa ili autoimune bolesti, te glomerulonefritis moe biti posljedica toga.

1.
2.
Glomerulonefritis
Goodpasture -ov sindrom (Goodpasture's syndrome)
Literatura:
UK, GUK, GLUCOSE FASTING
(eer u krvi)
Uvod Kriteriji za dijagnozu dijabetesa Uzroci povienih vrijednosti Uzroci snienih vrijednosti
Literatura
Uvod
Normalan nalaz (natate): MGH 70 110 mg/dL; SI 3,9 6,1 mmol/L)
Kriteriji za dijagnozu dijabetesa
Simptomi dijabetesa plus sluajni nalaz glukoze u plazmi 11,1 mmol/L ili
Nivo glukoze natate 7 mmol/L) ili
Za vrijeme OGTT-a nivo glukoze nakon dva sata 11,1 mmol/L

Uzroci povienih vrijednosti (hiperglikemije)
1.
Diabetes mellitus
2.
Mjerenje nakon obroka
3.
Nedavna, i.v. infuzija glukoze
4.
Trenutna i.v. infuzija glukoze
5.
Lijekovi (glukokortikoidi, beta blokatori, nikotinska kiselina, estrogeni)
6.
Stresna hiperglikemija
7.
Cushingov sindrom
8.
Akromegalija
9.
Feokromocitom
10.
Glukagonom
11.
Bolest jetre
12.
Pankreatitis
Uzroci snienih vrijednosti (hipoglikemije)
1.
Hipoglikemija izazvana lijekovima (inzulin, oralni hipoglikemici, pentamidin, kinin,
sulfonamidi i salicilna kiselina rijetko)
2.
Hipoglikemija izazvana alkoholom
3.
Bolest jetre
4.
Bubrena bolest
5.
Bolest srca
6.
Sepsa
7.
Gladovanje
8.
9.
Hipopituitarizam
10.
Malignomi: tumori guterae koji nisu beta stanini, fibrosarkom, mezoteliom,
rabdomiosarkom, lejomiosarkom, liposarkom, hemangiopericitom, neurofibrom,
11.
12.
13.
14.
15.
limfosarkom, hepatocelularni karcinom, tumori kore nadbubrene lijezde, karcinoidni

tumori
Inzulinom
Autoimuna hipoglikemija (antitijela na inzulin, antitijela na inzulinske receptore)
Postprandijalna hipoglikemija (priroeni nedostaci enzima ukljuenih u metabolizam
ugljikohodrata)
Nasljedna intolerancija fruktoze
Galaktosemija (nutritivna hipoglikemija nastaje nakon gastrektomije, idiopatska
funkcionalna hipoglikemija)
Literatura:
GLUCOSE, POSTPRANDIAL
Uvod
Normalan nalaz: <140 mg/dl (<7.8 mmol/L) [CF: 0.05551; SMI: 0.1 mmol/L]
1.
eerna bolest (Diabetes mellitus)
2.
Netolerantnost na glukozu (glucose intolerance)
1.
Postgastrointestinalna resekcija (postgastrointestinal resection)
2.
Reaktivna hipoglikemija (reactive hypoglycaemia)
3.
Nasljedna-hereditarna netolerantnost na fruktozu (hereditary fructose intolerance)
4.
Galaktosemija (galactosemia)
5.
Preosjetljivost na leucin (leucine sensitivity)
Literatura:
GLUCOSE TOLERANCE TEST
Uvod Abnormalan nalaz Literatura
Uvod
Normalne vrijednosti nakon jela:
30 min: 30-60 mg/dl (1.65-3.3 mmol/L,) [CF: 0.05551; SMI: 0.1 mmol/L]
60 min: 20-50 mg/dl (1.1-2.75 mmol/L) [CF: 0.05551; SMI: 0.1 mmol/L]
120 min: 5-15 mg/dl (0.28-0.83 mmol/L) [CF: 0.05551; SMI: 0.1 mmol/L]
180 min: stepen za vrijeme jela ili ispod
Abnormalan nalaz daje:
1.
Netolerantnost na glukozu (glucose intolerance)
2.
3.
4.
5.
6.
Cushing -ov sindrom (Cushing's syndrome)

Akromegalija (acromegaly)
Feokromocitom (pheochromocytoma)
Gestacioni povien eer-dijabetes: za vrijeme trudnoe povien eer (gestational
diabetes)
Literatura:
GLUCOSE-6-PHOSPHATE DEHYDROGENASE SCREEN (blood), G-6-PD
Uvod
Deficit G-6-PD je najea nasljedna enzimopatija, spolno vezani poremeaj, koji uzrokuje
hemolizu (ako je osoba izloena infekciji ili odreenim lijekovima).
Normalno, G-6-PD reducira stanini NADPH (nukotinamid-adenin-dinukleotid fosfato oblik) pri
oksidaciji glukoza-6-fosfata osiguravajui izvor energije za odravanje staninog glutationa u
reduciranom obliku. Ako nema reduciranog glutationa lijekovi oksidativno oteuju eritrocite
Ako je nedostatak otkriven, kvantitacija G-6-PD je neophodna; prikaz G-6-PD moe biti lano
interpretiran kao normalan nalaz poslije jedne epizode hemolize jer vei G-6-PD deficit moe
unititi elije (If a deficiency is detected, quantitation of G-6-PD is necessary; a G-6-PD screen
may be falsely interpreted as "normal" after an episode of hemolysis because most G-6-PD
deficient cells have been destroyed).
Uzrok povienih vrijednosti:
1.
Hemolitika anemija
2.
Stres
3.
Retikulocitoza u novoroenadi > 50%
Uzrok snienih vrijednosti:
1.
Uroeni nedostatak enzima
Literatura:
GGT
(-Glutamyl Transferase)
Uvod
GGT je enzim koji katalizuje prenos gama-glutamil grupe sa peptida davaoca na peptid primaoca.
-GT je povien u mnogim vrstama bolesti jetre i unih puteva, te je zato njegova upotreba u
razluivanju razliitih vrsta jetrene bolesti ograniena i nije specifian za jetrenu bolest jer
povien nivo moe biti odraz bolesti drugih organa, kao to su bubreg, guteraa i
crijeva.
-GT ima ulogu u procjeni bolesnika koji imaju izolirani porast alkalne fosfataze. Kod tih
bolesnika porast alkalne fosfataze moe biti hepatobilijarnog ili kotanog porijekla. Ako je
nivo -GT poviena, tada je porast alkalne fosfataze hepatobilijarnog porijekla. Ako je
nivo -GT normalan, tada se kliniar treba usredotoiti na bolesti kostiju koje se oituju
povienim nivoom alkalne fosfataze.
Normalan nalaz: mukarci > 20 g. 11-55 U/L
ene
> 20 g. 9-35 U/L
1.
Akutni virusni hepatitis
2.
Hepatitis, steatoza i ciroza jetre
3.
Hronina bolest jetre uzrokovane alkoholom (chronic alcoholic liver disease)
Postoji izravna veza izmeu uzimanja alkohola i -GT. Nivo -GT moe ostati povien
sedmicama nakon prestanka hroninog uzimanja alkohola.
4.
Opstrukcijski ikterus
5.
Primarna bilijarna ciroza
6.
Sklerozirajui holangitis
7.
Cistina fibroza
8.
9.
Diabetes mellitus
10.
Neoplazme: hepatoma, metastatske bolesti jetre, karcinom pankreasa (neoplasms:
hepatoma, metastatic disease to the liver, carcinoma of the pancreas)
11.
12.
Bolesti bubrega, pankreasa i crijeva
13.
14.
Trauma
15.
16.
Sepsa (sepsis)
17.
Lijekovi: karbamazepin, cimetidin, furosemid, heparin, izotretinon, metotreksat, oralni
kontraceptivi, fenobarbital, fenitoin i valproina kiselina.
Literatura:
HbA1C (Glycated - Glycosylated Hemoglobin)
Uvod
Nivo glikatnog hemglobina reflektuje nivo kontrole glukoze prethodnih 60-90 dana.
Normalan nalaz za nedijabetiare: 5.5% - 8.5%, za dijabetiare 7.5% - 11.5% (dobra kontrola),
11.5% - 15% (osrednja kontrola), preko 15% (loa kontrola).
1.
Diabetes mellitus, nekontrolirani
2.
Trovanje olovom (lead toxicity)
3.
Alkoholizam (alcoholism)
4.
Sideropenina anemija-usljed nedostatka gvoa (iron deficiency anemia)
5.
Hipertrigliceridemija (hypertriglyceridemia)

1.
2.
Snienje broja eritrocita (decreased RBC survival)
3.
Trudnoa (pregnancy)
4.
Akutni ili hronini gubitak krvi (acute or chronic blood loss)
5.
Hronina bolest bubrega (chronic renal failure)
6.
Inzulinoma (insulinoma)
7.
Kongenitalna sferocitoza (congenital spherocytosis)
Literatura:
HAM TEST (acid serum test)
(Hamov test)
Uvod Pozitivan nalaz Lano pozitivan nalaz Literatura
Uvod
Hamov test (test zakiseljavanja seruma) je specifian test za dijagnozu paroksizmalne none
hemoglobinurije (PNH je jedini oblik steenog poremeaja eritrocitne membrane, gdje
poremeaj zahvata sve tri loze: eritrocitnu, leukocitnu i trombocitnu).
1.
Paroksizmalna nona hemoglobinurija (paroxysmal nocturnal hemoglobinuria - PNH)
Lano pozitivan nalaz daju:
1.
Nasljedna-hereditarna ili steena sferocitoza (hereditary or acquired spherocytosis)
2.
Skora transfuzija sa starim eritrocitima (recent transfusion with aged RBC)
3.
4.
Mijeloproliferativni sindrom (myeloproliferative syndromes)
5.
Leukemija (leukemia)
6.
Nasljedna-hereditarna diseritropoetina anemija tip II (hereditary dyserythropoietic
anemia type II - HEMPAS)
Literatura:
HAPTOGLOBIN (serum)
Uvod
Haptoglobini su serumski proteini koji se sintetizuju u jetri i ija je uloga uklanjanje slobodnog
plazma hemoglobina.
Normalan nalaz: 0,26-1,85 g/L

1.
Upalne bolesti: reaktantne akutne faze (inflammation: acute-phase reactant)
2.
Maligne i autoimune bolesti
3.
4.
Bubrene bolesti
5.
Trauma
6.
Hirurki zahvati
7.
Lijekovi: androgeni, steroidi (drugs: androgens, steroid therapy)
8.
Diabetes mellitus
9.
Opstruktivna bolest jetre (obstructive liver disease)
1.
Autoimuna hemolitika anemija
2.
Malarija
3.
Sarkoidoza
4.
Sferocitoza
5.
Talasemija major
6.
Estrogeni
7.
Transfuzijske reakcije
8.
Megaloblastina anemija (megaloblastic anemia)
9.
Teka bolest jetre (severe liver disease)
10.
Veliki hematomi tkiva (large tissue hematomas)
11.
12.
Lijekovi: oralni kontraceptivi (drugs: oral contraceptives)
Literatura:
HEMOGLOBIN i HEMATOCRIT
Uvod
Hemoglobin se odnosi na koncentraciju hemoglobina u krvi. Hematokrit je definiran kao postotak
krvi koji sainjavaju eritrociti. Hemoglobin i hematokrit u osnovi pruaju iste podatke.
Budui da je ova povezanost vrsta, nije potrebno objavljivati nalaze i hemoglobina i hematokrita.
Koji e se od njih raditi, stvar je sklonosti lijenika. Uzroci lano povienih razina hemoglobina
obuhvaaju Iipeminu plazmu i jako povean broj leukocita (>50.000/mm3). Uzroci lano visokih
razina hematokrita ukljuuju krioproteine, divovske trombocite i jako povienje broja leukocita
Normalne vrijednosti
(HGB, odrasle ene MHG 12,0 16,0 g/dL; SI 7,4 9,9 mmol/L)
(HGB odrasli mukarci MHG 13,0 18,0 g/dL; SI 8,1 11,2 mmol/L)
(HTC, odrasle ene MHG 36,0 46,0; SI 0,36 0,46)
(HTC, odrasli mukarci MHG 37,0 0,49; SI 0,37 -0,49)
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Hemokoncentracija (hemoconcentration)
Tjelesni napor
Policitemija rubra vera (polycythemia rubra vera)
Hronina opstruktivna bolest plua (COPD)
Velike visine (high altitudes)
Hiperbilirubinemija
Jaka lipemija
Bubreni tumori

1.
Krvarenje: gastrointestinalno, genitourinarno (hemorrhage: GI, GU)
2.
Anemija (anemia)
3.
Maligniteti
4.
Trudnoa
Literatura:
ELEKTROFOREZA HEMOGLOBINA
(Hemoglobin Electrophoresis)
Uvod Normalan nalaz Literatura
Uvod
Elektroforeza hemoglobina je kljuna pretraga u dijagnostici talasemije, uz kvantativno
odreivanje relativnog odnosa pojedinih hemoglobinskih vrpci (HbA, HbA2, HbF).
Kod zdrave osobe oko 97% hemoglobina ini HbA dok na HbA2 otpada oko 2-3%, a na HbF
manje od 1%. U talasemiji se zbog mutacije gena za alfa-lanace ili beta-lance smanjuje sinteza
adultnog hemoglobina (HbA), a poveava se koliina hemoglobina koji ne sadravaju lanac koji
se ne moe sintetizovati: HbF, HbA2, HbH ili Bartov Hb, ovisno o tipu poremeaja.
Normalan nalaz:
HbA1 : 95-98%
HbA2: 1.5-3.5%a
HbF: <2%
HbC: negativan/odsutan
HbS: negativan/odsutan
Literatura:
HEPATITIS A ANTIBODY
Uvod
1.
Virusni hepatitis A; moe biti IgM ili IgG: ako je IgM tada se radi o akutnom hepatitisu; a
ako je IgG radi se prethodnoj infekciji sa hepatitisom A (viral hepatitis A; can be IgM or
IgG: if IgM, acute hepatitis A; if IgG, previous infection with hepatitis A)
Literatura:
HBsAg
(Hepatitis B Surface Antigen)
Uvod
1.
Akutni virusni hepatitis tip B (acute viral hepatitis type B)
2.
Hronini hepatitis B (chronic hepatitis B)
Literatura:
HETEROPHIL ANTIBODY
Uvod
Pozitivan nalaz daje:
1.
Literatura:
HDL CHOLESTEROL
(High-Density Lipoprotein)
Uvod
Lipoproteini visoke gustoe (HDL) transportuju holesterol od perifernih tkiva do jetre (oko 20-30%
ukupnog holesterola u serumu). Kako se tako smanjuje viak holesterola sa periferije, moe se
smatrati svojevrsnom zatitom od nastanka ateroskleroze. Koncentracija HDL-holesterola,
obrnuto, korelira sa rizikom nastanka koronarne bolesti.
Normal nalaz: mukarci > 1.0 mmol/L, a ene > 1.2 mmol/L
1.
Primarna bilijarna ciroza
2.
Hronini hepatitis
3.
Trovanje
4.
5.
Debljina
6.
Puenje
7.
Lijekovi: etanol, oralni kontraceptivi, estrogeni, nikotinska kiselina, fenitoin, poliklonirani
hidrokarbonati
8.
Vei hirurki zahvati
1.
Tangier -ova bolest (Tangier disease)
2.
Ateroskleroza
3.
Hiperlipoproteinemija III
4.
Diabetes mellitus
5.
Nedostatak apoproteina (deficiency of apoproteins)
6.
Bolesti jetre i bubrega
7.
Ingestija probukola (probucol ingestion)
8.
Lijekovi: hidrohlortiazid, progesteron, citrati, oksalati, fluoridi
Literatura:
HLA ANTIGENS
Uvod Udrueni poremeaji Literatura
Uvod
Ljudski leukocitni antigeni spadaju u genske markere. Potvrena je povezanost uestalosti tipa 1
Diabetes mellitus-a sa glavnim genskim sistemom tkivne podudarnosti (MHC), odnosno genskim
sistemom ljudskih leukocitnih antigena (HLA) koji definira i odreenu predodreenost ili poveanu
osjetljivost i na neke druge auto-imune bolesti.
Udruene poremeaje daju:
1.
Akutne reakcije (acute reaction)
2.
3.
Hronine upale, ciroza, granulomatozne bolesti, reumatsko-kolagena grupa (chronic
inflammation, cirrhosis, granulomatous siaeases, rheumatoid-collagen group
4.
Hipogamaglobulinemija (hypogammaglobulinemia)
5.
Mijelom, Waldenstrom -ova makroglobulinemija, idiopatska ili sekundarna gamapatija
(myeloma, Waldenstroms macroglobulinemia, idiophatic or secondary monoclonal
gammopathy)
Literatura:
HIV-1 (Human Immunodeficiency Virus Antibody, type 1)
Uvod Abnormalan nalaz Literatura
Uvod
Normalan nalaz: ne detetkuje se
Abnormalne rezultate daju:
Sida-AIDS-HIV antitijela se obino pokazuju u krvi 1-4 mjeseca poslije infekcije
Redoslijed testiranja (testing sequence):

1.
ELISA je preporuljivi inicijalni skrining test. Osjetljivost i specifinost je >99%. Lano
pozitivna ELISA se moe pokazati kod autoimunih poremeaja, primjena imunih globulina
proizvedenih prije 1985 unutar 6 nedelja od testiranja, prisutnost reumatoidnih faktora,
prisustvo DLA-DR antitijela kod multigravidnih ena, primjena vakcine protiv gripe unutar
3 mjeseca od testiranja, hemodijaliza, pozitivan plazma reagin test, stanoviti medicinski
poremeaji: hemofilija, hipergamaglobulinemija, alkoholni hepatitis.
2.
Pozitivna ELISA se potvruje sa Western blotom Lano pozitivan Western blot moe biti
uzrokovan poremeajima vezivnog tkiva, humanim leukocitnim antigen antitijelima,
poliklonalnom gamapatijom, hiperbilirubinemijom, prisustvom antitijela od drugih humanih
retrovirusa, unakrsnim reakcijama sa drugim nevirusno dobivenim proteinima kod zdravih
osoba.
Kolebljiv nalaz Western blota moe se nai kod pacijenata koji boluju od side (Sida,
AIDS, HIV) sa uznapredovalom imunodeficijencijom zbog gubitka antitijela, i kod
recentne HIV Infekcije.
3.
Polimerazna lanana reakcija se koristi da potvrdi neodlune Vestern blot rezultate ili
negativne rezultate u osoba sa suspektnom HIV infekcijom.
HLA antigeni udrueni sa odreenim bolestima:

Antigen
Stanje
HLA-B27
Ankilozni spondilitis (Ankylosing spondylitis)
Reiter -ov sindrome (Reiters syndrome)
Psoriatini artritis (Psoriatic arthritis)
HLA-A10, B18, Dw2
C2 nedostatak (C2 deficiency)
HLA-A2, B40, Cw3
C4 nedostatak (C4 deficiency)
HLA-B7, Dw2
Multipla skleroza (Multiple sclerosis)
HLA-A3
Hemohromatoza (Hemochromatosis)
HLA-B8, Dw3
Bolesti probave (Celiac disease)
HLA-B8, Dw3
Dermatitis herpetiforis
HLA-B8
Mijastenija gravis (Myasthenia gravis)
HLA-B8
Hronini aktivni hepatitis kod djece (Chronic active hepatitis in children)
HLA-Drw4
Aktivni hronini hepatitis kod odraslih (Active chronic hepatitis in adults)
HLA-B13, Bw17
Psorijaza (Psoriasis)
Literatura:

IMMUNE COMPLEX ASSAY
Uvod Detekcija Literatura
Uvod
Detetkuju ga:
1.
Kolageno-vaskularni poremeaji (collagen-vascular disorders)
2.
Glomerulonefritis (glomerulonephritis)
3.
Neoplazme-neoplastine bolesti (neoplastic diseases)
4.
Malacija-razmekavanje (malatia)
5.
6.
Hronini akutni hepatitis (chronic acute hepatitis)
7.
Bakterijski endokarditis (bacterial endocarditis)
8.
Vaskulitis (vasculitis)
Literatura:
IMMUNOGLOBULINS
(Imunoglobulini)
Uvod
Normalan nalaz:
IgA: 50-350 mg/dl (0.5-3.5 g/L) [CF: 0.01; SMI: 0.01 g/L]
IgD: <6 mg/dl (<60 mg/L) [CF: 0.01; SMI: 0.01 g/L]
IgE: <25 g/dl (<0.00025 g/L) [CF: 0.01; SMI: 0.01 g/L]
IgG: 800-1500 mg/dl (8-15 g/L) (CF: 0.01; SMI: 0.01 g/L]
IgM: 45-150 mg/dl (0.45-1.5 g/L) [CF: 0.01; SMI: 0.01 g/L]
Uzroci povienih vrijednosti IgA:
1.
Limfoproliferativni poremeaji (lymphoproliferative disorders)
2.
Berger -ova nefropatija (Berger's nephropathy)
3.
Hronine infekcije (chronic infections)
4.
Autoimuni poremeaji (autoimmune disorders)
5.
Uzroci povienih vrijednosti IgE:
1.
Alergijski poremeaji (allergic disorders)
2.
Parazitarne infekcije (parasitic infections)
3.
Imunoloki poremeaji (immunologic disorders)
4.
IgE mijelom (IgE myeloma)
Uzroci povienih vrijednosti IgG:

1.
Hronine granulomatozne infekcije (chronic granulomatous infections)
2.
Infektivne bolesti (infectious diseases)
3.
Upale (inflammation)
4.
Mijelom (myeloma)
5.
Uzroci povienih vrijednosti IgM:
1.
2.
Infektivne bolesti: bruceloza, malarija (infectious diseases: brucellosis, malaria)
3.
4.
Bolest jetre (liver disase)
Uzroci snienih vrijednosti IgA:
1.
2.
Protein-luzing enteropatija: gubitak bjelanevina-proteina (protein-losing enteropathy)
3.
Kongenitalni nedostatak (congenital deficiency)
4.
Limfocitna leukemija (lymphocytic leukemia)
5.
Ataksija-telangiektazija (ataxia-telangiectasia)
6.
Hronina sinopluna bolest (chronic sinopulmonary disease)
Uzroci snienih vrijednosti IgE:
1.
Hipogamaglobulinemija (hypogammaglobulinemia)
2.
Neoplazme: grudi-dojki, bronha, vrata (neoplasm: breast, bronchial, cervical)
3.
Ataksija-telangiektazija (ataxia-telangiectasia)
Uzroci snienih vrijednosti IgG:
1.
Kongenitalni ili steeni nedostatak (congenital or acquired deficiency)
2.
3.
Lijekovi: fenitoin, metilprednizol (phenytoin, methylprednisolone)
4.
5.
Protein-luzing enteropatija: gubitak bjelanevina-proteina (protein-losing enteropathy)
Uzroci snienih vrijednosti IgM:
1.
Kongenitalni nedostatak (congenital deficiency)
2.
3.
Literatura:
INR
(International Normalized Ratio)
Uvod Literatura
Uvod
Odnos izmjerenog PV (protrombinskog vemena) prema PV kontrolne plazme naziva se INR
(International Normalized Ratio). PV odraava aktivnost faktora zgruavanja vanjskog puta
zgruavanja, posebno faktora II, V, VII i X, i njihovu sposobnost stvaranja fibrina iz fibrinogena
pod uticajem trombina.
Preporuka za INR rangove:

Stanje
INR rang
Tromboza proksimalne duboke vene (Proximal deep vein thrombosis)
2-3
Pluna embolija (Pulmonary embolism)
2-3
Prolazni ishemini napadi (Transient ischemic attacks)
2-3
Fibrilacija atrija-pretkomora (Atrial fibrillation)
2-3
Mehanike protetske valvule (Mechanical prosthetic valves)
3-4.5
Povratna venozna tromboembolika bolest (Recurrent venous thromboembolic disease) 3-4.5
Literatura:
TIBC (Iron-Binding Capacity)
(Ukupni kapacitet vezanja eljeza).
Uvod
eljezo u serumu cirkulira vezano za transferin. Naputanjem serumskog bazena, ulazi u kotanu
sr gdje se ugrauje u hemoglobin pri razvoju eritrocita. Kod zdravih ljudi treina ukupnog
kapaciteta vezanja eljeza (TIBC) zasiena je eljezom.
Normalan nalaz: 20 g. 49 75 mol/L
1.
Sideropenina anemija-anemija usljed nedostatka eljeza (iron deficiency anemia)
2.
Talasemija
3.
Trudnoa (pregnancy)
4.
5.
Hepatitis
6.
Gubitak teine-mravljenje (weight loss)
7.
Tjelesni napor
8.
Hemokoncentracija
9.
Lijekovi: estrogeni, oralni kontraceptivi
1.
Anemija kod hroninih bolesti (anemia of chronic disease)
2.
3.
4.
Maligniteti
5.
Nefrotiki sindrom
6.
Hipotireoidizam
7.
8.
Malnutricija: gubitak proteina (malnutrition: protein depletion)
9.
Lijekovi: androgeni, glukokortikoidi
Literatura:

LAKTAT (Lactate, blood)
Uvod
Laktat je pokazatelj metabolikih promjena, imunoloke aktivnosti i stanine smrti. Koncentracija
laktata u likvoru ne ovisi o koncentraciji laktata u krvi. Njegova koncentracija u likvoru slui za
procjenu intratekalnog metabolizma glukoze, od normalne aerobne glikolize do anaerobne.
Osjetljiv je pokazatelj bakterijske infekcije CNS-a, ali je niske specifinosti. Poviena
koncentracija laktata u likvoru povezana je sa snienom koncentracijom glukoze u likvoru.
Odreivanje koncentracije laktata u likvoru slui i za praenje uspjeha lijeenja bakterijskih
meningitisa. Snienje koncentracije laktata korelira sa uspjehom lijeenja.
Normalan nalaz: u serumu 0.5-2.2 mmol/L, u likvoru 1.1-2.4 mmo/L
Uzroci povienih vrijednosti / etiologija laktike acidoze (Etiology of Lactic Acidosis):
1.
Hipoksija tkiva (Tissue Hypoxia)
Hiperventilacija
ok: hipovolemini, kardiogeni, endotoksini (shock: hypovolemic, cardiogenic,

endotoxic)
ICV
Konvulzije
Trauma (ozljeda glave sa modanim edemima)
Bolesti metabolizma koje ukljuuju CNS (glikogeneza)
Respiratorna greka: asfiksija (respiratory failure: asphyxia)
Srana dekompenzacija
Infekcije
Ciroza jetre
Leukemija
Diabetes mellitus
Trudnoa
Tjelesni napor
Lijekovi: adrenalin, fruktoza, glukoza, natrijev bikarbonat (intravenski dat)
Teka anemija (severe anemia)
Trovanje ugljen monoksidom ili cijanidima (carbon monoxide or cyanide poisoning)

2.
Povezanost/udruenost sa sistemskim poremeajima (Associated with Systemic
Disorders):
Neoplastine bolesti, npr. leukemija, limfom (neoplastic diseases, e.g., leukemia,

lymphoma)
Greka jetre ili bubrega (liver or renal failure)
Sepsa (sepsis)
Abnormalna crijevna flora: D-laktika acidoza (abnormal intestinal flora: D-lactic acidosis)
Alkaloza (alkalosis)
Sida, AIDS (HIV3)

3.
Sekundarno uzrokovana lijekovima ili toksinima (Secondary to Drugs or Toxins):
Lijekovi : salicaliti, etanol, metanol, etilen glikol, fruktoza i sorbitol, bigvanidi: fenformin,
metformin (bino se prikazuje kod pacijenata sa bubrenom nsuficijencijm), Izonijazid,
sreptozocin
4.
Nasljedni poremeaji (Hereditary Disorders)
Nedostatak glukozo-6-fosfat dehidrogenaze i drugih (G6PD deficiency and others)

1.
2.
Metilensko plavilo
Morfin
Literatura:
LAKTAT DEHIDROGENAZA, LD
(Lactate Dehydrogenase)
Uvod
LD je enzim koji je prisutna svugdje u tijelu. Nalazi se u krvi osoba sa tumorima, ali sa raznim
benignim bolestima. Stoga LD se ne koristi kao marker za odreenu vrstu karcinoma, nego kao
dodatni marker u praenju najee bolesnika sa tumorom testisa i nekih vrsta leukemija.
Aktivnost LD u infektivnim bolestima CNS-a je odraz imunoloke aktivnosti. Smatra se da se
enzim oslobaa iz leukocita. Referentni raspon za aktivnost LD u likvoru iznosi do 10% serumske
aktivnosti, pa je poeljno istovremeno odreivanje LD-a i u serumu. U vie od 90% sluajeva
aktivnost LD poveana je u bakterijskom meningitisu, a u 10% sluajeva u virusnom meningitisu.
Normalan nalaz: 1.2-2.8 mmol/L
1.
Tumori testisa
2.
Neoplazme / maligniteti
3.
Leukemije
4.
Bakterijski i virusni meningitis
5.
Infarkt miokarda, plua, bubrega (Infarction of myocardium, lung, kidney)
6.
Bolesti kardiovaskularnog sistema, jetre, kolagena-vezivnog tkiva (diseases of
cardiopulmonary system, liver, collagen)
7.
8.
Megaloblastna anemija (megaloblastic anemias)
9.
Transfuzije (transfusions)
10.
Trauma miia (muscle trauma)
11.
12.
13.
Hipotenzija (hypotension)
14.
ok (shock)
15.
16.
17.
Crijevna-intestinalna opstrukcija (intestinal obstruction)
18.
Literatura:
LAKTAT DEHIDROGENAZA IZOENZIMi

(Lactate Dehydrogenase Isoenzymes)
Uvod Uzroci abnormalnosti Literatura
Uvod
Odreivanje izoenzima LA poboljava specifinost dijagnostike tumorskih obolenja i infekcije
CNS-a, jer prisutnost LD-1, LD-2 i LD-3 upuuje na aktivaciju limfocita, a prisutnost izoenzima
LD-4 i LD-5 na aktivaciju granulocita.
Normalan nalaz:
LD-1: 22% - 36% (srani-cardiac, eritrociti-RBC)
LD-2: 35% - 46% (srani-cardiac, eritrociti-RBC)
LD-3: 13% - 26% (pluni-pulmonary)
LD-4: 3% - 10% (poprenoprugasti miii-striated muscle, jetra-liver)
LD-5: 2% - 9% (poprenoprugasti miii-striated muscle, jetra-liver)
Normalan odnos: LD-1 < LD-2 i LD-5 < LD-4,
Uzroci abnormalnih vrijednosti LD-1 > LD-2:
1.
2.
Hemolitina anemija (hemolityc anemias)
3.
4.
Nedostatka folata (folate deficiency)
5.
Infarkta bubrega (renal infarct)
Uzroci abnormalnosti LD-5 > LD-4:
1.
Bolest jetre: ciroza, hepatitis, kongestija jetre (liver disease: cirrhosis, hepatitis, hepatic
congestion)
Literatura:
LEGIONELLA TITER
Uvod
Legionella pneumophila je uzronik pneumonije, tzv. legionarske bolesti, koja se obino javlja u
epidemijama povezanim sa kontaminiranim sistemima kondicioniranja zraka ili vodovodima, a
vrlo je rijetko uzrok pojedinanih pneumonija.
Legionarska bolest: vjerovatan nalaz 1:256; najtaniji nalaz je etvorostruki porast titra 1:128)
(Legionnaire's disease: presumptive 1:256; definitive: fourfold titerincrease to 1:128)
Pozitivan nalaz potvruju i:
1.
Leukocitoza (broj leukocita prelazi 20.000 u 10 20% sluajeva)
2.
Hiponatrijemija (kod plune legionoze u 50 70% sluajeva)
3.
Hipofosfatemija
4.
Azotemija
5.
Mikrohematurija
6.
7.
Proteinurija
Abnormalni nalazi testova jetrenih funkcija
Literatura:
LEUKOCYTE ALKALINE PHOSPHATASE
Uvod
Normalan nalaz: 13-100 (33-188 U)
1. Leukemoidna reakcija (leukemoid reactions)
1.
Sekundarna neutrofilija kod infekcija: izuzev kod krize srpastih elija kada nije
signifikantan porast u LAP (neutrophilia secondary to infections: except in sickle cell
crisis-no significant increase in LAP score)
2.
Hodgkin -ova bolest (Hodgkin's disease)
3.
4.
Leukemija kosmatih elija (hairy cell leukemia)
5.
6.
Down sindrom: mongolizam (Down syndrome)
7.
Mijelofibroza (myelofibrosis)
1.
Akutna i hronina granulocitna leukemija (acute and chronic granulocytic leukemia)
2.
Trombocitopenina purpura (thrombocytopenic purpura)
3.
Paroksizmalna nona hemoglobulinemija (paroxysmal nocturnal hemoglobinuria - PNH)
4.
Hipofosfatemija (hypophosphatemia)
5.
Kolageni poremeaji (collagen disorders)
Literatura:
LIPAZA (Lipase)
Uvod
Lipaza je enzim koji hidrolizira estere glicerola i masnih kiselina. Smatra se organski specifinim
enzimom pankreasa. U akutnom pankreatitisu aktivnost lipaze raste 4 8 satai nakon napada i
moe dosei vrijednosti 2-50 puta vee od referentne i normalizuju se 8-14 dana
Lipaza se normalno ne nalazi u mokrai.
Normalan nalaz: 0-160 U/L (0-2.66 kat/L) [CF: 0.01667; SMI: 0.02 kat/L]

1.
2.
Karcinom pankreasa rani stadij (carcinoma of pancreas - early stage)
3.
Opstrukcija pankreasoovog duktusa (pancreatic duct obstruction)
4.
Recidivirajui hronini pankreatitis
5.
Karcinom i ciste pankreasa
6.
Uznapredovalo zatajenje bubrega
7.
Perforacija crijeva
8.
Perforirani peptiki ulkus (perforated peptic ulcer)
9.
Infarkt crijeva (bowel infarction)
10.
Opstrukcija tankog crijeva (intestinal obstruction)
Literatura:
LDL HOLESTEROL
(Low-Density Lipoprotein Cholesterol)
Uvod
LDL-lipoproteini su produkt katabolizma VLDL-lipoproteina (lipoprotein vrlo niske gustoe),
obogaeni holesterolom i osiromaeni trigliceridima i kao takvi su izvor holesterola za sva
periferna tkiva. Holesterol iz LDL-lipoproteinskih estica ini 45-50% ukupnog serumskog
holesterola. Kada koncentracija LDL-holesterola preraste potrebe organizma, njegova poviena
koncentracija ima jak proaterogeni uinak na zidove krvnih sudova.
Normalan nalaz: 50-190 mg/dl (1.30-4.90 mmol/L) [CF: 0.02586; SMI: 0.05 mmol/L]
1.
Hipertireoidizam
2.
Periferna vaskularna bolest (Peripheral vascular disease)
3.
4.
Nefrotski sindrom
5.
Opstruktivna bolest jetre
6.
Hiperuricemija (Hyperuricemia)
7.
Pankreatitis (ancreatitis)
8.
Artritis (Arthritis)
9.
Emocionalna nestabilnost (Emotional lability)
10.
Familijarna istorija (Family history)
11.
Anaboliki steroidi
Literatura:
LYMPHOCYTES (Limfociti)
Uvod
Limfociti spadaju u lekocite ili stanice tzv. bijele loze. Prema svojoj funkcionalnoj aktivnosti njihova
temeljna odlika je sposobnost razlikovanja strane stanice od vlastite, kombinirana sa
sposobnou inaktiviranja i unitavanja mikroorganizama. Limfociti nastali iz hematopoetinih
matinih stanica sazrijevaju i diferenciraju se neovisno o antigenu u primarnim limfoidnim
organima (u timusu T-sistem, ukotanoj sri ekvivalent burze Fabricii B-sistem). Sazrijevanje
ovisno o antigenu nastavlja se u sekundarnim limfoidnim organima, ali, za razliku od granulocita,
limfom moguponovno dospjeti u perifernu krv.
Normalan nalaz: 15% - 40%:
Ukupan broj limfocita: 800-2600/mm3
Ukupna T limfa (Total T lymphs): 800-2200/mm3
CD4 limfociti 400/mm3
CD8 limfociti = 200-800/mm3
Normalan CD4/CD8 omjer je 2.0
1.
Hronine infekcije (chronic infections)
2.
Infektivna mononukleoza i dr. virusne infekcije (infectious mononucleosis and other viral
infections)
3.
Hronina limfocitna leukemija (CLL)
4.
Hoddkinova bolest (Hodgkin's disease)
5.
Ulcerativni kolitis (ulcerative colitis)
6.
Hipoadrenalizam (hypoadrenalism)
7.
Idiopatska trombocitopenina purpura (ITP)
1.
Sida, HIV, AIDS povezani kompleks (ARC)
2.
Supresija kotane sri zbog primjene hemoterapijskih pripravaka ili hemoterapije (bone
marrow suppression from chemotherapeutic agents or chemotherapy)
3.
4.
5.
Steroidi (steroids)
6.
Adrenokortikalna hipofunkcija (adrenocortical hyperfunction)
7.
Neuroloki poremeaji: multipla skleroza, mijastenija gravis, Gilijan-Bareov sindrom
(neurologic disorders: multiple sclerosis, myasthenia gravis, Guillain-Barre syndrome)
8.
CD4 limfociti se raunaju kao totalna slika bijelih krvnih zrnaca x % limfociti x % limfociti
obojenih sa CD4 (lymphocytes are calculated as total WBC x % lymphocytes x %
lymphocytes stained with CD4)
Oni su umanjeni kod Side-HIV-AIDS-a i dr. formama disfunkcije imunog sistema (They
are decreased in AIDS and other forms of immune dysfunction)
Literatura:
MAGNESIUM (serum)
Uvod
Normalan nalaz: 1.5-2.5 mEq/L (0.80-1.20 mmol/L) [CF: 0.4114; SMI: 0.02 mmol/L]

1.
Oteenje bubrega (Renal failure)
2.
Tea dehidratacija (Severe dehydration)
3.
Leukemija (Leukemia)
4.
Pretjeran unos magnezija putem lijekova (Excessive ingestion of magnesium containing
drugs)
5.
Terapija toksemije u trudnoi ili pretjeran rad (Therapy for toxemia of pregnancy or
premature labor)
6.
Endokrinopatije: nedostatak mineralokortikoida ili tiroidnih hormona (Endocrinopathies:
deficiency of mineralocorticoid or thyroid hormone)
7.
Rabdomijeloza (Rhabdomyolysis)
8.
Akutna dijabetina ketoacidoza, feokromocitom (acure DKA, pheochromocytoma)
9.
Drugi uzroci: litijum, smanjenje volumena tenosti, familijarna hipokalciurina
hiperkalcemija (Other: lithium, volume depletion, familial hypocalciuric hypercalcemia)
1.
Malapsorpcija: defektivna gastrointestinalna apsorpcija (Malabsorbtion: defective GI
absorption)
2.
Neadekvatan dijetetski udar: npr. alkoholizam (Inadequate dietery intake: e.g.,
alcoholism)
3.
Protein kalorijska malnutricija (protein calorie malnutrition)
4.
Akutno oteenje bubrega (Acute renal failure)
5.
Citrirana krv (Citrated blood)
6.
Lijekovi: diuretici, antibiotici [gentamicin, tikarcilin, karbencilin],aminoglikozidi, amfotericin
B i ciklosporini, foskarnet, metotreksat, tretman hiperglikemije, teofilin, epinefrin, digoksin,
pentamid, manitol, (Drugs: diuretics, antibiotics [gentamicin, ticarcillin, carbencillin],
aminoglycosides, amphotericin B and cyclosporines, foscarnet, methotrexate, treatment
of hyperglycemia, theophylline, epinephrine, digoxin, pentamide, mannitol)
7.
Oteenje jetre (Liver failure)
8.
Endokrini poremeaji: dijabetina ketoacidoza, hiperaldosteronizam, hipertiroidizam,
hiperparatiroidizam, sindrom neodgovarajue sekrecije antidiuretskog hormona, Barterov
sindrom, hiperkalciurija, hipokalemija (Endocrine disturbances: DKA, hyperaldosteronism,
hyperthyroidism, hyperparathyroidism, SIADH, Bartters syndrome, hypercalciuria,
hypokalemia)
9.
Akutni pankreatitis (Acute pacreatitis)
10.
Kardiopulmonarni bajpas (Cardiopulmonary bypass)
11.
Razni uzroci: pretjerano znojenje, opekotine, due vjebe, laktacija, sindrom izgladnjele
kosti (Miscellaneous: sweating, burns, prolonged exercise, lactation, hungry bones
syndrome)
Literatura:
MCV (Mean Corpuscular Volume)
(Prosjeni volumen eritrocita)
Uvod
Normalan nalaz: odrasle ene MGH 78 - 102 m3 ; SI 78 -100 fL
odrasli mukarci MGH 78 102 m3 ; SI 78 102 fL)
MCV je mjera obima ili veliine prosjenog eritrocita. Eritrocitni indeksi su prilino korisni pri
rasvjetljavanju uzroka anemije. Na osnovi bolesnikova MCV-a, anemija se moe razvrstati u
mikrocitnu, normocitnu ili makrocitnu, kao to slijedi.
Mikrocit: Eritrocit smanjenog obujma (<80 fL)
Normocit: Eritrocit normalnog obujma (80-96 fL)
Makrocit: Eritrocit poveanog obujma (>96 fL)
MCV tipino ovisi o upotrebi automatskog brojaa stanica. Automatski brojai mogu dati pogrene
vrijednosti u sljedeim stanjima:
Aglutinacija eritrocita u prisustvu hladnih aglutinina ili krioglobulina
Znaajno povien broj leukocita
Hiperosmolarnost plazme
Dobro je se prisjetiti kako je MCV mjera prosjene veliine eritrocita. Pojedinani eritrociti mogu
se razlikovati po veliini, ali se to ne mora odraziti na MCV, npr. anemija moe biti posljedica
djelovanja dva uzroka. Ako jedan od uzroka dovodi do mikrocitoze, a drugi do makrocitoze, MCV
moe biti normalan, jer automatski brojai procjenjuju prosjenu veliinu stanica. Meutim,
pretraga razmaza periferne krvi e, pokazati mijeanu populaciju stanica, ime se naglaava
vanost pretrage svakog razmaza periferne krvi!
Kada je MCV visok a anemija nije izraena, kliniar treba uzeti u obzir alkoholizam,
megaloblastinu anemiju i lijekove kao uzrok tome. Nizak MCV bez izraene anemije treba
potaknuti na razmiljanje o talasemiji ili policitemiji veri.
1.
Megaloblastina anemija
2.
Nedostatak vitamina B12 (vitamin B12 deficiency)
3.
Nedostatak foline kiseline (folic acid deficiency)
4.
5.
6.
Aplazija kotane sri (marrow aplasia)
7.
Mijelofibroza (myelofibrosis)
1.
Sideropenina anemija (nedostatak eljeza - Iron deficiency)
2.
Talasemija sindrom i dr. hemoglobinopatije (thalassemia syndrome and other
hemoglobinopathies)
3.
4.
Hipertireoidizam
5.
Porfirija
6.
Hronina greka bubrega (chronic renal failure)
7.
Trovanje olovom (lead poisoning)
Literatura:
NEUTROPHIL COUNT
(Neutrofili)

Uvod
Neutrofilni granulociti su najzastupljeniji meu polimorfonuklearnim granulocitima, vrlo su kratkog
ivotnog vijeka, 2 3 dana i vrlo intezivnog stvaranja u kotanoj sri.
Normalan nalaz: 46% - 72% od DKS
Podgrupe (subsets)
Nesegmentirani neutrofili, rano sazreli neutrofili (stabs: bands, early mature neutrophils): 0% - 2%
Segmentirani: polimorfonuklearni neutrofili, sazreli neutrofili (segs: mature neutrophils):
44% - 72%
Neutrofilija je najea vrsta leukocitoze. Neutrofilija se definira kao apsolutni broj neutrofiia koji
prelazi 7,5 x 109/L.
Uzroci povienih vrijednosti / Uzroci neutrofilije
1.
Akutne infekcije (bakterijske, gljivine, virusne, protozoalne-parazitske, rikecijske)
2.
Upala ili nekroza tkiva (akutne: opekotine, traume, infarkt miokarda, giht, vaskulitis,
aktivacija komplementa, hronine upale: reumatska groznica, vaskulitis, miozitis, nefritis,
kolitis, pankreatitis, dermatitis, trajna prisutnost infekta)
3.
Maligne bolesti, neoplazme (eluca, plua, dojke, bronha, guterae, uterusa)
4.
Lijekovi, hormoni, toksini (adrenalin, endotoksin, kortikosteroidi, trovanje iva, olovo,
etilen glikol, ivotinjski otrovi)
5.
Fiziki faktori (hladnoa, vruina, napor, bol, poroaj, operacije)
6.
Psihiki razlozi (panika, bijes, stres)
7.
Metabolike i endokrine bolesti (uemija, eklampsija, acidoza, hiperadrenokorticizam)
8.
Hematloke bolesti (oporavak nakon agranulocitoze, hronine hemolize, splenektomija,
mijeloproliferativne bolesti)
9.
Metabolika stanja (mlijena acidoza, tireotoksikoza, uremija, dijabetika ketoacidoza,
eklampsija, giht)
10.
Pseudoneutrofilija (tjelesne vjebe-optereenje, bol, stres, hipoksija, trauma,
noradrenalin, beta-agonisti, konvulzije, puenje)
11.
Hronina idiopatska neutrofilija
Uzroci snienih vrijednosti / Uzroci neutropenije
Neutropenijom se smatra kada je apsolutni broj neutrofila <1,5 x 109/L (1500/mm3)
1.
Infekcija (virusna, bakterijska, gljivina, protozoalna-parazitska, rikecijska)
2.
Lijekovima izazvana (ovisna o dozi-predvidljiva, idiosinkratina) antibiotici,
antitireoidalni, imunosupresivni, antineoplastini, antiaritmici, fenotiazini)
3.
Hipersplenizam
4.
Autoimuni / ostali imunoloki poremeaji (SLE, reumatoidni artritis, Feltvjev sindrom,
Wegenerova granulomatoza)
5.
Supresija kotane sri (hematoloke novotvorine, solidni rak, granulomatozna bolest,
radioterapija kotane sri)
6.
Mijelodisplastini sindrom
7.
Aplastina anemija
8.
Megaloblastina anemija (nedostatak folata ili Bi2)
9.
Konstitucionalni poremeaji praeni neutropenijom (ciklika neutropenija, Kostmannov
sindrom, Swachman-Diamond sindrom, imunodeficijentni poremeaj / retikularna
disgeneza, Chediak-Higashi sindrom, Myelokathexis, Fanconijev sindrom, kongenitalna
diskeratoza
10.
Agranulocitoza (agranulocytosis)
11.
Limfocitna i monocitna anemija (lymphocytic and monocytic leukemias)
12.
Steena idiopatska neutropenija
13.
Zraenje
Literatura:
5 NUCLEOTIDASE
Uvod
Izolirani porast aktivnosti alkalne fosfataze je jedina indikacija za odreivanje 5'-nukleotidaze.
Kod ovih bolesnika, porast alkalne fosfataze moe biti hepatobilijarnog ili kotanog porijekla.
Da bi se razluilo ova dva uzroka porasta alkalne fosfataze treba odrediti nivo 5'-nukleotidaze.
Ako je nivo 5'-nukleotidaze povien, tada je uzrok porasta alkalne fosfataze neka od
hepatobilijarnih bolesti. Ako je nivo 5'-nukleotidaze normalan, tada se kliniar treba usredotoiti
na bolesti kostiju koje dovode do porasta alkalne fosfataze.
Normalan nalaz: MGH jedinica 0 11 IU/L, SI 0,02 0,18 kat/L
1.
2.
Metastatska neoplazma jetre (metastatic neoplasms to liver)
3.
4.
5.
Karcinom pankreasa (pancreatic carcinoma)
6.
Literatura:
OSMOLALITY (serum)
Uvod
Normalan nalaz: odrasli mukarci i ene 275 - 295 mosmol/kg H20
mukarci i ene > 60 godina 280 - 301 mosmol/kg H20
1.
2.
Hiperosmolarna dijabetika koma
3.
Dijabetika ketoacidoza
4.
Hipernatremija (hypernatremia)
5.
Diabetes insipidus
6.
Modane povrede
7.
Uremija (uremia)
8.
Hiperglicemija (hyperglycemia)
9.
Terapija manitolom (mannitol therapy)
10.
11.
12.
Ingestija toksina: etilen glikola, metanola, etanola (ingestion of toxins: ethylene glycol,
methanol, ethanol)
Hiperkalcemija (hypercalcemia)
Lijekovi: diuretici, kortikosteroidi, glicerol, inzulin, ureja

1.
Sindrom neadekvatne sekrecije antidiuretskog hormona (SIADH)
2.
Hipopituitarizam, hipotireoidizam
3.
Hiponatremija (hyponatremia)
4.
Prekomjerna hidracija (overhydration)
5.
Addison -ova bolest (Addison's disease)
6.
Ciklofosfamid
Literatura:
PTT (Partial Thromboplastin Time)
APTT (Activated Partial Thromboplastin Time)
(Aktivirano parcijalno tromboplastin vrijeme - APTV)
Uvod
APTV je kljuna pretraga za utvrivanje poremeaja unutarnjeg i zajednikog puta zgruavanja
krvi. Osjetljivo je na 30-40% manjka svih faktora zgruavanja, osim na faktor VII i XIII ili ako se u
plazmi nalaze antitijela protiv pojedinog faktora.
Normalan nalaz: djeca iznad 6 mjeseci i odrasli 0,8 1,2 sekundi (sec)
1.
Terapija heparinom (heparin therapy)
2.
Hemofilija A (manjak faktora VIII), hemofilija B (manjak faktora IX), hemofilija C (manjak
faktora XI), kao i manjak koagulacionih faktora: I, II, V, X, XII (coagulation factor
deficiency)
3.
4.
Nedostatak K vitamina (vitamin K deficiency)
5.
6.
Cirkulirajui antikoagulanti (circulating anticoagulant)
7.
Terapija varfarinom (warfarin therapy)
8.
Inhibicija specifinih faktora: PCN reakcija, reumatoid artritis (specific factor inhibition:
PCN reaction, rheumatoid arthritis)
9.
Trombolitika terapija (thrombolytic therapy)
Literatura:
pH, BLOOD
(pH arterijske krvi)
Uvod
Normalne vrijednosti: 7.35 - 7.45
1.
Metabolika alkaloza
2.
Hiperaldosteronizam
3.
Cuchingova sindrom
4.
Bolesti plua
5.
Transfuzija krvi
6.
Nakon obroka
7.
Lijekovi koji uzrokuju alkalozu: antacidi, diuretici, glukokortikoidi, steroidi
1.
Metabolika acidoza
2.
Ketoacidoza
3.
Adrenalna insuficijencija
4.
Tjelesni napor
5.
Produeno gladovanje
6.
Groznica
Uzroci koji dovode do poremeaja udrueni sa metabilikom acidozom:
1.
Mijeana Anion Gap Acidoza (Mixed Anion Gap Acidosis):
Ketoacidoza i mlijena-laktika acidoza (ketoacidosis and lactic acidosis)
Intoksikacija metanolom ili etilen glikolom i laktika acidoza (methanol or ethylene glycol
intoxication and lactic acidosis)
Uremina acidoza i ketoacidoza (uremic acidosis and ketoacidosis)

2.
3.
4.
Mijeana Anion Gap i hiperhloremina acidoza (Mixed Anion Gap and Hyperchloremic
Acidosis):
Dijareja i laktika acidoza ili ketoacidoza (diarrhea and lactic acidosis or ketoacidosis)
Progresivna greka bubrega (progressive renal failure)
Bubrena-renalna tubularna acidoza tip IV i dijabetina ketoacidoza (Type IV renal
tubular acidosis and diabetic ketoacidosis)
Dijabetina ketoacidoza tokom tretmana (diabetic ketoacidosis during treatment)
Mijeana hiperhloremina acidoza (Mixed Hyperchloremic Acidosis):
Dijareja i bubrena-renalna tubularna acidoza (Diarrhea and renal tubular acidosis)
Dijareja i hiperalimentacija (diarrhea and hyperalimentation)
Dijareja i lijekovi acetazolamid ili mefanedin-sulfamilon (diarrhea and acetazolamide or
mafenide Sulfamylon)
Anion Gap acidoza ili hiperhloremina acidoza i metabolika alkaloza (Anion Gap
Acidosis or Hyperchloremic Acidosis and Metabolic Alkalosis):
Ketoacidoza i produeno povraanje ili nazogastrina sukcija (ketoacidosis and
protracted vomiting or nasogastric suction)
Hronina greka bubrega i vovraanje ili nazogastrina sukcija (chronic renal failure and
vomiting or nasogastric suction)
Dijareja i povraanje ili nazogastrina sukcija (diarrhea and vomiting or nasogastric
suction)
Bubrena-renalna tubularna acidoza i povraanje (renal tubular acidosis and vomiting)
Mlijena-laktika ili ketoacidoza plus terapija NaHCO3 (lactic or ketoacidosis plus
NaHCO3 therapy)
5.
6.
Anion Gap acidoza ili hiperhloremina acidoza i respiratorna alkaloza (Anion Gap
Acidosis or Hyperchloremic Acidosis and Respiratory Alkalosis):
Respiratorna alkaloza (respiratory alkalosis)
Mlijena-laktika acidoza (lactic acidosis)
Trovanje salicilatima (salicylate poisoning)
Bolest jetre (hepatic disease)
Gram-negativna sepsa (gram-negative sepsis)
Edem plua (Pulmonary edema)
Anion Gap acidoza ili hiperhloremina acidoza i respiratorna alkaloza (Anion Gap cidosis
or Hyperchloremic Acidosis and Respiratory Acidosis):
Kardiopulmonarni arest (cardiopulmonary arrest)
Pluni edem (pulmonary edema)
Respiratorna greka u hroninoj bolesti plua (respiratory failure in chronic lung disease)
Gubitak fosfata (phosphate depletion)
Prekomjerno uzimanje ili trovanje lijekom (drug overdose and poisoning)
Uzroci / etiologija laktike acidoze:

1.
Hipoksija tkiva (tissue hypoxia):
ok: hipovolemini, kardiogeni, endotoksini (shock: hypovolemic, cardiogenic,

endotoxic)
Respiratorna greka: asfiksija (respiratory failure: asphyxia)
Teka kongestivna greka srca (severe CHF)
Teka anemija (severe anemia)
Trovanje ugljen monoksidom ili cijanidom (carbon monoxide or cyanide poisoning)
3.
2. Laktika acidoza udruena sa sistemskim poremeajima (associated with Systemic

Disorders):
Neoplastine bolesti, npr. leukemija, limfom (neoplastic diseases, e.g. leukemia,
lymphoma)
Greka jetre (liver failure)
Sepsa (sepsis)
Aktivni napadi bolesti (seizure activity)
Abnormalna crijevna flora: D-mlijena acidoza (Abnormal intestinal flora: D-lactic
acidosis)
Alkaloza (alkalosis)
Sida, AIDS (HIV)
Lijekovi ili toksini koji dovode do sekundarne laktike acidoze (Secondary to Drugs or
toxins):
Salicilati (salicylates)
Etanol, metanol, etilen glikol (athanol, methanol, ethylene glycol)
Fruktoza i sorbitol (frucrose and sorbitol)
Bigvanidi: fenformin, metformin obino se javlja kod pacijenata sa bubrenom-renalnom
insuficijencijom (biguanides: phenformin, metformin usually ocurring in patients with
renal insufficiency)
Izonijazid (isoniazid)
Streptozocin
4.
Laktika acidoza zbog nasljednih-hereditarnih poremeaja (hereditary disorders)

Nedostatak glukozo-6-fosfat dehidrogenaze i drugih (G6PD deficiency and others)
Uzroci / etiologija metabolike alkaloze:

1.
Hlorid odgovorni (chloride-responsive):
2.
Povraanje (vomiting)
Nazogastrina sukcija (nasogastric suction)
Diuretici (diuretics)
Posthiperkapnina alkaloza (posthypercapnic alkalosis)
Gubljenje stolicom: zloupotreba laksativa, cistina fibroza, kosmati adenom (stool losses:
laxative abuse, cystic fibrosis, villous adenoma)
Masivna krvna transfuzija (massive blood transfusion)
Eksogena primjena alkala (exogeneous alkali administration)
Hlorid rezistentni (chloride-resistant)
Hiperadrenokortikoidni statusi: Kuingov sindrom, primarni hiperaldosteronizam,
sekundarni mineralokortikoidizam [slatkii, vakanje duhana] (Hyperadrenocorticoid
states: Cushings syndrome, primary hyperaldosteronism, secondary mineralocorticoidsm
[licorice, chewing tabacco])
Hipomagnezemija (hypomagnesemia)
Hipokalemija (hypokalemia)
Barrter -ov sindrom (Barrters syndrome)
Uzroci / etiologija respiratorne acidoze:

1.
Bolest plua: hronina opstruktivna bolest plua, teka pneumonija, edem plua,
intersticijalna fibroza (pulmonary disease: COPD, severe pneumonia, pulmonary edema,
interstitial fibrosis)
2.
Opstrukcija disajnih puteva: strano tijelo, teak bronhospazam, laringospazam (airway
obstruction: foreign body, severe bronchospasm, laryngospasm)
3.
Poremeaji torokalnog koa: pneumotoraks, pomjerljiva plua, kifoskolioza (thoracic cage
disorders: pneumothorax, flail chest, kyphoscoliosis)
4.
Defekti respiratorne muskulature: mijastenija gravis, hipokalemija, distrofija miia
(defects in muscle of respiration: myastenia gravis, hypokalemia, muscular dystrophy)
5.
Defekti perifernog nervnog sistema: amiotrofina lateralna skleroza, poliomijelitis,
Guilijan-Bareov sindrom, botulizam, tetanus, trovanje organofosfatima, povreda
kimenog stuba (defects in peripheral nervous system: amyotrophic lateral sclerosis,
poliomyelitis, Guillain-Barre syndrome, botulism, tetanus, organophosphate poisoning,
spinal cord injury)
6.
Depresija respiratornog centra: anestezija, narkotici, sedativi, embolija ili tromboza
vertebralne arterije, porast intrakranijalnog pritiska (depression of respiratory center:
anesthesia, narcotics, sedatives, vertebral artery embolism or thrombosis, increased
intracranial pressure)
7.
Greka mehanike ventilacije (failure of mechanical ventilator)
Uzroci / etiologija respiratorne alkaloze:
1.
Hipoksemija: pneumonija, pluna embolija, atelektaza, ivot u velikim visinama
(hypoxemia: pneumonia, pulmonary embolism, atelectasis, high-altitude living)
2.
Lijekovi: salicilati, ksantini, progesteron, epinefrin, tiroksin, nikotin (drugs: salicylates,
xanthines, progesterone, epinephrine, thyroxine, nicotine)
3.
CNS poremeaji: tumor cerebrovaskularni inzult, trauma, infekcije (CNS disorders: tumor,
CVA, trauma, infections)
4.
Psihogena hiperventilacija: anksioznost, histerija (Psychogenic hyperventilation: anxiety,
hysteria)
5.
Hepatina encefalopatija (hepatic encephalopathy)
6.
Gram-negativna sepsa (gram-negative sepsis)
7.
8.
Iznenadan povratak iz metabolike acidoze
9.
Podupiranje ventilacije (assisted ventilation)
Literatura:

FOSFATI (Phosphate, serum)
Uvod
Fosfati su glavni anion intracelularne tekuine, regulatori acidobazne ravnotee i energije.
Normalan nalaz: 2.5-5 mg/dl (0.8-1.6 mmol/L) [CF: 0.3229; SMI: 0.05 mmol/L]
Uzroci povienih vrijednosti
1.
Prekomjerna oralno uzimanje ili intravenozna primjena fosfata (excessive oral intake or
IV administration)
2.
Laksativi koji sadre fosfate: tablete fosfata, fosfatne klizme-epii (laxatives containing
phosphate: phosphate tablets, phosphate enemas)
3.
Smanjena bubrena-renalna ekskrecija fosfata: akutna ili hronina greka bubrega,
hiperparatiroidizam ili pseudohipoparatiroidizam, akromegalija, tirotoksikoza, bifosfanat
terapija, kalcinozni tumor, anemija srpastih elija (desreased renal phosphate excretion:
acute or chronic renal failure, hypoparathyroidism or pseudohypoparathyroidism,
acromegaly, thyrotoxicosis, biphosphanate therapy, tumor calcinosis, sicle cell anemia)
4.
Transcelularne promjene van elija: hemoterapija limfoma ili leukemija, acidoza,
rabdomijeloza, maligna hiertermija (transcellular shift out of cells: chemotherapy of
lymphoma or leukemia, acidosis, rhabdomyolysis, malignant hyperthermia)
5.
Artefakti: hemoliza in vitro (Artifact: in vitro hemolysis)
Uzroci snienih vrijednosti
Smanjeno oralno uzimanje ili intravenozna infuzija: produeno gladovanje zbog alkohola,
hiperalimentacija ili intravenozna infuzija bez fosfora (decreased oral intake or IV
infusion: prolonged starvation alcoholics, hyperalimentation or IV infusion without
phosphorus)
Fosfat zatvarajui antacidi (phosphate-binding antacids)
Gubitak putem bubrega: renalna tubularna acidoza, Fankoni sindrom, vitamin D
rezistentni rahitis, akutna tubularna nekroza diuretina faza, hiperparatiroidizam
primarni i sekundarni, familijarna hipofosfatemija, hipokalemija, hipomagnezemija, akutna
volumna ekspanzija, glikozurija, idiopatska hiperkalcurija, acetazolamid (Renal loss: RTA,
Fanconi syndrome, vitamin D-resistant rickets, ATN diuretic phase, hyperparathyroidism
primary or secondary, familial hypophosphatemia, hypokalemia, hypomagnesemia,
acute volume expansion, glycosuria, idiopathic hypercalcuria, acetazolamide)
Transcelularne promjene u elijama: odvikavanje od alkohola, dijabetina ketoacidoza
povratna faza, glukozo-inzulin ili kateholamin infuzija, anabolini steroidi, totalna
parenteralna ishrana, predoziranje teofilinom, teka hipertermija, povratak iz hipotermije,
sindrom gladne kosti (transcellular shift into cell: alcohol withdrawal, DKA recovery
phase, glucose-insulin or catecholamine infusion, anabolic steroids, TPN, theophylline
overdose, severe hyperthermia, recovery from hypothermia, hungry bones syndrome)
Literatura:

TROMBOCITI
(Platelet Count, Krvne ploice)
Uvod
Normalan nalaz: 130-400 x 103/mm3 (130-400 x 109/L) (CF: 1; SMI: 5 x 109/L]
1.
Neoplazme: gastrointestinalnog trakta (neoplasms: GI tract)
2.
Hronina mijelogena leukemija (CML)
3.
4.
Mijelofibroza sa mijeloidnom metaplazijom (myelofibrosis with myeloid metaplasia)
5.
6.
Poslije splenektomije (after splenectomy)
7.
Poslije poroda (postpartum)
8.
Poslije krvarenja (after hemorrhage)
9.
Hemofilija (hemophilia)
10.
Nedostatak eljeza (iron deficiency)
11.
Pankreatitis (pancreatitis)
12.
Ciroza (cirrhosis)
Literatura:
KALIJ
(Potassium, serum)
Uvod
Normalan nalaz: 3.5-5 mEq/L (3.5-5 mmol/L) [CF: 1; SMI: 0.1 mmol/L]
1. Pseudohiperkalijemija
Hemoliza uzorka (hemolyzed specimen)
Teka trombocitoza: slika krvnih plouca >106 ml (severe thrombocytosis >106 ml)
Teka leukocitoza: bijela krvna slika >105 ml (severe leukocytosis >105 ml)
Stisnuta ruka tokom flebotomije (fist clenching during phlebotomy)

2. Ekscesivno uzimanje natrija
Zamjenska terapija kalijem (potassium replacement therapy)
Visoka kalij dijeta (high-potassium diet)
Zamjena soli kalijem (salt substitutes with potassium)
Antibiotske kalij soli (potassium salts of antibiotics)

3. Sniena renalna ekskrecija
Diuretici sa malo kalija, npr. spironolakton, triamteren, amilorid (potassium-sparing

diuretics, e.g., spironolactone, triamterene, amiloride)
Bubrena insuficijencija (renal insufficiency)
Nedostatak mineralokortikoida (mineralocorticoide deficiency)

Hiporeninemini hipoaldosteronizam: eerna bolest (hyporeninemic hypoaldosteronism:
diabetes mellitus)
Tubularni neodgovor na aldosteron, npr. sistemski lupus eritematodes, multipli mijelom,
bolest srpastih elija (tubular unresponsiviness to aldosterone, e.g., SLE, multiple
myeloma-myeloma multiplex, sickle cell disease)
Renalna-bubrena tubularna acidoza tip 4 (type 4 RTA)
Inhibitori angiotenzing konverting enzima (ACE inhibitors)
Primjena heparina (heparin administration)
Nesteroidni protivupalni lijekovi (NSAIDs)
Trimetoprim-sulfametoksazol (trimethoprim-sulfamethoxazole)
Beta blokeri (-blockers)
Pentamidin (pentamidine)
4. Redistribucija: ekscesivno elijsko oslobaanje
Acidemija: svaki pad pH za 0.1 poviuje serumski kalij za 0.4 do 0.6 mEq/L (acidemia:
each 0.1 decrease in pH increases the serum potassium by 0.4 to 0.6 mEq/L)
Nedostatak inzulina (insulin deficiency)
Lijekovi, npr. sukcinilholin, izraziti porast nivoa digitalisa, arginin, beta adrenergiki
blokatori (drugs, e.g., succinylcholine, markedly increased digitalis level, arginine, adrenergic blockers)
Hipertoninost (hypertonicity)
Nekroza tkiva (tissue necrosis)
Rabdomijeloza (rhabdomyolosis)
Opekotine (burns)
Povremena hiperkalijemina paraliza (hyperkalemic periodic paralysis)

1. elijske promjene-redistribucija i nedeterminirani mehanizmi
Alkaloza: svaki porast pH za 0.1 smanjuje kalij u serumu za 0.4 do 0.6 mEq/L (alkalosis:
each 0.1 increase in pH decrease serum potassium by 0.4 to 0.6 mEq/L)
Primjena inzulina (insulin administration)
Terapija vitaminom B12 kod megaloblastine anemije, akutne leukemije (vitamin B12
therapy for megaloblastic anemias, acute leukemias)
Povremena-periodina hipokalijemina paraliza: rijetki familijarni poremeaj manifestovan

povratnim atacima flakcidne paralize i hipokalijemijom (hypokalemic periodic paralysis:
rare familial disorder manifested by recurrent attacks of flaccid paralysis and
hypokaliemia)
Beta adrenergiki antagonisti, npr. terbutalin (-adrenergic agonist, e.g., terbutaline)
Trovanje barijem-barijumom (barium poisoning)
Trovanje-intoksikacija toluenom (toluene intoxication)
Korekcija intoksikacije digoksinom sa digoksin antitijela fragmentima Digibind

(correction of digoxin intoxication with digoxin antibody fragments Digibind)
2. Porast bubrene ekskrecije
Lijekovi: Diuretici, ukljuujui inhibitore karbon anhidraze, npr. acetazolamid (drugs:

diuretics, including carbonic anhydrase inhibitors, e.g., acetazolamide)
Amfotericin B (amphotericin B)
Visoke doze sodium penicilina ili karbenicilina (high-dose sodium penicillin or
carbenicillin)
Cisplatin
Aminoglikozidi (aminoglycosides)
Kortikosteroidi (corticosteroids)
Bubrena-renalna tubularna acidoza: distalna tip I ili proksimalna tip II (RTA: distal
type I or proximal type II)
Dijabetina ketoacidoza (DKA)

Ureterenterostoma (ureteroenterostomy)
Nedostatak magnezijuma (magnesium deficiency)
Postopstrukciona diureza, diuretska faza akutne tubularne nefroze (postobstruction
diuresis, diuretic phase of ATN)
Osmotska diureza, npr. manitol (osmotic diuresis, e.g., mannitol)
Barrter -ov sindrom (Bartters syndrome)
Intersticijalna nefroza (interstitial nephrosis)
Poveana mineralokortikoidna aktivnost: primarni i sekundarni adosteronizam, Cushing
-ov sindrom (increased mineralocorticoid activity: primary or secondary aldosteronism,
Cushings syndrome)
Hronina metabolika alkaloza zbog gubitka gastrine tenosti uzrokuje poveanu
renalnu sekreciju kalija (chronic metabolic alkalosis from loss of gastric fluid increased
renal potassium secretion)
3. Gubitak preko gastrointestinalnog trakta
Nazogastrina sukcija (nasogastric suction)
Dijareja (diarrhea)
Zloupotreba laksativa (laxative abuse)
Vilous-kosmati-dlakavi adenom (villous adenoma)
Fistule (fistulas)
4.
Neadekvatna primjena dijeta, npr. anoreksija nervoza (inadequate dietary intake, e.g.,
anorexia nervosa)
5. Gubitak putem koe: pretjerano znojenje (cutaneous loss: excessive sweating)
Literatura:
PROLAKTIN (Prolactin)
Uvod
Normalan nalaz: <20 ng/ml (<20 g/L) [CF: 1; SMI: 1 g/L]
1.
Prolaktinom-laktotropni adenom: nivo >200 je visoko sugestivan (prolactinomas: level
>200 highly suggestive)
2.
Lijekovi: fenoziazini, cimetidin, triciklini antidepresivi, metoklopramid, estrogeni,
antihipertenzivi [metildopa], verapamil, haloperidol (drugs: phenothiazines, cimetidine,
tricyclic antidepressants, metoclopramide, estrogens, antihypertensives [methyldopa],
verapamil, haloperidol)
3.
Poslije poroda (postpartum)
4.
Stres (stress)
5.
Hipoglikemija (hypoglycemia)
6.
Hipotiroidizam (hypothyroidism
Literatura:

PSA (Prostatic Specific Antigen)
Uvod
Osjetljivost PSA u otkrivanju raka prostate
Gornja granica normale za PSA je oko 4 ng/mL.
U veini sluajeva rak prostate povezan je sa povienjem PSA, mada svako stanje koje dovodi
do poremeaja normalne grae prostate moe dovesti do povienja nivoa PSA u serumu
Oko 20% - 30% sluajeva raka prostate nee se otkriti, ako se kliniar oslanja samo na nivo
serumskog PSA (nivo PSA je normalan).
Specifinost za rak prostate iznosi oko 60% - 70% kada je nivo PSA u serumu > 4 ng/mL
Uzroci povienih vrijednosti PSA u serumu:
1.
rak prostate
2.
hiperplazija prostate
3.
postatitis (akutni, subkliniki, kronini)
4.
infarkt prostate
5.
masaa prostate
6.
retencija mokrae
7.
tjelesna aktivnost
8.
infekcije
9.
lijekovi
10.
ejakulacija (porast PSA nije kliniki znaajan)
11.
digitorektalni pregled (porast PSA nije kliniki znaajan)
12.
blopsija prostate
13.
cistoskopija
Modifikacije PSA
Modifikacije PSA ukljuuju PSA prilagoenu ivotnoj dobi, brzinu PSA, omjer slobodnog prema
ukupnom PSA, te gustou PSA.
Ove modifikacije PSA testa razvijene su u cilju poboljanja osjetljivosti i specifinosti PSA.
U dananje vrijeme ne postoji konsenzus u pogledu optimalne upotrebe ovih modifikacija.
Upotreba PSA nakon radikalne prostatektomije
Nemjerljiv nivo PSA nakon radikalne prostatektomije ukazuju da je bolesnik izlijeen od raka
prostate.
Nemjerljiv nivo oekuju se unutar mjesec dana nakon operacije.
Ako nivo PSA ne postane nemjerljiva unutar mjesec dana nakon operacije, tada kliniar treba
posumnjati na rezidualnu bolest.
Ako serumski PSA postane nemjerljiv unutar mjesec dana nakon operacije, a kasnije tokom
praenja postane mjerljiv, tada kliniar treba posumnjati na recidiv bolesti.
Literatura:
PROTEINI (Bjelanevine u serumu)
Uvod
Normalan nalaz: 6-8 g/dl (60-80 g/L) [CF: 10; SMI: 1 g/L]
1.
2.
3.
4.
5.
1.
2.
Nisko proteinska dijeta (low-protein diet)
3.
Prekomjerna hidracija (overhydration)
4.
5.
Trudnoa (pregnancy)
6.
Teke opekotine (severe burns)
7.
8.
Hronine bolesti (chronic diseases)
9.
Ciroza (cirrhosis)
10.
Nefroza (nephrosis)
Literatura:
ELEKTROFOREZA PROTEINA
(Protein Electrophoresis, serum)
Uvod
Normalan nalaz:
Albumini: 60% do 75% (0.6-0.75) [CF: 0.01; SM1: 0.01]
-1: 1.7% do 5% (0.02-0.05)
-2: 6.7% do 12.5% (0.07-0.13)
: 8.3% do 16.3% (0.08-0.16)
: 10.7% do 20% (0.11-0.2)
Albumin: 3.6-5.2 g/dl (36-52 g/L) [CF: 0.01; SMI: 1 g/L]
-1: 0.1-0.4 g/dl (I-4 g/L)
-2: 0.4-1 g/dl (4-10 g/L)
: 0.5-1.2 g/dl (5-12 g/L)
: 0.6-1.6 g/dl (6-16 g/L)
Albumini:
1.
dehidracija (dehydration)
-1:
1.
2.
Neoplastine bolesti (neoplastic diseases)

-2:
1.
2.
3.
4.
Infekcije (infection)
:
1.
2.
3.

Albumini:
1.
2.
3.
4.
5.
Opekotine (burns)
6.
-1:
1.
Emfizem: nedostatak -1 antitripsina (emphysema: -1 antitrypsin deficiency)
2.
Nefroza (nephrosis)
-2:
1.
Hemolitina anemija: pad haptoglobina (hemolytic anemias: decreased haptoglobin)
2.
Teka hepatocelularna oteenja (severe hepatocellular damage)
:
hypocholesterolemia, nephrosis
Literatura:
PROTROMBINSKO VRIJEME, PV
(Prothrombin Time, PT)
Uvod
PV odraava funkciju vanjskog puta zgruavanja, a faktori zgruavanja koji su odgovorni za
protrombinsko vrijeme (II, V, VII i X) stvaraju se u jetri. Ovi faktori ukazuju na sposobnost
stvaranja fibrina iz fibrinogena pod utjecajem trombina. Vitamin K je neophodan za pretvorbu
neaktivnih oblika faktora zgruavanja VII, IX, X i vjerovatno V u aktivne oblike, manjak vitamina K
moe dovesti do produljenja PV.
Iako je PV jasan pokazatelj sintetike funkcije jetre, ono ostaje normalno sve dok se ne oteti
80% sintetike sposobnosi jetre. U usporedbi sa albuminom, PV je korisniji znak sintetike
funkcije jetre u bolesnika sa akutnim oblikom bolesti, jer faktori zgruavanja koji utiu na PV imaju
krai poluvijek (sati) od albumina (20 dana).
Normalan nalaz: 10-12 sec
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Manjak vitamina K
Malapsorpcija
Nasljedni manjak faktora koagulacije II, V, VII i X
Oralni antikoagulansi: Varfarin (oral anticoagulants: Warfarin)
Afibrinogenemija i disfibrinogemija
Lijekovi: kumarinska terapija, paracetamol, salicilati, hloral hidrat, difenilhidantoin,
estrogeni, antacidi, fenilbutazon, gvinidin, antibiotici, alopurinol, anabolini steroidi, oralni
kontraceptivi

1.
Nadopuna vitamina K (vitamin K supplementation)
2.
Tromboflebitis (thrombophlebitis)
3.
Lijekovi: glutetimid, estrogeni, grizeofulvin, difenhidramin (drugs: gluthetimide, estrogens,
griseofulvin, diphenhydramine)
Literatura:
PROTOPORFIRIN U ERITROCITIMA
(Protoporphyrin - free erythrocyte)
Uvod
Visoke koncentracije protoporfirina u eritrocitima potvruju dijagnozu eritropoetine protoporfirije.
Ako je koncentracija protoporfirina u eritrocitima u granicama referentnog raspona, dijagnoza
eritropoetine protoporfirije iskljuuje.
Normalan nalaz:
16-36 g/dl of RBC (0.28-0.64 mol/L) [CF: 0.0177; SM1: 0.02 mol/L]
1.
Eritropoetina protoporfirija (erythropoietic protoporphyria)
2.
Nedostatak eljeza (iron deficiency)
3.
Trovanje olovom (lead poisoning)
4.
Sideroblastina anemija (sideroblastic anemias)
5.
6.
Literatura:
CRVENA KRVNA LOZA
(Red Blood Cell Count)

Uvod
Hematoloki profil vaan je za ispitivanje svih bolesnika, bez obzira na to da li imaju primarnu
hematoloku bolest ili ne.
Normalan nalaz:
Crvene krvne stanice - eritrociti (RBC) Mukarci: 4.5 - 6.5 x 1012/L
ene:
4.0 - 6.0 x 5 1012/L
Hemoglobin (Hb) Mukarci: 13.5 - 18 g/dl
ene:
12 - 16 g/dl
Hematokrit Mukarci: 0,4 0,54
ene:
0,37 0,49
Retikulociti: 0,5 1,5% od eritrocita
MCV (prosjeni volumen eritrocita): 80 - 100 fL
MCH (prosjeni sadraj Hb u eritrocitima): 27-32 pg
MCHC (prosjena koncentracija Hb u eritrocitima): 31-36 g/dl
RDW (rasprostranjenost crvenih krvnih zrnaca): 11.5% - 14.5%
1.
2.
Puenje (smokers)
3.
Velike visine (high altitude)
4.
Kardiovaskularna bolest (cardiovascular disease)
5.
Karcinom bubrenih elija i druge eritropoetin-producirajue neoplazme (renal cell
carcinoma and other erythropoietin-producing neoplasms)
6.
Stres (stress)
7.
Hemokoncentracija/dehidracija (hemoconcentration/dehydration)
1.
Anemija (anemias)
2.
3.
4.
Krvarenje (hemorrhage)
5.
Loa produkcija kotane sri (failure of marrow production)
Literatura:
RDW (Red Blood Cell Distribution Width)
(irina distribucije eritrocita / rasprostranjenost crvenih krvnih zrnaca)
Uvod Uzroci anemija Literatura
Uvod
Normalan nalaz: 11,5% - 14,5%
Normalno je veina eritrocita podjednake veliine. U mnogim tipovima anemije, meutim, postoji
razlika u veliini eritrocita, zvana anizocitoza (anisocytosis). RDW je mjera te razlike. Razlika u
veliini meu stanicama odraava se RDW-om. Svako zbivanje koje dovodi do velike razlike u
veliini stanica, iskazat e se poveanim RDW-om.
Uzroci mikrocitne anemije sa normalnim RDW-om
Talasemija minor
Anemija hronine bolesti
Neke nasljedne sklonosti hemoglobinopatijama
Uzroci mikrocitne anemije sa visokim RDW-om
Manjak eljeza
Bolest sa hemoglobinom H
Neke anemije hronine bolesti
Neki oblici talasemije minor
Hemoliza zbog fragmentacije
Uzroci normocitne anemije sa normalnim RDW-om
Anemija hronine bolesti
Nasljedna sferooitoza
Neke nasljedne sklonosti hemoglobinopatijama
Akutno krvarenje
Uzroci normocitne anemije sa visokim RDW-om
Rani ili djelomice izlijeen manjak eljeza ili vitamina
Srpasta anemija (drepanocitoza)
Uzroci makrocitne anemije sa normalnim RDW-om
Aplastina anemija
Neke mijelodisplazije
Uzroci makrocitne anemije sa visokim RDW-om
Manjak vitamina B12
Manjak folata
Autoimuna hemolitina anemija
Bolest hladnih aglutinina
Neke mijelodisplazije
Bolest jetre
Bolest titnjae
Alkohol
Literatura:
VOLUMEN ERITROCITA
(Red Blood Cell Mass Volume)
Uvod
Normalan nalaz:
Mukarci: 20-36 mUkg od teine tijela (BW) (1.15-1.21 L/m3 BSA)
ene:
19-31 ml/kg od teine tijela (BW) (0.95-1.00 L/m3 BSA)

1.
2.
Hipoksija: puenje, velike visine, jardiovaskularna bolest (hypoxia: smokers, high altitude,
cardiovascular disease)
3.
Hemoglobinopatije sa visokim afinitetom za kisik (hemoglobinopathies with high oxygen
affinity)
4.
Eritropoetin-producirajui tumori: karcinom bubrenih elija (erythropoietinproducing
tumors: renal cell carcinoma)
1.
2.
Hronina bolest (chronic disease)
3.
Loa produkcija kotane sri (failure of marrow production)
4.
Anemija (anemias)
5.
Literatura:
RENIN (serum)
Uvod
Renin je enzim koga proizvode jukstaglomerularne bubrene stanice, ali se moe nai i u drugim
organima (mozak, srce, arterije glatkih miia). Supstrat za renin je bioloki inaktivni
angiotenzinogen koji se, uz renin, pretvara u angiotenzin I. Daljnja pretvorba u aktivni angiotenzin
II deava se uz tzv. angiotenzin-konvertirajui enzim (ACE Angiotensin Converting Enzyme) iz
endotela krvnih ila bubrega, plua. Sinteza renina se poveava nakon smanjenja pritiska u
arteriolama ili stimulacije simpatikusa (stres).
Odreivanje aktivnosti renina ima kliniku vanost u diferencijalnoj dijagnozi primarnog i
sekundarnog hiperaldosteronizma.
Normalan nalaz: 1,6 4,3 ng/ml
1.
Lijekovi: tiazidi, estrogen, minoksidil (drugs: thiazides, estrogen, minoxidil)
2.
3.
Banter -ov sindrom (Banter's syndrome)
4.
Normalna trudnoa (pregnancy: normal)
5.
Feohromocitom (pheochromocytoma)
6.
Bubrena-renalna hipertenzija (renal hypertension)
7.
Reduciran plazma volumen (reduced plasma volume)
8.
Sekundarni aldosteronizam (secondary aldosteronism)
1.
Adrenokortikalna hipertenzija (adrenocortical hypertension)
2.
Povean plazma volumen (increased plasma volume)
3.
Primarni aldosteronizam (primary aldosteronism)
4.
Lijekovi: propanolol, rezerpin, klonidin (drugs: propanolol, reserpine, clonidine)
Literatura:
RETIKULOCITI
(Reticulocyte Count)
Uvod
Retikulociti su mladi eritrociti koji sadre ostatke RNK. Broj retikulocita odraava sposobnost
kotane sri da stvara zrele eritrocite. Laboratorijski nalaz izrazit e broj retikulocita kao postotak
od ukupnog broja eritrocita.
Normalan nalaz: MGH 0,5% - 2,5% eritrocita; SI 0,005 0,0025 eritrocita
Indeks stvaranja retikulocita (engl. Reticulocyte Production lndex ili RPI):
Vrijednost RPI <2 pokazuje neodgovarajui odgovor kotane sri, dok RPI >3 pokazuje da je
odgovor kotane sri odgovarajui za stepen anemije. Postoje mnogi uzroci za RPI <2, ali samo
tri uzroka za RPI >3 [akutni gubitak krvi, hemoliza i odgovor na terapiju (npr. na lijeenje
sideropenine anemije preparatima eljeza].
1.
Hemolitina anemija: kriza srpastih elija, talasemija major, autoimuna hemoliza
(hemolytic anemia: sickle cell crisis, thalassemia major, autoimmune hemolysis)
2.
3.
Postanemina terapija: folina kiselina, ferosulfat, vitamin B12 (postanemia therapy: folic
acid, ferrous sulfate, vitamin B12)
4.
1.
2.
Supresija kotane sri: sepsa, kemoterapeutski pripravci, zraenje-radijacija (marrow
suppression: sepsis, chemotherapeutic agents, radiation)
3.
Ciroza jetre (hepatic cirrhosis)
4.
Transfuzija krvi (blood transfusion)
5.
Anemija zbog poremeaja sazrijevanja: anemija usljed nedostatka eljeza,
megaloblastna anemija, sideroblastna anemija, anemija kod hroninih bolesti (anemias of
disordered maturation: iron deficiency anemia, megaloblastic anemia, sideroblastic
anemia, anemia of chronic disease)
Literatura:
REUMATOIDNI FAKTOR
(Rheumatoid Factor)

Uvod
Prisustvo u titru >1:20 daju:
1.
Reumatoid artritis (Rheumatoid arthritis)
2.
3.
Hronini upalni procesi (chronic inflammatory processes)
4.
Starost (old age)
5.
6.
7.
8.
9.
Pluna fibroza (pulmonary fibrosis)
10.
Sjgren -ov sindrom (Sjgren's syndrome)
Literatura:
SMOOTH MUSCLE ANTIBODY
Uvod
Prisustvo daju:
1.
Hronini aktivni hepatitis: 1:80 (chronic active hepatitis: 1:80)
2.
Primarna bilijarna ciroza: 1:80 (primary biliary cirrhosis: 1:80)
3.
Literatura:
NATRIJ
(Sodium, serum)
Uvod
Elektrolit, glavni kation ekstracelularne tekuine, regulator acidobazne ravnotee i
neuromuskularne kontraktibilnosti.
1.
Dehidracija (dehidratation)
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
Diabetes insipidus (nefrogeni)

Oteenje bubrega (renal damage)
Parcijalna opstrukcija urinarnog trakta (partial urinary tract obstruction)
Hiperaldosteronizam
Cushingov sindrom
Adrenalna insuficijencija (adrenal insufficiency)
Tjelesni napor i stres
Lijekovi: oralni kontraceptivi, androgeni, kortikosteroidi, ACTH, estrogeni, metildopa,
natrijev bikarbonat, inzulin, antikoagulansi koji sadravaju natrij

1.
Gubitak putem gastrointestinalnog trakta, koe, plua, treeg prostora (GI losses, skin
losses, lung losses, third space)
2.
3.
Oteenje jetre (liver damage)
4.
Nefroza (nephrosis)
5.
Intoksikacija vodom (H2O intoxication)
6.
Gubitak kalija (K+ loss)
Literatura:
SUCROSE HEMOLYSIS TEST (sugar water test)
Uvod Pozitivan nalaz Lano negativan nalaz Literatura
Uvod
Normalan nalaz: odsustvo hemolize (absence of hemolysis)
Pozitivan nalaz daje:
1.
Paroksizmalna nona hemoglobinurija (paroxysmal nocturnal hemoglobinuria - PNH)
Lano pozitivan nalaz daju:
1.
Autoimuna hemolitina anemija (autoimmune hemolytic anemia)
2.
Megaloblastna anemija (megaloblastic anemias)
Lano negativan nalaz moe dati:
1.
Upotreba heparina ili etilen-diamin-tetraacetata (may occur with use of heparin or EDTA)
Literatura:
T3
(Triiodothyronine)

Uvod
Trijodtironin (T3) je hormon titne lijezde i od ukupne koncentracije T3 u krvi, oko 80% nastaje
dejodinacijom T4 (hormona titne lijezde tiroksina) u perifernim tkivima, a 20% ima porijeklo iz
titnjae. Konentracije T3 i FT3 u krvi direktni su pokazatelji inteziteta pretvorbe iz T4, a manje
pokazatelj tireoidne sekrecije, odnosno kapaciteta vezanja za transportne proteine.
Normalan nalaz: 75-220 ng/dl (1.2-3.4 nmol/L) [CF: 0.01536; SMI: 0.1 nmol/L]
1. Hipertiroidizam (hyperthyroidism)
Graves -ova bolest (Graves disease)
Toksina nodularna gua (toxic nodular goiter)
Hipofizni TSH-sekrecioni tumori (pituitary TSH-secreting tumors)
T3 tirotoksikoza (T3 thyrotoxicosis)

2. Hipotireoidizam-periferni neodgovor (hypothyreoidism-peripheral unresponsiveness)
1. Hipotiroidizam (hypothyroidism)
Primarni (primary)
Sekundarni (secondary)
Tercijarni (tertiary)
Literatura:
T3RU
(T3 Resin Uptake)
Uvod
Obrnuti T3 (rT3) se sintetizira u razliitim stanjima organizma u kojima je potreba za aktivnim
oblikom hormona titne lijezde smanjena (bolesti koje nisu direktno vezane za poremeaj
funkcije titne lijezde, za razdoblje oporavka i lijeenja, gladovanje, itd.). U tim stanjima
pretvorba T4 (tiroksina) u rT3 smatra regulatornim mehanizmom dejodinacije. Omjer T3/rT3 moe
biti vrijedan kliniki pokazatelj u procjeni toka bolesti osnovne bolesti ili u procjeni uinka
poduzetog naina lijeenja.
Normalan nalaz: 25% - 35% (0.25-0.35) [CF: 0.01; SMI: 0.01]
1.

2. Hipotireoidizam-periferni neodgovor (hypothyreoidism-peripheral unresponsiveness)
1.
Primarni (primary)
Literatura:
T4, FREE
(free thyroxine)
Uvod
Koncentracija FT4 - slobodnog tiroksina, hormona titne lijezde - je odraz sinteze i luenja T4
(tiroksina) iz titne lijezde, periferne pretvorbe T4 u T3, kao i eliminacije hormona u daljnjem
metabolizmu. Zbog tih je razloga FT4 znaajniji biohemijski pokazatelj od ukupnog T4.
Normalan nalaz: 0.8-2.8 ng/dl (10-36 pmol/L) [CF: 12.87; SMI: 1 pmol/L)
1.

2.
Hipotireoidizam-periferni neodgovor (hypothyreoidism-peripheral unresponsiveness)

1.
Primarni (primary)
Literatura:
TESTOSTERON (Testosterone)
Uvod
1. Adrenogenitalni sindrom (adrenogenital syndrome)
2.
Bolest policistinog ovarija (polycystic ovary disease)
1.
2.
Klinefelter -ov sindrom (Klinefelter's syndrome)

Muki hipogonadizam (male hypogonadism)
Literatura:
THROMBIN TIME (TT)
Uvod
Normalan nalaz: 11.3-18.5 sec
1.
Trombolitina i heparin terapija (thromolytic and heparin therapy)
2.
3.
Hipofibrinogenemija (hypofibrinogenemia)
4.
Disfibrinogenemija (dysfibrinogenemia)
Literatura:
TSH, TIREO STIMULIRAJUI HORMON
(Thyroid-Stimulating Hormone)
Uvod
Odreivanje aktivnosti tireotropnog hormona (TSH) neophodno je za dijagnostiku procjenu
funkcije titne lijezde, kao i osovine hipotalamus-hipofiza-titnjaa.
Normalan nalaz: (MGH 0,5 5,0 U/mL; SI 0,5 5,0 U/mL)
Uzroci povienja TSH
Primarna hipotireoza
Subklinika hipotireoza
Razdoblje oporavka od bolesti nevezane sa titnjaom
Neodgovarajue nadomjesno lijeenje hormonima titnjae
Malapsorpcija hormona titnjae
Lijekovima inhibirano izluivanje hormona titnjae
Povremeno uplitanje u lijeenje hormonima titnjae
Tumor hipofize koji stvara TSH
Rezistencija na hormone titnjae
Uzroci povienog TSH i sniene razine slobodnog T4
Primarna hipotireoza
Neodgovarajue nadomjesno lijeenje hormonima titnjae
Lijekovima inhibirano izluivanje hormona titnjae

Malapsorpcija peroralno primijenjenih hormona titnjae
Uzroci povienog TSH i normalna razina slobodnog T4
Subklinika hipotireoza
Loa suradnja bolesnika pri nadomjesnom lijeenju hormonima titnjae
Uzroci povienog TSH i poveane razine slobodnog T4
Adenom hipofize koji stvara TSH
Rezistencija na hormone titnjae
Uzroci snienog TSH
Hipertireoza
Subklinika hipertireoza
Pretjerana nadomjesna terapija hormonima titnjae
Akutna psihijatrijska bolest
Bolest nevezana sa titnjaom
Inhibicija otputanja tsh lijekovima
Poputanje funkcije hipofize
T3 tireotoksikoza
Trudnoa
Uzroci snienog TSH i poviene razine slobodnog T4
Pretjerana nadomjesna terapija hormonima titnjae
Hipertireoza
Uzroci snienog TSH i normalne razine slobodnog T4
Trudnoa
Subklinika hipertireoza
T3 tireotoksikoza
Pretjerano uzimanje peroralnih hormona titnjae
Lijekovima izazvana inhibicija izluivanja TSH (kortikosteroidima, dopaminom)
Uzroci snienog TSH i sniene razine slobodnog T4
Bolest nevezana sa titnjaom
Zatajenje hipofize
Literatura:
T4 (Thyroxine)
Uvod
Odreivanje koncentracije ukupnog T4 (hormona titne lijezde tiroksina) u serumu osnovni je
laboratorijski pokazatelj sinteze hormona. Koncentracija T4 u krvi ovisi o:
a)
b)
sintezi i luenju iz titne, i

iskoritenosti u perifernim tkivima
Normalan nalaz: 4-11g/dl (51-142 nmol/L) [CF: 12.87: SMI: 1 nmoUL]

1.

2.
Hipotireoidizam-periferni neodgovor (hypothyreoidism-peripheral unresponsiveness)

1.
Primarni (primary)
Literatura:
TRANSFERRIN
Uvod
Transferin je beta-globulin, ija je osnovna fizioloka funkcija transport eljeza u organizmu dok
su u feritinu vezane tkivne rezerve eljeza. Koliina transferina moe se mjeriti neposredno ili
posredno mjerenjem koncentracije eljeza koju transferin moe vezati i izraava se kao ukupni
kapacitet vezanja eljeza (TIBC).
U teoj jetrenoj bolesti sinteza transferina se smanjuje, kao i TIBC, dok se u akutnoj bolesti
praenoj nekrozom povisuje koncentracija serumskog eljeza, kao i koncentracija feritina, jer
oteeni hepatociti ne mogu zadrati stanine rezerve feritina i eljeza.
Normalan nalaz: mukarci i ene < 60 g. 2.15-3.80 g/L, a > 60 g. 1.90-3.75 g/L
1.
Sideropenina anemija-anemija zbog nedostatka eljeza (iron deficiency anemia)
2.
Policitemija vera
3.
Hemokoncentracija
4.
Tjelesni napor
5.
Oralni kontraceptivi (oral contraceptive)
6.
Virusni hepatitis (viral hepatitis)
7.
Kasna-poodmakla trudnoa (late pregnancy)
1.
Hronina upalna stanja (chronic inflammatory states)
2.
Hemohromatoza
3.
Malnutricija i malapsorpcija
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.

Bolest jetre (liver disease) ciroza jetre
Hereditarni nedostatak (hereditary deficiency)
Hronine bolesti (chronic illness)
Talasemija (thalassemia)
Kod osoba > 65 g.
Lijekovi: androgeni, glukokortikosteroidi
Literatura:
TRIGLICERIDI
(Triglycerides)
Uvod
Trigliceridi su glavni sastojak svih prehranom unesenih lipida. Vie od 90% unesenih triglicerida
tokom probave apsorbira se u tankom crijevu i u krvotok ulazi u obliku hilomikrona. U uzorku krvi,
uzetom natate, nema egzogenih triglicerida, nego su svi trigliceridi porijeklom iz jetre.
Nema dokaza da smanjene koncentracije triglicerida direktno uzrokuju smanjenje incidencije
akutnih ishemijskih epizoda.
Normalan nalaz: < 1.7 mmol/L
1.
Hiperlipoproteinemije: tipovi I, IIb, III, IV, V (hyperlipoproteinemias: types I, IIb, III, IV, V)
2.
3.
Disglobulinemija
4.
Trudnoa (pregnancy)
5.
Lijekovi: estrogeni, oralni kontraceptivi, glicerol, gliceraldehidi
6.
Akutni infarkt miokarda (acute MI)
7.
8.
Uzimanje alkohola (alcohol intake)
9.
10.
11.
Prehrana bogata ugljikohidratima
12.
Puenje
13.
Bolest odlaganja glikogena (glycogen storage disease)
1.
2.
Kongenitalna abetalipoproteinemija (congenital abetalipoproteinentias)
3.
HOPB
4.
Hipertireoidizam
5.
Lijekovi: citrati, oksalati, fluoridi
Literatura:

UREA NITROGEN
Uvod
Urea je konani otpadni produkt metabolizma proteina. Nakon razgradnje proteinskih molekula na
aminokiseline, procesima transaminacije i oksidativne deaminacije stvara se amonijak koji je
toksian za organizam i otklanja se u tzv. urea ciklusu. Urea se izluuje urinom. Indikacija za
odreivanje koncentracije ureje u serumu je razlikovanje predbubrene i poslijebubrene uremije,
u zavrnoj fazi bubrenog oteenja kada urotoksini znaci koreliraju sa koncentracijom ureje, te
u bolesnika na dijalizi jer je koncentracija ureje pokazatelj metabolikog statusa i upuuje na
razgradnju proteina u organizmu.
S obzirom da je mala molekula, urea lako prolazi sve stanine membrane i nalazi se u svim
tjelesnim tekuinama i tkivima u priblino istim koncentracijama. U glomerulima difundira u
glomerularni filtrat, ali u proksimalnim tubulima se neto vraa natrag u krv. Ova redifuzija je
ograniena u distalnim tubulima, tako da je koncentracija ureje u konanoj mokrai viestruko
vea od one u krvi. Zdravi bubrezi mogu izluiti velike koliine ureje, ali u sluaju oteene
funkcije bubrega, raste koncentracija ureje u serumu.
Brzina glomerularne filtracije jedan je od najznaajnijih faktora koji utie na koncentraciju ureje, ali
je vana i brzina sinteze ureje, kao i reperfuzija bubrega i koliina vode koja se izluuje. Brzina
sinteze ureje ovisi o dnevnom unosu proteina.
Za razlikovanje predbubrene i poslijebubrene uremije odreivanje konentracije u serumu ili u
plazmi povezano je sa odreivanjem koncentracije kreatinina, odnosno sa izraunavanjem
njihova odnosa.
Normalan nalaz: mukarci i ene iznad 20 g. 2,8-8,3 mmol/L
1.
Akutna i hronina bolest bubrega
2.
Opstrukcija urinarnog trakta: hipertrofija prostate (urinary tract obstruction: prostatic
hypertrophy)
3.
Srana dekompenzacija
4.
Addisonova bolest
5.
Gastrointestinalno krvarenje (gastrointestinal bleeding)
6.
ok, trauma, stres, postoperativno
7.
Lijekovi: nefrotoksini lijekovi, kortikosteroidi, tiroksin, aminofenol
8.
Prehrana bogata proteinima
9.
Dugotrajan tjelesni napor
10.
1.
2.
3.
Trei trimestar trudnoe (third trimester of pregnancy)
4.
Pretjerana hidracija (overhydration)
5.
6.
Nefrotiki sindrom
7.
Abdominalna-celiak bolest (celiac disease)
8.
Trudnoa
9.
Prehrana siromana proteinima i bogata ugljenhidratima
10.
11.
12.
Gladovanje
Puenje
Toksemija
Literatura:
ACIDUM URICUM (Uric Acid, serum)
(Urina, mokrana kiselina)
Uvod
Hiperuricemija se javlja zbog poveanog stvaranja mokrane kiseline, smanjenog izluivanja
mokrane kiseline, ili zbog oba navedena uzroka.
Hiperuricemija moe biti primarna ili sekundarna.
Primarna hiperuricemija postoji ako nema stanja koje uzrokuje poveano stvaranje
ili smanjeno izluivanje mokrane kiseline.
Sekundarna hiperuricemija postoji ako se prekomjerno stvaranje mokrane kiseline,
smanjeno izluivanje mokrane kiseline, ili oboje moe pripisat poznatom stanju.
Normalne vrijednosti: ene, MGH 2,3 6,6 mg/dL; SI 137 393 mol/L;
mukarci MGH 3,6 8,5 mg/dL; SI 214 506 mol/L)
Uzroci povienih vrijednosti
Uzroci sekundarne hiperuricemije uslijed prekomjernog stvaranja mokrane kiseline:
1.
Giht (gout)
2.
Acidoza (acidosis)
3.
Addison -ova bolest
4.
Nefrogeni dijabetes insipidus (nephrogenic diabetes insipidus)
5.
Policistini bubrezi (polycystic kidneys)
6.
Hereditarni-nasljedni nedostatak enzima: hipoksantin-gvanin-fosforibosil transferaze
Mijeloproliferativni poremeaji (myeloproliferative disorders)
7.
Limfoproliferativne bolesti
8.
Tkivna hipoksija
9.
Pretilost / debljina
10.
Malignitet
11.
Aktivna psorijaza (active psoriasis)
12.
Hemolitini poremeaji - prekomjerna liza-raspadanje elija: hemoterapeutski pripravci,
radio terapija, leukemija, limfom, hemolitina anemija
13.
Dijeta bogata purinima ili proteinima (diet high in purines or protein)
14.
Alkohol
15.
Vitamin B12
16.
Nikotinska kiselina
17.
Lijekovi (citotoksini lijekovi, varfarin)
Uzroci sekundarne hiperuricemije uslijed smanjenog Izluivanja mokrane kiseline:
1.
Hronino zatajenje bubrega
2.
Olovna nefropatija (lead poisoning)
3.
Pretilost / debljina
4.
Manjak volumena tenosti
5.
Laktacidoza
6.
7.
8.
9.
10.
11.
Ketoacidoza (dijabetina, uslijed gladovanja)

Hipotireoza (hypothyroidism)
Hiperparatireoza
Sarkoidoza
Lijekovi (tiazidni diuretici, diuretici bubrene petlje, niske doze salicilata, etambutol,
pirazinamid, ciklosporin, levedopa, metoksifluram, zloupotreba laksativa)
Alkohol

1.
Lijekovi: alopurinol, visoke doze acetilsalicilne kiseline, probenecid, varfarin,
kortikosteroidi
2.
Nedostatak ksantin oksidaze (deficiency of xanthine oxidase)
3.
Sindrom neprikladne sekrecije antidiuretskog hormona (SIADH)
4.
Fanconi -jev sindrom (renal tubular deficits: Fanconi's syndrome)
5.
Alkoholizam (alcoholism)
6.
7.
Dijeta deficitna u proteinima ili purinima (diet deficient in protein or purines)
8.
Wilson -ova bolest (Wilson's disease)
9.
Literatura:
URIN ANALIZA
(Urinalysis, Analiza urina)
Normalan nalaz urina / mokrae:
Izgled
Mokraa u zdravih ljudi je bistra tekuina koja se stajanjem moe zamutiti zgog izluivanja flokula
ili zbog prisutnosti razliitih soli, dok u raznim bolesnim stanjima moe izazvati prisutnost
mikroorganizama, leukocita, eritrocita ili kristala raznih lijekova.
Boja
Svjetlo uta svjetle slame i potie od mokranih pigmenata kao to su urohrom (iz
hemoglobina), uroetrin (iz melanina), urorosein (iz indoloctne kiseline), urobilin (iz urobilinogena),
a stajanjem na zraku tamni zbog oksidacije bezbojnih hromogena u obojene produkte.
Miris
Aromatian. Na miris utjee prehrana, ali i neki lijekovi. Stajanjem se ureja iz mokrae razgrauje
u amonijak, to rezultira mirisom na amonijak. Neugodan miris se ima pri infekciji urotrakta zbog
prisutne bakteriurije i leukociturije (gnoj). U stanjima koja rezultiraju ketonurijom (eerna bolest
diabetes mellitus, gladovanje, malapsorpcija) mokraa moe imati miris na voe.
Osmolalnost
Osmolalnost i specifina teina urina su indikatori koncentracijskog kapaciteta bubrega i snienje
osmolalnosti je prvi znak bubrene insuficijencije, ak i prije porasta ureje i kreatinina u serumu.
pH
4.5-8 (oko, 6):
Bubrezi su, uz plua, glavni organi u regulaciji acido-bazne ravnotee jer reguliraju izluivanje
kiselina koje se stvaraju normalnim metabolikim procesima. Visoki pH urina pokazatelj je
infekcije urotrakta, ali moe pokazivati da mokraa nije svjea. Vanu ulogu pH urina ima pri
stvaranju mokranih kamenaca jer jonski sastav i topljivost tvari koje utjeu na stvaranje
kamenaca, odnosno na kristalizaciju, ovise o pH urina.
Specifina teina
1.005-1.030
Specifina teina i osmolalnost urina su indikatori koncentracijskog kapaciteta bubrega.
Bjelanevine-proteini: negativni
Ukupni proteini u mokrai mjeavina su visoko i nisko-molekularnih proteina nastalih filtracijom
plazme, proteina iz bubrega i onih iz uro-trakta, to rezultira razliitim proteinurijama. Veina
proteina izluenih u mokrai zdrave osobe je postglomerulanog porijekla, pa je odreivanje
specifinih proteina kao to je albumin osjetljiva pretraga za dokazivanje bubrene bolesti.
Ketoni: negativni
Ketonska tijela (aceton, acetocetna kiselina i beta-hidroksimalana kiselina) produkti su
razgradnje masnih kiselina, normalno su prisutni u urinu i krvi u vrlo malim koncentracijama.
Poveane koncentracije ukazuju na razvoj komplikacija eerne bolesti, te ih nalazimo u urinu
kod dijabetine ketoacidoze, pedijatriskih bolesnika I trudnica.
Glukoza: negativna
Glukoza se reapsorbira u tubulima iz primarne mokrae, a budui da tubuli ne mogu svu glukozu
reapsorbirati, odreena koliina glukoze prelazi u mokrau, najvie 0,08 mmol/L glukoze. Pojava
glukoze u mokrai, glikozurija, nastaje kada glukoza u krvi prelazi sposobnost reapsorpcije u
tubulima i pojavljuje se u osoba sa povienom koncentracijom eera u krvi izazvane razliitim
stanjima.
Sediment/mikroskopski pregled:
Hematopoetike stanice
Hematopoetike stanice su: eritrociti (Erc), leukociti (Lkc), eozinofilni granulociti, limfociti i
makrofagi.
Eritrociti
Mokraa zdravih osoba moe sadravati nekoliko Erc, ali nikad vie od 3 Erc po vidnom polju
velikog poveanja. Prisutnost Erc u mokrai, hematurija, ozbiljan je dijagnostiki nalaz i uvijek je
pokazatelj nekog krvarenja zbog infekcije urotrakta ili bubrene bolesti. Ako je krv makroskopski
vidljiva, naziva se makrohematurijom, dok je o mikrohematuriji rije tek kada se krv moe utvrditi
mikroskopskim pregledom. Uzroci su hematurije viestruki i mogu se podijeliti na hematurije
bubrene parenhimne bolesti, bubrene vaskularne bolesti, ekskrecijske bolesti urotrakta i
sistemne poremeaje koagulacije. Bubrene hematurije najee uzrokuju glomerulonefritis,
tubulointersticijska oteenja i vaskulitisi koji oteuju krvotok u nefronu.
Makrohematurija je najee uroloki problem i najprije treba provjeriti ima li bolesnik tzv.
bezbolnu hematuriju koja se pojavljuje kod karcinoma bubrega, koagulopatije, akutnoga
glomerulonefritisa; provjeriti postoje li dizurini problemi kao kod infekcija urotrakta, karcinoma
mjehura, tuberkuloze bubrega, hemoragijskoga cistitisa; provjeriti je li prisutna bol koja se
pojavljuje kod policistinih bubrega, karcinoma bubrega, ili su prisutne kolike kao kod nefrolitijaze,
papilarne nekroze. Konano treba provjeriti uzima li bolesnik antikoagulanse ili inhibitore
agregacije trombocita.
Mikrohematuriju obiljeava patoloki nalaz mokranoga sedimenta po broju (> 3 Erc u vidnom
polju) i izgledu eritrocita. Morfoloke promjene od savreno okruglih izomorfnih Erc do bitno
promijenjenih stanica dismorfinih Erc omoguuju pronalaenje porijekla krvarenja.
Izomorfni Erc obino potjeu iz donjih dijelova mokranoga trakta, dok dismorfini Erc
upuuju na bubrene bolesti. Prisutnost > 80% dismorfinih Erc upuuje na glomerularnu
hematuriju. Akantociti, podskupina dismorfinih eritrocita, ini se da ve u koliini > 5% od

ukupnoga broja Erc, upuuju na krvarenje glomerularnoga porijekla.
Hemoglobinurija
Nalaz hemoglobina u mokrai pojavljuje se kod hemolitike anemije, nakon transfuzije
inkompatibilne krvi, odnosno u stanjima intenzivnijega raspadanja Erc i posljedinog porasta
koncentracije hemoglobina u krvi. Vee koliine krvi daju mokrai crvenkastu boju
(oksihemoglobin). U kiseloj mokrai hemoglobin prelazi u methemoglobin, koji mokrai daje
smeu boju. Osim hemoglobina, u mokrau se moe izluiti i mioglobin.
Leukociti
Leukociti se u mokrai zdravih osoba normalno mogu nai, ali je njihov poveani broj vodei
pokazatelj za infekciju urinarnoga trakta, kao i za neinfektivne bubrene bolesti.
Leukociturija udruena sa bakteriurijom posljedica je upale mokranoga mjehura (cistitisa) ili
bubrega (pijelonefritisa).
Leukociturija moe biti:
bubrenog porijekla, i to se onda odnosi na infekciju gornjih dijelova urotrakta (akutna i
hronina), akutni glomerulonefritis, intersticijski nefritis, refluks, policistine bolesti bubrega,
nefrolitijaze, tuberkulozu bubrega, opstrukciju mokranoga trakta.
porijeklom iz donjih dijelova mokranoga trakta kod cistitisa, kamenaca u mjehuru,
papiloma, karcinoma mjehura, divertikuloze mjehura.
porijeklom iz uretre i prostate kao kod uretritisa razliite etiologije (spolno prenosive
infekcije, herpes, klamidija, gonoreja) i prostatitisa, hroninoga i akutnoga, pri upalama
lijezda (Cowper, Littre; seminalne vreice).
zbog bolesti susjednih organa kao kod apendicitisa, adneksitisa, piosalpingitisa, karcinoma
uterusa, rektuma, cekuma sigmoidnoga dijela kolona.
Eozinofilni granulociti
Eozinofilni granulociti prisutni su u mokranom sedimentu kod mokranih infekcija i tada ine <
5% od ukupnog broja Lkc. Vei postotak eozinofila moe se nai kod ateroembolijskih bolesti
bubrega, kao i kod sekundarnoga akutnog intersticijskog nefritisa zbog alergije na lijekove. U
mokrai zdravih osoba nisu prisutni.
Limfociti
Limfociti su rijedak nalaz u mokranom sedimentu. Pojava limfocita povezuje se sa hroninim
upalnim procesima, virusnim bolestima, kao i u sluajevima odbacivanja bubrenoga transplatata.
U mokrai zdravih osoba nisu prisutni.
Makrofagi
Makrofagi (mononuklearni fagociti), su stanice koje se mogu nai u mokrai kod upalnih procesa.
U mokrai zdravih osoba nisu prisutni.
Epitelne stanice
Epitelne stanice obuhvaaju: ploasti epitel, prelazni epitel, bubreni tubularni epitel i lipidne
stanice.
Ploasti epitel
Ploasti epitel je najvea stanica u mokranom sedimentu i potjee iz krajnjih segmenata
urotrakta (uretre) i vagine, zbog ega je esto prisutan u malom broju u mokranom sedimentu.
To su poligonalne stanice, a dolaze pojedinano, premda se esto pojavljuju i u nakupinama.
Katkad se moe vidjeti kolonizacija bakterija u staninoj citoplazmi, za koju se misli da je vaan
korak u nastanku infekcije urotrakta.
Ako je u sedimentu prisutno dosta stanica ploastog epitela, a bez prisutnosti Lkc, to pokazuje da
stanice potjeu iz donjih dijelova uretre, i uglavnom znae oneienje zbog nepravilna skupljanja
ili loe provedene toalete vanjskoga spolovila. Takav nalaz nema neku dijagnostiku vanost, a,
ako je prisutan veliki broj Lkc, mora se iskljuiti vaginalna kontaminacija da bi se potvrdila
uroinfekcija.
U vrlo rijetkim sluajevima zloudnoga procesa u donjim se dijelovima urotrakta mogu nai
stanice ploastoga epitela u mokranom sedimentu, ali tada pokazuju promjene u strukturi i
obliku jezgre. U sluaju takvog nalaza potrebna je daljnja citoloka obrada.
Prelazni epitel
Prelazni epitel ili urotel jest visokospecifini vieslojni epitel koji oblae vreve bubrene
nakapnice, mokranoga mjehura u ena i proksimalnog dijela uretre u mukaraca. Nalaz stanica
prelaznog epitela najei je kod infekcije donjih dijelova urotrakta ili nekog urolokog
poremeaja dubljih slojeva, zloudnih procesa, raznih infekcija, mokranih kamenaca ili
hidronefroze bubrega.
Bubreni tubularni epitel
Bubreni tubularni epitel jednoslojni je epitel koji oblae nefron, to ukljuuje stanice koje oblau
glomerule, proksimalne i distalne tubule, kao i sabirne kanalie, zbog ega se pojavljuju u
velikome broju razliitih oblika. Pojava tih stanica u mokrai udruena je sa akutnom tubularnom
nekrozom i sa odbacivanjem bubrenog transplatata, sa groznicom, raznim toksikim
oteenjima (lijekovi, naroito aspirin, teki metali), raznim upalama, infekcijama i tumorima.
Tubularne su stanice obino udruene sa nalazima koji upuuju na parenhimnu bubrenu bolest.
Katkad, ali vrlo rijetko, mogu se nai i u mokrai zdrave osobe kao posljedica regeneracije
epitela.
Lipidne stanice
Lipidne stanice oznauju masnu degeneraciju bubreno-tubularnoga epitela i u mokrai se obino
pojavljuju kao slobodne kapljice masti ili lipidima zasiene stanice tubularnoga epitela, tzv. ovalna
masna tjeleca. Mogu takoer biti ugraene i u masne cilindre, kao i u kristale holesterola. Kako
se lipidi veu za proteine, lipidurija je tipian znak obilne proteinurije, to je vezano uz velika
oteenja bubrega. U mokrai zdravih osoba lipidne stanice nisu prisutne.
Kristali
Pojava kristala u mokrai ovisi o pH mokrae i relativno je est nalaz, iako u svjeoj mokrai
obino nisu prisutni. Kako mokraa moe biti kisela ili alkalna, odreeni kristali mogu biti prisutni
samo ili uglavnom u kiseloj ili alkalnoj mokrai.
Kristali u normalnoj kiseloj mokrai su: urati, kalcijev oksalat, hipurna kiselina i soli
amorfnih urata.
Kristali u normalnoj alkalnoj mokrai su: kalcijev fosfat, tripel fosfat, kalcijev karbonat, soli
amorfnih urata i amonijev biurat.
Kristali u patolokoj kiseloj mokrai su: cistin, leucin, tirozin, holesterol.
Ostali kristali: bilirubin, hemosiderin, natrijev urat, kalcijef sulfat, te kristali lijekova.
Urati su kliniki znaajni samo ako se nau u svjeoj mokrai. Obilna prisutnost kristala indikacija
je za giht ili intoksikaciju lijekovima, npr. citostatinim lijekovima, a mogu se nai u bolestima koje
karakterizira pojaana razgradnja staninih jezgri, npr. leukozi.
Kalcijevi oksalati su prisutni kod osoba koje pokazuju tendenciju stvaranja mokranih kamenaca,
inae nemaju neku kliniku vanost. Mogu se nai kod osoba koje su konzumirale hranu bogatu
oksalatima kao to je paradajz, pinat ili salat, u bolesnika sa dijabetesom i uticom, te pri
trovanju etilen glikolom. Prisutnost kristala moe uzrokovati blagu hematuriju.
Hipurna kiselina se moe nai nakon primjene salicilata, kod groznice i kod bolesnika sa boleu
jetre.
Fosfati se javljaju kao kalcijevi fosfati ili kao tripel fosfat (magnezijev-amonijev fosfat) u alkalnoj
mokrai ili u mokrai u kojoj je zbog stajanja dolo do razmnoavanja bakterija.
Bilirubin se rijetko nalazi a javlja se kod osoba sa bolestima jetre ili kod razliitih opstrukcija
unih vodova.
Hemosiderin se moe nai kod bolesnika sa intravaskularnom hemolizom.
Kristali lijekova su razliiti kristali i javljaju se nakon dugotrajne primjene nekih lijekova.
Cistin moe agregirati to inducira stvaranje mokranog (bubrenog) kamenca.
Tirozin nalazimo pri oteenju jetrenog parenhima (hepatitis, ciroza) ili intoksikacijama organskim
otapalima, kao i kod leukemija.
Leucin se obino nalazi zajedno sa kristalima tirozina pri oteenju jetrenog parenhima (hepatitis,
ciroza) ili intoksikacijama organskim otapalima, kao i kod leukemija.
Holesterol predstavlja rijedak i uvijek patoloki nalaz (opsena bubrena oteenja nefritiki
sindrom, infekcije urogenitalnog trakta, kod hilurije koja se deava pri torokalnoj ili abdominalnoj
opstrukciji limfne drenae.
Drugi kristali se pojavljuju u mokrai ali bez nekog klinikog znaaja (amorfni fosfati, amorfni urati
giht, groznica, koncentrirana mokraa, kalcijev karbonat nakon unosa velikih koliina povra,
amonijev biurat, kalcijev sulfat i natrijev urat).
Cilindri
Cilindri su elementi koji ine odljeve tubula koji dolaze iz distalnih tubula, Henleove petlje i
sabirnih kanalia. Veliina i oblik variraju i ovise o mjestu nastanka.
Hijalini cilindri
Njihov poveani broj moe se nai kod poviene tjelesne temperature, pojaanoga tjelesnog
optereenja, primjene diuretika, sranih bolesti, hroninih bubrenih bolesti, kao i kod akutnog
glomerulonefritisa i akutnog pijelonefritisa.
Nehijalini cilindri sa proteinima plazme
Cilindri sastavljeni od proteina plazme se dijele na granulirane cilindre (fino i grubo granulirani).
Prisutnost grubo granuliranih cilindara znak je opsenoga glomerulonefritisa, rjee se pojavljuju
kod pijelonefritisa. U zdravih se osoba mogu pojaviti samo nakon jako tekih tjelesnih napora. U
Votani cilindri graeni su preteno od plazmatskih proteina, a njihova prisutnost u mokrai uvijek
je udruena sa ozbiljnim bubrenim bolestima poput glomerulonefritisa, zloudne hipertenzije,
nefrotikoga sindroma, odbacivanja transplatata te opsene hronine bubrene bolesti. U mokrai
zdravih osoba nisu prisutni.
Hemoproteinski cilindri obuhvaaju hemoglobinske (upuuju na krvarenja bubrenoga
parenhima) i mioglobinske cilindre koji se mogu nai u bolesnika sa bubrenom boleu
izazvanom crush sindromom. U mokrai zdravih osoba nisu prisutni.
Nehijalini cilindri sa stanicama
Nehijalini cilindri sa stanicama imaju ugraene inkluzije prema kojima se zatim razvrstavaju na:
Eritrocitne cilindre koji oznauju mukoproteinske cilindre u koje su inkorporirani Erc. Njihova
prisutnost u mokrai uvijek je pokazatelj krvarenja iz bubrenoga parenhima, odnosno
akutne lezije glomerularne bazalne membrane (glomerulonefritis). Mogu se nai kod
kolagenoza, infarkta bubrega, zloudne hipertenzije. U rijetkim sluajevima mogu biti
prisutni i kod akutnoga pijelonefritisa, kao i kod ishemijske bubrene bolesti. U mokrai
zdravih osoba nisu prisutni.
Leukocitne cilindre koji oznauju mukoproteinske cilindre u koje su inkorporirani Lkc.
Prisutni su kod raznih infektivnih, hroninih i akutnih bubrenih bolesti, kao i kod
zloudnih hipertenzija i drugih bolesti. U mokrai zdravih osoba nisu prisutni.
Bubrene tubularne epitelne cilindre koji su graeni od mukoproteinskoga matriksa i stanica
bubreno-tubularnoga epitela. Takvi su cilindri prisutni u mokrai u sluajevima u kojima
se mogu nai i slobodne stanice bubreno--tubularnoga epitela, a to moe biti kod
akutnoga glomerulonefritisa i pijelonefritisa, hronine bubrene bolesti, u dijabetikoj
nefropatiji, prigodom toksikih oteenja bubrega, kao i u poetnoj fazi odbacivanja
transplatata. U mokrai zdravih osoba nisu prisutni.
Masne cilindre koji na svojoj povrini imaju kapljice masti, a njihov nalaz moe se oekivati
kod opsenijih bubrenih oteenja, naroito kod nefrotikog sindroma, kod subakutne i
hronine upalne bubrene bolesti, kod eerne bolesti i nefrotikog sindroma uz masivnu
proteinuriju. U mokrai zdravih osoba nisu prisutni.
Mjeoviti cilindri, iji je matriks nainjen od vie od jednog proteina koji moe sadravati
stanice ili neke druge inkluzije, upuuju na oteenja u vie segmenata nefrona. Eritrociti
u cilindru upozoravaju na glomerularna oteenja, dok leukociti upuuju na pijelonefritis ili
intersticijske bolesti. U mokrai zdravih osoba nisu prisutni.
Nehijalini cilindri sa bilirubinom
Nehijalini cilindri sa bilirubinom nastaju kad se mokraom izluuje konjugirani bilirubin koji hijalini
matriks oboji ukastosmee. U mokrai zdravih osoba nisu prisutni.
Ostali nehijalini cilindri
Bakterijski i gljivini cilindri rijedak su nalaz a pojavljuju se u imunokompromitiranih bolesnika sa
bakterijskom i gljivinom infekcijom bubrega. Bakterijski se cilindri mogu nai kod pijelonefritisa. U
Pseudocilindri
Pseudocilindri su tvorevine cilindrina oblika koje nastaju izvan bubrega, a pojavljuju se u mokrai
i morfoloki su slini pravim cilindrima. Nazivaju se jo i cilindroidima, a njihova prisutnost nema
klinikoga znaenja. Tu se ubrajaju fosfatni, uratni cilindroidi ili cilindroidi kristala urata. Mogu biti
prisutni i u mokrai zdravih osoba.
Uzronici infekcija i infestacija
Bakterije u mokrai zdravih osoba nisu prisutne, ali se manji broj moe nai zbog kontaminacije
uzrokovane neprikladnim skupljanjem mokrae ili duljim stajanjem na sobnoj temperaturi. Tana
se identifikacija moe dati na temelju mikrobiolokog ispitivanja.
Gljivice su okrugla ili ovalna oblika homogene strukture bez inkluzija. Mogu se pojaviti i u obliku
hifa. Obino su prisutne u dijabetiara, u ena koje uzimaju kontraceptive, u bolesnika sa
dugotrajnom antibiotikom ili imunosupresivnom terapijom.
Paraziti u mokrai najee su posljedica genitalne ili fekalne kontaminacije. Trichomonas
vaginalis najei je nalaz. Moe uzrokovati vaginitis u ena i uretritis kod mukaraca. Ako je iv,
lako se prepozna po nepravilnom kretanju, kao i po treperenju bia i undulirajue membrane. Ako
je mrtav, teko se razlikuje od leukocita ili malih okruglih, epitelnih stanica.
Artefakti / oneienja
Artefakti / oneienja svi su elementi koji dolaze u mokrau izvanjskim putem, kao to su dlake,
vlakna vate, zrnca pudera, zrnca staklene praine i slino.
Literatura:
URINE AMYLASE
(Amilaza u urinu)
Uvod
Amilaza je enzim iz skupine hidrolaza koji razgrauje skrob i glikogen. Ovaj test se radi kod
sumnje na bolest guterae i u urinu je znaajan u kasnijoj fazi obolenja guterae, dok je
serumska amilaza poviena u prvim fazama bolesti.
Normalan nalaz: 35-260 U Somogyi/hr (6.5-48.1 U/hr) [CF: 0.185; SMI: 1 U/hr]
1.
2.
Karcinom pankreasa (carcinoma of the pancreas)
Literatura:
URINE BILE
(Bilirubin u mokrai)
Uvod Pozitivan nalaz bilirubina Pozitivan nalaz urobilinogena Literatura
Uvod
Bilirubin u mokrai je pokazatelj hepatocelularne jetrene bolesti ili intrahepatalne i
ekstrahepatalne opstrukcije. Pojava bilirubina u mokrai je posljedica svakog stanja u kom dolazi
do poveanja koncentracije konjugiranog bilirubina u krvi.
Pozitivan nalaz bilirubina u urinu daje:
1.
Hepatitis: virusni, toksini, lijekovima uzrokovani (hepatitis: viral, toxic, drug-induced)
2.
Pozitivan nalaz urobilinogena daje:
1.
Hepatitis: virusni, toksini, lijekovima uzrokovani (hepatitis: viral, toxic, drug-induced)
2.
utica usljed hemolize (hemolytic jaundice)
3.
Disfunkcija jetrenih elija: ciroza, infekcija, metastaze (liver cell dysfunction: cirrhosis,
infection, metastases)
Literatura:
URINE CALCIUM
(Kalcij u urinu)
Uvod
U procesu kotane razgradnje matriks se razgrauje enzimski i odcjepljuju kalcijeve soli, to na
kraju rezultira pojaanim izluivanjem kalcija u mokrai. Pojaanu kalcuriju moe prouzroiti ne
samo kotana razgradnja nego i bubreni promet kalcija potpomognut djelovanjem kalcijevih
regulatornih hormona i estrogena.
Normalan nalaz: 2,5 - 7,5 mmol/dl
1.
Primarni hiperparatiroidizam (primary hyperparathyroidism)
2.
Hiperavitaminoza D (hypervitaminosis D)
3.
Metastaze na kostima (bone metastases)
4.
5.
Poveano unoenje kalcija (increased calcium intake)
6.
Osteoporoza
7.
Cushing-ov sindrom
8.
Akromegalija
9.
Bubrena-renalna tubularna acidoza (renal tubular acidosis)
10.
Idiopatska hiperkalcurija (idiopathic hypercalciuria)
11.
Tireotoksikoza
12.
Steroidi (steroids)
13.
Dugotrajna-prolongirana imobilizacija (prolonged immobilization)
14.
15.
Paget -ova bolest (Paget's disease)
16.
Wilsonova bolest
17.
Prekomjerna izloenost suncu
18.
Lijekovi: acetazolamid, amonij-hlorid, kalcitonin, kortikosteroidi, glukoza
1.
Hipoparatiroidizam (hypoparathyroidism)
2.
Pseudohipoparatiroidizam (pseudohypoparathyroidism)
3.
Nedostatak vitamina D (vitamin D deficiency)
4.
Vitamin D rezistentni rahitis (vitamin D-resistant rickets)
5.
Dijeta siromana kalcijem (diet low in calcium)
6.
Lijekovi: tijazidni diuretici, oralni kontraceptivi (drugs: thiazide diuretics, oral
contraceptives)
7.
Familijarna hipokalciurina hiperkalcemija (familial hypocalciuric hypercalcemia)
8.
Bubrena-renalna osteodistrofija (renal osteodystrophy)
9.
Osteomalacija
10.
Maligne bolesti
11.
Hipotireoidizam
12.
13.
14.
15.
16.
Celijakija
Steatoreja
Lijekovi: oralni kontraceptivi, bikarbonati, diuretici (hronina upotreba), PTH (poveana
tubularna resorpcija), kalij citratna terapija (potassium citrate therapy)
Alkalna mokraa
Oksalat
Literatura:
URINE CAMP
(Urin koncentracija)
Uzroci povienih vrijednosti Uzroci snienih vrijednosti Literatura
1.
Hiperkalciurija (hypercalciuria)
2.
Familijarna hipokalciurina hiperkalcemija (familial hypocalciuric hypercalcemia)
3.
Primarni hiperparatiroidizam (primary hyperparathyroidism)
4.
Pseudohipoparatiroidizam (pseudohypoparathyroidism)
5.
Rahitis (rickets)
1.
Intoksikacija D vitaminom (vitamin D intoxication)
2.
Literatura:
KATEHOLAMINI U MOKRAI
(Urine catecholamines)
Uvod
Kateholamini su biogeni amini. Dopamin i noradrenalin (norepinefrin) su primarni amini, dok je
adrenalin (epinefrin) sekundarni amin, nastao uvoenjem metilne skupine u amino-skupinu
noradrenalina. Spontani manjak kateholamina nije poznat kao bolest, ali prekomjernu sintezu
mogu uzrokovati tumori kao to su feohromocitom i neuroblastom to dovodi do posljedine
hipertenzije (trajne ili paroksizmalne), a ako se lui adrenalin tada se poveava srana frekvenca.
Za odreivanje kateholamina u mokrai uobiajeno je 24-asovno prikupljanje urina.
Normalan nalaz:
Noradrenalin (Norepinephrine): 89 - 473 nmol/dU
Adrenalin (Epinephrine): 0 - 109 nmol/dU
Dopamin: 425 2.160 nmol/dU

1.
2.
Neuroblastom (neuroblastoma)
3.
Tei stres (severe stress)
Literatura:
HLORIDI U URINU
(Urine Chloride)
Uvod
Hloridi u urinu skupljaju se 24 sata. Hloridi su glavni anion ekstracelularne tekuine i regulatori
acidobazne ravnotee.
Normalan nalaz: 110-250 mmol/day
1.
Bubrena bolest
2.
Adrenokortikalna insuficijencija
3.
4.
Povean unos soli
5.
6.
Metabolina acidoza (metabolic acidosis)
7.
Teka hipokalijemija (severe hypokalemia)
1.
Adrenokortikalna hiperfunkcija
2.
Gubitak hlorida: povraanje (chloride depletion: vomiting)
3.
Dlakavi adenom kolona (colonic villous adenoma)
4.
5.
Literatura:
BAKAR U URINU
(Urine Copper)
Uvod Literatura
Uvod
Poveane koncentracije bakra u 24-satnoj mokrai potvruju dijagnozu Wilsonove bolesti.
Normalan nalaz: <40 g/24 hr (<0.6 mol/day) [CF: 0.01574; SMI: 0.2 mol/day]
Literatura:
KORTIZOL U URINU
(Urine Cortisol, free)
Uvod
Normalan nalaz: 10-110 g/24 hr (30-300 nmol/day) [CF: 2.759; SMI: 10 nmol/day]
1.
Ektopina produkcija ACTH hormona npr. oat elije carcinoma plua (ectopic ACTH
production (i.e., oat cell carcinoma of lung)
2.
Gubitak normalne diuretine varijacije (loss of normal diurnal variation)
3.
Trudnoa (pregnancy)
4.
Jatrogena hronina greka bubrega (chronic renal failure Iatrogenic)
5.
Stres (stress)
6.
Adrenalna ili pituitarna hiperplazija ili adenom (adrenal or pituitary hyperplasia or
adenomas)
Literatura:
URINE CREATININE (24 hr)
(Urin kreatinin)
Uvod Literatura
Uvod
Kreatinin klirens je najpraktiniji marker bubrene funkcije. Uobiajeni postupak je 24-satno
skupljanje urina i mjerenje serumskog kreatinina te laboratorijska procjena bolesnikova klirensa
Normalan nalaz:
Mukarci: 0.8-1.8 g/dan (7-16 mmol/dan) [CF: 8.840; SMI: 0.1 mmol/dan]
ene: 0.6-1.6 g/dan (5.3-14 mmol/dan)
Literatura:
EOZINOFILI U URINU
(Urine Eosinophils)

Uvod
Normalan nalaz: negativan - odsutan
Prisutnost daju:
1.
Intersticijalni nefritis (interstitial nephritis)
2.
Akutna tubularna nekroza (ATN)
3.
Infekcija urinarnog trakta (UTI)
4.
Odbacivanje transplantiranog bubrega (kidney transplant rejection)
5.
Hepatorenalni sindrom (hepatorenal syndrome)
Literatura:
GLUKOZA, EER U URINU
(Urine Glucose, qualitative)
Uvod
Pozitivan test na glukozu obino znai jednu od dvije mogunosti:
- visoku koncentraciju glukoze u krvi koja dovodi do prelaenja glukoze u mokrau
- normalnu koncentraciju glukoze u krvi, ali se filtrirana glukoza ne reapsorbira zbog
oteene tubularne funkcije
Kod normalne bubrene funkcije glukozurije obino nema osim ako glukoza u plazmi ne prelazi
180 mg/dL.
Pretraga urina test-trakicom na glukozu ne preporuuje se za skrining i praenje
dijabetiara.
Prisutnost daju:
1.
2.
Glukozurija uslijed oteene tubularne funkcije bubrega je rjea. Ona moe biti izolirana
ili koegzistirati sa drugim abnormalnostima koje su izazvane oteenom tubularnom
funkcijom poput aminoacidurije, hipofosfatemije i hipouricemije. Ovakav odnos nalaza
poznat je kao bubreni Fanconijev sindrom.
3.
Netolerantnost na glukozu-eer (glucose intolerance)
Literatura:
HEMOGLOBIN U URINU
(Urine Hemoglobin, free)
Uvod
Hemoglobin u urinu pojavljuje se kod hemolitike anemije, nakon transfuzije inkompatibilne krvi,
odnosno u stanjima intezivnijeg raspadanja eritrocita i posljedinog porasta koncentracije
hemoglobina u krvi.
Granica osjetljivosti testnom trakom za intaktne eritrocite iznosi 1-12 Erc/L, a za lizirane 3-33
Erc/L
(broj eritrocita u nalazu izdaje se samo na temelju mikroskopskog pregleda sedimenta urina).
1.
Hemolitika anemija
2.
Transfuzija inkompatibilne krvi
3.
Sva stanja sa intezivnijim raspadom eritrocita
Literatura:
HEMOSIDERIN U URINU
(Urine Hemosiderin)
Uvod
Hemosiderin u urinu se moe nai kod bolesnika sa intravaskularnom hemolizom.
Normalan nalaz: negativan -odsutan
Prisustvo daju:
1.
Paroksizmalna nona hemoglobinurija (paroxysmal nocturnal hemoglobinuria - INH)
4.
Hronina hemolitina anemija (chronic hemolytic anemia)
5.
6.
Transfuzija krvi (blood transfusion)
7.
Talasemija (thalassemias)
Literatura:
URINE 5-HYDROXYINDOLE-ACETIC ACID (URINE 5-HIAA)
Uvod
Normal range: 2-8 mg/24 hr (10-40 mol/day) [CF: 5.23; SMI: 5 mol/day]
1.
Karcinoidni tumori (carcinoid tumors)
2.
3.
Poslije uzimanja odreene hrane: banana, ljiva, krompira, avokada, ananasa, plavog
patliana, oraha (after ingestion of certain foods: bananas, plums, tomatoes, avocados,
pineapples, eggplant, walnuts)
Lijekovi: inhibitori monoamino oksidaze, fenacetin, metildopa, glicerol gvajakolat,
acetaminofen, salicilati, fenotiazini, imipramin, metokarbamol, rezerpin, metamfetamin
(drugs: MAO inhibitors, phenacetin, methyldopa, glycerol guaiacolate, acetaminophen,
salicylates, phenothiazines, imipramine, methocarbamol, reserpine, methamphetamine)
Literatura:
URINE INDICAN
Uvod
Prisustvo daje:
1.
Sekundarna malapsorpcija zbog pretjeranog rasta intestinalnih bakterija (malabsorption
secondary to intestinal bacterial overgrowth)
Literatura:
KETONI U URINU
(Urine Ketones, semiquantitative)
Uvod
Normal: negativan - odsutan
Prisustvo daju:
1. Dijabetina ketoacidoza (DKA)
2.
Alkoholna ketoacidoza (alcoholic ketoacidosis)
3.
Izgladnjelost (starvation)
4.
Ingestija izopropanola (isopropanol ingestion)
Literatura:
METANEFRINI U URINU
(Urine Metanephrines)
Uvod
Normalan nalaz: 0-2.0 mg/24 hr (0-11.0 mol/dan) [CF: 5.458; SMI: 0.5 mol/dan]
1.
2.
3.
Lijekovi: kafetin, fenotiazini, inhibitori monoaminooksidaze (drugs: caffetine,
phenothiazines,MAO inhibitors)
4.
Stres (stress)
Literatura:
MIOGLOBIN U URINU
(Urine Myoglobin)
Uvod
Mioglobin je protein koji vee kisik a otputa se iz ozlijeenih miinih stanica.
Prisustvo daju:
1.
Teka trauma (severe trauma)
2.
Hipertermija (hyperthermia)
3.
Polimijelozitis/dermatomiozitis (polymyositis/dermatomyositis)
4.
Trovanje ugljen monoksidom (carbon monoxide poisoning)
5.
Lijekovi: narkotina i amfetaminska toksinost (drugs: narcotic and amphetamine toxicity)
6.
7.
Miina ishemija (muscle ischemia)
Literatura:
NITRITI U URINU
(Urine Nitrite)
Uvod
Aktivnost nitrat-reduktaze dokazuje infekciju uro-trakta, odnosno bakteriuriju, uglavom izazvanom
bakterijama Escherichia coli, Proteus, Klebsiella, Pseudomonas, koje reduciraju nitrate nastale
razgradnjom hrane u nitrate.
Granica osjetljivosti testnih traka: 3-17,5 mol/L nitritnog jona

Prisustvo daje:
1.
Infekcija urinarnog trakta (urinary tract infections)
Literatura:
OKULTNO KRVARENJE U URINU
(Urine Occult Blood, Krv u urinu)
Uvod
Krv u urinu je odraz mnogih stanja i uvijek se treba obratiti panja na ovaj nalaz.
Prisutnost / Pozitivan nalaz daju:
1.
Trauma urinarnog trakta (trauma to urinary tract)
2.
Bolest bubrega: glomerulonefritis, pijelonefritis (renal disease: glomerulonephritis,
pyelonephritis)
3.
Bubreni ili uretralni kamenci (renal or ureteral calculi)
4.
Lezije mokranog mjehura: karcinom cistitis (bladder lesions: carcinoma, cystitis)
5.
Prostatitis
6.
Karcinom prostate (prostatic carcinoma)
7.
Menstrualna kontaminacija (menstrual contamination)
8.
Hematopoetski poremeaji: hemofilija, trombocitopenija (hematopoietic disorders:
hemophilia, thrombocytopenia)
9.
Antikoagulanti (anticoagulants)
10.
Acetilsalicilna kiselina (ASA)
Literatura:
OSMOLALNOST URINA
(Urine Osmolality)
Uvod
Osmolalnost urina je mjera koncentracije otopljenih tvari u mokrai.
Osmolalnost urina je koristan test u procjeni bolesnika sa hiponatrijemijom, hipernatrijemijom i
poliurijom.
Normalan nalaz: 50-1200 mOsm/kg (50-1200 mmol/kg) [CF: 1; SMI: 1 mmol/kg]

1.
2.
3.
Glikozurija (glycosuria)
4.
5.
Visoko proteinska dijeta (high-protein diet)
1.
Diabetes insipidus
2.
Prekomjerno uzimanje vode (excessive water intake)
3.
Intravenozna hidracija sa 5% dekstrozom (IV hydration with D5W)
4.
Akutna bubrena-renalna insuficijencija (acute renal insufficiency)
5.
Glomerulonefritis (glomerulonephritis)
Literatura:
pH URINA (Urine pH)
Uvod
pH daje podatke o stupnju kiselosti mokrae.
pH je vaan u procjeni metabolike acidoze.
- kod bolesnika sa metabolikom acidozom primjerenim odgovorom se dri smanjenje pH
na <5-5,5
- izostanak smanjenja na tu razinu ukazuje na postojanje renalne tubularne acidoze
Kod bolesnika sa infekcijom mokranog sistema, pH >7-7,5 ukazuje na prisustvo
mikroorganizama koji razgrauju (cijepaju) ureju.
Normalan nalaz: 4.5-8,0 (prosjek 6)
Bakteriurija (bacteriuria)
Vegetarijanska dijeta (vegetarian diet)
Greka bubrega sa nesposobnou formiranja amonije (renal failure with inability to form
ammonia)
Lijekovi: antibiotici, soda bikarbona, acetazolamid (drugs: antibiotics, sodium bicarbonate,
acetazolamide)
Acidoza: metabolika, respiratorna (acidosis: metabolic, respiratory)
Lijekovi: amonijum hlorid, metenamin mandelat (drugs: ammonium chloride,
methenamine mandelate)
Izgladnjelost (starvation)
Dijareja (diarrhea)
Literatura:

FOSFATI U URINU
(Urine Phosphate)
Uvod
Fosfati se pojavljuju kao kalcijevi fosfati u neutralnoj ili u slabo kiseloj mokrai (kod vee
prisutnosti mogu biti indikacija za stvaranje kamenca) ili kao tripel fosfat (magnezijev-amonijev
fosfat), koji se javlja u alkalnoj mokrai ili u mokrai u kojoj je zbog stajanja dolo do
razmnoavanja bakterija.
Normalan nalaz: 0.8-2.0 g/24h
1.
Akutna tubularna nekroza: diuretska faza (ATN: diuretic phase)
2.
Hronina greka bubrega (chronic renal disease)
3.
Nekontrolisana eerna bolest (uncontrolled diabetes mellitus)
4.
Hiperparatiroidizam (hyperparathyroidism)
5.
Hipomagnezijemija (hypomagnesemia)
6.
Metabolika acidoza (metabolic acidosis)
7.
Metabolika alkaloza (metabolic alkalosis)
8.
Neurofibromatoza (neurofibromatosis)
9.
Poetna hipofosfatemina osteomalacije kod odraslih sa vitamin D rezistencijom (adultonset vitamin D-resistant hypophosphatemic osteomalacia)
1.
2.
Akutna greka bubrega (acute renal failure)
3.
Pad dijetetskog uinka (decreased dietary intake)
4.
Hipoparatiroidizam (hypoparathyroidism)
5.
Respiratorna acidza (respiratory acidosis)
Literatura:
KALIJ U URINU
(Urine Potassium)
Uvod
Kalij u urinu skuplja se 24 sata
Kalij je glavni kation intracelularne tekuine, regulator acidobazne ravnotee i esencijalan za
kontrakcije neuromuskularnih, sranih i skeletnih miia.
Normalan nalaz: 25 125 d/U
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Aldosteronizam: primarni, sekundarni (aldosteronism: primary, secondary)

Glukokortikoidi (glucocorticoids)
Mtabolika acidoza i alkaloza
Pretjerano uzimanje natrija u dijeti (excessive dietary potassium intake)
Lijekovi: kortikosteroidi, ACTH, kalcitonin, penicilin, sulfati, diuretici

1.
Akutna greka bubrega (acute renal failure)
2.
Diuretici oskudni natrijem (potassium-sparing diuretics)
3.
Dijareja (diarrhea)
4.
Hipokalijemija (hypokalemia)
5.
Lijekovi: alanin, amiloid anestetici, adrenalin, hGH
Literatura:
BJELANEVINE, PROTEINI U URINU
(Urine Protein, quantitative)
Uvod
Ukupni proteini u mokrai mjeavina su visoko i nisko-molekularnih proteina nastalih filtracijom
plazme, proteina iz bubrega i onih iz uro-trakta, to rezultira razliitim proteinurijama. Veina
proteina izluenih u mokrai zdrave osobe je postglomerulanog porijekla, pa je odreivanje
specifinih proteina kao to je albumin osjetljiva pretraga za dokazivanje bubrene bolesti.
Normalan nalaz: <150 mg/24 h (<0.15 g/dan) [CF: 0.001; SMl: 0.01 g/dan]
1.
Akutna tubularna bolest bubrega, kada se proteinurija moe pojaviti u ozbiljnim
poremeajima metabolizma: kod opekotina, akutnog pankreatitisa, primjene
nefrotoksinih lijekova
2.
Hronina tubularna bolest bubrega (obino je ireverzibilna).
3.
Fanconijev sindrom
4.
Bubrena bolest (hronini pijelonefritis)
5.
Sistemne bolesti (ciroza, sarkoidoza)
6.
Lijekovi (fenacetin ili izlaganje toksinima-kadmij)
7.
Funkcionalna ili benigna proteinurija i pripadajua ortostatska proteinurija
8.
9.
Neoplazma renalnog pelvisa i mokranog mjehura (neoplasms of renal pelvis and
bladder)
10.
11.
Mikroalbuminurija (30-300 mg/24 sata) kao zasebni kliniki entitet vaan je za predviajui znak
nefropatije u dijabetikih bolesnika (diabetes mellitus)
1.
Visoka diureza (niska specifina teina) test na proteine moe biti negativan, iako je
prisutna znaajna proteinurija.
Literatura:
NATRIJ U URINU
(Urine Sodium, quantitative)
Uvod
Normalan nalaz: 40-220 mEq/dan (40-220 mmol/dan) [CF: 1; SMI: 1 mmol/dan]
1.
Uzimanje diuretika (diuretic administration)
2.
Uzimanje velikih doza natrija (high sodium intake)
3.
Salt-luzing nefritis: gubitka soli nefritis (salt-losing nephritis)
4.
Akutna tubularna nekroza (acute tubular necrosis)
5.
6.
Addisonova bolest (Addison's disease)
7.
8.
9.
10.
Greka jetre (hepatic failure)
11.
12.
13.
Nedostatak glukokortikoida (glucocorticoid deficiency)
14.
Intersticijalni nefritis uzrokovan zloupotrebom analgetika (interstitial nephritis caused by
analgesic abuse)
15.
Manitol (mannitol)
16.
Dekstran ili glicerol terapija (dextran or glycerol therapy)
17.
Mlijeno-alkalni sindrom (milk-alkali syndrome)
18.
Opadanje renin sekrecije (decreased renin secretion)
19.
Postopstruktivna diureza (postobstructive diuresis)
1.
Opadanje aldosterona (increased aldosterone)
2.
Glukokortikoidni ispad (glucocorticoid excess)
3.
4.
Prerenalna azotemija (prerenal azotemia)
5.
Smanjen unos soli (decreased salt intake)
Literatura:
SPECIFINA TEINA URINA
(Urine Specific Gravity)
Uvod
Definira se kao teina volumena mokrae u usporedbi sa istim volumenom destilirane vode.
Openito odgovara osmolarnosti urina.
Meutim, ako se u mokrai nalaze velike molekule poput glukoze i radiokontrasta, tada e se
specifina teina razlikovati od osmolarnosti; u tim sluajevima prednost se daje odreivanju
osmolarnosti mokrae.
Normalan nalaz: 1.005-1.03
1.
2.
Prekomjeran gubitak tenosti: povraanje, proliv-dijareja, poviena temperatura-groznica
(excessive fluid losses: vomiting, diarrhea, fever)
3.
Rtg kontrast medija (x-ray contrast media)
4.
5.
6.
7.
8.
Smanjeno uzimanje tenosti (decreased fluid intake)
1.
Diabetes insipidus
2.
Bolest bubrega: glomerulonefritis, pijelonefritis (renal disease: glomerulonephritis,
pyelonephritis)
3.
Prekomjerno uzimanje tenosti ili intravenozna hidracija (excessive fluid intake or IV
hydration)
Literatura:
VANILIMANDELINA KISELINA U URINU
(Urine Vanillylmandelic Acid - VMA)
Uvod
VMA je metabolit kateholamina u urinu i osjetljiv je laboratorijski pokazatelj u dijagnostici tumora
feohromocitoma i neuroblastoma u najranijoj fazi. U bolesnika sa adrenalnim tumorom
simpatikih ganglija poveane koncentracije se mogu nai i izmeu hipertenzivnih kriza.
Normalan nalaz: mukarci i ene 16-83 g. 7-33 mol/day]
1.
2.
3.
Ganglioneurom (ganglioneurom)
4.
Glukagon
5.
Histamin
6.
Lijekovi: izoproterenol, metokarbamol, levedopa, sulfonamidi, hlorpromazin (drugs:
isoproterenol, methocarbamol, levodopa, sulfonamides, chlorpromazine)
7.
Teak stres (severe stress)
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
Poslije jedenja-ingestije banana, okolade, vanile, aja, kafe (after ingestion of bananas,
chocolate, vanilla, tea, coffee)
Gladovanje
Kafetin
Tjelesni napor
Nedostatak eljeza
Adrenalin
Litij

1.
Lijekovi: etanol, klonidin, inhibitori monoaminoksidaze, morfin, rezerpin, gvanetidin,
metildopa
2.
Kontrasti koji se koriste u radiologiji
Literatura:
VDRL
Uvod Pozitivan test Lano pozitivan test Literatura
Uvod
1.
Sifilis, lues (syphilis)
3.
Druge treponomalne bolesti: frambezija, pinta, endemini sifilis-nevernalni sifilis (other
treponemal diseases: yaws, pints, bejel)
Lano pozitivan test mogu dati:
1.
Sistemski lupus eritematodes i druge autoimune bolesti (SLE and other autoimmune
diseases)
2.
3.
Sida, Aids (HIV)
4.
Atipina pneumonija (atypical pneumonia)
5.
Malarija (malaria)
6.
Lepra-guba (leprosy)
7.
Tifusna groznica (typhus fever)
8.
Groznica zbog ujeda pacova (rat-bite fever)
9.
Povratna groznica (relapsing fever)
Literatura:
VISKOZNOST KRVI
(Viscosity, serum)
Uvod
Normalan nalaz: 1.4-1.8 u odnosu prema vodi (1.10-1.22 centipoisa)
1.
Monoklonalne gramopatije: Waldenstrom -ova makroglobulinemija, multipli mijelommyeloma multiplex (monoclonal gammopathies: Waldenstrom's macroglobulinemia,
multiple myeloma), Hiperfibrinogenemija (hyperfibrinogenemia)
2.
3.
Reumatoidni artritis (rheumatoid arthritis)
4.
5.
Leukemija (leukemia)
Literatura:
VITAMIN B12
Uzroci snienih vrijednosti Literatura
Perniciozna anemija: antitijela za intrinsik faktor i gastrine parijetalne elije (pernicious
anemia: antibodies against intrinsic factor and gastric parietal cells)
Dijeta: vegeterijanska - striktno mlijena i sa jajima, moderna hrana (dietary: strict lactoovovegeterians, food faddists)
Malapsorpcija: ahlorhidrija, gastroktomija, resekcija tankog crijeva, Chron -ova bolest
terminalnog tankog crijeva, insuficijencija pankreasa, lijekovi omeprazol, metformin,
holestiramin (malabsorption: achlorhydria, gastrectomy, ileal resection, Chrons disease
of terminal ileum, pancreatic insufficiency, drugs omeprazole, metformin,
cholesteramine)
Hronini alkoholizam: multifaktorijalni (chronic alcocholism: multifactorial)
Literatura:
D-XYLOSE ABSORPTION
Uvod Uzroci snienih vrijednosti Literatura
Uvod
Normalan nalaz: 21% do 31% ekskrecije u 5 sati (0.21-0.31) [CF: 0.01; SMI: 0.01]
1.
Malapsorpcioni sindrom (Malabsorption syndrome - refer to Section 20-5)
Literatura:

KARBOHIDRATNI ANTIGEN, CA 15-3
(Carbohydrate antigen 15-3)
Uvod
Najkorisniji tumorski marker kod praenja bolesnika sa karcinomom dojke, osobito u
uznapredovalom stadiju bolesti. Koncentracija CA 15-3 koja se odredi est mjeseci nakon
operacije karcinoma dojke ima prognostiku vrijednost. Porast koncentracije od 50% upuuje na
recidiv ili metastatiki proces.
Normalan nalaz: 0 30 u/mL
1.
Glikoprotein je povien kod metastatikog karcinoma dojke (Glycoprotein elevated in
metastatic breast cancer)
2.
Manji procenat povienja nalazimo kod primarnog karcinoma dojke (a smaller percentage
is elevated in primary breast cancer)
3.
Marker moe biti povien kod benignih obolenja dojke i gastrointestinalnih obolenja
(Marker may be elevated in benign breast disease and gastrointestinal disease)
4.
Karcinom jajnika, plua i prostate
5.
Upala jajnika, dojke
6.
Ciroza jetre
7.
Trudnice i dojilje
Literatura:
CA 19-9
(Carbohydrate antigen CA 19-9)
Uvod
Sastavna komponenta mukoznih stanica guterae, jetre i plua kod odraslih osoba. Porast
serumske koncentracije najee se povezuje sa kolorektalnim karcinomom te karcinomom
guterae, eluca i unih vodova. Odeivanje CA 19-9 u kombinaciji sa CEA poboljava se
dijagnosticiranje povrata bolesti i do est mjeseci prije pojave klinikih simptoma.
Normalan nalaz: 0 37 u/mL
1.
Karcinom guterae (Pancreatic cancer)
2.
Gastrointestinalni kanceri (Gastrointestinal cancers): kolon, rektum, eludac
3.
Karcinom jajnika
4.
Bilijarna bolest
5.
Akutni hepatitis
6.
7.
Cistina fibroza
Pankreatitis
Literatura:
CA 125
(Carbohydrate antigen C 125)
Uvod
CA 125 je marker izbora za pomo u dijagnosticiranju karcinoma jajnika (naroito ako je rije o
adenokarcinomu ili recidivu karcinoma jajnika sa metastazama) i praenje bolesnica nakon
operacije i terapije.
Normalan nalaz: 0 - 35 u/mL
1.
Kancer ovarijalnih elija (Ovarian cancer cells)
2.
Karcinomi: uterusa, guterae, jetre, dojke ili plua
3.
Benigne bolesti: endometrioza ili upala zdjelice, pankreasa-guterae i pleure
4.
Trudnoa (nespecifino)
5.
Menstruacija (nespecifino)
Literatura:
CA 27-29
(Carbohydrate antigen 27-29)
Uvod
Tumorski marker za karcinom dojke. Odreuje se u svrhu otkrivanja recidiva tumora dojke i kao
nadopuna mamografijiji tokom praenja bolesnica sa II i III stepenom karcinoma dojke.
Normalan nalaz: 0 - 32 u/mL
Uzrok povienih vrijednosti:
1.
Karcinom dojke
2.
Karcinom crijeva, eluca, bubrega, plua, pankreasa, jetre i uterusa
3.
Benigne bolesti crijeva, eluca, bubrega, plua, pankreasa, jetre i uterusa
4.
Trudnoa
Literatura:

HCG
(Human Chorionic Gonadotropin)
Uvod Literatura
Uvod
Glikoprotein koristi se u dijagnostici i monitoringu gestacionih trofoblastinih bolesti kao to je
mola hidatidoza, invazivna mola, i horiokarcinoma (Glycoprotein used in diagnosis and monitoring
of gestational trophoblastic diseases such as hydatidiform mole, invasive mole, and
choriocarcinoma)
Normalan nalaz: < 5 u/mL
Literatura:
SCHILLING TEST
Uvod Literatura
Uvod
Ovaj test se koristi za dijagnozu perniciozne anemije i drugih poremeaja metabolizma vitamina
B12 putem prikaza gastrointestinalne apsorpcije vitamina B12. Mjeri koliinu radioaktivnog
vitamina B12 datog oralno i parenteralno (i.m.) date doze neradioaktivnog vitamina B12 u urinu
skupljanog u toku 24 do 48-asovnog perioda.
Test se obino provodi tri puta: prvi put bez dodavanja iega, drugi put uz dodatak intrinsik
faktora, i trei put nakon antibiotske terapije (npr. ampicilinom ili tetraciklinom). Danas se
praktikuje i etvrta faza sa dodavanjem pankreasnog ekstrakta (ukoliko se posumnja na lano
niske rezultate smanjene ekskrecije urina nakon terapije antibioticima).
Faza I
Oralna doza radioaktivnog (60Co oznaenim) vitamina B12 + parenteralna (i.m.) doza
neradioaktivnog vitamina B12
Rezultati urina skupljanog u periodu 24 48 sati:
1.
Normalna ekskrecija radioaktivnog vitamina B12 je 8 28% (oralna doza je absorbovana
ali signifikantan rezultat je ekskrecija u urinu popratnog parenteralno primjenjenog
vitamina B12
Dijetetski nedostatak vitamina B12

2.
Niske vrijednosti ekskrecije radiokativnog vitamina B12 (<8%) daju:

Perniciozna anemija, ili
Loa apsorpciju oralne doze zbog malabsorpcije, ili
Insuficijencija pankreasa, ili
Lano niski rezultati zbog renalne insuficijencije, ili
Neadekvatno skupljanje urina
Ukoliko su naene niske vrijednosti ekskrecije slijedi:
Faza II
Oralna doza radioaktivnog (60Co oznaenim) vitamina B12 + parenteralna (i.m.) doza
neradioaktivnog vitamina B12 + intrinsik faktor
Rezultati urina skupljanog u periodu 24 48 sati:
1. Normalne vrijednosti ekskrecije radioaktivnog vitamina B12 (8 28%) daje:
Perniciozna anemija
2. Niske vrijednosti ekskrecije radiokativnog vitamina B12 (<8%) daje:
Malabsorpcija, ili
Insuficijencija pankreasa, ili
Lano niski rezultati zbog renalne insuficijencije, ili
Neadekvatno skupljenog urina

Faza III
Ponovljeni Schilling test (vidi Fazu I) poslije adekvatnog antibiotskog tretmana (npr. ampicillin ili
tetracyclin)
1. Normalne vrijednosti ekskrecije radioaktivnog vitamina B12 (8 28%) daje:
Indikativan rast bakterija tankog crijeva

2. Nisku urinarku ekskreciju daju:
Insuficijencija pankreasa
Lano niski rezultati

Faza IV
Ponovljeni Schilling test sa dodatkom ekstrakta pankreasa
1. Normalnu ekskreciju radioaktivnog vitamina B12 daje:
Insuficijencija pankreasa
Literatura:
MCH (Mean Corpuscular Hemoglobin)
(prosjeni hemoglobin u eritrocitu)
Uvod Literatura
Uvod
Normalan nalaz: MGH 26,0 34,0 pg/stanici; Si 26,0 34,0 pg/stanici
MCH se odnosi na teinu hemoglobina u prosjenom eritrocitu.
Literatura:
MCHC (Mean Corpuscular Hemoglobin Concentration)

(prosjena koncentracija hemoglobina u eritrocitu)
Uvod Literatura
Uvod
MCHC je mjera koliine hemoglobina koji se nalazi u prosjenom eritrocitu s obzirom na njegovu
veliinu.
U mukaraca, raspon normalnih vrijednosti MCHC-a je 31-37 g/dL. U ena, raspon normalnih
vrijednosti je 30-36 g/dL.
50% bolesnika sa nasljednom sferocitozom ima MCHC >36g/dL
Literatura:
LEUKOCITI
(Leucocyte Count)
Uvod
Leukociti ili stanice bijele krvne loze sve su stanice periferne krvi sa jezgrom. Njihova osnovna
odlika je sposobnost razlikovanja strane stanice od vlastite, kombinirana sa sposobnou
deaktiviranja i unitavanja mikroorganizama. Leukocite dijelimo na dvije osnovne skupine:
1.
Fagocite (granulocite mikrofage i monocite makrofage)
2.
Centralne stanice imunolokog sistema, limfocite B i T i prirodne ubilake stanice (NK
stanice)
Osnovni preduslov svake klasifikacije poremeaja grae, broja i funkcije leukocita jeste izrada
DKS (diferencijalne krvne slike):
Neutrofilni segmentirani granulociti 44-72%
Neutrofilni nesegmentirani granulociti 0-2%
Limfociti 20-46%
Monociti 2-12%
Eozinofilni granulociti 0-7%
Bazofilni granulociti
0-1%
Plazma stanice
0-1%
Leukocitoza (broj vei od 9,7 x 109/L) je uvijek ozbiljan nalaz i zahtijeva kliniko razjanjenje.
Leukopenija (broj manji od 3,4 x 109/L).
Najee su oba stanja samo znak osnovne bolesti, ali u sluaju leukocitoze povean broj
leukocita izravno uzrokuje simptome bolesti jer se usporava protok u perifernoj cirkulaciji.
Normalan nalaz: mukarci i ene iznad 20 godina 3,4 9,7 x 109/L
1.
Sepsa
2.
Akutna bakterijska infekcija
3.
Maligniteti jetre, probavnog i kotanog sistema
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
Koma
Eklampsija
Nekroza tkiva
Leukemija
Menstruacija
Trudnoa i poroaj
Stres
Tjelesni napor
Hormoni, lijekovi, otrovi (adrenalin, ACTH, hloroform, kinin)

1.
Virusne infekcije
2.
Hipersplenizam
3.
Smanjena funkcija kotane sri
4.
Agranulocitoza
5.
Perniciozna i aplastina anemija
6.
Multipli mijelom
7.
Diabetes mellitus (eerna bolest)
8.
Lijekovi i otrovi (barbiturati, antibiotici, antihistaminici, benzin, teki metali)
9.
Zraenje
Literatura:
PAP, PROSTATINA KISELA FOSFATAZA
(Prostate acid phosphatase)
Uvod
PAP je, uz PSA, marker za praenje bolesnika sa karcinomom prostate. Nakon potpunog
uklanjanja prostate, est sedmica nakon operacije, aktivnost PAP morala bi biti nemjerljiva.
Porast aktivnosti PAP ukazuje na pojavu recidiva ili metastezu karcinoma prostate.
Normalan nalaz:
1.
Karcinom prostate i udaljene metastaze
2.
Benigna bolest prostate
3.
Osteoporoza
4.
Ciroza jetre
5.
Pluna embolija
6.
Karcinom testisa
7.
Leukemija
8.
Limfom
Literatura:
hCG, HUMANI HORIONSKI GONADOTROPIN

(Human Chorionic Gonadotropin)
Uvod
hCG je tumorski marker za pomo u dijagnosticiranju i praenju bolesnika sa karcinomom testisa,
jajnika i trofoblastinim bolestima.
hCG se normalno stvara u posteljici tokom trudnoe, naroito u prvom tromjesjeju pa stoga
moe posluiti i kao test za trudnou.
1.
Horiokarcinom uterusa
2.
Karcinom: testisa, jajnika, jetre, pankreasa, eluca i plua
3.
Krv ovisnka o marihuani
Literatura:
CA 72-4
(Carbohydrate antigen CA 72-4)
Uvod
CA 72-4 je visokospecifini tumorski marker za praenje, prvenstveno, bolesnika sa karcinomom
eluca, a rjee bolesnika sa karcinomom kolona i jajnika. Vrlo rijetko mjerljiv kod benignih bolesti.
Normalan nalaz:
1.
Karcinom eluca
2.
Karcinom kolona, pankreasa i jajnika
Literatura:
MONOCITI
(Monocyte Count)
Uvod
Normalan nalaz: 2% - 8%

1.
Virusne bolesti (viral diseases)
2.
Paraziti (parasites)
3.
4.
5.
Upalna bolest crijeva (inflammatory bowel disease)
6.
Monocitna leukemija (monocytic leukemia)
7.
Limfom (lymphomas)
8.
Mijelom (myeloma)
9.
1.
2.
3.
Upotreba glukokortikoida (glucocorticoid administration)
Literatura:
KRAJ

Laboratorijske Pretrage Web

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Laboratorijske Pretrage Web

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

LABORATORIJSKE PRETRAGE

ca 125 (carbohydrate antigen c 125)

guk (glucose fasting)

laktat (lactate, blood)

smooth muscle antibody

urine vanillymandelic acid

ACETON (Acetone, serum)

Lijekovi (androgeni) kod ena

Uzroci snienih vrijednosti:

ALDOLAZA, ALD (serum)

Normalan nalaz: 1,0 7, 5 U/L

ALKALNA FOSFATAZA, ALP (Alkaline Phosphatase, serum)

Uzroci snienih vrijednosti:

UREA, AMONIJAK, AMMONIA (serum)

AMILAZA (Amylase, serum)

ANGIOTENZIN-KONVERTIRAJUI ENZIM, ACE level

ACE je cink-metalopeptidaza, koja katalizira pretvorbu angiontenzina I u angionetenzin II (vrlo

ANTIMITOHONDRIJALNA ANTITIJELA, AMHA

Drew Provan: Clinical and Laboratory Investigation (Oxford Handbook)

ANTINEUTROFILNA CITOPLAZMATSKA ANTITIJELA, ANCA

TITAR, ASLO-titer, Streptozyme

Streptokokna infekcije gornjih disajnih puteva (streptococcal upper airway infection)

Uzroci snienih vrijednosti AT-a:

AST, SGOT (Aspartate aminotransferase)

Enzim koji katalizira reakciju transaminacije izmeu L-asparaginske kiseline i 2-oksoglutarne

Bolesti vezivnog tkiva, npr. Reumatoidni artritis

Uzroci snienih vrijednosti:

BILIRUBIN, DIRECT (Conjugated bilirubin)

BILIRUBIN, INDIRECT (unconjugated bilirubin)

Pluna embolija ili infarkt plua (pulmonary embolism or infarct)

Uzroci povienih vrijednosti:

KALCIJUM (Calcium, serum)

Prolongirana imobilizacija: poveava se kotana resorpcija (Prolongated immobilization:

Uzroci snienih vrijednosti:

Topi Elizabeta, Primorac Dragan, Jankovi Stipan: Medicinskobiokemijska dijagnostika u praksi

Barbara A. Bullock, Reet L. Henze, Focus on Pathophysiology

Ukupni proteini < 0,5 g/L

Uzroci snienih vrijednosti:

Lijekovi: kortikosteroidi, ACTH, furosemid, manitol, laksativi (hronina upotreba), teofilin,

Barbara A. Bullock, Reet L. Henze, Focus on Pathophysiology

AGLUTININ HLADNI TITAR

Subakutni bakterijski endokarditis (subacute bacterial endocarditis)

KORTIZOL (Cortisol, plasma)

Uzroci snienih vrijednosti:

Samir P. Desai, MD: Clinical's guide to Laboratory Medicine

Povrede (crush injury/trauma)

Uzroci snienih vrijednosti:

Operacije srca (cardiac surgery)

Cerebrovaskularni inzult (CVA)

Uzroci povienih vrijednosti:

Drew Provan: Clinical and Laboratory Investigation (Oxford Handbook)

GeRminalne neoplazme: testisa, ovarija, medijastinuma, retroperitoneuma (germinal

Uzroci povienih vrijednosti:

Barbara A. Bullock, Reet L. Henze, Focus on Pathophysiology

Druge bolesti uzrokovane treponemom: frambezija, pinta, endemini sifilis-nevernalni

Normalan nalaz: negativan

Nivo glukoze natate 7 mmol/L) ili

Za vrijeme OGTT-a nivo glukoze nakon dva sata 11,1 mmol/L

limfosarkom, hepatocelularni karcinom, tumori kore nadbubrene lijezde, karcinoidni

Cushing -ov sindrom (Cushing's syndrome)

Uzroci snienih vrijednosti:

Normalan nalaz: 0,26-1,85 g/L

Uzroci snienih vrijednosti:

Sida-AIDS-HIV antitijela se obino pokazuju u krvi 1-4 mjeseca poslije infekcije