You are on page 1of 23

09/09/2016

AgostinhodeHiponaWikipdia,aenciclopdialivre

AgostinhodeHipona
Origem:Wikipdia,aenciclopdialivre.

AgostinhodeHipona(emlatim:AureliusAugustinus

SantoAgostinho

Hipponensis[2]),conhecidouniversalmentecomoSanto
Agostinho,foiumdosmaisimportantestelogose
filsofosdosprimeirosanosdocristianismo[3]cujasobras
forammuitoinfluentesnodesenvolvimentodocristianismo
efilosofiaocidental.EleeraobispodeHipona,umacidade
naprovnciaromanadafrica.Escrevendonaerapatrstica,
eleamplamenteconsideradocomosendoomais
importantedosPadresdaIgrejanoocidente.Suasobras
primasso"ACidadedeDeus"e"Confisses",ambas
aindamuitoestudadasatualmente.
DeacordocomJernimo,seucontemporneo,Agostinho
"reestabeleceuaantigaf"[4].Emseusprimeirosanos,
Agostinhofoimuitoinfluenciadopelomaniquesmoe,logo
depois,peloneoplatonismodePlotino[5].Depoisdese
converteraocristianismoeaceitarobatismo(387),
Agostinhodesenvolveuumaabordagemoriginalfilosofia
eteologia,acomodandoumavariedadedemtodose
perspectivasdeumamaneiraatentodesconhecida[6].
AcreditandoqueagraadeCristoeraindispensvelparaa
liberdadehumana,ajudouaformularadoutrinadopecado
originaledeucontribuiesseminaisaodesenvolvimento
dateoriadaguerrajusta.
QuandooImprioRomanodoOcidentecomeouaruir,
Agostinhodesenvolveuoconceitode"IgrejaCatlica"
comouma"CidadedeDeus"espiritual(naobrahomnima)
distintadacidadeterrenaematerialdemesmonome[7]."A
CidadedeDeus"estavatambmintimamenteligadaao
segmentodaIgrejaqueaderiuaoconceitodaTrindade
comopostuladopeloConcliodeNiceiaepeloConcliode
Constantinopla[8].
NaIgrejaCatlicaenaComunhoAnglicana,Agostinho
veneradocomoumsanto,umproeminenteDoutordaIgreja
eopatronodosagostinianos.Suafestacelebradanodiade
suamorte,28deagosto.Muitosprotestantes,especialmente
oscalvinistas,consideramAgostinhocomoumdos"pais
teolgicos"daReformaProtestanteporcausadesuas
doutrinassobreasalvaoegraadivina.
NaIgrejaOrtodoxa,algumasdesuasdoutrinasnoso
aceitas,comoadaclusulaFilioque[9],dopecadooriginale
domonergismo[9].Aindaassim,apesardestascontrovrsias,
consideradotambmumsanto,sendocomemoradocomo
AbenoadoSantoAgostinhonodia15dejunho[10].Ainda
https://pt.wikipedia.org/wiki/Agostinho_de_Hipona

SantoAgostinho
PorSimoneMartini,atualmentenoMuseuFitzwilliam,emCambridge

BispodeHiponaDoutordaIgreja(Doctor
Gratiae)
Nascimento 13denovembrode354emTagaste,
Numdia(modernaSoukAhras,
Arglia)
Morte

28deagostode430(75anos)em
Hipona,Numdia(modernaAnnaba,
Arglia)

Venerao
por

Todacristandade

Principal
templo

SanPietroinCield'Oro,Pavia,Itlia

Festa
litrgica

28deagostonoocidente
15dejunhonooriente
4denovembronaIgrejaAssriado
Oriente

Atribuies crianapombapena(deescrever)

1/23

09/09/2016

AgostinhodeHiponaWikipdia,aenciclopdialivre

assim,numerososautoresortodoxosadvogaramafavorde
suasobrasedesuapersonalidade,comoGendioIIde
ConstantinoplaeSeraphimRose

Atribuies crianapombapena(deescrever)
conchacoraotrespassadosegurando
umlivrocomumapequenaigreja
cajadoepiscopalmitra
Padroeiro

ndice

cervejeirostelogosagostinianos
impressoresdiversascidadese
dioceses[1]
PortaldosSantos

1 Biografia
1.1 Infnciaeeducao
1.2 Professorderetrica
1.3 Conversoesacerdcio
1.4 Morteevenerao
1.4.1 Relquias
2 Pensamento
2.1 Antropologiacrist
2.2 Astrologia
2.3 Criao
2.4 Eclesiologia
2.5 Escatologia
2.6 Pontosdevistaepistemolgicos
2.7 Guerrajusta
2.8 Trindade
2.9 Mariologia
2.10 Conhecimentonaturaleinterpretao
bblica
2.11 Pecadooriginal
2.12 Predestinao
2.13 Teologiasacramental
2.14 Afirmaessobreosjudeus
2.15 Sexualidade
3 Filosofiadeensino
4 Obras
5 Influncia
6 Culturapopular
7 Vertambm
8 Notas
9 Referncias
10 Bibliografia
10.1 Fontesprimrias
10.2 Fontessecundrias
11 Ligaesexternas

Biografia
Infnciaeeducao
Agostinhonasceuem354nomunicpiodeTagastenafricaromana[11][12].Suame,Mnica,eraumacrist
devotaeseupai,Patrcio,umpagoconvertidoaocristianismonoleitodemorte[13].Estudiososacreditamque
entreseusancestraisestavamberberes,latinosefencios[14],maseleprprioconsideravaseumpnico[15].Seu
nomen,Aurlio,sugerequeosancestraisdeseupaieramlibertosdagensAurliaquereceberamacidadania
romanadepoisdoditodeCaracalaem212e,portanto,afamliajeraromanadopontodevistalegalporpelo
menosumsculoquandoAgostinhonasceu[16].AssumesequeMnicaeraberbereporcausadonome[14][17],
mas,comoafamliaeraformadaporhonestitores,umaclassemaiselevadadecidadoschamadosde"homens
https://pt.wikipedia.org/wiki/Agostinho_de_Hipona

2/23

09/09/2016

AgostinhodeHiponaWikipdia,aenciclopdialivre

honrados",muitoprovvelqueAgostinhotenhasido
educadoemlatim[14].Aosonzeanos,elefoienviadopara
umaescolaemMadauro(modernaM'Daourouch),uma
pequenacidadenmidaaapenas30quilmetrosaosulde
Tagaste,ealiaprendeuliteraturalatinaeasprticase
crenaspags[18].Foialitambm,porvoltade369ou370,
queleuodilogoperdidodeCcero,"Hortncio",queo
prprioAgostinhocreditacomoresponsvelpordespertar
seuinteresseemfilosofia[19].
Aosdezessete,graasgenerosidadedeumamigo,
Romaniano[19],AgostinhomudouseparaCartagopara
estudarretrica.Emboratenhasidocriadoumcristo,
passouaseguiraliomaniquesmo,paradesesperodesua
me[20].Comotodososjovensdesuapocaeclassesocial,
Agostinhoadotouumestilodevidahedonistaporum
tempo,associandoseaoutrosjovensquesevangloriavam
desuasaventurassexuaiscommulheresehomens.Osmais
velhosestimulavamosmaisinexperientesacontarou
inventarhistriassobreaventurasparaquefossem
aceitos[21].desteperodoumafamosaoraode
Agostinho,"Senhor,concedamecastidadeecontinncia,
masnoainda"[22].

Agostinhosacrificandoparadolosmaniquestas.
Atseconverteraocristianismo,Agostinhose
interessoupordiversasfilosofiasereligies.

Doisanosdepois,Agostinhoiniciouumromancecomuma
AtribudoaAertvandenBossche.Atualmentena
jovemcartaginense,mas,provavelmenteparamanterseem
Mauritshuis,emHaia.
condiesderealizarodesejodesuamedecasarcom
algumdesuaprpriaclassesocial,ocasalsemanteveem
concubinato[23]pormaisdetrezeanos,perodonoqualtiveramumfilho,Adeodato[24],umrapazconsiderado
extremamenteinteligenteporseuscontemporneos[25].

Professorderetrica
Entre373e374,AgostinhoensinougramticaemTagaste.Noanoseguinte,mudouseparaCartagopara
dirigirumaescoladeretricaelpermaneceupelosnoveanosseguintes[19].Perturbadopelocomportamento
indomveldeseusestudantes,fundou,em383,umaescolaemRoma,ondeacreditavaestaremosmaiorese
maisbrilhantesretricos.Porm,sedesapontoucomaapatiacomquefoirecebidopelasescolasromanas.Para
piorar,seusestudantes,quandochegavaomomentodepagarpelasaulas,simplesmentefugiam.Seusamigos
maniquestasentooapresentaramaoprefeitourbano,Smaco,quetentavaconseguirumprofessorderetrica
paraservirnacorteimperialemMediolano(Milo)[26].Agostinhoconseguiuaposioeviajouparaonorte
paraassumilanofinalde384.Aostrintaanosdeidade,jhaviaconquistadoamaisvisveldetodasas
posiesacadmicasdomundolatino,justamentenumapocaquetaispostoseramportasdeentradapara
carreiraspolticas.Nesteperodo,emborademonstrassealgumfervorpelomaniquesmo,jamaistornouseum
iniciado(um"eleito"),permanecendoum"ouvidor",onvelmaisbaixodahierarquiadaseita[26].
AindaemCartago,jhaviacomeadoasedistanciardomaniquesmo,emparteporcausadeumfrustrante
encontrocomobispoFaustodeMilevi,umimportanteexpoentedateologiamaniquesta[26].EmRoma,
afastousecompletamentedomaniquesmoeabraouoceticismodomovimentodaNovaAcademia.Em
Mediolano,suameretomouapressoparaqueelesereconvertesseaocristianismo.Osprpriosestudosde

https://pt.wikipedia.org/wiki/Agostinho_de_Hipona

3/23

09/09/2016

AgostinhodeHiponaWikipdia,aenciclopdialivre

Agostinhosobreoneoplatonismotambmpassaramaatralo,umadireoquefoidepoisestimuladaporseu
amigoSimpliciano[19].MasfoiobispodeMediolano,Ambrsio,quemmaisinfluenciouAgostinho.Comoele,
Ambrsioeraummestrenaretrica,maseramaisvelhoemaisexperiente[27].
EmMediolano,Agostinhopermitiuquesuamelhearranjasseumcasamentoefoiporcontadissoqueele
abandonousuaconcubina.AcreditasequeAgostinhorealmenteamassesuaparceirademaisdetrezeanoseo
rompimentofoibastantedifcilparaele.Confirmandoestatese,hevidnciasdequeAgostinhotenha
consideradoseurelacionamentocomoequivalenteaomatrimnio,apesardenoservlidoperantealei[28].Em
suas"Confisses",eleadmitiuqueaexperinciadaseparaoacabouamortecendogradualmentesua
sensibilidadedor.Agostinhotevequeesperarpormaisdoisanosatquesuanoivaatingisseaidadeparacasar
elogoemseguidatomouumanovaconcubina.Elefinalmenteterminouonoivadocomsuaprometida(que
tinhaonzeanos),masnoretomouorelacionamentocomnenhumadesuasantigasconcubinas.
AlpiodeTagastefoioresponsvelporafastarAgostinhodocasamentoaoensinlhequejamaispoderiaviver
noamorasabedoriasecasasse.Muitosanosdepois,AgostinhorelembrouseusdiasemCassicaco(Cassago
Brianza),umavilanosarredoresdeMediolanoondeviveucomseusseguidores,edescreveuoscomo
"Christianaevitaeotium"avidacristdecio[29].

Conversoesacerdcio
Noverode386,depoisdeouvirahistriadavidadeSantoAntodo
DesertoporPlacianoeseusamigos,Agostinhoseconverteu.Comoele
prpriocontoudepois,aconversofoiincitadaporumavozinfantilqueele
ouviupedindolhepara"tomareler"(emlatim:tolle,lege),oqueele
entendeuserumcomandodivinoparaabriraBblia,abrilaeleraprimeira
coisaqueencontrasse.AgostinhoabriunaEpstolaaosRomanosnum
trechoconhecidocomo"transformaodoscrentes",oscaptulos12ao15,
noqualPaulodelineiacomooEvangelhotransformaoscrenteseseu
comportamento.Otrechoexato,segundoele,foi[30]:

ConversodeAgostinho.
1756.PorCharlesAntoineCoypel,
atualmentenoPalciodeVersalhes,na
Frana.

Andemoshonestamentecomodedia,noemorgiase
bebedices,noemimpudicciasedissolues,noem
contendasecimesmasrevestivosdoSenhorJesus
Cristo,enovospreocupeiscomacarneparano
excitardesassuascobias.(Romanos13:1314)

AgostinhodeHipona,Confisses[30].

AmbrsiobatizouAgostinhoeseufilhoAdeodatonaVigliadaPscoade
387emMediolano.Umanodepois,em388,Agostinhocompletousua
apologia"SobreaSantidadedaIgrejaCatlica"[26].Nomesmoano,a
famliadecidiuvoltarparaafrica[19],masMnicamorreuemstia,
pertodeRoma,quandosepreparavaparaembarcar[31].Quandochegaram,
passaramaviveraristocraticamentecomosrendimentosauferidospelas
extensivaspropriedadesdafamlianaregio[32][33].Logodepois,Adeotato

tambmfaleceu[25]eAgostinho,entristecido,vendeutodoseupatrimnioe
deuodinheiroaospobres,mantendoapenasacasadafamlia,queele
converteunumafundaomonsticaparasiealgunsamigos[19].
Em391,foiordenadosacerdoteemHiponaerapidamentetornouseumpregadormuitofamosohmaisde
350sermesdeAgostinhoqueseacreditaseremautnticoseumardorosoadversriodomaniquesmo,sua
religiodajuventude[26].Em395,foinomeadobispocoadjutordeHiponae,logodepois,assumiuotrono
https://pt.wikipedia.org/wiki/Agostinho_de_Hipona

4/23

09/09/2016

AgostinhodeHiponaWikipdia,aenciclopdialivre

episcopal[34],motivopeloqualconhecidocomo"AgostinhodeHipona",umaposioquemanteveatsua
morteem430[35].Suas"Confisses"foramescritasentre397e398,aopassoque"ACidadedeDeus"foi
escritaparaconsolaroscristoslogodepoisdotraumticosaquedeRomapelosvisigodosem410.
Nesteperodo,AgostinhotrabalhouincansavelmenteparaconverteropovodeHipona.Apesardeterdeixadoo
mosteiro,continuoualevarumavidaascetanaresidnciaepiscopal.Paraseuscompanheiros,deixouuma
regulaquefezcomque,muitodepois,fosseconsideradocomoo"padroeirodocleroregular"[36].
GrandepartedoquesabemossobreosanosfinaisdeAgostinhofoirelatadoporseuamigoPossdio,obispode
Calama(modernaGuelma,naArglia),emsuaobra"SanctiAugustiniVita".PossdioadmiravaAgostinho
comoumapessoaintelectualmentepoderosaederetricaarrebatadoraqueaproveitavatodasasoportunidades
paradefenderocristianismocontraseusdetratores.ElepreservoutambmostraospessoaisdeAgostinhoem
detalhes,revelandoumindivduoquecomiapouco,trabalhavamuito,desprezavafofocas,evitavaastentaes
dacarneeeramuitoprudentenaadministraofinanceiradesuas[37].

Morteevenerao
Naprimaverade430,osvndalos,umatribogermnicaconvertidaaoarianismo,invadiramafricaromanae
cercaramHipona.Agostinho,porm,jestavairremediavelmentedoente.DeacordocomPossdio,umdos
poucosmilagresatribudosaele,acuradeumdoente,deuseduranteocerco[38].Aindasegundoele,
Agostinhopassouseusltimosdiasemoraoepenitncia,comsalmospenduradosnasparedesdeseuquarto
paraquepudessellos.Antesdemorrer,ordenouqueabibliotecadaigrejadeHiponaetodososseuslivros
fossemcuidadosamentepreservados,efaleceufinalmenteem28deagostode430[39].Logoemseguida,os
vndalosdesistiramdocerco,masretornaramnomuitodepoiseincendiaramacidade,destruindotudomenos
acatedraleabibliotecadeAgostinho[40].
AgostinhofoicanonizadoporaclamaopopularefoidepoisreconhecidocomoDoutordaIgrejaem1298pelo
papaBonifcioVIII[41].
Relquias
Deacordocomo"VerdadeiroMartirolgio"deBeda,o
corpodeAgostinhofoidepoistrasladadoparaCagliari,
Sardenha,pelosbisposcatlicosexpulsosdonorteda
fricaporHunerico.Porvoltade720,elasforam
novamentetrasladadasporPedro,bispodePaviaetiodo
reilombardoLiutprando,paraaigrejadeSanPietroinCiel
d'Oro,emPavia,paraproteglascontraosfrequentes
raidesdossarracenos.Emjaneirode1327,JooXIIemitiu
abulapapalVenerandaSantorumPatrumnaqualnomeou
osagostinianoscomoguardiesdotmulodeAgostinho,
quefoireformadoem1362comricosbaixorelevoscom
cenasdesuavida.
TmulodeSantoAgostinhoemSanPietroinCiel
Emoutubrode1695,trabalhadoresemSanPietroinCiel
d'Oro,emPavia.
d'Orodescobriramumsarcfagodemrmorecomalguns
ossoshumanos,inclusivepartedeumcrnioeumadisputa
irrompeuentreoseremitasdaOrdemdeSantoAgostinhoeosclrigosdosCnonesRegularesdeSanto
Agostinhosobresuaautenticidade,estesafirmandoqueeramautnticoseaqueles,queno.Nofim,BentoXIII
(r.17241730)ordenouaobispodePavia,monsenhorPertusati,quedecidisseeeledeclarouque,nasua
opinio,eramverdadeiros[42].

https://pt.wikipedia.org/wiki/Agostinho_de_Hipona

5/23

09/09/2016

AgostinhodeHiponaWikipdia,aenciclopdialivre

OsagostinianosforamexpulsosdePaviaem1700eserefugiaramemMilolevandoconsigoasrelquiasde
Agostinhoeseusarcfagodesmontado,abrigandotudonacatedraldacidade.SanPietroficouarruinadaes
foireformadanadcadade1870depoisdeumacampanhalideradaporAgostinoGaetanoRiboldi.Asrelquias
deSantoAgostinhoeseusarcfagoforamreinstaladosaliem1896,quandoaigrejafoireconsagrada[43][44].

Pensamento
Antropologiacrist
Agostinhofoiumdosprimeirosautorescristoslatinosaprofessarumavisoclarasobreaantropologia
teolgica[45]aodefenderoserhumanocomoaunioperfeitadeduassubstncias,ocorpoeaalma.Emseu
tratadotardio"SobreosCuidadoscomosMortos"[46](420),porexemplo,defendeuorespeitoaocorpodos
mortosafirmandoqueeleerapartedanaturezahumana[47].UmadasmetforaspreferidasdeAgostinhopara
ilustrarestaunidadeomatrimnio:carotua,coniunxtua("Seucorposuaesposa")[48][49][50].Eleacreditava
queosdoiselementosestavaminicialmenteemperfeitaharmonia,mas,depoisdaquedadahumanidade,
passaramacombaterentresideformadramtica.Afirmavatambmqueosdoiselementossopartededuas
categoriasbemdistintas.Enquantoocorpoumobjetotridimensionalcompostodequatroelementos,aalma
notemdimensesespaciais[51]ecompostaporumtipodesubstnciaadequadaparagovernarocorpoeque
partedarazo[52].Agostinhonoestavapreocupado,comoPlatoeDescartes,emexplicaremdetalhesa
metafsicaenvolvidanestaunio.Bastavaparaeleadmitirqueoshomenseramformadosporduassubstncias
metafisicamentedistintas,sendoaalmasuperioraocorpo.Estaltimaafirmaobaseadaemsuaprpria
classificaohierrquicaparatodasascoisas,classificandoemordemdeimportnciaascoisasquesomente
existem,asqueexistemeviveme,finalmente,asqueexistem,vivemetemintelignciaoudispemda
razo[53][54].
AssimcomooutrosPadresdaIgreja,comoAtengoras[55]porexemplo,Agostinho"condenouvigorosamentea
prticadoabortoinduzido"econsideravaoumcrimeemqualquerestgiodagravidez[56],emboraeletenha
aceitadoadistinoentrefetos"formados"e"noformados"mencionadanatraduodaSeptuagintadoxodo
21:2223,umtrechoque,segundoele,noclassificavacomoassassinatooabortodeumfeto"noformado",
poisnosepodiadefendercomcertezaseelejteriarecebidoumaalma[57].

Astrologia
OscontemporneosdeAgostinhoacreditavamqueaastrologiaeraumacinciaexataegenunaseus
praticanteseramconsideradoscomoverdadeiroseruditosechamadosmathemathici.Adisciplinatinhaum
importantepapelnadoutrinamaniquestaeAgostinhosesentiuatradoporestetipodeliteraturaquando
jovem,fascinadoprincipalmentepelosquealegavampoderpreverofuturo.Posteriormente,jcomobispo,
costumavaaconselharseusfieisaevitaremastrlogosquecombinassemcinciascomhorscopos(frequente
queotermo"mathematici"nasobrasdeAgostinhosejatraduzidocomo"matemtico").Deacordocomele,
estesnoeramverdadeirosestudantesdeHiparcoouErasttenesesim"vigaristascomuns"[58][59][60][61].

Criao
Em"CidadedeDeus",Agostinhorejeitoutantoaimortalidadedaraahumanapropostapelospagosquantoas
ideiassobre"eras"comunsnasuapoca(comoaspregadasporalgunsgregosepelosegpcios)equediferiam
dosescritossagradosdaIgreja[62].Em"AInterpretaoLiteraldoGnesis",Agostinhodefendeaposioque
tudonouniversofoicriadosimultaneamenteporDeusenonossetediasdocalendriocomorequeruma
interpretaoliteraldorelatonoGnesis.Eleargumentaqueaestruturadeseisdiasparaacriaoapresentada
alirepresentaumarcabouolgicoenoumapassagemdetempofsicaorelatoteria,portanto,um
significadoespiritualenofsico,mas,nemporisso,menosliteral.Umarazoparaestainterpretaoa
https://pt.wikipedia.org/wiki/Agostinho_de_Hipona

6/23

09/09/2016

AgostinhodeHiponaWikipdia,aenciclopdialivre

passagememSiraque18:1(conhecidotambmcomoEclesistico),"creavitomnisimul"("Crioutodasascoisas
simultaneamente"),queAgostinhoassumiucomoprovadequeosdiascitadosemGnesis1nodevemser
entendidosfisicamente[63].Agostinhotambmnoacreditavaqueopecadooriginaltenhaprovocadomudanas
estruturaisnouniversoechegouasugerirqueoscorposdeAdoeEvajteriamsidocriadosmortaisantesda
"queda"[64].Finalmente,Agostinhoreconhecequeainterpretaodahistriadacriaodifcilelembraque
devemosestardispostosamudarnossasideiasconformenovasinformaesforemaparecendo[65].

Eclesiologia
AgostinhodesenvolveusuadoutrinasobreaIgreja
principalmentecomoreaocontrovrsiadonatista.
Segundoele,hapenasumaIgreja,masdentrodelahduas
realidades,oaspectovisvel(ahierarquiainstitucional,os
sacramentoseosfieis)eoinvisvel(asalmasdosqueesto
naIgreja).Oprimeiroocorpoinstitucionalestabelecido
porCristonaterraqueproclamaasalvaoeadministraos
sacramentosenquantoosegundoocorpoinvisveldos
eleitos,compostopelosfieisgenunosdetodasaspocas,
conhecidoapenasporDeus.AIgreja,quevisvelesocial,
compostapor"trigo"e"joio",ouseja,pelosbonsepelos
"TriunfodaIgreja".Agostinhodefendeuo
maus(videaparboladoTrigoedoJoio),atofimdos
amilenialismoeacreditavaqueomilniocitadoem
tempos.Esteconceitoeradiretamentecontrriosuposio
Apocalipse20:110erasimblicoenouma
donatistadequeapenasosquevivemnumestadodegraa
descrioliteral.Almdisso,defendiaqueelej
erampartedaigreja"verdeira"ou"pura"naterraeque
haviacomeadoeeraidnticoaoperododaIgreja
sacerdotesebisposquenoestivessememestadodegraa
eoreinoespiritualdeJesus.
notemautoridadeouhabilidadeparaconferiros
PorPeterPaulRubens,atualmentenoMuseudoPrado,em
sacramentos[66]:28.AeclesiologiadeAgostinhofoi
Madrid.
desenvolvidaprincipalmentena"CidadedeDeus".Naobra,
eleconcebeaIgrejacomoumacidadeouumreinocelestial
governadopeloamorquetriunfarnofinalsobretodososimpriosterrenosquesoautoindulgentese
governadospeloorgulho.AgostinhoseguiuCiprianoaodefenderquebisposepadresdaIgrejasosucessores
dosApstolos[66]equesuaautoridadeconferidaporDeus.

Escatologia
Agostinhooriginalmenteacreditavanopremilenialismo,ouseja,queCristoirialiteralmentefundarumreinode
1000anosnaterraantesdaressurreiogeral,masrejeitoudepoisacrenaafirmandoqueelaera"carnal".Ele
foioprimeirotelogoaexporumadoutrinasistemticadoamilenialismo,emboraalgunstelogose
historiadorescristosacreditemquesuavisoeramaisprximadosmodernospsmilenialistas.AIgreja
medievalconstruiuseusistemaescatolgicosobreoamilenialismodeAgostinho,noqualCristogovernaaterra
espiritualmenteatravsdotriunfodaIgreja[67].DuranteaReforma,telogoscomoJooCalvinoaceitarama
doutrina.
Agostinhoensinouqueodestinoeternodaalmadeterminadonamorte[68][69]equeofogodopurgatrio
sobreosqueestonoestadointermediriopurificaapenasosquemorreramemcomunhocomaIgreja,uma
tesequedeuorigemadiversasoutrasteologiasposteriormente[68].

Pontosdevistaepistemolgicos
PreocupaesepistemolgicaspermearamodesenvolvimentointelectualdeAgostinho.Seusprimeiros
dilogos("Contraacademicos",386"DeMagistro",389),ambosescritoslogodepoisdesuaconverso,
refletemousoqueelefaziadeargumentoscticosedemonstramodesenvolvimentodesuadoutrinada
https://pt.wikipedia.org/wiki/Agostinho_de_Hipona

7/23

09/09/2016

AgostinhodeHiponaWikipdia,aenciclopdialivre

iluminaointerior.Agostinhotambmpropsoproblemadasoutrasmentesemdiversasobrasmais
famosamentetalvezem"SobreaTrindade"(VIII.6.9)edesenvolveuoqueviriaaserumasoluopadro:o
argumentoapartirdaanalogiaaoutrasmentes[70].AocontrriodePlatoeoutrosfilsofosanteriores,
Agostinhoreconheceuacentralidadedotestemunhoparaoconhecimentohumanoeargumentouqueoqueos
outrosnoscontampodenostrazernovosconhecimentosmesmosenotivermosrazesindependentespara
acreditaremseusrelatostestemunhais[71].

Guerrajusta
Agostinhoafirmouqueoscristosdeveriamserpacifistascomopostura
pessoalefilosfica[74].Apesardisso,afirmouquepassividadeperanteuma
graveinjustiaquespudesseserdetidacomviolnciaseriaumpecado.A
autodefesaouadefesadeoutrospodeserumanecessidade,especialmente
quandocomandadaporumaautoridadelegtima.Apesardenodetalharas
condiesnecessriasparaaguerra,Agostinhocunhouotermo"guerra
justa"emsuaobra"CidadedeDeus"[75].Essencialmente,abuscapelapaz
deveincluiraopodelutarparapreservlanolongoprazo[76].Uma
guerrajustanopodeserpreemptivadeveserdefensivaeobjetivara
restauraodapaz[77].

"SantoAgostinho",umaobraque
ilustraumadasmaisconhecidas
lendassobreSantoAgostinho:
"Enquantopasseavapelapraia
meditandosobreomistrioda
Trindade,Agostinhoencontrouum
garotoquerepetidamentejogava
guadomarnumburaco
escavadonaareia.Aoperguntar
lheoqueestavafazendo,a
crianadisselhequepretendia
colocaralitodaaguadomar.
QuandoAgostinholheexplicou
serimpossvelrealizarseuintento,
acrianarespondeu:muito
maisfcilooceanotodoser
transferidoparaesteburacodo
quecompreenderseomistrioda
SantssimaTrindadeem
seguida,sendoumanjo,
desapareceu."[72][73]
16361638.PorPeterPaulRubens,
atualmentenaIgrejadeSantoAgostinho
emPraga,naRepblicaCheca.

TomsdeAquino,sculosdepois,baseousenaautoridadedosargumentos
deAgostinhoemsuatentativadedefinirascondiesnasquaisumaguerra
poderiaserconsideradajusta[78][79].

Trindade
Agostinhotentoueesforouseexaustivamenteporcompreendere
desvendaromistriodaSantssimaTrindadeeumadesuasprincipais
obras,"SobreaTrindade",oresultadodesteesforo.Apsmuitotempo
dereflexo,esforoetrabalho,chegouconclusoquens,devidonossa
menteextremamentelimitada,nuncapoderamoscompreendereassimilar
plenamenteadimenso(infinita)deDeussomentecomasnossasprprias
foraseonossoraciocnio.Concluiuqueacompreensoplenaedefinitiva
destegrandeenigmaspossvelquando,navidaeterna,nos
encontrarmosnoParasocomoPai,oFilhoeoEspritoSanto[80].

Mariologia
EmboraAgostinhonotenhadesenvolvidoumamariologiaindependente,
suasafirmaessobreMariaultrapassamemnmeroeemquantidadeas
dosautoresanteriores[81].MesmoantesdoConcliodefeso,eledefendeu
asempreVirgemMariacomoa"MedeDeus"(corrigindoque,Mariano
medeDeus,maissimmedofilhodeDeus:JesusCristo)porcausade
suavirgindade,cheiadegraa[82].EletambmafirmouqueaVirgem
Maria"concebeuvirgem,deuluzvirgemepermaneceuvirgempara
sempre"[83].

Conhecimentonaturaleinterpretaobblica

https://pt.wikipedia.org/wiki/Agostinho_de_Hipona

8/23

09/09/2016

AgostinhodeHiponaWikipdia,aenciclopdialivre

Agostinhodefendequeotextobbliconodeveserinterpretadoliteralmenteesimmetaforicamenteseele
contradisseroqueconhecemospelacinciaoupelarazo(conferidaporDeusemsuadoutrina).Enquantocada
passagemdasEscriturastemumsentidoliteral,istonoquerdizerqueotextoescrituralsempremera
histriaporvezesaspassagenssometforas[84].

Pecadooriginal
AgostinhoacreditavaqueopecadooriginaldeAdoeEvafoiouumatodeestupidez("insipientia")seguido
deorgulhoedesobedinciaaDeusoudesdeooprincpioumatodeorgulho[85].Oprimeirocasaldesobedeceu
aDeus,queoshaviacomandadoquenocomessemdarvoredoconhecimentodobemedomal(Gnesis
2:17)[86],osmbolodaordemdacriao[87].Segundoele,oegosmofloscomerofrutodarvore,levandoos
assimaofracassoemreconhecererespeitaromundocomoforacriadoporDeus,comsuahierarquiadeserese
valores[a].Contudo,elesnoteriamsucumbidoaoorgulhoefaltadesabedoriaseSatnotivessesemeadoem
seussentidos"araizdomal"("radixMali")[88].Agostinhoacreditaque,nestemomento,anaturezahumanafoi
feridapelaconcupiscncia(oulibido),oquelhesafetouaintelignciaeavontadealmdasafeiesedesejos,
inclusiveosexual[b].Emtermosmetafsicos,concupiscncianoalgo,masumamqualidade,aausnciado
bem,ouumaferida[c].
AcompreensodeAgostinhosobreasconsequnciasdo
pecadooriginaledanecessidadedagraaredentorase
desenvolveuprincipalmenteduranteacontrovrsiacontra
PelgioeseusdiscpulosCelstioeJulianodeEclano[66],
inspiradosporRufinodaSria,queera,porsuavez,
discpulodeTeodorodeMopsustia[89].Elesserecusavam
aconcordarquealibidoteriaferidoamenteeavontade
insistindoqueanaturezahumanarecebeuopoderdeagir,
falarepensarquandoDeusacriouelanopoderiaperder
suacapacidademoraldefazerobem,masaspessoasso
livresparaagirounodemaneirajusta.Emsuadefesa,
Afrescoda"Quedadahumanidadeeaexpulsodo
Pelgiolanoumodoexemplodosolhos:elestema
paraso",umdostemasmaisimportantestratados
capacidadedeenxergar,masapessoapodefazerdistobom
porAgostinhoemsuateoriasobreopecado
oumauuso[90].ComoJoviniano,ospelagianosinsistiam
original.
queasafeiesedesejoshumanostambmnoteriamsido
sculoXV.PorMichelangelonotetodaCapelaSistina,no
afetadospelaqueda.Aimoralidadecomoafornicao
Vaticano.
unicamenteumaquestodevontade,ouseja,oatodeuma
pessoaquenousaseusdesejosnaturaisdeforma
apropriada.Comoargumento,Agostinholembrouquedaaparentedesobedinciadacarnefrenteaoespritoe
explicouqueesteeraumadasconsequnciasdopecadooriginal,apuniopeladesobedinciadeAdoe
Eva[91].
Agostinhofoimaniquestaporcercadenoveanos[92],umadoutrinaqueensinavaqueopecadooriginalerao
"conhecimentocarnal"[93].
Porm,alutadeAgostinhoparacompreenderaorigemdomalnomundocomeoumuitoantesdisso,quando
eletinhaapenasdezenoveanos[94].Por"malum"("mal"),eleentendiatodaconcupiscncia,queinterpretava
comoumvcioquedominaoserhumanoeprovocaadesordemmoralemhomensemulheres.A.Trapinsiste
quesuadoutrinasobreconcupiscncianopodesercreditadaexperinciapessoaldeAgostinho,como
defendemalgunsacadmicos.Seucasamento,mesmosemacerimniacristtpica,foiexemplar,normale
feliz[95].ComodemonstrouJ.Brachtendorf,Agostinhoutilizouconceitosestoicosciceronianosdepaixopara
interpretaradoutrinapaulinadepecadouniversalederedeno[96].
https://pt.wikipedia.org/wiki/Agostinho_de_Hipona

9/23

09/09/2016

AgostinhodeHiponaWikipdia,aenciclopdialivre

Opontodevistadequenoapenasaalmahumana,mas
tambmseussentidosforaminfluenciadospelaquedade
AdoeEvaeraamplamenteaceitonapocadeAgostinho
entreosPadresdaIgreja[97].claroqueasrazespara
Agostinhosedistanciardosafazeresdacarneeradiferente
dasdePlotino,umneoplatnico[d]queensinavaqueapenas
atravsdodesprezopelosdesejoscarnaisquesepoderia
alcanaroestadofinaldahumanidade[98].Agostinho
ensinavaaredeno,ouseja,atransformaoea
purificao,docorponaressurreio[99].
AlgunsautoresinterpretamadoutrinadeAgostinhocomo
sendodirigidacontraasexualidadehumanaeatribuemsua
insistnciaemcontinnciaedevooaDeuscomo
originandonanecessidadedeAgostinhoderejeitarsua
prprianaturezaaltamentesensual,descritaporelemesmo
emsuas"Confisses".Mas,luzdesuasobras,estatese

"AQuedadaHumanidade".SegundoAgostinho,a
naturezahumanafoiferidapelaconcupiscncia,um
vcioquedominaosereprovocaadesordemmoral
emhomensemulheres.
1616.PorHendrikGoltzius,atualmentenaGaleriaNacional

deArte,emWashington,DC.
temsidorefutada[100].AdoutrinadeAgostinhoeraquea
sexualidadehumanahaviasidoferidajuntamentecomo
restodanaturezahumanaerequeriaaredenodeCristo.Estacuraumprocessoqueserealizanosatos
conjugais.Avirtudedacontinnciaconquistadapelagraadosacramentodocasamentocristo,quetornase,
assim,um"remediumconcupiscentiae"[101][102].Aredenodasexualidadehumanasser,porm,
completamenterealizadacomaressurreiodocorpo[103].

SegundoAgostinho,opecadodeAdoherdadoportodosossereshumanos.Jemseusescritospr
pelagianos,eleensinavaqueopecadooriginaltransmitidopelaconcupiscncia[104],queeleconsiderava
comosendoapaixotantodocorpoquantodaalma[f],oqueresultavaque,paraele,ahumanidadeerauma
"massadamnata"("massacondenada")quefragilizamasnodestrialiberdadedavontade.Telogos
reformadorescomoLuteroeCalvino,poroutro,lado,afirmavamqueopecadooriginaldestruacompletamente
aliberdade(vejadepravaototal)[105].
AformulaodadoutrinadopecadooriginaldeAgostinhofoiconfirmadapelospapasInocncioI(r.401417)
eZsimo(r.417418)epelaIgrejaemdiversosconclios:
ConcliodeCartagoem418
Concliodefesoem431
ConcliodeOrangeem529
ConcliodeTrentoem1546
AnselmodeCanturiaestabeleceuemseuopsculo"CurDeusHomo"(PorqueDeus[tornouse]homem?)a
definioquefoidepoisseguidaportodososdemaisacadmicos,adequeopecadooriginal"afaltade
retidocomumatodososhomens",interpretandoassimaconcupiscnciacomoalgomaisdoqueodesejo
sexualsegundoadefiniodealgunsdiscpulosdeAgostinho[106][107],inclusiveLuteroeCalvino,uma
doutrinaquefoicondenadaem1567pelopapaPioV[105].

Predestinao
AlgunsexegetasargumentamqueAgostinhoensinavaquealgumaspessoasestavampredestinadasporDeusa
seremsalvasporumdecretoeternoesoberanoquenosebaseianavontadeenemnosmritosdohomem.Esta
graasalvadoraqueDeusconcedeirresistveleinfalivelmenteresultanaconverso.Deustambmconcede
quelesquesalvaodomdaperseveranaparaquenenhumdosescolhidosdeDeuspossaseafastaroucairem
tentao[66]:44[108].Esteaspectodesuaobrafoienfatizadopelojansenismoepelocalvinismo.
https://pt.wikipedia.org/wiki/Agostinho_de_Hipona

10/23

09/09/2016

AgostinhodeHiponaWikipdia,aenciclopdialivre

JaIgrejaCatlicaconsideraqueadoutrinadeAgostinhoconsistentecomadolivrearbtrio[109]eafirma
queeledissemuitasvezesquequalquerumpodesersalvosequiser[109].ApesardeDeussaberquemser
salvoequemnoser,sempossibilidadedealgumqueestavadestinadoaseperdersersalvo,este
conhecimentorepresentaoconhecimentoperfeitodeDeussobrecomooshomensiroescolherlivrementeseus
destinos[109].

Teologiasacramental
DoutorAgostinho

Detalhede"Agostinhoensinando
emRoma"

Tambmcomoreaoaosdonatistas,Agostinhodesenvolveuuma
distinoentre"regularidade"e"validade"dossacramentos.So
consideradosregularesosquesorealizadospeloclerodaIgrejaCatlicae
osrealizadospeloscismticossoconsideradosirregulares.Javalidade
dossacramentosnodependedasantidadedospadresqueosrealizam("ex
opereoperato")portanto,sacramentosirregularessoaceitoscomo
vlidosdesdequetenhamsidofeitosemnomedeCristoedaforma
prescritapelaIgreja.Nestetema,Agostinhoseafastadoentendimentode
Cipriano,queensinavaqueosconvertidosdemovimentoscismticos
precisavamserrebatizados[66].Porm,Agostinhoreforouqueos
sacramentosadministradosforadaIgrejaCatlica,apesardeverdadeiros,
noserviamparanada.Tambmafirmouqueobatismo,apesardeno
conferirgraaalgumaquandofeitoforadaIgreja,concedeaobatizadoessa
graatologoelesejarecebidonaIgrejaCatlica.
Agostinhodefendiaoentendimentodocristianismoprimitivosobrea
presenarealdeCristonaEucaristiaafirmandoquequandoJesusdisse
"Esteomeucorpo"eraumarefernciaaopoqueeletinhanas
mos[110][111]equeoscristosdevemacreditarqueopoeovinhosode
fatoocorpoeosanguedeCristo,adespeitodoquevemseusolhos[112].
Contraospelagianos,Agostinhosublinhoufortementeaimportnciado
batismoinfantil.Sobreotemadanecessidadeabsolutadobatismoparaa
salvao,elefoirefinandosuascrenasduranteavida,oqueprovocou
umacertaconfusoentreostelogosposterioressobrequalseriasua
posio.Eledisseemdeseussermesqueapenasosbatizadosseriam
salvos[113],umacrenacompartilhadapormuitosdosprimeiroscristos.
Porm,umapassagemdesua"CidadedeDeus"sobreoApocalipsepode
indicarqueAgostinhodefatoacreditavanumaexceoparacrianas
pequenasnascidasdepaiscristos[114].

Afirmaessobreosjudeus
"AgostinhonaUniversidadede
Cartago"
Entre1464e1465.AfrescosdeBenozzo

Contracertosmovimentoscristos,algunsdosquaisrejeitavamas
Escriturashebraicas,AgostinhoafirmouqueDeushaviaescolhidoos
judeuscomoumpovoespecial[115]econsideravaqueadispersodopovo

GozzolinaCapeladeSantoAgostinho

judeupeloImprioRomanocomoarealizaodeumaprofecia[116].Ele
rejeitavaatitudeshomicidascontraelescitandopartedamesmaprofecia:
Noosmates,paraqueomeupovonoseesqueaDispersaospeloteu
poder,ederrubaos,Jeov,escudonosso.(Salmos59:11).Finalmente,Agostinhoacreditavaqueosjudeusse
converteriamaocristianismono"fimdostempos"edefendiaqueDeushaviapermitidoqueelessobrevivessem
comoumavisoaoscristosecomotestemunhasdequeoAntigoTestamentonoforaforjadopelaIgreja.
Sendoassim,argumentava,osgovernantesdeveriampermitirqueelesresidissememterrascrists[117].
emSanGimignano,naItlia.

https://pt.wikipedia.org/wiki/Agostinho_de_Hipona

11/23

09/09/2016

AgostinhodeHiponaWikipdia,aenciclopdialivre

Sexualidade
ParaAgostinho,omaldaimoralidadesexualnodecorriadoatosexualemsi,masdasemoesque
tipicamenteoacompanham.Em"SobreaDoutrinaCrist",elecontrastaoamor,quearealizaoporcontade
Deus,eodesejo,quenotemavercomEle[118].ParaAgostinho,oamorapropriadoocorrequandosenegao
prazeregostaesesubjugaodesejocorporalemhomenagemaDeus.Eleescreveuqueasvirgenspiedosasque
foramestupradasduranteosaquedeRomaeraminocentesporquenotiveramaintenodepecar[119][120].
AvisodeAgostinhosobreossentimentosdeorigemsexualcomopecaminososafetaramsuavisosobreas
mulheres,porm.Eleconsiderava,porexemplo,queaereomasculinaeraumpecado,apesardeser
involuntria[121].Asoluoencontradaporelefoicolocarocontrolesobreelanasmulheresenasuahabilidade
deinfluenciaroshomens[122].
AgostinhoacreditavaqueaserpentehaviaseaproximadodeEvaporqueelaseriamenosracionalelhefaltaria
oautocontroledoshomens,aopassoqueaescolhadeAdodecomerofrutoproibidoseriaumatode
gentilezaparaqueEvanoficassesozinha[122].Almdisso,Agostinhoacreditavaqueopecadohaviaentrado
nomundoporqueohomem(o"esprito")nohaviacontroladoamulher(a"carne")[123].Porm,nemtodasas
crenasdeAgostinhosobreasmulheressonegativas.Emseu"TratadossobreoEvangelhodeJoo",ao
comentarsobreaasamaritanadeJoo1:42,eleautilizacomoumametforaparaaIgreja.
DeacordocomRaming,aautoridadedo"DecretumGratiani",umacoleodeleiscannicascatlicasromanas
queprobeasmulheresdeliderar,ensinaroudartestemunho,repousaunicamentesobreascrenasdos
primeirosPadresdaIgrejaeAgostinho,obispodeHipona,umdosmaisimportantesdeles[124].Asleise
tradiesfundamentadassobreascrenasdeAgostinhosobreasexualidadeeasmulherescontinuamaexercer
considervelinflunciasobreasposiesdoutrinriasdaIgrejaCatlicasobreopapeldasmulheres[125].

Filosofiadeensino
Agostinhoconsideradoumafiguramuitoinfluentenahistriadaeducaoeumadesuasprimeirasobras,De
Magistro("DoProfessor"),contmmuitosdeseuspensamentossobreotema.Durantesuavida,suasideias
forammudandoconformefoiencontrandonovasdireesouformasmelhoresdeexpressalas.Finalmente,j
nosseusanosfinais,escreveuas"Retrataes"(ou"Reconsideraes"),revisitandosuasobrasmaisantigase
melhorandoalgunstextos.Apartirdela,ficaclaroqueAgostinhoacreditavaqueaeducaoeraumabusca
incansvelporcompreenso,significadoeverdadequesempredeixaabertooespaoparaadvida,o
desenvolvimentoeamudana[126].
GaryN.McCloskeyidentificouquatro"encontrosdeaprendizado"("aulas")naabordagemagostiniana
educao:asexperinciastransformadorasajornadaembuscadacompreenso,significadoeverdadeo
aprendizadocomosoutrosemcomunidadeeacriaodoshbitosdeaprendizado.Segundoele,Agostinho
acreditavaaindaqueodilogo,adialticaeadiscussoeramasmelhoresformasdeaprenderequeeste
mtododeveriaservirdemodeloparaasaulas[126].
Agostinhotambmintroduziuatesedastrsdiferentescategoriasdeestudantessquaisosprofessores
deveriamadaptarseusestilosdeensino:adosqueforambemeducadosporprofessoresderenomeadosque
noforameducadoseadosquetiveramumaeducaopobre,masacreditamteremsidobemeducados.Com
osprimeiros,oprofessordevetomarcuidadoparanorepetiroquejaprenderamedevedesafiarcada
estudantecommatriasqueaindanodominacompletamente.Comoestudantequenorecebeueducao,o
professordeveserpacienteeestardispostoarepetirostemasatqueeleoscompreendaedevesersimptico
tambm.Porm,omaisdifcilaquelequerecebeuumaeducaoinferioreacreditaseralgumqueaindano
.Paraestes,Agostinhoreforouaimportnciademostraradiferenaentre"teraspalavrasetera
compreenso"edeajudlosapermaneceremhumildesemseusprocessosdeaprendizado.[carecedefontes?]
https://pt.wikipedia.org/wiki/Agostinho_de_Hipona

12/23

09/09/2016

AgostinhodeHiponaWikipdia,aenciclopdialivre

Agostinhointroduziuaideiadeprofessoresrespondendopositivamentesquestesquepossamreceberdeseus
estudantes,mesmoquandoforeminterrompidos.Agostinhotambmcriouoestilo"contido"deensino,que
asseguravaacompreensocompletadeumconceitopelosestudantesatravsdetticassimples:no
bombardeloscommatriaemexcessofocoemumtpicoporvezajudarnacompreensodotemaaoinvs
deavanaramatriarapidamenteantecipaodequestionamentose,finalmente,ajudarnaresoluode
dificuldadesenabuscapelasoluodosproblemas.[carecedefontes?]
OutroexemplodeumagrandecontribuiodeAgostinhoparaaeducaofoiseuestudosobreosestilosde
ensino.Segundoele,existemdoisestilosbsicos:o"estilomisto",queutilizalinguagemcomplexa,porvezes
"exibida",paraajudarosestudantesaenxergaremaarteeabelezaqueestportrsdotemaestudado,eo
"estilograndioso",quenotoelegantequantoomisto,masapaixonadoesincero,etemcomobjetivo
inflamarumapaixosimilaradoprofessornocoraodosestudantes.[carecedefontes?]

Obras
Agostinhofoiumdosmaisprolficosautoreslatinosem
termosdeobrassobreviventesealistadeseustrabalhos
temmaisdecemttulosdiferentes[127].Entreelesesto
obrasapologticascontraasheresiasdosarianos,
donatistas,maniquestasepelagianostextossobrea
doutrinacrist,principalmente"DeDoctrinaChristiana"
("SobreaDoutrinaCrist")obrasexegticascomo
comentriossobreoGnesis,osSalmoseacartadePaulo
aosRomanosdiversossermesecartaseuma
"Retractationes",umarevisodesuasprimeirasobras
escritanofinaldesuavida.Almdestas,Agostinho
tambmbastanteconhecidoporsuas"Confisses",que
umrelatopessoaldeseusprimeirosanos,epela"Cidadede
Deus"(DeCivitateDeiem22livros),queeleescreveu
pararestauraraconfianaaosseuscompanheiroscristos
abaladospelosaquedeRomapelosvisigodosem410.Sua
"SobreaTrindade",naqualeledesenvolveateseconhecida
como"analogiapsicolgica"daTrindade,umadesuas
obrasprimasepossivelmenteumadasmaioresobras
teolgicasdetodosostempos.Finalmente,Agostinho
escreveuainda"SobreaLivreEscolhadaVontade"("De
liberoarbitrio"),quetratadomotivopeloqualDeusdaos
homensolivrearbtrioquedepoispodeserusadopara
realizaromal.

Influncia

ManuscritodaCidadedeDeus,aobramaisfamosa
deAgostinho.
InciodosculoXV,atualmentenaBibliotecaNacionalda
Holanda.

Tantoemsuaargumentaofilosficaquantonateolgica,Agostinhofoifortementeinfluenciadopelo
estoicismo,platonismoeneoplatonismo,particularmentepelaobradePlotino,oautordas"Enadas",
provavelmenteporintermdiodePorfrioeVitorino(comodefendeuPierreHadot).Emboraeletenhadepois
abandonadooneoplatonismo,algumasideiasaindatransparecememsuasprimeirasobras[128].Suaobraprimal
einfluentesobreolivrearbtrio,umtemacentraldatica,tornarseiaofocodefilsofosposteriorescomo
Schopenhauer,KierkegaardeNietzsche.AgostinhofoiinfluenciadotambmporVirglio(conhecidoporsuas
obrassobrealinguagem),Ccero(conhecidoporsuasobrassobreaargumentao)eAristteles
(principalmentea"Retrica"ea"Potica").

https://pt.wikipedia.org/wiki/Agostinho_de_Hipona

13/23

09/09/2016

AgostinhodeHiponaWikipdia,aenciclopdialivre

TomsdeAquinofoifortementeinfluenciadoporAgostinho.Notemadopecadooriginal,Aquinopropsuma
visomaisotimistadohomemqueadeAgostinhoaopreservarospoderesdarazo,vontadeedaspaixesdo
homemcadomesmodepoisdaqueda[105].AdoutrinadeAgostinhosobreagraaeficazencontrouuma
eloquenteexpressonaobradeBernardodeClaraval.
OfilsofoBertrandRussellseimpressionoucomameditaosobreanaturezadotempodeAgostinhonas
"Confisses"ecomparouafavoravelmentedeKant,queafirmavaqueotemposubjetivo[129].Telogos
catlicosgeralmentesubscrevemacrenadeAgostinhodequeDeusexiste"foradotempo"num"eterno
presente"queotemposexistedentrodouniversocriadoporqueapenasnoespaopossveldiscerniro
tempo,atravsdomovimentoedasmudanas.Estasmeditaesestointimamenteligadasssuas
consideraessobreahabilidadehumanadamemria.FrancesYates,emseuestudo"AArtedaMemria",de
1966,defendequeumacurtapassagemde"Confisses"(10.8.12),naqualAgostinhoescrevesobreasubidade
umlancedeescadaseaentradanosvastoscamposdamemria[130]claramenteindicaqueosantigosromanos
estavamcientesdecomoutilizarmetforasespaciaisearquiteturaisexplcitascomoumatcnicamnemnica
paraorganizargrandesquantidadesdeinformao.
OmtodofilosficodeAgostinho,demonstradoespecialmenteemsuas"Confisses",exerceuumacontnua
influnciasobreafilosofiaeuropeiacontinentalportodoosculoXX.Suaabordagemdescritivasobrea
intencionalidade,memriaelinguagemconformeestesfenmenossoexperimentadosnotempoena
conscinciaanteciparameinspiraramideiasnamodernafenomenologiaehermenutica[131].EdmundHusserl
escreveu:"Aanlisedaconscinciadotempoumaantigacrux[desafio]dapsicologiadescritivaedateoria
doconhecimento.Oprimeiropensadoraserprofundamentesensvelsimensasdificuldadesnestecampofoi
Agostinho,quetrabalhouquaseapontodesedesesperarsobreesteproblema"[132].MartinHeideggerfaz
refernciafilosofiadescritivadeAgostinhoemdiversospontosdesuaobramaisinfluente,"SereTempo"[e].
HannahArendtcomeousuacarreirafilosficacomumadissertaosobreoconceitodeamordeAgostinho,
"DerLiebesbegriffbeiAugustin"(1929):AjovemArendttentoumostrarqueabasefilosficaparaa"vita
socialis"emAgostinhopodeserentendidacomosendooamorentrevizinhoscombaseemsuacompreensoda
origemcomumdahumanidade"[133].JeanBethkeElshtainem"AugustineandtheLimitsofPolitics"
("AgostinhoeosLimitesdaPoltica")encontrourelaesentreAgostinhoeArendtemseusrespectivos
conceitossobreomal:"Agostinhonoviaomalcomoglamorosamentedemnico,mas,aoinvsdisso,como
umaausnciadobem,algoqueparadoxalmente,narealidade,nada.Arendt...vislumbrouomalextremoque
produziuoHolocaustocomomeramentebanal[em"EichmannemJerusalm"]"[134].LudwigWittgenstein
citouAgostinhoextensivamenteemsuas"InvestigaesFilosficas"porsuaabordagemalinguagem,tantode
formapositivaquantocomocontrapontoparasuasprpriasideias,incluindoumalongapassagemdeabertura
das"Confisses".Emseulivroautobiogrfico,"Milestones",opapaBentoXVIafirmouqueAgostinhofoiuma
desuasmaisimportantesinfluncias.
DeacordocomLeoRuickbie,osargumentosdeAgostinhocontraaMgica,queadiferenciavamdosmilagres,
foramcruciaisparaalutadocristianismoprimitivocontraopaganismoetransformaramsenatesecentralna
dennciaposteriorcontrabruxaseabruxaria.DeacordocomoprofessorDeepakLal,avisodeAgostinho
sobrea"cidadeceleste"influenciouprojetosetradiessecularesdoiluminismo,marxismo,freudianismoeo
ecofundamentalismo[135].

Culturapopular
AgostinhofoiinterpretadoporDaryBerkaninofilmeparatelevisode1972"AugustineofHippo".Elefoi
interpretadotambmporFrancoNeronaminisriede2010"Augustine:TheDeclineoftheRomanEmpire"e
nofilmede2012"RestlessHeart:TheConfessionsofSaintAugustine"[136]Themoderndaynamelinkstothe
AgostinelliFamily.[137].

https://pt.wikipedia.org/wiki/Agostinho_de_Hipona

14/23

09/09/2016

AgostinhodeHiponaWikipdia,aenciclopdialivre

BobDylangravouumamsicachamada"IDreamedISawSt.Augustine"emseulbum"JohnWesley
Harding".OartistapopStinghomenageoudecertaformaaslutasdeAgostinhocontraodesejonamsica
"SaintAugustineinHell"("SantoAgostinhonoInferno")queaparecenolbumde1993docantor,"Ten
Summoner'sTales".

Vertambm
Graa
Agostinianos
RegradeSantoAgostinho
Hipteseagostiniana
Eclesiologia
Livrearbtrio
Incurvatusinse
Guerrajusta
OrdemdeSantoAgostinho

OrdemdeSantoAgostinho
Otium
Filosofiadahistria
Filosofiadareligio
Predestinao
Problemadomal
Escolasticismo

Notas
[a]^Agostinhoexplicouassim:"Porque,portanto,

estordenadonamentequeeladeveconhecerasi
prpria?Suponhoqueparaquepossaconsiderarse
eviverdeacordocomsuanaturezaouseja,buscar
serreguladadeacordocomsuaprprianatureza,
viz.,sobEleaquemeladevesesujeitar,sobreas
coisasaqueeladeveserpreferidasobEleporquem
eladevesergovernada,sobreascoisasqueeladeve
governar.Poiselarealizamuitascoisasatravsde
ferozdesejocomoseseesquecessedesiprpria.
Poiselavalgumascoisascomointrinsecamente
excelentenanaturezamaisexcelentequeDeus:e
quandodeveriapermanecerfirmeparaquepossa
desfrutlas,sevoltacontraEledesejandose
apoderardestascoisasparasienoparasercomo
EleporSuagraa,masparaseroqueEleporsi
s,eelacomeaasemovereescorregar
gradualmenteparacadavezmenosemenosquando
acreditasermaisemais"[138].
[b]^EmumadasobrastardiasdeAgostinho,
"Retractationes",elefezumaimportantedistinona
formacomoentendiaadiferenaentrealibidomorale
espiritualeodesejosexual:"Libidonousobome
justodalibido"("libidononestbonusetrectususus
libidinis").[139].
[c]^Nonsubstantialitermanereconcupiscentiam,
sicutcorpusaliquodautspiritumsedesse
affectionemquamdammalaequalitatis,sicutest
languor.[140].
[d]^ApesardeAgostinhoterelogiadoPlotinoem
suas"Confisses",8.2.,amplamentereconhecido
queasuaatitudeparacomafilosofiapageramuito
similaradeumapstolocristo,comoatestaT.E.
ClarkeSJ:Emrelaoaoneoplatonismo,houvepor
todaasuavidaumaatitudedecisivamente
ambivalentepodeseesperartantoconcordncia
quantorspidadiscordncia,derivao,mastambm
https://pt.wikipedia.org/wiki/Agostinho_de_Hipona

repudiao.Notemaquenosconcerneaqui,a
concordnciacomoneoplatonismo(ecomatradio
platnicaemgeral)estcentradaemduasnoes
relacionadas:imutabilidadecomoumacaracterstica
primriadadivindadeeasimilaridadecoma
divindadecomovocaoprimriadaalma.A
discordnciaeraprincipalmente,comojdissemos,
relacionadasadoisdogmascristoscentrais:a
EncarnaodoFilhodeDeuseressurreioda
carne"[141].
[e]^Porexemplo,asarticulaesdeMartinHeidegger
sobrecomo"sernomundo"estodescritasemsuas
ideiassobre"ver":"Aincrvelprioridadedo'ver'foi
percebidaparticularmenteporAgostinhoemsua
interpretaoda'concupiscentia'".Depois,Heidegger
citaas"Confisses":"Avisopertencedeforma
apropriadaaosolhos.Masusamosestapalavra
'ver'nolugardeoutrossentidosquandonos
devotamoscognio...Nodizemosapenas'Veja
comobrilha',...maschegamosadizer'Vejaosom
quefaz'".[142].
[f]^Em393ou394,Agostinhocomentou:"Alm
disso,seadescrenafornicao,aidolatria
descrenaeacobiaidolatria,entonosedeve
duvidarqueacobiatambmfornicao.Quem,
ento,nestecasopoderseparardeformajusta
qualquerdesejoilegaldacategoriadafornicaose
acobiafornicao?Edistopodemosperceberque,
porcausadedesejosilegais,noapenasosdesejos
pelosquaisalgumculpadodeatosimundoscoma
esposaoumaridodeoutros,masquaisquerdesejos
desejosquesejamquecausemaalmaafazermauuso
docorpoparasedistanciardaleideDeuseparaser
ruinosamenteebasicamentecorrompido,umhomem
poder,semcrime,desprezarsuaesposaeuma
esposa,seumarido,poisoSenhorfezdacausada
fornicaoumaexceoesta,deacordocomas

15/23

09/09/2016

AgostinhodeHiponaWikipdia,aenciclopdialivre

consideraesacima,somoscompelidosaentender
comosendogeraleuniversal"[143].

Referncias
1.KnowYourPatronSaint(http://www.catholicapolog
etics.info/library/saints/index.htm)(emingls).
catholicapologetics.info.
2.OnomenAurlionotemsignificadonenhum,exceto
odeindicarqueAgostinhoeraumcidadoromano
(veja:Salway,Benet(1994).What'sinaName?A
SurveyofRomanOnomasticPracticefrom
c.700B.C.toA.D.700.TheJournalofRoman
StudiesSocietyforthePromotionofRomanStudies
[S.l.]84:12445.doi:10.2307/300873(https://dx.doi.
org/10.2307%2F300873).ISSN00754358(https://w
ww.worldcat.org/issn/00754358).JSTOR300873(ht
tps://www.jstor.org/stable/300873).).
3.Mendelson,Michael.SaintAugustine(http://plato.s
tanford.edu/archives/win2012/entries/augustine/).The
StanfordEncyclopediaofPhilosophy.Consultadoem
21December2012.
4.JernimoescreveuparaAgostinhoem418:"Voc
conhecidoportodoomundocatlicoshonrame
estimamsuapessoacomoaquelequereestabeleceua
antigaf"(conditorantiquaerursumfidei).Cf.
Epistola195(http://www.augustinus.it/latino/lettere/le
ttera_200_testo.htm)TeSelle,Eugene(1970).
AugustinetheTheologian(London[s.n.]).p.343.
ISBN0223977284.March2002edition:ISBN1
579109187.
5.Cruz,cap.Platonismo
6.TeSelle,Eugene(1970).AugustinetheTheologian
(London[s.n.]).pp.347349.ISBN0223977284.
March2002edition:ISBN1579109187.
7.Durant,Will(1992).CaesarandChrist:aHistoryof
RomanCivilizationandofChristianityfromTheir
BeginningstoA.D.325(NewYork:MJFBooks).
ISBN1567310141.
8.Wilken,RobertL.(2003).TheSpiritofEarly
ChristianThought(NewHaven:YaleUniversity
Press).p.291.ISBN0300105983.
9.Papademetriou,GeorgeC.SaintAugustineinthe
GreekOrthodoxTradition(http://www.goarch.org/our
faith/ourfaith8153)(emingls)[S.l.:s.n.]
10.Archimandrite[nowArchbishop]Chrysostomos.
BookReview:ThePlaceofBlessedAugustineinthe
OrthodoxChurch(http://www.orthodoxinfo.com/inq
uirers/bless_aug.aspx#rose).OrthodoxTradition[S.l.:
s.n.]II(3&4):4043.Arquivado(http://web.archive.
org/web/20070710012506/http://www.orthodoxinfo.co
m/inquirers/bless_aug.aspx)desdeooriginalem10
July2007.Consultadoem28June2007.
11.MacKendrick,Paul(1980)TheNorthAfricanStones
Speak,ChapelHill:UniversityofNorthCarolina
Press,p.326,ISBN0709903944.
https://pt.wikipedia.org/wiki/Agostinho_de_Hipona

12.Ferguson,Everett(1998)EncyclopediaofEarly
Christianity,Taylor&Francis,p.776,ISBN
0815333196.
13.Vesey,Mark,trans.(2007)"ConfessionsSaint
Augustine",introduction,ISBN9781593082598.
14.Power,Kim(1999)"Family,Relatives",pp.35354
inAugustinethroughtheages:anencyclopedia.Allan
D.Fitzgerald(ed.).GrandRapids:Wm.B.
Eerdmans,ISBN9780802838438.
15.MarkEllingsen.TheRichnessofAugustine:His
ContextualandPastoralTheology.WestminsterJohn
KnoxPress,2005.p.10."NoliistumPoenum
monentemveladmonentemterrenaintlatuspropagine
spernere..."
16.Lancel,Serge(2002)SaintAugustine,HymnsAncient
&Modern,p.5,ISBN0334028663.
17.MichaelBrettandElizabethFentress,TheBerbers,
WileyBlackwell,1997,pp.71,293
18.AndrewKnowlesandPachomiosPenkett,Augustine
andhisWorldCh.2.
19.EncyclopediaAmericana,v.2,p.685.Danbury,CT:
Grolier,1997.ISBN0717201295.
20.Pope,Hugh.SaintMonica(http://www.newadvent.
org/cathen/10482a.htm).CatholicEncyclopedia.
Consultadoem20April2012.
21.AgostinhodeHipona,Confisses,3:3
22.AgostinhodeHipona,Confisses,8:7
23.RankeHeineman,Uta(1988).Eunuchsforthe
KingdomofHeaven:Women,Sexualityandthe
CatholicChurch(US:PenguinBooks).
ISBN9780385265270.
24.AgostinhodeHipona,Confisses,4:2
25.A'Becket,John.Adeodatus(http://www.newadvent.
org/cathen/01141e.htm).CatholicEncyclopedia.
Consultadoem20April2012.
26.Portali,Eugne."LifeofSt.AugustineofHippo"(ht
tp://www.newadvent.org/cathen/02084a.htm)The
CatholicEncyclopedia.Vol.2.NewYork:Robert
AppletonCompany(1907).Retrieved30September
2011
27.BeDuhn,JasonDavid(28October2009).Augustine's
Manichaeandilemma:Conversionandapostasy,373
388C.E.(http://books.google.com/books?id=mEmZa
q1Gg3wC&pg=PA163)UniversityofPennsylvania
Press[S.l.]p.163.ISBN9780812242102.
Consultadoem17June2011.
28.Burrus,Virginia(2011). "FleeingtheUxorious
Kingdom":Augustine'sQueerTheologyof
Marriage.JournalofEarlyChristianStudiesJohns
HopkinsUniversityPress[S.l.]19(1):120.
doi:10.1353/earl.2011.0002(https://dx.doi.org/10.135
3%2Fearl.2011.0002).
16/23

09/09/2016

AgostinhodeHiponaWikipdia,aenciclopdialivre

29.Ferguson,Everett(1999)Christianityinrelationto
56.Bauerschmidt,JohnC(1999).Abortion.In:
Jews,Greeks,andRomans,Taylor&Francis,p.208,
Fitzgerald,AllanD.AugustineThroughtheAges:An
ISBN0815330693.
Encyclopedia.WmBEerdmans.p.1.ISBN9780
30.AugustineofHippo(2008).Confessions(NewYork:
802838438.
OxfordUniversityPress).pp.15253.
57.DeOrigineAnimae4.4)OntheSoulandIts
31.Pope,Hugh.SaintMonica(http://www.newadvent.
Origin(http://www.newadvent.org/fathers/15084.ht
org/cathen/10482a.htm).CatholicEncyclopedia.
m).Fathers.Newadvent.
Consultadoem20April2012.
58.VanDerMeer,F(1961).AugustinetheBishop.The
32.Possdio,v.Aug.3.1
LifeandWorkoftheFatheroftheChurch(London
33.Lepelley,2:17677
NewyYork[s.n.]).p.60.
34.Brown,Peter(2000)AugustineofHippo:A
59.Bonner,G(1986).St.AugustineofHippo.Lifeand
Biography,Berkeley:UniversityofCaliforniaPress,
Controversies(Norwich:TheCanterburyPress).
ISBN0520227573.
p.63.ISBN0860782034.
35.Agostinho,ep.126.1
60.Testard,M(1958).SaintAugustinetCicron,I.
36.SaintAugustineofHippo(http://saints.sqpn.com/sa
Cicrondanslaformationetl'oeuvredesaint
intaugustineofhippo/)(emingls).Saints.sqpn.com.
Augustin(emFrench)(Paris:tudesAugustiniennes).
37.Weiskotten
pp.1006.
38.Weiskotten,p.43
61.Agostinho,Confisses5,7,127,6
39.Weiskotten,p.57
62.Agostinho,OftheFalsenessoftheHistoryWhich
40.http://www.philosophybasics.com/philosophers_augustine.html AllotsManyThousandYearstotheWorld'sPast(htt
:
p://www.ccel.org/fathers2/NPNF102/npnf10218.ht
41. "PopeBonifaceVIII"naediode1913da
m#P2017_1154484),CidadedeDeus,Livro12:Cap.
10[419].
CatholicEncyclopedia(emingls).,umapublicao
63.Teske,RolandJ(1999).Genesiadlitteramliber
agoraemdomniopblico.
imperfectus,De.In:Fitzgerald,AllanD.Augustine
42.Augustine'stomb,Augnet(http://www.augnet.org/def
ThroughtheAges:AnEncyclopedia.WmB
ault.asp?ipageid=2213&iparentid=145)
Eerdmans.pp.37778.ISBN9780802838438.
43.Dale,Shanon(2001).Ahousedivided:SanPietroin
64.SobreosMritos,1.2CidadedeDeus,13:1
Cield'OroinPaviaandthepoliticsofPopeJohn
Enchiridion,104
XXII.JournalofMedievalHistory[S.l.:s.n.]27:
65.Young,DavisA."TheContemporaryRelevanceof
55.doi:10.1016/S03044181(00)000166(https://dx.d
Augustine'sViewofCreation"(http://www.asa3.org/
oi.org/10.1016%2FS03044181%2800%29000166).
ASA/PSCF/1988/PSCF388Young.html),
44.Stone,HaroldSamuel(2002)St.Augustine'sBones:
PerspectivesonScienceandChristianFaith40.1:42
AMicrohistory(StudiesinPrintCultureandthe
45(3/1988).Retrieved30September2011.
HistoryoftheBook)Amherst:Universityof
66.Gonzalez,JustoL.(19701975).AHistoryof
MassachusettsPress,ISBN1558493883.
ChristianThought:Volume2(FromAugustinetothe
45.EncyclopediaofPhilosophy(http://plato.stanford.e
eveoftheReformation)AbingdonPress[S.l.]
du/entries/augustine/#PhiAnt)Stanford[S.l.]
ISBN0687171830.
Consultadoem23March2011.|capitulo=ignorado
67.Blomberg,CraigL.(2006).FromPentecostto
(Ajuda)
PatmosApollos[S.l.]p.519.ISBN0805432485.
46.SobreosCuidadoscomosMortos,seo5.
68.Cruz
47.Agostinho,DecurapromortuisgerendaCSEL41,
69.Agostinho,Enchiridion,110
627[1322]PL40,595:Nullomodoipsaspernenda
70.Matthews,GarethB.(1992).Thought'segoin
suntcorpora.(...)Haecenimnonadornamentumvel
AugustineandDescartesCornellUniversityPress
adiutorium,quodadhibeturextrinsecus,sedadipsam
[S.l.]ISBN0801427754.
naturamhominispertinent.
71.King,PeterNathanBallantyne(2009).Augustineon
48.Agostinho,Enarrationesinpsalmos,143,6.
gTestimony(http://www.canadianjournalofphilosoph
49.CCL40,2077[46]2078[74]46,23435.
y.com/PDFs/cjp392195214BallantyneKing.pdf)
50.Agostinho,Deutilitateieiunii,4,45.
(PDF).CanadianJournalofPhilosophy[S.l.:s.n.]39
51.Agostinho,Dequantitateanimae1.25.9.
(2):195.doi:10.1353/cjp.0.0045(https://dx.doi.org/1
52.Agostinho,Dequantitateanimae13.12:Substantia
0.1353%2Fcjp.0.0045).
quaedamrationisparticeps,regendocorpori
72.LuizPauloHosta.ABblia:umdiriodeleitura(htt
accomodata.
p://books.google.com/books?id=EkzcF2QvUewC&pg
53.Agostinho,Onthefreewill(Deliberoarbitrio)
=PA241).Zahar.p.241.ISBN9788537807262.
2.3.76.13.
73.ArcebispoCharlesJ.Chaput,O.F.M.Cap.Calledto
54.Mann,WE(1999).InnerLifeEthics.In:
LiveintheHolySpirit(http://www.catholicculture.or
Matthews,GB.TheAugustinianTraditionUniversity
g/culture/library/view.cfm?recnum=8322)(emingls).
ofCaliforniaPress[S.l.]pp.14142.ISBN0520
CatholicCulture.
209990.
74.ATimeForWar?(http://www.christianitytoday.com/c
55.theAthenian,Athenagoras.APleaforthe
t/2001/septemberwebonly/91755.0.html)
Christians(http://www.newadvent.org/fathers/0205.h
tm).Newadvent.
https://pt.wikipedia.org/wiki/Agostinho_de_Hipona

17/23

09/09/2016

AgostinhodeHiponaWikipdia,aenciclopdialivre

ChristianityToday(20010109).Retrievedon2013
0428.
75.AugustineofHippo(http://www.crusadesencyclopedi
a.com/augustineofhippo.html).Crusades
encyclopedia.com.Retrievedon20130428.
76.St.AugustineofHippo(http://www.crusadesencyclo
pedia.com/augustineofhippo.html),Crusades
Encyclopedia
77.SaintAugustineandtheTheoryofJustWar(http://w
ww.jknirp.com/mattox.htm).Jknirp.com(200701
23).Retrievedon20130428.
78.TheJustWar(http://www.catholiceducation.org/articl
es/politics/pg0029.html).Catholiceducation.org.
Retrievedon20130428.
79.Gonzalez,JustoL.(1984).TheStoryofChristianity
(SanFrancisco:Harper).ISBN006185588X.
80.SobreaTrindade(http://www.newadvent.org/fathers/1
301.htm)
81.OStegmller,inMarienkunde,455
82.Agostinho,DeSanctaVirginitate,6,6,191.
83.Agostinho,DeSanctaVirginitate,18
84.Agostinho,DeGenesiadliteram1:1920,Chapt.19
[408],DeGenesiadliteram,2:9
85.EleexplicouaJulianodeEclanumqueeraumatarefa
sutildiscernirqualveioprimeiro:Sedsidisputatione
subtilissimaetelimatissimaopusest,utsciamus
utrumprimoshominesinsipientiasuperbos,an
insipientessuperbiafecerit.(ContraJulianum,V,
4.18PL44,795)
86.Agostinho,SobreoSignificadoLiteraldoGnesis
(DeGenesiadlitteram),VIII,6:12,vol.1,p.1923
and12:28,vol.2,p.21920,trans.JohnHammond
TaylorSJBA49,28and5052PL34,377cf.idem,
DeTrinitate,XII,12.17CCL50,371372[v.26
31136]Denaturaboni3435CSEL25,872PL
42,551572
87.Agostinho,SobreoSignificadoLiteraldoGnesis
(DeGenesiadlitteram),VIII,4.8BA49,20
88.Agostinho,Nisiradicemmalihumanustuncreciperet
sensus("ContraJulianum",I,9.42PL44,670)
89.MariusMercatorLib.subnot.inverb.Iul.Praef.,2,3
PL48,111/v.513/Bonner,Gerald.RufinusofSyria
andAfricanPelagianism[S.l.:s.n.]pp.35(X).in:
Idem(1987).God'sDecreeandMan'sDestiny
(London:VariorumReprints).pp.3147(X).
ISBN0860782034.
90.Agostinho,DegratiaChristietdepeccatooriginali
(http://www.augustinus.it/latino/grazia_cristo/grazia
_cristo_1_libro.htm),I,15.16CSEL42,138[v.24
29]Ibid.,I,4.5CSEL42,128[v.1523].Ver
Bonner,G.(1986).St.AugustineofHippo.Lifeand
Controversies(Norwich:TheCanterburyPress).
pp.355356.ISBN0860782034.
91.Agostinho,"ContraasDuasCartasdosPelagianos"
1.3132
92.Brown,Peter.AugustineofHippo.Berkeley:
UniversityofCaliforniaPress,1967.ISBN0520
001869,35
93.TheManichaeanVersionofGenesis24(http://web.a
rchive.org/web/20051029144459/http://www.religious
studies.uncc.edu/jcreeves/manichaean_version_of_gen
https://pt.wikipedia.org/wiki/Agostinho_de_Hipona

esis_24.htm).TraduzidodotextorabedeIbnal
Nadm,Fihrist,naversodeG.FlgelemMani:
SeineLehreundseineSchriften(Leipzig,1862
reprinted,Osnabrck:BiblioVerlag,1969)58.11
61.13.
94.Agostinho,Deliberoarbitrio1,9,1.
95.Trap,A.S.Agostino:IntroduzioneallaDottrina
dellaGrazia.INaturaeGrazia[S.l.:s.n.]pp.113
114.
96.Brachtendorf,J.(1997).CiceroandAugustineon
thePassions[S.l.:s.n.]:307..deletecharacter
characterin|id=atposition81(Ajuda)
97.VejaSfameniGasparro,G.(2001).Enkrateiae
Antropologia.Lemotivazioniprotologichedella
continenzaedellaverginitnelchristianesimodel
primisecolienellognosticismo.StudiaEphemeridis
Augustinianum20(Rome[s.n.]).pp.250251.
Somers,H.ImagedeDieu.Lessourcesdel'exgse
augustinienne.RevuedestudesAugustiniennes
[S.l.:s.n.]7(1961):115.ISSN00352012(https://w
ww.worldcat.org/issn/00352012)..deletecharacter
characterin|id=atposition79(Ajuda).Cf.Joo
Crisstomo,(DeSanctaVirginitate),
XIV,6SCh125,142145GregriodeNissa,Onthe
MakingofMan(http://www.newadvent.org/fathers/13
0105.htm),17SCh6,164165eOnVirginity(http://
www.newadvent.org/fathers/2907.htm),12.2SCh
119,402[1720].Cf.Agostinho,SobreoBemdo
Matrimnio(http://www.newadvent.org/fathers/1309.
htm),2.2PL40,374.
98.Gerson,LloydP.Plotinus.NewYork,NY:Routledge,
1994.203
99.Agostinho,"Enarrationesinpsalmos",143:6CCL
40,2077[46]2078[74]SobreoSentidoLiteraldo
Gnesis(DeGenesiadLitteram),9:6:11,trans.John
HammondTaylorSJ,vol.2,p.7677PL34,397.
100.UmcomentriodeGeraldBonnerexplicaumpoucoo
motivodetantosautoresseapegaremaestaverso
dosfatos:"claroquesempremaisfcilopore
denunciarqueentender".VejaBonner,G.(1986).St.
AugustineofHippo.LifeandControversies
(Norwich:TheCanterburyPress).p.312.ISBN0
860782034.
101.Agostinho,Decontinentia,12.27PL40,368Ibid.,
13.28PL40,369ContraJulianum,III,15.29,PL
44,717Ibid.,III,21.42,PL44,724.
102.APostscripttotheRemediumConcupiscentiae(htt
p://www.cormacburke.or.ke/node/932).TheThomist
[S.l.:s.n.]70:481536.2006.
103.MritoseRemissodosPecados,eBatismoInfantil
(http://www.newadvent.org/fathers/1501.htm)(De
peccatorummeritisetremissioneetdebaptismo
parvulorum),I,6.6PL44,112113cf.Onthe
LiteralMeaningofGenesis(DeGenesiadlitteram)
9:6:11,trans.JohnHammondTaylorSJ,vol.2,pp.
7677PL34,397.
104.Agostinho,ImperfectumOpuscontraIulianum,II,
218
105.Cruz,Ch."OriginalSin"
106.Southern,R.W.(1953).TheMakingoftheMiddle
Ages(London[s.n.]).pp.2347.
18/23

09/09/2016

AgostinhodeHiponaWikipdia,aenciclopdialivre

107.Bonner,G.(1986).St.AugustineofHippo.Lifeand
Controversies(Norwich:TheCanterburyPress).
p.371.ISBN0860782034.
108.Hgglund,Bengt(2007)[1968].Teologinshistoria
[HistoryofTheology](emGerman)4threv.ed.(St.
Louis,MO:ConcordiaPublishingHouse).pp.139
140.ISBN9780758613486.
109.Portali,Eugne."TeachingofSt.Augustineof
Hippo"(http://www.newadvent.org/cathen/02091a.ht
m)TheCatholicEncyclopedia.Vol.2.NewYork:
RobertAppletonCompany(1907).Retrieved30
September2011
110.Agostinho,ExplicaessobreosSalmos33:1:10
[405]
111.Agostinho,Sermes227[411]
112.Agostinho,Sermes272
113.Agostinho,UmSermoaosCatecmenosnoCredo,
pargrafo16
114.Agostinho,CidadedeDeus,Livro20,Captulo8
115.DiarmaidMacCulloch.TheReformation:AHistory
(PenguinGroup,2005)p8.
116.Agostinho,CidadedeDeus,livro18,captulo46.
117.Edwards,J.(1999)TheSpanishInquisition,Stroud,
pp.3335,ISBN0752417703.
118.Agostinho,SobreaDoutrinaCrist,3.37
119.Russell,Bertrand.(1945)AHistoryofWestern
Philosophy,Simon&Schuster.p.356.
120.AugustineofHippo,CityofGod,BookI,Ch.16,18.
121.Agostinho,CidadedeDeus,14.17
122.Reuther,R.R.(2007)."Augustine:sexualitygender
andwomen",pp.4768inJ.C.Stark(Ed.),Feminist
interpretationsofAugustine,UniversityPark,PA:
ThePennsylvaniaStateUniversityPress,ISBN
027103257X.
123.Edwards,B.(2011)LetMyPeopleGo:ACalltoEnd
theOppressionofWomenintheChurch,Charleston,
SC:Createspace,ISBN1466401117.
124.Raming,I.(2004).Ahistoryofwomenand
ordinationvolumetwo:Thepriestlyofficeofwomen
Godsgifttoarenewedchurch.(B.Cooke&G.
Macy,Trans.).Lanham,MD:ScarecrowPressInc.
pp.2930,ISBN0810848503.
125.Edwards,B.(2011)."LetMyPeopleGo:ACallto
EndtheOppressionofWomenintheChurch."
Charleston,SC:Createspace,ISBN1466401117.
126.McCloskey,GaryN.(April2008)Encountersof
Learning:SaintAugustineonEducation(http://www.
merrimack.edu/academics/augustinian_pedagogy/docu
ments/encountering_0408.pdf),SaintAugustine
InstituteforLearningandTeaching,Merrimack
College.
127.Wright,F.A.andSinclair,T.A.(1931)AHistoryof
LaterLatinLiterature,DawsonsofPallMall,
London,pp.56ff.
128.BertrandRussellHistoryofwesternPhilosophylivro
IIcaptuloIV
129.HistriadaFilosofiaOcidental,1946,reprinted
UnwinPaperbacks1979,pp.352353.
130.ConfissescaptuloX:comentriosobre10.8.12(htt
p://www.stoa.org/hippo/text10.html#TB10C8S12)(em
latim)
https://pt.wikipedia.org/wiki/Agostinho_de_Hipona

131.dePaulo,CraigJ.N.(2006).TheInfluenceof
AugustineonHeidegger:TheEmergenceofan
AugustinianPhenomenologyTheEdwinMellenPress
[S.l.]ISBN0773456899.
132.Husserl,Edmund(1964)PhenomenologyofInternal
TimeConsciousness.Tr.JamesS.Churchill.
Bloomington:IndianaUP,p.21.
133.Chiba,Shin(1995).HannahArendtonLoveandthe
Political:Love,Friendship,andCitizenship.The
ReviewofPolitics[S.l.:s.n.]57(3):505535(507).
doi:10.1017/S0034670500019720(https://dx.doi.org/1
0.1017%2FS0034670500019720).JSTOR1408599(h
ttps://www.jstor.org/stable/1408599).
134.Tinder,GlennElshtain,JeanBethke(1997).
AugustineandtheLimitsofPolitics,byJeanBethke
Elshtain(http://www.unz.org/Pub/AmPoliticalScienc
eRev1997jun00432).TheAmericanPoliticalScience
Review[S.l.:s.n.]91(2):432433.
doi:10.2307/2952372(https://dx.doi.org/10.2307%2F
2952372).
135.Lal,D.(March2002)MoralityandCapitalism:
LearningfromthePast(http://www.econ.ucla.edu/wor
kingpapers/wp812.pdf).WorkingPaperNumber812,
DepartmentofEconomics,UniversityofCalifornia,
LosAngeles.
136.RestlessHeart(http://www.restlessheartfilm.com/).
Restlessheartfilm.com.Retrievedon20130428.
137.AGOSTINELLIFamilyCrest/AGOSTINELLICoat
ofArms(http://www.4crests.com/agostinellicoatofa
rms.html).4crests.com(20130419).Retrievedon
20130428.
138."SobreaTrindade(http://www.newadvent.org/fathers/
130105.htm)"(DeTrinitate),5:7CCL50,320[1
12])
139.Cf.Debonoconiugali,16.18PL40,385Denuptiis
etconcupiscentia,II,21.36PL44,443Contra
Iulianum,III,7.16PL44,710ibid.,V,16.60PL
44,817.VertambmIdem(1983).Lemariage
chrtiendansl'oeuvredeSaintAugustin.Une
thologiebaptismaledelavieconjugale(Paris:
tudesAugustiniennes).p.97.
140.Denuptiisetconcupiscentia,I,25.28PL44,430
cf.ContraJulianum,VI,18.53PL44,854ibid.VI,
19.58PL44,857ibid.,II,10.33PL44,697
ContraSecundinumManichaeum,15PL42,590.
141.Clarke,SJ,T.E.St.AugustineandCosmic
Redemption.TheologicalStudies[S.l.:s.n.]19
(1958):151.Cf..Schmitt'schapter2:L'idologie
hellniqueetlaconceptionaugustiniennederalits
charnellesin:Idem(1983).Lemariagechrtiendans
l'oeuvredeSaintAugustin.Unethologiebaptismale
delavieconjugale(Paris:tudesAugustiniennes).
pp.108123.O'Meara,J.J.(1954).TheYoung
Augustine:TheGrowthofSt.Augustine'sMindupto
HisConversion(London[s.n.]).pp.143151and
195f.Madec,G.Le"platonisme"desPres[S.l.:
s.n.]p.42.inIdem(1994).Petitestudes
Augustiniennes.Antiquit142(Paris:Collection
d'tudesAugustiniennes).pp.2750.ThomasAq.
SThIq84a5Agostinho,CidadedeDeus(http://ww
19/23

09/09/2016

AgostinhodeHiponaWikipdia,aenciclopdialivre

w.newadvent.org/fathers/120108.htm)(DeCivitate
Dei),VIII,5CCL47,221[34].
142.SereTempo,Trs.Macquarrie&Robinson.New
York:Harpers,1964,p.171.)

143.{{citarweb|url=
http://www.newadvent.org/fathers/16011.htm%7C
ttulo=SobreoSermodaMontanha(Desermone
Dominiinmonte)captulo=1:16:46CCL35,52)

Bibliografia
Fontesprimrias
Agostinho.ACidadedeDeusVolumeII.Trad.deJ.
DiasPereira.Lisboa:FundaoCalousteGoulbekian,
2000.
Agostinho.ATrindade.Trad.deFreiAgustinho
Belmonte,O.A.R.SoPaulo:Paulus,1994.
Agostinho.Confisses.Trad.J.OliveiraSantoseA.
AmbrsiodePinaVidaeobraporJosAmrico

MottaPessanha.SoPaulo:NovaCultural,1999.
(ColeoOspensadores).
Agostinho.Lainmortalidaddelalma.Lope
Cilleruelo.Madrid:BibliotecadeAutoresCristianos,
1988.(ObrascompletasdeSanAgustinXXXIX).
Agostinho.Sobreapotencialidadedaalma(De
quantitateanimae).Trad.deAloysioJansendeFaria.
Petrpolis:Vozes,2005.

MottaPessanha.SoPaulo:NovaCultural,1999.

Fontessecundrias
DILMAN,Ilham.Freewill:anhistoricaland
philosophicalintroduction.Florence,KY,USA:
Routledge,1999.
GILSON,Etienne.IntroduoaoestudodeSanto
Agostinho.Trad.deCristianeNegreirosAbbud
Ayoub.SoPaulo:Paulus,2006.
OSPENSADORES,SoTomsdeAquinoSo
Paulo:AbrilCultural1980.
OSPENSADORES,SantoAgostinhoSoPaulo:
AbrilCultural1980.
PESANHA,JosdeAmricoMotta.Santo
Agostinho(354430)VidaeObrap.VIXXIVin
OsPensadores,SantoAgostinhoSoPaulo:Abril
Cultural1980.
ROSA,MariadaGlriade.AHistriadaEducao
atravsdostextos.SoPaulo:CULTRIX,2002
Cross,FrankL.Livingstone,Elizabeth,:(2005).The
OxfordDictionaryoftheChristianChurch(Oxford:
OxfordUniversityPress).ISBN0192802909.
Weiskotten,HerbertT.(2008).TheLifeofSaint
Augustine:ATranslationoftheSanctiAugustiniVita
byPossidius,BishopofCalama(Merchantville,NJ:
EvolutionPublishing).ISBN1889758906.
AncientChristianWriters:TheWorksoftheFathers
inTranslation(NewYork:NewmanPress).1978.
VernonJosephBourke,:(1974).TheEssential
Augustine2nded.(Indianapolis:Hackett).
Ayres,Lewis(2010).AugustineandtheTrinity
(Cambridge:CambridgeUniversityPress).
ISBN9780521838863.
Bourke,VernonJoseph(1945).Augustine'sQuestof
Wisdom(Milwaukee:Bruce).
Bourke,VernonJoseph(1984).WisdomFromSt.
Augustine(Houston:CenterforThomisticStudies).
BrachtendorfJ.CiceroandAugustineonthe
Passions.RevuedestudesAugustiniennes[S.l.:
https://pt.wikipedia.org/wiki/Agostinho_de_Hipona

s.n.]43(1997):289308..deletecharactercharacter
in|id=atposition81(Ajuda)
Brown,Peter(1967).AugustineofHippo(Berkeley:
UniversityofCaliforniaPress).ISBN0520001869.
Burke,Cormac(1990).St.AugustineandConjugal
Sexuality(http://www.cormacburke.or.ke/node/355).
Communio[S.l.:s.n.]IV(17):545565.
Burnaby,John(1938).AmorDei:AStudyofthe
ReligionofSt.AugustineTheCanterburyPress
Norwich[S.l.]ISBN1853110221.
Clark,MaryT.(1994).AugustineGeoffreyChapman
[S.l.]ISBN9780225666816.
Deane,HerbertA.(1963).ThePoliticalandSocial
IdeasofSt.Augustine(NewYork:Columbia
UniversityPress).
dePaulo,CraigJ.N.(2011).AugustinianJustWar
TheoryandtheWarsinAfghanistanandIraq:
Confessions,ContentionsandtheLustforPower
PeterLang[S.l.]ISBN9781433112324.
Doull,JamesA.(1979).AugustinianTrinitarianism
andExistentialTheology.Dionysius[S.l.:s.n.]III:
111159.
Doull,JamesA.(1988).WhatisAugustinian
"Sapientia"?.Dionysius[S.l.:s.n.]XII:6167.
Fitzgerald,AllanD.,O.S.A.,GeneralEditor(1999).
AugustinethroughtheAges:AnEncyclopedia(Grand
Rapids:WilliamB.EerdmansPublishingCo.).
ISBN080283843X.
Gilson,Etienne(1960).TheChristianPhilosophyof
St.Augustine(NewYork:RandomHouse).
Green,BradleyG.ColinGuntonandtheFailureof
Augustine:TheTheologyofColinGuntonintheLight
ofAugustine(http://www.jamesclarke.co/product_inf
o.php/products_id/1675?osCsid=1673ba77f80a4a6cf6
63eb311d2556b6),JamesClarkeandCo.(2012),
ISBN9780227680056

20/23

09/09/2016

AgostinhodeHiponaWikipdia,aenciclopdialivre

Hollingworth,Miles(2009).SaintAugustineof
Hippo:anIntellectualBiographyBloomsbury[S.l.]*
ReceivedaJerwoodAward.
Lawless,GeorgeP.(1987).AugustineofHippoand
HisMonasticRule(Oxford:ClarendonPress).
LeMoine,FannieKleinhenz,Christopher,:(1994).
SaintAugustinetheBishop:ABookofEssays.
GarlandMedievalCasebooks9(NewYork:Garland).
Lubin,Augustino(1659).OrbisAugustinianussive
conventuumordiniseremitarumSanctiAugustini
chorographicaettopographicadescriptio(http://web.
archive.org/web/20050321185503/http://www.cassicia
co.it/ita/001ago/Agostiniani/lubin_conventi/lubin_600.
htm)(Paris[s.n.]).
Mackey,Louis(2011).FaithOrderUnderstanding:
NaturalTheologyintheAugustinianTradition
(Totonto:PIMS).ISBN9780888444219.
Markus,R.A.,:(1972).Augustine:ACollectionof
CriticalEssays(GardenCity,NY:Anchor).
Matthews,GarethB.(2005).AugustineBlackwell
[S.l.]ISBN0631233482.
Mayer,CorneliusP.(:).AugustinusLexikon.Basel:
SchwabeAG.
Miles,MargaretR.Augustineandthe
Fundamentalist'sDaughter(http://www.lutterworth.c
om/product_info.php/products_id/1674?osCsid=1673b
a77f80a4a6cf663eb311d2556b6),TheLutterworth
Press(2012),ISBN9780718892623
Nash,RonaldH(1969).TheLightoftheMind:St
Augustine'sTheoryofKnowledge(Lexington:
UniversityPressofKentucky).
Nelson,JohnCharles(1973).Platonisminthe
Renaissance.In:Wiener,Philip.Dictionaryofthe
HistoryofIdeas3(NewYork:Scribner).pp.51015
(vol.3).ISBN0684132931.(...)SaintAugustine
assertedthatNeoPlatonismpossessedallspiritual
truthsexceptthatoftheIncarnation.(...)
O'Daly,Gerard(1987).Augustine'sPhilosophyofthe
Mind(Berkeley:UniversityofCaliforniaPress).
O'Donnell,James(2005).Augustine:ANew
Biography(NewYork:ECCO).ISBN006053537
7.
Pagels,Elaine(1989).Adam,Eve,andtheSerpent:
SexandPoliticsinEarlyChristianityVintageBooks
[S.l.]ISBN0679722327.
Park,JaeEun(2013),"LackingLoveorConveying
Love?TheFundamentalRootsoftheDonatistsand
AugustinesNuancedTreatmentofThem"(http://ww
w.academia.edu/4811679/_Lacking_Love_or_Conveyi
ng_Love_The_Fundamental_Roots_of_the_Donatists_
and_Augustines_Nuanced_Treatment_of_Them_The_

Reformed_Theological_Review_72_2_Aug_2013_103
121/),TheReformedTheologicalReview72(2):
10321,
http://www.academia.edu/4811679/_Lacking_Love_or
_Conveying_Love_The_Fundamental_Roots_of_the_
Donatists_and_Augustines_Nuanced_Treatment_of_T
hem_The_Reformed_Theological_Review_72_2_Aug
_2013_103121/.
Plumer,EricAntone,(2003).Augustine's
CommentaryonGalatiansOxfordUniversityPress
[S.l.]ISBN0199244391.
Pollman,Karla(2007).SaintAugustinetheAlgerian
(Gttingen:EditionRuprecht).ISBN3897442094.
Pottier,Ren(2006).SaintAugustinleBerbre(em
French)FernandLanore[S.l.]ISBN2851572822.
RgledeSt.Augustinpourlesreligieusesdeson
ordreetConstitutionsdelaCongrgationdes
ReligieusesduVerbeIncarnetduSaintSacrament
(Lyon:ChezPierreGuillimin,1662),pp.2829.Cf.
latereditionpublishedatLyon(ChezBriday,
Libraire,1962),pp.2224.Englishedition,(New
York:Schwartz,Kirwin,andFauss,1893),pp.3335.
Starnes,Colin(1990).Augustine'sConversion:A
GuidetotheArgumentsofConfessionsIIX
(Waterloo,Ontario:WilfredLaurierUniversity
Press).
Tanquerey,Adolphe(2001).TheSpiritualLife:A
TreatiseonAsceticalandMysticalTheology
(Rockford,IL:TanBooks&Publishers).pp.37).
ISBN0895556596.
Trap,A.(1990).S.Agostino:Introduzionealla
DottrinadellaGrazia.CollanadiStudiAgostiniani4.
INaturaeGrazia(Rome:CittNuova).p.422.
ISBN8831134027.
vonHeyking,John(2001).AugustineandPoliticsas
LongingintheWorld(Columbia:Universityof
MissouriPress).ISBN0826213499.
Woo,B.Hoon(2013).AugustinesHermeneutics
andHomileticsinDedoctrinachristiana(https://ww
w.academia.edu/5228314/_Augustines_Hermeneutics_
and_Homiletics_in_De_doctrina_christianae_Humiliati
on_Love_Sign_and_Discipline_Journal_of_Christian_
Philosophy_17_2013_97117).JournalofChristian
Philosophy[S.l.:s.n.]17:97117.
ZumkellerO.S.A.,Adolar(1986).Augustine'sIdeal
oftheReligiousLife(NewYork:FordhamUniversity
Press).ISBN0823211053.
ZumkellerO.S.A.,Adolar(1987).Augustine'sRule
(Villanova:AugustinianPress).ISBN0941491064.

Ligaesexternas
*
SantoAgostinhoOLivreArbitrio(http://www.obrascatolicas.com/livros/Patrologia/Santo_Agostinho__O_LivreA
rbitrio.pdf)(PDF).obrascatolicas.com.
SantoAgostinhoOcuidadodevidoaosmortos(http://www.obrascatolicas.com/livros/Patrologia/Santo_Agostinho_
_O_cuidado_devido_aos_mortos.doc).obrascatolicas.com.
https://pt.wikipedia.org/wiki/Agostinho_de_Hipona

21/23

09/09/2016

AgostinhodeHiponaWikipdia,aenciclopdialivre

VerbetesobreAgostinho(http://www.iep.utm.edu/augustin/)(emingls).InternetEncyclopediaofPhilosophy.
AugustinesPoliticalandSocialPhilosophy(http://www.iep.utm.edu/augposo)naInternetEncyclopediaof
Philosophy
"St.Augustine,BishopandConfessor,DoctoroftheChurch(http://www.bartleby.com/210/8/281.html)(em
ingls).Butler'sLivesoftheSaints.
TheLifeandWritingsofSt.AugustineofHippo:Bishop&DoctoroftheChristianChurch(http://www.catholicre
velations.com/category/saints/thelifebiographyofstaugustineofhipposaintbishopconfessordoctorofthecatholi
cchurch.html)(emingls).CatholicRevelations.
JamesJ.O'Donnell(ed.).AugustineofHippo(http://www9.georgetown.edu/faculty/jod/augustine/)(emingls).
TeoriadoConhecimentodeAgostinho(http://en.wikiversity.org/wiki/Augustine_of_Hippo/Augustine's_Theory_of_
Knowledge)(emingls).Wikiversity.
SantoAgostinhodeHipona(http://www.christianiconography.info/augustine.html)(emingls).Christian
Iconography.
Caxton(trad.). "AVidadeSantoAgostinho,oDoutor"na[[Legendaurea]](http://www.christianiconography.inf
o/goldenLegend/augustine.htm)(emingls).ChristianIconography.LigaowikidentrodottulodaURL(Ajuda)
DavidLindsay.SaintAugustineDoctorGratiae(http://davidaslindsay.blogspot.com/2009/08/doctorgratiae.html)
(emingls).
AugustineofHippo(http://www.earlychurch.org.uk/augustine.php)(emingls).EarlyChurch.org.uk.
T.J.vanBavelO.S.A.BibliographyonSt.Augustine(http://www.findingaugustine.org/)(emingls).Augustinian
HistoricalInstituteemLouvain,Blgica.
MichaelMendelson,SaintAugustine(http://plato.stanford.edu/entries/augustine),StanfordEncyclopediaof
Philosophy,07/07/2014,(emingls)
SantoAgostinho(http://www.augnet.org/)(emingls).OrdemdeSantoAgostinho.
BlessedAugustineofHippo:HisPlaceintheOrthodoxChurch(http://www.orthodoxinfo.com/inquirers/bless_aug.
aspx)(emingls).OrthodoxInfo.
DonaldBurt,O.S.A.Augustine'sWorld:AnIntroductiontoHisSpeculativePhilosophy](http://www.villanova.ed
u/mission/spirituality/about/)(emingls).UnivesidadeVillanova.deletecharactercharacterin|ttulo=atposition1
(Ajuda)
SantoAgostinho(http://www.ccel.org/a/augustine/)(emingls).ChristianClassicsEtherealLibrary.
ContraSecundinus(http://www.rogerpearse.com/weblog/augustineagainstsecundinusthemanichaeaninenglish/)
(emingls).
AureliusAugustinus(http://www.intratext.com/Catalogo/Autori/AUT31.HTM)(emingls).IntraTextDigital
Library.
TextosdeAgostinhoemlatim,espanholeitaliano(http://www.augustinus.it/)(emitaliano).Augustinus.it.
SanctusAugustinus(http://www.documentacatholicaomnia.eu/20_40_03540430_Augustinus,_Sanctus.html)(em
latim).DocumentaCatholicaOmnia.
CidadedeDeus,Confisses,Enchiridion,Doutrina(udiolivros)(http://www.doxologypress.org/theaudio/index.ht
ml)(emingls).DoxologyPress.
Agostinho(2008).TheHappyLifeAnswertoScepticsDivineProvidenceandtheProblemofEvilSoliloquies(htt
p://books.google.ru/books?id=u4EJZWrmqgkC&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false)(emingls)(USA:
CUAPress).ISBN9780813215518.

SuspirosdeSantoAgostinho(http://www.bibliotronicaportuguesa.pt/wpcontent/uploads/2015/03/Suspir
os_Sto_Agostinho_Catarina_Horta_Ana_Oliveira3.pdf)
Obtidade"https://pt.wikipedia.org/w/index.php?title=Agostinho_de_Hipona&oldid=46548685"
Categorias: Nascidosem354 Mortosem430 FilsofosdaArglia Filsofoscatlicos SantosdaArglia
PadresdaIgreja DoutoresdaIgreja BisposcatlicosdaArglia Lderesreligiosos Apologticacrist
TelogosdoImprioRomano PessoascitadasnaDivinaComdia(Paraso) Opositoresaoarianismo
Controvrsiasemipelagiana Santoscrzios EscritoresdecartasdaRomaAntiga
RomanosantigosdosculoIV RomanosantigosdosculoV SantosdoImprioRomano
Existencialismoreligioso
Estapginafoimodificadapelaltimavez(s)16h49minde26deagostode2016.
EstetextodisponibilizadonostermosdalicenaCreativeCommonsAtribuioCompartilhaIgual
3.0NoAdaptada(CCBYSA3.0)podeestarsujeitoacondiesadicionais.Paramaisdetalhes,
https://pt.wikipedia.org/wiki/Agostinho_de_Hipona

22/23

09/09/2016

AgostinhodeHiponaWikipdia,aenciclopdialivre

consulteasCondiesdeUso.

https://pt.wikipedia.org/wiki/Agostinho_de_Hipona

23/23

You might also like