Professional Documents
Culture Documents
APOLE
END S
11111111111111111111111111111111111111111111111111
482703
Ex.ll IPM UPM..CE
o.
GRAM i\. T I C A
LATIN A
St
do
c:a.,J,,..,j,,~'IJ~. .
~.e:ir
tlnliJrul
Jo latim.
......
ly
ISBN: 85-02-00307-0
99-0599
CDD-475
fndlce para catlogo sistemtico:
475
TRABALHOS
DO
Prof. NAPOLEO MENDES DE ALMEIDA
GRAMTICA
QUESTIONRIOS
.,
EXERCCIOS
'
PROVRBIOS, SENTENAS E ANEXIS
EXCERTOS DE VRIOS AUTORES:
PUBLLIO SIRO
EUTRPIO
.
VALRIO MXIMO
CSAR
CCERO
FEDRO
VIRGLIO.
HORCIO
OVDIO
(\1.
tt.ltPRESSO E ACABAMENTO
B.artira G~fica e Editora Ltda.
Editor~
Sara1va
'
9291
edi~ ~~'tfoo
Revendedores Autorizados
Fortaleza: (0''85) 23&-2323123&-1331
Rio Branco: (0''68) 224-ooo:ll224~4.0798
411
lrv; .D" )
-- _ 77-iiii!fl5T1
Aracaju: (0"79) 211-82661213-773&'211-6981 Goinia: (0"62) 225-28821212-2806/224-3016
Bauru: (0"14) 3234-5643r.!234-7401
29!!
5 tiragem -
2005
(\-Editor~
Y-4.. Sara1va
NDICE GERAL
Pg.
pargrafo
+ mais (indica reunio)
= igual a, o mesmo que
abl. - ablativo
ac. - acusativo
adj. - adjetivo
adv. _. advrbio
r.- rabe
cf. - confira
conj. - conjuno, conjugao
dat. - dativo
dir. - direto
ex. - exemplo; exercicio .
exs. - exemplos; exerccios
exc. - exceo
excs. - excees
f. - feminino
fr. - francs
fut. - futuro
gen. - genitivo
gr.- grego
imp. - imperfeito
in fine - na pa.rte final
ind. - indicativo; indireto
L. - lio
lat.- latim
m. - masculino
-
n. - neutro ou nota
nom. - nominativo
obj. - objeto
obs. - observao
obss. - observaes
p.- pessoa
part. - particpio
p. ex. - por exemplo
perf. - perfeito
pl. - plural
port. - portugus
pref. - prefixo
prep. - preposio
pres. - presente
pret. - pretrito
pron. - pronuncie
q.- que
r ar. - raramente
sing. - singular
ss. - seguintes
suf. - sufixo
V.- Veja(*)
v.- verbo
v. intr. - verbo intransitivo
v. pron. - verbo pronominal
v. tr. - verbo transitivo
voe. - vocativo
IlAo
IlAo
UO
IlAo
IlAo
IlAo
IlAo
UO
IlAo
IlAo
IlAo
IlAo
IlAo
IlAo
IlAo
IlAo
O
O
IlAo
IlAo
O
IlAo
IlAo
O
IlAo
O
O
O
O
IlAo
O
IlAo
IlAo
O
IlAo
39~ edio.
O
AO
O
O
LiO
O
O
O
,\0
O
O
O
O
O
(*)
lJO
O
1 - Nominativo ............................................................................... ..
2 - Vocativo e Genitivo ...................................................................... .
3 - Dativo ...................................................................................... .
4 - Ablativo e Acusativo ..................................................................... .
5- Flexo ....................................................................................... .
6 - Pronncia e Acentuao ..................................... ~ ... : ....................... .
7 - 1~ Declinao .............................................................. : .............. .
8 - Normas para a Traduo - Exercidos 1 e 2 ......................................... ..
9 - 1~ Conjugao Ativa (Noes) - Exercidos 3 e 4 ................................... ..
10 - Ouuas Normas de Traduo - Exercicios 5 e 6 ..................................... ..
11 - 2 ~ Declinao ............................................................................. .
12 - 2~ Declinao (Algumas observaes)- Exerccios 7 e 8 .'.................... , .... .
13 - Bonus, Bona, Bonum -Exercidos 9 e 10 ........................................... ..
14 - Sum - Predicativo - Exercicios 11 e 12 ............................................ ..
15 - Nomes em er e Ouuos da 2 ~ Declinao -Exerccios 13 e 14 .................... .
16- Voz Passiva- Agente da Passiva- Exercido 15 .................................... .
17- 1~ Conjugao Passiva (Noes)- Exerccio 16 .................................... ..
18 - 3 ~ Declinao - Exercicios 17 e 18 .................................................... .
19 -Nomes em ter- Imparisslabos em S- Exerccios 19 e 20 ...................... ..
20 - Neuuos da 3~ Declinao - Exercidos 21 e 22 ..................................... ..
,!l -Algumas Particularidades da 3~ Declinao- Exercicios 23 e 24 ................ .
22 - 4~ Declinao -Exercidos 25 e 26 ................................................... ..
23 - 5~ Declinao- Exercidos 27 e 28 .................................................... .
24- Recordao, Ouuas Particularidades e Estudo Comparativo das DeclinaesExerccios 29 e 30 .......................................................................... .
25 -Declinao dos Adjetivos- Exercidos 31 e 32 ...................................... .
26 - Adjetivos da 2~ Classe- Exercicios 33 e 34 .......................................... .
27 - Grau dos Adjetivos ...................................................................... ..
28 - Comparativo e Superlativo - Particularidades ...................................... .
29- Sintaxe do Comparativo e do Superlativo- Exercido 35 e 36 ................... ..
30- Numerais Cardinais- Exercidos 37 e 38 ............................................. .
31 -Numerais Ordinais- Exercidos 39 e 40 ............................................. ..
32 - i~ Conjugao Ativa e Passiva (Noes)- Aposto- Exercicios 41 e 42 ....... ..
33- Principais Formas Pronominais- Exercidos 43 e 44 .............................. ..
34 - 3 ~ Conjugao Ativa e Passiva (Noes) - Exercicios 4 5 e 46 ..................... .
35 -Principais Advrbios e Preposies- Exercidos 47 e 48 .......................... ..
36 - 4 ~ Conjugao Ativa e Passiva (Noes) - Exerccios 49 e 50 ...................... .
37 -Principais Conjunes e Interjeies- Exercidos 51 e 52 ......................... .
38- Pronomes Possessivos- Exerccios 53 e 54 .......................................... ..
39 - Pronomes Demonsuativos- Exercicios 55 e 56 ........................ .......... ..
40 - Pronomes Relativos - Exercicios 57 e 58 ............................................. .
41 - Pronomes Interrogativos - Exercicios 59 e 60 ...................................... ..
42 -Pronomes Indefinidos- Exercidos 61 e 62 ......................................... ..
43 - Pronomes Correlativos- Exercidos 63 e 64 ......................................... ..
44 - Numerais Multiplicativos e Disuibutivos -Exercidos 65 e 66 ................... .
45 - Nomes Gregos - Exercidos 67 e 68 .................................................. ..
46 - Particularidades e Irregularidades de Flexo .......................................... .
47- Noes Diversas- Exercidos 69 e 70 ... : ............................................ ..
48 -Verbos: Que Conjugar? ............................................................... ..
49- Verbos: Como Decorar um Verbo? .............. , .................. : ................. ..
50 - Curiosidades e Cuidados de Conjugao ...... , .................. :.. ................. .
51 - 1~ e 2~ Conjugao Ativa- Exercidos 71 e 72 ......................... ' ........... ..
52- 3~ e 4~ Conjugao Ativa- Exerccios 73 e 74 ...................................... .
7
13
16
18
23
25
28
31
34
37
41
44
46
49
53
56
59
61
65
69
72
77
81
85
89
94
98
105
108
114
120
127
130
135
139
142
149
154
158
161
166
173
177
183.
186
190
194
197
203
208
212
216
222
Pg.
Sum ......................................................................................... .
54- Compostos de Sum- Exerccios 75 e 76 .............................................
55 -Particularidades de Conjugao da Voz Ativa ....................................... .
56- Principais Verbos Ativos ................................................................. .
57 - Outras Particularidades da Conjugao Ativa- Exerccios 77 e 78 .............. .
58 - Sujeito Acusativo -Exerccios 79 e 80 ............................................... ..
59 - Outras Particularidades da Orao Ativa - Exerccios 81 e 82 .................... .
60- Como Conjugar um Verbo na Passiva?- 1~ Conjugao ......................... .
61 - 2~ Conjugao Passiva- Exerccios 83 e 84 .......................................... .
62 - 3~ Conjugao Passiva- Exerccios 85 e 86 .......................................... .
63 - 4~ Conjugao Passiva- Exerccios 87 e 88 ......................................... ..
64 - Particularidades Sintticas da Orao Passiva - Exerccios 89 e 90 ............... .
65 -Verbos Depoentes (Conjugao) ....................................................... .
66- Vrios Verbos Depoentes (Tempos primitivos)- Exerccios 91 e 92 ............. .
67 - Verbos Semidepoentes -Exerccios 93 e 94 ........................................ ..
68- Verbos Irregulares- Exerccios 95 e 96 .............................................. ..
69 - Outros Verbos Irregulares- Exerccios 97 e 98 (Publlio Siro) .................... .
70- Mais Verbos Irregulares- Exerccio 99- Publlio Siro ............................
71 - ltimPs Verbos Irregulares - Exerccio 100 ......................................... .
72- Verbos Defectivos- Exerccios 101 e 102 ........................................... ..
73 -Verbos Impessoais- Exerccios 103 e 104 ............................................ .
74- Composio- Exerccio 105 (Publlio Siro) ......................................... .
75- Derivao- Provrbios, Sentenas e Anexins (Anlise) ........................... .
76- Curiosidades (Anlise) ................................................................... .
77 - Consecutio Temp"6rum -Estilo Epistolar- Exerccios 106 e 107 ............... .
78 - Discurso Indireto -Exerccios 108 e 109 ............................................. .
79 - Ut- Ne (Verbos de desejo, verba timendi, oraes finais)- Exerccios 110 e
111 (Csar) ................................................................................. .
LlXo 80- Consecutivas- Exerccio 112 (Csar) ................................................ ..
Lio 81 -Causais- Exerccio 113 (Csar) ....................................................... ..
LIO 82- Condicionais~ Exerccio 114 (Csar) ................................................ ..
LIO 83 - Concessivas - Ccero .................................................................... .
LIO 84 - Conforrnativas - Proporcionais - Comparativas - Ccero ...................... .
LIO 85 - Temporais - acero ..................................................................... .
Lio 86 - Relativas - Ckero ........................................................................ .
Lio 87 - Interrogativas - Resposta - Ccero .................................................. ..
LIO 88 - Ne - Quominus- Quin (Verba impediendi, obstandi, prohibendi, dubitandi, omittendi)- acero .................................................................. .
Lio 89 - Aut- Vel (ve)- Sive (seu)- Ccero ................................................ .
LIO 90 - Et, Que- Atque, Ac- Nec, Neque- Neve, Neu- Ccero ................... .
LIO 91 -Adversativas- Ccero ................................................................... .
LIO 92 - Dativo de Interesse- Fedro ............................................. .............. ..
LlXo 93- Duplo dativo- Fedro ''
Lio 94 - Duplo acusativo - Fedro .............................................................. ..
Lio 95 - Quantidade - Virglio .................................................................. .
Lio 96 - Quantidade.- Virglio .................................................................. .
Lio 97 - Mtrica - Virglio ............................... ......................................... .
Lio 98 - Mtrica - Virglio ........................................................................ .
Lio 99 - Calendrio - Horcio ................................................................... .
Lio 100 - Moedas- Pesos- Medidas- Horcio ............................................. ..
LIO 101 - Adjuntos Adverbiais - Ovdio .. ' ................................................... ..
LlXo 102 - Outros Adverbiais e Complementos Nominais - Ovdio ......................... .
LIO 103 - Outros Complementos Nominais - Ovdio .......................... : .............. .
~o 104 _:__ Hymnus Brasiliensis, Eutrpio, V. Mximo .......................................... .
ICE AI.FABtrlCO E ANATICO .......... : ..................................................... .
REFE~OAS ........................................................... .
LIO
LIO
LIO
Lio
LIO
LIO
LIO
LIO
LlXo
LlXo
LIO
Lio
LIO
Lio
LIO
LIO
LlXo
Lio
LIO
LIO
LIO
LIO
LlXO
LIO
LIO
LIO
LIO
53 -
230
233
237
241
246
251
256
260
264
268
PREFCIO
A VERDADEIRA IMPORTNCIA DO LATIM
274
277
283
287
293
295
302
306
309
313
318
323
328
332
335
341
346
353
357
362
368
374
379
387
391
398
403
407
413
417
422
424
428
434
440
447
451
459
463
471
478
483
497
531
- Sete anos.
Quantos anos?
O hbito da anlise, o esprito de observallo, a educallo do raciocnio dificilmente podemos, pobres professores, conseguir de um estudante preocupado tllo s6
com mdias, com frias, com bolas, com revistas.
Muita gente h, alheia a assuntos de educallo, que se admira com ver o latim
pleiteado no curso secundrio, mal sabendo que ensinar nllo ditar e educar nllo
ensinar. ensinar dar independncia de pensamento ao aluno, fazendo com que de
per si progrida: o professor guia. educar incutir no estudante o esprito de anlise,
de observallo, de raciocnio, capacitando-o a ir alm da simples letra do texto, do
simples contedo de um livro, incentivando-o, animando-o. No fazer do estudante de
hoje o cidadilo de amanhll est o trabalho educacional do professor.
NlJo para ser falado que o latim deve ser estudado. Para aguar seu intelecto,
para tomar-se mais observador, para aperfeioar-se no poder de concentralJo de esprito, para obrigar-se a atenlJo, para desenvolver o esprito de anlise, para acostumarse a calma e a ponderalJo, qualidades imprescindveis ao homem de cincia, que o
aluno estuda esse Idioma.
"lo, lo, omnes adsunt - lndeed! We who teach Latin would do a /ar grater service to the cause tf we channeled pupi/interest toward the task o/ leaming Latin rather
than into such academic (sic) shenanigans as charlot racing (an event at the Albuquerque convention of Latin students). The intelligent 20th century teen-ager wi/1 work
hard at Latin when he ls shown some of the many genuine values in such study. We
need not a/ways entertain him with superficialities" (Fred Moore, Chairman, Language
Department, Riverside High School, Painesvi/le, Ohio, USA).
10 - Com todos os erros de que estava eivado o programa de latim, o descalabro se tomou ainda maior quando se considera que uma portaria reduziu o nmero de
aulas semanais de trs para duas; modificaram o programa? Nilo; continuou o ~es
mo, com todas as Incongruncias, deficinci(JS e disparates.
Era de tal forma pedida a parte gramatical e tlJo poucas as horas de aula que niJo
havia possibilidade de traduzirem os alunos os auto~es exigidos a menos que desejasse
o professor provar aos seus discpulos ser o latim intraduzfvel.
Considere-se ainda que pessoas existiam a lecionar latim mais acanhadas de equilbrio mental do que de capacidade dld6tica, pessoas que, na primeira aula, isto diziam: "Eu sei que vocs niJo vllo aprender latim" - "Eu sou contra o latim"
"Eu sou cego", "Eu nao sei por que os meus alunos niJo aprendem", "Eu nlJo sei
ensinar" - que deveriam confessar aos alunos esses trues.
11 - PreocupaiJo nefasto para o ensino do latim a da traduiJo de autores latinos. Dar a alunos sem conhecimento de princpios essenciais do latim trechos para
traduzir dar-lhes pedradas, dar-lhes cacetadas. Nem Eutr6plo, nem Fedro, nem
Csar, nem Ccero previram portarias ministeriais; nem Ovdio, nem Vlrg~1io, nem Hor6clo escreveram latim para estudantes que nem sequer sabem o que agente da passiva, o que. ablativo absoluto, o que sujeito acusativo; nem Publnio Siro, nem Valria M6ximo escreveram latim para estudantes, quer meninos quer meninas, que nem
do idioma p6trio tm aulas de gram6tica, para meninos ou para meninas que nem sabem o que objeto direto, o que adjunto adverbial, o qiJe predicativo, o que
aposto.
Conseqncia dessa impossibilidade era darem certos professores lrrespons6vels
a tradulJo j6 pronta para que os alunos a decorassem, fato por si bastante para provar
ou a incompetncia do professor, ou o erro do programador, ou a conivncia de ambos no desbarato do ensino em nossa terra, na decadncia e no despautrio educacionais a que em nossa p6tria vimos assistindo.
12 - Com lacunas de toda a sorte, o latim tomou-se ainda mais antipatizado, seu
ensino passou a ser ainda mais dificultado com a introduiJo, mormente em estados
do Sul, e de maneira especial em S. Paulo, da pronncia reconstituda, galicamente
chamada pronncia "restaurada". Apedrejados e vergastados como se j6 nOo bastasse, nossos pirralhos passaram a ser torturados por ex-alunos universit6rios que de faculdades de filosofia saam cientes de latim mas inscientes de did6tica, rapazes e moas
que, tiJo preocupados em mostrar sabena, passavam a ensinar a tal pronuncia e se
esqueciam de ensinar latim.
"Para n6s - siJo palavras do eminente educador, padre Augusto Magne - o que
interessa no latim sua literatura, sua virtude formadora do esprito. Desviar o estudo
do latim para a especia/izaiJo em questinculas de pronncia reconstituda desvirtuar aquela disciplina e tirar-lhe seu poder formador para recair no eruditismo balofo,
pretensioso e estril."
Por que niJo ensinam nas faculdades de letras de S. Paulo a pronunciar o portugus lusitana, se a pronncia de um idioma deve ser a dos seus c/6ssicos? Precisamente a est6 a exp/icaiJo da pronncia novidadeira do latim; quem a introduziu em
S. Paulo foi um professor lusitano que, achando mais f6cil ensinar o latim pela pronncia da Alemanha que pela de Portugal, impingiu-a aos aluns da faculdade, que
entiJo teimavam em pretender pass6-la adiante.
S niJo para falar latim que um estudante vai aprend-lo, muito menos deve
estud6-lo para o pronunciar mais a/emiJ que portuguesa, tirando do latim at a prpria utilidade para o vem6culo.
MTODO
13 - NIJo h6 professor de latim que deixe de lastimar a pobreza de conhecimentos do vem6culo em seus discpulos. Vendo na deficincia de conhecimento dos princpios fundamentais de an6/ise sint6tica do perodo portugus a causa principal desse
desajustamento que me pus a redigir este curso, mostrando ao aluno o que realmente dificulta o aprendizado do latim e fazendo com que, atravs de question6rios e de
exerccios muito graduados, demonstre conhecimento do essencial e suficientemente
necess6rio ao estudo desse idioma.
Como obrigar um aluno a decorar a conjugaiJo total de um verbo se ele niJo sabe
o que particpio presente, o que gerndio, o que supino? Como dar-lhe a voz
passiva se ele niJo sabe o que agente da passiva? De que ihe adianta saber muito bem
de cor o "qui, quae, quod", se niJo sabe analisar um relativo em frase portuguesa?
Asas de um p6ssaro, o latim e o portugus devem voar juntos: tal a minha convlclJo, tal a. minha preocupaiJo em todas estas 104 lies.
LIO
NOMINATIVO
Peo ao aluno a maxuna ateno para as
quatro primeiras lies. Quem no as estudar
convenientemente jamais poder compreender o
mecanismo do lati~.
1 -
1. 0 - o sujeito
2. 0
o vocativo
0
3. - o adjunto adnominal restritivo
4.0 - o objeto indireto
5.o - o adjunto adverbial
6.o - o objeto direto
SUJEITO
2 - Vamos ver o que vem a ser sujeito de uma orao: Sabemos ser
verbo toda a palavra que indica ao. Quem escreve, quem desenha, quem
pinta, quem anda, quem quebra, quem olha, quem abre, quem fecha pratica
aes diversas: ao de -escrever, ao de desenhar, ao de pintar etc., aes
expressas por palavras que se denominam verbos.
Ora, sabemos todos que impossvel uma ao sem caus .. , ~e uma xcara,
por exemplo, aparece quebrada, algum dever ter prticado a ao de quebrar: ou uma pessoa, ou um animal, ou uma coisa qualquer, como o vento,
quebrou a xcara. Pois bem, essa pessoa ou coisa que praticou a ao de
quebrar em gramtica chamada sujeito (ou agente) da ao verbal:
3 -
Suponha-se a orao "Pedro quebrou o disco". Para que se descubra o sujeito da, orao, bastante saber quem praticou a ao de quebrar,
isto , quem quebrou o disco, o que se consegue mediante uma pergunta em que
se coloque que ou quem antes do verbo:
14 (
UO
4)
-NOMINATIVO
Pedro.
UO
NOMINATIVO
( 7) 15
Pedro.
OUTROS EXEMPLOS:
QUESTIONAR!O
I
2
3
4
56 -
e)
necessria a moderao.
16 ( 8)
UAO 2- VOCATIVO
VOCATIVO
O segundo elemento que ns podemos enco'ntrar numa orao o
17
GEN TIVO
LIO 2
8 vocativo.
( 14)
.
.
2
3
QUESTIONRIO
1-
2 -
3 -
rao vem com h e ponto de admirao, ao passo que o ,6 que s vezes acom
panha o vocativo no deve vir com h.
4 -
5-
18 ( IS)
6 -
78 9 -
10 11 -
12 13 -
UAO 3 - DATIVO
a)
6)
c)
d)
e)
f)
UO 3 - DATIVO
( 19)
19
incompleta.
A pessoa ou coisa que se acrescenta ao verbo para lhe completar a
significao chama-se complemento ou pciente da ao verba!_.
LIO 3
DATIVO
Uma carta.
(") Uma palavra est grifada quando vem escrita com tipos diferentes .
20 ( 20)
U03
UO 3 -DATIVO
DATIVO
t8a
21
imediata
c) Se um amigo, vindo-nos ao encontro, disser: Eu dei mente perguntamos: Que que voc deu? Prova isso que o verbo dar, como
nos casos anteriores, , tambm, de predicao incompleta. O amigo nos
responder, por c;xemplo: Dei quinhentos cruzeiros.
Estar perfeitamente completa a predicao do verbo? No, porque
logo em seguida nos ocorre a pergunta:
"A quem deu voc quinhentos
cruzeiros?"
Conclumos da que o verbo dar de predicao duplamente incompleta,
pois exige no apenas um, mas dois complementos: um para especificar a
coisa dada, outro para determinar a pessoa a quem a coisa foi dada: Dei
quinhentos cruzeiros a Pedro.
Tais verbos so chamados transitivos direto-indiretos. Como transitivos
diretos, pedem um complemento direto; como transitivos indiretos, outro, indireto.
Exemplos de verbos transitivos direto-indiretos: conceder, levar, oferecer,
contar, relatar, dizer etc.
-
( 22)
obj. indir. / ~
--~
indir./l):;d-~
____..__
Dei um livro a
Joo
obj. indir.
Jl>oo4-~
'
Notas: I~ - As formas oblquas me. te. nos e vos servem, indiferentemente, tanto para objetos diretos, como para objetos indiretos, ou seja, podem scr complementos tanto de verbos transitivos diretos como dc verbos transitivos indiretos.
EXEMPLOS: "Eu lc amo" (objeto direto verbo transitivo direto) - "Eu ie obedeo"
(objeto indireto - verbo transitivo indireto) - "Ns l>O> amamos" (objeto ditdo - verbo
transitivo direto) - "Ns vo perdoamos" (objeto indireto - verbo tranoitivo indiret~.
As formas pronominais oblquas o e lhe da terceira pessoa no podem ser usadas indiferentemente; a forma oblqua o jamais poder funcionar como objeto indireto, e a forma
lhe jamais como direto. Comete erro gravssimo quem diz: "Eu lhe vi", porque o verbo
ver transitivo direto, e, portanto, o oblquo deve ser o. Da mesma forma, erra enormemente
quem diz: "Eu o obedeo", porque o verbo obedecer transitivo .indireto, e, portanto, o
oblquo deve ser lhe.
OBJETOS
Direto
(compl. de verbo trans. direto)
StNCULAR
PLURAL
._
Indireto
( compl. de verbo trans. indireto)
me
te
se, o
StNCULAR
nos
vos
se, os
PLURAL
{
{
=e ~
se, Ih
vos
~.
se, e .
nos
22
( 23)
UO 3 -
UO 4 - ABlATIVO- ACUSATIVO
DATIVO
2~ - Vimos na letra d do 19 que os verbos de ligao se completam com o predicativo amais objeto). Acrescentemos agora: Pode apatecer com tais verbos, alm do predicativo, que exigido pelo verbo para que tenha sentido completo, uma palavra que determine ou complete o predicativo, ou seja, uma palavra
que manifeste relao 41e prejuzo ou benefcio (interesse), proxi~idade, semelhana etc.: "Pedro bom para o pai" -"''Ele favorvel a mim" - "Isso no parece bom para o povo". Substituindo esse complementCYjlelo correspondente pronome oblquo, temos: "Pedro lhe bom"- "Ele me favorvel"- ''Isso no lhe parece bom".
Essa espcie de objeto indireto (que iremos estudar na L. 92) vai em latim para o dativo,
chamado dativo de interesse; pode s vezes equivaler a possessivo ("No me aperte o brao" - no
aperte meu brao), mas isso no significa que o possamos analisar como adjunto adnominal
: de brao. Em "No me deixe de cumprimentar sua professora", "No me entre com os ps
--~sujos", o me no ~odifica nada; o melhor analisar em portugus ~om a terminologia latina
, "dativo d~&tteresse .
23 - Assim como o objeto indireto em portugus vem geralmente antecedido da preposio ou para, o dativo latino deve ser traduzido em portugus
com essas prepos1oes. Por outras palavras (preste ateno o aluno): Se para
traduzir o objeto indireto "para Joo" emprega:se em latim o dativo, sinal
de que esse nome, se em latim estiver no dativo, dever ser traduzido com a
preposio a ou para, ficando "a Joo" ou "para Joo".
QUADRO SINTICO DA
predicao completa -
PR~SENTE
LIO
predicao incompleta
predicao duplamente
incompleta
13 -
1415 16 -
I 3 -
4-
5 6 7 8 9 -
lO li -
12 -
23
Reclija duas oraes em que haja objeto indireto com a prepos1ao a e duas com
a preposio para. (No empregue os verbos ir, vir nem nenhum outro que indique
movimento).
.
O objeto indireto portugus para que caso vai em latim?
O dativo latino como se traduz em portugus?
Diga para que caso devem ir as palavras grifadas das seguintes oraes:
a) O sol fornece luz a todos.
b) O co do vizinho desobedeceu-me.
c) Dei-lhe peras em quantidade.
J) Meninos, perdoai aos inimigos.
e) Maria e seu irmo no nos deram o prazer de visitar-nos.
LIO 4
ABLATIVO
24 - J v1mos o que vem a ser adjunto adnominal restntlvo; vimos tambm o que vem a ser complemento de verbo (objeto direto, objeto indireto,
predicativo). Vejamos agora o que vem a ser adjunto adverbial.
TEMPO -
QUESTIONARIO
2-
( 26)
------------------------------------------------------
Mooo -
CoMPANHIA -
24
LIO 4 -
( Zi)
1\BL\TIVO -
LIO 5 -
1\CUS/\TlVO
------~ -------
ACUSATIVO
29
eo
acusativo.
30
Vimos na lio 3 o que objeto direto; pois bem, o objeto direto
traduz-se em l!ltim pelo acusativo.
Quadro dos casos e respectivas funes
NoMINATIVO
sujeito.
VocATivo
apelo -
CENJTIVO
DATIVO
objeto indireto -
ABLATIVO
AcusATIVO
objeto direto -
DE
A ou PARA
POR
SEM PREPOSIO
QUESTIONAR! O
I :..._
23 45-
------
( 34) 25
-----------------------
Fl..EXO
9 -
Quando uma palavra, em portugus, exerce funo de objeto direto, para que caso
deve ir em latim?
Jl) - Diga que funo exercem as palavras grifadas das seguintes oraes, e, a seguu,
para que caso devem ir no latim: (I)
a) Estvamos conversando na sala, quando vimos, pelo huraco da fechadua do
quarto fronteirio, um ladro que, tendo fugido da priso, dirigiu-se a nossa casa
com o intuito de roubar nossas coisas.
b) Orfea arrastou com o seu canto as florestas e as pedras.
c) Vivendo com economia, Pedro e Paulo podem enviar dinheiro para seus pais.
J) Fugiu por descuido do guarda.
e) Pedro feriu o irmo com uma pedra.
f) Os homens livres do humanidade conforto e satisfao.
g) Os governos discricionrios nenhuma garantia oferecem ao cidado.
h) No conquisto simpatia com promessas mas com fatos.
LIO 5
FLEXO
31 - Afinal, que vem a ser flexo ;l - - Flexo a propriedade que
tm certas classes de palavras {a dos substantivos, a dos adjetivos, a dos pronomes e a dos verbos} de sofrer alterao na parte final, isto , na ltima
slaba.
Quando se diz que uma palavra varivel, entende-se que a palavra
tem terminaes diferentes; quando se diz que uma palavra invarivel, entende-se que no sofre nenhuma alterao.
.
32 - Nas palavras variveis d-se o nome desinncia parte final flexvel. Podemos definir: Desinncia a parte final varivel de uma palavra,
atravs da qual indicada a relao gramatical entre essa e outras palavras.
D-se o nome tema, ou radical, parte que resta da palavra '' tirando-se a
desinncia.
Na palavra estudioso a desinncia o "o" final, porque pode ser mudado
para a {estudios-a}, para os {estudios-os}, para as: estudios-as. O restante
- estudios - vem a ser o tema (ou radical).
Compare-se a desinncia com a ponta de uma lapiseira: as pontas podem
ser trocadas, ao passo que a lapiseira sempre a mesma ; as pontas vm a
ser as desinncias, a lapiseira vem a ser o radical.
Como se descobre o radical de uma palavra latina? Descobre-se, praticamente, tirando-se fora a de~inncia do genitivo singular {V. 39).
33 - Sabe j o aluno o que vem a ser caso (Lio 1); sabe tambm
o que vem a ser flexo; deve portanto compreender o que vem a ser flexo de
caiO: Variao que sofre a palavra na desinncia, de acordo com a funo
que exerce na orao.
34 - Vimos na lio 1 que existem seis casos em latim. Devemos
agora saber que os substantivos, em latim, distribuem-se em
gruooS:J
isto , nem todos os substantivos em latim terminam da mesma maneU"a. Cada
(I)
Exemplo:
Pedro
suj.-Dilm.
estud1
no
colgio.
adjunto adv. de lugar onde- abl.
26 ( 35)
UO 5 -
LIO 5 -
FUXO
aps a palavra, ou o genitivo completo ou urna ou algumas letras que indiquem o genitivo singular da palavra; como esse caso diferente em todas
as declinaes, serve para especificar a .declinao a que pertence a palavra.
Eis o genitivo singular das cinco declinaes:
3S - Uma vez que existem cinco grupos de flexes, existem tambm cinco
declinaes, que recebem por nome um nmero ordina I : /. ~, 2. ~ etc. :
primeira declinao;
segunda declinao ;
terceira declinao;
quarta declinao;
quinta declinao.
Nominativo ..............
Vocativo
Genitivo ................ .
Dativo
Ablativo
Acusativo
PLURAL
Nominativo
Vocativo
Genitivo
Dativo
Ablativo
Acusativo
38 -
( 39) 27
FLEXO
Declinaes
J.
z.a
3.a
4.a
5.
Genitivo sing.
ae
is
DI
Se, no procurar uma palavra no dicionrio, encontrarmos "rosa, ae", saberemos que da 1. a declinao; se a palavra que procuramos "fons, fontis",
sabemos que da 3. a declinao; se "bellum, i", sabemos que da 2. a. e
assim por diante.
De igual maneira, quando lhe perguntarem como fonte em latim, responda sempre dizendo fons, fontis (ou seja, preciso declarar o nominativo e o
genitivo), e no somente fons.
Como j vimos no 32, o que sobra da palavra, tirando-se a desinncia
do genitivo singular, constitqi o radical da palavra:
radical
,........_
r os
bell
font
man
di
E!E>-N~-<d:-._/<:J
ae
IS
us
et
QUESTIONARIO
I -Que nexo7
2 - Quais as classes de palavras vari veia?
3 - Que ae entende quando ae diz: que uma palavra invarihel7
4 - Que desinncia 7
5 - Que lema?
6 ~ Nas seguintes palavras portuguesas, indique o radical c a desinncia
caderno, livro, feijo, pedra.
7 - Que flexo de caso 1
8 - Que declinao 1
9 - Quantas declinaes h em latim?
10 - Qual o total de flexes de uma declinao)
11 - Que declinar uma palavra ?
12 - Cite, na ordem, oa seis casos latinos.
13 - :- Que gnero neutro?
falso, quadro/
28 ( 40)
LIO 6 -
PRONNCIA E ACENTUAO
14
15
Dizer a que decl~a~ pen~nce~ as se~intes palav~as e indicar o radical (Quero 0 radical separado, ass11ll: liber, lz'br-z, 2~ declinao; radical/ibr):
lupu, i
liber, bri
dens, dentis
dies, ei
U06
PRONNCIA E ACENTUAO
( 44) 29
nauta, ae
honos, ris
mare, 11
rex, regis
cantus, ut
manus, us
res, rei
RESUMINDO:
tabernaculum, i
z. -
LIO 6
PRONNCIA E ACENTUAO
40 Agora que vamos aprender a dednar as palavras e, logo mais,
a construir frases latinas, devemos ver algumas questes importantes para a
perfeita pronncia e acentuao das palavras latinas. Como no se tolera a
pessoa que acentua mal as palavras portuguesas, muito menos se tolera a
pessoa que acentua mal os vocbulos latinos.
41 -
Em regra geral, as letras, que so idnticas s nossas, so pronunciadas como em portugus; vejamos, porm, em primeiro lugar, a questo
da acentuao:
As palavras latinas tm o acento ou na penltima ou na antepenltima
slaba; em regra geral, no h palavras com acento na ltima slaba.
42 A slaba que indica onde cai o acento a penltima. De que
forma? - Se a penltima vogal, ou seja, se a penltima slaba de uma palavra latina trouxer o sinal y que se assemelha a meia lua (, e, i, , i), o
acento dever recuar para a vogal anterior.
Suponhamos a palavra agricola. A penltima slaba co; em cima do
"o" vemos a braquia, isto , o sinal de vogal breve. Que indica isso? Indica que o acento deve recuar para a slaba gri, ou seja, para a vogal
imediatamente anterior, pronunciando-se, ento: agrcola.
43 Se a penltima slaba, ou seJa, a penltima vogal de uma palavra trouxer um tracinho longo (, e, i, , ), o acento dever cair nessa
mesma vogal.
Suponhamos a palavra Pen(es; a penltima slaba n; em cima do "a"
vemo~ o mcron, isto , o sinal de vogal longa.
Indica isso que o acento
deve cair nessa slaba, pronunciando-se, portanto: Pentes.
q:
4
o s impuro (s inicial seguido de consoante que no seja c) deve
ser bem pronunciado, de tal forma que no se oia a vogal e; palavras como
statum, spes pronunciam-se sslatum, sspes e no estatum, espes.
30
( 44)
UAO 6 -
PRONNCIA E ACENTUAO
UAO 7 -
7 - Costumamos pronunciar o j latino da mesma forma que o portugus, seja qual for a pronncia originria: jus, conjcio.
8 Notemos, por ltimo, que todas as consoantes em latim so muito
bem pronunciadas: factus pronuncia-se f~tus e no ftus. O D e o m finais
devem ter som alfabtico e no som nasal.
As letras dobradas (U, H, DD etc.) devem ter som reforado; uma coua
~ ager, outra agger: cana, Canna; coma, comma; 11anus, 11annus etc.
Oba.: I.'" - As slabas finais latinas devem ser muito bem pronunciadas:
em portugus escreve-se tarde e se pronuncia tardi, escreve-se Pedro e se pronuncia Pedru, mas em latim as vogais devem ser bem pronunciadas, para que
se evitem confuses desastrosas.
caratersticos:
a)
b)
c)
d)
e)
f)
g)
o
o
h)
i)
1
Y
~~CLINAO
f) o 1 final forte, ainda que preceda palavra que se mtcte por vogal:
f/ressornanl (flores ornant};
g} o z soa dz: dzlus (zelus},
QUESTIONARIO
4 -
31
Quero que o aluno copie todas estas palavras, ria mesma ordem, e coloque acento
agudo na slaba tnica como se foosem palavras portuguesas {No copie as siglas e v;
quero somente o acento agudo na slaba tnica): accipiter, agricla, amblllo, animal,
aquila, arbris, Arpinas, aucloritas, calamitas, celbro, corpris, desidro, dili.&en~,
dilucide, eruditus, furlires, (T&cilis, himis, incito, indko, optimtu, praedico, sn
perior, velox.
6 - O x como se pronuncia em latim?
7 ~ O t seguido de i {i breve) e de mais uma vogal que som tem? D exemplos.
8 - Que quantidade em latim?
9 - Que pretende saber o professor, quando pergunt~ ao aluno qual a quantidade de uma
vrgal?
1O - Sem colocar as siglas - e v copie este trecho e coloque acento na slaba tnica de lodas as pa- 0
lavras. Lembre-se de ue alavras de duas slabas tm o acento obrigatoriamente na rirneira (
e nllo se esquea de que, quando em palavras de trs ou mais s a as a penltima breve,
o acento recua para a vogal imediatamente anterior. Ponha acento tnico tambm nos monosslabos, porque em latim so pronunciados tonicamente: Quoilsque tandem abut!re, Catilina,
patienia nostra? Quamd!'u ertam* furor iste tuus nos elildet? Quem ad finem sese effrenta
jactllbit audac'l'a? Nihllne te noctmum praesidum Palafi, nihil urbis vigil'l'ae, nihl timor poplli, nihil concUrsus bonrum omri1um, nihil hic munitiss'tmus habendi sentus lcus nihil horum ora vultilsque mov!runt? Patere tua consifa non sentis? Constrictam jam omn1um horum
conscienda ten'!ri conjuratinem tuam non vides? Quid prox'!ma, quid superire nocte eg!ris, ubi fueris, quos convocaveris, quid consiffi cep'ris, quem nostrum ignorre l!fbitrris?
_ ? LIO
{ 46)
~ -
1.& DECLINAO
acento?
Se a penltima alaba de uma palavra latina trouxer a aiala -, onde c:airi o ac:ealo)
PLURAL
SINGUlAR
NoMINATivo
VocATivo
GENITIVO
DATIVO
ABLATIVO
AcusATivo
a
a
ae
ae
a
am
NOMINATIVO
VocATivo
GEN ITIVO
DATIVO
ABLATIVO
AcusATivo
ae
ae
ar um
ia
IS
as
32 ( 47)
UO 7 -
1. DECUNAO
LIO 7 -
,.........___._
NoM.
Voe.
TOS.
GEN.
TOS
DAT.
ABL.
A c.
TOS
a
a
ae
ae
a
am
TOS
r os
r os
NoM.
Voe.
angustia = brevidade
cera
cera
copia
abundncia
fortuna
sorte
gratia
favor, graa
litera (ou littera) = letra
mola
m, moinho
opera
obra
viglia
- ato de ficar acordado, vspera
ae
ae
arum
is
is
as
TOS
CEN.
TOS
DAT.
As L.
A e.
r os
r os
TOS
Nota - Como pode observar o aluno, o radical permanece invarivel em todo o decuno
da declinao. Nenhuma dificuldade existe, portanto, para declinar uma palavra, pois basta,
uma vez desco~rto o dica!. coisa que j sabemos achar ( 32 e 39), acrescentar-lhe a
desinncia do caso que se deseja. Vemos, por conseguinte, que o importante oa~r muito
bem de cor as desinncias da declinao a que pertence a palavra.
Qualquer palavra pertencente 1." declinao, que seJa do gnero feminino, declina-se
como ro,a, rosae, como, por exemplo. as seguintes:
tabula, fabulae
lia,
\Jae
gloria, g/oriae
49 -
= fbula
via, caminho
glria
praeda, praedae
mu.5ca, mu.scae
sle/la, slellae
==
==
SINGULAR
NoM.
Voe.
CEN.
DAT.
As L.
A c.
naut-a
naut-a
naut-ae
naut-ae
nau l-a
nau I-am
..--------..,
TOS
presa
mosca
estrela
33
PLURAL
SINGUlAR
PLURAL
radical
desinncia
(51)
1.a DECLINAO
NOMES COMUNS
divitiae, arum
indutiae, arum
insidiae, arum
nuptiae, arum
tenbrae, arum
Calendae, arum ou
Kalendae, arum
Nonae, arum
marinheiro:
riqueza
trgua, annistcio
cilada, insdia
npcias
trevas
Athnae, arum
Syracusae, arum
Thebae, arum
Venetiae, arum
Atenas
Siracnsa
Tebas
Veneza
PLURAL
NoM.
Voe,
GEN.
DAT ..
ABL ..
A e.
naut-ae
naut-ae
naut-arnm
naul-is
naul-is
naut-as
~ota A no ser a diferena de gnero, nenhuma outra diferena existe entre a declinao de rosa, roJae e nauta, naulae. V, portanto, o aluno que declinar em latim no
bicho de sete cabeas, a no ser para alunos relapsos, dcscu'dosos do .studo . O que
preciso, to somente, SABER DE COR, MUITO BEM DE COR, AS DESIN~NCIAS de cada
declinao, uma 11 uma, em qualquer ordem; esela reo: o aluno precisa saber de pronto
qualquer desinncia sem ter de pensar nas dem ais nem em palavra nenhuma; se eu pedir. o
acusativo singular, deve o aluno .dizer logo am, sem nem de longe pensar nas desmnc1as
anteriores. De igual forma, se cu pedir o acusativo singular de nauta , ae deve o aluno dizer
prontamente naulary1. s~m pensar nos demai5 casos, nem, muito me.nos. em rosa. ae .
QUESTIONARIO
2 3-
Para que urna palavra pertena 1. declinao, como deve terminar no genitivo singular?
De que gnero so as palavras pertencentes 1. declinao?
Quais as desinncias da 1." declinao? (No respo?der indique os casos, ~iz.en~o tudo
bem de cor e sem titubear. Quem no souber mu1to bem de cor as desmenc1as das
declinaes jamais saber latim) .
4 - O fato de haver desinncias iguais numa declinao perturba a compreenso de um
texto latino? Por qu?
S - H alguma dificuldade para declinar uma palavra em latim? Por qu?
6 - Qual o radical de planta, plantae? Como fez para enco.ntr-lo? Decline essa palavra.
discriminando todos os casos, primeiro no singular, depoiS no pluraL
7 - Existem na I." declinao nomes que 110 singular tm um significado e ne plural, outro?
D exemplos, discriminando a significao.
8 - Cite dois nomes prprios locativos da 1." declinao que o se usam no plural. Cite
trs comuna nas mesmas condies e decline um dclu.
34
( 52)
O vaso caip
por
descuido
35
DATIVO
ABLATIVO
GENITIVO
LIO 8
( 55)
Pelo que ficou dito, vemos que os casos latinos, na generalidade das
vezes, ass1m se traduzem {para melhor exemplificao, dou a declinao de
ala
asa):
PLURAL
SINCULAR
CA.SOS
Gen.
Dat.
all
ala
alae
aloe
= asa (suj .)
=6 asa
-- da asa
=para a asa (ou asa) .
ala e
alae
alarum
alis
Abl.
Ac.
ali
alam
-- pda a:a
-- asa {obj. dir.)
alis
alas
NoiiL
Voe.
= aa aoas (suj.)
=
=das lliAI
= para as asas (ou s
L asas)
= pelas asas
asas (obi. di r.)
do menmo
coloca-se
no ablativo
no se
traduz
Nota - No sei se o aluno observou uma sigla breve em cima do a final do nominativo
singular e uma sigla longa em cima do a do ablativo singular. Fique portanto sabendo. desde
j, que r:xiste essa diferena de quantidade entre esses dois casos. Essa sigla longa no
ltimo a no quer dizer, de forma nenhuma, que o acento deva cair nele; a regra de
acentuao a que vimos nos pargrafos 42 e 43.
EXERCICTO DA 1. DECLINAO
adjunto
adv. de causa
lgnavi
Por covardia
regmae
Uma vez: que j sabemos distinguir as funes doa termos da orao e declinar palavras
da I . declinao, estamos capacitados para traduzir pequenas frases, tanto do portugus
para o latim como do latim para o portugus. Tratando-se de exerccios de .traduo do
portugus para o latim, bastar conhecermos as palavras em latim, para coloc-las no caso devido.
da rainha
EXERCI CIO
Traduzir P.m latim
Nota Tratando-se de frases pequenas, sem verbo, a funo sinttica da palavra
pode oferecer dvida. Para evitar isso, aparece em tai; casos, entre parnteses, logo - a seguir,
a funo da palavra.
Antes de cada exerccio darei o vocabulrio correspondente, mas no repetirei palavras
de exerccios anteriores. Quando, portanto, no encontrar uma palavra no vocabulrio do
exerccio que est fazendo, procure-a nos anteriores. Decore, exerccio por exerccio, o
vocabulrio correspondente.
Tenha o cuidado de verificar o gnero da palavra (o que indicarei sempre que necessrio, mediante aa letras m., f., n.) e o genitivo, pois este ir mostrar-lhe o radical da palavra.
36
( 55)
VOCABULARIO
'rua - aquila, aquilae f. (I)
asa - ala, alae f.
coroa - corna, cornae f,
crida - ancilla, ancillae f.
escran - ancilla, ancillae f,
filha filia, filiae f. (I)
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
I
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
( 57)
37
LIO 9
1. CONJUGAO ATIVA
(NOES)
PORTUGU~S
lATIM
am-ar
am-are
lATIM
radical
am-o
am-as
am-a
am-amos
am-aic
am-am
,.........___
am
am
am
am
am
am
desinncia
o
as
al
amas
a tis
ant
38
( 58)
VOCABULARIO LAT.-PO~TUGUts
VOCABULARIO PORT.-LATIM
amar -
amo, are
amo, are -
amar
( 59) 39
QUESTIONARIO
1 - Qual a desinncia elo infinitivo da 1. conjugao latina)
2 - Em que forma se procuram os verbos num dicionrio latino: no infinitivo ou na 1.8
3 -
45-
6-
EXERCfCIO 3
radical
Traduzir em latim
,....-A--.,
am-o
pugno, are
combater, lutar
pugn
o
as
-at
mus
tis
ant
59 - O latim costuma colocar o objeto direto, isto , o acusativo, antes
do verbo, coisa que se d com outras lnguas vivas e, na poesia ou em frases
enfticas, com o prprio portugus.
Em latim, precisamos
sujeito
obj. dir.
L una
terram
illustrat
VOCABULARIO
agricultor - agricla, ae m.
gua - aqua, ae (1)
alegria - laetitia, ae (2)
atividade - industria, ae
caminho - via, ae f,
chamar - voco, are
culpa - culpa, ae
dar - do, dare
deleitar - delecto, are (3)
fbula - fabila, ae
fuga - fuga, ae (4)
ilha - insula, ae
justia - justitia, ae (5)
1
2
3
4
5
6
7
8
9
IO
non
ocupar - occipo,
poeta - poeta, ae
por que 1 - cur
preparar - paro,
regar - rigo, are
sombra - umbra,
terra - terra, ae
turba - turba, ae
are (7)
m. (8)
are
ae
<10>.
40
( 59)
J. CONJUGAOATIVA (NOOES)
EXERCfCIO 4
Traduir em portara
VOCABULARIO
amo, are - amar
aqaa, u - gua
circamdo, ire - circundar
corilna, ae coroa
do, dare -dar, proporcionar, causar
faro, are afugentar, afastar
illastro, are iluminar
incla, u - habitante
laado, are - louvar, elogiar
liaraa, ae /. lngua. idioma
1
2
3
4
5 6
7
8
9
IO
A-
laaa, ae - lua
aaatio, are - anunciar, comunicar
omo, are - adomar, eafeitar
seno, are - conservar, preservar, pro.
leger
ailYa, 11 f. - selva, floresta, mala
tena, u terra
ambra, ae - sombra
Yirilantia, ae f, - vigilncia, cuidado
Exemplifico com a
. orao do exerccio 4:
I -
2 -
Poetae.
Poetae amant.
3 Amanl o qu? ou seja, qual o objeto direto ;l
lgico: Se linguam . acusativo porque objeto direto).
Temos, pois, trs elementos: Poetae amant linguam.
Linguam (Isto
LIO 10
B -
3 -
Todas as demais palavras ~ero complementos nominais ou adjun4 tos adnominais do sujeito (frase 9), do objeto {frases I e 6) - ou adjuntos
adverbiais etc.
( 60) 41
LATIM:
ind.
42
( 61)
3
4
5
7
8
9
lO
LATIM:
EXERCtClO 6
. As penas da pomba
Columbae pennae
Traduzir em portu1ut
VOCABULARIO
a&~blo, are passear
&Diititia, ae amizade
ancilla, ae - eacrava, serva, criada
aranca, ae f, - aranha
c11.111 (abl.) - com
do, are - dar
letitia, ae - alegria
muaca, ae f. - moaca
QUESTIONARIO
I -
2345-
Quando numa orao latina existem doia objetoa, um dir~to, outro indireto, em que
ordem costumam ser colocadoa}
Como se constri em latim o adjunto adverbial de companhia}
Em que posio costumam vir na orao os adjunloa adverbiaia}
Que diz do uso dos ponessivos em latim}
Qual a funo do genitivo) Que posio ocupa na orao)
Traduzir em latim
VOCABULARIO
......,. amo, are
com (prep.) - cum (ablal.)
comunicar -
nuntio. are
deaertor perfiga, ae m.
economia - parcimonia, ae
embelezar - orno, are
eattaa stata, ae
U.bitante - incla, ae m.
mallaer - femina, ae
passear amblo, are
ptria patria, ae
preparar - paro, are
refeio coena, ae
saiYar servo, are
'rida - vila, ae
YiciJada - vigilantia, ae
'ritria - victoria, ae
1-
'
I
.
EXERCfCIO 5
43
PoRTUGUS:
PORTUGlJr.s
( 63)
63 - O
que depende.
e porque da
pletada. Esta
ORMAs DE TRADUO
',
2 3 4
1O -
(I) Genitivo perto de dois substantivo traz confuso, quando no se pode saber de
qual deles complemento.
(2)
44 ( 64)
UO 11 -
z.a
UO li -
DECUNAO
----------------------------
LIO 11
2.'
m. f.
DECLINAO
NoM.
Voe.
UI
.,r
VIr
ir
ir
m.
er
er
DAT.
ABL.
A c.
= varo.
Finalmente, um grupo de palavras neutras (V. 38) que tm o nominativo .em um: bellum, i = guerra; vinum, . i = vinho etc.
66 - As palavras neutras so mais fceis de declinar, porque tm trs
casos iguais no singular, nominativo, vocativo e acusativo, que terminam em
um, e esses mesmos casos iguais no plural. que terminam em a.
67 - O vocativo singular das palavras em UI termina em geral em e;
o das palavras terminadas em er, ir e um igual ao nominativo.
vimos, so neutras.
69 - Os casos nao observados (genitivo, dativo e ablativo) so Iguais
para todeis os gneros.
70 -- Estabelecidas essas normas, podemos ver e decorar muito bem as
desinncias da 2! declinao. (Chamo a ateno para as abreviaes: m.
masculino; f. = feminino; n. neutro).
m. f.
i
i
n. .....\- ~
NoM.
Voe.
um
um
m.
vir
i
i
OI
OI
n.... ~
a
a
i
orum
is
II
GEN.
DAT.
ABL.
A e.
i
o
o
um
GEN.
Ol%-V~
::!.~
J. S.
OI
PLURAL
..t'
z.a
terra, alvus
45
( 72)
DECUNAO
y~
SINGULAR
vir, viri
z.a
Dominus,
(masculino)
PLURAL
SINGULAR
NoM.
Voe.
domin-us
domin-e
dom in-i
domin-o
domin-o
domin-um
GEN.
DAT.
ABL.
A c.
Bellum,
NoM.
Voe.
GEN.
DAT.
ABL.
A c.
bell-um
bell-um
bell-i
heli-o
bell-o
bell-um
domin~i
NoM .
Voe.
dom in-i
domin-orum
domin-is
domin-is
domin-os
GEN.
DAT.
ABL.
A c.
(neutro)
NoM.
Voe.
bell-a
bell-a
bell-orum
bell-is
bell-is
bell-a
GEN.
DAT.
ABL.
A e.
SINGUlAR
=
=
=
auxilium (n.)
auxlio
bonum (n.) = bem
castrum (n.)
castelo
comitium (n.)
lurar para comcio
hortus (m.) = iardim
impedimentum (n.)
impedimento
ludua (m.) = jogo, divertimento
rostrum (n.) = bico de pssaro, rostro
auxilia
bona
castra
tropas auxiliares
propriedades, bens
= acampamento
comitia
b}
no plural
arma,
liberi,
Argi,
Veii,
orum
armas
orum (ou liberum)
Argos
orum
Veiorum
Veios
= meninos
'X:
QUESTIONARIO
Qual o caso que importa conhecer para identificar a declinao de um substantivo)
Como termina na 2. declinao?
2 - Quais so as terminaes do nominativo singular da 2. declinao?
3 - Os nomes terminados em na a que gnero geralmente pertencem?
4 - Que palavras terminadas em UI so femininas?
5 - De que gnero so as palavras da 2. declinao terminadas em er7
6- Qual a nica palavra da 2. declinao cujo nominativo em ir?
7 - De que gnero so as palavras da 2. declinao terminadas em um?
8 - Quais so os trs casos iguais das palavras neutras? No singular da 2. declinao
como terminam? E no plural?
9 - Como o vocativo singular dos nomes terminados em us?
lO - O vocativo das palavras terminadas em er, ir e um igual ao nominativo}
-li - Decline uma destas palavras: servus, i; amicus, i; discipilus, i.
I -
LIO 12
2. DECLINAO
(Algumas observaes)
NoM.
Voe.
GEN.
DAT.
ABL.
Ae.
fluvi-us
fluvi-e
fluvi-i
fluvi-o
fluvi-o
fluvi-um
PLURAL
NoM .
Voe ..
GEN ..
DAT.
ABL.
A e.
fluvi-i
fluvi-i
fluvi-orum
fluvi-is
fluYi-is
fluvi-os
_4!
NoM.
Voe.
PLURAL
De-UI
De-UI
De-i
De-o
De-o
De-um
GEN.
DAT.
ABL.
Ac.-
NoM.
Voe.
GEN.
DAT.
ABL.
A e.
J. DECUNAO
anima, ae
dea, deae
filia, ae
liberta, ae
famila, ae
nata, ae
mula, ae
equa, ae
asina, ae
(f.)
(f.)
(f.)
(f.)
(f.)
{f.)
{f.)
(f.)
{1.)
alma
de asa
filha
livre
serva
filha
mula
gua
jumenta,
burra
animabus
deabus
filiabus
libertabus
famulabus
na tabus
mulabus
equabus
asinabus
animus, i
deus, dei
filius, 11
liberrus, i
fami:.lus,
natus, i
mulus,
equus.
asinus.
(m.)
(m.)
(m.)
(m.)
(m.)
(m.)
(m.)
(m.)
(m.)
esprito
deus
filho
livre
servo
filho
maio, ma
cavalo
burro,
jumento
"
QUESTIONARIO
I -
2 - Decline aantius,
{V.
1
2
3
4
4 -
( 76) 49
EXERCfCIO 8
Traduzir em portugus
VOCABULARIO
filias, ii - filho
heras, i patro
patieutia, ae pacincia (6)
praedico, are - gabar (5)
servos, i criado, escravo
verbero, are - aoitar, surrar (5)
,.,.
44, 2).
3 -
56-
2
3
4
, )
'-.J
. --': 1
-'-'
(,J:--6';
,~h\
.....
EXERCfCIO 7
Traduzir em latim
VOCABULARIO
aFugentar fugo, are
aluno - alumnus, i (I)
amigo -
amicus,
(I)
{2)
mpio
impius, ii
jardim - hortas, i
lobo - lupus, i
patro - herus, i
recusar - recso, are
riacho rivus, i
rio - fluvius. ii m.
sujar - inquino, are (2)
LIO 13
BONUS, BONA,BONUM
76 - Os adjetivos em latim distribuem-se em vrios grupos, dos quaiS
passaremos a estudar o primeiro, cujo modelo bonus, bona, bonum. Os adje~
tivos deste grupo sempre se enunciam dessa maneira, citando-se as trs formas
do nominativo singular. Bonus corresponde ao masculino (= bom); b'ona,
ao feminino (= boa) e bonum corresponde ao neutro, gnero inexistente para
os adjetivos portugueses.
O masculino (bonus) segue a 2.a declinao, declinando-se como dominus
( 71); o feminino (bona) segue a l.a declinao, declinando-se como rosa
(3) Para evitar confuso, procure no pr o genitivo entre dois substantivos; no ae
saberia de qual deles o genitivo complemento.
( -4) Os dois uu devem ser pronunciados: quus.
(5) V. a n. 2 do exerccio 7.
(6) Os dois 11 tm som de c, porque ambos so seguidos de i breve mai1 vogal: pacincia, pacincie.
~~ ( 77) _ _ _ _
LI~'---~0~13 (Ex. 9,10) -
vir
bonw
bone
boni
bono
bono
bonum
Voe.
GEN.
DAT.
ABL.
A c.
gen. masc.
f. (L-)
bona
bona
bonae
bonae
bona
bonam
n. (2.)
bonum
bonum
boni
bono
bono
bonum
PLURAL
m. (2.)
boni
boni
bonorum
bonis
bonis
bonos
NoM.
Voe.
GEN.
DAT.
ABL.
A c.
f. (J.)
bonae
bonae
bonarum
bonis
bonis
bonas
n. (2.a)
bona
bona
bonorum
bonis
bonis
bona
f em.
mas c.
nom.
sing.
bonorum
plural
alumnae
nom.
o homem bom
bonus
sing.
mas c.
virorum
SINGULAR
m. (2.)
51
NoM.
as alunas novas
nova e
plural
nom.
f em.
plural
beUa
mala
as guerras ms
LATIM:
2 -
3 -
Decline bonus, a, um, recitando sempre, em cada caso, os trs gneros em seguida, como
ficou explanado no 77.
4-
5 -
6 -
7 -
QUESTIONARIO
-
magnus, a, um = grande
parvus, a, um = pequeno
altus, a, um = alto
depressus, a, um = baixo
novw, a, um
novo
notus, a, um
conhecido
=
=
aDtiquus, a, um = antigo
pius, a, um
piedoso
malus, a, um = mau
meus, a, um = meu
tuus, a, um
teu
suus, a, um = seu
a)
dom'nus bonus
b)
insla lonlla
c)
d)
bellum nefastum
agrcla operosus
e)
peridus longa
52
( 80)
UO 14 (Exa. 11.12) -
( 82)
53
LIO 14
EXERCtCIO 9
r radazir
SUM -PREDICATIVO
em portacus
SUM -
PREDICATIVO
VOCABULARIO
~apiHas,
i -
dominas, i falias, a, um
femina, ae callina, .. cratas, a, am
1
2.
3
4
5
cabdo
1enhor
- falso, postio
mullter
galinha
- grato, agradecido
indigno
modesto
ovo
parvus, a, um - pequeno
praemium, ii n. - prmio
puella, ae - moa', menina
tis, nt.
Sum- indicativo presente
aum
es
est
sumos
estia
sunt
sou
s
somos
SOIS
so
EXERCICIO 1O
Traduzir em latim
VOCABULARIO
IMPERFEITO DO INDICATIVO
meu -
bom - bonus, a, um
fabo falsua, a, um
grande . - magnus, a, um
cuerra - ,be!lum, i n.
mensaceiro - nuntius, ii
meus, a, um
prmio - praemium, ii n.
leu - luus, a, um (I)
'l'erdadeiro - verus, a, um
11
iJ
(caso)
gnero
nmero
& esse substantivo vier acompulhado de adjetivo, a concordncia se impe, isto~. deve o adjetivo ir para o mesmo CASO, para o mesmo GMRO e para o mesmo NMERO do substantivo.
1
2
3
4
5
eram
eras
erat
ermus
ertis
erant
Traduo
ram
r as
rat
ermus
ertis
rant
era
eras
era
ramos
reis
eram
PRETRITO PERFEITO
Pronncia
Traduo
fi
fusti
fit
fimus
fui
foste
foi
fui
fuisti
fuit
fuimus
fuistis
fuerunt
.(I)
(1)
Pronncia
fustis
furunt
{l)
fomos
fostes
foram
Esteja .sempre alento; veja bem que o acento tmco cai no fu: f- I - mru.
54 ( 83)
LIO
14
(Exs.
11.12)
SUM
PREDICATIVO
fueram
fueras
fuerat
fuermus
fuerts
fuenmt
Traduo
feram (2)
feras
ferat
fuermus
fuerts
feriiDt
fora
foras
fora
framos
freis
foram
PREDICATIVO
PRETRITO MAIS-QUE-PERFEITO
Pronncia
SUM
(~
85)
55
S em caso que
sido)
" )
.. )
.)
.. )
n
nom.
nominat.
Quando o predicativo se refere a seres animados de gnero diferente, prevalece o masculino: "Vitcus et vili'ca sunt expediti" (O caseiro e
a caseira so expeditos). Se referente a seres inanimados de gnero diferente, o predicativo vai para o neutro plural: "Lectus et sella sunt
lignea" (A cama e a cadeira so de madeira).
Quando adjunto adnominal e a qualificar vrios nomes, p adjetivo
concorda com o mais prximo: "Novae tunicae (pl. fem.) et saga (pl.
neutro)" (Tnicas e saias novos).
adjetivo
QUESTIONARIO
Pedro o arrimo da lamlia
substantivo
est
Maria
est
Exemplum
Alumni
est
sunt
parvi
EXERCCIO 11
suut
Bella
bonum
nom. sing. neutro
plur. mas c.
Alumnae
bona
nom. sing. f em.
DOm.
bonus
nom. sing. masc.
Traduzir em portugus
alta e
nom. plur. frm.
sunt
VOCABULARIO
as pera
nom. plur. neutro
amicus,
arnigo
causa, ae
causa
magnas, a, um - grande
malum, i n. mal (I)
mensa, ae - mesa
multas, a, um - muito
parcus, a, um - parco, frugl
paucus, a, um - pouco
ruina, ae runa (2)
verus, a, um - verdadeiro
56
( 86)
2
3
4
GEN.
DAT.
ABL.
A e.
liber (livro)
liber
libri
libro
libro
librum
NoM.
Voe.
VOCABULARIO
mesa -
GEN.
(5),
LIO 15
NOMES EM ER DA
2.~
DAT.
mensa, ae
maiscul~) (4)
puer (menino)
puer
pueri (cuidado com o acento: peri) <*>
puero
puero
puerum
PLURAL
Traduir em latim
<ordeiro - agnus, i
devorar - devro, are (3)
discpulo - discipilus, i
frucal - . parcus, a, um
rrecos - Graeci, orum (com C
57
SINGUlAR
NoM.
Voe.
12
EXERCfCIC
( 88)
DECLINAO
OUTROS NOMES
86 - Est lembrado de que a 2. a declinao tem 4 terminaes no
nominativo singular? (V. 65 e 70). J estudamos os nomes terminados em
as; estudemos agora as palavras que terminam em er.
Em dois grupos se distribuem os nomes da 2. a declinao que tm o nominativo em er. Ao primeiro pertencem os que perdem o e dessa terminao;
ao segundo, que muito pequeno, pertencem os nomes que conservam o e
dessa terminao em todo o decurso da declinao. Como modelo do primeiro
gr.upo declinaremos liber, libri (= livro); como modelo do segundo, puer,
puri ( = meriino) :
(3)
(4)
(5) Suponho no aluno conhecimento dos nossos verbos; a prpria lio ( 82) enstna
que linha sido pretrito mais- que-perfeito.
ABL.
A e.
libri
libri
librorum
libris
libris
libros
pueri
pueri
puerrum
pueris
pueris
pueros
us so femininos.
I 2 3 4 -
56 7 -
8-
z.a
58
( 88)
EXERCfCIO
OUTROS NOMES
13
LIO
Traduzir em portu&us
meus, a, um -
I
2
3
4
meu
menino
EXERCfCIO
eri
latino - latinus, a, um
lngua - lngua, ae
prejudidal noxius, a, um; perniciosus, a, um
2
3
4
5
( I)
gener,
Observe bm
que bonr'"' a d Je
' t'1vo como e,
esta se re f erindo a um aubstantivo do
~
(3)
( 4)
v.
Estamos, dessa forma, vendo um caso em que o sujeito recebe, sofre a aco
em vez de praticar. Pois bem, quando o sujeito recebe, sofre a ao do verbo,
o verbo est na voz passiva.
VOCABULARIO
renro -
59
14
Traduzir em latim
aleve - ladus, a, um
benfico beneficus, a, um
campo ager, agri
chuva - pluvia, ae
conhecido - nolus, a, um
dinheiro - pecunia, ae f,
escrito - scriptum, i n.
( 93)
16
Quando, ento, um verbo est na voz ativa"> ativa quando o sujeito pratica a ao do verbo.
AGENTE DA PASSIVA
VOCABULARIO
llomu, a, um - bom
ducipulus, i - discpulo
inJRus, a, um - ingrato
b"'.er, hri - livro
marister, tri - mestre, profeasor
9.
sujeito ( 84) .
Nota -
A palavra pa&3W> prende-se mesma raiz latina de parxao (lat. pa3&o, pa3
:sofrimenlo de Cristo) ;
da a significao de verbo "passivo": verbo cuja ao 3o{ritla pelo sujeito.
+ =
+ =
92 - O sujeito da orao passiva vai para o nominativo. O verbo coloca-se em forma especial para indicar passividade (o que jremos estudar na L.
17), e o agente da passiva como se traduz? Coloca-se no ablativo.
93 - Quando o agente da passiva coisa, ser inanimado, basta ir para
o ablativo. Quando pessoa ou qualquer ser animado, ou considerado animado
pelo autor, alm de ir para o ablativo deve vir antecedido da preposio a ou ab,
empregando-se a quando a palavra comea por consoante, e ab quando comea
por vogal ou por h.
herba
( 94) 61
2. 2 )
Mediante o pronome se, que ento se diz pronome apassivador.
Na orao "alugam-se casas" casas no pratica a ao de alugar e,
stm, recebe, sofre tal ao, o que equivale a dizer que casas no o agente mas
o paciente da ao verbal. O verbo passivo, e essa passividade indicada
pelo pronome se. A orao "Alugam-se casas" idntica orao "Casas so
alugadas"; em ambas o sujeito casas.
fura
QUESTIONARIO
beUo
I -
234 -
5-
lua a
6 -
maristro
VOCABULARIO
Antnio - Antonius, ii
conscincia - conscientia, ae
mestre magister, tri
a Deo
As ilhu
a uautia
ab amicia
!
ah er
A eloqncia foi dada pela natureza
93-A -
5
6
7
8
9
IO
honestus, a, um
Dom'nus, i
I
2
3
4
honesto Senhor -
LIO 17
1.~
CONJUGAO PASSIVA
(NOES)
62
( 95)
o
a
a
t
mus
tis
nt
am
am
am
am
r
ris
tur
mur
mini
ntur
RADICAL
am
am
am
am
am
am
IN FIXO
TEMPORAL
a
a
a
a
a
a
ba
ba
ba
b
b
ba
sou amado
s amado
amado
somos amados
sois amados
so amados
DESINNCIA
PESSOAL
.)
Se no indicativo a
mw
tU
nt
a)
(I)
tur
mur
mini
ntur
era amado
eras ama.do
era amado
ramos amados
reis amados
eram amados
3.) Para passar um tempo da ativa para a passiva basta trocar as desinncias da ativa pelas da passiva, notando-se que:
1. -
ris
na
ba
b
b
b
ba
ba
em m.
a
a
a
a
a
a
( 97-A) 63
am
am
am
am
am
am
64
{ 97-A)
I -
4 -
56 -
EXERCfCJO 16
Traduzir em portugus
VOCABULARIO
auxiliam, ii n. - auxlio
Belgae, aram - belgas
celebro, are - celebrar
exparno, are - subjugar
Galli, orum Rauleses
2
3
4
5
6
7
8
9
1O
(I) a poetis: Note que as dez oraes so passivas; em todas elas entra um agente
da passiva; recorde sem falta todo o 93.
(2) seno: .. Note que no se trata do verbo seno, are, mas sim do subst. servas, i
(= criado, escravo}.
(3) laadmar: Tanto em latim como na traduo portuguesa no preciso que o
sujeito venha expresso porque a prpria pessoa do verbo o indica claramente.
(4) lun: Est lembrado do significado da sigla - ? V. a nota do 55.
(5) Siga rigorosamente o que est no n.0 2 do 97-A.
( 6} Lembre-.se do que est no 9 (Lio 2).
6S
LIO 18
QUESTIONRIO
2 3 -
{ 100)
3. DECLINAO
98 - Passaremos agora a . ver a mais importante das declinaes latinas,
a terceira declinao, qual pertencem nomes de todos os gneros e de muitas
terminaes no nominativo singular. Na 2. declinao vimos que existem quatro terminaes no nominativo, mas na 3. as terminaes so to variadas que
no podem ser fixadas. Por isso que, ao mencionar as desinncias da 3.
declinao, costuma-se dizer: Nominativo '11rias terminaes. Quer isso
dizer que os nomes da 3. declinao devem ser estudados quase de um em um
ou de grupo em grupo, por causa dessa variedade de terminaes.
O vocativo no apresenta dificuldade, porquanto sempre igual ao nominativo.
O genitivo singular j sabemos que termina em is ( 39). As demais
terminaes do. singular so mais ou menos fixas e iremos estud-las aos poucos.
E as desinncias do plural? No apresentam dificuldade, mas o genitivo
tem duas terminaes: um e ium. Para o correto emprego dessas terminaes
precisamos saber o que so palavras parisslabas e palavras imparisslabas.
a uns
nuhes
volicris
cubile
GENIT.
auns
nu bis
volicris
cubilis
2
3
3
GENIT.
dux
urbs
labor
homo
iter
societas
ducis
urbis
labris
hominis
itine ris
::ocietati
.
.
.. 3 .
.
.. 4 .
.. 5 ..
..
2
2
4
66
( 101)
3. DECLINAO
A)
8)
que so palavras
que o radical de
singular (que na
geral:
UM
IUM
~IO
NoM.
Voe.
GEN.
li bertt-is
GEN.
DAT.
DAT.
As L.
liberta t-i
libertate
A e.
libertat~em
A e.
NoM.
na tio ( = nao) (5 l
na tio
nation-is
nationi
nation-e
nationem
NoM.
NoM.
GEN.
DAT.
ABL.
SINGULAR
NoMr;o-;Anvo
VocATIVO
GENITIVO
DATIVO
ABLATIVO
An.:s.\TIVO
PLURAL
NoMr:-;Anvo
VocATIVO
i ~
G EN ITlVO
ADLATJVO
81:11
Ac usATIVO
DATIVO
A c.
es
NoM.
Voe.
es
GEN.
um ou I Um ( I OI)
bus
ibus
es
DAT.
ABL.
A e.
NoM.
NoM.
Voe.
GEN.
DAT.
As L.
A e.
NoM.
Voe.
GEN.
DAT.
ABL.
A e.
(I)
SINGUf.AR
rex (~rei)(!)
r ex
rcg-is
reg-i
reg-e
reg-em
leo ( = leo) (2)
Ie o
leon-is
leon
leon-e
leon-em
PLURAL
NoM.
Voe.
GEN.
DAT.
ABL.
A e.
NoM.
Voe.
GEN.
DAT.
As L.
A c.
reg-es
reg-es
reg-um ( 101-A)
reg-ibus
reg-ibus
reg-es
leones
leones
leon-um ( lOJ-A)
leon-ibus
leon-ibus
leon-es
Voe.
civis (
civis
Voe.
ABL.
cidado)
Voe.
GEN.
DAT.
ABL.
A e.
Voe.
GEN.
DAT.
ABL.
A e.
NoM.
Voe.
GEN.
civ-is
GEN.
DAT.
civi
cive
civ-em
DAT.
nox ( = noite)
nox
noct-is
noct-i
noct-e
noctem
NoM.
Voe.
ABL.
A c.
NoM.
Voe.
GEN.
DAT.
ABL.
A e.
67
PLURAL
NoM
( 103)
3. O,ECLINAO
SINGULAR
Voe.
P odemos agora decorar as desinnci:Js da maior parte das palavras
da 3. a declino:
IOZ -
18 (Exs. 17,18)
ABL.
A e.
libcrtat-es
libertat-es
liberta t-um ( I O1-A)
libertat-ibus
libertat-ibns
libertat-es
homin-es
homin-es
homin-um ( 101-A}
hominibus
homin-ibus
hom'n-es
nation-es
nationes
nation-um ( 101-A)
nation-ibus
nation-ibus.
nation-es
civ-es (cidados.)
civ-es
civ-ium ( 101-B)
civ-ibus
civ-ibus
CJ\'CS
GEN.
noct-es
noct-es
noct-ium ( I O1-B) (6)
DAT.
noct~ibus
ABL.
noct-ibus
noct-es
A e.
68
( 103)
3. DECLINAO
SINGUlAR
an (= arte)
Voe.
&1'1
ar t-ia
DAT.
art-i
art-e
art-em
ABL.
A e.
( 104) 69
PLURAL
NoM.
GEN.
NoM.
Voe.
art-es
art-es
GEN.
art-ium ( 101-B)
DAT.
art-ibus
art-ibus
art-es
ABL.
A c.
QUESTIONARIO
I 2 3-
EXERClCIO
EXERCfCIO
18
Traduzir em pottugns
VOCABULARIO
f!os, floris m. - flor
bomo, inis - homem
justos, a, um - justo
lex, legis - lei
mos, moris - costume
nuhes, is - nuvem
2
3
4
5
LIO 19
NOMES
17
EM
TER
Traduzir em latim
VOCABULARIO
ao - actio, ac!ionis f,
celebrar - celebro, are
cor - color, ris m.
costume - mos, moris m.
elogiar - laudo, are
escritor - scriptor, ris m.
1
2
3
4
5
(7)
forma.
Os
Os
Os
Os
As
PLURAL
SINGULAR
pater (= pai)
pater
patr-is
patr-i
patr-e
patr-em
NoM.
Voe.
GEN.
DAT.
ABL.
A c.
Notou que a orao passiva? "So elogiados", portanto, traduz-se por uma nica
"Pelo mestre" agente da passiva, no verdade?
(9)
(10)
93.
80.
NoM.
Voe.
GEN.
DAT.
As L.
A c.
patr-es
patr-es
patr-um
patr-ibus
patr-ibus
patr-es
70
( 105)
NoM.
Voe.
GEN.
DAT.
ABL.
A c.
IMPARISSfLABOS EM S
106
Muitos nomes imparisslabos terminados em s no nominativo tm
o radical do genitivo geralmente terminado ou numa labial, ou numa gutural,
ou numa dental.
Chamam-se labiais as consoantes b, p e m, porque so pronunciadas com
o auxlio dos lbios.
Guturais so as consoantes g e c, que no primitivo latim eram produzidas
na garganta: g, g, c etc.
.
Chamam-se dentais as consoantes d, t e n, porque seu som se produz nos
dentes.
107 - a) Os imparisslabos em s, cujo radical termina em labial (b,
p, m), conservam a labial no nominativo. Exemplo: o radical da palavra
plebe em latim pleb (genit. pleb-is); como o b labial, essa consoante subsiste
no nominativo singular, que ento plebs.
( 108) 71
Notas: t. - Quando, no caso presente, o radical tem um i breve, essa vogal muda-.o
no nominativo em e se o nominativo terminar em:
ps - gen. princip-ia, nom. princeps
(t}s, (d)s - gen . mi/it-is. nom. miles x
- gen. iuJ'c-is, nom. judex
CUJO
ra d 'tcaI Ia t'rno. e nod (gen. nod-is).
Exemplo interessante temos na paIavra norte,
Acrescido de s, o radical perde a d enla I (I eira c d o 107)
. .' f tcan d o '"nocs", mas do
encontro ca (letra b do I07) resulta x, sendo ento o nommahvo nox.
QUESTIONARIO
1 - Que particularidade apresenta a declinao dos nomes da 3." declinao terminados
em ter7
Qual
Decline os seguintes nomes: pater, patris; frater, fratris; accipiler, acctpttru.
0
significado desses substantivos?
3 - Decline Jupiter.
.
.
. l
4 - Quais so as consoartes labraJ~ e por que ass~m se deno~mam;
5 - Quais so as con~Mnle ruturars e por que am~ se denomm~m.
6 _ Quais so as consoantes denti\S ~ por ~ue asst~ se deno~mam?
D
7 - Os nomes imparisslabos em s, CUJO radrcal termma em labtal, como se declinam?
2-
8910 -
exemplos.
I
se declinam?
Os nome imparisslabos em s, cujo radical termina em gutura. , como
D ~xemplos.
O. nomes imparisslabos em s, cujo radical termina em dental. como se declinam?
D eJ<cmplos.
. .
2a
d 108
Aplicando o conhecimento adquirido no 107 e exemphft.cad? na. nota 0
.
diga e justifique, sem consultar dicionrio nenhum, ~ nommat~vo smtrtlar. ?as segm?tes
p'\lavr'\s: hicmes, dentem, lcgum, milites, urbes, monbum, pontibus, sangum1s e nocllam.
(No se esquea de justificar.)
EXERCfCIO
19
Traduzir em portugus
EM RESUMO:
Labial -
permanece
Gutural - funde-se (= x)
Dental - desaparece
108 - Vemos mais uma vez quanto importante o genitivo de uma palavra latina, to importante no presente caso que por meio dele ficamos conhecendo o nominativo da palavra.
VOCABULARIO
cus!o1, dis - g:tarda
du:c, ducis - cor.tandante, general, chefe
firmo, a:-e - a~segurar
foclus, eris n. - tratado
gra!us, a, um - agradvel
bus, i:J,,clis /. - louYor, elogio
lcx, lcgis - lei
milcs, itis - soldado
r.oxius, a, um - prejudicial
72
( 109)
I
2
3
NEUTROS DA 3. DECliNAO
EXERCfCIO 20
NEVfROS DA 3. DECLINAO
a)
no ablativo singular -
b)
c)
no genitivo plurl -
(110)
73
i
ia (nota 3 do 43)
i um.
Traduzir em latim
SINGULAR
PLURAL
VOCABULARIO
antorid~de -
auctoritas, iitis
compridoo - longus, a, um
condenar damno, are
rnio - accipiter, accipitris
grato gratus, a, .um
inverno - hiems, hiemis /.
irmo fraler, fratris
1
2
3
4
5
LIO 20
NEUTROS DA
3.~
DECLINAO
NoMINATIVO
VOCATIVO
GENITIVO
DATIVO
ABLATIVO
AcusATIVO
DAT.
ABL.
A e.
NoM.
Voe.
GEN.
ABL.
A e.
ABL.
A e.
(I)
igual ao nominalillo
ia
ia
iam
ibaa
ibaa
ia
PLURAL
SINGUlAR
NoM.
Voe.
GEN.
dividi-los
No
No
No
em ma.
ia
i
NoMINATIVO
VOCATIVO
GENITIVO
DATIVO
ABLATIVO
AcusATIVo
EXEMPLOS
DAT.
109 -
ar
e
ai
igual ao nominalillo
NoM.
Voe.
GEN.
DAT.
mare (= mar)
mare
ma ria
ma ri
ma ri
mare
NoM.
Voe.
GEN.
animal (= animal)
animal
anima lia
animali
anima li
animal
NoM.
Voe.
GEN.
ABL.
A c.
animalia
animalia
animal iam
animalibaa
animalibaa
animal ia
exemplar {= cop1a,
exemplar)
exemplar
exemplris
exemplri
exemplri
exemplar
NoM.
exemplaria
Voe.
GEN.
exemp)aria
exemplarium
exemplaribas
exemplaribaa
exemplaria
DAT.
ABL.
A e.
DAT.
DAT.
.ABL.
A c.
mar ia
maria
marinm
maribaa
maribaa
maria
Nota - Devemos notar alguns nomes deste grupo: far, farris (= trigo), hepar, heplis
(= fgado), jubar, jubris (= esplendor), neclar, neclris (= nclai), rele, relis (= rede)
e sal, salis (=sal- V. 115).
Eues neutros tm o ablativo singular em e. Sal, salis no plural do gn:ro masculino; no
singular neutro ou tambm masculino, a vontade.
74
( lll)
a)
o ablativo singular em e
b)
c)
o genitvo plural em um
NoM.
Voe.
GEN.
PLURAL
DAT.
NoMINATIVO
VOCATIVO
GENITIVO
DATIVO
ABLATIVO
AcuSATIVo
'/>ria& fermina~u
igual ao nominativo
is
igual ao nominativo
NoMINATIVO
VOCATIVO
GENITIVO
DATIVO
ABLATIVO
AcusATIVO
um
ibas
ibas
ABL.
A e.
NoM.
Voe.
GEN.
DAT.
ABL.
A e.
NoM.
Voe.
GEN.
DAT.
ABL.
A e.
corpus (= corpo)
corpus
corpo r-is
corpr-i
corpr-e
corpus
GEN.
DAT.
ABL.
Ae.
flumen (= rio)
flumen
flumln-i.s
flumin-i
flumin-e
flumen
NoM.
Voe.
NoM.
Voe.
GEN.
DAT.
ABL.
A e.
75
GEN.
DAT.
ABL.
A e.
poemt-a
poemt-a
poemat~orum(ou poemtum)
QUESTIONARIO
1 2 3 45 6 7 8 -
PLURAL
NoM.
Voe.
NoM.
Voe.
poema (= poema)
poema
poemt-is
poemt-i
poema t-e
poema
ExEMPLOS
SINGUlAR
( 112)
SINGUlAR
NEUTROS DA 3. DECLINAO
NElJfROS DA 3. DECUNAO
corpr-a
corpr-a
corpr-um
corpor-ibus
corpor-ibus
corpr-a
flumin-a
flumin-a
flumin-um
flumin-ibus
flumin-ibw
flumin-a
EXERCCIO 2 I
Traduzir em portugus
NoM.
Voe.
GEN.
DAT.
ABL.
A e.
GEN.
DAT.
ABL.
A e.
capit-a
capit-a
capit-um
capit-ibns
capit-ibus
capit-a
Notas: . 1. Devemo notar aqui dois neutros deste grupo geral : cor, corais (=
corao) e os, os&is (
osao). Ambos tm o genitivo plural em ium : coraium (dos cora
c&) , osslum (dos ossos) .
VOCABULARIO
1.-.
-~--
ri
di1igenler - diligenteme.nle
dubius, a, um - duvidoso, incerto
futiirus , a, um - futuro
incitamentum, i n. - estmulo, incentiv
mare, mans n. - mar
'
:\
(I) Saiba ler o gentllvo: adbortationis. Outros exemplos: ora tio, onis (= oratinis)
lecio, onil (= leciws); cogitatio, onis (= cogitatinis) ; opIQ, onis (= opininis) .
76
(~
112)
I
2
3
4
3
4
5
( 113) 77
(6).
LIO
21
ALGUMAS PARTICULARIDADES DA
3. DECLINAO
113 - Certos nomes da terceira tm o acusativo em im e o ablativo em i.
So os seguintes:
Tradnzir em latim
1 - Nomes prprios geogrficos em is como, por exemplo, Tiberis (Tibre), Neaplis {Npoles), Taniis {Tnais ou Dom), Triplis (Trpole),
Sybiris {Sbaris).
VOCABULARIO
EXERCfCIO 22
aliado - SOCIUS, jj
alto ahus, a, um
spero - confragosus9 a, um
caminho - iter, itineris n.
cavaleiro - equ~s. equitis
cavalo - equu's, i
cnsul - consul, conslis
dar do, dare
espora - calcar. ris n.
1
2
Homero - Homerus,
honra - honor, ris m.
incitar - incito, are
indicar - indico, are
montanha - mons, montis m.
nomen, nominis n.
nome palavra - verbum, i n.
poema - poema, poemtis n.
lema thema, themti n.
<4 >,
(2) Os gemhvos em ors exigem cuidado, porque so ora breves, ora longos. Exemplos
de breves: tempos, ris (= tmporis); arbor, ris (= rboris); frigus, ris (= frgoris).
Exemplos de longos: dolor, ris (=dolris); praeceptor, ris (= preceptris); color,
iiris (= colris).
No decurso da declinao, a quantidade permanece a mesma: rboris, rbornm ... , porque o o breve: colres, colrum .. , porque o o longo (no da!. e abl. pl.: arbribus,
colribus).
Tambm o gnero de tais palavras exige cuidado, porque umas so masculinas ( color,
liris; fios, floria; lepus, ris), outras femininas (arbor, ris) e outras neutras (frigus,
ris; tempos, ris).
(3)
(4)
(5) Est sempre lembrado da coStumeira ordt'm latina: complemento nntes da palavra
compl<'tada? (~ 63) Em lahm ticar como se em portugus etiv.-sse: "Dos cavaleiros as
tsporas os cavai~ incitam". Quanto ao .gen. pl. de cque., equlli.: 101.
2 -
amussis -
sitis -
sede
pedestal
turris
torre
buris
rabia do arado
tosse
febris -
febre
tussis
vis -
poesis -
poesia
puppis -
popa
ravis secris -
rouquido
machado
pellere
fora
rio
anguis - serpente
avis - ave (1)
civis -
cidado
classis - armada
ignis - fogo (2)
navis -
navio, nau
ovis -
ovelha
\
\
(6) Precisarei lembrar-lhe que e~ta e as duas ltimas oraes 1o passivas}
(I) Avis tem o ablativo em i quando significa pressgio.
(2) Tem sempre o ablativo em i nas expresses consagradas: Aqu d igni interdiccre
(Proibir o uso da gua e do fogo = exilar) - Feno et igni vaslare (Levar a ferro e fogo).
78
( 114)
a)
NOMES
canum
juvenum
panum
senum
struum
canis, is - co
juvenis, is - moo, jovem
panis, is - po
sene:r, senis - ancio, velho
strues, ia - monto
GENITIVO PLURAL
do ti um
faucium
glirium
li ti um
marium
murium
nivium
nostratium
trabium
vestratium (I)
adolescentis m. e f. adolescente
apis, is - abelha
diens, dientis - cliente
fraus, fraudis - fraude
laus, laudis /. - louvor
mensis, is m. - ms
optimtes pl. - optimates
parentes m. - os pais
adol~cens,
(I) V. 204, 7.
GENITIVO PLURAL
adolescentium ou adolescentum
aJ>-ium ou apum
dientium ou clientum
fraudium ou fraudum
laudium ou laudum
mensium ou mensum
optimatium (s vezes optimtum)
parentum (mais usado que parentium; o singular parens, parentis m. ou f., conforme
significar pai ou me)
115 -
a)
( 115)
79
rcnium ou renum
sedum (raramente sedium)
vatum (raramente vatium)
volucrium ou volicrum
Arpinatium (s vezes Arpintum)
Penatium (s vezes Pentum)
Quiritium (s vezes Quiritum)
Samnitium (s vezes Samnitum)
SINGULAR
porta
frutos da terra
farelo
antepassados
muralhas
- preces (s vezes no ablat. sing. prece)
aoite, vara, surra (s vezes no sing. verber, eris, n.)
-
80 ( 115)
Existe na
Tradazir
6 -
78 9 10 11 -
Amais, anr:nis, ciYia, claasis, naYs e oYs que ~ignificam e como terminam no acusativo
e no ablativo?
em latim
VOCABULRIO
atormentar cansado -
matar -
vexo. are
fessus, a. um
Npoles -
corpus, corpris n.
desejar
desidero', are
optimates -
optimates ( 114. c)
morbus, 1 m.
prejudicial -
noxius, a, um
doena -
Roma -
fora -
sede -
laonra -
honor, honris m.
sitia, is
2
3
4
>.
LIO 22
DECLINAO
116 -
Roma, ae
1 EXERCfCIO 23
VOCABUURIO
saepe
Neaplis, ia
corpo -
farnes, is
Traduzir em porln1as
sedo, are
muitas 'Yezes -
fome -
( 116) 81
EXERCfCIO 24
QUESTIONARIO
-
4. DECLINAO
Pertencem
(1),
(3),
(I)
(2)
(3) Traduza fines por territrio ( 115, a); se em latim o verbo est obrigatoriamente
no plural (porque o suj. pl.), em portugus verbo e predicativo ficaro no singular.
82
( 116)
-------------------------
4. DECLINAO
4. DECLINAO
----------------
( 118) 83
Nota
ex~mpio,
QUARTA DECLINAO
SINGUlAR
m. e f.
NoMINATIVo
VoCATivo
UI
GENIT!VO
DATIVO
PLURAL
neutro
m. e f.
NoMINATivo
ns
til
ii
u (ou 111)
u
VoCATIVO
GENITIVO
ABLATIVO
1l
ABLATIVO
AcusATIVo
um
11
AcusATIVo
us
as
neutro
-,
ia
ia
um
bus
bw
DATIVO
as
ia
Exemplos
SINGULAR
radical
dcsin.
r--'---,
r--'---,
PLURAL
radical
r--'---,
r--'---,
fruct
us (m.)
fruto
NoM.
fruct
as
Voe.
fruct
frucl
fruct
fruct
fruct
Voe.
UI
GEN.
fruct
fruct
fruct
fruct
fruct
as
uum
ibas
ibas
as
DAT.
ABL.
A c.
DAT.
ABL.
A c.
um
GEN.
DAT.
ABL.
A c.
gen-u (= joelho)
gen-u
gen-u (ou genw)
gen-u
gen-u
gen-u
dom-us (tem.
Voe.
GEN.
ABL.
A c.
PLURAL
GEN.
DAT.
ABL.
A c.
Jes-u
DAT.
Jes-u
ABL.
A c.
Jes-u
Jes-um
SINGUlAR
NoM.
DAT.
NoM.
Voe.
Jes-u
GEN.
z.a
Voe.
Domus {f. = casa) pode declinar-se em alguns casos como se fosse nome
da 2. a declinao. Outra particularidade deste nome . o caso locativo, isto
, o caso que indica lugar onde, ou seja, lugar em que se encontra algum.
Outros nomes possuem tambm esse caso, mas fcil declin-lo porque a
terminao sempre igual do genitivo, sendo que o locativo de domus termina
em I como se fosse da
declinao:
SINGUlAR
Jes-us
desin.
NoM.
GEN.
NoM.
gen-ia
gen-ia
gen-ium
gen-ibus
gen-ibus
gen-ia
NoM.
dom-ui
dom-us
Voe.
dom-us
dom-us ou domi
dom-Ui
GEN.
dom-um ou domrum
DAT.
dom-ibas
ABL.
A c.
dom-um
LocATIVo:
PLURAL
casa)
dom-ibus
84
( I 18}
So os seguintes os nomes da
4.
4. DECLINAO
NOMES
acibus
arcibus
artibus
lacibus
partibus
pecibus
quercibus
specibus
tribibus
12 13 -
2
3
4
2 -
li -
.Ven (neutro
espeto) e portas (m.
porto) tm esses casoa em ubu.t
Pecu existe ainda sob a forma pecus, ri. tambm neutra, da 3..
8 9 10 -
VOCABULARIO
aterrar auolar campo -
Quais a1 deainnciM?
guerra
acaso
copia, ae abundncia
divino, are - pressagiar
dominas, i - senhor
domas ( I I 7) - casa
etiam - tambm
exitus, as rrr .. - resultado
fortuna, ae /. - fortuna, sorte
2
3
Estou em casa.
23
mau
(I)
5.' DECLINAO
fructus, us m. - fruto
herba, ae - erva
incertas, a, um - incerto, duvidoso
ludibrium ii n. - capricho
vari~s. a, am -
vantajoso - commdus, a, um
veterano - veteranus, i
volta reditus, us m.
portu~:us
malus, a, um -
LIO
VOCABULARIO
bellum, i n. -
pai -
sum, esse
corpus, ris n.
EXERCfCIO 25
Traduzir em
membro artus, us m.
meus, a, um
meu moviMento motus, us m.
delecto, are
vasto, are
ager, gri
constituir -
corpo -
casus, us -
8)
Traduzir em latim
I -
7-
( I 19)
EXERCCIO 26
QUE.STIONARIO
5 6 -
5. DECLINAO
r~io
inconstante
(I)
Se constituir se traduz pelo verbo sum, dro que fora ser predicativo -
82 e 85 (L. 14).
(2) Evile colocar o genitivo entre dois substantiva>, porque no se sabe de pronto
de qual deles adjunto .
86 ( 120)
5. DECLINAO
~----~~~~~~~~~~--------
NoMINATIVo
VOCATIVO
GENITIVO
DATIVO
ABLATIVO
AcuSATIVo
.,
.I
SINGUlAR
PLURAL
es
es
NoMINATIVo
VOCATIVO
GENITIVO
DATIVO
A8LATIVO
AcusATIVo
...
(ou ei)
ei (ou ei)
e
em
Cl
radical
desinncia
NOM.
Voe.
CEN.
DAT.
ABL.
A e.
NeM.
Voe.
CEN.
DAT.
ABL.
A e.
r - es
r - es
r- i
r - ei
r -e
r - em
(=
PLURAL
di-es (
di-es
Ji-ei
di-ei
di-e
di-em
dia)
NeM.
Voe.
CEN.
DAT.
ABL.
A e.
Nota
No se v confundir
da 3. declinao.
NeM.
Voe.
CEN.
DAT.
ABL.
A e.
r~s. r~i
rrrrrr-
z.a -
desin~ncla
t
coisa)
es
es
erum
ebus
ebus
es
3."' - H certos nomes em latim com duas formas: uma da 5. declinao (materies, barbaries, luxuries . .. ) , outra da 1.: ma leria, barbaria, luxuria.
No singular, tais nomes se declinam indiferentemente por essas declinaes, mas
no plural seguem a pnmeira.
QUESTIONARIO
I 23456789-
di-es
di-es
di-erum
di-ebus
di-ebus
di-es
r~x.
r~gi
rei)
So esses os dois nicos nomes da 5. a declinao de flexes completas; os demais, em geral, no possuem o plural, havendo, porm, vrios oue
no plural se declinam s nas formas em es (r.ominativo, vocativo e acusativ~):
120 -
SINGULAR
NeM.
Voe.
CEN.
DAT.
ABL.
Ac.
pernici-es (f.
pernici-es
pernici-ei
pernici-ei
pernici-e
pernici-em
PLURAL
runa)
NeM.
Voe.
pemici-es
pernici-es
GEN.
DAT.
ABL.
A c.
radical
( 120) 87
es
erum
cbus
ebus
es
Exemplos:
SINGULAR
5. DECLINAO
pernici-es
EXERCICIO 27
Traduzir em portugus
VOCABULh...RIO
amo, are (tram. dir.) - gostar de
ars, artis - arte
bonum, i n. - bem
dies, ei - dia ( 120, obs. 1)
domina, ae - senhora
durities, ei - dureza
ferram, i n. - ferro
feslus, a, um - festivo, de festa
fides, ei - fidelidade, f
fortuna, ae - sorte
fundamenlum, i n. - fundamento
i:nis, is (~' 113. 3) - fo11o
justitia, ae - justia
malum. i n. - mal
meios, us m. - m~do
poesis, is ( . 113, 2)
puella, ae -. menina
en -
puer.
res, rei -
poesia
nlenino
coisa
si - se (conjuno)
signum, i, n. - sinal. ndice
spes, spei - esperana
tempero, are - abrandar
88 ( 120)
I
2
3
4
~
5.' DECLINAO
------ --
(I)
( 122)
89
LIO 24
EXERCfCIO 28
T raduz.ir em latim
VOCABULARIO
caaaa - causa, ae
certo - . certus, a, um
...
2.
3.
4.
5.
aM
uM
eM
uM
eM
auus, a, um
slido - solidus, a, um
vo (aJj.) - vanus, a, um
1.'
2.'
3.
4.
5.
aS
oS
eS
uS
eS
3
4
t..
NoM. i
Os refns dos gauleses de boa famlia eram para Csar slidos penhores de fidelidade dos chefes e dos nobres (4).
"'
u
C l)
(I) Hominum posi et artibns uma segunda orao, em que est subentendido o
mesmo sujeito e o mesmo verbo da anterior; na traduo, bastar acrescentar o artigo: a
dos homens .
Temperatur passivo, no verdade~ lgne na primeira orao, poesi et artibus na
segunda so, portanto, agentes da passiva.
(2)
(3)
1.0 lugar.
IniCie
a tra-
(4) O adjetivo ingenaus, a, um j traduz toda a expresso "de boa famlia"; uma vez:
que inrenuus, a, um adjetivo, basta ter ateno na concordncia com o substantivo a que
se refere (gauleses} .
Pignus, ris neutro; cuidado, pois, com o adjetivo. Quero que traduz:a "slidos penhores de fidelidade" como ficou ensinado no final do 80 (L. 13). Note bem que o
radical pignor, tirado do genitivo pignor-is (L. 5, 39).
Vrias
l; er; ir; um
Voe.
li
e,
:I
:z:
3.a
termi-
4.
s.
is
ii
. e.
us
e.
s
i ()
um
ei, l
'j, ei
;;
em
naes
>(
..J
z.a
GEN.
DAT.
BL.
Ac.
ae
ae
i
am
Igual ao no
min.atlvo
is
i
c:. i
em , l ffi
i; igual ao
nom.
i
~
~
..J
NoM.
<
a:
Voe.
GEN .
::J
DAT.
..J
c..
BL.
A c.
i
ae
i
ae
i rum
is, bih
is, bis
ia
s
li
li
rum
is
is
~s;
s;
ii, i - l
, i s
m. im
ibs
ibs
es ;
, i
ili
ii
m
ibis, ibus
ibus, bs
s
ua
e.
e.
rm
ebit
;;bu.
e.
90
( 123)
fas n.
2
3 --
mane n.
pondo n.
sex pondo
de manh, de madrugada.
= peso, libra.
=
1 -
2 -
seis libras.
125 - Substantivos heterogneos: Denominam-se heterogneos os substantivos que tm um gnero no singular e outro, ou dois, no plural:
proles, is - prole
sangUJs, inis - sangue
elbice
senectus, tis -
sing. plur. -
5 -
6 -
126 cunosa:
nificado.
I
I
Sus masc. ( = porco, suno) - gen. suis etc.; no plural pode ser suibus
ou subus para o dat. e ablativo.
Supellex fem. (= moblia) - gen. supellectilis etc.; o ablat. singular
em e ou em i; no tem plural.
Vesper masc. (= tarde, estrela Vsper = Vnus) - pode ser da 3.a
. declinao ( vesper, vesperis) ou da 2. a ( vesperus, vesperi). O
ablativo sempre vespere ( = tarde). Existe uma terceira forma,
11e.spera, ae, de declinao regular e completa (I. a declinao).
127 -
Nomes compostos:
b)
Obs. -
Existe
pa1 de famlia) que
do genitivo singular
patrifamilias etc. O
e os elementos ora
famlias.
12 13 -
14 15 16 -
17 18 -
19 20 -
21 22 -
2 3 -
45
6
7
8
9
10
Qual o caso latino que deu origem aos vocbulos portugueses? Que nome tem e..
virtude disso?
Geralmente, como termina o acusativo do singular das cinco declinaes?
No plural, como geralmente termina o acusativo das cinco declinaes?
Cite todas as desinncias, do singular e do plural, de todas as declinaes.
Que so substantivos indeclinveis? Cite alguns.
Que significa a locuo per f as et per nefas 7
Que diz da declinao das palavras hebraicas?
Que so substantivos defectivos?
Que so substantivos beterclitos? Exemplo.
Qual o plural de balneum, balni e de eplum, i?
93
no
EXERCfCIO 29
Traduzir em portugus
VOCABULARIO
amor, ilris - amor
animas, i - inteligncia, esprito
boa, bovis ( 126) - boi
caro, carnis f. ( 126) - carne
Cimon, nis - Cmon
copiae, arum ( 50) - tropas
corpus, ris n. - corpo
diversos, a, um - diferente
domus, us - casa
frater, tris - irmo
fugo, are - afugentar, pr em fuga
juvenis, is - moo, rapaz, jovem
longos, a, um - longo
mater, matris - me
I -
QUESTIONARIO
I -
( 127)
irm
fora
Bone Deus, da ( = d, imperativo) longam vitam patri meo et matri; da fratr'bus et sororibus meis concordiae amorem; juvenibus
sapientiam animi et vires corporis, senibus requiem et pacem (1).
4
5
>.
<2
(1) ju-.enibus e senibus so objetos indiretos de oraes diferentes, nas quais h objetos diretos tambm diferentes, suhentendendo-se o m<'smo verbo Ja orao anterior (tambm na
traduo no preciso aparecer o verbo).
. (2)
ablativo.
130 -
EXERCfCIO 30
YOCABULARIO
agradvel - juoundus, a, um
Apolo - Apollo, init
boi - bos, bovis ( 126)
1
2
noite -
95
duas classes :
Traduzir em latim
nmero -
a)
b)
adjetivos da 2. a classe
Um adjetivo da primeira classe quando segue as duas primeiras declinaes (o feminino segue a I .a declinao ; o masculino e o neutro seguem a
2. ), coisa de que j temos certo conhecimento pelo que estudamos nos pargrafos 76 e 77 (Lio 13).
Um adjetivo da segunda classe quando as desinncias, para todos os
gneros, seguem a 3! declinao.
nox, noctia
numerus, i
us, a, um
131 - Os adjetivos da
(adjetivos triformes):
3
4
5 -
(1),
(2)_
a)
b)
c)
LIO 25
bonus, a, um
dignus, a, um
parvus, ci, um
citando trs formas, uma por extenso em us, seguida de duas abreviadas, em a
e em um, indicar-nos- tratar-se de um adjetivo da 1. a classe, cuja declinao
j sabemos ( 77).
er, a, um
liber, perdendo no genitivo singular o e da terminao e'Alguus seguem no masculino a declinao de pucr, isto , conservam sempre o e dessa terminao ( 86).
96
(~
133)
NoM.
Voe.
GEN.
DAT.
ABL.
A e.
FEMININO
pulchra
pulchra
NEUTRO
pulchrum
pulchrum
pulchr-i
pulc4r-ae
pulchr-i
pulchr-o
pulchr-o
pulchr-um
pulohr--ae
pulchr.-a
pulchr-am
pulchr-o
pulchr-o
pulchr-um
NoM.
GEN.
DAT.
ABL.
A c.
PLURAL
NoM.
Voe.
GEN.
DAT.
ABL.
A c.
pulchr-i
pulchr-i
pu!chr-orum
pulchr-is
pulchr-is
pulchr-os
pulchr-ae
pulchr-ae
pulchr-arum
pulchr-is
pulchr-is
pulchr-as
pulchr-a
pulchr-a
pulchr-orum
pulchr-is
pulchr-is
pulchr-a
MASCULINO
mtser (= infeliz)
mtser
FEMININO
msera
miser-i
miser-ae
miser-ae
miser-a
miser-am
NoM.
Voe.
GEN.
DAT.
ABL.
A e.
mser-o
mser-o
miser-um
NoM.
Voe.
GEN.
DAT.
ABL.
A c.
miser-i
miser-i
m1ser-orum
miser-is
miser-is
mser-os
mi~era
( 133) 97
SINGULAR
MASCULINO
pulcher (= lindo)
pulcher
o
NEUTRO
miserum
miserum
miser-i
mser-o
mi~er-o
miserum
MASCULINO
FEMININO
NEUTRO
plerique
plurimorum
pler~que
plerque
plurimorum
plerisque
plerisque
plerque
pleri~que
plerisque
plerosque
plurimarum
plerisque
plerisque
plerasque
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
PI.URAL
miser-ae
miser-ae
mtser-arum
miser-is
miser-is
mser-as
mser-a
mser-a
mtser-orum
miser-is
mser-a
Traduzir em portugus
miser~is
133 -
2)
EXERCfCIO 31
VOCABULARIO
aeger, gra, grum - doente
ala, ae - ala
albns, a, am - branco
dexter, tra, tram (ou tera, leram) direito
dax, doeis - comandante
eqaas, i - cavalo
fogo, are - afuget~tar, afastar, pr em
fuga
graecas, a, am - grego
liber, era, erum - livre
miser, era, eram - infeliz, desgraado
niger, gra, gram - negro, preto
opus, eris n. - obra, trabalho
Persae, arum - os persas
ruber, bra, brum - vermelho
sed - mas (conjuno)
sinister, tra, tram - esquerdo
98
( 134)
1
2
3
4
(2),
Adjetivos parisslabos
135 - Subdividem-se em dois grupos: um de duas terminaes no nominativo (uma para 0 masculino e feminino, outra para o neutro: adjetivo biforme).
outro de trs, uma para cada gnero (adjetivo trifonne) .
EXERCfCIO 32
Trad11zir
latim
VOCABULARIO
alto -
altus, a, um
causa -
muitas vezes -
falta laborioso
louvar mas metal -
1
2
3
4
mis~r.
miservel -
causa, ae
ouro -
vastus, a, um
NoM.
Voe.
GEN.
DAT.
ABL.
pretiosus, a, um
vitupero, are
LIO 26
2.~
134 -
Quem bem estudou as desinncias da 3. a declinao nenhuma di ficuldade ter no declinar os adjetivos da 2. 8 classe. As regras do genitivo plurai
sao as mesmas. Somente o ablativo do singular, que em geral termina em i,
M.
brevcm
Ae.
breve
N.
breves
brevia
breves
brevia
brevium
brevibus
brevibus
breves
brev"a
NoM.
Voe.
GEN.
DAT.
ABL.
e F.
Exemplos
utllis, e
civilis, e
omms, e
fortis, e
Obss.:
1. a
2. a
CLASSE
b r e v
b r e v
A e.
ADJETIVOS DA
e F.
N.
breve
brcvis
breve
brevis
brevts
M.
aurum, i n.
precioso -
PLURAL.
SINGUlAR
ira, erum
saepe
pequeno - pan-us, a, um
plebe - plebs, plebis
prtico - portkus. us f.
peccatum, i n.
- industrius, a, um
laudo, are
sed
n.
melallum,
ADJETIVOS DA 2. CLASSE
(=
PWRAL
SINGULAR
1>erbo -
NoM.
Voe.
GEN.
DAT.
ABL.
A c.
M.
acer
acer
a crem
F.
acns
acns
acr-1s
a c r- 1
a c r- 1
acrem
N.
acre
acre
acre
N.
acna
acres
acna
acres
acr I Um
acr bus
acr ibus
a cria
acres
M. F.
NoM.
Voe.
GEN.
DAT.
ABL.
A c.
100
( 136)
celer
equester
paluster
pedes ter
pu ter
salber
silvester
terrester
voli:cer
acns
alcris
campestris
celebris
ceie ris
equestris
palustris
pedestris
putris
salbris
silvestris
terrestris
voli:cris
acre
a lacre
campestre
celebre
celere
equestre
palustre
pedestre
putre
salbre
silvestre
terrestre
voli:cre
agudo
pronto, esperto
campestre
apressado, freqentado,
clebre
rpido, veloz
eqestre
palustre
pedestre
mole, podre
salubre
silvestre
terrestre
alado
Notas: 1.
Alguns destes adjetivos de trs terminaes aparecem, s vezes, no
nominativo masculino singular, com a desinncia is, confundindo-se, portanto, com os do
grupo anterior: salbris annus, collis silve.!lris, lerreslris exercitus, eq!lestris tumultus, alcris
Dares.
2. - Celer, celeris, ce/ere (= rpido) o nico desses 13 adjetivos que conserva nos
demais casos o e do nominativo.
Adjetivos imparisslabos
136 - Os imparisslabos t~ uma umca terminao no nominativo singular para os trs gneros (adjetivos uniformes). Subdividem-se tambm em doi~
grapos, pertencendo ao primeiro os que tm o genitivo plural em ium, ao
segundo os .que o tm em um.
A) Tm o genitivo plural em ium os imparisslabos cujo radical termina em duas consoantes ( I OI), como prudens, prudent-is, ou em c, como
\1elox' veloc-is. Exemplos:
PLv'RAL
SINGULAR
NoM.
Voe.
GEN.
prudent-is
DAT.
prudent-i
prudent-i
prudentem (M. F.) prudens (N.)
ABL.
A e.
NoM.
Voe.
GEN.
DAT.
As L.
A e.
NEUTRO
M. e F.
prudent-ia
prudent-es
prudent-es
prudent-ia
prude1 t-i um
prude1 t-ibus
prude1 t-ibus
prudent-es
prudent-ia
NoM.
Voe.
NoM.
Voe.
GEN.
veloc-is
GEN.
DAT.
veloc-i
veloc-i
veloc-em (M. F.) velox (N.)
ABL.
A c.
ABL.
A e.
( 136)
101
PLURAL
SINGULAR
ADjETIVOS DA 2. CLASSE
DAT.
NEUTRO
M. e F.
veloc-ia
veloc-es
veloc-ia
veloc-es
veloc-ium
veloc-ibus
veloc-ibus
veloc-ia
veloc-es
Obss.: J. - Veja bem o aluno a existncia de duas formas no acusativo do singular, uma para o masculino e feminino, outra especial para o neutro.
Isso evidente, porquanto o neutro no acusativo igual ao nominativo. O
mesmo se observe no nominativo, vocativo e acusativo do plural.
2.. - Os particpios presentes dos verbos latinos terminam em ns, e se
declinam como prudens, prudentis; no ablativo singular, porm, terminam em
e quando funcionam realmente com fora de verbo ou quando substantivados;
terminaro em i quando funcionarem como adjetivos: fervente aqua (enquanto
a gua ferve), /erllenli aqua (com gua fervente); a sapiente (por um sbio,
por um filsofo), a sapienti viro (por um homem douto) ; viridante quer cu
(quando o carvalho est verde), viridanti quer cu cinctus (cingido de carvalho
verde).
102
( 136)
AOJETIVOS DA 2. CLASSE
radical termina
= ve-
NoM.
vetera
Voe.
vetus (M., F. e N.
lho)
vetus
GEN.
vete ris
GEN.
veter-um
DAT.
vete ri
DAT.
veteribus
Voe.
ABL.
vetere
ABL.
Ac.
A c.
veteres
vetera
veteribus
veteres
vetera
3
4
5
6
1 -
89 lO 11 -
12 -
2.
ou em
alado
domado, manso
3. - Quase todos os adjetivos . deste grupo so empregados substantivamente e muitos deles no tm os casos neutros do plural em virtude do prprio
significado e emprego. Por aparecerem mais como substantiyos que o ablativo quase sempre em e.
4. Quando se emprega um adjetivo na forma neutra plural desacompanhado de substantivo, necessrio acrescentar na traduo portuguesa a
palavra coisas: omnia mca
todas as minhas coisas {ou tudo o meu) bona snt utilia = as coisas boas so teis.
( 136)
103
13 -
Obsa.:
ADJETIVOS DA 2. CLASSE
QUESTIONRIO
12 -
PLURAL
SINGUlAR
NoM.
CUJO
14 15 16 -
17 18 -
EXERClCIO 33
Traduzir em portugus
VOCABULRIO
bellrcus, a, um - blico
bellum, i n. - guerra
bonum, i - bem (subst.)
canis, is - co
celeber, bris, bre - clebre
civilis, e - civi~
clarus, a, um - ilustre
classis, is f. - armada, frota
commeatus, us m. - meios de
transporte
communis, e - comum
copiosus, a, um - rico
corpus, ris n. - corpo
custod'i'a, ae - guarda
dives, itis - rico, abastado
exemplum, i n. - exemplo
fessus, a, um - cansado
fidelis, e - fiel
florens, entis - florescente
fugo, are - pr em fuga
104 ( 136')
2
3
4
.s
6
7
8
9
lO
LIO 27 -
ADJETIVOS DA 2. CLASSE
2
3
4
5
>.
<7
7
8
9
lO
<9
{B).
>.
LIO 27
34
EXERCCIO
( 138) 105
Traduzir em latim
VOCABULARIO
137 -- Trs so os graus dos adjetivos: o normal (ou positivo), o comparativo e o superlativo.
138 - Grau comparativo: Um adjetivo est no grau comparativo quando pe em relao dois termos, atribuindo a qualidade ~ais a um termo do que
a outro:
fdbo
1. termo
mats
inteligente
do
que
pai
2. termo
(8) Se aspeto vai para o ablativo, claro que terrvel tambm deve ir ( " adjetivo
sempre concorda em gnero, nmero e caso com o substantivo a que se refere}.
(I)
(2)
(7) Nesta e nas dem.ais frases, lodo se traduz por omnis, e; quando significa inteiro
que se deve traduzir por lolus, a, um.
I 06 (
LIO 27 -
139)
LIO 27
fbo
um nico termo
mats
inteligente
do
que
PLURAL
jucundior-es
jucundior-a
jucundior-es
jucundior-a
jucundior-um
jucundior-ibus
jucundior-ibus
jucundior-a
jucundior-es
NoMINATIVO
rico
VocATIVO
GENITIVO
2. qualidad.
DATIVO
ABLATIVO
Em
portugus, um adjetivo no sofre propriamente flexB para indicar o comparativo ; o comparativo obtido em nossa lngua mediante juno
de advrbios: mais sbio, mais estudioso, mais valente. Em latim o adjetivo
flexiona-se verdadeiramente, sofrendo alterao na desinncia, segundo regras
simples, que passaremos a estudar (2).
139 -
140 - Formao do comparativo: Coloca-se um adjetivo no grau comparativo acrescentando-se ao radical do adjetivo {que se tira do genitivo singular- 39) a desinncia ior para o masculino e feminino e ius para o neutro.
( 146) 107
AcusATivo
aluno estudiosssimo
lio faclima
2. 0 )
3.
0
)
NEliTRO
JUCUNDIOR
JUCUNDIUS
NEUTRO
NoMINATrvo
jucundior
jucundius
VocATIV
jucundior
jucundius
GENITIVO
jucundior-is
DATIVO
jucundior-i
ABLATIVO
jucundior-e (i)
AcusATIVO
(2)
muito bom
muito alto
o mais estudioso aluno
a ma1s fcil lio
o mais alto pico
o mais salubre lugar
jucundiorem
jucundius
144 - Quer o superlativo em portugus seja sinttico quer analtico, traduz-se em latim de uma s forma, segundo a seguinte regra:
145 - Formao do superlativo: Coloca-se um adjetivo no grau superlativo acrescentando-se ao radical do adjetivo as desinncias ISslmus, ISSima,
issimum - uma para cada gnero. Necessitando dizer agradabilssimo ou o
mais agradvel em latim, acrescentaremos essas desinncias ao radical do adjetivo jucundus, a, um:
MASC.
FEM.
NElJfRO
JUCUND-ISSIMUS
JUCUND-ISSIMA
JUCUND-ISSIMUM
I08 ( 147)
I -
2-
3-
4 -
; -
6 -
De que gnero?
7 -
8 -
O superlativo em portugus pode ser iinttico ou analtico; explique o que vem a ser
li -
I2 -
I3 -
14 -
I6 -
Coloque no grau comparativo e no superlativo (Quero s o nominativo, mas completo) os seguintes adjetivos:
sanctus, a, um
felix, eis
velox, cis
tutus~ a, um
entis
aptus, a, um
solers, ertis
nigerrlmus, a, um
acerr'mus, a, um
pulcherr'mus, a, um
uberr'mus, a, um
Nota - Essa a razo por que em portugus o superlativo de certos adjetivos como
clebre celebrrimo e no cclebrssimo (I).
COMPARATIVO
facilis, e
difficilis, e
similis, e
dissimilis, e
gracilis, e
humilis, e
facilior, ius
difficilior, ius
similior, ius
dissimilior, ius.
gracilior, ius
humilior, ius
SUPERIATIVO
facillimus, a, um
difficillimus, a, um
simillimns, a, t:~
dissimillimus, a, nm
gracillimus, a, t:~
lnJ:mi.IUmal, a, nm
I; -
gravis, e
( ISI) 109
QUESTIONRIO
pruden~.
------------~-----
LIO 28
COMPARATIVO E SUPERLATIVO
PARTICULARIDADES
147 - As regras de formao dos graus do adjetivo que vimos na lio
anterior so gerais; para certos adjetivos, ou por causa da terminao ou por
causa do significado, h regras particulares.
Notas:
I .a -
magnficos (
magnfico)
maledicus (= maldizente)
benevlus (= benvolo)
COMPARATIVO
SUPERLATIVO
magnificentior, ius
maledicentior, ius
Lenevolentior, -ius
magnificentissimus, a, um.
maledicentissimus, a, um
benevolentissimus, a, um
(= indigente)
providus (= prov1dente}
egentior, ius
providentior, ius
egentis.s'mus, a, um
providcntissimus, a, um
advrbio magis, que significa maiS; o superlativo, com a anteposio do advrbio maxime, que significa muito, o mars; exemplos:
POSITIVO
COMPARATIVO
idoneus, a, um (= idneo}
noxius, a, um (= prejudicial)
SUPERLATIVO
maxtme idoneus, a, um
max1me noxtus, a, um
aoreos (ureo)
ferre os (frreo)
ligneos (!gneo)
romanos (romano)
SI
matemos (materno)
paternos (paterno)
albos (branco)
etc.
prope - perto
bene- bem
male - mal
magnopere - grandemente
multnm - grandemente
I
paulum
non multam
t pouco
POSITIVO
bonus (bom)
malus (mau)
magnus (grande)
parvus (pequeno)
COMPARATIVO
melior, ius (melhor)
pejor, pejus (pior)
major, majus (maior}.
minor, min11s (menor)
SUPERLATIVO
optimus, a, um (o melhor, timo)
pessimus, a, um (o pior)
maximus, a, um (o maior)
minimus, a, um (o menor)
ISS - Comparativo e superlativo dos advrbios: Em latim, vanos advrbios flexionam-se gradualmente. O cmpparativo em ius, forma igual do
(2)
SUPERLATIVO
minus -
minime -
menot
mente
saepios
saepissime
noperrime
diotissime
diotius
dexterior
-
inferior
posterior
superior
157 -
dextimus
exterior
COMPARATIVO
docte - sabiamente
fortiter - fortemente
longe - longe
misre - miseravelmente
O superlativo em issime ou
citra (aqum)
intra (dentro)
prae
(diante)
prope (perto)
ultra (alm)
ante (antes)
anterior (anterior)
Il
(3)
112 (
158)
COMPARATIVO
plus (nom.),
pluris (gen.)
maiS
numeroso
Nota -
POSITIVO
SUPERLATIVO
plurimus, a, om = a mawr
parte, numerosssimo
( 159) t 13
COMPARATIVO
SUPERLATIVO
QUESTIONARIO
I -
Como se forma o superlativo de adjetivos terminados em er, como ni~er, acer, polcher?
O comparativo de tais adjetivos tambm irregular?
2 -
Forme e dedine o superlativo dos seguintes adjetivos: acer, acris, acre; a.per, aspira,
asperum; celer, celeris, celere; salber, salbris, salbre.
3 -
4 -
Como se forma o superlativo dos seis adjetivos 11 que se refere a pergunta anterior?
O comparativo desses adjetivos tambm irregular?
5 -
6 -
Egenos (= indigente) e providos (= providente, precatado) como se flexionam gradualmente? (Aqui e em outras perguntas seguintes no estou pedindo a declinao V. a pergunta anterior).
7 -
N.
M. F.
NoMINATIVO
GENITIVO
DATIVO
ABLATIVO
AcusATIVO
COMPARATIVO
adolescentior
jonior
senior
propinqnior
alacrior
longinquior
credibilior
probahilior
( recentior)
( vetustior)
(sanctior)
SUPERLATIVO
novssimos
veterrimus
falsissimus
sacerrimus ou sanctissimu
ioclitissimus
8 -
9 -
Por qu?
10- Em que grau esto os adjetivos perdifficilis e praedives? Por f!U? Como se traduzem?
li -
12 -
13 -
14 -
I5 -
16 -
17 -
18 -
19 -
Cite trs
preposies com as respectivas flexes graduais, indicando o significado do positivo, do
comparativo e do superlativo.
Que significa e como se declina no singular
20 -
21 -
22 -
Decline.
114 ( 160)
( 161)
115
LIO 29
160 - Sintaxe do comparativo: At agora vimos como se flexiona o adjetivo para indicar comparao, notando-se que o tipo de comparativo que VI
mos corresponde em portugus ao comparativo de superioridade: "O filho
mai& inteligente do que o pai".
2 _
o segundo de quam,
Exemplo:
1. qualidade
Outro exemplo:
A) Quando se comparam indivduos, isto , dois t-gmos, o primeiro termo vai para caso que lhe cabe de acordo com a funo, mas o segundo termo:
ou se pe simplesmente no ablativo,
PORTIJGutS
Notu:
termo
O filho
Filius
,...._...______
suj. nom.
2 -
Filius
est
2. termG
grau comparativo
do que
,........___
o pai
est
intelligentior
palre
verb'l de
ligao
compar. - prcdi
cativo
mais inteligente
,...._...______
inteUigentior
quam
conjuno
comparativa
lATIM
0 aluno deve ter a mxima ateno com a concordncia do~ adjetivo. ~ej.a, por ~empI0 que na u'(t'tma f rase d a da - Consilium ulilius quam honebus - .L os ..ad)ehvot1 eslao na
for:Oa comparativa neutra, porque se referem a comilium, que su.,.tanbyo nel! ro: cont-
Exemplo:
1.
2. qualidade
Comparativo de superioridade: Vimos no 138 que tanto podemos comparar um indivduo com outro, tomando por base de comparao uma
nica qual:dade (Paulo mais inteligente do que Pedro), como podemos comparar uma qualidade com outra, referentes ao mesmo indivduo: Paulo mais
infe:ligente do que rico.
161 -
lium, ii.
z. -
____....._..,
ablativo
pater
3."' _ Quando a orao portuguesa traz o advrbio muito anteL do comparativo ("Ele
muito mais inteligente do que eu"), traduz-se em latim por multo: muito mait inteligente
mesmo caso
que o 1. termo
multo intelligentior.
Outro exemplo:
PORTUGU~
LATIM
4."' - O artigo 0 , a, os, a.1 de oraes comparativas como esta: "A_. casa. de Antnio
maior do que a de Csar" - no se traduz em latim: "Dmus :~nlo?u maJor est quam
Caesria", Pode-se, em tal caso, repetir o aubetantivo: Domus Antonu maJor est quam domus
Caesiiris.
.i<
s. vrbio
(I)
264 e teguintes.
Tratando-se de adjetivo que no se flexiona gradualmente, emprega-se o adpara 0 comparativo, coisa j viela no 151. Recorre-se ao magis tambDI em
mat~is
cuot de eufonia.
116 ( 162)
lATIM
Exemplos
(~
168)
117
166 -
a)
b)
c)
d)
167 - Tratando-se de adjetivo que no se flexiona gradualmente, o superlativo se obtm com a anteposio de maxime ou de valde, admdum, praecipie,
advrbios esses que podem ser empregados tambm com adjetivos flexveis: maxime intelligens, valde intelligens, admdum intelligens, praecipie intelligens.
pelo genitivo:
b)
c)
d)
e)
,.
..
ex fratribus
QUE.STIONARIO
1 -
3 -
4 -
5 -
e fratribus
de fratribus
inter fratres
traduziria}
116 ( 168)
( 168)
119
~~~--
6 -
7d -
9 IO -
EXERCfCIO 35
7
8
9
IO
(6).
li
12
13
14
(B).
Traduzir em portugus
EXERCfCIO 36
VOCABULARIO
animas, i &DDRI, -
esprito
aQO
.2
3
4
5
6
(I)
(2)
(3)
Traduzir em latim
VOCABULARIO
lisonjeiro - blandus, a, um
maior- V. 154
arradvel - iucundus, a, um
Aristteles - Aristoteles, is
burro - aainus, i
mar -
co -
melhor -
V. 154
mente -
mens, mentis
canis,
externus, a, um
fiel fidelis, e
filsofo - philosophus, i
forte - fortia, e
generoso - munificus, a, um
rranduimo - V. 154
rrego (adj.) - graecus, a, um
honra - honor, ris m.
jovem - juvenis, is
lebre - lepus, ris m
marc, is n.
metal -
metallum, i
meu -
meus, a, um
olim (ad1>.)
outrora pernicioso -
perniciosos, a, um
tuus, a, um
tlllido - timldus, a, um
todo - ornais, e
velho - senex, senis
(4)
(5)
(6)
adjetivo.
(7)
(8)
(9)
verbo -
compl.
120 ( 169)
NUMERAIS CARDINAIS
12
13 -
14 -
4
5
6
7
8
9
IO
li
LIO 30
NUMERAIS CARDINAIS
169 - Numeral a palavra que acrescenta ao substantivo idia de quan~
tidade (um lpis, l>infe homens, mil soldados) ou de ordem: primeiro ano, dcimo
sexto aluno, qinquagsimo aniversrio. Da a diviso dos numerais em cardinais,
que indicam quantidade totat e ordinais, que indicam ordem, seqncia.
170 -
Quero que, nas 6 pr~iras frases, ponha o 2 lermo nas duas fonnas da letra A
do 16 L Exemplifico:
1_
.. .. .. .. .. .. .. .. .. { q~am ainw.
a.srno~
alprismM
irabes
1
2
3
4
5
6
7
8
9
lO
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
%2
23
24
28
29
30
40
50
fO
70
80
90
100
!OI
102
200
300
400
500
600
700
800
900
1000
(17)
Mais 1eguramenle:
155. -
Do que
1500
2000
2500
3000
10000
100000
500000
q<latn.
( 171)
til
1001
(10)
NUMERAIS CARDINAIS
999999
1000000
171 -
alprilmoo
roman01
I
li
111
IV
VI
vu
VIII
IX
X
XI
XII
XIII
XIV
XV
XVI
XVII
XVIII
XIX
XX
XXI
XXII
XIII
XXIV
XXVIII
XXIX
XXX
XL
L
LX
LXX
LXXX
XC
c
cn
CC
ccc
CI
CD
D
DC
DCC
DCCC
CM
),f
MI
EM
LATI.M
MD
MM
MMD
ingenti ,
a et mille
:r.:
uo millia ( 111)
quiqmti, ae, a et duo milla
MMM
tria millia
decem millia
centum millia
quiqenta milia
nonsenta non&lfnta - m millia nongenti (ae, a) et nonasinta novem (19)
ae~
(20)
F.
una
unius
uni
una
M.
unus
unius
uni
uno
unum
unam
N.
unum
unius
uni
uno
unum
Deum amo
Unum Deum amo
d) Note-se ainda que expresses como uni homines se traduzem por somente os homens.
e)
nlli . ..
Alter, altera, alterum -
NoMINATIVO
VOCATIVO
GENITIVO
DATIVO
ABLATIVO
AcusATivo
duo
duo
duorum
duobus
duobus
duos
F.
dum
dum
duarum
duabus
duabus
duas
N.
duo
duo
duo rum
duobus
duobus
duo
123
0
unm Iitterm
una castra
NUMERAIS CARDINAIS
m. f.
n.
tres
tria
tres
tria
t r i u m
t r i b u s
t r i b u s
tres
tria
6-
v.
44, 8.
19
um (tirado) de vinte -
28
29
um (tirado) de trinta -
duodeviginti
undeviginti
duodetriginta
undetriginta
, IO - a~ Para dizer 21, 22, 23 etc., como 31, 32, 33. ... at 99,
~a d~as ~a?ei.ras: ou ~~ c? loca o nmero menor em segundo lugar sem a con
JUnao ( V1gmt1 unus, vrgmll duo etc.), ou se coloca o nmero menor antes, empregando-se a conjuno el: unus et viginli, duo et viginti.
PORTUGUts
lATIM
vinte e cinco
viginti quinque
ou quinque et viginti
124 ( 171)
NUMFRAIS CARDINAIS
t importante obsuvar que para dizer )gin6 unu>. triginla unus etc.,
b)
N OMINATIVO
CF.NITIVO
DATIVO
ABLATI\'0
11 lelra e
da
bsena-se a
nota
una
o n i o
u n i
UDO
IIDilm
IJIC$Dla
una
u.oam
'
nuom oi viginti
d virinti
uno
QDUDI
ot via:inti
tt vi&inti
ti .,;cinti
nota flnlt.rior.
12 -
n leiJ'o a
13
anns
ACUSATIVO
nota 1O.
Para 28, 29; 38, 39: 48, 49 ele., o critrio o j indicado na
14
quantidade incontvel.
17 - De I 000 para cima, quase .empre o menor vem antes, ligado com
<1: quinqtte el mil/e (I 005), viginti el trio nrilria (3020), corrlum el duo millio
(2100)- V. nota 19.
18 - a} Como acontece c.om o (:ardina) mil c:m portugus. tambm em
latim mil/e indt~lin&vcl: mil!e milites, Ctm millt! et quadringenbs mUitibm. mat
possui plural em In 11m, qut- : neutro e dcclinvel: millia (nom. c at-.), millium
(gen.) e mil/ibus (dal. e abl.):
No~UNATJ\tO
GF.NITIVO
DATIVO
AGI..ATIVO
AcuSATrvo
wti
uno
cl viginti millibus
o1 viginli millibtU
unum el viginti millia
duo
duo rum
duobus
duobus
duo
millia
millium
millibus
millibu
millia
militnm
mlitum
militum
militum
mililum
(e~)octoginla
.sex.
( 226. 6).
QUESTIO~ARIO
9.
~er.almeote 5e0l a conjuno cf: a:ntum unus (ou centum d unus). cenfu-m odo ..
( 171) 125
CARDINAIS
lATIM
POR1\1Cu'ES
vinte c um homen.<
NU~IERAIS
12) 4~ -
6 18 -
9lO 11 ll f) 14 IS 16 17 16 19 2.0 21 -
Que: i numeral)
Coi'J')o u divu!rm m r;umcr.r~i)
QuAl " lilrrcn t-niTe numerAl <ardino.l e num.ttal ordinnf>
Oeeline out, unA, onum {Cuid11tlo r-c1m o tenih"o e corn o dt~ti\o).
Quando ''" Uloll o plural uni, uoae, una? Eumplo.
Qu~l o erdo.deiro empreg.:t c llinificado do eardiaol 1111'111, na, 1 EJcmple..
Coa>o c trad~t: a fra.se a '-om:iotl l
Dc:dine do 4u,., dao.
DliDC: 1UI, ltia.
Conle ck am qaicu e:m Latim.
Quall et nllultnllt de diur 16 t 17 eM latim?
Quo.i "' moncira de di:r.er 15 ~ 19 em Inrim)
Cofll~ de 16 11 20 em lo.tim.
Quait lu l'ftancirAt de dr~er 21, U, 23 .. 27 etn latim)
Di,a em latim de riote e m a~tldadoe (cc:n.) e ,_,.. iAh doa rou {dat.).
Cortte: de 21 a 30.
tntftlc: u d~. de 20 \00.
Con1c:, .omtn1e cc:nk-oa.t-, de ZOO " 1000, n&o ~ esque~o dA lr fotmt 't"O~nc:at.
Conk.
22 - Dia" em
lati.~
885888.
126 ( 171)
NUMFRAIS CARDINAIS
3
4
5
EXERCICJO 37
<~ 1
At..enu,
n.
3) -
e.riUII -
Atel)n.t
doit
Eoplu-alel-;. .e - Euhatel (rio)
CaUia, c - CiiJia (F ra.ot~.)
inc*rhn, ll, um - in.certo
opu.t,
lt. oba
tp;,tiUIII, ii n, C:lPO
en.
172 -
t~~;tu ,
enperlttivo de (ulw
a, a:m - .eguro
ORDINAIS
wn s
!.
7.
>.
6.
7.
9.
mu.a -
i gaavu~. 1, um
~lllit -
aum, ('llte
frota rrt.a -
daui,, i.s
gratia, oll~
Lvcr -
um. c;c
Dano pnpa.rar -
un.
200,0
:!00.
c.ompliro. nore
400.
>00.
600.
700,0
eoo.
900.
.......
l(()[).
1()111.0
I
2
(6)
(I)
17 1, I, c.
(2)
O)
( 4)
(')
E.tn que cas.o e~t.\ ir<'trtO.l Note que o 2.0 lumo da coruparaii.
E~ti l('mbrado d a voz passiva c do rl"$!r do .;~$!etlle di\ paniva)
oh""'
prim~i 'o
v~imo 11epn.do
v\gbimo
vi1ENroo tt"rct:i.ro
vir~Uroo oit.vo
r\ODO
qu.~G
~imo
tct.....,:~
octoritnO
noaacrim.o
aotimo
or.ot&imo primf'ito
cc:o,i.mo w"undo
d\JC*I)t~i.IJ.'H)
trc:ntWtoo
qU&dtiorrnt~IOo
qui~ntbiroo
U:Jtttottiin)o
ae:p tin.gtntWI'l\0
oc:tinrwtt.i.mo
oi1n~tentf1lmo
01ilhinw
nli~;;..,..,
tf>J'lndo
vrimt"ito
~lhimo
dKD:II.U.1
UCil
QI:Q
a, ua
ooow,
JE>ti.Mo oitavo
vifbin'O
tnsimo
occ.a"""',...,
fiOC'IO
utD
loi.UI
a,
WU
u.ndemw.. a, UIIO
duodtdmtl.l, a, u.m
.
~~ cl:i.mw (2) ttnlecimw
6uodtViai.mw OIJ ta"'AJ dedmm (S)
\U~c:...i.th:o..u ou nonw dccjt'llu
vic::uimw
urnu et ~\W vku.imua Jlf'"i.tau (~)
ahu c:t vKaimut ow vie.unw <~ (S}
t.trlN. d vi~ o- vlcaimw terblll (6)
~trico.iuau. (V. n. I, )
un.dctri<uitu....
~j,j.
..
~o.
.,.,.......~
~.mw
tept~~&~QI
oc.tot~:aimu..
~gnhll\lol
oent.n.imw
octingt ntc:cimut
ao~Ptuitow
D1ilk-i.nw
m.iJk-iJ:nt.U prim\1_, (8)
110 sin~o~ltu.
JoC~pti.tow,
dli:in:J.o I)()J'IO
"'i.ssimo
100.
101.
Mvi... i~
11C1twl,
ICJ.o
20.
~.
90.
mu..a, ar:
qu.ifttua,
~<o
titao
a.
18.0
?O.o
corajoso -
C(\lt.rC.O
qu iotf)
dfcimo prirociro
dkifklo wgundo
d..i.roo tuu.iro
"'
60.>
tutha.,
11.0
2! .0.
22.0
um - cenl um
tidndio - c.ivU, it
tcrt".cito
o,Uci~no
12.
VOCABUURIO
ptndro
tcJUndo
l O,O
~.
40.
Driw, ii
tot.ior -
23.
28.
29.
Dario -
<>.
ORDINAIS
EXERCICIO 38
cova;rdc -
127
LIXO 31
fotti:l, c
( 172)
VOCABULRIO
.,..;,, ;.
OROINI\IS
Cft)
larin:a Ht
(7) H(,(!lu e c:zldir io innimot. que c lr,durcm por Jum : o qu~ cxit-t~. ou
hi., . uieito,
(8) Toroc a ver ll lttra e do 171, I (no lra duu, poi1, o ~.mo).
De quinhenlo noio1: O 1Lt n11ivo que icdica o poro, a quantida.dc. a, pt1ef
um todo i comtiluido i chamdo r;<>r al~u,,_, <;<WDpllcdores do en.Lino do latim de
-m.~.
qve
_12_8__:(:;_~_17..:.).:..)_ _ _-=U:..:..:.0.:....:.3..:.
1:..:::(E, J?, 40) -
OROIN_,I_IS_ _ _ _ __ _
173 -
npaa-no, art" -
I -
a)
;c-N
6
7
8
manipulo (;nnponfrio
miJu. iti. -
Jc.
129
aoldado
171, 18
n.aflo
t'flU'Jl&l
4 -
millium
millium
equitum
l3. 5),
EXERC!CIO 40
Tn.dur em labm
VOCABULARIO
Ann.t"- i
An<o tqepar
Uotllio inr.ntr
OUII:',
prtpar., Ro -
. ,,.
llou.lrus. ;;
c~ldado
V. 226. .
lut ~~r
pug:nc_,
Rorn\ilu. i
Suviut, ~~
Snt..crbe~ Sopnbu.
olddo - mil,. 'tlit
tvhjnftor - ~x~ugno, ;:.re
'T11111iilnio
I tiU'JUinith , iJ
T,ilio - 'Tulliut, ii
Tulo , - 1"ullu.t, i
Stnio -
llte
~ltu tiu s,
ii
Nu"'" - Num,., n.e
Pl)mpllio - l'ompilius. ii
Mrdo -
u:.
1-
2
3
f.XERCICIO \9
fi-ro. re
ftntr~a, I'IC'>
RO.moSo -
d.e. inr.!ln.tria)
Pflln. ilia
rindo
pulrhrr, (:hfll. chruM
lino
ltbcr, bri
QUEST!ON ..\RJO
6/XXJ
Z()() JldoJo,)
12-
&dJttlot)
I
2
3
f m)
.,. . . .,~ -
:r.diTd
o-. -
nipilcu, i -
j, -
!crio, onit -
como os comp~rativos.
O me:Amo s~ d&. com stc!mdr:l. que se :!oUb~l otui por o/ter ( o outro) QUaJldo te tt:~.tt\ de dois dtmentos somente.
2 - Oc: I J.~ a 17.~ o ordinal rncnor pttceJc o IT!lliOr, sem ~t: ambos sem..
pre dccliniivds de :\cordo c:om a oola J, a.
3 - Comn ncontcc.c com os catdul<\i~. t:1mhrn c~tes ordinais pod~m ~e
~uir o procesto de sub~rac;o : duodequinquagcsimus.
4 - No1 ordmnis em que entra fJfinlc:itn, o laiHl'l tt~t.\ m~;~ frc.qentc:mente
a forma unul, ttntepo~t~ e hsada corn ct: uuu~ tl quir~r.uagc~imu s.
5 - Nos ornit':ti~ em ()U cnlra ugun<lo. o lahm Q\ln ...(: inv.lra\"elmC'nte
c:mp:t v,a oll(t, quer anteposto (lig.;ado por d) . quer Sl0$potto (~tm c:) : all<'f
cl quinqoogeJimus ou qu!nquagcsimus nllct.
6 - Daqui a!- 99.". ou se toloc3 an;a o ordinal m.tiOr ~em tl (nonage..
~mt;J nonus), ou o mtOO! com ct: nor.us <"I mm cn ttsim u1.
7 - 0:"qlli ~ti- 999." o ma;<>r quMe ~J!lprc ptcctdc () mt:nor. com ou ~m
cl: non:;:cnltsimm (d) nonngcsmms nottw.
8 - Dnqui em dinnte co ma~or pttcedc o rnt nor, ' C'mpac snn e/: millf'sf..
9 -
tomar
ORDINAIS
era preparado.
VOCABt;l..AR IO
oc (conJ.) - e
alter, I rA, irurn ( 17}, 5) - tc;undo
tttro, 01'1UI'I ( 72) - ecl\mpan'lt:I'IIO
c.ollort, orth
co6rte)
1tlt -
qtutl,
f, -
coor1e (pron~mci
GAYII)l'jf~
( I)
(2)
(3)
vwurlt
d41
r-. 1\
Jlltl
{ 12)
O -.ttbo. em
IJO ( 174)
UAO 32
(tX1,
41. 42) -
z. CONJUG.
o
ATIVA E PASSIVA (NOOES)
( 177) IJt
176 -
LIAO 32
IMPEmU 10 DO
(NoES)
dtl
del
de I
del
deI
dei
I ba I
bi
ATIVO
dcslrua
destru;a3
destrua
mu
lia
dcs.Lruamos
dc,truicil
nl
dellrUL"'l
deI
del
del
dei
deI
dtl
b)
177 -
ba
b
bi
b
ba
bl
ris
lw
aa destrudo
eras destruido
era des.ttuido
mur
(ramo destrudos
mini- reis dcs.truido3
otur er.un destrudos
1.'
p/<re. hob<re.
c:oni~o~;:1u;lo
2... c:.oojugaio
Jc.tlruirtl
Of1lcJt<i
dclilo
dcl
de I
del
del
del
e I
mUI
lia
nt
(=
..i Ibobibi
am
am
am
dcmuir. apagar):
dclruo
dc31r6ia
destri
de&truimos
destruis
destJoem
am
am
am
bl
bi
bu
tis
nt
z.
1, eonjuga~lo
om
IOU
am
&m
rU
ii.
am
aro
am
destrudo
de~truido
d~tn.~do
mar
somos destruidos
mir- ooi> destruidoo
ntur - so destrudos
de I
del
de I
del
del
de!
;;
e
bo
bi
bi
b
bi
bu
moa
tia
111
Ml:llO rASSIVO
1
bo
b<
bi
bi
bi
b
ris
C:onjU$1.,io
u,a
Jcrci om4do-
del<or
i!
dtl
deI
del
del
dtl
c) O aluno que ~tudou bem o.s poucos tempos at agora vistos da 1.'
conjugao, ncnhmnn difituldade ter.i parA conjugar wn verbo da 2. nes-5et
mesmos tempos. pol, bast.;u mudar 1.\ vogal carate:rfstlea. a pata ~ nos verbos
da 2.ll. C::mteglintemtntc:. o infinitivo da 2. tm tre: clelre, monre, im
175 -
babo
bi
ba
1~1).
lur
mur
mioi
nlur
deI
del
del
deI
del
dd
Ju.truicln
b
e
bo
r
rJ
bi
bi
tur
mur
bi
b
mini
ntur
tur
Nota - O aluo dr-ve lu o m.iJLiiOO cvid* coro o. a(utos dA. fomu nrbail do
(claro. l4nt.o alowq cpulo pau;'I'O, jAIIW!n M' ctqut.a de que a "I' brnt: ( ..... ) ~:.huoa
tilaN iadi~ que rua il ba n;lo podr ter acutuad.: leia GUir vu cuo trCJa{'OI. ptc.Jia.c.do
atcnioo upc.J II<Uc cntsdo.
132 ( 178)
APOSTO
APOSTO
178 -
APOSTO
( 11a)
EXERCICIO 41
Aposto:
ajunlo adnominl uma palavra ou grupo de palavras em apo.iio ; .... palavra ou 81\lpo de palavras em aposio chama-se Posto.
Exemplo:
"Suates.
VOCABULARIO
Joo,
C$'
(rl~ri:te.Mr,
(llj)l)llO
tle.
te:mtr, uc-ur
:tr"'llli, 01'11. -
~o ttu. ia
aiaii!J&I, a,
filiU$.
f,JIU)
h1niu toma u
Juko,
lt!Oht'O,
fOUdiG palavr
porl~:
78 -
CoaiUI $C:
S -
6 -
Conju8U~" o prirntiro e o
ConjviUf' nl('
li -
CooJUjtue
mD!t'O
c..n.
1'1
(1 ).
( I } Ch~rorum ujforn t;~'ror1.1m - Aco!hllnt1C <Om tu:. bt>l.l. d,ra, t<t,-.u e c01h.nv.ra
e:olq-:-.. ~;0 rp1r ld J,.mhtllr um.- lJ.,I:.n.'l c:orn "' dou pr41~l i\IOI e o pnr.1ciro no mr10,
11-o prtm,.uo puru u 4dlttlw.o. na '"'J:I.ndo o , ...~tl ..nhvo, .rnl.xa do cr.ctr:t3 ;ocro, DIrQuo
cJ4:t,
~t
u:c
.t.t
&,.),
ICI"Jtende-.u:
rAL-".\'RA RI Gt.:-=TF:
9 10 12
13
14
IS
16
lO
dtflt.o.
) _. -
til.b.
OI ltrmiiMt
8
9
prurnlr)
n.!o
6
7
QUESTIONARIO
noe -
UtfattDCMI
futw~do, lte -
(oi>J....... ..... )
2-
Cll
e:ufCII&r
ia Ci-ct.ro
tto>r.~in.oli,o
(ni, de ot)
atwuo
fiOmln).UYO
"f".,_
.).
f uodamut.l
du:aacl11, vir.dJ,
11maio
Ccira. PU -
ficou doente
meu aluno1
adfnhu, cu -
A.O JI T f\.'0
-.1 -
r'iltttl
{l)
direta
--
134
(~
178)
UAO 32 (Eu.
~1.
42) -
APOSTO
EXERCICIO 4Z
PRINCIPAl~
( 181)
FORMA!> PRONOMIM15
LIO 33
a,it..r &JM
a.Qnlll,
ap~ar
- dcJio, 6'c
at.t.qo.e -- vu, v-it ( 113, 2)
at"rcr - t(rrto, rc:
Catiliru. u.,aJ~ito
~uc-t,
co.plet.at -
ma.(ttral\Lt,
1.11
iria
nc.,.t'r - ob.c:tJto, ar
r-.ll.. - pc:cc.dwn, i n.
frot1. - clani.e, it
llo.t~em bCJto, Tnit
ill/antc - pedet, t tlt
iJIIlraico (c:k rueru) - ho.tet, ium. (pl.)
...
ool, tolit
tattcatar
IUI-Iih~O , bo
'
180 peHoais.
.. ....
.....-
Tcito- Tacilut, i
bial de companhia).
5
6
7
leiDu
tim~ . n:
--
noto
iolcato
YcO iut,
violcntu.
...
9
IO
Tcito,
ttc.ritor
romano,
IC)UYava
os
CO)tumes
Penoa aramthcal
1."
Si11gulnr { 2.
Pau R\l.ft(a rtrar, (Otnprc sempre o 'ftrbo Cfllt: predu conju;ar cotn o paradiatr~oa
ldtpc
PESSOAIS
PROIIOMES
( t ).
),
(3)
Plur~l
r 1."
t
;!.
l l."
c.
,.
lu
d<', cln
.......
Cno o111i~-.o
u to
<ltt, clat
not,
01. ...
.. {S) Dos inimitos - E.~lt t:tniti\O ruio pod"' vir perto de intanlu, poJque lrt.r ambi
p1dade; uma boa oldttD lahna (complemtn~o enttl d~~, p4favra cornpletudll) lt,6 l Doa itd
m.io m .\/o:ntaf(),
PO~C.'II
Y'Ot. ~co
CICO, a te
Dt-.e-u -
lfttritraclo -
CIJ.tilinA,
-
lhn u. li.
SilO
I H (~ l~l)
182 - Vejamo! agora quais os pronomes pessoai5 latinos e a corre$pondente f!exo casual:
PRONOMES PESSOAIS LATINOS
C.OJOl
rc.uo.u
(
Sin.1.
!\'O."
...
n:
Il z. v
I 1."
Plut.
E, o
To
l."
No o
Catot o\liquoa
rd~t
voe.
DAT.
ttN.
...
i~i
11\i
i\i
tai
IU
no\H1
fiOihDill
.....
AC.
..
..
...
...
weltit
Utlt\Utl
...-s.tri
tibi
..
QUESTIO:'-<AR tO
I -
Qut l pr<>r:omt}
2) -
'5 () 7 -
Q
d . ,.
14cu":. u11~, vesrvm. "te:.~ho piecl.de de v6' tra w~ mis.tu!or w-un ue:rn ~ "'-'s
Quu vutre~m ... 1
1. _ Oc"c a aluno relu 0 que hcou J,tn n~ nolo do ~ 22; vcj o G'udro q:J f u
tMOIt OO fim cJ.e..,a bOla c absetH qQe. IC t..a potCutai.t O fl'jC, O le, O no~, O~~ ltr'-'CUI 1 l c
ftfllcmct11C pata objciO direto C rara U'lt.ltrc:o, trn lahm ., format t O dj l utr,\.. l
Notu:
1. -
8 9 10 -
11 12 13 -
14 -
Oig. todet
0t
Obedecemme
., tnm Utd,
Me laudont
V
IIAI\
tlir.
Mihi pazent
"'
IT;Jm
~ ae diTo uts l~~ol tm para mim, p:~r li, p;~rfl i. pua n ch, rua ot~tl
l)t'OIIOI'tlc IAMO J., ' n priSnll lr-m v m a w arma por& o lll'ltUian ~ JIM o pllna1,
T radu.t em l~r~11m comlro. tonlito. coai&o, cooono .- coon u.
Dit~. ordclh dAt penou $1AmattC'~i,, o C'U~A~t\'o dt: tcxlot oa proi\Ornet r""~JO&'t
EXE.RCICIO 43
VOCASUtRIO
Louvam.me
...\.lo.
lll}f -
C.OthO, 11ft: -
p~!~f
T ~nh. porhnto., o m.-ior CutcL.do r.n lr<!l{,llJf ~tu pcoAOt't'ln do porlul"h par o
latam. 1n<t.i uclo de ,un bc.m d,.~oo.ao A l!:l_iftc'a do '-'c:ho l~~otlf~, ~ qu.-1 " "rn cmptlf
corre:,pondc tlfGiincia do vu lx> porh.tguh { 298. n . 4 . ~ 371, n 4)
,S. - Nio utttcm cm l41hm r.et;ra\ "fl<li:I.A . f'"'" A col.-~:-~o cl"''. l)bl\t''"~': pcodcM vu
c qualqt~n lv&&t o frw. corfU) ~c fo;ncfft "'""'"'" ~ut.tt.ushht, c 4 Kmptc &etnlo~tU..,,
n iuhuA.
---
~rttft:Orit , ~ -
iutud
a. ara -
oWtt6
on.polc:'c
pnit
,orto. te -
f1\AU
) -
kmbr,t.na
jMl.laf
tnd
- - - -- -
( 11\2) 137
--~--'--'-
6. - Em lali rn, o inlerloculer, ialo ~- ., pt.UOAI com q'11: f. J.,tnot, scmpt~ lrat:~d.a
por tu. metme que no du-ij~mOI a um rti. um t UP'!'t:el. Deu..
V 61 t. t.e tMptq
quando forcnt ci.Jas ou nu~ pc1SOtll co:o qut falarnm
7. - i\ primeirA reuO.t ccmpre te enuncu r:m prmd r<J lua.1r : "' frue pnr1u1ucu
\locl c ~ u lrdu:r~~ t'n\ b.hm cf~J <t lu.
8! - A ptc~io portugues.n COM Induz-se em. lahm por cvm c r~e ablii~VO,
iato . exigf\ que a pll lt~Vtfl pOlpotta a t'UII prepti)\Jio \'l't1ha no 11blt'tho : curu /rola,
(ou Ult)
vos
vo!t
(c..ent o itm.lo), orate cum lr:cu~'Jti~ (= rog~~t tOC'l'l UcuoLu). rutandow ck pronocr..-
pe~. " prcpa.iio c:u.m k coloca ckpo do prono~ no ~MA1h'O e Mo ntet : o[o e
dir.i. portantv, tum me. cum k. um ~ etc .. 1nn mec:um ( .:omro). l(t. llfJI (= c:onli~o),
u:<um (::::: contiao, IC'tnp-rc rcHuivo), nobi,..r.um (=: conoxo), t<ohliCUtn (= coov:J...-o)(J)
...
no h:,
ou nos:rl
tn.tre
arad.h d
c~cur
trcs legionts
~ecum
habebat.
1)8 ( 1112)
3
4
6
7
8
9
lO
li
EXERCICIO
44
VOCABULARIO
mudu - impero, erc: {~r. t11f.)
mau
iroprbu. . .un
comb.:;t"" -
int(:r (oc:.)
duur.
1noi,o (J~ lcffn) rentral -
tlu}[,
hOtln. ium
ltur -
po()tto. Me
3
4
7
8
/~"rtuguua.
2~.
obt. I
o~pcrarc ihi
())
(4)
(~)
OUIIO
I2
LIO 34
( 132.
(NoES)
Em primeiro
1.' pen. do aing. do ind. pres. ltrmino em e o (prohibo); o verbo porliJnlo da 2. c a terminn(iiO do infinilivo longa. c.on.seguintemenlt acentuada:
prohibere (prollibire).
que a
Alm dmns diftrenns, h outros particularidades na 3.' conjucsludioso lo~o nol tu. Conjug1.1emos, nos tempo~ at
agora conhecido. u verbo lego, ire ( = ler), paradigma da 3." conjugao:
184 -
PRfSF-'<rE DO 11\DICI\TIVO
(1)
(7)
Q, .;) ,
te
u.du: ' S2
ativo (= ltio)
leg
o
Ice
ler
ler
I
lec
lg
lg
lg
leg
leg
e,
Iht~tctr
d.rci para til Ct. MttiJicc. 6-41 ~olt que tnWlCUo it oa:t:o :
111). O UM Cf"C aatcccdc "pt""-te"' aot& c: a.a
o ~~tnn.ah~ pou. ~ tpl o aoauaabl'O
(6)
IO
li
12
( I)
Mor
0 . .i.t
(4
(8)
hlUJ
tia
u
DI
aajor,
=<om.p.arahvo:
lllf"CtJahYO: a adio., a, e.
i
i
lur
otur
ris
mur
mini
I.W ( 184)
LI;\0 34
(F."-
4S. 46)
EXERCIC!O
,,,,,,atio
( .,.- lia)
ba m
baba
ler
lt:
ler
ler
,,, I
..,
T n4nir t. portar oi
t
miU
bp
DI
ler
Ie~
ti,
mur
bo
mini
bii
utur
VOCABLILARIO
uMhu, i (ann~ltn, i) -
rrahe - ac-us;u
auitl;u, a, Ul:n - c.onlinuo, ntr.lbn~e,
"~'iduo
..,
ler
..,
rcl!n'!uo, ;,. -
daco, iu: -
1aepe (Dd'lr.) -
ler
leg
nl
t1iam -
mur
mini
2
3
ntar
4
5
6
de ferro
( 50)
<onduzir .::o:nand.-.r
lambm
hrin rit n. -
IDr
tis
lt:
..,
ma1
(cn~at, a, -
imprhot, a, em - mau
inopia, ae
carnci11, neccnid"de
intltiabnit, e - m,aeivd
min\o, n1inure - dimi.nuir
n1alettla, ~ - mitri.n, ptlH\
A'I'AriliA, .U - IIVI'H~UII
nm - cr~<.>
u\i~. i - <:io
Ca)n,iniO, ir~ - ~A&t~r
copi.-, e - bund4nc:.i~t
UII(CII,
ativo ( = lerei)
leg
m
leg
leg
anti
~rtiio,
fUTURO IMPE.RFtiTO
..,
45
lt:
b
b
( 184) Hl
tpt:t, IIU:i -
~.io
Otu, ._, -
Abllndonr, dxar
mu1!ou vn~..s
ll!if'W'f1lna
UIO
A Dto rcgimur.
Tu ('Xtrcitum duces U ) .
A filiis meis ~linquar.
Caec~ a cane ducebatur.
Vi1ac molc.stiae s:pe minuuntur (2' .
7
6
('I>
QUESTIONAHIO
I -
O, ''trbor. da 2.11 conjugao tcrmit.ato no ir1ini1ivo cll'l ue; 01 d11 3.11 ll'lmbtm e-m rf:.
Slio n rtJAhdl!l~c ig.1oit eua~ tcrmin11e;.,..,? Rr~rota complr tll. r: uemptifiudo.
2 -
Dentre oulrM dif~r,.n~-' qv.!li~ ,.,_. dull.& prindp.&t cnlre \lm vtrbo l11l\no da
ti"
) -
,..
u.m
),a ~onjuJAt;in)
VOCJ\BULARIO
E..crev11 o infinilivn dot. ecuin~t-t Ytrl-, clm cri "prr1rn1o 11 t. e & 2. p-HlOA do
in;ulor do iNf.catiwo pructstr: _pluu. tt - uc!o, 1 - tiao, h - ai.suo, e' - tco,
-
hw"o "
doo.
a1 -
ut!("O, "
Yili!t.O, t-1 -
prud~o ._. -
4 -
,.
EXERCICIO 46
.o&Oo aJ -
ptf00 j, -
r:
o da 2 .. io
nllU110
~mrlhar.tct, aio i
E.cr,v o prrttntt do indicatho a(\'O de tt('O, n.u demail rr:1po.1u ponho11 o -af!!llln).
6 -
7-
Aind"
8-
Q -
Coniurue
0-1
p.lttu,
t1 -
vitlrtt,
fi
dco, i.
,.,., -
(I) T ci'IM cntrta <k que err1ri a Ltadui.o do !tmpo do verbo k !tio ptMbr
dt""d ttcn~io.
(2) Vitnr- tn(tlr:Jiar: P~fo eotido deu8t pa.lavrat, ub.-ri qual dclu o Jujr:i.ta: a
DUha i dj\rnlo dMmrhl reatrili\o do uje.1to.
())
vhlro, ,,
ttp.trana - tpu. ft
vticaar
clfi.a:o, r~
"<'t~.t') E o
Qual)
) -
"'" - dilico. re
.lar
do. darr
4uit ir - r~oo ire
ivt:lo
LI.
( 4) CIJidAd(l (Oft'l t Ordem dirf:ta ; tl"nhfl ptr-t(l'l1e q:u~ Um adj~IJva rfeve tefetjf-tf: AO
rubthn1ivo f)Ue rstrj11 nn me~mo t..a~.
($) O rnuon indicA q\1e c..$pi. e inpiD f'tiAI'J no C" UI),, V. 1 not.a do SS. - f...tio
rSHte c...o po~que. o. V. 93.
141 ( 16S)
fMI -
a4cio -
fidC:iit,
pU -
( 104)
mio -
2
3
4
5
6
7
mulkt, a, um
porque prcfii'IIG -
1ac.rifku -
.,;4. -
p.i mlu
~n111, potm~li n,
porm -
mAIU, lrit
re, re-i /.
(p..U
p&tu. tnt
parc-~lct, um)
lego, frt
mt. -
( 112)
qu1~
)~
LI.i.O
PltlhdPAIS tillVERBIOS E
PREPO~IOES
UfQt, a, Ulft
utdo. te
I -
",, . u.
Luru:
ubi .::. onde
quo
para onde, aonde
onde = donde. de onde
qua
por onde
er:1prega-~ com
Cfbi (= ouJe)
h1atu.
Quo (=:: aonde) cmprcga.-se com Vtthos que indicAm mollimcn:o (ir o um
!usar. ~irigir tr um lugar).
Undc ( = donde) tmprtjJa>C tom verbos que indicam proenintia (vir
rfc um lugar. ir r!e um luQar).
Qua {::: por onde) emprega-se p3.ra indicar pasJagem (pusa.r por um
ir per um Iusar. andar par um lugar).
h<tor.
L I O 35
2 - Temeo:
colithe = lodO$ os dJa.\
=
=
~guida
diu = pOr muitr. tempo !ll
era,
amanhil
dtinde
dep01), em
-=
durtl
beri
bodTc = hoje
di fica oulra. quando lhe acrcK.Cnta uma Kkia. Por exemplo, ditcndo '' mtn1no
bom'', a palavra bom modif1c., a palavra menino. porque lhe est acrc:scatando
um:l idia: bom nesse eM() adjetivo, uma vez c1ue est modificando um substantivo.
Se a palavra que: modifica subsh'tntivo ~c cham;a adjetivo, a palavra que
modifica nrbo, adjetivo ou outro advrbio chama ..tt adlrbio. EsJ,: ...0 orador
f:~lou admirclmcnte" Neste exemplo. admira\n:lmcnte advrbio porque
modifica o verbo falou, ind:eando a manei-ra pela qual foi pratlcada. a aio
de falar.
branc(lj, reforando
<!S$8
( 156) 143
= ontem
uuuc -
111
agora
!i4.'mper
sempi'C
si mui - ao mesmo 1t1UpO ' "
3 - Modo:
benc
bem
malt =mal
facile - C.c:lmenlc
difficilc :; d.fic1onente
fortlter =:- forlern~nte. corajo.sam<"nte:
fe~citor
(clitmwle
prudenter
pmdenlemcnte
quoquc = tombm (V. 44, J)
IH
(~
157)
l.IAO
)~
(F..,.
~1.
48} -
PRI ~CIP;\15
ADVtROIOS E f'REPOiOF.S
em que caso deve estar em )Mim o palavra que dc~cmlc de tuna prc:pmio.
Qu.and;, 41 p1~po,lJn- t-r co:utaf\11 d~ .,~;; ~e ~om.1 fll\!1.,.,~. ch~r.aase. lcc.uio
prtpouti.va : nlim Jr. tun cimo Jt, crqWm dt ll)
Note -
188 abloti>o.
l -
ad
ante
npud <>
eis
uga
u tra
2 -
jnter
p er
p0$1
190 -
141
A)
13) DrvCJuo.s ob:-ervM i'\lr.da. o !e.guin!e: :v1mt'1 lorues p:epo~it iv:\5 por
tuguc..n.,( lrnth:zcm-.H~ por 11ma preposio tunstituid:t. de uma s. palavra <'m
l.1lim. E.x.s.: em lu(.!nr cfc: .:.: P'o: per cirn~ de - ~upl(l, O aluuo 1ntcliccn\<:
deve ver que o d( (Ju: finnlizn i\S locue~ prepo$1iv~s J'IOtlucucHu n5-a :;ignlfica
cp1e
no livro de T cito).
'"
Uuu.H-e rm porlul!,u:~ dtv~rt4l
e od,;rhi o~ l.,t;llO'-:
A PtHh!riori
Jr um.11 hip1ese.
A~ icao
P<H1ellnri
'tlOh
A~ trl~rno
(.~ I<JO)
---"----=~
ttu r:r.1prego no.s c..xtrcictos, notando-1e que algumu dela' j;l r:os sio conh~.cldM
lroc.t~u
proptc.r
supra.
tnos
f'"
J....fttt'
Conduit e pt(Wr
a ou ab
e ou ex
cum
pro
de
aine:
Ad 11mvuim
i. uJtll, <'Om c . . hdio: l..et um11 obrA r.rl nmuuim
Ad hoc. ::- p ara o cl\t.a, IIVf'nhtl'llmrnte..
189 -
nbhtivo:
I neste caso
ince:drc in h0$tes
2 - rege ablati\.!o quando ~mpregada com \'c' I Do.& que indicam pe.rma~
nl'lcia o u mo\'imcnto circun~trt1o; o in neste caso se: tr:tduz por rm : .sum tn
urbe = e~tou no cidtJde: ambuhue in agris = passtar noJ ctJmPoJ.
Ntrta - ln<lieam movimu1h) 01 verbut- que cncerr111n 1di1n dtt driiO~o'I~O cl, um lug"'r
para <nitro lugar e nii-v de impltt movimentao oo mc, rno luRAr: " J>rc'lp nn aiio de ..mO'III
nl.enttute" oul te erett:c t cn on. par11 um lug.u. A.ulnt. llllt:.M pnuci& no jnrdun nAo v.;
elo jardim pato outro lua111, rnh 41UC fica pau( aaclo no Jardin, (lu211t onde).
(1) N~ coniu.cdA prF.;(t(4o (d~ot.e de ~l.a"t~). COPII ~Op4si~q, (;:::::: ~t~Un:.a. or~o),
()) V. Crcmlico MclJi<e Jo Lnt:utl l'o.rlr.:.fuuc. $47,
( .. )
A<"T11kt 1Q.n.cq no c: ,uJ
Ad libitwn
,onl.:tdf',
Ad nut um
vgun,J., 11. vnnu.de, 110 nrbitrio.
Ad re f ~trrnd u.m - prnd~n lc. d~ .arraufilo.
Bis
duat. ...f'li"J
= ""'
Cara popv&e
Crnnk
c4'11of'M.
Ele:
Unfi'IU
foi
t:
bom
tom,
Et t.:i.m.ilia ~
tou.,~ '('rr.rlh.a111e<s.:
ptn:
E utht dra ::::; de: ('~l ..d rA, c-rn funio do p rQpri(l corgo:
Ex torde
Ju r.Ou(H\'1, 1\mgo a c.ordt.
h upo.titis.
do (jlln (if!OU op041o,
[.., oUicie (pronvftcr Cz ft:t) = por lc.l, oflCl;almt"~" ,.,_ \'ltCVdc. do prprio ur~:
O .d\'ot.:~~do do rnt fo, ftOrllotlldo n o/ffri. (pw k1) pdo JUit - St-r rk-itor ex tJ/fic.f, {e
""tvck do. ~.ur iw- oc~)
Es p.ositi... (proftUM.I( ,.-utit) :: do qt:e rttou a.hcnl..tdo
146 (S 190)
1~7
c
c
I
f.Jt
pr oftuo ~
E u lusiu -
Ibidem
f'ofi'U(If
pf'rf,.,,.t0 :
Jl
l)i,r:oucu .;:.br,.
UnJI voe;~
prluJ
~plf
(''"'0
Eturrm.ot
,,.,\oC'
(t.,,.,..,..w
pur Uflllplo
V~tbi auli
1> rlll'illt'
Y.ce:-,9ua
c..~-)
(f(llu.
NGta
= "' m,.triKI,
11.1) tnumll
tuj!u( s, nio
lu..u
Ul'flll
<h.
HIJH uhuJ\.1
vu.i, unlli\Unc.menle.
Muitu dm.n louaet adv<'rbiai' e ,~~,tv(r~,,o 1"-tnoJ.. por muli.Q uu.d()s cn\ IKH
co~tuman'l vi r n em arf-'ll<-t rtm Clllre MJ'lll1,
udu 1 .,..,1~
uudrn
;ou lnl,,,,;..,.
(P.ot ~J
.-,t.J
f"nt
ip~~
f l,.'n,\Q P-'r.ou..
/1nl' nilu
,;.unco~rcu
l -1110 u~nu
trl uime .=
J'UIW'!p~hnffitr. IIH.'Un>C'fth;
~C'"J"
de &lr;d.,
A tudc.K
Qut lltlvhhio}
,
Qut u C'lllct:Jt: por modifiur, quAndo. to d1t que unll\ pt~ln""' muddttA uuh A?
R<'di;n. trh f t1J('1 (1 \f Ml\trn, n;l 1.1 d.u qu111.J o ndv(ti) IO mu1lo moc:hli(lU<' um adjetivo,
n n. 2. 1 o mumn ad .. rrbio mu,hfi"ll:e .._m "~:rl'41, e n j_~ a1.nd.- a ~\mo ad,rbo mo
2
3
lp'l' 'ttbu
QUI".sTIONARIO
tlrx11.1 n:1 )
1\cir
rAtilt'
111ru,
,.\
in~,,u,H,Iml:'ll l r :
lnclv"''"
,.,J~.:.dil\1.
rm kfltldJ, rc-trtiltt).
.:::
ob<'d~~tmc.... l.fMAnc
ti(Y1
D.Q;A
oul tOI
o~;krbiot
..;,., P'
f'
f j lil'(
no. por
EXERCICIO 47
o suflctcnl(, u f'slr. llllflrnk n.rc~~MI..,.
Rt:~ t.ro
V relrv
"f'J o vo:tr.u.
s~t.t.i.Gdo ..= f'm 1-l'iUr.ck. lu'!!.lU
,fl
O nu.bd~" ~",jl ..
Sir
= ....uft,
S i~t
dic
Stricto
u"
lof(Uihol.af!O.jtol 0
dl.
1\U \"llnc.lo em qut; uprl'uiio \U.I'Ida '"h't"nhY11mr n k n Q !\bl111l'l'~ p.'ll o .n~ 1c~~r
J\
uma 4iiU.fJiO :
em )t:nuJo
VOCABULARIO
O:III,Uit
"'""'.u pala."''"''
pcuque Ollt
(o colltr:no de
l"t"
(I
untf.
4
(
(
(
IUd11 o1 p."HI{'
c
c
c:,.
qu;1;lq~;et n~ot:IIO:
c
(
In li..
ll&tr, agri -
<::!mJlil
11111ntn, ' -
.:alrn.\o
cl'IA'n
putl (.u: )
HId<:ln'
l~j) -
attnl1'111nn:cctt:
l<te ( l'lC)
Brata,, i - Bruto
C"ODTu1o, Ir. - voltu
tru a.tMnhl
cro,
(from.) - cvtdar de
lom.,lic a, 11 - dotnttico
m(lv(u, 'trt-
mover
CIJOt.i1lll'l, i n. -
drnllo -
palo
olue" are -
a.r
" - 81
ob.ttvar
oratio, oni - ditc~o~no
praecc:ptum, i n. - ptr<.tilo
prudtnlcr - pt11dtnlll'!mtnlt
quo - pr oltde
qv;oqut - tambim
(<~.a
1cni1 - nlho
tialio. ire - 1e:nc~
tabi - onde
urbanut, a, um - urbano, de cidade,
do, Ire - umin~er. ir
~hn, irit - ~hao
3
4
drl-.:
t~e
nCf<'l'tr -
~~cetar
infl.mul'lll. Atr
CMOft.l tal,.~u
:habrhr (l l acbr~o
C.:uumu, u
H dvdii, n n1m
honeo. ni
lu)Mfftl im o~ r.~m
(rio)
C .tlh. crum
hl\\..i:o, flft~
ftdvt ins -
i"11~;:,,
m<'gitiU, l~i
mttlrl" mont~
Alo, nU)
pluritml), A. \!m
diNr.O
~u .
mo~u.
tnOI'III$
no (=""
o) - V 189
o Nior (S~.:~rl. ,!,. arortdr.) -V. F)-1
au~or -
rlo tuhrl! (
int.
llum<'ti,
i11'1o n.
<1 (cbl)
.oi
j11rdOr-. -
jul l i~a
""'u -
ir:~l'Jbu_, , 1.
1m
Ult'Gt -
vitinta -
I
2
( 191) 149
--'.::......_.:.._
ildo). ;;."
dt i4U rNI
m lrr (tJc,}
dr.d -
kt.t (rn!oo) -
1
2
10
;o)
neum
11ior1h.
t~e
(2).
4
S
6
7
8
9
E'.XERCICIO 46
S'.!tllt,
10
T r11dutir em latim
LIO 36
VOCABGI...ARIO
a.lm
lf11n1
(a<)
benholo -
hriillar
Mn t<'lh,,,
amisade
o mcuno lttllpo - umul
quaa d - cn (ac.)
AqOithia - Aq.nt&rna.
atf
CZ)
Fili
d (o<.)
fni
urta
c:onlr
H. O. -
Mi voe.
bcncvhn,
fulgCQ., trc
-cpi,tla.
c
A, Un'l
ia (cc.)
o)
b)
"
Ulf'l (;;;;
tft~.l).
(}) ~1<>h:: llllUI v3ria. con11: a) cx11:cm cb~~.t. or,t,'c. ~) o \'ct bo dr t~mbt~ o
mr-am<>. cxprcuo u< f1m da 2.; c} etu dtpc: lem J nomr ctpuiJI de tt:ul!'ma, c: o lo\llnl
\UA muto o zr"~'tl.1 onf,.1:~pod1>: V. C r MclJ lira, i8), I\ L J) cuto 11crbo tr.tM.IJ\10
,hr , m.11.t n.a ,,.,d.,(lo .tparecc ptcpo.Uo de pc:t9JC o HrLo cuida:t t: lrat:i+ ind. , c)
trdd'-' Eopltt c: J .~.'s .io tlo objdos rr1o; ~~'io n. tC..:.t.t.L\'0 por wrcm r~imtt ck
prr ;:o-...t lC't q11c: rctrm
("U('
uto
191 -
W'll
c)
(NOI:S )
4. (OnjugAo !
C"Olls.tr\a
em todas as
(tlnnas Vt!th.ti~.
ToJo
.t
150
( 192}
I'RSS[NTC
I'
om
om
aod
aud
aud
aud
aud
aud
nud
aud
i
i
aud
mini
uut
nud
.ntur
PRETERITO
ativo
...m
aud
(=
aud
aud
aud
OU\'ia)
ba
ba
ba
b
b
bn
mu.
aud
aud
aud
I~II'ERITITO
tis
ot
mur
m
am
00 INDICAI IVO
aud
aud
aud
aud
aad
aod
li
DI
eM
conjugao) e em ire :
L;t
lo:;
z.
dCI
,:.
dll
'"'
ruur
mini
n:ur
doi
doi
Jd
..!tl
I~
'
i
Supon!lr'l\QS que o
mcs
.,:cl
aud
tis
nud
111
..u~
m
ma o
tio
00 Sl!3JUN'fiVO P.\SSJ\'0
1 !1.
<:QNJ ,
1,,
~cd
~ON J,
I~ !I'
ris
t..-e
'"'
mini
k::
lcg'
n!ur
lr!f
mur
J~-.
...
'
r-i'
111111'
n1ini
nhu
4.'
d
J
..d
~utl
d
d
(O~ J.
"
,;,
ha:
I!.r!f
m:ai
ntur
aud~ite
oud..iar
c.ompe,..i.te
comp~!t..iat
leg-am
dcscrib-am
tur
dd-t11mlni
obsid-eamini
195 - Para ettccrrar estas noes de cor,juga..o de verbos lalinos, vtj;tmos urna observao m1.1ito imporl3nfc. tomando por bn ~c o mesmo verbo comperio,
que \':mos no autcrlor, Nedmrn aluno Ler difi.culdadc: de ler ou redtar a 1.
pe.'lsoa do sing\llar do indicativo prc..~Cnlc - comp.:fio ; o a~el!LO cai no c ( c.omprio), ~ma vez que: o i, que constitu a pcnhima slaba., breve (V. 43.
1~ota 3). Veja, no entanto, o alu-no que c:sse verbo na 2.'* pessoa do singch::.J
do indcatYo prc;enle C('Jmpcris.: pcrgutllo : Oude c.al agora o acento~-
mur
tnlt
ntur
2. quanto da :3.
..
lt::
<
"'
4.' c::o.s J .
Aud
Outros exemplos:
193 - O subjun/iv(J presente daS quatro conjugae$ latinas muito $e a3semclha ao das conjugac:.s portuguesas. O subjuntivo presente portugus de amar
ame. ame$, ame etc., com e na terminao: pois hem, elSn mesma vogi'l dc,e
aparecer na terminao do subjuntivo presc_:nte latino dos verbos da I. 11 conjuga,.ao:
aroem, ame$, amet. ammu.s. amCtis, ament
prese.ate ~ o;
~e I
.\Tl'.'O
"
lr~
totll5
aud
lc.l
,,,
ISI
ativo ( = Ouvirei)
aud
i
a
m
aud
i
e
aud
i
e
I
mos
194 -
f'IJIVRO IMPERI'EITO
'
"'
dl
dl
I c-a!o:J.
om
flUI
mus
tis
SCr.j;,~ ! IVO
).A "OI"(
1.0~}.
r.RESE~Tf.
ri>
tur
i
i
i
J~l
fD\Il
'"
am ;
om
t:s
.,
PRESf..'ITE DO I~DlC\TIVO
ativo (= ou~o)
2.'
("C}N f.
DO
{ 195)
...
IS2 ( 19))
l~'lliCA11VO
PRO~CNCI:\
PRESENTF.
tompc.rio
comprio
comprri
cornp&it
cmperiJ
Uoratictt, ii -
compriunt
Kot.a E.s~ c.idttM pft'Ciu:not. lt:t ,.m t<xls ., cor~i"E~: IJub. conju&a.r, ~om
.cu.t.o (f)ftt:'tft.. nrbot q~Jc. 110 'es:o o u<nlradot ~.. form.at qu.e- i.o ofr.rc<t-lla d1ficuldadct
& ccll1ua io, Con!\tl~ando o ~u duicm.,no. nja, pot ci:t',.p!o, G~t <OnJ~l&.(io ptltl":t
cem ~ <OMI'I 1.e tonJUiiiM, n o 1nd 1c.a.h vo ('>l l"'f ntt ,
camuJ, rrfui r.bo, rcmond ir, comrttcNmur. o&~i<lt o!.
vnbo,
entonhn.d-os. J+tllt.l
fo,ma:
QUESTIO>IAR IO
O. \trbo,
6
7
~. 4.
2 ) -
4 -
Con juru<"-
nl!l
itu.huliYn pf~<":~tt
a i iYO,
acentcand..,
(Ofl\
$ -
CoDjvl'olc., no pH' M'.IC do indi<-a h\'0 pui'f'O, O 'W'c.rbo U IKiO, unf:re (= rahftCa c)4
6 7 -
Vi, h aduJ. u t.m lahm pot vuio, c:nlre : ci.ga, f:m I~~o IIm, viJLh, inh.u, iftlas etc
Guarcl ~~or e-m l111im c.tuto" io, ire: omo ~c d iz e.ttl l~~ottm t'ta fll lltd, do. rn1 ( tlacddo,
t r-. auu d.do etc.)
S.plio, ict quu dircr t epahn; (Ofl'l9 t e (Ju_ em IJitlm upullart:i. l t pultaril ele J
DI'J ltm latim r u:i te:polt.d u r4t Kpalh do rk..
Coajurue uo n b,.ntovo ptc:kn1e ab~ ot pat.IIDt dat QUAUO ('Oaju;~n hb:~u
ConJuftll:-ett no ..uhjuntivo ptc:ten1e p.tu ivo. Net te-rrpo. como tt tradut.e~ ~
Tendo o mximo eutb,do tm acc:nlluu "' ilaLt~ tnl~t, nue\'11 " 2.11 Pt'' s~n; d o
indieatiYo prt>tc-nlt do t rguin!e vnrlxn : inviicu, f!rt IIWI ~ Ileo, ert - conci l'lo. r.t ~ -
6 9 -
10 li -
12 -
ot
('Ktlla,
ponh.
c au_ -
cuuu
r~co
( . .~tF.AI
c-elrhru
<'onhrur. p :rcrher dl
l.iniuir
11\ldihn , w m ,
intplu r, Ut
~onw1- ( 117)
p.uo, are
umpre -
coflllnctt.riu.m. 111.
co.~:~t.u:o
de (prcp. a11.) - sobre
dcnn bo, if"e: - d.csnc\cr, rtlatar
dornin-., u - tc-nhora
t a.ult
<>r'''"
u~
I ~Mido -
toma.r
.e,
~liMo.
la(lu),
trrer ltr -
~,~,
4
~m
i1r
UI
lim.~u. nr
~ (lbCo , cttt
tinHJut. 11, um
<~ue:n to
.,rl;o. c-
ihnltt
A~iO
&etnptr
atntido -- ac.nn.
ur11n, a, um - verrlarleno
Cic.iro, oni1 - C ietro
i!lUhlt .
mull11t. .... um
Jrafuii~O - prohudes, wo
raramr nle - to'll~
ricn di\et, tlrvtht
-V
rlauto\_ ~
ubc:ito - u~rdtut, 1a
fsdt icfadc - ftdn, C:i
finrtt - fttrt'\11, \I.M
1 0-1 to
re
M<n'O.
M\llto -
11m -
( 178) .
mau nL("irr, -
~ liO
comprido - l on~.n. n, \UO
du o - damnum. 1 n
VOCABU.RIO
( A) 1i t O, a1 11 -
""*"' -
audit;o -
c.lar a.
~&.inittro. .t.te.
porlicu1, ~' f
EXCHCfCIO 49
fc ( 11 l. 2:)
i -
VOCARULARIO
ad mio.i.tr.u -
n -ur;o -
YtHO
.,i,,
F.XE.RCICIO 50
u pi lin, ire.
IJ -
Ylt 0 'o'U;
lO
Iiniu'
ISJ
(M\>o
I -
cri,ico. 11\'c.
ituxper1~ntll
j..i nit. u (urtbll) - Jtl,.cm. ~o. rap.~az.
i11Jc:iti.ay -
comperlis
comperiunt
( 195)
Cermin1a
Horlir.io
inctrhu. a , -
cmpuil
comptrnu1s
comperimu
comperilis
i )j..
(V
u'""' v
(1)
f1Ci l\
I
(2'
rtll l .,.
virnrum r (ot'/11
.1
cd~bu; nt poetlll'.
fio
Damtnat1vo {~ IIOl
154
( 196)
2
3
1
s
6
7
8
9
Jed
11111
quia
wm obl. ) .
quod
lambEm, ainda
tamen. aumeo
todavia, toatodo
do que
} .............. ...
porque
'
rett~fll
COD\0
Paulo ficou"
197 -
CO!'<JUNOES LATINAS
loso, portauto
ut, aic:.ut
196 - Que conjuno? 1!. toda e palavra que &er'~<c para ligar ora.Cre$..
Vimos na l1o 3S que a. preposio lisa .,..lavras; a conjuno t.e.n-e tambm
pau lsar, mas, em vn de ligar simp}C$ palavras. li1a uma oraio a outra or~.o.
qu.am
ut
"Pedro partiu
..................... .
ebam
cmm
COHRESI'ONDr::NTES POitTUCUESAS
cl
=
=
lwmanarum divin.atumque.
que
atque
oc
et
ti . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
nam
. .. . .
v. CrQmoHica
200 -
e oio)
hcu
ai
\'<le
ADVERBIAIS:
N!t: que I'.}O , oudi~J etc.. t!o .,[M)tiOJ do obj~lo direto: 178.
Asutndl ,, htcrvur. no vq:::.sbulino, o ~~nt:ro do tUb.talltivot.
Nut.r~ , cono Dilt hMet I c .5. "" verW t-a l fiO Jubj unliv~P, No me v.
oh - oh!
no t6 mu
lauto. . . quulo
{
j ... i'
nem ( -
(4)
(5)
((>)
er1o
igitur
LIO 37
(J)
lO
( 200) ISS
Re<a!)itulaiio
<)
errar.
1)6
( 200)
3 -
I~'TF.RJEIOE5
=
4 - Adjunto adverbial de tempo QUANDO: ablativo m prepo,.,ao:
no inverno = lrifmt; no outono = autumno; ao raiar do dia
prima luce...
com amigo
pr<po;~ao:
6 -
ou
a)
ablali\lo sem preposio. quando for coisa (3~1 innuima.do): morrer de fome (=
pela fome) = interire FAMF:: b) ablativo com pr<po>iso, quando for pe"o
(ser animado): -'<rei enviado pelo Jenado - mittar A SE.NATU.
( 200) 157
2
3
=..
S-
5
6
7
111
natwa1n
edam.
EXERCCIO 51
IO -
Otc o aluno ..-a.k.r-s,e dulet doi .. t:ltf<iciot. para re-cordeo de muilat qQ('*t<t Mf q~
u~d... p.-ocurarKio ltmhraf- da ruio de Kr de: uda compltu.lo. de ~ ,O e,:~. (tt
uda .uo, dt c-11d" fo-rma \'t.rbal f' lt,. oio le ~uf'C::tndo de que: o vcH~dtuo a.uno t ~"'
EXERCICIO 5Z
Tu..diJ-zir em porturu.h
VOCARUURIO
VOCABULARIO
nlnul. i);, n -
apld (.oc.) -
" -
197
nio
pnp.tr, iris -
"hnn(lono
pobrr
pufP-. n - uf\lgio. a.Mit
pulorl.o, ar-r - prrhnb&r
ph1lolop!.ia., .ti! - f rlt~tQfia
rubCo. ire - bleJen
dill~('nl e
pnett:(I!Ot, lhis -
com<H'lidade
COfUt"'
con~olo<~nle
dat.) -
difttt:nlc
v. 197
( 197)
inlolwh~l
~p,udivrl
a~cn..lae-,
pro .s-
uulrdll<lr,
vut\Kk
'"" u
IRIUr-l\C
i1.ut1 -
eurcio, ire -
uir' a,
l JotliliQ
parfi, "' fsm de (v no $uhj)
tttv tuda.uaaa -
ad~cr
ul!l:itu. atis
'VIft .. ii.ti
oca
mulle
ut
a.aq ( = et aoo) -
t<itnt!tl
N.,ma (m.uc.)
NLn... u -
rn
to:ne.r
porlUtO. pt)JI
. . .
(t(i_t-
Art~
nlo l l'lmf'n
chc~~d
comum
11nire\al
tnln:
tl. -
CUtn!'
bilo, ~ -
h11br1~r
;. - 200, I
tcla. u -
hhlt\lnlt.
O mliOr
mu.rrii..-d
molcs1o
rnoltc~r
.c-ti cliua -
eM
t rMft
lim1t..do, Pf-cln,.no. ni
lurw. i n, - ferro
fidu, il - con.fiai'I"
babire fidem doei (dt.) < uo corn&.n,lnnto
madmul, um
tniJ~r, ira, irum mf>luhu, a, ~rtl -
J!lurimlu, a, 11rn -
urrrtt.-r
111ft -
CU
f.da rU
a11111ienau
juvrntude
tl\1irfeilo
tc:t
confian-
a,
Wll -
ut . s:c -
hmpo (de
tt<ravn
f'X lthr,
el~r
nlu(nriur
rt.. cro, trmor
t'OIIlo. a.uim
I'IUYC'nJ)
IS8 (
21)))
POSsESSIVOS
3 -
me o rum
me.is
meis
mearum
meia
mtis
meos
meu
me a e
N.
me a
mea
meis
mei.s
me a
5 - 0~ posH:~sivos Jatinos S te empregam para reforo ou por necessidade: de d~reza ou de cspecaicno. e coslumam pospor-se, em regra geral. ao)
S\lbstanlivvs: pnru meus (e no; mctu poler) . A presena., porlnlo, de um
poss-essivo numa frMe lo.tina exige muit('S vezes um acr_scjmo 111.'1 traduo. que
i11dique C$Se rdor~u: manu su :::: c:.om sua prpria mo.
PRONOMES POSSESSIVOS
Q, pos>c~>ivos latino >o:
li.
tuos
F.
mea
t ua
l U UI
J llft
nosttr
nostra
me um
tuunt
auum
.ooslrum
vutu
VCJtra
vulrum
~O.S.iO
I UIU
ana
auum
JCU
~l
DUUI
mc.u
leu
J<O
no.u o
de pos.sesslvo1-.
DECLINA<;O:
no
114. b.
NoMINATIVO
VOCATIVO
CF.Nmvo
DATIVO
A llt.AT IVO
A CUSATIVO
meru
mi
mei
meo
F.
mei
N.
em ou em i.
QUEST IONARIO
I -
SINGULAR
M.
'c
meorum
LI O 38
Z04-
me ae
203 -
me i
me i
JlO H
timorem.
10 -
F.
M.
NOMINATIVO
VocATIVO
CENIIVO
DATIVO
ARI.JITIVO
AcusATI\'0
Adu~IIcns3
159
2 - Tuua, l ua, tuum c suus, sua, auum ~eauem. de priuc.pio e: fim, bonus.
bona, bomuil, obse1vnnrlo-se que nfo f')o~Stlf:m vocativo.
(l
( 204)
PLURAL
4
5
7
POSSESSIVO.>
meurn
rneum
1 - Oed,~
me
4-
Oedtne
'UIItr0
DltiC
mei
meae
meo
s-
mco
1ne
menm
meam
mco
me um
6 7-
1.., a, 1
Dedin.e.
YUIU, fttlrGID,
8 tDitVO de hl OU
c
c
c
_160_....:<c::._l04_:_>_ _ _u__A._o_J_s_{_E,__sl.
s.:.>_-_r_os_ss_ES"_.I_v_os_ _ __ _ _
Df.\tON>IRATIVOS
( 205)
161
EX ERCIC'IO )3
LIAO :J9
VOCAHl '1.,\HIO
\1<111; oc:CI
,ooqu {.:J~ )
t!dtfl;dtt
~ 52
.:.u
~ 1~2. n~l 1
vutt,, In l rum
~ }il..J 1
uliti -
,-ilium. ii n
hfll,)
\h>(l
m '<' (~ l t<~)
"i\'o, ire -
Ulllt'li , ,
~.t~rnbtm
l""lr\PI
ud {r:o:.y ) -
(a,f, )
l'jt41W
mtl-m , i n , tfl~tl
MUHJ-' , uo ,.,j o
-
ir"
l(ri. . .
h r
rUII\
PRONOMES DEMONSTRATNOS
205 - O.s demonstrativos portuguuu s.io este. c.sJt. oquelt. com ;u ru.-pe:ti~ta..s vaTau genric.u : c\la, C-5S4. oqutlo para o ft.mJnino. isto, iuo. oqui.lo
para o neutro, flcxio esta rarssima em ponugus (1).
Em latim.
vocativo) :
lht-1
3
4
5:
6 -
..
:-IoM.
GtN.
Ao L.
Ar:.
:il
VOCAIJUL.\HIO
t.~a
~uo (:~nJo)
- uru"- a. ~~
urTe:u - I'!UtlO, r~
(onH.&r - <rtmrncndu. 1uc
cont~t.tt c:Ot1C"!!h .... um
rtla.rt.un. use. Ealarti lcmbndo
m~mN ero ( ti!~ ~enit; n))
nV, -
hru.~.
l~l
&,r,,,. ri"
(2)
rai.
\'O(
,,,
ftlnn.
ir ( 74)
r f
lt, \! lll
~ LIH. )
r:ttlltl ll mh tll<IO
mrmCtr ~r,) .
=~.
Gt:N.
DAT.
iati
ABL.
A c.
istum
ista
islaJD
to
iU., illud
...
!ti
borum
his
l.o
h os
PLURAL
~.
h..
h~K
h aram
ho rum
hio
bis
l.o
bis
hu
h IH
...
PI.URAL
r
N.
isti
itte
ida
ittorum
istit
isti.J
ittarum
Utomm
i ti
itt
itis
ut01
Utu
iota
ittis
...
r.
~.
illi
illio
illia
iDos
m.
G tN.
illitll
ifiiru
illud
illias
DAT.
illi
iUo
illum
illi
iiJj
illa
illo
illad
Now.:
Jegue (no h o
essa . $10
iohtd
ittiw
isti
itto
ishtd
Ast..
A c.
.1
hauc
ida
istios
idi
...
;. ('llt~r-..1. u .,jot..)
hoic
iJte
latia
NoM. ille
S.'l:j'r.~O.
hoc
huj111
boi c
hoc
hoc
~.
m.,
1.r1A
boec
hujuo
r.
NoM.
vi:.- 161
YO~tl)
M.
rt
'"'
rln~lm,
lcn'H:hJ>n' c-
r.
hac
esla, isto
SINCI.\R
'I'NI
porque:
tlhiu -
.. -.1;..,,
punt l..c-1111
. ar.,mefltt
t ,:
est~.
SINCU!AR
hic
hujus
huic
hoc
hWIC
DAT.
EXEI ~C'fCIO
-----( 1) Sc "'~'
e$St-!
Dam
ilforum
r.
H.
ilhe
illarum
illio
illiJ
illas
illa
illorum
illb
jlfu
illa
t 7" lstc, ~c c aJr..uu outrc p1000mC'S dc:thonn.rau"'s 1~m o acnu1vo sing. em iw.
lttn~o. co daJJVO $10~ em 1, tcmun:a{Oe! que: fiC'a.mos co-nhecendo quando cswda.tnM a dccJinalo de
llnlll, tmll, u"""' U 171 , I, o).
{I)
162 ( 206)
z. -
is:o i,
DEMONSTRATIVOS
f)IH4
J4e
moett..
)," nnt~~lr
f.m rual. o
DOID-
femitt.i
i-,,~.
206 -
... ... id =
e:jus
DAT.
;.
ejw
ei
AR L.
eo
A c.
eum
N Cl\t,
I -
.Nolu :
d~: (J\10 UI
2' -
c.uhno.
Olf.
frun
207 - 1!: muito uAdo em latim o demorutrauvo is. ea. id &<:guldo da. ler
minaio Jem. termina.o que refora o dc:m011$lralivo e a.e Lradur por mumo.
Nole..sc que: o nominativo is. $C.guido de dcm, perde o J. e o iJ perde o d: o m
fmallornase " antes de d.
idem, eidtm, idem- ele me.~mo (~ste me!mo . urn,rne~mo). ela me5-ma
(esta. mesma, l tmt' mt1ml\). islo mesmo. isso rnumo, aquilo mc:uno.
NoM.
PI.VRAI.
eam
..,
r.
"
id
i i
tju:a
ei
eo
id
to rum
ea.rum
00$
iis ou e.is
iis ou eit
eas
ou ei
N,
CEN.
0AT.
ABL.
A c.
~rum
..
eidem
edtm
"ide.m
etedem
easdm
edem
tandem
idem
eoadem
ip~i
ilh
neutro:
eao iple
eu mc.smo
tu ipse = lu mumo
co ;p.so die = ncslc menno dia
nb ip$;J cotruptus = corrompido J>OI c:lcs mcmtos
interimere se ipsunt = matar..sc a si pt&ptio
==-
hvjm.
1'1
...
hM'Iu(Jio
oqurl ) .
po ~t~;~go~s.
c.'o
pl~ra.J, ~ID
c.oi (w
O poncul\o
.)(1/
eidem
diato
dii
1;~-ron o"?'e
<=
eidem
tl!Ddem
I'ICutllh'o'o
eadem
eorundent ear-undtm eora.ndHn
ihdcm o u eisdero.
iisdem ou elsdem
d e m
i d em
...
"iidem
208 - Por ltimo, pouui o la.tim o demonalrati\"o ipJe, ipu, ipsu.m, que
empresa pua reforar ou idet~ti(itar qualquer dos dcmoru.t.rativO$ acima vt01
ou um pronome peiSOJl ou um termo da orao:
}.
idem
eo
J " - Qu11ndo tj\lalqucr d(;l1 dcmon&lr.shvo,, qutr d...t que j elud111t'lOt q~;.u d"' que
111nd., ~lltntu elucl.-u, tiver uma I forma pe~ra 01 u ;~ncrc' {hll}ll~. lwir., hi,, isti~U, is!i,
JliJ etc.). ttlft4' g uJo c li d .ucu o .-.cru:uno tlll p,ln.vr, n1 (= t:-Uitll} qua.t.do (I g~atto
que te incJu C o ncutto, dc vezalu~.c deehn<~H o .ubtlonii~O r~J AO t..ilw dnido:
4" -
.!oi,
Niio o farei
PlUHAL
;,
6e
E u o mntmei
l6)
nloc
SINGUlAR
M,
( 208)
6. - F'rau. ccmo u'a: "O ccm.lrtd;,n:c. cu aollciodo pelos Acu! lolrlc=J(Is'". o loti:r~
frco\.c.r.ltmf'ttlc coruh;: ~,. nfvtaL...tur l~:U'" a~m ACtt.aeci'IIM ruiliMw. coh.vra fl'lol
te tu~fl!c.,.dida pot te bal~r de comcnd011fc
ld(ahco o pus.:ecl:mc-n:o do labia. tfn
SINCUL\Jt
CEN.
DEMONS1RATIVOS
:\OM.
CEN.
0AT.
Ant..
A c.
me.smo, p rprio.
SINCLLAR
ipse
ipsiu.a
ipsi
ipso
ipa:um
;,
ipsa
ipsiw
ipa:i
ipa:a
ipsam
PtURAI.
K
ip:sum
ipsius
ipU
Y.
f.
i pai
...
ips~
ipsa
ipJorum
ipRrum
ipti&
ipait
ipsas
ipsis
ipsil
jpsa
ipau
ipw
ipsos
ipso
ipsu.m
ipsorum
164
( 208}
DEMONSTRATIVOS
I.IO l9 (F~,.
2
}
..
S
6
Sunt qunque partes otbis lerrae: eartun rn(l.xlma. elit Asi ;a,
IO
donat s~prem.
I lias et Odyss(a sunt unius e1 ejusdc-m poclac op ra..
EXERCICIO 56
r,....
li -
12 I} -
Quondo o portugu 1~\1 to l!adul. po1 tU.(n, a, um, t~uudo por ~jua?
~~c significa idem, edetn, idem 1 Dtclin~. lendo ., m4x:mQ ruid"Ju em ~e ll ot. .u!Ol
COlO o acenlo1, de .uort;ln cl)m <'I t~unntid;,d e mrlit Mi:l n;,. V6t;.ttl da pec\Htuu. 11lo1-h
~c sia;oaficit iple, i pu, '1pnm1!
Quando le ~mpr~ga) Decline.
Tradt~:t.i:r ~m
T r11dnUr em portucu
VOCABULAR!O
acr:rt.ita1, itis -
ut'dume
cidado
t.reo, are - pruduxlr. Stf;)r
coro, are {lraru.. Jir.) - <:uidnr de
dono, are hbutar ( frt~~e 4): dnr
ei.via, ia -
frtO
Odrn, u -
pio), a, um -
sb.bin {o) -
Pompilio (s.pbr~nom~ do
Numa}
praemium, ii n. - rt(:olmpenu
1;4
pr~judiGial
3
4
5
ml.llti hon1i11n
1tn.ada -
pre(O$ut, a , um
vir Hl(;)il"ns
todo - mnnit. co
lrabttUo opus, fit n
uhrapauu - tup~ro. Ate
,irtvde vlrtu1, ti)
hon'lo, ini!
Niio ignoro
5 -
6
7
8
9
pracccplum, i n.
tambCm de Hornero)
I
2
_,cgio, oni,
Prttt-io pr~oo -
lXI
ju,!o
vitium. ii n.
Filipe - Philippv. i
~:ent~ (1'1\uitA 1fUt1c) (v~rbo no pl-,r.,l)
~:lrill -. s loria. ae
mundo, uni.vcno
r(impiliu. ii -
M:..cedniA - Milctdonla, ae
mau - impr<ibu, .,, um
obedectr- ob~<'mpC"ro, nrc (tr,
ouro - ~urnm, i n.
p11h -
r~i
(frue: 9)
f~rtilis, e: -- ftil
[rtsthu, OI -
lerrorum -
dl'l1lllltn f1diea , Mt
~)lar de acord(' - col'u :o, ".re (t~e d1..
liv() d~ pe1uQ.)}
homtnt -
l.alim
VOCABULARJO
defeito -
EXERCIClO 55
16} - - DF.MONSTRATIVOS
6
7
QUE.STIONARIO
t -
>>.
IO
~~~c lro1b~!lto
n:.o
~ de
um
me~mo homem.
wt51llii..S
hm.
164
( 2118)
~)
OEAIOI\'STR,\TI\'05
o~ n~Ot de fruu
IO
Du:lifte t:M todot OI et,o. e obe-decendo ao que rieou dttO nll nota ) dn .206. o Int
e o pl. do ncvtro ~ ~ t.. Jsec. (Nio c:kdinc l(r'D anln te rdido ~ ttffrida :aot.a..)
...L
.0.
)
11 - (2ua.ftdo 0 pGrtlJi'fl l eU K fnqQt.
po1 U IQ., l , .... q\lli'IQO pGf fJU I '
12 - Que aig:nlfiell ide~. eidcm, idn1? Dl'c:1n\(', 1udo o mximo f'uid'ado em. c:.cri.Ot
(om o c.colos, de- &eordo 1!011'1 "' t~unntidadt inri,4:11J a n11 vo~al da penulllm "11.1
1) - Que aip1rie i9~. ipa, 1p1vm 1 Quaru.:fo ( trnprcg} Dedoe.
VOCADULAR IO
10 -
.caLo-
Atu.,.dtr: -
tVt)
(fratc 9)
re.rtili -
frtil
frvchu , - fruto
10'11, i dia - Ufl!ld A (p(M:m.
Homuo)
iDtri, - ci!c.D..-e
m.uns.l, na - 15 ..
lamb~ttt
z
3
4
~piei>
de
prejud1cia1
O diuUI {pot.mll J)ico.
Pf"UO")
l~ippu,, 1
mulli. ~OQrle".t
o~._
troh.lho
orbi. orbit - circulo. Or~iJ fw.:c OU
tcrtorum - mundo. \UIIV~tto
piu,, a , um - jutto
Pornpilhu, ii - Pon)pH1o (~breDOrnc do
re. NWI'IA)
pt&tmQln~ . " tC'C:o.,pcnta
prima , a , a m - p rim1:110
pt~lc:lu::r, dt.ra, clucm - lindo, belo
urio. 6nit - rc;iio
r t t i - fti:o, ~o (fta~ 2): nt'J
o (f, ... ))
out, Olll - u.m a ( 171, 1)
atftco. are
lmplro, 3J('
lti - tu. lcgi
1r1ac('4lnlll. - 1\l ncrdontll, ac
mn - in~oprbus. a. utn
ouo -
pai -
i n.
ltgio, otuJ
prcuito
prMctplum, i n.
preria1o - pr.:-liotut, A, u.m
tbo (o) - ~r .apiu.t
re11a.do
cni.td:l,
todo - ~mni,, c
lrabalho
oru ~. c-ru n.
u.llr.apusr - r t~p~ro. l 1e
"irl~:~.de V'lrlut , ~tit
S("U
o~ coran de toNos.
pnra n_,; lol suh-stilui prrct.IOl. com que dexe ccmcord,u e-m
gueH> c nmero: V. Cramtieu 1\tfddic<~ Ja Li11grw Portuguesa.
11</l
de Ho1nuo)
it:oor.u
impor -
bedtur
d ..
VOCABUU.RJO
oput, uu ,., -
a:llnvr, 1
\..;liurn, if n.
Filipe
acrL.ila, i t - anel.~
ci.U., i c:idadio
crto, are produr, gu a.r
curo, aro ( trom. it,) - Cl)id~~r de
doao, &r tributaf (fr.uc. 4) 1 dar
dri
EXE:RC!CIO 55
N"'~'l~('r.
dt.ftito -
E:XERCICIO 56
Quando o o (objeto direto) s.e tradu~ por eum, qunndo por td1 (riDia 2 do 206).
noJ:ia-., a, lllll
Odyu , u -
161
( 2118)
QUESTIONAR lO
I -
OE.\IONSJ'RATIVOS
32 1 e322).
6
7
8
9
Io
164 ( 208)
OF\IONSTRATIVOS
I -
2 ) -
-4 -
8
9
EXERCfCIO
CU11t'1fl0.
C'OAiar -
anrm:-,,
'fll.ium,
de
IIYO
ii
i
11.
J)C'SJ.Ot,)
Fifipr - Pblipp.... i
cutc (rmutA t;c!Ue.) -
{vuho no pi~Jr>ll)
cJ,., -
fi,hl
fru1o
lliad" (poe.m11 t:pico de
ll..,o)
m n. -
c<kbrc
ju110
2
3
4
5
1\l"
~~rno, lni1.
ittnro. re
impfro, :u('
(,.,
lu. kan
r.tac~ftia Maccdon..o. ae
i.,por
u - 1t'llpuiol'.,, -3. um
okcfttu - r:>lkatplto, uot (&. i,J.)
..,.. - .umun, i ft.
'"''
prtcftco
f(\tO, O.IUS
pracccptu:m. i n.
eudo tod~
'cna:u'!,
ut
mnlt, r
trb,.lbo
OPI" ttu n
uhrapaur - tllp(ro. !.te
virhdc - \'-irluJ, iilit
tcl
r.11rhi ~0m1nt-s
ianor.-r -
A lcxanrfre.
Qll
3
4
t,fl"'bmt de Homcco)
glom,,
ho'"'"l -
6te
dnUAtlu
tnd'~o. Jlof t
ubr 4 acordo - c:or~to, 4.re! (rct." d,..
VOCABUU.R!O
j(,
VOC!\llt!LARIO
dclrito
EXERC!CIO 5S
~lac opte a.
(Ota(i.o -
,.;,;,, i -
IO
UK.
165
QUESTIO:>IARIO
( 208)
6
7
8
<J
IO
__
LIAO
..;_ 40 (E.o. ~7. S&) -
166 ( 209)
---"'-...;.._
Hf.I.ATIVOS
PRONOMES RELATIVOS
2.09 A explicao e a comprte:nsio desta cluse de prooomes: ex1gem
perfo:.to conbt:dlncnlo do assunto em portu;us.
PLURAL
SI~CULAR
PLt.:RAL
o "quol"
os "quais..
a qual"
as "qua.is""
C.:UJO
t.U)O$
CU)&
C.UJU
2 -
QUAL:
\'tm
cua de Jo4o
)X'na da canela
ptlluJa da parcdt
de lijolo
pena de ouro
c),." Jc se~o
qente
que vem deJs), notando-se que o conseqente qua.s-e sempre se
omite: "O homem, o quo/ (homem) cu vi" "Os negcios Jos quais (ncg.
Poi:_~
n.'-3
o. ttm c.omo funio pr em reln.c;io tennos isutis. isto . unir um termo antcce..
O homern
o qul
( homem) cu vi
J
ntc<'rdrnt~
rrueqiitnte
(ld~ 1ula; (luu"
!tl&lh'O
sr.ntpre urnifidD )
167
4 - CUJO: t::ste rtlativo jamois pode liRar doi' trmo idnticos: erro.
o dos ~ran<b. di<cr : "O homcn cujo (homem) eu vi". Cabe o relativo
o qual unu tcttnOl idnticos c no no relativo cujo, portanlo, a!o~irn"'dc:vc wa
orao ser construda: "O homem que (<lu o quot) tu v1".
L I O 40
outra.
( 209)
q:.rt
Joo. cuia c;.nsa 11e iuc~ndiou" (tz eMa do qt:al) - "A mala, cuja chi'lvc 1 0:
perdeu, niio ~cr usada" (n dJO\Je dtr qu(JI) - "'A parede, cuja p inttrr.) se
estra&oU, deve ~C.r tnrc:H\da" (a pintura tla qual) .
Ysc dar~mcnle que o t:rrno trlll<t:eder~tc. isto 6. o tt:rffi() que vem anles
do cujo, r.empre o pO$-$uitlor. sendo o t~rmo que vem depois do cujo, ou seja.
o termo comct1iicnle, 11 coi!n f)O!I&Uidn: <.lni a conclwo clara: O relativo cuJo
Sempre une termO! rJj rCrente~, ((HI r(li me j ficou dito.
5 - 1\lm:viadnrncnte, nuim poderemos formultlr a!l condi::s qt:e o
t.ujo exige paro o seu pcr-rcito mo;
1,a)
2."")
do antect"dtnle, em
3.')
Uto :
1Jj.tJ'\
w tiao
~UNi
A.-.. ,,..)
o wb.c.lltii-"D & ..,,.,..,
(DtiMIIIU O
( aU~o~,...b
lndur pom.
Noh - O. c.lu_..c...,, tmprt'a~""' u cu/o tf:tnrrc ck acordo tom u rcg:.u a::t:'11, r.tJ,,
4t. Y<Ul, ttr.'t 4~tlt(tJtnlr uptcuo: "('uj., r ttl coua l"' - "~io k cujo i (:$~ liY:o"
f..ut tmpr~:r ~ tl.clm"ntc ccrl~;~, pnftllall\enlf: df' acordo com o h1ir11. D'lob hojt: deMn.a.do
(I) 2;o da. Ct4n-wtKo J\lt&Jt<., J. /.,,.,WJ Potru:uc\4.
(2) (112 fi CtGn~k(o McteJico Jo Untr.~o Plutuc~
168 ( 209)
ftEIATIVOS
ExemJ>Ios:
"O homem,
"No
"
,.,
!
tHinJ.
obj, dJr.
obj. d1r.
que
v, IIJu. dLI',
obj di.t.
"No
1
se
de
que
"O
que
l '-"'l
loomem
"O
ho1HCrn
tvj
que
(q
"A
4iT cf..
J.
de que
QUEM :
n)
..I dW.
depende
9 -
dt
moneu "
VI
.satu"
nos c.onvidou
tJual
h llll'lcm)
1-i de _..,. iJr.
C.olll3
c-iJn
meu destioo
n~f. d, LJ"e~nJt
dois
che~ou "
--que me amo."
j
f\lj, J .. 411'1"
b) Quando o verbo que anlecede o quem e o verbo que <e lhe oeg~:e
so diftre:ntcs c.om. relao restncia.. prttjso de:sdobr-ar o quem nos seus dois
t lcmeuto5, a 1m d e que c.ada el~mento (\nlCIOti de acrdo cem a reg:ncin rio
ueceuit.aa"
ru''t-- (..,;ida
J>tl4 v , uJiilllll
~~~u
ditu""
di.r,
Jth rk
ot>J.
quando teguida, de que: "O ia o <1ue ( = isto que) lhe d1go" - "No tenho
o que (= isJo. ena t6Sa que) me pede" - .. No comvrc~ndi o que (aquilo que) disse o me>lre".
A forma "o que" pode aiudll equivaler a " nqut lc l']uc" , da mc~ma rt'u\neira (IUt as focmM "a que" , "o~ que'' e "a.1 que'' ~u\-alcm a .. aquda qu~" .
aqud<> q~" c "aquelas que" ( 206).
Na for-ma o que (c, iguah1tCHIO, nas demais) entram dois: pronomes ; um
demonstr3tivo - o - e. oulro relativo - que - cujo antecedente o mesmo
demorulrativo o.
Essa ser a anlise de o que. quAndo encaixado num perodo. No periodo:
"No sei o q ue dizes" - o dc:mooslralivo o pcrter~ce ao verbo .5d, do c1ut'l
constitui objeto direto, e o relativo que pertence ao verbo dize~. do qual constilui
tambm objeto direto :
:~dj
(o qu.J
I 69
prrd,;;~tivo
7-
o
!
.. Este c.1minho no
( 209)
lfo
lro\IU
1MI.
respectl~o verbo:
"PremiMemos aquele
...bl dit.
obj ft1d.
tndir,
de que predsamm."
pau-o rr.c o
170
( 210)
Rf.L.ATIVOS
G E N.
D AT.
ABL.
A c.
quo
qaem
Not. -
Como u
QUOCIIflf
qui
quorum
quro
ujus
cui
cujus
c ui
quo
quod
quarum
quorum
quibu
quibus
quibw
quibua
qu ..
quibus
quih..
quos
( 182.
(J\II b UKUm,
21 1 -
e o caiO)
p.,-len<e.
quod
quam
3 4 -
"
qu"'
M,
QU"'
QUI
djt
1 - Que ;. rrlatio?
2 - Que dt do u jo porhttu~. ~f"'l te"!a~io .w Ul('u<kec: r.Mflr.1poad~ ~
la1im;
Qundo o n:o
J.er_-
OC tJI:t'top!os de
'i'
Cl t au
..
gnero
b)
Cl,ll\":'11
t'
mAsculino
sln-gular
acwativo (bj. d ir. de vi)
(4\10
cri -
IJ\lr,
dill;a:o, ;,._, -
.. - 206
Quem
fu titi ., -
UIO
acusativo
q UJ
")
qUOI
n., m .
IO( tn,
Qui
1S4
nu!liora -
c::\tuuar
u~;.o;atur
- ob eJ"'c.tt
odor, am m. - perfume. cheiro. . ,,.n~
' o uli to, i r-e - potJUI
,_.odico. ir& - produm
rota, e - tOla
208
IU.VI$ C -
firl tl
flof
;:~ gre_d;.vd,
vetlit\nm, n. -
lei
i -
c:nmro
- !i 20S
in.iaio. ir~ -
\'la, ~>e -
lug;~.r
l UA\'(
vettfiio
'IWieta
Flore~. q uorum odor $Uavissimus cst. sunt ros-a: <::l vlla: 0 >.
Non omnes acri. qoos ille agricla possi~. fertiles sunt.
~panla
Quorum
Volle
41 1)
Lo\tJ,t :
o . ,.....,o
nmno:
ilt~
ma.s.culmo
plural
g<:nitivo
feminino
c<lm
cui ( ma1<.:\lhno)
n~ o~a~o a que
iplt' \lfn
lu , ltai -
m:uculino
cne.to
I)
lU)
E.XERCIC IO 57
flcu.
singuhu
nominativo (sujcjto de vlu)
nmero
quam
2
gntro
mimtro
i) qu()n~m (m!'tn~lino)
da palnu lh")
Ir)
i)
VOCABUL.AIUO
gnero
nmero
cao
A que UI-O
/\lsuns exemplos:
CJ.SO
coatC:.je.nl.-)
I'
o)
qme
gnero
nmero
PLURAL
s.
qui
t;ujua
cui
NoM.
171
Q U ESTION,\IUO
SINGULAR
....
( 211)
RELATIVOS
n:iff<J
'J.t:OJI'wn
.....
, ...w. pl.
+\____ _),
Quu
,...
\fiflloll. -
O &in.
c u am o o
do nlcJ:r.~te.
l'onncuf s:
aolduJq
w jo
fct lh
C..idado, po.t.
o
I
stnf.
'
1:10
cora~ tm (lll.
O ~~JL e
,j!IJ.
,
172
(211)
3 -
li
1p!
< 2JJ>
t2).
J:-ITF.RROGATJVOS
quo: .,..
hemana prodcit
4
208).
LIO 41
PRONOMES INTERROGATIVOS
EXF.:RCICIO 58
- -Que hora ~" - "Quem dise>" - "Qu41 homem i$!o <<>n'-tgUlr~ )" "Quanlol soldados devemos mo..ndu}"" - ..Quonlu qucre..*i~"
VOCi\BUlARIO
amtclrontr aq uele -
h:rrl-o, ftt
n, ea,
inttruir -
.J
dodo ;,,.
ti.d....di - civ;J, ,,
dntjr - d:sidC:rn, te
c>~fft-'.r -
1(11'10 -
dili$:.
f'IC
l()l'l)ftlll,
tnb.&lbn -
I
2
OPIIt, m.
Eu -
nom . porque:
t'Jr&
SJJ;Ct;l i\1!
(i),
M
humontr prMucit
IUJ('ito.
'nttr:nfmeu
257. 3).
qUO
"quid
tN
uju,
UJh
D.n.
'"'
qutm
quatn
liL.
r\c.
< quod)
cj,u
cai
c.i
(ltlill
r.
M.
(ou quad)
ctWi
"
qu"' ..
qa.ora.
q..ilt
quibut
que
..V..f'lllft
q11ih.
qoi.btu
qooa
qu.u
....
qtsibtl
quibut
de
V'Utl
wb!t.aft!IVO:
Meu
ltc-uco-
't'
piUr>ttnle
""II>I.Uili1\0
""O
lhtU
liYJo.. -
'"C.Ic
'f
bvro
C' l'ftcu"
'f
\Or:.:-'itu
,liJ,'"'"-'
4 (Oftj~io a
wy (pmn adj-)
in t~ui6ul
PU;JW.
No!>t
repetir o verbo.
Miic - pr~~tivo (coattda com o tUj.f"ito. qW< i <'4. c:D ftf" rim. t cn ot
quo-tn illa - PClolktia.m"t trc>:a.r o f1t'4)~ illo pnr tftil: Retorde o ll , lrlra A
qoac. - O l'lnlt<cdenle. 111:0111 illa , fo ra n$(1, li r~nitite. ~ 11 munur. do J 0 tlunr,
f' roeu r co~tvoncu- ~ dr qne jamah f~ ,;; prntrr:nQt Ul latim 1~ nio toubu decl:nar 01
aolfllt {t\..~tuli..-o . . .djttiu) l' ()t PRONOMES ltl"o,. St tl tu~o difirut.dtl u
..u.e cl'cua ,.,... i pOl't;u do n\ d1..-tito Ctaar.
A ptt'I"Ol!iio ''()fiUQ:UU;) o ern ,.,.d, 1\h('t o ICQ:nna d Verbo LJ.I.M nmo. ar.
c.ontinua. poa, u:s;mdo ~ rcl.tlrvn ftiJ a<.utabvo
(4)
quac etual.., porqt~.t: obj. di r. dr Ft'odtJCil, p!11ral ne.who, porqt:~ o anlt(tdc~lt ro.
t(lorn o qul dc\t concordnr fl'l'l ~ttn . t nm.. neulfo plural.
nulurc - u;, de protluc.fl, vc:rLo que no oritint~l ftt uma at' \'tl., pori'JUC' o lahcn no
COlhJ mJ~
213 -
n.
(2) A lrduo de JWriados dft que h.i o1~~~ rclativ,u (:= OHt(<'s irudd por
prontom(' re.l.-tivc>) pode obnRar-n('O& a fva., da tr.,d,ctono~~ l 01rl~m cfrtlt\ (,uj,
\'erl-o
com:lh:mt.nto), mAl, n n ludo o tasq, vtjll tj\lt ic~ bu rlll oulcrnt E u qvoc rwf11to proJu~l t
,tuul mt:liotQ quurn illa qutu
(j)
(6)
n~attw.
fJhiCiou
bem. ()
n.0 ]
do 209)
c(n<"tO cltslb
form.' ptCnorrun.tlt l
'O
e.eu.lrO.
174 ( 214)
Poit
ruLt<.) ~'"'la~ como pt<'nocar: ,.h.t.nltvo~
(nom..
Ot.l
aC'.
""I
H11ta -
... ~ Quoi
Qiac
2.' - Qt.h:l
:-: Qo..
tu qt,~llltbde l).
qu~
Q\lc co:ta h)}: tmrrete a fon:1.s quod qtu1ndo v~rr e~rrt-1~ o ul:t
Por outt1u p.,Je.vrfl: quiJ proA~m~ "'lnltlli.lo intrrttl;nhvo. e quod pronome lldjrrivo inteno&Ah\'O: Qo;.( lhunen> (= Que tio/)
( - Que h41
llltl"'\'0 nt1Jtro.
ern
Ot
r.,.
Mltrum}
< pende
a .:.idade?).
3-
u>
,., 4\li 1
-4 - Q AblaJ\'0 do Ulllf!.\o!IU .-.p.alf(f' t~ a fom u<au quo. rr"" aadanf COMO) ~r
,.,J.}- Qui fiO ('_ (f\IC IK\IIc4o:c? fP t' C" ~)). q.,; jottt~rt C",p (=que .a.coo
letf'U l omo _.:or.t lC'U
Qt,j fit ui uto trn;cu ~ (= qm: non1CCC pAU cruc thcauo Iarde )
(0Jl'l;0 que ou por que che~tn a,,,d,.>) Qu1 ptmurr.> (=como pc.t"o)),
~.' - Qu11lqua du fvuMt drue ln,eno;ah\'0 pode ''11 ~Uic'ICI! I !H.III dl\ parric:,.b aam
( -pais. pc)l l >'~ lo) , p.un rdor{Oif \ il\leuo-,p~oiio : Qt:iJnaoni> (7 cruf'l\1 pui>), tluldnom ) ( = qur
poit)), !tljuJtwm tJt ( ulpn ,> ( - tle C'JUC'fll, J>orlnnto, 1\ <ulpl)))
,.,C'
QUESTl ONARIO
n.
I - Qul dl fcan cnfrt: ruonflmc a.dJchvo ltllerr'D~iiii\O C'" PIQIIOIIIC ,.ub.tAnlivo inlenogALivo)
2 - Trlando.e d.c: fi:J~t~inllvo 1n1. m111c .. qu;ando ~ cmpU:'" <IU 1. q\11111J.u q'll.i1
3 - QIIAtldO te ClnjHCt.ll quidf, f i\IIH1d0 q~o~odl
.. - Qo.:mdo te de\'c e<.rC'Jctnl!lf "0 tnlerrog&hvtJ o tubl!..\ntivo re. rei? Por qu ~
S - ..Cuja ull\ c:.u.-.?' ' COntl f'U~~o que lv..jc no tt \:.t-6 etn poll~~u. tendo )\l~litu ida
ptla cquivalcoble " De fluem ~ ttlfl Cata) " E.tn l.,lim, no tl'll3nlo. r:u.a Onslru(io
i orrt"ta t <omum.
luduu.t.
6 -- Ouc v-:m a ser qu.in cn, qum, ~uidaam 1
7 - Oc~lu1co omtnt~ fotma q~aicl. no nt c no phnJ. acrcow.1d do ubstMo "'
dt (l,f~uldaJe exillel
- O l"1in1 emprego\ muito ufa teavnd11 forma, d itcndol Qui(l dil/i(ullt.ll'J uO (no 1."do
d,, (tmtrui\o: Qua- J ifliculra, tiO). ~c novid.ule hil> (;: Qut hi de nu\'o">) : Quid
(. -
Qnr diticulJodc
t':t.Jft)
o mumo que
p~q~unhu: Q~.:
rei
ti -
214 Ut~r outro in\crtO'{{i'ltivo. que se c:mpteja quando se fala dt- doi)
mdi,idun~ e equ~v:.le a quol dol dois.> Utrr nostrum popularis c~t} = Q.Jal
d ns doi popular?
Q -
10 11 -
12 -
PUJRA~
NoM.
uter
'utrn
utrun1
CEN.
utrius ( I)
utrlw
utrius
0AT.
utri
utri
ABL
Ac.
utro
utrum
utra
utri
utro
utrum
M.
Noti. r:rc~OJ c
ulta.m
N,
"'
utri
utrorum
utris
o.tru
ub-o
ulrarum
utron.un
utris
utri.s
utras
utris
utris
206, ))
Quudo
\c c:lllipiCfollo
tlllf'UOIIhVO
o-t~r l
o..
VOCABCLo,RIO
atra
ertat, ifi -
d~
(.a_n:.p\
dan11, urt~ - 1hulrt
<omi<IIJ, a, um - (.(,'lliCO
<on,iht.n, ii p.
d c:!,beuIO, parrctr
Outros iolerrogntivoa:
labiila.
111: -
f .ibu\.,
Indo. a.rc -
.,..,j,
'CC:ftiti'W'OI
d.ad(
cu. tn -
a linl<nlo?).
UI ;.,,
ck'-~CU (~
toei
EXERCIC lO 59
utra
(I)
c.&..w:lo
N.
utre
c!r: pnu::s.
215 -
AO~
Ococh:.c. em
forma.. o ttJkrtOJ'Ihvo qoU..
fkcho,c ~cc.tco o mt..U.hr.o qit, Ktuido de aa (qain !).
rline um df't,
r1.rmphfic:nndo o rmpltiO,
I) - Qur fl<.ltnt:!i uludunu~ at lllfllt, de cc:t\lh"O c d~tl\'0 do """ulr 1gUAi o ;rnihvo
e ~o l.-:hvo dr IUI Uf, 111"?
17)
qunnlo
3 - N~o de\' C11l~ t$quccctnos do que (i e~ d110 n11 not11 } d<1 206. com rdt~io
. n ..auirfn;le. r..x.ig1&./JI pda darc:u. de nt lltr!!'SC~>n i M~il A p11lu.vn Hl, ui f"'Mn mJ"'" o nen110
qu,anc!o Qrm~ ~ um11 Q\ca. par., ~>' tr~ a~ne r(lt : ~:,1ju~ r~i~ {
de ti'J;l <]., qu,. (oiu>} ;
1tld
(21))
INTE.l\ROCATIVOS
~tp(<IC
1n1c:uo~llr
louvar
(adv.) - m11
q-ailicw, a,.. - mt,!tfKo
ulllaim. ~ n. - tMnlu..
lr'IOU, ..0rti1 -
D;.uot(.q
1t - Obi"J
Pburw, i - Plltuto
protowrn. fni n. pulcllcot, d~ra, tbruotl
opof,
a,
lltVUJ,
<rbl.)
tjD e -
(prep. -
I On:IAUJ,
i -
tOnO
li idh -
''''c
tirr.
turpi:a. e Yeco. u~ -
lindo, Ldo
fe-tO'(
UCII -
Ttrent1u1 ,
rrononu:
Terin<io
hour:Dtlo
chA'tar
t(m
I
I
I
I
I
I
G
C3
176 ( ZIS)
INDEFINIDOS
( 216)
2
3
5
7
8
Utrum inttrrogai>O)
s
7
12
13
14
LIO 42
PRONO:MES INDEFINIDOS
216 - Pronomes adjetivo indefinidos Mo os qut determinam o ubstantivo de mrxfo vato. sem indi<:ar. com preciaio. a c.oi&a que deJ modificam.
Pronome substantivo indefinid01 so esses mesmos pronomes, d~ane-ompanhndos
de aubst'-'nlivo.s, ou outras palavra! especiait empregadas excluslvamentt como
VOCABULRIO
arr-adr Alr,u nclrc -
al.no - Aluon~J~. i
. ,. (don~. :itu J~ ~trJJo) i f.
c-arvll,o - <j~lt'IC'Vt , us {.
cHf:ltrt. - celibrr, bril. bre
cJ.e~aar Yc:'O, rc
d.uut.
14 do. d.uc
Dc-.ttre
Of'motl~ :"!n, u
dct-tr {l>crb(l)
dcbro, t.re
d,~ro
....
- 205
lertr v('rbc-ro, A le
('l'ltral - dux, <luri.'l
tntO f.d'1.) - gr~r-~u:s wm
..b.tat -
pronomu U3).
hahifl'), are
t.r.
(4)
l:~r.IJm,
i n.
.,.1 - pu.. eri
ou
an (em iuJrrrn;:au)
ouvido - a.urit. it f .
querido - unn. a, um
,.pido - r~d.!a. um
nciio - rt:t~ o. OAn
deiu -
ria -
t6) N ote que rcgitio obj, dtrtlo: o inltUQS:"tlvo que d eve. polt. concouJu em $nero.
nmero e <ato.
(1) Aliut de tordar Ot raricrafo:t iad::c.ado.. obw-rvc. DO oeo'wlrio q".Je t<dWto.
otc i traantivo du.: nntc men-ino, portanto. t obj, dtr, ou t-c:Ja, cuJ&ti\'D.
(8) Que o lrAdu'1tc. por um11 pal11vr" : '2t). n , 2. - Moi~ quttida: o ftdj,
ompall\livo mcord'l com o 1\.lj, C! n!o com m~. M~ o 2." termo d" comparaiio:
lumrn, Tn" n.
Rdno - Hhodlnu:, i
,. 01 "o:c....h J,
Sniora - ~ 141.
r,,(cJ,rhu. 1'11) Mutto. porque o uajtll~ 'lll;l( t ri('UirO - I 'JTflt:r, no ltl.h.ti.v<l
1\ 161. A (podtrtil ~r q..t~"" \'i.rfus).
(J) \ "rJl no l' o~of..ulriQ o 11(t'llhcAdo .loliiJ1 ;"lf'f)rt<'lrlo r M\ ,,l,ul nu
161. 1\
(9)
(10)
(I)
c::
191.
{10).
CXERCICIO 60
N.
(8).
( 213. n. 3) -
laud >
Qualc ~~ll.t mo rum <'O nsilium ~
Q.;.id .:lati; hobe>) ( 213. n. 6}.
I~
eimagem)
lO
li
()til\ In
13
Dei 1 ( 1(li D. n. 4) .
lO
li
12
U.
177
rt't
Sotio
( I I) H4llu tr11du-r..~e pelo 'Ycrbo '"'" Clima k fout uilllr: alunos, portnto. ~eri. lttjetto.
c wrn dcva com clc. c.occordar (Tradu:"h eLe acordo cotn a.
ou <om a DO"t& 4 do 21S).
U2) MoiJ a.cpi u lra.dut pctf mot
(1)) V. Cro,..ltico Mct6tUen Ja Un-uo Pnrlujutut, 349,
1t0ta'
178
( 217)
lNDLrlNIDOS
Al;~l
. b)
( l l9) 179
;~~r:O'--
b)
,;, nr ~ nam: o~ qu\1, &e u!, ,. qui~. ti qua. Etn tal u~. u nOII'l. frm. u~a. t fn form~o
l~\11s clCI n('utro pluri'\1 ~(m rr Ql41: : ,\'t ll''n: :,cr/'(11.$ dCc.~.f111
P11r que "lglOtM <oLM
c)
indclinidos ncgalivos:
nt.l u:
d)
C')
qutmcumquc ti<".
tlol n -
= quo
8rande
por me-
8 Quillbct, <1urulbel, quidlibet (quoJib<l) ftuer que seja., !cja C"jUC.ln ror, qunlquct. todo.
Ohs. -
219 -
INDEFINIDOS NEGATIVOS:
nemo e Dihil.
for<s} -
lOrr. Nil!il
Qw,qu
coiJn,
AHquis,
neira q ue .se v:
Qui5<1uis (tluem quer que: nom. mau. Jing.) e quidquid (tudo o que.
coi.\a que: nom. c oc. sing. n.). t U::$ado f1C$SU ca$OS.
Notu:
limt.,Jo
(f'f~ n
= algum, algum,
por
rt)I'C:IO.
7 -
r1u'~p:'am
N t.\10
conh~Hr
C\'o~JJNATI\'0
nem o
GENITIVO
DATIVO
ntmini,s
ABLATI\'0
Acus..Tt~o
tCMKtle"
.::<'U:1 rio
= uingum
oentini
nulto ou aemioe
nemi nem
m ecot.unrlim rj!H ~ 1V1r1 'I'!Uill dos 1nm ~u.-r,_,,,~,. Svn rnd.:(ff qcrisqltam fuI
_. t~'nguim uisli,, n:t-I~Qr (t~ol1 r;li'l'}llll'H
.,.)o 11 l~u im = htn~cf.m).
Ncc
qu~lqucr
(ftfm1,
<1uc: $Cj~. por maior que scj.1, lI) ~randc possa ser: quanlocumque prdio
q~.:alquc.r preo, por m.Jior que seja o~~o.
,1,.
cumque id esl ou
4 -
Nota
3 -
tllltodti'!.,.
3 -
f/!I;J, umqtu.
2 -
tm
o}
IKDFFINIDOS
NIHII.
nada
oihil
nullius rei ou Whili
oalli rei
oulla re ou Di.bilo
nibil
tnA-
f
(
liJ
o
o
o
o
o
o
180 ( 220)
INDEFINIDOS
171. I. e.
2. - E ningum. e nDda. e nen/wm n:o se traduzem por d nemo, el
nihil, et nullu.s; em lug:~.r deMu consuues, o latim s.eralmento emprega c~lou
tr:\~: neqo~ quisquam, neque quidquam, neque nllus (ncque
d non: V .
I 9 1).
220 \ -
= sem
~ o out1.o, o
"aliu.s
alia
l.~-~N.
a Iins
Dxr.
alii
As L
Ac.
alio
aliurn
31ius
al'i
i\lia
1'11ia.m
Nola -
Afit:.J . . o(iw
4 -
78 9 -
I(! -
Conhece
,\JOI
tm
Q\ te
no te ~l':'li':e11 c li dt a!i~u\J'7
EXE!KIC fO 6 1
N.
M.
F.
:-:.
T radur em portorut
aliud
lius
alii
alorum
alii.s
aliis
alio$
ali ~E
aliarum
aliis
alii$
alia
aliorum
aliis
aliis
alia
VOCABUL\RIO
aliud
aliu
tll
r<,dO:llcJ,
o' ,!rmiliJ, ( o ir.d<-fmir~ro c'"t(fi, -, quMc ~emprr, neuc Jtntido, cmprr.r,:do no p!l!r;)l
(V
2}.
s m.
181
PI.URAl
alii
alio
( 22Q)
5 6 -
reston(c
~J~CU LAH
1\!0M.
INDEFINIDOS
brntfi<ium, ii n. - b .. ld;ciq
ci,rtt!.t, ili' - <vJ.:,!e, p.:.tra
cluui1, ;, f . - rrm11dc.
~?r:a~ (pr~p. r..\1). - dt,~:'llt de
ct'lltur, arum -
roqll't.u
Jo, dare -
r,oncc-c!er
fonn:., ae - 'bcle:,;\
ful(:'iGt, e - h.igil
rr~rax, i c.h - fuv,.u. ef~rn
im~riam , ii n. -
au.tor-id:.d~:
n!lloihu. a, OJD - manso
nlilnquar" - tnti\C~, jamait
I
2
3
4
'5
6
l'tbtc-mp.t,f),
IITt
!llrVI.U, 3, Ul'l'l -
(:r. inJ.) -
pcrrr..;-lot, n, run -
porlus,
Oi -
obede.:c
pcqu~:1 0
pc.rfeitc.
!"TIQ
218).
I~VIU, 6, Uttl -
utis (ud'~>.) -
Jcu!Z
u.s:u. taficie::'llt'ttle::.te
QUESTIONAR lO
I -
l 3 -
fi) H~ concorda com bcnc{icia, ob). dnc-!CI d<: lclif. E.uu1, c~l\~~lcmen!o <k
Oltiobimu.1, (bJlitui exemplo de pleM;umo (V. Cramti.:o MtMJica do L. Pntrugu~$4, 784.
. 4) .
(l)
, . all<t: 210. 2 -
Quan:o .-o
q11~ er.rlit:co:
19~
182 C lZO)
8
9
INDEFINIDOS
IO
LIO 43
PROr\OMES CORHELATIVOS
EXERCICIO 62
221
0< p:onomeJ Clllf' vimu' nas l:c;t$ anlcr!orc' hii vanoo. que t~:':"
<onela.,o en1n ~i. i~to ~. corr~1:pondem ..sr quanto forma o--.J q:Jan:o .ao sett!o
t o qur ~ Jl3'~ co~ lol . Qu~l. hln!o .. quanto ecc.. 'T als pro:lOmC$ C:t~
rum-s.e por I> c:orrtlahvo1:
VOCAI3ULARIO
Morar a~nuco -
m .... -
mufia -
arbor. ru /.
fta(iO -
h (J"-)
nono -
N.tAnt -
tktr.r< ~br -
cl,uh
&cn
'!.UTn, '"li"
fac.ilmute fn..to -
Ni~ -
adro. Arr
a-m.io""- a.. m
fule
frvcha, '" m.
nta.!NI, \11
aiKria. ae
crm.
Talis
"'nli I~
Quali
Tantus .
2:)4, 3)
quantus
TantluJ..
quanllut
Tot. , quol
h (hic, islr, ille) ... qui
pnufrt~t, c-taht
~lvn. itn
u (CoM) 11
Trmh.tO(Its Thcomitl..l"'. i
rico -
222 -
mo' <4 l.
A vitl de cada um de us ( 2 18. 3) est nas mos de Deus
( 169, 2).
2
3
4
5
6
7
8
9
lO
pofliuHe obS<!fVtl)
i:
(I
lU:\;undo
Dc:ui sunt i i
,, ..u
$Ci;Uin1t! Q~
difeu:utc$, ou seja,
i,,
qui labornt
"""t'
Dcalt ,unt ii
poaha. poi..
(~) E dto qvc o iadcfuudo ckvc concotcbr co.. o ,.a\ntohvo. - O llCo u-acbtN<
aqui por IM'. por ~~'lo que vcrt"tiiOt ...._,, 'atdt", - O Vt"tbo JcJ<t.J~or tlt"vc t"CD latim it
p.u.a o mt"NDiill ltmpo t' coodo d_. fonn portlll'tn ( 19)),
quos
&C.
III'I.K.
pr~mia,.;
.. ,,,
.... ......
OU><
quibut obttmperamu
,,
'
Oco1ll sunl ii
.... ..
t
l'l<>m
-~
164 ( 222)
_____
l .audem11~ eos cJuor u1n fortiht(lo p~lri;:~m ~erva I; co~ noo hmdal Ji
mus qu i in J.cic lr~rid\J1L
7
ll
1' r..m
ar_ titog,
n . pl, m;uc:,
Hot -
qu,.n.do fAcilmentt eulx-n1endidc-: Aqud~ qoe s~ n.lrgrn com a d~sgrntl alheta, breve dcplo, ar
a ua : Mox ~uam Jeplorcbit qui ul'cnu rulamilalc g~:uJct. qaod Deu.! 'tlult.
(
222) 181
:.:___,___.:__
lO
eM
c~
flu~ 11s
ttHnis.
QUE.STJONARJO
I-
QuAndo c4ois
2 -
O s CQrrd~~oti vQS
pmn QI'f\oell
,.;;:o corrd&t\'()f~
c olmQ
EXERCICJO
pu t ~rcem)
l -
T u .Jux.ir tm l~ t i.m
Conttru~ um pcriodo d'" dun.t or~e. Ms q\lai~ haja o-a correlativo e qoi.
J 11ti fiqu'
VOC/\BULi\RJO
Tndu:r.ir
di~er -
~m por1uru
c.amrx'l- de batAlha
.. t i -
l1lniO. .
quanto
fdl'l.
oo
contente. uli~fei t o
f>ohr~.
rJelu, a!:i. -
felix, i'-,t -
ldi:r.
nc-ee,.,itado
idinis -
tlid a
oodn.
corAgem
vito,
h:.bit"r -
ht~bito.
lei -
Are
juuttt. t,
l~x.
=
.. tit -
h_,bit<7t,
(()$1\ltr.CI ,
atnlf'otia, te -
ttr'fo, Jco -
t1
uificiente
~1vnr
nto:-
r!qot-u~ -
Wl)
nbt:r -
lcnir.
qoanlln
tr~pido ,
a.rt -
T llf\IUt
2
3
dhilt:. Bn1m
,do, $C:u
emf'lbante -
omni,, e
tt-cm~r
i-ti'
velo, iu c
~crr. clhana
- ha.l/Cn,
(llf-l.tU
ti""iJitQdo, odiaia -
Lutelia. rr: / .
pouuir
lo>Jo -
01 peu..-,.,
.urieientc.
P.:.rit -
proibir -
tlico. ~re
c\ilar -
juslo) -
VOCABULARIO
acl'es, ii -
ch is. i
cidndiio -
EXERC!CIO 63
~tqae ,
64
11 qut
(I;
AJ mnio)rl:) :
Par$
(/ll'rlirJ, a::.1m
$Upttlai1V<> {
lrm
w'l
.r.i:o
~usHmu1
154}.
ISO ( U))
LIO
44
2.25 -
MULTIPUCATII'OS
Scmel
tHlll
Bis
Ter
duas vnes
trs ve.zes
Nor" -
\'('7,
Deccs
rle1. "l~t.s
Vicies Ce.oties
vanlc V'L'lcr.
De1he outr<,, t mu.to (,t'q\irtne o emprrco d1,1 n1u!:.ph h'''"" 1:u., m,! r:a1
uma cOOa ,.contat. c111 f:IO ttnl;m: lu in t!nu~ =:::: d\1;\ n:::.t, 1~" nut>. du"''
~i~t~(i (un):
bi,
hini
'"
qul\ t ~r
ten.u {lnni) :
qu4km
quinquie t
s-txiu
-"CI~I
"
11
I)
lf>
Hm d
11
..:::m:a,~; \'('.:<'J
vosu por 1\na.
224 -
7
8
9
lO
11
Nun~er!.s
De oi
Victni
Ceatni
"'"
- d
-
de
de cem
crn Ct'm
2 - Os disu ibl.IU\'OS emprt~gam-sc ainda P<'n:a indicar um n mC'71l p:~ r:.. c\td:l
mdividuo, coHcspondcndo Clnto ao portug\l:; cnd<1 1:m: Csnr e t\ rio~.sto
72. a: 17 1. I. 1>).
5-
Clllini dtl\i
'~ni deni
\icte'
aen~d
l2J
!cplri JC"ni
\'it;iC' \}u
vicCni bmt
ttio:io:s
q uaJtuV,iu
tric<ni
quudr,,i:oi
quinq~a~ie
q11ir.qu a~ir.i
60
J(')l.l;l l:$
S-t)lugCm
RQ
l <'ptunt;ies
oc lozi~ ,
odOJtn i
nnnag1e
n<>Mgini
e(uttni
~<'f\he $
ducrntin
jf.()
te ptu.f!.~ni
{entil'~
101
a'(l
700
SO:: !ll:t:Jd't"C.io;~
(4)
q u 11!erm dem
21
21
.;t'!>
3 -
(trcdn:rl)
2il0
10<)
um-:el (J}
1rc:centies
quud1u\"e;"~ !i H
qui~entiet
:oexcentus
septingentirs
quadrin1;tni
quin~~n.i
:o.ext:ni
S-eplingni
\l:j;(l
oehngentitt
91Xl
flrling~n'
UO:q(rJihCI
na:>:""'
1000
miflir1
2000
s.int:Yl, nulliA
bn. millie'
bilHa m.lli"
<!.-tu. m,lha
J{)()(joJ
224, 4
ur.dni
d tJodini
ltrni tlcn
vicnr
'X)
" o"Cni
den.i
nQv~ni
f{lf)
nO' ("S
deC:ict
nn e(7C:' til
duode-::et
' 'IC:el
iO
odnt
20
so
c:m Ja
vinte em '1 n e
trpini
octo::
lO
d,~ z_
seplin
~,.,d,ce'
224, 4
<1uini
17
IS
IQ
40
Singili --: de um em um
Bini
=de. d ois
dois
Terni =de trs em tr:>
DISTRIB\Jl iVOS
2
J
4
$
(;
r.tm \'C'ZC~
167
( 226)
d<'cie, mil!iu
I1.10000
\()()()()()
quingtntit.l null:...,
de.:;(_,
ll'()().)()Q
1 <'"llll"jltl
r.ul!il\
quindecics.
188
(~ 216)
ont~J.
Tr.tdu.J.ir rm porhtl11~t
VOCABUIAR!O
cb.de pode vir a:u~. mat. em ttral. vem dtpots: \'ct.ni 1!n~ufi. Se ~ caid.ack
v-er ar:te_s. pode.sc: ou no pr ti: ngulj \1tccni ou singuli ti 11cen.
S -
.t&. "'
afia, a. ud (~ 220) -
7-
2000. - bi
(2 \'CZe-1
(3 vezes
millesimu~
3()00.
ter millesimus
quinquic:& millcsJm\15
10000.- decles millcsimu.s
20000. - viciu millc!.jmus
100000. - ccntics mille-~imus
200000.0 - duccnties millesimus
ion_to, tt -
cr.llf, de-$tf:r,
d ('ttUilll , jj -
nom~ar
flrn10
ctllr dina.nle
d11r
el~cia
i1 -
m~l
navis. i f, - ttttvln, Mu
pu . ptdi. - 1>
tel:ltiiU. gi - rtlna(lnr
tr._tu. ltis f. - lrn~te, "'Ir"
vtnu.t, at -
lfl~to
gnopo.U
veno
um milsimo}
4
S
(5
( lO
\'CZC.S
(20
'."t:Z<:S
)
)
)
)
(100
\'cte.J
(200
\'CZCS
sooo. -
i.IUeda~. i n . -
outro. o wtro,
IOttUi t ,
cu-o, ar'-
diJ!o, tre
189
EXERCfCIO 65
3 -
4 -
( 226)
"
\'c:Z~
7
8
Bis in mcnse.
In dc1ia versus bini jun61Jnlur.
EXERCIC!O 66
QUE.SllONARIO
-
Q.1e
"S.O
numctllit mu!liplic~tiv.o1J
Traduxir tm llim
VOCAGULARIO
rrad'-~&.o.
2 } -
0Jia
1'U,
.u
,..ez:tl ).
o4- Cite u t.cnlenAJ do m.i(bplie"h"Ot ll\hfl''' (nrn vnu, d.a ren lu vut
fl'nl ve%u}.
5 - Qu ~ .io numenm dutrib\Hivco; ~ Exttmplo. co:n .a re~pce:ti.\'6 1radu(ftO.
6 - So:guiR~o " elCflhtn&o dAda r.o n.' 1 do 221, '11.'111-a lU poeflvei untlur.-~ do
dilribu\'O binil
7 - 01 <:htrihuh\'Ot ernpreallm.c llln'11Cm pn.~ uu3t(:ar um niln>e-!O plll cndn. mdividll01
Qual ~. AUlt (',uo. a tr-adu~o do: \i"i. \'trru, 11aattrni? Rep;l~ e ,.-,,~,que o exem?'...,
dado no n+ 2 elo 214.
8 - l:kdi:e 1'1u.ai~
9 - Em?:tt.udo Ot nbtAnhVQt ca1tra e t:uc-u", dr. em la1uo tJ(s aull!pu:,ralo.t, ~oto
u :r tu.
IO - Ctle 01 dntatbut;YO' de I .e 2(},
l i - Qu~ is au tft"unaa t1 11& cenle~t dos dittribmivett >
12- Corno te dtt 11m milho em lalim>
aeaMp&lll.f6IO -
C:io -
catra. oc-~m
(4UIII , 11
(a\to
eqUIII, 1
corn ndt~nle - dux, ducs,
vir -
venio. ire
2
3
4
= 'Temos. cada
t90
(~
227)
s
6
7
8
UO
~~
____
NOMES GRF.COS
Oua.s
Yete5
__:_
LIO
4S____:.(F.xo. 67, 611) -
= Oo
NM -
Cuto-
IIOIMI
ptpr~.
como
CC'J:OS
comum,
tk
OfJi~..
por dia.
229
Viro de um em um.
z. DecJjnaio:
( 129)
NOMES GRF.COS
Comprc:tndt;
:u;,,
...,uu,
pafC<CI'I'\
fi>
t9t
dcdi-
ou nniu.
C'J;
tJ.
A) -
nomt"!. pt6pJO~
aregO.!
termi-
NC'M.
LIXO 45
Voe.
NOMES GREGOS
CEN.
i\ DL.
i\C.
DAT.
1." Declinao:
(J)
b)
c)
2 -
,, .:(i
JEoas
NoM.
comi tu
JEr,ea
Voe.
comete
GEN.
JEnere
CEN.
c.omeue
0AT.
AUL.
JEoere
JEnea
JEneam (ou JEoeao)
DAT.
comete
ABL
Ac.
cometem
Anaxagras
Outros:
A c.
Outros:
EnitJ.s
8orCas
NOM.
Voe.
CEN.
0AT.
As L.
A c.
Daphoe = Dafne
DaphDe
Daphoes
Daphoa
Daphoe
Dapbneo
\~.,,., nC'u lrot, comur ltl'l C: t ltt U JOI rro etn c Ot d cml\11 r~au1aret: lt:c:iccn,
cometa
8)
Nomu prprios e rn
UJ,
cujo
\'Ocati vo
singular em
NOMI:'IIATI\.'0
Alcidu
Prii.Diidu
Euphrilu
Not.. :
l,a -
Virgiliw
Anromus
Vir3li
Antoni
Or.dou.
Ovidi
O. de
OU$r;tm
l J\
''OC&It\'O
CybSe
Cymo
o
o
o
o
rc-;ulr: Dori1
~cnruJ,
'' >
\=
~temo
Outros:
VO<:Artvn
/Cif!I/~UIOJ)
(na poco
com ele
E
(t60
<4 - O pluu,l i ~~lar, _.,, UJW'<IIIIII'Knl~ em 111vlc, de J,,.,~. Prec- .;., vnf'l
d(unfMia On em \'U c oru"l. AO tl'n. pl\lul: Ceotticcn lihi. em \tf de Ctorgitorum
M (- (lf IJ,no du Ccort'Ct. obu d.- Vu~i!io)
(so mcuc"line~1)
(IO IMJt.ulinos)
NoM.
Voe.
prprios~
ts
AS
Orpheo
I
Alp~;.ns r~nmc P'''P''"' I;M 111 fc r:n.-t r~svlAfM, mllt no n~">l'fl!na!ivo r
liP''<",.em IMnb.tn'l cc1n1 ' " duui n~ u ~r('gat : DduJ_ O,lum ou ()dt, Ddon:
l:ivm (Mulrt~) ou li~:>\ (nttm ). /rt11n (11c.).
Clll a.t
Promttheu.a
lltl IU'U)IIII'Io
em es
tm e
O:.Jtra :
Not .. :
.)
.)
J
192 ~~ 2>')
NO\IE_s_c_nr_.c
:..o_s_ _____
Voe.
Socrales ou Socrale
CF.N.
0,\T.
Souatis ou Soc:rati
Oultos:
Thuqdides
Ordit> Anurr.u.
J - Derhrr Atcidt:s,
~ -
s-
Sotrate
Sotrattm ou Socra.ten
6 lU
J),',(,JIJII:
c.,,.,,o).
I'IOM[S
atr, atlris ~ ar
ft:ther, cethris - ter
DediJH': Cybilr,
"'*
M,
!(' li r .
ll ..
11
1-4 IS - e
16 -
crlt~rtm
D.edilac Artotitts.
C= mcMl}
lpir~.
Ac.illc, i - Aquile":t
~&te u ( 218)
iu
At'-ml!rnoon, Oni - S:IIItiLn;o
<wJ b:l. i n. (~ 125) - <u
c.,_. f . - c.abelcu
cot:~~-itct, ( 228) - comela
duc:o, rc -
rr~~ar. Jetrrever
firmo, .,. -
fo.tiflCIH
Cflt
ou i!Ot fUI
n, dn
utc:nz
(ti
( I)
No
Ois11 conliio. tm
l otim~ m.en<u
nCU.$.)1"'<1
Me. in- -
kr
!)Obre
\onrtta1, a, -
ianilll, 1110 -
a:n~o.
jtcio, are -
~t.rr.uta.r
lit, lirit /. -
c:ote":oda
de
ra~o
ri"-. orlNt -
cirrulo
prot~IIA, ... -
pn'lCeln., lcmruuck
violentoJ, "
111r1 -
vio1cnlo
3
4
tom in.
(I)
lili'Y~a
p 0 ; 1i 1, h::!!rl'.$t, NcnpZiir r
f.,rli"JU c. a irrttuland~.
Vir{ilitt1.
AICm de tilim, que outro n:ht~~nti\'O comum coohrrr c:.om VOtflllvo em i}
Nornc-1 srct<M eLa J: c:ltcltnoio (611\0 podun lf:rmin.u no OOCftiubvo1
MnccAncm
P>ll:ida ou P.,Jiclem
Par') a
im
e no Ml.itblivo
Hcc-tra on Hccttrem
Note -
Tr-adurir ~- p rta.1 i
Arci\da
nM'ft,.ti.,o?
EXERCICIO 67
.,;.,;a ou a(rtm
ct"'thta Oll itthfrcm
Agnmemn n~
pode-m krmn.t:
Dedi:~e
ACUS1\TIVO PLLR\L
ContO
i - D~e:dne Prom('t"'tv".
8 - lno.m, formo\ lalinll, nrut1a (:= Tfrfiq), pode.
com J tllin;nc;i.u tr~~&l. quai uu,)
9 - Dttlu1c. i'tt o :J#lft .. ptpno Alh.
Jlnr,ltllr tom
230) 19)
Qt.:F$110:-<ARIO
2-
AristotC:Ies
A:islides
Socrali
/\<:.
(~
CRf.COS
NoM.
ABL.
I'!OM~
194 ( 2)1)
EXERCICIO 68
Tnduir lati
VOCABULARIO
care f'-~/t coiu -
cr'\lt, r:m
n:t. rC'
mod,rt<o -
dt.ttf"'r -
contc-mno, re
(= proctnie) -
p rQ~e
niu, li
ditclpnlo - dU-c ipuh~t, i
..
r ~a
ti
ntU:U-IHlu~. 1,
PI
(HIItr, trit
r~IQpontiO Pe'opuru1u
111\(4\lU,Ii. -
libe~tn (aJ\! ~)
porrn
p~ua
potti), l1 / .
230)
Xcopboa. etb
de
no Pcloponero.
= socorro;
=
=
=
NOMES
C.E~1 riVO
ampbn_, t11
nfora
drachma, e
dracma
lihi (p/,) - filho
til, ~ri (e compostos)
eompotoJ Jc cla. e gtoa c:omo:
caillcla., ~r = deuses
hrria:ioa, e = nascido da terra
nomt:.J c:r~roa ou utna.gftros., como:
iEatidae.
lroiaoos
Auacidw: =: a.rscidas
nomeJ que inclicom pesos, mtdidu ou
diril i
dedo
natnmua, i = dinheiro
modiut, ii = mdio
lt--altrtiu.a1 ii = 5cstrcio
PLURAL
amphorarunt ou amphntm
drachm&.rum ou drachmum
libtroru.m ou libum
virorum ou Tirani
ccelicolarum ou ce2liclum
tenirenarum ou turiguuu
JEneadarum ou JEneidum
Araacidarum ou Ana.cidum
diri1orum ou dgitum
nummorum ou oummum
modiorum ou modium
aeatertiorum ou aeatertium (t)
Nota - t abriKattiG " fonna contrata 11-At. ePClMJ.e: pr~~:fcchu .to<ium (c n&o Mc.iorum) = du: fe do1 ali11-do.: pro:-fc:ctu /obrum (e nio fobrt~rum)
cheFe do. opcri-tibl,
PARTICULARIDADES E IRREGULARIDADES
DE FLEXO
232 -
{ops) op
dominao
frutos da terra
LIO 46
"l!luiU> freqentcm<nle
=-
motdaa:
Sc.nles.
{ditio} ditioni
{frux) /rugos -
i f.
Xteofolt -
195
contrata um:
Utn
P l"to. l'ln
( 2)4)
~----.::'-'-----'-
modetlltio. onl1 f.
pCHit r (!ub.\1,) -
tr
f'l a.tio -
j~tvtnru,.
le~u. Cu
juut11d l o~r
2) Alm do "'bicho sem cabea"' { 182, n, 1), hi quatro nomes fcmiDino. da 3.', que nio .s.e usa.m no nominativo:
(vix) ic
du ll, duci.s
dt~cudulot
U,\0 46 -
234- Datio:
zm
UAO
235 -
Ablntivor
t96 <
~-
= ...
tlUil!lt
exci\15vamente no
no campo
ru:ri (loc. de tw. ruris, donde o vemiculo
rurol): nJr habitGtc, vivtr no ampo
Nula n C1d1dc
U$au: 11ind\ " tlrthvr., milit,'a, <t no lclc-.,li'\'Q, n upr~n1io Jenni mirifittt(IM
no evinito, ci,il e militarmente. na. pd. e na au~un.. dwtro c lora.
n
no
na
em
cidade
jardim
Espanha
tudo
--
in
in
in
in
urbe
horto
Hispa.nia
onmibus rebUt
3 T rolando-se de nomrt prprios de cidade da 1.' ou d a 2. . 1 usodo.s no .singular. cmprega.-,.e o loc.~tivo, cuji\ fonna 1dntic.a do itnit;vo:
4 -
em Rom~
em Liio
Lugduni (Lugdunum , i)
fCiJ'M
vista.s oos n~
meros 2 e 3:
em Salaminct
em Crcta
<m
Chipre
tt d~ tc-rtm.
nofnct da 3!)
O~.t, op!.l (pfutaJ) qoe St;"lftU) Qual 0 t.inguJu &nu palnu. c quaJ
3 - Qur: diz. do 1f'tUIIvo plural cl<. &mp~;.,.., t~htla. "t e ttiiC:tL.u!
.; - Que di?, do 1eniii\O plural de ftnridae C. cJ~ JOC:illf?
\-.Que di~ do .:enitho ~ingulu de neuttot cfl\ iu.m, d~ 2.1l)
6 - ~utu. romo prxl" ur no ~uitivo ,in$:ul.u)
i - [qlblU".t COinO pock ~f 110 da.t\>0 s.in;ub.J>
8
Coo.o lr.dt~:< m. la.bm "por decreto do povo" (p}rhi..nto))
9 - Tr'"'Juu cu fraes aibitrlo 111co c: lt.orhh1 CciUnjJ,
IQ - Qu~ d11 do M':UUIIi'o'O plural Jc ll0C\C1- r.l!l }.1 c;umO Q.IIYit, l11nlil, r lnit
2 -
11
QUESTIONARIO
I - Qv~ di~ d:a lt:1mi.n~.io
Locativo:
197
5 -
237 -
( 2JS)
f';()OES OIVI'.I~SAS
12 -
Que
.tignificacJo)
loco~~li.,.o)
Tradu.u.:
o)
)
U -
na (id.a.<k
c.m
c"''ao.
ctb AtcDA.l
L IO 47
NOES
DIVERSAS
198 ( 2)9)
L!,\0 47 (Eu.
(fi,
70) -
NOOF.S 01\II!RSAS
sctlo!staque:
sceleJtaqne:
bonteque:
Nota -
Nio
te
itque
utque
muaUa,
199
240 -
um o partcula que
'le
( 24t)
NOOES DIVERSAS
Tu
Ooc.esoe puerum?
Putrumne doces?
EnAin:u tu o menino?
l JUC
cntinas o menino?
A um menino
q \ IC
ensinM}
A nfa.te
putrum,
Ofl~r
o)
dcnrn onfulld.ir c:erta.t palnn:.s tctu.&... dC' cadliu. cGm C1tlru j.i
<l ita
utrque ....;:: et utra
(taque
portanto
traque - uma c outra
tique
<erlamente
et utl
SUUI
I
I
Possea,ivos:
c)
TE.-
b)
bel-/um
d~similis
ecc
luc-tus
ho-opitu
ne-gli~<>
po-.1CO
~crip ..JJ
lu-olrum
magnus
au~stra-lis
Lug.Ju,um
rt ...splcndc!re
mBQi.der
Jomnus
( 242)
200
c)
Digro/o qu t!l:
vogal sesuintc:
prod~e~se
red.-o
Ar'!n ft
A.U.C.
loco l r.uc!11 1 ~
"'.I.T.C.
:i
Chuh
111\M Oomini: a .Mc di.-tm
an11r0 "''"'~
anM u,!:M. condi1 ~ ; ab UrlK
coetd7t,
M.
verb~.r.t
li,cnlmenle
M.trt'ln, r-.hnms
~l.trc.ut T ..
CKtto
AppTut
P.C.
PuM~n: Plunu
Paeth COIIt<npti
A-.p.t11t
p.C.a.
P.R.
populut Romnu
= ( 2-tO)
ctni. (cMj.) -
Plt~tiOI
llO
a 'l\04
c.
c.~,:
Ciu,q;
C.1uuJc
a.udiUI
CaL
CL
Cf.
Ce.
C..lrad~
luWt
Quod Drtn
Cnr u t
ntutiu
ck<'m tu.ttrtii
c.omeeuvitquc:
I)
Spurlut
ca. -
lt to
l tlltrtiu
imptn!Ctr
ltl'll)t'Jaloru
kalcnde
qu .. ira
U
ttiliccl
dectcl
nto ~. ou c jJI
1-CniiiUI OI'IJUitum
~qucn
I~MIUI
Scplitr.ut
UI
quo111'11~
auHic:u, qu~~n t um
tufin.-ntc
Se,L
S.P .Q.R,
ibidc ...
ickm. idu.
brt1c \'erlll-1
tit
tnbuoua
TuUiu
venu1
..
TaO.
.,-ld.
PotbgucltJ.
~n1r
"I
8~.
,~
novum. t " -
Dumnrlte
pC)"'lo, &I~
pro.,ifttia.
fttn.a.r
, ; -
' 2.06
una
(;OQ)O
aU) -
c.x~mplo
llt,tmo.
('fc-tto
de:
(;or~~niC.o.-:a,
f'QOt1nltOr
(ditidnde
(pi. n.) -
lrnr
r-rmacA
111t
(quicLhm)
de
c:d.s
pnm, ttlht
t JU.lr:6&
\'!0(\IIUtn, I
t:o;t.Jc-
11 -
vivo ~ r e
ltl .111l~fflllm -
t)IIU" l~m:-'CC
lcvon.io, 11~ -
t:I\Cnlrt.t,
218.6
llrf
de 6000
"6"0
u~:
n.,
(pt'rp
;~,
pueio~DI -
.unir
('Otll
l)tllntum
1eq_.
id
q.l.
Eq~.~et R~mma
i\.
'-tDadoru
el <~ l ila UJ
c~u
t..
cota~
opcu.
G/Oltom.-nl~)
q.t .
st. ou
tdit.
21S, I
f,Ju
lrc
4t1cct. rc- -
J)Otbc:r~plum
s
s ou. $p
s.c.
um
Q.D.B.V.
Ga.
(I )
co~:~lcndo.
Q\,11111 dtCII I
Cal. -
u,.-,
q.d.
D.OJ1.
.r .
[ q . Ro.
d e.
iap.
iapp.
f"<"Mut:'l
tll"(lll, tlcdcavit
Wl
US
t'OI"'IIUil'l I, C -
QulfltUt
D.D.c.. .
H.S.
H.S.X.
r .
P.S.
d('(~~('~l\'jl
c.
P.
p.ara
ltut~J.
rr.ota b<u
li8.
11.
Q.
O.
O.D.
0.0.0,
.....
N.
d (orf,o crc.} -
ro111ff't
0'11
Luci
11.
lniO
VOCAI3 t.;LARTO
11n.no
U~bc ~OftJitA
CO I.
Trado..zi1 UD p orturu.k
loco ri~t.ll"'
Aua:ullut;
ab
I,I,QO,
EXERCICIO 69
L.
l.e.
App.
AJ
lal.
composio :
1.
Abrevi11turas:
A \llu:
A.C.
A.Cu.
A.O.
A.M.
de conformidade com
pr~te r-io
A.
2'
A . abrtvi:\lllr .t IU'l~ta pl!.r& qu.alqu~f f&.O
t~lul" cl~ , u u . ~ cMaulu. CCtuuli,tu f:~.
(jomai1 coqu-<1re)
post ~a
A.A.V.C.
( 242) 201
AuruJlu (~uulilut-
une"'~' sempre
242 -
==
( e oo extn:ilus)
coquCre
g)
~7
N~tu : 1.'
L~trat rc~lldu. Clld.;t. qui~ I eiuada de po111o, ind,canr. ou p.a.lavu.t dift
rc!\~1 on qyur.d.de dual: A.A.
4tfcn!o, O.JIO ou Jwo Autwlf
A mplt'1 rf'J)l'h(o. ~<',. poalo Clhf wm~ e: Mira leu . denota pl~oo~t."'l: AA. Co.n~ :
f)
LIAO
\'0 (0 , .
achat
2
3
Esr.t tu beatus>
Ltaisne Ci(eronis oyera)
S...picns omna sua !ccum portal.
5
6
8
9
IO
( fos!es inter
11
12
202 ( 242)
LIAO 47 (Eu.
(f),
13
14
15
UAO 48 -
( 246) 201
10 -
11
12
l3 -
EXERC!CIO 70
LIO 48
VOCABL:L.AR IO
t<hlt -
invt:nT<>. ire
VERBOS
mu -
imprbu. 11, um
muito - Yl'tde (od'll, f rue 9): md
tu,, um fr ak 12
"'~h111do, iN
dtu~ diro. re
:Oz:=.u - laudo, .ue
not'l'tl -
~ml>aiudor lcttAol-.ll, i
etu:Onlt.u - ilwcnro, lre
crniv - atullo, ~rc
u'e - Juc. hM<:. hcx ( 20;}
prt<orito - pJ<Cplun,, 1 n.
1-t-mpre - rnf)(r
lio Jto.n{!e -
t eu -
tolo -
HorciG - Houtiut, ii
lbutre- - pu:.ct..,_, a, 111a
lt'Uo - l~r. bft
la-.do, are
m.ai - maa
ao.,.., -
Qt.:E
hidio -
243 cloJ.,
tanpo3
'PO:N.
mft, m'llht
o,
244 - PESSOA:
verbot flcxionnrn'< em pwun. li!'
de acordo tom a pc::.so:\ grama.ttcal do ~ujelto ('li :
181\hll, " um
h.1us, 1\, um
ttultut, a , um
nT vido, rc
"r.. - U.tllllen, inu "
..;, - ,.uio. ire
Virtil:o - v.,,il~W. u
irtale - VI~t. t.h
SINCULAR
PJ..UI\IIL
Vias o oldados?
0& helvcio$ enviam ernbX:\dore! t1. (ud, aus. ) Csllr.
$ mn us sempre louvam o si mesmos ( l).
Estes teus versos me so acradiiveis (~).
Onde encontrar. to grande virtude>
(Nouo) pai dar-r.o- quatro livros para cada um (de ns) (
2
3
4
S
6
Que-ro formo. rdora.d.a par mel m ipte; ve;a btm o ! I elo 2J9. oac!t
nd t~plic-a.da: ..AI<m clt~ mc:l .. ipte
cocrdaudo c.o~n o ponotoe ', '~o .e nq~;~_ea
(I)
de que (aurlo
(2)
(3)
lrnlhVO d 1rtfO.
j"''
ille
vos
illi
1. pe.uoa. 2. peuoa
3.& peuoa. l..tt peuoa p~s:soa 3.* peuoa -
2.t
<.
flexonaon-3<0
am~o
amt.U
am~t
am ..arnus
o.m-all$
l\JT1- mlt
224. 2).
VirRilio e Horcio so poetn. ilustrO$: qual dos dois ( 214) onoil
te OKrnda ~ (31.
o, soldados viro dua. vezes por ano ( 223. n. ).
~~o
Cl
c;
COt\jUCAIO
prcdanlt.. a, um
~tk - u~
told.do -
I
l
mcn$a;Kei ro
Nuntius
246 -
VERBO
SuJ.
SIXC.
Oi
comunica
PLURAL
m~nsageiros
Nunt
nWltiat
e>lo
V ER BO
PLURAL
comunlcam
nuotiant
cao de um n..rbo vem ,. kr a maneira J>Or que se realiza a aio cxprea por
esse verbo. Quatro modos verbais e.xisttm em latim :
(4) E~ti lA-to lcrnbr11do do 21 I J
(S) Por.:~ tO:tl jHt'Cr.tdo eomple!:-~ J o
Mtt&Jhc. IJ'IJ lln ~ Jm / 1mluiiUeHl, 311.
IJUC
\em
ll!r pu$QO
aomotkol,
v.
Crorn<itico
.)
204
( 247)
2.
e) -
3-
futuro:
piferenM:
ativo: amaturus, a. um
{ pa.s!ivo: amnndus. a, um
C.ERUII'OIVO
, do. VOI. passiva.
1':.: adjc~vo erbal. de declino
io completa: concorda oom o
nome a que s.e refere:
f. da voz ativa.
3.0
PI)OUfUCill,
P~.ado :
J)l'lt
2 -
parA a p:usiva,
arnans. amanti~
J.
3 - lmptrativo: Indica esle modo que 8 niio verbal se faz com Imprio : "Vai-te embora"- "Vindo at aqui",
O modo imperalivo pode tambm indicar cxotl<Jo ("Ouve este conselho..
- ""Scgui.o caminho da honra") e .~plica: " Dme um" esmola" - .. Fazci-me
ase ra vor
presente :
205
refere:
1 -
( 249)
=-
amar
3-
3 -
E:
variao do infinitivo; o in
fmiuvo pode ser considerado o
nominGi ivo do gerndio.
20(1 ( 210)
UAO 48 -
VERBOS - QUE:
CERl~DIVO
CfRCI'OIO
4 -
adjeuvo.
4 -
ele
coisa)
c:oisa (c.il de dizer; fC3 jucuncla auditu = coisa agradvel de ouvir: tc.5 /ocilis
foctu = coisa fcil de [;.zcr; (C.) mirabilis visu
coisa admirfwel de ver; ncfas
dictu = cois\1. ilcita. de dit.cr. O significado $Crt1pre pn"i~o ( I ).
No aq:undu
251 -
llex~s
C:fl'"
IIC:\U.IIIh'u
QUESTIONRIO
I -
250 - Supino: 1!. U!nl\ rorma especial do in finili\O, invMlvel, para indiCl'.r finalidade. seralmenlc tcJ'nliru,da em lum: nmtum = )JOta nmtu ; dc:itum =
parn destruir: audHurn = para ouvi1.
Possui uma va1iaott strn o m final (am lu. J([ttu, cwditu). A diferena
Hut.a -
( 89 90).
Legim.,. ad cfu.
ctndum.
o.1 a'itcndum.
tom a.;l:
fe:
fuciiD
TEMPO:
Q~~e
conju5:at)
4- Que i:
o,
t.J:~ IIlfllO.
m od.,~
6-
7-
c:le".
(I
12- Ocdinc C.(mjuntl'lmente, h11.dur,i:~do cato por tato. o.s Mme lt.omo amant.
13 -
14 -
Que
~ diz
o pdpio p,auado>
lcmpo futuro.
I - O pruc::ole indnt).vd: amo.
( I)
Q)moa.r se
uma
( 253) 20 7
UAO 48
C0NjUCt\R1
a)
b)
e)
frK~
Deu
16- Vc:ohann, a,
Amt~dq
1Ub
r-iRCI& (aciulit.,
~~t).
18 -
19 - Qaaia aa
20- Hon
ttadul:A,
ul p.ra:ac!u4i:
ai~J).
206 (
21 -
2~)
ll.\0 4'1 -
CO.~O
OECOR. \R LM VERBO)
( 2~)
11.1'11
p~~ir).
Por que ncffa frll&e etl4 r.mpr(gado o 1Uf'llno em a (de diu, ire
dlttt) c n i<:- O IUpiM ~tl'l l!m t
.H -
c o rQit.q._p.--.zf.
do
do
tvb,ah\o; o \lt\lfO
dl'l
tuhjcntno
do nrbo
11 -
rufcde
U'lar? (i)t t
t - .ta..
1!
do
prciCuto? -
2~ -
pc-nN).
.24 -
I)
2)
f_,ora naJtrf
Rt!P<)J-!n comp)~:"lll,
bam
fiMIhall)
del1bam
amlbtJ
~: J tbam
LIO 49
1.' - alio
l" - k
tmt.u.d.o-te o e pot:
ronhcc~-lo.
L L I
1.'
1.'
r'!''
d!)
pru mo
(") ~ 2. fi<'' Mr.n. dn 1nrl. !'rc. :unns
2' I 1\ Pt"" tnt do prel r .., r. amivi
'3.0 .,o...,hl)
nrr.i:um
1a
4.
~,fl~lf;Vt)
li:\";.
1:'\,.J
rai.re
z.
dc:lll
lf'~(t
ddt
I ---
3.'
cn.p'o
IIU(Jin
le:git
f:li )Jl1
ddrvi
le:::~;i
~r.;p i
ll\llli'
4Utdivi
drlflum
do-Iin
u.plwn
nditurl\
lr~fr
(4prc
~udlu
k<:um
1.' 1m-o
2:"' delt>-0
a {
J.
~~I( .O
UptO
o
Q
>
J)
.ubj. pr he.nlc
IJCIUbdOll! O
a:
,_
pc~r:
lt'1;11 m
<'<fllliAm
t~.:di - l'm
l'Mrm
I drl; u.n\
7..'
) ' } om
lratll
Ul~am
..~.,111
..~ -
4)
2."-
ptrticpio ptenn!e
hn.ndoc o o par:
J.
:a.
4
5)
..
uu
ttU
aedi
z..;a - di
a:tNiadi.
H~ndo ~e
o o por:
l.'l
4.
am...ADt
dcltns
i l!
1.~ -
1.' - om
<(
256 - Tem!JOS tltrivAdo!l: S~o O$ pm\'cnicntc$ d05 pnm1hvos. A driv;u:.~o se proccs~a substituindo-te: as desinncias dos primitwos pela$ desinncias
(")
J.
4.' } om
VI
( OJdt-o
Quatro sio O> t<:u~po5 pnm:tivos d.-, \OL attva (a 3.- conJUKa<;ao tem um
mupo de verbo~ em i o, ndo pn r., d igma copin. caprc ) :
- <kli-bo
tnd'1
lc;t tl\t
tapJtnt
audiu
am-..~ad;
<ki..J.
{{
lrs:uJi
(o)pittldi
udicndl
1!J9
210 (
2~6)
UI\0 49 -
.t
C-
1)
l
r
1, 1\Ma.,.Cram
2..a. dtl~v -lum
f
l
lttCrtr~
l .'
ctrU ftl
4. audiv-C1.11m
1. ama.tv:rn
1. dcletum
4.
llm ll v~lro
z ddtvCro
2)
futo.to aotuior
tr<>c~n dote
o i por:
~r o
). { lca: o
8"'
audttum
J.'
{ 1<&.
p t
4. audivi
>
1,.. amo.v..~ fm
))
a:
w
l><irl. do suhjanliv(J
trQt~ndCI l t. o i por; rim
>
11':(1UI.,
a. \ltO
. =
C:AplUt,
1. acut-Gnu.. . , u ..
2.a dch~I t'\, '- u.t:6
2)
"'
p&rlkl~
fotvo
) 1
$ lcdiina.,
' l
hocaodo-w: o . .
D-
t.,
UpciiNI, ll,
uro
UID
\lia
Derivado do INFINITIVO:
1,' ....
2, dele
i.pentio
3?
ddev-tnm
r lcs tim
l
tuplim.indo..k
a hima
. 1 <apo
....... di
<(
4. sudirc
-~
. ,...... do ...
,....
2) ..
"'
<cp-~nm
!!t: ::::::
l ' I 1..-
lbt:
}a
'
4. audiv-run
4. aud ituJ, a, um
1)
2 .~
<(
"m
<kl~Hit.. a. um
c:~p et(l
) a
...
,...._,
.... .wditna..
1. t:mlrt
l! dcl~ tt
L. IHJUIV i
2:1. dele-v-i
} .
<(
4.1 MdivC:ro
"'o
2.'
l .' { lt um ~
Clpi Ual
Derivados do SUPINO:
1.
( 2S6) 211
f
l
l~fl~J'a
cpr~~
... av.di.rc ..
...
OUE.ST IONARIO
4)
+ - q ~ ptrf.
trocando- ~e
do &ubj.
o i par: iucm
f
l
) :li
lc:g-iuc:n~
cepicm
DOia
10
3 - ~ iio
pt!
1\'tnpof
.. -
) -
6-
Q~rc
1-
2. ddevU<
a-
3_, { leait-e
cep-.ue
9 - Quantot dttivados
L'
1.
S) infinitlo pasudo
trucaodo-c o i SlOt: iu
2 - Cite u forma.t p ri.Mi1jvu d vc;>z allva dot para<Ls-:mu do. Vt>tbo$ latinc {Obt\l'rvc a
2. ddov-i"'"'
a.udi v-'-C~g
amav-iue
4.
~~ou di v-ine
~\v<k
lioiu ve&,
tetllpot
muito bem
lcm o ;flfinitivo}
nl~~;
Qui Ao
~lKontram >
ptt&unl.:~t
212
( 2~7)
J.. i i,.O 50
:::: {
com
ucec;o.~o
4 -
dos ca.$0$
cn~do$.
forma do infinitivo com o simp!cs ac_rbcuno das ooso.u c:nuhc< tdas flt\:CJ. pe~so\lS
m. ' I, mu~. ti$, nt. VejamOJ o verbo wm, c.ujo 1nJir'ntlVo i: t>Ue (= '-C:r) . O
"
IDUI
2 -
(pronuncie e~mu~)
nl
JCI',, ~(t ,
,> "
"Qlllll
Jt,
- t
em lmus,
ptoparo:titonat.
~ram
o, ( rim
Crant
bis
irint
\lffonl, auJiwrint.
5 -
ou culi0$1d~dcs :
a)
h)
r.~glis. l~t<'lll:
dit }''
~rarect:r
em latam
ne5$C
tr.:mpo
.Hih'lll,
o J'<l fl u~.l~'
lU
s~mpre
321)
( Ctntp():-.1(1\
Ht.a - A(C'U\~dho &qu.t o kpnr~: O &1uno clf'C' pelo t:'t.Ml nn comc:~o do e~do
d, COI'IJutrr..D.-l, prrtunll'.r 11 ,j prprio (bu l)rdir n 11la~m que the l)rq;l.l!!lc) :
<la rrn la:im ur~i.
(t
)C
v o lo
nh1110 nilo souber conjul!;u os da lngun plria. Dt! que lhe ndi~nt!u snber que
() imperfeito do ~ubjuntlvQ ele .$rlm ~ c~.H~m se uio ~oubc:r que e~s:f! t~mpo corres-ponde em por1u~pis a qur ru foMt} O aluno cKrupuloso e consc!enlc do que:
est fazt rldo deve decorar tempos c modos lntino:~ tendo ~cmprt c:1n mente a
cotre~}')(lndncin em porl,gull.
"C mO"
1 1
..
)C1) l'
trit
.<U tcrminac~:
..
..
solO
e:u e
unuJ
214
t 258)
UAO 50
QUESTIONAR! O
I - Qo.al o tempo mflil ,cil d-t- conjugar tm IAiim)
1. -
2-
Qu11l
Inter))
o
anl
rcple
replc
( 2;8) 215
J-
o
ant
Por Qu?
impesfeito do tubj11n1ivo do ver~o fero, leu, tuJ!, latu!", f~ne (= c~~rrc~"'' lcVII.r,
Tn.duta.
1 - do.Lneocuu
- ' am- li1, .mv c im.cu?
Que di.r, com 1claio quontidi'ldc c 40 4C'c.fl i O, ll.ll.l
Ot e.xcmplut, dcclunndo o tcntpo (' ~o:!.l:~do .l lrAdu~.ii,-,,
4 _ Que JiL, c;om relo.iiq ~ quaolide.dc: ~ &O &<tnlO, dGs di~nciu tram (cnu, cr.\1).
~ro (cri. ~:ri~) e ~t1m (er-i~. eril)?
S - Qnnl 11 di (eren-'1 de .quantidade' c:ttlre M lcmti nt.(~ ero~.nt c erant?
6 -
Pot qu)
futuro imperlctto d., 1.,. c cl" 2."' tonjuga~.)o como lcrt'ninn nll I . pe.,oa' N,t~
3. e rn1 4:' Q\nl a trrmula~o ~ol6!e f:mpo c que acontece COtYI " vop,nl ""' tlc.maa
7- O
P('Wb.t ~
S _ Que. di~ do t\lbjunlivu prcaenle l~tino dou quaiio conju&a~t, o.mpnrado com o
2.' conj .
\'C-Jbot
3." conj.
4."' couj.
258 -
p<)t i UJ:U~ct)
dot
216 ( 258)
LIO SI
1.~ <onju~:a.io
1\:PF.R;\IIV<I
alutn~
..... =
..... = ....
a.mitis
:.mHit
l.lll!ant
am~nt
~
~
omo
amii.luun
am.lbu
IIID~fll'-1#
tWifl\OQ
amrl"t
"'
2
!
amt~tinuu
am.ab;ti.s
amout(j,
arnilu:a.t
aci4-er.t
..:
..... =
aail!oi.a
'
"2
ott.ite
amu~
C:IUQ
= omcr
l.f'l:I,UU,
I MJIIII\~
s.:t
tJt~t
ct'f!O,
am.itd
llffiAInnn,
I"' ih>
1mat6te
;,
""'
U~(l
llfliiHirut,
Ot !r31, Jt''ll(T
fJ!lt.
(l/fi A'(
a,.a"iuc
om
q ue Jt',\'' nmnr
para (J(lllt(
amto t~t
""""..;
..
Wli ( Jti'<J'f
ctnoJ
miLo:nt
= tmei.
6
J
OnlliJII!
a.ftU!~;IniU
5...
:;'
f"
m =-
amahitis
ami:Ori
,2
amil:..:t
amuiti
1'\ IUICII'IO
c.OC'tnus
a10:ibAI
tunllMmus
2~
a~~
:'I..I
&f!lat
amiQa
I~I"IKITIVO
~
s::nJ ~ ~mo
ativa
are
it\CIC \TIVO
-=o
( 2l8) 117
l( nfo
Olllihlo
a::navj;rim
a.mavtr\J
= trmh.1
muodo
CERI)NOIO
&IDiYt
(LmJIVitit
Cts. am.adi
IIMU"iiiCC'
&l:l.iiYtit muJ
unistU
&r.Q!Yfftil
O.r. amuilo
itvrd
aaavif'a.=.
amniru
~irint
inda
a.I. .
1'J~U
amuilat't
am:.Yt:tAt
am.avuiim:a
lr.I:&ViUi IUQj
amav~ ,S tis
am~~;vCnml
amniut-tis
amavCro
amavtrit ==
amAvCrit
a:na..-,.:Jmu_.
allt&'fetifu
&llt&Yfflrtl
amniuenl
teuI
omo.~Ju
tt~~-t .-.~.
= J,
Sl 1PINO
~'
milu.m.
I II!IJi hl
Ao:
amacdo
A t.
(oJ)aN..tfce =: li"')
t:mottJtt
....,
= paro
=:
J,
omar
OJIHif,
,.,
omM
218 ( 2Sil)
(f 218) 219
c
t
f
2. c:oojugao ativa
Dtlio,
eJ,
evi, tum, re
~I
ti
f
de!.:o
.1~111110
,f,lim
delt
dtli.c
d~Je..
defoet
delat:.l
dditl)
..
w
....:"
~
..s
dd-biti.
.lc"'-~ua
dti.C~uut
~f14.ltu ,
J<)h:.:r
clcl.enli
J~JfiOI
c
q~,,
Jultua
lfktttet. ..-
itli-t.
=ir
cklct.;nu,
J~~b~(r. Jt.HI
Jutfl.;tr
delette
tai
....
=..,
dtlltWr.
;}r-~.tru 1 r,
d~lltuir
Jcle
(i::u:
P<UCI
dc1enlo
t!elr-rlue
J.
'
"'
J~Jtlui
J~Jtt.;,
tenho
dc~ttuido
dcl~iti
drlc:ir\a
iduiri
4dtw<irit
ckli-~i.t
df'leviro.J
= lenha dullwJo
~tlntJ'
deleTntit
deleYif-unl
drlevlrint
.,.&.
del,.in
= li>e..o Jc,vu:Jo
drlnrul
deliuut
~diro
f<
cle1ev.it
del.cnrlti..
de&niriat
St-PINO
CERO~Dill
deln,.C'riti
.!cokvirem
Julfur/Q,
JulnliJo
d~lnit'i
dclt/Uis.Je
dtckrdlt
delnlutl
ddel'iud
dckriui1nut
dt lniuiti
tlclit
Jt li t4
bJco..-Uat
dtlevintt
deltveri m"'
delevelitit
,;
= r!ult'4i
I'ARliCIPIO
d~lt-rilit
de l ~reQI
delivi
de.le-
=df'tCr.utci
deldil
..5"
..
delu
Ccolirct
cldt"t.iti.
delibul
!:
delttm
d<:JlruttJ
tlml>.at
tlclcohirnt
d.el~bU
~;
'"IC'illlut
dcliant
llel ~b11~.n
dc.li~u
dt14:l.o
J,,(rua
i~:lei.tit
lcoleal
...
L'iH~mvo
ll1PERATIVO
SVBJL:--lJVO
Ct.:o~.
Jdecdi
DAT.
d~lt_!'ldi'J
AOI
chlt..a~o
A<
(o./) d:!endu:-~
Jn.:n.m
fctci J<sttuilo
deltveri:nut
,j, 1ie~tru i t
deliittllfl
delitll
./.. ~.'ra11tdo
(p.ora)
{!r.ro Jc.Jttut
Je-
220 ( 256)
que \'rrbo
n.\ttll\i:nl'm
'fl'IC.ftt<"l\t
Otb\nl
r.ch111
vchm1.-
ah:.r r'/11fl1Vm
1 'ti\..J\ltll
Q,,r
t1
on6 do z;7),
2 -
1U ( mm.n r rr\-11u
ml"in, CCI'=!~l'n'
th 1\erf::.IN'
d..r- crn'(htir
,1ft
flUr
(~
j'Uief!.tt!'n
IJ. 1\.
T r~dorir em h.lim
(V.
VOCAB UU...RIO
ob1. ))
nr.tf' n o) r
Ptf<Un
EXERCICIO 72
QUESTIO~ARIO
I -
ll(;., d t..d., z... fornat Yr\an do p:,.dis:;ll'l..n, aio e r.qll.lt<nde do tau fie.. rece
nutfd. aa oota~ c!o a. 2 4.o 257.
caminio C.rhJo -
C.io -
$c-1pio. oah
20)
du te clutrair -
EXERC!CIO 71
via, - f,
Cuthqo. inis
~oi.
rlf't~.
tu
julgar -
Num..nci"
N~,;_m~n~l" .,
obra - ol)lu. ir' n
p_tr~ -
patua, tr
pockro ptcrioso -
qGetaJ. s._f.,a.r -
pc:V~ tfllit
to mpo
u Jor vi rtude -
\ II UJ ,
Clll
(nit
vir tu~ .
puto. llrc
VOC/\OU LARIO
ad ( .) -
...;.... ,. i (-sp;,;l?
~rtll.i~o. in:, {
C-411II'Jt0
cen~pljr~s. ~n
{c4
ur;.r:
f IS.ft) -
mu1lo'
ro"t~ntia. ~- "'n~lh~u
-"S!tJdo
l'llarta li1, -
corpo\. 1 n
orno, are -
rlr!Co.
tt,
c-orpo
r xcito, 111rt -
fama, ~ -
louvor
ride, ei -
Lr!d:d.)d1!
crnita.t, i tis -
I
2
3
4
rlnt uir
Jtti(d.adt:
f'n('IJtAI
todinm, ii n - l'\h1tlo
S srnnlvt, i { . - S~t.stu.n\o (O nam. pode
atr Sogu11lt1~ (/,) ou Sowun!um (n.)
noru dr: c:idadt)
Scipio, lin.i - Cip1lo
( I ) 1\ npetiiio de Ulll JIOM\... rtl('t~hr. not lradurir o ft;undo pelll lf\d(frnldo o vtr~ :
A1onu~o mQIUJm lc.>at : Uma rnio lav., rt oufn, - A~rnuJ OJinum frica1: Un1 bun(l co-a o o~ftf',
(2) C"A:J!tum., o l11tim emprC'tr no plur ,I I\C'Ifle1 de p;&J~) do corpo ou de proptied-Adu da
alrn rpt.1ndn k r~ftri":n ll nomes no plunl. te em. portull\lb u . du. ..Tuh1tr.ot ct co6tG
levantAdA", drtK co l.a,fl.. "Tt:ot.. tnM cu co~t(~ l.eval.du"". S..ib.. 1)01. trdv'tiJ.
(})
~r'ft' q~.~.. C)) ren11ivoa ~llo aaln das p.~lvnt de que io ~tfll'ntct: FG..T'IO
cclcbrcbil tunpu
frc..;fGftln, Cot'lt~ioam.
2
3
4
ornAr, tnfcita r
otn,um morfotilll1
( 178).
M<>rar.>os o ,,,nnuho os qu nam ( 246. a, 2).
O tempo dt:t-hJ; tod:.., as ob:Js dos homtns ' '.
T odes os ho:a nd:.dos c:d~hraro ~tmpJe o va1or dt!i!e homem C'J1;e
satvou a p:t!rla.
O hou~cm lw111 ~tm" ,, vtt\u~.le e (a) ;.ilt:'l tntaio> l-J~cciosa qu~ .,.,
rtquota; ( I I, /\).
222 ( 2>8)
~2 (E.u.
!.IAO
73.
7~)
LI I.O 52
( 2;6)
22)
J. conjngaio ati'fa
INFINllWO
.
z
w
'
t
~
1((:0
'"w
~
"'
~
"::i
w
lta:I
leio
ll't~tn
t~Jit
le::ro'llu
leriti
ll'~;.;t ia
l~aa.nl
lecunl
~ib..M
Jeca
lio
ltrirt.m
lt"tire~o
leccblth
letiibant
le,~rt i
leg~r cnt
..:
Ice =
..~
o
...t:
..
~
...
o
t:
....
'
w
l<:r<-i
k,it6t
!niJ . .,
lc~.
ltt', P<K ),
kciuc
'"
liJC!
lt1 eti.
'"ltl'll
U,
Ir ti
cpc.
... .. .....,="""'""'
twlw ti.JoJ
le:iti
letit
fc~r:m
J_,;t~ri t
CmtlNDIO
(u!Q
l~cn l
Jea~rir::tw
til
lt"::"
"''(';i
lrchtit
lecir\lnl
ltrirant -
= te,.l:a
~rV:inl
fq.h~m.
lc-ci~'t"
ltriuet
lererimu
leceritit
lr-cinem.ut
:i
lca,rant
lethseua
lcciro
lttU<
/,Jo
rlt
GT.N.
letendl
DAT
lcr tt~do
IL.
lc.tudo
A<.
(H) fccud
SUPINO
ru
= pnra l.ft
= c ler, /10 1
l~dvm
hcht
ra
lc.nJo
= (l>c<o)
t.,
l~;~:inC:it
= tu lJo
<
katri
lrciirit
lq:rri
lcrffiti
lt-tirint
/.,
<
lrs;tt
Irei
lcairat
.."
lerito
'
l~ru
leair
= lc.J,
Irepto
,o
lu.Jc
l~tcirtt
leri\at
ltrtrimut
?::
Writ~t
kriu
lcgG,
h c.,l
lensut
lflt:eh m~u
1'~:sll
..... = 11
l'l\fll'ICIPJO
..
Z24 ( 2)8)
( 258) 225
-..:....:...__;_.:.....___.:.::_::.:..:..:..-=
Capio,
11,
Vari~..ott
l i'intC,\1 1\'0
..
~
"ww
~
g
~
upi
cpia
SUUJt:NfiVO
= .....
np:111
::l
upih
u;piont
upii-ba.n
C!lpi-bu .
Uzti(ltl!l
c:;~~C:rc-1
upitobinn,
c ptr.:..n
, .,w~;.,;,
cpho
loma
uprtt
lornol
= tomo
cap;tru.
npientit
qv< tom"
oK
.."
c :p.rtl'!l
;>
upil
~plr
= ;,
u,;.ete
tomor
-.'"""" ....
<-ptn
RQ
Jcu
~.;
upiam
up:e.
upic
,,:
c.pi~a
~
"
!:
~
.,;:
~
:l
'i'
:i
~
~
c.phwlo
= tomo rc
upiitia
tnpit"l
ccpi =
uphti
f~r.ltl,
lcr,l:o
upt;rim
C:~flirtt
uPI
==
lttd:o lo~Jo
up..,rlmol
Ci:perftit
ccphtit
e.cpfllllf
~M.o
cc~r
~-!':'-~
ccopi1tt::.
= tivc-ut-
uprriti'
upinc:
ccptuft
r:cpinilU
npiucti
crpfrul
nptucl
u~ r&t
c' ~ cri'imus
ter t<>mo<J
= ,, ......
CffiNDIO
cepi"nl
CtN
c.cperitU
upiue
(~pitll
upfMIU
ctp;,..,. = J...rro.a,
'l"<
que=Jc-r--:
,.,.tQ(.
.:
J~r.t:fi'J,J(
O~tf:\ 1
upi~hl
u;tirc:m
<llrC:u
flltl/1\ ,,
<-pe
"'
<&~an.l
.,
!;
w
upilmu
uriti
PAimOPIO
tunc
up:
rapTmua
I/'IFlNITfVO
nc-i._
capit
1.\IPF.RATIVO
kJarKJ'Jo
upiudi
0AT. upW!n.do
Ao.t upic:ndn
Ac.
Sl'PINO
Upla
t.plu
tomonJn
(aJ) upiertdo..m
(poro) lo.,.,
poro
......
Jomor
Z26 ( 253)
4. ctmjug_ao ativa.
INDIC!ITIVO
acdo
au~il m
() u {.O
audiu
"
a11diauu ( 257.3)
au.ditis
ancliunt
aod i~ maJ
.aodiCbu
audii'bat
"~
audi.cb.imoa
ndiebi tis
n dliba.ot
OtiWO
PARrJCII'iO
---- .
ou
...,_w
audiat
odiiba.tt~
INFI:;mvo
IMPERil'rJVO
SLlljlJI\IIVO
udi
audit
"t~
( 2$8) 227
~
~
a ucliA.tiJ
o11di
tudite
audire
OUl~
ltiitll~.
quo
ou\ ir
CU\11,
"'
~
8\lda.nt
OUll l~e
a udi:re-m
a udirel
audire t
a udiri.mtU
o~
o
audi r~tt&
audi rcnl
audi t ft~tn.
udito
= ;,
am. um tUCI
ou ~ ir,
J~\tf
auditUrtu .
Oul>T, .oo1rtt
ou11lt
audlt<i!e
..
om
Qtwir, J:;!
11.ucliunto
"~
..~
ou,ira'
audif'a
a odid
u Jii:>m
au.di ~tis
Audi'fiue
oo
udi(.nt
t~t
o)u'jlido
;\
~
a t~ divi
ou\'i,
lenho ouvido
audivt rim
audiv~ris
audivi-sli
audivirit
IlUd i vil
audiviauu
audi htis
.,ud ivtrli-~
au divt;ri.~t
audivCra.m
'"'
""
audi.,iru
:i
audivirant.
a udvero
aa:diiri
t:
~
audivrunl
<
a udiine-m
aud 't$U~I
audiliuet
a adiveritnuJ
aodiviumu1
aadi\juih
n udivi,enl
acsdicri.li.s
= tere-i ou'V Jo
aucli.-rit
..dleri.tnu
aodieri tb.
SUPINO
(:ER(;~O I O
a e~ di v r:~~ t
u ditint
Ol.l'1i;dQ
a taliverimo
<
tcnl!u
f i\'tHt
Gt :-:.
au lli ~ttndi
DAT.
11.udiendo
oulitlo
= r!r oublt
aud itUIYI
aucltu
ou11ittdo
Au!..
.uditado
A c.
(ad) eucliendun
= (pt)
Oul>ir
= pura
= Je
Oulrir
ou ll'r,
q!l(
dere
v uuir
a u dilu:~
A.odit .. t
OIJ\0(
pur ouvir
228
QUESTIONA RIO
-
6 do
\"ttb.!l
2~1),
n.Jiatit
diw111
EXERCICIO 74
e qut_ vr.rho. perlt'nc:em (V.
dormM
irt:
f.aciauu
pftiviu
VOCAilUI.fi.RtO
mar -
<Gmo. uc
.tproai.m.rt
lllflJi')
.,t. - ""'
EXERCtCIO 73
umpo
Arlil
agcr, ll&ri
enalsu - ~Wto, te
c\ioru - pioro, aro
duatllr -
d:iHc:il
VOCABUURIO
i.. dp\.
acd,No.
ctptaa.
'Piro
i l
n prito
a, aplo. aprcp.ri.1do
cutico. au - c-t-murar
co,:ilo, au - pentar. mcdi to.r
cr~tt, urt n pt:rna
( 2\a) 229
4tr -
liNolff (.J .) -
de l>om vdo
....n.
co.~""
ulo, .,.
ob,., are
oluea, iclit una, a -
m. -
Cl.ltnpt'U.
dtfficilit: e
lu~u.
adolitci!M, f'nt1
prendo - lt!(L\u, a, um
loler.u - olro. are
ver
~pcct o.
nnctr -
dolor, ru m.
ia -
~tdar
v.1u1o , 'ano
jom -
lihr - finio. ue
.,., (con}.) - ..d
cnort - mou, moll-i
00110 ..... 204, J
6do - otium, ii n.
tida -
;uc:
1U'plro. rc
'
okr~<ar
rdb:r
,,;
tempo
O inim1go
$1!
(11.
(I) E.,pero. em pumcito luzar. q:ue ten~ tftudiHio mu110 bem M tem~ ver~ait; e-m
n*undo, t'JUfi confronte ot do exerck10 com o do pMa,dtan\fll, Coa:t 11 advertcn<:tll, Jul;o que
do irl erur "" trn.duRo de m;iple( { 257, 6).
(2)
I:.tudou o S~crlindm l
(J)
6 -
l:JQ ( 2YI)
tl-~.
ESSE
( 200)
2JI
LIO 53
-=-~
...... "'
,;,
imtu
.,,i.
ain1111 (~
thil
til DI
,,... = ,.
int
:::
..:
&o= xr~
f'lmot
irut
..
~tJe
ttt61
(re (itt\QriJ"'~I) ,
CUI
tU rum,
om,
:: ;, jCT, dtlll/
""'
a,
(ulnu,
vai
~tr,
poro
"'
m ::: que:
que Jew: sct,
~~~
unto
{QUC
fiue
f:runt
fuhir11
fu isti
fit
fuifOUI
fuMt
= '"
,iJo
r~rsrt.
fr:fl11tt ~iJu
tur =
/ota. linha
r.;,.,
fvni"
fniiU
fr.ut
f'Gtro
CaC:rit
fwa-im
~Jo
Caiut
fiuu
fvhttl
:3 -
= dfui, inlui),
t.u......
DO
faiutth
fulunt
lerei
Conquanto inegular.
'"ti
foCrtnt
Curat
luiri
foirh
ru.,hutlt
s..
= "'
... ,,.
fiJio
..~
t:n.
Clllirunl
..~
tu
PMTIClPIO
f-rit
.ri1111
erftit
(cii
..
li!
m. J>
ent1
tudlut
c-nit.n
c-ntnl
,,.ti.
..~
CJU)
i,.,,
r!
2z
tntm
iru
ute
lf/0
,,,
t:
.. =
~w
5\:Bji.NTIVO
tim ait
~m;ITIVO
1\rPERATIVO
,iJ
C(O,
ft~etiti
fuClnl
'
( zt-o)
LIO
t:ll
8 -
b)
estar:
s;
esalis nobiscum
se e..~tivs!ei.s cono.sco.
c:) existir ou haver; neste c.a$0 vem s('m predieatho e ir para o plural
se no plural eSiiver o sujeilo: Deus c:.t = Deu~ existe. - &t g~nus quodom
huminurn. . .
i1.l t.e.rta espc:le de homens. . - Sunt res quer. . .
h
(existem) coisao que. . . - QujJ .,o = que h}
d)
cativo)
c)
u.r propno de,. str dever de, ser dr. (con~lri-se com o (trnitlvo):
e.! I
g)
EM.
sopienli5 . . . :=
..,....
aheu
aclu
lllutN
l>t
dtli
infiii
mt.rliH
ofa.fii
oM.ttl
Pfefcdur
pueu
pn.dii.i
prauue
dirig~r. ettar i.
ulnum
t ol:.et
""
tltpcuom
,&a
..~fW
sapCTiii.i
IObrtviYtt, rctl.u.
A.s
adn
4cta
d...
btlt ..
inft
inttutm
intirct
...
.....
.~~
,,
dtma'K
palanat):
C reio que t bool,
~)
c)
Creio
lc:
11nn
lodt OJ
dar em latim }
d 1Af
estaJ em
alr entre
ut..o.r
frente
deb~~oixo
ftc:ar
prodiram
prod&u
prodrat
SuB.J.
pro sim
prow
proait
proaimu
pro.sitis
prosint
prode.rimus
proderit
prodra.nt
PRES.
H:
ltii.r:41:
263- Po11um (pote.s, potii, posse): .Este compot lo, q ue significa poder.
exlae mais cuidados. A raiz ckste verbo pol (doode vem potente}; acontece
com o t dessa raiz. o sesuinte:
peU04.
f.toru,.
pro3unt
foi hom.
IMI'ERF. IND.
proaunt
QUESTIONARIO
a)
IND. PRES.
produ
prodeot
proaiimus
produtu
ficu, estar situado: Mon> jura, qui tJI in!cr S<quno el Helvetio; .
\'ttbo 111-.
tlpcru
b~m.
i.outt
iate.......
E.c.roplot .
I . -
2.0
CODSUVl_.., &Dt<S
3.
de vogal (pot+cs
p<>s>um);
euunle
abfi
adfi
ahe-1
li
ser para. senir de, trattr, cauJU (con~tri ...,e com dati\o. c.hamado
5-
( 26}) 2.33
COMPOSTOS DE SUM
/)
6 O infinitivo futuro tem dua& formas: /ore, que invarivel, e juturum. futuram, futurum c.s.sc.
$4
potes):
do suhj., portanto,
potii) ;
po>-Sem.
234
( 26-1)
COMPOSTOS DE SIJM
f.xl:.MPI.OS:
!NO. PRE5.
SUB.J.
po.uatn
possim
poti
pot ..
pou.is
pohlsti
pottst
possit
potilit
poumw
possimua
potuirnua
potes tis
possitis
potuhtb
ater,
prusunl
pomnt
potunonl
........ n. -
PERFEITO
PRES.
VOCABULARIO
11hstm, al>e .~~bfiii, ah,~ull (
apt -
\i.t,
Cimpo, ltUCilO
0\ltO
l,
ftcl.ll!ldt.~. f-rlil
\lhUO:
a ai'laba I1~i r.:~ c d " tuduo d~:~s tt;uintu form.c.s de: compo\101 de au.m:
iatrnro
pte!l~nd(l
DO plun.!. ,it,niltr:.
J'UTI.:Ro\
a('fO\'citar (/rtUtl
6 e TI)
No
mc~t~olu. Mhru
,,o,uca, ptodu. ptolii, prCMir.ul' - :cr
til. ur \'~lj i> (fraJcl S c ~) :
cuhlYo
U,UI
\'f:ltiiU
pri11cep-. lpit -
"Yitium. n. -
feio
c!de1t0
I -
adetlaw.
oi.! ui
2-
defait
Que
3 -Qual a rait do
4 -
O.
compot.fot.
de
11.a
~~ a UCC>io}
da co~tj'-io)
Co100 c cOQ;ai.II1
(I) Nulrum: ~dj, Adnomin11! de ~ilinm, tuj. 1!~ .ui ( 260. 6, c), Cu,ctnaflt.'btu: 248. a, J .o.
(2)
o;,,.,qu<
c
c
c
1t -
fruthoau, a, um -
nenhu1n
phuimum. (GJo~,)
muito
poll. pociU m - ponte:
prtunJ, cnti. (odj.) - prct.enlo
h -
ualt1Ul, -
QESTJONAIHO
a h1junu
civil. polit1c.o
cidaJiu
<Onllilunt, ii n. - Cult,dho
conhovenia, :rc - contcnd,1, J=uenio
t\'il
3 -
26-0
ll f 1UIM$C
Z64 - Regncia dos compostos de SUM: 1 - Os componos de >um roqllerem o dntivo : /nra/ pqpulo
esta v"' entre o povo i adcl!.r speclaculo ::
assistir a um cspc.:tculo: dcjUit officitJ = fnhou 3U dever ; obeue rti = prejudicar
o ncgt10: prafi cquiJlui = t.Orft3ndc:i a cava.!al'ia.
( mhq~a e
:m
( ~)
EXERCICIO 75
auh (c.nj.) -
1-
COMPOSTOS DE SUM
Totlrius :
140.
(}) T rdu-.~:. sacro por o&ominJs-cl, uccrvcl. tnat uibe qu'l:' cu~ clrelavo ng!Ul1C'o~, o 1
rc.alid.dt, int4d; a tnf,ulo d<' hol't (uardo) eu ck "*' (boiMvcl) dtpc-ock do
CIOCiukJ (A Erru:nll e A Medici. ''Oic:tioaoai1c cay.,~ol"'J.<~Uc de (,. lo~n;\at latinc"') .
f
(
4
4
( 2~)
ZJ6
CO~IP0!'10'<
UO SS- PARTICU.ARID. DE
DE SL\1
5 -
7
8
l'l
civilibu:~
e'se J')Oitrunt.
Oificiu1n t5l ejus qui pro:cu . iis. (Juibm pnr.sit. prodc~s~,. t5l,
lO
li
(flt
pro-
dhwtt (7),
Trdm~;t
( 1!1
( 266)
237
4 -
(uieito).
O grandr cxrci:o dos penas no pde vtncer o pequeno nmero
de inin1i8o~.
8
9
lO
EXEHCJC!O 76
DA VOZ ATIVA
I 2 3 -
autem
M:'H\J>er
(;Q~J-
~cr
srandemc.nle latci)
AO!
outros (8).
li
filho,.
btim
VOCABLJLARJO
LI O SS
sr.t"<l cnltfl l~ -
fiUmJ)llmt-niQ
CttlfP. ,
Omm
n,
pl.
( 72. )
auitir - o:J$qm ( 161)
an
p~uu -
r .. ,,~ .
pM("o,
dn,cr&(::.do -
1n '~'
lt"ulo-n~
for(a -
pol~uTr1 (~ "'{,1)
s.ihio -
'fi r upM-:u
":"w- 1ht
\-UI
Pretrito perfeito
11n
l(oltr.u
"'!;!iu,, " um
(lotor.
265 -
lllltlil
fr;o,. it~.;.rn
ofliriu1!\, ii n.
c!;~,h
numirw. i
po~rr (!.lnloq) -
nt .~ ..rs ~ (pi.)
cltvf'r (ul-!1.} -
diznidadc -
~ -
PARTICULARIDADES DE CONJUGAO
DA VOZ ATNA
nt"Jnt
r.u:.quam
dcnun ( 2(11)
IIW -
nuMa -
d~ll,nl?r;ar -
dar -
a:r~
~Ntnut. .m
B:utt1~.
lo3tnle -
:nll:zn(lphe
jo.mait
nun<:ulrfl
toiiP.(itor(licu miu:rkon, frdis
lri;o
+)rr\ rn
~""'" (~ lM)
..-:.. 'fn (pl. ,.;,~. viri.um
venc:u-
"
tuiCro, ale
266 -
fhlm.tctu.m.
~ro. rt:
nrladt:ioro -
A 3. pc.,oa do rlurn l do
vcn.a. um
113, 2 )
(fi)
ti-nnu
.J,,
(7)
IJ'O~#,r
r'"
=:-
J. o
CJoiC
t4mpMa41U,
d11
Lo~to conJ.Jf:o. -
}u\l('mbUJ
= ciJJ
pre~
uu.lurto.
amare
dtlevre
leg"re
audirc
Eu<n
amavt-rvnt
de!evn1nt
legCrunt
audivtrunt
la<runt
(8)
oulfc>
J'(JC
(9)
lu1mo, ini~,
do re-lativo.
238 ( 267)
U/10
~S-
267 - 1\, forma dos p<:rfeilos em que enlram ari, ave, <VJ, eve e "'
derivados pode-m SC!-r emprega.d.-u:
a)
b)
son a silaba
c,
do.
!
t
f
quando se&uida de r.
EXEMPLOS:
ama.sti
amutis
amaYhti
aman~m
amram
amraJ
ama VIssem
amaVI!ram
a miro
amtis
deleram
fieli
amaVEras
fluunl
:JmaVIstis
amaVf:ro
udi.ti
2. ~mo~.>iTc,
(I):
tra~sformil em p
(~udJi$1i)
ti
Quanto aos teimiliados em ~ulural {g, c, Ir. gu, qu). h cx~ccs. ~omQ
jcio. ji:c:i. jaclum { = lanar)' cujo per(cito termina em r. tl'\msfonnando ..sc.
por compensao, o a breve: em t' lonio;
'rf' :
3.- Noi (~d. d~ no.sc~. conh('Cc!) , mo-.,.i (pc:rf. dt mwo. rn-.u ) ~ cmpo,l.~
poc;l~~ro de iiU;"~I man.cir. contrair-te! ood i (= noVI.1\). nou4 ( ::: noV(u<') . couuoQuC' { ::::
3 -
eommoV I ~c).
}NHf'ltTI'lO
PtRftrTO
SUPINO
Slc~U' ICAOO
mi-re
am ivi
Amih.lm
dd i V
dd i lum
.auJi-V:
c mar
Jc:.lruir
, 11di tum
ou"'llit
Vuu1o~
f'Uif J:n
Sv i'!No
11no
vinco
t ~i
ti ~UO\
Jci).or
vir;tvm
l>r.n<:c.r
fnuq;o
...t.d
I regi
lrac:l\lm
f1U4!btaf
rumpo
rupi
1\IP lum
t(>mpct
Vuao.s
P(JI.Hrro
SI..' P! NO
hh>
SlCNIF'IC/.00
h4h-i
debco
prohibo
deb-i
prohib-i
hohlum
dcb hum
ptoh.ib-Ttum
'"
deet
ptoibir
S tCI'i!VICI\00
supino irregular : sino. sh)i. silum ( :=: deixar) : colo, coli. cullum = c.uhiva1.
Tais perfeitos apareem em verbos com nasal. em verbos incoativos e nos. ter
minados em lo ou m.
udir~
239
fleVf':runt
A. (l)rnHn cc>nlr<),l"" c:le que h~la o \niNior {266) ni<> poJctn ruo:ier
Jclr:.-lrr: (nc1nc omiirc. dclCu).
dcl(rc
( 210)
270 -
fleVhlis
= udiVC:rur.t
nuJ.Vi..ti
ama.Vf:ris
deleVE'.ram
Hotat: I.' - N<lf> perf('ito. <D) l i e no s.eut deriv11dut podc t< om.lir o " c. e dan
<>mi~io rttuhnt u;qUncia cfc. doi. ij, f-'Odem ~In contrau-1e nu1n t :
a ucli-.ro11t
LIO S5 -
Vt.~tao.\
PcRn:no
SUPINO
SICNITIC"AOO
uueo
c: r e~"' I
Cft:IUrn
nosco
t.IO\'i
cre.ze<r
conhtcer
po.KO
pa-..i
no-tum
p.ulum
ni'HCt.l,
cpa.sunfttt
I
j
( 1)
dn,
Cll
'C
Clhl
240. ( 270)
UAQ SS - PARTJCULARJD. DE
CO~J.
P r.Arc.lTO
SUf'INO
SteNtnr.AOO
colo
coli
cuhc.m
cu/li'II'Qf'
a emi
gcmilum
trmer
tremo
twn
'
( 271)
L I O 5 6
trf"mt:r
gat'ic~.
l~m no perfeito a
Vueos
Pr.arttto
CU~.ani
"'""
d
C\$.:-!UC\
morder
punctum
Jlfcor
P9pote.i
(~c)ln nt~.,al)
r :<I8r
pu-pU~;l
Co(fr.f
mouu1n
lf
"~
blh,
$tc~trK'ADO
Ol>f~nJrr
didlci
mo-mrJI
ICO
tMrt!(O
po'eo
punsto
Surnco
alloliTi.
..,
.~ra
abtltu,
- abolir. rK.at
ad1plf:io, icis .a.d!-pui. a.d,peC"Ium, iclrc o!har
ico, h, Z;:i. actarn. f-rc - f:.ter, imrrlr
alo. i, ll. ohu.m. a1i:rt - hl:ml'niM
aphlt>. i. nper\1i, nptttum, 111p~rire - 11hrir
ardeo, u, "rsi, arsu.m. nhirfl
nuler
llrcio, 1, arti, arJtum, uru;,. - rrovar,
llt!JUH
VtaeM
Pra.rr;.-ro
e.do
~rc-di
.......
....
UDO
ce-dni
ean:Um
eoflfor
FAI$Ur.t
tllfOmrt
SuPISO
5eeNtftC'ADO
au
Cf'ftb.r
bi\~ta,
IWre
- ~t
f11llo
r~-lt~Ji
cacda
C:t'~(idi
C l\c~;~.m
corlur, ma for
telial
t-!lc;tum
l.oc:nr
(I)
I -
2 -
E-
) -
vn
de smai.di. .,. ;_...,., d.elnitu como poc!uei diur) E. qvt t!-.npo e.tto
(llntt\1
4 -
crC.po.
u, utJtt.
""P:I"~
c:upare
~roal:
bii.,<Jo.
cupi~,
rcpc.ou
cs:.u
de-
i.
( I)
c:ootf.mno.
it,
conltmp~i,
contcmpt um,
contt:mnirt - ff.-,prcur
coqtto. n. cu. cot:tlrM, coqrire - C'OUr
'ur, iltAr
<~
t(ln s olCr~
!-<:JliJ
QUE.ST!O:-.IARJO
m~nnu
du.
diham,
dj,.@e
dar())
cil't:ir
na.r (i)
c:et.i
(arntlfiAt). />f'oJo (.atrio.r). tnUo (rnbhltt), J~o (tbnrle.r). troclo (nmctn), ...r.Mo
Por ...ti1't de mitodo oo U aqi uc-rdciot, mu 1(1 o aluo ata toiu ftportutc pan.
r u t f ! duonr 01 fempot ,OTnlfllOI a O ~i,nifk.iJo doa Ttrlt01 4u di\'f'tU.t "'l'al da liio.
(vecdu).
qo'C ~founa.
242
( 271)
LIAO 56 -
h.
u..
lolf,
fO ih\,\f
npit:t'f ( ~)
inw.n-
(i)
1)('(1(),
Wll&r
~br.r {I)
i,
lrrmu
fii1io, it,
ful., to,
fa do, lt,
Ir.
fruAuj,
fttmiht:a,
lrrctre
IQIH
1\Jto:~r (IJ)
temer
trnter,
geut,
aVnno,
envi~~r
u,
mttni,
mQnitum,
m.nd1u,
monr.,
tirar
fit~co.
let
utu
for
inflt~om..rc.. ln't"tncliAtH:
aJprito &J, uplcc.ui (QII upJicii.i), n,ticat a~ {uu uplidtum), ._,~ - UJJ!ic<~.t
tdo, it, ftci, fadam, facn '"zer
1111!0, h, fvflfi, fahuiD, foll~rt - en:.t.tnAr
LIO >6 -
ll<hrrlir
i
..t, ct. o\Ui.
opririo,
obJC1IOII\, ~a Jltll'.r
iJ. O~Jinri. op~rtn~. irt cLru
i1, paacii {un.sum ou pAtu::m), pu-
dlr
abrir CN\
puro. it, fiPiri. pactum, P40t"ir~ - plantar,
coa1r11IM
parto. i.. fltJi erci (ou Pni). p num ( ou
prdtum), PMtir~ - pOufJu. l'erd.:~nr ( I~)
puio, ia, pelp4iri, prlum (p:.tl. fut
p.eriturlit), parrc - d11r ~ lut
palCO, i., pl'll. p&lll.un. pucre
aplll
Ui'ltlf
h~tttt,
re~1ir
pec~c- J)e:t.~!-t,
lltudo, t,
pJatui.
plafltum.,
plaudtn
apla11dir
i.
pedir, U 1gir
pouidlllo, ,., pouidi, poucnum, ponidirc
jiOUUif
Crocito
preg_odo
(8)
(lO)
a lmo~u
primo';
it, prr-ui,
,,,,.._.,
ptBIIne
NnptnDif, oprlm~r
e:ois. qucbntd4.
CO.npccto de pango.
11nio.
mi:u:-adQ,
(14)
aocucllr
rada, ... rei. ru..., r..ductltpl.t
ripi. it, rJ~pi~ n;~ta:., rajkrt" n-t
.,.,,_,
T~f'r.
c.ort.at (18)
a.c.a,
dt:u~ r
lh1U
P'c:ic.t, it, tpu~ tpecire - ver
1pn110, it, tprui, tpt~tiOtn, tpert~r dtl
pruar
Pcleo, u, ,opoa.di_. 1pooat. . . tpoodU. pfontclu
(IS)
24J
CI'\I.Z.
(7)
(9)
( 271)
=
=
111m.
244
( 2n)
UAO
- PRIXCIPAIS
sl~o.
teti.ri.
ire. - tu~f
lacl~m~, h:tftt'" - to<ar (22,
i, tuui,
t~~"Ccr
ltlliDm, lt:Xue -
totlo, ic, IU.ttiilt, t11blih1m, tollere tondC'o. e1. toto11di, lluuum, iire -
l"'"'"''r
tOt(luiM
UAO
ATIVOS
unco,
~l:RROS
i,
ungir
llrtrf'uar
11ro,
A)
Quanlidn<le:
1-
VO
do verbo sirnp!c..,,
fuer voto
QUESTJO;-..JARIO
1-
llc~r.to)
incr'po, cbo: incUbo; mneo: admne!i; stdeo: obsidcs; clo: inclo; attti
(perf. de .to): proe.lili.
e cocidi;
s.~tII cLur 01 tempo P""'''"'<l-1 de QUlqurt dat V~tbos Cipotlot 00 271'1 {0~-..c
oqui o 4lw.o ui(ir o I'!xi p&.si\<d J~ ,.; ptprfo ).
2 -
tt fun~m
p.\JI&vt.n
~-
Quer iMo dizer - note bem o aluno islo - que o .simpl~s f:uo de um
composto nnrcsc:nlar vogal diferente do verbo timples deve dc:mertnr a nossa
ateno para o acento do verbo.
llet<ldnu 1951
LoiM
~ommo'f~ftl
oL.mkt
, dmvr.tnt (I)
coenplle (I)
permntl (I)
f('prfl;. (I)
Ptor!l
in Ui; o
p(IHdrnt
rc:IIItftl
01t
(21)
24S
illitlo.
( 272)
B) Auimilao: Quondo o prefLXo (conslitu:do gerolmcnte de prepos.io) tennina l!m con$Oante, eal<\ con3oaote qunse sempre se trnnsfonna em
outrA da 1nesmn naturez:a d <IUC inicia o verbo: od+cbo:, accbQ: n.d+Higo =
affligo; ob+cido = occi<lo; ob+caedo = occido ( longo ute i. T10rque o
simplco tem o ditongo ae, atmpre longo); n + lieio = ef/icio; io+laedo =
miiM
'f~vco, (, vllvi, vQium, ovlitt
3 /\indtt (jue niio tet:tharn essa vognl tr(lnsfonnada, exigem o:; compo~to~ muilo r.uidado. devendo o nluno recorrer a um bom dicionrio c:rn caso
de dvidos. Veja o que $C passa com o verbo Jo, cujos ten1po~ primitivos :lido:
do, dal. Jdi, r!tum. Jre; os compo!tos. como rcumdo. devem s~r assim
'l(.(lltuados: circ.md(), circmcla&, citcmclcdi. citcmJatum. circmdate.
~-
1 -
todot
o 195 : pcntulo: lt61to, U.o1t"s; ad~pido, ~h,ic:t; "apirio, 1pcri; retin.co. rltillltJ
(23)
Coi-
{24)
Trodo
(25)
(26)
TunJa := urra.
(V)
lufta
1110
torcida.
de:
lltfiUtM,
de C:6n~gt~t.
oode uculo.
(I) Vwf.c a
oollwa r.t.rnprt a
Q!laclld.ck do Hrbo
m.~una.
246 ( 273)
LI.lO 57
Exf\lf'I.OS;
OUTRAS PARTICULARIDADES DA
CONJUGAO ATIVA
Imperatvo
o_
Mcmiru (
No1a1 :
:s.
ddtto
F uturo do Subjuntivo?
275 - Sabemos c.~uc: nio exi$tC (:m latim o fut010 do subjuntivo, pois tc:rn
en.a furu, o o futuro do p1 prio lndicali\'o, f rases porlUKllt'SIU corno csln:.:
"c:nquJnto houvtr concrdia ... ... "se lefd<!& . . e outras. em que o verbo c:~t
no (uturo do .\ubjuntlvo, traduumse em latim como se- fou em: " enquanto lravctd
concrdia .. " $t leu ... ". Exemplos:
deleoto
leaito
lesunlo
c.pito
audito
Se luc
audiunto
(1).
u.,..,
e&tt
livo ...
Dum
ttil conco1dia. , .
276 - li. c.urio~o not or o freqncia t a preci~o com f)Ht: o lo.tim UM. o
futu.ro anterior: em oraes conlo esta : "Se tsprtarc., o Cim do. tempestade. na~
vcgar:s. sem perigo'" - o sentido faz \'tt que t!$P-tfatrs fuluro anterior. lsto ~.
que a ao de tspcror t antenor i de naw:gor. Out:-os extr!.'):>1os:
Se fott$ incansi"tl. tua mc:ssc ser abundante - St 1mpieer /utri&. mctsn
tua fasga crit.
Se tlt5otlwrm&s c:lla eidad(', a nin~um terneremM dcpoi' - Si i~tam urbcm
defcVCTWl U$. ncminem posteo roYmidabTmus.
c.apiunto
O. 'rttbcn
amanto
Se n ora~io
amato
1.' -
..u.) a-'o 1.ockt .t.patt<~f o nt. pcwque t:m lahm nio te cpt('$.&.al
~~o: ,V,Iul lunufr-Hft
Ni.o tu~an ntnhum rC'IO.
247
( 278)
F uturo do Pretrito?
277 - Ou1ra forma \'C'fbal ine>:islentc em latim o /uluro do pretrito.
pelu suhjun ti\lq prC's~nJe ou rmpftjcico:
A judarltra ( :o- eu le ajudoria) = )' udjutarom.
Suprch~
248 ( 2.79)
279 - Umn orao de verbo no lu!. do prelo rito quase sempre ,em &com
panhoda de outra comeada pela conjuno se (em latim si); po. bem: os
\'erbos de ambas as oraes devem em latim tolar no metmo modo:
Ajudar~te.. Ja se
foss.e rico
Te a.djut:arem si dive
= Te
N<~la pouJvd: A
fruu,.,'
ialcr (>rC"p
= Ooc.tiores c.s.setiJ
}uisJtli&.
4-
Qvt
S6 -
t('
t('
p.u.;
ucr
o. ). p~.
c:on~ o
do
Qlk-T
ampe-:ali:,"O
d~
do
I!tJ'I.IIt,
iico, co
~ f afio 1
~bjur~ti.vo)
lu:omilllllhll<h
tuldi.I'U la pnra
4
de o~trn
o la 11m)
VOCABCLARIO
llellum, l n. -
iUerra
bcno (11/v.) -
~~n
aurn.tn
dic - m. 4
dico, i, 1i, ctam. ift - dizer
dl1tfl, iJ, didici, c!itciire - apte:n.dct
.attlplarnC"n!e c1tu<.ln.do
solat, a, ucn
''"'C'nt,.
fhiHUoH!i,
1:1&
L. 82,
11\I(.C<>
(tr.du"l.le lrJutn
a cons.o
l11t.n.,, c;uc u faz. conccrdu
f'(lm o
tuL1t.nn11vo)
'tru,, .a.
10
t.ll'ft -
vcorrl.uIC"iro
rnottum, f-ro -
vivo, l.
\')Vtf
( 249,
4)
EXERC!CIO 77
a'l\ima, e - aW.a
na i
apo
Apoll.. in
Apolo (O('I:t da rat
u,
enni
qu O ph.u.J)
im~r6h:Yo r..rcati..o.
utrc
marder
<~'r
ulor1141r, t.nfr..tu
, ...itu. - poKo (de Cartaco)
li (c ..nr) se
si1tun - l~
A q\lt
w:lnco. ~r:o
oc.) -
IIQtmor, ori. -
QUESTIONRIO
2 -
UC'r-
l - Cot.o
115.
M..iw. -
( 279) 249
(flif
Ct~u
1-
trt -
UKRI.
ti semper attcnti
fNO,
$tlnt
ad di.ccndum ('l.
(6},
lO
rr
12
(1)
222).
(2) O pc )pru.t vou~luo o'lo.J:ufi-b em tnud~u fraut o 11luno~ a rneit llc~ por (<rnt d
lU ~piKA.iG
(J)
Ethodou todolt
*'
(4)
E o mpina}
fcHmu do ;erUod1oi
Jcf111Jtr
011r:mr.il'e~ 6ene/lcinr1.1m
2~
( 219)
EXERCICIO 78
tOrJHI -
cortar doNar -
corpus. Qri n.
(;a~do , i1, c::ccidi, co.cuun, re
-=-
dcsl1m
( 261)
faur
fim
I
2
3
4
5
6
7
8 9
li
puk~~r,
Lnd
chr, chmm
.ati.trado - rn..autrllus, us
morto (p10tf. p<JJJ<~do) - morhiu$o a, wn
"~""'"' - n:wiao. ~rc
obedectr - obtcmp.Cro, are (tr. ind) (9)
ol\iar - pe(.to, ue
Pllhio - po1uio, nit
p~rl&o - pe.iclum, i n.
(ltrlco - pcr(u)o,u. a,, um
prtuito praece:phlm, 1 11 .
r<C~Ir
reformido, ale
em
(pr~p.)
sioe (Cibl.}
pultar -
'it e
t ea~p~ tade -
lota.r -
le:mprttu, ili
\'.lo, a1c
princ:iJiil-1
Deus existe, julgo que ele '"'" Sei que f'eJro estuda:
1. -
W~4u.
(li)
{ 12)
(IJ)
subarll ,,,b,c,
l
canj. in.
C.e-trrant.e
( 281) 251
L I A O 58
VOCABCLARIO
cair - dJ.o. $, cith. c..,um, ire (7)
co,.pn'-eirq
<OCOC:$. ili
concrdia - <on,ordJ.o, ae
3.
4. -
(I)
Mtt6di.
Multo lucrnr-1 l\qui o oluno com o e!JJo do1 M2. 925, 92.6 da C romtiCA
lll
U 21<2)
_..;:____:_
_ __
UAO
____:_
l6 (lu 1Q.
Cli'~) C}Uc
Julon t;ue
>;il) -
vol.,,.,f
,.,.,:,... !
....
Crolo
t't~ om c
Pulo
tum
ewdire
Sc'o
tludfre
c.cd"
Petrum
enm
ur
pou::o
poJtlo
COIUiilio
eu pio
deccrno
bonnm
HJ. <
patio.t
pe,..itto
CO li Ciclo
tne
J,
( 282) 253
7. - Vu-D.a nla:tlali
"'' J'"''ll
n,~t~ ('J:"t~
Oeum
conmt da rom o
1ujtitu
Pode agora o nluno "''e r ;s u~illcl:-.:le ('ffi latim c!o in finitivo pa.ado
t do infmtJtvo futuro.
s~ em \'('1; de "~i (}Ui! Pt:dto f."studn'' C\tlver escrito "~i
que Pedzo <'.studou", tt:r('m()\ de tml'fC'~ar o infmJII\o JMSSOdo: Seio Pttrum
282 -
proMltio
fi cito
ao o
jubio
.t.tio
auJo.
ludo
Mio
oplo
\'olo
nto
duduinc:.
Fia u.mbm agora sabendo o aluno por que o infinitivo fururo 1cm o puucpio oo
dde1urum, am, um rue etc.; f porque rais infimtivos
qu2.Sc s6 apa.recem em oraes de sujciro acusativo:
~) lamhil':l (Qm 0 tubjuniiVO l(nl. 1.11 n~ \'~l~ COm ~,tl), lf&lfln.J~ll! dru Vttb01 'r>OfO
n~fo, mnlo : ''VdJim uribo," (Queut~ que f'&<:tevc-uu) - .. Volo ul mihi ruponJltu" (Quuo
~uc me
11)
com .ru;~:~ -=~~~~~tvo: Maio te tttt qum ll'idi_.-; lonum" (P 1diro que H:i a potr~
(CICOI bom) - -sill'lte p~rv.:lot '~ellile, ..d mt'"' (Oeru11 que: os rnrnnOt e chr.guem _. mim)
d~slruiu
deleYitsc
dtJtruir.i
dtltturum es.se
rupondl)t).
QUE.STJON:I.RIO
z. "qur''
!!""
otloJ
(tou).
pot (IT,
11.
Como
111.1~
C'lo.Ama o q~;
11 -difc:rrtt~
V(lo:-(. viu'' l
C)\! C"
P"flod ."1:
o .n 'c
~)
Cre-to qV<
f)VV'!U.
N4o d""'t' -o aluno conft.~Miu 4tu, conjunio irtJ~;r ...n1f-, tfft que, proi)C)ml': t~lotiu.
O preonNnr elalf.,-o -'~mpre 111b1hiU~vtl pc.r o quor. o Cjvol, 01 q lhl'i,, 01 quor1, Jubltitai~;io
impouivd p:ua ~onjun(io.t intt:Crflnle
<)
d)
Cte o que
~ . -
O costume
tr111ll& d
;u ahurAt
= Con11tc:r
cttllf o \ub~lho
culrmht~ OCi!l.lpAte
= CoMut"hld., l<'lbotem
fene d~o~cc\.
Alli.tft.QOt IOJ1Pl
"'
o qoe- dutoutr"
onA<> priocCpl\1)
Mil~~' ~u\-.nrdu~o.,dJI11
cnm()
~i
$e
9 - Tud..th o ptro
do: "I m~roo (itMptrc.,
ate} que
10 -
t:n J.,lltn
''Conheo o homtm
d~ ouv , ;o,
a-
~Ir Qlllve) ..
ui ) rtc
) Ctm ..., d,
4. -
qur-
i'l'lida uu tubord1nad)
Qu"l
Jt
q... ~~o o
tu
(Cmo
IC:
dne:r
!radu~ir
ATIVA
li
12
ll'f'IIN'MI
amiru., a, um
de 11-dsca.m ( 161)
11.
111rnmrnl(' oo unt. td
WJ, (1, am 1)
os rcstam~s. <'il
de-
INIO
trt'
flt
c lrtOtllot, a,
humnu. 1.
hotlo .. v -
fus o.
a1nAtto
rww c 111
u ...tar d.:
Hlltlntlt;o
p\lu,
proclium, i i
rlili~JfiO: II t,
plollo, .,. -
'-
dt.ab!i-co
l.lll\
dllki.
UIM, i iU -
fethtl'r
d..\(.t
&'110
(J,.. ) -
puJno,
ar~
VOCABL'LARIO
11htndf)n r
nml)t.n1CI\tO cl" t'1 1 1dlllct~ -
.,,fcl11
lut..t,
eon.tL<~ .cr
(;11
uu
-
t.dVt'U~tUtn
.. uttddc (.:to'' dHn..-n)
~~
~:1uh1
~1\1,
hfHM -
2
3
)llJ
9
lO
(I)
.AII..it4J rw ,.,_.,,_ pOrqcr con<:~m!.s WIIO roJict.J. '"Jf'W ~"~U.h,.-l'l 1\.a 1~ o:.aio.
dU c.f\K u ,.,.,h, r
1nl'l4nn .J.. Anlf'f'i"f' ,JuJc~ nl,t, n.., .uu-t JUII ip.u,t,l m<>fl\) ( 'IUJf'dU h$0f&
(.!)
c /nrdu\).
i'!lpo1 tt(C' ru
(~)
(~)
dllA'
ftont' \ ~"llwlel.
J~nado
o'I H
li)
,,.,e ( ,,M)
)('1\1.1.1,
ut
todo
.:mtut. e
ltal..G.ar - l~~.br~... art'
titil -
"'i"
Ttrcon.~ot -
YIY -
f!
l'lllfut, r
(j(:
bom.
Pe,m~ que
"""'
li
I2
A qurm nl trabalhar~
A iodo os homrns 1 11 .
r., ..
(1)
(J) Sunpu: atf'ft!OU c.un o temp. d11 1nim1hvu, <. <..,.,Jc-M que lcu)ft Jtl - uhJ .X,, doi-s
'"''"'"""' e no '")c-ito ;u.ut!lh\o: Suf.ttfQ-...'ut d fu~w'.<il.u: lw>IC:m C>t Jlor,'ulu!ll.
( .. ) [Jt.i! bem lc-mbu,do pur que dil!~ ilt t>l.i 1\1.1 neutro) (~ ldJ, 6) /\ n1c~1tl4 <.!I$11Uio
mtrrr,
I'U I :), HC
lll'lfl'll ll r>, lt, ...,;~i , m1..rr i-tt
um (prrp.)
t:)'SUm, re:
r.tta: - r,h.
&
frulu~ (:?;,
b
7
pctmJtir
(.)
llt\:tn, iu
(IUif',<o, n, i'orr. iUJn. he
im
hoMO. irr.-1
IA
tiiU)., li,
pod.n (\r<'fh) -
ltU -
tln'Cat
1'"\)3,
p C!Ii~M
n .)
cttra (pic9,) -
ordcon.u -
(pL)
1Mut, u
tlt.ena r
~11, \C:Kt'l
~CI'rl
nto
rc<<-r.-.c!(AI
tU .dYC'ftU, UIUin
,., ll(hru;'le
'"'nJ.-,. "
aun.ar -
;~r
fltticu!tllrll,
~I I C'.c hur.1, ,,e
atill:u
C"(li'I~C r'il'(l. i.\, ,ai, plurn, ~Jt.
amiso
~wiru,, t. urn
d.:11u
fi ,
\1+111
IIII~JO, IIC -
tk~d~od~mc-ntc
~~<llllnU
uo - lmmlluO
induha, lt' .... tq1hc:.;,v
laudl\llilil, e - lo\1\~vd
c-UtJ( (! 11<:
UIQ -
mi!u, iti
'uro. 11111
EXERCICIO 60
VOCAOL"L \RIO
adutol -
( 262)
lO
EXERCtCtO i?
de)
Omrtu
IU.(IIbo
)(l...f(:
u trrttl i
0 O
21/l ( Ujl)
LIO 59
(~
2SS) 257
4.' - Q.r.audo l< frue. tC"Uidat tm o verbo ur ou ts14t, \'cr!wn que em l~ohm. ~
trad11tClft por Jtnn. qut nlo lc parhcrp:IO p.tue31c atm oa.u.t'flo. b-artt C"olocar no ~t-blarivo
o tvbataali\'o c 01 adjet\'01 qllt a e1c- r(: referem: ..Sem/o c6q,}e1 ~Uno c: Valinct ...
'"MtUi~
cl fl,lcr;o CMsulib.ru .. . " - r~lortdo nw:n1o~>l Ptd1o c Paul(l
_ "Pttrn Pt:ulnqvr n-:Jttt
''~'" .. - ..Au21nlo na.KtV qllol'ttl~ trom rn~u/u C(cero ~ Anln;n
"'Aua tlus C;tront
d .Atltonio .conJu!ibu., o-.tus vt" - "Put''" Corndi" Scu'nnr Jucc R(ll)ani in Afrlco~m
tr.ojccErc''
Sendo cqm.andantc , (ou1 Sob o ~mando de.,,) ,
Ablativo a bsoluto
283 -
lalino< f a do ablatio ab>oluto. Suponha o aluno unt perodo como este;" Ara
b21h a festa, os msicos pattium" Nesse perodo. a fr21c JC~bJda;; f~sto
chama-se rcdu~ido. pot ser fr:a.se de vcrho no patucpio Pors lxm. e<Sc paru6pio n:ad2 t('m que ver com n ~UJt'ltO d.a orao principal (m:JI(OI), rnas com o
substantivo festa; por outr>S palavras Essa orao rcdU7itl t obsoluta, isto ,
n:lo tem relao cm u:tmos d2 ouua maom.
Outros exemplos de t>rallc< rcd1111d~s: "Posto o sol, o.< pllssaros deixam de
camar" - " Morto o ret, os soldados fugiram" .
Como traduzir ~ais oroes reduzul.u ahsolutas, crn hutm?
1~ - o sujeito do paniclpio colo<l<e no ablativo.
2~
Ablativo do gerndio
deu
com let',
lU)
tU.l o
21
mnma: T.ibc:
)f
Pnd(:mo" c dcvuoos scrvn.nos do 1bbuvo absoluto lanno para 112dut1r rena.s on~d
1dverbi:u\ ponuguesas. romt) D~prm qu o 1ol Jt p,. - Um,; vu. (fllt o ttl ;,,,,;o mamtlo... prrfc,c:uncmc c<~uw,lcmo ao~ exemplos dado~ e quc $C tr-:.t!u:r,cm sem nenhum:~: <.hfctcna. Ouuo
c~rcmplo "Com o ;;uxf/t(J tt Ot'IIJ f:. tCIIIO-' tal co.sa' ' cqul\':tle ~ d izet '' A.JIIdindo De111.. fu..sc 1eduzida que se uaduz pelo !!.bl,(l'f<'l t hlI)IutQ: .. D~o i:n.:Jnlt. .
"Sen~lu invrio (Send~ a
~n:.tdo contCtiO, t.OUU:l .. V()(l(ildc do3en1do) c~at exetcuum Ct Galltam !)fCJ'flllCtam tenut"' ''Dto tnma (~m Dru~ uher} nttultn umvcr~ mundo ac<idc potol'
lou~ar etc.), formam locuies erbais, que significam resoluo ou obri.gatorie-dade de praticar uma ao. Tais circunlquios implicam sempre idia de futu-ro (vou lou'Par. ~tou para lo1rNJf. Je~o louvar) c. em lalim s.t traduzem pelo
particpio fulldo seguido do verbo Jum. conjugado no tempo que se nec:es.sita;
hei de louvar
h...
h "
laudaturus,
..
"
han:mo1 de louvar
laudatoni,
um..
..
tr:,
laudaturua,
"
p.,,,..,... .02.
til
IWDUI
etc.
h via de louvar
hvia.a ..
"
$Um
um
..
.,..,.
....
258
( U!l)
(~ lS;)
2>9
O iu!.euh\'0
~'fl I('
eori' -.rn,.
l'lr";'lltl'r
puuftHU\It, a, u.t ~-d,!! t-o\'u::.do
......,. - ,..
rcd~ t'J,
,..
mori
,,i, phthl.
c.,.. ,.w: \Ofll
u\a, it,
d..- Q~O hthn.-. : lffJJto OPFfO,iflquont urbcm oppa:gr.o!<.lf l ;::. Q, 111rni~o' Je nphniml'rtl poN
Ul~III 1Uf Cl t' ldtJC". JJrf~;cti} P"lric:m rdii'Jutrunt tiO li<U J~IJr,\ lfii(U!IVf ; 0) ,,('Jv~d(la d r ix.t;rllm
a t'~lli.~ panl ptilcurM navM mort\da.& (Um4 Vcl. que t 11cHr Uto aJ jetl\'u, (:.uidodo c:..,m
ccn.:rd!n ~ i .. : (;CP., oluu. c ~;nso} .
i"l.
i,.,..,
iu~
'loo)h,u
""'
,.II',it') 'f'J#
1, t.. Hl~'l"lp r
pc"-. rf'
~rer
-.ru-..r
rt-l ,---..
paro, ri: -
,..Jrt(f
in (rt'J( J,.J) -
TIO. aft
C'oiiAf, ('U4p.lr
T.arqt:t
de
f!l ,
~pcramus (21,
ora5o r~z.id,
6
7
F.nando d1scitur.
Rnpost. com-
QUESTIONA RIO
I -
do f.1'tWxlo:
ot
porh.;g_-.(1 c o latim.
1110
,vlltf' "
J 4 ' -
Se
a OI41i.,
Cf'tl,t,J.l
7 -
pt"io
um
~~otJ!aiiYO &b.oluo?
Qvc
.ldJtHIIO
ll\
d .. o.tKI.Irnento?
"Ci.$M
poli4Hlt jl:fifadU) (:;_~o~Jl
J.
9 -
~e
n)_
Oll'l(liO
EXERC!CIO 82
aunra zaulc....":
Vt.,.IIAdu ,
~~ilieu,, a, um) ,
ot.;.o;-o (l<>rluufU
VOCABLA RIO
CIU.il" hAduzc i:IO
l hm
pflr "DoznUlli
crnptur\1)
r llltO, 1\ll'
II(II(CMtaf -
a jud111
)\IWJ,
U 1'41tu
- ----
EXERCICIO 81
( I)
r~
at,
1\I VI,
(2)
C411to. nrt"
I' H(
(,.)r..,,
td,fK.ar. c:onttruu
u..laJrbdo~de, ck;r....a
m~
C.t.Jiiit
flpiniu, c /. -
t-ulur
u:. -
.~11rto,.._,,
\C"tbo
de qgc-
'u
1-, 1/(!
11'1
).
\',..l:X, ::)"' infin1VO
-Htt)
pnr.c'?l
v~u ' "'J ~\IUIIt~ de UJC tcJrtW'J \~~0 f f f'MJUf' de q"'t Uf l,rmA tnftP,h'loa
'"""""M). - RrrJttt~to, 110 r!ur.l. porqu... o J':IJ. i. p~.,,.t,
VOCAilUL.\RIO
a dineo .,. -
torp" - C'l'lr.,.!t, tl n.
Cri11u - Clnuhl\, i
~1fUr~o 1'1')1'111~\1\ '"
jtlttom, /Ir~
ulamhat,
6 -
'
(1)
di.ur
aprc:nckr
Efpintcc
erro, - ctt.r
fico, u, n i, til&~~, .,. - ~Ot6t
fo1titer (odv.) - foncmcnt(, denod~clamcnle
'" '"'''Dt'lt : f
i_
1&;9.
C'tHsr
(l)
(4)
CoruU.tJJirc i
tr.tr..\111'.0
.J;l ~<- (lUJ ~tt:U$<IIivo: JiJJ,; ~1u l'!a .. ) - Nuptut4Jm uu Cr.llint: i.t (im.)
(UIIrt: em C:~th.u ntAc;.ia infi rubv., !ulura. CoUiac M (btllvo, 1'11'1 virtude do~~ ret:i.n.cia d~
nubo - llrui111 p<:<:wu~,t> 178,
0)
J
...)
)
2W ( 266)
LI,\0 (,0 -
ftrhl~tf't -
hrmo, ar-e
;,_pr,..dor -
llllfiPI"r-AIOt.
~Mt11. ,.
iai.liro -
Jru
Ju" ; .,,,..
jlfl
(*
U,\0 60
'-in. .,,.
r:..
111)
"'"')
jw,iftu.. n.
Ju(f,..,.,, OniM:
ft...iu --
IUI
TiiWrie
rt
rJ....,:a.
I -
o. luno
1n1
()&
j O\'CIB
na1>
i r< por i:
INFINITIVO AlWO
)'
4'
287 -
p,l! .. (l11c'
imf\trfriiO
fui. 1mp.
perfeito
+q.-~rf.
fui. onl.
SUl\1
sum ~
PA<>SJVA DC
pre~nte:
eram ~ irnltr(c:to
ero
(w imp.
fui
-> 1>erfri1o
- r...
,.~> +-~
(uro
perf.
fui. anl.
Af\10
amor
ama.ba.r
am:1hor
amatu.5, a. um 'tm
amatus. a, ur.1 eram
amatu.s. a. um ero
(6) J>riA no!~ I do 283, wr.i o n.lunu " impn~,.ibilidn.dc do ~blativo lllQlu!o; tod,\Vio.
o CA'(I ~u.\ ltlllm,.lltr.- u ahi11M'o, mil! do ttf!nimllr>, con forme n uplic11.i\a do n.0 1 do
twdr c ca'.>~lflur).
289
IN f i ~ III VO
---
QJ'I'IA if'
2.. - d<'lrCl
( 292) 261
1." -
COSJUC.AR M P,\SSIVAI
LIO 60
CO~lD
I~.: tu
1\m:u
dest~u i r
:=
(lpff:
Ml~tft'
l<t
lC'I.,:
to:r..M
uri
"udni
-OUHt
Infinitivo fulu.ro:
I! -
anuolom iri
2 -
dt&.!tom -
J. _
4, -
Cll~htm
:=
-:
am:.do
'"
t.tt d('flruido
"'
= "'
lidu
~nado
Mt (IUV1:1o
lu1m i~.
audHu.m iri.
-fnAI
J~l('li
P \ SSIVO
Nada
2.92 - Es.tamor agora hab.litados par.-. decorar. c.:om pc.r feita c:orr.prcenso.
as llUatro conju.ge.es p:l.SSivas.
2fJZ ( :!92)
U"\0 IJ! -
CO~iO
( 292)
UO (fJ -
263
Amor_, amari
Jl\PD1ATIVCI
1'\1' HCff'IO
INFINI rJ\'1)
-~.: -
INt>JC,\TIV()
"'<
~
.uno r ~
amii.ris
SlJijjU~TIVO
11mrrir
""
"
mhu-
IUO~Iut
AII'l1n0r
ii,I,UHnlni
am<'mut
:~m e mini
~mnto r
ame"tor
arnib-on
= r.r o om<JJ<t
f<>~s.e e;wodo
ou a m.:ar.re
aJ1'Iabirh
<'l'l'lllllilhlr
n1uarnur
.lllHrb:mur
nm <)r~mur
.:
u~
~
IUillHCOiinr
amab.antur
41marf'nt ur
amLor
a.ln.11hri '
=...
:u ntbi tur
,.:
,lma.biml(li
omiitu.J,
~
~
amt11~.
!;,
~
u
"
'
a.tnti,
a.mitti.
amSti,
a.wti.
amti.
.... ..."
..
...
aotii.lu,
lll:tlii,
trn;i ti.
= /oroJidi>ou tin/1a
<
n.mti, u:.
OJ.nti. ::C,
'
"'
o.mii.hu,
llUi iiU,
f'tQ
tim
.. '"
...
al:l'l~tut.
er~s
t:imus
nitit
e""11t
= tc,)f:d"md~J
..:1'1\
e,uc
J:J~.~ o~qJr.
~m.
r.:r
~mh:a,
..
um ::;;
m::cJo
) d l)
Cr.RU~DIVO
..
sit
Aminclut,
l ifiiUI
1ili.s
Um
usem
cu.Ctuua
QLJ~
fiv~~ ~iJu
"' eu( Ih
amit.i.
"'
rtONARIO
NA voz
pi1.!1l'lll,
o pnlcilo
t'
R~po~ta ce mpldo. e
<Xclnphti.:ad!l
2 - Que
t'gnif.:-~
4 ~ido
J()); ~ ! m nuJo
amcd<J
t'Ut
t'Ut1
lll.f.ti.
amt.l, re,
k rci
.= =
in I
C'h\'Ot
eri~
urn t'.lit
ni.tu(ll,
Uni
(lt/)IJ(((J
c-rat
crinuu
eritiJ
"'
"
um
amti. re,
um cor:.m
um
amihn,
a.mituJ,
om ii \u. ~.
IIJU.iti,
~mndo
JUtl t
am8.ttn,
'"i
sumra
"~
~
oo
c~!ii
amii.hu , a , utu
<
'"
"
amaJ o
... .... =
tt
"I
- Jcva(Jfll(:
.mu:Jo. ;I
d, (lN\'AI".!;\\'r, l )
amilus1, iri.
<
"'
a m~ t QJ,
uma,/o
~.
amilus.
lllbi li,
"'
stJc: ama
ilmb.ero
um
a.mi t u.s.
==
v,
...
doJ
am!M
cm mlo
il:
amahntur
(am miui)
,,
Anl:lbin:lur
nmitcu,
";;;
$~rei
amat:.rnirti
"
a.'\1ttl'fi,
ou tsti'llllb:i:e
&Jr,i:.re
11mrcr
t:
u
~
~
..
a m.r:tlo
! Oll
~
...
"
(amirc)
Jtr (11/il.lJI.'I}
()
Por qui: ?
Cile ()s
amiJdo
; -
Qu~ l o mw\11\'Q
6 -
lat:m)
Procure IU(Ui lormu(., o lono a u mtsn:i) tod11 a ode Jc ptrtunl;u 1ulor ~ 1!. (.O)tju~;l.;O ele
tud u f<tu nu v~rbaia da li.ii.,, n.io 11: e$(II.Ucend~ do qut fi cou recomtudaolo na r.o!;;\ <I>
ft. 2 do 257.
264 ( 292)
( 292)
LIA O 6 1
I
.....
d ~Jfo r
..z
I~D I CATIVO
d ~t;ns
'011
drU~r
JulruiJo
de1tirit
...
dt!Hur
dt>ln ur
Jrl ~iil a r
~
~
dr ltr.'l'ni
dd e-1mini
ddt:.:ur
dc..IUalw-
""c
c
,.
..:
"
!!
~
~
dtl(bar
delehftris
dtl~r~1u r
c!r~t !.amipi
dtolc-,fm ur
cll'krtmini
dtlfLi.nt1lt
J~tleri n t ur
dt l ~bo r
d.. !..~ri l
d e!~b'lv.r
dt let.'mar
deltbimini
o:ldltu,
d~~~t i .
l ~lti,
deli1ot,
ddi hu ,
dtliti.
dcltum ir-i
dr:1c1 $rr
dcJfruido. ir ler Ju
tru[Jo
(1:0:'/Mtz.i.n:t.)
"m
dd~h.
== '"' Je,.(tuMo
am.
fnro o. tinh4
ido dofrui~Q
f' U I
dt luu.
<l d tu~ .
..
~
...
tris
~ UI
cor imu
ttith
enrnt
....
...
f SU tll
um tUU
om ~ntl
dtltti. ,.,.,, ' tni'm ut
cLimtu
om
dtfitlu,
.,,
tlt liti.
dtlili.. a ,
r~f't i
, ;JI) JdtryiJo
ddihu,
11,
lnt(lo
um
<.J
J.:~Cfu<eJo
CERI.Jt-;O!VO
..
\in\ t nt ::;
JcJ!ruil!\1
tc,.ltQ ,;J(I
om u at
"'
~ido
em ,j.
til
"' a tri
t r nl
ielto1,
dtl1i, &,
.j.
um
um
d t!~hn.
om
cleltto..
Hlnt
..
..
.!.-Jf.tn.
'm
..
cf tt~l o t,
UU}
2
<
ter
<
dq -
d.e!~tum,
"'. u liJ
dt liiti,
HJt
cl.elt"bre
t1Ul'IU1
sa~; ~~~slrudn
.."'
..
Jf!Jiruido
ll~lcb Un! ur
PARTICIPJO
()'.1
dd t~i l u r
de!H,,
""<
"
~t ltrf~i
L\"FI~!TIVO
de-l t.r~
(ddulilli)
fwtd o)
dclcb.imr
d,.!hn,
o
t
delim
tl4 Jutnml o
ou delr\!in
5c
<
c
J tjol
~.d dm11r
dclitu.
JliPERATIVO
St_'BJUI-TIVO
~uili 1
Cl ltl'll
Ot!Cnd11,
liN'$J( ~ido
Jutf'uhl,.
11.,
um
r/o:vt
~u
~"()
Je,lfuiJo
~-
JeJfftJ(Jo
L---------------------------------------------------------------1~
~!ih,, a.
111ud
ud -
(/"<P ,
1.1
.h
muUJ (
N/.)
h.te~dicil.l(t~. u ,.
mlli'i<o.
df.t:~
Jf'C: -
220)
ti\U(
bcnt.Ot..,.,
p6r wkx-u
J~cwncmc
fonurue91, ... um
dc.IU!ftl.O
i~- poruow.~
budo, M~ - dopM
m:dw. a. um - ftiJ\t
EXfRCiCIO 83
EXERCICIO 84
VOCABULRJO
VOCABUL\RIO
l6)
pWtbct. dw.-, thtv.f
po<a<
Atu 1-'f. )
http.. r.
br'o
4:is&J
U'IO. tuqw,
VU\Iplco. ltt -
~~~
Cn\\lf.t,
ICUUNI"~J
f''tit:Jr
vi1t1 art
xtr(itar cxcrcfn,
o'lll!:
n
(Ir. ird.)
uu::drontu*- lcnl~o~. ct. ,i, ilum. '&c
aaim.ar
contamo, ale
icu:.tdm~ntr
h~nua. {cd'r_)
(c~nf.) - cd
uhMJo - muhatUdn, lld:n,,
hUno - .. nirnt. t
C.1m..ne' - Cmhpt't.
palant~
(4D'IP.O -
ddfo. u.
Jil\'IHto -
ornt;n, <>I'IU
~c-rbum.. t
penJo
pe"''lwn.
cho
...~dt't~,
~"'' lo1n1, re
Y('t
vn1udr
1t
t',..nfumo. at<:
1 nrin, <"' ii1. i;urn. r~
repruYiit
.Jt"n
t'.
VIIIU),
:t
Utl'l
vxur. out
mi'nim
(ou a)
rt-aimr -
1t
r.wn.
":n
Cl'.m)r~d:ar~tt
laodatc
<I
l+;! f't,
dtt.lru:ir C~POl&
1-
( 292) 167
t'
C"
prla
11gred~reis a Deus t
(Q
( J} :~} UJ: ~ -a\1Ut <Onjun\1() fin:~l - a fim de que Como c()I'IJ. fiuo~l n:rge- $1.ZbJI.IIIUvo
b) 5<-~tundo o CI\SIJI:id 1U. ft()l.; ()I) 208, o 1p1' t:)t ~ rdoc(andu u sujei1o: :~. fin1 de que dM
mandante:
prpnoJ
') Nlo me u<Aduu >~b Jlu PIJI ' 'pc.kls mesa)Os" (G.r.rm Mn6t:a, }42. 4)
li) llb fw 20) c 9}
,"'1
C':
todo$
{I))
(7)
l&:o -
tll.i M
z.
(i) E.su: 111 dt(cr( do da 11 (r~ do exer<icio: ~Oti cSI4 (fU coucb(:)O 10m Jll:' 111 .
'""' - conlo ... a:)~un ..
H~ du2.s ou.-e:'l no Jl(ffo..fo. tm amb:u o sujeito c()tUU,lu1do ele inlinuivo e em ~nbaJ. por
Uf'ltU, o prediovo t:)tS no ntuuo
J'l-llr tju('
(~
19tl).
(10)
( l i)
2l9.
{1) Ap, rerosda.;lo tio 4.:omco do~ l79. vcrifiGut btm qu.c: 0$ verbos :~nuum,, c ~lbu
m(,, ~lo no Unpn:f do sub1- (pl.SoS.JVU) l..t <Of'D ucnlo: fJJJmo.
6 -
(l) Anca de nu.U ~ac:b, cuacbdo mm o 2tcnto d2 .Jum;~~ fJ"'Yfll pAJot6p/,~;~ - H.l.bnto<K
" <omq:u ;a_ ua.duio. ttmpcc que pc:K~hcl. pelo .SUJt:ltO
N~m'ni
f\IH,
p.,vta,
Tt:tiQm Jtrlru,,l o
ft
..hl~t (~
DU -
e ;,dv(.I.J,<>.
'"''(I
c /O;tJ
C'Ofn fttro t 1~10: :od.:n ;o
a.bl~l de Jgnil. ~ li J, J, H' rp;Ucr. hJ.w.t
o t por ut.
266 ( 292)
J. CONJUGAO PASSIVA
( 292) 21:h
L I O 62
1\IPER,\TIVO
legor, lri
Sl!ll fU~
INDIC\TIVO
,~
..3
!"
~
2~
t!
:.>
~
~~(Vf'
lt,~ru
5
~
..
l(1atnT11i
lr tintur
lft~bll r
(lc;mr._i)
,,
lido
J~Je
I~ci
<ra
r.Jo
lrcfrf' r
lrtrr ..n t
lf'ctl:ure
= "' /iJo
/idoJ
...
~trti
J,,.,.,
lt ctum i ri
litlo. ;, u r liJo
'"
{IN\'ARI\'J:L.)
f/11
l~tuitur
...,.,j,=
..
~
loJ.
= !&Hc
k 1<rfre
k-IC'J(..,...r
kt:f'rtntii
lf't trff\t r
~~
liJo
lcor Ert
krtaa,
"'
~Jo ltio
14'1imvr
lf l f ltll!l
lt,in1ur
111. ""'
"m
lt r ht,
lrc:t tu, um
tnm
...
f ui lido
ledtu ,
tt
lc:cti.
lt cti,
... =
........ ... .....
.,
..
hom
lu hn.
fora
Qu
~iJo
tr'rJ1o
kttn,,
Hclut.
fc:ctu.
lf(hll,
~r illlu
tri1is
t:rut
...
om erit
U.ll"'
.,n,
...
'(li,
c:rith
lvchu , um
fr ei i.
l".rimut
~. a
lt eti,
''""''
tilit
...
net
.....
..
..
rurm
lt"Chllt, a,..,. uu
rutl
k<l
l<h. a , a r ui
lr d r a c:nihr
luti.
til
l~chn,
liJo
CE.RCNDIVO
1 , IIm t III
ll'fhlt ,
ledi, te, tu mo
ltcli, a, a C'J l
lcctj, a tunt
ire li.
l!!IU
lr!:()) ,.,lut
ltt911U
I IVO
r.\!H Ktrtn
ui~t liJfl
lt uh.; _.,
t..,,... . i:r:
lr;rbi lr
ltur
(l.c tr~)
- ,_
l ~:.: i nu r
ltfP,4oN\ ou
..
l~s J ri t
fC'r\u,inl
lttntu
Meti .
lti.
!;
l'l.tot
lt ;c lur
"'i.
~<
(,,lo
h,ihll
lxirnnr
!('etu,,
~
..
=,
..
l~li~ITI\'0
ICfl t nl
li\leur :iJo
IIJo
lf'J;ndru , a, qm
de\c
~u
litl<1
ft'\ IUt ,
.. ... =-
JiJo
270 ( 2921
VAI~IANTE
LI,\0
----
DA } PASSIVA
( 292) l/1
Ca pior, c.api
I ~Oi \TI VO
--
=
w
g
t
c pir~
t .tpimur
UI)<I:I"'Uf
1:1\P~ I'IIini
c:a pi~n l ur
(";rpiirnhn
U Jriiib.r
c.apcr;"'u'
n.ptnmini
< ri-binlllt
r:~JW r [n t ur
"'i
:'
UJK~tlllt
um "m
..
."'..
..
...
..!5
u .ptu,
tra~
uphu. a, u"' ecra1
'I'
upti,
upi.
Vm ert.m
.....
~
:i
upti. z .
I
t::
( l piDJ,
!;
...
t~i fom.,Jo
u phn, 1 , vrn
u pttn, a, um (-$1
r pti,
sumu 1
CA p i,
utit
Cl\pti, 1111\l
captu .
uphu.
....
....
uplo..
upli,
ca pli,
U J)Ii.
(upir~)
(capmia~)
I'IIQJ4 3
ti J" "I':II,J~
l~ r!c
...
t.,:
C8 JIIun'
u:r l<lJI,..;iJ
i ri
tt~m:l ,lo),
m t ri..
nimoJ
it is
tur unt
um
1l
f~rcr
.,J,
. . -..
JIJO
~ t';l'
,,.,
"'
(1w .uu..\vn)
'"
...
tUCI
:Melo fomcJo
GERU~IJ I VO
(Apin~U1. 1 , um
111 11
nll
illlt
...
...
ttilit
... -
.. ....
...
( .'l piU) ,
, i,
U Jih U ,
= tenho
= ;, ''''''l'f
,,,oJc
t"'Wdo
U(ll
C:Jtrll
trAir. I
um \"rit
...
linho
:JJu Josnado
f~ro Ud
m u:"
upti,
u pti,
..
C'aplu,,
r Apti,
t"fimn
""'
tapUrt,
p,:.JIJICii'IO
up.t:rna. om,
..
I ~FNTIW
/utr.a.!"
t"pu~vt
C:Phu .
~~
c.. p.ne:
Upmini
,pr r ~tur
up1cbminl
t o~~pt f<ri'
u pithh u ou t!pitibire
u pitb lur
t .tpuhmvr
U,Pil
capi rur
j(l't tom.. -lo
cape"ri ou t pn i n
fnmo.:lo
""
Jt;o l.trnul/o
l:.tpimi ni
(,. ,i~r
upidur
-..5
lotfltzdo
<swur
;,
~
t!
...
(plo ~
~~Ujl~TIVO
1\li'FRU I\'0
;:
.,ido
Jomodo
({Vc!o!>C
tlclc
.)tf
trnnotlo
uphu. a , m
o.-.~.
UAO 62 (Eu.
272 ( 292)
a~.
86) -
EXERCICIO 86
VOCAI1ULAR fO
VOCAOULARIO
OfJ'IIt'n'l
dtli,~Mia,
i n.
prcrJiu,., ii " ptlt(f'piiMo
a.!-'ht~an.
qu~tJIIOptr~
enun~n
<k.ccn..~e-<ldo
ccunLIItf', b,..b!h.J~
262
q tn nto. &l f'lu~ (H'mle
Sril. or -
do
lll,
QS
~;q~.,.-~
aplu-a(&o. t'sfnr<v.
moriuu
timio. u. i(, re
.-.lairo. ar - frnr
n H - nrm
~i t (I),
6 -
(I)
Nrmini: 219.- Cuid~do (htn o kmpca dl:' 12t11t1t.r 1if: V. a patk (inl do 11J.7.
(2)
J')IU1VA
o"1rr
rl'l\l)(ltO,
"hiiiiCI -
1n1~1\U, llt
ocup11.r
npo. oco
prntr -
pU IC, II.JC
d.lc.it.
cotnpeour cld~lo
(lt
~ rl'ltndo. ~re
v.trum. j,
2!Q
quli4aclf' -
fJ,
do q n - Ql.lro
IHOprft.. -
~Jflfrar -
temu -
nt'rt'l('l, He
tvidenle -
irnflrllr -
i~nro.
tropa -
are
are
Ylrhrl.
\llit
puttiUU.0
ii
n.
lunft.. u, t. he
T tmhtoc:le\ -
ltltiClicUuJ, n , um
lacu - 1oc- i
mflhr - ccnn('t de Mm: :ndi('r.
ThrMsll\.dt"l. is
copie. a.rum
tr&all.l.o -
huvu.
50)
&
1 -
uda
jul'llar -
prrCf'kJ
pocqu~
quia -
tertio,
:r.t-!v
;dhu, a, c:. -
ptotnnl
tllt4i. .to, ii a, -
t.rW!'ldatl"
-
EXERCIC IO 85
ualf'lit.u .. itit
3. CO:-IJUGAAO PASSIVA
(l).
P(_nso que: a recompensa fo1 obtida por meu irmo ( Ofd{O infir:iliva.
pauada).
5 -
6 -
(5)
Uno,&, 171. I. c.
D. 6) M .....una
~tHI na eon.cotdinc-it
274 ( 292)
t COI\jUCAAO PASSIVA
( L92) 27>
LIA.O 63
r=-
SWJU~'TIVO
= seu 04niJo
u dior
::J
uli-mini
t udi1mlnl
eut.lilntur
=ou,.n dicbiro
audi~:Lirit
..:l6
~
audih-'
s
~
... .... =
...
/ctl
OU'VlJt;l
IU.attU
11uditi.
(UIIt
1uditi,
AUdcl.
foto ou
tinha
dJti,
CTU-t
.. .. ...
...
......
.,;,
1m
tenha JiJo
ou-vido
KT Or.t'riJO
C>l:
..udilutn iri
(lutit(o,
'"
~~l\iJI1
Jtvcr
i
'"
(I S~MUVtl , )
lct
....
t.Ut.
autfito.s,
.iJo ou iJo
CEIHJ~O!VO
ait
AudiC,ldus . um
1lnsu
titil
rinl
...
..,,QI. =
u.a
.,.,'dtt
ouvid6
lle-J..U
~u~
~ntl
a euimtlt
a euiti
..diri. . . . . . . . .t
aadic.i..
.. iti. niti
a.adu ...
nditll,
aaditi,
uditi,
I , Ulll 1i.1
....
auditc.l.
u1clit
nclill.
auditi, erimu
......
audi1ut,
<Ji.do ou"ido
. ....
te~
...
...
.udil
aud1hn,
11udihn,
0111
IUD eram=
audihu , u-m t"ra
a.uditu.1,
aadilu,
udirf
eudHu.~~n,
udilu,
&
auditi, d l i:l
andHi,
. .dlti,
( nd~mil'li)
.w1
t.uditi,
"
audirire
a.dirlu
ao..Uuair
ndiicltttr
nditu,
= .< tlc
= u Jt
lid t
( n due)
tud.rintur
:!
aodftua.
<
~
~
ovJo
{IMif
(11.1
I'Jt~b ;intr
adi:fto..r
audirtr
auditbinuiT
auditl>:u.Uni
"f
audrCtur
ud,rf mur
aucfir.rini
..:
IUllirfria
otn~tJo
aodi,bittu
1udiilnhlr
~
w
~
te/o oii'INJo
udoin
udlinuu
11\lditbar
!:
lt~d ri r
tud.iahtr
t:
audilt
audlrit
uditur
111dhno.r
P.\ltTKIPIO
I ~I~ITIVO
IMPLR\1 1\"0
Audior, audiri
lu
~-c~.
ouvido
lUIS trt
t.rJ:DQt
eritlt
......
I
T
Jt\111
"'
QIJ\11'1}6
. . J.
.. .. = -
216 ( 292)
C.twrner
dtwibo. 1!, p.si.
f:rt (1)
(Jio) tu~ da
oltm (od..,.)
EXERCICIO 87
t n.cunlrar -
st.,
v(tu,
p1t!IID,
V(' OIIIM
irt
VOCABULAR IO
e ra:rim. ,., - u'rio. 1nouro
tffir o. it. ai, i re - tubmer.u (0 )
aliqoaado ( a dY.) em algum h:mpo
lgum die,
.11n
tcpor, p rdt::ril
tbnt, 6 C1 -
AltO&
civi1U.
( 111\01 0
6d;t -
<vil, polihc:o
Jt'llltda
(1tlnpi.1,
iaroTia.
fi: -
.lwl -
i - 1'1. lc-b.
lfll )llot,
mal
1
2
ma:aim - u:trtmt~mcnle
nuh i o, it< - nvlrir
p iiii(IU, a, IU'II (10\IC'O
pctHI, C.ttth:o
re<lu m, i -
o bcn1, n huto
Rt:mut, i - Remo
u~rio. it , piri.
Ro..ifq_t.., i - ftm!o
re - nwaiw "trc
,.,,,u.._
tpHit: t ,
vtstilit,
. t
i~ -
3
cnor.bar
4
;
ap,.rinc: a
~r-.l a1
Vir~inea ve.stltJ a trot tutmls pceni~ a ffi geba.ntur . .si q utt ( 218 ,
I, n. c) incuri. ignis pubHcus cuju1 erant u~tde_,, e.utt extr!ctUS.
Vd octrbi,ima { 166, o) mola aliquando fini<nlur.
2
4
5
6
EXERCICIO 88
i ~:nnru
ue
(obl ...i)
parl corQl(l
C':"rn'llfu, orun~~
rt._i, lt'<.t\111\, bt
fk riu,t, a, um
lf'C0, rt,
; ~niorn, Mf'
l tmail.u,
tu
validu,, -' um
t'ft
o,
LI O 64
PJ\RTICULARIDADES SINTTICAS DA
ORAO PASSIVA
lfJIDAI.ftOt I O'"t!IM.J -
ll'l(na, dtKVMI"'
p<rM , -.: -
t.pi'tt),
Z17
~i1hriador -
oudi -
Hp.t"r11r fora -
( l'l4)
VOCA13ULA RIO
nti:co atm.a
antiquut, fi , um
arm11, Ol'\lm ( 72,
b)
cothame dtnolar -
mo . morit m.
tupho.
~~re
~ola Suponh11n1ht que .A p61l l tnh,., Julo ff"thllda te mpur.an omtnle, ou lCJa, q u i" d ..
no..-o ltonltA ''dt) bc:rl: <orno Jt diz entiiol - fmpt~a-tc. tm vn tJ,.. ltl"l, o. <J-1 ct... a
petftll>.t lu;. fui}h. /r.~rl: Pvtllt. cio.u~ /Ufl O /ui. ~ra IM c.uc,, c:ou"po11de tauJIO be-m o
vcaicu~ f;q'INi o..t
<ltc
kflte.o portaoto:
V~je e eht ordtm facilita. e aC"qnd$ dtt rd e tiva : Hominu q\JI anl~ponant ami
volupt~~oti t r.periunlur pauci9ret (menttJ) (1uam (tJJ) qui (antepon11nt) Y9lup1af~tn
(1)
chl~~om
~tmid !ill}.
(f) $A b... umrr(' lu OI; tempo" pnrniii'IOt: dt~tribo. t!oc:ril-iJ.. dtttripJr, tleJ-c.r:p:um.
Jucribdc , imtnio. mttntt, itwini, ilwinfum, 'n\ltnire:: ccituo, c-ocrtu. c~ftt11i, corcrtum,
<(lttcirr ( n tJh: u:rh(J
<;
t)
No e ditltAa: " t.cjA rr~lrin\ida", " t.l"illm ltO\'c: rn ndo, JO forma plutiva. ptaeo
ltt t , portnlo, iol.tic: aio me: v pr o vttbo JUm na uaduio,
(2)
218 ( 295)
LIAO (>4 (Eu. 89, 90)- PART. SIN'I . l>A OHAAO PASSIVA
295 -
mil
HURill<
C'
t:d
2. - T .aalo 1osl;J o lflm da ,.,~ p.l"l"' quC' a C'I'I Jft'lill unpC'I~Illm~tnh~ ali c::om i<":dC'
upuno: LJcllatum ul a P-yft/10 !::::: CuC'rrcoue pt Pura :;; a II,IJC'Ua fo 1 fella por Piuu.
296 - O lo_fin.itivo futuro rl.l.:ta.mc::nte se entontru emprc~ado: o latim prefere um circunlquio com f orc. ui (ou futurum cue ut) e o .wbjunrivo: Espero
que vcnhtl ser eleito um chefe = Spero fore ut dux crcc:ltu' (como se fosse:
F.$p<:ro
tfltC
'ivo: dtltr. por txemplo, out~emme ~ui, ale a diur sou ou.,ido {audior), pren
JcttJtnme . o mesmo que dize-r {vi preso. ~dou prcJo (cttptut sum). Vice..,ersa,
rtas uprnJr, pa.iv.-s l3tinas podem ser traduzidas alivamente em portugu$:
o imporl;lnlc. no ohc:nr o s.enlido da ora.io. Por exemplo: Dic.ot cSJc bent.!J
lileralmen1e d em portugus: "Sou dito ser bom .. mas a con$lru.o comu.."ll
em portu8U$ : ' ' Dizem que eu sou born .. . ou ainda: ''D&LSC q ue cu sou l>om".
Ouuos exemplos:
I'Ollll.Gl:.5
diziam,
I..ArlM
Ji:iaJ~
dil$Ct<rm,
dittbalur
diclum otl
f cc/ltlfOn> o l<mp/o
A....,. c
V.l &O
Sac
ifU(
ad Ira.
I
" iutt,
PnJvslunrHnc: -
~~j.
199) U9
comlo:c;lo peswal
v. l;.,ru. dir.
ore(~n
ck
t)Ct"-' .nu.bvo'"
U .:>'I.U.J il<'
11
0~11>
csl 1111:111'!11.1
/~t<t'H tar-cu.m -
(')f,
drv~J.f: VSM
Q\1.' Ho
l.>!t.te
fi f'$.0.
4 qu? -
01
Jegncia
0\1
a naturez3 de um
\Cfbo
pothtgUC5
t\t.ln
sen;pre
J
COlU
in (in<:).
M..bi ndt:r .
liAM.
il'ld.
Outr~ tll(m~llu: f'tJupomJC' e m.enino.J r OJ dl!ot - 0'1 Po11pun oo~ mc.r.11'n"'~.J e ccJ
\cJA.o,, CQtlllru\.lO nta t.-.ml~rn correta cm poclugub (2J - lfotllli.tc 1mpu 1oalmC"nte. cu pt.s
IIVAI pu1dlur pw:.ti1 d Jttu'buJ, p~U o tubo ;otco l trlltU, induclo,
299 -
hei de lou\nr, dc:\'0 lcuvnr. vou 1ouvar, t$IOu para lou,a.r) p.a.sa ...se na voz
pauiva, crnpteg;ando~e o gerur1divo:
(I)
(l)
(~
{J)
V Cr Mclrl.'c:a, 40J e u.
2llO ( JOO)
<* 301)
281
laudandus, a, um aum
hs dr ser louvildO -
laudandus, a, um es
EXE.RCICIO 89
Nol
Cnru~~ de\'c: Kt
Corlii<U.'),
ftl(
VOCABUL\RIO
u~tds
J'lflfl .
rl'rto, 11-rc- -
clr (api('
c.1ttpul.:.r
Nt~t.
V.-j,,
~ ,.l~.no
que idntro
"ILC'IYN! ~:1'1
divido. U.
tliam -
301 Qu::wdo a Jocuiq velbal i iml>e&soal. ::~ exernplo desi A~: de'l.cse
colar, Pti!~o calaf. ntceutio qui! ~c r.ale - cmprct:;a -~e a formn neuttn
de
r..m,
aerun~1 i ....o:
rt6:o arelftllpnin. u
Nollll :)V
<J
m cbliv(l o llil"lt~:
t~rn,
.eu
,,.n~r.
uh (luht) -
,-itup;.r. ,, -
Vf'lho
... ie:to
c.-rn.urar. ,,._..,.,jnar
haLd;u
Cilflin c-sl omuis tlwi<.a iu part1~ tres. quormn unam inclunl ReJ_,.
il", ttl:am Aquitar'li. lnUl.m Cl\lli fi;_
v.1;ur-..- u
inc1o. it, i.
m~Ktthlulo
nct.... ii ,. -
l#'lot'tot:tCIIJ
enunnt-, in;en!C'
tu -
QUEST!ONAR!O
2?5 , n. Z).
~lo:lem boni duci.\ ab omn~bu1 ci ... ibus cld lt:tum ir-i terhlm est (:!)_
/\tbres muh;~s t(mpeclate rupt:u audi"i (Ou\I Ji:n qut. . .
29;).
1 -
2 -
a)
l::ducanclom ut ( 30 I).
3 -
c~
...,.
uL
,,.cJ,IJII,
Am.liae
I)
5 -
b c-Ada
1>0'-'ivru
a_,
lO
li
12
rJ
crur,lur.
L:m
CA\0.
i - Tr..,c!ur;l,
4 -
6 -
io cu..
Petrh ddtlilor.
'l Poria
<)
t:'GJJil-'0$
ju~lirC~tndo
J)OI
FuriLu, thnttur?
Por qu~
o hlldt.~~Jo, a~ orac;t.c-1:
( 295 , n. I ) .
n.).
n)
J)
(I)
autrll(al,
Como
Cflm fu nO prUnOn)inlll,
Ed Ji\tto
K hAdut!
ht~b:..am
ema,
0) 6qii!IM(I!.
ll, rrm
texto, quf' ;. dt
c.;,.,.
oulr 11 ,
(2)
por~
Cu~m
UI!IO,
hl:
UIJCr:A) (h111b
\'FRROS OEI'OF.NTF.S
282 ( JOI) UAO 64 ( &.. 89. 90) - PART. SINT. DA ORAAO PASSIVA
( J05) Z'l
LIO GS
EXE RCICIO 90
VERBOS DEPOENTES
VOCABtJL.\ RIO
pro re -
"-
~ ur lauc, are
au (conj.) - 1ed
..emria - n\tmoria, ae
uau~parnnlo
CllllrA, o tu m
app10pil'lq1Jo. ~ (Ndo
I puciso froJu~;., o obl:q..o. A
p1ona a do VC'tbo i opprop"q,o).
( d>.) - b<:oe
~aait bem mc!iu.
t:t:tc..u ciraunfuodo, b, {ud, , futoum,
i re
111uito
,, -
le l'ra -
muhu1. a, um
pulo, re
priio11ero -
CllCJ C~U. ~~ .
f'Zcr<iiAr -
pu. pedi..
ptaur -
fl w . c rc
d.orar -
(o,l/.) -
upli\'u.,
leH& ,
to.ar -
n ulor -
...Ktot. n
296) -
298. 4).
<>.
ari
l.a con).:
iri
2.a conj.
Os disdpulos devem
ex~rcitar memrta (
=A
mem6ri deve
til.
$C
No muitos. mas bons livros d evem os alunO$ ler {=devem ser lidos
~1.,. a,lunos).
IO -
~nfinitivo:
9 -
;\I a liatn d o
304 - Ncnhwn:. dificu1d:\de h p;,11 0. conjugar um verbo dcpoenle, p.?rqu:mto, Ull'll'l vez. vc:tificada a ronjusa tao .~ que pcrlt:nc:c, ela se proce~a de
acordo com o p.aradi~mn d a \"Ot pJ.tsiva. O melo ma1s prtico de: vtrificar 3
tonjuga.~do :1 que pcrt~.:c um ' crbo dellOtnc~ observar a ttrmino::tio do
inimi110 aproxima (
1'oJ (). fltt. e c~plo d(' itdt:l'fo, lraJt.~tte por loluJ, , u.m (~ ftlo por omn;,, c). EI' l~mhre Jo do bl. d,. mutro' cm c. al, OT 1
iri
Obs. -
4. .1 cOilJ.
)(X') ui -
fa)t' r
caminhar
da
eM
mentir
2.' peuo't
tio
drpoetalc:~.
())
'c
284 (
UIDICATIVO
TEMPOS
}06)
SUBJUtmVO
AJ 4 coajugaes dtpoent ..
I"FIIIITIVO
IMPERATIVO
PAI\TICIPIO
CEROND.
SUPI~
-~
1. Conjugao Cri ~
PreJtblt
horlor. Rna
horlt r,
hnperfe:ito
h<HI:&bll.f
J101I11.tU
Fo tJUo
hort3bor
Petftito
horttlut tum
...
t"f~ln
f o\. aatc:ftor
ltortare, llmiai
Pr-raeot
mf"r~r. lrit
mrrtr
lmp.rrrc:to
murb~~r
mer~u:t
Fut'tll'o
muebor
P erfeito
rnrtll\1' urn
..
F-.,......n-
"
horlam
hortri
hortl'l.,di, o, o,
udl
....
J~rMhnum
cs~
hor'l.alurw
h.ortahu
<P<m
2.. Conjugi..o -
M .q . . pufcito
exortar
hortarum.
horl il tu 1m
..
hortltum, u
horlator. ~hirntn i
hortitor, antor
"
M. q pcorfeito
HORTOR
MEru:OR-
mer~Cfr
rocrirc. tmiot
merri
merdor, t"birnTni
meriturum
meno
m"ttlloli, o. o, ucn
f"'"''''"'m, u
e.N:
muiluru
meritor, color
...
(' I Am
merilum
meritu.t 1im
..
md i.tu
OKI:D.
loq!lor, hn
lapufvto
...........
f atuo
pu-r~
1odt\it
..
..
Fat, ._atntor
tor:~.t
riftt
locpitor. usa lor
lowturum
loqyfiOf,
wnl
Futttro
,,.t.J.~ar
"'~diar
t~tnlU-'
&Lq. . pe.rfeilo
..
F1- ute.rior
"
Hlft\
onda r
t,r:~Jiem
a:r3dl
~tdtel'ldi,
o, o, um
JtU'$lUI'\Itl\ e1'e"
g:wiiru...
gteuum d1e
g_tt:UU.I
IUCIOr
11m
aren~
C'IMft
"""'"
C' IO
~!ENTJOR
mrnliu
mentir
tnc~tin
mec.tieas
rnt~lleMii.
o, o, um
mtDth.,.m., u
ID!ptrftito
mC"nha,.r
futno
mentiAr
Perfr.ito
rrttlliht 111m
M. q pe.rlr.ito
.....
~oe
tradCrcr
4.' CoojugAi.o -
fuL anteuor
lowturu
$;rtlll,ltrL, "
auditor. iC'mnl
mutN-r. irll
P'*'u te.
CRADIOR
grv..dirc, munt
l(r .. di!Ot ,
Pe:f~ito
loque.Adt, o, o, u.rn
lotUt\olll. u
....,
...
lmperhito
loqu.M
lociltum cuc
JocUht! um
et~m
~rMiiflt, t rit
f'recnte.
285
loqc&u
Perfeito
M__ q.
'-
LOQUOR =: falar
~IC', HDIAI
..
lnr:tlilcr
men.tiror, 1rmlni
mentilor, vntor
...
er,un
mflntihu tim
e:u.rm
meontitUru,
mrnl:tum
menlitu.1
c t U:
286
( 307\
VERBOS OEPOE.NTE.S
(~
LIO 66
3.'
1.' conj.:
2.' C{lnj.:
etc.
3.'
PESS. SINC.
hortator
merelor
o:orte
rnctel\
P E.SS. PLURAL
horlantor
mereotor
310 -
exortem
= meream
2 -
QUESTIONARIO
I -
2) 4 S -
6 -
(1):
o.
Como
2$7
310)
obltr
ir ter com
tllifFJCm -
chegar~( ~ ~lg.uim
assentjor, iris, cnlUJ sum, tiri - aprm;Jr: lwic a.f~<'ntiunlur c('(Cu consnlatcl
cr- ouuca cr.su!C'$ aprovam..no.
comminiscor, Cris, commentuli sum, isci r!aciwn ~ imat:ntH Uli tn entira.
irrlJ.B W Ar,
invent:..r:
f'fJMlntlll:.SCI
mcn
compltclor. irist pluus aum, cti - abarcar, trteerrar: qui rcliquos om:r1cs com
plcctitur = o qual encerr.1 todos Ol dC'mais.
confitCor, ris,
fe$SUS
smn, Cri -
= confctsar
<.1
Ctlffi(",
up~rgist.or,
despertar.
acord~ ,
cxptnrctm s.um
-=
ex~:.m,.n..
= mostrar fide:J
fattor, tris, fa.UUS SU!n, fri - GOilfe~sar. IOOH rar : fati:ti (idem
dadc : fm.ti de fo cto turpi
onfes''" umn a(So torpe.
fruor, is, fru(U$ ou fruttus aum. i - u"-lr dt, go1<1r dt: /tui omnibus c-onr
mcl1~ = 1;0{ar de todas al vantagens: non te fruimu r .=- n5.o gozamos de
tua companllia.
exerc.cr um
{ f ) (,p .. ro que: nAa t tfe n11. le11""' de~ ltm j)O'I pru'!'lilivo ; tio ftfanilivo, ,, de-sir:ncia or
/II)J.!e!c ~~lt.l!ol. or.- at!ttrrd.da de- "'''""'' lctrll. o aluno tiiJ" C"\tl;lc!O o 2S& :140
cctu.te-~ n eJi~ixor. por cxc::tplo. nl~ <b11do o i, ahl,.cedrdo de ttc. feira nbs d,
r,.diuJ do H r lu {cklipuo): em f tu"' Jm.. Hl'flU:nh- o j. pnrq1c e mcno1 o p~uto .!e e ao
p-1111 ttu~m u1uJo~ o e tado ; (tui,
1!. de Hrt:nJe p rOV f i (O o conhed mctltq do sf(tlifi codu f' fht u~g~oc 1.1 do mu1t::~ uH dca
""'Oo' tl t-, e P''lf'l fo; fti1Ud~""ot ct!m IIC:lHo, c\l.,tohllf\~0 o J ,chnJrio.
r.,.
2U ( 310)
<aminlw
para a morte:.
( 3 1()) 289
bortor, iria, atos ~ ari - exortar, guiar: hortcntibuJ amicis (abL ahaoluto)
por eonselbo dos amisos. Hortari fugam
consclhar a fuair. Horlantia
.,&a
palavras de exortaiio (palavru que exortam).
ksim comeordior, ris, orsus tum, ordiri - com~ar : Sic ofln loqu; \ate$
ou a sibila a fa).Jr. - Comear a falar. Saris de hoc: rcliquoJ ordiamut
Deste fali\mo.s assaz: fo lemos agora dos rnais.
nihilo =
orior, iria, ortw surn, oriri - nn$Cer: Quum orla es$el conlrol'erlia = Tendo--51!
originado um3 controvr&itt ( Quum ou c: um = como: como ti\'~sse nascido
uma discuMo). Ab oJicntc 3olc = da parte do naKcntt: (I).
1Uh1 1 i fahu : lotine foqui =- fl\llu latim ((1\lllr latinamenlc): lo<tm' c.:um aliquo de cJiiqua re
falar com algufm 1!\Cett\ de algo
(de a/qua r.e: adjunto de .r&um<nlo, de com abl.) : loqui falso = diz<r
(t\1sidade.s Vir obeditru loqutur victoriam
O vnri;o ob~diente cant:ar vitria.
mtdeor. ris {scm pcrf.), iri - tratar, curar: mede-ri morbo, medcr }lomirli
c~rar uma d:oene.. medicar uma pe-.&soa.
mentior, ris, itus sum, iri mc:n1ir a algum.
morior, mor&is, mortuua aum, mori - morrer: mori motb(J = morrer de doena;
mori ex \:ulnae = mone.r duma ferida; mori /ctto = morrer a upada.
nanciscor, &iJ, nadua t1lm, isci - ac.ha.r. apanhar; ncsnei~ci bcllutu = apanhar
luas: "iti-$. quidquiJ e~t noeta, complecttut ::: a v;ddra aaarra tudo o que
apanha.
=
=
ajustar
pltior, patbis., pauas som, pti- JOfrer: pali txilium = fOfrer o exilio: ChtisJum opothril p-ati (or~5o infm:liv ) = foi pretiso que Cr-to padeces..,c.
perpe!ior, perpetris, pcrpenu1 snm, ptrpHi (composto de plior) - lOfr~. su..portar, aturar: pcrpcliCJr m(mornre = terei a pad.ncirt de eontar~ multa perPtJSu mpcr(l = muitos sofrimento$ para. .suportar ($upino em u).
persfquor, iria, cutus sum, pcratqui perse-s.uir: per~~ qui fugicnle~
enalo dos fugitivos: per$(qui Vt&tigi!l
seguir at pisadas.
ir no
qnl1or, queriris, qnestus sum, qutri - qucixar..se: qucri cmr1 nliquo = queixM~
~e: de nl~L:m ~ qocti de re, 1upu rc = queixar-se de nl{(urna coisa; qucri
apud dlq(:{!ttl. alici
queixar-se a algum (2:,
recordar-se; ttminisci
oliquiJ. r ti. de rc
0$
( I) C.tc \'c:bo d.11 4." conjujlll(IO ecoe a >. no indtc.31ivo rrt:irnltl t1 no mpeutivo:
orlor. ortij. orattr. oria~ur. 4fil':'tiN, Ott\ mft.r; impc.r11.t. oti.rr... No tmpotrf. do 1uhj . nr~t
t&~fcuarcmcClc ).' ou 4. : otitc' ou ori'''
O n",umo '< di com c crnpo,l-'~' cePI c~:n(ao de aJtKt~Jr. ,1:ar ur~optc ac~~ 4..
(2)
271 ) .
290 ( 310)
( 310)
291
~unt ( 1J.
3
4
verior, ri$, veritus sum, ri - recear. venerar: \ler efi periculum = temer um
perigo : vere ri vi1 i
cc:,;pe::itar o marido ; tum vc;rehan(ut liberi = respeita.
vanH lO os Elhos.
6
7
9 -
lO -
tueor, ris, tutus ou tuilus sum, turi - v.et, proteger : multa in terra luenlut vem {q ue) (orao infiuitw(l) multas coisas (exi~tem, se p Msam) na
terra: tueti domum o furibtn = prote~er a casa dos ladrc::s.
utor, ii,
Ui U.S
aum, uti -
vescor, Cri.s ( sem pcr f.), vesci - alimcntar..se: \:e.Jcl laf l! ~ alimenlar-:;e de
leite; \te.sc::enda.~ cacpal date ::: d ar cebolas para C01.ner (para serc:m eornt..
d as: ~erundivo) .
284) felicita
. ,.
(3) _
EXERCJCIO 91
EXERCICIO 92
Tu dut:ir e m lati ~
VOCABU LARIO
abiit o-r, ~rJ, on11 ~Q I'I), \:ti (alr~111ii l"f') ot~fl r ( J e n /~o}
riru~ntur
fi!; - 74. b
Lor'lur, it!J, uto.s um, rui C:tOt la J
( te lw rlc.mle : ~61. ;ah~ol ,
po1
co1udlt(J lw}
ld - ~ 206
lonso.s, a, um - longo, profon&:&do
mf!ntior, iri, hn Jam, iri - mentir
m; -
201
<;Qmba tc
' >
i nfe ~
admi.rv
,..J.
lande:m (od\1.) -
ut pi'ln Q\1~
'Ycn~ro-r, i.l"ls, l.tu
velho
tf:>pc ier
t~<:harJe
VOCAJ3ULt\ IUO
r.var
di! -
a ct~mp:~n hn.r
~~ri
pro ((:bl)
comba te.: -
comi1or. ih iJ,
1 1 ~
Hu-a.
( tr. llit.}
-pug;Jo, '"e
cor jH UI'l\'alo: -
or!ilr. t
dividir -
altura -
o:ulml"n, n;1 n
<.livino
anitluJI -
.)nim~ l.
entre (;:ttcp .) -
ii!n n. ( I ! O)
t , for~Ar u~
Ao16aio Antonius, ii
Lrilbo - 1plcrsdor, ru m.
C';ttmplo -
cid:a.d.- -
f itipe -
( I)
ci\'ila,, bi
i o11"r (flc,)
Ph ii i1w.~.,..
i 11.
In f,mgo i:o : Nol traduiQ np;fere o pone$$~ vo. - Quanto -ao muito. V. a obs. 4
26) . - s~r prec-im lembr,l r U.c: qu.: o ,.. d t>poe:1te. e. poi, ,
d~ ll'lrn
d o 116 ( L
a ~$: :u tC l,a:.o - ;).h Vta }
(2)
11
flO la )
do 283.
(3) Mitondo : ~ 299. Traduu o n(ln I}Ot n em. e o i'mnia por lcJill ~l COt ltiS c u por
luJtJ. - Miranrli: 249 (gel, do g("nindio) . - c(llUud tu/ine : 2.~ l(rmo da c.ompl!o !~ I) ( h !l
duz.11 cam a prep, o. po rque: o compa-rn~ivu jj iot1ifca prcj({\Jc:l).
(4) C~Jmolc.rer 290. - Ut: ~ a.qui c:on}uni-o final; vem com m1)juuli\'o. - Cwu
qut.tm (conjun~ o lc:mporlll): qtJl:fldo. - /p~e ~ V. neta d o 206 {lu p:p rio). - Vu!olbCr~ :
ob,. do 304.
o
o
292 ( 310)
proportieor -
l:onrno -
r~i
proour -
<ke:nn, e. um
imhor, iri.t. atut. utn, a ri
tnori
mundo -
11111\.
nOC'hltallf... a , W1l
r~b ..c!r:-c-r -
11I Ut tUtil,
ati (ot.
n;,i-ens.
uri~re:
c"'t;,
tcnui".ll d.. ).
I)(H,
( 152)
tolddo l lln 't'~
Cr
orb,, lcnilrum)
n~thrrno
*'.l'l.'l, '"
rq:"
prr.cor. t.rt,
1i.bt. -
I -
milet. mirlit
dul<:is. e
\enio.
l"!''i1~r;;or.
0".1
JcJ.
Cr,, itu
J(
P'CI.JH)
c..w,,
c,
R<tg:t
il
U. \ .. :\j, YCti\"Jbl., VC
irJd.)
1 -
291
VERBOS SEl\ITDEPOENTES
i, i:um, he
pe:~oo)
ti -
p1a:-b.~. e1..
( 313)
LIO 67
r~x.
toc r -
d<
mo r r.:r
1\tl
ouso dizt:r.
algum.
so/io, .:".\, solilus. sum, &ol~rc - costumnr. &Ocr: Hl fi~ri &olet := orno co:.:uma
aconletcr: Jolet eum paniti:rc ::::: s1 arrC'pcndcr~se .
f~) -
c:onfi.u tm
coniido, is, coofsu$ swn, c:oufidre - confiar: con{idfr .. firmirate totpons conhar n:l robusti.':J. do corpo: ogroJ cou{id(~runl Je luti ponc
julnarn1n
podc:r del~nder seus campos {orao 11\(mitlvR) .
pda pAtc<\,
1O
li -
Vr:nho par lc
mrdio, e.s, auaus aum, aucltc - ous-:.r. te:n:ar O): audCu t'lppugnutit.mc.m = tenl<lr o auaho: audtt! in pralia = atironsr "*'~ combntts: audco Jictre ~
V. a no:a do
285 ).
di/fido. i>, d lliu sum, r!i/lidtc - dc:sconfar; diiiiclrc Jua Jaluti = pc:der
a e_s.peran~:l de s.alvu..se: t!i{fi Junt m\tnirt po.uc
desesperaram de
poder Cllt:onlrnr.
313 -
()) Se rncuor
(G) Ob,..-r.-.,. que o 1. \ubo f' II no 1mpetat1V0 (l' do in;) ,. cxis,. no <"( I
lOj;;adll, - 1. t O 2 que 1~0 ttb.tl\'0), 1'1.1\!, notr: qvtH '111': ttaduu 0 "oI'IJe nt'll~ccc~~ o 2. '1te l'o' ((I (c pl. n~ulro) : tuidlldo. JHnlr.nlo, t;Ofn 1\ t r"d u..\o f'l,1te
SfC\Im.lo q-ue (su.jcilo) n cem. 1\ rln prcdtcahvo (Rc}li:ot pt n~ulto).
r'~t4nl~ que
\llll ..~
(1)
(2}
309.
29~
( ) 10)
EXERC1Cl0 94
QL:E.STIONARJO
f - Que: d.o vc:rl:.ct umid(ponln> Rcspot14 <:Orrlflkl c ('lltmphfjuda
2 - Qu,.oll't "'trLoo kmipornk't uiite-ml Q...." slo ~: ..,, A que ccnjcabo
) - l:a.c.rc' o pn~it.lo ~~r~to ck 11Jo. cOG ,,.J~io ., l.,do
... -
(.o,TlJ
t~ C~f'tt'\i-a
A Wl. p;)lHIO..
de
Ufl'l
pr-:-l~:: t-~!11.)
VOC f\BI.A.ARIO
)J3).
(Orll&tm -
agJfo, r.
' " -
bl -
.,.._ (obl.} -
de-ti-co,
t 1
U, clum, ite -
~t:Jenbrir
iuti!..r
c:tt -
~.fi1C
enado
ta.liltn (vmj.) - aindA cusim. todavia
lrajico. 11, jid. jcctum, ;lcirc - atra\'etUr
(1,
flll l.\"141
(I)
.PO<Oitt 00
(2)
) 12.
CtO
dativo.
314
Vcdjos !atutos ve.rdadeiJamenlc: irre:aul:ues 'i\o OoS que rm radicilis
dlfcrtl~h:~ nos tcnvos pdmitivos ou se afl.lstam em cc:rlo& tempos c;~u ctn cerla!o fQJ
ma$. prinnpalrn~:ute no 1nfloit;\'O, d as lcrminot(,.c:$ do11 p::.trilthv,m'l:$. C<mquanco
im:IJular, n conju\taito de tais verbo~ Y.e towar Kro.nclcnu~nte fn.cili1~da a Q\ lCnt
souht.:r hem a dclivit!au dus lcn1p0~.
- S.;io c~le:s <n
315
(2).
,,,.
r:
.
I'
l'l fJ
pi<>-
2.
J'l.! iS,
r~u
o
ol<o
4 -
VERBOS IRREGULARES
Ruhi.do
(,;o)
soa
LIO 68
dm&usc,
VII I ~UIU,
t.ol~do
miJu, itit
c.rn\
,,
.~
li.oljtro
C.t.llfir. - - C.t.'lA
CO"I'-'Iio. &au. - Co:IJ\uaio
colu (;utp .. oc.) - cootra
"
prwciCIII,
Outar -
oulcos
j (c.!J\1.)
V, .,uJCo
\" fhJI , ln j .
c.avin - V, (a~.~Jt!o
ju ic.. it, jui, ictum, ire
jOQ:M)
m tm -
VOCAI3ULAR!O
d.ldu (de
iato -
duconliar -
f, -
EXERCICtO 93
( ) ll)
fia
.i,
-
....
..lo
Vt:J 6os
l'uwnro
hil:
bel lU
.....liii
....
;,
qoi
ISIINI JIY()
l:i.tl.im
fr.rn
lev.u
fiCri
~nll
fuette
q-.Jert-r
bdo qu~tcl
prdwr
'"
pc.Jc1
.. ,u
oi
ooli.i
au.lii
ii ou ;;
qoivi
\"iJ.
~n
lUI'II'o'U
lt.t
qir~
tor-nal$~
;,
N.c.. - S.... fK'UWIIl, pnuwa c .0. (.= (Om.r: r ) lo DuWbi.u lnt'CJIIEn fit ...prul::IC.~1c J,:os
q" pot n,.,.,.,.,cJ..dc '-'11 oportu.a:u..da.G't j~ fotatu urw.ddh. (V, L .\4.1
()) A uo\~o~.t, p.nrtirrin do vcrb .etnidepoc:nle auJo. 1cm a f teJihdo atio: r~orde o
)()8, I: tem/o ou~ado at:ow:.s.s.or.
/oct.J, uo fc:mimno, porq\lc: olio. cu: fcm.; 'it lt fo
~:ja JO~J~do,
(4) In 'OPl .teu livo. porque procl11 indjc:o movimento ( 1~9).
( 5)
(6)
JA tt
kt
hnd1.111do. -
h.,b.lu()v
(7) Po~tflll. o
11011
N o ) 12 e Jm ~oca.bultio rtl~
('lnlt~ o pi.lrticpio e o
tt.UJ:Ituu,
( 316)
2%
316 -
..
~
z.
~
::l
f
ftri!J
fttJ
297
lev>r
IMI' f.RATIVO
IKDICI\TIVO
( 316)
I ~'FJNI1WO
PARTICIPIO
S~'BJU~'TIVO
= luo
fCta.m
f~ru
fortt
leve
f(!r
lclq
ft>rrc = lcvar
r~~tnt,
= ltvai
!C'ttc
fer~ nli
lt\Ja
que
etc,
fc:rimn t
'"''i..s
frunl
o
t
[cb~m
"
5
ele,
..;
l.r11n'
lcllc~o
fC't t.bu
fcrrtm
f tf''S
ltll<,;ii.:,~;
,o
~lC.
!;
"~
f; rc-
t
c
c
"
ck.
-""
~
l t t tt
ruto
"\J
htVru111,
~m.
= ;,
1.1:11
ltl.l(;l',
we
dc1.1cr
lo&liirus,
lcu'
lc\nr
fcrlle
taliuc-
..
om
l f'\',1(
Jt\10(.
patn
= dc\>c
fjUC
QO<
ltvo,
(r..r
lr:voo
tfl = kiJti.
h:alitti
t~n1~.
fcvn(r1o
tu!lh:im
ruli:rit
d e.
I~11 10 {tNrdo
de.
Cffi~DID
""
(tl>tJI<t
~
o
("
luleracn
tq[~ru
liflbQ lc~oJo,
tlG.
lcvatn
h1liuecn
hsliueJ
de;.
6'
= li nu
!I
t~ vuJ
= de
Gr.:-:.
fer.endi
DAT.
fr:r~nda
ADt.
feren-do
1\c.
(a,/) ftw~dtlm
SUPINO
ft~O!
l tu
=
= J.
li tum
ptJra In ar
l'tl'<lr,
por ft~'(Jf
ltl1r:nJQ
{pm'a)
((IJQ(
"
I'
z
<
-""'
t lirt> :
tuirit
elo;.
lcrcr (~ tu Jo
'f"
ab .. rtro - r-o,
abstilf, ahlilum, fm"t - leWJ.r
acl + t&o tf'&q, atrm., attiill, afljflllft, anan - u~
C'Oft + tiro c:qafiro, rootm., coatiill, rotlihun, ooaftrft collferir
db + I&o dlfero, d.Utm, ~iill. dfJtcm, dlffnn- di/tn'r
a tko cffi:to, ~ffrn, e.rtll, rliJ., dfn'ft - urreWtar
bl + flt1'1 - bttO, t.tm, tatrill. llla.ba... laferR ... I~
ob + r&o - orf'ttO, orren, obtill, obbt11111, offttft' oft-~
pro + firo ptOr&,, prohn, prolii, prolil. .. SHVfnn = t'.tfendtr, m()J'ffYJT
rt + (if.o rtrfro, rtf'tn, tdltl {ft't16.11), rrbl.._, f'dn'ft a !OI'nr Ull'aZLr
Crut.t + ftro lransfiro, lnAifffl., tn.utill, t.ruJil.fa;llt, cnuf'ttn: lrbn.1/nir
298 ( 317)
317 -
Feror, fmi
"
fror =
fnTi
ftrlur
lctimur
f.:rimin.i
feruMu r
d e,
!;:
1;1(1
lltt<b:i.ris.
ele.
lct.>1J~
ferire
"
"""
"
f~r~bu
=ga
fa.r
fc:riri
lcoJo
.\U
lt''l't:olo
fen e r
fer.cbirc
ftrrirl
(fcnt)
(fcrimin~)
VQJcu
P.~HliCH'IO
1:-IFlNITIVO
IMPl:R.\'flVO
5\-BJUNTIVO
---
( 31 7) 2"1'1
Voz passiva
l)ll)ICATlVO
...
'~
lcJoJ.o
Jcdc
,,.
fl':rri
= "'
lcvaJo
, 1~-l.,Jo
= /(uM
fcrrite
ou
de,
litum ir i
::
Jc\>U
ltvodo, ir
"'
~a t~to<lo
{ INVAilL\.Vf.l.)
"
ru:~or
fu.;ris.
de.
M f tf
l.:l :!a
leri n:
"
o
t:
.....
li.lu. um sum
de.
/lti f:!t>oJo
l.tu1,
.. .... =
u~
~
lc'II}IO
llum,
"
l rCJJo
GF.RC~D IVO
o
t;
Ji,tua,
":i"
de.
., ,.,
eram
lilu1,
Jidr; lt ...odo
.. .
...
Fc-r~ndut ,
cutm
t.ivcJs.t s.."rlq
{r~Jado-
cU.
'
"'
I
,;
o
CH~
l.: ~'Ot}d
~
<
)jJ, /,.
"
i2
...7....
um
de.
~
~
..
om,
I.: r ~.-J~
lihu,
de .
..""' "" =
:a c: s..'do
ic11cJn
<
~
~
..
um
tlc~t UI {c\'QrlQ
tii.ttu.
..... -
ftvt.~,lo
)00
( Jl7)
QUESTIONARIO
I - Quudo, nn latim. tlm wrtho w <"Cmo;cf~u vu.Jackuuntf't~
2 - D Ot lcmpot. prinnh\'!':lt dot Vetbot. l11hnc1 vrrd,:dtlfa.mtnle
) - DC 01 l('mpo.s primitivo le pcnnnn o prot.um.
nrc,J1'_..)
ure;:ul~~ru.
!> 6 -
7 6 -
s.. ~fl
lorm" C'Ymo
I(
( )17) }OI
4-
VLRROS IRRI.CI.:t.ARE.s
famm portu;uewu).
EXERC!CIO 96
du-me
quol ti UISI
d.u
orll'UU Yt l
(bmpOIIOt)
VOCABULARIO
EXERClCIO 95
ua.llo -
tu~ud:11r.'l,
tJperat -
spcro. are:
ii n.
<lus
- zos
lcr - fero.
or!t- -
VOCAOUI.ARIO
abJitut, a, ~ -
Ar;ovi.tat, i -
mililtrit,
Ariovuto
guut~
de
L:vu
(sitm; nlt'Hnl ptttt:/t,;
t"OI'liMi: ba.driru cc.'\im.am
adtanl,.
it iu -
bo,Uilft, i n. -
btm
coruol, Vlit. -
cntul
khu
,., lcuda.t
upcn~.
- comu
..Hut ._, - cfll:'ito
e11pto. ire -
tbio
itttum. i - h...nt!citll, 111'1111
!itit, - ut.k
sotio. no tolil cu
au'-llvt. a, m - V f!l!o
forott, it -
Cl -
aucbatat
'"" is, i,
tiM:ateo:r (n.!tJ.) -
V. 4u/EtiJ
ell
u.hsfuu
('l'llit -
~r
fume
Ao~.pnrHtf.
urrea.u
tirar
ttiumpbo. are - 1rhmfar ( - de
le
i>111;
tr-..nf.u tt.bre
richn, - V \ ,,.,.
iac:o, iJ, ~ici, victum, ire -
h<~',,;
Ot inu:u~ot)
,.:.nu
Trin~nplituli: Eetr p..ut. pru (.al 1ing.) deve ttr lradurido por ursa relalin tm
o ~rho "'ddh 110 ampt:tl . porvc o -rbo pri.-cipaf (olf.baot) ola M 1mpcrfe110.
Ordem drto;&: .5-itn ml11tna a.blat.a viehs tOieb.n1 praeferri eo::vJI1 tn~o~mph41nti de hou~but
fH
QIU
(4)
C11C ..
e dt.
ltlln ou de cJo>
( 2il, n. S).
iml
(~) Que me lra&u .ua.ibo tubord,nada objetiva: lradun por Om.l ou:io in[ioi.tiVII.,
Aa ql nio fo!te o ~jc110: ponb.. o ":rbo ao icfiDitlvo fotro: 282.
f.!I lrn1b11d0 cto (l(UUIIVO ""'
S:~.picns
(I).
(6) "A tn~ p.,.. trduu cem pnp. .cl. - O v, fero. qe gruf.ca c:arreau. tanto
pode. trduttr lnar (cuecar dJ.q\li pa t) como lraur (carre;;r de l pu c), o
(I)
(l)
2.48. 2.0
L .;6).
(i) t prefervel"
~o ntiderA-e como e
dAhW),
prduidt~ "
(gcru-ndi'V91
302
( 318}
UAO
(f}
LIO 69
OU"rRO~
( 320) JOJ
VERllOS IR REGULARES
j
nu.~1
II"DICATIVO
SL'fJJU~1lVO
fi ri
!'In:
T~IT:;no
Jn(<l . f:>f'
! f(
f.1CIIJ I1l
..:
~
feito ou torno-me
f:un
fi ~ai
fit
Hmo.s
fi til
fiai
fiiiTIIIl
fi.til
fiuat
Hant
fiiba.m
.,,"
~ ~m
cro
li:bu
f i (Hm
fi~ a
d<:.
de.
liam
~t:ui
=
;,
r a(~Um,
ln'
d t l '(r
"'
!riiQ
(;~'''!i'i.\'"'
tl)
!cif~>,
1'11:(,\, 4CCul~<:(f
fio
fis
i ri
PA :">SAnO
m,
IU!I <S(t
:.du /c: to
tc]u Jr:ifo
fi)Chll,
= /fme
/cito
J',\fU 1dr:o
f>.\'\:-AOO
fe !(I
um
\ .fRUNOIYO
raci~ndus.
um =
319 -- Fio vem a ~er a voz p 3;siYa de fncio. c: si~nific:a ~er feito, IQtnm~lC,
= raa-se a hu. (haja luz); omnia qua:. {iunt = ludo
o que acouh;c; {Jole-:.1 Ji,ri = pode acontecer, possivd ; mi.~cdor me nwlicr ne
fet. nc(: /tti! = n)ulhcl uais dc~\'elttl!rnda do que cu no haver nco'l houve.
fcilo ou hHnnr-mr-ri
fico
fiel
F:~mu
3ZO -
fitit
fiC' nt
e~pCC.(':$
clc.
compo~los ;
fadus, a, um tum
/lri /tilo ou
ele,
f11du, , a,
icnha :ide
{I! ira
de.
um
ue.m
/dto
=
QV
linl.<l .uJo
:otnMomc
de.
b) Compostos pela ;wtcpo:;io de palavra tpu: no C prcp<>~!<;o: c.11.:f<io (= aque<er) , mad.,fcio ( = molhar) , pa/efdo (= abl'lr). kruf(klo
(= amornar) . Nc;~tc. c.aw, a vo~al da $iaba ia pcrmatltc~ r.a voz J.llva A
pas$iva desta csp<:je de composlos seu.uc jio: col{io, Tll(ld~/Jo. ,t.MIC[io ,
fpi:fio.
Nnl~ - Em t..ga de Jr~t-t:m, ;,, it, ./u.rfv , u, il .. a ~- tono h-vr "" loJ:mn,. <t h\"'"
liveur. ,j~r,
{(IJ
etc,
ilfC,\1(<1~
Jtlllit.Jf.,.
r Mt:'t
,'IIY;t) , ~,
ir , ,
Fuxinl 11ii l
f <'<;Mn.
ptrmu,,m
(o$
t'U!IC>$'
Fo>. o
trnl .l qur-
QLT.STIONf\10
I -
de,
f'io fo~ma
2 - Esaevl,
"t\va ou p-.~~w~!
De que. vc:rlm!
prue:~tc do indic.-.tivo e
C1
do uLiunti,o.
lrnJu~iio,
l -
4 -
Crc-va ('m lnli~n tln> {tm':l'l$: l"'rnnno't'I:IIO~>. fa(S<". d(v~ , tlr fr:ln.
S-
rt'fjUCti WI
304
( )20)
EXERC!C!O 97
'"'" d,
VOCABUlAR!O
e;alttcio., it, l., facl f'e - aqueotcr
col,Uro, t. ui. 11llll, Ire - tomu
anknle, queimar
-206
n {obl.) - ck {p<o-..,;1.,.;.)
.~a- 219
P'"ludt(r
pf'r4et. u , didi., iihtm, i re -
quitqtail (~ 211. 7) c~
........
'JoU
ioditiu t . ii - ju?g ~t nl et
mui o, u , ti. 10m, trr.
niti - .tt ni o. A ni u tu
nDcfo, U, cai, ci(llm, tt (fi'. inJ,)
~l n
J'w~ru:..
Bonis
rltur
...
t~p.licio,
ti
amot
comhu
(1).
EXERCIC!O 98
Soenten.u de Po\li1io Siro
lO
~ ...
'"lto. \<lrco
ft, .J.
(11.
tolo. c.hk
quer que
kmpcu})
t iiiM I ~
tri& n. -
JOIUI. i n. -
qc~m
eo~t:
JO\
tp}endio, ~. i. re
brdl'."r
hrd(l, are - d1>n. tu'>'at, ,,., ~,41,
CO""t.
lllatOI, a, 111'1'1
itriu1 a,
~rd c:r
( 320)
nQ(~1.
quisquis pepc1cCrit
maf~ I)).
3u\\m ( t>) .
(ii).
Pat.li[ftu Syru - "Syrw.. ou ''Syrn .. por lcf n.t.odo ot Sin... M 1.' -lo antu ck
rerr d..- <O.:tqor.~i!ta ela. a!A Menot. foi condu.t-ido Roma C'OmO
e1<uvo, Fe>i edt.~udo co"' rodo o dtt\c)o pelo prprio am~ q\lt o havia apr--i,ionado e recd,eu
a tf'ruir a libtrdadc. Ps~ac: a ctuever e a rt:pret.tnl.r mimOt. e~pteie dt f11t111. butletea
tdl'l tnrtdo : ap61 er ptr<:orrido v'riat cid&du it~~linn&.l. uibiUIc nA ptI:HII nama, ~nele
obt~rvt, alim de bito, 11 amlude de Ctut. Ala:umu das ''Seatcnu" cootid a01 mtctlOt
chet.aram lt: DI..
VOCABUlAR!O
E aJ)ro ~c. a ftla ahura, todo o al~no ltnha j~ o ICIJ dicionhlo, ~nr.o. po~tuty&latin,o
q 11 aoto latioo-potllll\ltt, pata que c habttu.c a puqwtur c.ie m(ti!IO 111n1fKao que mau
"f otlapu aot k.ltot cpc daqui por dia.ntc ir~ tndu:V:. pctq'I M c~ cp~ l)w, fac\lh.ari
a Ptnclu m:ai1 U'..C"tamtnlc os ticnihudos das p.1vtal larinJI t du pr6pua porturtut.
Conunuarci. tQdva, cham11r-lhe a 41lcn.io pare a.lguma palavra ou e:oru tnt,lo.. j fiO
voubuUrio j n1u nota ao p~ da rftaina ; o mai.t dcv~: 1cr fruto do eu prpno ctforo.
a1dio,
f:J,
lltu _.. -
a. ou_..r
aarit, U /. - orelha
c:or.., - chifro
euplo, ia, tri. ltw., Ire (I)
ler a'IKli.
de-eju
ot
( 2)
(OM I!! \I idD
())
l'l;rdll u , (.ptJ~
'1''"1
A11dndo: 1f'nnd1u, no ,.bl, P-''"' rnd\IU c. me10 pt lf.l 'lual c:rcln a cou;::~:rn: ,Jr niJC&
~lh
(S)
(6)
Unu" 17 1. I. c
(7)
(8)
1)
7 do~ 2i0
I~
f!
= qu..,d, ,
o 271 (pat(;O).
ent~,. (prua-
306 ( )21)
( )21) )()7
LIO 70
321 -
miJo
Hi.
e~ afia
mi.n
1'fltl
.mali1
tnivull
Vf'lil
Yoliimu
noln'IIU
nlu
nolt
nlinnll
vclil'fun
nolmut
malittIU
vlili
aoa wulti
noliti
.,l!tit
iut
oluat
m.ilual
Ytlilit
1'C'Iiftt
nolim
-..lu~t
olihm
nolihm
d<.
,.eJftn
oolltn
mallten
Yc.U
ao.ltet
m~llu
'"'
de.
de.
eJc,
't'Uit
........,..
maJba,.
d<.
1.1
L
:'i
L
cl ..
vlet
olimu
:n.let
tlol;lllllt
. . .t lrl\11
ele.
<le
C'k.
o&lu
(J.H. J)
nUc,
I
..:s
Yoluhtia
Eu.ct trt-1 ..crbo. nlo tm p&tticipio panado. infifti.tivo fuh.uo, tcnir.~ netn n.tpi
No imperalivo tt>rncntc nolo JJ<.utivel.
3.' -
VoleDt (= de bom arado) e aolen (= de mau arado) e-lo form~ que M: 1n11m
<4.' - Um vu que 111.Jo eql)ivlt a 1:11a,;a ..-olo, a coi..a prcttnde, !tO ~. quo: nla ~
prdcrc vem a.nlecedida de qu.m (HU~gia. , . qunm): niiTtet mInt L!llum qaam rt~m.
., .olda.dot prtfcr~m $1 prra pu. Cato UtictiUJ .... qnam vidtJ'i t.ono. maltbal
c~tlo
c!t (11ica ptcie.ria ~otr b~ a parer bom.
= =
voloErllnt
ol~o~iram
oiMra
etc..
YQ)U ~ Ii OI
nolli
mal.i
.oole~itli
m1luiti
olaiti
nolliiri1
rno.lutrim
m.Juhi
eoliil
ooloiu
m.aliit
.~.
df.
tic-.
qohd.u
ul11iraa.
aa.l11ra
..lara
de.
cl~.
nQ10i l'im
mlfuirant
J......
aoliu~
m.aliutm
T et.IIIH
aolun-
de.
.._AIUIIkl
de.
nl
7, oola do 282.
Qt.;ESTIO:-.:ARIO
.....l ...
maJiti
C11ft10 .djdTOioo
mil r.~
cnilc:t
floluhtit
aolu(ruet
..n....tt.
2. oo.
s. -
oi'"-
rMMOO
N~ttu : 1.~ - No lo cquiv11lc ll ne olo (= non volo); ...to e.quiv4lc a U~Ate oi e (CIIt
t abrcvia(i.o <k matit).
du'Ct verbac
't'oluitf
voliJ
nolit6t
rRt.!.UiTE
volij
nolito
no quc'fU
= n" queroir
ISFINITIVO
malit
.......
vla.
vlc
nolil
1100 ...i.
<rult
..:
Doli.
SLBJUIITIVO
o6l
-.l
fUT\1110
,.uu-n
I -
2 -
Coojuauc<M CLO indiu1ivo < no aubju~ttiYO preHOlt:t, au~tu.utlo a.s form.u vrrb.U
-.e fouua palavt.u portv~ c faundoa.s 1t11o1it da tra.cfa,io.
c:OCPO
de,
EXERC!CJO 99
"'
X
T raduir portura
:l
!;
~
nhro
'fOh&iri
olu.rlt
,qluuimn
,.:.;,;..,
'f.lot.Titi
ma1u~ro
noluiro
aolufris
Mlurit
aqiDu
rmlu.rimut
OG 1.ttilia
...Jniti
aoluetiat
m.a.luirinl
rnlutria
!lla.huirit
VOCABULARIO
fi,, (.elo n nv, ritri - lornafIC
raodioM, ii - atearia. rrt~-:.er
fio.
o
o
o
o
o
o
o
300( 311)
i.,.&o, . . - aowmar
iao,lo, u - prT..lo. pol.ru.
lritu, .. --indo
..,...., it. li. --. In - me,....!k.r
.........
-~
~ooia.
LI A.O 7 1
porquo
1 -
322 -
2 -
i:>DlCXllVO
(2).
7 -
La vidit
IO
~
~
"...
c
"
::>
~
e
::;
~
c
w
it
titU
t"a.nl
iba
irtnt
f"CJ
irei
i.r~mut
iritito
..... =
iu cnt
ir
ibit
ibimu
ib;t
il>ont
r.
isti
= {ui
lit
rrm.,_.
lati
..
=
M:n a
de,
ierim
iirit
iitt
(GHI
..
itritt
WriD-1
tinluJ i.J
iu~m
tn
tlc.
ierim-a
ieriti.
Mml
twltu ido
it:ribllU
iro
iri
i<iril
;ent
"l
c
= { fm. c
iLh
"'
1!. obo. 4.
;.
ibat
bimw
ibitit
i\ut
iir-..t
e:lmcu
ibae.
.=..
SL'Ojl VTIVO
<.t
imu
i tis
i uni
inu~J
....
lerei
idu
fit'Uk
iJo
( l22) J09
310 ( 32.3)
IMPF:R,\TIVO
; (= >oi), itt
P'IU.St.tTf.:
fVTURO;
lto, C6t
324 -
1:-IFINITIVO
<= iJ)
PRl.St.STt:
1-UTUII.O:
f'A.!I.t!AOO:
P,\RTICIPIO
ire
i.tiinue,
iue
.... ...
tue
CERll~DIO
..
z.
...c~
~
~
SUf' INO
hun, ilu
g
~
qo
4tca:iJ
1;-oit
qa!m.
quitis
qMoat
q,oiba.nt
d.
poder
~UB)UNTIVO
INOICA'I IVO
qllh
q~a;;
( 324) 311
INHNIIIVO
qu
q.t:.t
qsahm
q t:ilil
ctviant
quirem
ctt,
323 - Eo tem muito.s compctos: uns sio lra ll$1hVOi direto. e. portanto,
conjugveis na PAUIVtl; outro.s to intransitivos, e um h, ombio, ombire. intt::l'amente reaular, c ujo ~gnif.cado muito vorvel:
!
..:
:5
quibo
quibi
ttuillit
quibtllur
ir-se embora.
fazc:r visit:t..
"
quiLitit
qu.ib\lat
ir junta-
qaivira.a
quiYhuua
<l<.
<I<.
qu.ivU.t
etc.
"~
~
pe:r:er.
redeo,
1aiHri
~l.
!I
ir para.
qi-l
sair.
voltar.
"g
wfrer.
'
atravessar.
">.:~
<
qoiviho
qgiviri t
d e.
"
:>
Hotu:
t. - F<4Lta
o
lri. i.alioi1ivo pauivo de itc, utra na foma~o do i.bfinitivo ful uro
~bo. l.ati:to.. a.CO#!paah.do do tupino do verbo q11e: .c n ti eopjugaodo: amalwn
tt' ete.
2. -
pa.Jtivo clo1
in', Jelctum
Nota -
Q11co
312
( 324)
( 328) JIJ
QUESTIONARIO
LI}.O 72
-
de:
tO f
cietin~neiat pcsso, ~
2-
) -
anlu
du
6 -
1-
325 - Denomin"m,se dtreclivoJ os v~rbos que cm deficincia na (.Onjug-eio, ou seja, aquele, ao~ quO.i.$ falta algum tempo, modo ou J')C:ISOa. H-o5 em
portugus (I) e tambm eru lalfm. aqui ~itados cem ordem alrabtica:
E ~qiel
EXERCICIO 100
r radu'l:\t
. ..m -
cn latim.
Alu.aad:re -
A,dn arete -
Alu.ackr, dri
e-.ulpir -
Lisi10 7
qatn pAIr -
Apel!t1,
ari't:S., tlt m.
10r fllll -
c:rimi.,oso - tcelestvt, a, um
deitar-te -cubo, M , .i ou e vi. itum, are
dom'lir - dormio, i re
...
..~.
r.n
(Citpi
iafil
detit
iq...
...
Ly..ppw.. i
hLI, \lm ( 220, 2)
PII\CO, tl, ptJI.si, pctllm. tre
ln~m
327 - Aio = digo, afirmo, sustnto. S u.ado ""' <l~Uintes lonnas (as
rotm:u, no lnd.ic-adas em.qualquet doa verboS ddedivos indicam inuistna}:
PRES. DO IND.:
IMPERF. DO
I NO.:
Sua;.:
PARTIC. PRES.:
Notu:
firmou).
Abalada pelo ar!ete, a porta por fim e abriu (pret. per!. passivo).
4 -
Alexandre quis
por Lisipo,
5 -
328- Ave:
Vai (impcraLivo).
IMPEI\,\T, SINC.:
9 -
t. -
ttr
...........
atai-i
oori
odi
3Z6
Age: S U$ado nM formas age e agite (verdodeiro imperativos
de trgo) . significa: Pois bem/ VlJmos.! Eia! Poi!t tuio. Coaturna vir $Cgujdo
VOCABULARIO
Mla.r -
VERBOS DEFECTIVOS
Alirma) oo p<rfcifo ( =
) . - A cxprn.tio ..c.omQ cfiz. Ci<tto... U)mo diz fulaao.. tradn ..~ por ui mr Gc.r:r
e e ir.tu~al1. na orai o: Hl&lori.&, ut til Cic~ro. eti rna,~,tra viltt
A hitfia... tonM'
Jia Cictro (c: no Ji:cl' Jt Ctu:r o), mtt tri\ da. vida.
Pl.UR.:
avte
FUT.:
avilo
314
(~ 329)
mtd$(/UC
a~dpilo
Dai-me
334 -
VOS$&$
= dizer.
[nquam
S existem as (orrnas :
ptes. do ind.
S ignifica comear.
Pr::RF. oo Sua). :
M. Q. PERF. DO SUBJ.:
INFINITIVO PASSADO:
crepi.ue,
PEI'{f, DO (NO.:
M.
Q. PERF. DO (KD.:
FuT.
Notu:
A NT ERIOR:
1... -
eaplufus, o, um e
lnquieba.t -
impc.rfeilrJ
inquies, inquiet -
futuro
inquisti, inquit -
pctfcilo
Notv:
t. -
ie
inquil pre&t'lllc (=
2. - Qu<lJC setopre inq~tU \'tfl\ d~:poi ou. nCI ft'!eio dA c:oi$a (41t\d(l., e nlio a.nte: Cur
titr.<:., ,~,.,quil Deu.\ (c ou : /nqu;J Dtw. cur limcJ}) - Ntffo, i11quit, \!Uun. ~lJc = Di~~e ele :
NeGo que i~l o scj,, verdade.
2.. - A forma~ inul$lc_n.te 1fto fo rnccidtu pe-1(> ..~:rbo incipi~>. ind"pil, inc~pi. in c~pf11.m,
incipuc, verbo nte completo: Qui indpif, pu(c r
Quem comes a. tumiD.
J. -
331 - Defil = {a/lar. S.; usado nas seguinte> formas: de{il, defunl (falta, faltam). de{iel (faltar), de(ial ( fahe) e de{iri (faltar).
I ND. PRES.:
(MPERF'EITO:
menneram ele:,
FuTURO:
P1:u:s. DO Sue;.:
memintriru d.
que eu me lemhte
IMPERF. 00 SUBJ . :
meminiuem etc. -
qu<:
lNFINtTJVO:
meminitse
lcmbtn"Va-mt
= lembrar..
<:u
lemhrur-mc-e
me lembraue
jt
Nolu :
1.' - Tem imptratho : t1 forma futura mas a !l8ni fic~iio ~m portuguis
~rcsen le: memtnl-' ( :::: !cmLr(l..te}. m(lfltnlvfc (= lcmbtai-vo.).
2,-' -
As fo n r1u inc:xi11tnlt.t
3. -
mtmir~Cr~ -
/li.,rvm mcmini -
lembr.:~rmt-ti d1~1o. De Htrodc mcmintro Mtmini,ti dt c.lJulibu~ - fiuslc meno do, ex.iladot.
336 - No vi: Em rigor, <Sle verbo no defectivo. t a forma do pretrito perfeito de noscu, mas q ue se tradul. p~lo presenle: conheo. Os Jc:mai.s
te~lpos deriv~dos do perfeiro. que se conjugam regularmente. traduzem*se de rnaneml, semelhante v!sta com o verbo memini: no'l.lram = c.onhecla: no'Vero =
conhec:rci ; novi.sscm
conhecesse - etc.
tem
Jl6 ( JJ7)
337 - Odi
odiar. t ouno \1erbo nas me1mas condies de mt:mm1:
T m as formas do pa..<>ado, mu. com significao prc..stnte:
FUTURO:
PRES. DO
s UliJ.:
IMPERF. DO SUBJ.:
INFINiriVO:
odiasem ele.
odisse: odiar
Tem oiada p;)tlic:ipio futuro {oJI:u. c. vm) e inriaitivo lut111rn: e.t.nun. c.m,
Noll -
um
~j..Se.
338 rogamos.
No:
Que.lo:
quct10 _
QUESTIO:--.IARIO
1 - Que t io veTba. dd<-t11V0t)
2 - Quait ot \'efllO, df(t"ctiVOt , m IAhm)
I ND. PRESENTE;
IMPERFEITO;
n16 colo~bC'
i1 DOIIA rxprru4u
f;>()'f
no pedodo1
I - Qu41 a d'if.-ren& de l"ltl j)H'$1"' <'nlr.- '"'' u ive e nle: 1 (Nt~ta I do J.W).
5- F'aa um.., fr~~ e01n udo. TtAduu.
6. - Ccepi que lgnific:~) Como ~ f~nju.ta l
1 - Trad!J?I) <'~~~ duu p.JI.avut: htur, ra,.di.
8 - Trd~"te i.aqa;e. Como u coloca na r .. ,Dod-o>
9 - Q.u- diz: de. nNn~iai q~~.al"'lo .11 fcnr. e t'JU.fbln o -pific..dct l
lO - QcOtto ccuno u ttadu.. ) Coru::u UZ\ oui.o , q q~ ut1c: tUf' ,.e ,\,o.
rogo. qu.smuJ _
EX~RCICIO
Eui~Aic
1. -
( 341 ) 317
101
fo\lor.
2,.. u ,aJt tini~ de umll irtlrrfQV,Ilin (Quct,O, 4UiJ 110(: uO = Por lavor. que
4 htQ'?) ou int uc111~do f'm uma frote de pedido: Ttr, quruo. rcbro t:~d me ntiltc:
T11,
VOCABULARlO
339 -
..
Salve:
..,....
aaiYt
IMPERAT. 51NC. :
PLUR.:
F'\JT.:
PEsS. DO Ft;T.:
2.'
340 -
V<!ilt:
Jolc:lt, e -
Outra
nos mt)nll.>$
tc:mpos
em
A~:
s..Ju:
Valt:
2. mat
ltMplt
a.afilo,
cp!Jindtt
brv1o, ;rounro
VOCABUI.A.HJO
altulft -
aida em uames.
""''
EXEHCICIO 102
Te ta.lnre jubeo
qundo -
2
3
4
To nltore juhfo
do
pl~tdt11f, a. llm -
aalvrto
ftt11nuln de
qu.u~.
orit"' .... c~ -
- 218, I
qrrod)
lottino -
liMII. l ,- um
ln,oa -
lino;:ull. ,.
n'"f"-" -
H'"~n. Mt
vaniJ,~u.
ilit
Jl8
( 342)
VERBOS IMPE.SSOAJS
335).
5 -
LIO 73
VERBOS IMPESSOAIS
As~im se ~hamam os \'erbos sem pra tic.:anlc da ao verbal deter
342 -
345 -
deat
dedecet
intiftst
dcciit
'
ncr:.c:rc
d cdt!cit
i.nterflit
dedccrc
libel
liblnt
licUit
)it H!
oporlit
cpottre
!e!tUii l
rcfcrre
licel
oportct
rtftrt a:
COl!\' t
interesse:
ul poHnr
libere
apr3ZCT
mclcorolg~co$ ,
2
3
ldtn.hu. i:
I! <:On$lf\t_5o do~
prcGt<o
impo:lar
,ON!>QO .'!
::::
lulsil
fuJ~Urat
f\J)guravit
grandinavit
luxit
nilL'tit
lulgere
fulguraie
s raodina.re
lucescCre
ningre
pluit e pluvit
tonit
tonare
Vef>peravit
vesperascere
f)
l<'
f1ct1
~m
cill;Mctn.tc
f..llit
c~r;.llpi\rt\e
T CKJ,o, 1.abt m
noitinha.
= >;
dn<"l-
trovejar
anoileter
que -se llpre.\c.nle 110 cprilo c;omo Ct USA: juppifer (Otldt:::: jllpiter lrovejn.
m1t
relampejar
relampejar
~arai ..ar
amanhecer
nevar
chover
plu~re
menino fs lc
,, pr.nme
1nE- pratteril
''""'
11m
unpcnoais:
ITl~
grandinat
lucescit
ning-i t
pluit
tonal
ve.spera.scit
(I)
~ er
me juw;u
fll f! f u J,il
.1CIU,
Nott -
~cr lict
lulget
nP.o convir
344 -
) I?
{ 3~5)
venincia:
YE.RBOS !~!PESSOAIS
O mni!ml
11QJifum lntar.Jf -
(2)
COIJ'IpiIQ
E<le m bo
ci;,
ptef lX'O
e compo>IO d,
i n lerrtl
te c o (1\('l:r!O vcrb..
f:1n
I'C/CI't
O tUbU,nh'IO
fC$
n!.i nO 11bJ~tiv0,
)20 ( )46)
VERBOS
l~lf'ESSOAIS
O,.rtct:
J11111
M J<:
ti~i /icd
t 'c~a
qv.al.
ft tli,~tre}
M~ tdttl 1t 'Nllrr -
nbl,:l\'o do po~atmva
tf,f"
346 -
lrn(klSO:ti$
NcliA fllpo:taio lera o lno ch.tu pan a.s d1H1-' (CCtltun dcswt 'ft-rhoa:
tetln po~nitct
1:11
347
Pa1sividade itnpcuoal: Conhtcernoll j a rono;lmt\o rnn~ivot impu ..
ooa! ( 297. 2?5, n. 2; 301). Acr<>e<ntcmo ogom o <'guin:c
ptluitc
r ""
TEMPO S PR IMITIV OS
lftiW'~i''"
= t~~c~r
= ditrt rc~peitc.t
pconfatt
pOf'nltrt
rit .. t
p(Ttinit
l>>cnil\-r
pij:;Iit
r'~~$:irf'
::::: t 'I M
pudrt
puJ,it
ta~4d
pudoitt
IUdWI
f'C'nt:'l~tt
pu rnu t.it
==
=
t~iu
QlJEST!ONRIO
I - Q\lt -1o vt:l,x., in1pe~~oi ')
2 - F.m Q'-1~ onn urbal 1< t:,.prctel:n 01 ttnpo~u)
l - Q.11ntu eJpiC-Ju uts.tcm dr vcrbot unpf',to.&tt? Qum ::iol fxtrnnlc
.( - Ot i1npruoait (!Ut if\d1cm trn!imcnt(l rJ,\ alm11 tOII'IQ tt: (('!1\ \ 11 ntm I
~ - Ernpug11r.do o vnbo imyc.Hol ptldtt. tuduu '"'Ele Jt "'IV"'~hC'I~J de: (,u) a(";:JigC1K1a".
j:utifiquc: a COIUIJUio ('V. bem llJ. .0&.1 I c } <lo - ).{6)
"'lf'l)f'nd,.r.tc
EXERCIC IO 103
ah.,rrdo
'""'""un!,,;U ..,
ntfMIr:c
f:o to~ 1.' r.~~u cinro ~t,hbll impen<lll' <1.z.1im 1t- con~1wttn: <1 peuon (a\ljcit<l) VIII
fiM n lt.\nhw), 11 toitA (compltm..nto) P'" o genilt ...o:
POR ruGt:ts -
VOCABULARIO
acclpio,
Me
pocnncl cnlpae
mue.
Jupitt~r, Jo,.U. -
"F.!r:
$(
Gfle;undc" c.lil \r
.! '
~Hrl'-in,
~- 1
tOtiA
"Eum /)flfflikl"
Ut:tl intl&i11cl'l!r
t'
tl<)t
Ytrbot
Doll~ef -
e re!Jrxivo.
Em
ltlfiJI
f'(t('l
I 05
honn
l ut - t hotuo1o
-.c - ocaa
tmf'(')'Oa\.
d!
but, laudi, -
==
3.'
2.
Em ''O:t cJ,. ub!tdnt:vfl P"'" J ,.M,nM " e.,i,n, \ftn mt~ito ltet{iit-num~ntc urn i.nri.
nil'vo cnm tn. rup..l"tlfo o!::jt'!O: J,f, po.r:n'kl l!ttc /t:fit., (1\tHTP"tl.tt-."'c J,. fn f,.,., elo) TiAt .t.:rllrni~c ou.nql,l4n lnC' 1-"t,;l~it ("vftt: ft'l.r: ollfrf\o:-aduci <k lu':t' itl"'do). lltr&
to~t;fl'1; 0' P~rtf mr qucxl l'l9n pllf
r tnu abnurrut4) pol nlin ter t~bcdrritlo.
ot !t:i.\, ,,.lt't ~r a!! '~j,;l o.
i,
forte (odY.) -
pu .vn
LATI~I -
=-
o P" .........
.,;,~f(t
( J.17) )2 1
Que Jmporta ~ h?
VI'.RBOS IMPESSOAIS
aCC'tl
lhmn
u.cu vuu. rluAm.rnl~
prolinuJ, um -
r.aro (od11.)
lrbo, , Ui.
tu~J~,
irt: -
c:.osl~r
1tn~ir
onqum Jlltnllis
\11 - par.1, 11 fitn Jc: ( v , fio nhj.)
nlitn . "'11 (vi. de 'llcfW. itiJ) -
O\
Ult~
~(&10 biO}
to.
Tct~urot: T r~u.b~ pela 1crpe fc11o do ' bNth.. o... Qt:~.1n10 ao /11tle do u
pd.a uw-li,u~ 1"001 a p,:-i'ft port~r..t-la
(2) 1/iimc ptotnn ~ ,J,l_ de lcm.;>O 'l-.1ndo; l'prcnde que lutfi)J. ~ fc-cn1~1no
( I)
deixe
f::ftJIIIIIr
LIAO 7)
Hl ( 'J4) )
--~~-----
3
4
5
6
VERBOS IMPESSOAIS
COMPOSIO
Prefixos e sufixos mais frcqrntes - Modificaes
fonticas mais sensveis
T rad!WI' , . 4ti.
VOCABUI..ARIO
tollo, i, ~W-Ii;h, tuWit""'
An~pcnJtNc Jc ur op
tollir~.
alaaJe
campaio -
nul,c-c-1, 1
. . .. ,., -
c-udo, ~.
in:
pab:rr#l -
loC:
lud..ai.
rum. ite.
ac'
I
2
>45)
pecar -
vetl-um.,
pro;u.,
( 262).
n.
ck
prat;can".t:nlr 1no.l~tr.1do1 .
pc..co., are
323
LIJ\0 74
EXERC!CIO I04
apebr -
( 3~)
-~-----------------
Umll pol.tH pode: te: r ~ mc:tmo l<:mpo c-om.t:u,.,f<l e J(rib<tJo : imhdli5. Compo~1.
d!l p;o.rl i(ultl, nr;o)tiVi'l ir~ (lr,,n,.rnrmacb I'IU 11:1 po r n.nunihc;o.): J<riv.:Ja,
O f1n~t d_. l"fiR\iliVIl beltwn fo1 tJQo,.lHJ-u.
Noh -
porql.le onle(((J:d.1
j>Otfl!.le
Composio
349 -
Subslonlivos composto.:
1.
fero)
cuhivador do
= portador de bandeira,
Nota - p,,)aH&i corno rupof,licr: r j1ujuumdurr D.iu e podr:m, li ngor, dit~; .,rrpo5t--':
COI!-It;lucm, .flpenn,, o~:tra mnnci111 de ~utc:vcr rt.s p11blica, it~! jurqndutu. Kol vt'fd:~de-nc,
CNI'Ip0t1''' ,,m.fr.lt e rl,.mnlo 1 1J'I nf'r.tr lln~l ~ot dtdm .. ( \
~ l7)
350 -
Adjelivos compostos:
magnanimus (magnus. o. um
= grand~: animus.
~~pirito)
= dotado
(~ 1\1)
i.-
Muda~a
2' -
Ex -
ex-eo
ex-lr.ho
au ou a, ant~ de: f: au.fro (tirar para for~. aueh:Uilr, retirar) . o ..f:i (perf.
d e ab-Mtm. eM;u fora. Ausente)
Urii Zl'c(l ( mOV('f f>a'O.
fora.
a fa~tar) .
tHe/lo
(~olhet
b}
J~ (Q
2 -
lj
~iio v41u4ntc~
a.c-cedo
i'ln~nec to
nc-quiro
affrro
apJ)OI IO
7 -
Ob -
e-ripio
cf-fro
e-do
il-lqueo
}Ji.it<J
antes de
f ( of-ficio) .
n:c-curro
a~sur~o
al..tcndo
suf~i'cio
!!ll~g(ro
arripio
aggrdior
ai-ligo
3 -
f:
e..mitto
Antes de
( e-noco).
2m-mergo
Ad -
~lro
ab,
(u-pooo),
fit~t~
)$2) 32.)
dcm c. dt" v:
(~
ti, O.OlCS
CO~II'OSIO
m
p
sum.. mveo
r-
:.uppuno
su r.. ripio
!'i
Curn -
fo~ma
por
9 -
a p are<:<. n~ composio.
Ois -
c.urro.
Tran1fonna--se: C'm:
co-<o
coOpCno
co-hibeo
dif -
antes de f:
co-inqulno
c.o--RilOSCO
d.l r -
COUlO
rli/-filro
)26 ( 353)
COMPOSIO
z. -
d - Ji-Jco
1 - di-g<ro
I - di-hibor
m -
o -
r -
di~ipio
v -
Ji-wl/o
a impuro -
i - tli-jgo
di-mitlo
Ji...nul'J1tro
Olre tcom t.lm cOmpoi!o em que pc-Jmant:et o 4 b.e~ft {cuidado O& leih.tr): druundlu, (ntcumdcHG~!!t). O. deau.u compot.toe uaoem a ) _ cooj.~ obJtt. c.onJe. Jdte,
Jlrt, ,r.JJirt. proJirc.. tcdiu. trac!ctc.
J - A ..d..\,._., de: votJ Da~ U '" duu:nana v I>OJnitt (i' Gpo, que uprirne
di-3tingo
red~o.
rpio
fcico -
tm
c.aplo -
c:do -
err.opto
confi<o
epio -
re-ei-do
pa~u,i-pil
c:on .. f~-tus
partl -cep$
re.ti-neo
spCcio -
de-$p-cio
VOCABULARIO
aDi, l - u.philo
uullo. it - o1nlr
ct1trittr (u~l.) - dtpttna, i:mcd.lla
mtnle
dui,;o, ;_., cf.pi, uptu, ire - en'8,JJftlH
4;to, it, ai. <l\1.111, ere - diTer
fnuln (o<l'\1,) - em vio, inuhlnlcntc.
FtuJ(ffl auJio~o inulslmcnt..- ouvit.h
'
ttQII &Oo
JE. traosforma-sc: em
caedo - re-ei-do
longo;
7 - Au tran>forma-S<O em longo ou em
plaudo -
ex-pldo
re-tn-tus
tftlt
lffilllttlll
doudo -
inddo
c.tlutl)n,
~arler.
COIUOMit.
chiUOC
hch,
fi,
c:oi. ciham, ir -
pcuu..cJjr
C4lo.r
pr.lica. <Om
port\\menlO'
1 -
2 -
( 204, 5).
4 -
5 -
llft quem
(nJ") - ffi(OOI
mo, 1110rl m. --. c:osh:m(', u~o. No pl.
DtiU
..IIIU
..
lo(Gium (fnt) -
de slal>:
(I)
O simples fato,
E.XERCfCIO I 05
6-
5 -
~luoto
I)
2) O alu no inttlisentc deve, sempre que no fater uma lraduo der com
um verbo c:omposto, \'trificar o ~gnificado dos f.!emcntot. componentes: o slgn
ficado do com pano ficar muito mais daro e ma i, fcil de encontrar.
2 -
354 -
353 -
( 354) 327
COM1'051A0
VtiiO'J,
(2)
qui e mm putot
UK
. 222).
lC t4.1C1) 1
.od.
o ~e uj, IIC.UJ.(I.tvo.
328 ( 311)
( 317) J29
UJ\0 7S - OERIVA..\0
U..\0 71 - OERIVAAO
7
6
3S6 I -
De
dncia:
pericu/Rosus, cheio de p~rigo, periQ.O!O
g/od-<>sus, cheio de ~lria, ~loriooo
inventor
irwen-trix, in\'tntora.
3 -
dt/en.-st:rU, deft',sora
3 -
4 naOO:
dt{cn-$O,
4 -
defe,n
P~-iiluJ,
De ajd(\10,
mui1o pequeno,
p:lU\ formar
~c1uenino.
diminutivo.s, medilmte a
terminao
lus:
cur..-sus, corrida.
357 -
Verbo dtrivadoo:
Do sU"pino da 3. a conj . para c.riar formas (reqtientati'llos, medianh.~
1 -
a. terminl\o are:
(;n
ellum: ltut,
ata,
elu, cln, cilum: f/os-clilu.s (de {/os ). navi-cla (de novJ). lab<f
na-clum (de lobtrno).
Nota -
iuven-lio, descobrimento
odvtn-hu. chtllod
pouibi...
2 -
Substantivos dorivados:
inv~nlor,
DERIVAO
dt/<nsor. dden"'r
1.1erbo,
lidaJe de oio:
LI O 75
3SS -
Adjetivos deriYOdoo:
mait cf.t
YU.(f Dl6
til=' UplRO.
330
( J58)
UO 75
358 -
PROVEROIOS.
SE!ffi.,"(AS,
A.'IEXIXS
o monge.
Qui bene olet, male olet -
A,e quod agis - faz o C)ue est! fazendo. Dedicar-se coisa de corpo c alma.
Alieno rigas agros, tuiJ &itientibus - Rega us campos alheios, quando os teu!
e.to secos (ablativo absoluto) .
Am.icUJ PJato, nd mA(is am.iea vuita~ - Plato meu amigo: a verdade, porm.
Cwn
graoo
ali -
Cunto te ca.linto -
De
(lUiibUJ d
gosto nem sobre cores (con>Oio do. modernistas e de outros artistas infdizc:s).
outro.
Qood non fecrunl barbiri, Barberini fecrunt - O que no fizeram os brbaros, fi1cram os l3arbcllu (a propsito de Urbano VIU, Mo(feo Barbe11ui
Veritas od.ium parit, ohsequium am.icos til No~ PfI)UO~ "t'~Cr,ki.J\' fi~'lllottn OUU<b \('I)(C'tl._::a:s .\1.a.;.!o Kl'llf"n(:, locu~t:' c ad\t t bioi la.t,.,..
..._..-rUrMD~ no I>tc-~to e ~IHs lt>rlJiolllu
o hhito no r..
Qui aemel fwatur, sempe:r {ur est - Qut.m huto. uma. vez., t.tflliH: ladro.
Quod licet Jovi, noo licet bovi - O que permitido a um, no perm!tido
sabcna.
3S8) 3)1
(~
~nnieotibos usa- Aos que dormem, OS!OS (Aos que chegam tlll'dc o reto) .
Dom tacent, da1naot - Qundo silenciam, falam alto; o silncio fala alto.
Eidtm per ddem - Pasa.r na me.ma motda.
Em.ndo c!iJdtur - errando que se aprende.
Eat modw in rebus - Existe tncdida nas coisas.
GJac!iJtor i.a arena coJUiliwn capit - O gladiador ddibcra oa arena. O tempo
A.\'EXI~
o.migos
UAO 76 - CURIOSIDADES
UAO 76 - aJRIOSIDADES
QUESTIONAR!O
maio -
Coo,uh.ndo o dieionrio e prorur11ndo Jt.nohriiiJc d\') r;uc !lprtndtu ,.,.; nqYi. di~a o
(fUt .a~ obre TODAS at po~~l.wrllt doi scQuio let prov;rbio (V, o ucmplet infra) e, quando
julallr n~:-tutnll. u fuc.io uniJtieA:
I -
Ad
) -
4 - Cum
ch~~rt c111dit.
bo
7 -
9 10 -
Si .,;,,
ii
P'04"'
da 3'
nt rtm.
T raduu, pra c
~-e tcfttc
40
~ontdo
Pa11IUJ -
AI
,.,,. d..I.ogo:
anno a.all.n.arum (Ognotc:tc ~
dcntib\a, p,.,,_.,
lnt*ni. P.aulf' : RIIIIIMC rltnict non h.tlHcnl,
5 - Niz, nox, ntu mihi futrnn t nu: - A neve, a r1oi1e, n noz fott\ m
para mim n morte. N ix. t~iviJ: nox, nocli.s: nux. nucr.s: nex, ncCJ.s,
cs* h11bCo.
LIO 7 6
359 - CURIOSIDADES
I - Ae, a"Ye.. ave. este aves 1 avCJ. es. cnre - dc:sejnr.
2-
roaa -
7 -
Maria, teU$
VC:$tido,~ eslfto
rotc.
part.
pa~s.
Maria, an tu oet -
de fod o,
$,
$;, .sum.
dere, roer.
Qaam maodre
Mala mala malis malis
Prefiro percorrer todo o mar com navio ru:m a comer mas ms com
denle-3 maus.
maio - verbo molo
mo/o - abl. de malw, i, mastro de navio. navio
trl<llo - abl. do odj. molus, o, um
mondo. ls. Ji. mm, c.re - comer
Wllplc~f'lk.
r.om
de omni~. (, adj, c4 2.. cJ.u
Kic.nrio - nom s,nft. (i f: uicn!i. " lcrn. da 1.. suj. de Ym/iJ.
wu/ ,'t - ). pu. na. iad. PH'' AII VO ~fe \Jod<J, J, Jr~. vubo tem perf. n~m 1upinn da ).' .
nn -
bis ( duao
vau a letr~ i) .
li -
avit
bia
Et ra, ra, ra
Et ia n m, ruo, r&n\
Oormic-ntlm., "'""
8 -
i, ma
3-
t1t:c --d"Ut,
$ 6 -
))3
mala- ad jetivo
molis
abl. plur. de mala, de, mandibula, dente
adjetivo
malu
lua
te
( )S'll
9bem.
334 ( ) 511)
UAO 76 -
CCRI0510AO(.S
( Jl ) J)S.
QUESTIONARIO
Coa.talla.lo
di'rio
!.IO 77
n tluua
u amc.o. u:a
tt
1-
N.a ..uri011dadc.. I qql a difc.r~ entre o 1.0 c o 2.1 ~c utrc o 1.1 e o 2.0 trPul
2 -
' -
~ ~''?' pc.~gunta h.o com tda.io ao nl4li.. t'l'l vc:m em pco\lJtimo luaar nw.a
cur.~d:u:le .
6 -
t)
Na "c:u.ri.otidadc'' 7:
7-
lndll'l..l
o)
b)
F.rn portu~us .mmo~ obri~adeh r. dlll'l ''Quttrn c-1uc (o(1.. c "Queria 1ue
Al!!tm t:Omo em nosso iJtoma IUn~o:,utn Vi\1 <.;unt!l flur "Qlu.:ro que fizesse..
/i:cuc" .
Qu~
nu -
00
,
ol S!.ifll
li'llllhrrn
(I
cit1, t$$ll dcpcndnci,l . e~s~ conca~d.incw de tempo ll\1 :~-uborduHH.b. com ulraordin&no rigo1 e prec:so e com dl5cnmtnJc<'~ inrx: ,t .. u1cll ('m !H>rhtgu~.
iuo)
8 - Na 10:
e) puppfqoc:
Que i .s.to}
l} ccf"enfcm: Que i...o)
361 -
o-
a)
conlempraneamcn!e:
SEI
que a".""' I)C:ttl'u.Dta 4uer que o aluoo di,l que pala ...ra 6 a pcrauntada, dec.la.raodo, .,e
,111~,,.,.,.\11):
que
DIZES
que
DISSF.S TE
tr) O U10:
b) o nt:~min;,tivo c o ~cnitivo:
e)
b)
" dcdm..io:
. Se
pala\"f& Jkr_tu.ala~
(()f
i) ck que dwe.
-
s,i
c)
8/llcriormen!c:
......
SEI
prt!Sel':~
nlK
fiJ.~W.dO
a. ao de
e;,t~
ji
"
rc~lhw
po.tuiormenlc:
SEI
p:rc:xak
que
DIRIAS
(o Qtlc cldt, o """ uc.iJ
,_. diu,)
Sti '&'tU, CJ.U ( c!oe c!Un No foi ,,.;,~;um , O. l'uf (Juci, ... lpotclkA~noellt< {Jo.~W),
allld. ni lU p:ahtalh uu. a-io.
~I) Suponho .que o aluno. a t$11 ah\lrll doJ ettudo .dr l111lun, t$ltj 11 bem adJaolado
lamlXm . f:m. portua\lu, n ~ttudo do _P.E.RIOOO C.lt;\M/\ I ICAL c. pois. c:onht~a o que
un., aul:.o1d!nn.d~ _e cpum to$. 1ues c'pc:en. Cnw rluo nAo tenha conhcc:imcn!Q, f$lude, <Jub-niQ
lllt~u. na Cramu(IC(J Mdd;ca da Lingua Porlugv~Ht, tod-. o ct~p. XXXVlll ( 516 . ) c,
rml:\clpalloctlc, o up. LX (do 887 em duntC').
ll~
( :362)
CONSI'.ClJTIO TEMPORUM
CO:-.ISEClJfiO TE:I.1PORU~l
( 364)
quadros:
N~io
1: U .tO
s.
O SUBJUNTIVO d
o da priadp.l
utiur no:
.,.j pua
pruc-nte
J>(tft:l iO
t';ac\'(J.
contempo1inc-a
l'llerielr
q"IJ.id DIXERIS
SABEREI (Sei. .)
for:
St a io
fvtur~
z..
tul.ordin.~od
o:
'A---+
po11tricu
CU O
utiv~r QOl
u i pua
impc:rfcil6
o q~~e dWu -
ma~t~quc pcrfeito
'
o que tinhu dito - quid OIXISSES
l'ft..q ~rf
(iod. e tubj.)
SOUBERA (SciYiu.a)
r.._,
COAktllpot~a
quid DICERES
fuhlto perfeito
o qu~
for:
);~
impttfciro
S A 8 I A (S.h)
lr~j:ttum ~~
Se a aio
Ol
f.ftltfOf
POSTULARE ui
C.:,.,
n rrd'tum di~t~iUot
ditpcnu: o nrt>ilo.
r~'
VI
r .....,
ucr<:itum J,,.ittirtt
Cb.,
J3
potltrior
enviaro\m ,
<kJ'iam)
364 -
363 que
Sel o
que dizes.
= 0&
comandant~
mandam r;ue os
(2) Prrfeilo I6Jico, tambm chamado pcr((ilo pHI-enrr, qucle c:uj lo. (.Onduda ao
r;a:o11d o, perdura no prctcnlc : "S01.1lx .(= u:l: aouboe. c eonlinuo ubea.do) o que fi1e~~~
oo c.ol;io", Outtoc uemplot: cprcnJi, conllcd, pcrab:, OCOIIUmcimc.
V4'1bo
R~eordc o
2&S (L..
Y}), m..a.t
do .c
ui
o que dirio.s e ui
d tubo,diru.d no t\lbjul'lbvo.
IMII /)QWl,
(6) Tnludo-w d'-' ialt11bVQ p~twdo. o \erbo ,..., para o impnf"eo ou mat-(\Ue-pcrfrto
<tim rq;r.a Ct'rl Ari,t1c!ct llt';at K c;.ncq~A.ttl COM~USISSE qood Ct~m honHlAk
~lltnord
AritidN ne& tf'-r pn.lit>do qu.tiQIJc:r co1u que ~tt"cnc: em c:onflito com a
!,oc.e~doldt,
c.k Koulo
f't'l'l
lu~at do prrfcilo;
np;necc frtqentemel\ht
LI,\0 17 tr"
ll~'. Hll J
CO'(SE<UTIO
Tnll'RU~t
fet).
4)
CONSECUTIO
1T.Ml'ORU~1
lbS) H?
ftndinm
PORT\iCU~
lATIM
die (= neue d ia)
prdie ( = no dia anterior)
poslridic ( = no dia seguinte)
hoie
to
ontem
amanh
Nulu: 1. - E.u11u nour\fll dit('m ttfpel\o ac lempoa \'t'tbAit dr ail.u que tn\ telaio
pltt-11 e llfl('d.ia.to com o 1tmf'O cm (1\1(' i t!cr:ta & cnrln.; IIitl Q\lt nio t(m ~$& rcla ~ io
KiUCm llt rtgrM n-Ot1111il: Tt.htr IIC'trprt c1n ~;ra:~.d~ c.on1a
Te IIIU'd:I cmper (u.io ( <fi }.
2. - Nuac (= agora) ni.o ICI ,,.:.~d ~m lll:lC (= alio): Nnc ua.. m m.e.4o nr.an =.
F.~tov Ofot'c no meio do 11\&~
Abc (= .ainda. at ac,or) tamb-m n.io 6< mu<:lt f'rn ad id ttP (= c-1\io. nc-uc
lcaapo): Ua.am adlsoc t~ rJittol ac:u,.UD = AU o-iotc uctbi W u~n. ursa de li.
sente c1uando a subordinndn INia o verbo no impcrf(ito 'e e-13 foss-e indcpend(nte:
No de \tio C~l d(' rendr.r Cornlio? pcrgtmto.
EXERCICIO I06
1t"mpo
VOCABUL.&.RIO
niu.r -
eltuiz
Estilo
(f('
Avint
f'ltonct~ }j ..
.. uJ
qu~
tpistolar
QIIC'
''>:io
"No
Pino -
Pyrrhw. i
A" oonna.s -
4
S
6 7-
.so estas:
Qu.a.odo
que l (11,
que lcSie.
eu o que t$lavas lendo.
o que lers (tinhas lido) !Zl .
&i o que hs de ler.
Sabia o que lu.vi., dt ler.
Scrates perauntava o que era o bem ou o mal (3l.
Os cnsules romanos. avisaram a P irro (lue se preca,es.se: contra o
Sei o
Sei o
Sabia
Sabia
11.6.1 IU&JD OJ
8 -
veneno.
lMf'r.l\l"trtO OU PI'RH'.M'O
PRLsEI'ITf
Nada ft nho
cc..,
MA.I$-QUI> J~OlftiTO
PUFJ:rTO
....
jcntbu comito.
S r cedi
urta
IUil ,
(~)
-~~
Dol ex~mplo1 Ja liAt> wbc i o aluno que c!lc: "o q'"t" n lractwt por qlitl. Ack
llllit, iuo j fo-i vlo 00 21'), n. 2, t DO C:lt\ldO c-lnt ..UIICIIO!lAli Vfti I,Ju:lai' ltrcmot do
(1)
Ut\IOto confi~io.
""" ...r
HO (~ l~l
Quid proximi. quid s.uperiorc noc:le tt:tris. uhi fuCJis. quos c:onvotowfns. quid com.ilii cep(ri.s, qutm noS:uum ~corare arbitri.ns) <n.
C.:r.
lthlfl, itt -
(;'l"ttl
erilrlt -
qua
pedlf
auu,
Oltlf, f.riJ, ._.._. ti (o/!/_ Je csc)
-
t~nlta.-,
In, pont.a;r
(ll.
(31,
les locuplcta bant ut eis tsset mens snnu io cor pore $ano
(6}.
l~omkn o Jubj -
(~) Sui:
Rt-rorde
Ot.
Q~.:;1r.to
(L 4).
~H'C"
(lf..la
o tJn1::alar r
c.,,,D,.
m4'nlu: Tratku ~
,,.tl.llar -
J::t~t
E.
~"'
'"'
1,,.., "
<~m
dtiTo d pom
U:S<~:u tJt m.ihi, qJ.e ao s>C da le:lr~ rri utc poru. m.im, mu::
11) Pttfuc o lalm ~bio p11n indi.:ar po!tl' m-''"nnl; ha~tlt libro~:
~) ptrfC'tC" C'.~h in+ +J~Jufi~t. qumJ.., r lr.-.1.1 d... P-Iul.ooll"t. Yltlud~, /n rccJtJf( wmm.;
Yrl de ho.io (= lf'nho)
pruJcn:;a
tra(;
I
I
(4) A subordannd,l do lahm lT~7 o .... tto tuhj pot(JUf! 41 C"I>MJt(ulio lem~rum o a:igt".
n. tt~td,:~o. p011:\nlu, o modo \.,,j ~r-ptndt>..l d.u nom,.u Jorhii1U~a~>. qwd 016 exig:t":o
o uxJ,r , 1'\rf
h cU o
78
DISCURSO INDIRF.TO
'"' t"~u:d~de
nn:hitido, fnit -
Ct."ft mucaloru oJ st
L IO
V. o;:<~
c,.to, u.e -
VOCA13UURIO
AlhbrJtJ. um pl. - o' o:~lnbrosa
orb:tror, lllti j.,l,er
upio, i~ tcp!, upt ut11, iirc
tu:nu
eonviSc~. tu(!
(;cnvoc;n
dhtip lin~~o, u ttuiMmcl':IO
( J66) 341
EXERCfCIO 107
lli~CL'f!~(') IMIRETO
n-
l'rtui,,. nt~<fe: .M. de kmpn quAndo (/\ tfgla tbr< o .:r hnal. a qtoal niu :4" p!.e obriR;l
roriall'tt'r!c, j l u:.J.c.andc. ~blti.-..,; nndr prtttimd d wt:'i1t: toa ocu!c: p~~:.a.dll. c u
p-W~h..,., ra Ou41c: de oalr::n c: na d'" anl~r.:tm).
Qutr.or f'l'l>tlf:"n ~ 182. D. 3.
V'i /uiri1: ,.,., i a QJ-IIUtlo (nl~l}.
f'''"'Cio<c\Oiru; quo.s, nlcorroc.:.ti\'0 (::::: quait, que ~!1ou}.
Qvoi' CMilil: q~;.e ckllhcra.io (ao ~ d., lt'1tA: cr:~ df' dr~1ht-:io - 213. rt. b).
(8) Ovlr vn o ~oubo princ::p"l tio !em de ~odo o perodo: Co:tllr . noa poti1a.!
tc:pc:rur. , (t'ln n non porqoc o per100o n.etauvo).
q,.,,..,
~ li~.
2.
r,ui
IIQ'IIiUIII,
dl
342
(~
361)
368 -
sempre pospotto):
vi
(~
J6tl) 34}
A) Pu ubordinadu d'
lATlM
M Aiftll, inqvil Ccero. ctl
OISCl'R~ I~DIH.tO
------------------
conscienti~.
J>Otnuc~.:ts
vi, conscicntUr:.
PORnJCLts
IAliM
t\ola - Qunndo principal der <!l fn lender- ordem, a~u:jt>, c;on ~cllo. a obliqutl leva o
verbo ptua o tuhjunhvo, t~m ut. 'empu: J~ Mordo c:om a c-olut tuJo trtmp6rum:
ftt'.ll.tr"J J1r.e .Q.(I) tolddel qu~ lrAlA-U('n\ de tUA :AIVII.iQ (= diue I IU~ Of tolr.JaCJot
DU.:uno INDIRETO:
li\ 11~1
oYi~ at:talin
POOTI:Cllt.S
houH-t
uncla OUlJ-a
n.crn. c aio):
EM RESUMO:
367 -
C.:-~r mkllltt ~c-rlalut ut nc eft, tjU arcidiut"nl, s:ra\'1-t(r rC!rrcnt 'fltYC hi5o ad..,.,
tcrrercntur
Ctur uortou Ol ,o]d.aJ,J!'. n q11t n6o lcvas:~c.t.i a mal o que tiniu~ acor.lec.tdo
ntm ' c alcmoli.tllntm,
O i'idvrbo ter& nt~ n qunndo a nt:1ttgO e ref~m n4o a uuu p11lnvrn m<~s td~i.o
,xprcua peiQ "'erbo ptincip.,l di'! or~~iio. (t i.C te 'upc J<guid~t de uu,., dvcnl\li ..~o. Plo
m.cn<1' lt.JLcl)letldid,.
Hae focirf>-n, ut non ralhi wl l~bi wll.f.-c~rcm
Nio
r..
rtl.u ("Ofl-bS
pan sWfa;;er
~~~~m.uab,
l -
Pt:Of ui h.a: 110n tf'piu (.a~J .app1obt-l) Cli'nam non hac:c llbt ~ed miln ae':ndiu~nl
aJIHtnl)
-t~firmar
t.ondlll\!1)
avi&<!t
nego= OCl~OI
nunlio ;::. 11tnuu:iM
gritar
~cc:l.:~rM
dedu.r<> =
dic:o == c.I(C"t
doeco : cc~in.u
nltco = prodanu.r
prormuo
rc:1pondco
xtiho
(ll('fC'I(t
prumctu
rupond
li. mu
Vcrba noticnd.i :
fttcipuJ
= ~dvertir
pcn.:eLer
tO't:ito - pca~o r, (.(l!l.)lckrar
cu~tftuUO
<Cioheer
11Ud10
t~peno
= tC"cCY.1h.ece.c
= uc.r
= JOI,ar
uUiimo =ma~;ia.~.r
'*'"uo = r.-no r
utclo>
dt.tco
:11'
w.ldl~o
::::: cmer;c.l('r
\'Crbo$
nptO\'.lt
onlma~v(l l (l
O omandante r<:$j)Oodeu ter casli~~do os soldados por no tcrtm o~cDux re-spondit milidb\JS p4rnam dc:Jissc r1uomam impe~io
: csq-ut::Ct:r'e
= in1.aaeu
= Julc~r. imaamo~~r
qpTnor
pulo
reco:dor :: tcmbrrtc:
U:IO !::
scnbo
.abe_t
ulcn~er
llm
dia 16
Apud Hypinim fluvium A1iwlotel~s ait be!-tilas quesdam nasca q.<ur
unum dicm vivant.
u.tmini . : a,,udl\f'le
ne1.:i0 :::: ijlllOIUt
o~li\'lltor
mim.
B) Quando n oblqua tiver outra subordinada, o ved>o dest subordinada vai para o subjuntivo e obedece con.s~cutio tc:rnpwm:
Ariovisto di-&~e tJue ele no faria gue~ra ao.s ~duos. se tles pagassem tributo a.nualmeale = Ario,.-istus. di,.u se IEduis be.llum non illaturum $ :t1..
f!
Liscus
Li= di1 que algun h que privadameole podem mais do que os p1-
.L
Lisc:us tlicit
CJ$t
DISCUilSO INOIHETO
Holas: 1.' H U.IIUI"t laa.t.as mud,.ru obris.atriu. qwc- koraurMnlc ac: ju.SJicatft,
cpando tttiUormamot uma eraio0 ''rt... ~m ''obhqu.":
RECTA
qw . Mqucfe Ji4,
i li Jir (u Jic)
A fumou que: . no dz ..ff_:Jnlc .
''Farn iu o omcnh
cro
it~ Olforo''
Afirmou
11unr.
Vtfbo. coJOO
I'JUC', C"nf5o.
I u'" (tunc)
aJf,uc
lJlC:
lc:kWH ., tamonit'.ai
3G9 - No:s clssicos. aJ excees dou regras que vimos ne5ltt lio
numerosissimas, mAS todas ela$, uma a umB, tm justificae.s lg)e:a.s,
at no tm estritamente gr.amatlcais.
O fnto que o "uunto ;m""'''"''
c, no eaiUdo de autores. teremos o;u.io de vcrificnr a verdade disso
ttmp4.
od 1'J ltimpus
2.' - F'. tvidenlc: que" ~ pronon~ e ,..djetivo dA (lfAc;'~O obllq\11'1 r1ue e rtf<ercm ao
390).
Ariovitto rupondcu que rlc tinha p~~.~~adn o Rwo nio pctt JUIJ p1rria vonlft.de. mtt
c pedidos ciOf ga\lltao = Ario..;11\l ~pondt J(J~ ltantiue Rhf'num non JU4 tpotl!~
tcd tOitllua d rc-n,irum t~ C.allit (.u.u, c nio rum; .ma. : nlo r}tn).
ao1.
Jie
/)OJICt
Ahrmw: .. F ard
(NrtaATl\'0 !M.I.r:ro -
Altunou
( 369)
OBl.IQU1\
EXERCICIO 108
N>jlfit
Pusar para o
I taL
uti.l~t
indireto
C)
VOCABULAR IO
lllc clamitabat
...
,..,e,,
c. . ilo, i1,
,,.cc:ait pcrd~ r
h<Ttf\MOCATIVA l l'IOJRF,TA,
i/~
lo!IO
prum:
l~"TTUOCo\TfVA OfiU.TA J~l/'t'fOYiiitr'
'"Quid
&.uadcm
allocueu.
etJ quid
ESl'ILO INOIRE.T O :
Mlruk de,-peurent.
dr
VC'-lU
sah.Je
2-
se me ofereceres
paga).
ESTILO INDIRETO:
EXERCIC!O 109
Ho1a -
s~o~jilo acuh\'01
Tnb\ln1 ti"'1ilum rfixerunt~ quiJ t.~c lr\iut vt luq Jim q\IM auc.lotc hott de tuttunit
rtiJut Cl\prt' c.onill!.un) :: OJ tribunos dt~t told11doe (toronlit) pcJau.n1atAm o C:U'l h.t1i.&
mllit et1ouv.ulo ou mai \ergoni!O!.o do que lom.n.r \ltM r<iuc;Ao .obJe oasas imporhan1i..ima,
pOr tugcuao do inimico.
VOCABULARIO
cr1mna,
I
(I) V. Ct. M<l&dieo, 642.
" \ida?
~f<eer.
puh -
OmniR perienmt.
''Quid t.tndC'rn \"dt'mini aul cut de vt-tlrll lu c~ doprtol', )" :: Que lemcit, aftnAI,
clt'-llr milltu
cuicbr. te&
j)(fcktU'
iu -
Outro exemplo:
ou por
li. h
ro)
lli -
111 -
d,.uulrt,
v. urmo
tirar
ft;.
Nota 1 :
'l'loclo
Dlsct;R50 11\DIIlf.lO
1.' -
H.i: umaa
lo\bi.M
RECTA
OBI.IQUA
c r os
Afirmou: "F.~~rei isso agMtr"
nunc
Afirmou~
4inJo (at ~tora) ..
aJbuc
r.rc:i
Jic:
IMPLAATr\'0 INOtJttTO -
369 -
390).
VOCABULARIO
lllc dmit.bnt
quid facrcl.
EXERCICIO 108
I
I
Outro exemplo:
INTtkAOCA'tlVA n m [.'I'A
...
tiU\(TA
J, ..#),,.,;,.,.;,)..
fll\ll
CUt
ck
VUlUI
t.aii.IC'
ptrii -
per f, de pct<o
2-
I :O.'Tt"RM<)ATt'V4
p4!1CCCf,
prr~rr~
c.uid.ar. Ir~
Cc.:1AT milite~
nuntinut..
. ~bord.in"fl"
AuoDto rnpond~: que orfr tiaha pt.~udo o Rrao nio por .td prprU voatMk, mar
aot. rop c pcdrdOt dot ga\lltw = AnO\ihrt rc,pondtt ~r.u lunsin e Rh.tnvm. non JU<t tponlr
td tot;atum el rtc:uilum n C"lli (uu, e nAo ~u-m; """ ~ n~o t./ua).
( S69) 34S
2.' - t tvidl'nlr qu~ Ot pronom.e. ~ Adjf'ti.VCI& J" QtAa .,hli(lu" que te referem ao
,,,jdto dt. v~rbot di.ur. rupi)"Jtr ele, devem kr ref1ulvo.;
I~OIRETO
ClUOf dix1't
~mnia .
__
EXERCICIO 109
jeito a.tt~.UiiYO :
Triboni Hlilatum dixcrul'll: quiJ t.JJC lllvua aul h~rpitu quem AUCI<Irc. hc141 de utm,ni
ubt11 up:tc: contfli:.un1
Os tribuno. dot ~1d~dot (coronit) pc:rgunlatAM o f!'l!';' havi
cn rdovv....do ou "'" verconhoeo d.J, 1'JIIC IOmi:IJ UIIU rnolui!) I>Obt~ coa. &Mpotta.ali&JIIUI
por nlte>t~o do umn1:.o.
VOCABULAR!O
(4)
V.
c,. Mcldl<.
a:t~~a
T.)
da.ulrc,
u icr- V. t xmu
642.
H6 (* J7o)
= ''"'
J -
ES'l'lLO DIRETO:
( VT M>N
t
I
qu< u<i)
+ SU8j. -
Cw
( J 71) J47
Notaa: 1.' J que o l~ntido d:t tuborJinad.~~ de Jc~cjo de que ~o~m11 coiut
acontea. ou niio. o \'<;rl,o tla prineipaJ gerolmcnte Je~ejar. exortar, ptuuodlr, acomclh01.
(uiJc:Jr. procurar, pedir etc.
Quando la it. \'etbOJ. tm duu. ubordlrusdu ncg.uivu. a 1. R <:tlltr6i Co:tl ll~,
com ne\le ou neu (V. 368, /\, noln): Sundeo 1ibi nc: rid<:n ne\\le l udat = Aco11lt:lho!e
2! a
2.
3.' - Pode a.conteceT q11e 11m mc:~mo vdbo traga o. rubordiMda com ut c .subjun1i11o
r..um eJttmplo, c. venha Mutro exemplo com wjeiro ncuJevo c in/i,nili~o; , i s~o .'~on~cc.'~ fiOTque:
cC.."l\ ui (ou ne-) t. ,~,~l_>onlin~dll indica dc!c)O, con\ ui~ilo l\t\UllbV9 c anfnu bvu t.nd1<:a mtr41
ESTILO DIRETO:
dedAnu;ii.o :
L I O 79
UT (que) -
+ SUBJUNTTVO
ut
Fit ut
Ct>ntintit ut
Scqoi tor ut
Mo co)t
gt
U.~t Nt ut
Altr~t rc1 t-Jt ut
=
=
=
=
=
= ;)
C.st ul
==
\'iro vir
371 -
paler
ut
UT (para que) -
ven i al
Ti meo
N;;o lt:.nho
+ SUBJUNTIVO
pater
ne
v en iat
J eve
$<(
(2)
obedecido.
Nute brm : pr.Jtm, a$ \'d.e~ ,.e d rdc- o uL Sim t>ita.m (Deixatne vivu) -
TimCo
(3)
lmp'tro constti~ tambtm com o infinitivo, mnJ $C ~ Jubordinada for negativa oiio
imprMt uJ norl 1u:m impcrotc m . ; cmpre&ate o wrbo veto. Oe i~~ou1.l mwe.ira.
c;~r t~t.~
Suponhamos a orao ne pater venial =. que meu pai n~o venha; esse
o meu dc.sejo ( ox(tl. no venha) . Se cu d issl:r agora limeo. estarei aflr..
mando: .no tc:nho ccrleza, estou i.uscguto de que realmente no venha. ou
~eju, estou com receio de que venha:
( I)
c delicada :
2 -
&e
H~
(~
l7Z) UAO
El.t
i~ ([,, IW) -
,.,rt,. ti:::'f:n.li
{ ., =
(ou .:1
vtni;_,l venial
Ti!Tl(n
Tuni=fl
rrcrio
q11e
Co~:~venNcl
nio \'cnh
v~nl
ot
p41a
ut \i\am
a. conun~es
Ad
pateil'l pdcnd<Jm
4.' -
P(lde oind11
que in~
s. YO$
= Tomlll
dc:s
<'I
(')t
luJ,nJj Jetcati
T a:'nl.tm u putitip:o fu:IIUO ali o trAdt Of,.'\es. ,,~ ..,~ Pr-rt.~Ul l''cllt.o r!iic,
i~;~tc;ro tc-nltlllnU ~ Per5<u 't'OJICN reln. pAUl tenl;u di: f)Q\'0 Jl lC)Jit: Ju ~~~.::.:..
(IJftJf'(,
0$
m<~n
loltl~fll!'.
rdinquirt. pcrmitlirt ,
(1(:
f('f.) l
bl r.on dicom attpuftu pore n:;o Ja.tr. por<t c4(-ar (= tzl omirtom, ui pra-lniom):
~Juit.t ~""'' o ~:t i c:c:t;w!o por 9"1 nra a t'i'~t>~.,\o dt-mor.tltativa. cotNJ e!io,
;.lciru (=por tJt vtti?O), ca mc:nt~. t'O no :to (.= tl!!m are intuito);
2. -
~ C}()~.
n9f';
dc.a.
lllUIDA
(OIW-t..
A inO<riCaa
QuAncJ., h11 duu fj,.* i' l!lr,atiwu, ~l'llPff"tt4l( na ,,.1\unJJ~ Mf'Vr (n-:1 n~u):
p ,,.,idium in \'ettibulo tdiciJm c)t ne qu1to :..due C\lfl~m neve lndc earC.h p<~ui!t
f ol
cldxoda \! Pu\. gunrnilio no uttbulo. p ara que mngv~m 1mdenr enlm r Ml 1~11n.tlo 1\1"11) d11-i :.t~oir
9. -
fJUI'
do
mni hundenlu.
t!ica m, pbl'n llh!iHu que )C podttia tloJ.CH m11:>: Veh cm~' :lltr errruti, ne J ic<rm hn
ptcr
Erroutt f!rllltdrmcnl ~ (gu_v('_mcntc). p.,rn. aia diur vt-r~'nhoAmt"n lf',
= "'
6.'
l'l r.:
111 a
P"''"
o I.UDpo d, A~r.wto (C<:f'fO, poit, ~~~~ i:\chlioo), c:ta 'ttc.,_ ele N pock ap.ue<cr
Qw:tu:l phnzrm k r~l"u d me .-di:n urih.u, f rrom:& ne Qt.~id 11;rw.>f~
Qoc1ia
~ rar dtfe'W-en~t .oi rr ., 11\J.iN otocro de: <.oiu- ponh-c:l. p.u-a que t.u alft ll:f'.Ote ~!p
'"-'In r
. quo
6.' -
1' - Ali
pronome rt.~ti'fo:
conctdirc
rnr:
1ufldn.
11 Otii~O
1. -
(ftyflllfotiUII
brl!.rm
~051 1\r.
(6)
Moeu:
Co ( 372) J49
ckfu4kt 1-brrd.a.d~
Edo
aJ lutlnulurn
Ut o ne siio aind>
+ S\}BJ
nJo)
~onju!!.o
A muma c<u~r.tm{ili> do~ ~rba Ji~rnrli 1C di c:o-m IO("UC't rm ~Ut c-nl uuu .s.tA~:nn
l r\'Ol C'UntQ limor, hlcfU , pcne(..um, pOlltn: rtritMum UI t1c rf!r. rr trcr/. il ()~rt1ol
l l.i n
periao dr. ,.le se C"Oilf\.mUr C'(lnJ pat~vta:\.
ORAES FINAIS -
=' "'
A.nnib~ l cllisti~Mlfnl
3. -
372 -
n nl1.1
dt ul:
Q~ndo
2. -
=que.
qut nio
rruio
"'
no~t)
Nol,;
f
l"T
10.
10. - Moa quo {nAo p.ata que) aparc.ec lrl'qurnlrmenlc ~c~citutdo por aGII qood (n:.o
porqgc} po~ c.atc-rro~r MAit KIUJdo c.u1al elo qcc- fntal: Ad te htti'r.n dcd,, non quoJ habitem
~te qcod tr-.bCtcM. xd ut loqc1cr ktvm ab.cns = EKlt' 1c caf\u, nio porque
tlYu.k muikl que- uc:n:\ct, In&\ pau falar cosol~o. auwnt.t-.
4
f't:
r.ruiJa JicoJ'I1
30 ( J12J
qu<
(l!T !>OS =
qu<
nJ)
+ SUO).- Cbot
UAO
VOCABULARIO
.a.....,,
eal4 -
a.u.u.te:
Periclum
2
3
ui
rapi"' (oJ.)
- muito
olloro, J-, i. ta. L - cobrir
pcriciilam tll - h;, o P"ngo de ( 371.
2 3)
plbelidiu.n:t, jj - 8,'\IArni.;a~. fo~/1 RtmlldJ
proruu. (or/\,) - de 1odo, tot:tlmcnle:
"Hlillquo, ia, iqui, ichtm, inqairt - deiallf
nlim - 321
utibo:ku:a, i - tfttrada
ignorem ( 372, n. 7) m.
Afric:ani JIInocentia, ut alia non dicam, m.:axim5. laudc digna e:st
( 372. n. 8) C3l,
Prll!.sidlum ia \'tstibulo relictum es.t ne qui1 adirc c:.uriam ne,e inde
egredi poml ( 372, n. 9).
J\d le. littr:.u dedi non quod hob6rem magnoprc quod scribC:rcm
J<>d ut loquercr tecum ab:scn ( 372, n. 10).
(Es 111)
\.l' -
qu<
(UT !'O~
= n4o)
+ SUB). -
EXERCfCIO 11 O
7~
aJgumas couqu;sla~ c, de vohn em 59. Col feito cnsul. Com Pompeu c: Or~uo
formou um triun\lr~to Jc: poderes ab$0lutos. F c:z~se governador da Glia por
cinco ane. aps os quais c:onseguiu prorrogarK no governo por mais c.inw
aoos: ncucs dez an05 wnquittou toda a C&lia e chegou at a lng1attrra. Suas
vitrias pro,ocaram tais cimes em Pompeu QU(: es:te o de)XS do ~o-.crno:
Csar volta para guerrelo t obriga--o a fu~ir p~ r~t o Egllo. ondo este rnon e
dias antes d:~. chegada de Cc!sur. Vai em vil\stm de COI\quiatl\ no Oriente
Mdio (Af e.1creveu sua$ pnlavuu cld.nts: "' Vcni. vidi, vici''), vo!ta
frica, dai i Espanha. c rc:torna triunfante n Roma. onde $ dc(lt'lfou <htador
por dez anos, poder que exerceu com serenidade. gtnerosidade e muito ati-.idadc
tant material quanlo :ut:stK.a. V1ima. de uma O>n!:pirao, foi morto no
prprio Senltdo, estando tntrt os auassino$ Bruto, a quem havia cumulado de
beneficios.
Sempre QranJe orJdor, Csar foi lambm gnmde historiador; !;CUS " Co~
menhrioJ aobre tt guerra f!:\ulcsa" consthuem modelo de gnero histrico c. ele
ptrfe(.o e:ramatkaL O nome "Csar" tornou-se depois titulo de todo-5 os
onze imperadorc:$ romanOJ que o sucederam.
CAIO
JLIO
CtsAR
Aatorea
velto dO$ textO$, ora juatifiea.ndo a ordem diret:t., ora recordando as li~ ora
consuhando o dicionrio - tudo $Cillpre com muita calma. ateno e mtodo,
esforando..st ao mximo para compreender o porqu de tudo. linha por linha,
palavra por palavra, p::~ro. depois fazer com a.t prprial fot{as () resmtc do
captulo oprc~cntado, Kgundo loso a-diaute csdareccrei.
De inicio veremos Csar, para clcpoi.s vermos Ckcro e Fedro. Pass-aremos a estudar o que existe de fundamental em mtrica, po.rl c.onlinuarmos
com Virglio, Hor&cio c: 0\idio.
Vubi1: Abl. de 11\ri.O = ~om pal..,vr de palavru.
(2) De tcbt.u quom plurimi1: V. 166, h (Sobre eoi1:.s o mai.t paurvc1 flUtne!qs,u, sobre
o maior nmero de coisas pow.lvd). - O Je h:nJvx-e por Ji.>btc, pcHq:ut o complemento ck
argumento: De omie'tio == Sbre o amitadc.- l'v'c qu;J: 218, n. c.- Qvarto o,o ubjunhvo
-rd.im, ve1.a a Mla do 279.
(J) ll{rictJni: d1. subtllltstivado = do Afr~41tiO. - L:uJe DO eWti-.o, polqut
adjcbvo Jitnt, o~ um ni1:c o c.ompkmc:o"> a.oauul ntut" euo.
J - CaBia est omnis divisa in parte:s tres. quarum unam I incOiunt Belg:,
aliam Aquiuwi, lertiam. qui iptorum lingu 1 Ceh~. nc-str 3 Calli appe1lantur.
Hi omnc1 Jingu 4 lntititutis. legibu$ inter se diHCrunt. Gallos nb ~ Aquitaflis
Callr.a ornnit
('11 c.hvU i-o ttM put~.
A C&lia loda
ut dlvid;da c:m. lrb potrtu,
qii.NI'I:
du qui.
o. b<Jcat h.a.bita.m
u~na.
os ~ijtanot,
krccir aquc:l~s que
OU111
lertinm (1111
o11
Jmgva i1uonun
ppellonlvr Celtae.
t~o ch-t~mad<>t
nos11a Ca.lli.
Hi omnn
diUirunt nk.t w.
c:eha.
na n<U. ga.ulue~.
d ..
difc,em cnll'c 11
" linau.a. a.a inslitj6et, nat
rodo<
1c.it.
(f)
1 - Q,m JUn('-o pro~omin1l, tiiiUJ 11, ttr.-1 t htdu.dvel fiO( ~m: d.u quai.J (ph tCJ) O' bd,ga.t
hllt~m IUU~, Ot tquib.DO.$. 0 \lttll,
2 - No ltn~t~a deles pr6"ut (V, { 2ea). Uu,t:ua l ablth'O de irull't.ln'IC'nlo ou mcjo.
3 - En1 f\11'1<~ fl'r\ltl(lloin~o.lt n.s M1sa (ln&U.:a) .
4 - 11tli', uu:IOJlis, l'l'b,;_r, Ltivot d,. t.~mlt~_, (L.. lt:-2,
530) u.a:dot por J;lfirut
TO>I utu d..f~uzn clltlc a no dkt._ e3.S irut:~~. cw Ira.
$ - A6 a.o'~ 4e vopl, te ck co:c.50J.ll-tt,
== 'I"'
+ SlillJ. - c;,.,
O r io G orona
&ep:tra 04 ~au l e ~s dos .tl<jtllno.,
l'v1Arnc e o Scna
(o:. up~:tram} dq-1 belga.
(I
P..dgU.
Horum omni1.1m
Bdgae
O c:,te" toti!>J
Corliuimi,
p :opterea quod
ftb;unt lohgiimt'
t un1
p !o Vnr~~r,
d4
pnwincia,
e ra tiuimamenle
e t min:me n::pe
ad co~ COUI!ne~nt
mcrcMorct,
atquf: impQrlnnt c4
quo~~e J)c:rlinent
ad d!rminnndos "nimo11 ;
cl svnl pruximi
(IS
C crmoni~ .
M il prt;thi~nt
cos
Flwnrn (i<lruromt
8 9 -
10 - IS5.
l!i -
JG -
Eozum una par$, quam Gal1o! obtintre dictum e~t 11, lnitium capil a 18
G~tumn Hum)ne 19. Occno. finibus Bt::lgarum ;
0,Uingit etiam ab Sequnis d Helvctiis 20 fJumcn Rhenum 21 : vergh ad septcn..
lriones, Belgte ab exlremi$ GalliU": fin!bus oriuntur: pcrtinent ad inferiorem partem fluminis Rheni; spectant in septentriones. ct ori~ntem ~le-rn. Aquitania a
Catumna flumine ad Pyrenreos montes et eam partem Oceni, qu:x: est ad :z-2
H"~&paniam, pcrtinet; $pcctat inter occa.sum rolis et septentrionea 23.
Perguntas
rec<1rde as
(b)
li~e>
56 e 66) .
LIO 80
CONSECTlV AS
373 - A nossa conjuno- consecutiva que Ul traduz-se em latlm por
utj o verbo va i para o subjuntivo:
PORTUGUS -
l..1\TIM -
voluntarit'lmcnte ~
:t<:I)"Saliv o
b)
Prwtid() e.x.ig~
d e !'~Soa (CANos)
=
J()bn:puj.a ~ :algufm m ,,lg:utn(\ c-oi~:~ .
::: il(ltqur., poil que
Conjo.ln ~o
a)
(a) Procurou e d ecorou os tempos prlmitivos de todos os verbos encontrados neste L 11 captulo de Csar ) D ento o~ de inclo, oblinCo, ptflhibCo, gtro e orior ( teinpo!o primitivos coisa q ue s<: pede ~lU todo o e!tme ;
l i - M inint(f\IC. lil::pr.
t i 111inimr ~{le : c r.'lr,tm;u vuo,
12 - At9uc {mi,,i,.\t'} un po1 tlll'!t c:. qu:e prrtincn1 11d r ffrmlfl>tnd~ 11nmo.\. E muito ~
imprtrCI&.W (01$0) que lC!Vt.ltl pil r.:a enrltM(\I t'o,;~l O C ~PI 110. im VCt de '"'11d (:f!t:.min.:mdl.l,ll) (ll'llmOs"
o b1,im c:mp:cl(a ..lld dfc ;ito:a.t~do' animo~", lt;):lsf(Jnn'lllt:O o l:'~tl'utt.lio un gcrundi\o que UI ~O
c;onen:! COtll o 1\llt:lo'IVI'J.
A11 imo1 uo 'p lunl, r~>tQu~ rlo b li l)'l d i:to:1 "'fo'll\dl\l~l.am a, w.bcc: , "du tf-m 0 1 cct~nkl
dtL-tcer~do$" {u() ll~ur;tl 11 >i~, (Ju t n&> t".\c.l:1 indbh!.:o (em a 11.1a ) -V, exci"Cc:iu il, 2.
13 - S.: Cm l o.~tit SI: C:Ofi!H;'f,i ..C~t.U p tXUilQ ~ AI(; Ui:n'l-, e.tn parlolglloi-.1 11 t'fJn~ lrUiO i: "Cit.U
pnll.i.to ,J, alsubn" .
11 - l> Qlfrr r4"11-'IJ - pOr c.u:a M..() : o 4< ~xisc: ;:t.bblio .
aliq.oa rc
3S)
( }73)
q ur. servem
p-ara enfroMjllcecr o etprito :
~ eslo m uito rn6ximo
do?. germAnos.
Ciw
EXERC!CIO 111
(rec:ebem) coi1at
in finibus e(m,1m.
(j U.d8i'.
fin ibus,
CONSECUTIVAS -
coottountnentc:.
P or d.'~ molivo
l l\mbrm 01 helvcio,
,oh r~i'ui-'1'11 -:m v<(llor
cum C etrnllni:.
pr<zliit fere quotid innis,
t:~is
m ercn.do1u.
quum
17 KIU,
do
Quis
Q.~.o~m t!itl*""
$l lam JcmCff.$
ut
.sua \IQ[unlnle
mte-reat?
ril Colf"' o?hll""" -=:: a ctua.l fat dhf> que: a s s~u leJ<,. lub!t:.m. Gollo1 .Nj.
i nfi111ll\'b.
18 -
19 -
( I)
(~ 174)
CO~SECUTlV/\S
LIO 60 (Ex, 11 2) -
C<i,ur
principal :
adto -
de tal modo
tju,~:~di - c.-.t. de 1.,1 modo
ita - auim, d<-!t.e modo
ti( - rtn im, rle,~ modo
l antum - tanto
is- lal
ist~ - tal
h.m- t.;o
t.uliUJ - 1u ~rande
l ot hmlrn
U1n1o,
tantoptrf! -
ExEMPLos :
Por OIJtW pfl.lavras; NA~ coos(("ut\'M, p riltict~meMe so o modo (:;:: lllbjunljvo) que
t(l(lUct ai(D~~ ;
1-
Qu.f! palavr:u
Deus to
o \'e1bo
que ,:=ilConhnr,
II -
Caput $CCundum
ut
).' - Qu&ndo a principal t ocgati\'a, ul non pod-e c r ubttlluido par ctuio: Nunipwm
rl.omum mi~i unnfll tPJ(lotn quin C$Je! od f( off(ro
Nuo(a enviei u1n:t t.6 cartn a eo&a lWI
qu~
Liber primu1
ls !VI.
Nola$: 1. - lt, quando an!tdel'llt de ot. tr$.dute por ltJl. Jc tal nu!ufuo: E;u., vift:lJ
ut l'lofloi rc: fHmgi pos.sil = A corasc:m dde i "'' qoe por oadn pode )t.:-r "h"'tidn. Ea C$$C- t:lrl,el liberciila$ nt nc:mfni no.:Cot .::: A liboeralidbde deve kr tal (de 1111 n11lure:n.)
qu<- nilo prc julli4uc a ninium - Ntm i.s u ui !e puJQ1 a turpilud"nt r<.locovi/~1 = Nio 1 UI
(u.o i' horoero) QO<- o jJIJdOr te: knha feilo aftntbr de u1oo &\(l vu~onho~a.
i . - O ut non com lig:nificae> de .mu qu( ( V. supra. o himo ell:cl:lpfo do : ot noo
adjed rii) ar.ue l:tml\O:m I'IM con(euivM: V. 39). n. 2.
e&
Procurou no dieiol\<rio h..das lU p &h vrt~t o1 dempJo, de li.5o e.t 3gor11 dc:s.wnhei.d:tl}
No heho de
Snberia, te eu pc-di,:.e. dedina.r ~ nomct e <onjugar 01 verbos> a,.,.\1 que \'Cm ' s.c;uir niio deixe de veriflc::M c ctudM tn lcmp< pritnitivue; de lodo
~ o
e a h .adu:iu.
6 -
n:i.o) aeresccntas!.C:
( }74) 355
Ci.wr
QUESTJONARIO
h.li-1:.1
..
CO!\SECUT lVAS -
houve1$e olltru
p~:a
ti.
4. - T ohnn nbctt dptcni!o impcsst~ol que 1i~nifica ruutJa Jlio, tonlo f ali. ufd
fo l9n~c J-e : T t~ntu:" a.~$t ut prof>etn ~(nl<:nfiam flll2m, dium im,t>~lgrtanJam c.cm-!:o = Mttilo
lont" c;$1;\ dr cu i! provou hH\ l)pWilio: julgo at que deve ICl i.mpugnAJa..
1\ tre.duoio podet ur "Muito longe t.:.f(lu ". fleltoal, mal a e()JUirtJ ~o I.:!.tina E lmpeu(l:~l.
vetd Ullllulfl abul vem seguido de t.lua1 ,ubordin&Jlls com ul : uma tn'l virtlldc do
pfprio ..erbo obt:M. ouh a em vidudc J-o tantum ; 1'a,~tum obcJI ut m~ <1md ut vix OJpic t
Tio Jo.ngc est.l de qlJc me o.ooc que <~puu me olha (ou: Tanto fa ha pi!tO que me ame
uve ) Tuntum aht.JI ut h<tG {Gciam ot m9tltm prtetram = E.r.1ou tSo lor.I$C de
ft~.~r:r ino 11ue p:efiro t~ roort(.
Em lugu de lanlu.m cbt'.ll ui {tSo lo11ee e" de) o )a.tim ur.a t(lmbm " expreuii'o
finnim dt<J oon (de l.al modo ollo): Ad~o non me cwuH ul vi-1 <l'JpicicJI = o~ t:~l nzodo
nio g<l., de. nim que apellh 1:1c clba,
Uma vn. que o \'erix.> J;) coJPC<:IJiiva vai pnu <> &\lbjunlvo. J~ve ohedeur n
conuculio tempirum: uotes.c porm (JUC t~l oLcdinci" s.c d ;i ""' core acculiv~J som~tc qun~:~do
(I f<~to eltpr$0 b.'J sul)()nlim,J., (
contempMiulcl) .w CXf)r(UO na J>rit~ip.;\1 ; fora .diuo. u
sentido obriga 11 que ouho h:mpo u: cmprc(uc. E.:u:mplo dcn,(l ex~cs-io ii ficou atr5t: h{l
ttixi ui 11011 ( na:tra nu: nalum u:i.sGmcm = De t.a.l miJdo ~j\l QUC! n~ o jul-to lenho n.au::Uh
5.' -
io u.tilm~ntc,
Ap.ul Hth'eliQJ
Oq;:(torix f-uit lonac
r.obi l~s)frl\1$ ct d iti.s$imu-..
h on~oulibu. M. Me"5IA
t\t. Pitne
in.duc-tus c-upiditte regni
c1
Entre- os helv(.iot
O r\tet1igc loi .fem comparao
o moi, nohre oe o m&i.s rico.
I::te. &cf)do cruules Marc.o Meaa11ln
oe Marco PUli.o.
intlu:~,ido pcl11 amhiiio do tcioado
fec1t conjurati<mem
fd umt~ c;onjurllc;:ii,o
nob;litAii,,
da nohret.ll,
e perhiAJiu o p0\'0
que: s.oisscm
el penueuit c::iv1lati ,
ut exi1ent
de suU linibus
cum omniLu1 copiif :
(di.xit)
cu~ ped~c i l~
potiri. imptrio
lo!lua Callil\t.
qJ Um pn.ulere..al otnni~u
de sua~ Jonlciru
virtute.
Peuua&it tia id
cm valor mililllr.
Pt:rau.adiu lhct i.no
1't 166
'25- Ablil.tivu
ab~('l!niO ; ld<- MiJ,~D M1 n~o tl Mt~r&fO l'i.r"' amJv(ibll.l = r.eodoo o61)Julu {oo
CU.nJUI;idO de) ~{arco ~f~\lllll. t ~{.lt((l l'i~ - V , f 233, 11. <\,
26- 1\Stvlt da p:ustv:.; rtJti: gt"uit. de ~upMi:::u.
27 - Cc,oitl\'o f \1bjcti~o (V. Ct~m . Mll dl&a, ~i1 } 1 (~l t:oll'fl Qvc nubrn.a 1e C(ll)jul'"$JU:,
~a - l'~rJa.cuil ~i{ifoti 111 -= pet\u:adi u ao povo que . .. - t.'rb1 im.Jiea ci-dadt, n~ (:()Qj>~.oto
mat~UI ; Q:oil ia\ dH!ll. d.dndc (j\1..) :1(0 l popuint;.'o
29- V. f
~~
3$6
CO!'iSECLllVAS- Ci,.r
e.xirent: 30 perfaci1e esse. 11 quum vlrlute: omnibus pnrttartnl. totiu5 Ca.Jil!e izn..
pcrio potlri. ld hoc lacilius eis pcrsuaStt, quod l2 undique loci natura Helv.tii
contincntur: una a parte :St ftumine Rheno. lat.lSs:mo atque 3hissim.o. qui agnun
Hclv~1ium J) a Ctrman&s dividit; ahtra ex parte monte Jun ahi.,simo. qui est
inlcr Sequnos et H elvetoi: terlia l:.c.u L.emanno et Ou mine Rhodno, qui pro-
C.'IUS/\15 -
C.-,.,
( 37)
357
u p o s1
CAUS AIS
nAf\lt-ll
n : unA paJtt:
Oumine R.hc~~~o,
lahuimo tcpc lt"-tmo.
qui c!tvidit
c~-m Helvetium;
que
'f1U'
qooai q...ndt
quM.o~t,aidt,
dM Jttm,.rt. ,,
qui cH
U l l t t Sf'qu8nos e\ HelvdM :
lcrlia (p;u!e ) , lt~.C' kouu1no
f' l
AhCra p .ar'k,
Mtidna
Of
qui divdil
nc:uh am pro,.inoam
ab
que eo1I
entre
causA i~ ( I)
q11od, qui.
ee....nu
A3 subordinadnt.
375 conjunes:
hd ..tcios io fonlldo
de lod<b O ldo.
O!-
376 -
QUOD -
do. helvc-ios..
EXERCt CJO 11 2
CAl./5,\ REI\1.
(l'rX.c..Jrr como no cn.: cic1o 111)
fiO
t ':'i".
l) ~
~ uloua
Outro exemplo : Sor.ratr.a aceusat~ est quod corrumpt.ret j uve ntutem (S.-O hi~lorindor no d como
certo que Scrates corrompia n mocidade : refere somente o prclexto alegado
pelos acu$adores. Se tlvt$$C eserito quod corrumpbat. estar-i dando como
c.erto que Scrates er-a c.orruplor da mocidade: Scratu foi acu:saclo porque
conompia de fato a mocidade.
do
O. doa
ql.lll'l l to (911i).,. Nole-t, pvrbn, q\lt ortloo t aG!a u u....t quf ('tlmpalllt'o'l; o
o qwu.t U 3i'6, n. l).
:13 - Abl., gente da JMlliU I prl conhum ..b dl lt-rrrt10
S4- Ex UIIJI fid ' U (dt 1.110 11.1'11 ... u oiti r a Jlil>lt (tlc. OIIIJO latJ,;),
J5 -
36 -
f,dj.rivo.
Por
u.u
l9
.,c ..,.,.,..
stniti~. l:IUtlllfi'II,.IIIIJ
= o
depo,
~um..,
Notu :
( I)
(2)
tJJmiror -
admnJ:~rsc
l 149.
... -
ou e) om
n-Li Ulull(,iJ.Iu!o
fllt.Wt .
31
.r, ' '
~t4 r6 {'e (tpAIIdi.lto ' ne M>
pod1,1 rt1 lr Yill' ~ rrt+ a os \'lalnho.t),
!la - Cc-rndio,
l<f>t
PG'Q~ t'O aqui pu~ iad.c:ar 4ur. ~. :-t,.-1111. Dn-do ~~ tn mu~~ fi(iJ a:JOck,.tC'fll-..t (dr:s) do JO'Y~I:fte ck roda a Giloa.,
)l - Ptrl~t I u/ .11111" /1111f'lli111 flllllll
jKf'SUlilu.Jt,..,. i~ UntO : ht) "'l.lt l.,ilr~'ll;'n.tc {1 1$5)
11 -
CAUSA Al.f.('.Aili\
His rcbw~ 36 fiebat, ut el 37 mnus late: vagarcntur ct 37 minu!l facle finiltmts bt:llum inferre possent: q un ex parte hominc.5 bella.ndl 'JS cupldi, magno
dolore aHitiebantur. P ro muhitudint autem 39 hominurn. et pro ~lori bdli atque
fortiludinis. 4D angustos $C 11 fines h(l,brre arbitn bantur. qu1 41 in loniitudinun
millia p.,sum CCXL in latitudmem CLXXX palebanl.
esl
est ele mesmo afirmando que Paulo era injw.to. Se csc:revr: .. . . . quod
injustuJ tssel" (com o v. no subjuntivo). estar c:!e' 3i)f:nas rclfttando a opinio
alheia: lanto aW.m que em portuguis r.ec.~rio a veLes acresc.nlar
Ji.z:vn. Ji:ia-se :
iot -
J,
~
JoJi -
~tfl fi4J
fc
ago -
gt<rfclot -
inJigMr IDdor -
dJH
cra(,o~
conwrahllllt- K
hulianr~oe
altar.at te
quc.CI'OT -
:.ucctASio -
~IUf'A
lrrdat
3S8 ( 377)
rrpru.ndcr. c~n~ur.cr.
OCUJIJf,
Ciw
CA\;SAIS -
t~ wJdc
Alegro-mr
Ci><~r
l 1l'l)
}~9
no subju11~\'9
Cuullo quoJ tibi 1uof.t ;::- Alcarc.-me dte tuk tido til
Doli&cun ~ Mri\lm ami~r.,. = Eu lat-tunava ter snrdtdo reeu compllhc-iro.
2. - F'req~::~temenle~ a cauu Vtlll anuocin.d !lo prncipal por hqc, propt;_r. ob e$~ tl1Uitll1
1
idcirco, fJUe tlgniri.-om por j,to. pqr C:aua JlJto (V. n )l dn L.. 60),
3.' - t. fuqen:c o .rmpTc$'0 d~~; ora.q in!irtifi'la (Njc.1~0 IStuutivo) a~ cawu.l e
c-rH aJtaCw'" u pnncip.al;
Cau.lio
CA\JSIIIS -
379 _
CUM -
('Om
(CCftulio quod \>oi~ h\t: d.lfncn( rfe untido, porque indk" o Vcl"tJtldciro. o ni(o
\'e-t
4,' - QuMdo n con.junio uu.t.al prec~d,d.- d~ nQ,.,, 011 ,,j.a, qu.cdo o tn.OCtVQ no E
~rdo.deiro, o \'t1bo r.rccuariamtrtk ni p.ra O ,.bjuottvo. O ~ e d.i ~oa Mhl
u rw"so C'&ll-As nq.al~n ftoa qo (Mo P~'fqvt:), t~on qood f!OII, aoa qo at~n, t~on c~~
(nfi porqur- 111io)~ exprtuilu que "'m depoi leguu!t. de outu OrAiio cttu~t~l com o '-'c.rdndc:IIO
dncot:tht"O.
~.' -
[1.1 qod. aora c:1t qod. tLilsit Cll qlto4, qid t:~.l qut4!
NiJ.ir
<''
outra, cona11uQe1
ttt'lll:
$ubjuntivo:
quod met1ttt
fhahtr.) t:lC"il;rM\ o
N;J,jJ l,<t/Jl,
Yc-th.ict..
Nct..u nprcn5c&. tm vez 4c ~voJ pode- *Prc<'cl cor. quau. !lo.a.ib.tc:.
6. -
QUl'.STIONARIO
:. latina) No c.itl' de ~a<N.(io.
l - QuaU as toajunt.t (.u
__,_~
2 - Ttaduu "'-'~ dOO puod-~n:
o)
b)
;nJic~(vo) t
Homil\e ~(' pohuimvm bc.th.. dtffnnl qwoJ r~m hbc--1 = O. ho~m.:1t difcr~
dm uinu.o ptinclpt;ltnulc no lnn r-Uo (:a...~ .-ona priaupl: que &m urio): ou ._indA:
..... pnrqu~ rt'm ruio" -
r6
)
(rata t"Oft'IU bcn(" /U.Q, lllO/e {o {(}. br.r.c: fil, m(l/e j;t, ~filll.lm /OCO:
13ene /ocs quoJ lllt: adjvaa.
Proc:cdc., lx-111 em ojudM me.
c) q.audo uigtdo por Yetbo ('Oflk) prerterio. o.,W& (dc&so de di%er que). edJo. oJjit~
(acrC'$Dto que) : Ut #to( ~akr;4m qwxl nt ia6k.cttt:
Para no c!i"tcf que i iooctr.l.r.
.AJJ~ huc qr1od profieuci dcbe. :::: Acrucc.nta nqui (.::: tu) que de"'Ct p11rtir.
J) <IUM'Ido inici~ \HI'I puiodo e ({lrtetp<>nde llotlll. f1t~fc "com rdain a''. "quanto o":
QuoJ sribi.t te valere vdemcnter attuJta
Qu-Anl me a<:rc:vC"rcs que pus.u bem. learo-CIC
imC"ru.aml"n1e.
377 -
QUIA -
$C
r u.sndo o indicativo:
) - Trdu:r.~ "'i'hil
l
l
ui q~ mdt.
7-
a - De
o exemplo de
CC.I!tf C,II.US-11.1.
Caput terlium
1 t
Id omitto quando vol...is pl<rCct = Deixo de parte iuo. Ja que vos agr:a.da.
Nos vero. Jiqul,/cm lo volupt:lle ,s(mt omnia. superamur a bestiis
Ns.
em verdade. j quo (se enlade que} tudo consisre no prazer, .orno (infe-
ili -
de.
44 _
CIHU'Iihli,..fll(,
l'tit:l'tnt
O tUJtJio AI
,.,,)
, ,
'''_''_m____________________________________________________________________
.)(,() ( )79)
r - - - - - --
co:~ttiturunl
plrlir
j umcnlo.,m ~t t:llttorumJ
fr t-tftu:nlu
qa.m nusimM,
o m.,;, pouivf'l
"' i itiatrc
wppclltc-1
copf
rNmtO:i;
in ltrrium a.nnum.
Ortelorix ~u~c:cpil tibi
19 - U r lfiPI'<:irtl -
onclo
J4 vitso, QUe o
)O
( pua n.at.:u.r
toOu).
Cio~ol:
rq
<O~~e.otiiWb'"
"""j.,.,.
"'ad aonl":c.ittOc!um cu rn
,.,.,
li -
W ci...;tak
qt~od palcf
habo&Cral ≰
Ac:do Dcmnorig.
fuln Oivi!j4c:i, q..,j
ao d.uQ Dumo6ri&e.
i.rm.c de Otvtcia\"0-, q.~< nntc kntpo
wnplia
*,.cb.l princ:ip lua ea tivitale
ac c:nl m.uime aec.cptue plcbl.
ui eon u~:hJ r idecn :
el dAI c:i tuam file.m
tO
c: 1 r..ndemc:ntc. h<r.qui110
J.ltlb povo.
e d.t-lhe
JUa
fil ha
c:lh ee_atl'lcftlo.
ll'lAiOtt't
f,m de quot
L.tim pnft-rc ~ tu
i.a
U. mtrimoniu.m.
populi Romni.
alernq\ICI pttll.ladel
partida):
nVnuro rn11ior pouvc:l
camp.r11r o
r~ft\.Uft
tico..
filho dt. Catam.e:!31ler.. , ;,quan.o.
Uv~do
qur p~rtuseot
ad profKiKebdu.m:
Nepa v....Cift
pe.nga ck "'
)79) )bl
p<)V"'
lo eo 'tttit
JI'('HUidd Cutko.
f1:1o Cataoc:nta!tdt&, ~.-quM.
(~
c:ompa.tatc c
o-
EXERCICIO I 13
Trado.ir
&nt
portucuft
PGrfaci1e fac:.1u 66 esst: illi,. probat. conal$. perfic1e, &? propterCa. quod i?S<:
eute d vilatis imp-erium obtenturus esse.t: G8 non t-Sse. dubium q uin M totius Callur
plurimum I (tlvctii p<J~t~nt: 70 se sui~ copiis suoque txercilu illis re~n c:ort:;ilil.'
turum. confinnat. 1l Hac or.1tiooe add\1cti. inter s.e: fidem ct jusjurandum dant,
tt. rei!)O occupato. n pu 11 hes pOttntissimos ac finni5simos populos., totius
Calha: sese potirl posse spetanL H
U. - S up1no tm
--~ I
2i0, h.
/'tl/a"lt
Jat/11
Jttl/{tnr #41111111
!16 -
.W 60 -
61 - Dcvcn ~ltl ~ V, I :!). O. cfc.,i.J pefiU:U llO\-am~o~ ~f'('('f'!'l p.,.. indJc-u d~tted....
Ko!kl por )no tnlu:itiv tlr;~c;io .coru;ft1t (rtirrfldo\ que nao C"-U d\ov:dot<tt , ,
li,
CuiJh"\1" ~J,.(UO I 'MII!OIIO 1" ~1 Vl"\,"'l'' ,l, lm,h\.:1\.
11Joo '"" dlo~otl o~o '1';,
~- t:!1
70- fttiUflt p!tuiJIIII"' tiveu~:m m.:.h I)C)dfl {iat>O t tou.un o' nui$ pC)duo10t) . f"("'''"'"
1dv. q~.~e ia11ilic. rnwito.
'H.- Cfl/tMOl " cofltdolf.l~tr.-m u .f m;uto 4e iAfiitivo (uhlte n.till4h",.. { #.lU) = ~ruu
6t -
'''" {S*co dt
Apocto de Collit
Rdc~ a C.lle.
)l -- O eotoplf:ftlc:MlO qvt rc.pondt 1 ~nt:a ..d.u-antC'- ~.nto ltWJ.'OD!'" , ...j rtll btim pan
ICI.u. Mm l''C'-I.... io.
l8 - C"uld:uSo n1 lnldulo1; niD 1c u-~oc. d4 ''ttbo wm mal.1 I') V'<ubc> oppdiP mu dutt v~ttiO
(1.11 'tv. PA\II"" (pret~cit<r mw.nepc:rfc:ito) V, o Z~11.
'
"
Pft""PQu<llo:
'"'-W
GS 64 -
Htotrc.il.
~ -
Ut
lU'IIfl'O.
mMtnO
tn.otlo
Qu O<Up.lU(',
iJtM l
Ota{.iQ
tornpll!tntl'll(,l de.
prnfll.lldtt ':"I
tnt!lnM.
abl. .,.
1-&ai.bao~
'''-'.'i"'
ele
c.e ob-.u~ .. v. f m
.S:w fO,..II fi 1 ... UHftltl dJoi.(O .dY de' '"Jt.I'\II:IK!liO C)\1 rll(lo>,
7t - Atl.l, blOiulo.
1J - Por m~tQ ele.
74 - $pu4l lru ~"""' poti,,' - ,.que o:lct p<lt)I.Qt .llKnh cuU/~1 '" (vrianlt d~ u), nifl'tf
aciJMt.iY'O 4o IAtiaitwa pou.r.
~
wl p a:-
I:()IJifllfll.r
l<)l'.tluo
L I O 82
CONDICIONAIS
PROTASF.
(iodi..tivo)
Si M..o u
Se l t home:m
380
A subordinada condicional inic-ia-se em portugus por J.e. salvo
.se. exceto .se, contanto que. com tol que etc. (I) Em 1atim inicia-.ae por:
I
)C
ti u_teP\, u nlt-.ca -
n'uu
a.c, ~~ pQrl"l
381
O conjunlo da condicional com a principal cbtuna-"'
HIPOTtTICO.
Se Oeut c.ai.te:
Si 'ttJ pacc.m
~ quf.ru a pat
S1 am11 vica btata pofeJr
Not.u:
1-t
pode pcrdu
1. -
prrruuf! tt I(Uelfa .
vi d~~o
e dtplorJ.\'d
Mc.roofla
to~aW'ill.lr
ttieos.
prlo(~all
pow.t.m ti .. u!o
pot~:o ai: \oluiro
poni.m ,-j vclim
pc.t-Utm si vdlem
potui11tm u voluinta\
principal
AI'DO.tr
(detwninr.)
Lcllta~or
lut,
h.t, pc:rf.
Hipteae REAL
Vniam N fatribut
fut. per f.
383 -
Se 6 homem .. .
Se uiste Dtus . . .
Se qu<rcs a paz . .
Se toCI(:ukrmo ptrd..io a
A6dot U.p.
ti wcnttk
U!p.
r....
2. tipo 334 -
definir} ;
1\&11
pftparQ d ftJ<rro
382 -
cl11
duw)pa
A aw..Wi.a duDiaui
d.
I'R6T.UE
(ptopi'i~)
fr li t.
T urpi.. tt u~uutlo
J-Ub. <ondi<:io.nal
t).:j,
PERIODO
vive ui homo.
vi\'f' tomo hol'a(:m
Si Deu ur
Se
c:onl~nto flUt
( 3841 363
v,nh._
Hiptm POSSIVEL
Se t.studa.s3u .
Se lems cote vro . ..
Se cu quiswe . . .
St me mandasses o li\.lro .
)64
38~)
LIO Bl (h I t 4) - COSDICIOMIS
(.,.,,
(~ l~) J()S
-----------------~--
CONDICIO!'IAIS - Ct.<11
S1 pou..i:q
f.seiam,
eu
S i lud as
Se estud ... ue
r...,i.
t!iKU .
aptcndr,:ria.
2.
Se
fl1
f.umei arandt
tndlliar (tubj. pru.).
qauc
N.,tat :
S. volatue!ft
$Se:
l-erro-. m"diat
11 sur molcuria (fiuri mid.).
r....
L' -
2' - N~ <'liSOS dt: "txt'mple. (cll\", u: lr~rnbm ;\ tondto n.llo ;.. Jluivcl, u"e>e ~
' pu~ Si lu illt ~;~. eildC'm J('tlhtJ' ~ s .lpor.h:.mo pm um lnf'of;llll(' IIU(' (,,~to('\ r-~tr: p~!-t:l~\TIU
Cl.'lc:tbrt.
Si pJuat
~ choveau.
r.a
Ca,o Anbal walinuc m111rduu rm dirt{i.o a Rn:n.11, "'" lc: cllamatt.. o da AricA.
dl
ti,c-c.~.w
1.' -
Sob s:
3. tipo 385 -
poc!.do
Si oiivu fui~~c::m
Se r-u ci\'estt $ido ri co
l t l~: ia
ajud 11Jo
p11nnp:~l:
Ujsdr,
f<\\ftc: pe~l11i.ud
tlft".a ~,_ ~
.,;..,ltcl
prpriO tc:r.ttdo "''~
J.. nA~
Yl\'f,
Si htrc tli.xiucl
Se ele t>($.\c d1:o io
llip61~se IRREAL
S'
pu11iri Jt.bcbo l
devetia ler , ido punido
dt.ttnl do
REGRAS:
1 -
~u
j<'lr.l
om.rua cb.W\lrtJm
~
ji
11111:1
tcJulvido tuc.lo
APODOSE
Si
p O'J~(m.
s'
(Se
PRT,\SE
o. hiptese
tc.ru.
Jtra. .,.;.,iJo.
\C
~Niu('tn
Plart-t. r-t"tldm.e-nl
!i has ir.imi.rh.a!
tp.t("t.do
cu qut)(o~
ti (ll'ldJ) ~:i-ecr:
i;ualmr-nt11.
~ m.a~ o h'llro
F.o N Df:tcJn (bj. pru.).
"'
puJe1se)
far:lum ( fe ri11).
pouc:m (po<lcrio).
nl.llla. prior alu / crct (unhum p'uaro 1c.
tupc:raria).
fO'IK rico)
lk-;at\li. C':J.!(_f
bOftlo
{o hocntm Hta
[c:IU).
386 I-
oisi si -
s,;
non potu(rat
~ad.1 ha.v1a que pud~ ser re.inlt:t;rado aos ben~ de
ambos. a aio ser ~18Ur:l3 coua que no pudent: ter 11do transporlada.
366
( 3&)
UO 62 (E,. l i +) - COND!CJONAIS
- C<"''
CONOICIONAIS -
Cioor
( 386)
:w
EXE.RCICIO 114
Doi ores, si tolcrabiles sunt, fcrmus; .~in mirws. requo anitno e vita e.xemw
= Quando to1er5veis. suportemos as dore': q uando no, morram(a re~
signadameut~: (corn esprito c.onformado) .
Libtr primas
Capul quarlunt
4-
Op[)rmar;
contanto que.
fim ou a inda outra; quando negaliva a ora-o. diz-se dum ne, dummdo
ne, modo ne :
OdCiint dwn
( 337).
mcliiatrl
Imitai a
QUE.STIONARIO
I -
2 - Como
.s.e chanua.
~ cor.d~ctO!lt\1
3 -
4-
5 - Q ue
~empfo.
e n.io
le ~~uc:-o. da lradvo).
t~])Qatu
csti no
386; cop~
01
f
I
IV _
71
.
b B!l
num ex agris B6 magistratus cogercnt, Orgetnx mortuus cst: 8 ' neque a est
SU$picio, ut 69 Helvetli atbilrantur, quin )r,~e: sibi mortem conscivCrlt. 90
368
( 388)
LI,\0 M -
COtiCESSIVi\S -
Ci"'"
l
LIO
83
CONCESSIVAS
388 -
( 393) 369
eon~.:ntC', quando conH:a por t.mhora, ainda que, mesmo que, ou por ou1ra.
tOIIJuno (jue encerre es$a idi1. do. u chRmo. contt.u~a (I}:
ao de!':trro. -
A verdade. con--
N.,tu: 1,' - Dot l'.Mtnplot poclo o 11looo ok.r\ar que " 1nincip11l tru frcqcnlemenle
(= t:ttntuJo, enrtt>lanla. tod<r'llio, ainda CJ-'-'im), pllt4 f~zer o c.onlutle cQm conrcniva~
Qu"mqu11m Ana1ida cs<cllchl\1 11bt.hncn1ia, lamcn a.i110 mull-11h11 C"t
Embota ArUtidet
e chttincuinc pelo de..~.intf'tt-'te. lnd11 m foi cor~d(:n.ndQ &.o ullio.
Cr.ut, cbi nood111'1\ eoNm cnnnliA cos;:novirat, IO.mlll'l'l fou: 1d quod cddit .-u.pic:.ab.tut
Chu, embota aio ti,e~.~e iod conhecido u intenet <kl<~. ck.coahan que a<onteccea
cpe LC!ofttecna.
~t.mto
2, - mo 1e d cog qvrAinqOO.,, lmbtm dJ. e ~bi poc:km ""' uudo.. p.a.r limib.r
ou corriair un: pt-rn.rlmC:tlo (= INU, t:liJ, no entanto).
q~t.amqaiiJD
ehi, t.lm.dJi
392 -
a:tia.nui
qumv:, Jitel, tum, 111 (nt)
=
=
t.&pirto.
b)
a)
mo .se.
q\lt
HM. - Et;om~i poJc apar~t:l com ot e-lemrnt(u t('pardot: E.tiom .ubito Jr' dict
'f.Je de tcpeolc: ..
39~ -
barato
Com
UI
Aioda
q\IC
embora.
391 - Etsi, tamets (pronuntie tHi. lamts.3i) : So conceui-.as smo-nima.s, empregadas em aue:rc;es de fatos reais. razo por que ordinariamente
\'m com o indica ti., o:
= Por mais
fila, quam\li.s ridcula c.ssenl, mihi tamt:n ri$um non movetunt = Por mais
ridculas que fs.sem, es.sas eoi1u nii<> me provocaram entretanto o riso.
Scx:rtcs. cum facilc !X>~Iet cdiici t cutodiii, nolit
.$Ct facilmente tirado da priso. no quis.
Seral... embora
pudes~
F cion foi
370
( 393)
UAO 83 - CONCESSIVAS
Clttro
Ll..\0 ) -
DE
MARco
QuomviJ
Lcto
~l
2. -
Ut aon 1 Vtlel
tradu2vel por
U::m
QUESTIONARIO
2 -
3 -
QuJ o isnifiudo de
4 ". -
f -
{. -
p~ta
(Oftt$:1J
Ad ~1uem finem
(lu.dMia efftenata. tcte jll.ct4bit?
<ti.
ou Jimil.ar?
At que ponta
{tu ~~o) .t~l.ld.icia de&enfrr.adn
Nihilne l'IIQVUnt 1~
prn:si<Jium nocturnu.m Palafi,
oihil via.alill:' 3 urhl1
nihl timor popiili, nihl.l conunu.
CICERO
MAR.Cus TULLIUS CJCC:Il. o mais clebre dos oradores romanos. nasceu
no ano 107 antes de Cristo. Estudou retrica e filosofa e aos 26 anos j
se tornava conhecido. Seguiu para Atenas. onde se aperfei.o ou na sua arte:
de volta, ganhou cau$as que o tornaram ainda mais famoso. Nomeado cnsul
em 63 antes de Cristo, lutou no senado. T cndo deocobcrto e leito llhar a
conspirao de Catilina 1 foi prodarnado " Pai da. Ptria". Alguns anos depois
foi ~:x:puho de Roma pelos pattidrios de Catilina, ma!. foi aps 16 me.~
outra vez chamado a Rom3., o.nde entra Lriunfa.nte. E.ntte as muitas lutas
polticas que teve. encontrou ainda tt;mpo para c5crever obras fi1osHcas. Com
a morte de Csar, em 44. com o qual no privava. pe-se a enfrentar Antnio:
abaodonado politicamente, foi em 4 3 perseguido pelos sicrios de Antnio. os
quais lhe amputaram a cabea e as mos para mand-las a Antnio~ este as
exps na prpria tribuna em que se fa~iam as arengas ao povo.
Pai extremoso. amigo excelente. orador incomparvel. filsofo. muito ucrevcu. ma.a apenas parte de suas obras chegou at ns.
SRGIO CATttlNA
CcERO
Tuo
CONTRA
{ 39)) 371
Cfcu
PRIMEIRA ORAO
CONCESsiVAS -
1-
11..1
.tenlnclll.s
da cidade.
~-enatw
de reunio do ktllldo.
1- 293:
habe:ndi, i
~tbato r,
aabllr}
;uard<'lnoturna do Palati~o.
ru~do~~
toe
Nada te Ahalunm
Nunc:a deiJtC tle nrifie:ar e de dc(Otar, Cn.v do d.ic.iot~JfiO, Of lctiiC\OS pd.m.itivot <le to(!~
vttbo. d(;l.(.ontu:tido e, a:.rrwb da1 liu, o tem~ ~m que f!lltil .1 tom:r.a verbal.
2-
01
S-I.SO.
f - S1n11J"s ha.brndh d!li.t St::llitiVOJI coaatrn.o genmdhil,
F.m o;u de:
hnbnuii
/U4hu"
senit. do gerim<lio ( = de
c:dcbru. de reunir)
obj. ditetl) de
/U1b~111di (= O MOiid)
holuJi
acn.it. (compL de. IM)
&Ef'lif.
unlus
(tuo.~:m ea.ao
do J'(.rU.diW!)
( Jl:l)
)12
UAO 6) -
Narn c.onjuratiOCI(.tll
de oodoo
'fUOt C:OI!VCH;1Ylri1,
qvem eonvoc.utr.
qut de.libeiAijO loau"le)
O t<mpral o mot<ol
rtt<>l
An ,ero, P . Scipjo, 12
vir r11nplinimu,.
poAtiCu tnnJrmtn,
i.olerf&: il privaf\lr l.1
Tib. Crcch\I.M
lal!efadutf'.. tMJJO:.tikt H
MMD rcipubfie.E;
no&, cotule&. pe-rfe.ri'mu
C.1ilm11.m ~pi~n1em 1~
Vivil) immo vero e.ti.am in seoatum venh: fit public::.i (.Onsilii partittps;
notai et desia:nal oculis ad ceedem unumquemque nostrum. Nos autem, vlri
,.,Vll.
con-su1 vtd,.t:
l.tunt.l'f h..e vivit.
Vivi\) lnun(l vr1o8
d am venit in <-Mtum;
fit pllttT('tpt.
c;oo.tili, pt.~bt'.ci :
tlob.t
unu~c nor.tn:.m
Nm au lt:tn, viri fotlt1,
ad Utdua.
oiwt anqu.
<pod l7
Jl~&t.
c:.iYt:M pt:rftiriontm
111ppJ1cii1 ecrionLw
o c:idadlo pe.miioso
Sp. Mmlivm
a E.spGiio Mlflio
que pre,cndi.a novidadet.
HCMJv~. houve outrora.
olhos
tenalu )ntuhum
dlimotru ct ,,..,.e:
pestt:rn
quam 111 jnmdiu m.ac:hift.IIIJ
i:a nQt omoe IJ c:<,>nferri in tco.
11- f lb
8-J42:.. ,S.
10- f,..
Tt .t.,t .. ,_.tt
a rotut1tuilo da r~bhu:
n6. c&ruuln. "upor1arf'Jnot
Ce~t iJ in ~ . q11e deuja
~rv{ltt&r o o rbe da. luta
corn tMrlicnio ~ incndio)
p~, ocaieo aqub f e~
pcx dcmaia antip.
to f.. que. (coao aq-.el~ ceN que:)
Ahda
CaliJino~,
particular (pri~tadam.cntc) .
a Tbtr~ C rac:o
qu.t a-.aaYa frli<:&BKDk
lolf'lac: p.~~rticipa.ntc
da dclibera~Jo pQt;li:
N~o,
rn.~~tou, tomo
C.. Se:rvlio A a l
m"tou com a prprio m~O
~nlliu,
vi.Umur
jamridcm pl'lttb.t.
h; duci ad MOI'tm"a lQ
voriio conceiluadi:uimo..
pontfice mbimo.
occid11 1\.11 m a nu 18
C.
talitfad r~ te ipubl i c~
.,j
d cki;J"~ol oe.Jit
373
Q=n de oo
( 393)
Cwo
rebu studcnlem. manu stta occidit. F uit, Fuit ista quondam in hac rcpubliea
virtus. ut viri (o, tcs acrioribu5 aupplicii$ clvem pcrniciosum, quo.m acerbiasimum
ho$tem, coCI"Crent. Habemus semttusconsultum in te, Cati)ina, vehmens et
traYe; noo deest reipu.blic.ee ton.silium, neque auctoriuas hujus ordinis; nos, nos,
i1au
O tunp&al o mora.!
CO:>'CI.SSIVAS -
12 -
la) virtv~.
dico ope11e,
duii.muU
i qut
f.
rq>4hlu.
A.-~
(U~oe)
eJtamos falt"ndo.
f 421, a. 4.
(r. Mt~U.u
tJ - I li<.
22-ll<o0,2.
~bt-ro,
o.:...cr.
~ c.~;IJO).
V ..
CORRELAT IVAS
ll084
CONFORMATIVAS
394 -
"Como ti'llerc.s
396 -
coniul\es to~twnam
COIUlFIATIVA
PRI:\CIP,\1
a,)>
ser:
a ad\trsid:ade
''Pausnias. d4 mumo form o que tinha qualidade~ btillronles.. es-t:tva igualmente c.heio de ddcitos..
traduzem-se crn lAtim de du3~ nutneiras:
t.A1u.t a, VI".)
ta.l ... t
qJot
, --
qwalu.
c.-~
CUPI
lu:;fl
qu11n\
(1\10
tum
, ,
t ...
A -
ExF.MPt.os:
Quantot (so)
mcle1.
Neta -
t.p.Utt.:l
(011)
i fiA.al.
ib.A 'que
. l.tni(J 11\IIs):
S-t
397 -
conuc.uliD
C r. MeliJica,
~ ~nlr:iluor n ..
=-
;90.
Ut 1ui1quc ~I vu Q,PIIImlJ, it ilitliuUimc ;o,:io' C'Ut 1mptcbo>$ $U1j)l<:al ur :.: Quaolo m11it
hor.n!o um andi1oduo. l.linlo m.alA c-hHcilmenle 1u1pt>'" qrt os oot:o,. tiio duonu101.
t CI
Quo/ homincs
dultf\ndu
t:<~ . 1110
lcmpr11m
l' -
t~eu.
pode
B-
Nota -
tot senltnltlt'.
0$
Tonto t prprio
da
te:
Nota ~ ~ando nti;l:lil't\, a coucl11lio ~ exprrou:~ por ncc., , nl'e, tlt'Jite . . ru;que.
'll:l)u,, ncc, nec. .. h('que. E~efu(ttne por ~t ... nl'que (nr.t') o~ ntlfut ( n('f:),, . (I qu<'~ndn
Rtm tibi commendo. tonquam si tua sit :::: Ot:posua a coisa para ti como
fom: tua (em portugus [ouc., mas em latim sit em virtude da consuulio
/cmprum).
401 - Quando a comparoiio feita com um verbo que l no infini
tivo ou no gcrundho, o verbo dl\ subordinada vai e.rn gc:rAI para o mesmo
modo:
vieodum.
398 - C um .... fum Estas duas palanas pem ern c:orrelao duM
nr.-(e'$ ou dois termo~. mu dio mais importincla ao u-gund() : no COffC$pondem exalamente. ao nouo "como. . . as:sim . tanto que ap:ue. freqente:.-.
rr.rntt o lum seguido de mnximC'. ptoctipc, l.'r..fo. Pode, PQI,J., a l!adu~o
por1uguesa variar: n-o s,.. mru ptinripalment~: l'trdadc... m43 alm
Ji,:.o: tttnl().
402
Calo litthu Cr{f!Cat senex didicit. qou quidem aic avid~ arrlpit q1ll.li
Cato aprendeu o grego j velho e o aprendeu
Ido avidamente como se descjosa.e (desejando) apagar uma tcde diuturna.
2J-
400 - Sob e-ste TK'I'nt podemos induir c-ertas orau la1in.as que entre
J encerram idia de relao comparativa, c.omo titas: Antes lultu~s <ifl que
4
S -
t>refcriu
de acordo com a
tOn$cculi(l
pM:'l
o subjuntivo,
lcmprurn:
Depugna
Preferiu sofrer tudo a denunciar o.s seus ct.implicc.J ..:. Pcrpenus e.st omnia
p(llius que~m
con.sc.ios inditard.
= 01
romanos res.istiram
Ri>dlja om. peri.odo em porNR'Jh eM qu~ haj um.a !ubordinada c:ol'lformativa (Sobliftht:-a).
Em latim. que .onj'llarJ c.oafounaiva1 lraum o v~,bo no l'ldJutivo) Es.nnplo.
<}tudo tru a c:onfotm.ah o vrrbo no JObjuati'\'Q? Que conjual)(t c'fttio k ~prq:am>
Eumplo.
QUESTIONAR tO
tortu~m mo ()6nll.
COMPARATIVAS
/icorts rsuavo -
principalmente) ttc.:
M ullum cum in omnibm rr:hu$ tum in re milil(l(i potcst /()rluna := A
fortu na (sorte) pode multo em tudo. mas sobrett1do nn miHcii\.
Cum antCa clislinebar trl<tximis occupa.tionibns, tum ltor tempr(. multo
cliltinot v~bementim = Se nntrs ru anda\a impt:dido por enonnissimas ocupa~
cs. muito majs gravemente mt c:ncQntro impedido agota.
6 -
1!14
lt)
plural.
Quais
Ptota - 01."VI." ~~ c:ottlillll no aluM puocupi.o <k bo-m K~.-.hr.r~u forma verbal
c c.or.httct o. ktnpOt. priwtnM de qw.aiQIK'f v~rbo Q"-C ~ ellcoahc 11.at I~('t.
)~
( 401) UAO
~- CO~fOH~I ..
CICERO -
COilRIJ...
COM~IIRATI\'AS -
I! Colilioria -
Ciw
"""""
Cop. li
.!.VO,
ncni\Jrn d;~O
majoriLu. 2G
(OIU:.JhO C01lVin11,
~ 1-t:(Uftodo k
C..fifina.,
que
Vivi. ct ,;,-a
aon ad depo11codam
adtuj,.t,,,
t-eci ad onlinJ\ilnda.m.
G.tpto. pa.tr <o,.acri,_i,
me: cuc c1enu:ntcm l?;
motharmc. den)enle:
de~eio ni.o p11rtc:er covude
da repblica~ mu j cu prprio
rnc aeuo de. intrc:ia. e de Iraqueu.
LIJ.O 85
TEM P O R AIS
403 _
So as sei'Jintes
85
&
ScrviliiJID, purtorrm)
nc~iem
horum auctorita1i5.
~l)li1VI
de cdiet;
MaJ<:O F lv10. ucnnd,
loC morto rGCft c:s fifho.
Por 'l"o) ~ecrcto do J.t:'lado
a. 1cpblica fo i conf1adn
C.
("SI ll!erfccN
p:ootu q'Gudh\ ""'Pinoftes 21
~tdltiOIIUitl:
tcl:l.e\I.U <,OniUh\lM
\J
W\e$ {t.c-aadotu)
Vvis, et vivis
1\0n
nd
dc:pone~ldam.
scd ad
pstq
poslc:~fli&UD
~ '111'1"1)
o,~n t wt ~,~,;;,~ r.
Vo'tln~t 111 rt~fut!
Mu n lo1uamo
h.i. 19 duu
q"c: ~sp.ada
nwud~d.,
:)i'l. J (Obnf'\ot
t )i l , I,
,\', ~tud:
n$l.u
c:am
ck Iam ( }96}. P~
21 - I
li - J
?'I - l
~1!1, 6.
ISl A. obt I.
4!9, l.
Jl - O (-OJnpltllll'nto cruc l11d ' ' dudc quJ.ntq ~mpo du,.. um.. c.ou J>Uc-:1e rm btit1\ 110 o.C.u.Miivo,
<"mil m:Unflo ordinal! Rtlna /ui l'iilll "n"' ::
ct~num '4111411.
U!>oCI"\'C qu<, por r111prrJ~I(lft o oc-d.n.al. ,_cruUt'lr.ttll O. bt1::w1 O aao ~ o d.~ ~O< uu ftu~ndo:
~ K ,.... o t.'f("UO . . ...
(mpundo, lU'<' "te u uu.: (1'-!nft mont (01.\l 9 ~IIOJ mc.rrt no lO "' ~< c#>dt:ncia..
31 - Ao1u11 '\JI .u.u~ll~o dr, ht hutlo
r,t,\u"
----------
3110 ( 404)
U,\o s; - TEMPORAIS -
Clcm
l.iO SS -
1. grupo (INDICATIVO)
404 -
405 - CUM - Denlre os muilos emprego>. o cum usado muito freqentemente como c.ot~:juno temporal e ora vem tom o indicativo. ora com
o subjuntho.
==
= Par~o
N'ota
Se 4;11- tfv~s aes vo s;:qc[('ru ao fuNro, ntl lemporol te deve uur o /ulurt>
onluior: Simul a(q~ticl audiiro, n t i.bc;-m at{ le. :: Auim 411c aouLN ( u va ub1do) alGo, urre
\'crteci (V. nola du o,' 2 <lo -Kl6) .
406 -
bem.
O cu111 lt.rnp4tcle vtro i.. vetn t~ido de ;nliti'" ou iniulo; a cxprt$)~0 ('Ot-'0 vem.ulo "e enl:du.to": PU. albllr!Ot tloduonl nMZtU rcu pd.t\frf. ~
..tifl D;;"oc#m .,ulilu Jo."f'fU111 ob.,iJt"c .:~rpcnml := Pnlo dtna.u~ P"'a
rc:motu praU;~
do mar Adnt"o c ~nlft&aonkJ c.m DIIJ#O m .okla<IO' c:O*Wc;rm a at.a.alLar-lhif ca.s.a (Oynadi
Nota -
~rrpond~ ~nlo
c lo<AhVO:
*'
lJ], )).
qumrlm
Nota -
OLKr\'e
qo~t.
tm
pnt~op.1, uto t:
SU!OROiliADA
~E
prrfti1o .... . ..
tDauq.prrft.:o
fvt pultito . .. ........
prncntc
m;wrftriO
Nt. lMpcrftlto
PRI~CII'i\1.
C\;rn ad
tt YCR
Cum. n.d
lt
f.:
A PRINCIPAl. TIVER
(pe.!f.)
(I)
( 2)
( 406) 381
Cl<u
Ut
TEMPORAIS -
C9nlly,O
MrrO
tudo
< 407)
OUTRO
c;,.,.
iE~lPORJ\15 -
batur = Vcrres.. sempre c1uc ,.ja um..'\ ros.:l, julgava que cnlo c::omeva a pmavcra.
3 - Quando isnilica < loeo a cuir, quando logo aps; por otnr. . palavras.. quando a ao da tc:mpor"l s~ exerce imedJalamentc depois ou conjuntanlenle.
em <:On$eqncia da ao exprts'~ na orao principal, ou seja: a ~ubordinada
temporal e1)cerra a iJ~ia princip(tl. a conseqncia. ao pouo que n ora.o prin.cipa)
encerr~ a idia menoa imJ>Ortt~nte: por causa dessa invc:r:~no. o l um ae dil cnlo
Ciwo
( 4081 38J
tn iciA
I.' -
;J
lcmpul
(;um,
invenum :
407 - O cum vem com o SUBJUNTIVO quondo <n<erra v<rclodciro cnlrosamento, verdadeira concatenao dos fatos: por ouua.s. pala\'Tu. quar.do h nc:xo
histrico, quando h $UCesso en1re o acontecimtnto d.1 princJXll e o da subor..
dinada, ou s.eja. quando um dos aeon1ecimentos teve mfluneio. no outro. influncia
quase que de cawa pam dti10: o c:um se diz ntuTaHvum (ola historfc-um);
~)
partidpiAit.
romo pode o
._IUM
VC"T
do..
intlicf;I;,O' - qu1u~do c:ttrr utll tlmj>l,.,ml'nt~ o tt:m)O tm <:;UI" A 41f,'iiCI rtnlll'let)lt ~(' d-' ''u H'
d1ti ~ Fuil qa~J,fllm tn"PUII rum In crr hom!Jti!.J prn~i(ll ilC'If'ctlfl~l '""r~ Yag;slunl~t
1'1\1 , l"
Cr rio
Q'J.lndo UI.( li& ttttidn (i'lav.l: Fufl anUa k.,pu., Co Cc-rM<Sno! Co!lt
Wflllt "''fuardt, ultro dto inf~tu~r1 ~.T ..-m;m hun.C' ?"tror111 tcn rwc ~ f.U~ t>um
, .,;'W'IYo -
Neta -
t!cll
txf'mpfos dad~ f
tllr"no~u r.a v&l.of" ~ ;'rm,.rn\ ( ~ .tt~u..!!.."'Am p: pr;JS~~tUO (..;;o. f"'1(1UC rrarn ~~pc:no!'("\ nn
'f'Cl~;r, a.t.:..shoJ\'ol.II'Hl'O) r;or prip;c>,to) !1),
S ' - Veja C'~C: c-l'mp!o, (1'1\ fl\lt.., rum tt~d!.!t.\d po~ o pauo.. q~.;c": _"-'o:frGrum
t4 :~1t1,,.., ..,..,, quinqu t mil.'io n:mu:t\11, ntn l>ol!e.t. n.:w n~niJCu~ ()dlllr rnlos tqulff..J lubu~nt = ~
IHrnt'tO llr: nn1 $ot (<1\' nleitot t:t dr 5 ('100, ao p<~uo fJUC (tttando) n nllttl{!o n.io llnh11.. ma1s
qut o itncf'r.l:;.,.
408 -
Vm com o :
l~ges
vjgurunt
z-
= Ocmotar-me-ei na hlia
= DttivtrJ.mse a fgun$ dia$
______
}8'1
( 409)
______
Clwo
( 409)
38)
QUE.STIONARIO
Qtnndo o eum
frtotfJJum)
E:umplo.
M..la - O wjunlivo s ~ dr: trcra n~t temporaJ, quan.t!Q a.c t.mpr~; 2. pessoa em
cntl.lo indetNrmnado: Pri,quom inriplu, c-Qmulro opuJ ut ;:: Anlu de c:omtor ptcci&o
Jcflc:lir {= r'\ntu de comtrori'J. , . ).
6 -
a- Dum.
Jc:'lec. qu:ocJ
q V trrt_,
9 -
DOta
CICERO -
1. Calllinria -
llaliom otff,il.
Cap. U
(Co~ttiaulo)
lc> ~t:do acontrtnt ant qu. Vnru alc.an~~ hih (fa!O real).
Htta -
tto...te-
/~Jritc dulili.rvnJ
eo Rr11o.
3 -
qu,m, ooo pri11 ,..... uiga. a.empre o pe:rfr.llo do i..d'tuti\'o: Moa pia
dd Rhrnur" puuin"l = N.io (("J.Uora~:Q de f"s:ir 1r.tu ~e ch<:gu
qtl. .S
pJC$Cnlc:
histrico, cmprc
l-ltu
tU
41 fu
MluJ f"tlc-t,
Sttpc morna it~diilu 'llirhllu. priO.quam ttipublico: ptoJ~,~t: rotoiuet, utincto Juit.
F'u~qucn!~$ Yt"UI .npl\ijOUIe hJI\11 8fAI'Ide inclt:u~.iQ pflfa a virt11dr, .\nlel de lct podido
kl li1 an 1'$\.)do.
IIUI!ntrUI ho1bum
1:1
nng\llos
cf~.es
Ueteil
J.e;
cmpt~Du~niO na la.aha
colou.do con11.a .a r~bbu
J l um
nq d"filad<tros da r.tnt-1-A;
O O!tmc"ro ~' lf!!Uol;Ot (.lt:n'~
dta
dt!.~ !l(ll0lp8tnt.DIO
cl thu:<m hQStjun
36 - Sw11l, no plu:.tl, porq1.1~ o to1J t ttllha (f i2}. - Su,., <lll L.llon t!CWI,MI, ao puso qu~ o
vtrhulo Autr < m.'lpe.uo.al (f 26/), 8. (' J.
l 7 - Tcnh um;uc Jlnott~J.&t;.i" 11< VC"rtrid.t ~to d.c..u.it)o> a f1Uln:kt.uk <b SNnltu:u J~
rtf. ro :, .,:ovui
Ira to4o luJ; Fr~s ltlt'tJ., 1 cC"ao Jio tli. it a'"' J.,. ter _wtro, th lar~ t~t~
...,.. 4t ...,. .. '<> p~r.: aMlo
<~ i " UU'IO:IU\o pt-.1.r.t: '" J,.,, ,.,.,, -l'l mi'-.Jn
l'l
~'"'1'<14 c aio ,._,.,.,._ ,...~ K ulcn a 'o;tn c r.io JoO -.u;n110: f 206, a. i.
..
u;ut.,,..,-
31'6 ( 400)
UO 85 -
TEMI'O~,\IS
inlcbnn. r~tpubiK...
S4 jua.toro JatJI, (.AhhAA. 41
k coaaprehcnd, k tnlerffc.i. 42:
t"tit ~rucktm mih.i, 4l c:edo.
JlC Ma OIDAet bofti
hoc
factllm ow: m~ tll'fi\lt.
poliur. qvm q-uaquun di-c:at
fcNm cuc
c:ruddiut .
Ergo "tf\l:m addu~or de nws11 cett.\
ui nondutn lntillm hoc quod
OfX.niJil fo~crum cne jtllmpridern,
Denique
1um
interficii:rr,
quuJJI im nC'mo
pOINll irt~cniri.
Ciuto
LJ,\0 6ii -
IM)
alzuma nlamidde
~ rv ordua
'"i
RELATIVAS
d,ttl
nuot
qui.quam f6
l'lbtctUUI ntt'l&
IICI I'W t,J COIHI'I'Ibliff(' te of.8
Ocl1
remp1.11.ll<'<!m.
el
~VIb lnuhorum
te tpttul~ol,un hJr
1qvr l:'lioM ~\uhxlicol,
110n w.nlietllcm 49,
UC:UI fc<i.Ntll
vi~.ctt,
adhuc:.
m1u
vlvu
pc:ltn rnn)
muito e fottn auarda.
p~rll f)l!r nGo I'<JIU revoh.u~ lr
c;Qnlr,, 11 Tf'pbl.co.
O. olho r os ouvu.lc df' muilol
lt tpiur.lq
e lan,l>frn (lt) ;v.ttd~rio.
't."m que Ptlr-rhtn.
(QinO rittUII'I ale afOra.
t"I'IUdO
Re-lativas
' l ltt
stor,
3~7
tr. C.Uina.
Vl\u, muhis me:, ct firmis pr.fiidiis obseuus, ne: t:ommo,r~ te contra rC'mpublicam
poss1s. (\ luhorum te: e riam ocUii et aures non s.tntic:ntC'rn, !K:ut adhuc (.ro.~.nt,
( 413)
LIO 86
Qua~iu qui~quam. cril, qui te: defe:nd~re: 3~al. "i"es. e-~ vivu ita.
Q,.,.rn<f;u
Ciwo
Jco.Jo,
q.r tu
~L\TIVAS-
para que
Prprias
em I n( C"nso, A ri
t!l
neceua.num
hto no nc:cc:s.srio
0 t;it:U intCI110).
:;es
( -114)
LI;\0 86 -
REl.AllV.f\5 -
Relativa
Ci<ero
UO 86 -
5 cum ) :
Imprpria
Final -
RELATIVAS -
Cfuro
( H 4)
omnibus. qua facertnus, Dcum ante oculos llabcFomos muitas- vC7.cS a<::onselltados a ter Deus d i3nte dos olh()s em tudo
o que Jazemos (a que tivssemos . ,. em tudo o que fizssemos).
rcmus
Nul1a gens tam fera esl cujus mentem noo imburil opinio dcontm (ut cjus
mentem) = N cnhum povo xiste to selvaem que no tenha o e.sphito imbudo
da idia dos dc.~uscs (po,o cuja mente a idia dos de.u;~i({!i no tenha imbudo ).
lnnocentia lab est quct omnibut placat = A lnotncia lal que agrada
" todos.
Nemo cst lnm senex qui se annt~m posbe vi\'Crc. non pulel = Ningum to
..cll1o que no juljiUc poder viver (mais) l lm ano (\'eiho. o qutrl. .. ).
3 - Causaf - O qui c(')uiva(e a cum ego, cum t11.
o qui anh:r.cdirlo de. quip,oc, urpte;
(Um
im:eniitis.
4 lu I c.) :
Concessivo -
O qui
equVi:tle
=-
) 89
Aristtefe.s
Scrates diz.ia
1oda
Cive.~ rogavCr\lnt ho~te-s ne. quaj quidt-m domo" inle~ra$ l-nw;ni$s.enl, intenderc:nl = Ot eidados pedlrnrn ao inimigo que no ince;Jdiasse as tasa,s, pelo
mcno.s a.s que tinha encontrado intatas.
= fu obras. de
-=
Pdo
o) quod uiom, qucJ me.minCrim, quf"ld inldltgom, quoJ tltldiCfim (= pelo que sei. pelo
que me. lembro. pelo q-ue (.RI(.ndc>. pdo que ouvi dizer}: Non \'ttlit. qoDJ u ium = NSo ,cio.
~onue);
pdo
<j\lt
s.cjl\ incmodo;
c)
=-
D.U
exprruik'
c} quonlum Jdu (= ~lo que 1e.i). QlumfuJI'I in me ui (= pelo que depende de mi!rt).
Hrec qui videal (= h~rc si qu~s videat} , nonne cogatur confitcri Dcum
e~e}
Quem vlss.e lsto no seria Iorado a confessar que h um DclJs,.
JI)O
(~
11~1\0 86 -
4 1l)
REL.ATIV,\S
----
IJ,\()
louvado.
l .rber dr~tn\1! Qui lr~alur
qm imprtt
O t"no de com,.ndar.
SCJAS)
2 - Ainda o subjuntivo Je uiae c{,.1>0is d~ _,nnt qui (hi qu em). non desunt
qui (no fah~ quf'm). rtptriuntur qui, invt.niunhrr qui (tncon!nrS-c quem).
e.n istunl qui (aparece quem). oemo ea.t qui {no h quem). nihil t .s l quod
(nadJ h tuc). quis ul qui1 (r:uem h <tu.>) ele. :
Suol qui (tnseaat un:t ~nimum tt cotpu.t cx~idt-rc
3 alm" e o esprito pcrem ;unlot (3,.
dt~t".slc urna
mocidouk
altt\id~)
Ntnhwn moti...-o
tc:nho
A upu1u'o 1un! qui, q"~n.do trat u.p:d-'0 o uJtllo.. rode ir com o Jubj.ur:ti"o
ou 1m o ir.dic:ab\o: Sunl mu!Ji qui crtphml allu quod al1u L..ftillnhu = H.i muitQ$ qac- tiram
~c un.s pau dar ao OUifOt
~xprcues como '' prudtnlt como h ", "dado. a tua prudncia" pO<itm
fu!tlm trAdnu.-sc : quct. lua pruclentia est, qua es prudentl. pta tua prudentia.
3 -
Cap. 111
ruJldiO.
qod
no' polttl
fW'Ifl
aoitt pode
oi-<w.uflllt ~aillf~t
otuhar c~ a1 h~"'"
I~RIQC) <'.fimii"'OSM.
Dnn
dontut p1iY41..
~o,tutit~
. , YOU.S
il!v.,, ...~~,
(omnia) crumpv.nl)
C'
1 tllftl!l&
11
c.a.n. p.ubcula.r
r--rut,b..
Not<~ -
1." Calilinria -
( 417) nl
Etnim quid tst, CI\Ilml, t)U<)d jam t\mplius ex~Ctlt!, si neqllt nox tentbr~s
ob$Cutare c<riUJ ntfarioa.. ntc pri\'o\la Jomus parictibus c.onlini!re VOC:.e$ conju..
ntioois tua::: polest? ai illustrt~.ntu;. &i t.rumpunl omnia) J\.1uta. iam istam mentem.
mihi credr: ohlivi~ire ca:&s atQUC: JIU:ndion~m. Teo~ns undique; lucc. .sunt
dariora nobis tua con~ilia omrua: qut.e j.un mccum hcet rogocc.as.
ft
para acw.at
RJ;srosTA - Ci<"
IMU\h <J\,\1'1VAS -
CICERO -
Quis tsl qui non odtrit prolttHl.m ac..lo!es.ccntiam) _ Qutm h que nio
87
Jo
hulo )(
111
C'tln)M-1~4.0)
c-KIMKC
Tcnrr: u:adiq\&r:
OMI'Illl tun. toniln tunl "olnt
da tlou l ut~ ;
QUESTIONAR lO
I -
Qm.. ndo
11
LIO 87
2-
Na pu'iprio. ~lOUt\tol
3 -
o;..
4-
5-
t1
u\mwlivo ~ Q\lo.ndo 1
INTERROGATIVAS
/inul.
416 -
8-
v~:bo
no ,_,bjunh.,.o
ftJ
t\lbordl.utJA a umo.
no &nfn!<tO.
9 -
lO -
Di
11 -
D~ cJrmplo
.ubordu1~da. 1r;tc:erac.tc
c:tdafedmcntoi\,
12 - ..Sut~s
13 -
...
va se dh,idcm trn th!CIOI\ c inc.hretns, c que a~ indiH!ta..1i tra.tem o verbo no subjunlho; aqui c ali. no> C\ei'Cicios ~nu~ h:Xlm, u tu..htJjllli)S algumas Interrogativas auavs dl' no1a~ ou de OJtcnta~ao no p10J)JI0 vocabulotno. um~ o as~un1o exige maior~~
da
rdebYa.1
po'
ca~n ....l!lo
S2- Oku:;uot
U -
l..ird
'"'<lt,
.11
=-
30 ,. o JD1 .
,s,, ir<.tt frics
= Ouli 1<-;..
~U
I= 1..,,.._
Jc!u.
-1Ql ( '18)
U-\0 87 -
1\TERR(')C;\TIVAS- RESPOstA -
Advrbios
Cimo
UAO 87 -
Interr ogativos
( H!)
J9J
P'OIIIQfn(*
KJD
O>IDE:
DONPE:
Quo lugis)
PARA ONDE:
2.' -
foge>
QUAXDO:
AT QUANDO:
= At qunt11lo abusa r da
POR QUE:
Faz.
OI
POH QUE NO: Cur non ou quin com o indit:.tivo: Quin tac:es?
11.o te calas)
aedat1
= Por Que
COMO:
O '" nv.r.dr t vun o ctnprc:;o de Mnnt r ilf' num: f.AI.nc quM'juam <Jui L;\lia
H li ACJI..O algucm que M!cllt' 111lt COl'-"'? {:.. num),
==
negao:
Num facti piget?
Por11cntura
fQO.t
A orma
nem tempre com tignifiuio
npccil:
N?t!' - VA:riO!I oulro e.dvC:rbios t~inda ~xi,lcm, ti~ is:nificAr,-o l'nc;onlr.4"'-1 em qu~lqutr
d;ctortaliQ, lmportll llptnlul nouu C!lot~ viiriot. dd~'' quando cotftr-o,to,. pod~:m trncr os e!~rr.<:fi!Ot
cp&rlldo,:
vo!1t dic? (qV41Niiu ::: por quaoto lnnpo) = Por c;ua.,Jo lctnp4 qua) Ovua . ded (('Nimdclutn .::: h' quan:o t-empo) - O.o te spt~bi'"t ,uq.. {qu.oWq&:t_
= al qq&Ddo) At ~o te iteftloOS P(J<C.U} (2)
Q"
NumquiJ
o!u<~J ltcb.:fl'J
pclricu}
Ulnam ... ao
Partculna
(I)
IMO o rmpr~go dr (1,1( nn irHIIrcll, e /UthiG mais u.:n o c!e 4VcJ(C e qtu:mbrem
fta direta,
(2) Si>:lO si:rUfiu oll:cr. conltnrpiGt. c-omiJur:t f'~ c r rc:~d;anu:r.~ t:;u~fl2t, pte:W
ofCilo. outir. oUMt, ctmlt.1<1p!or ~ cupui.(J, cor.& o prrfcxo rclc:.-ph""' o ( }l}.t S). u2ai.fiu
rralmc-n1e Cl~rllf. 1~10 , (ko, fiO ut~c:rtnlit41,
(nada) .. an
H d vrio Jm" oo
Notlll:
1.' -
Qt-;:tndo
um >d!
J(iUIIdM
Utrvm
er,du:r.e
pr:
e. lnturog.a.ti.u ~ t!uC'III ~
M:Ut>, u nlcnog.uiva f!Khuta:
\'un.ne n'.f' rras. en non.' = VnliArmcit &manhi ou aio)
E..x te 11 uto '':!>unu.r:e rne at c:tnt nl'cne = Pervr.totr ~ ro~ ''ttit.ui manhi ou
an
non,
oio
>
(* -122)
UAO 87 -
l~ltJlliOG.\TlVAS -
c;"'
RF.!-!'05TA -
2. - Niio c:on(unda an c:om oul: .tot11bo. significnJ!I "" m.n Otl *"'1'""11 opc~:io, coo
tu ried.1da uH rt- duiU p~r~llnt,u, a<> f)ou a que (JUl apcmu Mptra ujc1!o1 ou ul>jrtu o:; complf
ancniQI de urnn. n-~1m4 pcra;:.ata tem iodiur opoiio:
Vlhn~ olivu
41.11
r..c.~t<!~M
JYCi.r~1t&'. wl
).' - '!!J veu nJ)trccc a n, ou Cl/1 ttr.l'o, nlio p ara indu:nr Cl>()"iio cntre duu patkt <k
u ma "'~'"''' intcrrog.,.&'t~. m.u tim tcomo clcmu.to ton~tvo cnlrc Juu (tf,\f1c intcrruau:iv.u
~dtl"lfllll; o on unu u..o tem fou;a kKI~~o ctpcci.&l (= ~ a~.J.So~):
~d dicit1 on S.Ciliam virtutc lu.a. lalxralem)
qc a SK:-ltia foi tilxrtad. pt1 taa cortm.>
An
irm&t}
o hCirnri\J comc:~~tam
Peide: .tlo o -" iniat um. pt'rtur.la siaplu. m U111pre com reforo d~: u~ti.do
n..a l, pois. po;. f'llfh)):
"' (=
= Que
pot IW:IO. ot
A" 11biit
je.m)
U,\0 67
- ---
N o..s
Nas interrogativas
INTERROGATIVAS INDIRETAS -
indiretA~
Exefll(>lo.:
'01.
moveamur1
do (XI<tns}
Nota -
422 -
= PoclNia
li
JHI.Utld.t.~
RESPOSTA
424 - A uma pergunta pode caber ou rctposta positivo ou tespolU.
negalil'(l ou te!i/icacjo,
r c:
"' aiam
~'"
ui saom qa~c
S li~
1uu \fQt.itI
coHCK-Ut\t)(lt I
<'J r.'l
frolc:r
Cc(IOnc
~-ft'\'elnl!
DUIJOr qulu'D
1 -
pai.
r.IAlk com
t(IJ
Co:taJ
Diz('l1\e te
!li()
Cl-.110f
INDIRE.TAS DUPLAS
Vctl'"rn plulosophi d&~p.tl.a.b.nl utrwn pl:are& c.s.stn.l 4~
cn u:rus
= o. fll6*0fot
~1i;cs
$t:
d:
Cicero
Cot~df:ta q-.U$ q'<''" f r-~o~danc dit4tur := V quem .c: dcdara (tu Kio rraltda.d()) e q"C111
frat~dou
V('ja quna o -utor c quem .. vitimA de. fraude:).
a}
Ccero.
que CCuu.
<=
Se afirmativa, a re-spOsla
b)
omniao
ila
il11 u ro -
tant -
c!U\'idA
eniO -
te.- n
ci.&ftl -
.em dv.la
U.!e~ramc:nlc
~rft.lt1111 1tnlr
1a11~t qliiJcm -
utr!J{Lc -
lttfl
!II\irl:~
rlamrnte; um Lsha
}I)(,
0 421)
2 -
I II\0 87
INTERROCATIVi\S -
RSPOSfA
UM 57 -
o)
b)
t)
CICERO -
non
Non tredo
n.\ o uUn
N o, ;gltur peccrnu~ ~ -
Nlo. enhor) .
D e forma alg11ma) .
. 3
425
~rando a respo11a ~ expre~'''' mcdianlf' a rtpc.Jio ou a t.itao
de um nome:. ale dtw::r ir para o caso r:c~tido pr!a (untio que t-xerceria !e a
re1po$ll fos~ completa. i.~o . se se rtpet!.ue o ve1bo da JX:tsunta. F....$tud.am~.
po: exemplo. que mi>crtl trn o sujeito no aeulivo (L. 73. 346): il r-ergnnla
" QtJtrn mi.strcc pigrorum?" ( = Que:n tetn pied~d<' dos ~adio:S? ) a TC$-pcsla
ser.i " Nemincm", no ncusi'ltivo. Outros exemplos:
Cuju, cst loqui? -
Loqui
t Jl
c.
....
tu ud..c-~
fore ut rmlt
J,,..
c:~rtl'!.
mc:m.
~r.do
Dentre 0\lhat
J -
Tr.duu.:
Q.
Quo
'-t!a
nd,
fr~C"h
c lu.du.io.
8 -
9 -
do v~rbo.
Qu~ Jubjuuli'll& JC" p roJ,,IQ } f::xcnpla e h11d ullo.
..rJt,duu : No,, l,ihn P'<'<=<'omu~1 l'vtinimc-.
amu
~tubtet)
ind~o~tiu
27 ck
t''' "'
a crto, Catilir.a.
IO incrh~l
m111t0
cftlU
tum
in
M (IU, G d u 1)
fr.uHto) f
plru>
,\',, patt(n.b ;nltrft9tiv.-; puc-n ctar ai inddo S fun<-" dt .. .a~ I 4"20. I, 6- '1
tt ''"''' Lt
Kei,.J~ t o d"' 1. de (.lodt ms Do4c- di..u (:.d.t"lftM: ., utnr~M~S) .. .tu: d.u ultad
df lk>tbr :. li dt of\.I!Jro. - F.ra I~ pr6J.iiiM 0'1.Tifd..H'"'0t ~..kMUuo ~no.
V. - Q L:, qu.al cU, d..l. crx. c lue. dh t= d 4;t "") .
n- F,tnt.t ,.. , ,J.. '""' Littnt!c:~<"ntc Kri.t: r .,ruo'* UI , .. ,o . o d.i? P,J;u,, e: o pc-tf
lt /.6!1. Rft~r\k MOlpn. a t. S6 Do Ju.-j~ vem {.It. tolJtat . , dq flr<"#ftlf' . fdu, /&!f"ci.t.
!ll
f\;(l cottf~tnd.. Uma com ipu, pt\ti~lmtti Tt aqui, 41ndc u/11'\. t nfUUQ 'ro!J. :tOt:t
li}
Qu ~trbo.l f t t.K? Ot bou di(io-n.ldOJ tr2:r~,u Cl pc:rfe-ico, COM rt!u i...;;.o v p(l'1~" lt : V e
vUl-i.t
m odo
trll
mu , o qv~ C Je A.JmHar
Ei<>
.i
)) -
6 -
(JIIt
A(IUO a\t'
t.i.o atrOl.
$.4 -
t-tr-..,.
d.-
n11m
m.-rudo.
e e11e dta dc\U'- cr
U:t~plo
.ud~l .
tt1m intrrd,bilit
YC't\11'11. id quod u i tu.lmirnndum
muho -nn~;ti&, rlie,) 57
polugt\11'11 RomA
I -
d. ru
have-ri-A
l iUil AlrOJ:
unlltll 1J t.m 58
lt tl')ntuliu.r .W t~e.m optimatum
in V dJtll'l 11nte Ktdend;,s Novt:nbw,
Ql:ESTIO~AR IO
=til)
ti
2-
Cap. lii
1. CatiGn-ia -
7-
l97
t:ontulis.sc in .llntc dicm V Ka.fcndas Novembrcs. tum quum multi principes c\~tatis
Rom(l , non Iam sui <:On$ervandi quam tuorum consi1iorutn reprimcodorurn cauM.
pro/u~runt. Num infitiari potes, te illo ip.so dic mc:is PJ',')!sidii$. cnea dlliscntia
<ircumclu,um, commoverc te ontra rcmp\1blicam non poluisse, qutun tu . di~"Ce$SU
ctterOJUITI, no&t ra lamen, qui remansissmus, aedc conlC'J'Ihtm te c~ diceba.s ~
1n1Ctft
5 -
( ~25)
abH>Iut~nu:n l r.
V('JO -
11i\o
~)
Ciro
'" arm" <e rio die (qui dies futuros C$$<t ante diem V I Kalend:u Novem hres)
C. Mllium, audaci.r salellitem atque adminiwum tua:) Num me fe fllit. Ca
11!in:~, non ntodo rts tanta . tam atrox, tam inctedibilis, verum, d quod multo
r.\t'18li est admirandum. dies ? Dixl ego idem in senn.tu, e::dem te optimatum
o)
Rf:.SPO~i\ -
d)
'e
I)<TERROCATIVAS -
f"'
').
li"'' do I :tHi.
l.O
l'm
J98
(~
426)
UAO&\
- -----
illo ~ di~ U,
cirCUDCiuJUm m..,, pr-tidu._
md difi(.~otii..
noa potv;ue <.ommovi1c te
.:ontra rt.mpubJinun.
quum tu d:cebet,
k,
di~ensu
ce;l,roru.m fi4,
hl c:o:~fidlrn 6G
uccupalurom (.1.~ fi) l:)fKIIf'Ue
itnp~lu ncx:h.n'no
Ju Kl. Novcmlmhu
ne
viaiJiia)
= O
=
( 427} 399
Por,utwa ~u llf'C"'
lu, rwqudc: mf'Jno di
c:c:rudo rtlm. t'lll"\1. rtardu.
pd& m.in11& dlillt;I'I',
q-c_.,
{1~)
2 -
L I O 8 8
1m~ia.me cxrcver.
lnl~rcldor
QUO~UNUS:
Noo
Not-u: IY - fh.n. c-. ... . cJ.t quia "r~tfcb lgoafKa N<rrltwtn ~~noiivo N pqr11 que lllioo
( = Nade. 1e i~np!< .. u). - Ntla c.au at c-.r ltrcu ~1111f1<a Nrnhutrt moi~ h
pct4 qut 1re:n.~a~ (Nen}u;m mOh\'0 't:,at pua \r) . P<W euet dou tnmp1ot I~C" ..r: "\'er clarA-m~nteo
a f"r nc-tallva do q1.1in.
..,,,\aJ
tW
<Utun
oft
qua:m ou
NE Vrios
QUOMJNUS -
Verbos
QUIN
e saas Subordioadao
2. - Quin pro,C.m de tiUinC. formll pwnili~a. <:ompota d(l o(IRii{:O ub1Mi""o rclavo t
1 ~t.trrQl(l.lhVQ r~u:l e da pam..:.ula nc. 0.\ vem tt. &~gnth;u;iiu ..le~ como 1'1/,o, por que- ncio. em
ou~\;(', in-dt;:tend'-"tHc-t o.l puntlpom: Quin rap~..nJc,) (P(Ir 4"-C- 1\410 tupo!l.tla)) - Quin
J1c1a quid facrutuJ _,,_,) (Pur 'lliC 1:.ti<:J cfae,. o qIC ten.clonat falcor}), Auun ~e ~xphc;a. pol
\1111 clr,>le o e<dO de b 'fCUt t~;athco~ar c c:!i. sem Ynbo c aun~t>nhado "'d.aan~uqcnk <k
poliw_ uruno: Ct~Jllrtl~ nun ui 4WJn/wn KriNm J~. qun rhaa nocbl>u.a: (, IIKtl~d
cp.t.tallO 4!G c:w:revo ck Ou c oiC c:k ok = c p41 que tW JatCJ t&n.bcm ck nouc>}
fi-.
pari&rafet quinta.
63 - 1...
6i -
de
VEIUJA DUBITANO I
po1~uu.
t4 ~ CwJ! 11111t~A .Vi Wl wt dt tdtt "!Slt/ qlfl. (c:om .\ nn.rlc J,. "''' llu Jrl\ p.rtit.i~o de
lltlfcHtUJtmw. )v I "13 ot& o (141'(1UC do tubJu:lll't(t donb ulwedu"(h rtbti"~ Em .,.,_, de
lfllf)t't""r uma :..lu onJoo;.-o d., aut'lt, lnd~C' pc-su:uneftiO ;a.lbc10
r.6 (:..:.t twbll'nliii'O.; I i01. CJr4tru. - .mpocrrc-iro. VI\ \ol<tU da lltOC 2 du.sc. lllUIIN f.
6' - Tt. tUJ. ;a...-~ti~.. .S. lonliA-. ptrill,lCJCV: I m.
6a - Suhu i f>QII -t1r 10Lalnl. . t4' , C'C. . todo! o. ~-~. coa o. ~ Pffuador. ~~
11101).
a ......
400 ( 428)
= N o
\'rnllA OM!TfENOI
'F:
2.1
qui
<'n-turw Ji
n .
UUDiff
<'nlun.unc Jif
= Duvido que
l= .
(No faltou
pO$$Um
= Nio
non ridrt) .
IJ)\~rro;~IIVII
ltlduclat
C>r,6ia.
= Pouco fohou
Huito (nio
alat'
Notae : I. Com \l.efbo. limuJi pode ll.partc.u umA tubclrdn,,\dll n flfliliv<'l: Ntq~t
tnim tlub!'robonr hodtm od oppurna~dbm Ranam """'*''"m (: 'l\1i11 hottis \'enlunn euet).
A rnntlru(lln com o inlinilivo de rlg_or qoando ubiJo ~i1:1Hfir11 fu,ilnr : Co,hu& non dvbih.il pt& pttfrio 'ltilom poni re. = Codro no h,-tI~U (=: filiO ltv~ dUvlt.f<~.) ~m l l l t l ific11r 11 vid.
429 -
=Quem duvida
ltoc ladre
40 I
p la p&t rin. -
C 4>0)
penmen10.
nnl-..a lrurn (Quuo vrr u<'m Vtftl).
1<
No deixo
de vt:flll).
ck qui
ftOJt C
tl6
No frm1nii\O e n.o neutro, bem como ea dcm.a1 flu 6n dn met.rulmo. no te pode usat
eu11 forma 1intttca t Nihil ('ti tn.m 'l'nc:tum quctJ nq n 11hquandn vi~lrt l\\1daci"
Nada h&
tio 1AI11n glvrl que um d 1a a. a"dcia tlo venha a v1ofat. - N"lla ac:n1 t~m lera c::st ujw
rr.e-nltm non imbu1it dcotum Qpinio (V. 4 14. 2).
Vix tentor quio accurram (Vix me contino quin. vlx comprimor quin)
A
custo me contcnlto em no acorrer (No sei o que 3O qu~ niio ~corra. n5o
inrl)(ro.do
llo aconlrcimcnlo. -
428 -
p<>S!iveit):
)
b)
>
..... .... .
Hos dat.ilo
0.\tto
I+
I)
;.r.,;,;
&,tI~UtiQ.
QUESTIONAR lO
-
ai.o hnito
hnito. alo ouw.
duvido que, duvido e
f Dito
} ,
l Oblo
Odito tro. ,. an
ll4
N('llll
Como dt:"ve o 11luno trr nollldo, nrrn u!tfiJH~ " l! MlvAo SIOri'Ug\.lnll do" ext-mplc:u
do~~dos no~~J lii'l.r, I'W>d~ n.lrr~e letrtl d lill-im : tal H' d.i fHncipnlmtlll<: qul\ndv 11. cn,truio
lahna cuntllhU qut~te um idiolimo. Ob~er.t:1f, porfn1, flUe, nllo h ,c:nJo liet es,iJade. nio
te deve uir d~ conhu1o lo11in~ e. q\Jllndo houvtr. t te deve: 4dattAr no q;Je for lnl;un.cole
11<10
o........
)
De ( eodtico)
2- Tradll'l :
duvido ab.olulllcne.atc, etlo\l uuay iotc:r'IU.a alrJO!uta.
.....
1110
. . . . . {endtico)
b)
Crc<hblle non. " t qu.."lnlum .scnbam. die. quin cll.$1tl nochb'J-' (Ju:. n11dibuJ
) duvido
t( ,
ou
3hf:~tivo.
qu11ndo: 26)
Que n\"cu~uo ptart q~.e po~HI llp~ttecer num per!(l(io ., C~lnJuru;Ho qu'n) {~ 42&. J.
d
lc:bl!lO
not )).
/)ubitD llen!:,ru~ne f! l,
402
NE - QliOMiNUS - QUL~ -
( 430)
CICERO -
- ----
Ciw
LIAO 8 9
Cap. IV
AUT -
nisse edem c.:ompl res ejusdcm umentitt! scelerisqu.e soeios. Num negare audes?
Quid laces > Convincaro, si nee:as. Vidio enim este hic. in stuatu quosdam,
qui tecum una u(runt.
Rc-copot bo~m mccvm
llla.r~~ suptciordtll 10 oodcm:
itn mtellia:~ H
me viila:e n
.d
logo compr-ckrtt
qc~t. cu Ydo
p a ra ...,lva.perd"
tnu ito mait dili;e:nte:me:nte
multo t::riut 1S
qt~~~o m te H
ptiors- noclc
inter f&fe.tie 7~
(non
aam
~ nue:
i dotow. M. lc<c:
<omplurn ~ M
<usdcm a.mc.a bc
c1 II.r l ~rU
convcniu e ~em..
.......
71 72 -
o..._.N
!:!:
4l"o .. t:
ao
a._t(.puhiiU:
fffft't-W'
/f!M
MfiU
Nt.,..
'f"""'
\1 11)
= =
pCII ,_;.,,
17 - I 20. 3.
18. - Q uid, tom.~do ad,rttlialmf"nl4': ()_uid itfl} ::: Por que aaimt Com., aui:.:.1 t po-r qut?
Q.iJI (ou Q.suJ ul) ou Q.we4 ,11,11
l'or QllCl c~]
r9 - la.cGca.tivo .:aa P'~ (twbord~ cOftdt<:to.-l:), potq~te a IQ""cm: de nctu rui.; f lU.
eo - u..._ ' .dvbio.
l l - f-'U,. 1su .,..(i.o -ofinrv (f 281 - L. S8), - H1t, .,. . ..,, lqv.
= =
161, n. S.
(e Mo
,)
2.!. -
loro. bocdi.at.vntfllt,
OUI
c:oove:ncerleei,
poi.s "'ejo que olgun
q ue e$tiveram JUntamente conti,o
u encoralram aqui oo wnado.
1S- MtJttt
i f - Q ,ulll,..
t.,.
ktu.ru.ll
s.,.,-n.,NII
e:apao,u
Pm q ue te: cal?
70 -
es--c: hic: in
432
AUT coordena teuno~ ele !gnificao intcisamente diferente ou.
s \'ze&. c;ontrria;
ob.cur<)
do qu~ tu
pnro .e dut~raa da rcpllblica.
D iio que tu vie:t le:
na aoite ahu"d-t
od pcrnic:Tem reipublicer.
Oico te nninc
SIVE <SEU)
i~nificac;o.
a.liUc.m
;n.
1. QI'(J.
pro, quer.
coordenom l<rmos ou
{ft~<'r:
Vtl impetalort -vd tuilt.c: rne: UhiiIU := Srr..i-vos- de mlm quer c:ocno
oldodo.
quer e;mo
Sil'c- c.~11.1 .ti\lc con8iiTCl dc:orultt = Ou por ac,uo ou por <leh~lllltfti'&o de deY!.
q>~ i1 ca:ru~c: dcun-c: _ S~"- oro Algum ac.uo, or 1gv.aa <lt\U (A re:pcti;io do c
ctKiihto rc-~Mi'-t ao u10 f'Khu'~< ).
St
404 ( 4)}) UAO 59- AI.IT - Vll (Y<. tncliico)- SIVE (0<u)- Ciwo
2. 1
nouo
Cltl
011
U.I.O 89- AIJT- VEt ( <ndltito)- Slvt ("") - Ciwo ( 4)}) 405
a.nltt,
aioda, e pode ~ir tt'j;uido de pAiavrJU. q\le lljudem a dar tal unttdo:
=
<f:l di.oM =
w~l poliuJ
Qll
CICERO - 1. Catili.dria -
melhor
ou amd... ou aM\o.im
ou diT~ (mC'l!\or)
lld, u.l n:tfu;t Jtcom = ou.. para di:tH mrllu~or
t:l JKcm
Non tentiunl virl for1n 111 11eie \'ulnirl\: 'lrJ 1entiunt. ud morl m11lun1 Q\1-'11\ tMIIumm~do
dt dignitatit ltfAti LI demovi .:: Q, forl!'$ nii(l Jf'tll~m a. fuid.u m'l cornbo~~t~; ou cntio atnkm.
mu p:c.fertll'l 11 morl.t 1impln c.liMiouiiio d~: dignidade.
Rau1.1 Na quidcm, t("d tUIII'f"f't a<:(pio Jil'hat; li.(l
pcoximc: ac;cc:plnl'ft, QUlUl
pndec~:u
R~r&t t.athU luat rrrrho (Rfl.ratn(nle r~d>o c:adat dt ti), mu mvito ~-;
qu
Vf'l, Qulr6t vuu. 111tn1riu ainda, a lt, principaln~enle com Ot tupul livot (V.
) .' -
dii imMOrtDJetJ
ubna_m a,.nli11m AUI'lu) lU
166. ),
Per nat "r.f ttnlu lictl ...:; Por mim ali qut ronquc-t eu pt!.nnfo (Niio rne oponho nm
mumo a <t\11 roaque: 34~).
Onnia ~nal -.tl a{"ttbi.PirN. = T oc. ot ma!tt, at. 01 tn~,t C-Ni. ameia 0t mait
crii ma'u.
V d oplif'l\e
O me 1'1ot pQni ..e1.
V tl in primit = Me~mo em prmt.ira 1utt"'
V'el
4.' -
oulrAt
M~i"'&
tibi pottl'a
o ffeuc
.).' -
P~v 1111~nuaH
Bit. tcrll'
= o. .
aptr\le
d"u pafiYtu e
aiO Of'*':&t..
ti
S<:tllipJC
}...(() ou
Q\li
czadistco:
Ah~t ou 11'\.fncn.
~. Oll h t. \'t:l-1':1.
l..to
javali.
i.' -Se .. ,
I ') -
Poo cJit,.r 'lli!a ~tu mof~ ou 'llilo vcl mots) f"'or quf?
rrAJvt~ : Owni1, ~lle tunl ei dicend11, .fl\_11 d~..:c:tllrc 1\1)11\t':n rrliw.uen(lllm t.tl.
Quero que eoalite luic:me"tc e justirr(~ue o ei d., fl<''t;unlo anlcriot ( )00).
4 - Tudun;
o)
b)
Vd '" prlmi
J)
Phu minut\e.
(} Masna.
ft'W'
utitnitu
bbi pou\10'1 ofkrre c:umpla. vel ill~ ~fJ: l .at1oril Romaoorum eontineai:UJ.
IC:'Iad(lru. n.ult
C(')nedh.o
Fuis ;gitur apud Letfam illa noctc, Cat~lina: d1stubutsti partu hal:a!.
111\tuis qun Qlternque r roficl$ei ph.lt-Crcl: dde:~isti, quos Hom.r rclinqurcs. flUOS
tu.um educircs: descripsi.~oti t1rhls partes Ml mc~ndi a: confirmllsli te ip11um }i\m
u~e c:xitururo; dixisli paulum tibi tm ettam tum rnoru:.. Quod c:go vi\(rem~
QUESTIONAIUO
2-
1t1Uf\lml 57
Ho$t-C ego vid(o consul. ct de republia I(Otcotiam rogo ~ et. <JUOS ferro
trucida ri oportebat, CO$ nondum voc.c vulntro!
Rrtit uu
6. -
=
polio,. lyra:nti<c =
lll IV
dt
M- Q.., ,, t-! ablaoro ..., 1. f.nut == hoif.., or~d; .aaa. ftll 1. :: obj. dln&o.
tu - J'IIIJ,.,l toU,.;Jtl. ot Mrt.adotH (t,.o1UCI'ibo
runJtar).
&6 - D1 CQM ablati-.oo
coaaplcmcnto ck IU'f'WI'CAto.
17 - Or.V ''""'""' o,W 11n. rbit ,.,. llio o,prc.a Mt.a.
o Pob- CUT~tre,
n:-.u.o. ""'"' o - * i.akit..
a-
H. .,: I 239. S.
89- 111: advblo CGeJIOf_
. .,
(k /w ...
tJada
(Nu..ea KtDtue a 1IDA llah. ck
pW.vraa leU.....). - V~t' ::: abi.U\110 d mciQ.
90 - lm pcHt'Upl- .n livre: , c "' que ~I,..,.MI tet trucidadOI & dped.a c-11 oio.l ftto KQwo
001'11 - p.Ja...,..
406 ( H})
UI\0
ditrihnitl
ptHet
ellt<o) F..s1iWJtlr,
SIVE (.,u) -
pi,,
em
UAO 90
Gc<to
r u n. d r
quu'IT'I YtnlUtnl
qvc:
q.ro\ eso
Roma. 9$
(QnfimAdl h: pt;u ..
0t mri~di:ot,
con(n'I'IVI~ qu~ hl ttM1mo
ui tu rem
C1K"
R~ma.
cdxlrrt t('(:um:
dc:~r1p.,j,,j pfln urhit
ad i~M:rn.da:
LI O 9
j.rn o
Rtperti .sunt dl1o tquitu Rom~tni. qui te i~tl\ cuu liberrf:nl. c1 ~t.
nocle paulo ante lucem me in mco lc:cllo inlcrfttturos pOUictrcntur.
Foram ~nC"oah.Micn
ptr.... ,cnf\u
dw
Ir"'
cv1c~tot romAno~
435 -
mr Mlllllliall'l
= O lobo
Lupu,t e1 ngnu-1
o c:ordciro.
H~rc.
c:{Z.o omnin, vixdum c:tium c.a:lu vestro d in1isso, <:ompCri ; domum meam
prcesidii$ munivi otque firmtLvi: exclusi eos. quos tu mane ad me
sa!utntum mistr.\5, quum illi ipsi vcnrMent, quos etiO jam muhis tu:: stunm~ viri1
ad me id te:mpris vcnturos esse: pr~dixCrnm .
majoribu~
muna...,
"1l1Ut> fiun~~vi
2 -
vo11n rcuni5o;
mrnm d(lmurn
m\lnr ,. lm h1lcci
l minhA ctrla
pnr.sidiis mnjQrihu.
9 1 - HJu e p uJ aliquu1
ttlar t:n'l C.t.lt. d.- l.;c,fm, 1.i.lfll 's~u~tn
!n - O adiuniO advC'rbLa1 dr lt:MIIO q\I*A&.J (~ I) <lU~ iud'tll o uuutrnlo ern
val p.An. o abl,~.ch~. e, Qu.a.r.J M1 um llumual, <:1lc: llliUIIJt 11 IVt lnll ~o~alona::
~to ''"'''" 11 0
: alio -
l m
<lw
J.
conjun ~.o ; ~)
T em iu ve~u a fortiio aJ\'CI ~I ~tl Je cliam { = 1m!Jirn. ate) : f.l tu, ct ego. el ip;,.e.
n1mt. Jttl ti ,
s..
3. 1)\Jt
(ltj
.se fu algo)
hte11/u
tli'mc
o ,,,..,.
96 -
1'1
dona
Xtb t l"
pni!IIW'U:Dnn
facilmente consinto
El iHc fetil
1t10t
S<~rintt tom"'''- dt Ml).,.imuot~ ro1:t;dJ d "" u.bdRIIIM ~ tnvU.ru a mlm foll'a .,.\ld..,...l:c.
U f#"ll'lplim (=:
cfi 1\0 ~u.u-...v, q1u1 "'' .c C'h&ulJ. acu.t.ativo a.d..-c.rhi.al Ow.tn.
o:pa.u.io no q"' -apa1rt" t~t.c I(UU11f'o'0 dud,i4d ll>(:JI,udQ do &Ui1JVO JlAibtivo) i ,J wta.td (= #4
hltt }: 1/o~a- 14 a-t~t.J = 1>0nlflll
ld.lck
O ~~t.uati\'ft adnrhuJ -s.varrr a.l\d.\ cor o l~U.t~ll\<0 ,..,, c com 11111-hot djcLivoe aeut.l'ot:
"'ot~ turw.
a xdc J>lUt
mn""1011 P'"'""
mvi 1-dc JN!Hc
!#a -
tompl(tot,
bb11h.-.r #f
Abbtn.'O
ab.olu~
=..c.
,.,.u.,,,.,.,
1
ck t-"tt:
,,,..,,.;u.
UI. . IJ!H"I"C
# ,,,..,.,,):
99 -
isto f,,
a-:
= Eu omito e
11p~n:u ('lm d a
Jl
r ....
1. -
Notas:
ATQUE, AC
intnf.-ei\U01 '"""'
:n., ~
434 -
Sunl r~prrh
tnt!
cl
i11i ipti
jarn prardidrall\
muh.u IIC: tUt!V1Ul virrt
\'enl~:.rut ~se d rnc ~d temp6m."
um partine:
Oll<K
d~do
&lludt~rmc:,
td m~ ulutatum, 9&
407
ql-'tmqur rroficiKi; 91
C.fldl
l...c.~e.
11.-li,..:
df-,..,.
,,.,..f.it,
~!tf'.il.a.
1011{lu""
d_, fiO,flt'Ur.i.
f 211. l
le0>10
rul oo~.da.
= t,.
u:lr -: qwuo ao
t .. ili
= po'
w.\t
quP
St(.l - muhlllll (rvttat.~ l#l ~~tau.u J\.Ulfl:ll lllt "ual
l;fO. l:lolt u Dl.o.ll.lu.~ ~''c ele lortlc
m.
j_
O.
nuvos
t.o
~ mui~
ele
..c6 ( ~~>) UAO 90- ET. QUE- ATQUF. AC- ~tt. ~'EQl.'E- NEVE, ~'EU- Clccro
.._' - Notftd de: catul" e d~ cu.gislr1d0t. quudo cl'lux.1ado.. ema o pruome.. Un~~~ M
eca d: C.,wilu Gf~ofi Jatlf Cn. Pompctw M. Cr4UUJ
Forll-m nomudot cntu1ct Can
Pompc:\1 c M"rt:o Cr&tao.
lu&r ntrcoito
I
I
Ll,IO 90 - ET. QL'E- ATQUE, AC - NEC, ~'EQUE- Z.:I::V'E. NEU - Cowo ( 119) 409
s_ -
S: nlrta 1tribo or nnl:o = Se. cscnvo de mneira ditcrc:ntc do~~ qut pe1uo (~ f'JCtf'VO
ck we.. forma e pecso de <Mra . ).
AliuJ d1ci.1 cc Knt1t Horteeuu1 = Hor1n1io du. c:oiu difcrcn.1f' do que pt-n-
438 qt~41Jfo,
Froltr U>trqut.
c.\l(,j Je
Jt~4qc
Q.ando mea ftuc UUk Uat adjt:tiYO OU \U'II ach-ifbtQ que ndi:ta t<tM'lh.an~a
o "~tido de "do rnc1mo ~odo", "doutro
ET .. ET -
tanto . .. como.
Et mnrr
2.' -
d~~tio:.no
AJ
,.,,htivA~ "p.nrcccm
unuu
(lU
QuiiJIIC
Cl!t
(Aio Gc t'fO).
>
R&t ..
orB
E M vt7. DI: :
de: h: olqwc
4.' - Quando te juntbm doi lnmot que "<': pre-ndem a urno P"ll'lvra jli unrda outrt,
dcve-e v,l'i.ar a aditiva:
Vos MACNIFICA ET vlro IIIU.po ac upiut.e DIC~A ( : rnagnif~ cl diaM viro
magno oc apic:ote)
Voz. m&nlhca. t dtna ck um cru.ck t doo~W hocncm.
l11 morbum INCIDIT AC ,~~.ti. nhme~~ter diilqae I.CROTAVlT
Caiu doc:nlo
COJY
c:onwh..do.
3.' CD~Ulc
Ql.l
ct n.ullut
ct r.t.-tf
d nihil
ct mmqunm
cJ R11JlJUD.Itt
dtn w.r
NEC (quase
de vogt~l) coue~p.ondcm
pelo simplu n~:
lAtron~s a.c semibarbati putob(Ultur ::: Eram tidos eomo ladres e t e-omo
semibrbaros.
h<.
trodiJitunl.
Ue~
tt terra =
Nota- l 'o'Ut'~ apiU~CC qo-t . el. r,l . , , qu,, q ue .. que: l.eg;lhque d tribu1u ,
1.
;n. , .
439 -
Not.u:
Rvmoe q uique 11'1 cxcrcihl t:ranl (:: Qutm t"tlll'o'6 ,m Romt, quc.m no rxrcilo).
Nota - Ouc: ~ uclitlto mu n'o t potp&e a prrpoti~: .. 11.1~ oao.,umqc 1oli1 ruorhJU.)
t,tl (e aAo 1ubq11C'. , , ) ,
Aperuu na pouia (nA prosa. com a; prepoti.~ in, Jt: lc. proe. 1inc. fl'crn1, C:.tifo.. ~11t,
cottlto e ufbo) h unnplos ck pot~lo prepotic:1: lnqo..tc ad Jn.an; ck<a"c: IDOft,t.u,..
pruquc popo1o ek. A ~mt. obl.crvo vale pua u enc:Hiit:a. Ye r nc.
437 -
LA r iM lUZ.:
fttC OU
Dt:qat allt
ec. 0\1
ntt 01,1
ntc ou
ftU ou
acqoe. qwi~-4uaa
c: ~CID
t ninguCm
n c:que~ qoidqum
Aftquc unqgaJn
acquc qca.m
e nunu
fiM,II
e. em nenhum
lva
f.nt o rnoh'o'O d~ nC't ou n~que em vez de c:l no11. E.t nrm, et ncmo, 4C fiM ~ podem
PM-tt quamlo ~ ncg11io recai olm: um~ s pl\lnn<'l: CoMfan((r IC noo. tiruMc pt1gnofum
uf
Corub~tlt\l~.tt- tom C'0-1\Itinc.i.a e n.io tim-.lamentf,
A PM~ ou.rva~lo 5e ck,.c: fuer p~~~r 6'u fiaais1 do se dn ui nc:mo. ui
1111rla.:., ~r 11ibl, ui qunquom, u.l ""'QIIIHn: .,. nfito(Ao {)3nll para a CO!IJ!,In~io, e lemo ne qui
( : pu que niAgum), Jl.t llut (= p.un ~'1\IC nc:ohum), r1 1 qoid (= p.un qur 1111da). Of
~~qaa..m. (!:: ~ta. que flunc:a), a1 tuqa,uo (= para que t:m nenhum lu1t11.1).
0\11
410 ( 09) UAO 90 - ET. QUE- ATQ\.IE. AC- NEC. ~EQUE- Nt!VE. 1\!".U- Citn
Homrnaa ~rhNID ia urbe nc ,.rito uu llllCI
nno q~o~~i~.
10
ltaltam \'t
Quaodo
te
t . Calilinia - Cap. V
Qute quum ita sint, Catilina, perge quo <:O"piHi ; Ciu:derc aliqu~ndo ex
uzbe; patent porto:; profitiscirt. Nlmium diu te imp~ratorem tua illa MaHian&
c.aslra desidrllnt. Educ tecum ctiam omnc.s tuo~: ti mlnu-". qua.m plurimo$; purg&
por~
paltt:IH ptoEKi.tdn.
da, tmmo11lth11a
os deut.(t imort4!!t
~ f, a le 11\~')M\11 jtp!cf J-:)!lt.1f.Jr,
a.rt.ti4Ui:...ln10 IJUMd/1 detla <:iJ.,tJ('.
4Nto~"
JOJ~
t, COll,..Q(. . (tlaponJ) WJII &J COift tubj:JftlliOO ("lfn
rqbc:.ado no f 401 IL. &5). Vtp ainda a I f'.Ota dc.ut. C. (l1ov011 4U1t IUII 11..1
coif,.u ..to auun
wr.do peoit wo \tldadc: ... ),
O q~U~t tt}IIUII)(' A I tJ i!IJ U, 1/ 1111
\H'IucJt'
..
t c.ndt
~ oti
qo~r ~
102 - Q u: II~V. de Jug;ll, t'lllptll!!~tJU C:olm vrrbo>J 1Jc Mt)VImrnlu (::. IIOI>ttf, Jl.t.r& or.dc), j6
qut cu po ojrcv J.- CulioiJI ~ir d11 Rvma, C<cri> lltc: r~llo que:. o {.\(~ o m.,u loo.ttt
NN deiAe d.- ti'Ript c P..rutar t dcc:onr os ump1:,\ Jll<lllii,\N ot v.-.t,,.., r~C:Otunu!,_.., ,0:.::.-.\t
01 de '"'llo.' t ' d, '"'P.1 llordt I S30. t:.K.i ~mb.-~W J<o pro-..t-tb.u ...1(<1 no o.r.~ ..:O t~J?r
(Qi ~,d, ,...,,/'iul).
lllJ:-
v f
:.~.w
c lOl.
purque
uc:P'"'"'
j..i
d.da
S.tJ
H'Ul
bn l.111
t6'""'""'
<koca ,-\:u.fpA>IIfol
,,IO(C -
Jlori ll;:r.1'io\4ftJOr,Gft
f*~ll
J.DI -
Oo
,..,,,,
. -,.
x.~,
Tf' fm.pU4\,0telll (,llo4n ~oiid-f""l CS Q acAI'!'-f""n""'lu (oU IJ...J... >J d(- r~ l t pnt
. .,.--4: rtntortt "'"',.,, = ... ~ '~""" df'rt.otluo.a w.udu.ca.
AI mrrto.u -.v "'' "'I'"'' ~l"ll o predl<;~h-0 J~ )'lllnto {') .
Jt:~-
Sd ..n:
CJ.~O\fol J:(l!ll/11<11'
m~t qur ;:..u!tr
rhcJc,
1St n ti.
~ U" 11.:-11, 1\U.tOIJ<o no (:;;_ H 1111 n:i.o fot put~IUI] I ' ;f~;ft, ') .
1{11111'1 e 4\l ~o,h <.aiJ,y, c;l)ror1{l01ldfll(( ao 110,_0 t;IIIJO, '(h<IJ: I., = qu.UH+ liMO:, t
j,_,. """'"
liJ? - .~I JJ:Illl ..,, "'''"'; 01 l.f,.'),. ;~.l>llltvot I~J:t(l.,t, pK ...,,, cl'lmo dou mat-e, d urH ~- ""
(;p.j.~ pc'.o hd.
t<~luol<;~ 'OW" t.i r..- ._ c :<d...
I do- t\.<ICI>CIO 41 - L . 11!1
t~,o-
nio o pmtnrct
''"'*"'
nio ~ loiC't41tr1.
suam.
urbem.
tum p:.:i.,r,
p..,;.,
CICERO -
par ma i, ltornpo;
oio o n.port.uci.
i.ruidiahu e$. ooo publico me. precsldio, sed pri ..ata d11igentia defendi.
nu quitqu11m
antiquissimo c.uslodi hujus urbis, quod hanc IO:tm lctro.m . tam horribJitrn ta.mque
infestam ripublic~:e pcstcm toti~:s j:un eHugi-mus. Non cst srepius in uno hominc
aum.ma salus pcric:lita.nda rtipublie.o:. Qu:undiu m1lu. consUii designalo, Catllin2,
n~~c ui!~J::t
9 - Tradu:ua:
Mogna dtii immortalibus hbenda ~st gralia. atquc huic ipsi Jovi St>tri.
Trad~za:
ITI\1110 tc.rnpu
no:t fuam,
%10-'1
Et ,FIM ftcit.
8 -
h;i
hmp.. a c~cfck.
Lu.ur~M-'' dr ;tudc mnlo,
I 2 -
4l?) 411
po~ rbt~n.
~.bu ..~ ...ff'IO IQ~fll. 10)
duuuaildo rnuNt J08
QUESTIONAR lO
Cicuo
Aqt.od~ tw """"'f>llmc:nto
m:\1tolno (tlc Midio)
tu1ta
Malliano
n\mium diu
, , .ucc cop1a rn-um vincAI e11111, ntYt vio~e apnlvm te lcrrat = , , qvc o. abund.oti.
nl vena .. c f'ara qut a dja t incu~ aJo l.c antcdroalc ,., (V. Liio 102, vcr..o i94).
Se a ~8\lDdll Ofiiio t ae.liva. ,.m vu de tR\t~ c pode U'll' ncc, ntquc (= cl n.oa)t
Me diltgf:_ 11~uc (Rcvc) mih1 unquam d.duifJt
~ c. i"rn..iJ lc afut .. , d~ mim..
Aat supn~ _..ius vcus o r.cquc c: o nc't'c: Noo aiJ u ..ci oul (~1rc) m.tlc daurc = l\io
k u.ntuc:s com.ico GCJD fales rui de ,.,._
~VE. ~'EU-
v ...,~.J
lllf- Jl..biu
oi.I.-!(.Ol\IM'~lt,
llt>- .irr, .. ,
Cl>~t !vi! tn.
..h,.., ; 18b.
.:1- :
~
s.
"u
=o
qu~
r.u
r~,-,, o'
COCII I d~w.l' ~ J
412( 439) U,\0 90- ET. QUE- ATQI.>'E. AC- ~'EC. NEQI;l: - "'EVE. 1\'EU - Cimo
h~nc pulem leM lr tr11m,
horribilnn
ct tun iaft1~m rr:ip.btiae.
t.ahu ftr;Mbl.c.e
tio horrivd
llo pc-ri;Ol.a ,.,. 1 rr:p.bfc
O r.upr~m9 bc:m d11 rt'p\ibliu
11m
IIO K'
In uno 1\orninc.
n\lnl
dc:\'e
f't,nq'JAftiO enM,IC
t.ilndM, C1tilin,
ckfcadi~t
dt~i{tnGa p~tVt~ l 11
ADVER S ATIVAS
homem.
ted
LI.i.O 91
s,em.
estudar no$ textos de nutor~. mas o ~tudo ex~professo delas vamos lemunar
com a ptt:~cnte li.o. na qual veremos as adversativas. (I.
mt: tibi ohstiti. qunmquam vidbAm pet nicie.n mearn cum mt~gna calamitate rcipu~
rom.ula.nut. 111
vol"isti inttrfiehc in c;ampo 11'
ml' r,.omV!('m
<Ontaluu
qul ..'tle J:HIIIII
fi~
(liMpO
a mim jb C.<I'uul
el -luot eompthtote.
eocnpti'1 tuOt tonah.u aoC"fatl<M 120
fm
pUblic~:~:
quc:ntcm~nte
pert111cktn ft1
do rnal tll,
Non oJio adJuctus. alicujul, sed .spe rtipublic4' corrigmce
Lev,.do no
relo 6dio de lgum Ul, mas pcl~ esperana ue endireitar repblica.
(I)
c:u~:
cociu.ncttm
cum mgn.a <:l'l l11.mitak rcipublic:c. 12f
ne.aativa:
Et nl! nos inductu in lefll(lfioncm sed m,cr(( nos a mola = No no' deixei'
cair (trt'lduo Jc: n<:.ordo c.om a exc:ge$c C"O.t),,a) em tentao. mas livrai.. no3
mo petiati.
qut.mqum "'dcb-.m
Cf)tlft
(2)
())
Alicuj1u
~~nilivo
IH -
Strp.U u:
llt -
lfi4fi-T,
\ t i ... CicpoMr.tt"
lio 87.
otN:,
'*"'
c ,,.;
vi\tfl nlti;cdidl)s 1'111 l!'!ldllio poor ,.,(!!,.do, ,.., Utl(Jj) "'" qut:
C'Uitl (ll!rJ!d toll iwrtt~ n C4J11tn~ ~pprn1
Cicera, ql.llffll,. ot r&llu~:. nlfi.A8f')Y a cooitara(i
te C:atllu'l.t
Cfl lnu
r,u;.,.,
O.tcbdo, poQ.
pcln6m.a
ao la,1ir:a.
O*
11-u.J JiiittJ
IIG - Kio .e ctqllc:a de que Ot Obllqua. lJHiUDt .lo tnlco, e J)Od(m mu:tu pulodo.
I 17 - Alrta.thos de Indo,
I UI - Q"""' "'"'"'h f 4C, L - C~mitia, o111m1 aucmbtha ,,.,.1 d4 }'10'1(1 r~m.an4; tiii-Mili.t,
... ablo~civo, por er compltmc.ctO ck cc.m,. Q~aCido.
H' - la c._-.,., Tr-.\.&.c do
de Ma..tt, oodt w ruhu"""' o. e~!o.k.._
120- c-,ftl/i, pc,f('i'~ ck c"''''~. compot.tO d, trnmo~ J l l ) i,
121 - Pt~1u/!(! ~ up.ir. abl.tho dt imti'Umml "''' meio,
122 - Ablutvo abaol\11..,: i 283.
J:J.- Q.t~tlnl lf.II.I!Ml COfl j !ln~io corl<'t'Niva - I !190
lt/raM pnftitin~t: mjdta aeu.NiiY~ de tllt
.tl /a.nlfall'l, tnfil\ili.Yo p:..uad., dco c!ljM!IIIO
IH - Ciuu ,.,..: Vcrbot lilDnoa toutpOtll dt "-I!U prtpOJ'<i fM tm~l fr~ilcn!aMa'
<:om t'<IUtlp!cm~to tt' Mio- das.a Pft'pot:)(M ~'"' P<ir~ f',optlliu: r, .WIIIdt _. (oo ).
HiiJOC:lC f'1 flll deffC 1111..., 1./ltn<t .~, IUil('o~ , rv6'1ufiJffC' ........ f""Mp&ratt: ....,,..
u.m,.
Vin~ot
f ~q\lt rt.t.(l\'0 reforo~
Rtillllbllttll: cor-ricendnt:
l't~,
cetrum.
publice:
dcnlque, quotiucumq~c
obtli li bbi IX' me,
( 442) 41J
ADVERSAllVAS- Ciw
U,\0 91 -
cefri(tdi
re~npublieom
1t:rll'' do gtr~to
(::: de. <:orrign)
(= o repblica)
o latim mui!o fre:qu~l'l l l'l"ll'"ntc c.mprez o fottn.a cuulldiv, c.olocancfo..4 n.Y cuo que ora:4io
na~ (ai , gerili,o. putq1o1c.. C a,e1pltlnC'll:o ck Jpt: ctpc-:,r... lt a1;-.Jm.a. cod~) c fllt<ndo
tOG<OI'dlf cft\ tnrro c rumeto c.o111 o RJbi~:'IIYO (i c fcnu.ntDO tinular). o qual tambm
no m~mo (.UO do K<tJUndt,o (~;enitivo}:
r.t.
corr:gcm:loe
cerail (('ompl. dt Jpc)
fc111. u"'. (pqr~ o
f\lbtl. fero. nll,.)
r<..publ.:.oc
&c-tutivo (mc:tm.o uso
do
rttumpublit:atum
tortiR.cndarum
&CAil. (<Dt:1pl.
cJ..:
g_c:r~~tocli.,o)
JFc)
;4'1\11.
(~~
O 'ri'UndiVO
c $:Utb\'O)
41~
(~ 411
I.I('AO 01 - 1\IJVI:RSATIVAS -
Cw
!.IAO 91 -
ao rc-slantc.
Sd
'f'C'f'O,
pa6stmOl
-.d b._., .vum I&IIDU (ou n,.. ..llM."a) tlo lo1'21-t rcforad.u ( 446).
4-13 - AUTEM, VERO = mas, porm. So admat" brandas indicam m-ais diversidade do que oposio, c ,jo po~Sltl\'3$, is:o , vm u~a O'.J
du3s palan~s drpots de ini-ciada a coordenada t4 :
AI. Octo'lliu.J Salonas oppugrrare in.slittiit, eJt atdem qppiJum d loci natur
~~ collc munilum = Matcu Ot,?io determinou atacnr Sn!ono.. ntru c:.1dade de#
~OI~~;:
I. -
lmutluul, Ctlf'Ct \thn nwllo rmtul, AdtC'mtmeJ vrro /llf~tlriiU rrpudio 1crutlf
O$ rd.cn
lt\11\("" "'ll' ~'"'~'n, e Ol 1trt'tO) mutto mcnot, e; m alcnicn~n ''-I>Ytllnllun inte.1u.rnente..
ftt'(
( 447)
ADVEHSATIVAS - Clwo
41$
uplicad>.
TAMEN, ATTMEN, VERUMTMEN correspondem ao nosro
446 -
roJavia. contudo. Attmcn e Wfumtmcn podem np.'lrecc-r tol'tl os elementos separados (tmcie:): Si 11on parf. at grato tamen murkrc - ~ nJ.o coru tgual, contudo
.. no).
QUESTJO~ARIO
444 -
. lJrevis
no~
bem
VIVtdot.
l. Not~:
I ' - E.mpug& ~ IUCidJl ,..,_. ucl11tna.c. tdOr{AmJoA~ 1 /l,;u:!.inN i11 O.:r.1<1~
' n..-n lflllthriUr, .AI ttuom rhdorkd quam ()piost! = t.1q11ine.a invetl~ conlm Dc~n,knl!t~
1
1
t:J con que rc16tlt.,, c-om que e lnqut-nci3 f
Unu riUJf~r. I <)uae: nwfcr I :::: Uma 1 m i e:, me) que miic 1
~2. , l't.t~tlute iu Vtlt: por "pelo menos": R e, .,t n u11 1plrru!ida, ~~ lofnabHea::: Comu,
ae n.so tpl("nd,tJitt, ptfu mcno,. 1oledn~1~
S, IIOJI hl)t~CIIIl, t alquam taliQUem afl(rre
Se nlo um '"' io lllli,fAtri 11 , ag meMI
dar algumo k~o.
t:
padt
.~l4b
~reect
CICERO -
Att
lor~t~a
Ieda
JuiJ <");i
Ct!Jf f,b, lcrnJ)lu.'tl \odttic
pttrlc cu te o t'rco tOm templo.
t: Catilinria - Cap. V
(Co!$Clutio)
f.,
~:.u 4J}
(Jiro qo<)
At lruc
S.
Nun.c ju.,
pc!tu.
aperte
o.J
tlllhum t i VUhliatcm
(7) O le111o tf., nonftdeacttl nu::wa (Ub.ultH qua( ~Cf4 lamcu) ti h r,\det roulii<Jdarae~l~
dc-he \'~tiO de Vir"do (l!d01:A. I, 2$) .
o
o
416 ( 447)
k1npl. d~ iesomfiua
urbiJ,
01
(ac:i-rc
r~ipublc.
~r .a r e.p.jbr.c<~J,
tteO&r-..:~' da eidac.lc.
a Jtnllna
dt<'
r.uu ~teal
da p4h,,,
r;
r;,..,., Roma dt
Cabli"a
<rondf'fll1o i. tMne..
01.1110, m.ll il
nvt,
c:~l>UiliU.
12!1 -
pat.
(QUI. ...
"""toe..
ClCllm
,b.(io 1 fi'IOf'tr
''-i"'-
131 ~ Note ) H"Wo ni:: 1}\ltl o aulttr rmt~tr~ll o rutuJO III'I(C:I-i(Of (IA tond!dOI\111 (ao ""' da
lc1r11 u~ra : 11 #tt tiL"YI' OJJnt~tdo); O (ut\ll'o imfto u rtnlit~ria 11l"'IC:t do ivmto ru.Jibll.
'f, Wu(wt' c .Jt~bordiru~ iafniti"'fl p.u.uva (L. $1.)
I~ '7 S6 l4 be:- um nt<ho btifto q~~m~ muito v~..o otA da -.Mil!t dot ,..u, tc:rmo: cvid1do
tt'll n.u Jis;v. 1:1a Jt;ru,.., rrfique C(IJI'I rrpwiJJta, ?QtqUt uu adjc:,h() mo.J thC' t:l~rutl ,
ll)-
s,"
386,
n . ...
fj("C))I tu
11-tt.J. UI:
s,,.
\"crt. qc
d1t
cido~~de: .
eu o
ac~lho.
DATIVO DE INTERESSE
448 - Conhcc<mo todos esta coMlru(o portuguesa: No ME suba
wa escada!
Q ue est ai fatondo o me ( = pOI'a mim)) A fro.$e equivale.-: "/ntereuo
o mma que \'Ot no ,uba em t-scada ...
(aC!CI.!OI-tii.'O dt ~l ,..,,., i
t'\1\11.-."01, .uultlo qv.e "!UdiU~ om:u ti<h prxun.- U i~l, ft. S),
~
,_.j,.
Pc1pn~mt
ptuA. a ~xiho ~
Nilo o a rd~no,
tn. t.e m.c con, uhu,.
O utro exeJnr)lo: Quer levarI\1e este livro par-a o seu irmo 1 Que fun5o
excree ai o me) ~ comple111cnto de querer~ 1!. comvlemcnto de levr ~ No;
tst. ai para indicar a quem inttreua o ato de levar o I\ zo par~ o irmio: iuo
i o que se chama. tanto em poriUj!Ucl til quonto em latim. DATIVO DE INTE-
teus flfiAI'Ii$:\IAdot.
co""'
418.
I 378
que o mi.min
L I O 92
tubct
tllacf""eo.
IM - !\'ltt col'l.htnc:t t ottU fCIJJI OIIIUII,' am~ 01 ad#'"t; ....,.. fletdt:m ln.durir-:\t: p!'!r fod.-, mat
(..,do I> '1'.11mr~
4 1VO ,.,,., tu,MJ)~O.. t ottil ~ te crnpr~.- ~n a li~nfiC'~~ d.t '"'"'"~ l iJIUI t~gu
( :=o <'lll'llpo 11\tnro). Omnll t ('()lcti\o I.JIIIVrnJal ( V , Cr.tm&t,t Mtt6,1.'.t~. I\.Obl d~t J 149 c !<o
O J 350): Ol!'u,lr tiR.U s todo o CI"'Pfl (~ todot 91 cmJIO"),
l2''1 -: Q_..,. ~~ ck; ~ " ~. pd. QwJ
Em,,teak. em O-.(O. upf""tivu r m1
lf''~'~',.,Pt~t , ~ , or-..<ou ~;o.phub~~ E nn6nu~~ dt rri'l"" ll"c'"&ft,,"' q_tHipropt~r , QIIOrit, lliu,
1111lt ~ '.'11Ht4~, ~ ~~~r~. nu l!'lt:~rt>lla11nt I rlnitnnJto d t t w1, 'IIHO ( I., 81,. 376, nOI.u 2 fi}), Q"eu,
Q ul'l~~;l4m ~ OUtn pud~ u.Wolll:
c(l!mtl
JTande - JMttos.
1.1rbor.
~1id u i, Cntilinn)
Num de~h'l't.u (e.d~e. rne imprr1nk. 1)$
1d qood jm fuKl>A.t. tua 5p0a1t? l)i;
Non j~:bo,
vd, l me consii.:it.
uhurieh;u n
Quid est, Catlina} Num dubitas id, me imp<rante, facro. quod jam tua
Jl\kUCa.t. ~.!:'
id
417
Quare. quonam id, quod primum atque hujui imperit di.adplinzeque majol'\lm
proprium ui. facere nondum au~. facia.m id quod esl ad aeveritatem lenius. ad
communeria 11tlutem \Jtillus.
Qu art.,
( 446)
'ponlc faciebas ~ Exlre ex urbe jube.t consul ho~tcm. lntcrr-gM me num in exsi-
&I t:Aiflt d~
1c:c1.a
----
aJJ~
doit
(I)
Cr Mctclin:~. ~ 68S
( 449)
1 18
LIO 92 - DATIVO DC
Co~~Umltft ainda dividir O
449 -
l~iERESSE
Joti\oo Jt!
- F,J,o
inlere~ tm:
1 -
Jcs~antagtm):
e5Wla mas p~ra a
de
vida.
Esse complemento pode vir cxpreuo tom pro e o ablativo: Pro patria
moti
Em
portugus diz um pai ao filho: '*Voc nio me eat estudando como de\e:''.
419
Luput et qnu
FACILE EST 0PPRIMtRE INNOCENTEM
fazendo o Cdoo?
Muita vnu O dahvo de: lntertlt.C. cquv1le a urn poucuivo: l'ltihi OIITmuJ
Not" -
Ctu:Itt!
M('~ c:ou.~io e~ t 4
O.tnu
VC""tC't
lr.duio:
QoiJ
( 449)
2 -
- F,Jto
Eue me expra.sa exata.menle o intereM-C pessoal que tan o pai no tstudo do filho
( a se encontra com os pronomes pessoais):
ut
l~"ll'JttSSE
bl,i
.;..>
ancuttiado.
&io caralcttJ>I:u~atc latino o d~ti"'o d.t iate~$( que te 1orna de impv.s~wl
=Q\lr
eur.
qwn:t>
QUESTIONA RIO
I -
F EDRO
Ap> perseguies. prises e exlio por pari< de quern se sentia 8tineido pela
S1H\ veia ~1rica. rooneu andado em ;mos (mais ou menos com 80). no imprio
de Cludio.
Tunc: lat1o
incit.tlw flluct unpulha
1n1\ilit c.ai.IJam Jurg1i. C
I - J.'ad:t,
fiC'\ItcQ
2 -
Ce~.M,to! :
!1.H
"!~t("
) -
Ml opprinl(-rt IMotcnlitn\..
I :&2,
('j
J',..tir<at .:.4 O ~.,.Jotftl de btpr ~ oMt u~.uri'-e coe. z.:; r: ~tlfN q.~dct E dtr..
, _ F- tiCbck; qa~o_.cto I fi<Jr;~ l dor lnl ~'llt
~o de ,.,,"~.eu., }upt
oa ..,..,..., IILI-. a pUJW$1~O ~ ..... W plld.
t -
S!>'~r;.,.; Ctilni'
dr tup;t~tl.
156.
I.A!f!Tt
(~
foeu;l4 \'ceb.11 lt-lll v~;,jioCM ar ut.be eralrnc:c{C: vt ttlu lilll 1 11uoi ti~os
4
f
f
f
(
c
4
4
4
410 (
4#J}
DATIVO DE
U.\092
O lqido eorrr de ti
P"'" meut ~tolr"
O r.ordciro ttJPQndeiJ:
"
qvl opprirnunl
u~.~.;,
mihi''.
A~ila
il1o homine
nutido'.
l{l
in n<:we~:ntu
fictit.
DF.LODIT AVIDITAS
Jlfe tl':puhu\
pr<~pl er
me011 h t~O.ShJ ; .
~gnu~ rrp(H\dit:
( 4-19) UI
quor de<:rnt r. te 11
"tt~.aJedU:.t
a gu~t.
inquit illc,
- F,J,
ad
l~iERLSSE
~tM ~"$..,...
~mbl(if')s,o,
'1- Cr: ( <418. - lnqt.lt I 31. - TuJhhnfM>~' $Wcdn;atwo d r>l:lirto {Mil 1M d;l l.. ~).
A
Rilr~.. ti t f'Uirtidpio r ruent~. l 210, 11., 2; "rnt H''(l(llotle ~er rll !m ('l'l lt a 1.110~ ,o;bnrduadl
nbliva.
9 - Q.,,- tomo .tdv. i.nttrtof4''"0 de mod<:~.
<'11$.
10 - Ftr ,.,.., 'ltttt.~ l '~2. ,.,ta..
(twfirI. 110
ti - A tr: O adjtnuo ~tlvu~,J.t llt lo~T donde ,-.onuobi v. C.l)l'!l d ti~ n e o l.bbli\'01 ~f>IIO
4o <'UI114f = ~d~ lf 11rbr , lr,.,.nl +lUIf' J,. l.-.t"'
olltrt\l! 11 lut V(tt,
12- Virib tu: 11111. de tu, I 113, 2 ; o lti U~>ll ~(t pdo Jingul,)t,
AJr: f 321
U' lf"'\W'I que U ;<t'* a v.vl.anCf' .l"rt ""'' '" .-.'"'" 11 "'1!1Jn: J1 1"1'4' GI"Wfr O 1 1 J ttrvhu
. . Mtdr: lU Ktt ""'"'" .W. """~. b!l,k nul cW G'lir. l f t-H, 1
1),
M.f,JJ! t .rn;;, lct.L, .,. .:,., ...., 'x:.s..).
n - .illfl'
m(I',JIJ :
Ouar.d~ u _,Jjtm lo .d...('rl i ;~,l de 1tl'llf'l'l l UJIC>ndt ) ~rfll'l1.l hi q.UOI'I IO
tf:ftlpur J
'"11 ,,..
n.n,.,_..
d.U.uJ\ir
u:-iw 1utui a ptd.J;&,
I ) Sr. :1
R<lioa h' 11\\1i11n:
\':0+
J'I';'I +.J.
;:..
Q"' .....,...
c.)
" I)
~bl..lll'otl .
nu'"
Nb>:n~n.Jo...K fl~t-lt)
,.,f,
N o ta -
4)
C"U'OinJ~'
.... ,.fJ h
eic:,.,.,,,
rurcl
.,.,,,.s!IJ,. ,..
(Ofl'l('t'a
pct flv.~acn. 20
em no,
\iu
:::
s.,~~
IR
.\fnito -
mnt<m
du lf!:Ua!,
rn(lrre:: '2~
l 2rA. ~1\ m gmnd, p M itt, ti~ od,~tbillf l.atlnv, pro\~111 de anti~.111 t.uOll, rumpln
,,./tl., (iuidflltl\o'IUri, f'"!l;ipin ( d t t'OI'lleI'), moiM ( llll'rfC-ult~tl Nt(l') ,
1:. ihcl"m"''tJ \ ' lllt,cla), lfllll {Jitiiii"'"IHo:}. t!l(,l (
rrtuo
a
flt lopt}A
da 2.
abl. da. 1
a.a:udecur 1111U... ~trhulnlf'nle 1
le<~lf..O J., ., leCc ;. lo1 (tu.o 4<-
.t.bl
~u~~~
fiO ~pdho
in 1-pC"clo lymphanan. l i
11 -
tc:\1 ,
N.-dnfldo um cSo
cure;.. r~do (um pc~o <k) urr.c alta"ct "'"
J,_,,.,
I.AS
IIKUU
r;;J .,
.. ..tt .._...,
., ..........
~11 :
1111
i/11111, fl'llllt"
(110.
C' ,
('nl d 1b
t "~'~tftur
t:.rrtgol"ff', , ('o).;l'un,
1\11
dJ-111 t.
2l - Pu p .... ,. t ema:.,.,..,,,, do fi ti
oi a.!,... , (*t*'~' ""'ia ~ c en abbti.vo).
O .ut.w-.:.- ,.,fonll- ck hr...a I"'' t'Jao.k, t~'>'"'" *'<' ulon J l"' t u ~uQ1:1o0 IIUd ptt &to
tr:ii'l
Ani~1 jMh., pdtlt). Ali"''
Obtl-vC-sc roent' '' q'*1'
cl nPmi'J ,j,. 11J.1tk ,. lha' l"'fJI<I'fl 11 4, J.,.,, .. ( (' tlil \':10 1'.\l';t (I Jthlat.vc.o t rn t (lH'I''1t;'.0() ni (Aitrlt
'"m1iU .t!r~ole
01Jgrn,. l ''~'ulr 11<1 ~ttl(.lA (!. vere :111111rfC C(lfl r~)t l h U'l\('t (o .o(h,t t i\11
C:ll'll _pu) j'.,(IIHo> lfr< /11< ;,.
jU>o.'-U I'''' l 'o~~ l ,1a1
_
611 l'>il,.u.lrlli..Ot (lfl"oU P-'114, u.J, '"" l.l. I<,...,.
lflflll - (11 .. O .;o\.l.u"e~ \l'tn po~l\401
Vi /'~M ~">/lti-.J ut - ~.1\JII; (W'lt ~' Ao~~ lttr tt,.lt~.lt /1-.!uriiJr":.. ,,;r ~. 'lo_u)-U ,,....,
ru~~ P""'f'U Jlau ,f>tJ~, r..--o '"'"' LtN li!a tcn:, JWI' a..)l:t'~ ,....,.,.. 7oiott H~ ..u~
fa.Z:.ot, f"' Ro .. rl:l pc-In 'I :h.,.
,,,11,
Zl -
1! t - St. tlll I*'"IUS~ h tllpt'Ml!on) a~ dtl:tJ <'>~1 po r rr.rlo tir du;u Onalit (jo )olbo -a~;-arra Q
(rcldto e o d il>~otf'f-:1.). o btlm "ltl f'\<,1 t:I'I I Ci t(:,.tnCil!~ U 1f1uu n(lit1, (lfndn t'fl\ ttllinll p.u-lkbwl
jM..ln o que "''''" A pri.nLo:;ra ll~j,,-, if:l-11ar"- " lllt!IHMdo.
fo/u. llttu .J,fu~ ..!e """''" .,..,,,, ~~ atloiA ,.,.,,
,.fll.,., '"'-
16 - l12: ~tiJ;c..uocntc f'tdlo HllfJff'P o ,,:,,ui nnitu ..u~' ~lo un&vtar. pr(tf'JI\Ictld. cuiK..r
a o(.io de aJpttt ('01catado. coJDU .,.. Ca~ -em eazio &: Clft ~u 11......
1*4;f O lU.;., !>OI~ 00' au.r. ,,..:,, -l'toC'It e ,.hlcfq ;trit1 rtr-nf'l'" -A f"'lut:l n;oo,
,.p:.~~
0,- 1,.,.
r.....t~" "~""'"
olf' -
f'U
\f'l
~~~
4.U (~ HO)
UAO 93 -
---------------------------------~io
"""
Ll<.AO 9J -
DUPLO DATIVO
DUPLO DATIVO (d,lllo Jr inter.,,. -
l'o-
dcm cerlas frases latinas traJ:cr dois dativos., um pan dtsign.u a pessoa ou
coiu de q ue se: declara o intttcut. outro para designar o fim. o tk:~lino. o tscopo.
T a i c>corre com:
S(
fos~c: Para ti
Notu:
O mar u.usa
Aaul~
,.t,bof
==
li.cr.i nitUrc:
u ,;_.,,
'O(O(fO
a a1~o.tm
QC~TIONARIO
J -
1.1
o
o
ir. JC'...,
/., -
.Ex.il"io
f,J,o
1 - Sum, na acepo de sct Jr. ser molivo dt .$Ct\1it de, causar. u.,
dundar em:
OLPlO DA TJVO -
LIO 93
450 -
2-
QM
().llnt J) I flc~dcr..
Nvtat :
~prruo~
'li
2. -
Aa veu ll!l r:ont.truG" Hlj\re 3 vo' pMtiv" dot vetho-s depoenl(lt. ,. de ou11os:
adDutjoni eu.e (mlmlrvt}, c;dio ene (o(li) Ell <~mnihuJ oJio cJuddfcu,
cltmenllo : A ~ JuchJ..,dc dtlrlt~d.,, 11 probidodc e " clcm~ncia lO
24
F..1.
Or1
ZS -
a: llqiU ft~)
IlHa ( ulor) ,
aaori ptoilo.J et
="' .,,
Lupua ~t gruis
"''bot
~ ( 4)1)
UAO 9-4
Dl1'LO AC\iSATIVO -
rI
Ftdro
O LOBO E O CROU
Haud
tuNm t\airi
me-lo.. 2'l
d credrnJ Cl'la
l.ontit\tdiacm colli
ft'Cit lupo fM'<Ltinam pt.ricu1CIIAm.
Cum flll1Jt15rel quo putmium paetutn:
"E.s
itu:oJWoe
Ct'J'\11
noslro ore,
uir u ilnf"lntmrnk
Cnt'llo tUn oua dc\:Orado
ficasu p rtso 1111 sorla de um lobo
(edt-) vtncdo por grMJc tlor
POSCO (pedtr, rcdamar, cxiair}: Pantu prttt. . poJciff = Pe-dir aoa pais a P
I - Po1c Qatilo d..
Pede ~Gillio aOt de.u.teS,
altair
ud.l
Aind outrOt ~rbot (com tianific,alo de ..1ur, aeoo,..Jll.,) podem vlt com
/J lc monlo (Aviao-lc ditto) - Pauu milttu horl4hu ur (Pouua wiaa.t
c-zorto~a aot told.tdo.) - &m te-m noa locw odmoniiif (0 luaar aviYoo-'e ot ttlc fak>) - Q,.J
3.' -
dYplo
rrt<~mpctual''
&C\11-f l:ivo:
Ductunt
COtiu ll'o1u
~. - Volo (4Urrcr) c (CifO (e&rifot) apartua~ s 'YCU:t (Oftl. duplo acvutivo: .Se qviJ
ill a.c. tteUt ::; Se c-!c qvcr alp qi.n pua N. - QuiJ non mort.olfo ~ctro COf;l
A q~c
11-lo o-bit tu 01 pcilot J:Qorlai.
452 -
(o\oz1ul) : f <f07.
:w. ): t
~21.
=
gramtic.a aos meninO&.
De itinre omn<s ab co cclanlur = Ocult. a todos o <AlDinho.
gr4mmalic.am
Entina~
= Conhecedor de literatura.
3d - AblAtivo de m.rl.
YO'Z
2' - Haud - dv. l'll'!l;fivu. "'l'll ..~ltntc "~" : "' /11:ud diJiuilh =- c:ois.a ,..;,(1 dilfcil: Ar~~oi
lo11t
11:io lon,.~t l IIM"d d.,o;, = ,wn; di.,..ida: lt<11i~ ll l(l el'l om.ltu~,. 't"ut<rlllllll.!ll"l nio .,., ~~:
1:tc ~ o .. m.ai:s impo1 ' ' '''c doe NdJ
Ttot 110 cnu.. porftUC o w.jril l OQ(ioul: I 282. &.
Na
Doanlut puCri
Pols e-m latim alguns verbos h que:: podem ltater ranto a pc.s.$04 quanto a
coisa no acusai ivo.
.-c..-
CeriOt verbos compo.:lOl de b'ut tratem doi' acwatvot: um u:ia:ido peJo. verboi
94
I 372.
- ''"'-i-~ - I l49
AdJU-IItO ad.-tfbi.J dC": iMtt . 011 _..,: t
SS - Q..-. ~~tlfu - onr.clo ~u.-J t ~lli"' lolpr~fl,) : l 4Ji, S
2. - RoJata apattte w.bmt GGm du-plo cw &&ti'W'O aD ctflli' nptt:P! Retere oliqwc
ff'lltt.nficm (Pcdir o p.tt ck uma peaaoa). Ro,.,.c plcbun lriluno (Propor 110 povo trihun01).
NunqutJm Ji.,ifiaJ Je:tu rat~."ni (Nune. ~~ riquu.a aot deuw.),
31 - ~<io hr~.tl
do~i..
p,ait.
0)(\lt
7) -
= Rcc-ll.tll de tnim o
DUP LO ACUSATIVO
451 -
= E.ncit
Hot: 1.' - Nlo qu.er ;QO diu:r que tu v~rbot I &Mim se conttnatr~~ Ouhu
~ podem cl prew:alu (wm bom dicK,airK. deve ter aqu:1 C'Otlt\lhado): Do.t.ffc
alq~~un eqoo
cntiur alpf:D unJa.' P e.ir o JnC pcc.vn;o'" - De irinlrc omncs celf
- Doci'e: (= tAfomar) Jc 'c - Flacitatc olicuju1 mu:ilir.un- Pold !ilOnn
rc /lo:rir.l
Um pi reqoer de li o ~a~ filho - Cd0'1'e: rc Mlllif J~ iNidi,'t :- Ele nl.o qui:. cki:uHe: na
lportneitt> da cilad.u - Non pot"6rm meo1 cdatt pMe.nlu
Nlo podia ocult~t.rm~ dot
um
4,' -
LI O
FlofC.Uc .d .. , f,.....ta.
F'in.atme!'llt um frOU
f<,i penuad1do
por juuamt.nlo (da loho)
t. c:o.:afiacdo c<~<la (dde)
O COmJ:U.nenlo do ~0.
f~z. ao lobo a op~rio perito'
Camo ted11M<'IIK ddc o 11rnuo ctipuladt:
c aida pede.
ct postiilu Metttc:kmt"
m.eni"ot -
ro. -
wocro
DOCE.O,
ju-ujuraodo 32
Foiro
CEI.O (oeuhar): lter OIIIMI ce.lor = O~:uha o uminho a lodot ..- No" ta cclov;
tttllontlll Tir.' ::: Nao te oeuhei minh.a c::oavertelo com Tito.
DUPLO AaJSI\TIVO -
<Otnc'<.Ou 1
UI
UAO 94 -
l
1
I
QUESTIONAR!O
12-
~l ique
o que: Juplo
ocuDf;"V9.
~26
( ~S2)
Flro
I.IAO 94 -
DUPLO ACUSATIVO
'trru
11.d
fo olan, 37
coflll:.,vu
quu: d1.!:tp~.:x~rtun.
ct quontum lucws
tl
ser diftK.crado
canurn.
Ot.;l"
Oh 1
paf .. \'fiiS:
4 :;
qu:e lmu.Jl.r.un. H
as que eu louvaro.
Vulpes et uvn
IJ mn~e \IUC' tra.ll\'a ., mQdn cnm ,_11.:: w n.ti:a ~ tnll 11an 'UI (1.\rll
!UtCio,)Si\ +11 ~IUJI
427
embaraados.
l~tr <~n
rnoui~ iX:VI:.
U2)
Cenus ad fontem
(~
u)
b)
f l.\ccuhhllvll 1.11111nJ u
\'tfH
(I
li
t:1
/1111/lll(J .;(1111110 vv
Xt111d1~1 (nm,~: orl'l t'lltlt ltiudu,o), m tu:i i'tfl fr11111) j QIIillltfo.r, m (I.~'IIIJ lc'mll. t ftl((lll'
fl.m lfa$JtO
() l'm luiHll l.lu 11bi11Hvu. Unll! :.~ H'te~ ll llqi ~Mi,~ .~om }li'r- (
pu n((h / ,l~ t . pN ..,, ,. (.:om
\l<lli!'f,,lll, ''~' m~w ur ...lu ldn.:~..t.. lllta-..., de ''l.-ncill). ~" 11'tln l~o:o~.m vu lr.Ua)
JJ 1 '11 \a u 1!11 l ,ol!\~ -.:m 1:1(' 11 q Ull:idl) t) , ll bSi liii\IJ\ 1\ )11 toljlhf ll' 11111J1>, t'illtiiiJ,. I OUOdli.\, JIIOJ
a: io , tltN~). i:O!U o~ :~~ul \l<ln'<l, us ottirt:s , m r.1u,
Ir\' " tom \llltiiJ loc.uc&-.s ad,crbi~ls.
H (il Yi\'11 (tiiU}, llo(" (<Om l ll:t..io), ltllll'"lol (1't-111 ra>:iO). /IUitlll' hk!luiHII,'I\l(l, (/l,l-((1 1\'0m Cll\~1~0).
Jilt:ri~ (fln lltlfniu). viria (dt""lfllln1nl.te). Ovnos e~Cm 1lo' l;ruiau'" mQI.iv ( 111and \Lu .anlm.alst.
lfq'lll) lt>f'T,..I!t l,o~.>m IUi)l'll~;)o), t"OI'tttiJUI!I ("c:mufut (Cuu(uune O riHt'Cef tJe 1UIJI.Jd
~) ~lll"t&t>f:\c)l q:tn indl':.lut f'nu do cmpo '-l"' e.m f'I'Cipo"l "'
"'~"':u (.;k <.ab<:Cl
r(l"''""'"
ro nle
o. nlalhado.
dot qox
ptl. pl.aiic
..,,1"
r,-.,.,.
1\ - Utitwi"'wf'l: d1 . .a'lb~c.a..:;.,.;klo = o Nh:t mlli, t:111, e ,...u llrJ ~~ uaJ... .i.o eui o o;, u 1
~ "''"did~ n CC'lill.,.
J6 - l...o u Jolli.n 2. letmi,l d cc-mp~r~(io - 1 161. A, 1.
s1- c"''"
f tl wm ) ' ' "iJJ#: f i01.
/(~Hll.lr cmnpott dt: "" - 271 {r-uto, cs, t iti, 4illlfl o u ),
18 - .Utralfl - O. vuba, JtpouHt chu va.rtidpio pre,entel f lU).
3j .,r~,n ncut~ da l . - 1 111.
iQ -~o. l!lural t.Q,I 1111'1, porqu o tem vAlor Ve fh l l - f I$G, A, o~. 3.
,.,.fd'"'"' -
~:ta'".a
<=
&
do' hom<:nt
M Outra
nr. r.:r~
6t"UI!"'''ellll
JQ.l
111:1o1ldas ~ notnlnt-..o e
UUirU ..cct .
vcm:iJo1!t
m qllt' /IQmlmm
l dl'm ..
1
(~ do~ il!,l.tll\ du~ l1ntnlntl l'u ,o lrm ui fm .a 1nt.ujcllv;~~ Q to" 01 ,J;oultf ,. < ltomrt,
m r nui 1:mut
11} 1Jr1.,, C:ttm ul~l!\(1 uu o:Qm dau~o. frmu la p rOplia d e brh\\lu, c quhAit.nt e a o nouu U salide,
C"''
v'"""''"''.'
~1111: IW II " U
t - Ctt~tlir' I 330.
6
1 -
btlll' 11M
\ UI
U\Jde:J.
<11'
l lHt'tfl (l uclUJ,
t ~]]. n . f>
.,
426 ( 4)4)
UO 9S -
QUANTIDADE -
Vittili
-------UAO
456 -
A RAPOSA [ A UVA
.5upt"rbcn spemit
QUIIC neqult a~~ ui, 41
ai I ditced:c:n ~
Nondltm
Mt rr.llure
fa . rr. "6
ckb~b.n~t elh~u~rc
11
Nota -
Cou
457 -
LIO
ou br~vts
a)
nalure:tJ
b)
c)
polio
compos;,,;o
d)
iltri\lnt;o
e)
lctmina~<io
458 ! -
t,e l111
":
:.0
p.,._,,
C.-1.,
"-JtCJI(C
pantc~toin
dJ.
pa...t. 4r
t4~.
SZ- I"
1
4oUJ
~l : pf...amboiiUJ.
c.rmo.
~j"\
1 J!i6.
seauic!o de
exomen (de exngmen). I'< {de peds). lna (de lucna). Jtolu {de &candla) .
S! - A#Jp;ro fatl
f'tlfl/. J"'fb rllc~u a: \ p.,lttr l),
foi Ulll<f.lrido pc>r "prv~ r a c.H;,u,
,\'Ninu: V. trN~tt, i ~71
,\'u"'"'ll c.if"il>lit: V . n ol.l t?, h, 1b U bula 11n1rriot,
s,,,..,,.ul
I %?2. Mlll
f 31-t. no'*
:Vtqw
(IJ
nn \'N'-Q ~ft1ino. porm, enl\ diruenn obw:rvada, e 11indA que 1\IO u i01 prati~:Lt prcciu
H"r <onlt..oc,d., o que 1eri C11Ud3do na mfttic (Li~ 97 c 96)
S~tncit "'t"
os ditongos
n -
Nalureta
c1ar~sc
Not -
\'Oiltt1 ~
95
455 -
429
a. l. r. 1.
<-:lUANTIDADE
454 -
( 4S8)
quando comum. o que: consegu:rno' pc!a prtico dos bons poc:tns e por ccrt,:
mcio3 auxiliare.s:
Ctbl.
Vwril
A ia.dieah d ctunt iddc. co!Ylum fc.it" not diC',O!"'AIIM ptlo '"in.l duplo ._,
ck~;er&o
hk nnnr!t.rca
ub, U
QUANriD.~DE
O w:obrrbo dt.lJHrta
o que 11iio podt. r<>nkcuir.
Un,~ rto.PQu. im1)ehd" rc~a fome.
ptOCIJtl\"~ pulMdo ec.un ICld.u as foras,
eiC'.lt'Iar
9S -
,.;,;(J ~
11djlhltJ
't, IUII11
Jr
1101~
(1) DilOft(G . o
lat.ncn tiio :
LUO
... ., - v.
11
fiD -
!13 - !lu.rm: o r tluivo couup>rute 11( ao dt-monnrsti-..'0: 11t on potiHI tlt"t;,, tlll"'
O t cem a, .t!J!tm:H;mulc., Ynlll ttmpOrlll : c quo.11d4 no ~c. Jcuc4 I~ 1 4t>4.
)+ - .A,,,t-u"', 110 AC.,-tti.vo, pnJr u rduc 110 obJtiO dirt,~. ubtllttnddO {Ptcd:~ati~<l do
....O;tco)t Nolc. Junrt ....., vu11) uta"'
!1$ - I' crbiJ: .<lbt.u~..n Mrn ,,.,~. ~pUrac-.10 tk Uotn..~~au'u ~ ...-io.
Q 'IIU"l:lo tli~.J~~ IIm~ pnck timfi!Qt f" l t...., ~Wa!00 (O,'IfOt"UK 0 COftl(.\10 I.OU4N!t,
" 0 ......mo fm cb 110\1 .., : tU~,.,._I ...... qa- ~ ,.IUUII #tJ(ftt f 12'2. 00\a.
~7 - Sd..: i 11'l:, no&. 1.
inJiellr 11.
di.tu I)Ue
GTUp<J
de duat
\1<"--l.tt
.-lt
V07..
Os d.itonst'Ot
44. 6.
qut': ~ prorHHI<'ill C:(\mO rm pmt'' C:'I~st 0 1irum, oiirorct. Ot dit10nr o' cc1umam
qu~ttllidadt': na uv,u11d" v~31. qu.lndo o grupo voclico C dilutti!O: niio prcd10
o rlitOfi@O e con.s1J~'" um., nica t!Jt~ba; ourum, porlanlo. pAIAYrll Je duAS tlabAt :
lt/1 ftllfl.
c - 10tneAte em !.cu, h<uJ. lru. Ct'!r, ..1cu, n('o, n<urcr c ntutiquo1n1 c c.m <ctOO. oome~
1111;0t rm. tw., c;bmo Ott:>hcUJ {d1uilebo).
l a.a i.atLrjc,lo Aff (ad) - Os dab\-m ci I" c sA.. dkt~llbot.
onflOatia.mute ftOS dh.ot #une. wi (c- c~:os) e: ttlaptc aa in1e:1jc.~io de
n:puto liui.
ci -
ai -
c
~lO
(~
1\?)
UAI) 9S -
QUANTIDADE -
Vir_
' li.:..
_ _ _ _ _ __
LIAO 95 -
5 - o o.
(ribJ).ov)
3
n \'O~n.J :'1 hle3
cmter~. timp.~Uu .
2. nltl.
.1
S" I>Orbn, ' OQIII ''ler knni::t.nnd<> a p.l!.wr.a e: a.s d:.;,u <"Ollk.ll\lllr~ (NI .-
d~la)
'V(n:r.
a 1!,a Zt:qmt}o~.
460 -
comt".ando
P.\~ infl>~~m
11;1,
quAntul.~J~:
paJa.vra,
1 - o ' dt' lcrmio.ao ei da. s.- declinao quondo anlei vem vo~al:
dii, .spcciCi, glaciCi. .E:m rei. $p.i o r. bu~ve porq u(' n.nles \'CIYl consoante
(portnnlo, {idi. ptopMox[tono, porqul! a peohima breve):
2 - O i de fio. na.s formas em qae no
(m f(rrcm):
lljl:li'CCe
.3 -
4 -
iJ/iul, iJtiiU,
i
8
Ira he).
C'ftl
o \trbo atgo.
463 - T rQlanc.fo~e de pa1a\'las pro\lnda.s do gre:o, (Uj;u regms de pro-.&dia s..io difcrcnltS cfns latinas, a$ ''ogas conservam ~ quo.nlid~dc. ori~la<tl.
o
o
o
o
o
o
Composio
ubivis, dt ubi;
(~) L c r,
outras
(2) ,......,. u,r~Ji<a, 104.
(3) SGo dpl111 OJ. tono~.lt('~ 1 {u.) c z (\~t).
o
o
o
o
Siio longo.:
dos
l'(IMD,ut' f
ctu -
l.l.llltCI.:IIIh
Jdro.
Pontpiru,
SC' a
462 - Qu c cu ~ao c:ligrafos. i$t.O , con:~un.sc r:amo uma letra 00. e.mhor:t
o u nunt:il d~,ixe de a.cr pJ011Ullclado : pol' isso n pal:wrn nqun tcrn 2 ~,(abas,
cxlingu() trs. Pon nuto, (lU, ctu<t , (j11od. quem <'ir.. tio monoss'luho$; o accnlo
nunca pode c~ar no u porque o u d~pois de 9 t: de B n!ao \'Oca!.
A \Ogill que 'Cffi anlti de ou.ra ''0R3I ou <k \Crupo \oclu:o {'-'ocoltJ dr.l~
"alem brt\iJ} ainda <1u1: h;)jol um l1 tntre. elas: p:itt, J~. tr.iho, nihil. prUTc:J.
di:.orstJm,
e <omum:
461 -
Notu :
v.,1a,.
A vos:al. brt\c por natureza. seguida de uma c.onso~ntc e de: oulri liqidii.<-4)
ambas petten<.cntc,. ;. .laba ~t-guantr: r~grtuul, l'dlftoiJ, ,Jnp/ico. als..'cio.
Posio
4S9 -
QUAA'OOADE -
(5)
EriOpio
j
pell4 llll\
~ono antu.
(,Juar11j) 1101
rf)ns~~utJnt'lllv ptO$dix~
tlu
IM'
(6}
de uli.
353.
poriOJ~ur~
r1t1 IAi'
)
,_)
)
4}l
( <16))
465 -
UAO 9S -
Ql,l,U.i10AOE -
Vrrilio
UM 9S -
regras tspe:ciail:
I -
!C
re"elou
nu letras.
De volta
QUM'TlDADE -
V:rrli
( 467)
~})
distnbu:du. com a< de m4!1 26 cidad01. s legjc que ocuparam a Glia Ciial
pina. e (.da ento as. 8ucl1ras. onde em idilioa pastoris revela de tal forma o
amor naturela q\le recebe de Ot"io a devoluo do$ c.ampos paternos. que
por posteriores nlovimento3 pol:lico$ tornou a perder. E.screve entlio. du rante 7
quandque.
2 omnipt~ns.
nc/al.
dccnti.
Breve: r (red) .
<.
Ir (trans).
<.
di (dis).
ENEIDA -
Compost01 grego -
t breve n
(J):
Propo>iio ( J. 7)
archttypuJ, Trojgcno.
Caalo ai um u ~ o ~~r6i
qut". lmpehdo r~ll)t t.c&o..
v~io. como du~ft". du pl~tllt
fto 1
...('m1 pnmn ab 0 11 -4
VI RG ILIO
Pauo VtRCLIO MARO {Publius Vergilius Maro) na lngua !alma
mah do qu Cames na potlugtatsa; como Cames para 03 feito11 do po,o lu~iti'lnO.
VirgiJio o maior c.antor dos feitos do povo romano. rnnA se Camr.J no~ deitou.
olm dq, Lusocla~. os Soneto.. Virglio nos legou as /3uclcas (~dog.,) e
ainda .as Cergiras. ob:-.u que constituem .s por !i cons.agra~o perene para um
poeta~ Enqu3n!o Cames no' SonetO$ reveJa .s ua n.rdadeira indole. i nas Buc()...
licas que: Virglio no.s palcnteitl o quanto preferiR a vida nstlca ft palaciana.
Lwo I -
Di
.I"
-tWS.
tiJft
,f,
r,.;..
'* ""...... ,_
( 468)
ll(O 96 -
QUAI'ITIDADE (C.n1.) -
VrMilio
de Tria hlaa,
e a.o ltl~:jll Lavtaio.
r:nu.i:o p4':wpido
Olt~ena~e:
Com
1. -
2. -
( 4&9)
435
- - -- - -
ue<:o
'"I tUpNMI
Jl irill
f'
ftO\f:,
Mo b:eve1 V~.\l da
db.. radKal
J ' - So: S.io lo~<>t C1i ('JDUfUif1: so.ltu"- n:ifull9 (11~.-u..., f' <.OP(t'O'C.,. tio bcc\:"CI'
'tUiucn, JitGiu'" rk.)
S&o lon;O" o. em ihmt, qua":"tdo de m!It- dot d.,.,, ilab,.a c drnvatlot dt. Yttbo. com
Pf,r,.IIO U'l ilfi uuli!um. cupd.ml (Sr- o p(rfnlu uo ftJr em ivi. O ... pino breve: facifum,
<~~t~tTiuttl, URI'Irluctt).
LI O
469 -
96
QUANTIDAD E
Sufl>us -
A)
a:
e:
liA,
rrw~.
cHicu~.
t.itu.o,.
/uu, Crus.
Deriva o
i:
IIUS t
il1U.);.
E1ceo:
/nus (breve; a) nalguns. adjttivOt que cksigna.m tempo. como
(fa"lim'" Jiulitms de.; b) nos qut dt$gnam a ftUU(rin de que umn cois:.
de sltc etc.
!f:l;'"".
Ci"'"r,.. '-'' p<>~I.A.t d11 IJJcrdade de nio tl'llf'rtA:~r
'C: ,. u h lt'at.la pnnC'.Ipll.imtollt Q!ndo ubrMIM q\ot
'. b
~ 1' ,.r
uJ d.ltOC"illl.ldO> (l,117, l_ 4)
I ,
~riiH
f' 1o(IIHI
'
7 -
8-
f*l,.,'"..,"
IN,. l
"
plotw
....., _,.
-r---1
&,.
' - ltdlo, IMJt.U'-0 clt a~ /~te:-., ' ?CI-flal C"\tio m~prc,pdcn ad)rtintotc Mo 1 llt<"Ui I!)
Nbo-IIICtndu ttl, em w ..uu"'o f de Hor:::~uo (OdlM.Ei.a. I, 4 ).
.t
JfrJ uuw ~~w1, "'-tO.. tt~Jh,o,. lfr~ot pc!.. <U"ic:t ftCWd,utwntc cu t do co1111
o ..~,f'(;ldo llr dli<Oof', dihaJcbdu, k:fnmnto.:
P" P
10 - o~.,. Co)t Pt'*.atu ko.anOt .
~1<:1, 110 tbh~oo. rm '-U d~ Jli L_.,,,rnn. l\'o !'-tal, "' nbcH C'OI'IIfll"',to) te C'Ont':lootrn ccc::~
P~p.~t~.,;o~o, qu i 6rd.n111 t;~rnwtc o prrf~o; o duivo Jo'i K ftttlifk n.~ "Utv., ou<lndo 1 u: rottLw.
cncu~ I(IUt~ mu,..!
"'
._y
11 - U"J' - u 11u-' u: do qu..-1 b to-, isfe) f . do:uc r1t~r;brfcclt1\tuto;,~ t.lv 1 lrlnu' 11., Udv c
rt>n"7J'I""' r rnltl' li \ JitolCu((o CtlM t nbNfl(inn lhf' mi!JrtU 1a '"\ 1.11111 1~;rtllt I !!lllolttt) .
4Jin
(/' Attrd : .,, &VIJC"n,ocus do1 ti'tna n<>s. Enffu f um'.I" l.Jt\lllli<.o A.w;..l.to io) IW hl110 ~ba
(..OtJJ(=l;
wm11 1o, cuc~udrrlf' d<ts rns de All:m, Roall!.
'
'
'
I~ - Ali.,: 11h.11o, Jlt\u.d a tui lui!.Jt a ho, p<.,que RQma lui 1\lndurla nunw c1ollnit
a:
ticus. ('inus.
B)
i:
o:
"JJ11ul,
tim.u.
lorica. lumbricus.
o: /us, Gltnlus.
u:
verbo~).
( I) Perfeitos: bibi (L:btl), did'; (til>) . (h/; (fmJo). ulrl. (tdn,Jo) . .Jfift' (310), ,r;ti
{titt<l), ltil (fc1o) .
SupintJl: dlum (<ito) , Jii(lrrt (1~0) . Tlum (eo), laum (hno), lfuirum ((JUto), rJtum ( teor)
riUum {ruu), tli lu tlf ( Jcr v), )iltllu (ioo}. )t&hrm (H$11J)
41(,
(~ 470)
U,\0 96 -
QI)I\NIIIlAOE (Cont} -
Virtir
TERMINAO
1-
c)
advfrbios: intatti;
J)
prepo$eo: . circ;
473 -
e)
1 -
/)
Si1alnu finai11 tm s
Excees:
qur. ne.
b)
c)
im~fllti..o
da 2.: doei;
O$
t~rljdivo
~upCJn(,
o ad vi rbio f cri.
Exctu:
a) nui. quali:
b)
e:)
comurn em ruiM. libf. llLt. ibf. ubr. mas ~ clit ibidt:m, ibiqut, ubqu(.
2 -
tb: naull,
2 -
ttM.~.
amJ.
J)
I -
Excees: anti.J (aniiti.s. nome d-e cc.rto a\'t). Palls, lompJ, T rol.
Crtlildi. h<Js e outros nom<> provindo do grego.
i:
i )
lbcr.
b)
2 -
4)7
Excees: illic, utir. iltc. idt. Utc. iltU:: illc {a lu~..i1 ,n~ha *;.
lont;a mao; no deve ser n~cnhlltrln); nomct Nitr;mscrot. como Dan:cl, .t\.ltchocl,
Re1pJral. lst01:1 (estes nomes so pl'opHoxitonos): l,n, prorn. dein. <m lrn (nuncn
~cntue a Ultima slaba). SJ,ltin. /l~mn; ttnpfit, dupr. ait, ctnUt, atlu:r.
Eneu:
(~ 7 4)
Vogais finais
470
Vitilio
a pr"JlOSiio pen<..
.3 -
Exceu:
b)
bits;
a) comp$,
impc~s.
'
c)
ti)
474 1 -
S5o BREVES
r ethy>.
Thn ( -
Th ..,;,.).
us.
4]8 (
~75)
UO 96 - QUANTlDADE (Coai.) -
Vi,tllio
UAO 96 -
QUANTIDADE (Con1.) -
cl}
c)
f)
g)
li.
c)
2 -
~i
1:
E l<tU:
A quem du_i
Jclu tAila U
rro<dla tlndc-n Aquilo:~c. 15
rf'nl v~hun adu:na 16
O.
Remi rnvunrur :
Monossla bos
475 -
funt
lft(l.it.l-9
NoN ~rqutt in u11.a
ttn abreptM.~ 1
.et hlt
W.IIIMO . . .n.--t
o)
Cunn
b)
Wf&tl
ab aho
ooda:t.
pc:rficic do cur,
01 i.._lo. <hamra Ahar~);
o &ro t.. pc1c do aho mar trd
#L mCl. s (onis).
li -
11 -
18 - A rcprtllo do dcnulnttr.Abvo (lt o\l1) f~u h.a Htd\i,IO '"utr . :t.<l d~'". "'um . ..
w1tv llottt 1/'"'IH, t~opd /t(fu = UCJ.- l.wl't111~~. 0111r Hu c>hl~fctt '"'~"dirt lr.is 111
IIU
ctpmu'kr a un1 c o outlo.)t,
1,. '""''.," /(wtlul t:I\J)U:..ntB llJ cOml:uCmot n9 ..Itf d,, 1u1 /, ,u/9 Jr, ~~~ mJJil lfo!l11 tl.t, .110 m .:it
ptof/~~~~ Jt, o b11nt ru co:ncordu o llJftlwO ojllll, /wttJtl etc. core o Jubstanti~o; ill fVmtfi.O
/htllll = 110 Jftlill ~llol d.1 o.ncb (n;:~. COrOa. o.i.t Ott): b >mo toll.t - da I.ando 00 ~r:.<io. Jil
.rro lllll' tem "" dr "'l'lo :alto do w.~rt) t ~.1iciu d..a. COIU\nl.~l(l IA11n1 A tt'lflll I ul.l~
Htlf'I(IJ ,.,,,..,.,, ...JJ....... .,~:rimJ, ,./:!U!Ollllt u w,r, i"lifMIIl, ,.,,...,, url41111 tcadU:t<t-4~ HR
~l('>lh pot 11M t~tfUIJJAltro. WCil:o cb PnP"i(.aO Jt_ lttt pn...o , fiO prmdpto da lh'lm.a.nn..;
.. lf!l,.,ll llllfHUW, ~~a cx.ucm::d:tdC' da E~sb; 1a
tr, ftll a.c~ do foro;: rvpumru aoiU-,
o c-.mr ~ tWI.(IoM.l"ha
19 - "''"" ~~ M cscrula lllu~ i m.-ah JIC'Opn.aa.t:OI< .cai O Mibro do (,aodl) do tnat
.b'-uwo l ai de aMit\I.Uirato: a fn~~. o tu~ d.u "".,. enfuee<row com u ~c:iu.
10 - .\'el t o ..-c.. IO .ui /Afta'. n .tu ~;u Y\.""1 f'KOftdiCfo; UMa I'OCbo-oa aio ~-iJtof
m\U Oflld.U fk ..... ff'-c.-ll o; CU1 UUJ ~Imo, ~ ~ fK:& b(.a l "'JW'ffl(jc do _lftiU' ~ rodK6o>f,
.,.t (oUIIII 011 hulc do r61fo de: c..t~aq (Twu). ......, klt ~..
AlDja.wu, (oonvpld. ck
pl<~tntc ::: .,r,, " 'ulua1110 lJ1,. d11.1.11, f.-.tJ, DO dativo, indict
n."a.
c ) So o
oemlmentc breves nos dtDla11 caaos : o& , sub , cn, p'cr, a 1, e' t , u,
"(
is. id, quiJ, qud, qut. l t, Jt, 11. JCI.
}allD'IIi, no p-anidpio
a QU(II'I lnt'"''''~ at~ttl da tuindt,al: )ivfcrntitt tu.d~J.I.n'''-'01 "f...o cUtia quafiM uma proc:ola
tlt~ l<t-1' ~dll" (~
a vd a c~< qvc. ,). totl\ o Uu a iiodic:ar o dativo de intuttose: Li~ 92.
U - At,11;Joo111 11.Ha~l\'O aget!le, exis:do por tlri-ilf tU {Aq~oollo 6 O lltl'UIC do \'CO~ nQrlc).
StddiJ
dar ~~!'I cutid.cntc , lmobi&r,
16 - Ad1 fiM cr.nrQtd:. c:om ptordle~: um;o~ tetnputad e ll frtlf l t: (4tI, do vubo / uia (,..o
c<wlundio ~lNI'l f.t~'fl) = b:ttt~ d e (nncc, {o;,., w1 ~ l1eo'J
ENEIDA -
latcotia 20
(q aau,n
clo-matn iwrtanc iA mrdi frodib~Gt..Zl
2)
te qv.ebram,;
JCIDOt
to~~i ccMu
gr~h, 11i.s .
4J9
c)
( 475)
Vrrilio
o.
,.,J,
IA a,enifltl I ('o,tltta
11 - .A6rr,PIOI, , ...b.,nu-nd~nd.&-K"
...
"""tJ,
A r(ota dt
do
HS c. !1lt),
r.... l.u
.ro..-:1\td~l-
cllt
CCifUbt\IIA
w: de vir~tt navios.
No ~,,.., o qw"
o nM~c lu~tlrfll~
(V.
JIJJ/-4!
ti
170
MITRICA -
UAO 97 -
Vircilio
(* 4110)
d tlfichl vdit,
a ~que. aogI
(f'}
lne~M p.:.nN 2i
;gh~ are*~.
h. ccot.
t'l Vortc'-
477
i!iomo:
t'
44t
no t~m rima:
constltUOln-sc de ps.
ttdrmol'lhando.
L I O 9 1
p~
v:-. ,,L,,,.,, ,.
Hta
O Ul~o 1W b um HroO ro<k c..uur dr
o \'ttt cotil,_ K <hma
a~f41d,n,
hoi.
n.rt'f",.n1t't ck um pt (!unt;Wcnl.1frtrro1) ou COJrt ul'l\ pi a mA.l
(Aip, ' t'lfloltli< o~).
""'K)I.
MTRICA
476 -
~s
ralic11dc
lU)
n-lwm
St p1 vl"tt.OI cllllt!ucos n;Mrrrnn nnrmt~ lmtnte (MJc-rJ ;,dt- )t'Nif'lhnnle temot tn\ portuauh
cm~t6 de ,;r .. L... , fti'IAis: Crcl"t.... ll<cr J\ft!Jic:o. '""' I) sei occc10nalmcntt t tflt'O"'tlra.rn
b.quiutt.lot<~ t ot )upua~tlittrot
479 -
mni
moea
Nota -
virt
como o npondc'l.
r,)
U -
1'5
21
"Voct
:l6
S~tu,
4t Eiu.
lO - ,.,..,_,, {adJ,
ja
Alt:
I +H,
<~ ~
e,
o JGjftto) -
wu1lldo,
\-it~.
5.
(I)
Cr. Mt.tiJicd
dt~
L. l'orturuuo. JOOS.
480 -
Viole c oito ps. ou seja. vinlc c mto medidas, vinte c oilo conthi
oaces existem em latim de ,:labu lon.ga,s c brtvc.s;
4 de duas ilbs:
.t(tlfl
upondcu
troqueu
Ji'v+
jambo
JiO.
p~rriquio
- -
Jii
+1.! (l
~I )
UAO 97 -
UAO 97 -
~ 'irailiQ
MtTRICA -
~ltmtCA
- v;,. 1rt;.
8 de lrt .slabas:
aaofouo
anliL.l.Quio
d.tilo
ufirucro
- -~
---
-.iclirJnt
tpCcliirl
&nllpt',IO
c4rmln
b~uiv
---
litlrl
Jigtii4.J
aafibroi(O
--~
tn4t.
' n:"b~tCO
-~ ~
dij:~mbo
prCKdeuuo.tco
COft.u:tobo
tipulo
jAnio eundc
j6nio
pcqu~no
481 -
-----------------------
-----
pllt4J
p4tl!l6t
1-
16 de quatro ilaba>:
dupondco
dnroqueu
LIBERDADES DE MtTRICA
rp.nJitllnl
,_.
----
2. - -- -
(1Ji~~
priivJtdrJl
plon
J.O - - - -
tlcrlt
ri{iclt1
p#on
4 - - - - rlficint
tPilnto
tl-.ildrd
r.pihito 2.0 - - - - cndntbas
cpflrilo 3.0 - - - - cgrt~;lrlnl
ephrito ...0 - - - - Jllddtl
pir<ipi6l
rlpbtn41
lncmbrl
milUintb
= inalefa) : supresso da
''ttd9lrl
... ----
atqu'improvid.a
2 -
quando a pnlavra sesuintt comea por vogal: tawwn ingtnleui o poeta podt.:
co1uidc..rar:
taur'ingeotem
tr&.
..Jto'..t (=
'""'ID ~o -
de ps do verso.
4 -
S - Sbtole: considerar Lrcve uma vogal Jon~tt;. como tu-l-runt, ern vez
de lu!unl.
6 -
''eZ
de pa11r.
CoNcLuso:
Vamo compor ''erso bezi.melroo datlicoo (humelto, porque de 6
ps; daliliw, porque o dominante dtilo). verso de nona eom
posio tero portanto estas dlvises (o penltimo RZnprc dtilo; ot
demai>. dtiloo ou espondeus. a vontade; o ltimo, 'P""cku ou dtilo
incompleto: 4 78, n.) :
479,
versot hc.xmelros;
c}
EXEMPLO :
b)
~
po!'
cmp-tb&rl
Elisiio (
de uma palavra quando a palavra seguinte comea l"JoOr vogaJ ou Ir: alque rmpro..
~-
--
--
7 -
Tmese: epara.r u partes de uma palavra com poli la para entre e.Jas
node c:on$truir:
qu.o me c.umqut mpit tempestas
9 de ua).
u,\o w
Vrfilio
d~tlinaii.o.
CESURA
485 - Cesura o descamo. i a pat.~.s.}, a separao de leitura. pro...o<da rclo sentido; a msica. o ;aarado ao ou...ido exige a ccsura.
~C.)\.Ifu_ o mesmo que corCt, porque ela 5e d quase sempre Jcnlro do p;
o ~eutJdo f!Arge separao entre umtl palawa e outra, mas como o final J a I ,t
p:1la\'ra c o comeo da seguinte (onnam um p, esse p (ca cortado: dai 0
1\0me ce.suta.
Ml r:.
(cnura) pa
l m-
jri c
Laoc6on, duc:tut-
215
220
225
ftu~-. imprt1-ttl)nar:~e:
apr..-wtttaw
aos
mn.f'~andc
cporura pffira
arrc:cta inter flu~;hlt
(Ir~.. -~)
l\I.~IAnl \Jndou.
&. potm.
~e:
(se:rpc:nt.n)
_._,
(~Mtas)
praiat.
(UJOA ptiiOI.
---3~-
llt. ol4~.-b\.a; TvWm r~a SJoQr~f'.lh <ml'f'~lbOI ~In. i~ e!.r com J'ftil:c~lo lt.,IJ)O.ral,
,.._,,.. cenoa. CNII'O f&1o.
lti- SA (>f" ltm dO.l'l.A i rrdnhd p{l.t ' ' tm ,.a dr
I 198 e N
3i - J6 ub~mos () 1.11>1qu6 du plural /l'ttfolr<'~ V. n:~ I... )l nou i d() f"'( ti ddo 71
:J& - StltHJoJ: p.redif'nllv1 do '~Jo:h' - Ntprt~no , ltc) .r..1hv, (lOfqllr JPo4'rJII~ ~ o t.ICfil!rAnla
(loACfJiio:;a..r 11 ,,,u.hnl t Lll(l(<t<tll((' roi. i.nl.l.ie:.~-1.1... p,u.:a acriJic,u .. 1\'dunb (til rccon11t"I:UliCI110 da ploltld.l
A.fi.l
199
'"Hic aliud rnaj\ls miJfri$ n\ultque tremcndum
Objtcitur ma~is <tiqUe improvida pee1ra lurbat~
Laocon, ductus Ncptuno sorte ao.cecdos,
So!lcmncs taurum lnacntcm mactibat ad aras.
Ecce aulem gemioi a T endo tranquilla per oha
(Horreseo refrcns) immensis orbibus angues
Incumbunl pel~o. porilerque ad litra tcndunt:
205
Pectr,, quorwn mtcr Ouclus nrrecta juba:quc
San((uint~r suprant undas. pars cetCra pootum
Ponc lcait s!nuatquc i.mmens.a. ,olumine tcrga..
JOtle
21 O
t0t'rHiot N~ptunn,:IO
ad ata tol!em.oe..s)9
f.ccf' altlc:m
(Honeteo rclirc:nt) ~
tc:mTni an~uC'1 immcnr.it orb~t- 41
('! Tc:flj:Jo ptt ahn lr/11\quilla 42:
inc:uMhunl pdiiso
ct p.~~riln (coduttt .d htr.s.; i3
nmw.
Virtilio
l'ei
Sicdt
\\f.TRIC:i\ -
do
"'!
nfnis'~
l9 -
12
,_"" =
H, ~.
6."u;U J ... 11ht) m.t.t, t;ute: t'athJn t nt.Ait u.,.Jq u ling!.I.t .lhml.
J'.rir, ..d"fc:llritu .. ~ur:a~nt< l un}Ut<l!uJ.ul.
}~ ., : O'"lfo.Y. pl<'.,ich..(;.ia q.1t lloJM15t'(.( uliC' c cut< tlrotcls.
o:b cor de g.nt~--<
i.'$
-4-t -
Ali~
Hti'
c.
LIAO 97 -
M~TRICA
\I'OImlr..t.
Virrlio
j akan.;owttm ltrtll
e. ollos rxp<niM Otrr,:,lmcntc: ~Xpcllt~t
olhm)
linguit
DiHuglm~t
llli.
v;Lr anhbu,.~to
exan,u.t's .,l:n.1.
~D
J.-.ado cn~lha~.o
Hic
bjd- tr mtigis
uft:;nl"'ua.mn '""'
At
Ek imv.haet:oll.lntnt-"
JUura
~l.u C'cr'lli.tr~
Jld dd1bT<'l
t\l.mm.a
12
ubt:&J c c:ocn
r ntaoi<fi,,
tt:b p."d,h-u
d~ ..
cl11moret hont-ndo~.
qual~ rr.oJf, ldat ("'h11) um t.o"'ro
qu:.ndo fu,:e Jo llhllf, reudo,
t ~aco<lc do r;.e co~o
o m;u h,,do Oh"J!ur.t~
:\'I;!S Of do JS dl...~(-14' (QI(I'm dl' t lU IO
pata a p~orlt ti\.11S h dt ltmp!ot
c diri,~m-sc o '""'Jirio dA crwl Mi~un
0 ......1eJ: -.tv~...,.. .k f't~(,00 IAJj<tt)#f11 (tii"'"G0 ll!t"-UI\0 dt ru-l(, f O qa~ t:ll&ic-a A pa;1tt
do <'JIO ou dtnn ohj:-tu da q1.1,U M drc1u.- a'fi!u._, t~U,otia c
C'llquh!n em lofJt1li"CVh d:it~
~mumfr.te ~Jn.'i.n, qt.'.v1 f''"t. :A.,</ol, f'JIUOIU'"', 'P !..tim ((lliiiN -J:.-o, C'II,H'tllllllto QIUir.lfl O<U fhcJ ,
Cllll'l.>u";, UU: ,..<fl.l-'1'110 ..,., , to:l>!)," ;. fl10f' ft O UUUd\u de n J.aio. J1t..UO Cf'>.l,tl!l!f.ll! !(fr)l'_~ roi ita h odwJf!.
no t.cnn pclt>J ~ooe.uat; .. ,... !f'C'.l' ,.\1
1n1he:or nL&~ c:cnu qw.lllq,..tr IJiouapJnlt: Qui Cllllll
.. ) -
(rtth)!
tt:
(/VO!IIol
tl~(ff!
-46 -
P"'
s,.,.,;.; J
S2 -
..
u3. 2.
1iin ~~trnu~ ~
= ai ,..,.,..._... ~fb<~!.f..,r,.,.;
C!
uu~:ie
Ritmo dab1ico
m.arc.ha t.ta-ra;
pefu!'ll LtQO:.I
&Jn"'t.c cuto;
II.Ot
4-47
VERSO
te
( 41\S)
o m.r
c:>umn,
cl jam 1<'-Deb;ml lll'a
t! sq_Heeti w:o1 O
v;,1u;.
LI.\0 98
Val~m,.
Um crhondo se produz.,
VERSO -
-o
Notu: J.ll
J! ..dmctro dMili:co (I Vcno d;) Ent:'id~tl nolr. o 5o p.: srmrorl' r.ttllo:
r.nk, no 1.0 v~no. um .:.:u.o C' ~ht5ot Gtqu(c) im: note qtl(' no Uhi1no p i b.ulante que a
1. tiiAba aej._ for.ga, SW)rfJgC huM pode- ser ou la.-nhrn l()nao, (p~ upandcu) 01.1 ~re..c
(trelqUf'u).
2. - O h.e1ir:aeolro. quer d.ttihco ~cet c...--poadito. tr.m IZ hpo (cada loag nlr
nn kmpo. c brnc QI:'10 ttmpo).
}. - O he:ximttro dnt. kt a cnura. tcmprte tpo do 2 lk. nu~ a.n\et; ('>J.cncie.l
c linica Cf.lf' l'Qf N~te.
<11. - No huim~lto sll) t.rmpr" l{onie 1. ~naba do S 0 c 1.11 tRAba do 6.0 p;
IIOie C1tll restr.\ ll(l ler Of dolt 1'(-' f1ft1Ut do trec:.ho d\'11" te & lJo anterior:
IQue. lumtndum
tlihn1
p~l.ora
q11ift1 1'1-fl hA
6rlubu ~1'11(\l(:fo
trb:s
IHI Inn
488 -
b)
do .;tal> tons,
o 2 ps do 2. hcml5t:quio so dtilos e ''CID seauidos de slaba longo.
N~tat:
1.
um diii(I),
2 ... -
t.
.J-4 -
O pent.irnehp sC'mpr" INn\na numA p41la.\'JA d<: 2 &il11bu. (UJ 1'1\lan.tidaJc forma
do
2~ p,
wn) pr.rnbo;
HE..'<.A~i.tlRO
Oon~
t--1
Ptl\JAAIETRO - T rmp6rl
tis
fil
lis , miihl
tih
num~
rlbh ll mi.~;O$;
I -.lis-
lo f r ..
443 ( 19)
f-1
f ts
-1
3.,
mics.
490 -
4 91 -
tir
493 -
Er
494 -
todas u \'%ai' das pala,ras. o a h no poc)tr.i uundlr muito ~..rn e.stu ve.rsos com
os erainamenlos exarado' nesta e nas trC.s ltes tmterioref ~abc .. o aluno que
pcn\1ltimo p cle ta i$ verSO$ ~empre: . dtilo e c.1ue. o_ utumo e troqueu ou
0
e.,poncleu: po1~ ento come< e por d1~nnuoar os do11 ulu:nos p$ ~ ver& como
se toUL\ tct1 ftxat o~ Jcmlu:
492 -
UA() 98 (t:... 11 I)
495 - O mal1 usado do! ver~$ jmbic.os o jmbico senrio, que uige
o jambo rorncnte no 6.' p : o outros r podem ser dtilos (- - - ) . cspondcus
( - -). anapesto (- - - ). trbracos (-~ ~) t, em F edro e em S.ntea. procdvumititos (- ~--): a cuura se d no meio do 2.. do 3. ou do 4,0 p:
Ad m-1 dem r\.1 vm lps
I t -l
il-1
l qui
I prcl
I ne&-1 tii
Nota - Longo e o C1ludo de uKtric:~ letlr~a; para D6s., que no pu:l(ademot com.por
'o'(nOI, nio conh~c(t 0t mai.. u-1do. ba..lcno1 o i"*' ' ficou ,
EXERCICIO 11 S
O aluno dev< estondu estes versos bexm<tros datilic.... tirados do prprio
trecho dt>ta lio (Encda. O Cavalo de Tria), adotando o t>tem uemplfitado no 487. AinJ que nio lenha dcioniario que trnga a q uantidade de
ENEIDA -
234
240
24)
2SO
2S S
260
265
4_5
__<:.._49_5;_
) _ _ _u_;
AO 98 (E. li 5) -
VERSO
DiYiclimrn tma.rot
et pa._dimo lll'tCr:na
c:>mnet accioaunt 4JJ'if1 ,_.
~1 klbjKivor pcdiW
I "P'U' rotanun .$)
er il"'len<!unl
tf'llo
vu)eUIA
innupl.ne puclla~
CAnlltlt
IA~rll
rncdi~
urb;.}ll
tp:illn tt:~libl
in 110 li,.iac
port.v
a11)ur (OWikf &lm.' dl"flhr lO
-or.i:um ulbo; IIm.<- M
immrmrot'!; el C'lf:.Ci f\IIrc,
inla.mu ~~ t.it timut etce tllf.rala Gl
montmm il'lrt"li"
T \I:) C rtiAm CnJ.J.Andt n, juuu dc1
,....t
~~ -
{(;'""" "'i'"
D~deal.!.....,.
= Du-4-l_,v...,.; Det4ei4tr
,o
OJ
l.foia.not
' ' -
C:l'pttiinua
Aum.u. T . ....
ti
ri
Kcoptk-rno Pd.dc..
utre or. pnmcuM,
~.
~1aca.in
co ~1l'llel..,
Clini,.
t . .ri..-.frwu:
~ C= poo~C~t 11
11
c
c
4
L I O 9 9
496 -
MESES -
So
Jnnut~rim,
Fbtuotius
lvfattius
Aprilis
Moiu
hHho
c:o:rq....--aa .o ..rfncio).
co k
~- ltt~" '""' nfb N~ Utd d~ L q; ~I'WI U )IJ.: ,.,,..,., IA!i ) hiA ;a nptiot.'l(il) drteC' da.l~
}; - CA w.trrt. JWO-udo .,,.._
5 I - IN = a .;q... :t.
Mnl"" (::: n:C"Ct.o urbtl ~lr'll(lli fl''' U C'onlof'tll~ .U 11
,..,.... tr
CALENDRIO
(ier.am:
o ono pod~;rt te dM tr~rmbr<>' fa tigad.ot.
E. j& l11lnna:e l'lftiYn (~rctp)
ti c.IP.uMIT. pinn -7 I
El'fUU~ pA!tfiiC IUJ
da L. 96)
Dina = 4u..., .,., I %JJ. (IJ,J,..J co. tl=r.J"''I.. ).
e.. Tit.rtk-r
c Sinii.o. plotc:~;rdo
pc:lo1 dc,linro inlrp1n' tlrn de-1t-. ~h"
f urllvr~mr r.l r oro i:fC:\1 0' en tc-rr~d<>l no L<~ O
c (.nlur) ,, ,.,.:4nderijoa d.c:: pinho.
terr~ t l ~U.tn
)9 -
( 4%) 411
1/or<ii
Jcvanl6111 Ot fadiM
c a aotte wrcc do cM
dl:YOtftl'ldo ~1'1'1 .omhta imt>nu
a leu. o ~u
et dolos M1'"'1id\i.nuf'l\ : 57
T eucri fuai pt:T mrrr~ tonliNk~: 68
do
"'"~
quando
,r..
e>PQf
t;uIU JuiiH,
quum pl i'~'~Pi1 r-pi.e.
r1 tulina1 111mml'r. ;lj
ri Seo:~, d,.fcnfut
0\l.ENOARIO -
C' r a
deu
u."'hu, i~11nxti
.-.,rpEA.:oll
-_v_;,_;t_i--- - - - -
Abri1:101 01 DUifOt
e C:K&JIC"ar~ u deft'ut da cide.dc.
T ocbt J.C': dotp6(,. Mo tuhlho
.,bJ.
'G
junius
cslu
Ocrober
Novembct
Dtcember
I .. -
11 - o.,<ioJ <'
t.IICDCidetijo$.
4',."''''
J;vr-n ot Jtteo.~o t: 01
~S4
( SOO)
U,\0 99 (E . 11 6) -
CALENDAIUO -
HoracW.
30 di.u
JANEIRO. ACoSTO
DEZEMORO
'
1 KALF.NDIS
KAU:NO!S
2 o.d./ J'
) o-.d.lll
a.d.JV
a.uv
aJI/1
.J 11/
4 priJU
S miNIS
6 o.d.V//1
7 o.d.V/1
8 o.d.VI
9 o.d.V
10 a.J,/1'
li .JJ/1
12 ritlit
13 IDIBUS
14 o.J.XIX 1
IS o-.J.XV/11
16 o.J.XV/1
17 o J.XVI
18 o J.XV
19
20
21
22
2J
2
2S
'""'"
NONIS
o.J VIII
nJ VI/
n.d VI
r;,t/
.,
...t~'.
S0~1S
VIII
u.d VI/
a ri
o.J.V/
o.J,/11
fJI'i t:f
.J.I /1
t~c!. V
rmJi,.
o.d.IV
IDI!US
a d.XVI
.J 111
a.J.XV
IDIBUS
o.d.XV
...J ..'I/11
u.J.X/
n .!XIV
a.d.X/1
U.;.I.XI
od.X
n.J XIII
.:JX/1
.JX
a.J IX
.J I.V.
.J 1'111
oJ.J '/li
cJ
:n
n ...l
f' I
1:1'
27 o.~I.VJ
~tf,V
n ,f IJ I
29 .d.IV
.J./11
IX
.J.V/11
.:JY/1
o.J.!V/
a.~Y(!i
r.J.Xl
oJ.X
VI)
o.I../V(V)
aJJ/1(/V)
p.firlio(l//)
(pr:"J,'e)
10 .J./1/
) I priJic
I (JZ) KAlE!iDIS
I (li) KAL
o11X
a J.V/11
n.JJI/1
a .:I J1I
f! J.fl
ruUJI
u .1 111
1 (32) KAL
ltrtia
qual!"
quin111
9
lO
toeXIa
li
H!ptMa
1%
~ I....
3
~
duodrtima
No tu:
);' -
PRIMA
undrima
FASES DO DIA
(da ......)
(do ,.,de)
drci~na
(= de lardr)
a.J.XVII
o.J.X VI
a..X/11
a.d.X/1
pmea
Maada
O<laYa
p~iJit.
a.<I.X/11
.J.X/1
I.XI
o-.J.X/V
t1.J
J VIII
"J /)1
IOIBUS
.....
J_/1/
,/ VIl
, ti VI
CORRESPON~CLA
HORA
c.J:-V
oJJV
., d.iV
o.J .\VIII
o.J XVII
o.JXVI
l XV
cu/ XIII
'15~
NOSIS
t!YI
V
( ;QI)
Fiti.:lie
IJ, ,/
flotcio
K,\I.ENDI5
u.J.XIV
26 o.d.VII
28
KAlHIDIS
31 di.a
MARO. MAIO.
JULHO, Ol.'TL1lRO
CALEND,\RIO -
TE.RTlA
1""T'
NONA
.w!t 111premu.
p1irna
v1gilia- pr do rol at
12
lcrtia
12
quarta.
sceunda
aurora
4$b
(~ ~I)
....:_~____:_
i.LAO
____:_
9'1 (E,.
li~)
j.uu:~iro
AD REMPUBLJCAM () (Odu -
me.smo
21 de go.to
8 dt d<1cmbro
25 d< junho
Jac.~es
Delm ludibrium.
HOR A. CIO
QVINTn HORCIO FL.ACO (Quinlus Hornliu; Flaceuo). contcmporr.eo
de Vir8il:o, de Ovdio e do hi$loriodor Tito Lvio. da urca poca de Augusto.
Dotado de cn~euho fdit,, ~ o mais bdo Jos IJOctu do liCLI lempo. autor de
odes imorredomas c, alm de outtas c.ompoa.ic;es, dn Arte Plico (Epstola
aos Piscs), on<ie rt:1:niu os mats tci~ c nc:acssrio& pr<'tcltos da pc.esia em
geral d:"t f'Om~rli:l ~ da tra~dia. obra que $CinJ)re objeto de estudo dos mals
aprofundados n~cslres da lngua portusueu, como Jerrumo Soares Barbosa,
que dela no.> Jes:ou tmpvuente e erudita lli.ldui.o.
3 -
( 51)1)
13 de nbril
(No se. HQU~ .. de que "' nonm e os iJus ni\o caem tunpre
dia de todos os meses: 497).
H"Jcio
EXERCICJO 116
I -
Ci\LENDAI~IO
I3ru:o. que ~ Ln-iil rllir..ac.Jo p3rJ h:uas aps a morte de Csar e cor.tinua\'a
a lutar polir~c.lntemc-. ron- ~u:u atr.lir l-lol.:.io po.u.1 35 $Uu hlcuas com a oferta.
do tr:bunato militar. c1 c,l() m:) honolifi<:o que tC~n;co. rnu t:n 42 Horcio
fo3'(', com tn;)i:S um nmi.o. ,,.,r
-..io ela dcuotl de F1hp~.
oc;., ..
tAve.
Figurando
c.occrn1e
wuerra tivil.
Cuns.ta
wi rfl tial
ia rairil li 114\'i
C<itpi
de 3 J>C. ,.bc.r:
456
( SOl)
I IAO 100
H.rcio
tctn"''
cpe
LIO
c Cl"ilh Km cord.uoe:
cuto podt'-m Pe:nl~r
.-.por itnPt'riotiv)
vela
t..AIO
p\1ppiOOt picti.
em popu pinht.daJ
n:luuntc::e
I <t20, 2.
R1mi1': abl, t'llixido pOr
) -
rouapn~ wtia
t~ WIIIIIIf,'
o matro parlid.,, -
,,..;r,w,..., ,,
:=
C1"'
t - No
9-bi
Crdad
= .W.
=:.
25 dinheiro$.
~
NG!a.
T11mbb:l lU lf.lt,dH qun11Jit rptlr.lhlf'l--'Se
por '" 1trut,'
JcJf,r!'ul'l (por Jt.tkrJ.'-ornm}, d111 mlUl<J ~ttfr-rtium,
d-,.......
milre uslttlii ou
J"'J1u'Jri;
ualertium qumquju
(S.OOO.OOO) etc.
Untio
12 dcimo~ do libra.
Scmiuis (ou semiassis)
6 onas (meia. libna).
Oecussis ~ IO libr
Tlenlun\ = 80 libr01.
~riaoso
.-ra navlf:I'Sl.o.
-no
que:
504 _
cio ...,.,.
<OcMo<;a.
tornpnl':'leolo.
29 antime1rol.
Cubihn -
J ,isJd: f74,d
1$ - Q.v-'il: MlbtJitt:e~dr- 1t'J =' c.Cftbora d .... - 0. pl~theoi.f'OI do Poo\o (Po:n.to Eu.o, boo)l:
mu N~ro) na"' de la.Ma d.t q-lddt. - ,,._.., f. fm~io.IJIO I I Cil.
NJ
\UU
11-Ef. . : I OI
12 - Ti.. ilr; O piloto ae ttraa rcetOtO d11-llltc doe
Q\1~ pesava
503
L;hra, pon,lo ou tAmbrl'l asse. tril ~t unidade de peso; (-qul\'alia
mil;, ou menos a um \err.o dt quilo.
pl""l pof~~oro.
IV.I
Aue :
{2.000.000). q 1u'nquru
G- Noa vldn "' . , ct wt ru'l\ant. , ac: "'' VC"Ii~\, - T t .mW... u. ~rtq~h f-.. Ra:ni.tia
wrp 11'11.1110 (.'Cin'lprida 11 Unlvtl, que H: JIU.ndll por umt ~ld.a..n.a ao tllCIO 01t 1 ptffC: 1'-ll"r rW...
do mulro, rK.aad.,.lht obUqu.t, c 11111 qut l c p~odc \una Vf.la ,n.~. ~ l'.t r..ri_-.
1-
MEDIDAS
C((Uava
I(n1c m-,-s
a 120 libra.
- }\caro
T3l~ntum = som;"\ c;Ic utn
,, ou rono.
...
doH:
tj~o:3nl!.s
N,..,,,..:
4 -
PESOS -
.J
,
(I OOO rv\1\ d
t lt)
J c ;'crhurn \IICICJ.
dccifJ ccf"tf"(f e Utnblm j(ltrrhum Q('CIU
.\NV
t
SU erc
'
S-
1 00
B('l'l\
~11\'f,
i
j
a rea
502 _
i~attirat..
Nb
ludibrium vcntit,
4>~
( 504)
fibra. t o rei Sfr,io Tt'1lt0 foi o prin,tiro que cunhou o aue com hguu.$ de
,.w:,!m:us, ~lua, !onde o natnc pC'cmJa: r~rexnla\a ..se por 1.
Stmis -- meio~ hbrt\: repre-~nt.l\'3-st por S.
SMttrtiul
4 ~~scs; rclllcsen!a\'a,..se por Hs porqu ... a pnndpio ,ali~
1eo1
MOEDAS -
feJn('f!n
&I VCf141
et nomcn uuthlc,ll
timidu~ navtl11 nil fid11
Hord,o
refhcnl lc in mrt.l
tt ntmtt.c
\li:OlllAS -
MOI.UJ\S - Plc505
Passus
Sladium
Milliarium
t:.qe.ii\':d.:n~C' ;)
PtSOS
J.,I}.Q tOO
MWID,\$ _
(~ SD4) 461
/lorJcio
HOIUCIO -
i. da
1<
1>0<" dra
n id~dc
c: ao indivd uo.
30
}j
<orrigir as
C<)lt
rto da palavras e
introduLem na
20
obras..
Obtervaii.o - E m \lei ch OPlllt.l.,.r. <omo ot~ U f9t o /Oi /ello. o orJem direta em cululkl
c:om 4 ltcJu{ " /GJQ, oulro _t~toccw.o Ja oJoto:/q: ltm o sluno. primeiro. tufo. JcJH4
c ft'cJu(M, rm I.J1do l;.rt QU~JI u ru lr4b4llto1 Prot:urcr, por ,.; prprio. 11 urJrm direta,
aa Jt/o. o urrc:~pondnrin da lwduo com o tu fo. Puro t.dtllo r~ ecc:uilo r (IQ ouxilio Jo
rlidondrifJ, 111te j,.,j con.surtot com l oti<J rJ a teno, e Jru li~rJ, onde \!~tific~tJ o., f l ex(J J,u
f!Otl"!(J C Jo.s loc./',.01 C OJ. ltiiUIOJ t'AJlAOI'Jltnfo> Je Jin&czu4 Jf tji:.Jlo Jr lufoi9 eJiuJ. lftO1
Jo (~"<" J~ awill. i
q * ,.;. AS
Crodite. PiiCnes,
a.I
Persimilem. cujus. vclut rt;gri somni n, van~rFingc:ntur apecies, ut nec.. pej nec c.aput uni
Reddalur form;r. Pictoribus atque poi;Jis
9 _
J&~;~J
c.htell>l
de
j_,ntuib.t O llt;t
tM-m rlt~u.dcrcm.
f:
ati ~ e:
a.SDOto
CCptOC.&IIWGie
c.S~
litd(-a. m.ll no JO
rcr~to de
.llftiAU
IO
ti"re.
14 _ A um c-xrcie pcxapoloOt c Qlk ptomekn~ 1:rando coUa1 v enst\ira r.aLl Yt->
~m 011 dois rc11lh01 de prpvro. q11t de 1on.:;c d.amcm 1t ak:lAo. cot:ao quan(Jo .se .!tt\.lt\'e
botquc e \l aliar de 0 1ano. ou o t ttpu r Jc bg:uo que eo 11c
0
:ampnt tYJ o uo Rcao vu o arco-tru
4t\2 ( 504)
MEDIDAS
flortfc(()
19 - Enlrr:f.,nlo no era ~~te l'.gor.a, o t.tu :ugu. E talvu ~bat piniDr um c:!prute:
de qve v.,lc iJ.!O ae quem pi!~" para w-r pnl:~da quer ter pinti!do em ttto dc Jivr~rtc ._ n;1do
km t-1-pt:tAn n devidet perda
do bureo> Comr~outc 11. fazer unrn A"nfor."': por que, co(!!
o ~:i rl\r d& tQda., ui 1:m pote? Em mm . que H'JA o que (fi!C:1U. f:'llll imJ)Ic e uno.
liO !DI -
AOjUNTOS ADVFJUJIAIS -
~ - Du:ipim\lr speli~
ptO Vf'tb i:sJ.
urt.ltr,:tad:u.
(JIIo)r.
No.teS(.
ll
26 -
-+
21 -
Ctrpit:
C hnfonnc
<-Sii
tnAinl'!do
~hbit~
li\'lC:
JOit'l~nte,
c ont
hl
tu
quuet o
pinll)t ,..
,.,r;, .
C~ati;
3 -
J 2&3.
'""f'l~riH
llbla.ti.o
n.hohn<l
U"tf'if(IU!
n.iil) l 111~ltlb ll)' dr> ((>tiJO, m.u
0) de:nl'l'l~o d~ u1W. $1 l>llrtt, ou ttjll, tlt" ~ \tr ~
~ ~nun';\ \$ tu.un a sJ, fig~11:t,
r>()
no.
infini tiVll
Pr~ "..
fiU\I JII:
f 182.
f 260 , 6.
I!OU iJo,
t ol1ut i4.' E~ li a At tr Polela. de ftc:ltf') Quo: ~..,. to.rtt:\rjlt,m provubl~~ 1'1:11 ttlila f'l mut~d(l , Etn Cllrtot !.k bo11.
(<)f~a9o(t c M.Pi1.i 1 o ~b(,.Jil tod:o d e cor obr
IS~ll(! r tlmum,
tt M
~cv
9 -
2l8, 8.
JQ -
12 -
N nrr
9 ~4.
ita
11f,
n olt r.dl-1>
I'I'IISl\l lllt:.e.
q..
H - fhntmqu~
J"Jis frrqounlf~,
mu:t~ (ref~)ii: n(li~: m ud tf i(ll Q'/. IUilur,
com
ilg\1;\J.
d(l\ ~l)linat
19 -
1)/0vc:rlol.;~l ,
rei dh teh-a1 ,
havia out rA. nu. r.t!e
tt X llUn! IHn,
C.:Q!''
20 -
t.!.l:ttui.rto~.
ftl)ft
vdit7t
O'i<'
~~~'
Aun.r
m.OtH
(/lltl"'
'31 -
SPt~flltduon:
{ tntbora) d.cgno de cr
.-d1nirad~.
LIO
10 1
ADJUNTOS ADVERBIAIS
LUCA R
50S -
237.
ONDE: 169. 2
Acrt$CC.nte-st : A preposio
rn
b)
O i.tn~ .
Hu
plll' du, ' eu.
.j,.,,.ru,,, Uto E, pill t ;tt.
Cupr cutnfl sd1 ,;,, u,,~,: r. dr:'ldo tUf' di!o
de W
_ n laL\tlo.,zinha. Mui~l\ $(Ob re um m:tu r ir>lot
'\''f':
lUU
q ui..i,
4ir<'
01l 1
IIOt!ICn:c,
al!t.
ti;nplicidJ,dc
flolc-go,
n, 3, ~(Tpi1 t ,tambt!!'
Jnitut, anu.r. d e uma 'lf'rd adrt~ ]1.\M.I\'11, . .o
u.mM m d u p(!lt<~, n ~~~uh lU pro .. eU,i~
f :J'$'J,
t't f'f!lllli!l(.tuJQ nn
Nrn!i: for<:
l nil)'ll), d f'!<QI'(I).ld<.'l.
( 50>) 463
OiJio
(lwiJ hoe?
Alexa11dria.
Notu ; 1. - Cap12t c libcr, GVAnJo Jc-tlgna!vo$ de p~rlc de um111 ()brA. v~ro sem ;n te
e indic;c. o cohtcdo de lo<lo o cnplulo ou h \ 'TQ: D~: "'~rtulc jdm tettio liLr o dicium ~t. j.;
Vim
CQf\1
in
4tH ( 501>)
.
2. -
LII\0 101 -
.4D)I..1ffOS AOVF.Rili,\IS -
ap.uece~:~ .....,"
Odo
I.I,\0 OI -
fr:,c;r no DCO'!'J>4~fiiO, crrt colO; rt<ipCce tecto, chilato, Ntnta, ''CC.~c>f u c~~o. ,.o
ates.G,
t.idode.
). - A.lll ~ apd f'qUi\.lrm a in qt..:4f'do ~tool de hOIIM" &o lvtr Ut nJu prolfD~t
~ dA .alaum fto r quaado K''ij:Uid01 de: c.~1r.s ~ra iDdk..r rm tMO Jc. no prtrno 4c. tnltc:
" palre cUu ~ c.cu.c Jr '""'" Pdi ad Cc.~rrm ttllllf, "'!&l 11c pruuw;o Jr Cmr. apd
Hrh"ttio rltbt oJ hcl"f'ciOJ~
ad
(m
lU
~aMiru~C:.~t:
l' -
Cl';,: 4UcQJif.
liJ.ll
Veni
a10:
do jllil.
~raio
Ciar
G p.otu.
Se: o I IU ~ uprc:tt poJ Y~rbo. c:mprcaa.$C:. o ablaiiVO du ae:rndro: ReJlo t:rb ombulondo.
\'(: ho dQ pa. uc ro.
4.' -
(~ SIO) 4S
~a,c:m
11.
o,rJ,o
AOJUNI"OS ADVI:.ItBIAIS -
Ptrmio
mif(j., po,~UIUI"!
'(Jt -
Ot
advitbto-
iJ."'
() nntr:~ de: luau em flUe H~ J~~.:~ t.:m<' carta vem f' rr.1lmenlr no llbl.,ti\o (u.,jlmr " l'"
fn'">'lm~): f>rrlo ontt~ ,f;et" ,.r dum cok,ftn D<:rc-r"'brt Oyrru~o (r. D3:rr~dui), Duroc.
2t1 cL- r-ov~mbr~ (::: ~M"fil11. w1 Ourao. . ) .
.,f)
Emprc~au o.J
rle um luwar : nd cumd('m rivum lupas et agu:t.s \lcnrant . .. , ('ht~nr:lm ,,o mc~mo
ribeiro ( mor~<"' do memo ribeiro) : V. n. 3 no teX<o de Ftdro. L. 92.
Umn C()~n ~ pcrvenire Syracusas {chegar ao i111crior dt' Sil'a.c:usa) , outra
pervcnire nd Syracuuu (chegar nt aos arr~dorc.s ele
Shcu::UM) .
.
c)
509
Ata ONDE:
A alt onde:
186.
An~~(nttse:
b}
508
ftonem , vou
Com os nomts de cidade omite-se gc.ulmente a prepo~ii.o in ou ad: Rt>mam "U$U~. Rfunclusium "a'.suJ.
2.' -
1. -
E e
l11um.u
\'~tn
a5
\'01)&1.
\"Qho de. R!n~~; ~urrext luimo, levflntou~t.: do chfto; Rhodo fugir Atllwa,, ;, Crao'arn, (,1g:lu
Jc Rodu PllfA AtrQI!a, rut CrCciA ( qunnto ao "A1.hc:na., in Cr~ciam" V n n , 5 do SO)).
510 -
DESDE ONDE -
4lli
o 511)
t.X
511 -
N11ma
2.&- -
s~
0 "Nhllafl.liVa J'()lflUJ
e ICIHTipAnhiU:!o
de aJj,..tifo
pt113-cJ,\\I)
'
de:
f'lll
a l;cO UJ
At~lonii.
OU
dt
1-;uaa; onilt: do=ni mue, hHe, talft, ttttf!, domi lin~~t, donti ~uju1, domi Ceaari1 ou
hm~ n dom ma. tua., 1111, io domo a litna, in ~lotnct bujn1, in d~o Cteuri 1 ou lamhim
don:u po4 t*, iJra cole. ; dom i apud Csa.rtm.
LuflU' fJ.<J'(O onde: doum mcoem, lva~~:~, nue. Ye..Jirtm,
..... ........ ..... , ...tta.IO,
c,u.
ltoltr:nwu portt
a-,
no'.kla
U.Jh ,
c... ,j.~
Ou
c n.
515 -
b)
a) acutivo
om
516 -
EM QUANTO TEMPO -
dum crun:i! sex diebu$, Oeu5 criou o mundo em seis dias; Casar Calliam
septem anuis subgit, Csar subjugou a Clia em $ele an<>s.
lntra upftm onnoJ titnificaria em mu;o.!. tl-e st:l r,mo.,1, no mximo r.m sd._ """''
Nota -
517 -
2. -
4. -
QUANDO: 200, 4 -
rribu.,
Caso, porm, vierem tais nome.$ sem B.djetivo nem gcnitivo, o in de reva:
ia aentdute, na utlhice; ia t:xitu, n(l fim.
Nol: 1. - S. em IAi'. Cnuu n.pn.rccn n io. 1rui de te.ntidct t>~pecit~l: c:nquatllo hc
lna_po,... igniflea nult: kmpo , 1.t1 !toe t~mJ1ore itnilicn. nt~lc.u criJicth circm~lnc:hu. ,,, toi1
ConJiu dt coiJ.aJ.
OulrGJ
518 -
t-riginta annos /acla e.st. a paz foi feita para trinto anos.
Ac:rc:-Kente..u:
513 -
ATt QUANDO -
) . a - AnooJ nahu JR.nif(a nQ ic!qJc. Jt : Cato anno quinqu~ d odOIMfa uttJ t if4
U C<J.J;f, c~lii o mom:u nll idnde de 8S a f'o03 ,
TEMPO
512 -
( SZ2) 467
PARA QUANDO:
Ovltlia
514 -
ADjUNTOS ADVERBii\lS
prof~c:tioncm
IJAO IOt -
p6:%,
no guerra.
APROXIMADAMENTE QUANDO:
tivo com ciru ou 1:ab: de ltrHa vigilia, ptla meia noite; circa meridiem (tub
miriditlll), por o/lo <lo m<iodio.
519 -
intra e acusativo: septem annis (intr-a septtm annoa), dentro de u:fc ano.s.
z .a -
CoJa JoiJ CMOJ lrndU'41e por litro qv.oqu UDO ou altnnia a:a_oi:t.
521
522
(ad) tre:a dies, daqui a tts clitui ad annum ibo, irei daqui a um qno.
'IG8 ( S2))
U,\0 101 -
AOJl.l\OS ;\DVIJ\01.\IS -
OMi
------------~---------------------
523 -
c)
tuti11m.
'
Not.u: 1.
Se o IJnle ou ~ PJ~I '"l;tm \titiA nr11iiu. ~111 !e ahr( com qum, do
que: rf'ulht~ tmtlqu~m. P4llquam
lriw$ 4rnfll') anUqu1m CrctortTJ cornal t'Utt. trls ano. .,nt.o,
que Ci<uo fws.c cnwl; tnlow 4nn
Casar .c:c:i,.. ~ ut, ,,;, -~ .!~ que. C<w
pofq
lai uu1n..lo.
z. -
oo
524 -
QUANTAS VEZES -
t;(':::<':S
pfJ.- m(.~:
uninde>-!.e-
30
OiYif.tUI uprenol:
muito lmltl. muha ltllc. anl( ru.:lo;
1 -
f
l
I
i
Tol er;;t, porm. a preocupa!'io erlic<~ dns suo.s composies. qui!. por
edito de Augusto (ano 8 da E. C.). Foi rele~3do. de um momento para outro.
dt Rom~ onde era ccr<~do de admirao, dt conforto e de luxo. para Vt'"er
na Cift .no mar Negzo. 1c:l(iio de brbaros. de c.llma e de naturc7,1\ agrcs&ivos.
No tcilSo conseiuido picdnde, ai fuleccu, uo auo 18 dt- nona era.
A. F. de: Castilho. Bocage e outros tradu tiram <omposies suas..
F a1l01, Elegia!. TtijlCJ, A mofc.s, Arfe
de
Ct!tCa
A mar.
6'~
o) com mais de 10 ano3, pfua quam dc<:em anno~ natUll, plus ele-cem
annorum. major ( quam) decem anuo' na1u1. major dcctrn a.nnis. major dc<:tr:l
illnnorum:
Diversas expreue1:
J)
( 525) 409
c)
O>idio
OVIDlO
mil versos) .
2-
acusativo com cardinal: Cal:io morreu com 8S anos de: idnde. Cato annO$ quiuqut
e! cclogiuta natus t tJila cxccsJil; tom mais de 80 n..not, maior odoginfa anno
a.atus; tom menos de 20 anos. minot vigi-11ti ano os na lua;
4 -
ilAO 101
t: mmof
75
80
de 12
4 70 ( $25)
UAO 101 -
LIO 102
85
Au1m, ma l tin.h.,. (d~uJ) )Cpaudo hx.lttt t~ coiu.s com lifi'Iiu detnmin<lot. qu&ndo
AStro.. que e .-.x-uh~ram ~pcrtadot por muilo tempo t<lh aquel man~. come<;:~run 11 rcfulair
69 -
01t
todo o cu,
tm
12 - E 5)tra que. ntnhumll rt:~i5.o fiu.ue pti\Ad~ dot .eut at~imt~U, os Mh~l c A i formtu
dot d~u"Cf (:: ot dcuttt) O<\lptlunt () ctpao cole~c. "' ond~' foram dutiMJa.. Jl ter h~tbitA.du
pelJ relur.cnlot pcix~. n. tcrro. rt:ceb.::u os niroit, c o cr litei:ro a -'VU.
76 - Um tt:r .mreit ~Xrfcitu do que
W!:.rc c:.s outro.t k'rts. faltava aioda.
t'IJC& t:
Je
menlt:
64 JOito
F: oo
dirigido
pa.uo
p1UA
que
011
hot.
O(
67 -
Assim a letra, q ue
h~via pouco
ett
groueira e um forma ,
v~slju.,_e, lu.oslorrn~da,
vu._.. ttun =
G9-
110 !11:),
D id tfuirllt
0'1
(t.'
~i)
pt.o~cu:o:
pu(d!o ; 11.
i+
c.u.r~;~nJ, dG v. ~((ld.
llbr'to .. Ja, t fllndwo, Prc-d itfllivo do ~U
)~Ih)-,
tiO>:
"'~' tuxc-ti\d de
Uto.\
528
na L. 94 a nota
42 de Fcdro.
Actc:sc.entesc::
I -
genitivo regido de oper, beneficio: Pede a pat pot meio dos embaixadores
Per legatos pocem pclit. O castelo foi conservado graa.s ao centurio = Cec
turionis oper c.astellum corU!!I"\Idlunl c.st.
Nula - Qu~ndo 11 P"~on e. tn,ider.A muo int1tum~nto -nu r.niiOl de oulra. pode ir pua
o obleli\'O: Oux p aacis milit.ibua oppiJwn C.(pi l
O comandaftle c&m fJD Ut(ld J-OlJoJoJ apo-
tt
5+2', ().
ft ll
. ,,
rt
IOJ.
..c..
l'jll.ll n1i
l1 ~o~l110, :u:.
C'lfn< CtWd.lud o
r i.
ot~J.
lt
tempo
= h.i
COilt'~f$Cl.
conctclit.
fl'IJ""'
.\11)/'ln: ~d~hb1o
ll<lato, p uuc.o :111ttt.
t'17 -
<"Ot'll
3 -
S:J. Qu.111110 ;\
SG-
7) -
vn.
V.
( l.
ntuttt) )
flt'totn u pelo
'1&1, IZ.
MODO:
f\.1!-ddo d e j{.
82 -
::
'
527
31) .
Jr.IIJ;tiH ,
1!0'.11
Jl CW
libo: r-
?3 bo:raade
11 .. '11.. fui:
78 -
Jimep.r>lt.
526 - Do estudo at aqui feito, deve o a h.1no ler obsc:rvado que os adjun~
tos- advcrbiniJ vio, em grandr; parte, para o oblalil>o, ora com ora sem preposio,
ou!rO$ para o acusativo. com ou sem preposio. e alguM. para o gcn(tivo ou
dativo. De fonna sintica iremos t studar outros complementos c adjuntO$ adver
biais, j onsldcrando a, prpria natureza do complemenl~. j a do ,,.erbo que
o c::oagc:.
Outra con,true:s :
2-
Oh ou
Os verbos de $tntimento regem ab lativo de cau5a : gaudte infcficifatt al;cna. ao1ar rom a infdicidade a.lheia; laborarc morbo, sofrer de ( por
causo de) u ma dotna.
Se o ve.rbo indic11 sofria:Leato c. este ~ em parte do corpo, usa-$e mais frt6 -
Acrtscente..st:
I Em frases de linguagem mililar nas quais o ,ubstantivo vem nc;ompanhado de 1djtt1\'0, o cum b~ultat\'O: Ca<:Jdt omnibUl t:bps Pl/tdtu CJt,
Ci.r patt'u ro111 todas. ~.s tropas.
2 -
"'ofat :
Holu : L" - Tem P"'t:<(:n... c~ml c-tu 1:.0mplemcnlu o u n ativo ~e nolaio, ji vnto
d e: Virailo {L 9]). d.._ qve tlo m..us uemplot:
a.a oata
.;s
quanto i
HomiJ
Notas : 1. - Se f! orictto C prx.i1t~ lt (n tullf t n nli~o c:m 1~ 1 t.lu.o i ltJt:u,, , Jtirp , fnrnil io,
o nom~ do poi), abl.lltivo ~em prl!'r oiiio: ""'cc:u Je Ptothu, na lu.) eJ( Pcho: nt11cidu ck
l. - ~ a orl~c1t1 i pt~lma e .-Aptc:-tu J)f"lo nome <la aie, por pt eoo ou por
1ntutiYo c..-R:t. a ptcp.miq e 1 : e1 :t,.ja M:ls. filho ck :0.1~ e1 me IKIIlot, mioh.
4 .' -
dr natuoeolo
de: <abcf., louro (lu1..tt0 no c11 bdo)
a let:roUll' COIR il(t (qua ntu A ilc>)
suplicotc ltiO (quatlo a ilto)
quenlq act q-ue tiCtcV~
rombo
Vtt1w 1a1&abte J1ft\c non ..,ijia ;: A vutuck d11 de imi1&io, nio de ..c:-~
(o;~
0t
T nrnLC:m u
filho.. do i.rtniu.
p11ro. indiur a natunle de um rio: P4Ju~ d
Alpib'" ur1tur, O P
nr, A lpet,
l budad~
n,r,
alalu11)
l. -. Di.cav~ c. ladic.t eocstr~K tom abla tivo de han...(lO: Jitnru tad ... clipo dr
IM\'or,
Fulvtu capillol
N ot ~u~.;de() H tJc te togo Qu..,J 1~r1Lit -
1.
fl.cmliMUI rcnuJ -
ciJnJI<II u
de-.
532 -
2.' -
{qv.nlo o Kmbi..nlc
Un11 e: timul udi)~\Im o ( 11111 tle compbnhicn uno CIIm ltiJ, junta.mcnle C.Ofll u lr.s;
f.! ola -
tonstru.o : c.uc cum aliquo, andar <:010 aJ~u.rn. sc:r ncomp11 nhado de algum ;
Dqrnmus (sit) \obi~cum, o Senhor (,.nde, esteja') convosco : e..s.se cum imptria.
andar {~er) reve51ido de comando: me cum sorJiJo pallio, andar (C>Iu) de luto.
531 -
Ainll ;~ u
6.' -
l.lhu \'Uu,
c.hHc:.U du C<.m1(114:menlo:
c.i))hl
fl\,li"Ot
Jo
ttJ)Q-t!I O
474 ( ;H)
UAO
1. -
Nohu:
tantl, lantidtm, quaoti, plori1, miari. mi.oim: Omnu lt: D'laJni / tJCicml. tcxlot Ie p rc t.o.rn muito ;
qu~nti qui$tlcrc. c /ocit lnti {it oh om.icl:., qu11ntQ cnd11 um e e~lim., lt~n h> ettime.do ptlot
anu go' : qiU.tl.h !cobilr4 ~ quanto p11g11$ de alu~ueD! lar1ti non c-Jf. niQ va!t " peM! quu ti
Jac~) l<Jlrnfo. po t q u.-.nlo rninu) l)ur um ltdenlo.
O gcniti,o pode: \'it reJor-1:\<lo por odv~tbio: mu!r., plurJ, poc muito mai : lOJI!Q
por l11.n to tl)enot: Gf,'qu.flnfo pluri~. p.bt nlium 111nto rnai1,
miMris.
Oatru upt~ut: :
2. -
mngnae prudentiae;
536 -
MEDIDA
prba.uil. pt i(On~u o taminb(l de doi$ di ~t.s: cbou- tridui lpltio. dte.r a trs
Nota - Con11i1vi hti.nism() til\t.lti.:o o e:mptef:O dn pre:pOJ.i.'io rle p~~ort encul.car eapilulm
lra!ado,, de c6di2os. de leis : "O<!) <"<mtulo,". E m poHuuCl dizse t.impl ~nr.en t e "Contr~tot ",
538 -
ABUNDNCIA ou FALTA -
preposto:
I -verbos como aburtdo, ajfluo. complo. implo. salio, voco (estar livre),
pJi\lo, car~o (c~reccr), cg(o e iudigeo (ter nece:~~idadc) <: outl'os.: C ermania rivis
ct fluminibus abundar. a Gc1mnia ~ rica de regalos e de rios ; P e.UtJ$ coat
amicis, P edro est sem amigos : a.qua cl iant intetdicCre. privar da gua e do
539 -
o.
1.' -
rHOnQnh:s n~ulrOt
ut'f',. a .qund.,.
Mje.io)
q~
cxige!rn
./1
h ncce,.idade de con,.lhos
win.cir;'
(()(l.)lftJ(O
IJ
{o p ! an<lm~ ~ o
(~ Umbim tMrnoa:.-..ti<lt
cotulfuio~ Ntlrul op~.:~ c.sl
ft('(nud:d ha de
iof i t~itiva
.-u,,IO,
ou um
\1fllll
cUumln
C'OTn t1l :
11um: pu~ ui tt animo \tutlr~t, agor fH~U'\':h io que l enho~. c:omgem: op1u (e$1) !lulri< ui
Ju:blot . C n~"<hto que am knh.,.
Qu,,.,
'3.' coutn<et apAr.e:. tru: com ttnllt'M q.JOnfi ofJeltf opu I~"*
runlo di~uo fol p:-ti.o; '""'fni lan< tril oti.J opus. aao cp::e. A~Cntio c:r"w' V(>L
2. -
Com o
"I:U~Ilr ,,!GII~ru ~e
) .' -
liJbtltillli YO ,.;,
iAA _ "11 ... t.M IJiUf 1'1., H:i&n e).ltt'mn du. C1tin Kl.~l. ch.lu ttnl'. teu,, nlr-tll. ~otm
,.t .. nt..:.il). ,,., -'' O!c:. mOf '" r o l-nu tl(llr-. A P ..Ldu. o lremot '" "'J:.un, 14,KPK
;'91- M.onll-8 tu (()t r&clf') '11.-1" r ia (.~ Fcme) t l"tllf.lnht 11" 'o'I~(HIItt ('rH'llDdl ,1,
l\11' il. nth) \'1'11.~1\ n llhiJr;<_lnf.'lll ( .,,.IC d11 ~ohrepu;c al ITlll~rot f1H~" f11l lu11
$o~Ct.Jf'~O,
-:"96 -
lc:J;do~.&J
541 - PENA: O cn~tigo ., pc::na a que Algum c._ <'ondcnado ''ni para
o abla.Uvo: qunquagiuln t3lentis clom11olu$ eJI. foi muhado em C:m(lilentfl tnlenlos;
muitart crlcquC'm e.u ilio ( vinculis. verberibus), com.lcnar al'IJuC:m a.o ~xilio (
c~nJ<rlor
ttiUcfW
Eh
t()tld:.m. pclo u
1b0 catto
!:!UI -
l.t'llUt'
l'l:j!fll 1J1>
~06
Cl<'CU.tdte
(urccube)
1udcn:t
J,,
Qu .ndc
tlt\ln, c.
'"'''-' VUU.I..IJ
l~.>al'
I. MIO,
... ,t\Jlrttlu -
....
~Cibo
dii!I;'.{'' dttl,"
1 :11
!I
P\"'':. '''
!L).
t"IU
que
.r.a.;to~
l.ttk.Winltllll
~Jinll;:t,
, .. 1
..l
lff Jap(tU
(""
"nplrwf"n:O Jt
I'''"")
5.t.;ult~
1.!19. I
dt fJ t
l (.Aorn h
~"'
b-nc
'-'e.
rn rao
p .. :.-
~I
no ~nc: ~ U
..11.> ...-t
pCIAUI.lJt fort;r
nLun.r 1ttn'-
~1. J.
(h<'f.'lf
11rt lo -
JCt.:\:...)
("\.ta\.&
tr.tl\~;n..- ''
o .,ltu
S11p;u:t (do
1'/j
J'~f:.rA.J,~
~~~
(f,)
N1
"""'
ton.lu
90
C:\
ltn.Jvll" c.lotulor.~-Ju um I' IHI, ,u-ul.o llt fl"rrn<~ri'.:c;nc lu.n;t.:.. urmlu 'IJ:''
h\nf< eb.ei11t~U ui!. p.aretc.-v: (U,,.) c~J.:r., ...l 1rr 'f"l~ 1..,.,.,, c ..o..-ul. .u.u.. dr \:..,!~
-:b"9
a~
lr:
Jc j,11'1~t
t(\.~l<
OVJDIO E:i,tt~;,,
I( Q/;l. lll'l.eJIQtl k.
ITIIontC
f'J(\ CftlliCJ
.,,u,\n~ia.
01
r'ltll q ut a
j!(.l -
u::~~~"'" '""'
1\usa. -
vi.o!nt.IJI
so;
)\1:\la
800
Com o parllcipio pAnlldo n-o d111ivo: op1u e:t eqnJulto. t plttiJo con,uh ;:u; non ui Bf~a
r.rolal~. niin prc:c.i,o JedllrAr.
Co~1 o Jurino em u. H! o vetbd :rio Q"J d t'f!h: ~u<JJ 4ci1u c;.puJ nt, o que i msiN , ...Ler
N)lu:
79S
mliJ (Qltt
,.,/Jt1"JU abi.J.u~
rJU,;c
lill, -
l"'tmr r~t~~dt"ror
,,
"'?:- R-tW;t:rO,,
f Z"'a..
~;
('Ofn
~"!"' n
ttb~
i1l,
Ji:
,.,u.
1101-
Elf
l'';"lc:
~1or":
qu
'jt~.
$')1 -
d:ep:vntt ""'.,,., ,
Q_ , .. ,....I
tf-4
1!1!")
COI"ltnn
ton!-111~0
lflftouhY
l~J.
11 1F t
a!lotlllfUidiJ~It
(tU U! IJ;I
Pti'OI
rm
"'''"' r
.td,
que.
hm\ob:.
i_
"
ato -
I''
compoJ, tit -
pulitipanlr
it:t - "eo
.loct a 1Z.ftl - t!o1.tto. uhe:dor
F.n(on! ram~~e ;tqut di\('ri.Os, agrupados d<: ncordo COfl'l o caso q\le regem.
( ido a.
G'll'l
'i<h _,tJ.,
an-.h'=t'" ht\ ~o~o
A uiu~, um
'""''''o
vinH. a111
;~~,nro. 11\'' ~nlo
nllidtu , 11, u,. .. .H i \Jh)
(l.JI U ., iifit
(~I''(
t\.H iO H-11, 1 ,
llll'l
1"\lf" "O
dtti~t-" tn!i,
duL:~t, 1 um tt~-'
.....UI
l.nlidot~ttn.
r..
cu
,.7,
d~t"'''"'
Jv~ ai .~n
,,,~
hotil"
f~n uin ot ,
1,
..
.,
, .. , .,
~"I''Cifnto
L1 ~ H" ,,,
um
a..
' '"meMor. nt -
"''1'-'"rtd
f'IIIU -
m~JIIOt, (tril -
lotonlotiiiiQ
"'<>duado
n11vut, e, ""'' -
dtlirvnl<"
non n.a,
ptcjuJ.cl.tl
r:nl u
frquen'l, rnndtr.ado
rrln.
I!IJVII
'l1 "'tlll'll ~
Lou
onto~'ft">!.t
r: -
1nlrn f'rlh
t " llt'l:, a< I ~
ten:tis. e -
t<'nuf', Iin<)
fin1idu,, ""' -
1im..-:lo
1rrp'du), 1, UM
tur\idut, u:n
tnclro'o
r--~urb"~o
'''*'
iru
\dur
l t'llf'ICAdo.
. fii'RVI0 10 um
inlh~r .
fc\r.,<"tO
ckM:to.o (ia)
inle-am {at:.)
livre (aO)
ncui a, - i;,Aolllnf~ (de)
od a, a - Ml (ai.)
~io..o (11.)
otio -
dJcrrnl< (alt)
f'IPf"n, ( r\it - c.areccdot (de:)
uu,, iU - rl<~l<:tr11do ( \>, n )
furu. ad - fu 11:111 (a\)
furitin,., 1 , am - foii!IU\tt (tb)
imm nis, t - i111.unc: (tb)
imp11:1ha, a, nm - llfll'r lil(l (in)
lmprilr:1n, .-nli
imprJtlrtur (nt)
ln uolus, a, um - i"""ulf) (a\!)
ine .. r hu , un tl'l<''~l''l ( dt)
infriqaent, tn!is rM (i11)
inop!-, inpls
po)~C (,\!)
(d)
prrito ( i:o)
prGfipa, a, - fugilivo (ab, u)
prtic-tpJ.. ipi1 -
plh''"
"OI -
11etlw. Medo
:ll't)Q\11, 1, um '~u11 l
.am.-hitit, t - .;~~mir \ cl
t.nfloUIIJs,
* om
olpttlli\IO
rduo
""itlsnu, a, om - a"l<hsn
atdUUI , u.w -
nb:.itoJ'II40 a, -
c..t..ll'\~loto
*-
~"$:\HO (dco)
ac::<nu, um -
(d:)
hthu, a, um - 'o Ahri~to Ir (ab)
vantV, a. um vi.cuo, VilV,... (~tb)
ns, 1, ta
"'lo. Vill'nl) (ab.)
t iiiSJCin
Dat~o
(ltul ,
ActJbtu, a,
pAtlicipa.nle
1, -
ndit,
D llt!'lln
tn. (ram -
libu, , .. , uu,.
certo (de)
<OftMb, a~a -
c:Oort,.Jo
abuncl:n,le
'll l ()to~<>. de utlde
vlida1, Ul'n -
d.r.. ito
\llrurnn
franc 1, ""'
ubtt , cu, crum -
.,,o
ICuptol, a, um ltf'n~.
...
imprUden. tn.t'i.
' " ','"tlt!\10
tnn~Ct:tU, tnti1 ..,., r;f~
int.n4b~h. ~ '"'" ,.,h ,.)
111Nlt-n\,
nv1~
111 -
ut/Yt'll. ;~n in o
um
l.n uiut, .. um
1,
pAI'(tu, 1, 11m
,,,,.,fnt'\
(u--.-;do~ . a , -
inihiJ,
lar&ln, .a, um
I'Hdti:
Jibr:uli. r: - 1.\.~ ra l
<:n."Jo
feu.~dus. a, em frc\I!'!Jo
rc:t.u, um - rheio
tnllnit, e -
.indi;tno
p!~"" a, .,.
tlviO
p oltn. rnth - ,_....Hto
Pf"iltplte.t, uh pr~ldle
pr~llnJ.. a ttt t
rrru rnlr
uf~rhu. fiM
che-10
lttriliJ, c: - '"'1f nl
~tiu. am - c~Uitado
f ..,.,, .. - ahoun.<bnlf
ft-t>lifl, ~ ffrnl
, ........, -
nr:uitlldo, pobre
indisnut, a, um -
opul~nlt, " um
ric.o
orluu, 1. Unt - ruiv11cJo
di~s.
indi,t:ns, nli~ -
indodt.u, a , 1111'1
1fl,f'tOTt~n l c
in3c-ns, tnliJ - 9,tllfl(lr, in1:en1e
l ~tu1 . um .~.. ~l''"
QnutloJ, 1, m - CIH"'W"'do
prl\'1"'0
I , Cnl -
(ontrntor, 1, um - cnnhtnle
((lpiosot... 1 , unr - cortOto
ditnut, um
~'i" O
L I A O 103
B -
tMC.utvJ
( 542) 479
a, '01'1\ -
c.omit, c: -
(f\lcrido
af.lvtl
conrruu, 1, um - cQrwe-nitntt
totuenl ancut, 1, um r.on.,..-mrnte
con!iqu~nt. tnti, c o nsc>;qr-nlc
consnu1, a , 11111 - an;.u;,nle
f"Oiltpiruu a, e, 1uo - con'p~~UCI, cilebre
contiJUUJ, , um
c~u l :yull . Yil.i.ntlu
crc:dJu,, a,
IIm
crtnttlos
ud(ld,
CNt1
trc:Juoo
criinoto
4 7~
~"'\5.
.a : i
UAO IOJ-
( 142)
cut
~n
rt.J
,u..
it~
CNI!.I'KI..U
P."l!i -
i w..
li1t . .
plli'n!C'
lhbs li:
u.
rdh
r......-...,. '"""'
t fUIUol.,.
&i~
4..._.. -r......
q un
40Ut
outO~.
ttUie!
lrtnirlr
.. ,.,
~6 ~ lflf'tllh"
...
8 1Q tol,ll'l , l! t(l>,o(,;.(l
v,.,..
B -
aMati\'l'l ah
ridut l w ,
L I .i.O I O3
Jius, it.U -
nco
it~d Jelu,
ti..
C:OIIOtG
d1a.no
e -
plttuu, U llll
polc.~h. enli.t
JH'pl,.a., rali. -
(:I R'ol Jo
.,.io
ul:otr,
fl (ida t .
1,
a~n
e m.lu ~:uu , t ,
t \'anu .
u"' -
ur.n.
ll'nlln~l),
una -
icil -
:'! \
luru. . um
J.t,,. , ~,
l<'nlbrMio
m11<lit111, 1, u m
tHtlHo
{".,p:.r
'"''""'fi
au!n
f'rdie o
iuilut , a, nm -
J u\!dos<>
morr.\do
..1 hv,enlc:
;')rc:jud1cil
<h!it~n_,_ uti~
pneu. A, lllfl
d hlu .,_ a,
~~'"!"'"
11m -
f.nlid1~uu,, ._.
fnoY. ku ff'", 1
fft,.idl!, um fl;.ri-:u5 , um -
~ "l llto
I\ -
.I .n')
llnJ'"' ~ " n 1t
J\.\h,,ll .: ~.,lll fiD
. ..
""mtoMr.: , (lo
' t f"
~queno, rnodu,_do
,.,..,
oulvd"Ju
._\ 10\ 1)
lt111111' CI"''l' t
~~,.."'"
~ .. , ,,,
rt . ,:.,.
,,.k>, & r~ no
il), \du>
\ \RU OIU
.,.,l,.rl ....
111 ti.
l <; n~ x, a ut
t tn it, t -
copill!ot, aa -
otMt-'
om
dl"tCIQ)('O
n odu.t, a,
(btur,.Jtt ( \, u )
fu~u
l utilin h a, um
(\)
f,,,.,;,.CJ
(a\ }
inc,.rtu, .a,
'*"' -
nu (~)
a -
ocicno ( a\J)
ecimu, e, um -
U':i;\l tn (dr)
l udio u t, a, 11m -
tulu, um
II'ICCt l ()
vcmu. ...
fl,tro
...u ._.,
D -
UM -
(in)
( d)
110 ~hrica de (ab)
v...('\10. ~o-.u~ (1lt)
v:o, vu~ (ab)
(de)
(in)
plut (AD)
ton \ :
tir1:1r!o
meJu.n o
J t rll.rb;ulo
l rcpicltu . ttm
turbidu1, \1:"11
~tio , , ciJ
'" lvz
.nlu lo
1+~1\J,., ('""
timirhn, " u m
I!I 'J'.tF!"
1ro'~' , , v i
iascitu, t~m
lt i' AU ,
tuleu,
.1. n1 -
a.
rnul~ nt l"
fTCiuJ, . " 11 m
LundJm t~
valo,oto. de ~ilU de
I U1pti lO
Dali><>
nopu, n
U IU I\ 0 . ,
pt pokT.te
ul'd\lt,
Cu.iti\lo
u. "'"""
ul ~t t 1 un1 -
A -
d1cm
poclt roto
pUt-lan&. a nlit
1"1Ctl~tc
r ('(t'fl .,, a . 11'"
ch.-io
d uilit , e
r"J iinl
lr11nc ut, 1, 11m l n m<'IU!I), <:ort011do
,indiano
OP"I.-ntu, um - n<:n
orbus. a. um - puvdo
nruitdo, pab, e
indochu, a, o m
l lr;olnrlln !~
inarn s, entil R r~ n&.. i n" cn te
l~hu , , 1:11'1'1 tfe~ lc
flt'lll.lllh, om
('att eg~do
ifhl
-:ntit
indiJnat, a , um
tJft)
~l!: nu:, a, a
l ctb( t ,
tnl e trc
Co piOlU$ .
( S4!) 479
'}!){\,
81~ - l 1 1 '
lhlu ntt nd K n l, o qvc f,
( ollfho,,., u n \11~' c Ir. pn l i., lam\of~ nt
Pl~
f :H2.
\IS- O>iJio
,.J,,Hulo
ettln
Mt ri')C,, 111.1"do
l.luda, a. cabm:to1JU, om
bl"nt:vol<nle
ban do
c f ..ll tO
unu, a. a 111 -
c:omit., e -
ct'JC'r.do
.f,h tl
concnun, uro -
t o n vcnit1'1 1e
con\c:t'lienlt>
COfl l tq <"III('
COI'ISOil ll l .e
tonspic:uut, um
cotup:cco. cl~brc:
coolicuut, e, u .. - conlfguo. v'IInho
<rc:diltu, 1, um - <r(4.1Q
crimn )ut, a. - c-r..uno5a
crsddit, t - ccud
i80
( ~2) U\0 10) - 0\ffROS CO\IPI..EME.\105 1\0 \!INAIS - O;J,.
_
.:..::.__;____;__
cl~cr1u, a, um -
h ~nroso
diru, um - crue:l
do.lci.s, ' - doce
nid.. M, utis - ~v~nle:
.....cn~u,
tklut,
oi~lit, c ~xhrt~ut,
moflift"IO
a, ura
nlc:.no.
utran ~:(iro
faJruJiaris, tt - fnmili
fa tdi,, - fatl
hwlt.u, a,
frril.
ptmlc:iotO
fuu , a, - uue.t
!idi:li,, -
fM:.I
fruluotut,
fanibr, -
..Utis,
ood~ thl t, a,
moLetlllt, a,
n.\aJI.-'0
nt: a, am -
JM:lalla.
QOCJt'OI, I, li.m -
lloO(VO
oo'I'"UIIt, a, 0111 -
fruhoo, \iil
a na -
m<>dolo
molu to. tr.cmt~do
0111 \oiD'I -
naluralla, c - n11turol
atccuuiut, a, OIR - n~<~n~rio
pcsf!c.ra, alcire
t.ftl -
a. .. - manto
obliqu\11, a, um obu:unu, a, um -
f-nebre
O!IYiUI, GID -
,,,.to
O>ii a, -
ocl.cno
.-ado
ontroo. pttado
pc.nutrabilit, - ptnC!Irvd
pu<ulo1us, , , 1111:1 - pt~ r ~tQ so
ptraiciotus. a, um - perci.eioso
ptrns.Mn, a, oa - I'IO<'ivo
p~npic a, a:tt -
lnlprlo
imqeat, a, UI -
iftiqO. loiiJUSIO
lloportonu t , a , Glft 1110ponuno
jnquiet a, um - ln11Uie1o
~n...Jultclr,
bri, bre: -
insalubre
mnt niieo
p r om I(\IUI, a , um -
ab1icnTiit, -
dtnemclh.~tollle
-.la:.ili.,, - tcrndhanlc
socin 1 om - comp~~onl\rno. 'cio
suptnlu, hi - suputitt, 1alvo
( ~e.n.)
i.narto
F-
pronlICUo, ni111.1111do
Dati\'0
ou
A cusati\lo
(l)
pt,~ro
ptetpi, a, um -
tC'ICIO
toevit, e - tune
tuptrLu, a, om - '!)berbn
upcrfluu1, 'll:tl - tu(Hrfluet
uppl... tcit - llilpbc.ante
lriltlJn. e - terri,cl
INNkolo, e:tucl
truultolut, a, 1:111 -
khi.mut, um - .;.lt,mo
vttnencn, nm - vcnelltoltJ
vio l~ohH, um
.,,olc.uo
alfinit , c -
n 1h.11, a, u m -
prpno
4vmuchdo
acot l\1~
dcil
l~~:.,.._ ,
aLI.
p follul , 11,
id4MUI,
vm -
propior, iut -
suepot
pTollimoJ, a, vm
hbil
idil-rt~n
ih ~
um -
alfl'ltO,
indinad<>
atai!
nut.duro
IIMcid(l
~ffic.a.J., ri - cfkorz
(acilit, e - fii.c:il
l.abl.lit, r:
Dolilo ou Crmro UJ
malurut, a, um -
i.nclinado
a cclinit., e -
doalis,
rolit Ac:fo
:::=~=~~
com ad)
prxirno ("~"''
sem ptcp.)
vitlflho (t:CNI .)
,t.h1tari1, e - !audvrl
)ut4at, ~ tl.ftl -.udo
inriu1t, a, um -
u.du, AhQn~c,do
INnprttivut, a, um -
inutili1, -
p)
utiht, r -
ir.\tll
IH U(X'IHt>, 1tltilu11t..lo
~ dr~'ll"do
Uti.l (5)
.afim, vi.nho
amttO
acouu.a.do
propti m - r:rt.J1111
tatd 1 ua. u1LIIt.- :W'
itd.:. hu. -
i!(noranlc
a~
cikht~. ptnpu.o
te-t' t111, I, um -
illl!otpihn, a, lllD -
iplltut, a , am
- l Ato. poerc~~nno
p~uraili.t, +o muito H:melhntco
prtiptllu, a, u~n - f1tlnc.pal
pcrccrln1u, a,
a4:bio (trn..)
ignof ado ( dat.)
il-.founi,, -
ditlotmc
..
no<ivo (d...t.)
C'vtp.d~ (G~.)
lia
, ,.....
- ck .. cCKt"'~
no1-'Ru, a,
diveno
iintnhn, -
infidtfu, - ir.f:cl
iofidut 1 a, um - dealc:tl
t nl~>hio
ia.teihu, sm
invidtu, a, m - um:)O~
manirttltu, a, um - mnnirelo
mini,ter, Ira, trum - ervi~or
mpAr, i ri - d,.w~:u sl
indotiliJ. c - indl!'il
infeshu, a , 11m -
insolil a, m -
cottl - co~ato
commun.i. t
c:omum
co:npu, #.ri - iiual
c:oatimnit, - s.emelh~ntl'
conti..ruuu. 1, um - ~Otl!n\10
cODtruias, a .,. - coolfino
dispv. irit - dui.Gul
diuimilit, '
cicutr.tlhutc
diver$\u, a, um -
n ovo
i.r.oetnlc. (\icn.)
nio d.anat.o {d...t.)
duacetthnnado
inoJ.iat, a, llm
bc1rica a, - lx.:n;no
litn-o
11m -
~ libcr11l (':1!'1\)
t~ar"do {dlt.)
uru.t .,m
( ~2) 481
U.\0 10)
tOJnlnlltJ<'
cJ.I. 1110 c
oJ
s~ a \'Cfho ttrn complcnu:ntl), rmprc:afiU ~el!lplt I) gcrundi\'o, o qu11l tntlio concordn com
o compl<r. enio: proolo 11 vil\gAr uma inhria, ptonuJ 11J ul.:i!l:.-mla.m rr.junam. V. L.. 91,
nota J. 10 pf da p~gm11 .
&<u..ll\0
com cJ ~Wo de
~82 ( 54Z)
IIAO IOl
C uphlt, am
rrtalut, 1, 11m
criada
ctclut, .., um
r-,1d6.
(fUC'.dn
drff'chn, a, ""'
cktfaltcJ~.
drlilta lu, Unt - l.lfi!Ado
.:l."tt~ a , a, UM
..-rc.dltwt, a , wm
nirit.
A hlnliuo um prcpo(o
C'O~, IQ
pnhado. pmf\dG
ichu, '""
ttlf ro\'TIItrri.,
fC"IliJ.t
enk.ltl~. lfttllutdft
c!..Jpdr., h"o
t -
n11 hu, a,
um -
~t1ul, 11, nm -
~1 r4
poUe.u. ""'"' -
,il<ra-'' a , am
d. A11totoria Runiui)'o)
1. ?.t1o
1o ., .. -
t.r.pJ:..,, iiJ -
nc'O
-.._'1Jr AJL..utl.e
-J.,,~
prllltnllt, a alia
u .hu, a. um
il"t."tf lf;t,
r.-\H'ir'A
r~ u.,J,.,
f,fto
~-h~ troe
ln -
rortnll
,.tif'IU lttllr.
871
875
A~tr~ fert~r.
871 - F. llltMA ltrminri 11. obr11 Q\11! ntm a irA dt: Jpiter. ntn'l o !ugo, r.em o f.,.:rn, n(;rn
o ttmfl'Q v(lrn pndrrA {poderll:o) duh\Ht.
873 - ~111ndo qui1tt. lennint' Aqudt: du (da mir.ha motle), que. nnd~ h::Jn uno o
diu-ilo drtk rorpt~. d\lta(.lio dC' 1ntnhe vid inurlll ;
AiS - , odavi
...
,... , ,r~
877 -
E.
PN
Oftdr
r'IC'I'l'll'
\'1\'flf'l
aJfO de verdade:utt.
11!- Fun. .. ''"' Jl'&f ~ ,.,, .,
113- Ir! i111, frtniiltl) f t~~ ot.& I.
IH - )(,lti, tbti, d,. i"l""- ~ul ,,..,.
r,c.t trulrltvrl
l'flltf f1Ut"
81) -
trnollllllll!odO ptiA minhll mrlhor r~lll(', $('ff'l tr~n~port~odo 3<O\a d~tl ahu
c o """() (mt\1)
,.,,_ ,..lhl
t M'P1 11f4-ul"tl
U~tJJ .. 1-ttn
1. l! t
O
t>Jjri. cJnd:Jr,
tf.>cll u ou f'Cf
'"f' IM M
a:' -
="c~ntul f r\\1 , ~ JM
2
QIJII n ttlf'fll dr"f pd4'U ~ UI'\ClolilJ'. In 1
\ - pl)l ~~~ flll nti ,J rupo,f\ n~
U
14 ,,.,.,,
" ore ....., """ ~
d
, o d
~ _ 'ihcur.ful'ld ''f'lllqu ''"""-.r bunn dt fluu' c-om "'811ilu 11tr po.uJ"?C"'Io t"'UJ!tl.~1~~. 3+ oc:u~
S""..j
'"r:.t"'
1 0~
~~os~
pr,..cfitv. a , \lm
ff\'1.. , .. - COftrtA<~tt
.,.-.idot.. - c;auttJo
4~3
anti~
protrut.
LI AO
rn$('i-r1n
optr!'IIU, , um
ouru,
IJYM:NS BRASILIEN$15
Qv~.
1-.pr, intfiwMJo;
tl'*d nl1"l:'; f lli, nou iJnpD."U.ff.!.e.
S"fl4 = " .t~q.J I
1. e.
:ua.
h
' - puf,q"' a oer..WU do M't
l'ba.u,.,. ~Oft'lff ~~to
'
'""'~., , , . , ,
...
(, ....
'*"'
~hl ..
11
IIYMNl'S BR.i\SLUF.~S(S
EUTROP!O
Te/leu dilccla.
Intrr sim;lia
A"'' Brmilia.
Es
Patria tlecla/
t!l
Patria cora~
Brosilial
inter li/ia,
F uodao de Roma
11
f n trmi.s -St:mper !.I(ola mire .\plwdidis,
Sanort/e mari, coe/i alho profundi,
E/fulge<. o Brailio. f/o Americat,
A ole irratliata Novi Mundi!
Ct-ttti&qut in orbe plagis
T ui ritltttl agri tlorum clitiorts
.. T t~nl silttae en llitam mogis:
AIar;., te~ I tu o 1inu 1o ~ita amores.
O C'flfa PtJtria,
A moris diria.
Salvt! Salve/
c.....
.~ ~ur.Lol
Affi"<C aMpi'\JI
i.nciC"-risralu.t
tt-~:o oibe-.
h4bd dc>tdu.m
h.
8rosilia!
9 - lriiC'-r
JO -
U -
lt\'1
tim111 :
rn: gtorndo
fratr,. "-rno
l-
c..JuJ.,
~l>~f'l'lO
,.~":''
.. ,
num
<'lllrc o patlrltco
inltr uturu.
IotH;, i1'n nnm nn~u)
CCJfD,
fi"''"'
~u
trm 1nicio
i~uo ro~n.o,
nu Ri'I,Uiu qur,
fil hn de Utnll \'lfCt'll'l Vrtll\1
c. pelo I..JU~ ae j11leuu. Llf' Marte,
Patrio
ncque ab exordio 3
rrtqw< n-.-llm
m(II'Of11 .. L1l\.lla
Si
Tcllu dilecta,
lntrr similia
At\'a, Brmilia,
Es l'atria tl<eta!
1 -
ullum fere minus, neque incrcmcn1is 3 loto orbe amphus humana potest mc1no:-ia
recorJari. a Romulo exotdium habet: qui Rhe.!r:: Silvi~. Vestnli~ vir~ini!i {iljus
ct. quanturn pul ntut est, Mnrtis, cum Remo fratrc, uno pl\rtu ec.litua Jst. h.
qutm inttr f'ltUtores lo.trocinaretur. octodecim annos Ul\tH) , ~ urbcm C1ti~unrn iu
Palatino n1onte constitUit, undtcirno Kalt:ndas M ali. Olymridi,. M:~,Xt:J~ .".n:~
tertio. po:tl Trojac r:<cidium. ut 6 qui plurmum minimumque lrtLdunt, 'reccntes:mo
nr>nasc5into que.rto.
~I
A p ,,.,,,, o I'''"""IJ'H ,"" fo ..CI-'P'" " e-ll."""'f,, 1.n f,.,_..t \1 .. l\l 9 f!n'Koort o \'l'.:r!~
, ..r lt' o. do.~ JI(IIICJ n~'' do:l11 ~"1t1bu~ po:nf tcnlu 4lonu;i 'ub.ll) t A~lut
A )(>(u(V!
vntu! pc.tltttCif .., .., uuc:Ou ltl.ltl'lo..J lt~" qw- """''' 110tl t. pot"Wr"t, ~o~tr OtA\a., PriO.Ci~ O
'~toe. lU oJKif'AI f A..bd
1 !), ( nturu':~~r Hhn, v ... ~l;\'0 t.ts-Ju de.-c. ,..,-o M<jeUJJ: , .. ,.,".,. R..m..,ur <-aa.
!'> t(
._11$
11CW.b:O
cJ;. l t f ,
.)c. tu"''"''' dofcl o ""'"'- um ~~o''O df"'l.t- ho\'tr t~ orcM~ u~nJ ....
J1 t\J d.ruu 1....t.''''h tt'fi.o J nJnJIIn11f'OUlot nonuu..U, 011 ~il.t04 adnoM;n.lit
t )
O... ad,~.c;;~,
t..a..n IN 1.I1Un1 O'WhU telf<l ..cn..o:.r.o 1\..e;J. , H"PJ.olftJitiiCO df UHtfl.... (t.omc(J. de:
k .,, ..;,., to u pn.. fJ'- fUI Ki..cm.~'-r~ f )U7,.
t ) l'udr~ d lllfi.U) t ...an" (OMI
,~,~t,..n,Ji,...aoJ.AJ., qutr tt,un o~~~llitu\")a, qutt d-.c:V1o~i,
Q'U Cf u!ttutlv!U.
2 - J'rv;ll'fllr c-l.th\U, UJ~ndq, teiPlu d.ll c0u1p:trilao (nunu1 quo, IHII plnu Ql.O J !61 ), i1~ic:U
~u l~oudmd" dJrm"
3 - Adjunll'lf tl r (1111\ i : p~)(l COUI('-11 (lll virtude Jl) ~(lmr(O: rclll t'~!llolud,IJlctohH l ~f
,.,J,T
*"
OUIU
4 -
Adotuhio, .;.
) -
A'IJIIhln d11
ld adt, ,~ 5l$,
Q -
..,~.;lvnullllu,
f J'lt,
A.
EUTIIOP IO
c.onttitit urbtm txl~;"ara
Po\1AIInn
ft tMnte
ao tr.O.."llr PalAtino
no uod<::IITlD ( di~~o a n lts)
und~<:imo
Kal~nd.u
Maii
cllltndM de m11io.
o muito e o pouco,
fiO ltf:'Cf'AI.:simo fi!OI'Ia8.imo
quro (.t:~o)
d ..pcm d. dc-tiNiio ck Tria.
qouu1o
potl ctc--.di"m
d.J
Trojc
proplc:r totnc:ctutem. T uac. quum uxru ipse et populus non habrent. ll invitavil
ad spec.1atu1um ludorum vicinat Urbis n.altone1. atque earum virginc~$ rapuit.
Commtis bdlis propter raptaNm injuri~m. Clt'nintnSCJ vK.i1. Antcmntcs. Cru:~
lumino. Sahino>. Fidenates. Veientt> (~.,., omnia oppda Urbcm cingunt). E.l
quum, orla s.ubito tcmputate. no:n comparuisset. 12 anno r~gni trlgesimo sq>1imo,
a.d deos tratU$.st crcditus t\l el eons.ura.tus. Dtindt Rom~e ~r quino~ 13 di-e~
Scn3tor~t impera,erun1 e:t, his resnantibus, ' tnnus unus complclus est.
EU TR OP I O
du~u:.J.sm R<u~:~").
COfi'IO, fnanb.da ublt4.menlc
cioaual Urbcm}.
Et quum,
1\lbilo
rt
jula01.1C':
kr p.utad<J ao. dR:Ks,
JU> ano tric.s-imo arimo
ck (~e~) rria..do
c fo1 conu.trado (ckifi~do) .
().,.poi1 o. w:eadotn govcmartm
I'RI Ro.oa nnco d1.at cada um
f($2U
c. rcicudo dn
UD 1.1110
Ag(e l OIMe.~ I
!1.1m , uuurn !J~ ~~ (IOIJI.llut
Mn hohe rel!l u~rc,1:t
J'
POtol._ uutu.t nl ru
nuliWtl bcllum, qutdl"m,
Ql.lll
<:o~t vidou
Sf)ed~u1 \l m
lndonm
bt"Ui..
Po~pilio:
~o t .e-.l nomf',
i-.viiAvil
.-d
Num&
por CAuu.
reioava.m f!.!~).
muhit\ldlnC'm !irnlnnorvn'l t
clt;il ('t'tllum ex ~nioribu
(I."Dq'J.ai!IIO
N~. PomJnli~ t :
Co.oclita eivilal~.'
q1u1m vetc:a'~' Romt'm
~Jt t u.o aommt,
c-;il fr1e h!.:<:: 8
rc'C-pit in c.i \it~t l tm 9
~ 87
QUI CI."Ull 14
c:..- n.
\'('tdde.
c.~dadr:
nlo mcn01 que Rmulo,
foi til A
poi1 contlil\liu
IIIIJn
pu ot Rom11rt01, q:ue
ji crm ju1tadoa
Rom11nia. qui
j 11m putAb.ntur
ltron.u c t e mbub11t 16
tonuetudfn..- prliorum.
Oescriptit 11.nnum.
ptiut C:Qrtfun&m
ti.ne 11.1iqu~~o compullllianco,l4
lt d rn c t cmibtbatos
111\Q,
11nlea con/u.o
Rm d lc.lllo als:um.
in dcc;l"m me n ~c I?
d c:ontlitu I Rome
infioita u ctA
h:mpln.l'
Dc:uuil morbo 18
rptoduaulmo tcrho e.ooo l9
em dct m..-rn
fu ndou ..-m Rom11
inmttrQe cuho- e temp!ot.
Morreu de moltti
impe.rii.
do ( ~u) aov..-rno.
c.
v:cit Ccr:hintn.!ft,
Antcmnali:ll, Crut lurnino.,
S.abino. f'idene.tc-', VC'ie:ol:e
(omnia bar:c oppid~
os anteft.tlcs, 01 crvhzminot,
oto ttbinru, 0.1 fideftalf!:t, 0t n:i..-otet
Cll.lD1 a~cu-.
td""'"'
10- Aiwll-nJ d.e: t~~t, f 100, .): coea n)o coawlho. Qw..R""' M p!unl, f 21L
11 - ~o sw.blullb:'IO, potqi!IC a NbW. ~.tpo11dc em~ fi.W, f 1.14, I.
12 -
Ne Mlb)11nuvo, f i07.
U -
Oatri... c.o", l n t, 2.
D.
S.
R.....,,
t.c;a~.o,. .
~?, ).
,c.,..
16 -
1 i)1.
J~ r. .b tardo~', N MO 0
IIAtU de: CcD~. fon111 a c-:ttotados por Jill
dow ~~auu,; UjC;tir . .ttUc ft'oct.f~ dcJJO._, por Aupuo o afta ~ a tn 16S cf.&~
a..1101. 366. tm U12 pap.a Cua6n. Xlll fu \IO'Ioa corre::O de lO ......_ uttc. o ano
" o ....~. lkckdo ..\1~ o LA ) tk CM.ttld:wo duw aao
w.r l~ de: ouNbro c dc-tndaa.aado
11 - S.OCI\ult:
cu.:r
liU..&
calo!. 4
l(llt
.,...
-~.
(oWU,
t nt.
,,,.po .......
200, ...
"'-*
"'t:ut.
a o
tu
q__.
,.aia.ao
a;a.cuo.utc: d."nsh.e:il.
488
EUTIIOPIO
EUTROPIO
XXX Scaalor~
capti aut ocii.
CCC virl nobilu.
)Q r.c:nad<IICI
capturado. 011 mortos.
300 \ftGc:t nobrc1,
quarent ftil toldadot
trit mil t q'Jinhcnlot C'avalcirOt.
XL cnillia militum .
111 rniU.ia d quinacnti cquihtm
lo q11.i.bu.. malit
Nutu ck~~n
ninruim contudo cl('nlre o. RomanQt
Ser.;.
quod O'I:Ml......
d&tflOUtt
f,.nr
Qilittu''Wmo cl q~U.dr-aitJifiiO
coKit. Urbe
L.tdvr. JEmil1..
(et) P. T U('flliot V.a.uo
r.nitbi:Dhu contr A.onth.l('cn
d
,uc:eedwal Fluo
qt.~i
f al>iw
moiNI
ambor. conule
VI ooD Vmlrenl A11Mho~~lern,20
duccm cIJid\l:ttl
d impaljtnh:m (rnouc.),
lih:r q1.1am
di ffert.r~do
prcrJiurn,2l
Vcrum cum 23
impo~~tienliA
V .. rroni, Cuu.tulit,
Contule nltero C.<lfltra<"liccole,12
pu*n{l.tum er.el o.pud vk1un
Jui appc:llal\u Cann41:
in Apulia
arubo Conttlla vi ~;~tuntur
.ab Annibo.le.
P\li'l"'
millit~ Afrorum perlunl,
In u
J[J
pau
de ut:tc.ltu Annlbali..t
tauc1atur:
IAmeo aul!o Pw.r~ico btllo
Rotnani acccp11 tun.t
a:ravi"t: N
aulQM
e:cq perTit n eo
/Enulnu Paulwt Cootul:
XX Cooi~~:larn cl Ptclorii;
No
o qvc ..-.nu
m.
l..uc;o F.mlio
(~) P(bho) Ter(ncio Varro
fcum uv~J~dot coalra AAilul
e tU(f'drm a F ibto
fots labertadtw.
d bcti 10ilit
M~ . CCII"O
fr la imprtcl;ncia (por eau1a da mp~cienc-i.J~)
do C<maul
V~ohi.o,
juntO
Afdcii\
Ca;,,,
Apll.
Cluhultc tilo ven..:itlot
por ARii)AI.
Nnquela b4t"lh11
) mill1aru de afuc!I!IO' puc-Cc1n,
jttuclc pa.rlc
do utrc:ito de Anbal
t Ecrid11:
tOI.fl4via era nenhum gue:r,~~ p.lnica
0t rO-n¬ (oram rebi:dot
eta11 pea.ad.arr.rr:lf:.
poit
(acootc<n).
fnrot lb!d.do..
c;um quibusdam daria quidem, sed audacibus viris. A Cicerone Urbt expulsu
t:st; socii ejus dcpn:heo$i. in cruccre: $.1ra.n""lati wnt. Ah Antonio, altero ConJUie, Catilina lpsc in prcxho victU) en et intcrfec.lus.
}.1.rco Tullio Cicer011~
(Se.Ado) CMulri
Muto Tlio Ckrro.
C. Antonio,
C. Antnio,
octogctimq nc;mf.l',
Luc.iut Se,gut Ca11lina,
vir nc.biliimi gt.nnt,
,('(( praviulrili ingenii.
coniun.vit cum qu&bu,dam
g(tOQ~tima nono,
c~!ttuliJ.l\1,
IHI)l,o, Ot
n1~t
VJ.Arwmiui (tual)
bO
d r.,l!ldt.lo de Ronu
Mil
(achou diano)
da pAL.
nr.cnJo
(). UCUVOI,
Uk,
- - -- - - ---189
p~r'!'<~ n~la
no no n:eenlftimo
"'*'
no cAt(41re.
O prprio C.tllma
t(
Is primo vicit
Helvctios. qui nur.c Scqunt appclla.ntur: deinde vincendo. per bdla gravisslma
usquc ad Oc.e.num Britannic.um procts.sL Domuit autcm annis fere novem
'I""'
omncm Calliam,
inter AlJ>eS. llomcn Rhodanum, Rhenum
et circWtu pa.tet ad bis c:t lrieiu centena millia p.usuum.'2'7
2G -
!1 -
CutJ;;J ~- K ,.,..._.
2~-
..
el
Ocelnum es1.
490
VALCRIO
A-no rxc:~nl~imo
nanc~imo lertio
Urbn condittr 26
C.iu1 Juliut C:ar,
qui po.tta irn~rtvit..
foctv ftl ~nNI
cvm L Bibulo:
dt-nt iA rat ci
Calha ti lllyC11m
cum ~rm ltclon,lxu~
h ptuno vic.f
Htlntiot, q i
nu~~e
apprllantur Sequi.M,
cleiade '"inc::eodo
prnt~t u.q~~r ad
Ot:tbu,. Ori'-nnecum.
~' beiJa arYtttn..
No~m .aanit fttc
&or.uit
1111n11
OtnMm C.lllatn
que est itl'ltr Alpc:.
Rhod~tnum.
Rhrnum ri Ocdt~um,
nUI'Mft
cl jl.l>ltl c.ircuitu
ad bi~ ri h1tt1
MAXI~10
No ano &ex<entfiimo
no:~ a~tlirno tctcruo
(Jii.C:
foi
Cia..r,
dc:poit mpttou,
fC"tlo c<cuu1
L Bibwlo;
foi ehtS:\It a de
a Clia e a Jlia
com du. lt~-'
EJc pnmeno ,cccc"
ot He:htcio.. ~cc tora
ipi
dtunm tquabOl;
0011.
~ltUJ
cl propinqva
aQirna.dvctlll miltrm
jun r-onfecl\1111 ten'-0.
(ac.ta
loctu1ut ttd lh 4
~nct...dJI
VCftct:fKio
n:wcho. er: o
Oc,uM Rnt.i.nico.
por pt:rr ptdma:naJ.
arn, .. crat
optt Oaru.~
to-rpu. cor.pllc..tu~n
frt;6rt-6
do (ao) l~o
Macfll6ocm
&tiOS
donamov. cn.t.io,
tod.. C.it!a
q"e c-st ecl.tc o. A!~.
o ri.o Rda.no.
o R(nO c o Ocean-o,
~>edens
ipe.c.
tk ubhml
com
i tDttt
JWio
da fund11P:> de Cld,.dc
Ca1o
VAI.ERIO MAXIMO
tO'
Mas Pluttio
de tod011 01 motlait:
itto, c:.m vc.rdade., a tA-l ponto
que tra QPinio
ui viderclur,JO
pOato.
ck
Ulf' advbb-
ta . . . . .
11), ).
sn.
492
VALF.fUO MAXfMO
uurcl ~I a(:IUldl&
tlc.c: clcQI.fttiore nec katJOif'
perag.:rov11 /Eayptum
'
duJn percipJI
ucerdohbu, cju, c~:l'\tit
cnuh:pJicH numero. CCQK.tlrie
4lq-ut rateo-nrm
e O dlcw1u
du ol-t-erYato c:dt-Jtu.
catlatium obw-nticmum
Ao lnb~M
que
tl.lcbot.u ju\caiLw
Dt-snol1;rnn
nm inter inili j~t\otlll" I)
por
noft
doetar"cn
IPp'C". dBCif"'fu. w:n-. IE.eype-oru...
COfQO Pltplot,
cr.sr~tibctt Plt.>tu~n
do rio Ni!o.
(..Ut.woe.at)
mt.l&em
d fos.am N rb..uicm
cl fkauOS<M. antb1t., f~,ntft'l.
Quo mirtra rnuor.ll
curn trantcrCJJIJta n 1"-'iam
Pylh.scor:
l.11nta eoim vi
tanta cop1;\ l1ncunun
ut~Jiqn.- colltgi'Adl\ nu I U
ut pot!el llt
Cle p041uu
por tua Ye:t
dll't:mmlu
Occt"dena, cinrn
e,~p~ l h..\.Ju
Morrendo. uulrouim
fuMn, de So(r;;o sob o lr:we.nciro j
6Hifl\, nem me&mu
(,himn ho ~t dt-!e
lo1
.t.rntn
dt~
f'",...
VH&UI
18 -
19 -
c:riA, oa <:ti.;
rllle.~
lert
p,;.,..,. ,,,;.....
d111"1ll~
"'"'
Stap~:ae ck :J,.Ji .
Ynb. dt-P<-tnt. f
=-
1j().
J{'l
r.
c 16.
thSO
C'OIUI.-Jeu o vicio
qu"
nlllv"*
t~rto t~io
eotn
tot ephc.a<o
ca tflrtrrtur U
nprcui11~ n"UIIo:
,..it
rpe
chtp a pronuncsi-la
dci.:sd~ perdut
~:t~tCU\IOfl( u~nli-au
~f"m .u:f'rb.nt
vma
\'Ot
f\t
(Ul'""
;Opera tk ouu
d. ~taod~ fr~'-"'
num ~m pcrfV;o
.uditll 18
ad to:tlllll m.\hlt'Qm
cl grallnn eurih..!":
ddect\!t et1.sm funutat-- lllle'rit.
f~< c.~v
do
pulifo.
do ltll\,albo u for-as
q~.<e. oatvrt~~ do corpo rewuu,
O M\1 up,nl<). por O;Jtfll. bJn~v ..
de um .r. .mpvlto muito" vcrl(nl
t':
prununcie\'lt01
em mnrc h 11 vciO'l.;.
t1.
nm.lot
11. pum'!'HII
pe ti ~iltin
ldf da erk'
COlO ardor.
od lr, m;hJ,
pteo(ul)aio d o atudo.
D~mosthenc,
polUI d.IC'('U
Dc:.m6ltcn.et
<tlnO 11.0
De.~sten~a
)OVUI C IJudio.os
lwtr~b.t
Ulc..x~ablJn ,;~_.
flunua~t Nili,
V.1t11W~~ Umpo..
lt'lllpc)
493
VAI.ERIO MAX f MO
uterclur in actionihut.l')
Ftrhlf qncx)u,.,2d
tnitrtit nlt:uli ou,21
Co.mbaleu
~ontr 11 nAtUr~u
dat c.ola.u
al- t:m dn, ln.jf.ed"- dt fn I liftt, uf"'' c"': fnrwr {I 317) ::: lifz.J~ ou Ji.:n.
11 - lamtil u!rt..li1. abl abtol\lto, I
n. 3.
22 - Solira~. tukAttdc:ndo-M: aua.liat '""' qu,. frtq.tntf'Jnt.ate x Olllllf' tm l nnu \'etlua io
~Ja.J.do. O V(tbo i JoJio, u.tniilkpn1( I 311.
2J - t afff'J.ria kt 1-..('WIIrflll t(r.r.....~~~ .C ~ dt 1'0"/Jllt, C'OIJie X ocm~ tO:R'
~~: i IK.. I,_ ptOpk fN< i O 1 MIO ck oi, ru, . ..U, .... lllatltl.&lllo'O JIOiqC( IC lt!Ut a .1
.uit.ar:o tubuk..Jido dt "'''
Q.. f af a<hifbto t'il:;...til'9 fi111l: f )71. 111 J,
:as.
?4 2) -
Ad
n.ct\lm
vc.httliorern ind11ttri~,
Pylhagor"'' inStrc.uu'
pAI !et
a juvtnl:.
pcrfc-cli:nim\lm opu a j1nt11ic: 2:7
~ cupi.d'il.alem
perc.pi~n.<L.e omni.t h.OMtlllll,2&
~tiit fE&yplum:
"-;u.,
aerut.e.tus eomm~o1e.01
u cer.dotum pu:tncli rv;,
totoc.";t obstrvalionf\
innumerahilittm tl'f.t:ulnrum:
inde profechn 11d Pc::nu.
1radidiJ se fQrmandum
nMIiuim prud,.nti.fl" MII"OtUITI
ar~ndc: ,,,,~lho
e liMia
du. tanrdnlrt do
l('fl'tpo
n ll ~xntiuunn tllot,cil\
dm
mll.gm,
de u.da um.
d,..,
d*c u no 716
32 -
I ...
&ntn
,.nda11 tambrm u
qvc talo u
1ou
c:h.a
d. h.iha
opu
tnlhnmA-1
od.de-
Fra proYAr
o fruto dot '""' ~tthtdm
A < uJ11cJe de: Mttaponlo
Mc-u.pon.M
<:lppidum DObdtUI c.1UtUI'iC ,.
monumento Pttha;ottE
quetn c inc:nun tuorufn ' )
.d,pa;it oc\llit plc.nit vr.nerationi1
ardcMem r~m cjua.
DILOGO
COU.OQUIUM
Quaet>.a.-n 1ibi, fd.U..b)('lt f"H'Undauima in viuJ
- .-\.mut mu<m. mtt rntna adha.mSJe 1.n mut
\l O& C\ln
te
Atl-t6oio Glu~j .)
lt. ordem "nim toti'l CrlluI<- ~u:!m~ni.ollt'" to, l'n,lud.t~ lttto Ml pr\mt1nu L(Q,
:13 - Q::qa JtiOT- riJ1111t tiil. 1riJ ~a~n.ific..a tamWr. ~,., aNal 4~ tiiiOJtCI'" o. ufa- ,
m.ortoa. Su\entii'-Hc., al '"""""''h'"; do que pc-;IJ, ttim.u!<t dot NUa ;w6~ a.o:rtot>: f 161.
B, a . t
St - O.ri-tQ~t; f -UJ, ft '
vida
- fk'<t'lt.tl amnr ao nulido, d(lfnu:a~ OC:t"ann)$, po:ar no nu.t IUnlll'fl<"nl" com o meu muido c., de. mu
ma.. t<t t ltt.tda prlo meu nnridowm amot ( ~OUt'iO
De. <IUC v04t jlfTUtS ~ul:.. ru vid;~,
nulc
tl)(U
rlloUidO
SAIO R
AREPO
TENET
OPERA
ROTAS
O quadro, vcrdtdc:ll-amcntc mgico, pode sc:r lido de quacro mannr1.~ da
pa.ra a ditclt:.. da dite-na para. a csqucrd:a, de c1ma pau ba1xo. de:
ha~o para. cima l);andose 2 Jator :l accplo m:us rornum de semeador, c
imerprcta.ndosc Arlpo como nome prpdo. a uadu~o ~; O semeador Arcpo
m:mtm o rumo com 2tenlo
c;~;qucrda
4
4
4
c
I
f'AIUI\
16 - .4ttu" ttln frt f"'JHtti- opKb.t, ruio ror QUt' uti I!Jdu)MO! P'!'' ,.c u.mbfo"': S 411.
U - OJ.tu pr.Jfchntrfl1lf'llt, fte acu~at.vn f>NQ\e '"tci' (c\ljo puMru~ ,:!lnifieado tntJJf
rr~t) t~m u.mhil"' a t'~l!'lCit ""'"t1ll11t dn; (~.,.., r-1111!1 '''1'"'''1 = Q.,.IC' onvd& lic. , .d,
tom.treP' - tfiiU.t,.. 61Utlllft !1tfUI1tll ::= C'"llt:tdCt ji n(l d('II' * 111,1),
:!8- ,.t1.mdt\'IJ no fCfnhu, JM>r lfr .&dJUilh1 JIIJ1nin;a1 rtUHti\0 ct.. .tfiJII ./;tflftm; l.alllO O ttcrvndiO
fJII IW o KU c.owpltlnrfitU tuilt~ ,,n tcfnnwo; } >I..C2, ,, :1, ...., p; d p!lqi Ra.
~J - 1\ l)f(I)OOit;(l .... nut !IIUIIL!b I $(16. - ( , tttddflotlflo ' ' " ' 1\Ume JrC'j:(l, v llem.o Q\111
Splltlll, tu; \11C\1111,tiYo ,_,,... o: 1 2~. U.
30 - .QIU.Ir-tmo = c:-.jo, (IH "J, dd.u, de,J,U l'idadl'l,
31 - 0/-ym/litw"' tulo"'""
dipuu olimp:.:.a, ro.ait ln'I..,Orti!Ur tj;t., cornpC'It;t.l t..~fl('rtivu
f'l'tjU
aroti;o.
rn.nht("eu o\;.u~rvAl'>t<t
d"- it~unu:thttt .;n,tr.,;
no ,JrpoiJ. pii~IAndo nc.t pen.u,
eplic.ouec: 11. u fannnr
proprletaJem et dfc(tum
~'fl;ito~nir.~e ckmootlrelwm
docila drao.
~-..... :,.,
in h: rroc. d<t
01 dou.n:.C'nln
u rsiusc-uj'li:MJilC
4
t
tlll )tltli
trcln e:t:wladt
intcr,osahu
quo nomine ancrctur,
.tt:tpoadit w- cue phtiCHophum:
pcnait dia..m ia patl~ hei111E
qu,c tuoc. apptiJ.O.t~,~r
uttAme:
corno ruhnt
c-on\ l'"nd.- MJMiu clio
de 1\Kf11 1\ Cr~c io<~
uma &fflOt1t.S. d~ ci~AC'IA
Pil~t~,or~~~.
t')
Adrnue ttoi\C
totiut Cucci~~:
11
dda~.
'ln11rum,N
dekcndil ad Olymp1c-um cutArntn: n
cumquc nhlbuc:l
C'U ch:guc
tL
mu ima
c
c
.....,
r-:.,,.~
~"' lt[llld.
(M-UI C~tla t
1..-rt>dtmrua;.
drpon d~ "'l~at u J,-n t <o.I'Jmu
NaviiV\t dcr:.ck
bl.
ac.
Acuolivo
-"'
..dj.
odv,
.d,r-tivo, adJun1o
complr~nento
conj.
:onjun~l\o
...
ded.
u:c.
21: 23o ll
COM .,,._, t
r..tl -
~07, n
pMo.~i~ .lo -
udutid
t U li).
t(:guinlet
= subJuntivo
= V(:ja
,.~..,
- 501 .. ..
4G$
df
I, uc..
::: ~ "' - 3:st, 1; $$,, I, n. 2
C'Ohl abl.atavo - J... 91, f~dtO, o. (1 lO?
_,0,, n. 3; S-33: ~ll. " )
'
'
fi, 4
19111" ~
)0), n. 4
'10
~1)6, d
fltl ,.,JII/ -
~33: ) 33, n. !I
Ui(rlllu:dn - 352, I; 3~2, /1 ,
abM
J,j2, I
,.&!ti""' C:VUI aC'IUatio,:a - 1.. 92, l'l"(ln), n 13, 2
ollltf :(jul'n,fd;o,jc) !... 4; 5~
1 73, 2
ltJ,
P.
CCIIM Uia -
ck -rt.<n - 3U, I
!)(17
= rins,ul11r
,l,.a.
)10
ptctcntc
alio:tool~o~tOJ
COI'Ia bHIII't -
Qu-t::tUOftoHIO
tlti!Hhil -
4
4
5Q1, "
~i.
.W. -
I'I:L <ompcHit<'l
..
2<10, G
5tli. n 4
~~- n
5')1, n
t4'1m ,.,.,, -
~f<-a
partic.:I.J
v.
('<)"'
lCt-4, ? ;
t(l m 11b11U11 -
IIOift
= olncnilo
-
...
p.
,,c:, f.
rcd.
,.xudeio
nceAo
liio
"
"'"
Q
=
=
= dt'c:hna(io
=
C<>mpl.
obt.
adT('rbr.&.l
= a.du:rhf.
circuruul.'l<..,.l
ci1-e.
abl t~tivo
p..uidJJio p:rae:m~ -
... ,.,
rup-.1
-.50~ , n..
roru tt -
28)
28J, o, 2
23J
!tt
Ftdi'Q, n.. ll :
~7; .)()7, n.
3; '!U; 53:), n . 3
~om o11it -
!J23,
<496,
198, 3
com J,- l07; $13; ~. a. 2
......
lO>
coca ,.
!Oi: $10; ~19. '; S32;
d-A,,., -
('('loal
com i11 m
cun1
Pflll -
c:tiUI JIIC' -
S2:l, a
5Z9, i
m. o.
?,
t: ~17. " :
,\l)-,\DJ UNTO
tttm '"'"" ' -
('I'Htt ""~
t.n.
dt
~()9. O. I
~nW'IIfento -
('li,. ',.,
~~~f~~ -
<0:11)
S)C),
('f'lm '
df'
-- n\ \',
l(,ntt rir
d
.,..,, I 1Jtrf1t-
~t~f" .,.UU/"
A cbl 5
.. ~"''"''" - 134, "
UtiQ
....,. V ..JJ . J, 1'6i(JJ Jr t4'Wflf
tl'mrurl'l"
:."t>; \', AtiJ f:h.,.fn.rJ J,
tl'"tf'IIJ"'~If
fi,.
th lf!.lnCu -
>07.
dof'dt -
d2 ..-ns
d.-
ltltttin - ]',t, I
-""'"' (eomt~,, t ~' tOm
trt:ll t01<1/'Cf.;;JI'CtJ
Z'l1
i .
t1
(.ellft
.aJ.- ;1)7, n t
adj. d' de
)O;_ ... ..
~. 2
,., -
-t..ouf -UO,B,a.
ct.l - ! .\
dt
U2 I
tt6 ,ull -
.5:29. 6
lC
luc;u
l . I
tl!tljltUil
- ''"
'' 4'
ll(<l!t \'N~I ..
I -
l"n<l"
b~Q -
7)
I" I 111!111<;.1"
, 111, L . 19, C.i c-rr<l, 1\, C
flr 1111"' - .!6; JS'l, I ; \! r.dj. ""' rloit~l 4/ r
tutut"
too111o -
ti lll!'!(o
~~-~ ~
de
~38
d.. df'H'" J) I ~ i
(uiu.o) - 4(.-., h (quantid~i.r!
auuu1!ht" (\tr ilO que tct~;ft) - "282, n. .3;
. ~. ,' .. 1
Intil'
/)11tttltt1t
~~ .
.... ,.,,..,
"Ji
f.lt/r
( {,
V ,
r ~~ttirt
i oufHIflt!ll<l
,..,ti,
df' "'''"'"'
'tfi; V r.ll tftir ,;;
dr llfnt ~'"'"'" dn. I
:f/1), 2, r~e. h j "''
I
I!
""f
,,.,,,,j- ~:G
d,. ..,,;k""' "'' 1"""' rifnd:~- :?t'D, ;; V
..
dt> ""''"'' de
""(!;'"'""""';..
lh ,. , , ......
dll
dd)
):,
lk
....
'""'!""'
do ~~tund
""~"'..
'$
I - :!{li, 7
.-.. rlCI<(-i"'""
,.,.,
1m
1\\1
111
r~ ,,, ,,.,,~n
th 1. ('l.w: -
'""~ii.o
,,,,,
~-18
~itl.
b
44, I
B: St?. c: ~42.
.. , b, ( d; 507,
~z.
m.
.\&,..-
Jl!ltiJ lnmrd.1.)
lflfltl!l!) (nHf'd.. ~
;11)1
$f':!
"l.lllt- ~12
::
.~ ,.
'r . 2
l 'l:!, I :J'Z. I. o 2
l:.2,
1\11 (.<lmpoti~io
'~
!f2!),
< t ''crbot -
3S2,
~22: :'l:t, b
roJ/IIt-r - 519. 1
'""
'lla
ft.
li
2;
230. D
L. 94.
.,,,
Imo# . _,,..
Jt. rdsrH
r~. n
15, b
"'"''
d t /lf>l
rottr
1,. 9i, Vlr_5_m,,, n . <41
ti o ttl.t;l() ... I., '17, Vu"ilio, " 4~: !130, "
d\IJ){4 - I <14 {V t(llpru at !o,ifti;.l.l}
tlll 11 nt~ "ll'"l:u 2 J(l, b
tm ttJ ou ICf!"lar - 1)1), b
em,m -
SIJ.
,.a_, -
'!; t
50$, b
)11,
fbm
i9
161,
<*lttlllti~-.
L. U: L. 'lS
L.
'lb
"
'
ltu iwl -
167
ObL
tft'IIH'ttcO -
prrtfl l"
(,
1'0"" , ..,. ou
;29, S
W'ntido ('s.m:a.l
t .fl!.tl.f &)O
- '~
~
abl >-
J. el~tl
)1'?
'""""'tul~io - :00, &
tut4ot~<o>
U
4.: (OM9-'IIIIU - 26; 61; l{O, '
(OCII , . .131. 1
U>lltnt1;- - 1";1
lllt. . _g , ... , . )31. 3
r fr~o.,;
l36, 8, o\:11.
136
l (rminc;~
UG
lrrminalo do r-rtldplo ptu Ol'n,
'mo
$111. 2
~29.
lllbdlvi.si.o -
26; ~3
5'.~
olt .... .S29, 2:
p n i)Ot.(iLo -
lll"ffl
461
$JB. 2
~f.s - ~-. 2
IUII,.;,
136, 8, oba.
)'!l.t_l
.542
de dktho - S!l6. 4
dt wfnta n1lwo - 1~6, 1; $6, 3
de vt~ho - 354i, t
W.Jndtu~o lflt11WPI(.ta L . 2:)
$38, I
)J8, 1
lt/Jllh&l )JIIJ., 2
NINI 12, 1
&.11, uu - SW. Z
f'Om "'" - )'JR. I
tOM , .. ,. ~, Sltl.t 2
d~ .. Pf't'(ia~.io l !ll:l
(11)11' "'i"'""' ))4, n. I; com .. ;.urit
~j-4, " I
de ll"ff'IOeJ\tl'l - 1:81, n .; !I:U
~~oi,!
J29; 201
41v-. -
lrlce- ~)I 1
rt/rl~ - ).-\a, 2
"'" . ~.~. -
131)
13C
MM
or(ia compaati,.. -
d1J1~-
pi'(!H)Si ln
-tJie - :e, I
f.+ND
co.
co..
V, Po"o"u
COftl
Ui; 161. o. )
- )Ja,
r.rltt -
. .,. . ',t...J -
(0.
c..ca
4t
"'o.
.. ). I!
ct.. I
dc- fu\ic;lo -
.r,t.
13}
co,. ttiio -
llttivsd<o:
t;.~, i~ ''"~
.,..U~J.ti:-.
-"5, ... 7
ck ._., -
""''"M!IWJ -
Ml n
um hnio trf'AdiJal -
CCID:I
IU
t'Glot..a<io -
dlv4..o -
n,
,~. ,..11)
IMfom" -
tfiM bt~ .t
,~,. ttJIO.tt -
)Q). : ck
drflfll(1o -
"'~"
,.,. -
';li
51l,
120. olu. 1
IJIIII
11nih11tnt. 136
AOJUNTO (1):
coneot"d11Ki 1u
cr.,.<.,. - v.
.dJc.livo ck J ttnr.iMt;:U
(1,,
trifotmt -
X(:, d
d111 2. c:l u t: -
31
r~.
51.5
I'"""'
- -t69
li
f~~j.) 3H
<~I j! - 3i4. n .
cfro
,....,.t
l?S, t
j!
'J:
Sll
IC,.,'<UU.<;"
111, 8
IZI
81)
ro,.pMto '"":" l:A)
ptlll
('l'lm
J n. ; !t::8, 2;
28: 55
dt
J;
ck J
""ecftle
aco.,.Jt:.4 dt ,., -
..~.
19A. l
1. 1\-1 ~..dro, ti t5. b
... ~~ .. ..... ..
t'('"'
5,6, 2; ~:16. J
.sas, "
'fl, ft.dl'o, n. 3;
4. Xl6 b
1'1'111 ll
f ( t /ft
,..... - .!141
""''""" '"" tudlt(iG -
dr
~. f~tdro, A.. }3
l"ft fltU'J-t('M -
.,.,.,
t<~m J!n
!t.IJ,
J.
('COIH 116--
..
.,., "" -
A t()'.fll.rllld~tdc)
n6 to1j u nl .. 1td~.r.rhi111 d~
!o21t '
M!tdid.. -
'?>
MM Ult
l'<l!l
III.J
L. 4
'"t,
'"' lllfl\1'1)
ACU'tA11VO tu11(""
L.
ad\~' ";1 L. a~. Ct<'tro. n. 99
c-.. ..., "''"'lf.ico- 111
(totn . . . . .t
1- 91 fl"di"O, " 13. 1. b
, .... ""
L. ;:. 1dnt .... 1. sm.... J;
.:.OS." t; ~. b-: )(ij, c: S06. d; ~JS; ~11:
1. I, a.
act,c.U..C.,
IIA](ilo -
(f'IYI '"
1.. <!.:. t~tdr6, n. J; 506, d~ $09,
A, ~: '"JI4; ) l't
lol1 n -
fflltl th!.t. ,
(f'lln t U t -
I 'U
2Vi
fi'"' '
(Oin
rm
,.. ..),
'm ... , -
orUII'h!tl(~n)
"'~ ~~~rl;tf -
'' '"
~M,..,d.,.2'd
6; l lrt. n . ( V. (llmb;.,m
J.
<11:
- alS. a
3l2. '2
"'~' de ' ;'"'"'~ - 3S2, 2
imiT c1(') - l.\2. 2
:c: ou J,
L. 82. e&..r,
n~.
$42., l
~140tal -
U7
tU, A nbt.
4'J7. " l
411, n t
..... j$
ltt'mfNCL! do !rt8' c. do ph,JYW-1 -
i)
314
.djr:tfvo -
por-
.....,.,. .....l
~*
.536. 1; .))6., 1
plonl . . ~ (crc-bcb.ck) - -674, 1
....... -. "'
"''do
dt: lu'I'U(f"ftt
C!bs -
Sll. 1
s:u, "'
rl"(,.jjpitui.I(M - ~0.. 3
rdor.acS. por riM.t c. ~ ...u
d(: f'ul":a:
e.JO-
t"Ompl, ~~~mco
}40, n. 1
"'iJ - $-tO, n . 4
de ~ oedbe8r,i~ I I : &(.(W;"'J'nhdo drr
.ttit l~~t ,36, n , I
..t~ dtle - )i.S
CIOI'Il
tltj, A.
113
P>
No ' 't lbfl t " dju n1o" 1n dueflll~ (rrto, t:fm'I J)Irfll' "'Ot or., vlct-ve,._, ao Ytd.l..-11' "((ttn rl tmefH(I..
\UJUNTO (Cnm .I
\(JO
de
ua.
... --26
COID aal, -
Cn:l 1 11-IU -
ac.. cGin
IUtJft
)00, ~ I
coe
JU".J,
m,
Y!riN COIUti'U-CJ -
&, t
A,
)07
OU IX -
<lCita IIMMA -
com munu. de
!.<17,
11
u&ld~
:!
~Oi,
CQQI
n~n~.s
((II:Q,
u 1
JIC'qufl:os -
de iJit u
!107,
:.07, .. t
.J.
.,.J- """'
*' li6~r
-
)O.';, O
OU
3, . 4
5(:6, a. I
IIJtJit, ,~nliw
~. n. 2
IIOift O.I lo(IOmpaukado de dirtlYU 5J I
lkm WJ wmp;~f\):uldo de ll<!j c,Jvo po~
~..I\'01 doe 1enit..vo, de 411ii11Wt -
, 11, . t
~~ ":. ,.._ te dau ~ CMI~
ncapot\WI(M - 200. I
~Jdo dt P<-st.o C'Oil\ JUUIIVO M U
r>,iu.~ ~. a . ~
um iJt - !1(!5
p.~~ ...,
dc - 186; 189, I; 200,
o..
COIIII aJ OU ~
com - ~R. d
ooco
t'1IJ -
)05, , (:1 4
SJl, ... 1
"M
ck uu.Wi41 - 216
abl. - , .. -$31
em 1-0111t - SS?, a, 2
u!uculdo pda ll.djtuvo -
ck
~1cdj.Ja1
L. !, f'cdm, n 2. d
Fflfro. n 4.2'. d
L. ~. FcW., a. 42:, 11
V At' J# ,n..uii.wo.
... 'tn
de 1"(1\IIJ
c.uo -
..
~ntl,.nr l
("
c:om ...
.s
u'
))3,
11.
~33, n
!.:n ,
11.
5~.
2; -.tctial
s~. 14 trnilo
11ll-11id..dt pc"m)'ncn!e
,.;,. - ~:15, I
t.radii\~U - )'' n.
ele lfllro('O - :{6; '..'IX}, ..
aptOUJn,-.du.-.el( q-ac r~ t:UU W
,... - 511; WM Ir - lU
l~ qundo:
QOI'I od e "''''" o.d
) 1) , JJ : COul
;,. - ~" b
c0Jn tl1:110fll.J jJ2, a
daq~o~' 11 quJoIO tcpo
.)~
)lt
utdlflaJ -
:IQ
quanto lC.fiJ,O -
)16
Wt id....d~~;
SZ!t
dJve1ta.t CXfiiCMU
nOUill
0..
dNiaioo -
(ltitr,
ld
D
tJt:
ck --
(Mil
fiCIU ii WJ !2~,
CYJII O ~llrtu:lpi(,l
IIQ n<omt.
)21, n, 2
~,.
IJ; 521
. ..
JMlldjJio
'1~
'"' Jrr,
d-..,fatatl,
qco
com. o
5.!5. J
!IJG, 11 I
L. 81, CU...r,
))
fl l ~acfn,
6J
l.. 90,
li'rirlm~ 185
d f loutA. - J66. I
de toodl) - 1$6 3
lll t iU
u..:diNJ
compa
3 ; 'IIIUd\1
_.;rou -
161. n. S
f')(C.
$B,
,.,,.,..,,!
A ... , .
l ll
r, ll't?. ciutf
M. 41h - 460. 4''(C",: H1
111. 11 ,
""'"" Cq~~nsi,udr) -
cJ :1.1-oundfln~II
o.
(\\1
(al t..
m. G
m,.... -
ur~b.t - Jl$, 2
t o~t - '52, 2
-
4~ ~~~t.-I.~C<N
tm(lfrJO -
+02
ilO. l
7.!0, I n.
~rMh,r,a.CI - 110. I
olhtrrn (qu.~~ntld;~~c) r.t~
35$, 2
.:cu, .., L 4t
l.lu..hna.io cn~rut$u
:;!0. 1
2~ll, 2
z:o,
''"dun~.> -
4G.l
e~lltoiwt ~qu:.ntldtdt:) -
~"''"
4, ..,..
~cliuio -
uduc-io -
f60,
m.
1
HC".
::;~~, 'S
.Mfdf4ll41 -
349
.tttittJlNfl 1~7
on 11lto
L. 96, Vu al ho, o . UI
rn.">J
"'''"'
- fiS
G~~till.totl
t}U.l!\tlll~(!~\ '"''~6;i ' lw:t,.,) - 32J
<!(18, *'C
-" ., -
111.
/JIIUII (quAutidaftll)
ti'"'"' ( quanttdlldl!}
lllltlt'lll llt. ft
o"'"'i' - 11). 3
n1,
)1)6
~. cl'
z 4:'7
-
4i3,
.. \,;
(~~lld.a.ck)
211. I
4tt'
IJ:J, 2
151, J
nilur, -
L. 7~ (0ltr.u!enArlt.~)
~"\
471,
Dll n 11111 -
,,..,.xin -
l . 7$
II~Ubo J.co (p~} - -ll!.'l
aJ~Ihrutr<O 1,~) - i(;J
ru -
lil. l
"'""'" Ulllltlol
.)1
(!;
'':.~~~~~dj. at.lv de
" ..2. d
_,.,,.
- ))),
b-.J.KaiO a, !
41!1, 2
(L!IIll'ot.d.dt: -
''11n1fi.taJQ -
.Ji- - 321
na enAo W.fialtiU -
do.1 f"CO
!1'3(,
L. 94, Fdr
modo -
:'
ii
DO d!.l(llno
4(.12
\1
110'..... - 9J f' u
4'M kotw.io vt'tlMI ... qlllt ei'U O 5(rmtd..,.
- 3\1()
CIO JI :I.U.. )mp.:~o
.(95, 1\, 2
t:'lvlvllnci t'Ofl) dl a.dv. d,. cauto\, <lU de
51) , n. 1
No conltmdil com _,
>4 21. n l
. . in.f<io de Pfr~n.U . ... p'H- UI,
11 ''"O' - 4~1. n 3
49. t
.S2S. llo 2
swtc d" a,io ,.r:tbW -
C'f 'IIIJ, I
4/iii.f -
..
i1!
))(> -
011
or -
ai"I II JHI -
!1:}0, I
ti .,ttbtl) 1'<>1'1 J .... - l2ti
C'JotQ ,..., ,..oJ,o, ,. F"''O - J:6
cV-' JaJIII', .lU, l , .
').l6.
"'' ,.,. - <UJ " 4
-fi<IJ 11nido :w hvtoc oo adj. dv. de l<m
"""
~tliv4 .,
oti.,../,,
I('
.,. ,.,.,) -
&(tftfC
44
ltmflh1"11 -
11' 1"'
1$9
"'"''"-
?'IJ, I
,_ttrnc: - m '
a.
.,....i - 'l.
-41V 3. n.
i'\.1. 1 ""<
.(ouN~ -
'36.
.:,,
I))
ult ~n
~,, -
"'''''"-;ai"''O
411
..,_,,, 1U ora(io (VO'pa.r:.iJ\."
.,. hlhu\to: -
-.\uot~W (Wtl.morlrO ) -
llihllldi!O!
ait!. 2
.!c tunpn -
r~
c1"m
__..tdadc
(11),.,_-al
sn t
dud~
11
1. lj(), Ci~cro. n . I l)
rearic.~ - 11; tJhoriA 12
,~putal:\0 161
tod&nio (v,w) - 4!)2
cJ: um !c nmpot tal -- 2GI
aJ.,l~ J(Ht; ,11m t flloll't>a S2j, I . u,, adj!ll\10
adY, cfr tb~ nd .,u C.lu - ~311. 1
M~u:~. IWI> :adj. ad. de w-~ - )1'!.
..,.J,J
de q1111l.cbd4':
525.
t,,_., ..do
an .ent.do
M.JACc d~ 11111 o io
d~ Q\IniO
d.t Yctbo - J7
<kl ,,,ondivo - L ll, Q ,,
CT1J\b -
ur~ldo tlu
S16..,
2
21){), 1 (V
:.ltl. Wlll o,
1'1
,..., &(Om;a;;a.n,\..do
p ootunchrl.lr - 5J6, I
qu:r.nU\kdc - 5'36, l
sn.
c
.5J3, n .
wrn loreu -
fUI
.S,2, a, l
1\
~taot
cnm
A.
J;u'Ju:;~ !db, I
m~1d11. nlo Wte.dminu.ta.
SJ.i, l
)JS.
\24
\'UU -
d.MH,. M
C:OIII
bl.
t;toiHU.U
511. n
c:uq -
.,.<OU.
Cktro. n. u ..
morff. -
ck prf'(O -
.,,,. t;Uall~ - ,, ..
ta qW~:an)ll UtaJ'IC) - lll
pu r4...anta ltl0f"'9 - !.1~
q1o0ndo - 26 J.. &3 Cu:tru, n. 9?
C:Ym ltdlll"' - !1\:, AI .1111 I A - ~ll,
n l(orn(1;
L "' lq-1, 1..c;c~m #(l(l<a
c<orn
t,c:iornMCO
)ll a
tl'("~pit.-h~4 - 100, 4,
5 ~1
o_nnprllu,nLO - .)36. I
ddtUOa- ~. l
de~-~
qlU!
l.it.
coa
e<nza
Ubttall(i\Qt
coe. Jt - l07
CO!tl
~(11
.. t
t""'
4c of"isun -
r,~
li'"f
(Oin t l t -
.:rutume -
ut
CCIGI
dddc: fln<k1
coloea(lo de " 'qur C(lm f)Om~ d cj4a.d<. - jl0, n.
uqw. com " d - SICI
~ u - )10
doode - lfi; 200, 1; L, 92, fc:d tn, 11 ~
-
~oi. -
C!Oill
.5()9, 8 , j
}O') H, 3
(a'()
C'OPI IICUM!vo -
COM lloti'['Glic;io -
..ti OQck-l
abl, COlO l tll _, -
ac..
co
... ,
~ 1 1, l'
49'1
c:.ad.l.:a--)lO.p.)
c.t.da do ul)l -
~20,
502
...
______l_~'_'l_
)_
ICE - o , 1\l.hlrrn, imll._:..tnl p;ujvafN___
n_o_s_---'t-'o:.~_I_P_Lf:.__
'1_~_,__r..:o__..:5..:0~.1
,:
~2,, "' I
t:<>m AbJli"'" - .~2), 11
~OUI llrtt,., I"<t - L. ~n.
mu1 -
..-lilfll'lm -
enfutli~v
l~o,.,,..
Y.H, 2. "
~:to
~.
4,
.S
rr~l
tqa/1;11()
Oll(i.v
409
da pfl~l ao ,.uwdo .o
hi.tt6rko - +9. }
11, , , 'fU409, 2:
_,bt
-
....
tt,. , A.,wtti.
..., ~~f"J'*
.. ""',,..,.=
tloM
10
,~.
qcl
4(;)
-407,
u ..
4Jn -
.ta. )
'a
JfiU :
C()of\llnlt"lo
.., .J:
eo.:n , .,, -
<41 ),
.nu,iea) -
~... ( 1\'!tt..
htrofl -
mu -
, ,:
A''""IU -
11-I"Q... i)q!,i,io
c nipo -
S.
..,.
312
4ll
+U,
l'l.
t~u Jt'w.-, -
cu
,,,.r,,.
,;
!;~- 2 l
aC'IMcivo - 2JO, I
..Ckpiadc:" (Hno) 2
.ns.
~vu~-
41)
~;
l02
261, I;
71
~....._...,
%8. lu.. I
:1.:; -
:n.
I;
sn . .....
d<d.(III'UW..cfc;
- n ""', ,,,.,
J6'
dd onidQ
-ll
-t 7l.1!>42
356,
'29, .)
gcn11t~n
g~r6nd io
~terundim
lll. 1\ 4
li'l 11 4
tJb
.,,
)!~
ttfo hubo)
1~2. fi
\lf' <!IRU -
de wqut - 3l4. n . !
dt 1pu (n~l.or:a.hv)
:U'J. I
de mrl (rc: for~lh) - -;1) 9, l
241]
1\
lf!
216
rwm
.S.:tkl ..."'UU,Ii\0
#l ("'.tflf , n
r.
41), l
....,
-410, J
n'llNJ- M
::o
c.,,. ta -
)\2,
-::
40' _ n l
2U. " ~
<"trrn }!-2 .l
-~rativa (onocio)
V.
tompa.uth-n - \', wrou
(0"
Otllc;dn r-m~iHI
('OMPli:MtJo-10
a.tentc - \f ot~"u 41!1 FPto
Maun..l - s.&!
J>e.ti'Cio' qt ~rn .~. san pttJIO'i('lO
I li, h
li'J)IfmlfJ'Itrc:
C"CPI.u:
\:Oinp.IO~
2.1 !. 1
colou\to: d .. cuun - 4lf.S
d~ ce.una no hu:ltutl.fO 48'), n .
no i1mbio;o ac-nrlo - 491
d..1 c.r.:~ ltttetl:l.d-a
117, a.. J
\1-~o prtnt J$), n
J~(lit- ):!1," l
Je (tmt 111!, fi
COm(' ~ ("u"' -
a~otac.\{ln - tit:"
"'A hnlmc1rG ddhto rhtt"lo - .. u
d::Ctc:!~ - "'"
4$1. ft _
<164. , _.,._
( Oitnh.,m,
(.t'I!IJ1N(~ ~
(1/"'0j
""'~" -
2:
!lc , n
JH
':~
.:na - ~
ftUU
7')
ttdO (vul>Ol -
ll2 J
tV'Jt
"'' nl.imttlll -
!(..1), . I
c.:.h~ ro ut>l)(rr f'tfl l
rdurc-1~\o :\9, '
ur't~,. <'tcT.Il - :TI, n
Cinr -
1:_3
'"" :
1\
u.uur !112, a
.... .
d o! llf1(UIO
78.
;.
tJJ. l
(fhiJol
!>J)
(q~Q..,hJ.k'
dll Hl! -
l u,ioog~nco 12 1
loC.tU\'0 ,_ li 7
OOin ( 1
1\0il! lnn llvo
tc: l ..ll't- )6
''I)II IIV\1
I
2
CfWI'I
.::om
cmn
o.:. ..1
....., .....
~rittoht)
'''
~~.l _ nl
u.uul
\'. ~HQ((ll) tllt~,.l(
i1S, 3
SlS
lllotfll'fO(
.. , 3; 41
(r.'I/Sit r-011
k -.. - n
01
re1u~:
w; -
- ,~
a"l - I -4
ac - 1. 4
~ati vo I. J
b-",.,.;,, -
~m
\'
CIIUI!tiC.O (~er51t)
.,..
-::. .~ - .JS.t. 1
f"uul (Qo.~at.ick~- 47S, I; t.M~to..... (lo de
cuiil, fbtH -
t-ardm"' -
1<illlllm
l iS b
~ ~vt
tw;
l l8
cu (.....S.) -
.8Gffh11.Jlc -
lt~r.~
1\J\, n . I
tl-f'c.- N. I.
CPm .W".JitiYo
WKII;,#,.,
~tV1n t~uho
l'hl adJ ac!v de: ah111u1Anct..l uu 11 1111 -
(,nb()) -
11'!-,.
CUI)
12
$OfJ
'Cl, l
t'.Jt(t<'-
.t1), .l
)jO
W,tfl (vubo)
2~. n.. 1
IOOIUl~io 1m Jup.Jo aev..Mtf.WU -
' I
uractt:u
4o vu .o
t:J
.~o.
~i
c o"Y'IJ lU. )
~."',...
Hl.:
C:~f llk. paJ'OIU
MbiJOJJ -
rurn - 126
-:u11 (e,:i!D
()c.rra- I
n_...
(1.
J29
V , COMOQttlt
-
t h(lt.U <qo~tldacSel
4",8f"lll- , ..
16.>
t.
~. cmpt"ll:<> -
t'WJIC (I"Crbo)
=I-
u ...
c<Mu -
2~-..
1\l
tl-47
d<Jnn
1 ~Wt.Un~M
A, oto
4?6. <49'7
.-91
rw.1tM:s - .wo
q\Jidro do acn.Jan.,
l.S-2.
urn" -
(Wl:IUKi!U>tm
d.h...~W -
lOS
-..
~)-.
~-
4.1,,, .,h_.
...... n Eutr~.a. A. I)
llcttftd .-xt
IM.
,,rJ. .Jff.'
2n. 1
-=~.,
ftnn;--ao do
lSl, I
u .
l.L-n
1: , : , tnikflnllk1
1~,
c n (dtd.) ~ tlco - S2
ti&
469. A (qw.n1..!ackl
4:i3, lo v.r~t ck d
-Ji -
'2:3!1
""(-;&., -
..fkl._ -
U~
clr -
.;, Pt1totu) -
162
.ul .... -
f11n~- 4S1
.,, .. 44}
.u-..~ (c011jwn.(io) -
118
., ,.,~, rOIM -
ullrd~ - i l
akt'<-Huo
u. bluuJu -
n2. 1
e.:w~~ tq..,..,ltJdt
tot'l~ - J~)
Ci-.:1
~. J
AtA,,.., - li
&Uc_. /dlt.loolnlftcia,.) A 3
.,.,.._. ..._bu) - 469, A (q..;.~J~)
...... - 16J
cu~.M
"<
(quntid.arkl
(pf) - 4a:J
IIUi~to
'.-
lt~Mm
48)
lr"lllflft:'~u)
.t Ire - 4+4, a. l
et '".'"" - +W ); 4-4-f, o. 4
., ,,.... - .... . . 4
e/ ludt +H. a.. S
' wre- 444, i
lr,.pou 1
. ... 2
tr-ltmfmi'Je
\'. H)t.JI
l:.ffVI;
.:Sj
PCniCnlllbf'h; -
r-rl~ll. ot, o
t71j A
t;,,.,- Ul
..!;q :
b.'o
23S
un. ,..,.
dt t~i, 1
lt,Jwdo de- rd.r.al - l2J. c:
utA"~dtnc- (tk. ,,z.u;,o) lH:'t,
ckt Nlfff~hth.I;J - 2J .
~,.,
1 1:
116
t.nqt.:il - Cl
tnquict&UhC l\'l'ttul -
4, n. S
ttnpngo
rrd!, " 2
&cJ-
353, 2
~tt
liU, n )
t m du:n- -41!, :1
cnm
ANTf-HIPeS
~n .
S-f2. G
Jrcti\M ~: r<"tf',_
'"2, C.
~t
d,~.-o' q.c
"f-2.
.bl,~
S.S1. O:
tttcm dJ.u..-o ov ac
__
CCINSI LIL'M
__;__.:._
<'0MI'LW
.dJ~ - .,. ~
~
,,mu..o
tivo ....
- $42.
o... '
S.t
ad;cc,..,.
c:o.
q&u:
L. 34: L. ~2
L. l6; L. ~z
como icketUiCIU' - 2:!7. 1
ckllllll-t...
ck wut- dorpou.- - )OS
de YUbc. -.MSt,ouc.u - JIJ
teta:in q~~aru. -
.)41. C
~JltU-
cla.~~ -L.SI
-.a~ C*.R'c.tl.ck. ,
()OIpOii~ -
,...
"'
mU.CIIt.
de fOf"'W
4t pro.ildla, do
P'lavr'IU ~111po1tu
464;
lt'll l+9
UI
(li).CQ
1)5
ponente -
qu..ntld.dc da.
,...
""i<"""'
-lioecivo
de
'"'
* -
/tr -
'1~1
SoU
ck , , _ - ZD, I
ck ;. - l!i
de ....... (Q~AM~) -
de.
(41Ufl-l. . . ) -
lU
4l 4, I
de Nb.taati"' - ,...
e ,_..,. - L . )ti. '-~~m<i.o - 261
qv..ati.dade 4a , . pc.... de . do prel.
do irwhcavo - 47S, 2
RJ~nc;... -
26f
,-u.,.
- 26J 1 ntbo ' ' " - 261
4)1, a. 4 (AO pio &cw~~thoo)
Vot-r\lo
de trru -
-'19
do acljeti:'W ... gtalo compantin -
161...
do apotto - J7t
do contJ.r.t.iwo - 212
do ~u WP't'ft.tivo - 1-t&
de> .QOCI)~ dot tiW'Wt - lU., A, eb..
do puhdpco f.o.ro t~vo - M, c, I
... pu-dpao futwo .......... ~. l
c1o putidllio ..,..... b. 2
do Jll'.f tidi"O pfn - 24fl. -. 1
do prt"diea.uwo ClOaa -..jfito - .... I )
c~out'<tcLc.tn.. ob;ct.o - L. 90. c~. L
m.
,.,.,~.-r
m.
211
~~
J.. ttlr/1 'Jo
4 ... , , -
ft~tlrttO
ond."CiotiJI - V,
ltJJI~; V. "'ll(io to J.,iu.t
pcdttl\1 - 278
t.oafido llft'tbo/ -
~<1111rtt;mtltlo
DO
verbete
)12
""rbo
.,;....
$l()S)O
ck
,.,...,_ -
L. ~
L. ~
..... - v. ..,
190 <r L J1
ad.i li.,. - i.J4 ..
.d'"'~tin - L. 91, 441
COIIjt.II)(.IO -
f:OI:J)n.p-
io.tepaale -
lacin. e
191
L. 77
563
>&1
(7)
reb.ti- -
= 4om = tONt(} -
jlr!W-i-'
;"ruttv. ,.... -
-'61....
(6)
tlilbonll....S. dtPd..te de i or.Ait.i\'0 pra.., de
.i.ulirulivo ftloltO, de rriind"io. di JUpiao
0.. de puliJ'pio :S..), D,
llllhordi.o.d. Pl<toedc:OU 1 ptiedp&J - )64,
.,
coJiiO ( w:.rbo)!
rr,si.do J>Ot d
- S07f n. 4;
de Ju.p.t" doodc - )O , o . f
..dj, ...ch.
I(IJtiiiJ~M
)).let
379.t n. 2
= ,.,.
},
tor,(c.. do .Nbl"a.t.n.,
2)7, ~. b
::s1. 1
t~.~bj-.nd"O
2,1,
2:)7, !1, c
3~?.
(q\tolntili:ule)
n:l,
nl. ,
l$2, 1
J9l
),
4<:6 2
400, 2
\)'
I(IIIU/1
_,f com ..
n:. l
quqli4J -
DIIJUtl {qi&Anlll.bdr)
(')In
l)1. J
4(17,
=
-:-q ..otir~tl -
407,
qillollf
316. )
rwJitat4 {Vtrl.>o-) -
tJ.UI~
lU, l
.... Otio auul:
..uW 't'tbtl da ~~;o
'f9
rtfo~do ,_. 4tt. t!Jlu -: )79 n !
K>K~o~dD ck ~~n~rhno ou mii...QI.Icpc-ricito
- 3':09. n. I
ud...,io - Si9
ca o,.o.io t,otl~m\ .
coo1lt"V.t;a d c~rc:o - n1
_,...,.
dv objutUIH) -
c-,ct~Jw
COOI~.l'(io Ck \'tlbot\
411
4 )),
4'.111. '
-4~.J
l.,_.- 498, I
. - - - pa.-. ltadw<l
J>ftJIU~OC 491, 2
, ... ,. - 491. 2
.b.dli..v !ulut)
4...,'
d.1i:o (f)
419
no .11dci.n.io - 492
"" liQUoloqtt.io
<411
r;e acl,.piiiodw
1'Jl
no v,ti<imo)
41H
,,(1 h('ltimttO - ftl7
oo Jlinfbko
~t ido
,.r,,.
L, J GO
atll'"" - ~9. :t
dati"<t tiJII'
4oG, 1,
18~, 11. ~
~:ti, )
o l't'l..ti'>'O - :uo. .
f<llmlltt 8Crundi.-u ou p;ulit ipi.ai " l. li 4:.(.. ,
tU'tri..JIII l"lti<IIIUitt
4f6 l
= .... - ..,.
2~1.
oroc~fl I<~~~Jfo/)
i111t~"'"
4!82... 1
fwra al'ltt'nOf'
)5~,
de
ttt8~
4n7, "I,
OI I"JtltNUJOI - 211, I
l'l,
L. 9+, J'odto.
,,.,,;a,
de:
407, n. 3
s.ignifi..at.l<t -
110
(0111
tvpi4 cauwl -
=rc-JS'2.'
407
tU.tofJu L 76
cwtot>d.wki t (v~d.n dor; c.oa;..~~(Jo,:
alj\ua.u Ct'TtiUII.Io(U bot'\U 2S,,
61
;::::; l'ontto.
l'U'11IU
~'
"lf
ov ......
tltr;
t:tt qwt
lll.tlt..-. 111.11'1
.(lU -
.)04
379 (Y.
OU ck.
fdto - 01. n, 1
oralo ttnlpl.lral t'O!Yl G ~,.,\)o no
que:p~rfdto
+07, n. '2
,.,.. - 36'.!
IJIUbo,.... co.
~81
ioq>ufuto do
C:Otll pr<lnC.IIt t
209, 2. . 5
.,...,. -
oJoJ
. . . .. , , ,
111111-ifll
..
rff.Uioo
V , ftllljo ,.,.,,,.,, ,.
drri~llt.."
(:IIIW -
403
COoJUt.lv -
111
de
l, A
"fii.Prcc -
'-''- 2
l('t~o~idl)
40
"'I"
- L. fO
t'!>{~l llf'l'
n<""
40S
''0"'*'
n. 2
= ..,,...
ll4.
rbo.tw1 lmtd;.eb)
....tal- S94. A
do IC(U<do .l'\lpo col\juotivo - V.
m'~'it) -
cor - llln. l
(IU.snbd..de - 1U, 2
cor\.alnbo (p4) - 460
c:Orl.(;i.C):
oorrupood.t.ac. ~ -
do Pl'imdto '""poc -
Hf
v ,,
_,tOtrt!oiI;IIfJ
,.,.uri
469
,,..,,, (..,._..tidadj - n
191
281: 2tt, 4
... l
$0
rru:.ti...s -
m: i06; .01
ti. .,-~. l
ttfCUido
c.rn.lolio. -
219
5JJ,
~m .uLJ~o~nll~o :
c da priAC.ipaJ coia
~ COI'ff'~(>
~ , . , rt'" .,t
44, 1
mJi&ilu -
0011~ -
""""""'
n~t.~.to (no
nlrc: .kuwniltll.ll--0
co:rdatn'll - \'.
191$
Na
c.idcttk -
co~. 1t1
~-~tiva- J14
GD on.CI
por 1r1t
161. n
c..m~l (t:IOpuao)
COID llddll,...:
~ da ttpon.l
d'"
cn.Ml - S7S
Pf'ecedid. ele.:
" -A, "'
CCiaJponli\'
- "
161,
2
Mr'~-
rqincla -
44. 3
lll. .,
d. wru&d.a p...,..,~ - L. 61
ela. tt.rctn uh - L. 32
d. tuoe.U. p&MJ.,. - L, 6t
da ttrUir t*"*" m ior - L. 62
da qi.WU .uv. - 1.. ~2
vopJ c.u.trhtic. 191
cL. Q.u.t.r'-t paalva - L. 6S
475, .!
rl (wn -
s.bial- IC6
K<(U'da - 461 (4): prendida de cv.. -
pu~~~~;,.. pw;.-. - L. f4
ela tq"~otUc.t. ._li.,.. - l.. SI
vo,aJ cwat~ttHk. 174
4&
UI
,r-lllt'(~do
('('IIUO.;I"tt:
cknul
100; 1!)1
lfobr.aib {10fll) .... 1
..,... - ill. I (!)
Jt.m.-cl. - 141, c
rrncdid.a dt: ,vc.t
f },,
ptunl - IOG
.... ......._,
.wl\l04- - L. U; L M
A;
,~.
P"CIONcie -
~2.
<O(i
DATIVO (Com.)-OIC,\X
Oi nUmc:ros indicam
nu:o ou,\1
p.H,ltc ~fos
ilffll'!lktU (p ) - 480
c'itu ( I'JUM'Itida.d t} - 460, e,;c.
Jiro, 1u:
ClOn'! ~pioo - 539, n. S
quantldad.c - 466, tJ'<:-,
OftlJ nu Sl9. n. 3
impcrlltVO - ?13. <I
i11'tor - 2!17! 3?.1, n, 7
d~rctc - <1$<1. 4
da 2.
ela~
oum~ft-
C(lltnljcb:dc:
4i0 ..
(' I(.
Ji/c
1)11,
.r;,;,_.,,
:m
(vubo ) -
'233, I
i -
iit,.s:
d~
!'i30,
lir~
3!i2,
2,
!}
di,rtiO -
com 1u~1
366
368
(ltd.m<~,
~lho 3611, n.
(101Vtltuiso - 366
3(,6
d().kjO, COfl
Wtuln.<~o
cb tl.lb(ltdhlAdA - 368, A
inlpe,..thO i.nd (~ to - 368, D
ntef"fog!i\<a. i11d.i ~ta cctrk;~, - 3li8, C, n.
rubordilllllc, - 366
Nbofd iw.dA r:orrupondf'"fHt ,a hi(CITO(Ca YA fD
968, c
tnuufQtJnat;;io d..
OrA~io
rr<Jo ccn
"(16/i q~to
-m.
n, ''
tr,ba
Jrdot()Udo' - ~7, I
'"o..tH tt111i nuJi - 367, 2
V11rb.) da nutra tubord ii.U.d. -. 168, B
princ:ipJ - $6(.
lU, Ji1U - 136, A, obt. i
\'Ubo
Jp.sr (qu..tuiddc} -
f12
dtrpondeu (v) d~
dl.tln.ia - V , oJj, ..d:;.
clhUco -
51)7.
ctiurib\niv.:t - L. <t4
(Jl/iq) Ji: ifii\I - 232,
ditOJlJ(I~
u, oc - ~IJ. '
w ( pr onncil -
quM( id&de -
~.
oi
"
+~6.-
408,
u !)j, - 40!~, 2
Jwrd!ltt rtHitt o ltot~pq "" 'I" Jll(> tu" /)Q ""' Qlll 4(13, 1
iKtliCia.do -
~utr pio,
a. H
4 21}
=- huillu -
~27, n . I
n.
u rn r.l!ga.~o d .. bito o :-~ - i28. d
dubito , .. a" - 428. f
"'i,
426.
I}
dubiro ll t (endh il.'o) Q)O J-ubilo ... l l t (t nclitico) J.,&i:tJ lllfm - 12, cdd1hl .t) ll iJl - -i21
<4 2~.
.f!ffl, f
H4, n. 6, 0 p d p.&Jin
tl..um:
WQI flj/t -
~M
408-, 1
i OO
ddU!iciin - 1.rr.. I
ti - 4~~ . I
tu 4~8, 1
precedido de ''Ofal "' -
Q,
Cl(lm
Jo~bitQ nt -
488, n. I
- .)1>1, ......
r~i-do por a -
L, 9i. FJ.ro.
itl: 11 7: 237, 5
ltt<lmpanb.,do d oe. ruljeti vo - !lll
~Oflll)lJI'l)o ~~,oJo de ~~lfctvo po...essn..
!111.
r.. 2
a~o:om pl\nhd o. de a.'i''*"' 5U , n, 2
ftC(I(llpo<lnhlld(l d ~ wro ifi-'(1 - $ 11' 1! . 2
ct~m mi!HiQt 131, n,
no a dJ. :~dv. de tu~rllr ai ~ odo: - 509
n o lldJ. 1ulv, ~lc h.o~!lr J11'md~ - ~1. h. l
no 11.dj. :~dv. le h14:u- onde - !106. "
no adj 11dv, <!c l11gtJ.r por oodl ) - 1., 92, Po.
dr (l, n. 20, 8
4t>lt tt (conJ.) :
001('1 il'ldiCAt i v(l -
di.rcta -
"""';""'
;
d11m tu, i -
t om wl - 3-66
~cbo que a)u""nu a df<'!ij) irtditcio i V . c.u,,bfm oro ro):
V . J;Qrlic4o ,iloibitll
41:.iaot - 51
Ji:-a ( ~trbo qut: sign1fie.Al - 281
d!'tn qu.r ~~~
ttttllr# 311, n, 3 , ao p6
da -pigi.u
f) (\'trbo}:
comrouu - 271 , " 3: 212. lo. , 3: 3.53. n , 2
~o utruin cmo durto d;~.ti...o 45n, '2
do1 (Q\I:.ontid-,de) - 4,!1, '2
p~ tftito (<;V!Jt!id~~ode) <fG8, l'lbs, l
Jurno (qu..-.ntid.\ dt) - -i61), o~. 1
lt:mpo~ ~otimltiYM - 2JI
l'loh f.adll (COn11041ntt) - H, 1
Joo ( l'u()n) !
Wfllll'\l ~itJ com duplo u . - -iSl
doi1 J.Ont&s = dilu, diu~tdi> - L . 80, fi, $1
~ 2.
, 66
2J6
IR
\ T.tbot -
366
IJI~CI -
es
J~to;
d i!<"Uno:
(!()fYI
130
lis:
qtmliliati\m -
do
limiuio -
98; 99-
/li
- 134
169
sn. 9
mmpOsi.o lc vc.rh-.u -
exc.
d;a 3 . dtd. -
dol &djetiYo:l -
d~:poit
i/Jfik
469, A,
Jiutill.v' -
divi~o:
tLu pa l~\'r11.1
Jin, JiJi :
dcd. - 119
00 t.bl. tin;i, -
~07
326
(OlljUt)o;iOI
mod:al - 300
tt.:lllporal - 401!
Juru11111 lod11 o tonp;, '"" IIJU. "o umpo tM qut - 408, 1
==
=
408, I
508
- l>U~tMOOO
-
Jumlad~ J .. n. d~.
JS?
d-
~";ou~;.io
..1'-l[llo ac.usuhto;
Cllolt\ COntf10lllD dl" rrmrf 4S I, n 4
com dr,r;(ft. ~dflc-'to
4'1 1
com /Ir~$':,<> - 451
CO!Il '(lf(/- IISI, ,, ,
c:.,:n verbos q111: 'l!lnri!Uru av r\.H, 3COJ)Sdht.l'
- 411. " }
.J!I. te!
<'tm vul>o~ Jc \Ju:plo a~u~t\'<t tl J; .;3-:
na ,cu
~,.,iu
"'2
l:f)m
4e
11
tJ, ::
dcru.r
tllr.v, u
I ; l/um- 418, l
411,
~u
.. u
r
tabJu:~tint 1"-'\
<, '
(Cf)II)UnOj -
ftollh,rMuh c-
l t ~.o-
:'1,
'l
C!JtC' I(-
(prcpotii~J)~
t.mt~m t.n, n.
1..nm nhft~ livo - jl'l7
-.:nn ob!u.m - 2(14 ::
com u~ue- e. al'llatt~O
S lO
nu ll<lJ :u5v 4e klau "-.ttulc (f~~n 4'10. 2 fqua-nt...tdd
~
~ tenni:u;jo
4o at.&.,h'VO ZfW
Jo non&iruott'>O - ~, l)O
dn~1 ..0 - ')'4
~~r
eorn ..ruaol'-u
'"
1
.t\, b
...5. b
;:11 .
~~
'11!>. l
'flh -
,. (ot.tonto\ - '-'' 1
'' 'fi 1~0. ob' 1
"1&1 (C"mprcl(n) ~'' "
'l'lf'71t$ill - 'l'/'4
dtmrn!o~
tti,,::
22
1\,
tnh~-: -
!JQ; !4!'1
~4 t-~d1u. n
~.& I tJre>.
uUM I (u:l.l<~htnmrl!lll
- ~10, 1
Num (conj I -
Jll?
.f.}. b
n. 4). b
" .wn
1;
""
)<,ll, r~,
, . , ''<tbo) -
lllus,
~n~o
391,
""'
sn
L
-
JS6. 3
129, A
IN
L. ~- f ;Jro. n
"'"' .t,u-s. -
f-
l~l.
l!r'ltli.:OaJos
1~"2. \
n() n.h. adv. Ot l\111 111 Jnn..te - 'tfl7
no a:h. a t!.,. d11 Oth!Cnl
1.():1: ~JJ. n
1\ l. n 4
Clltl!n ~ /notnu)
L "'f nota rmpa t hnl!'
li11,
fH 11 -
''"';
no Hm de
pesos-o~
du plunl dn
imrct~tliiO prt$1Ctl~
IH
1Sl
L'' us.
anteuo
f,ttu rQ uup:tt. du
~rn~io
'l.S~.
R, l
,nch'"a1~a
1~,
A. )
P48U\II
niiHt
) 1, 6, n.
& IIII.!J(II)Go -
t3. n
444, n. 6, ;r.a
~~ t;~I\)UIItalr"
fK'
da
261, e 31 ,
l-'IJ. i\
401. n 1. b
fetnnas neuttu (luiii~M -
lfl6. "
.1:
13
fl'lrrnu c.un1r11tU
) ll
L 96. \'lr&lllo, n
- 2.71, I
form-ts &IUicu;
dr ,/~'1' . d~1. dtl
74 (1'(1(:11h0)
torrn!io :
1JD con ju8JI'O puiv - 9J, A , 9S
&J.:a !. ~$$0-1 \kJ i o!l.ll ..1<~.1 lmpcttltivn prewntf-
form slncopd dt
)11
c:onj\.lga.;.$o:
uivn - 3 16
pa.ulva - 317
pcr rm~ (qu ntithd)
-468, utu
cr,,!Ju~Q n 9(>, n (t
tur1:os - H6, l
lkat - 260, a. a
Jtda (qutntichdc) - .t6$, uc ,
l.dtt, /N!UJM - I U. b
M fquan.tidadt) - -468 obs.
11Mn de
2\11. I; na pcrrC' n
. .,.,.~ .
intmtmo de lurtfl(
)l)J
Iam,, - lll. n I
"'' (ditnnlO) - .. S3. I
'111J 11a cjeri"llo de t~d (l tVtu r ~rr/o~lo -
HS. 4 . n.
l.
&'10, :. ut f
trro ('-etbo):
c:mnPQitO.I -
26:1 l
t'r -
COtnJtatJ\0
H
talueo {k:tlmdro) - 90
J~m.. - J.ll. n 1
/1m~to, ~ - 1S
ftu, /t:uriJ liO. n
lori ("'crbo) - ))2 ltMIIil t em prc1t;c;,)
t"'s - lll
IB!f Ct:f 114, b
l11.w, Ja:um - ll(), ll
ltbw, i.r IIJ
f c-to - L 92:
ltl (qu.ltn !:id.adc) - .t7~. !
fcn&nc::to at~dtr <O l'ubo que in;ba) fa.dritbio);
qo.-.nlid* -
L .th
do SUPt:IO - 261
iiot ad:ett>.os ordo.na", CA~ I u rnm~ts c .Jc
nmtl~t.s - IH, I
d01 d~ohl lbm1u nuu1 trut. de CllJ' dncma JU>l
Uldl!lli:l
11 1 $>
dos dotl Ultimt>.t rutm ero' de C11d11 ~otettolt .U)s
ordilutill
I H, I
dn, I;('IIUl dos ad icllvf'l
(QJnpv au~o
140
I:I)J)C.:lUi~- lo&J
& ,......, 4ol ~hhiot
lk
:t~
ten-nln~~1Q ~v tl(lmlnllllvo -
fltn~K:in~:
4\9
lftt' -
14
~,.
\'ll
"u:,
1;11i"
2
cmprcfO - , ..
~
J~lliJ
,.,
11'1.
, , ~"M
da orSu
2%
Ju,.. ut -
- Hl. J
laftiP d~ -
n.
,,,
u.t:n:~id.adc
~s.
,., mr
1u
c:om~q1 J:O
n p~ - UI', H~
,_...,...,, otu l i ' .a
rf..,.., -
l'ltbrumi..-o) -
la.t! - 11). 4
fGc'fl,, - }54. 1
p;c'o {"ctl:lo}:
Vi,
f'tim~ ~'p~>~t u a
.., - -4:'>), "
J\1), I'
4'?
l'l frmtol
\!;
- 4 JJ, J
46S. 1, u,
lcon1tru\;-'o um
4U
llf>t nnldfJil.ct"tu
W.. I. l. \
111tK od::aah
J1). :. 4 !, 6, 7. 3
pltflt;da:k
41l. ! c:
te;uiJe cle ::~e~ta.;5o - 4\11 , n I
l;(tf'l' ;:.,
4iA
;t;/uni (qo3.utiJIId eJ -
na
J6~. n
c~
lrfftfNIIl
IDrrm,
SU, 11
U.llf"MllJ
116, n \
,.,
" ' - 4:)8
~to c'rdia ft M d~t1but~
r ..
q;..Otl -
4j, ..:. c
ClOc'n mdiutim ob 4
com liUbJU::~thn - 4{11 . oh 4
t'l (COOJU!Ido):
II .. IU .Je ltcmOJ. 11IJul, fi Hrl1u
219', Qb8
com fum;!ir.~ de ftlfl"l - .Cl5, n. 2
cnm nom e~ (UI"Iin' - <l U , n 4
C:OIU siJ:nif:a.5o COIU.'OJ'IU
4J<i, n. j
C:('Oill tth oU m11i1 Vu(&hulr~
41\ 11 I
Cf\lrc .J.dtclh:o de qullfl.lhl.uk c <J-e qu.a i,J.J\J<e
-.:)<i, ti
qr)
~.&. r~o,
\1 1
lr~. n
.:o~ n~ln.atlvo
rt~ltp$e 4S.... 1
f(IO ~11, U )
qU11Hd:al!~
!JO
2011
XIS~
rt
J-ejJo, n. 45, b
4!1'1
' no
:!2~-
4U,1
u.i'ln.s. 'ttJ:k,
"""' - ll;(), 8. b
11/tnl(loifl df! 4)9
lll~ondr~ 2f.O, 8, l
,fi,. -
FoJto.
(~u ll:.titllde)
40l
-414
otl1:t, fi";
rH.os
~'
21, ! , c
n:rute/Mo 02
n.
I!.D hnii)JCIIQ -
- L
tu~'o
,, llru1l l:tiJ.fln~i<laJd
41), :
1ermin-1;;o du t;omruiiH
' " ~-!u - 411
Ur<tlldc tpi} - 4'1'f
'fh.;;6n-o -
no
uum -
}2~
f'.l)
J
-4$(), I , n
4(,1, ,,,,, I
tu;uuo (ifllfltJdiJC:)
lcmpo psimhi~u crl'l'nlue - <1ll4, A
(f(I:!um , u.a, ah,
no ac: -
no r..Orninltii'Q - 1, ]4
ui.s - '.9. B. u.
"" a.:lepia-*":1 -
fHIIHt~M
liSO, I, 11. 2
p rt:di.:u!h--o - 4 ~1). 1. ,, ,1
o~rruu ra,. ..,,. 4$0, !. ir . j
+lr4rW'ItC' uul o (' lf"lp# "'"' 41;..
Jt.'l.,.,.t
dari\'O
ttWt- l%. n :
1 Jo :-~lfni:.\'0 - 32.1. n, I
1110 ~o-
u~~;nlfl:n\
que
451\ 2,
.:rl'l~ll11fiJO
"
J:)
3:Z
...
W'l
n.&ll\~
r-O nklk
Ccmlposlos -
ue.
~w.
duph H:tuoantt) -
INDICt
'----
__::.:_
111,
n '.
llcllltl1hldt: -
I:XA~IE
lO<
IOlm:)s prooommau.
formu sU!cQp:uS:!, d~
fonnu ,-ublli$ -
I l. !2;
ti OI i
I~
33
.- 316, n,
v rrf'lltrKll\do
formTt-u - 469, 1), cl\C.
/Drtu'!O- $0
lraru/~!
l,l.,.,
/nNt,.,,
I .~~.
/ru'[f -
lU
:JS
116
li' b
l)l,
fultn h<trbo) - )H
ftll'i'1r-JJ~ rverbol
14;1
ru n;Sa (em ~ral)
.t
de sujeito - L
do nbl. - t ..
d~J II C- [,.11
I IQ
(lRAll (( 'tllli.J-IIORA
dn d.lti\Vt - L. J
da \'eGIIHvo - L, 2
dG
o~j~li\"0 -
pr> U -
pron0111.o
J'i: 182.
lnlo;
L.
, ..,...... ....
f ruu fuN,..
111. 2
/ h 'lft
H U
us, b
96. vu1n;o.
"'".w, -
lt.
1),tlJ
part11i"8 -
+42, n S, ao pl d a J
nt. o. ,
.,~
cfal. rda2-l'Jl,1
"t ..
4b 1 tltd.
de cttl!' IIOCM:I IHI~ - 2~. A , a, 4
p.lthc:IJ"O IWCM:Mf: - llb, A. Of.. 3
dot djc1.wo. -~--n.bot - lU. A
dM .tJrtMa. r.-nt.Mt.bot
ll), A. obl.
do, IIOf'Ail' da 3 dtc_l.
101
11
2"16
ir-n.,..bo.r 4a ' dL
" ~- d tt' l. -
n1,
~)),
<a:.v mvo
4$
,,.,... ,....
96
~ir,
~~ i} ,
,,,.., -
213,
52.':1, 3
1;,,
3
ck f:tpt't..flt.~>(ktl
li
dt r~~iliuc lol'nvuh.-d" dt a 1...sto
5i, n. ); ~ .,,1 ..411 - !tJ6, .... 1
dt P"~"' - )St, I
ak q.ul..d.Jdco - ))l, I
, . . 11 ou t !11. " 2
rn
I.Mio, /1. ot.
tm .... 171, b, 20:.; :.:.; 214:
f -
,.9_
-m. .
nn""'
.. I
c . . . . - 2JJ
de adJc_C''" - 136, A, obt.
,., .. tof tle IIIOiti U .(tf' Ot Z30,
m~vl.ll<l) dolt. 11djrtl'f0' Cll'l "" ~att.ull no d,. 11 ~;4, JtM.at, J~t<~ nuatf'oo;\t
lliH_. 8 dv uen ;ic:io
,.411
-''!1,
a.
I)
f\.
n.
229, , n. 4
Ii l , 2
3J
<!r
4lll'x<~
t<tl, t',
..C.$, C,
~~-~.C'..2
'2
2
:~..! 3
1"( n
CUIIU
or-eSo
l<>
hcmi"lqJ iU 161.
8.
161. n
c::, t
).lJ, .a.. i
u r and11l<:o
1:'16
en' ;
tam ,.,;.lro -
nqu t mll -
cmtl abl
do:dinnllu -
fi
II.S7. n
lJ:,
1 ~~ ro, n . I ) , 2
'Z!i
'20S
rtn j)IC'KC)
l tt11l:
2''1, )
(11runct111wn .Jt
!1. U: li'f,, n, l
:pKntiJadr l.lc ft;O('
'r woul -
llti"rU~tJII'"'o
1:'".'
ll~..u NJK..1u"al
l
hlro~c:u-.:o '~"-rfoJo>l
UJ
IM,
1(.& r
fo;J, C:11ar.
11}1
l tt:, )'li
t:
n..
.-u
1~.
atO lri~a -
.a
1~.
J~'i
r :"
l.tliuo -
165
11!6
l61
16-'1
-~IUI)
- "7'>, !
birn.:at.Jtoo;o hnwl
dctJ!'li~.W n
,i\,-
"31, n
<1117
48)
lt(lo~
f1fc, /! (l t<",
deu d\lrbiot
f'"-<dro,
rcluraJ.., -
.nlr<~Juto
iiU~Jtr -
11
<1~'1
de tcmrcn
16S. n I
Jlntro Jo J,rti~u 'uptdah..u n I
H~tdt.J.. ~'O \lo tcunu de rcla;in -
....a.
4117,
p4,- 4~1. n
~f1 11b11~ t fo!UI:IH
1'\1,,
1~1 n
-.,~tt
1N8illl'oloUt
.,
M pb
(!Offt
4.!7, n I
,.,..,,....,,"'
v
\
i!o.llli.:o -
HO
otl~1 -
hetno.;rfftnt
.,,
'l
(lf-
ht-rncruhllto (c<,:un)
"~'
tUd - I ~~~. fttlu~. t1 tJ
httVit <qullttltJt\kl
"'"' k. uo;
huo.:,;s (;rull.n~ol,tadc)
41), I
'--tttl, hn,.,_ ''~nti..tll.l.tl - 4~. t.AC.
nm<:tQ
/luu
IIU
cnl(>.:li;So da cc\\lrt
I (t), ,.
d:
IH
d" "'''"'''"
millo~l - - I 14
d~ m ulw
1'8
d~ por~/'' I <.t
d~ P""''lt,,. - I ~0 . "
~t)i I(Utl i ii U ~Qto
tlt11 ~
UQ
!3~
.:!88
hdctI.;bto -
1~7
lfi~
l~ol
\'Cibt~1
''"PJ.~. l~tp'l:ri4
Jt.J.
conpau~t"o:a
JiJ~. "'""'c:~
lJ\1, 11, I!
L , 'l,l, l l("do, 11 21
~<oO, M, C. ua IIX'u.lo
14\
('~"" \d
1~.
rrbliYO
c<>mo t~fr"'it.al!l\J -
)12, n <I
JU( !)U.fi~II
( l)fll[laof"'oiiiHI 1~7
fU IK II:. tiHI 1$1
de
~ta
:ar..diuc:u
t:Cift\"~ Jcom
"" .,~...,,..
tdior (vottbe)
X'IG
..,._ndn ~""nli<h - ~1. ll.
fiiiJciliu l (vnbo) - 1+4
Co111 Jlrfl;tht -
de:\
tt:fcor(adn
'(f~ ''"'ft'IO) - ~
tiJI, fliril - 11-f. ls
<ro~cbck 414. I
tlorlnu - 6. 2
.50
l.tlt
160
Jumd
htll't'f
t~;urn~o~aruth.,
dt kuu
de ~Jr'''"
N.,.
(~ ....-ntidt 1'-"d."
{ - adJ. ad#. ck po~ti(o>f"i)
t nrlio -
hfll'fl'"ll
U I
IH
CQfii;OtiSift~l)
.ta.
(la -
li
I \I, 11
NJM'i'b1i\ '
c.332
olt-~
un
11:>'~ ~
lttllhl'!.tJt,J
ttr:tll
3\JI J 34i, b
.,.,. IOliQ Hf~l - 2!19
I)IH un-w !t.,a~< - l,l, n, I , n. J
ttmu.u-~
tndU(ILO -
m .. ll~~t
ob:~.
trconu - .....
utut~l
IIIWI
Ut. n
'""'
U
arn
UII n
n
9uu r - U I n
, . " ,, - tn.
ck IIJJCnUt - 'h
.f< hib - 1~'1
ck fki~i- )4
~,:rib!IIIH._ %lA
~...
t-6,1,
j,, '''
I '-1
"
t C:9
1'-'
it m>lM em
'"'"'~\ 1o - ~~~
k .. , {pc'llttht crn) -
J(IJ
Cf!otll ,.._.,,,o~,
JICUlr.t -
tU~
ISI: JH,
dvt kttntio11ado. em
c '1\C":u -
de ,uf'I.Jo.u
UO. o
.iUI QU< 11lo C fllhoonru -
CCIII
nz ,.
toll; l .
~t\lpO'
M9, 4
r uutttl.,o - 1t9
1.\io - ':!4~. c-. %
adjct vc1b;d - 2-l?, 7
IIIJiti".JiUo d e ,,. ~ '"
fl/11 <ti 312, "
rom
I~.
b, n.: J72,
:S7l;, " 4
rmrnalo
i;,;:u11ll.1:uSt
'
?49, l
1.- M -
311.1
22?.
I" -
tndu;.e -
141
' '
.:tr
d(ll
forma\-40
1'\,I(M't:ah\0"
Jonru"' - 2lc>. A , )
...,...;..,,.,., - 249. 1
n~Mt:aru. \ttbilll - 2.,. 2
'" '
"mru'tn
c n
150. "
l14
116
249
OIIIJif'"t-~
,..,
2'0&, 8
1 74, 1
2UI, 3
).:8, I
COIU UJ f rt
:?
L
H4
.kd n~"'
de ,.,._,
de "'~""'tJ
.lc
t; lltJ
~
4
ckduu.(io - 2n. 2
&fnotM;a uuc JC'..U-410 r Jf'ru.di\O .S. '"c-bo
312:
).'9. ,
2. :J
Ui .~,
COI!'I (0"111111 -
"
A; )U, C , o.
111)
h.
~~.blaci~o - 28~
<~~ - l~ l). 2
oom .ttl
W,
f,U
JUo'lndi('l -
61J
d e 11/Ui f q lll/tll"
tlnt I'IQin(l " "
ttad uio -
tln l
quli i\I I II,HI ~
!;,,..m
d;u palu ru d.-. I rlrrl. oJ,,, j'l,.l.t.\''"' ol.ll 1. dtd -
de .. ;~.:; -
'-4~
~OI , 2, n
'~'~. 5
fil rHii~ ( wrllo.o)
:11 2
c:mi,.,.d,. ( f ll!ll''"'"''") \ u)(.-1
4 ~!1 , 2
J,,.. ,
1.1np l1ot:
tt),
corn~rtt~~o~
I; $-12, B: 5~ 1. C: )+2. t.
llt
.J.a IIJ.cllvo
Jr t>vrun -
platal~
V. ,,.,,.,.
f -
f.,. 1!,
47$. ft
!19. ) {(... M)
bht1K:u tpfc.IIO) - )t.:, rornmk> - 1 , .... pf d st.)loU
homltttt (qunh".kk) - 41}.
hcr.'l't!, Arumf.IIH -
)64, I,
IUJ
hora;
NUrta -
ltJCtt -
'1>1, I
I
~0 1.
~J2
lltfllf'fiU
~01
ttlla -
I, r
'''"''~
C)J.
ll orS~o.to- L. 99
"'""'~
:n
~. l
lwottM c..utoql -
,.._,~~. ' 7!
Jt) CWUtrttl -
!I, Ckuo. n
~.
so pt da 13:'1
A.e (.,.unn.WJ
47'. 1
lt.:.OJ-o..,, tqv..nii.JM'
n;
lliJ
;uh
~1. n
,b1.111.::16ncu
.&1}, .\
<'li H
r.a~,.,
"'' ,.,atho... I
el\ tWtJu de
o. \'lftlu.
'IIJR li lfi'I\IIIIJ"fl
I.
11
I; \tZ. n
1.
hflnhhl) de '"
011\
108
c -
"''J)llt.l
'" ondt:
~~..t,
Jl;l, n ,
IHl .1111
n, ~
ta\tl
jll:
lt1 <Jnivat~ IJc Juf>:n lt\'vt
Pr onJc
IJtl.lf -
<o~u lnl>~lade
3~\, )
li.,.
(4111ntidaJt)
417!
ti>! (quuhda.tr) - .t71, J , u~;
;I>T,Irn
CA, "'c,
quantl4&4e - 71. 1. u.c. c
.- ,.., fJCl.Lau~
anhdach: U
~t>IWc -
l?f. a. Z
HkWo -
tnJII(l!lu'O -
ou hlt ,,J,if"hl
(mpn:&., -
ltJI. n.
l'filiil /o~.
"'
li), }
l i (tUntltH(IJI) \lO fttlllh~O tb J.
ilu
11011, -
,,~.
,u.,ll
lltdti\I;J41 -
.u.,
.u..r
au.,,.
13
f-..,nud4e
:.:a.
\11()
Ih I.
qu11ntui11Jr
lrtll~tll l \.,..4
da_. .
4%6, J,
1
n.
:~
tt'lm NN"p. -
Hl
"'t("'"'t"'~'- U7, l
l . n
.an
1!11 p111111
b ... ,,.,;... - ~
de' t>J,
U7
IP
4H 2
(nr"~ J)
:s2.
~1
d! -n
IIYI
nl f'('lllltllllllllfl,
dal!l
""')-:o r,.
d l l -IJJ
Jl.ll
(1111ie"'
unp:Ht'l 'h~ -
ltalnJon
11 ob1 !
c oJ6
171
11
mtJermtl'fl
), 11(1 l)f
lJ.
t,,
28,
l$
,,w,. . ,
1:'111/)h.tl (\'Uil\p::ltl\iiU )
4li4, UC'.
:'S('JJ
1)~. U, ut>~ 2
i11 ,,,.,., -
42. d
!tt/t.-.itl~o
189
l
l)ltKn t~:
"''""H"
l - n I ~6-.
""'"''""'..,- )t,.,
pl) -<80480
)ft.l, "'
I)~'Jiill l\<;11'1
"7'
111
1 ts
SI: . u. 2
49~
J2:2. 7
('fMJllt,IIO -
un'"" - 4:'4, J
Pel'PM' a +/oll"
wm '"
],., -
joftl.l
"""',-;o
f.t), " 4
l~l; 2?r,
nn11hH'I
:r,
:o(. n...
-\H_ <l L
"" il<e,..,.na}o do liC I
,..,,.(t
<'..ec:l.
J~"- I
<lf'J. n
- 411
(q~anti..lad.d
~'Ulllinr.
,Je
Co'Utlflltl'l'ltllllll
\ 1 J.~H.t,llo : V.
~m clr&'>ct l,ht '" 'r.tto oc 2$1
f,ll\11(1
}6... '""""
WQ\Irno
Of'l.ll't
l"fl,lhhu - lo.
rnll)rtto -
~h
fJII I .
ja.,.;.
,,.,,.,
. -IH<.,.,./ -
'11
rqun<Ja,lc) - <170, :. CA>: ~
nf1111hu (IUfGOI - V mucJu ilfftnhl""
tnfHt111~ 1 {lll jf iii.JI
:~:_ n tJ
m[,.,,.,
'"'
<19)
495
4{1l
(fll-l - 479: 4&:1
l~JaJ/,.. -
1~,. "
IllfW' ((lttlnlldtld
J-
lrmot~:io
co"' llbl \h
dt(erc,u tlc.
](l;
tPJt
(Qullntthc.l~r)
')"
400, 3, n.
Itn'l ! l -
,,,.,,'htr'~Clo
~~
NWi1n hu-.o CO 11
,~,-m
no J&.ab l~
!JO. I)
'll . ., 2:
('(t!nc.A~D d 4 C~IIU'a -
n t'mrt< oi e 11b
Jmbo
b, C. d, O. I
4)), c
11
4t~J.
lhCYIIHtl ~4rdatt.horl
.,..,, f-.',,ol
de lll!illt
506.
357, I
'~' b: "il 2
,,, ~f'tlt
6-'1.
10~
(dui"'"Jo) -
P,..:
lk lllpllt:
- 200: 306-, d
li)()
11.1, dt I HI! I~u
lii!J
l tl
Jatob -
}tt~ ttn,.
498, ~
A '
n11 ..:~:n pn~i-llo tll' lUb<J1
H2.,
tn1 .!11111' -
til)
Fe:dro n.
H2
SZ-1
'""
11...
J,.1, }
-.!c
41! ~-"'
nn
UJ '"''" !>Jot, I
" ' I<J'Ul11141~C") J'l'l.t'VI-. ~ \( ..
1~-1
crn
!l). J. M!
millO .te JtUotH~l -
llllrl Co
rt~
li '
4&7
dacli,u.(Ao -
~~
a.
LICET -MINORI~
liJ
bttl:
<oruttuM da ~("io -
....,.'", '"'..._.., - rn
)9)
.,..._,..,...,.p<tt:rlto:t -
1,.
UGPfC"'Cdo opub\AIIW'I11C
SJ
&IJtn fitAdo - }!)3
J,;,. (q1,1.11nmUdeJ -
<46~1,
Ctb J
*''
...... -
o.,d~
t,.,.,
de- ...dj-ti-.~t -
~~ .
korut4oo:
IIIJ\'C'Ibi:.J
P'JM:iitiva
blu
~
100. -
CioU
))6, !;
Sl6, l
n . .f'l, d
:!85-, n.
vtrill) 1111,11 -
.lun:t~
- 73.>
tr.adu~io - 18S
com s-nce.,o - 199
,,,rd,.....
,ti
..,".'
~6
506
l11'd !O, n
~~"k d;~. ~u
GllP~""'!O
,pto..,d
1+1
d t;f""ado,.,
'301
29'f,
n.
306
:l.i:,,
120, c~),. j
.,
mfi.OIIIU.J -
465, :?,
3!10
<e-JCC.
"
do pc.rlodo
,...,Ir. *'' -
nltlf'l !
ll'ltl
'4S6. I
2.11,
1"10 .... -
( J'11fc--uJ& rdor.a~a}
~,9,
I, ! ( <tta
Pli)
'l!tlfJdt
'-'UhU (CI'IIUIIU(u) -
~.
3il, 2,
n,
fdtd"'"0:;,0)
to.
18
.::", 1
'
u.(
A.
lOt
"''"'"" ldJ. de pu!J t t.ICI Prrt-..(:io)
,H, n I
"''"''rt"' 11, .,,; -I~
.,.... .., "'"'"" - 1!.4
.,,.,ru ~.adj, de Plt((.o c dn .-:~<cuil!)) ~H, 11.
X)2
-djcri.,. - V J,,c.,.,.
t:IIIJltnJ - V. II(MtrJ
pronomt - V, _,.,..,,.. 1
1\obttllntho - V, 611tuot
\HtMI V. ttuiro
"' o~tm tlllo (v<t.lbo dt) tlt9, I; 189, 'l;
t'tlll~ qtt,. 1... 90, Clt>rt(l, n 10 7
mud.An.a d e lonuA de pre,wt!IW - :U2
11)\l(t.n(l de foM:n e de p10&6dl do. (ocnpoIU.Alc.
3.U
ww4a.- < 4t: ""~"I - 3).1 n S
........ .., - .S23, a. 2
uo~to J~~u - .sn, .._ 2
,...,,,. (aa or-o co~npu.tva)
161, a.. ,
..,vhipliao!i.o - V, ... ..,,.,
'""'"' (com <eompan.ti"'o\ - 161, ,.. S
(eOm Npul l.ivo) - 166, c
"'tiltw1 ("") - I~
..uot, MtUiJ - lli, b
..
HO, I,
~~~Jvcaio
70, 2,
,.e...
2.
n.,
da 4. au.r.. t
iprof.Mw.
da I. ti t
da 2. ativ.. ..
d.a l,l ativa f
da 4. uiva t
P fM>f nt<t;
da L ti 'lll d" I ~ ptwin
o.e~Hli'W'O
.u ..
s.fi, ,., 3
puaava -
,._;.-.. -
19'1
96
116
p11...1Va pu~iY'I -
IM
~J: ~;
1~2
.'
du.u tuboniJ:n~
IM. llii'VU
l ur. AJ'<ll
~ arruJ!di- ~ I (li)Oil '"ttrh ,.._,tilr!lllt
)7l, J,
,.,
4M, l
111
114
192
10,
229, J
2i0
'"*
%8, u.c,
C'.., Auu,
(tnpf ...(o -
94
d.. 2. 0
_.f-ativ-o:
a1 -
COIJl "tlo*ofl.or
9S
p.t.t.~.YI J?J
c&. l ' tiv. "- pa.wrv.
d. 4.
e ,.....;....
pr~nocia)
103
(quu.,cidadc) -
w
48
(j\lancidd<t do
an
117
114
~;,.,
111
)
r...,...,
n,. '
<k
toelltido
C'Otrl
c.-
1l3, ,.., $
364,
I, <eo..c.
ut.U, U- llS. 3
401, ob.. 4
~..i-..
us.
(i.afi.llitivt>) -
279
{et~dir:c.o)
~ -
)OI,
21. 2
oba.
ll'l
1!f , . , . , . , . . . . -
l""t tlc...t..:
fuul
fl.tpliw-. -
2:4
.,9,
'2
lf,
c
t
44, 7
. , (fN1dh4 ialu-tOC.atiw ) (lin l) . .....v. u -
361. C. "
fl pn-. ,S..
mm
tolllltll"' -
2?3, 4
2:4 (ror~)
pua;:- - '291)
Qvl:ntidadc:
do pre-. da I co"J"p'N
cj.ol
S02
"~~""""'UJIIIifl(l -
.,..
do
do
do
do
)9-4. 1S
m.
-.lk )02
~......;!(, -
..OtWo,i
lpot(!CO
Ntdi"co -
'l.l, 1 1)~ 1
Qo&AII.to 1 prJ.~.io
JiS.. ft )
~9. B. "'t
rwu ..0 ikfJ ad,., dr mud11 - 1.. 94, Pfdrv,
ft, 42, d
mtntio, (verbo)
3({i
,.,,),Jo' (Htblt)
3i)Q
.,.,.'dl11, ;; - 120, otn 1, 123
\'lt(tiYU -
4G8, ue,
190
,.~_.u..'O
311
turbo)
,..,.,. , - ?li. s.
,..,y, .......... t'dioht -
7)'2
"''""if
'""
t(t . ( lto/1
-"'~
form(i.o - ?SoG. O, I
d.- 7. p(UI)a 00 pr-t- - ?'11, l
d ~ ~ do pte:,. - 273 J
fom~.aJ em ro <e u:u. ' ' ' ' - 273. 2
futuro 213. 2
mild<~!'liiJ -
..,
tORI
/i,io -
.... , {qiiJot.;iolbdt:} -
+"()~
1:~ fiW"'If
~fKnti-
.,..,r
-~,,ui~ -
100
.n
,.,,..rrah... -
..... - m
SOf
~
,...,,..,- 211, I
p.t.M:\,.1:
ho.lltlll4'1 -
,_, -
3?)
-te.'
*'
tu <e
... ,
<t.~, o~r.lid~o~dt )
'""'!f,lrlllfltl
C.UtiliJ
Sllil r Jl..
conCorm.t.tiva - S!M, ;.
~m idFu ch JW".bihdJ.,to -
'11tl,,.
Jlilttidpio !uUIN) km
~ooq
}.l,,u..
,.. mrtdr d t: -
\fli1MI
tlv,a;~
1-.u
i'(), l nr e
CJII'llid)':
4'11bl~ot -
111 -
c;c~njiHl(io eo.,rntllltiv ~O
oCU!'ld d(lll"l - V hmp,., f~IUr d('l pr<etb-itO
""' <ua.i..J
ClOI'U,,(tonaf
l}
2:1?. '2
"''4/ltl -
~n. J
Ko-wnp:..n~
l..
"'"'J,"'
no .o;prtlatf\'1) - 1&1
mt ( jlfOIIOf\1{) tl>2, n .
d,.,,._,
!,)on
24&
326
cnl"lttiiiVJ.
117, n,
de ilhu I)UJU~rlu
ll7,~. ..
nm" prprOt de cidadJ
"l:;n, l
pi'p.r~
1':?1
r
. ..,nt - 11-4. b
.... ,,.,;, - 1:.'0, o1>t
I!VIIIU
'''" ''"-( -
,..,.. J.,
cl'o/~tuflfl;~
MODO -
~. a
_,, dj ~~~. dt lltp: ;:oor ~!Ir t?. Fnlto. n. ~. b
Stt
hho.. - 468. obl. I
I (verbo nn) - 'l10, 6
I'IYtn~l
2. nc . .J
_:~.=[_....:.:li'
CK<Iu:
'ti
'ffllillll,
c.. uuuaQ
lS'?. n . 7; l?l, u. rtalt.eia
't~l, n. 4
"'~/;, .. '""XiJ ud;.o - !l~t. n. I
,..oJv (Bn.w 1 - 1$4
\""'!.lo cr""' "!"itiu) - lt:~... l
...... t -
lnrIYO - 1J7
arlj adv de l11~2r
jl),.,.., - 717, .;
1!11111111 237, 5
t~illf'IJjt com
J~f
1-t6; 3-46.
~ttlfll
,m.atCII
.....". il.iT!t!t
- ~z. -'
t:~
,,,;,. -
...,0}/,, -
'""'"..."'il V.fll:l'
- no. '
,..,..f._
- 233, J
,..,.-"
ll<}llhJ.. (COillO:IIIII<)
--461 1 p!f(UfiL:. de l"fl"'
:S.Sl, l: ~~ocomp ;.r..iac!a di! \Oit'l,) COI\ih.t.n:e- '
~
'"'''" ..../11,
ll!t, b
"urll (q\l.ar.I!4Jdc) - (70,
c<~
-t, J ,
Cicet'9,
"'111'1111. "'"' -
((J!IIHII;:,J,.Ite; -
lilttu/~rr.o
~.
.i,
11
"""':
II,IJlhltl
\IISlRl r
2'14
=,,
~,,.
tlfiiJrl'ld -
Hl
IIOii -
tt;Hiu.,;;... -
1W'"
H')
aut - <&21.
11
rwliesl -
("t"ot"ol.n~i
S.S
11.!!(.
dto 11
de wt
1:111 o.h:r~
14
1\
'I, :u.> p~
4'
.:t..J
';!I'J vb 2: 4"1q. n
21'"1 ot,, :! 4J:), fl .
2~'
o 2; iJ'J,
t 'JI, I
...
llttotll,loWI!f -
;.C.
m'luJ -
11?
1D(i,
n. :1, n. 4; 213,
lll,l
'71. o . 2
rtc!ra, n. 1$
l!1 1t
,.u, -
mJi
ni.Ji ,;
- Sl!6, 2
3J16, I
'8G.
1 I,
47t.
'"''
"..'" ltt~"htiu!~
11160 IUHf -
470. I,
*'
Jlof . ..
~ tltnur -
112
-418, I
Pl+,lcwu "''"'"\"'"' -
Zlt
oh 3. dt<l -
(' rm.a -
20-1. J
'IOHI -
'l7f.i. ); )"',lj
ctm1 ~r.
:'>'11
<fH"r-. modo,
4l, b
171. I b
51
12
11~
61: 110
91
~,...
"'''"' llll'd -
336.
267, ti
ll6. n.
_,tiJ -
1\
52(;, 2
372, n.
I. 4C', Ckuo. tt Ut
ob~to:
1112
:dit.~l't("O) 45$. 1
(n,l ('('lnft~t d i: 0011 6) "-"~'" ' mlrtJ!I'o(n) ~60. >''11
(f"
t1A!
10; !o-1
<f,69, IJ
4!i?, (1
"""";'
n:o,firnrlo
OUt.l'ol- r; M"
W.
c.
~~ ihurlo
' - 91. Cl<ct " 116
"',.;., ... (c-1""1 ''11-'I'T~~) J~ . d
,.,o:
...,.,."dhoi
Zill
Hlo!l. Pt'
'168. u .(.
.M,onu. n
U I, 1
OOY;v (pn.!.otl.o)
f'fnJ>ft&O'
IB2. n 1
IO'J
~;v.. ~G'), 7
114
n.;
c:<-m gfnil'ldi(t -
(,
ttfJlffot (qun.l\litl.,ule)
/Mtfl ((lu~n l ldnd t) -
10
UH, H. n , 4, Vai.
411 :!
-'"i
2-).t. ,
~
- o ' - 10, ~
~ l~~n~cln) - 3l2. l
p<'l (\il& ~29, 2
n 10
2.S; ~S
J": 5'
.,.:t.i, .. .,u, .. .,
2,,, L, JOO
f"....!t~>. n
d~~t.ltd
""111 -
Wll ,.,,,;-
111
rJ/1.. L drd. -
211
l':"l
1f. """ f
. ,, 4-:hJ -
U1
Of'U1ill)t. -
L M,
n6. 1
11M -
V.., 1
fi .
~,~,...,J
l t l, I , t
pa,r11 (Uml'l
L. 11i fiOI.I'I hn1l01 uune
Jl-'1'111 lf!uju( l i> V, ltaJti (.O
ti,. <!;,ta'- 50()
dt \tt~:no - -410. 1\
dt on(rl rr.J.-i'Qt - ~7
dl1 llhl. - 5oS :'I
$f'l"litiV(I -
~. a... 2
RR:a
v~l tu-..1 -
11- .f
do
311.
11.
not~n~
11(\tii'UU
ru"""'"' -
llrtiwt.r -
ot.
!ol!l , I
oio d:m....,.. -
_.,,)
ir.'""j.. ..;.VJ
oifo. ~.: .. 1111
_,..., '"'at\oo:o
n. 2
1ihl'"'""'u, a, Nf>l -
Attt
3 n
?HI, I, " <1: -41'11, l, n
(({!(!\
4,t8., b
.._.w._ Mtl
IIJI II ~I"
I('")
_,.u
c"'
~'2
-f~U
"'""'i'm
'0/1"1
~~ if1em -
111)114 ft.nra\ -
;:;a
t. .. ;r:..,
t71. c:
d.1 11 1 - 491
clul -SI
-Jif,. - -tM S.
(J~o.Vdo.t!..a ioftt.. l~t..~<t~ -
lU 'V.
_.,. ' J, ar -
o.;ue
K9, ?
63
~"d~u;,_
l'l2
trns-.1"'-l'f'' - L. 24
no::.f1rq:
dA 3 dc.-!.1
d .. oril(nn !Jit'S.I. lhvu.ko
"~
JtOII JC!tl!!'t
lU: a
n !i
fli1101 -
. . . lf_,
):&,
drr:..
(1\IIH'IIg
J; riro.rr)
""
+2'8. a
.nb,
UI(
rri'""'
......,.,. ,,
anf i~Jtivo } -
'l'" -
qtJir ,;-c;
o..., q:.r.o ' "'"
li
409, 2,
rc '"'
"""
~~(I
"flo(}J -
f'l'l (,oJO .
!<mp<~
q;'"'''
- i.{.;;., ""'" ..
'l f'"
&a.d..( t - m
tJA 2. dtrl, - ~19
d:l. , ded ..... 23j
h~krocir1r
'I"'
..... lafofr41
11n "'
~U
urdiMI
},, 31: Jt.?
11(0 adj. odv
o1<"" trtnf"U, lf,.
n"!wlt.to
51; 12. (V Jto.r
.-.......,.,, 1'1 tulu",.)
4'1.
,..(.
'i"' -
3':6, n. <I
ti'J.' ~ quoro -
.,... d'it~t
116, A, :
pr6rono'
, . J;:n!"f'O
'
111111 ti "'"'~'
415. ,.
d!'d.:
C6
htl~tl.rli''tt
38!)
ftJl~
((ll.fll!llld.uit)
UO
em i11J
lorb<,,ieo
U9 ('cd.)
tlol l1f~K1 -
1tt
~tC'(:'o
n~.
ltii\Hdo) de qMift -
(lftol"'lchll.c)
tqto,icb.t!r) -
"''"
r .I<Ut.tt0n
):':\,
d, r... ,.,
nu,
d""llri~ti~ I 44
rnuhi,.l ..
t H
KIIi<h rir '" c abl.
5~1
aocf...
"l(ttJ"'
,,..,,;""to
"'
sJo
((l:ot IUJhr
qo~..a..
ir
l. lLI
c.&rdhal
2 1?, :1
,~a.
I ~')
nurnl'rttl -
'nl, I
2:1. 1\
,. ,..., -
tt -
1\i.l"l<:o ~ 439, n. 1
lU o ...~;;.,_ ...berdJud.t rl<l(.lnta 110 di.,.. oo iad._(..
)68
380
4s-.. "
nn
L. 19
f(llli~la.M rt\ lU l"t~- L tS
. l
t.
237. 4
z.
'"'
''"' " , tD u - u
lll,l!l\1'1
l<vftC"Ndl~-)
L t:tttl,.
,71, ),
:t8
- 66. 11, ~'s. 1
d...:J-L20
L.
t". .
506, a
Fc:4ro. n. 'lO. a
uncl("
pot ooui+P -
d~i-
w1
tlllf, IIIU tU -
tu
ff_..,.
(J((
~ n
t t l l ftNI!U
d11 ~rrlndiQ -
tU7, "
rm n '-'
111'-111,0
dn 2.' -
df)!'lll" -
o'l'll
d:ai -11&
dt or-itffll, st -
!15
d.-rivad'" -
111111/ NIII
fi)l,
t.-n,
'"n -- ,,~m ..
e,....~ - !2'<1
i!
d~ it:uit~' "''t~>ru;al.
f>~t ...... ~. n. :S
On~i.t) wWtdll"l~h ne.g>1.twa -
~til ,;,
Jlt tt
d~.U. (nft'U.! -
nnp;u;
fi, ,
n.1
" 2"'"'Ta,
11.-uru,
~14.
t l'.C:. -
do.- cada,.,.,.
1.6 ..1.dj .dv dr lv;c.,!
:ql- n(\f - )(i'J, A
d.)lllft'
:W7, " '2
1"1-Afl unir - !ouG, 11
;~<~to V11tfr
I. !1:!, t't!IO, " 20,
dl'l'lind" A n ~1. - ~I
dr'c-u.. ,,
1"!1
d~
1oS, 2 ,,,
!l.ll'fllti -
321. "
. -' -
<1J!t
-
4, :1 ~ltn~i.o - J21)
clt flh ~~ t nplc:u d.1 .~. d(d
--t3!J
do:
dr
llJIC'"t
4 ' ,, I
1 ,,..,,,j "
4., u. I
tJ:o!ldl ri~ /tiNI 11l, n :i
" '''" - 1/u,, 'I"' Anil - 31 I ,
!"!hpl !loll
""
"
r. ...,.... .
.....~t.~.n -
..-~.t ~li
1!1
nn tllljou.-.1
C:HIII
m;a-(.
,,.
J9:!, n
~!l
1\mntndllltlr.!
"'I:J1 - J22
......
(n~>ol -
C.-,\t~o(I
l"lrlolltl\..,- 1. I
Cllo'rl uu - f. ql, Ftdro, n i,, b
'""'I 111 - L 1\i, Ftdro, n. 1~ li
ou -
(ot~
lkf -
2.3"2, 'l
aptutuu.., - IS.t
opto - :32. n. 7
t>pttt #$U -
"'o li'u"
~)!)
2Cl6
ORACAO'
abwtu1"' -
283
>1-c!to:l!u - l. ~: Nll
~-..b.~l- m " l
ad--rMhV-' - L 91
.:'""''
L 81
I IH
ORi\I;Ao (('om)
~~~n ,,.,.lt<ll)
C:Oit! '"''4tl.-ll
c.)tn rtlh~~
.'
J11
JT!J.
1l~
. , 4IJl
modo '-Ublol
~4)tU'"Uab
r,\R IJCIPI()
"lcl -.l~lho -
lt.l.
l~4
,,
H4, A, l'J4, IJ
mmSu Htl\111
~(lllX~Ui t VII 1,
nd~6thl(t
)?.&, (0111
rniJ'.J.J \'c-lto.al
7;
427
w,,.
,,
4l$
111.
- H~ n
4t-l , 1, corn '" - ;n
<111\
com rcl_.h..-n
11.1 cu
.!
:a
rN"t~~~ .... -
lnfltvtf
...
1!1. n l
ct.om f
:~ " l_ n ~
'Offt tN lofltr<tJ,'" <&l'f. ,.
1\.~o..,
t:'
fltK1ihVII
,,,,,.lfltm 11
Cum
j.6!1, C
21~.
\:
14
)(,(,
lt~
R n I
r;arl.:Of\0.11
2'1
pu, lt,q:mll rt:a,.. tn-~U(lu) 4U.uato.~o dtrntnh,
I
lciAtn-111
_.,_ ~~
...-lorfu. -
. ,,
\lthmdu~
J.f.!
,,.,
~Qnt IJ -
~!.,
fNto
'f"
)t,l, ti
odnn, ..ttu
J ... ("
JuJ.J JOit:loo..Jinllllllc
tt~~ll''a
lf'l
n.
IIIC"riO!tllhV"
n~:sllllvAt -
iuiJMa111ivu - 181
tcmp(lual - L 11<
Juc111
J7 1 L r1. l
2
371. n.
f'iJ"' ,,.,,_,
llto, ( JC"o n
'1
Hl
t Q,/!IIl't(l\Q
l l1,
o.~
411. I
3JZ t 111, r)
L. ))
1.. 4
UIIIAh~ eLa OU(i.o ; ... t~tf.t'"' da o,.o p_;...-.. -
L )8: 1.. S9
L 64
1)4
..; V.
p&~n,
p,1tlilttp'-')
\', "''IC'M JfO'Ik"i,....at
palttdl)llu l-'11. no tl'lhnii\O pus
- ~J!. uaduu~ pdo "" - !U
341
:~
c.trwol J.fo!l'o"''
lU, c, J
da J e d1 l e<'flilJu..::aio o!r.lnli\'GO ~48, (, I
dt 41111
.1)7 11
)em ,flmt - 211~. n
teornttlll\no
~4':, (,
trudw!iu
148, e, I
ru:nu;.So - lS*', C
lU
Si't, 2, n.. 3
L. l t
'li;
ltI -
r'
tom
u:s.
obt~
~. B, C'll.t.
p.dqu (coiur~cJ.ol putt,lit (cUIA) - 41)J, J
,,,v:o - :ez, n. 7
J'lllliiUI -
~11,
n. 2:
l~l
(l,,d( - 4iS. 1
I'C'''ti"',,,;u.,, ,,.,(t"HjOil-(W)
'"',.. - tJl-
)11, " 2
tiO adJ. lld\ clfl luJU
Fcu ~~.~. n 1~; )36, "
"" ~dl ad~o~. d11 u~odo -
42, (
-418
co.. 11(
)~; l1l. b
Kpctc. d" Jo - I:'J.
41'S, l
: : ,IJ,jjtlfl -
(JIIallt
~"1-{a.c.o - 4at
pc.11tunlmrrc ("p,or-a) - 4M
no pt11tlnle1ro c~tr(..co
488, a.
ploa (~)- ~
pu (PtCpc!'filo):
~78.
":$?. n. 1: 431
IOiotlltl.l
4}0, u.c b
CIOM ac:. -
2ll,
po.UJtl ..
v' "'"""""
'"''"M
ftulpo,to).
~oniw1.a<.io - 2\.1
tulurG:
..
pout
uc.
J4~t. lt/"'4 - 1.>4
no ft
112; ~
p~u 11 .,,. ~ '""' - 4()1, n. I, a
pontuaio don ap.o.no
Hli
ptJr (sl fll'OII~o 1
28: 53; ~,
p~ /11'/J' - )38, n , l
poro, C:0/1'1 (11' - 326
pt ltt (11{ adf, ad.,., dt lusu por onde)
J.."l'ic;io -
4,8
,uw.
,,,,0 - 46-t.111
,.,..,u,. -
c"
ft, ~
~~~'"u - 118, n .
pou~ (cunJttut;:.Il) -
t27, obt.
460,
&
ttom
de(HH'tl lf - )H. 15
tom u1bo 11\\riiUtivo - 3-17. a.
l~lJI~O ltt,tj(oill)) V, Jl!i)lilo
,,rl,.,, i -
IIJ
211.
ftf
""'!
p.i~tl -
r .... ,,iw -
4,
1tt
,.,:tor (~oouuuh) pC c M
4$6
~c iSo~o a.!ra11.
uuu ~ UoJ n. 71
,1""111, " .,.,
ISII:
~"m l,lldJ- ad\ . dr ptr(O)
piMJ, y .. ,._. - UI
~ntttllock - .. a. 2
~ .,,, '"~lbe)
)t6
dt Onlo -
fNilH/Iutlllo'.u -
463
.H I t
pa\.~ivo
21111
tloUll>:i(ll~~ol -
ptrrlquiu (Jr ) -
$1(i, .,, 2
tJi\1
fAC..
1+4
,.;;,11,, atl1
ll)
Pittl (~~rbol - 34G
248, a, 2
,.,rbo,t
1!!-4
(tl~l{-1) f!CJ.c"'tl) -
plui~?IO~IIl (\111;\l'llod:ade) -
(rncdidlll - ~
f;{li#/lldO - 4(i), 2, U,
(Hllloo) no adj, adv, de IJI.tdida -
un, Ji._,
4(.8,
!S2., )
1... JOO
pr.ot -
fJOtltJ
p.ul.::
C>lln ,.,,...
Jl,l.Ut~i&.dt lti\PfttOal -
J11. 2. a. !
5..11
4 7), 2
q\lutid.ld. -
f!G.JJ .. ,
47}, 2
'/U -
J.-(1 I ..w:d.d)
dl"lt
~abc:tc ott:~
L. )1
u:
dtclil'la1o - 136
(cu
122, '
'!l6. 1
~,;,.-.,.. (~llr-~~ul.,l
verlnu.
U\:
r.o
dt .,, -
,._,,:.,- V orro
4a,
,,,.,.,RN
""'"''"fac
fi-
c.oCOf~Unc.i
241, a, 1
d.., J 1 da 2 1 teftjgll:.t(~ -
11 uluo;1v IM.rllc:ule:
:quartidoldc'l
pua"n - V. : ..
t-frOnh -
Ml
put11ro
ptrlo4~ il;po&ft!C'o -
ti~
- '" A. obt.
O ebl abto..IIO m1
.w.
CO..
,,,,. -
C(ll fi'~Jl>On.JC"IUf
,.,.,, 'wnllt1n.lnl
do dalo
::91
1, c
"li, _.,_.
1111':->tla
411. .. ,! 4tl
anto..t~.1. lohlu t'lwm lob,
Ollollldi!IOIU
J6M, h, llh"'
\lu nual\llh - !1-1, I ; Lwrhpin n
Qfltt' tUI' .$]9, n I
orutJ'' tti>I!'JIU
I 1K
l.
qufltl
cialiiiO -
.. ~
}.,1 J
t"'' l' rm" ld"
o nU....ro
.Cl4, !
ptr/11-..
xe. z (lnd(;.)
~-ua.t..:s
prtwntc
d ... 4 I - I fi
dt co..;...acl.o -
,.t
no t.II!II:IIUO h,llrcotv
t>tntkJ "'t{'t.J -
JJ.&,
J"ll'U (Jotr
/JNII(IMII
n.
fq~o~l-nhJalk)
IJ41'0 (f't(p
U!. n
<112
41 , 2111, ~. n
11'1, 2 1$J, '\, n , 274
- Jl
pdi'U.l, 1 -
~.,nfornu
&
14&, b, I
1
31. l;
S19. S
).)1,
dcroron -
d.l2 -733
ch) -L.Zl
111 n. 117
P~t~t.-J (QlU11hJII6d
'"'"''<'lllll'
"l!; "li , to
10~
9t
.. ,alfau4o
q, f:, lU
1711, p. )
l.. ti !JI. 4i n
dor.-11
}M C
duplA - 411
ndur
,,8, ("'
C(oh\ J;,;()'ito ' n l'l~ll~>-ln 4:!1, n
ilf}IIJIU
\1
74,
VIOI' -
doe
uf"r<.allvt
'l3g
FotrlkularW..d.,.a
ct.. I - 7)
dc~h.alo
l\f1CIIIU
~'"'OJ'I!n
t/1'"1~ li'oln
)I
. .1
.na~""CI
,.,.1~
u-~ab POII~"-'1-llh
QIK m~ofa
C'OOI ;
\J<If\la -
\
H
~:apatb)il.ah.a
lH
lnJchJh'-' - L 4!
ncthw - ~~
aducta - '\ .,,_..,.."'
tllhnit"
I \a_ ':''11 n
COIH lt'
~rh- o~J.a
fk\l~tl
~l]
jwpef,.hT.II
knj!Utlla -
'l..8, b, 2
CCIU'OidJftt.;a
V ,,.,,.,
"'"',.,
pcrhlf
~do~
l'l.Jl-an {\'
t,:(~IJl 11t
, .. npl(ll
JtKU~I I jllJ,~It;))
11.-4
c..m . , - Jt.a. ot>t
J~ t\' Ju.
tll'tff'}
+lo.t. fno ..J1 h- de al>.m.!~ia ou lel!l
- U'J 1
to:.i;nal
\' ,., ..,..,
Ntf..l hufl '\~)
4111 A
or
!in.011l fqu,ullhh< ri
C'f), J
nill H.l'mf""ti .U -.tr HfbN
''-:' 1
UJ, IHII
IIJ f'l !
quantodaJc
47\. :
q,, o'"' - 111 n I
vms (na JcrovaiQ o,k t..lltlh ruJ
llii, l
:s:ufhl) ((julttlut~.ltl)
4t'-1, A
l'llll.,
nu do:t)
:21,), 1 ~
Oldov- I I:)J
uo. i J - I I J.)
lH
e ss
)1l
nf\al -
1\'
OJ!tlr() ~
....... !.c'llt>
'"''i"
~l
\.IJr
'"'J"II~)
ne~t-o~lh-l
~.:um
Col.l~IU!'UI
c>JJ., ,,,_,,,.,.,...
Ol\dc -
L. 92.
.n
(!Dfrrll
1
t03
r"'"';
4~6.
101
~1J, n. 2
i t)rrpculch)
toln obl.
)~ . ..
JJ th~ do) tuJ~I~Iivo - 1 ~2
ltlJ:IIIdll dt Yo).tl - 4.S8. l
f'"t>tit !ii/MU -
P'"'
3,
D,
1)6, A, obt
/t"Uifli.t no tuPt1t.tno -
- ,,. 2
lf\UiiiM'I
mj~llv -
rJ,,
?lit n, 6
fiCI.U, O
Z,
4 $o(l,
1114
dlc,.
ror I'Cru
))
...
'... loltt- CfOo!" u t .,...,,,u,... """"'
IM
... , ..... -- vlll,
,,.,,.
~
pf"~ltnto
1115. l
118, I
t'"",.
~I . JMd'' "' a
4ti6
IJu - 46), 2, f' I C.. (()'Uncid.-ck); 4~ t
,,.,.. (Mu) - XII. I
'"'" f~ - .5(1l,
I, n.. 4
~~. 2
Jltl'l.,}~:, tvnJ..,s~il.o IH" ~ 1'1-'n~.,.,. - V .
,.,.,.. tno
,~ rr,
I_ !l(
)i;
~ ''I
d~
111 ''"t'fiO'\o(h
dt al,v,..JlM.. ou
nc b~h\-n
IJ,h.
ISS. 1
proultu "''"""o 1 1~ 1 -
,...,,,'- .....
N
)lll'.b<C:9 W"a.ao..
1onJ hdu.....
- )01, A 4
,.,.....,
(Orn .
p/111
4"ll
4'1)
4(,0
, t , , f -
...""'
...., ~;
~1.
11.
, ,;,,,,. - 466
no
1111111,
4to{t
" p.-oJ
in rnro-
,um,. -
ro'.-<.
''"'<O -
213,
dj
l!o(i
d.. ,1,
,.,J,J"
1... .,
llh
11\11
l t l llil(t
l ~mrc>
de
q u11nclol -
111
I:On\ lr'.J
6c
d nnoott.Tll:ivo
fi .
tllth.u lln.au
cnr<nl
rcmretHe -
da cr.tltla
qtrt
....
("WnpG"to.
de ,....
ll(<oi Jio t
p tf.litl
<~'JG
P M J;r (11(1 ndJ 11\h
::
!lt7, 11. i
IM , A, l, IM
ll:ofo_ ~
d; - l
JS. Cfa:'u. n. 46
d ..411M - 41%.
.,..$1'1t
.,.....,x~tt
..... - Jn.
9liJo:l"'.....,... ......... -
,._dn
n. ~
l~
uu,.n -
"'6- 4lt
puo,oa do phJn l
dA t
d! dffiiHI ~) ,
l7"
4H. j
n
;(l
qutft.a dbuh -
~~ 'ilt:. -
C(M
19. b
tkt.-h~fib
~I :.
411, I. UC
do pru, do lnlk
l(.IJ, ;
l
IH<J' -
te111lho fiiJI' ~
:u
4 111
.,.,~
)1~
(\ol flhkll) l ?j ,
.42 4 j5; A$11, 4 ~'/
t;<Jtlllln -
llot4l(4o
qo.tutU4a.k -
l'1
t>bt.
111\!anHdtJ" - 4M. I
quo l t - L. '}1, On:r(l. n 127
quta otmrwtoW tru e: p.ant'l'a -
......... -
t JU1!1tlt11ll
b~t\'t'
t!l'l~uc&O I
lf'IICHt'l\lh\'0 -
ltl~!latru)
4P''"
Uil.
JU,, n ~
c~wpe,lJ.!)
2 1 },
UU\111 -
!11~ ot>:s
\li. n "
j.f}, 11
lus.~ r d tt11dct -
2 J1. l
dt
~''"h'\
qH"'
li"'
:Jj-1
nn n
H 1-ll 2
<1 1, ub .S
:)a,
1 11, '2
2 11, J
'2 18 , Clbll.
S}.\, 2
H1. I
~~o'fJtnt fn t~!l.W
li'll'lid-O ~~~ l'r!tt~lt/~ ""'
lil 1
+t !t; ~
"ft/).1-. (llllf"'UOJ\. -
209, 2, l
41
H , ob. I
,H,
462
I. n
,,.,f., - ....
<IM
q,uJ,<4rO
~10
"l""hJ,Jc - oJ'I'J, :
.-'"'"~(l htrt"tol
1 111
::1J.
)\ n.
do, .-ll,ofthw em o~~:urJ -
l~I
qltlltllltJ 2H. ~
~ tllo l'itl -
.au.
J'
,,,;,,P
(., 6
4a ~ 6'-1;
- lU, n l
91. Cke:ro. n
ott!"'to>t. -
d Jit:2
dt tt'rtd,tJ ttlll pOe!ltl) - -'f> I, f! . I
de termua~Vct -t1(t; UI; 412 ; 4 73 , 474
(V, ttmti'IO(IJO)
I!~ \'<lltal .c~r:u ld de l 'l:on...u:.nlts, x-n du u.n
llql.oJI - 461, n :
do bl tlhcu ll ~'~ I :chruto - J.S, n
-60 .l 4ot -.ldnai' - .470, I , u e.
n e: do do:s nor.~ea pr6priot em ._.,, "'
em tlttJ. - 460. eu.
.M "'' tf\111: da I . - '' f\
d6 dt.vn ploul - <lit. I
dct "
4at tttmulatiu d
d..~in~
<160, ex<:
!lo I 4c /rtt ... 460. ert
o f llo cmta~o em ttiJ - 4'4 C
do nf.llll'llnatbo .ti11utu !!a I de.::fr.udo
.!
cumpkro
dtdiru~o~
111
d co"wrtJ,, u..,;-J.u,.,- - JS:
206. a .. )
28::. "-
Hrcra!"'
".a
..,.,,_.
,,t, -
..00. (.t(.,
Je rmtnru eot)I~SlU -
(J(
~1(1
I!Otn o, d1 -
''l" - ..,), z
dtomi'HU
21 1
~12
lrll.olv~"r'
.. , , ., ,.., '
Hl, a
q-J.4o
rCtmn,o
(nu
punltl(t
llf,.ll/1,
.:w. t
tiU'f"rdlrr~t~.a
de Nttw
4/)(l, cc:
4k
dco hrt, h<'~n11 - 4>!10, u~.
de rnd~h)'~~lbo' - -11'
!ol,, l
2U
:.lfJ.... ... )6
-
d,.,
U,\, '
I 41
ttll>t(:W., -
d t
10. c.. c
de: J,tl, - 460, c.,c.
ck dt. lt~. lt
<lflt. H 2
da: ~<J - ll'J, :. CA>.
U'l
'"'d<o
...! ....... -
llilJ Jtd~. Jc
4~. hC
G.r d
.C(I.O. R, nc
JI&.Jih
'JI"
I . M
1 46
~"''""
. . .pt l .
)11>.
Dtft.kha - .ta u
,,..,_ trrho} - Hl
I''Ahc
J~ I t t.t
com n ~u
j;J. " l
P16Unt~'- 4M
('-IKII.w,, ~o) l?4, A
!'lro~rblo,
l 7J
(' l)vtt.,. r.t.tnl
1.50. n
'flt1ltru, m 136. A
239,
rtt (~unl~u rdora1lv111
~Mtr (1\1'1
''"'I"'
,,.("'
Uf.OIIIolu !..ra -
ft,,
rntrnr.utiWJ - L. -&1
f'"'trt nlf'~>stj,.o
dno
411i
p "lfot u t(ll - 4116
prf,,~ ,
'lh6
p4J ~ ot1Jif
7l,
l::tll'llpn.hdn d cutl.i\ea
: :f:,::,;; 4~1,~ n
\:t, l
,,..,,1
p il/llhll
.4j
IGl . n. 4
- ~1. 1
d"' t ...n,..,,.,!, dt lttrtfl
... .
,r f(lfunol,(l.-.lf'
... .,.. ,~. - Ih-
P'"'ctll..,. - 4U9
1 1~11
n I
tnl hol -
1)7
'26.1
tla!i:.
u~
l!oiii.,O -
J&l ,
drru nlrJol vo
1 l9
t:l'ln~lf\(;;0 f/Hrt lrm(' nltllhH e
1(1-J
:J
.ti .
179,
4J
jrr( w
,....,.. ,.,.,,vo -
,.,,.ll(,.'f<~
do.-..
l!l co.~u
!Jil
Jc .;,, .;,,, -
llfl',.,~ t~ W.Mh~j)) -
2111
tt<I'IJioflh\'0
(oJ" l'hi!\'A
a,
ptl~ru
.Ju
4~~
f"t>ftfUI.I -
''"ptir,b.do-' d lm
Jll#of"tiJ Ur~fwt) ZOI
:?.
t.JI
L. 00.
llJ
11~..
Uwt
- ,,..
"
l9
19, d, ~. 11
..
41-.G
1~2
.. ,,
pt.fl/;, .., - ~
rRO\O)fJ: - -<:;~
,,..,.,.,
211 n. I
16: ..
11
pr#dut ~ -
,, .., , " -
p,rcr.t ..(.eo
~fuuc~ -
,.,..
J~"
, .,,,,0
Nf!""' d -
J67
1112, n .c
L, 16, HOW ~mtvuta.,U
41},
flUI'
1'1 4],, 1\
ti"" 111/lh. A&hjun ttvo = ut fi~ 281. 1\. 2
qUI' llo)O
tl ul' 1t1111
1... 't9
q.,fl'
1'1
KIIUI>OS-SISTO
ISDICI
209 9
qtl.rltl -
~flt!flttd....~,!,.,.
CcuJfun ( o) -
qtt - :tN
1'UII/!I
324
CtompoUD\ -
q~o.,nu,
,."~~~~
.,...
., ..
"""''t<ful
- 11A
1'/'V(I o. IUflrl
394, A
*"' -
CVCICUIIYCI -
U8
nd.c:al -
.,t._, -2
I; eom
41~.
~it~;J,
4 1~.
lun i.ativo -
414, , .
fl
'
4U, 5
:t;.:J, 2
z~&
;j}(j.,
~~~~Jom - 218, G
4/llo4'1"'J - 217, 7
rtJ
fU
23<:1 I
tll(lllu -
q~~oW).ot-
, , , , , . , 100 t.d;j,
ft'lh(liJo:
211, 8
373, . ' il&. 3: 1 2'7: 4!8; il9
toH 411
.,.. 2
q"lllla d<"dma~aQ
V , liHIUulfO
tfOI(.III.... )
. .u
21J
'IIUf"lfttl -
ll
J11j
fi
i1a
211( jl 210, S, n.
2I, 4, !i, 11.
f( !ootpitlm -
#fllllqtmm 1/llllyll# -
218, 2
""!'qlli.J -
217, 7
t"'''"'"" -
213.,
r,uu H'" -
3~
4Jio0fua
ru
iQb,
211. !I
um - 21) :t
(IJ;() fl< llibt f - 218, i'lb~.
377;
:no, li,
C'-X(,
r~ <Ntr-.u -
"" ,~,_, -
41"), 1.
)4(), o.
s~riudo.o
~l~~owdncia
12'1; SU, o.
ltO, n,
IGJ
ln, ... 1
t~lrt I
41lS 2, r.o.<:.
.u.t
i":
CI'IIU IIJJ.O:tiO -
io;cpt:lli~\)
1111
uih-M. ' -
27J, 2
!ll9, n 3
S~i. )
:.!J,,
4~.!. n .
(cwp~'"!C~)
-t1V
L, 1'1
tu--.,;, -
uJ
~;.r,or ll
11
nu t
p::.nir;il.;r
41J
\", fui/ h f
<lO
41Z
to!JIIIt"
~ll, n
lttt~p..
<(tU.UHII)Udc) I?~
bt<"\l;oUJr.l
.)02
Qll~
'ol.l
li lltl'l(
1(.!1, h(.,
'"":'
\')J
11, -t lqu~nridJl
,;. .sin
-~~.t. .!
.:f'ittt to 11 1ol 1~ -
li' n
UJ. n.
.;d~l {li o...t'lfl!.oJ~' 4t3, c~t
u44.t~o, 1 .lolr' h~,. I - 4~-l!.. t
~....n. a.(ll ,, -:.' ~1h.&- # lU"'' -
"'"''"' (JII('....
.no!
tJtt. clC -
\', ~
vroe
pon .
li.IIUUC -
1"'.. -
4oiU
P'
L
111(1
-nf.. lk l.n.o"(;k
\' fiHI.tuifi.J
trlu..t~lkil d '"'""'"'" c tov ft~ltotum .- V,
n, l
~~.
P~<'ltdi6o< dr-
,.o
,'11i"1,;c..
ze:z.
r-..~
,;.."-' -
111. :;
Jll)
-.0:1
urvro;.. tiu 11" '""' elo .c<'u \jU.Ill.l> '"""! '"'
I .
,,~.,! .SIf"'
4111
tooj-..n~o&"l - H2 (ru-;"1"')
1td '1111- 'Lit, , , -1
,,., , .,.d
tiO. 2
11m"'-
1"t
JtJ
dl'
,la..t,.,..
'IW
'
-in, )
16
~I)
11 "'iiiiU -
tiJfljlic,..,(o)
2)~
NOTIOJ (CJINfUo'..ll:')
4GI, obt. 1
~19, 1'1. :i
- "\!ltl
11 (fu lnn
ou
..._.-; Clt... I
,,,.,.., -
I I,S. b
nv o~~dj, "Ih, de-
wfill ( ~ ubu>
!.;ala- ~:1.8,
....
,.t. b
'oc!( ..
(li}
lotll'f" -
'-'
IH, n
i!J. " '
, .. ., .. 11: '
1}~1. " 1
11-tll nf (H"11!tl'( o\ .._ 111,
h-"'<oo-~; .. n.
nt .u.. -
ff ll ,
f4, ..
~'r.'
11
(co~,unr;~ol
~~
(~ llli-
:o<.:-6
rru.
.. ,.,.n. -
213 n, )
?;f.G, O
'"'
'""'"''""'' o;
'"'
b , o, J: lU, a. 3:
s (,,,011}
lll<lllflto)t
li~. of. I
,-,,, ttlu -
<IG~ , :!,
IJ ((',I ftiiO,.il) -
(r-mpr~a:o)
t~~--11111~., - ?U, .)
...
..,.,J = ..._ - .
"'c..
l:tllle\lb
CWII 'lU -
1\
(~lliJhtg())
2U, i
a. SI
U(
..tD
2
"";" - 126
'n
qvJ -
V .
m.
L. " CitttO,
4-bS,
36
iile:;
~~w de -
41oli, oln-
;o,,,,.todJdr-) -
1111Xd:o -
"P"'
ortcoro ulotu
pt.,.,C'"''
.m.,._,:
.... _'j ,
r -
I lo
264
JiJJ "0
dun.o.dY -
QloCI , .Jq"<'
41$, n
il"H4 - 408, I; 41}(1, 2
:qu-.-tnhcbck
,_r,. q ..~- -
I
396, n, J
411 1 -
(J Jt ~'Oli'IJMIOI dr
ll'loiU\.a- V
,. h'" -
d o 11djurnu 1ut11tivo - 1 t
dll ptt.rucip.o t*'nttotc - ~<18. a, 3
ll'll h\O -
rr "<~'"'
~(,n, ~. r
, , rup,o dt, , , . J,1.,. d,, 1, , t/1 >~ !i' n...xe
unir Jt - 1r;1J, 11. I
,.w:, -
lU
111'2 ..
"'"'11 - :ui,
168, o.bl.
fl~u 211, )
., ... - !J3, ft- 1
a.,,,...,.,ll\
S 11rJ .. 1, "'' -
~ rrt~,r_ -
dr
pvr otult
,..;,.,,,. c
!.;1, I
'\4~,.
w~., ~
dt , .,, .. -
11 4
~!I, n
-:1 1, ''
., .... -
intl"ooOfl;>lti~'O 4 18
IJU:C(:d.;io I r (111 - 3i6
525. l
rtot.-nl
7~
rnlmcn1(1 (\ri I d,., -
o1.. lu.;.:u
~. l, ,,~
466. 001 1
1\"d.,bramtnlo:
IJ,
ocl~
.ldJ
f ~i
,,.,,., t'"'"-
317
213, n. 2:213 n. 6
qfJ~tl/
210, 2
2
l'(i
d(lud o - ~IH. n 1
"'" ..n,lt!
~1111. "
'~
l i ,_ 'l
,_ ( nA (Om p)ulo dt! \~rbct) - )S2, 10
quanlid..dr GG
tltflt\u ~nit
4)0, 2, .,, 'l
, rr('1o (\'erbo),
~.utrvo com dJ, ~\, &- l';!lllf
X:l,
11.
<i"'t::. """
- 427,
YIU!tlo 110 l~trtlt~
oJ
'"''""" (q-un~:.lhd4J -
1 13
11.
1um;oU~do
lttt"~o
Rf!4- lquutKt.dt)
'~'''"' Cq~Pnltct-..dr:)
dunr.ado - 118
luwJ - -41oJ, I
llll~nvlj'a tiv(l -
~~ 44,
t"'
)I
ti(IA H -o lto, -
):li, n
nul.rrt'!-' -
("1'1 C '"' t
,
1
1u.ij. "'h, 111 vcu:~o ~m que i~lic
'!6! " 3
l'ol n. 1
'U'
<.lu dedml(t:a
~onds0!'41 414, {I
conK'('.. t~O- 414, 2
Uf, .S,
i l if, ,(
ro.'uuu.ao tom
4(tlo,\t \ Q
'\
,,.,h,rn. 11oa
'12
,._;,._."'' 11J11""''" 1..... '
-":.0' 'i. r\c
'""' ('fll'"'"t ..~ "' -sl't~.. ,
......... l
,,., - ::Ji. ~
- m, .s
.= o PIUJO
'f lml
468, 00, 1
a.~JU.l 414, S
~D) ~"" '" r C:lfn /iu -
t1611l. -
Rltii4I ;tpur.tlll_.,,~ I
4il.
r<llll' horlo tt~>~ t\mof~.,, 1 -
\!.
J!lj \'
((l.ro-.1
U>llft11111
;a,
L --.,, <-~
~\. \-,l'<tilro f'i J
I!
::Bt. ,. 1, :qwllr.htf.ufwo I -
i68, o!:.. I
Jooot;o~t' - l(('' l ._ J-.II~C.ti.Atl'~l<l '''''"t.l.>'
I'Ju:unlt.im\f
1 i:.olv~ o) ft"\l"'o. IJ>(I\ lU
t'
Suo... o (1,.....nh
/I ('('utliJ
llt,.;
>C"
lUMl.:!ll.lt\n,\
.,.Jt.,,,., . ..........a.
,,..
l!l
- 1"'1, l
C;-f,l
p;:<";ll> !lq,,l..l,,"l! ,
\u;n) (ljlh~llr~holti
.J(..S ..,,1)
'IM, ul,o), I
J.i.S, 1
524
SITIS-TEMPO
sftt~ ! e -
~~tv1n
11u
,4 - lll
litiJ-
~~~""~""
~o maU nho de -
481 S
.f68,'
obt.
(t'qnjvni~> -
413
6,
US. n.
1?(,
Hifrt.'ftlt -
em '""' -
n~
~~~J~~ ~ 18~. ~. ,
1(~
270:
rcrmit~aiio lfC~a l
4(13
2.5()
s,.,.rtUJ11'4 -
Syru {qv.antjW.de } -
de
tllhtiJi$ -
469, 8, uc.
366
dauvo 301 o
Jnfinil'iv(l ou ~rac~n.a.l
oucjo11at ov inlinittvo
p:uUvo - 90; 92
lliOp l t .1111!'1
IGII'IIn:
roti
182
a.
1 I
; "
81
206
~
ditc\.trtro dlneo
111/l.iO .
3':l
394 8
de pr~o) -
'
de
IG~tlll"' e6.-;~
,,..
37), n . t
374
'
do:rJ~11do:
ddit~;~~o
I:OIIJII-IP.S..O p.:w.)\') -
192
lnd ltllii~"Q:
r~doUr., ,~ u.to -
210, 1: qu.1ntid.1de
21;.<)
J .t (_t,ln)ll,ll<\t;~Q - 21()
dtTiWidOi - J:iti, 0; 2')4
.!11
281
- 1.>6
do infi nitivo - 2.56, O
do p rtt, do indk,ui..-o - ~6 A
do pre:itito pu!. do lndi~tivo'- 2560
diJ $Ufli!IO _. ~~(i., l,.!
piOtt-U() de dr inio 2::$6
f utur11 ~1 l
~,,;""
3))
161
tmi -.110,1
em :;vi (p:.rtlio s.il~biu )
em 11' 270, 2
em d - 2)(1, l
hUt6dco -
362
l'iS ,
1':1\to ~,a,
V. roll
Jl<t.r(:if)
Tf.RM 1:\"A.I.O
Ir :'l(o llt"IISIIIlv -
V, .IJ'rdi.'I{.(t
'2'3-3. 8
1i, I, C10:
.,u.,J - 169. t\
tUUI
'1l;9. 1\.
"fi' - &HIG9YC:I.w'
r\
-
2~i' ,
tJm\11
J.S1 , 1
6: tio (\iti\'1.\Iiva -
?28 : :?'ll)
S2: 1 S.3
<<uu
'i
ctir - -469. A
J:i l'l ;KU,.llivo - ~30,
~1'11\j\III..,.;i n 11li'nl
~2'
pttth;:o pc:(eito .d o
de ntmin( -
,,,;f<
(:ornpo.. lo -
nu~
U. I
IC!Ceir;, ._kcli;IJ.{~<I -
IS'1
191
531, 2
114;
2e2. n. 6
2GO 4
534, n.
39!i, f'l 1
(conj11n.i.o) 3'4
qu <:ttiO -
dt
:.(9.
(ltt -
aa eon).ug.aiQ A(ha
de oiQ - 317
de ~"'" - 96
de " ' ""';.,; - :l~~
S34, n. J
T tu t4rM J -
182. n. 6
260,
pflno:iptol - 391. n. I
Ytuot .tnofou.do - 416 +16 n.
~QU..rlllda dt}
'
,ora.~io.
lo,..q\11!1 1i
II.J141' {compl.
239, 2
J~fl!Hic.a.ct<u -
na
!oll~.
l t ot <'l.:l
:ns.
{\'~rbo) :
Jlfll\11
I' t . 2 t. 3 i
193
cem ~~otu'JIIivP -
(.<llf'l KCIIII>\<1 -
de or, - :JZ'
de mtrnim form~do ?!~(), A, :i
biu6ri(4> - 36'. l . n. i , all p( da. l's lna
prcthuo ~tlpl i} - ~;) 1, Z
p:ctdto i l:'ll)tddto :
do iruSi-t;.\f(vo :
d.l l. c:onjug.~oo;iio a'tivll e pomh11
liG
d.a 3. coroj\t _!!.l{.ii.O :ui~~~ e JMia
18'1
htm
uw :\:1
3;~~
~3~
"'~
502
pl10 - !102
1:1/U (conjt~no) -- 3H
:l6S
3
dl'l \uhjui'I'a t
cb. I , L, )., 4
19J
~dv_
lt!!o tl ~ pr qw!iiol
Z~1,
r (wm) - 4-4, 2
towJ,t (vubo ) - 346
'"'""'"'",'
.lll.otda -
19!
413
111
11,,,.,.,
1'1111 '11'!m
\11)'
~~m tl(l n l - V
dll 3. OCinfug~(i(l at il!$. c pa)Si\ .l d11 i , CM}IIII;~~il) M1~'ll r jlo11'i"J. d~ ,;,, 3ZS
206,
3?1
tft' Ott)/(J -
11i
"'
lws -
de .Jcr;o - .318
de mui~ - :121
de n~io - 321
do: li""'- t~..
- nl. 2
prr1cn(f - 25-1, I
da indir..:~.1iw1 1
d11 I, eoniutt.ar;.l) - 57
da '.?. (.1\.njujll<;i\0 111iv11 ~ ;:-ani,c -
~.
2)?,
3~:!
de ro -
rn
C't'n if::t(io -
525
362
1)5
primi.HHI
1
1 f'
pa~~do
T~frplu.
- zn.
211
-
?.
-'68, <>t>t, S
(qu:.n( idacle ) -
rorma~i~
irrt!t'11la' -
JfoJko - 282, n. 1
titj - of68, ob,. I
lli'P' - ~3'3 , n. J
,,;,, - i68. ;;~b,. r
;to. (1vutid.a.'~r elo petf('ito) - -168, oto1 J
UnJt. ''' ckft\'ll<;ao de nlt,.Utntivo) 3S~,
14
.f(J3, olot. 3
270. 2
('fll "''"'"'
~; ?~7. 1'1
ar~n.1u.:.ii.,
em v - 2.!10, b
com Jiu - !>39, n. 3
c.c~rn u~ >l9, 1'1, 3
em um - 7:'>.',), a
Tpo~l4 -
a,
iudk .,li>111'
- rn. n
ati-vo d11 1. 0 I' d l'l 1. 0 t'<'II'!IIIf~(Ji~ ;Ui\'0 d .t ) . roniu<a(l(> ...:. 1n1
at \'0 d;t 4. tl}nlll_!i.l{:lll - !91
de "'"'!'i.o:: ,.n~
?
!orm;aae - w.:&, A ..
f\'11~"'''1 da J. e d:. 2. o.:unjU$,jto;~o PIU.Ii\_, da 3, COII IIIS.;'l~tt - UW
V, ~rv '"l'ttlatbo
lwP''"'" " (compouo) - 261
111pino;
iml'luft.il(o
IUJ)C'rl.:uiv~ -
llfl'l o}Oti:
{()9, ,,
<lflr!l-$ -
4 ~. A
:3~G. I
r.t111 -
b:fu -
t\m::;ut
'211, I
d.a 2. e<in
3
d:. 2 . pt<:l-$Qll d> )lnsula,r- dp ir:dic:ll.i,o ~ne>
ri:. 2. cotr.Juga<o - l'N
d.u fonmu neuttll) de lllf; .,iJ - ~8. 1
thm t-<om i1. ..a, td - :W1
.hYI!IUii,n - 3-:.:-., oi ! 3~~ . 4 , n ; :l)b, 4
tiO .l(.oUn1hn ting, < p:vr~ Je tv\1.-u al d ecli
n :u;es - 12(
du lnt\u <l U'Ylfwo lt il4 - :!!-7, ~. b
do S~"<li~Q d:. 3, dcdonac;;o. - ~
do gtniliv< )i1~g. da 1. dcdiouoe;io ,_ II
do r,crund.~o - 246. c, 2
do 'no;o:;ru~fivo hminiun t.onJ. de a1iq ..is :!18. I
do 110n1in11vQ
cb. S. dedin~.t;iit~ - 11'
dl) p;~rtidp>o (uuno .lh\'Q - 2-48, c:, I
do t~.att idpir, Jutuso p:'l.ssj-.'(.1 - 2"8, c, 2
00 p:ulitip ~n prntau dto) adj J. - U6, .\, obt.
dt>S n.dJe ll\'<""- ir.~;~ri~}l.!abl)\ - 1l
\Jo~ $,1Jvhb:01 I H: 186. l : n. li d ~ l. 92dos nnmti d:.. 2 . cc.lin;~~~~a - tiS
d01 l'll.ll"'ts ol~ 3, dctlin.\(30 - 98
dQJ nnlt os da 2:. de<Ciin~o;i JIO
1 d ll .ab1 21}1, 1; do nomin.:~ti~Q 2~3 1
:.UIJ
,:"J::
,Juo - ..fGlJ, A
-i62
luet:ul3.r - ~iO: ~7 1
1<\gic-u - 36~
putivo -- 281; c:vm /ui - ?.9-1. n.
vnlritU rouleitu d(l 111hjur~ li~tt1 - 2:11, n, 5,
: Corw..t\io - 1:.6, U, J
pr-~toi l l} 1rrfr.uo h;,,,.,lit o 361
<l?, A
mu11 M-S Vrtbllt -
t's -
Z5J.
J: 169, A (fJv:t.no.t..dc)
($
w.rbo -
t:tl
t!oi, .J
?!li. -4
n , .,, um
t<'Jm Jv~
d~
.\dJ, -
J"'
ll'lfl
U\ol -
"
~&!l
verbt>\ - 1 ~l . i
469, A, to(<".
do 110111in.ui~u -
Z:?C; 2:!~
f'lll -
m,
.. -
do W. L
3
;,,. , -
~:,0.
131.
,
,.,.,_ n
i~.,-
cn a
ilet - ~'t D
ii .!o lfO'III\0 - jJ
iJ;, - ,.,.r., I, i(l.l_ D
..... dll ..........." .. "'
11'1
;,... , (tMnt Wt.lr) dv, 1ubo1 11<11-11\0 -
uu,, - 4(1.1), A
l. do """un.llivo -
u t:k
H "'
2:k.. 8
'1'\l, 1
,,,._.,
r:" -
''""... -
..'1-' -- !$
11'~.
R.
:i
11 .
..,.,,.,.., -
46?, R
.._.,..- if,t$, A
J'l"tlitn..
....d.,--
.,.. , ..
.... .
..... ,
41'' A
.\
.,.,, :. dtnonoc;ao ck
\k
lf"P$ -
MICJW"J
2dJf'I\O\ -
156. 2
jJ'/, '
('\ 8
..
,,..., 'l
~~. I
111) ""
:t~!l. I
u t 11t -
'"I
,~,. ...
J~S. 2
110
f<)l ,,. ~ .... , -
"5)1 2
.. do
abl~!lv.l
111!t~o -
...J.,, -
dt
l]~;
JUpi.,o -
U8: do d.t.CIV'O -
2jQ, b
llS
ta :n,
l:JI
-
~1 .
~\ri,
4!
S. .Wblhti\JVOI -
(:IJI\1.
4l;
_ m:
C...mpu~.~
l1)4
1()6,
4t
'In
.1.')1),
2.J~;
-b.:
116
4l7
"09
.$0,
l,
n~ ~t\ !lu
IS:
tnnpu 1 :~ l
IIB
._ .t0J
11" do d.t>"'O -
,.,~r.
~u
J
.a)9 n
1,6, 4
S
e~
IH, J.
219, 0b11.
I , 79
7')
4V)
}0-1
tm """ -
n 2, )9], n
4UJ
U
)74
'"~<"~tvs.a!tv)
IJ''""" iptun""nc.
I'Off'd,
" n.
.,., ..,..-.. ,,.qur-, uli"'~41,.W/lll
.,,m,,
ulln."'o.~
~11 .
:CJ). o4n
Hf,,.,..,.,.
llltqtor, IIIIJI4~~tr,
""""" -
ll!.l. 4. 231. n
J7t.
16
..
~~~
407, :n. J
\ti)
"o
fvubo em) -
tu, o,
11,.,., -
166.
$J&. l
44,
11
11,1.,.
o,lc a.bllndfuu:ia ou
.te lnu1d!J,da
a,1v
ou
lulta.)
uo.t 11JJ
538. I
O\IfiiJ h<y
(~uiN)
f4ltl -
I, "
.I. I(, ;J,
.,.a;'"'
. ""'
-H~. 4, n.
v
' H'rl
:H,
133
fr.!tot, n
)4~.
.,..
t~JtU.\*'b
uri:..;.n
...... "'~''" -
., tcachts'v "utu.:"..
4'1.
a.tj.)
DI
11
I~
,...,,... - '1
449
JH
n '\
"'" n.
rl/lt
Cutn tup(r!Oti~l.l
IM. a . Bl. n. 3
.4{)2
.&H.
n a
\d
~..J..,
d\J. "
vrlm l1:di1JOII~lo) - J91, A
.. lld -
HO. n.
IGl
)4~
4'1. "
'~'(111 H J').t,
Ytrtlrtilll' <1
~t
~:.
4'-
JfWdaliv.-. -
'' htrH) -
\ti
Mil
wlo (~ull;t~<r)
dftY 11
'"' /11101
l?ol l
t <:rmlnn~So \lu 11cnltwu
111, tr, 11111 llrllt\inu,;,io
. ,.',1,. 11n
ul
J'tr'l
)ij
lU. I
c
c
:to oM
U~ .
n.
A.OJ
l. I' l
jiI;J
",,, >r~
olfl!lfllr ~!
312
<IH,
11
J7J
l~J
46?. A
4~ 1
.~<rlllo 1 CNII~uJ
r1 A
1110 bl.'llllQ)
61. B
'ZI111 (r\u. ~rr lu~Jo df oJro: tivos)
111 deuu-.!1... ~C l'tlbS(.t.nll'\'tll
lllllnllt.t.ul.c
dt/~. U
ltlfuf, ulltr, 11llum -
qu~
\CKWJil
( ".d1a:o)
f~otta~> -
"''
1111
(filO'
du Jl.rl)ll\0 -
:ln.
ora~!.., trofnhtva
d'...;III~KJ llrrelo rorHl qto~
l? I
.;llloud .. llc:
Hj:
S311, l
11101
o:m -
}, 3l.IJJtUQ
c:det;-c-4 . ~
lSU, h
ll~t... '1,1,,
M;tlatho - Ot,, 11, totu 2
no l) I~\ dt ~bundfi.ncr.a
bnm
J~. 41
-49.)
'""W (CCUUI.I\fclll Cm dtJj~" d.,~ti\'0) -
L.
+tJ I ,
(U\111)
~otvJ
138:
nu
)";1 , !
hlnt'.Jr -
})..\
lJ4
lli
1'1Jh'l) 1)0t(\I~Vh
n. 2
.,,.t...,
l.. ~
,.11::
<.uwouu.,;\u "~'''
"
Jllf't(IH" -
do rtlulw ll.tlno
do '"'""0 dr ltbot6o
11'lro, A. 'I(J, n
r.r
4Unh11J& - AU _ I, C:l..t' c
KlaU"'' ~11 I '" OJo:CI) - A.~6. }. a. I
ICI'OIJO . . IU\iliVO J"UbhO - L 19, Cica"u.
do a.(trur da JJUI'YII - tJ
do d.ito'oO
2'1: )$
do h11. oJ... '''e' c<rnttrotlt.~ - 278
de. (eAilivfl - 14: ~S
do w:en..urdv~
2t8, t, 2
do iAfirrili\1) por1u~h
28Z, n, 5
du p:~.rcicl~to fu tt~tt> 111ho - 1-tS c
da r~d~dlip luhu'u J~i\o - <:ia, c:, 2
d o) I I.U II~ J)Uo ~lt!'.JN.\Iv dt c:trt(ll vuW1 de
(!(o\1
~.A
~.A
U.S,
b, df,!Uit \k 11
t.crmlmoo;lu \1ll 11bl -
2~:0 , 2
douc:u - U
c.omp;aruiv.u)
ll
nl) Jl(lj uM. de )\13Jr f,lUI' ond e.
62, J.',.du), n '.'\), b
ltt t lo ~.olrrfi4
~J (\'(llj~ l
;.~n
de:
ck ~.hNH HJlM.. dcJ-tucu da ~h!.oh101 - 28; ))
do dj . ..ctv. cf,. ,. ..,., - n
c...._
UJtfl 1..
4}9
368. B, " l
271), I
f"fll'lfiJh d ir
uumo a~,,ific.. w
\Ttt..IJ -
,,.:.-.- M. I.
n -270.3
t~rr.1
:n~.
UI
l)p(rc~
"
culu...:1;1 -
lJJ na l.kll~~lo
I;OIIU- I l i
1~4J:
~~
of(l8, ot, )
(nu
Uiin
d OI \'l"fbot t('tfl!tltpot:IUU -
"''* - ""'
ro -
1',
dt. .,.,
Ir..'),
i"Y, B
8
VI I MUI"" cb 2: 0 )
'" "' .,,. dr "'~11
hffnVI
d,,,, ~
th:t. indrtuurJt~, - J
U; ckl 14:fli1"~>
it.
4k di.-t" - I Mo. obl.
--.~ino - 1l!O
-~. fVM !(;1; llof, 1)6
a.~- 40. A
.,, . . . . . dt .d,, - 10
WlloM -
111
Jot intrrNHtLi~'Ot -
...,..
.)l..j
IIJ
141t
!i.'iS. 1
if.l'l. A
~~. b
4119.
124
)$!1, ~
llll#llflll
'""i"u''"' r' -
)1(11'1\ l (f -
,_'.l:t, I
:1~). l
1 1)1),
ltu -
~9
JoiiUII -
h."'fVhou -- lll. J
, ..... M cu,k) rp;tlolu II>(I#Jr - lH, :
du ~(n
.._
to.Jfo.o (qtt,~I\IHL41l
i!J, A
P'"JIC''" ~~~ d;tb~Ot p.u iu~o&bo. nC'I:lroJ
l.ct, A, <Ob
,. -
PJ. J
lt:
J.H
\<('rb<'l) -
C(lDOu'o
}S.)
<Ct.'),
.tr -
.,5, -
f.W.-o - i'l
T..-tl )< (quutolbcforl Tl,-.-J,- .. li
Tlt,-i f~ntocbdr -
1111 11 1
dnJ,rr,oiiol
<lii!RII , ,-
'"'"'
.tt,il, ,,.,, ,
;,.,, Jv ,~tf'tthi\" - 116, A . <b.
IIU 1':1 I h, :'0~. " I
de 11d,r-t" -
ua.r;
Ult, , obl ~
/11, ht, Hll, llloi, Ir, Ir
{JII~!(f;) 11 (
,.,,..
111'" I.,M\fl,lll\lul
J.ri
u:.
(<"1\l fllo"~vl
<111~1
4119
r~l!llre,ro)
11 -
4$~
IOIIfH (
{j}
~:11.
1
1;.~ 't
l,.,....
alnn\n
e.
2:11, l
''""
..,..-
~-3.
IUr-.i.1111'hV -
t1), l
,,,, lc,.utid.c!fl - 4il, I. 1-.c c.
'!bit (fiUIHod..ldt-) - JU. f t t t .
1;....-,, (('Ojkt(hl\~'1. )~l, 7, ft '
'~"""' (q.. .u tb-tfr\ - -4~. 8
h lU do-rhA\IlO d,- Jt~b.CJIIUiv,o J
.)5~, 2
tmrn 1
l.o {VInt ...... \ll' du il1!p~r..CI\l) - 2)?, '2
.,,_ 8
\'1-.NI!HC\.S
5~7
_;:__-=c
TR:UX
tr~,
}~).
" -
"'.r.,
TROQliW
4
U
72. ti
l'l'lll'f(l'ut
(<IUftllilllldc) -
>44~. 2, tKO
S2S
VFRAA
~t//nl~t~w'ft
VERBA:
VIA
J.G6:
fitdQU'II/o -
4~
u ce;.h,unJ -
,,.,.,,.J, -
na.
UO
~...m "" -
S71. 2
""'" .t -
Jil, 2
li}, b
Q\lor
...
~l:"td -
l..b;al-
cuu.l -
<--
no.
ZiO,~
I.
tv"r>u
fii'W'\UA.t
dt prcJ>osilltt -
3~4
de 4 urQ -
L . ~. Clcto.;-1, n ,
u..
L . :.4
Hll!l -
1111,o..J.to1~;:~ dt fchniJt.
p~,~ ,jiu
lnJ~G
Y, n. 2
li Jl
J:ol, I
m ud ~r.!\ ~r forma. r de: IJI\I..dt do f'Oirl
JJOtoenu - 3H, l
Pl" Aroi( JJI)jl,.o d ~ l''tl>.nit,Pu >u ~~~tlh. ula
- )r. l
pronV nc:lt po,,nlttl"df'
o:
:172,
\f'l~l
lldi>llll)
di~o- 18
uau-27\1,1
eat - - 2:0, I
nno ck ft\nnc-fO -
(rtqiiiUtaiJ... -
118
lt l !'~llf(JO 11ltmillio -
U111#1 ;.:r-npmiiol -
'"'"'"ldAt4'n -
-&Qfl. t
450, 1
x......
112. a. ]
,.,._._ d~
( J-n~n r.'ft}
w91,n rn~adJ.
.o,
113. Z'.:;.
= d
r:IOd. }
L "' f'~tO.
210, l
d;
ll"
"'
>
t.. taz.
J1t
1'.11
ttl11
l a, 1,
~,,
tnn... iftd.
t:
K(t.rnrln
I.
lrrui~- 1..
'I""' t
tt~ftuJ,
3?: L. bl
3-4: L-- 62
L. $; l ;, li.J
n. - 118
l'\<!
,..,,,w,'"
l't,
lfi.1 ,.
X
r lah:J(t
"'C'OO
q>
an.uti\& 4!-ol
#.nprto - l'l$, P 2
lo.rma.<;oio - 9J, A: 9$; 91
"",...,.~ 2'97: 341
~ndk:trivo pc-.-s.. d 3 .. ':tjvr,_;,., UH
lrtdCI'I"'O prn. dc: a011dio - 191
ir.dtr.a1i~o JtM . de thlio J75
l"!llrtitlpio '"' "ro Pllcivo - 2'48, c. !
prhdpro PJIIol:l.oio - 243, b
(:rtEntt> 1mperfti:o de llmolo - 9G
prc:tJ.otrn lMPCdcito dc: a~tfo - 19Z
lltf tlito i1:1pt~ fti l (l de- dtUt~ - li6
l'ttti~i11> :impc.r(tit<> rk lrt<>- UH
pdm"l,.. - L. l i'; L 60; Z9t
4i'()
....'J
:!
tu. " 1
ct.~pto
1 1 J~
<Mil," .
1'i~
L. 36
L lt
c:mih.tr uabt:ntc:m!.do: -
"
"
4'0A;...OJ:.io -
hTntno tJu!ta(".o -
L .U
- '- ,...
do ~t\n..:bo - 24,. I
d v-.di'-o - %ta. r
... pa#l1cip10 p&..-!o Juur-..a - L. 16
~7
J conjvtrdo
I'" '
4~9; bl ~ - 4~
~1, }, n. 4
(to4'b<.tl -'!+f
ttJbt. '"'" 4'o!'""' -
ft
~ncb
) ....
1>(1-ntua(ao -
'"" '"'''t;!i(l -
Ulj.,'JI Ulp#toUut
rt!hi -
4t.$
z.
l n~;.l-
+U (c mpt<!JO)
lOi, 1
20-t. i
tttUtl.. ~fllx:tf<i"
.. ,,, I. uc. b
dto ..,.. 0 ,.,_,~ flll ,.,,
.:~. 8,
de ootutn ua iu t- # . . ,.,,
dP .omr:~ C:t:n ljl olo
4-1'1
61
n,u~iol:t. do YOCa1~ o rro #
ftlll-f,&o 1 t
~- 10
1~1.-Jol d!- . df'Ci l qu,H'fll .. l}
1Z6
'" -
.... f.klt'li -
41C.
\h,i)tna. -
,.,,"'
'*'"'H,. -+\3,
142. n.
,,,.,.,,.. l/no n
,,.,, -
!f
10
ul*~-
do- ,...,., -
H"!
e #I. - ~1)6, d
utt;, (<llrutru(ii.o caro 4t.ll.;.o dau~o ) uru l l8 n.
lllu -
L. 'l
4~1i:
\'Cr'J I) -
u,tn , .,u,.
zm.
tb 2. oonJuJt..io -
Hl,.tl,
li..-.
!jtll,
m.
collw~ -
IQ~
11':?, n
ti hch.f:t....,l - ..,.,, 1 ,.
c, ... J riw 2
110 iinitio d J'Ufti'IUI ,, '"ubo , .. ) 1
tn.. ;llli!U\ic.J
~t, t1.1b:1 -
F.ub,
do~
191
11 (IM ...t,
1-4~
11
-191
"''rlq .,,Jtu - I'J:t
h rt''''"'flt~!itico 476, n,
c-a.--.tcrhlie.cu - 417
(.\t.li:hco - 4iA. n.
hrdI'I('IIO d~ thco - 48'
"~"". d(J
tf' l, ,.,,,~_
t<)t f#mpr f~o)
UollN llhCU
"'fllu);',qnll) -
rlu:uio
'l''" Uull" -
h,~,e: - 42 : 43; n. n
1 111 pt"i.itio 41,(1
!H
of2
,92
lrno:.ti<4 - 212
t-<ltt - 311. n.. '
MIO (vtr-M':
CQJ\1!1\I(.,
~ '28'2, 1\
C'OIIjcllltllf\.o 311
CO~UfnJ(.l,. ~ d~Jp1Q d;r.I-vo 4.51, n.. l
"(Al
HJ,
l oi'X&h\ & -
297, n .
41
""
aa w
u,o.- """
r.o,- .)1:0. '
L. 98, Vtr&l:io. n.
tal -
diuro l1
111ditrlu ,.... p~roulw.a \'I)J,
V I'~'
't
d"f"Xnte - I. 6$: L. 66
tOfll lll)l,jjtl" O
3QJ
aa p.t._QivJd,HJe lfl'lfl"l\otUII - 14? 1 ~
n:sind.1 - 303; Jll}
lradU'(i&.tl de -. ..,kn l,., 66
dtrault (V t.tull""'" l#'t!l Jno~fl4) - I. -4')
de ._.h.,. ve:.b. - 3\), S
do Pl~te d. I ' <OniJ.a(l - JS7 2
cf,q, W)IJIO )}), I
I
~(#110 cJo.. dtu~ - ),U, a
(U AI'.Ut.M:t)
19
~ntido rd!u;\o -
f<ltnl
7
Jt /!1#J!u~
\'. tnn,.11
-
~cua sorn.,~!o
:J54
TJt
(.UA\JiiWI
lil. n
.l!J
dc /~i., - 3~
de /'f
111
de-
~Z.
COIII()Of.IQ -
de 4o de: ,, -
l f l t. . .
27'0, 1
- u ... l -
~vi.
1,
'JiaCai1YO -
n4obt..,-tf'<te -
~4't'I>IC~. f#
,::J,.,,.,
~.
l:l'O, S, 4
c"BBo
:nr..,,
Mcartur,
m.
~a.f.t:a
nn' - 1!2_ J
VE..lBO
("~ Llolabt. ,,,._,)
CYO fptiJJCipal L )iJ
~' ...... aUn.alrrO - 4)1, UI, " , 4S2
(.,._ cf.o;o)o d.lli'~>'O t)O, I, 4l0, 't
c- '1-<1 tm.
&nt..e
de UO
519; 5
'282. 7
..,._ -
, i:,s,ol.l no voc:.~l+~oo
;uur, i - 88
427, n
l~tbouLnW '"fi111it1u -
~~:;te.tu -
,,~,;.
367, 2
u~tin.lt
...
!10: !1/:t, ~
136, D r i ~
1n
1.,...,,idadt
''uiJu - 2~. 8
L. 6lt e "
\' M"JI."
fJI"'cftl
lrte!.,.l..ir -
4./ft. I
<Om u
r1il~
I'
3ifi
t!. ;Jm.a. -
2!11, " ?
ttliof -
n1rl, H -
innJoiMI tntDtUiv(l -
4~
poAilluJi -
:n.,..,dtneo. >44
o lilid.uJc. coou:-
fcnlomrr>-:~
n>'f,..-~ l'ltc.-v.!d.:~d.
nlln~iA 34$
q11t il\dit.:J ~<'ntimtnt.,,
426,
t11riH1111.Ji -
1?
(...
1.1\lt 1ndi~.\
4ue
- 426.
- 426
tom .nc -
(1,.
il'll Pt'UU:i l
)GJ, '
H1
!fffJt4!td - 416
c:om u
VIDEOR- X
'~G. t1
11
50:!
lnlliit da IU1, R
, ... r~11 io:nu lilt.biu
:HI ,
C'
5JI
RE.FERtNCIAS
REFJ.:Il~NCIAS
ALACOA.S
MACElO
dc~cl&J
"'
IIK\l
miM'kse ....._uc4tt.
- pis;U... .ol.fir.raiJ ck
N;U
f t l 1U
obru.
t11a.tn0
elo pto[usor
DAHIA
SALVAOOM.: .. Receba 01 m("U I ~U fM &Jrradocimcnlot por cua Cn.tri'bul.io ao cttudo do
b 1iro. Que primo...- de drc,_.. I Quuco U'lc flu)!li(i.Quam ust.J rtjlr-11 l 1'odo ot ~tudim()-J do
lo~lint llu: tOma asndcdd<t1" IMoru l'lt> Sn.v", SefQir.ltio C<n1t.,l).
SAI.VAOOR "'Si ..ecra plabl:nl Li...-r pridco, ob k~i.,:o. atr&tl'llc e ~mpluo , que pode
4""
u ll'l.&l'lusudo
c ahuwt, Qfueccn.o!o-lh.u el'ltejo d,. cOflhccrtm pu-leabul'l-tc.
ICSrt~ la ltnJW.o.l'!Ulu-"' ( Frei n~.duo .. AU4100UtA.S, Con...c.nto cL. Pird.Wc).
~ ~",.UI
t,.
e
01
SALVADOR: "'- ~m qtt~ w~frwot 11M: lu a am c.- au.... al.-o. la ra..i.o 6uca carta,
,.,-a mim 'lima nt:CUHd.l~ tf.,,,. P.u 0.1 mnn ,.~.., ck J~CW'"'''ft t de b1i 01 Ji,."rrt
url
0t
SALVADOR: Adui '-N bwo utotoOidjirio ~ vou lar-Uu: """ uvc_ta<-'o ~. ~pe lccio"o:a
a Un~ de Cic:ero h' 10 ano e a rlulkl p~full-damnce M ~u.-.. de luu.t com 01 padtu juuh,.,.
11 ele Jltll"ltiPio a fi.vJ, c:~m mumt.. f'Oittrurd.C'I ra"" 11\1.(_ t.IMI- mu f(.hl de noue lnl'IJtO* I~ Uul
'"""'""t de Mmc: Ddly. Atnda o , ~uuMII" tr1:t.j1. b"idM tn'l ui.. p.o.rtci"''~~'~' n.ovidd~, cal ma.nt-i,...
loiiMMC ('1'111"1 Que .~io upo>HOI, ~lrt\'Omt afirm.., f)U.t l~rf: cc:r I(JI tJ<YntO't sramattc.a.i.s. o teu
~ro dir(lc:(U II pr-ofu;or. Com~:~ dUCI, ii\CUlt=vo, Uucntor, su.IJIIiY., v"-Vt t wbnrudo atr.t.tntc!
ComD prole<~r m.r,\t rnrxo 1l ff.t.fllra no Instituto ~--lonnl d.. lhhl, U,; ~ti 'OdiJr ~
tOltJ;III d.a tMun.a c:addr rr tonveru,nd~ rrrl Jtr o -w J~vro adt>l~> do em CUI"\0,
A lmf1rt-to t.a.uud~~o nn mim ptlo teu c,.blho de lari.m. oi.o CCifHituiu t~n u tc: uu c:ol
url\ll turprtu. Aind t.i d- eot~"~rrd.. wm utedrli~ de porhr~ru4' .14 lnultuto c: monu.ndo
o M"t.l hvro, t-1.1. ab.-iu a fl\ra e IM>~Ifv ''"'' o .~.. livro COI\IIf.ntr' d~e ll!!.8u Yl'fllilcuJa ~ t;~~pr-usou.-M
mll'!l da m~"toa. ma.n.rin, ~om Q
Juho utKo dc: qCc: i tc:ot tlta carta"" (ToW.s MuQ.OtTo\)
""""lt
a.-..S(I,
uuu
~,.
a llo,,.._..atu.
alueot
li.ti.n~,
V'*""""' h ~ tt'fl\.-liva ct~ '"Ku.t o ~no de: Lat;. pc:lu fun<&t:t 4M c.uo. ao htot
do padu ),f--t~ .
O pti.,ciro livro, porirn. q\lt tl'lftu1a tt~iaac.rRlc: o ptObiUIU ~ M-9
)t~trallt, ..Wm, o kl'l!sOr NaJI"kit" MH1du de: Alcmida. profwor de !.111111'1, dJafiO ~mulo c:
c:omrtun~rrto cl# crof:i:lO
4 Cramitiu Mct6d~.U e: d Aol<tlo1la Rc:m~lu- (RA.c-t. 111: Soua.
1'- (.OOJU & $.1. ),
n l C!"
'"'<I'
SALVADOR :
l'pol(io"
''Ji
t8CJ~JAWI1o'
SAt.VAOOR; "Su GRI\~1A'rlt:A MI'.TODICA ..uot~n tc: ~c de: mloha r.aHc: a mdl~ttt acollud3;
rluco~h eo Q'!< (lOira '"er~uur.'" mt".lhot o no50 idioma. O mumo d 11 do uu l rvro dc: l;ll.ln. 'So
Ot tlt'llt J'lrlmtltOt hvrol ~UI! ind!(V tO mi!W alunOt, qu.tt dt IJI.nLw, Q\l.tr de wl~a!o C'l'll dy C\lnQ
d-t OJ.c,au da l'ofli M1lrt.a, (.\Jia.uu:u Fa..o.. LucA)
ALACOI(';HAS: ..Li. c:"""''"do " at tnumc...tc. o. w"W rsua..tUAU l.lvro., "'"' n.cnh~ma t.~c.
lU Hiltoru c: cr.aU c:oct~P:.-Iot- a1l
pub~ic.adu.. n-prC1oentaaoo v..na ''"""" cftorrac de c:to'uU-e
itikl.fc:n:c: c: 41N.c.ado ).hnra o competuu Wl doa'liAat po.r comp&Ho .a - \jilan'-..
lloT do> l ...c: ... meu a c twb. n-tfa"do ha'I du. l.r;c,c o ~e
hrtcia..e c:ocwr pt'"O(t:..tK
al~ uJ.tto . _ clt.u q~ 1\01 \lfuccc: tudo fiW h 4k m.au ~1uo ...odetiiO c pc:cta&i.g..(O ~~ 0
..._-..ruo. Qllc: ube IA....,11w - ,...fulllde """~etQoJ ao, ct...c::l~ d4l "-'ftA m.uc.:s (t.uo
t'
C"l--fiKint"\010.
ftu'""-
Referncias a trabalhos do
P~OF. NAPOLEO MENDES DE ALMEIDA
GRAMTICA MI:."TOlCA DA LNGUA PORTUGUESA.: "Um padre, meu
colega, di!.S.. me que na unive(Sidade \laqui, que ele freqUenta, foi indJcada a sua aramtica como a melhor do Bt...U: eu me permito actescentar
que tal juizo pode ~branger tambtm PortuaaJ (Caetano Oricchlo, S. J.).
GRAMTICA LA.TINA,: " . do seu notvel trabalho, que acabo de adotar no
CtUSO de L!nauas Neolatinas e no de Unguu AnaJo-Gennlni= da Pooti!l
tia Uni~CilidadeCatlica do Rio dliJaneto'' (JO! Floreutiao de Marquts U:ite).
- "Sou professor em dois slruios, j:l o fui em urninrios, e nunca
encont.tel- este "nunca" absolutamente exato- uma clareza to gran.
de de e.ocposio nem uma t!o singela apresentao do que essencial na
aprcndiU~gem. Com nteira verdade, repito-lhe que estou aprendendo latim
pelo seu livro, pelo qual tenho verdadeira paixo de ensinar, notando, reei
procamcnte, que os meu~ alunos tm sosto em aprender" (PadR Manuel
Albuquerque).
CURSO DE PORTUGU~ POR CORR.ESPONDNClA (De um e.><-aluno de
!virio-Barreto; cotlteou o curso como mnor em Baa, e o tcnn.nou como tenente-coronel em Campo Orande): "0 que mais recomenda o Curso
de PortuguJ por Correspondlncia precisamente a honestidade de <cu diretor: que coloca acima d(\S vantagens materiais o dever profisstonal" (General Benjamim Cabelo Bidllrl).
CURSO DE LAl'lM POR CORRESI'QNOj.'~'IJCJA: "No h:l dinheiro que pa
gue o servio que Q ,.cnhor e>ttl prestando com suas li""" dclntim. Sou ad-
vogado, conheo vrio> idiomas, mas, principalmente, sou seu aluno gratis
simo" (Rui Otvio Oomlngu~).