Kitap Stone

VBRO SIKITIRMA ve TA KOLONLAR
A. O. EROL | Z. EKNMEZ BAYRAM | . KURUOLU
VBRO ZEMN YLETRME YNTEMLER
VBRO SIKITIRMA
VE
TA KOLONLAR
Prof. Dr. A. Orhan EROL
Dr. Zeynep EKNMEZ BAYRAM

Yksel Proje Uluslararas A..
Dr. zgr KURUOLU

Ankara 2016

www.yukselproje.com.tr
NDEKLER
1. VBRATRL SSTEMLERLE ZEMN YLETRME YNTEMLER
1.1. Genel
1.2. Vibro-Sktrma (Vibro-Kompaksiyon)
1.3. Vibro-Yerdeitirme (Ta Kolon)
1.4. Vibratrler (Titreimli Deliciler)
1.5. Kaynaklar
2. GRANLER ZEMNLERDE VBRO-KOMPAKSYON YNTEM

2.1. Vibratrlerin zellikleri
2.2. Vibro-Sktrma ile yiletirme Teknii
2.3. Uygulama Yntemi
2.4. Vibro-Sktrma Uygulanabilir Zeminler
2.5. Vibro-Sktrma Tasarm Yntemi
2.5.1. Temiz veya nce Malzeme Oran Dk Kumlar
2.5.2. nce Malzeme Oran Yksek Kumlar
2.6. Svlama ve Vibro-Sktrma
2.7. Kalite Kontrol Kriterleri
2.8. Kaynaklar
3. KOHEZYONLU ZEMNLERDE VBRO YERDETRME YNTEM:

. TA KOLONLAR
3.1. Genel
3.2. Uygulama Yntemleri
3.3. Ta Kolon Malzemeleri
3.4. Yapm Ynteminin Ta Kolonlarn Davranna Etkileri
3.6. Ta Kolon Tasarm
3.6.1. Genel
3.6.2. Birim Hcre Prensibi
3.6.3. Gerilme Dalm Katsays ()
3.6.4. Ta Kolon Yenilme Mekanizmalar ve Tama Gc
3.6.4.1. Tekil Ta Kolon
i
1
1
3
4
5
7
9
9
15
17
21
25
28
33
38
42
48
51
51
52
59
62
64
68
68
68
71
79
80
3.6.4.1.1. Gbeklenme Tipi Yenilmeler iin Tama Gc

Hesaplama Yntemleri
3.6.4.1.2. Zmbalanma Tipi Yenilmeler iin Tama Gc
Hesaplama Yntemleri
3.6.4.1.3. Genel Tama Gc Tipi Yenilmeler iin Tama Gc
Hesaplama Yntemleri
3.6.4.2. Ta Kolon Gruplar
3.6.5. Ta Kolonlarda Oturma Tahmin Yntemleri
3.6.5.1. Giri
3.6.5.2. Denge Metodu
3.6.5.3. Priebe Metodu
3.6.5.4. Greenwood Metodu
3.6.5.5. Granler Duvar Yntemi
3.6.5.6. Sonlu Elemanlar Yntemi ile Gelitirilmi Tasarm Abaklar
3.6.5.7. Yatak Katsays Metodu
3.6.6. Ta Kolon Tasarm Yntemi
3.7. Ta Kolonlarn Dey Dren levi
3.8. Ta Kolonlar ve ev Durayll
3.8.1. Ta Kolon ve Zeminin Bireysel Olarak Modellenmesi
3.8.2. Ta Kolon ve Zeminin Kompozit Malzeme ile Tekili
3.9. Geotekstil Klfl Ta Kolonlar
3.10. Kaynaklar
ii
81
90
91
93
95
95
96
98
103
104
106
109
116
119
132
132
135
139
145
NSZ
Vibratrler kullanlarak yaplan zemin iyiletirme uygulamalar 70 yl

ncesinden balayarak gnmzde en yaygn olarak kullanlan zemin
glendirme yntemlerinden biri konumuna gelmitir. Literatrde, ilk
vibratrl uygulamalarn 1935 ylnda kohezyonsuz zeminleri sktrmak iin
gelitirildii 1950li yllardan itibaren Avrupa, Kanada ve Japonyada yaygn
olarak kullanld, ABDde ise uygulamalarn 1972 sonrasnda balad ifade
edilmektedir. lkemizde de zellikle doksanl yllardan itibaren kullanm
yaygnlamtr.
Vibratrl sistemlerle zemin iyiletirme uygulamalar zellikle ar yk
mertebelerine ulamayan geni alanlarda, rnein karayolu ve demiryolu
dolgular, hava alanlar, tank iftlikleri gibi yaplarda, gerek genel stabilitenin
salanmas, gerekse toplam ve farkl oturmalarn ve oturma srelerinin kontrol
altna alnabilmesi iin en uygun yntemlerden biridir. Ayrca heyelanlarn
nlenmesi ve svlama risklerinin ortadan kaldrlmas iin de yaygn olarak
kullanlan bir yntemdir.
Vibratrler kullanlarak yaplan zemin iyiletirme uygulamalar, her ne kadar
kullanlan metodoloji ve ekipmanlar benzer olsa da birbirinden tamamen farkl
iki kategoride deerlendirilmelidir: Kohezyonsuz Zeminlerde: Vibrosktrma
(vibrokompaksiyon) ve Kohezyonlu Zeminlerde: Vibroyerdeitirme (ta
kolonlar).
Bu iki sistemde zemin iyiletirme mekanizmas ve tasarm kriterleri birbirinden
tamamen farkldr. Vibrosktrma ynteminde zemin ktlesinin tamam
iyiletirilmekte ve orijinal zemine kyasla younluu ve mukavemeti artm,
skabilirlii azalm bir zemin ktlesi elde edilmektedir. Vibroyerdeitirme
veya daha yaygn tanmyla ta kolonlarda ise uygulama noktasnda orijinal
zemin ierisinde vibratr yardmyla yaratlan bir bolua seilmi granler
malzeme doldurularak sktrlmaktadr ve uygulama noktalar arasnda kayda
deer bir skma yaratlmamaktadr. Sonuta doal zemin ve uygulama
iii
noktalarnda tekil edilmi rijit kolonlardan oluan kompozit bir zemin ktlesi
oluturulmaktadr.
Kitap blmden olumaktadr. Birinci blm metodlarn genel hatlaryla
tantmn ve uygulama alanlarn tartmakta; ve vibro-kompaksiyon / vibro
yerdeitirme (ta kolon) ayrmnn neden yaplmas gereini vurgulamaktadr.
kinci blm sadece kohezyonsuz zeminlerdeki Vibro-Sktrma (kompaksiyon)
ynteminin uygulama ve tasarm kriterlerini ierecek ekilde dzenlenmitir.
nc blmde ise kohezyonlu zeminlerdeki Vibro-Yerdeitirme (ta kolon)
uygulama ve tasarm detaylar verilmi, oturmalar, tama gc, ev stabilitesi
ve ok yumuak zeminlerdeki zel uygulamalar ile ilgili alternatif hesap
yntemleri sunulmutur.
Bu kitabn hazrlanmasnda hem yapmc ve tasarmc olarak alan
mhendisleri, vibro-yntemlerle ilgili kullanlan ekipmanlar, uygulama
detaylar, kalite kontrol kriterleri ve tasarm yntemleri konularnda
aydnlatmak amalanmtr. Ayn zamanda geoteknik dalnda uzmanlama
aamasnda olan yksek lisans rencilere bu zel zemin iyiletirme yntemi ile
ilgili eitici bilgiler sunmak hedeflenmitir.
A. Orhan Erol
Zeynep ekinmez Bayram
zgr Kuruolu
Ocak 2016
iv
SEMBOLLER

ve
CPT
10
20
50
60
: tek bir kolonun etki alan / birim hcre alan

: kolon kesit alan
: dzeltilmi alan yerdeitirme oran
: planda merkezden merkeze kolonlar aras mesafeler
: maksimum yer ivmesi
: alan yerdeitirme oran
: vibrasyonun amplitd
: temel / ykleme alannn genilii
: geometri katsays
: skma indisi
: radyal drenaj iin konsolidasyon katsays
: niformluk katsays
: dey drenaj iin konsolidasyon katsays
: kolon malzemesinin kohezyonu
: zeminin efektif kohezyonu
: kompozit malzemenin kohezyonu
: zeminin kohezyonu / drenajsz kayma dayanm
: drenajsz kayma dayanm
: konik penetrasyon deneyi
: devirsel diren oran
: devirsel gerilme oran
: kolon ap
: danelerin %10unun kk olduu dane boyutu
: danelerin %20sinin kk olduu dane boyutu
: danelerin %50sinin kk olduu dane boyutu
: danelerin %60nn kk olduu dane boyutu
: birim hcre alannn ap
: temel derinlii
: bal younluk
: iyiletirme ncesi bal younluk
v
DMT
50
0
1
ve
0
0
: iyiletirme sonras bal younluk

: vibratrn ap
: dilatometre deneyi
: edeer deformasyon modl
: %50 nihai gerilme mertebesindeki sekant deformasyon
modl
: kolonun deformasyon modl
: modler oran
: kompozit malzemenin elastisite modl
: iyileme ncesi zeminin deformasyon modl
: zeminin efektif deformasyon modl
: iyiletirilmi zeminin deformasyon modl
: boluk oran
: iyiletirme ncesi boluk oran
: iyiletirme sonras boluk oran
: eksantrisite
: kavite genleme teorisi faktr
: merkezka kuvveti
: geotekstil halkasal ekme kuvveti
: derinlik faktr
: ince malzeme oran (< 0.075 mm)
: kayma deformasyon modl
: rijit kolon kayma deformasyon modl
: kolon/zemin kayma modl oran :
: iyiletirme ncesi zemin kayma deformasyon modl
: gvenlik says
: skabilir tabakann kalnl
: maksimum dey drenaj yolu uzunluu
: dolgunun ykseklii
: iyiletirilmi zeminin kalnl
: oturma tesir faktr
: rijitlik indisi
: geotekstil rijitlii
: iyileme ncesi skunetteki yanal toprak basnc katsays
: iyiletirilmi zeminin skunetteki yanal toprak basnc
vi
1
1
1
(1 )60
, ve
katsays
: kolon malzemesinin aktif gerilme katsays
: kolonun pasif gerilme katsays
: zeminin pasif gerilme katsays
: zeminin yanal itki basnc katsays
: geirgenlik (permeabilite) katsays
: ta kolonun yatak katsays
: yatay ynde geirgenlik (permeabilite) katsays
: kompozit malzemenin yatak katsays
: doal zeminin yatak katsays
: yorulmadan kaynakl zemin geirgenlik katsays
: kilin dey ynde permeabilitesi
: ar konsolidasyon oran ve n ykleme basnc iin nerilen
korelasyon katsays
: kolon boyu
: edeer kolon boyu
: kritik kolon boyu
: temelin uzun kenar
: st blge kalnl
: alt blge
: kolon malzemesinin odometrik modl
: deprem moment bykl
: zeminin odometrik modl
: eksantrik ktle
: kolona etkiyen ykn birim hcreye etkiyen yke oran
: modifiye yk oran
: derinlik dzeltmesinin yapld modifiye yk oran
: kolonun hacimsel skma katsays
: zeminin hacimsel skma katsays
: 30 cm penetrasyon iin darbe says
: rt yk dzeltmesi yaplm SPT deeri (1 = )
: %60 enerji oran ve rt yk dzeltmesi yaplm SPT deeri
: tekil kolonun tama gc faktr
: iyiletirme sonras hedeflenen SPT direnci
: iyileme ncesi SPT direnci
vii
( )
PMT
: gerilme dalm katsays

: drenin etki alan yarapnn kuyu yarapna oran
: edeer deeri
: ortalama asal gerilme
: presiyometre deneyi
: birim hcreye etkiyen toplam yk
: srarj yk
: CPT u (koni) direnci
: iyiletirme ncesi CPT u (koni) direnci
: iyiletirme sonras CPT u (koni) direnci
: zeminin tama gc deerinin te ikisi
: nihai tama gc
: kolon grubunun nihai tama gc
: iyiletirilmi tabaka biriminin olduu derinlikteki (dolgu
stnden, hesaplanan birimin altna kadar) efektif arlk
: iyiletirilmi zemin tabakasnn zerindeki (dolgu stnden,
iyiletirmenin yapld tabakann stne kadar) efektif arlk
: CPT srtnme oran
: yatak katsays oran
: iyiletirme sonras darbe sayssnn iyiletirme sonras
darbe saysna oran
: kolon yarap
: kolonun ykleme ncesi yarap
: derinlik azaltma faktr
: geotekstil klfl ta kolonun yarap
: etki alannn yarap
: svanma blgesinin yarap
: dren yarap
: oturma
: ta kolon grubunun oturmas
: alt blge oturmas
: llen oturma
: drenin svanma blgesinin maksimum yarapnn kuyu
yarapna oran
: iyiletirilmi zeminde oluan birincil konsolidasyon oturmas
viii
SPT
: st blge oturmas
: geni alanlar iin hesaplanan oturma miktar
: uygunluk katsays
: standart penetrasyon deneyi
: kolonlar aras merkezden merkeze mesafe
: geotekstilde yarataca ekme gerilmesi
: radyal drenaj iin boyutsuz zaman faktr
: inaat sresi ierisindeki radyal drenaj zaman faktr
: dey drenaj iin boyutsuz zaman faktr
: inaat sresi ierisindeki dey drenaj zaman faktr
: zaman
: inaat sresi
: geotekstilin kalnl
: ortalama radyal konsolidasyon yzdesi
: ortalama dey konsolidasyon yzdesi
: ortalama boyutlu konsolidasyon yzdesi
: st blge
: kayma dalgas hz
: edeer duvar kalnl
: etki faktr
: zemin yzeyinden derinlik
: gbeklenme derinlii
: geotekstilin kolona verdii destei yanstan bir gerilme
azaltm faktr
: oturma iyileme oran
: dzeltilmi oturma azaltm oran
: oturma iyileme orannn maksimum deeri
: kolonun birim hacim arl
: dolgunun birim hacim arl
: kompozit malzemenin birim hacim arl
: zeminin birim hacim arl
: zemin tabakas kalnl
: boluk oranndaki art
: SPT direncindeki art
: SPT direncindeki ince malzeme oran dikkate alnmadan elde
ix
1
3
3
3
3
( )
0
edilen art
: CPT u (koni) direncindeki art
: dey gerilme art
: eksenel birim deformasyon
: halkasal birim deformasyon
: kolon zerine etkiyen gerilmenin birim hcreye uygulanan
niform gerilmeye oran
: zemin zerine etkiyen gerilmenin birim hcreye uygulanan
niform gerilmeye oran
: yenilme yzeyinin temel ile yapt a
: kolon malzemesinin Poisson oran
: zeminin efektif Poisson oran
: zeminin drenajsz kouldaki Poisson oran
: Poisson oran katsays
: uygulanan niform gerilme
: eksenel basn
: evre (hcre) basnc
: uygulanan evre basncnn maksimum deeri
: uygulanan evre basncnn minimum deeri
: zeminin nihai pasif diren gerilmesi
: kolon zerine etkiyen gerilme
: ortalama yanal efektif gerilme
: geotekstil klf ta kolon arayzeyinde yanal gerilme
: klf-yumuak zemin arayzeyinde yanal gerilme
: toplam gerilme cinsinden zemin srarj yk altndaki
gerilme
: balangtaki radyal efektif gerilme
: zemin zerine etkiyen gerilme
: kolonun tayabilecei maksimum dey gerilme
: toplam gerilme cinsinden zemin rt yk
: efektif gerilme cinsinden zemin rt yk
: kolon malzemesinin efektif kayma direnci as
: kolon malzemesinin efektif kayma direnci asnn
maksimum deeri
: kolon malzemesinin efektif kayma direnci asnn minimum
x
deeri
: kompozit malzemenin kayma direnci as
: zeminin kayma direnci as
: zeminin efektif kayma direnci as
: zeminin drenajsz kayma direnci as
: kayma gerilmesi
: geotekstilin ekme dayanm
: zeminin tad kayma gerilmesi
: azaltma faktr
: rotasyon hz
xi
Vibratrl Sistemlerle Zemin yiletirme Yntemleri
Blm 1
VBRATRL SSTEMLERLE ZEMN YLETRME YNTEMLER
1.1. Genel
Vibratrl sistemlerle zemin iyiletirme uygulamalar zellikle yk mertebesi
snrl olan geni alanlarda, rnein karayolu ve demiryolu dolgular, hava
alanlar, tank iftlikleri gibi yaplarda, gerek genel stabilitenin salanmas,
gerekse toplam ve farkl oturmalarn ve oturma srelerinin kontrol altna
alnabilmesi iin en uygun yntemlerden biridir. Ayrca heyelanlarn nlenmesi/
iyiletirilmesi ve svlama riskinin ortadan kaldrlmas iin de yaygn olarak
kullanlan bir yntemdir.
Literatrde, ilk vibratrl uygulamalarn 1935 ylnda kohezyonsuz zeminleri
sktrmak iin gelitirildii (ASCE, 1968; Steuerman, 1939), 1950li yllardan
itibaren Avrupa, Kanada ve Japonya da yaygn olarak kullanld, ABD inde ise
uygulamalarn 1972 sonrasnda balad ifade edilmektedir (Barksdale ve
Bachus, 1983).
Vibratrler kullanlarak yaplan zemin iyiletirme uygulamalar, her ne kadar
kullanlan metodoloji ve ekipmanlar benzer olsa da birbirinden tamamen farkl
iki kategoride deerlendirilmektedir:
i.
ii.
Kohezyonsuz Zeminlerde: Vibro-sktrma (vibro-kompaksiyon)

Kohezyonlu Zeminlerde: Vibro-yerdeitirme (ta kolonlar)
Bu iki sistemde zemin iyiletirme mekanizmas ve tasarm kriterleri birbirinden

tamamen farkldr. Vibro-sktrma ynteminde zemin ktlesinin tamam
1
Genel
iyiletirilmekte ve orijinal zemine kyasla younluu ve mukavemeti artm,
skabilirlii azalm bir zemin ktlesi elde edilmektedir. Vibro-yerdeitirme
veya daha yaygn adyla ta kolon olarak tanmlanan yntemde ise uygulama
noktasnda orijinal zemin ierisinde vibratr yardmyla yaratlan bir bolua
seilmi granler malzeme doldurularak sktrlmaktadr. Ancak uygulama
noktalar arasnda kayda deer bir skma yaratlmamaktadr. Sonuta doal
zemin ve uygulama noktalarnda tekil edilmi rijit kolonlardan oluan
kompozit bir zemin ktlesi oluturulmakta ve iyileme kompozit bir zemin
yaratlm olarak salanmaktadr.
Bu yntemlerin uygulanabilecei zemin trleri ek. 1.1de gsterilmektedir.
Farkl zemin koullarnda uygulanan iki metodun, uygulama detaylar ve
tasarm esaslar Blm 2 ve Blm 3te sunulmutur.
Kil
Silt
Kum
Gei
Blgesi
akl
Blok
100
100
% geen
80
60
80
60
Vibro Yerdeitirme
Vibro Sktrma
40
40
20
20
0.002 0.006 0.02 0.06
0.2
0.6
2.0
6.0
20
60 0
Dane boyutu (mm)
ekil 1.1. Vibro-sktrma ve vibro-yerdeitirme yntemlerinin

uygulanabildii zeminlerin gradasyon zellikleri (Barksdale ve Bachus, 1983)
Sonu olarak vibratrler kullanlarak kohezyonsuz zeminlerde topyekn derin
sktrma, kohezyonlu zeminlerde ise rijit ta kolon, dolaysyla kompozit bir
zemin tekili ile her trl zayf zemin koullarnda iyiletirme yapmak mmkn
olabilmektedir. yiletirmenin ana balklarn zeminin:

i.
ii.
tama gcndeki ve kayma dayanmndaki art,

oturma ve skabilirliindeki azalma, konsolidasyon oturma
sresinin ksalmas,
iii.
deprem durumunda svlama ve yanal yaylma risklerinin ortadan
kaldrlmas
oluturmaktadr.
1.2. Vibro-Sktrma (Vibro-Kompaksiyon)
Gevek kohezyonsuz (siltli kumlar ve temiz kumlar) zeminlerde vibratrn
uygulad titreimler ve yanal merkezka kuvvetlerin etkisi ile delgi etrafndaki
doal zeminin skl artar ve ortaya kan hacim fark sktrlm krmata
dolgu ile dengelenir. Vibro-sktrma ilemi sonucunda, vibratrn evresinde
sktrlarak younluu arttrlm bir kum kolonu tekil edilmektedir. Bu kolon
yksek younluklu bir ekirdek blgesi ve merkezden uzaklatka younluu
azalan iyiletirilmi bir ktleden olumaktadr. Bu ktlenin ap orijinal zeminin
niteliine ve uygulanan vibro sistemin zelliklerine bal olarak 3 m ila 6 m
arasnda deimektedir. Vibro-sktrma yntemi genellikle bal younluun
%50 den az ve Standart Penetrasyon Deneyi direncinin (SPT-) 20 darbe/30
cmden dk, ince malzeme orannn %15ten az olduu zeminlerde
uygulanabilmektedir.
Vibro-sktrma ynteminde deiik zelliklere sahip vibro sistemler
kullanlmaktadr. Japonya da gelitirilen vibro-kompozerler kullanlarak tekil
edilen sktrlm kum kazklar yntemi yaygn olarak kullanlan farkl
uygulamalardan biridir. Sistem bir elik boru zerine monte edilmi ar bir
vibratr ve boru ierisine kum besleyecek hazneden olumaktadr. Dier
yntemlerden farkl olarak bu sistemde vibratr dey titreimler
uygulamaktadr. Vibratr gc ile ilerleyen elik boru klf srekli olarak kum ile
doldurulmaktadr. Belli derinliklerde sistem yukar ekilip kuyu tabanndaki
kum dolguya daldrlarak titreim ile kum sktrlmakta ve yanal telenmelerle
kolon ap geniletilmektedir.
Uygulama yntemleri ile ilgili detaylar Blm 2de verilmitir.
3
Vibro-Yerdeitirme (Ta Kolon)

1.3. Vibro-Yerdeitirme (Ta Kolon)
Yumuak kohezyonlu zeminlerdeki (killer ve siltler) uygulamalarda vibratrn
ilerlerken yaratt delginin bo hacmi ierisine krmata malzeme doldurularak
sktrlr ve kil matriks ierisinde rijit granler kolonlar oluturulur. Bu
yntemde, doal zeminde de yanal telenmelere neden olan gerilmelerin
konsolidasyonu sonucu snrl bir iyileme olduu bilinmekle birlikte
(Goughnour vd. 1991), tasarmda herhangi bir iyileme dikkate
alnmamaktadr. Ancak, rijit kolon ve doal zeminden oluan kompozit
malzemenin dayanm ve skabilirlii orijinal zemine oranla nemli lde
iyiletirilmi olmaktadr.
Ta kolon uygulamalarnda zemin yzeyine etkiyen yklerin niform yayl ve
tek bir ta kolon zerine gelen yklerin 20 ton ila 50 ton aralnda olmas
ngrlmektedir. En etkin iyiletirmeler yzeye yakn, skma potansiyeline
sahip ve drenajsz kayma dayanmnn 15 ila 50 kN/m2 aralnda deitii silt ve
kil katmanlarnda elde edilmektedir. Uygulama derinliinin 6 m ila 10 m
aralnda olduu durumlarda dier zemin iyiletirme yntemlerine kyasla en
ekonomik zm olarak ortaya kmaktadr. Zemin kayma dayanmnn 100
kN/m2yi amas halinde vibratrlerin zemin ierisinde ilerlemesi mmkn
olamamaktadr. Byle durumlarda rnein heyelan iyiletirme projelerinde ta
kolonlar nceden yaplm delgi (foraj) ierisinde tekil edilmektedir (Kirsch ve
Kirsch, 2010).
Hassas ve organik ierikli yumuak zeminlerde, yk altnda ortaya kan ar
deformasyonlar nedeniyle ta kolonlar iin gerekli yanal destek
oluamamaktadr. Bu tr zeminlerde ta kolonlar bir jeotekstil klf ierisinde
tekil edilmektedir (Murugesan ve Rajagopal, 2010).
Ta kolonlar uygulamada slak ve kuru stten beslemeli, kuru alttan beslemeli,
darbeli ve vibro-kompozer yntemleri ile tekil edilmektedir. Bu yntemlerin
detaylar Blm 3 te verilmitir.

1.4. Vibratrler (Titreimli Deliciler)
Uygulamada elektrik veya hidrolik gle hareket eden silindirik vibratrler
kullanlmaktadr. Bu vibratrler Vibroflot olarak da adlandrlmaktadr. Motorlar
eksantrik bir ktleyi dndrerek yanal ynde titreim ve itici kuvvet
yaratmakta, dolaysyla arlnn ve su/hava jetinin de yardmyla vibroflot
zemin ierisinde ilerleyebilmektedir. Uygulamada kullanlan deiik
vibratrlerin boyut ve zellikleri Tablo 1.1de zetlenmitir (Barksdale ve
Bachus, 1983).
Tablo 1.1. Deiik vibratrlerin boyut ve zellikleri
(Barksdale ve Bachus, 1983)
Arlk
Boy
ap
G
Frekans
Eksantrik yanal itki
Amplitt
malat hz
: 2 4 ton
: 2 4.5 m
: 0.36 0.46 m
: 66 160 HP
: 1800 3000 devir/dk
: 12 28 ton
: 7 16 mm
: 10 30 m/saat
Tipik bir vibratrn grnm ve ematik kesiti ek. 1.2(a)da, eksantrik ktle
rotasyonu ise ek. 1.2(b)de verilmitir.
Vibratrler (Titreimli Deliciler)
Uzatma borusu
Esnek balant
Hava veya
su beslemesi
Elektrik motoru
Eksantrik arlk
Konik burun
(a)
(b)
ekil 1.2. (a) Tipik vibratr grnm ve kesiti (b) eksantrik ktle rotasyonu
(Kirsch ve Kirsch, 2010)

1.5. Kaynaklar
ASCE (1968). Special Conference on Placement and Improvement of Soils

to Support Structures, Proceedings, ASCE, SMFD, Cambridge, Mass.
Barksdale, R. D. ve Bachus, R. C. (1983). Design and Construction of Stone
Columns, US Federal Highway Administration, Report No: FHWA/RD83/026.
Goughnour, R. R., Sung, J. T. ve Ramsey, J. S.; editrler: Esrig, M. I. ve
Bachus, R. C. (1991). Slide Correction by Stone Columns Deep
Foundations Improvements: Design, Construction and Testing, ASTM, STP
1089, syf: 131 147.
Kirsch, K. ve Kirsch, F. (2010). Ground Improvement by Deep Vibratory
Methods, Spon Press, an imprint of Taylor and Francis, 198 syf.
Murugesan, S. ve Rajagopal, K. (2010). Studies on the Behavior of Single
and Group of Geosynthetic Encased Stone Columns, J. Geotech.
Geoenviron. Eng ASCE 136 (1): 129 139.
Steuerman, S. (1939). A New Compaction Device, ENR.
Granler Zeminlerde Vibro-Kompaksiyon Yntemi
Blm 2
GRANLER ZEMNLERDE VBRO-KOMPAKSYON YNTEM
2.1. Vibratrlerin zellikleri

Granler zeminlerin derinlik boyunca sktrlmasnda kullanlan vibratrler,
aplar 300 mm ila 500 mm arasnda deien silindirik elik tplerdir. Tpn
tabannda eksantrik bir ktle ve stnde ktlenin bal olduu bir motor yer
almaktadr. Vibratrlerin boylar 3 m ila 4.5 m arasnda ve arlklar 1500 kg ila
4500 kg arasnda deimektedir. Tipik bir vibratrn detaylarn gsteren kesit
ek. 2.1 de verilmektedir.
Vibratr altrldnda eksantrik ktle kendi dey ekseni etrafnda dnerek
zeminin skmasn salayacak yatay titreimleri oluturur. Ayn zamanda
vibratrn elik klf evresindeki zemine, tm derinlik boyunca bykl
deimeyen, yatay dinamik kuvvetler (merkezka kuvvetler) uygulanr.
Vibratr, titreimlerin snmlendii esnek bir balant nitesi ile uzatma
borularna balanmaktadr. Borular ve tp ierisinde, motor iin elektrik veya
hidrolik g aktarm kablolar, su jeti ve hava jeti iin borular yer almaktadr.
Motorlar elektrik veya hidrolik g kaynaklar ile almaktadr. Uygulamada
kullanlan elektrikli motor gleri genellikle 50 180 kW aralnda deimekte
olup, maksimum 220 kWtr. ki veya daha fazla paradan da oluturulabilen
eksantrik ktlelerin rotasyon hzlar elektrikli motorun polaritesi ve akmn
frekansna baldr. rnein, rotasyon hz 50 Hz olan g kayna tekli veya ikili
kutup srne bal olarak srasyla 3000 rpm veya 1500 rpm, 60 Hz olan g
kayna ise 3600 rpm veya 1800 rpm olmaktadr.
Vibratrlerin zellikleri
balant borusu
esnek balant
su
veya
hava ile besleme
elektrik motoru
kanat
eksantrik ktle
konik u
ekil 2.1. Vibratr kesiti (Kirsch ve Kirsch, 2010)

Vibratrn yatay dzlemdeki salnmnn (osilasyonunun) eni, 2 , vibratr
boyunca ek. 2.2de gsterildii gibi lineer olarak deimektedir. Salnm,
vibratrn esnek balant nitesinin stnde sfr, ve alt konik ucunda
maksimum deere sahiptir. Maksimum deerler serbest salnm (havada asl
konumda) koullarnda 10 mm ila 50 mm arasnda deimektedir. Salnmn
maksimum olduu u noktada ivme deeri de ( 2 ) maksimum deere
ulamakta olup, bu deer 50g mertebesine kadar kabilmektedir. Burada; :
rotasyon hz ve : vibrasyonun amplitd olarak tanmlanmtr.
Eksantrik ktlenin ( ) rotasyonu esnasnda yaratt merkezka kuvveti
( = 2) vibratrn temas halinde olduu zemin yzeyine darbe
kuvveti olarak etkiyerek zeminin skmasna neden olmaktadr. Vibratrn
arlna bal olarak merkezka kuvveti 150 kN ile 700 kN aralnda
10

deimektedir. Tablo 2.1de gnmzde kullanlan vibratrlerin zellikleri
verilmektedir (Kirsch ve Kirsch, 2010).
+ 2
: eksantrisite
: eksantrik ktle
: vibrasyonun amplitd
: vibratrn ap
: rotasyon hz
: merkezka kuvveti
2
= 2
ekil 2.2. Vibro-kompaksiyon prensibi ve yatay dzlemde vibratr ivmesinin

oluumu (Kirsch ve Kirsch, 2010)
Vibratr tasarmndaki en nemli kriterlerden biri uygulama sresince zemine
etkili olacak bir vibrasyon amplitdnn salanabilmesidir. Vibrasyon
amplitd, vibratr ile zemin etkileimine bal olup farkl saha koullarnda,
ayn sahada yatayda ve derinlik boyunca deiebilmektedir. Bu nedenle,
operasyon esnasnda vibratrn performansn izlemek, dolaysyla zeminin
skmasnn istenen dzeyde gerekleip gereklemediini kontrol etmek
amacyla sisteme baz paralar yerletirilmektedir. Bu ekipmanlar operasyon
sresince:
- vibratrn derinliini
- motorlardaki akmn iddetini (amperini) veya hidrolik basncn
- operasyon frekansn
- hava veya su basncn
srekli olarak kaydedebilmektedir.
11
Tablo 2.1. Uygulamada kullanlan vibratrlerin zellikleri (Kirsch ve Kirsch, 2010)

Makina Tipi Boy (m)
ap (mm) Arlk (kg) G (kW)
Vibroflotation
Soletanche Bachy
(Vinci Grup)
Keller Grup
V10
V23
V48
MB1670
MB1650
S340/34
S700
2.73
3.57
4.08
3.20
3.20
3.10
4.30
248
350
378
315
315
421
490
820
2200
2600
1700
1700
2900
4400
70
130
175
70
55
120
180
TR17
TR75
HD130
HD150
BD300
BD400
3.30
4.20
N/A
N/A
N/A
N/A
298
406
310
310
310
400
1400
2580
1850
2250
2575
4400
112
235
98
130
120
215
12
Uygulayc
Bauer Grup
Pennine
(Balfour-Betty)
*: vibratrn ucunda
c: sabit operasyon frekansl
v: deiken operasyon frekansl
el: elektrikli sr
hyd: hidrolik sr
12
Operasyon
Frekans (Hz)
60
30
25
50-60
50
30
25
38
53
33
50-60
50-60
30-36
30-35
Santrifj
Kuvveti (kN)
150
300
472
157-226
157
340
742
690
193
313
140-202
200-288
175-252
310-426
2 x Amplitd*
(mm)
10
23
48
7
7
29
50
15
5
11
16
22
28
36
zellik
el, c
el, c
el, c
el, v
el, v
el, c
el, v
hyd, v
hyd, v
hyd, v
hyd, v
hyd, v
hyd, v

Derin vibro sktrma uygulamalarnda standart tp vibratrler haricinde
amaca uygun deiik vibratrler gelitirilmitir. Bunlar H profili, palplan profili
veya zel amalar iin gelitirilmi Terra Prob (ek. 2.3(a)), Vibro ubuk (ek.
2.3(b)) ve Y-Problardr (ek. 2.3(c)).
Japonyada gelitirilmi olan vibro ubuk vibratrler kk apl problar olup
zerine kk boyutlu diler monte edilmitir. Y-Problar ise 120o a ile tekil
edilmi baktan olumaktadr. Bu sistemin vibrasyonlar zemine etkin bir
ekilde aktard bilinmektedir ve baklarn 90o al olduu problarda oluan
kemerlenme etkilerinin bu sistemde olumad ifade edilmektedir.
300
1500
2000
1500
140
1660
250
250
300
400
500
500
100
Tm birimler mm dir.
(a)
(b)
(c)
ekil 2.3. Uygulamada kullanlan deiik vibratr problar (a) Terra Prob, (b)
vibro ubuk ve (c) Y-Prob (Massarcsh ve Fellenius, 2005)
13
Vibratrlerin zellikleri
Vibro ubuk sisteminin svete gelitirilmi bir dier tipi ek. 2.4te gsterilen
kanatl vibratrlerdir. Bu sistem 15 m uzunluunda bir ubuk zerine 0.5 m
aralklarla monte edilen 0.8 m ila 1.0 m uzunluunda radyal baklardan
olumaktadr. Bu yntemde iyi sktrlm zeminlerde probun geri alnmasnda
skntlar yaand bilinmektedir.
ekil 2.4. Kanatl vibratrler (Massarcsh ve Fellenius, 2005)

zerinde enerji transferini daha etkin klan deliklerin olduu esnek vibratrler
(MRC Vibratrleri) ise ek. 2.5.te gsterilmitir.
Yapm ynteminden bamsz olarak uygulamalarda vibratrn st kotlarda
etkili alamamas ve bu kotlarda yeterli yanal zemin desteinin olumamas
nedenleri ta kolonlarn en st 0.3 0.5 mlik ksmnda yeterli skma
salanamamaktadr. Bu nedenle sahada st yap inaatlar ncesinde yaklak
0.5 mlik bir kaz yaplarak yerine sktrlm granler bir dolgu tekil edilmesi
nerilmektedir. Granler iltenin minimum kalnl 30 cm olarak nerilmekte
olup bu katman ayn zamanda bir drenaj tabakas olarak da ilev grmektedir.
14
ekil 2.5. MRC tipi esnek vibratrler (Massarcsh ve Fellenius, 2005)

2.2. Vibro-Sktrma ile yiletirme Teknii
Gevek ve orta sk temiz kumlar vibrasyon etkisiyle daneler arasndaki
boluklarn azalmas ve danelerin birbirine yaklamas sonucu daha sk bir
konuma gelmektedirler. Bu deiim ematik olarak ek. 2.6da
gsterilmektedir.
Gevek
Flotasyon
1.05
Sk
0.85
Vibrasyon
Oturma
ekil 2.6. Vibro-sktrma ileminde zemin iyiletirme mekanizmas

15
Vibro-Sktrma ile yiletirme Teknii

Vibrasyon etkisi altndaki skma miktar vibrasyonun zelliklerine, zemin
zelliklerine ve vibrasyon uygulamasnn sresine bal olarak deimektedir.
Vibratrn sktrma etkisi uygulama noktasndan uzaklatka azalarak
snmlenmektedir. Sktrma etkisi ancak zemin daneleri arasndaki rezidel
srtnme direncinin almas ile oluabilmektedir. Bu konudaki aratrmalara
gre vibrasyonun zemin danelerini 0.5g mertebesinde bir ivmeye ulatrd
durumda ortaya kan dinamik gerilmeler granler zemin yapsn bozmakta ve
skma mekanizmasnn balamas iin uygun bir ortam yaratmaktadr.
vmelerin artmasna paralel olarak kumun kayma dayanm azalmakta ve 1.5
2.0g ivmeler mertebesinde dayanmlar minimum deerlere inmektedir. Bu
noktada zemin yaps akkan bir konuma gelmektedir. vme deerlerindeki
artn devam etmesi durumunda (>3g) zemin yapsnda bir genleme
olumaktadr. Danelerin ivmesi ile kayma dayanm arasndaki iliki ek.
2.7(a)da ematik olarak gsterilmektedir (Rodger, 1979).
Vibrasyon uygulanan noktadan olan uzakla bal olarak deiik davran
biimlerinin ortaya kt halkalar olumaktadr. Bu blgeler vibrasyon
uygulanan noktadan uzaklatka: akkan blge, plastiklemi blge,
sktrlm blge ve elastik blge olarak gelimektedir. Vibratr etrafndaki
uzakla bal davran biimleri birim hacim arlk-uzaklk ilikisi olarak ek.
2.7(b)de ematik olarak gsterilmektedir.
Vibro-sktrma uygulamas sonunda skma derecesini etkileyen unsurlar
aada verilmitir:
- uygulama ncesi zeminin younluu
- zemin dane bykl
- zemin dane ekli ve gradasyonu
- zeminin zgl arl
- uygulama derinlii
- zeminin geirgenlii
- vibrasyonun frekans, amplitd, salnmlarn ivmesi ve oluan
merkezka kuvvet
- vibrasyonun sresi
16
Kayma dayanm
Genleme davran
Skma
Genleme
davran
0.5g
Akkan davran
1.5g
3.0g
Danelerin ivmesi
Zemin birim hacim arl
(a)
Akkan blge
Plastiklemi blge
Sktrlm blge
Elastik blge
yiletirme ncesi
birim arlk
Vibratrden uzaklk
(b)
ekil 2.7. Granler zeminlerin vibrasyon etkisi altndaki davran
(Rodger, 1979)
2.3. Uygulama Yntemi
Uygulama noktasnda vibratr alr durumda iken alt su jeti vanas alr.
Uygulanan su jeti ve vibratr arlnn etkisiyle vibratr zemin ierisine
dalmaya balar. Bu aamada su basnc fazla yksek deildir ve gevetilmi
kumun vibratr ile zemin arasndaki boluktan yzeye tanabilmesi iin
enjekte edilen suyun hacmi yksek tutulmaktadr. Vibratrn etrafndaki
17
Uygulama Yntemi
su-zemin karm svnn sirklasyonu vibratrn penetrasyonunu nemli
lde hzlandrmaktadr.
Suya doygun olmayan kumlarda su sirklasyonu ve vibratrden yaylan kayma
gerilmeleri ile suya boulma, kumdaki zayf imentolanma etkilerini ve lokal sk
zonlarn direncini ortadan kaldrmak iin yeterli olmaktadr.
Derin uygulamalarda (>20 m) vibratr etrafndaki sv sirklasyonunun hz kuyu
eperlerinden yaylan szma kayplar nedeniyle zamanla azalmaktadr. Bu hzn
istenen dzeyde tutulabilmesi iin basnl hava beslemesine veya balant
tpleri zerine yerletirilen basnl su hatlar ile takviye yaplmasna gerek
duyulmaktadr. Kuru kumlarda su jeti uygulanmamas durumunda vibratr
etrafnda skan zemin bir sre sonra vibratrn ilerlemesini
durdurabilmektedir. Uygulamada vibratrn ilerleme hz ekipman ve zeminin
zelliklerine bal olarak 1 5 m /dk arasnda deimektedir.
lerleme esnasnda ekzantrik ktlenin rotasyonu vibratrde de dnme hareketi
yaratabilmektedir. Bu hareket vibratrn ucuna yerletirilen kanatlarla ksmen
engellenmektedir. Vibratrn yzeye alnp tekrar daldrlmas veya baz
modellerde uygulama derinliine ulalana kadar vibratrde rotasyonun ters
yne evrilmesi, sistemde istenmeyen dnglere engel olmaktadr.
Uygulama derinliine ulaldnda hava ve su jeti vanalar tamamen
kapatlmakta veya kslarak basnlar minimal dzeye drlmektedir. Bu
aamada vibratrn tepesinde esnek balant noktasna yakn bir yere
yerletirilmi olan yksek basnl ve dk hacimli su jeti devreye alnmaktadr.
Bu uygulamann amac, kuyu ierisinde bir tralama yaplarak knt eklindeki
ktlelerin kuyu tabanna dklerek sktrlmasna yardmc olmaktr. Ancak
sisteme verilen su hacmi vibratr etrafndaki sv sirklasyonunu salayacak ve
su kaaklarn takviye edecek dzeyde olmaldr.
Hedeflenen derinlie ulaldktan sonra vibratrn dk bir hzla yukar
ekilmesi ile etrafndaki zemin sktrlmaktadr. Bu aamada vibratr ile
etrafndaki zeminin sk bir kontak ierisinde olmas gerekmektedir. Aksi
18

durumlarda vibratrn salnm paterni bozulmakta ve etkin bir sktrma
salanamamaktadr.
Sktrma ilemleri 0.3 1.0 m aralklarla srdrlmektedir. Her aamada
vibratr ykseltilmeden belli bir sre beklenmektedir. Elektrikli sistemlerde g
kullanmnn veya hidrolik sistemlerde ya basncnn sktrmann yeterli
olduu deerlere ulat verileri elde edildiinde vibratrn yukar ekilmesine
devam edilmektedir. Uygulamada her kademede bekleme sreleri 30 ila 90 sn
arasnda deimektedir.
Vibro-sktrma yntemi uygulandnda vibratr etrafndaki kumun hacmi
azalmaktadr. Bu hacim sktrlan zemin ktlesi ve yzeyden beslenen granler
bir dolgu malzemesi ile dengelenmektedir. Dardan malzeme beslenmesi
yaplmad durumlarda, zemin yzeyinde oturmalar ortaya kmaktadr. Bu
oturmalar orijinal zeminin zelliklerine ve uygulanan sktrma ileminin
niteliine bal olarak iyiletirilen tabaka kalnlnn %15i mertebelerine kadar
kabilmektedir.
Vibro-sktrma ilemi sonucunda vibratrn evresinde younluu artm
sktrlm bir kum kolonu olumaktadr. Bu kolon yksek younluklu bir
ekirdek blgesi ve merkezden uzaklatka younluu azalan iyiletirilmi bir
ktle oluturmaktadr. Bu ktlenin ap orijinal zeminin niteliine ve uygulanan
vibro sistemin zelliklerine bal olarak 3 m ila 6 m arasnda deimektedir.
Uygulama noktalar arasndaki mesafeler uygun bir sistematikle seilmesi
durumunda tm alanda istenen sktrmalar salanm olmaktadr. Kolonlar
arasndaki mesafeler ekenar gen paterninde 2.5 m ila 5.0 m arasnda
olmakta, her uygulama noktasnda 15 m2 lik bir alana kadar sktrma mmkn
olabilmektedir. Temiz kumlarda yaplan uygulamalarda tek bir vibratrle 10
saatlik bir vardiyada yaklak 20,000 m3lk bir zemin ktlesi
sktrabilmektedir.
Vibratrn ekli ve yzeye yakn derinliklerde zemindeki yanal gerilmelerin
dk olmas nedenleri ile zemin yzeyinde 1 2 mlik bir katmanda etkin bir
sktrma salanamamaktadr. Gerekli grld durumlarda bu katman
19
Uygulama Yntemi
konvansiyonel yzeysel sktrma (vibratrl silindirler vb.) yntemleri ile
iyiletirilebilmektedir.
Vibro-sktrma ynteminde deiik zelliklere sahip vibro-sistemler
kullanlmaktadr. Japonya da gelitirilen vibro-kompozerler kullanlarak tekil
edilen sktrlm kum kazklar yntemi yaygn olarak kullanlan
uygulamalardan biridir (Kitazume, 2005).
Sktrlm kum kazklarn uygulamasnda kullanlan vibro-kompozer sistemi ve
kolon imalat aamalar ek. 2.8de gsterilmektedir. Sistem bir elik boru
zerine monte edilmi ar bir vibratr, ve boru ierisine kum besleyecek
hazneden olumaktadr. Dier yntemlerden farkl olarak bu sistemde vibratr
dey titreimler uygulamaktadr. Vibratr gc ile ilerleyen elik muhafaza
borusu srekli olarak kum ile doldurulmakta, belli derinliklerde sistem yukar
ekilip kuyu tabanndaki kum dolguya daldrlarak titreim ile kum
sktrlmakta ve yanal olarak telenip kolon ap geniletilmektedir. Bu ilem
kuyunun tamam doldurulana kadar tekrarlanarak devam ettirilir ve klf
kuyudan alnr.
Sktrlm kum kazk yntemi hem kohezyonlu hem de kohezyonsuz
zeminlere uygulanabilen bir yntemdir (Aboshi vd., 1991). Japonya da deniz
taban iyiletirmelerinde yaygn olarak kullanlmaktadr (Aboshi vd., 1979).
Uygulamada elik klf boru aplar 40 cm ile 150 cm arasnda deimekte ve
zemin koullarna ve vibratr gcne bal olarak kum kolon aplar bir ka
metre boyutuna karlabilmektedir (Murayama ve Ichimato, 1982).
Metodun avantajlar: i.hzl oluu; ii. kumun krmata veya akla oranla ucuz
olmas; iii. kuyu cidarlarnn srekli olarak elik boru ile desteklenmesi; iv:
byk apl kolon elde edilebilmesidir. Dezavantajlar ise: i. kum dolgunun
kayma direnci asnn ta dolguya oranla dk olmas ve ii. kil zeminde
borunun kuyu cidarlarnda yourulmaya neden olarak geirgenlik ve srtnme
zelliklerinin olumsuz ynde etkilenmesidir.
20
Vibratr
Muhafaza
borusu
Kum
ekil 2.8. Sktrlm kum kazk imalat aamalar (Bergado vd., 1994)
2.4. Vibro-Sktrma Uygulanabilir Zeminler
Vibro-sktrma ynteminin etkin bir ekilde uygulanabilmesi iin ncelikle
zeminin granler bir gradasyona sahip olmas, ince malzeme orannn dk ve
kohezyonunun olmamas veya minimal dzeyde olmas gerekmektedir. Degen
(1977) hzl bir ndeerlendirme iin yntemin, Birletirilmi Zemin Snflama
Sistemi (USCS)ne gre tanmlanm zemin trlerine uygulanabilirliliini aada
zetlendii ekilde deerlendirmitir.
yi derecelenmi akllar, GW: yi derecede uygulanabilir, dk gteki
ekipmanlar kullanldnda ilerleme gl yaanabilir.
Kt derecelenmi niform akllar, GP: 60 10 2 olduu durumlarda
marjinal iyileme salanr, uygulama ncesi sktrma denemeleri nerilir.
21
Vibro-Sktrma Uygulanabilir Zeminler

Siltli ve killi akllar, GM ve GC : Kil orannn > %2 , silt orannn > %10 olduu
koullarda sktrma salanamaz.
yi derecelenmi kumlar, SW : Yntemin uygulanabilecei ideal zeminlerdir.
Kt derecelenmi niform kumlar, SP: 60 10 2 olduu durumlarda
marjinal iyileme salanr, uygulama ncesi sktrma denemeleri nerilir.
Siltli kumlar, SM : Yntem silt orannn > %8 olduu durumda uygulanamaz.
Killi kumlar, SC : Yntem kil orannn > %2 olduu durumda uygulanamaz.
Bu deerlendirmelerden yntemin; silt (< 0.06 mm) oran %10 u amayan kum
ve akllarda uygulanabilecei, silt miktarnn artt ve/veya az da olsa kil
iermesi durumunda sktrmann marjinal olaca veya tamamen
engellenecei anlalmaktadr.
Vibro-sktrma ynteminin uygulanabilirlilii ek. 2.9da zeminlerin gradasyon
zelliine bal olarak gsterilmektedir. Gradasyonu B blgesi iinde kalan ve
ince malzeme oran %10u amayan zeminler yntemin uygulanabilecei ideal
zeminlerdir. Dane dalm A blgesi iinde kalan zeminler iyi derecede
sktrlabilir olmakla birlikte artan akl ve blok miktarna paralel olarak
geirgenlik katsayssnn = 10-2 m/snye yaklat koullarda su kayplar
artmakta ve vibratrn ilerlemesi engellenmektedir.
Gradasyon zellikleri C blgesinde olan zeminlerde yntem uygulanabilir
olmakla birlikte yeterli skmann salanmas daha uzun sktrma srelerini
gerektirmekte olup yntemin nceden denenmesi nerilmektedir. Bu
blgedeki zeminlerde permeabilite katsaysnn = 10-3 m/snden daha dk
olmas durumunda vibratrn ilerlemesi nemli lde yavalamaktadr.
22
100
Kil
Silt
Kum
akl
90
80
% geen
70
60
50
40
30
20
10
0
0.0006 0.002 0.006 0.02 0.06
0.2
0.6
2.0
6.0
20
60
200
Dane boyutu (mm)
ekil 2.9. Vibro-sktrma yntemi iin uygun zemin gradasyonlar

(Degen, 1977)
Yntemin uygulanabilirlilii Massarsch (1994) tarafndan konik penetrasyon
deneyi (CPT) u direncine ( ) bal olarak ek. 2.10 da gsterilmektedir. Vibro
sistemle sktrlmaya uygun zemin koullar, srtnme orannn ( ) %1i
amad ve > 3 MN/m2 olduu zeminler olarak tanmlanmaktadr. Marjinal
skmann salanabildii zeminler ise srtnme oran %1.0 1.5 olan ve u
direncinin 1 3 MN/m2 aralnda olan zeminlerdir.
Zeminlerin
geirgenlik
zelliklerinin
vibro-sktrma
ynteminin
uygulanabilirliini nemli lde etkilediini tekrar vurgulamakta yarar
grlmektedir. Permeabilite katsaysnn = 10-5 m/snden daha dk olmas
durumunda ilerleme hz son derece yavalamakta, > 10-2 m/sn geirgenlik
deerlerinde ise ar su kayplar vibratrn ilerlemesini engellemektedir.
Brown (1977), Bant 2.1de tanmlanan bir uygunluk katsays ()
nermektedir.
23
Vibro-Sktrma Uygulanabilir Zeminler

3
1
1
= 1.7
2+
2+
50
20
10 2
(2.1)
50: Zemin danelerinin %50 sinin kk olduu dane ap

20 : Zemin danelerinin %20 sinin kk olduu dane ap
10 : Zemin danelerinin %10 unun kk olduu dane ap
Kk uygunluk katsaylar yntemin baarl olarak uygulanabileceine iaret
etmektedir. Uygunluk katsaylarnn = 40 50 deerlerine ulat
zeminlerde vibro-sktrma ynteminin uygulanmas nerilmemektedir.
10
sktrlabilir
sktrlabilir
CPT u direnci, (MN/m )
50
1
2
Srtnme oran, (%)
ekil 2.10. CPT u direncine bal olarak zeminlerin sktrabilirlii

(Massarsch, 1994)
Uygunluk katsays () ayn zamanda skma sonucu oluan hacim kayplarn
geri doldurmak iin kullanlan granler malzemelerin de uygunluk derecesini
yanstmaktadr. rnein, uygunluk katsaysna gre () malzemelerin
uygunluk derecesi Tablo 2.2 deki gibi snflandrlmaktadr.
24

Tablo 2.2. Granler malzemelerin uygunluk katsaysna () gre uygunluk
derecesi (Brown, 1977)
Uygunluk Katsays () Aral
Uygunluk Derecesi
1 10
Mkemmel
10 20
yi
20 30
Orta
30 50
Kalitesiz
> 50
Uygun deil
2.5. Vibro-Sktrma Tasarm Yntemi

Gevek kumlarn vibro yntemler kullanlarak sktrlmas zet olarak
aadaki iyiletirmeleri hedeflemektedir:
i.
ii.
iii.
Deformasyon modl deerinin ykseltilerek statik, zellikle de

dinamik ykler altnda oturmalarn azaltlmas
Kumun kayma dayanm parametrelerinin ykseltilerek tama
gcnn arttrlmas ve kumun ev stabilite gvenliliinin
iyiletirilmesi
Kumun bal younluunun arttrlarak svlama potansiyelinin
drlmesi
Kohezyonsuz zeminlerde iyiletirme zeminin ierisine beslenen krmata veya

kum-akl malzemenin zemini yanal olarak telemesi sonucu doal zeminde bir
hacim azalmas ile ortaya kmaktadr. Bununla birlikte, titreimin de bu hacim
deiiminin olumasnda nemli etkisi vardr. Sonu olarak tasarmda
iyiletirme sonras zeminin homojen bir yapya sahip olduu kabul yaplp,
yerletirilen kolonlarn rijitliinin yarataca ilave olumlu katklar ihmal
edilmektedir.
25
Vibro-Sktrma Tasarm Yntemi

Tasarmda ncelikle kumun sahadaki mevcut durumunu yanstan zellikleri
veya parametreleri belirlenmelidir. rnein; iyiletirme ncesi zayf zeminin
konumunun boluk oran (0 ), bal younluu ( ), SPT direnci ( ) veya CPT
u direnci ( ) gibi parametrelerden birka veya tamam ile tanmlanmaldr.
Bunu takiben hedeflenen iyiletirme mertebesi iin mevcut durumdaki
parametrelerdeki gerekli minimum artlar belirlenmelidir. rnein; SPT
direncindeki art (), boluk oranndaki art (), CPT u direncindeki art
( ) vb. Dolaysyla, iyileme sonras ulalmas gerekli grlen parametrelerin
deerleri, rnein SPT direnci = + , CPT direnci = +
tasarm kriteri olarak hedeflenmektedir. Dier bir deyile, mevcut durumda SPT
direnci olan kumun vibro-sktrma sonrasnda SPT deerinin olmas
gereklidir.
Kum ile ilgili bir n deerlendirme yapmak amacyla Tablo 2.3te verilen
korelasyonlar kullanlabilir.
Tablo 2.3. Suya doygun kumlarn fiziksel zelliklerini yanstan deerler
ok
Gevek
Gevek
Orta Sk
Sk
ok
Sk
Bal younluk, (%)
< 15
15 35
35 65
65 85
85 10
SPT (darbe/30 cm)
<4
4 10
10 30
30 50
> 50
<5
58
8 15
15 20
> 20
< 14
14 16
16 18
18 20
> 20
15 30
30 50
50 80
80 100
> 100
< 30
30 32.5
32.5 35
35 37.5
> 37.5
< 150
220
350
450
CPT - (MN/m )
Birim hacim arl,
3
(kN/m ) (slak suya doygun)
Odometrik deformasyon
2
modl, (MN/m )
Efektif kayma direnci as,
()
Kayma dalgas hz, (m/sn)
26

Gnmzde kullanlan vibratrlerle sktrma uygulamalarnda sondalamalar
arasndaki mesafeler genellikle 2 m ila 4 m arasnda deimektedir. Gevek
kumlu zeminlerin vibro-sktrma yntemi kullanlarak iyiletirilmesi ile ilgili
tasarmlarda kullanlabilecek en salkl yntem arazi model deneyleri ile
uygulama detaylarnn belirlenmesidir.
nemli ve kapsaml projelerde, vibro-sktrma noktalarnn seimi ve
uygulama aralklarnn tespiti iin bir n deneme almas yaplmas
nerilmektedir. rnek bir deneme almasnn detaylar ek. 2.11de
gsterilmektedir. Bu rnekte, 10 farkl noktada sktrma uygulamas yaplmas
planlanmtr. ncelikle, zeminin mevcut durumu farkl noktalarda SPT veya
CPT sondalamalar ile belirlenir. Bu rnekte, uygulama ncesinde 3 farkl
noktada CPT yaplmtr. Daha sonra ek. 2.11de gsterilen 10 noktada vibrosktrma uygulanmtr. Uygulama sonras elde edilen iyiletirilmi zeminin
zellikleri iaretlenen 6 noktada tekrar tespit edilmi ve ekilde gsterildii gibi
karelaj alanna karlk CPT direnci izilmitir. nceden belirlenen zeminin
hedeflenen iyiletirmesi iin gerekli CPT u direnci deerine kart gelen
yerleim aral seilir (Moseley ve Priebe, 1993).
(MN/m )
25
20
Sktrma
ncesindeki
deerleri
15
10
5
0
3
5 6 7 8 9 10
2
Karelaj alan (m )
Sktrma noktalar
Uygulama ncesi CPT
Uygulama sonras CPT
ekil 2.11. Tipik bir n deneme almas rnei (Moseley ve Priebe, 1993)
27

Derin vibro-sktrma yntemi uygulamalarnda kohezyonsuz zeminin
iyilemesi, yanal vibrasyon uygulamas sonucu zeminde bir hacim azalmas ile
ortaya kmakta ve zemin ierisine beslenen krmata veya kum-akl malzeme
zemini yanal olarak telemektedir. Ayrca zemin ierisine beslenen krmata
veya akl malzeme vibratrn yukar ekilmesi esnasnda sktrlmaktadr.
Sonuta doal zemin ierisinde sktrlm granler bir kolon tekil
edilmektedir. Japonya da yaygn olarak kullanlan sktrlm kum kazklarnda
ise sktrma sonucu titreimli boru apndan bir miktar daha genilemi kum
kolonlar olumaktadr.
Zemin ierisine yerletirilen granler kolonlarn aplarn beslenen malzemenin
hacminden ve uygulama boyundan tahmin etmek mmkndr. Ayrca deiik
tipteki vibratrlerin eitli zeminlerdeki uygulamalarnda llen aplarla ilgili
deneyimlerden de n proje aamasnda oluacak kolon ap yaklak olarak
tahmin olunabilmektedir. Kolon apnn yaklak da olsa bilinmesi durumunda
literatrde kolon yerleimini belirlemeye ynelik tasarm yntemleri
nerilmektedir.
Kohezyonsuz zeminlerdeki tasarm kriterleri Japonyadaki uygulamalardan,
zellikle de Sktrlm Kum Kazklar: SKKdaki gzlem ve deneyimlerden,
yararlanlarak gelitirilmitir (Aboshi ve Suematsu, 1985; JGS, 1998; Esrig ve
Bachur, 1991). nerilen tasarm yntemleri zemin sklnn (bal
younluunun) arttrlarak svlama riskinin ortadan kaldrlmasna ynelik
olarak verilmekle birlikte, kriterler zeminin skma modlnde ve kayma
dayanmnda ngrlen artlar iin de geerlidir (Basore ve Boitano, 1969).
2.5.1. Temiz veya nce Malzeme Oran Dk Kumlar
Bu blmde detaylar verilen tasarm yntemi ince malzeme oran (US 200
numaral elekten geen veya dane ap < 0.074 mm) %20 den az olan kumlu
zeminler iin gelitirilmitir. Tasarma esas alan yerdeitirme oranlar ( ),
kum kazklarn ek. 2.12de gsterilen deiik yerleimleri iin Bant 2.2den
hesaplanabilmektedir.
28
gen yerleim
Kare yerleim
ekil 2.12. Kum kazklarn deiik yerleimleri

Kare yerleim iin alan yerdeitirme oran :
= = 2
(2.2)
gen yerleim iin alan yerdeitirme oran :

= = 2 (3 2 ) = 1.15 2
(2.2)
Bant 2.2de; : kum kazn kesit alan ( = 24); : tek kum kazn
etkili olduu zemin alan; : tek kum kazn ap ve : merkezden merkeze
kazklar aras mesafedir.
Sktrma prensibi ek. 2.13te aklanmaktadr. yiletirme sonunda
hacmine edeer miktarda kum, balangtaki hacmi 1 + 0 olan zemin
ierisine yerletirilmi olmaktadr. Dolaysyla, doal zeminin 0 olan boluk
oran 1 deerine drlmtr. Alan yer deitirme oran ( ) boluk oran
cinsinden Bant 2.3teki gibi hesaplanabilmektedir.
= (1 + 0 ) = (0 1 )(1 + 0 )
(2.3)
Literatrde verilen, kumlu zeminlerde standart penetrasyon deneyi direnci (),
zeminin dey efektif rt yk (0

), zeminin boluk oran () ve bal
younluu ( ) arasnda, zeminin gradasyon zelliklerini de dikkate alan
korelasyonlar ek. 2.14te gsterilmektedir.
29
0
e
1
yiletirme sonras
yiletirme ncesi
ekil 2.13. Kum kazklarn sktrma prensibi

Tasarmda hedeflenen iyiletirme, SPT direncinde bir art olarak
tanmlandnda, dier bir deyile = + koulu arandnda, ek.
2.14(a)dan ve deerlerine kart gelen iyiletirme ncesi ve sonras bal
younluk ( ve ) deerleri bulunur, daha sonra ek. 2.14(b)den
belirlenen bal younluklar iin orijinal ve iyiletirilmi boluk oranlar 0 ve 1
deerleri elde edilir, dolaysyla e (= 0 1) belirlenir. Alan yerdeitirme
oran ( ) Bant 2.3, kolonlar aras merkezden merkeze mesafe () ise Bant
2.2den hesaplanr. Bu tasarm ynteminin uygulanmasnda, zemin koullar ve
ve vibratr zellikleri deerlendirilerek oluacak kolonun olas ap ()
nceden tahmin olunmaldr. Kolon aplar genellikle 0.6 m ila 1.0 m arasnda
deimektedir. Uygulamada n tasarm aamasnda bir kolon ap ngrlr.
Tasarm deneme kolonlar imalat aamasnda beslemede kullanlan
malzemenin hacmi gzlenerek ve beslenen malzemede %15 20 kadar bir
skma oran kabul edilerek kolon apn yaklak olarak belirlemek
mmkndr. Baz vibro dzeneklerinde kolon apn belirleyen lm
ekipmanlar da aplar belirleyebilmektedir. Eer gzlenen kolon aplar
tasarm apndan farkl ise tasarmda gerekli deiiklikler yaplmaldr.
Gemite yaplan gzlem ve deneyimlerden yola klarak elde edilmi
istatistiksel deerlendirmeler sonucu gelitirilmi bir tasarm aba ek. 2.15 te
verilmektedir (JGS, 1998). Bu abakta yatay eksen orijinal zeminin SPT direnci
olarak tanmlanmtr. yiletirme sonras ulalan SPT direnci ise, yatay
eksendeki deerinden girilerek deiik alan yerdeitirme oranlar ( ) iin
30
60
50
SPT-
40
30
20
10
0
0
0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1.0
Bal younluk,
(a)
Bal younluk,
0.0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1.0
0.0
Boluk oran, e
0.2
0.4
0.6
0.8
1.0
1.2
1.4
(b)
ekil 2.14. (a) SPT-
ilikisi (Gibbs ve Holtz, 1957) ve (b)
ilikisi (Aboshi vd., 1991)
tanmlanm erilerden dey eksene geilerek elde edilebilmektedir. Burada;

deeri kolonlar aras mesafenin ortasndaki SPT direnci olarak verilmekte
olup, kolon etrafnda uygulama noktasndan uzaklatka azalan bir iyileme
31

oran olduu dnldnde, bir anlamda iyiletirilmi zemin ktlesinin
minimum skln yanstmaktadr.
40
yiletirme sonras kum kazklarn

arasndaki SPT- deerleri ( )
= 0.20
30
20
= 0.025 0.075
= 0.075 0.125
10
= 0.125 0.175
= 0.175 0.225
Ni : iyiletirme ncesi -deeri
Nf : iyiletirme sonras kazklar
arasndaki deeri
ar : alan yerdeitirme oran
10
20
30
Orjinal zeminin SPT- deerleri ( )

ekil 2.15. Orijinal zeminin deeri ile iyiletirme sonras kazklar
arasndaki deeri ilikisi (JGS, 1998)
Baez (1995) uygulama ncesinde ve sonrasnda SPT ve CPT deneyleri yaplan 18
adet vakay incelemi ve alan oranlar %5 ila %20 arasnda deien uygulamalar
ve ince malzeme orannn %15i amad siltli kumlar iin ek. 2.16daki
tasarm aban nermitir. Burada, alan oran ( ) kolon alannn tek kolonun
etki alanna oran olarak tanmlamtr. Tasarm abandaki SPT- deerleri
jeolojik yke gre dzeltilmi deerlerdir (1 ).
32
SPT- deeri (uygulama sonras)
40
35
30
25
20
15
10
5
00
10
12
14
= %20
= %15
= %10
=%5
16
18
20
SPT- deeri (uygulama ncesi)

ekil 2.16. Uygulama ncesi ve sonras SPT- deeri (Baez, 1995)
2.5.2. nce Malzeme Oran Yksek Kumlar
nce malzeme oran (US 200 numaral elekten geen veya dane ap < 0.074
mm) %20 den fazla olan kumlar iin Blm 2.5.1de tanmlanan yntemlere bir
dzeltme yaplmas nerilmektedir (JGS, 1998). nce malzeme orannn, = 3
4 darbe/30 cm olan ok gevek kumlarda iyiletirme mertebesine etkisi ek.
2.17 de gsterilmektedir. ekil 2.17 de grld gibi kum zeminin artan ince
malzeme miktar ile iyileme sonras ulalan SPT direnleri nemli lde
azalmaktadr. Tasarmda ince malzeme orannn etkisini dikkate almak amacyla
Bant 2.4te tanmlanan bir azaltma faktr uygulanmas nerilmektedir:
= = 1.05 log10
(2.4)
Burada; : ince malzemesi yksek olan zeminde SPT direncindeki art,

: SPT direncindeki ince malzeme oran dikkate alnmadan ekil 2.15
veya 2.16 dan elde edilen art ve : ince malzeme orandr (%).
nce malzeme orannn iyiletirme oranna etkisi Ohbayashi vd. (1999)
tarafndan yaplan arazi lmleri ile saptanm ve kolon merkezinden uzakln
33
yiletirme sonras kolonlarn arasndaki

SPT- deerleri ( )
fonksiyonu olarak ek. 2.18de verilmektedir. Bu gzlemlerde, ince malzeme

oran () yaklak %40 olan zeminlerde iyilemenin snrl olduu aka
grlmektedir.
30
Orijinal zemin deeri, =3~4

:0.50 0.125
:0.125 0.225
: : sembol korelasyonu
: : sembol korelasyonu
25
20
15
10
5
=3~4
6 8 10
20
40 60 80 100
nce malzeme oran, (%)
ekil 2.17. yiletirme sonras kolonlar arasndaki SPT- deeri ile ince
malzeme ierii () arasndaki iliki (JGS, 1998)
Ohbayashi vd. (1999) sktrlm kum kolon yntemi ile iyiletirilmi kumlu
zeminlerde uygulama ncesi ve sonrasnda kolonlar arasnda yaplan
sondajlarda yerinde skunetteki toprak basnc katsaylarn (0 )
belirlemilerdir. Aratrmaclarn bulgular ek. 2.19da gsterilmektedir.
Yaplan arazi lmlerine gre, iyiletirme ncesinde 0 katsays ortalama 0.5
deeri ile temsil edilmektedir. yiletirme sonrasnda ise 0 deerleri 1.0 ila 2.0
mertebesine ykselmektedir. Bu durumda orijinal zeminde yanal gerilmeler
dey gerilmelerin yars iken, iyiletirme sonrasnda dey gerilme veya iki kat
mertebesine kmaktadr. Sonuta oluan gerilme durumu izotropik veya asal
gerilmenin yatay olduu, ve zemin davrannn nceden yklenmi olduu bir
34

konuma gelmektedir. Ishiara vd. (1977), 0 deerinin artt ve gerilmelerin
izotropik duruma geldii koullarda zeminin svlamaya kar direncinin nemli
lde arttna dikkat ekmektedir.
Aratrmaclar ek. 2.19da A sahasndaki lmlerini iyiletirme
uygulamasndan iki yl sonra tekrarlamlar ve iyileme sonras ykselen
skunetteki yanal toprak basnc katsays (0 ) deerlerinde bir azalma
olmad, dolaysyla zeminin gerilme durumundaki iyilemenin kalc olduu
yorumunu yapmlardr (Ohbayashi vd. 1999).
deerindeki art,
30
nce dane oran ()
0 < %20
20 < %40
20
40
Kum
Kolon
10
0.35 0.5
1.0
1.5
Kolon merkezinden mesafe (m)
2.0
ekil 2.18. Deiik ince malzeme oranlar iin kolon merkezinden uzakla
bal olarak deerindeki art, (Ohbayashi vd., 1999)
Tsukamoto vd. (2000) arazide yaptklar lmleri deerlendirerek iyileme
ncesi SPT direnleri ( ), iyileme sonras ulalan SPT direnleri ( ) ile alan
yerdeitirme orannn ( ) arasndaki ilikiyi istatistiksel olarak yorumlayp
ek. 2.20deki tasarm aban nermilerdir. Buradaki SPT deerleri 100
kN/m2 rt yk gerilmesine gre dzeltilmi deerlerdir (1 ).
Tsukamoto vd. (2000) tarafndan derlenen arazi lmleri Krishna ve Madhav
(2009) tarafndan istatistiksel olarak yorumlanarak korelasyon eitliklerine
dntrlmtr. Aratrmaclarn nerdii korelasyonlar Bant 2.5te
verilmitir:
35
= +
(2.5)
Bu bantda; ve : korelasyon katsaylar olup bu deerler iin =

1.23 0.13 ve = 0.03 bantlar nerilmitir. Bu analitik bant (Krishna
ve Madhav, 2009) ile Tsukamoto vd. (2000) tarafndan nerilen tasarm
abaklar ek. 2.20 de kyaslanm ve iki tasarm kriterinin kabul edilebilir
nitelikte birbiri ile uyumlu olduu gsterilmitir. Dier bir deyile, yaplan arazi
gzlemleri Bant 2.5te verilen korelasyon eitliinin geerli olduunu
vurgulamaktadr.
3.0
yileme sonras skunetteki

yanal toprak basnc katsays
2.5
2.0
1.0
A sahas (hemen iyileme

sonras)
A sahas (iyilemeden 2
yl sonra)
B Sahas
0.5
C Sahas
1.5
D Sahas
0.0
0
1
2
yileme ncesi skunetteki yanal toprak basnc
katsays
ekil 2.19. Sktrlm kum kolon uygulamalarnda deerlerindeki art

(Ohbayashi vd., 1999)
Krishna ve Madhav (2009) analiz sonularn ek. 2.21de gsterildii gibi alan
yerdeitirme oran ( ) ile iyileme sonras ve ncesi SPT direnlerinin oran,
(= ) arasndaki ilikiyi veren bir tasarm aba eklinde
vermektedirler. Buradaki SPT deerleri 100 kN/m2 rt yk gerilmesine
gre dzeltilmi deerlerdir (1 ).
36
yiletirilmi zemine ait SPT deeri
45
Ampirik eri (Tsukamoto vd., 2000)

Mevcut analiz
40
= %20
35
%15
30
%10
25
%6
Arazi verileri
(Tsukamoto vd., 2000)
= %2
= %4
= %6
= %8
= %9.6
= %15
= %23
%2
20
15
10
5
0
10
15
20
25
30
yiletirilmemi zemine ait SPT deeri
35
ekil 2.20. yiletirilmi ve iyiletirilmemi zemine ait SPT deerleri

arasndaki iliki (Krishna ve Madhav, 2009)
7
Analiz verileri (Tsukamato vd., 2000)

= 4 7
= 7 9
= 9 14
= 14 18
= 20 25
6
5
4
= 4
10
15
20
25
10
15
20
Alan yerdeitirme oran, (%)
25
ekil 2.21. Yerdeitirme oran ile iyileme ncesi ve sonras SPT deeri
arasndaki iliki (Krishna ve Madhav, 2009)
37
Svlama ve Vibro-Sktrma
2.6. Svlama ve Vibro-Sktrma
zellikle suya doygun gevek kohezyonsuz zeminlerin, deprem srasnda ar
mertebede ykselen boluk suyu basnc nedeniye efektif gerilmelerin ok
kk deerlere inmesi sonucu zemin kayma direncini tamamen yitirmekte ve
bir sv gibi hareket etmektedir. Zeminlerin bu davran biimi svlama
olarak tanmlanmaktadr.
Svlama sonucu oluan dey deplasman ve yatay telenmeler sonucu her
trl st ve altyapda nemli hasarlar olumaktadr. Bu hasarlar zemin
svlamas sonucu yanal destein kaybolmas nedeniyle deprem koullarnn
yaratt
ilave
yanal
tesirleri
tayamaz
duruma
gelmesinden
kaynaklanmaktadr.
Zeminin svlamaya kar gvenlik durumu Seed ve Idriss (1971) tarafndan
Bant 2.6da verilen gvenlik says () kavram ile tanmlanmtr.
=
(2.6)
Burada; : devirsel diren oran, : devirsel gerilme oran olup Bant

2.7den hesaplanmaktadr.
0
(2.7)

0
Burada; : zeminde oluan yatay ivmenin maksimum deeri, : yer ekimi
ivmesi, 0 ve 0
: incelenen derinlikte toplam ve efektif dey gerilme ve :
derinlik azaltma faktr olup Bant 2.8den hesap edilebilir.
= 0.65
< 9.15
= {
9.15 < < 23
Burada; : incelenen derinliktir (m).
38
1.0 0.00765
}
1.174 0.0267
(2.8)

Devirsel diren oran () ise SPT- deerleri veya CPT u direnci
parametreleri yardm ile tayin edilmektedir. Seed vd. (1985) tarafndan
nerilen devirsel gerilme oran () ile zeminin devirsel diren orann temsil
eden SPT- deeri arasndaki iliki ek. 2.22deki abakta verilmektedir.
Buradaki (1 )60 deeri zemin rt yk iin dzeltilmi deerdir. Bu abakta;
: zemindeki ince malzeme yzdesi (< 0.074 mm dane boyutu, % silt+kil) ve
: depremin moment bykldr (moment magnitude).
Eer incelenen derinlikteki bir kum biriminde ve (1 )60 deerleri ile
temsil edilen nokta ek. 2.22 de tanmlanan snr izgilerinin sanda kalyor ise
zeminde svlama riski yoktur ( > 1.0). Aksi taktirde, nokta snr izgisinin
solunda kalyor ise, zeminde svlama riski vardr ( < 1.0) ve nlem
alnmaldr. Dier bir deyiler svlaan / svlamayan durum arasndaki izilen
eriler bir anlamda = 1.0 koulunu yanstmaktadr.
0.6
ince malzeme : %35 %15 %5
Devirsel gerilme oran,
0.5
0.4
Svlama
Blgesi
0.3
Svlama Olmayan
Blge
0.2
0.1
= 7.5 depremleri
10
20
30
SPT ( )
40
50
ekil 2.22. SPT- deerine bal svlama direnci (Seed vd., 1985)
Eer svlamaya kar nlem olarak vibro-sktrma yntemi uygulanacak ise
ek 2.22deki abakta svlama snr izgisinin solunda olan noktann,
39
Svlama ve Vibro-Sktrma
deeri sabit kalmak koulu ile, snr izgisinin sana geebilmesi iin gerekli en
kk SPT (1 )60 deerinin ka olduu belirlenir. Bu SPT (1 )60 deeri
Blm 2.5te tanmlanan hedef deerdir. Bu hedef deere ulalabilmesi iin
gerekli alan oranlar ve vibro-sktrma noktalar arasndaki mesafeler Blm
2.5te yntemlerde verilen kriterlere gre belirlenir.
Baez tarafndan nerilen farkl bir yaklamda kolon ve etki alan ierisindeki
zemin birim hcre olarak tanmlanmaktadr. Birim hcre ierisindeki kolon ile
zemin arasndaki gerilme dalmnn hesabnda, deprem halinde kolonlarn ve
onlar evreleyen zeminin deplasmanlarnn ayn olaca varsaymndan hareket
edilmektedir. Bu kabule gre depremde oluan kayma gerilmeleri, kolon ile
zemin arasndaki rijitlik farkndan dolay, greceli olarak daha rijit olan kolonlar
zerinde younlamaktadr. Deprem durumundaki gerilme artlar ek. 2.23te
gsterilmektedir. Bu yntem Baez ve Martin (1993) ve Baez (1995) tarafndan
ta kolonlar iin nerilmi, zsoy ve Durgunolu (2003) tarafndan jetenjeksiyon kolon uygulamalarna uyarlanmtr.
0
0
Vibro kolon
Zemin
0 0
0 0
ekil 2.23. Dey olarak yaylan kayma dalgalarnn tekrarl ykleme

durumunda gerilme paylamnn idealizasyonu (Baez ve Martin, 1993)
Bu yaklamda zemin ve kolonda deprem esnasnda benzer mertebelerde
kayma deformasyonlar oluacandan, zeminin tad kayma gerilmesinin ( )
toplam kayma gerilmesine () oran Bant 2.9 dan hesaplanmaktadr.
( ) =
1
1
[ + (1 )]
40
(2.9)

Bu bantda; : modl oran olarak tanmlanmaktadr. Modl oran ise rijit
kolon kayma deformasyon modlnn ( ) doal zeminin kayma deformasyon
modlne ( ) orandr.
Svlamaya kar gvenlik says genellikle zeminin mevcut devirsel kayma
direncinin () depremin yaratt devirsel kayma gerilmelerine () oran
olarak tanmlanmaktadr. Bu durumda deprem ncesi gvenlik says
= ( ) olarak belirlenebilir. yileme sonras gvenlik saysnn en az =
1.0 olmas gerektiinde Bant 2.9 kullanlarak gerekli alan oran ( )
belirlenebilir. Alan orannn pratik olarak hesaplanmas iin hazrlanm olan
tasarm aba ek. 2.24te verilmektedir. Bu abakta yatay eksen zeminin doal
halde svlamaya kar gvenlik saysdr. Dey eksen ise svlamaya kar
gvenlik saysnn = 1.0 olmas iin gerekli alan yerdeitirme orannn
vermektedir. Abakta verilen eriler deiik modl oranlarn temsil
etmektedirler.
Alan yerdeitirme oran,
1.0
0.9
0.8
0.7
=
=
0.6
0.5
0.4
0.3
0.2
0.1
0
0
0.1
0.2
0.3
0.4
0.5
0.6
0.7
0.8
0.9
1.0
Doal zeminin svlamaya kar (iyiletirme ncesi)

ekil 2.24. yiletirme sonras svlamaya kar = 1 elde etmek iin gerekli
alan oranlar (Baez, 1995)
41
Kalite Kontrol Kriterleri

Priebe (1995) svlamay nleyici yntem olarak vibro kolonlarn kullanlmas
durumunda, nerilen kriterlerde vibro-sktrmann zeminin skln arttrmak
suretiyle svlamay engellediini ifade etmektedir. Ancak oluan rijit
kolonlarn zemini sklatrmann da tesinde, zemini svlamaya kar stabilize
eden etkilerinin olduunu vurgulamaktadr. Bu etkiyi dikkate almak iin ise
iyiletirilmemi zemin iin hesaplanan devirsel gerilme orannn () ek.
2.25te tanmlanan basn oran ( ) ile arplarak azaltlmasn nermektedir.
ekil 2.25teki basn oran rijit kolonlar arasnda kalan zemin zerine etkiyen
gerilmenin ( ) uygulanan niform gerilmeye () oran olarak tanmlamaktadr.
Aratrmac bu orann, alan yerdeitirme oran ( ) ve kolon malzemesinin
kayma direnci asnn ( ) fonksiyonu olduuna da dikkat ekmektedir.
Burada; : zeminin Poisson orandr.
1.0
0.8
= 1/3
0.6
0.4
= 40.0
= 42.5
= 45.0
0.2
0
= 35.0
= 37.5
5
6
=
10
ekil 2.25. Kolonlar arasndaki gerilmenin uygulanan niform gerilme

deerine oran (Priebe, 1995)
Vibro sktrma yntemini yzeyden krmata veya akl beslenmesi
yapmakszn sadece vibrasyon etkisi ile doal zeminin sktrlmasnn zeminde
net bir oturma eklinde ortaya kt durumlarda, doal zemindeki oturma
miktarlarnn belirlenmesi ulalan iyileme mertebesinin bir lsdr. Bu
42

oturma miktarlarndan zeminin birim arl ve bal younluundaki artlar,
boluk oranndaki azalmalar ve hedeflenen zemin zelliklerine ulalp
ulalamad tespit edilebilmekte ve operasyon sonrasndaki oturmalar bir
kalite kontrol kriteri olarak kullanlabilmektedir.
Kumlu zeminler iin geerli olan vibro-sktrma uygulamalarnda kalite
kontrolu kolonlarn aras mesafenin ortasnda yaplan Standart Penetrasyon
Deneyi (SPT), Konik Penetrasyon Deneyi (CPT), Dilatometre Deneyi (DMT) veya
Presiyometre deneyleri (PMT) ile yaplmaktadr. Ayrca zellikle vibro-sktrma
uygulamalarnda jeofizik lmler de, rnein kayma dalgas hz, kalite
kontrolnde kullanlabilmektedir. Bu zeminlerde iyileme mertebesi kriteri
tasarm aamasnda hedeflenen SPT direnci veya CPT u direnci, presiyometre
veya dilatometre deformasyon modl olarak belirlenmektedir. naat
aamasnda tasarmda belirlenmi olan hedef parametrelerin kolonlar arasnda
ulalp ulalamadnn tespiti kalite kontrol iin yeterli olmaktadr. Ayrca
byk lekli saha ykleme deneyleri ve dorudan birim hacim arlk lmleri
de kalite kontrolnde kullanlan yntemlerdir.
Vibro-sktrma uygulamas ncesi ve sonrasnda elde edilen tipik bir SPTderinlik ilikisi ek. 2.26da (JGS, 1998) ve CPT koni u direncindeki artlar ek.
2.2de gsterilmektedir (Kirsch ve Kirsch, 2010).
Vibro uygulamalarnda krmata veya akl beslenmesi yapldnda sktrlm
doal zemin ierisinde rijit bir kolon olumaktadr. Bu uygulamalarda aadaki
kaytlarn tutulmas ve deerlendirilmesi kalite kontrol asndan nem arz
etmektedir:
i.
ii.
iii.
iv.
v.
vi.
vii.
Her kolonun st ve alt kotu

Kolona yerletirilen malzeme miktar
Zemin yzeyinde oluan kabarma veya kmelerin miktar
Vibratrn delme ve sktrma esnasndaki g kullanm
Delgi ve kolonun tamamlanma sreleri
Su veya hava jeti basnlar
Karlalan engeller, gecikmeler ve izlenen beklenmeyen durumlar
43
Zemin
Profili
SPT-
10 20
30
YASS (-2.70m)
Derinlik (m)
10
15
iyiletirme ncesinde (lm No.1)
iyiletirme sonrasnda (lm No.1)
iyiletirme sonrasnda (lm No.2)
20
ekil 2.26. Uygulama ncesi ve sonras elde edilen SPT direnleri (JGS, 1998)
2
CPT u direnci, (MN/m )

5
10
15
20
25
0
yiletirme
sonrasnda
Derinlik (m)
10
15
20
yiletirme
ncesinde
25
ekil 2.27. Uygulama ncesi ve sonras elde edilen CPT u direnleri

44

Yaplan gzlemlerde vibro yntemle sktrlm kumlarda operasyon
sonrasnda zamanla CPT/SPT direnlerinde bir art gzlenmitir. Bu nedenle
nemli projelerde kalite kontrol deneylerinin uygulamann bitiinden itibaren
belli zaman aralklarnda tekrar edilmesi ve zamanla kazanlan iyilemelerin
deerlendirilmesi nerilmektedir (Kirsch ve Kirsch, 2010).
Gnmzde kalite kontrolnn her kolonda srekli olarak takibine ynelik
elektronik izleme sistemleri gelitirilmitir (evik vd., 2014). Bu sistemler
vibroflotun bal olduu hidrolik kazk alt taycsnn ya da vincin kulesine
monte edilmi derinlik sensr, g nitesine monte edilmi hidrolik basnler, ta besleme zamanlarnda kuyuya boaltlan ta hacmini kayt altna alan
operatr butonu ve kabin ierisine yerletirilmi veri toplama nitesinden
olumaktadr (ekil 2.28).
Veri kayt sistemi, ta kolon uygulamasna balamadan nce kolon bilgilerinin
girilmesi ile aktif hale getirilir. Sistemin aktif hale getirilmesi ile zamana bal
basn ve derinlik kayd balar. Kaytla beraber, kabin ierisindeki monitrden
e zamanl olarak derinlik ve basn deiimleri izlenebilir; bu sayede operatr
inilen derinlii, ta kolonun skmas iin ngrlen aa-yukar vibratr
hareketlerini ve basn deiimlerini takip edebilir.
Delgi derinliine ulalp vibratrn geri ekilmesi ile ekipmann indii son
derinlik ve delgi sresi otomatik olarak kaydedilir; bu sayede delginin istenen
derinlie kadar yaplp yaplmad da kayt altna alnm olur.
Sktrma safhasna geildiinde, operatr kuyuya her malzeme giriinde, kabin
ierisindeki butona basarak, sisteme malzeme giriini bildirir. Malzeme
miktarnn standartlatrlmas iin, malzemeyi dken kepe veya kovann
hacmi iin banda llerek, nceden sisteme girilir.
45
Veri Toplama
nitesi
Balant
Kutusu
Okuma
nitesi
Operatr
Butonu
Derinlik
Sensr
Hidrolik
Basn
ler
ekil 2.28. Dijital veri toplama sistemi (evik vd., 2014)

Sistemin tm dey hareketleri, malzeme girii ve basn deiimlerini
kaydetmesi ile sktrmann kurallarna uygun olarak yaplp yaplmadnn
tespiti mmkn olur. Sz konusu veri kayt sistemleri opsiyonel olarak,
deylik, amplitd, frekans veya koordinat lm ve kayd yapacak ekilde
donatlabilir.
Dijital veri kayt sistemleri, dipten ve stten beslemeli ta kolon yntemlerinin
hepsinde uygulanabilir. Elektronik kayt sisteminin uyguland bir uygulamada
elde edilen veri taban ek. 2.29da sunulmutur.
46
Vibratr Gc
Kolon ap
Toplam krmata
3
miktar (m )
7
ekil. 2.29. Elektronik kayt sisteminin uyguland bir uygulamada elde

edilen veri taban (evik vd., 2014)
47
Kaynaklar
2.8. Kaynaklar
Aboshi, H. vd. (1979). The Compozer: A Method to Improve

Characteristics of Soft Clays by Inclusion of Large Diameter Sand
Columns, Colloque International sur le Renforcement des Sols, ENPCLCPC, Paris.
Aboshi, H. ve Suematsu, N. (1985). Sand Compaction Pile Method: State
of Art Paper, 3rd. Int. Geotech. Seminar on Soil Improvement Methods,
NTI, Singapur.
Aboshi, H., Mizunu, Y., ve Kuwabara, M. (1991) Present State of Sand
Compaction Pile in Japan, Deep Foundation Improvements: Design,
Construction and Testing, ASTM, STP 1089.
Baez, J. I. (1995). A Design Model for the Reduction of Soil Liquefaction by
Vibro-Stone Columns, Ph.D. Dissertation, Univ.of South Caroline, LA, CA,
207syf.
Baez, J. I. ve Martin, G. R. (1993). Advances in the Design of Vibro
Systems for the Improvment of Liquefaction Resistance, Proc. Of Symp. on
Ground Improvement, Vancouver Geotech. Society, Canada.
Basore, C. E. ve Boitano, Z. D. (1969). Sand Densification by Piles and
Vibroflotation, ASCE, SMFE V.95, SM6, pp: 1303-1323.
Bergado, D. T. vd. (1994). Improvement Techniques of Soft Ground in
Subsiding and Lowland Environment, Balkema, Rotterdam.
Brown, R. E. (1977). Vibroflotation Compaction of Cohesionless Soils,
Journal of Geotechnical Engineering, ASCE 103, GT12.
evik, A. ., Yldz, M. ve Ekici, A. (2014). Ta Kolonlarda Dijital Veri Kayt
Sistemleri ile Kalite Kontrol Yntemi, Zemin Mekanii ve Temel
Mhendislii Onbeinci Ulusal Kongresi, Orta Dou Teknik niverstiesi,
Ankara.
48

Degen, W. (1977). 56 m Deep Vibro-Compaction at German Lignite
Mining Area, Proc. 3rd Intl. Conf. on Ground Inprovement Geosystems,
Londra.
Esrig, M. I. ve Bachur, R. C. (1991). Deep Foundation Improvements:
Design, Construction and Testing, ASTM, STP 1089.
Gibbs, H. J. ve Holtz, W. G. (1957). Research on Determining the Density
of Sands by Spoon Penetration Testing, Proc. 4th.ICSMFE, London, 1: 35 39.
Ishiara, K., Iwamoto, A., Yasuda, S. ve Takatsu, H. (1977). Liquefaction of
Un-Isotropically Consolidated Sands, Proc.9th. ICSMFE, syf:11-15.
JGS; ed.: Japanese Geotechnical Society (1998). Remedial Measures
Against Soil Liquefaction, A.A. Balkema, Rotterdam.
Methods, Spon Press, an imprint of Taylor and Francis, 198 syf.
Kitazume, M. (2005). The Sand Compaction Pile Method, A.A. Balkema
Publishers, Singapur, 232 syf.
Krishna, A. M. ve Madhav, M. R. (2009). Treatment of Loose to Medium
Dense Sands by Granular Piles, Geotech. Geol. Engnr., 27: 455 459.
Massarsch, K. R. (1994). Design Aspects of Deep Vibratory Compaction,
Proceedings Seminar on Ground Improvement Methods, Hong Kong Inst.
Civ. Eng.
Massarsch, K. R. ve Fellenius, B. H. (2005). Deep Vibratory Compaction of
Granular Soils, Ground Imp.-Case Histories, Ch. 19, Elsevier, syf.: 633
638.
Moseley, M. P. ve Priebe, H. J. (1993). Vibrotechniques, Ground
Improvement, Blakie Academic and Professional, Glasgow.
Murayama S. ve Ichimoto, E. (1982). Sand Compaction Pile Method,
Symp. On Soil and Rock Imp. Methods. AIT, Bangkok, syf: A.5.1 A.5.1.3
49
Kaynaklar
Ohbayashi, J., Harada, K. ve Yamomoto, M. (1999). Resistance Against
Liquefaction of Ground Improved by Sand Compaction Pile Method,
Earthquake Geotech. Engnr. Secoe Pinto (ed), Vol.2: 549 554, Balkema,
Rotterdam.
zsoy, B. ve Durgunolu, H. T. (2003). Svlama Etkilerinin Yksek Kayma
Modll Zemin-imento Karml Kolonlarla Azaltlmas, 5. Ulusal
Deprem Mh. Konf., stanbul.
Priebe, H. J. (1995). Die bemessung von Rttelstopfverdichtungen, Die
Bautechnik, Vol.72, No.3.
Rodger, A. A. (1979). Vibrocompaction of Granular Soils, Cementation
Research Limited, Internal Report No: R7/79.
Seed, H. B. ve Idriss, I. M. (1971). A Simplified Procedure for Evaluating
Soil Liquefaction Potential, JSMFD, ASCE, SM6.
Seed, H. B., Tokimatsu, K., Harder, L. F., ve Chung, R. M. (1985). "The
Influence of SPT Procedures in Soil Liquefaction Resistance Evaluations", J.
Geotech. Engrg., ASCE, 111(12): 1425 1445.
Tsukamoto, Y., Ishiara, K., Yamamoto, M., Harada, K. ve Yabe, H. (2000).
Soil Densification due to Sand Pile Installation for Liquefaction
Remediation, Soils & Found. 40 (2): 9 20.
50
Kohezyonlu Zeminlerde Vibro Yerdeitirme Yntemi: Ta Kolonlar
Blm 3
KOHEZYONLU ZEMNLERDE VBRO YERDETRME

YNTEM : TA KOLONLAR
3.1. Genel
Ta kolonlar vibro-yerdeitirme yntemi ile kohezyonlu zeminler ierisinde
krmata veya akl beslenerek oluturulan kolonlardr. nceki blmde
ayrntl olarak anlatld gibi kohezyonsuz zeminlerde vibratrn zemin
ierisinde yaratt titreimler kolon etrafndaki zemini sktrmakta ve skln
arttrmaktadr. Bu durum kohezyonlu zeminler iin geerli deildir.
Vibrasyonun yaratt titreimler kil zeminin ksmen yanal telenmesine neden
olmakta, ancak zeminin kayma dayanmnda bir art veya skabilirliinde bir
azalma yaratmamaktadr. Literatrde vibratrn yanal darbeleri ile kil zeminde
kuyu eperlerinde bir yanal gerilme art olduu, bu gerilme altnda zamanla
kilin konsolide olarak zelliklerinin bir miktar iyiletii ynnde bulgular yer
almaktadr. Ancak pratikte bu iyilemenin mertebesi ihmal edilir seviyelerde
olduu kabul edilmekte ve tasarmda dikkate alnmamaktadr.
Kil zeminlerde oluturulan ta kolonlarn mekanik davran uygulama sonras
zellikleri deimeyen kil ile kil ierisinde oluturulmu rijit ta kolonlardan
oluan kompozit bir malzeme olarak yorumlanmaktadr. yiletirilmi zeminin
tama gc ve oturma zellikleri prensipte kompozit zemin modeli esas
alnarak gelitirilmitir.
51
Uygulama Yntemleri
3.2. Uygulama Yntemleri
Vibro-yerdeitirme yntemi ile tekil edilen ta kolonlar, zeminlerin dane
dalm zelliklerine bal olarak ek. 2.9 da B blgesi dnda kalan
zeminlerde uygulanmaktadr. leriki blmlerde aklanaca gibi ta kolonlar
ile glendirilmi zeminlerde, tama gc kolonlarn evresindeki zemin ile
etkileimine baldr. Bu nedenle, yntemin uygulanabilmesi iin kolonlarn
evresindeki doal zemininin belli bir dayanma sahip olmas gerekmektedir.
Kumlu zeminlerde ince malzeme oranndaki arta bal olarak vibro sktrma
ynteminde gerekli iyilemenin salanabilmesi iin uygulama noktalar
arasndaki mesafe azalmaktadr. rnein ince malzeme orannn %10u at
durumlarda vibratrden yaylan titreimler zeminin kohezyonu nedeniyle
taneleri birbirinden ayrp daha sk bir konuma sktrmakta yetersiz
kalmaktadr. Bu tr greceli olarak yumuak ve geirimsiz zeminler ta kolon
tekili ile iyiletirilebilmektedir.
Ta kolon uygulamalarnda zeminin drenajsz kayma dayanm deerine bal
olarak iki yntem kullanlmaktadr:
(i) stten Beslemeli Islak Vibro-Yerdeitirme Yntemi: Su altnda ve drenajsz
kayma dayanmnn = 10 30 kN/m2 aralnda olan killer iin uygun bir
yntemdir.
Bu yntemde vibratr (vibroflot) dk basnl ancak yksek hacimli su jeti
kullanlarak istenilen derinlie kadar indirilebilmektedir. Su jeti vibratrn
zemin ierisinde ilerlemesine yardmc olmakta, srekli su sirklasyonu ile
alan kuyunun gmeye kar stabilitesini salamakta, kuyu eperlerinden
dklen zemin su sirklasyonu ile yzeye tanmakta, ve kuyu ierisine
yerletirilen akln dzgn dalmna katkda bulunmaktadr. zellikle yeralt
su seviyesinin tablasnn yksek olduu yumuak zeminlerde kuyu stabilitesi
kritik olmakta ve bu yntem tercih edilmektedir.
52

Delgi istenilen derinlie ulatnda vibratr aa yukar hareket ettirilerek su
jeti ile kuyu temizlendikten sonra, vibratr yzeye alnp kuyu ierisine 0.3 m
ila 1.0 m yksekliinde kolon birimini oluturacak miktarda ta dolgu
malzemesi stten boaltlr. Sonrasnda vibratr ta dolguya daldrlarak
titreim ile kolon malzemesi sktrlr ve yanal olarak telenip kolon ap
geniletilir. Kolonun skmasna paralel olarak vibrasyonlar evre zemininde de
etkili olmaya balar ve kolonu saran zeminde bir miktar skma yaratlp,
kolonun doal zemin ile btnlemesi salanm olur. Granler ta dolgu
malzemesinin sktrlmas aamasnda, vibratrn ilerleyi hzndaki azalma ve
g kullanmndaki art izlenerek herhangi bir derinlik aralnda yeterli
skmann salanp salanamad kontrol edilebilmektedir. Bu ilem kuyunun
tamam doldurulana kadar tekrarlanarak devam ettirilir. malat aamalar ek.
3.1de gsterilmektedir.
ekil 3.1. stten beslemeli slak vibro-yerdeitirme ynteminin uygulamas

(Keller Grubu, 2015)
Bu yntemin avantajlar hzl olmas, sk ve sert zeminlerde ilerleyebilmesi,
kuyu stabilitesini salamas, byk apl kolon tekili, kolonlarn yksek tama
53
Uygulama Yntemleri
gc kapasitesine sahip olmas ve daha geni gradasyon aralnda ta kolon
malzemesi kullanlabilmesi olarak sralanabilir. Dezavantaj ise kolon imalat
srasnda ok miktarda (saatte 2000 4000 galon) su kullanmdr ve bulama
eklindeki kirlenmi olan suyun depolanmas, sedimantasyon yntemi ile tekrar
kullanlabilecek mertebede temizlenmesi veya atlmas sorun tekil etmektedir.
Yerleim blgelerinde ve kk alanlarda yntemin uygulanmas
glemektedir. Elde edilebilen kolon aplar 800 mm ile 1200 mm aralnda
deimektedir.
Bu yntemin uygulamasnda evre zemininde kaydadeer bir skma
olmamakta ve kuyu eperlerinde ileri derecede bir svanma etkisi
yaratlmamaktadr. Bu nedenlerle zemindeki boluk suyu kolonlara serbeste
drene olabilmekte ve konsolidasyon sreleri nemli lde azalmaktadr.
Bu yntemde ta kolon malzemesi olarak 30 60 mm ap aralnda niform
gradasyona sahip akl veya krmata malzemelerin kullanlmas
nerilmektedir. Bu tr malzemeler vibratr ile kuyu eperi arasndaki boluktan
kolaylkla beslenebilmektedir. Yaplan gzlemlerde bu kolon malzemesi
ierisindeki boluklarn evre doal zemindeki kum ve silt boyutundaki daneler
ile dolarak iyi derecede skt, kil boyutundaki zeminin ise flotasyonla yzeye
tand tespit edilmitir.
(ii) stten Beslemeli Kuru Vibro-Yerdeitirme Yntemi: Drenajsz kayma
dayanmnn = 30 50 kN/m2 aralnda deitii daha yksek dayanml ve
stabil killerde uygulanmaktadr. Bu yntemde vibratr kendi arl ve sisteme
monte edilen ar balant tijlerinin yardmyla zemin ierisinde
ilerleyebilmektedir. lerleme vibratrn ucundan tatbik edilen hava jeti ile
hzlandrlmaktadr. Planlanm derinlie inildikten sonra kuyuya kolon
malzemesi beslenebilmesi iin vibratr yzeye karlmakta ve kolon malzemesi
kademeli olarak kuyuya doldurulmaktadr. Daha sonra vibratr kuyu dibine
yerletirilmi malzemenin ierisine daldrlmakta, ksa manevralarla
aa/yukar hareketlerle kuyuya doldurulan malzemeyi sktrmakta, vibratr
yzeye alnarak yeniden besleme yaplmaktadr. Bu ilemler tam kolon boyuna
ulalncaya kadar tekrar etmektedir. Vibratrn karlmas aamasnda
54

kuyuda yaratlan vakum etkisi uygulanan hava jeti ile en aza indirilmekte ve
kuyunun gmesi nlenmektedir.
Bu sistemin slak stten beslemeli sistemden tek fark delgi ilemi esnasnda su
jeti kullanlmamasdr. Bu uygulamada vibratrn yzeye alnd aamada
kuyunun stabil olmas gerekmektedir. Dolaysyla arlkl olarak drenajsz
kayma dayanmnn 30 50 kN/m2 aralnda olan kohezyonlu zeminlerde
kullanlmaktadr. Baz uygulamalarda ilerlemeyi kolaylatrmak iin basnl
hava kullanlmaktadr. Yntemin uygulanabilmesi iin yeralt suyunun
iyiletirme derinliinin altnda olmas gereklidir. Bu yntem slak ynteme
kyasla daha yavatr. Kuyu stabilitesine katkda bulunmak amacyla vibratrn
kuyuda bekletilmesi gerektii durumlarda ta kolon malzemesi dane
boyutunun 25 mm ile snrlandrlmas gerekir. Kolon aplar ve kolon tama
gleri slak ynteme kyasla daha kktr. Su kullanlmamas yntemin en
nemli avantajdr.
(iii) Dipten Beslemeli Kuru Vibro-Yerdeitirme Yntemi: Derin uygulamalarda
vibratrn yzeye karlmas aamasnda kuyudaki gmeler olumakta ve
kuyu stabilitesinin salanmasnda sorunlar yaanmaktadr. Bu nedenle
vibratrn kuyudan karlmasn gerektirmeyen zel bir sistem gelitirilmitir.
Bu yntem Dipten Beslemeli Kuru Vibro-Yerdeitirme Yntemi olarak
bilinmekte ve drenajsz kayma dayanm dk killerde de ( 10 kN/m2)
uygulanabilmektedir. Yntemin uygulamas ek. 3.2de gsterilmektedir.
Bu sistemde vibratr bir elik borunun ucuna balanmtr. Sisteme tremi
borusu eklinde ikinci bir boru ile malzeme besleme kovas monte edilmitir.
Besleme borusu vibratr ile birlikte belirlenen derinlie indirilir. Delginin
balang aamasnda hava jeti de kullanlabilir. Sistemin 0.5 1.0 m aralklarla
yukar ekilmesi esnasnda kuyu dibi besleme borusundan akan ta dolgu
malzemesi ile dolar. Sonrasnda vibratr ta dolguya daldrlarak titreim ile
kolon malzemesi sktrlr ve yanal olarak telenip kolon ap geniletilir. Bu
ilem kuyunun tamam dolduruluncaya kadar tekrarlanarak devam ettirilir.
55
Uygulama Yntemleri
ekil 3.2. Dipten beslemeli kuru vibro-yerdeitirme yntemi

(Keller Grubu, 2015)
Kolon imalatnda 10 40 mm tane boyutuna sahip akl veya krmata
malzeme kullanlmas nerilmektedir.
Blm 2de aklanan Sktrlm Kum Kazk Yntemi ayn zamanda kohezyonlu
zeminlerde ta kolon imalatlarnda kullanlmaktadr.
Gnmzde ta kolon imalatlar amaca ynelik olarak tasarlanm zel
ekipmanlarla da yaplabilmektedir. zel ekipmanlar arasnda dipten besleme
borusunun vibratrn ierisine yerletirildii vibro-kedi (vibrocat) (Kircsh ve
Kirsch, 2010) sistemi ve darbeli vibratr sistemleri (Sentez-Geopier
Foundations Grubu, 2015) yer almaktadr.
Vibro-kedi sistemi dipten beslemeli kuru yntem olup zel vibratrn detaylar
ek. 3.3te verilmektedir. Bu sistemle tekil edilen kolonlar eliptik bir kesit
oluturmakta ve tasarmda edeer dairesel kesite dntrlmektedir. Sistem
genellikle orta iddette (yaklak 5 bar) dip hava jeti ile almakta olup;
ilerleme gc, ilerleme hz ve uygulama derinlii olarak dier sistemlerden
daha avantajl konumdadr.
56

Darbeli vibratrler Sentez-Geopier Foundations Grubu tarafndan
kullanlmaktadr. Darbeli krmata kolonlar forajl ve forajsz olmak zere iki
deiik yntemle tekil edilmektedir.
Malzeme girii
ve hava kilidi
Balant tpleri
ve ta besleme nitesi
Esnek balant manonu
AA
Elektrik motoru
Ta besleme borusu
Eksantrik ktle
Ta besleme delii
ekil 3.3. Vibro-kedi tipi vibratrlerin detay grnm

Forajl darbeli krmata kolonlarn tekilinde burgulu foraj yntemi kullanlarak
tasarmda ngrlen ap ve derinlikte kuyu alr. Kuyu aplar deiken
olmakla birlikte genelde 750 mm mertebesindedir. Kuyunun tabanna yaklak
30 cm kalnlnda maksimum dane boyutu 50 mm olan krmata yerletirilir.
Yerletirilen krmata tabakas, kuyu apndaki zel bir pahlanm kafa ile
57
Uygulama Yntemleri
yksek devirli dey vibrasyonla darbelenerek sktrlr. Bu sktrma ile
krmata tabakas yanlara doru genileyerek bir dip soan oluturur, ve
evredeki yumuak zemini yanal olarak bir miktar sktrm olur. Darbeleme
kafas kuyudan karlarak kuyuya tekrar 30 cm kalnlnda krmata doldurulur
ve dey vibrasyonla sktrlr. Bu ilemler kuyu yzeyine kadar aamal olarak
tekrarlanr ve ta kolon oluturulmu olur. Yapm yntemi ek. 3.4te
gsterilmektedir.
ekil 3.4. Forajl darbeli krmata kolon yapm aamalar

(Sentez-Geopier Foundations Grubu, 2015)
Forajsz darbeli krmata kolonlar ynteminde alt ucu zel silindirik sktrma
kafas eklinde olan ii bo aft, zemine dey vibrasyonla aklarak kuyu
oluturulur. Kuyu oluumu esnasnda zemin kuyudan karlmam ve yanal
olarak telenmi olmaktadr. Kuyu dibine inildiinde en stten beslenen
krmata bo aftn iine doldurulur. aftn kuyu dibinden bir miktar yukar
kaldrlmas ile aftn ve zel sktrma kafasnn iinden krmata kuyunun
tabanna aktlr. stten vibrasyonlu bir sistemle kuyu tabanna dklm olan
krmata dey olarak sktrlr. Bylece yanlara doru genilemi bir soan
oluur ve soan evresindeki zemin yanal olarak sktrlm olur. Kuyunun
iindeki aft tekrar yukar kaldrlma suretiyle yeteri kadar krmata tekrar
oluturulmu soann zerine aktlr. Dey vibrasyonlu sktrma ilemi tekrar
edilerek kolon tekiline devam edilir ve ayn ilemler aamal olarak istenen
58

boya ulalncaya kadar devam ettirilir. Yapm yntemi ek. 3.5te
gsterilmektedir.
ekil 3.5. Forajsz darbeli krmata kolon yapm aamalar

(Sentez-Geopier Foundations Grubu, 2015)
3.3. Ta Kolon Malzemeleri
Kolon tekilinde bulunabililik, iyiletirilecek zemin koullar ve uygulanacak
ynteme bal olarak deiik gradasyonda krmata veya doal kum-akl
malzemeler kullanlmaktadr. Krma tan ayrmam, sert, Los Angeles anma
deerinin 5000 rotasyonda %45ten az (ASTM C131) ve magnezyum slfat
direnci deneyinde (ASTM C88) arlk kaybnn %15 i amayan sert kayalardan
elde edilmesi nerilmektedir. Uygulamada yaygn olarak kullanlan
gradasyonlar Tablo 3.1de verilmektedir (Barksdale ve Bachus, 1983).
Uygulamada 1 ve 2 nolu gradasyonlarn kullanlmas tavsiye edilmektedir.
Drenajsz kayma dayanm 12 kN/m2 veya daha dk olan killerde genellikle
ince gradasyonlar veya kum kullanlmas nerilmektedir. Kumun ince malzeme
orannn %15ten az ve ortalama dane apnn 0.2 mmden byk olmas
gereklidir. Maksimum dane aplarnn stten beslemeli slak sistemlerde 100
59
Ta Kolon Malzemeleri
mm, dipten beslemeli kuru sistemlerde 25 mm ile snrl tutulmas
nerilmektedir (Stark ve Yacyshyn, 1991).
Tablo 3.1. Uygulamada yaygn olarak kullanlan ta kolon gradasyonlar
Elek akl Alternatif 1
(in)
Yzde Geen
Alternatif 2
Yzde Geen
Alternatif 3
Yzde Geen
Alternatif 4
Yzde Geen
4
3.5
3.0
2.5
2.0
1.5
1.0
0.75
0.50
100
100
90-100
25-100
0-60
0-10
0-5
100
65-100
20-100
10-55
0-5
90-100
40-90
0-10
0-5
Ta kolon malzemelerinin seimi ile ilgili olarak Blm 2.4te aklanm olan ve
Brown (1977) tarafndan nerilen malzeme uygunluk katsays () kriteri
kullanlmaktadr.
Yaplan deneysel almalarn sonularna gre (Bergado vd., 1987;
Greenwood, 1991) vibro-sktrma tekniinde kullanlan kum malzemelerinin
srtnme direnci alar 35o ile 42o, kum akl karmlarnda 40o ile 44o
arasnda deitii ifade edilmektedir. Krmata malzeler zerinde yaplan byk
boyutlu eksenli basn deneylerinde srtnme direnci alarnn 50o 55o
arasnda olduu belirlenmitir (Goughnour vd., 1991). Ancak yksek evresel
basnlar altnda srtnme alarnda bir d olaca gz ard edilmemelidir.
Kirsch ve Kirsch (2010) sk akllar zerinde yaplan eksenli basn ve kesme
kutusu deney sonularndan elde edilen kayma direnci alarnn ( )
mertebelerini Tablo 3.2deki gibi zetlemektedir. Tablo 3.2de; TX: eksenli
basn deneyi, DS: kesme kutusu deneyi, 3 ve 3 : uygulanan evre
60
basnlarnn minimum ve maksimum deerleri,

ve
: llen
kayma direnci alarnn minimum ve maksimum deerleridir.
Tablo 3.2. Farkl kolon malzemeleri llm kayma direnci alar

Malzeme
()
Kireta- Krmata
Dere akl
Bazalt
Kumta
Dolomit
63.1
58.8
70.0
60.1
64
3
(kN/m2)
50
50
8
27
15
()
53.8
51.9
51.1
37.4
43.0
3
(kN/m2)
200
200
120
695
500
Deney
Tr
DS
DS
TX
TX
TX
Darbeli yntemle 0.65 m apl sktrlm ta kolonlar zerinde yaplan plaka

ykleme deneylerinde 10 mm 50 mm aralnda gradasyona sahip krmata
malzemelerin deformasyon modl deerinin ortalama 39 MN/m2 olduu
rapor edilmitir (zkeskin, 2004). Vautrain (1977) arazi deneyleri sonucu ta
kolonlarda deformasyon modulnn 30 MN/m2, Balaam (1978) 50 MN/m2,
Englehardt ve Kirsch (1977) 58 MN/m2, Datye ve Nagaraju (1975) 48 MN/m2
mertebesinde olduunu rapor etmektedirler. Kaya (2004) ortalama dane ap
12.7 mm olan kiretandan elde edilmi krmata malzemelerde yaplan
eksenli basn deneylerinde srtnme direnci alarnn 41.5 ila 48.1
olduunu, %50 sekant modlnn ise 50 (2 ) = 8600(3 )0.42
korelasyonundan elde edilebileceini rapor etmitir (3 : evre (hcre) basnc).
Ta kolon malzemelerinin yeralt suyundan kimyasal olarak etkilenmeyen, ve
vibratrn andrc titreimlerinden ezilmeyecek/ufalanmayacak nitelikte
olmas gerekmektedir. Malzemenin gradasyonu kolonun sk bir konuma
sktrlabilmesine ve yksek derecede geirgenlie sahip olmasn
engellemeyecek nitelikte olmas gereklidir. Avrupa normlar EN 14371:
vibratrl derin sktrma yntemleri, EN 1097-2 ve EN 13450: krmata
malzemelerin fiziksel zellikleri durayl ta kolon malzemelerinin seimi iin
gerekli zellikleri vermektedir.
61
Yapm Ynteminin Ta Kolonlarn Davranna Etkileri

3.4. Yapm Ynteminin Ta Kolonlarn Davranna Etkileri
Ta kolon tasarmnda n aamada bir ta kolon paterni ngrlmekte ve gerek
kolonlarn tama gc, gerekse zemine uygulanacak yk altndaki
deformasyonlar hesaplanarak seilen paternin stabilitesi kontrol edilmektedir.
n tasarm aamasnda kolonlarn tama gcnn genellikle 200 kN ila 500 kN,
kolonlar aras mesafenin 2 ila 5 kolon ap, ve kolon aplarnn 0.5 m ila 1.2 m
ve kolon boylarnn 2 m ila 25 m aralnda olabilecei kablleri yaplmaktadr.
Realize olacak kolon boyutlar sahadaki zemin koullarna, ta kolon
malzemesinin zelliklerine, seilmi vibratr ve kolon yapm yntemine
baldr.
rnein, suya doygun dk plastisiteli zeminlerde (kumlu silt siltli kil
yelpazesinde yer alan zeminler) mmkn olduunca byk apl vibratrler
kullanlmakta, yapm yntemi olarak slak yntem veya kuru dipten beslemeli
yntemler tercih edilmektedir. Bu koullarda oluan kolon aplar 0.8 mden
daha geni olmaktadr. Dier taraftan kat killerde daha kk apl ve yksek
frekansl vibratrler kullanlmaldr. Kat killerde oluan kolon aplar genellikle
0.8 mden daha kktr.
Dipten beslemeli sistemlerde olduu gibi ta kolon imalatnda hacim
yerdeitirme esasl bir imalat yntemi uygulandndan ta kolon etrafndaki
zeminde yatay gerilmelerde bir art olmaktadr. Bunun sonucunda skunetteki
yanal toprak basnc katsays ve deformasyon modl deerleri
ykselmektedir. Bu artlar kalcdr. Kirsch (2004) siltli kil ve kumlu silt
zeminlerde kolon tekili nedeniyle zemin gerilmelerinin ve deformasyon
modlnn deiimini 25 kolondan oluan gruplarda arazi deneyleri ile
belirlemitir. Bu deneylerde kolon aplar 0.8 m ve kolon boylar 6 9 m olarak
rapor edilmektedir.
ekil 3.6(a)da skunetteki toprak basnc katsaysnn kolon tekili sonrasnda
ve ncesindeki deerlerin orannn, kolon ekseninden uzakla bal olarak
deiimi gsterilmektedir. ekil 3.6(a) da grld gibi kolon aksndan 4 ila 5
ap mesafede 0 deerinde %150 ye varan artlar izlenmitr. Artlar kumlu
62

silt zeminde daha belirgindir. Presiyometre deneyleri ile llm zeminin
deformasyon modlndeki artlar ekil 3.6(b)de gsterilmektedir. Kolon
tekili sonrasnda kumlu siltli zeminin deformasyon modl kolon aksndan
yine 4 6 ap mesafelerde 2.5 kat artmaktadr. ekil 3.6da; 0 ve :
iyiletirilmi zemin parametreleri, 0 ve : iyileme ncesi zemin
parametreleri ve : kolon ekseninden mesafedir.
1.8
2.5
1.6
Siltli kil
1.4
Kumlu
silt
3.0
2.0
2.0
1.5
Kumlu
silt
1.0
1.2
0.5
1.0
0 2 4 6 8 10 12
Kolon ekseninden mesafe,
Siltli
kil
(a)
2 4 6 8 10 12 14 16
Kolon ekseninden mesafe,
(b)
ekil 3.6. Ta kolon etrafndaki zeminin ve deerindeki deiim

(Kirsch, 2004)
Bu aratrma kapsamnda kolon hacim yerdeitirme yntemiyle imal edilen
kolonlarda yatay gerilme artlarnn tasarma yansmas numerik metotlarla da
incelenmitir. Sonular ek. 3.7de gsterilmektedir. ekil 3.7de; : temel
genilii, : oturma ve : oturma iyiletirme orandr.
Kolon grubunun yk-deplasman davran ek. 3.7(a)da grld gibi kolon
tekilinin numerik olarak davrana yanstlmas durumunda oturmalardaki
iyileme daha fazla olmaktadr. Literatrde nerilen tahmin yntemlerinden
Priebe (1995) Metodu bu davran yanstabilmektedir. ek. 3.7(b) ise oturma
iyilleme faktrlerinin kolon yerletirme etkilerinin dikkate alnd ve
alnmad durumlardaki farkl deerlerini yanstmaktadr.
63

2
Gerilme, (kN/m )
50 100 150 200 250 300 350
2.5
Priebe
Goughnour ve
Bayuk (mod.)
a Numerik
0.02
0.03
0.04
(yerletirme
etkileri
modellenmitir)
b Numerik
(yerletirme
etkileri gzard
edilmitir)
c Numerik
(tabii zemin)
2.0
1.5
1.0
0.05
Oturma iyileme oran,
Normalize edilmi oturma,
0
0.01
Gerilme, (kN/m )
50 100 150 200 250
b
Numerik:
a: yerletirme etkileri
modellenmitir
b: yerletirme etkileri gzard
edilmitir
(a)
(b)
ekil 3.7. Kolon tekili ve etkisinin nmerik yntemlerle modellenmesi
Ta kolon tasarmnda en nemli parametreler aadaki boyutlar olmaktadr:
i.
ii.
iii.
iv.
v.
kolon ap
kolon aral
kolon boyu
kolon malzemesinin rijitlii
kolon malzemesinin kayma direnci as
zellikle kolon ap, alan yerdeitirme orann belirlediinden mmkn

olduunca salkl olarak bilinmelidir. Modern sistemlerde Blm 2.7de
akland gibi zamana ve derinlie bal olarak imalat esnasnda vibratrn
elektrik akm kullanm veya hidrolik basnc; kullanlan krmata hacmi; hava
basnc ve imalat sreci srekli olarak kaydedilebilmektedir. Bu veri tabanndan
64

kolon apnn derinlik boyunca deiimi ve ortalama boyutunu belirlemek
mmkn olabilmektedir. Kolon boyu da bu lmlerle kontrol edilebilmektedir.
Dier nemli bir parametre ise kolon malzemesinin kayma direnci asdr. Bu
a projedeki imkanlara bal olarak laboratuvarda byk boyutlu kesme
kutusu deneyleri veya sahada direk kesme deneyleri ile belirlenebilmektedir.
Baz projelerde sahada direk kesme deneyi birim hcre prensibine gre
yaplmaktadr. Bu deneylerin yaplamad durumlarda, kolon malzemesinin
kayma direnci as iin Blm 3.3 te verilen kriterler kullanlarak yaklak bir
deer alnabilmektedir.
Ta kolon malzemesinin sertlik ve anma direnleride yine Blm 3.3te
tanmlanan deneylerle (ASTM C131) ve (ASTM C88) tayin edilip uygunluunun
aratrlmas gerekmektedir.
Tekil ta kolonun sadece kolon alannn yklenmesi eklinde yaplan deneyler
kolonun deformasyon modlnn belirlenmesine ynelik olup, ta kolon
gruplarnn oturma davrann yanstmamaktadr. Tek kolon ve kolon
gruplarnn yklendii prototip arazi deneylerinde kolonun tekil ve grup
ierisindeki davranlar ek. 3.8de kyaslanmaktadr. ekilde grld gibi
tekil kolonun oturma miktar ayn gerilme altnda grup ierisindeki kolona
kyasla daha dktr. Tekil kolon ykleme deney sonularndan kolonun
rijitlii (deformasyon modl) belirlenebilmekte, bu modl deeri kullanlarak
kompozit zeminin deformasyon modl hesaplanabilmektedir.
Ta kolonlar zerine oturan erit temellerin davrannn tercihen prototip
(gerek boyutlu) deneylerle tespiti nerilmektedir. Alternatif olarak en az
kolon zerine oturan tekil temellerin saha davrann yanstabilecei ifade
edilmektedir (Kircsh ve Kirsch, 2010).
Ta kolonlarla iyiletirilecek yumuak kil tabakasnn yzeye yakn ve kalnlnn
birim hcre apnn 5 katn amad durumlarda, tek kolon zerine
yerletirilmi birim hcre alanna sahip bir temelin davran geni alanlara
uygulanm ta kolonlarn oturma potansiyelini yanstabilecei ifade
65

edilmektedir. nerilen deney geometrisi ek. 3.9da gsterilmektedir (Kircsh ve
Kirsch, 2010). Burada; : birim hcre alannn ap ve : birim hcre alandr.
Gerilme (kN/m2)
0
100 200 300 400 500 600 700 800
Deformasyon (mm)
0
20
Tekil kolon
plaka ykleme
deneyi
Grup iinde
tekil kolon
davran
40
60
80
100
ekil 3.8. Tekil ve grup ii kolon yk-oturma davran (zkeskin, 2004)
= (. . . . . ) .
4
3
1
0
0
2
3
Birim hcre ap,
(a)
(b)
ekil 3.9. Tek kolon zerine oturan birim hcre alanna sahip temelin
yklemesi iin nerilen deney dzenei (Kirsch ve Kirsch, 2010)
66

Bu deneyden elde edilen yk-oturma erisinden hesaplanabilen edeer
deformasyon modl, , Bant 3.1deki gibi tanmlanmaktadr.
= ( )
(3.1)
Burada; : edeer kolon boyu, : uygulanan niform yayl yk ve :

llen oturmadr. Edeer kolon boyu ek. 3.9da birim hcre apnn
fonksiyonu olarak verilmektedir. Bu verilerden grup oturmasnn belirlenmesi
iin Bant 3.2 nerilmitir.
( ) = = ()
(3.2)
Burada; : ta kolon grubunun oturmas ve : gerek ta kolon boyu olarak

tanmlanmtr. Bu yntem parametrik sonlu elemanlar analizlerinden
tretilmi olup byk lekli saha deneyleri ile dorulanmas gerekmektedir.
Bu nedenle, ek. 3.9(b) de gsterilen deney dzenei kullanlarak sonularn
dorulanmas tavsiye edilmektedir.
Literatrde ta kolonlar ile iyiletirilmi zeminlerin grup davrannn incelendii
vaka analizleri rapor edilmektedir. Bu deneyler grup ta kolonlarla
desteklenmi yzeysel temellerin yklenmesini ve yk-oturma davrannn
belirlenmesini kapsamaktadr. Ykleme prosedrleri ASTM standartlarn takip
etmekte, rnein yaplan aratrma eer tama gc belirlemeye ynelik ise
yklemenin tasarm yknn %150sine ulamas; eer oturmalarn tespitine
ynelik ise her yk kademesinde oturmalarn snmlenmesi iin yeterli srenin
tamamlanmas (rnein oturma hz < 0.01 mm/dak) gerekli grlmektedir. Bu
tr deneylerde yksek maliyetler nedeniyle ounlukla yaplamamakta ve baz
veriler eksik kalmaktadr (rnein; iyiletirilmemi zeminin yk-oturma
davran gibi). Bu nedenle, sonularn detayl teorik analizlerle irdelenmesi,
zemin profilinin ve zelliklerinin mmkn olduunca gereki belirlenebilmesi
iin zemin ettlerinin kapsaml olarak yaplmas gerekmektedir.
67
Ta Kolon Tasarm
3.6. Ta Kolon Tasarm
3.6.1. Genel
Ta kolonlar genel olarak geoteknik adan yeterli mukavemet ve skabilirlik
zelliklere sahip olmayan ince daneli kohezyonlu zeminleri (suya doygun
siltli/killi kumlar, kumlu silt, siltler, killer, vb.) iyiletirmek amac ile
kullanlmaktadr. Ta kolonlarn zemini iyiletirmedeki katklar aadaki
anabalklar olarak tanmlanabilir:
i. Yk altnda zeminde oluacak oturmalar azaltmak
ii. Yumuak zemin ierisinde rijit elemanlar tekil ederek zeminin tama
gcn arttrmak
iii. Kayma dayanmn arttrarak ev stabilitesi gvenliini arttrmak
iv. Dey dren fonksiyonu grerek konsolidasyon oturmalarn
hzlandrmak
Uygulanacak projenin zelliklerine gre ta kolonlar yukarda sralanan
fonksiyonlardan birini veya birkan birlikte yerine getirebilmektedir. leriki
blmlerde bu fonksiyonlarn her biri iin tasarm yntemleri aklanacaktr.
3.6.2. Birim Hcre Prensibi
Uygulamada tek ta kolondan ziyade ykleme altnda birbirleri ile etkileim
ierisinde kalabilecekleri dzende (grup etkisi) ok sayda ta kolon imal
edilmektedir. Ayn apta ve birbirleri ile eit mesafede ok sayda belirli bir
yerleim dzeninde yaplan ta kolonlar literatrde sonsuz yerleim
dzenindeki ta kolonlar olarak anlmaktadr. Sonsuz yerleim dzenindeki ta
kolonlarn ykleme altndaki davranlar Priebe Yntemi olarak da bilinen
birim hcre prensibi ile aklanmaktadr. Bu yaklamda yerleim ierisindeki
her kolonun ayn davrand ve tek bir kolon modelinin tm davran temsil
ettii kabul yaplmaktadr. Birim hcre geometrisi ve farkl kolon yerleimleri
ek. 3.10 ve 3.11de verilmektedir. Burada; : birim hcre alannn ap, :
birim hcrenin alan, : ta kolon ap, : ta kolonun alan, : birim hcreye
68

etkiyen toplam yk, : birim hcreye etkiyen uniform gerilme, : birim hcre
ierisindeki zemine aktarlan gerilme, : kolona aktarlan gerilme ve :
kolonlar aras merkezden merkeze mesafedir.
=
= 24
ekil 3.10. Birim hcre prensibi (Kirsch ve Kirsch, 2010)
12
2
0.25
= 1.05
(a)
16
2
0.25
= 1.13
(b)
27
= 2
0.25
= 1.29
(c)
ekil 3.11. Farkl kolon yerleimleri (a) gen, (b) kare ve (c) altgen
69
Ta Kolon Tasarm
ekil 3.11deki eitliklerden farkl kolon yerleimlerindeki kolonlar aras
mesafeye () bal olarak hesaplanan birim hcre alannn ap ( ) kullanlarak
alan yerdeitirme oran ( ) Bant 3.3ten bulunabilmektedir.
2
1
=
= 2= 2
(3.3)
Burada; : geometri katsays olup gen yerleim iin 1.05, kare yerleim iin
1.13 ve altgen yerleim iin 1.29 alnmaktadr.
Birim hcre analizlerinde, etkileim alannn ortasndaki ta kolon ve bu alan
ierisindeki ta kolonu evreleyen zemin dikkate alnr (ek. 3.10). Ta
kolonlarn uygulamada geni rijit ykleme alanlar altndaki davrann temsil
etmesi amacyla birim hcre snrlarnda yanal deformasyonun ve srtnme
direncinin olumad varsaym yaplmaktadr. Barksdale ve Bachus (1983)
birim hcre ile tek boyutlu konsolidasyon deneyi (odmetre deneyi) snr
koullarnn benzer olduunu belirtmilerdir. ngilterede birim hcre zerinde
yaplan byk lekli arazi deneyleri, laboratuvar model deneyleri ve
konsolidasyon deneyleri sonucunda zeminin skunetteki yanal gerilmelere
maruz kalmasndan dolay birim hcrede tama gc yenilmesi olmad
gzlemlenmitir.
Birim hcre prensibi birok aratrmac tarafndan benimsenmitir. Balaam ve
Booker (1981) ve Ambily ve Gandhi (2007) yaptklar numerik analizler
sonucunda birim hcre prensibinin ta kolon gruplarndaki kenar kolonlar hari
kolon davrann gereki bir ekilde temsil ettiini belirtmilerdir. Kirsch ve
Kirsch (2010) ykleme alan geniliinin ta kolon boyundan 3 kat daha byk
olduu 50den fazla ta kolonlu gruplar ierisindeki tek bir ta kolon davrann
gereki bir ekilde birim hcre prensibi ile analiz edilebileceini
vurgulamlardr. Barksdale ve Bachus (1983) ise gerekte ykleme alannn
snrl olmasndan ve zeminin homojen ve izotropik olmamasndan dolay yanal
direncin etrafna gre az olduu lokasyonlarda ta kolonlarn evresindeki
zemin ile beraber yanal olarak telendiine, ta kolonlarn gbeklendie dikkat
70

ekerek, snrl saydaki ta kolondan oluan gruplarn tama gc kapasitesinin
tekil ta kolon kapasitesinden biraz daha fazla olduunu ifade etmilerdir.
3.6.3. Gerilme Dalm Katsays ()
Birim hcredeki simetrik yerleim ve yklemeden dolay, snr koullarnda
herhangi bir srtnme kuvveti olumamakta ve birim hcreye etkiyen yk
hcrenin ierisinde kalmaktadr. Ta kolonun etrafndaki yumuak zemine gre
daha rijit olmas, gerilmelerin ta kolon zerinde younlamasna ve yumuak
zemin zerinde azalmasna sebep olmaktadr. Bu gerilme dalmnda, ta
kolona etkiyen dey gerilmenin ( ) etkileim alan ierisindeki zemine etkiyen
dey gerilmeye ( ) oran gerilme dalm katsays () olarak
tanmlanmaktadr (Bant 3.4).
=
(3.4)
Bant 3.5te verilen dey yndeki kuvvet denkleminden Bantlar 3.6 3.9
elde edilmektedir.
=
ve,
+ 1
= + (1 )
= =
[1 + ( 1) ]
[1 + ( 1) ]
1
1
=
= =
[1 + ( 1) ]
[1 + ( 1) ]
(3.5)
(3.6) (3.7)
(3.8) (3.9)
Burada; : ta kolona etkiyen gerilmenin birim hcreye etkiyen toplam

gerilmeye oran ve : zemine etkiyen gerilmenin birim hcreye etkiyen toplam
gerilmeye orandr. Bu iki gerilme oran Bant 3.10 ile de birbirlerine baldr.
=
71
(3.10)
Ta Kolon Tasarm
Yumuak zemin ile daha rijit olan ta kolonlar arasndaki yk paylam
karmak bir davran biimidir. Ta kolon tasarmnda en nemli parametre
olan faktrnn deerinin ne olduu konusunda belirsizlikler vardr.
Konunun aa kavuturulmas iin byk lekli deneyler yaplarak ta kolon
ve yumuak kil zerindeki dey gerilmelerin llmesi, dolaysyla
faktrnn dorudan belirlenmesi gerekmektedir.
Mitchell (1981), farkl aratrmaclar tarafndan 1977 ile 1980 arasnda yaplan
almalarn sonularna gre deerinin genellikle 2 ila 6 arasnda deitii
arlkl olarak da 3 ile 4 arasnda bir deer aldn ifade etmitir. Ancak yazar,
deerinin zemin cinsi, yk mertebesi, kil ve ta kolonun rijitlik oranlar gibi
faktrlere bal olarak deiimi hakknda herhangi bir yorum yapmamtr.
Kitazume (2005) sktrlm kum kazklar iin, faktr ile ilgili yaplan
aratrma sonularn zetlemi ve bulgularn dier yntemlerle ina edilen ta
kolonlar iin de geerli olabileceini ifade etmitir. Aratrmacnn baka
aratrmaclar da kaynak gstererek ve zellikle lm sonularn dikkate
alarak dikkat ektii hususlar aada zetlenmitir:
Deneysel verilere gre, deeri uygulanan srarj ykne bal olup
artan yk mertebelerine paralel olarak deeri azalmaktadr.
ii. Kompozit zeminler zerinde yaplan eksenli basn deneyleri
sonularna gre deeri 4 ila 7 arasnda deimekte ve ykselen
konsolidasyon oran ile art gstermektedir.
iii. Gerilme dalm katsays () yzeyde en yksek deere sahip olup,
derinlikle azalmaktadr.
iv. faktr kolon ve evresindeki zeminin rijitlik oranlarna bal olup, bu
orann artan deerleri ile artmaktadr.
i.
Literatrde yukarda konu edilen genel eilimlerin tersi bulgular da yer

almaktadr. rnein, Matsuo vd. (1971) tarafndan yaplan laboratuvar model
deneyleri sonularna gre, deeri artan dey gerilmeler altnda daha
yksek deerlere ulamaktadr. ekinmez (2014) yzer ve u tip ta kolon
gruplar zerinde yapt ok saydaki laboratuvar model deneylerinde
72

dorudan lt deerinin artan konsolidasyon oran ile azalma gsterdiini
belirtmi ve bunu artan drenajsz kayma dayanm ile ilikilendirmitir. Buna ek
olarak yazar, dey gerilmedeki arta paralel olarak deerinin azaldn ve
bu deiimin dk drenajsz kayma dayanmna ( < 30 kN/m2) sahip
zeminlerde daha ok hissedilebildiini rapor etmitir. Bu konuda en gereki
yaklam, son yllarda yaplan byk lekli deneylerden elde edilen bulgularn
deerlendirilmesi olacaktr.
Han ve Ye (2001) u tipi ta kolonlardan oluan gruplarda, saha lmlerine ve
numerik zmlere dayanarak, gerilme dalm katsaysnn ta kolon ve
zeminin hacimsel skma katsaylarna bal olduunu ifade etmitir.
Aratrmaclar gerilme dalm katsaysnn, deformasyon modl ve Poisson
oran deerleri cinsinden Bant 3.11 kullanlarak hesaplanabileceini ifade
etmilerdir.
=
(1 + )(1 2 )(1 )
=
=
=
(1
)(1
)(1
)

+
2

(3.11)
Burada; : zeminin Poisson oran, : ta kolonun Poisson oran, : ta kolon

deformasyon modl, : zeminin drenajl durumdaki deformasyon modl, :
Poisson oran katsays, ve : srasyla zemin ve ta kolon hacimsel
skma katsaylardr. Aratrmaclar skma katsaylarnn ilgili ykleme
mertebesindeki dey birim deformasyon efektif gerilme erisinin eimi
olarak alnabileceine ve buna bal olarak da gerilme dalm katsaysnn
ykleme mertebesine gre deieceine dikkat ekmilerdir. Han ve Ye (2001)
Mitchell (1981) i dorulayarak gerilme dalm katsaysnn 2.0 ila 6.0 arasnda
deer aldn, ounlukla da 3.0 4.0 aras bir deerin gzlemlendiini ifade
etmilerdir.
Barksdale ve Bachus (1983) tarafndan dk skabilirlikteki lineer elastik
davran gsteren kum, siltli kum ve silt gibi zeminler ierisinde oran 4.5
19.5 arasnda deien u tipi ta kolonlardan oluan birim hcre zerinde
gerekletirilen parametrik sonlu elemanlar analizlerinden elde edilen gerilme
dalm katsaylar, modler orana ( ) bal olarak ek. 3.12 de
73
Ta Kolon Tasarm
verilmektedir. Bu yaklamda uygulamada yaygn olarak ta kolon/zemin rijitlik
orannn 20 ve gerilme dalm katsaysnn 5 olduu
vurgulanmtr.
Gerilme dalm katsays,
zkeskin (2004) ta kolonlarla iyiletirilmi zeminler zerine oturan ve sahada

gerilmelerin lld byk lekli ykleme deney sonularn ieren
kapsaml bir alma yapmtr. Bu almada 3.0 m x 3.5 m boyutlarnda rijit
temeller, = 0.25lik alan yerdeitirme oran ile iyiletirilmi 0.65 m apl ta
kolonlardan tekil edilmi kompozit zeminler zerine ina edilmi ve
yklenmitir. Dorudan lmlere dayal olarak belirlenen deerleri ek.
3.13te gsterilmektedir.
10
9
8
7
6 = 1 + 0.217( 1)
5
4
Barksdale ve Bachus (1983)
3
2
1
0
0
10
20
30
Modl oran,
40
ekil 3.12. Lineer elastik analizler sonucunda elde edilen ve

arasndaki iliki (Barksdale ve Bachus, 1983)
Aratrma sonularna gre rijit bir temel altnda llen faktr yaklak 2.5
ila 5.5 deeri arasnda deimektedir ve artan gerilmelere paralel olarak
azalmaktadr.
Greenwood (1991) sahada gerekletirilen byk lekli rijit erit temel
ykleme deneylerinde (ek. 3.14) gerilme dalm katsaysnn uygulanan ykn
mertebesine bal olarak = 2 4 aralnda deitiini ve artan gerilmelere
paralel olarak azaldn rapor etmitir.
74
Gerilme dalm katsays , n
6
5
4
3
2
1
50
100
150
200
Gerilme, (kN/m2)
L=3.0m
L=5.0m
L=8.0m
250
300
ortalama
average
ekil 3.13. Gerilme dalm katsays deerinin uygulanan srarj gerilmesine

bal olarak deiimi (zkeskin, 2004)
Silt
4.0
Kum
akl
3.5
kriko
3.0
0-5m
2.5
2.0
1. tekrarl ykleme
2.75 m
1.5
1.0
0.5
0
Ta
Kolon
2. tekrarl ykleme
10 m
1.22 m
3. tekrarl ykleme
0
40
80
120 160 200
2
Ortalama temel gerilmesi, (kN/m )
Basn lerler
(152)
ekil 3.14. Saha ykleme deneyi bulgular (Greenwood, 1991)

Pham ve White (2007) enstrmente edilmi darbeli krmata kolonlar zerine
yk hcreleri yerletirilerek yaptklar byk lekli saha deneylerinde gerilme
dalm katsays deerinin = 3.8 5.4 aralnda deitiini rapor etmilerdir.
75
Ta Kolon Tasarm
7.5
7.0
6.5
6.0
5.5
5.0
4.5
4.0
3.5
3.0
2.5
0
10
20
30
40
50
Oturma
200
Oturma , (mm)
Gerilme dalm katsays ,
Bu deneylerde, faktrnn artan dey gerilmeler ile bir miktar artt

gzlemlenmitir (ek. 3.15).
60
70
400 600 800 1000 1200 1400
Toplam dey yk (kN)
ekil 3.15. Saha ykleme deney lmleri sonularndan hesaplanan gerilme

dalm katsays deerleri (Pham ve White, 2007)
ekinmez (2014) gerilme lmlerinin de yapld byk lekli laboratuvar
deneyleri sonularndan gerilme dalm katsaysnn = 3.5 8.5 deerleri
arasnda deitiini, faktrnn kilin drenajsz kayma dayanmna ( ) bal
olduunu, faktrnn artan deerleri ile azaldna dikkat ekmitir. Ayn
almada birim hcre modelinde belirlenen faktrnn kolon gruplar iin
geerli olduu vurgulanmtr (ek. 3.16). ekil 3.16 da; : skabilir tabaka
kalnldr. Bu almada, birim hcre ykleme deneylerinde birim hcre
etrafnda da snrl miktarda srarj yk ( = 20 kN/m2) uygulanmtr.
Barksdale ve Bachus (1983) farkl saha uygulamalar ve laboratuvar
deneylerinde belirlenmi olan gerilme dalm katsays deerlerini Tablo 3.3te
zetlemitir. llen katsay deerleri 2.5 ila 5.0 arasndadr.
76
12
Grup deneylerinden llen - n
= 20 kN/m
10
4
L/H = 0.4
L/H = 0.7
L/H = 1.0
0
0
10
12
Birim hcre deneylerinden llen - n
ekil 3.16. Farkl / oranlar iin birim hcre ve grup deneylerinde llen
deerlerinin karlatrmas (ekinmez, 2014)
Gerilme dalm katsays ile ilgili yaplan aratrmalar, faktrnn kilin
drenajsz kayma mukavemeti, uygulanan ykn mertebesi, kil ve kolonun rijitlik
oran, ykleme sonras gerekleen konsolidasyonun yzdesi ve yzeyden
derinlik gibi ok sayda faktre bal olduunu gstermektedir. Literatrde
gerilmelerin de lld snrl sayda byk lekli saha deney sonular
rapor edilmektedir. Belirsizliklerin aa kavuturulmas iin bu tr almalara
gereksinim vardr. Ancak aratrmalarda rapor edilen gerilme dalm katsays
deerleri arlkl olarak Mitchell (1981) tarafndan da nerilmi olan = 2 6
aralndadr. Yazarlar tasarmda bu aralk ierisinde, tercihen = 3 4
mertebesinde bir deer alnmasn tavsiye etmektedirler.
77
Tablo 3.3. Farkl almalarda gzlemlenen deerleri (Barksdale ve Bachus, 1983)

Deney Tipi
Dolgu
78
Ykleme
deneyi;
45 adet ta
kolon
Tasarm
Lokasyon
deerleri
deerinin zamana
(m)
bal deiimi
Zemin
=1.7m,
=0.9m,
=0.25
Rouen,Fransa
Vautrain (1977)
2.8 (ortalama)
Yaklak olarak sabit 6.6-7.8
Yumuak kil
2
=19-29 kN/m
=1.74m,
=1.2m,
=0.43
Hampton,Virjinya
3.0 (ilk lm)
Goughnour ve
2.6 (son lm)
Bayuk (1979)
Test Dolgusu =2.1m,

14 adet ta
=1.125m,
kolon
=0.26
Dolgular
= 0.1-0.3
Model Deneyi
= 0.07-0.4
=2.9cm
Jourdan Yol
Terminali,
New Orleans
Azalr
6.15
2.6-2.4 (ilk lm)

Artar
4.0-4.5 (son lm)
19.5
Sktrlm Kum
2.5-8.5
Kazklar
4.9 (ortalama)
Aboshi vd.(1979)
Birim Hcre;
1.5-5.0
Kum kolon
78
Artar
Deiken
ok yumuak ve
yumuak kumlu silt
ve kil
2
=9.6-38 kN/m
ok yumuak
organik, silt ve kil;
gevek killi kum;
yumuak kumlu kil
ok yumuak ve
yumuak kil
Sabit veya az oranla

Yumuak kil; , ye
Deiken
artar
bal olarak artar.

3.6.4. Ta Kolon Yenilme Mekanizmalar ve Tama Gc
Ta kolonlar ounlukla salam zemine kadar uzanan elemanlar olarak tekil
edilmektedir. Zayf zemin ierisinde yzer konumda braklan uygulamalar da
olmakla birlikte, pratikte yaygn deildir. Ta kolonlarn yenilme mekanizmalar
yumuak kohezyonlu birimin derinliine ve kalnlna, kolon boyuna, kolonun
yzer konumda veya salam zemine uzanmasna bal olarak deimektedir.
Bunlara ek olarak, yklemenin sadece kolon alan zerine, kolon alanndan
daha byk bir temel zerine veya ok geni bir alan zerine yayl niform
srarj eklinde uygulanmas durumlarnda yenilme mekanizmalar farkldr.
Ykn kolon alanndan daha geni bir alanda uygulanmas durumunda
yumuak kohezyonlu zemin ile evrili kolonun etrafnda dey ve yanal
gerilmelerde art olmakta, dolaysyla kolonun radyal genilemesine kar
kolonu evreleyen zeminin direnci artmaktadr. Kolon alanndan daha geni bir
ykleme alan altnda kolonda oluan yanal genilemeler, sadece kolon alan
yklemesindekine kyasla daha az olduundan ta kolon ve zeminin tama
gc daha fazladr. Bu davran ek. 3.17(a) ve (b)de gsterilmektedir. Model
deneyleri sonularna gre kolon alannn 4 kat kadar byklkte bir alan
zerinde ykleme yapldnda tama gc kolon alan ile snrl ykleme
durumuna oranla 1.7 kat artabilmektedir (Barksdale ve Bachus, 1983). ekil
3.17(c)de grld gibi kolonlar zerinde geni alanlarda srarj
uygulandnda yanal genilemeler nemli lde azalmaktadr.
Literatrde farkl ykleme ekilleri altndaki ta kolonlarn tama gcnn
belirlenmesine ynelik deiik teorik yaklamlar yer almaktadr. Bu
yaklamlarn ayrntlar ileriki blmlerde verilmektedir.
79
Ta Kolon Tasarm
Rijit temel
<<
(a)
Gerilme dalm
(b)
Dolgu
(c)
ekil 3.17. Ykleme eklinin kolon davranna etkisi (a) rijit temel altndaki
ykleme (b) plaka ykleme deneyi (tekil ta kolon yklemesi) ve (c) dolgu
altndaki ykleme (Barksdale ve Bachus, 1983)
3.6.4.1. Tekil Ta Kolon

Kohezyonlu yumuak bir zemin ile evrili tekil kolonun, etrafnda srarj yk
olmakszn, yklenmesi durumunda gerekleebilecek olas yenilme
mekanizmalar ek. 3.18de gsterilmektedir.
Salam zemine kadar inen uzun kolonlarn ( 4 6 ) yzeyden 2 ila 3 ap
derinlikler blgesinde (2 3) gbeklenme eklinde oluan yenilme davran
(bulging) ek. 3.18(a) da gsterilmektedir. Sadece kolon alan zerinde
yklenmi salam zemine kadar inen ksa kolonlar da ise ek 3.18(b)de
gsterilen genel tama gc yenilmesine uramaktadrlar. Yine sadece kolon
80

blgesinde yklenmi yzer konumdaki ksa tekil kolonun zmbalanma eklinde
yenilmesi de ek. 3.18(c)de gsterilmektedir.
Srtnme
direnci
2-3
U tipi ksa ta kolonlarda
genel tama gc yenilmesi
(b)
U direnci
Yzer ksa ta kolonlarda
zmbalanma yenilmesi
(c)
Yzer veya u tipi uzun ta

kolonlarda gbeklenerek
yenilme davran
(a)
ekil 3.18. Tekil kolonlarda olas yenilme mekanizmalar
3.6.4.1.1. Gbeklenme Tipi Yenilmeler iin Tama Gc Hesaplama
Yntemleri
ekil 3.18 de tekil kolonlar iin tariflenen yenilme mekanizmalar ierisinde en
yaygn olarak gzlemlenen tipin gbeklenme olduu bilinmektedir (Barksdale
ve Bachus, 1983). Bu blmde gbeklenme tipi yenilmelere kar tama gc
kapasitesi iin nerilen kavite genleme teorisine dayanan yntemler ile tama
gc faktr yaklamlar verilmitir.
Kavite Genleme Teorisi Yaklamlar
Bu yaklamda ta kolon sonsuz uzunlukta, etrafn evreleyen zemine doru
genileyen bir silindir olarak modellenmekte ve radyal genileme kolon
etrafndaki zeminin nihai pasif direncine ulalncaya kadar devam etmektedir.
Burada yanal genileme yzeyden sadece 2 3 (: ta kolon ap)
derinliklerde olumakta, genilemenin derinlik boyunca sabit bir ap
81
Ta Kolon Tasarm
bymesinden ziyade, kolon gbeklenme eklinde bir deformasyon
yapmaktadr (Barksdale ve Bachus, 1983). Farkl aratrmaclar tarafndan
gzlemlenmi gbeklenme derinlii ( ) aralnn ta kolon apna olan oran
ek. 3.19 da verilmitir. Oluan deformasyonun ekli gerekteki kavite
genileme modeli ile tam olarak uyumamakla birlikte, bu yaklamn deneysel
bulgularla uyumlu sonular verdii ifade edilmektedir (Hughes ve Withers,
1974; Datye ve Nagaraju, 1977).
Gbeklenme normalize derinlii (zb/D)
Ta Kolon
Hughes ve
Withers
(1974)
Bae vd.
(2002)
Murugesen
ekinmez
ve Rajagopal Kirsch ve
(2006)
Kirsch (2010)
(2014)
0.0
1.0
2.0
3.0
2.0
1.6
3.0
2.8
1.3
1.5
2.0
4.0
4.0
3.9
5.0
6.0
7.0
8.0
9.0
10.0
ekil 3.19. Farkl aratrmaclar tarafndan gzlemlenmi aralklar

(ekinmez, 2014)
Kavite genleme teorisinden tretilen yntemlerde kolonun yenilme esnasnda
etrafndaki yanal evre basnc (3 ) nihai pasif direnci olarak kabul edilir ve
kolonun nihai tama gc ( ) Bant 3.12den hesaplanr. Bant 3.12de
1 3 = 0 prensibine dayanmaktadr. Barksdale ve Bachus (1983) bu
yntemin doruluunu sonlu elemanlar analizleri ile de desteklemitir.
= 3
ve,
82
(3.12)
(1 + sin )
(1 sin )
(3.12)
Burada; : ta kolonun pasif gerilme katsays ve : ta kolon malzemesinin

efektif kayma direnci asdr.
Hughes ve Withers (1974) yaptklar model deneyi dzenekleri ek. 3.20de
gsterilen deneylerde, kaolin tipi zemin ile evrili tek bir ta kolonu sadece
kolon alan zerinde ykleyerek, zemindeki ve kolondaki deformasyonlar
radyografi teknii ile gzlemlemilerdir. Ayrca deney sresince,
gbeklenmenin olumas beklenen derinlik aralnda deney hcresinin
duvarna koyduklar yk hcresi ile de radyal gerilmeleri lmlerdir.
Klavuz
Ykleme plakas
Kolonun yenilme ekli
Samalar
Yk hcresi
Ta kolon
Radyograf snrlar
Grntleme
plakas
225 mm
160 mm
ekil 3.20. Tek ta kolon ykleme deney dzenei (Hughes ve Withers, 1974)
Aratrmaclar, deney sonunda gzlemlenen kolonun gbeklenme eklindeki
deformasyonunu silindirik bir kavitenin simetri ekseni etrafnda niform radyal
birim deformasyon oluturduunu, dolaysyla gerilme deformasyon paterninin
83
Ta Kolon Tasarm
presiyometre deney koullar ile ayn olduu kabul ile yaptklar derivasyonda
kolonun etrafndaki nihai yanal evre basncnn (3 ) Bant 3.13 (a)dan ve
nihai tama gcnn ( ) Bant 3.13(b)den hesaplanabileceini
nermilerdir.
3 = 0 + [1 + ln
(3.13)
]
2 (1 + )
ve
1 + sin
= {0 + [1 + ln
]
(3.13)
]} [
2 (1 + )
1 sin
Burada; 0 : toplam gerilme cinsinden zemin srarj yk altndaki yanal
gerilme, : kohezyonlu zeminin drenajsz kayma dayanm, : zeminin
drenajsz kouldaki deformasyon modl ve : zeminin drenajsz kouldaki
Poisson orandr.
Hughes ve Withers (1974) ok sayda drenajsz ykleme koullarnda yaplm
presiyometre deney sonularn incelemiler ve Bant 3.13n yaklak olarak
Bant 3.14 ile de temsil edilebileceini belirtmilerdir.
3 = 0 + 4
(3.14)
ve,
= (0 + 4 ) (
1 + sin
)
1 sin
(3.14)
Greenwood (1970) yine gbeklenme eklinde oluan yenilme mekanizmas iin

ta kolon nihai tama gcnn ( ) Bant 3.15 ten tahmin edilebileceini
belirtmitir.
3 = + 2
(3.15)
ve
= ( + 2 ) (
84
1 + sin
)
1 sin
(3.15)

Burada; : kohezyonlu zeminin birim hacim arl, : kohezyonlu zeminin
pasif gerilme katsays ve : gbeklenmenin olutuu ortalama derinliktir.
Madhav vd. (1979) ise gbeklenme eklinde oluan yenilme mekanizmas iin
ta kolon nihai tama gcnn ( ) Bant 3.16dan tahmin edilebileceini
belirtmitir.
= [(0 + 4 + 0 ) ( )2 (
1 + sin
)] + [1 ( )2 ]
1 sin
(3.16)
Burada; 0 : skunetteki yanal toprak basnc katsays; : kohezyonlu zeminin

tama gc deerinin te ikisi ((23) ), : Terzaghi tama gc faktr,
: ykleme alann genilii ve : ta kolonlarn oluturduu edeer duvar
kalnldr.
Greenwood (1970) ve Madhav vd. (1979) tarafndan nerilen bu yntemler ta
kolonun etrafnda oluan yanal evre basncnn ok uzun bir istinat duvar
arkasndaki yanal toprak basnc hesab ile temsil edilebilecei varsaym
zerine gelitirilmitir. Barksdale ve Bachus (1983) bu yaklamn ta kolon
evresindeki boyutlu gerilme koullarndan ok dzlemsel gerilme
koullarn yansttn belirtmi ve bu yntemlerin gereki olmadn iddia
etmitir.
Vesic (1972) ise hem kohezyon hem de srtnme as deerlerini dikkate
alarak genel bir kavite genleme yaklam nermitir. Bu yaklamda kolonu
evreleyen kohezyonlu zeminin nihai yanal gerilme direnci (3 ) ve ta kolonun
nihai tama gc ( ) srasyla Bant 3.17(a) ve (b) den
3 = +
(3.17)
ve,
= 3 (
1 + sin
)
1 sin
85
(3.17)
Ta Kolon Tasarm
Burada; ve : kavite genleme teorisi faktrleri, : kolon evresindeki
zeminin efektif kohezyonu ve : edeer yenilme derinliindeki ortalama asal
gerilmedir ( = (1 + 2 + 3 )3). Kavite genleme teorisi faktrleri, ve ,
ek. 3.2de verilmekte olup, bu faktrler kohezyonlu zeminin efektif kayma
direnci as ( ) ile Bant 3.18 de tanmlanan rijitlik indisi ( ) deerlerine
baldr.

=
(3.18)
2(1 + )( + tan )
Burada; : kolonu evreleyen kohezyonlu zeminin efektif deformasyon
modl ve : kohezyonlu zeminin efektif Poisson orandr.
NOT: = 0 iin = 1 + ln
40

30
( + )( + )
40
30
20
20
100
10
8
6
50
10
8
6
25
10
10
20
30
40
50 0
()
10
20
30
40
()
ekil 3.21. Kavite genleme faktrleri (Vesic, 1972)
86
50

Tama Gc Faktr Yaklamlar
Hughes ve Withers (1974) ok sayda yaptklar model deney sonularn
yorumlayarak kil zeminler ierisinde tekil edilen tekil ta kolonlarn nihai
tama gcnn ( ) Bant 3.19 dan hesaplanabileceini ifade etmilerdir.
=
(3.19)
Burada; : tama gc faktr olarak tanmlanm olup model deney

sonularna gre aratrmaclar bu faktrn = 25.2 olarak alnmasn
nermilerdir. Yine model deneyi sonularna gre Thornburn (1975) tama
gc faktrnn tekil kolonlarda = 25.0 olduunu ifade etmektedir.
Drenajsz kayma dayanm olan kil zeminler ierisinde srtnme alar
olan granler malzemeden tekil edilen tekil kolonlarn tama gcnn
drenajsz kayma dayanmna orannn, dier bir deyile ta kolon tama gc
faktrnn ( = ), deiik yntemlerle yorumlanmas ek. 3.22 de
gsterilmitir.
Bu yaklamlarda; kolonlarn kohezyon ve etrafndaki kilin de srtnme as
kayma direnlerinin olmad, kolon nihai tama gcne ulaldnda hem
kolonun hem de kil dayanmnn tamamen mobilize olduu ve yenilme tipinin
gbeklenme eklinde olutuu, kolonun maksimum yanal desteinin kilin pasif
direncine edeer olduu kabulleri yaplmtr.
ekil 3.22 incelendiinde tekil kolon tama gc faktr, , deerinin sabit
olmad ve kolon malzemesinin srtnme asna ( ) bal olduu ortaya
kmaktadr. Dier taraftan tama gc faktr = 25 deerinin olas bir st
limit olabilecei dikkat ekmektedir.
Ambily ve Gandhi (2007) ta kolonlar zerinde model
sonlu elemanlar modelini deneysel bulgularla kalibre
alma gerekletirmilerdir. almann tekil kolon
bulgular ek. 3.23te gsterilmektedir. Aratrmaclar
87
deneyleri yapmlar ve
ederek bir parametrik
tama gc ile ilgili
tekil kolonlarn tama
Ta Kolon Tasarm
gcn kolonun tayabilecei limit gerilme olarak tanmlamlar ve limit
gerilmenin drenajsz kayma dayanmna orannn ( = ) alan
yerdeitirme orannn bir deiik tanmlamas olan kolon aralnn kolon
apna oranna () nemli lde bal olduunu vurgulamlardr. Tama
gc dolaysyla tekil kolon kapasitesi ( ), kolon malzemesi srtnme as
( ) ve kolon aralnn apna oran () arasndaki iliki de ek. 3.23te
gsterilmektedir.
30
25
Vesic (1972)
20
Hughes ve Withers (1974)
Hughes vd.
(1975)
15
Greenwood (1970)
10
Bell (1915)
Ta Kolon No
Yumuak Bangkok Kilinde

yaplm plaka ykleme
deneyleri
35
40
G1
G2
G3
G4
G5
G6
G7
G8
G9
G10
G11
G12
G13
45
()
ekil 3.22. Deiik aratrmaclar tarafndan nerilen - ilikisi

(Ambily ve Gandhi, 2007)
Gerek deneysel gerekse numerik analizler sonularna gre tekil kolon tama
gcn temsil eden tama gc faktrnn sabit bir deer olmad ve
aadaki parametrelere bal olarak deitiini vurgulamlardr.
i. kolon malzemesi srtnme as ( )
ii. alan yerdeitirme orann temsil eden kolon aralk/ap oran ()
88

iii. kolon evresine etkiyen srarj yk ()
Aratrmaclar almalarnn sonularn ek. 3.24 te nerilen dier teorik
yaklamlarla kyaslamlar ve bulgularnn Hughes ve Withers (1974) tarafndan
nerilen yntem ile uyumlu olduunu, ancak kolon srtnme as ( ) dnda
yukarda sralanan dier faktrlerin de kolon tama gcnn belirlenmesinde
dikkate alnmasnn gereini vurgulamlardr.
28
Model deneyi
Sonlu elemanlar modeli analizi
24
=45
=43
20
=40
16
=35
12
1.5
2.0
2.5
3.0
3.5
4.0
ekil 3.23. arasndaki iliki (Ambily ve Gandhi, 2007)

30
/ = 1.5
25
20
15
Hughes ve
/ = 2.0
Withers
(1974)
Hughes vd.
(1976)
/ = 4.0
/ = 3.0
10
5
35
Greenwood (1970)
40
()
nceki almalar
Ambily ve Gandhi
(2007)
45
ekil 3.24. Ambily ve Gandhi (2007) bulgularnn dier yntemlerle

karlatrmas
89
Ta Kolon Tasarm
3.6.4.1.2. Zmbalanma Tipi Yenilmeler iin Tama Gc Hesaplama
Yntemleri
Blm 3.6.4.1in banda da ifade edildii gibi, tekil ta kolonlarn yenilme
mekanizmalar uzun kolonlarda gbeklenme, ksa kolonlarda ise zmbalanma
veya genel yenilme eklinde olumaktadr.
Zmbalanma yenilmesine kar nihai tama gcn, kolonun evresindeki
zeminle srtnmesinden kaynaklanan diren ile u direncin toplam olarak
hesaplamak mmkndr.
Madhav vd. (2005) zmbalanma eklindeki yenilme oluumunda ta kolon
tama gcnn kolon boy/ap oran ile doru orantl olarak artt;
gbeklenme tipi bir yenilme mekanizmasnda ise tama gcnn kolon
boy/ap oranna bal olmakszn, ek. 3.25te gsterildii gibi, kilin
(kayma modl/drenajsz kayma dayanm) oran ile doru orantl olarak
arttn ifade etmitir.
Zmbalanma Tipi Yenilme
50
45
= 35 iin
o
40
35
Gbeklenme Tipi Yenilme
30
25
500
200
100
20
= 50
15 0
30
10
20
ekil 3.25. Tekil kolon tama gcnn kilin ve kolonun oranlar ile
deiimi (Madhav vd., 2005)
90

Aratrmaclar zmbalanma veya gbeklenme tipi yenilmelerin birbirinden
tamamen bamsz olarak gelimedii, bir mekanizmann hakim olduu
durumda dier mekanizmann da ksmen mobilize olabilecei ynnde yorum
yapmlardr. Tekil kolon boyunun kritik boydan ( ) daha uzun olmas
durumunda kolonun gbeklenme tipi yenilmeye urayacan, daha ksa
boylarda ise zmbalanma tipi yenilmelerin oluacan ve deerinin ta
kolon apna (), kilin oranna ve kolon srtnme asna ( ) bal
olarak ek. 3.26dan elde edilebilecei vurgulamlardr.
9
500
300
200
()
100
= 50
28
38
48
()
ekil 3.26. () arasndaki iliki (Madhav vd.2005)
3.6.4.1.3. Genel Tama Gc Tipi Yenilmeler iin Tama Gc Hesaplama

Yntemleri
Barksdale ve Bachus (1983) genel tama gc yenilmesinin rt yknn
minimum olduu zemin yzeyinde oluacan belirtmitir. Genel tama gc
yenilmesine kar oluabilecek nihai diren, srtnmesiz bir zemin ierisinde
alm dzlemsel deformasyon koullarnn geerli olduu akl ile dolu bir
hendein tama gc kapasitesi olarak Madhav ve Vitkar (1978) tarafndan
Bant 3.20de verilmitir.
91
Ta Kolon Tasarm
1
= + +
2
(3.20)
Burada; , ve deerleri tama gc faktrleri olup ek. 3.27den

alnmaktadr.
40
Srarj
32
Ta Kolon
,
Zemin
, ,
= 1.0 ve = 0 durumu iin:

30
25
20
=0
15
10
5
00
46
40
34
28
22
16
10
40
0.4
45
40
35
30
25
20
0.8 1.2 1.6 2.0
24
45
16
40
35
30
25
0.4 0.8 1.2
15
13
11
=1.0
0.8 1.2
45
45
40
35
30
25
0.4
20
1.6 2.0
7
5
40
35
30
25
20
1
0
20
1.6 2.0
0.4
0.8 1.2
1.6
2.0
ekil 3.27. , ve deerleri (Madhav ve Vitkar, 1978)
92

3.6.4.2. Ta Kolon Gruplar
Genel olarak ta kolon gruplarnn tama glerinin belirlenmesinde kolon
malzemesinin kohezyonunun, etrafndaki kil zeminde srtnme asnn ihmal
edilebilir seviyelerde olduu varsaylmaktadr. Ayrca tama gc deerine
ulaldnda hem kolonun hem de evresindeki kil zeminin yenilme aamasna
geldii, dier bir deyile tm kayma dayanmlarnn mobilize olduu kabul
yaplmaktadr. Bu yaklamlarda gruplarn rijit bir temel ile yklendii
varsaylmaktadr.
Sowers (1979) kolon gruplarnn nihai tama gcnn belirlenmesine ynelik
nerilerinde, ek 3.28de gsterildii gibi dorusal bir kayma yzeyi
tanmlam, asal gerilmelerin kolon grubunun nihai tama gc (

) ve kilin
nihai pasif diren gerilmesi 3 olmas durumunda kayma yzeyinin
oluturduu kamann denge artnn salanmas iin Bant 3.21deki eitliin
olumas gerektiini belirtmitir:
= 3 tan2 + 2 tan
(3.21)
ve
3 =
tan
+ 2
2
(3.21)
ve
= 45 +
(3.21)
ve
= tan1 ( tan )
(3.21)
= (1 )
(3.21)
ve
93
Ta Kolon Tasarm
Kavite genleme
yaklam
3 3
Plan
tan
Yenilme
yzeyi
(a)
(b)
ekil 3.28. Kat sert killer zerinde (a) kare ve (b) sonsuz uzunluktaki erit
temeller altndaki ta kolon gruplarnn tama gc analizi
Burada; : yenilme yzeyinin temel ile yapt a, : kompozit
malzemenin kohezyonu, : kompozit malzemenin kayma direnci as, :
kohezyonlu zeminin drenajsz kayma dayanm, : kumun kayma direnci as,

: kohezyonlu zeminin toplam birim hacim arl, : ta kolona etkiyen
gerilmenin temele etkiyen uniform srarj ykne oran, : alan yerdeitirme
oran ve : temelin geniliidir.
Bu yaklamda kolonlarda lokal gbeklenme tr bir yenilme mekanizmasnn
olumad varsaylmaktadr. Dolaysyla nerilen yaklam drenajsz kayma
dayanm 30 40 kN/m2 olan greceli olarak kat killer iin geerli olmaktadr
(Bergado vd., 1994).
94

Barksdale ve Bachus (1983) ok yumuak ve yumuak kohezyonlu zeminlerde
grup ierisindeki tekil kolonun tama gc deerinin kolonun tayabilecei
nihai gerilme cinsinden Bant 3.22 ile bulunabileceini ifade etmitir.
=
(3.22)
Burada; : iyiletirilmi kompozit zeminin tama gc faktrdr. Kavite

genileme teorisine gre deeri kolon etrafndaki kil zeminin skabilirliine
baldr. Rijitlik deeri greceli olarak yksek olan, organik olmayan yumuak
kat kil ve siltlerde, = 22; turba, organik kil, plastisite indisi 30 dan byk
yumuak plastik killerde = 18; yumuak Bangkok kili iin = 15 18
deerleri nerilmitir (Bergado ve Lam, 1987). Mitchell (1981) vibroyerdeitirme yntemi ile oluturulan ta kolonlar iin = 25 deerini
nermektedir. Datye (1982) vibro-yerdeitirme yntemi iin = 25 30,
klfl darbeli ta kolonlarda = 45 50, klf kullanlmayan darbeli imalatlarda
= 40 deerlerinin kullanlmasn nermektedir.
3.6.5. Ta Kolonlarda Oturma Tahmin Yntemleri
3.6.5.1. Giri
Ta kolonlarn oturma hesaplar iin kullanlan mevcut yntemler ya (i) nemli
basitletirici kabuller yapan yaklak yntemler veya (ii) malzeme ve snr
koullarn modelleyen, temel elastisite ve/veya plastisite teorilerine dayanan
ileri yntemler (sonlu elemanlar yntemi gibi) olarak snflandrlabilir. Bu
blmde nce pratikte daha ok kullanlan yaklak yntemler sunulmutur.
Daha sonra literatrden seilen baz teorik, elastik ve elasto-plastik ileri
yntemlere deinilmi ve bu yntemlerle ilgili tasarm abaklar verilmitir.
Oturmalarn tahmini iin gelitirilen bu yntemlerin tamam sabit ap ve boyda
ta kolonlar ile iyiletirilmi sonsuz genilikte bir alann yklendii kabulne
dayanmaktadr. Bu geometri ve ykleme koulu iin teorik olarak birim hcre
prensibi geerli olup, bu yaklam Aboshi v.d. (1979), Barksdale ve Takefumi
(1990), Priebe (1990 ve 1993), Goughnour ve Bayuk (1979) tarafndan
95
Ta Kolon Tasarm
kullanlmtr. leriki blmlerde, basitletirilmi yntemler arasnda yer alan: (i)
Denge metodu, (ii) Priebe metodu, (iii) Greenwood metodu ve (iv) granler
duvar yntemi tartlmtr.
3.6.5.2. Denge Metodu
Aboshi v.d. (1979), Barksdale ve Goughnour (1984), Barksdale ve Takefumi
(1990) tarafndan tarif edilen Denge Metodu yntemi zellikle Japon
pratiinde sktrlm kum kazklarnn oturma hesaplarnda kullanlmaktadr.
Bu basit yaklam uygulamak iin ncelikle gemi deneyimlerden ve sahadaki
gerilme lmlerinin sonularndan faydalanlarak gerilme dalm katsays, ,
deerinin tahmin edilmesi gerekmektedir (Blm 3.6.3). Yntemin
gelitirilmesinde u kabuller kullanlmtr:
i. birim hcre idealizasyonu geerlidir,
ii. birim hcreye uygulanan toplam dey yk ta kolon ve zemin
tarafndan tanan ykn toplamna eittir,
iii. ta kolon ve zeminin dey deplasmanlar eittir,
iv. ta kolon boyunca d yklemeden kaynakl dey gerilme sabittir; veya
gerilmelerin derinlikle deiken olmas durumunda, skabilir tabaka
aralklara blnmekte ve her aralktaki ortalama gerilme artna gre
tabakalarn oturmalar ayr ayr hesaplanmaktadr.
Dier metotlarda olduu gibi bu metotta da ta kolonlar ile iyiletirilmi
blgenin altnda oluacak oturmalar ayrca hesaplanmaldr.
Dzgn yayl yke maruz sonsuz genilikteki ta kolon gruplarnda, her ta
kolon ekil 3.10 da gsterildii gibi bir birim hcre olarak modellenmektedir.
Klasik tek boyutlu konsolidasyon teorisinden skabilir kil katmannn
konsolidasyon oturmas aadaki Bant 3.23ten hesaplanmaktadr.
=
0
+
log10 (
)
1 + 0
0
96
(3.23)

Burada; : kalnlndaki ta kolon ile iyiletirilmi zeminde oluan birincil
konsolidasyon oturmas, : ta kolon ile iyiletirilmi zemin tabakasnn
kalnl, 0
: kalnlndaki kil tabakasndaki ortalama ilk efektif dey
gerilme, : uygulanan srarj yknn kil biriminde yaratt dey gerilme
art, : dometre deneyinden elde edilen skma endeksi ve 0 : kil biriminin
ilk boluk orandr.
Bant 3.23 kullanlarak, normal konsolide killer iin ta kolonlar ile
iyiletirilmi zemindeki oturmalarn iyiletirilmemi zemindeki oturmalara
oran, , Bant 3.24 teki gibi ifade edilebilir.
0
+
0
= =
+
log10 0
0
log10
(3.24)
Burada; : oturma iyileme oran olarak tanmlanmaktadr. Bu denklem

iyilemenin derecesinin (i) gerilme dalm katsaysna, (ii) kil birimindeki ilk
efektif gerilme deerine ve (iii) uygulanan srarj gerilmesinin boyutuna bal
olduunu gstermektedir. Bant 3.25 e gre tm dier faktrler sabitken,
daha uzun kolonlarda ve daha dk gerilme deerlerinde oturmalarda daha
fazla azalma elde edilebilir.
Yksek rt yk deerleri, 0
, (uzun ta kolon boyu) ve uygulanan dk
gerilme deerleri, , iin, oturma iyileme oran hzla Bant 3.25teki deere
yaklamaktadr.
= = 1[1 + ( 1) ] =
Bant 3.25 grafiksel olarak ek. 3.29 da gsterilmektedir.
97
(3.25)
0.17
0.20
0.25
0.33
Ta Kolon Tasarm
0.50
1.00
1
1
10
1.00 0.50 0.33 0.25 0.20 0.17 0.14 0.13 0.11 0.10
ekil 3.29. Oturma iyileme orannn alan yerdeitirme oran ve gerilme

dalm katsaysna bal olarak deiimi (Barksdale ve Bachus, 1983)
3.6.5.3. Priebe Metodu
Priebe (Baumann ve Bauer, 1974; Priebe, 1988, 1993 ve 1995; Mosoley ve
Priebe, 1993) tarafndan ta kolonlar ile iyiletirilmi zeminlerde oturmalardaki
azalmann tahmini iin nerilen metot da birim hcre modelini kullanmaktadr.
Ayrca, aadaki ideal koullarn geerli olduu varsaylmtr.
i. Kolon ucu rijit bir tabakaya dayanmaktadr.
ii. Kolon malzemesi skmaz zelliktedir.
iii. Kolon ve zeminin birim arlklar ihmal edilmitir.
Bu kabullere gre kolonun u tama gc yetersizlii nedeniyle yenilmesi
mmkn olmamakta ve oturmalar tm kolon boyunca sabit olan gbeklenme
deplasman yaratmaktadr.
Kolon-zemin ilikisinin analizinde kolonun balangta makaslama gerilmeleri
altnda yenildii ve evresindeki kilin buna elastik bir reaksiyon verdii kabul
yaplmtr. Ayrca, kolon imalat srasnda gerekleen rselenmeler sonucu
98

zeminin direncinin sv konuma yaklat; dier bir deyile zemin yanal itki
basnc katsays deerinin = 1 olduu duruma kadar deplase olduu kabul
edilmektedir. Nihai oturmalar iin ou zaman yeterli olan Poisson oran
=1/3 kabul ile yaplan deerlendirme sonucu, oturma iyileme oran, ,
Bant 3.26 ile ifade edilmektedir.
5 ( )
=1+ {
1}
(3.26)
4 [1 ( )]
Burada; : tek ta kolonun alan, : birim hcre alan, = tan2 (45
( 2)) olup kolon malzemesinin aktif gerilme katsays ve : kolon
malzemesinin isel srtnme asdr.
Barksdale ve Bachus (1983) tarafndan hazrlanan, iyileme oran ile alan
oran ve kolon malzemesinin kayma direnci as arasndaki ilikiyi
gsteren grafikler ek. 3.30da gsterilmektedir. Ayn ekilde, = 3, 5 ve 10
gerilme dalm katsays iin hazrlanm ve Bant 3.25te verilen denge
metodu sonular da gsterilmitir.
6
0.20
0.25
0.17
0.33
0.50
1.00
Priebe Metodu
= 45.0
= 42.5
= 40.0
= 37.5
= 35.5
Arazi Verisi
Greenwood (ok
saydaki ta kolon grubu)
Jordan Road (22 adet ta
kolondan oluan grup)
Denge Metodu
= 10
1.00 0.50
0.33 0.25 0.20 0.17 0.14 0.13


10
0.11 0.10
ekil 3.30. Oturma iyileme oran: Priebe ve Denge metodlar

99
Ta Kolon Tasarm
Gerilme dalm katsaysnn () 5 ile 10 aralnda deerler ald durumda,
Priebe Metodu erileri genellikle Denge Metodu erileri arasnda yer
almaktadr. Gerilme dalm katsaysnn 3 ile 5 aralnda olduu durumda ise
Priebe metodu ile hesaplanan oturma iyileme oranlar Denge metodu ile
hesaplanan deerlerden nemli derecede yksektir. ki deiik sahadan elde
edilen saha lmleri de ek. 3.30 da gsterilmekte olup, saha lmleri = 3
5 aral Denge Metodu erileri ile uyumlu gzkmektedir. Barksdale ve
Bachus (1983) yukardaki gzlemlere dayanarak Priebe Metodunun ta
kolonlarn oturmalar azaltc etkisini bir miktar abarttnn altn izmektedir.
Alan yerdeitirme oranndaki art, ( )
Daha sonra Priebe (1995) kolon malzemesinin skabilirliini de gz nne

alarak, odometrik modl oranna bal olarak ( ) ek. 3.31 den alnacak
ilave alan oran ( ) deerinin teorik olan yerdeitirme oranna
eklenmesini nermitir.
2.0
= 45.0
1.6
= 1/3
= 42.5
1.2
= 40.0
= 37.5
= 35.0
0.8
0.4
0
4
6 8 10
20 30 40
Odometrik modl oran,
60 80 100
ekil 3.31. Kolon skabilirliinin alan yerdeitirme oranna etkisi

(Priebe, 1995)
Priebe (1995) ayrca d yklere kolonlarn ve zeminin arlklarnn da
eklenmesi gerektiini belirtmektedir. Bu ilave ykler dikkate alnarak, ek.
3.32de gsterilen derinlik faktr, , tanmlanmtr (Bant 3.27).
100

= 1[1 ( )]
(3.27)
Burada; : derinlik faktr, : etki faktr (ek. 3.32), : zeminin birim hacim
arl (kN/m3), : her deiik zemin tabakasnn kalnl (m) ve : yzeydeki
dey gerilmedir (kN/m2).
1.3
= [ ( )]
Etki faktr,
1.1
= 45.0
= 42.5
= 40.0
0.9
= 1/3
= 37.5
0.7
= 35.0
0.5
0.3

10
ekil 3.32. Derinlik faktrnn belirlenmesi (Priebe, 1995)

Bu durumda, ek. 3.31de verilen kolon skabilirlik dzeltilmesi
gerekletirilen, oturma iyileme oran, , deerinin ayrca derinlik faktr, ,
deeri ile de arplmas gerekmektedir.
Kolon malzemesinin skabilir olmasndan dolay, derinlik faktrnn
ulaabilecei maksimum bir deer vardr ve bu deer Priebe (1995) tarafndan
verilen ve ek. 3.33te gsterilen diyagramda tanmlanmtr.
Yukardaki tm dzeltme faktrleri uygulanm oturma iyileme oran, ,
deerinin Bant 3.28de verilen maksimum deerden yksek olmamas
gerekmektedir.

= 1 +
1
(3.28)

imdiye kadar oturmalarn iyiletirilmesi konusunda Priebe Metodunun geni
alanlarda veya byk boyutlu radye temellerde uygulanan ta kolonlarn hesap
yntemi verilmitir. Daha kk boyutlu tekil veya erit temeller iin ise Priebe
101
Ta Kolon Tasarm
(1995) tarafndan nerilen tasarm abaklar kullanlmaktadr. ekil 3.34teki
abaklarda tekil veya erit temel oturmalar, uygulama derinlii/kolon ap
orannn (/) deerine bal bir oturma oran / olarak verilmektedir.
Burada; ayn zemin profili, zemin zellikleri ve ykleme durumu iin geni
alanlar iin hesaplanan oturma miktardr.
0.20
Etki faktr,
0.16
0.12
= 35.0
0.08
0.04
0
1
= 37.5
= 1/3
= 40.0
= 42.5
< ( )
ve >1
= 45.0
10
ekil 3.33. Etki faktrnn alan yerdeitirme oran ilikisi (Priebe, 1995)
Tasarm abana tekil temeller iin (ek. 3.34(a)) (/) oranndan girilip temel
altndaki kolon saysna kart gelen eri kestirilir ve (/) oran okunur.
Hesaplanm deeri ile bu oran arplarak tekil temel oturmas bulunur.
Benzer ekilde erit temeller iin ek. 3.34(b) den (/) oran ve mevcut kolon
sra says erisinden girilerek geni alan oturmasn erit temel oturmasna
evirecek faktr bulunur.
102
0.8
1600
900
0.6
400
225
100
64
36
16
9
4
1
0.4
0.2
00
8
12
16
20
24
Kolon boyu / ap oran ()
28
Ta kolon says
Oturma oran,
32
(a)
0.8
0.6
10
8
6
4
3
2
1
0.4
0.2
8
12
16
20
24
Kolon boyu / ap oran ()
28
Ta kolon sra says
Oturma oran,
32
(b)
ekil 3.34. Kk boyutlu temellerde oturma faktr (a) tekil temeller ve (b)
erit temeller (Priebe, 1995)
3.6.5.4. Greenwood Metodu
Greenwood (1970) arazi gzlem ve deneyimlerinden yararlanarak, iyiletirilmi
kilin drenajsz kayma dayanm ve ta kolon aralna bal olarak ek. 3.35te
gsterilen oturma iyiletirme oranlarn nermitir. Bu abakta iyileme oranlar
103
Ta Kolon Tasarm
kil zeminin drenajsz kayma mukavemeti 20 kN/m2 40 kN/m2 aral ve kolon
aralnn 2 m ila 3.5 m arasnda olduu durum iin verilmitir. Kolon ap ile
ilgili herhangi bir kriter yoktur. Kompozit zeminin ani oturmalar ve sabit
hacimde drenajsz kayma deformasyonlarnn oluturduu ani oturmalar
dikkate alnmamtr. Tasarm aba kolonlarn salam zemine uzand koul
iin verilmektedir.
0
25
2
= 40 kN/m
2
= 20 kN/m
50
75
100
1.75
2.00
2.25
2.50
2.75
3.00
3.25
3.50
Ta kolon aral, (m)
ekil 3.35. Greenwood metoduna gre oturma iyileme oranlar

(Greenwood, 1970)
3.6.5.5. Granler Duvar Yntemi
Van Impe ve De Beer (1983) ta kolonlarla iyiletirilmi yumuak killerde
oturmalarn tahminine ynelik basit bir metot nermilerdir. Bu metotta
kolonlarn limit denge durumuna ulatnda, kolon deformasyonlarnn sabit
hacimde ilerledii kabul yaplmaktadr. Yntemin uygulamasnda aadaki
parametrelere ihtiya duyulmaktadr:
i. planda kolon yerleimi ve kolon aplar (, )
ii. kolon malzemesinin kayma direnci as ( )
iii. yumuak kilin dometre modl ve Poisson oran ( , )
104

Ta kolonlarla iyiletirilmi yumuak kilin oturmalarndaki iyilemeyi belirlemek
amacyla Bant 3.29daki parametreler tanmlanmtr.
=
(3.29)
Burada; : kolon ve kilden oluan kompozit zemindeki oturma ve : iyileme
yaplmad taktirde yumuak kilde oluacak oturma miktardr.
Oturma iyiletirme oran, , alan yerdeitirme orannn ve kolon malzemesinin
kayma direnci asnn fonksiyonu olarak ek. 3.36 dan belirlenecektir. Bu
yaklamda iyiletirilmi kompozit zeminin oturmas, , Bant 3.30 ile ifade
edilmitir.
2
= (1 2 ) [1
]
(3.30)
1
Burada; = (, , , ) (ek. 3.36), : yumuak kilin Poissons oran,
: ta kolon malzemesinin kayma direnci as, : yumuak kilin dometre
modl, : kompozit zemin zerindeki uniform yayl srarj yk, : skabilir
tabaka kalnl ve ve : planda merkezden merkeze kolonlar aras
mesafelerdir.
100
=1/3
= (%)
80
=0.05
=0.01
30
35
40
45
60
40
20
0
0
0.2
0.4
0.6
0.8
= ( )()
1.0
ekil 3.36. Granler duvar yntemine gre oturma iyileme oranlar

(Van Impe ve De Beer, 1983)
105
Ta Kolon Tasarm
3.6.5.6. Sonlu Elemanlar Yntemi ile Gelitirilmi Tasarm Abaklar
Barksdale ve Bachus (1983) sonlu elemanlar yntemi ile birim hcre davrann
incelemi ve primer konsolidasyon oturma tahminine ynelik analiz sonularn
ek. 3.37 de gsterilen tasarm abaklar olarak sunmutur. Bu almada lineer
olmayan zemin davran modeli kullanlm, ykler kk artlarla tatbik
edilmitir ve birim hcre modeli kullanlmtr. Analizler deformasyon modl
orannn ( ) 10 ila 40 arasnda deitii ve alan yerdeitirme orannn
= 0.10, 0.15 ve 0.25 deerleri iin yaplmtr. Kolon boy/ap oran (/) = 5
20 arasnda deimektedir.
ekil 3.37 de belli bir alan yerdeitirme oran deeri iin verilen abaa
( ) ve (/) deerlerinden girilip oturma tesir faktr ( ) okunmakta ve
oturma miktar , Bant 3.31 den hesaplanmaktadr.
=
(3.31)
Burada; : toplam birim hcre alan, ve : birim hcre zerinde etkiyen

niform srarj gerilmesi olarak tanmlanmaktadr.
Aratrmaclar bu tasarm abaklarnn modl oranlarnn ( ) 10, ve
gerilme dalm katsaysnn = 3 4 mertebesinde olduu, greceli olarak az
skabilir zeminlerde uygun sonular verdiini ancak daha skabilir
zeminlerde, ( ) 10, teorik yaklamn olduka yksek gerilme dalm
katsays vermesi ve kolonun yksek mertebede yanal deformasyon yapmas
nedenleri ile konsolidasyon oturmalarnn gereinden daha dk tahmin
edildii hususunu vurgulamaktadrlar.
Kuruolu vd. (2013) ta kolonlar ile iyiletirilmi zemine oturan kare ve
dikdrtgen temellerde oturmalarn tahmini iin, sonular zkeskin (2004)
tarafndan gerekletirilen saha ykleme deney sonular ile kalibre edilmi
boyutlu bir model olan kompozit zemin modelini gelitirmilerdir. Kompozit
zemin modelinde ykleme blgesinin altndaki ta kolonlu alan kompozit bir
zemin blou olarak modellenmektedir (ek. 3.38). Bu yntemde kompozit
106
Granler
datma
tabakas
Ta kolon
300
20
100
10
= 0.35
= 0.30
= 20
30
200
20
100
10
=5
0
0
0
10
20
30
40
Deformasyon modl oran,
Oturma tesir faktr,
Oturma tesir faktr,
300
40
30
200
*: = 5 iin deerleri
400 = 0.15
= 0.10
= 0.35
= 0.30
=5
0
0
10
20
30
40
0
400
= 20
300
= 0.25
= 0.35
= 0.30
40
30
20
200
=5
100
Oturma tesir faktr*,
~0.90 m
40
400
=10
10
=5
0
0
10
20
30
40
0
Oturma tesir faktr*,
Oturma tesir faktr,
zemin blou iin saha deneylerinde izlendii ekliyle dorusal elastik malzeme
modeli kullanlmakta ve kompozit bloun elastisite modl, ta kolonlar, ta
kolonlar evresinde imalat aamasnda gelimesi beklenen iyilemi blgeler ve
tabii zeminin elastisite modllerinin arlkl ortalamas alnarak
hesaplanmaktadr.
ekil 3.37. = 0.10, 0.15, 0.25 deerleri iin lineer elastik analiz tesir
faktrleri (Barksdale ve Bachus, 1983)
Ta kolon evresinde, merkezi ta kolonun merkezi ve yaraplar = 1.5 ve
= 2 (burada; : ta kolon yarapdr) olacak ekilde iki adet dairesel
iyilemi blge tarif edilmekte ve ta kolon evresindeki ilk iyilemi blgenin
elastisite modl deeri ta kolon elastisite modl deerinin 2/3, ta kolon
evresindeki ikinci iyilemi blgenin elastisite modl deeri ise ta kolon
elastisite modl deerinin 1/3 olarak kabul edilmektedir (ek. 3.39). Bu
107
Ta Kolon Tasarm
model kullanlarak deiik temel boyutlar, gerilme mertebeleri, zemin
mukavemeti, ta kolon modl deeri, alan oran ve boylar iin parametrik
almalar gerekletirilmi olup, parametrik almalar sonucu belirlenen
oturma iyileme oran, , deerleri tasarm abaklar halinde Kuruolu (2008)de
sunulmutur. rnek bir tasarm aba ek. 3.40ta gsterilmektedir. Bu model
kullanlarak gerekletirilen yzey oturma hesaplar, temel gerilmesinin tabii
zeminin nihai tama kapasitesine orannn ( ) 0.5 ten daha dk olduu
durumlarda ve ucu salam zemine oturan ta kolon gruplarnda daha salkl
sonular vermektedir.

Zemin
, , , ,
Ta kolon
, , ,
Rijit taban
Zemin (MohrCoulomb model)

, , , ,
Kompozit Zemin Blou

(Dorusal elastik model)
, ,
Rijit taban
ekil 3.38. Kompozit zemin modelinin ematik gsterimi (Kuruolu vd., 2013)
108
1.5
Ta kolon
ekil 3.39. Kompozit zemin modelinde ta kolon etrafnda kabul edilen

iyilemi blgelerin geometrik gsterimi (Kuruolu vd., 2013)
2
= 2.4 m x 2.4 m, = 100 kN/m , = 5 m, = 36 MN/m
4.0
3.5
3.0
2.5
2.0
1.5
1.0
0.5
0
0.05
0.10 0.15 0.20 0.25 0.30

= 20 kN/m2
= 40 kN/m2
= 25 kN/m2
= 60 kN/m2
0.35
0.40
= 30 kN/m2
ekil 3.40. Kompozit zemin modeli rnek tasarm aba (Kuruolu vd., 2013)
3.6.5.7. Yatak Katsays Metodu

Lawton ve Fox (1994) darbeli krmata kolonlar zerine oturan tekil temel veya
geni alanlar kaplayan radye temellerde oturmalarn tahminine ynelik Yatak
Katsays Metodunu nermilerdir. Bu yntemde bir temelin altndaki oturma
st blgedeki () oturma ile alt blgedeki () oturmann toplamna eit
olmaktadr (ek. 3.44).
109
Ta Kolon Tasarm
st blge kolonlarla iyiletirilmi kompozit zemin tabakas kalnlna, kolon
imalat esnasnda sktrlm, kolonlarn ucunda bir kolon ap kadar zemin
kalnlnn eklenmesi ile bulunan katman kalnldr (Bant 3.32).
= +
(3.32)
Burada; : st blge kalnl, : kolon boyu ve : kolon apdr. Alt blge ise
() ise st blgenin altnda kalan iyiletirme uygulanmayan doal zemin
katman kalnldr.
Temelin rijit olduu kabul ile st blge oturmasnn ( ) hesabnda, yatak
katsays deeri kullanlmak koulu ile Bant 3.33 3.36 geerli olacaktr.
=
[ ( 1) + 1]
(3.33)
= /
(3.34)
(3.35)
= =
(3.36)
Burada; : kolon zerindeki dey gerilme, : kompozit zemine uygulanan

averaj uniform gerilme (temel yk), : kolon evresindeki zemine etkiyen
dey gerilme, : yatak katsays oran olup oranna edeerdir, :
alan yerdeitirme oran, : ta kolonun yatak katsays ve : doal zeminin
yatak katsaysdr.
Ta kolonun yatak katsays deeri genellikle tek kolon zerinde yaplan plaka
ykleme deneylerinden elde edilmektedir. Eer deney yaplmam ise daha
nce benzer zemin koullar ve ta kolon malzemesi zerinde yaplm deney
sonularndan yararlanlarak bir parametre seilmektedir. Benzer ekilde doal
zeminin yatak katsays plaka ykleme deney sonularndan elde edilmekte
veya zemin ettleri verileri kullanlarak tahmin olunmaktadr.
110

Aratrmaclar bu yntemle hesaplanan oturmalarn llen oturmalarla
uyumlu olmadn ifade etmiler ve farkl (dk) deerler verdiini
vurgulamlar ve bu hesap ynteminde veya deerleri yerine kompozit
zeminin yatak katsays kullanlmasn nermilerdir (Pham ve White,
2007).
Pham ve White (2007) kompozit zemin yatak katsaysnn ( ) byk lekli
ykleme deneyleri ile dorudan elde edilmesini veya tek kolon zerinde
yaplacak plaka ykleme deney sonucu elde edilecek iin Bant 3.37den
boyut dzeltme faktr ile hesaplanmasn nermilerdir. Bu yaklamda st
blge oturmas temel yknn () kompozit zeminin yatak katsaysna
blnmesi ile elde edilmektedir.
= ()
(3.37)
(3.37)
ve
Burada; : kompozit malzemenin yatak katsays, : tekil kolon ap, :

temel genilii ve : temel ykdr.
zkeskin (2004) ta kolonlar ile iyiletirilmi zeminlerde yapt byk lekli
saha deneylerinde arazi lmleri, temellerin toplam oturmalarn, derinlik
boyunca oturma profillerini, kolon ve doal zemin zerindeki gerilmeleri
kapsamaktadr. yiletirmeler yzer ve u kolonlarnn davrann da izlemek
amacyla deiik kolon boyu ile yaplmtr : = 3 m, 5 m (yzer kolonlar) ve
8 m (u kolonlar). Ayrca iyiletirme yaplmam doal zemin zerinde ykleme
deneyi ve deiik boylardaki tekil kolonlar zerinde plaka ykleme deneyleri
yaplmtr (ek. 3.41).
Bu deney sonularndan aadaki parametrelerin lmlerle dorudan
belirlenmesi mmkn olmutur:
i.
Doal zeminin deformasyon modl ve yatak katsays ( ve )

111
Ta Kolon Tasarm
ii. Tekil kolon deformasyon modl ve yatak katsaylar ( ve )
iii. Deiik derinliklere kadar iyiletirilmi 3 deneyden kompozit zeminin
deformasyon modlleri ve yatak katsaylar ( , )
iv. adet deneyde gerilme konsantrasyonu oranlar ()
v. Yzer kolonlu iki adet deneyde st blge ve alt blgelerdeki oturmalar
( ve )
Yk (kN/m2)
Deney sonularnn Lawton vd. (1994) ve Pham ve White (2007) tarafndan

nerilen yntemlerle (Bant 3.36 3.37) yaplan oturma tahminleri ile uyumlu
olmad sonucuna varlmtr (ek. 3.42). Bunun nedeni tekil yklenmi bir
kolonun yklenme ekli ve yk tesir alanlar ile grup ierisindeki kolonun
yklenme ekli ve yk tesir alanlar arasndaki farktan kaynaklanmaktadr. Bu
farkllk ek. 3.43te gsterildii gibi grup ierisindeki yklemede kolon ve
kolona ait birim hcrenin beraberce yklenmesi sonucu ortaya kmaktadr.
500
450
400
350
300
250
200
150
100
50
0
Tekil Kolon Plaka Ykleme

Deneyi
Grup inde Tek Kolon
Davran
20
40
60
Oturma (mm)
80
100
ekil 3.41. Tekil ve grup iindeki kolonun yk-deplasman davran

(zkeskin, 2004)
112
Hesaplanan Oturmalar (mm)
70
Lawton v.d. (1994)
60
Pham v.d. (2007)
50
Eitlik izgisi
40
30
20
10
0
0
20
40
60
80
100
llen Oturmalar (mm)
ekil 3.42. llen oturmalarn nerilen hesap yntemleri ile karlatrlmas

(zkeskin, 2004)
Birim hcre aks
Birim hcre aks

lk durumdaki
zemin yzeyi
Kum tabakas
450
mm
Ta kolon
480
mm
Yumuak kil
2
= 30 kN/m
(a)
(b)
ekil 3.43. Tekil kolon ve grup iindeki kolonun ykleme koullar
(Ambily ve Gandhi 2007)
Alt blgedeki oturmalarn tahminine ynelik Lawton ve Fox (1994) bir yaklam
nermilerdir. Bu yaklamda oturan zemin profilinin stte rijit kompozit bir
113
Ta Kolon Tasarm
zemin () ve allta iyiletirilmemi greceli olarak skabilir bir katman ()
olarak modellendiinde dey gerilmelerin derinlikle deiimi klasik Boussinesq
dalmndan farkl olduu ifade edilmektedir. Bu fark dey gerilme artlarnn
stteki rijit katman ierisinde younlat ve kompozit zemin blgesinin
altndaki gerilme artlarnda Boussinessque dalmna kyasla bir azalma
olmas nedeniyle ortaya kmaktadr.
Lawton ve Fox (1994) bu iki tabakal zeminde gerilme dalmnn ek. 3.44 te
Boussinessque dalmna yakn olan Y (Yatay):D (Dey) = 1:2 yerine Y:D =
1:1.67 olarak modellenmesini nermilerdir. Alt blgede ise Y:D = 1:2
dalmnn geerli olduunu ifade etmilerdir.
1.67
ST ZON ()
ALT ZON ()
2
1
ekil 3.44. st blge ve alt blge tanmlar ve her iki blgedeki dey
gerilmelerdeki artlarn modellenmesi (Lawton ve Fox, 1994)
Derinlik boyunca deplasmanlarn lld model deneyleri sonularndan
Tekin (2005) st blgedeki gerilme dalmlarnn Y:D = 1:1.53 ile Y:D = 1:1.69
aralnda deitiini belirlemi ve Lawton ve Fox (1994) nerisinin gereki bir
yaklam olduunu belirtmitir.
114

Pham ve White (2007) enstrmente edilmi darbeli krmata kolonlar zerine
yk hcreleri yerletirilerek yaplan lmlerden dey gerilme dalmnn
Bant 3.38 ile modellenebilecei nermitir.
( )
(3.38)
Burada; : zemin yzeyinden derinlikteki dey gerilme art, : kolon

boyu, : temel derinlii, : temel gerilmesidir. Bu bantda ve korelasyon
katsaylar olup ek. 3.45 ten de grlebilecei zere Tablo 3.3teki zetlenen
deerleri almaktadr.
Tablo 3.3. Bant 3.38 deki ve katsaylar (Pham ve White, 2007)
Normalize edilmi derinlik faktr, ( )
0.9
0.1
0.85
0.05
0
0.25
0.50
= 0.9 0.85 ( )
0.75
st Zon
Alt Zon
1.00
1.25
1.50
= 0.1 0.05 ( )
1.75
2.00
0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1.0
Normalize edilmi dey gerilme art,
ekil 3.45. Derinlie bal dey gerilme art dalm (Pham ve White, 2007)
115
Ta Kolon Tasarm
ekinmez (2014) yapt byk lekli model deneyler kapsamnda geni alana
yayl srarj yk altndaki sonsuz yerleim dzenindeki yzer tip ta
kolonlarn altnda gerekleen st ve alt zondaki oturmalar lmtr. Yazar,
st zonda oturma iyileme orannn %40 mertebelerinde olduunu, alt zonda
ise oturmalarda iyileme gzlemlenmediini rapor etmitir. Dier bir deyile
gerilmelerin st zondan bamsz olarak alt zona iletildiini gstermitir.
3.6.6. Ta Kolon Tasarm Yntemi
Uygulamada kolon boylar genellikle 4 ila 6 aptan daha uzun olduundan
gbeklenme tipi yenilme mekanizmas geerli olmaktadr.
Yenilme mekanizmalar u tipi ksa kolonlarda genel tama gc yenilmesi,
yzer tip ksa kolonlarda ise lokal tama gc yenilmesi/zmbalanma eklinde
gelimektedir. Ancak bu tr kolon uygulamalar yaygn deildir.
Zemin profili ierisinde herhangi bir derinlikte snrl kalnlkta ok yumuak
killerin mevcut olmas durumunda gbeklenme tipi yenilme kilin bulunduu
derinlikte gereklemekte olup mutlaka dikkate alnmaldr.
Ta kolonlarla zemin iyiletirmesi yaplan uygulamalarda genellikle iki farkl
ykleme tipi sz konusu olmaktadr:
i. ok sayda kolonla desteklenmi geni alanlara yaylan esnek veya rijit
yklemeler. Bu kategoride toprak dolgular veya hafif ykl geni
radyeler yer almaktadr.
ii. Snrl sayda kolonla desteklenen rijit tekil temeller.
Geni alanlardaki uygulamalarda, rnein toprak dolgularda, dolgu snrlar
blgesinde srarj olmamas ve yanal destein azalmas nedeniyle yanal
telenmeler olumakta ve zeminin hem stabilite hem de oturma ynnden
performans olumsuz ynde etkilenebilmektedir. Bu tr yaplarda snr
blgesinde asimetrik bir ykleme koulu olutuundan tasarmda ev stabilitesi
gvenlii aratrlmaldr.
116

Geni alanlardaki uygulamalarda tasarmda aadaki admlar takip edilmelidir:
1. Dolgu yk, yumuak zemin katmannn zellikleri ve kalnl dikkate
alnarak ta kolon boy, ap ve paternine karar verilir.
2. Alan yerdeitirme oran hesaplanr.
3. Tek kolon tama gc gbeklenme kriterine gre =
bantsndan hesaplanr.
4. Bu aamada gerilme dalm katsays deeri iin bir kabul yaplr ( = 2
4) ve ta kolon zerindeki gerilme hesaplanr:
=
=
[1 + ( 1) ]
ve
( )
art aranr ( 2.0)

5. Kolon evresindeki kilin nihai net tama gc yaklak 5 alnarak kil
zerine etkiyen gerilme ile kyaslanr:
=
1
=
[1 + ( 1) ]
ve
(5 )
art aranr ( 2.0)
6. Eer zemin profilinde yzeyde 3 derinlik altnda ok yumuak bir
tabaka var ise bu tabakann gbeklenerek yenilme koulu kontrol edilir.
Yumuak zeminin yanal tama gc Broms teorisine gre yaklak
3 = 9 alnabilir. Buna gre, nihai tama gc hesaplanr:
(1 + sin )
= 9
(1 sin )
7. Dolgunun oturma analizleri yaplr ve dolgu snrnda dairesel kayma
yzeylerinin gvenlii tahkik edilir.
Rijit tekil temellerin ta kolonlarla desteklendii uygulamalarda tasarm
aadaki admlarla gerekletirilir. Bu uygulamalarda temelin stabilitesi iin
kilin orta sert kvamda olmas gereklidir ve tasarmda Vesic grup tama gc
yaklam takip edilir.
117
Ta Kolon Tasarm
1. Temel yk ve temel zemini zellikleri dikkate alnarak ta kolon boy,
ap ve paternine karar verilir.
2. Alan yer deitirme oran hesaplanr.
3. deeri iin bir kabl yaplr ve
=
[1 + ( 1) ]
ve
1
=
[1 + ( 1) ]
deerleri hesaplanr.
4. Kompozit zemin parametreleri
= tan1 ( tan )
ve
= (1 )
ve
= 45 +
2
deerleri hesaplanr.
5.
tan
3 =
+ 2
2
ve nihai tama gc
= 3 tan2 + 2 tan
deerleri hesaplanr.
6. Temele uygulanabilecek maksimum dey gerilme

=
olarak belirlenir ( 2.0).

7. Kolondaki gerilme
=
kildeki gerilme
=
hesaplanr.
8.
25
118

ve
6
nihai tama gcne gre gvenlik durumu kontrol edilir.
9. Oturmalar kontrol edilir.
3.7. Ta Kolonlarn Dey Dren levi
Ta kolonlar dey dren ilevi ile oturmalar hzlandrc bir sistem olarak
kullanlabilmektedir. Dolgu altlarnda dayanm arttrmak ve oturmalar
snrlamak iin kullanlan ta kolonlar zellikle kademeli inaat yntemi
uygulamalarnda konsolidasyon oturmalarn nemli lde hzlandrmaktadr.
Bu ekilde artan konsolidasyon yzdesi dolaysyla, artan dey efektif
gerilmeler altnda doal zeminin drenajsz kayma dayanmnda da artlar
olmaktadr. Sonu olarak kademeli inaat aamalarnda bekleme sreleri
azalmaktadr. Klasik dolgu uygulamalarnda ise oturma sresi nemli lde
azaldndan dolgunun veya st yapnn servise alnma sreleri de azalmaktadr.
Ta kolonlarn dey dren olarak alma prensibi kum veya yapay erit drenler
ile ayndr. Yk altnda ykselen boluk suyu basnlar dey ynde geirimli
yzeylere drene olarak snmlenmekte ve dey konsolidasyon
gereklemektedir. Buna ek olarak, ek. 3.46da gsterildii gibi boluk
suyunun yatay dzlemde radyal ynde ta kolonlara drenaj daha byk lekli
bir konsolidasyonun gereklemesine neden olmaktadr. Sonuta gerekleen
boyutlu konsolidasyon yzdesi, hem yatay ynde hem de dey yndeki
drenajlarn yaratt konsolidasyon yzdelerinin bilekesinden olumakta ve bu
davran Bant 3.39 ile ifade edilmektedir.
= 1 (1 )(1 )
: Ortalama boyutlu konsolidasyon yzdesi
: Ortalama radyal konsolidasyon yzdesi
: Ortalama dey konsolidasyon yzdesi
119
(3.39)
Ta Kolonlarn Dey Dren levi

Tipik bir dey dren detay ek. 3.47de gsterilmektedir. Burada; dren
yarap, = 2 drenin etki alannn yarapdr. Drenin tekili esnasnda
yaplan delgi ilemi kuyu eperlerindeki doal zeminde kanlmaz olarak
yorulma ve svanmalara neden olmaktadr. Bunun sonucunda kuyu
evresindeki zeminin geirgenlik katsays (permeabilite) azalmaktadr. ekil
3.46 da svanma blgesinin d yarapdr.
Yk
YASS
Kum
Dey drenaj
Kum dren
yarap ( )
Kum
dren
Radyal
drenaj
Radyal
drenaj
Kil
Dey drenaj
Kum
(a)
(b)
ekil 3.46. Kum drenlerin (a) kesit ve (b) plan grnm
Literatrde svanma etkisinin hesaplanmas iin deiik yntemler nerilmitir.
Burada, NAVFAC DM 7-1de verilen kriter sunulmaktadr. Radyal drenaj
120

teorisinde davran etkileyen en nemli parametrelerden birisi drenin etki
alan yarapnn kuyu yarapna orandr, = ( ). Bu deer, svanma
blgesinin geniliine ve svanma blgesindeki yorulmadan kaynakl zemin
geirgenlik katsaysndaki ( ) azalma oranna bal olup, ek. 3.48 de
verilen abak yardmyla revize edilerek edeer ( ) hesaplanmaktadr.
Svanma
blgesi
Kil
Kum
dren
ekil 3.47. Tipik bir kum dren kesiti
Gerek
100
70
50
40
30
20
( )
12 4
2 24 2 4 8
= 1.2
= 1.5
= 2.0
=1
10
7
5 rnek
4
3
2 242
48
4 12
( )
2
1
1
2 3 4 5 7 10
20 30 50 100 200 300 500700
Edeer ( ) = (svanmann olmad drenlerde)
ekil 3.48. Gerek ve edeer deerleri balants (NAVFAC DM 7.1)

121

Bu abakta svanma blgesi yaylm = ( / ) oran ile temsil edilmekte
olup, bu oran iin = 1.2, 1.5, ve 2.0 deerleri dikkate alnmtr.
Svanmann zeminin radyal geirgenlik katsaysna etkisi ise doal zeminin yatay
geirgenlik katsays ile svanma blgesindeki yatay geirgenlik katsays oran
( ) ile temsil edilmektedir. Abakta ( ) = 2, 4, 8 ve 12 deerleri
yeralmaktadr. rnein kuyu yarap = 0.45 m, svanma blgesi yar ap =
0.54 m dey dren etki alan yarap = 2.25 m, dolaysyla / = 1.2 ve
gerek = 2.25/0.45 = 5 olan bir uygulamada eer geirgenlik katsays oran
da ( ) = 7 olarak tespit edilmi ise, abaa dey eksende = 5
deerinden girilerek = 1.2 dolu izgi ve ( ) = 7 noktas
interpolasyonla bulunup bu deere kart gelen svanma etkisi de
deerlendirmeye alan = 15 deeri okunur. Dier bir deyile svanmann etkisi
ile edeer kuyu yarap = 2.25/15 = 0.15 m olarak dzeltilmi olur. Bu
aamadan sonra tm analizler = 0.15 m deeri ile devam ettirildiinde
svanma etkisi hesaba katlm olur.
Teorik konsolidasyon hesaplarnda, ykn uygulanmas ile ilgili iki deiik
idealizasyon yaplmaktadr. Ykn tamamnn ani olarak uyguland durum
ek. 3.49(a)da, ykn inaat sresi , boyunca zamana kar sabit hzla artma
durumu ek. 3.49(b)de gsterilmitir.
Birim alana gelen yk
Birim alana gelen yk
Zaman
Zaman
(a)
(b)
ekil 3.49. (a) Ani ykleme durumu ve (b) zamana kar sabit hzla ykleme
durumu
122

Ani ykleme durumunda radyal drenajn oluturduu ortalama radyal
konsolidasyon yzdesi Bant 3.40 3.45 te verilmitir (Barron, 1948) :
= 1
(3.40)
ve
=
3 2
2
ln
+
+
(
2
2 ) ln
4 42 2
2
(3.41)
ve
=
=
2
ve
(3.42)
(3.43)
(3.44)
=
ve
=
ve
=
[
]
(1 + 0 )
(3.45)
Burada; : zaman, : srarj uygulamasnn inaat sresi, : kilin yatay ynde

permeabilitesi (svanma blgesi dnda), : kilin dey ynde permeabilitesi
(svanma blgesi dnda), : radyal drenaj iin boyutsuz zaman faktr ve :
radyal drenaj iin konsolidasyon katsaysdr.
Bant 3.41 de tanmlanan , kullanldnda ve ( ) faktrleri
denkleme girilerek svanma etkisi ek. 3.48 de verilen aba kullanmaya gerek
duyulmakszn hesaba katlabilmektedir. Alternatif olarak ve ( )
faktrleri ile ek. 3.48 deki abaktan elde edilen ( ) kullanlarak Bant
3.46 dan hesaplanan deeri ile Bant 3.40 tan radyal konsolidasyon
yzdesi elde edilebilecektir.
123
( ) 2
( ) 2 1
ln(( ) )
3( ) 1
4( )
(3.46)
Ortalama radyal konsolidasyon derecesi, (%)
Bant 3.40 taki deerleri ise ek. 3.50 de verilen abaktan veya Tablo
3.4ten alnabilecektir.
0
=
20
40
40
=2 3
10
100
60
Kum dren
80
100
0.001
0.01
0.10
1.00
Radyal konsolidasyon zaman faktr,
ekil 3.50. Ortalama radyal konsolidasyon derecesi ile radyal drenaj zaman
faktr ilikisi (NAVFAC DM 7.1)
124
10.0

Tablo 3.4. Ortalama radyal konsolidasyon orannn farkl radyal drenaj zaman
katsaylarndaki deerleri (svanma blgesi olmad koulda)
(%)
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
5
0.0000
0.0012
0.0024
0.0036
0.0048
0.0060
0.0072
0.0085
0.0098
0.0110
0.0123
0.0136
0.0150
0.0163
0.0177
0.0190
0.0204
0.0218
0.0232
0.0247
0.0261
0.0276
0.0291
0.0306
0.0321
0.0337
Farkl deerleri iin

10
15
20
0.0000 0.0000 0.0000
0.0020 0.0025 0.0028
0.0040 0.0050 0.0057
0.0060 0.0075 0.0086
0.0081 0.0101 0.0115
0.0101 0.0126 0.0145
0.0122 0.0152 0.0174
0.0143 0.0179 0.0204
0.0165 0.0205 0.0235
0.0186 0.0232 0.0266
0.0208 0.0260 0.0297
0.0230 0.0287 0.0328
0.0252 0.0315 0.0360
0.0275 0.0343 0.0392
0.0298 0.0372 0.0425
0.0321 0.0400 0.0458
0.0344 0.0430 0.0491
0.0368 0.0459 0.0525
0.0392 0.0489 0.0559
0.0416 0.0519 0.0594
0.0440 0.0550 0.0629
0.0465 0.0581 0.0664
0.0490 0.0612 0.0700
0.0516 0.0644 0.0736
0.0541 0.0676 0.0773
0.0568 0.0709 0.0810
125
25
0.0000
0.0031
0.0062
0.0094
0.0126
0.0159
0.0191
0.0224
0.0258
0.0292
0.0326
0.0360
0.0395
0.0431
0.0467
0.0503
0.0539
0.0576
0.0614
0.0652
0.0690
0.0729
0.0769
0.0808
0.0849
0.0890

Tablo 3.4.(devam) Ortalama radyal konsolidasyon orannn farkl radyal
drenaj zaman katsaylarndaki deerleri (svanma blgesi olmad koulda)
(%)
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
5
0.0352
0.0368
0.0385
0.0401
0.0418
0.0434
0.0451
0.0469
0.0486
0.0504
0.0522
0.0541
0.0560
0.0579
0.0598
0.0618
0.0638
0.0658
0.0679
0.0700
0.0721
0.0743
0.0766
0.0788
0.0811
Farkl deerleri iin

10
15
20
0.0594 0.0742 0.0848
0.0621 0.0775 0.0887
0.0648 0.0809 0.0926
0.0676 0.0844 0.0965
0.0704 0.0879 0.1005
0.0732 0.0914 0.1045
0.0761 0.0950 0.1087
0.0790 0.0987 0.1128
0.0820 0.1024 0.1171
0.0850 0.1061 0.1214
0.0880 0.1100 0.1257
0.0912 0.1138 0.1302
0.0943 0.1178 0.1347
0.0975 0.1218 0.1393
0.1008 0.1259 0.1439
0.1041 0.1300 0.1487
0.1075 0.1342 0.1535
0.1109 0.1385 0.1584
0.1144 0.1429 0.1634
0.1179 0.1473 0.1684
0.1216 0.1518 0.1736
0.1253 0.1564 0.1789
0.1290 0.1611 0.1842
0.1328 0.1659 0.1897
0.1368 0.1708 0.1953
126
25
0.0931
0.0973
0.1016
0.1059
0.1103
0.1148
0.1193
0.1239
0.1285
0.1332
0.1380
0.1429
0.1479
0.1529
0.1580
0.1632
0.1685
0.1739
0.1793
0.1849
0.1906
0.1964
0.2023
0.2083
0.2144

(%)
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
5
0.0835
0.0859
0.0884
0.0909
0.0935
0.0961
0.0988
0.1016
0.1044
0.1073
0.1102
0.1133
0.1164
0.1196
0.1229
0.1263
0.1298
0.1334
0.1371
0.1409
0.1449
0.1490
0.1533
0.1577
0.1623
Farkl deerleri iin

10
15
20
0.1407 0.1758 0.2010
0.1448 0.1809 0.2068
0.1490 0.1860 0.2127
0.1532 0.1913 0.2188
0.1575 0.1968 0.2250
0.1620 0.2023 0.2313
0.1665 0.2080 0.2378
0.1712 0.2138 0.2444
0.1759 0.2197 0.2512
0.1808 0.2258 0.2581
0.1858 0.2320 0.2653
0.1909 0.2384 0.2726
0.1962 0.2450 0.2801
0.2016 0.2517 0.2878
0.2071 0.2587 0.2958
0.2128 0.2658 0.3039
0.2187 0.2732 0.3123
0.2248 0.2808 0.3210
0.2311 0.2886 0.3300
0.2375 0.2967 0.3392
0.2442 0.3050 0.3488
0.2511 0.3137 0.3586
0.2583 0.3226 0.3689
0.2658 0.3319 0.3795
0.2735 0.3416 0.3906
127
25
0.2206
0.2270
0.2335
0.2402
0.2470
0.2539
0.2610
0.2683
0.2758
0.2834
0.2912
0.2993
0.3075
0.3160
0.3247
0.3337
0.3429
0.3524
0.3623
0.3724
0.3829
0.3937
0.4050
0.4167
0.4288

(%)
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
5
0.1671
0.1720
0.1772
0.1827
0.1884
0.1944
0.2007
0.2074
0.2145
0.2221
0.2302
0.2388
0.2482
0.2584
0.2695
0.2819
0.2957
0.3113
0.3293
0.3507
0.3768
0.4105
0.4580
0.5391
Farkl deerleri iin

10
15
20
0.2816 0.3517 0.4021
0.2900 0.3621 0.4141
0.2987 0.3731 0.4266
0.3079 0.3846 0.4397
0.3175 0.3966 0.4534
0.3277 0.4092 0.4679
0.3383 0.4225 0.4831
0.3496 0.4366 0.4992
0.3616 0.4516 0.5163
0.3743 0.4675 0.5345
0.3879 0.4845 0.5539
0.4025 0.5027 0.5748
0.4183 0.5224 0.5973
0.4355 0.5439 0.6219
0.4543 0.5674 0.6487
0.4751 0.5933 0.6784
0.4983 0.6224 0.7116
0.5247 0.6553 0.7492
0.5551 0.6932 0.7926
0.5910 0.7382 0.8440
0.6351 0.7932 0.9069
0.6918 0.8640 0.9879
0.7718 0.9639 1.1021
0.9086 1.1347 1.2974
25
0.4414
0.4546
0.4683
0.4827
0.4978
0.5137
0.5304
0.5481
0.5668
0.5868
0.6081
0.6310
0.6558
0.6827
0.7122
0.7448
0.7812
0.8225
0.8702
0.9266
0.9956
1.0846
1.2100
1.4244
Bant 3.40ta tanmlanan konsolidasyon oran ani ykleme durumu iin

verilmitir. Ykn ek. 3.49(b)de gsterildii gibi sabit hzla uygulanmas
durumunda radyal drenaj sonucu ortaya kan dey konsolidasyon oran
Bant 3.47 3.49da verilmitir.
128

olduu durumlar iin;
1
[1 ( )]
(3.47)
olduu durumlar iin;
1
[1 ( )]
(3.47)
ve
=
(3.48)
ve
=
(3.49)
Burada; : inaat sresi ierisindeki radyal drenaj zaman faktrdr.

Ayrca ek. 3.51 de verilen = 5 ve 10 deerleri iin teorik ilikisini
gsteren grafiksel zmler radyal konsolidasyon yzdesinin tespitinde
kullanlabilmektedir.
Ani ykleme durumu iin dey drenaj nedeniyle oluan konsolidasyon yzdesi
ise Terzaghi konsolidasyon teorisine gre Bant 3.50 ve 3.51den
hesaplanmaktadr.
129
0
0
10
.05
0.1
20
0.2 0.5
1
30
= 5
40
50
60
Yk
70
80
90
100
0.01
0.1
1.0

Radyal zaman katsays, = ( )
(a)
0
10
0.1
0.2
0.5
20
30
10.0
5
1
2
= 10
40
50
60
70
80
Daire ierisindeki rakamlar

deerleridir.
=
( )
90
100
0.01
0.1
1.0
10.0

Radyal zaman katsays, = (
(b)
ekil 3.51. (a) = 5 ve (b) = 10 deerleri iin teorik ilikisi
(NAVFAC DM 7.1)
130

= %0 - %60 iin;
=
> %60 iin;
(%) 2
[
]
4 100
(3.50)
= 1.781 0.93 log(100 (%))
(3.50)
ve,
=
(3.51)
2
Burada; : dey drenaj iin zaman katsays, : dey drenaj iin
konsolidasyon katsays ve : maksimum dey drenaj yolu uzunluudur.
Ortalama dey konsolidasyon oran, (%)
Eer ykleme belli bir zaman dilimi ierisinde sabit hzla yaplm ise dey
drenajn oluturduu dey konsolidasyon yzdesi ek. 3.52 de verilen abak
kullanlarak belirlenebilmektedir. Burada; : inaat sresi sonundaki boyutsuz
dey drenaj zaman faktrdr.
0
10
.04 0.1 0.2 0.5 1
20
5 10
30
40
50 Daire ierisindeki
60 rakamlar deerleridir.
70
80
90
100
0.01
0.1
1.0
Dey drenaj zaman faktr,
10.0
ekil 3.52. naat aamas ve sonrasndaki dey konsolidasyon oranlar

(NAVFAC DM 7.1)
131
Ta Kolonlar ve ev Durayll
3.8. Ta Kolonlar ve ev Durayll
Yumuak kohezyonlu zeminler zerindeki dolgularn ve heyelanlarn ev
duraylln arttrma yntemlerinden biri de ta kolonlarla zemini
glendirmektir. Kolonlarn tasarm, gerilme dalm katsays, oturma azaltm
oran ve/veya alan yerdeitirme orann da dikkate alarak ta kolonlar ile
iyiletirilmi zeminin ev durayll hesaplamalar sonucunda yeterli minimum
gvenlik saysn elde etmeye ynelik yaplr. Barksdale ve Bachus (1983) ta
kolonlarla iyiletirilmi zeminlerde Bishop yntemi ve dairesel kayma
yzeylerinin geerli olduunu ifade etmitir.
Standart ev durayll analizlerindeki gibi, ta kolonlar ile iyiletirilmi
zeminlerin ev durayll analizlerinde de limit denge veya sonlu elemanlar
yntemleri kullanlmaktadr. Bu analizlerde ta kolonlar zayf zemin ierisinde
gerek boyutlarda ve gerek malzeme parametreleri ile farkl iki malzeme
(zemin ve ta kolon) veya ta kolonlar ile zemin kompozit tek bir malzeme
olarak ortalama kayma direnci parametreleri ile tanmlanmaktadr. Bu
blmde her iki yaklam iin de literatrde nerilen yntemler sunulmaktadr.
3.8.1. Ta Kolon ve Zeminin Bireysel Olarak Modellenmesi
Bu yaklamda iki boyutlu dzlemde ta kolonlarn edeer kalnlkta eritler
olduu, iyiletirmenin zemin parametrelerini deitirmedii, sadece ta
kolonun bulunduu lokasyonlarda kayma dayanmnn artaca varsaylmakta
olup, ta kolon ve zemin iyiletirme ncesi dayanm parametreleri ile temsil
edilmektedir.
Profil Yntemi
Profil Ynteminde ta kolonlar iki boyutlu dzlemde sonsuz uzunlukta edeer
kalnlkta () ve eit etkileim hacminde elemanlar olarak tanmlanmaktadr
(ek. 3.53). Analizler edeer erit duvarlar ve zemin gerek malzeme
parametreleri kullanlarak yaplmaktadr.
132
Fiktif eritler
Zemin
(a)
1
4
=
Edeer ta
kolon eritleri
Ta kolon
0.866 0.866 0.866
(b)
ekil 3.53. ev durayll analizlerinde ta kolon ve zeminin mnferit tekili
Gerilme Dalm Katsays Yntemi
Heyelanlarda ev duraylln arttrmak amal olarak yaplan ta kolonlarda
kolon-zemin arasnda gerilme paylam olumadndan bu yntem
kullanlamamaktadr. Ancak dolgu altnda yaplan ta kolonlarda gerilme
133
paylam olumakta ve ta kolonlardaki gerilme konsantrasyonundan dolay
zeminin kayma direnci artmaktadr.
Barksdale ve Bachus (1983) analizlerde gerilme dalmnn duraylla etkisini
yanstmak amacyla ta kolon-zemin ve dolgu arasndaki yzeye ek.
3.53(a)daki gibi, kayma direnci zerindeki dolgu ile ayn olan, ince fiktif zemin
eritleri tanmlanabileceini nermitir. Bu fiktif ince tabakann edeer duvar
olarak modellenen ta kolonlar zerindeki eritlerinin arl zemine kyasla
daha fazla olup, stndeki dolgu arl ile beraber toplamda gerekteki ta
kolon zerine etkiyen gerilmeye ( ) eittir. Bununla beraber, fiktif ince
tabakann zemin zerindeki ksmlarn arl ise negatif olup stndeki dolgu
arl ile de beraber toplamda gerekteki zemin zerine etkiyen gerilmeye
( ) eittir. Bu eitlikler Bantlar 3.52 ve 3.53te verilmitir.
= +
(3.52)
= +
(3.53)
Burada; : dolgunun zemin yzeyi seviyesindeki arlnn yaratt gerilme

( = ), : ta kolondaki gerilme konsantrasyonunu yanstmak amacyla
tanmlanan ta kolon zerindeki fiktif eritin arl ve : zemindeki gerilme
azalmn yanstmak amacyla tanmlanan zemin zerindeki fiktif eritin
arldr (negatif). Yukardaki denklemler, Bant 3.7 ve 3.9 kullanlarak
Bant 3.54 ve 3.55 ile de ifade edilebilmektedir.
( ) = +
(3.54)
ve
= ( 1)
(3.54)
( ) = +
(3.55)
ve
= ( 1)
134
(3.55)

Bant 3.54(b) ve 3.55(b) deki gerilme artlarn tanmlamak iin
kalnlndaki fiktif tabakada ta kolon ve zemin zerindeki eritlerin fiktif birim
hacim arlklar (srasyla ve ) Bant 3.56 ve 3.57den
1]
[1 + ( 1) ]
1
1]
[1 + ( 1) ]
(3.56)
(3.57)
Barksdale ve Bachus (1983), tanmlanan fiktif tabakadaki eritlerin kalnlnn

() problemin geometrisine etkisini minimumda tutmak amacyla mmkn
olduunca ince olmas gerektiini ve dolgu yknn maksimum olduu
lokasyonlarda 75 100 mm alnmasn ve ek. 3.53(a)da da grld gibi ev
dibine kadar hafif bir eimle kalnl azaltp ev dibinde sfrlanmasn
nermektedir.
3.8.2. Ta Kolon ve Zeminin Kompozit Malzeme ile Tekili
Bu yaklamda ta kolon ve zemin kompozit birim hcre ierisinde tek bir
malzeme olarak temsil edilmektedir. yiletirmenin zeminin tamamnda alan
yerdeitirme oranna, gerilme dalm katsaysna ve/veya oturma azaltm
oranna bal olarak etkili olaca kabl ile ta kolon ve zeminin iyiletirme
ncesi dayanm parametrelerinin bu faktrler ile arlklar belirlenerek
kompozit malzeme parametreleri hesaplanmaktadr.
Alan Yerdeitirme Oran Yntemi
Heyelan iyiletirme amal olarak yaplan ta kolonlarda gerilme dalmnn
olumamasndan dolay kompozit malzemenin kayma direncinin
belirlenmesindeki ta kolon ile zemin malzemelerinin arlklar sadece alan
135
yerdeitirme oranna baldr. Buna gre, ta kolon malzemesinin
kohezyonsuz olduu varsaylarak kompozit malzemenin kohezyonu ( ),
kayma direnci as ( ) ve birim hacim arl ( ) Bant 3.58
3.60tan hesaplanabilmektedir.
= tan
= (1 )
(3.58)
(1 ) tan + tan
(
)
(3.59)
= (1 ) +
(3.60)
Burada; : zeminin kohezyonu / drenajsz kayma dayanm, : zeminin kayma

direnci as, : zeminin birim hacim arl, : ta kolon malzemesinin
kayma direnci as ve : ta kolonun birim hacim arldr.
Yk Oran Yntemi
Kirsch ve Kirsch (2010) ta kolon ile zemin arasnda gerilme dalmnn
modellenmesinde, sadece alan yerdeitirme oranna bal olarak kompozit
zemin parametrelerinin belirlenmesini konzervatif bir yaklam olarak
deerlendirmektedir. Bunun nedeni sz konusu yaklamn ta kolonlardaki
gerilme artnn kolon malzemesinin kayma direnci parametrelerindeki
deiimini dikkate almaydr.
Priebe (1995) iyiletirilmi zeminin kompozit malzeme parametrelerinin
belirlenmesi iin kolona etkiyen ykn birim hcreye etkiyen yke orann (,
Bant 3.61) kullanarak aadaki yntemi nermektedir.
=
Bant 3.6, 3.25 ve 3.61 kullanlarak Bant 3.62 elde edilmektedir.

136
(3.61)
1 +
=
=
[1 + ( 1) ]
(3.62)
Buna gre, ta kolon malzemesinin kohezyonsuz olduu varsaylarak kompozit

malzemenin kohezyonu ( ) ve kayma direnci as ( ) Bant 3.63 ve
3.64ten hesaplanabilmektedir.
= (1 )
1
= tan
(1 ) tan + tan
(
)
(3.63)
(3.64)
Dzeltilmi Yk Oran Yntemi

Priebe (1995) u tipi ta kolonun skabilirliini ve maksimum oturma azaltm
orannn ( ) modler orana ( ) eit olacan gz nnde
bulundurarak dzeltilmi oturma azaltm orannn hesaplanmas gerektiini
vurgulamtr. Aratrmacnn nerdii dzeltilmi oturma azaltm oran (1 )
Bant 3.65 3.71 kullanlarak hesaplanmaktadr.
1 = 1 +
( , ) =
0.5 + ( , )
[
1]
( , )
(1 2 )(1 )
1 2
2
1 2
(1 2 + )
+ ( )
1
( ) =
1
( )1
= 0.33 iin;
137
(3.65)
(3.66)
(3.67)
(3.68)
2
( )1 =
4 ( 2) + 5 1 4 ( 2) + 5
16 ( 1)
[
] +
(3.69)
2(4 1)
2
4 1
4 1
=
=
(1 sin )
(1 + sin )
(3.70)
(3.71)
Burada; : dzeltilmi alan yerdeitirme oran ve : ta kolon

malzemesinin aktif yanal toprak basnc katsaysdr.
Priebe (2003) dzeltilmi oturma azaltm orann (1 ) da kullanarak Bant 3.62
deki alan yer deitirme orann ihmal ederek denklemin basitletirilebileceini
ve yerine dzeltilmi oturma azaltm oranna gre Bant 3.72den modifiye
yk orannn (1 ) hesaplanabileceini belirtmitir.
1 =
1 1
1
(3.72)
Kirsch ve Sondermann (2003) sadece yk katsaysna bal olarak kompozit

malzeme parametrelerini belirlemenin, zemin birim hacim arlnn da
gerilme dalmndan etkilenmesinden dolay tasarm gvensiz tarafta
brakabileceini ifade etmilerdir. Buna bal olarak aratrmaclar, kompozit
malzeme parametrelerinin alan yerdeitirme ve dzeltilmi yk oran
yntemlerinden hesaplananlarn ortalamas olarak alnmasn nermilerdir.
Priebe (2003) kompozit malzeme parametrelerinin modifiye yk orannn;
derinlie bal olarak iyiletirilmi zemin tabakasnn zerindeki (dolgu
stnden, iyiletirmenin yapld tabakann stne kadar) efektif arln,
, parametrenin hesapland iyiletirilmi tabaka biriminin olduu
derinlikteki (dolgu stnden, hesaplanan birimin altna kadar) efektif arla,
, oran ile azaltlmas gerektiini belirtmitir. Buna gre, u tipi ta kolonlarn
skabilirlii dikkate alnarak ve modifiye yk oranna derinlik dzeltmesi
uygulanarak dzeltilmi yk oran (1 ) Bant 3.73ten hesaplanabilmektedir.
138
1 = + (1 )
(3.73)
Dzeltilmi yk orann kullanarak kompozit malzemenin kohezyonu ( ) ve

kayma direnci as ( ) Bant 3.74 ve 3.75ten hesaplanabilmektedir.
= (1 1 )
= tan1 (
(1 1 ) tan + 1 tan
)
(3.74)
(3.75)
Kirsch ve Kirsch (2010), Bant 3.74 ten hesaplanan kompozit malzemenin

kohezyonunun alan yerdeitirme oran ynteminden hesaplanana gre daha
kk olduunu ve gvenli tarafta kaldn ifade etmitir.
3.9. Geotekstil Klfl Ta Kolonlar
Kolonlara yeterli yanal destei veremeyen organik ierikli ok yumuak
zeminlerde kolonlar bir geotekstil klf ierisinde imal edilmektedir. Bu tr klfl
kolonlar hem zemin iyiletirme, hem de tayc elemanlar olarak fonksiyon
grmektedirler. Bu kolonlarn tayc bir tabakaya kadar uzanmas zorunludur.
Bu teknik drenajsz kayma dayanm = 20 kN/m2 veya daha dk olan
zeminlerde uygulanabilmektedir. Klfl ta kolonlar yumuak deniz ve gl
kellerinde, nehir alvyonlarnda tayc elemanlar olarak kullanlmaktadr.
Kolon tekilinde ucu ak bir elik boru vibro eki kullanlarak yumuak kilde
istenilen derinlie indirilmektedir. Borunun ierisindeki zemin burgulu bir
sistemle boaltlp geotekstil klf boru iine yerletirilmekte ve krmata
doldurularak boru yukar ekilmektedir. Boru ekilirken aamal olarak
vibrasyon uygulanarak krmata dolgunun skmas salanmaktadr. Alternatif
olarak ek. 3.54 te gsterilen klepeli az kapal borular kullanlmaktadr.
139
Geotekstil Klfl Ta Kolonlar

Boru srm sonrasnda klfn boru ierisine yerletirilme aamas ek. 3.55te
gsterilmektedir.
ekil 3.54. Klepeli az kapal borular
ekil 3.55. Boru srm sonras klfn indirilme aamas
140

Sistemin ileyii ve yk transfer mekanizmas ek. 3.56 da gsterilmektedir.
Zemin yzeyine uygulanan niform dey gerilme, zemin ve kolonun rijitliine
bal olarak, zemin ve kolon tarafndan paylalmaktadr. Zemin yzeyine
yerletirilen yk transfer platformu kemerlenme etkisiyle kolon zerindeki
gerilmeleri arttrp yumuak zemindeki gerilmeyi azaltmaktadr. ekil 3.56 da
zemine etkiyen dey gerilme ; kolon zerindeki dey gerilme olarak
tanmlanmtr. Zemindeki yanal gerilme klfn yanal deformasyonlar snrlayc
etkisi nedeniyle azalmaktadr. Sonuta geotekstil klf ta kolon arayzeyinde
ve klf-yumuak zemin arayzeyinde yanal gerilmeleri olumakta, bu
gerilmeler arasndaki fark geotekstil klfta radyal ekme gerilmeleri ortaya
karmaktadr. Sistemin analitik zm Kempfert (2003) tarafndan
verilmektedir.
= +
2
Geotekstil halkasal
ekme kuvveti,
= +
Yumuak zemin
Kum kolon(sabit
hacimli)(dey dren)
ekil 3.56. Geotekstil klfl ta kolonlarda gerilme dalm (Kempfert, 2003)

Toplam 15 projede uygulanan klfl kolonlarn incelenmesi sonucu geotekstil
rijitliinin kolon davran ve oturma iyiletirme faktr zerindeki etkileri ek.
3.57 de gsterilmektedir (Kempfert, 2003). ekil 3.57 de deiik alan
yerdeitirme oranlar iin klfsz ta kolon uygulamalarndaki oturma iyileme
faktrleri ile geotekstil rijitliinin = 1000 2000 kN/m ve = 2000 3000
kN/m aralnda deitii durumlardaki iyileme faktrleri kyaslanmaktadr. Bu
141

ekilde geotekstil rijitliindeki artn kolon performansn nemli lde
arttrd aka grlmektedir.
10
Geotekstil klfl kolonlar
Klfsz kolonlar
Modellversuche
Krempe Projesi 2000
Sinzheim Projesi 2000
A115/A10 Projesi
Waltershof Projesi 1996
Baden Baden Projesi 1996
Botnia-Bahn Schweden Projesi 2001
A20 AS Neubranderburg Projesi 2001
DA-Enweiterng Hamburg Projesi 2002
Regrasyon
8
7
6
5
4
Gruber 1995
Greenwood/Kirsch 1984
Juan/Guermazi 1986
Munfakh 1964
Bergado 1994
Raju 1997
Reithel 1999
Regrasyon
Regrasyon
= 1000 2000kN/m
Regrasyon (klfsz)
= 0 kN/m
Regrasyon
= 2000 3000kN/m
3
2
1
12
16
20
24
28
32
36
40

ekil 3.57. Geotekstil klf ve geotekstil rijitliinin oturma iyileme faktrne
etkileri (Kempfert, 2003)
Ayadat ve Hanna (2005) yumuak killer ierisinde tekil edilen klfl ta
kolonlarn tayabilecei maksimum dey gerilme mertebesini belirlemek
amacyla Bant 3.76nn kullanlabileceini ifade etmektedir:
( ) = [0
+ 4 + ( 0 )]
(3.76)
Burada; ( ) : kolonun tayabilecei maksimum dey gerilme; : kolon
malzemesinin pasif gerilme katsays; 0

: kolon boyunca etkiyen ortalama
yanal efektif gerilme (0 = 0 ( + 2)); : kil zeminin efektif kohezyon

deeri; 0 : kilin skunetteki toprak basnc katsays; : zemin yzeyine
uygulanan niform dey gerilme; : kil zeminin birim arl; : kolon boyu;
: geotekstilin ekme dayanm; 0 : kolonun ykleme ncesi ap; :
geotekstilin kalnl ve : geotekstilin kolona verdii destei yanstan bir
gerilme azaltm faktrdr. Azaltm faktr () kolonun deformasyon
modlnn ( ) fonksiyonu olup Bant 3.77den hesaplanabilmektedir.
142

= 3.2 105 1.37
(3.77)
bantsndan hesaplanmaktadr. Burada; (kN/m2) deeri eksenli basn

deneyleri ile belirlenmektedir.
Murugesan ve Rajagopal (2010) eksenli deneysel verileri baz alarak
geotekstil klfl ta kolonlarla ilgili aada detaylar verilen tasarm kriterlerini
gelitirmitir. Bu yaklamda klfl kolon etrafndaki zeminin yanal destei ihmal
edilmi ve birim hcreye uygulanan dey gerilmenin tamamnn kolon
tarafndan tand varsaylmtr. Klfsz bir kolondaki dey gerilme Bant
3.78 den hesaplanmaktadr.
= (0
+ 4 )
(3.78)
Burada; : kolon malzemesinin pasif gerilme katsays; : kilin drenajsz
kayma dayanm; 0
: iki kolon ap derinlikte balangtaki radyal efektif
gerilmedir.
Kolonun stabilitesi iin gerekli olan ilave snrlayc yanal gerilme ise Bant
3.79 dan hesaplanmaktadr.
=
( )
(3.79)
Burada; : temel gerilmesidir. Bu ilave snrlayc gerilmenin geotekstilde

yarataca ekme gerilmesi ise apndaki bir kolon iin Bant 3.80 den
hesaplanmaktadr.
= 2
(3.80)
Eer kolon aksndaki dey birim deformasyon ise geotekstildeki halkasal

birim deformasyon ( ) Bant 3.81 den hesaplanmaktadr:
143
1 1
(3.81)
deeri ise kolon tepesindeki oturmann (kolon ile iyiletirilmi zemin

zerindeki temelin oturmas) olduu durum iin Bant 3.82den
hesaplanmaktadr.
= 4
(3.82)
Bu kriterlere gre ekme mukavemeti olan ve uzun dnemde birim

deformasyon mertebelerini amayacak bir geotekstil seilerek tasarm
sonlandrlmaktadr.
Normalize ekmekuvveti, ( )
Yukarda zetlenen kriterler kullanlarak gelitirilmi tasarm abaklarndan bir

tanesi ek. 3.58 de gsterilmektedir. Bu abaktan belli bir alan yerdeitirme
oran, kolon ap ve geotekstilin snrlayc gerilmesi ( ) deeri iin
geotekstilde aranan ekme dayanm elde edilebilecektir.
2.0
=30
1.8
1.6
=35
1.4
1.2
=40
1.0
=45
0.8
0.6
0.4
0.2
0.0
=25 kN/m
10
15
20
25
30
ekil 3.58. Geotekstil klfl ta kolon tasarm iin nerilen tasarm aba
(Murugesan ve Rajagopal, 2010)
144

3.10. Kaynaklar
Aboshi, H., Ichimoto, E., Enoki, M. ve Harada, K. (1979). The Compozer- a

Method to Improve the Characteristics of Soft Clays by Inclusion of Large
Diameter Sand Columns Proceedings of International Conference on Soil
Reinforcement: Reinforced Earth and Other Techniques, Paris Vol.1, syf.:
211 216.
Ambily, A. P. ve Gandhi, S. R. (2007). Behavior of Stone Columns Based on
Experimental and FEM Analysis ASCE, JGGE Vol. 133 No.4, syf.: 405 415.
ASTM C88-13 (2013). Standard Test Method for Soundness of Aggregates
by Use of Sodium Sulfate or Magnesium Sulfate American Society for
Testing and Materials, Philadelphia, ABD.
ASTM C131M-14 (2014). Standard Test Method for Resistance to
Degradation of Small-Size Coarse Aggregate by Abrasion and Impact in the
Los Angeles Machine American Society for Testing and Materials,
Philadelphia, ABD.
Ayadat, T. ve Hanna, A. M. (2005). Encapsulated Stone Columns as a Soil
Improvement Technique for Collapsing Soils Ground Improvement 9 (4):
137 147.
Bae, W. S., Shin, B. W., An, B. C. ve Kim, J. S. (2002). Behaviors of
Foundation System Improved with Stone Columns Proceedings of the
Twelfth International Offshore and Polar Engineering Conference 2002:
675 678
Balaam, N. P. (1978). Load-Settlement Behavior of Granular Piles Sydney
niversitesi ne sunulan doktora derecesi gerekliliklerini salayan Doktora
Tezi.
Balaam, N. P. ve Booker, N. P. (1981). Analysis of Rigid Rafts Supported
by Granular Piles Int. Journal of Numerical and Analytical Methods in
Geomechanics, Vol. 5(4): 379 403.
145
Kaynaklar
Barksdale, R. D. ve Bachus, R.C. (1983). Design and Construction of Stone
Columns US Federal Highway Administration, Report No: FHWA/RD83/026, National Technical Information Service, Virginia, ABD.
Barksdale, R. D. ve Goughnour, R. R. (1984). Settlement Performance of
stone Columns in the US, Proceedings of Int. Conference on In-Situ Soil
and Rock Reinforcement, Paris, syf.: 105 110.
Barksdale, R. D. ve Takefumi, T. (1990). Design, Construction and Testing
of Sand Compaction Piles Symposium on Deep Foundation Improvements:
Design, Construction and Testing, ASTM Publications, STP 1089, Las Vegas.
Barron, R. A. (1948). Consolidation of Fine Grained Soils by Wells
Transactions, ASCE, Vol.113, syf.: 718 754.
Baumann, V. ve Bauer, G. E. A. (1974). The Performance of Foundations
on Various Soils Stabilized by the Vibro-Compaction Method Canadian
Geotechnical Journal, Vol.11, syf.: 509 530.
Bell, A. L. (1915). The Lateral Pressure and Resistance of Clay and the
Supporting Power of Clay Foundations Proc. Inst. Civ. Eng., 199.
Bergado, D. T. ve Lam, F. L. (1987). Full Scale Load Test of Granular Piles
with Different Proportions of Gravel and Sand in the Soft Bangkok Clay
Soils and Foundations Journal, 27, 1: 86 93.
Bergado, D. T., Sim, S. H. ve Kalvade, S. (1987). Improvement of Soft
Bangkok Clay Using Granular Piles in Subsiding Environment Proc. 5th Intl.
Geotechnical Seminar on Case Histories in Soft Clays, Singapur, syf.: 219
226.
Bergado, D. T., Alfaro, M. C., Chai, J. C. ve Balasubramaiami, A. S. (1994).
Improvement Techniques of Soft Ground in Subsiding and Lowland
Environment Balkema, Rotterdam, syf.: 57 97.
Brown, R. E. (1977). Vibroflotation Compaction of Cohesionless Soils
Journal of Geotechnical Engineering, ASCE 103, GT12.
146

ekinmez, Z. (2014). Experimental Study on Stress Concentration Factors
in Single and Groups of End Bearing and Floating Stone Columns Orta
Dou Teknik niversitesi ne sunulan doktora derecesi gerekliliklerini
salayan Doktora Tezi, YK Tez No: 368953, Orta Dou Teknik niversitesi
naat Mhendislii Blm, Ankara, Trkiye, 222 syf.
Datye, K. R. (1982). Settlement and Bearing Capacity of Foundation
System Symposium on Recent Developments in Ground Improvement
Techniques, Bangkok, syf.: 85 103.
Datye, K. R. ve Nagaraju, S.S. (1975). Installation and Testing of Rammed
Stone Columns Proc. IGS Specialty Session, 5th. Asian Regional
Conference on SMFE, Bangalore, Hindistan, syf.: 101 104.
Degen, W. (1977). 56 m Deep Vibro-Compaction at German Lignite
Mining Area Proc. 3rd Intl. Conf. on Ground Inprovement Geosystems,
Londra.
Englehardt, K. ve Kirsch, K. (1977). Soil Improvement by Deep Vibration
Technique Proceedings of 5th Southeast Asian Conf. on Soil Engineering,
Bangkok.
EN 14371 (2004). Surface Active Agents. Determination of Foamability
and Degree of Foamability. Circulation Test Method British Standards.
EN 1097-2 (2010). Tests for Mechanical and Physical Properties of
Aggregates. Methods for the Determination of Resistance to
Fragmentation British Standards.
EN 13450 (2013). Aggregates for Railway Ballast British Standards.
Gibson, R. E. ve Anderson, W. F. (1961). In Situ Measurement of Soil
Properties with the Pressuremeter Civil Engineering and Public Works
Review, Vol. 56, No. 658 May, syf.: 615 618.
Greenwood, D. A. (1970). Mechanical Improvement of Soils below Ground
Surface Proceedings of the Conf. on Ground Engineering, Londra, ICE.
147
Kaynaklar
Goughnour, R. R. ve Bayuk, A. A. (1979a). A Field Study of Long Term
Settlements of Loads Supported by Stone Columns in Soft Ground
Proceedings of Int. Conf. on In-Situ Soil and Rock Reinforcement, Paris.
Goughnour, R. R. ve Bayuk, A. A. (1979b). Analysis of Stone Column-Soil
Matrix Interaction Under Vertical Load Proceedings of Int. Conf. on In-Situ
Soil and Rock Reinforcement, Paris.
Goughnour, R. R., Sung, J. T. ve Ramsey, J. S. (1991) Slide Correction by
Stone Columns Symposium on Deep Foundation Improvements: Design,
Construction, and Testing, Jan 25 1990. Las Vegas, NV, USA. Publ by ASTM,
Philadelphia, PA, USA, syf.: 131-147.
Grenwood, D. A. (1991). Load Tests on Stone Columns Deep Foundations
Improvements: Design, Construction and Testing, ASTM, STP 1089, syf.:
148 172, editrler: Esrig, M. I. ve Bachus, R. C.
Han, J. ve Ye, S. L. (2001). Simplified Method for Consolidation Rate of
Stone Column Reinforced Foundation Journal of Geotechnical and
Geoenvironmental Engineering, 127(7): 597 603.
Hughes, J. M. ve Withers, N. J. (1974). Reinforcing of Soft Cohesive Soils
with Stone Columns Ground Engineering, 7: 42 49.
Hughes, J. M. O., Withers, N. J. ve Greenwood, D. A. (1975). A Field Trial
of the Reinforcing Effect of a Stone Column in Soil Geotechnique, 25,1,
syf.: 31 44.
Kaya, M. (2004). A study on the Stress-Strain Behavior of Railroad Balast
Material by Use of Parallel Gradation Technique Orta Dou Teknik
Tezi, Orta Dou Teknik niversitesi naat Mhendislii Blm, Ankara,
Trkiye.
Keller Grubu (2015). www.kellerasia.com.
Kempfert, H. G. (2003). Ground Improvement Methods with Special
Emphasis on Column-Type Techniques Workshop on Geotechnics of Soft
Soils: Theory and Practice, 2003 VGE.
148

Kirsch, F. ve Sondermann, W. (2003) Field Measurements and Numerical
Analysis of the Stress Distribution below Stone Column Supported
Embankments and their Stability International Workshop on Geotechnics
of Soft Soils-Theory and Practice, Vermeer, Schweiger, editrler: Karstunen
& Cudny, 2003 VGE.
Kirsch, F. (2004). Experimentelle und Numerische Untersuchungen zum
Tragvelhalten von Rttelstop Dissertation Technische Universitat CaroloWilhelmina zu Brounschweig.
Methods Spon Press, an imprint of Taylor and Francis, 198 syf.
Kitazume, M. (2005). The Sand Compaction Pile Method A.A. Balkema
Publishers, Singapur, 232 syf.
Kuruolu, . (2008). A New Approach to Estimate Settlements under
Footings on Rammed Aggregate Pier Groups Orta Dou Teknik
Tezi, Orta Dou Teknik niversitesi naat Mhendislii Blm, Ankara,
Trkiye.
Kuruolu, ., Horoz, A. ve Erol, O. (2013). Settlements under Footings on
Rammed Aggregate Piers Proceedings of the 18th International
Conference on Soil Mechanics and Geotechnical Engineering, Paris, syf.:
3455 3458.
Lawton, E. C. ve Fox, N. S. (1994). Settlement of Structures Supported on
Marginal or Inadequate Soils Stiffened with Short Aggregate Piers
Vertical and Horizontal Deformations of Foundations and Embankments,
Proceedings of Settlement1994, Texas, ASCE Geotechnical Special
Publication No.40, syf.: 244 257.
Lawton, E. C., Fox, N. S. ve Handy, R. L. (1994). Control of Settlement and
Uplift of Structures Using Short Aggregate Piers In-Situ Deep Soil
Improvement, ASCE Geotechnical Special Publication No.45.
149
Kaynaklar
Madhav, M. R. ve Vitkar, P. P. (1978). Strip Footing on Weak Clay
Stabilized with a Granular Trench or Pile Canadian Geotechnical Journal,
Vol.5, Nr.2.
Madhav, M. R., Iyengar, N. G. R., Vitkar, R. P. ve Nandia, A. (1979).
Increased Bearing Capacity and Reduced Settlements due to Inclusions in
Soil Proceedings of Intl. Conf. on Soil Reinforcement: Reinforced Earth and
Other Techniques, Vol.2, Paris, syf.: 329 333.
Matsuo, M., Kuroda, K. ve Ibuki , N. (1971). Characteristics of Stress
Distribution in Composite Ground Proc. of Kansai Regional Conference of
the Japan Society of Civil Engineering, III, syf.: 31.
Mitchell, J. K. (1981). Soil Improvement- State-of the Art Report
Proceedings of the 10th Int. Conf. on SMFE, Stockholm, Vol.4, syf.:509
565
Murugesan, S. ve Rajagopal, K. (2010). Studies on the Behavior of Single
and Group of Goesynthetic Encased Stone Columns J. Geotech.
Geoenviron. Eng. ASCE 136(1): 129 139.
NAVFAC DM 7-1 (1986). Soil Mechanics Design Manual Naval Facilities
Engineering Comman, Virginia, ABD.
zkeskin, A. (2004). Settlement reduction and stress concentration
factors in rammed aggregate piers from full scale load tests Orta Dou
Teknik niversitesi ne sunulan doktora derecesi gerekliliklerini salayan
Doktora Tezi, Orta Dou Teknik niversitesi naat Mhendislii Blm,
Ankara, Trkiye.
Pham, H. T. V. ve White, D. J. (2007). Support Mechanism of Rammed
Aggregate Piers. II:Numerical Analyses ASCE , JGGE Vol.133. No:12, syf.:
1512 1521.
Priebe, H. (1988). Zur Abschtzung des Setzungsverhaltens eines durch
Stopfverdichtung verbesserten Baugrundes Die Bautechnik 65, H.1.
150

Priebe, H. (1990). Vibro Replacement- Design Criteria and Quality
Control Symposium on Deep Foundation Improvements: Design,
Construction and Testing, ASTM Publications, STP 1089, Las Vegas.
Priebe, H. (1993). Design Criteria for Ground Improvement by Stone
Columns Proceedings of 4th National Conference on Ground
Improvement, Lahore.
Priebe, H. (1995). The design of Vibro Replacement Journal of Ground
Engineering, Vol.28, No.10.
Priebe, H. (2003). Zur Bemessung von Stopfverdichtungen - Anwendung
des Verfahrens bei Extrem Weichen Bden Beischwimmenden Grndungen
und Beim Nachweis der Sicherheit Gegen Gelnde- oder Bschungsbruch
Bautechnik 80, syf.: 380 384.
Sentez-Geopier Foundatios Grubu (2015). Sentez-Geopier Foundations
Katalou.
Sowers, G. F. (1979). Introductory Soil Mechanics and Foundations:
Geotechnical Engineering MacMillan Publishing Co., Inc., New York.
Stark, T. D. ve Yacyshyn, B. M. (1991). Specifications for Constructing and
Load Testing Stone Columns in Clays Deep Foundations Improvements:
Design, Construction and Testing, ASTM, STP 1089, syf.: 73 84, editrler:
Esrig, M. I. ve Bachus, R. C.
Tekin, M. (2005). Model Study on Settlement Behavior of Granular
Columns under Compression Loading Orta Dou Teknik niversitesi ne
sunulan doktora derecesi gerekliliklerini salayan Doktora Tezi, Orta Dou
Teknik niversitesi naat Mhendislii Blm, Ankara, Trkiye, 223 syf.
Thornburn, S. (1975). Building Structures Supported by Stabilized Ground
Geotechnique, Vol:25 No:1, syf.: 83 94.
Van Impe, W. F. ve De Beer, E. (1983). Improvement of Settlement
Behavior of Soft Layers by Means of Stone Columns Proceedings of 8th
ECSMFE, Helsinki.
151
Kaynaklar
Vautrain, J. (1977). Muren Terre Armee Sur Colonnes Ballastees
Proceedings of Int. Symposium on Soft Clay, Bangkok.
Vesic, A. S. (1972). Expansion of Cavities in Infinite Soil Mass Journal of
Soil Mechanics and Foundations Division, ASCE, Vol.98, No. SMF3.
152

Kitap Stone

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Kitap Stone

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

VBRO SIKITIRMA ve TA KOLONLAR

A. O. EROL | Z. EKNMEZ BAYRAM | . KURUOLU

VBRO ZEMN YLETRME YNTEMLER

Prof. Dr. A. Orhan EROL

Dr. Zeynep EKNMEZ BAYRAM

Dr. zgr KURUOLU

Yksel Proje Uluslararas A..

2. GRANLER ZEMNLERDE VBRO-KOMPAKSYON YNTEM

3. KOHEZYONLU ZEMNLERDE VBRO YERDETRME YNTEM:

3.6.4.1.1. Gbeklenme Tipi Yenilmeler iin Tama Gc

Vibratrler kullanlarak yaplan zemin iyiletirme uygulamalar 70 yl

: tek bir kolonun etki alan / birim hcre alan

: iyiletirme sonras bal younluk

: gerilme dalm katsays

Vibratrl Sistemlerle Zemin yiletirme Yntemleri

VBRATRL SSTEMLERLE ZEMN YLETRME YNTEMLER

Kohezyonsuz Zeminlerde: Vibro-sktrma (vibro-kompaksiyon)

Bu iki sistemde zemin iyiletirme mekanizmas ve tasarm kriterleri birbirinden

0.002 0.006 0.02 0.06

Dane boyutu (mm)

ekil 1.1. Vibro-sktrma ve vibro-yerdeitirme yntemlerinin

Vibratrl Sistemlerle Zemin yiletirme Yntemleri

tama gcndeki ve kayma dayanmndaki art,

Vibro-Yerdeitirme (Ta Kolon)

Vibratrl Sistemlerle Zemin yiletirme Yntemleri

Vibratrler (Titreimli Deliciler)

Vibratrl Sistemlerle Zemin yiletirme Yntemleri

ASCE (1968). Special Conference on Placement and Improvement of Soils

Granler Zeminlerde Vibro-Kompaksiyon Yntemi

GRANLER ZEMNLERDE VBRO-KOMPAKSYON YNTEM

2.1. Vibratrlerin zellikleri

ekil 2.1. Vibratr kesiti (Kirsch ve Kirsch, 2010)

Granler Zeminlerde Vibro-Kompaksiyon Yntemi

ekil 2.2. Vibro-kompaksiyon prensibi ve yatay dzlemde vibratr ivmesinin

Tablo 2.1. Uygulamada kullanlan vibratrlerin zellikleri (Kirsch ve Kirsch, 2010)

ap (mm) Arlk (kg) G (kW)

Granler Zeminlerde Vibro-Kompaksiyon Yntemi

ekil 2.4. Kanatl vibratrler (Massarcsh ve Fellenius, 2005)

Granler Zeminlerde Vibro-Kompaksiyon Yntemi

ekil 2.5. MRC tipi esnek vibratrler (Massarcsh ve Fellenius, 2005)

ekil 2.6. Vibro-sktrma ileminde zemin iyiletirme mekanizmas

Vibro-Sktrma ile yiletirme Teknii

Granler Zeminlerde Vibro-Kompaksiyon Yntemi

Zemin birim hacim arl

Granler Zeminlerde Vibro-Kompaksiyon Yntemi

Granler Zeminlerde Vibro-Kompaksiyon Yntemi

Vibro-Sktrma Uygulanabilir Zeminler

Granler Zeminlerde Vibro-Kompaksiyon Yntemi

Dane boyutu (mm)

ekil 2.9. Vibro-sktrma yntemi iin uygun zemin gradasyonlar

Vibro-Sktrma Uygulanabilir Zeminler

50: Zemin danelerinin %50 sinin kk olduu dane ap

CPT u direnci, (MN/m )

ekil 2.10. CPT u direncine bal olarak zeminlerin sktrabilirlii

Granler Zeminlerde Vibro-Kompaksiyon Yntemi

2.5. Vibro-Sktrma Tasarm Yntemi

Deformasyon modl deerinin ykseltilerek statik, zellikle de

Kohezyonsuz zeminlerde iyiletirme zeminin ierisine beslenen krmata veya

Vibro-Sktrma Tasarm Yntemi

Bal younluk, (%)

SPT (darbe/30 cm)

Granler Zeminlerde Vibro-Kompaksiyon Yntemi

Uygulama sonras CPT