Suntikan Vaksin

Nurhayati Hasanah bt Mohd Akhir, Nur Suhadah Bt Md Hisyam, Azzati Aqilah bt Ahmad, Siti
Nur Mawar Syafini bt Masrum, Nursyaliza bt Elias, Nurul Atiqah bt Muhammad
Fakulti Sains Gunaan,
Universiti Teknologi Mara (UITM) Negeri Sembilan,
Kampus Kuala Pilah Kg. Beting, Mukim Parit Tinggi,
72000, Negeri Sembilan
PENGENALAN

Bahan-bahan yang digunakan dalam penghasilan vaksin merupakan elemen yang

harus dititikberatkan oleh pengguna khususnya penganut agama Islam. Sesetengah vaksin
terdiri daripada sumber campuran protein virus yang tidak halal seperti khinzir. Perkara ini
sedikit sebanyak menjadi kekeliruan terhadap kehidupan seorang muslim yang terikat
dengan hukum hakam Islam. Kajian yang dijalankan oleh para saintis mendapati vaksin
lebih banyak menyumbang kepada kesan positif berbanding kesan buruknya. Namun, ada
segelintir

pihak

yang

masih

meragui

penerimaan

vaksin

dan

sejauh

mana

keberkesanannya.
Objektif kertas kerja ini dijalankan adalah untuk menghuraikan sejarah perkembangan
vaksin serta bahan-bahan kandungannya. Objektif yang kedua, ialah membincangkan
tentang persepsi masyarakat terhadap pengunaan vaksin dalam meningkatkan imunisasi
tubuh badan. Ketiga, menghuraikan implikasi penerimaan serta penolakan suntikan vaksin
dalam masyarakat. Objektif yang keempat, ialah membincangkan

tentang kepentingan

bioetika saintis Islam dalam perkembangan sains dan teknologi.

Akhir sekali, kertas kerja ini membahagikan kepada beberapa bahagian iaitu yang
pertama ialah sejarah perkembangan vaksin. Kedua, persepsi masyarakat terhadap vaksin.
Ketiga, mengenai kesan penerimaan dan penolakan vaksin dalam masyarakat. Terakhir
ialah kepentingan bioetika sainstis islam dalam bidang sains dan teknologi.

SEJARAH PERKEMBANGAN VAKSIN

Vaksin ialah bahan imunisasi yang diperoleh dari mikroorganisma yang terdiri
daripada bakteria atau virus yang sudah dimodifikasi sebagai antigen pengaktif respon

imunisasi. Suntikan vaksin merupakan suatu alternatif untuk menghalang penyakit terhadap
mamalia sama ada manusia mahupun haiwan dengan menghasilkan antibodi untuk
melawan sesuatu penyakit tersebut. Vaksin mula diperkenalkan oleh saintis-saintis Barat
seperti seperti Edward Jenner, Louis Pasteur, Jonas Edward Salk, Albert Sabin, Albert
Calmette dan Jean-Marie Camille Guerin yang sangat terkenal sebagai perintis dunia
vaksinasi.
Terdapat pelbagai jenis vaksin dihasilkan oleh para saintis sebagai alternatif
perubatan untuk mencegah penyakit. Malahan dengan kemajuan teknologi perubatan kini,
vaksin yang mampu melawan 5 penyakit sekaligus telah berjaya dihasilkan. Menyingkap
sejarah penghasilan salah satu vaksin yang diketahui ramai seperti vaksin BCG atau nama
panjangnya Bacillum Calmette-Guerin, vaksin ini dihasilkan dengan objektif untuk melawan
penyakit batuk kering iaitu salah satu penyakit berjangkit yang disebabkan oleh bakteria.
Mycobacterium merupakan komponen utama dalam vaksin BCG, bakteria ini dilemahkan
terlebih dahulu melalui proses kultivasi. Kajian yang dijalankan oleh Calmette mendapati
Mycobacterium bovis berjaya mengimun haiwan tanpa menyebabkan penyakit. Pada tahun
1921, vaksin BCG mula diberikan kepada bayi yang baru lahir di sekitar Paris.
Selanjutnya, menjelaskan tentang komponen-komponen utama yang terdapat di
dalam sesuatu vaksin. Komponen yang pertama, ialah antigen iaitu komponen untuk
meningkatkan produksi antibodi spesifik. Komponen kedua, ialah adjuvant digunakan
bagi memperkuat respons imun badan. Komponen ketiga yang digunakan ialah aditif
(stabilizer) bagi menstabilkan vaksin. Komponen kelima yang terdapat dalam vaksin
ialah preservative dan residu yang terdiri daripada antibakteria dan antibiotik. Menurut
A. Majid Katme, MBBCh, DPM (Doktor Perubatan), bahan-bahan yang terkandung
dalam vaksin pula terdiri daripada logam berat seperti merkuri sebagai preservative
dan juga aluminium fosfat (adjuvant) iaitu garam aluminium yang boleh menghakis
tisu. Antara bahan lain ialah serum kuda, serum daripada anak lembu, nanah daripada
kudis haiwan yang berpenyakit, formalaldehyde (cecair karsinogenik), dan phenol
yang boleh menyebabkan sawan, lumpuh dan koma. Menurut beliau, vaksin tercemar
dengan mycoplasma, bakteria, virus monyet dan adjuvant yang pelbagai. Selain itu,
vaksin juga mengandungi monosodium glutamate (MSG), sorbitol dan gelatin.
Kebanyakan bahan-bahan tersebut adalah tidak dibenarkan bagi penganut agama
Islam, Yahudi, Hindu dan vegetarian. (A. Majid Katme, 2011, UK)
Penggunaan bahan-bahan yang suybhah (mutasyabihah) dalam pembuatan vaksin
mengundang ketidakpercayaan dan rasa was-was dalam pengganut agama Islam
terutamanya. Dengan penggunaan bahan-bahan berbahaya seperti yang tersebut mungkin

tidak memberi kesan dalam jangka masa pendek tetapi memberi impak dalam jangka masa
yang panjang. Selain itu, Ulama-ulama juga perlu turun padang dan berijtihad tentang
status penggunaan vaksin dan menetapkan hukum yang muktamad agar masyarakat tidak
keliru dan yakin untuk memberi imunisasi ini buat anak-anak mereka yang akan menjadi
pewaris generasi masa hadapan.

PERSEPSI MASYARAKAT TERHADAP VAKSINASI

Kajian ini diperluaskan lagi dengan mengambil kira perspektif masyarakat terhadap
vaksinasi berikutan dengan isu yang sedang menjadi polemik di media massa mahupun
masyarakat Malaysia baru-baru ini tentang penolakan vaksin dalam kalangan ibu bapa
sehingga memberi kemudaratan kepada anak-anak. Malaysia telah dikejutkan dengan isu
yang melanda negara baru-baru ini, mengenai kematian seorang kanak-kanak lelaki yang
berusia lingkungan dua tahun meninggal disebabkan jangkitan penyakit difteria di Alor Setar,
Kedah. Setelah diselidik, kanak-kanak tersebut tidak diberikan imunisasi untuk menghindari
penyakit diphtheria semasa hayatnya. Wabak difteria ini dapat dicegah sekiranya suntikan
vaksin diberikan kepada kanak-kanak sejak di awal usia. Menurut Pengarah Jabatan
Kesihatan Kedah, Datuk Dr Norhizan Ismail dalam kenyataannya, kanak-kanak tersebut
berserta tiga lagi adik beradiknya tidak menerima imunisasi difteria sejak lahir. Tambahnya
lagi, adiknya yang berusia 10 bulan berada dalam keadaan kritikal dan sedang dipantau
dengan rapi oleh pihak hospital. Berdasarkan kajian, imunisasi terhadap difteria ini perlu
diberikan untuk bayi pada usia dua, tiga, lima dan lapan belas bulan serta suntikan susulan
pada usia 12 dan 15 tahun. (Embun Majid, New Straits Times, 23 Jun 2016).
Satu siasatan kualitatif mengenai persepsi dalam kalangan ibu bapa yang menolak
pemberian imunisasi kepada anak-anak telah dijalankan oleh pelbagai pihak terutamanya
Kementerian Kesihatan Awam. Perasaan takut serta was-was dalam mengambil risiko
vaksinasi menyumbang kepada perkara yang membimbangkan kesihatan awam di negara
ini. Kajian ini telah dijalankan oleh pelbagai pihak antaranya ialah beberapa orang saintis
barat yang menemu bual ibu bapa dari beberapa buah taska di bandar dan luar bandar
Norfolk. Topik yang didiskusikan ialah berkaitan dengan persepsi ibu bapa terhadap
pemberian vaksin kepada anak-anak. Keputusan menunjukkan antara punca-punca
penolakan yang diketahui ialah disebabkan rasa takut, kekurangan kawalan dan ragu-ragu
dalam pengetahuan saintifik tentang vaksin. Tambahan pula, keputusan kajian ini
menekankan semula bahawa sesetengah ibu bapa tidak mempunyai kepercayaan kepada
agensi-agensi kerajaan dan mungkin mempunyai keraguan dalam bidang perubatan

sebagai 'pengurus' risiko vaksin. (Richard Holland, Ian Harvey, Simon Gerrard and Nick
Raithatha, January 2003). Secara ringkasnya, kebimbangan ibu bapa terhadap pemberian
vaksin kepada anak-anak perlu ditangani dengan segera bagi menghalang mereka
mengubah amalan pemberian imunisasi dalam menghadapi kontroversi vaksin selanjutnya.
Sehubungan dengan itu, pemberian vaksin kepada anak-anak merupakan satu
alternatif dalam usaha menjaga kemaslahatan umat islam di seluruh dunia. Ia juga
merupakan salah satu asas yang termaktub di dalam Maqasid Syariah supaya menjaga
nyawa. Menurut kebanyakkan Majlis Fatwa, hukum pengambilan vaksin adalah harus bagi
menjaga kesihatan sejagat selari dengan hadis yang berbunyi Tidaklah Allah menurunkan
penyakit kecuali Allah menurunkan ubat untuknya (HR Abu Hurairah).
Disebabkan penyakit difteria ini telah mencatatkan kadar kematian yang begitu tinggi
masa kini, vaksin imunisasi yang diberi nama vaksin 5 serangkai perlu diberikan kepada
setiap individu terutamanya kanak-kanak yang berisiko tinggi mendapat jangkitan. Melalui
kajian para saintis penyakit ini merebak melalui laluan pernafasan seterusnya ke bahagian
tekak yang meliputi tonsil dan farinks. Lebih parah lagi apabila toksin yang dihasilkan
mampu menyerap masuk ke dalam darah mengakibatkan penghidapnya mengalami
kesukaran dalam pernafasan seterusnya boleh mengakibatkan risiko lumpuh saraf dan juga
masaalah jantung yang kronik. Bagi mereka yang telah diberikan vaksin ini, ia bertindak
sebagai anti-toksin yang dapat menghalang sebaran toksin dalam darah. Golongan ini
hanya akan mengalami kesan sampingan yang tidak serius selepas menerima imunisasi ini.
Perdana Menteri Malaysia, Datuk Seri Najib Tun Abdul Razak juga turut tidak
terkecuali dalam memberi penekanan terhadap penerimaan vaksin ini kepada golongan ibu
bapa. Kerajaan telah membelanjakan jutaan ringgit bagi membiayai kos pengeluaran vaksin
dan telah menyediakannya secara percuma di pusat-pusat kesihatan di seluruh negara.
Justeru, bukan menjadi masalah buat ibu bapa yang terdiri daripada golongan tidak
berkemampuan untuk turut mendapatkan suntikan vaksin ini. Ibu bapa yang menolak
pemberian vaksin ini sehingga boleh menyebabkan kemudaratan kepada anak-anak adalah
dikira berdosa menurut mufti Kelantan, Datuk Mohamad Shukri Mohamad. Bukan itu sahaja,
perkara ini juga turut menyumbang kepada peningkatan penularan penyakit berjangkit
dalam

masyarakat

awam

amnya.

Oleh

itu,setiap

ibu

bapa

perlulah

berusaha

menyelamatkan nyawa anak-anak mereka dengan bertindak membenarkan pemberian

vaksin sepertimana yang telah digariskan dalam syariat Islam. Merujuk kepada Firman Allah
SWT dalam Surah AlBaqarah ayat 195, mafhumnya, ('... dan janganlah kamu sengaja
mencampakkan diri kamu ke dalam bahaya kebinasaan'.)

IMPLIKASI PENERIMAAN DAN PENOLAKAN VAKSIN

Kajian ini diteruskan lagi dengan membincangkan kesan penerimaan dan
penolakan vaksin. Antara kesan baik penerimaan suntikan vaksin kepada manusia adalah
dapat mencegah daripada penyakit-penyakit yang serius. Suntikan vaksin diberikan kepada
bayi yang baru lahir serta kanak-kanak yang masih membesar dengan harapan bahawa
mereka terlindung daripada penyakit. Sebelum suntikan vaksin ini diperkenalkan, ramai
kanak-kanak yang membesar dalam keadaan lumpuh, malah bayi yang baru lahir juga
menghidap penyakit kecacatan mental, sawan serta ada yang menyebabkan kematian.
Antara penyakit yang sering merebak di negara kita adalah batuk kokol, tuberculosis,
hepatitis B serta measles. Melihatkan keadaan yang semakin serius, Kementerian Kesihatan
Malaysia

telah

mengeluarkan

vaksin

secara

percuma

dan

kesannya

sangat

memberangsangkan apabila 95% kematian berkurangan apabila suntikan diberikan kepada

kanak-kanak di bawah setahun.
Selain itu, suntikan vaksin dapat melemahkan virus atau bakteria bagi sesetengah
penyakit. Sebagai contoh, penyakit poliovirus yang melanda Malaysia sejak 40 tahun yang
lalu telah menyebabkan penghidapnya mengalami kelumpuhan. Oleh itu, vaksin poliovirus
telah diperkenalkan dimana vaksin polio oral (OPV) ini dapat melemahkan virus polio
walaupun ianya masih hidup dalam bentuk titisan ke dalam mulut. Selain itu, virus ini juga
dapat diatasi apabila jenis vaksin kedua diperkenalkan iaitu vaksin polio tidak aktif (IPV)
yang mana suntikan IPV ini menyebabkan virus tersebut untuk terus mati. Berikutan dengan
keberkesanan vaksin-vaksin ini, kadar penghidap poliovirus ini telah pun berkurangan sejak
tahun 1985.
Menurut Pakar Kanak-kanak, Dr. Nor Mahani Harun, kebaikan vaksinasi yang beliau
ulaskan di dalam akhbar Utusan yang diterbitkan pada 25 Disember 2014, adalah untuk
mencegah penyakit pada kanak-kanak dengan memberikan mereka imunisasi yang aktif
untuk melawan patogen. Patogen adalah penyebab kepada penyakit oleh jangkitan virus
mahupun kuman yang tertentu. Menurutnya, vaksin dapat membentuk antibodi, dimana ia
bukan sahaja berfungsi untuk melawan kuman, malah, ia juga menjadi pertahanan terhadap
patogen. Beliau berkata, imunisasi dalam

tubuh manusia bertindak dengan dua cara.

Pertama, sel vaksin membunuh kuman secara mendadak. Kedua, antibodi menghasilkan
sel setelah mengenalpasti bakteria dengan mengikat kuman, lalu memusnahkannya. Ini
dipanggil sebagai delete respond. Antibodi juga kekal dalam badan. Menurutnya lagi,
kanakkanak yang tidak diberikan suntikan akan tededah kepada penyakit disebabkan tiada
pembinaan antibodi dalam badan.

Seterusnya, menurut akhbar Utusan, yang diterbitkan pada 15 November 2015,

penerbit mengutarakan hujah golongan anti-vaksin, yang mengatakan vaksin membawa
kepada kesan Advers, iaitu kesan sampingan bengkak di tempat cucuk. Menurut Dr. Raja
Hmad Shahrul, ia boleh disembuhkan dengan pengambilan ubat. Golongan anti-vaksin juga
mengutarakan bahawa vaksin membawa kepada autism. Ini kerana bahan yang digunakan
dalam vaksin yang dinamakan sebagai thimerosal, yang bertindak sebagai pensatbil vaksin
dikatakan punca autisme.