Title: Characters Combination in Mon

ေခါင်းစ ် အကရာများေပါင်းစပ်ြခင်း

Language used in this article: English and Burmese

အသုံး ပထားတဲ့ဘာသာစကား အဂလိပ် နဲ ဗမာ

Tag: Character Combination, Mon, Consonants Combination, Vowels

Combination, Killers Combination, Mon Language
တဂ် အကရာများေပါင်းစပ်ြခင်း၊ မွန်၊ ဗျည်းတွဲ၊ စာလုံးထပ်၊ သရေပါင်း၊
တစ်ခုထက်ပိုတဲ့အသတ် ၊ မွန်ဘာသာစကား။

Targeted groups: Mon language learners – especially writing, Mon language users
ရည်ရွယ်တဲ့အုပ်စု မွန်စာသင်သား - အထူးသြဖင့်အေရးသင်ေနသူ၊
မွန်ဘာသာစကားယူစာများ

Prior knowledge: Basic knowledge in Burmese characters (and Thai characters but
optional)
ကိသိထားသင့်တဲ့အေ ကာင်းအရာ ြမန်မာအကရာများအေ ကာင်း အေြခခံအသိ ( ထိုင်းအကရာများ
အေ ကာင်း ပါ သိထားပါက ပိုေကာင်း )

Introduction:

M athias Jenny ever said that although the Mon and Burmese writing systems are basically the
same, Mon is more complex, making use of more superscript consonants (indicating consonant
clusters) than Burmese. (A short introduction to the Mon language) So let us check this out. How
the use of many superscript consonants make Mon writing system more complex than those of neighboring
languages like Burmese and Thai?

နိဒါန်း

မာသိယာစ် ဂျင်းနီ က “မွန်စာေရးထုံး နဲ ဗမာစာေရးထုံး ၂ ခုက အေြခခံအားြဖင့် တူေပမယ့် စာလုံးထပ်ေတွအသုံးများတဲ့

မွန်စာက ပို ပီး ှပ်ေထွးတယ်” လို ေြပာဖူးပါတယ်။ (A short introduction to the Mon language) ဒါြဖင့် “ စာလုံးထပ်ေတွ
အသုံးများတဲ့အတွက် မွန်စာဟာ တြခားနီးစပ်တဲ့စာေပေတွြဖစ်တဲ့ ဗမာစာ နဲ ထိုင်းစာတို ထက် ဘယ်လို ှပ်ေထွးမ
ပိုရှိသလဲဆိုတာကို ” ေလ့လာ ကည့်ရေအာင်ပါ။

Characters Combinations in Mon (အကရာများေပါင်းစပ်ြခင်း)

1. Consonants (ဗျည်းတွဲ နဲ စာလုံးထပ်များ)

A. Stand Alone Consonants Combination (ပါဌ်ဆင့်များ)

Examples (သာဓက): (ဋ+ဌ), ဿ (သ+သ), (ဍ+ဎ), ည (ဉ+ဉ).

They are found in these words: ဥက , ြပဿနာ, သုလဝ ,ိ ပညာ respectively.
ဥပမာစကားလုံးေတွက ဥက ၊ ြပဿနာ၊ သုလဝ ိ၊ ပညာ တို ြဖစ်ပါတယ်။
Characters Combination in Mon 1
 B. With Superscripts (အေပ ကထပ်တဲ့ဗျည်းတွဲများ)

Examples (သာဓက): --ႝ (Superscript ရ), -- (Superscript ၚ).

They are found in these words: ဓမႝ (old Mon use and now ဓရ် and ဓမ are used for the same meaning), and
အဂလိက.်
ဥပမာစကားလုံးေတွက ဓမႝ ( ေရှးမွန်မှာပဲသုံး ပီး ေခတ်မွန်မှာေတာ့ ဓရ် နဲ ဓမ တို ကိုသုံးပါတယ် ) နဲ အဂလိက်
တို ြဖစ်ပါတယ်။

C. With Subscripts (ေအာက်ကဆွဲတဲ့ဗျည်းတွဲများ)

Examples: see the following table.

ေအာက်ကဇယားကို ကည့်ပါ။

◌ ◌ ◌ ◌* ◌ ◌ +

◌ ◌ ◌ ◌* ◌ +

◌ * ◌ ◌  - ◌

◌္တ ◌ ◌ ◌ * ◌ ◌ၞ +

◌ ◌ ◌ ◌ ◌ ◌ၟ +

◌ျ+ ြ◌+ ◌ ၠ +
◌ ◌ွ ◌

◌ှ - ◌+ ◌ + -

Explanation: ရှင်းလင်းချက်များ

1) Stars * shown are mostly found in Mon Pali words (and Mon loan words from Pali) and with plus signs are
used in Mon words most. The rests are used for both Pali and Mon. (Mon Pali is quite similar to Burmese Pali
because both use look-alike characters.)
၁) စတား * ြပထားတဲ့ အဆွဲဗျည်းေတွကို မွန်ပါဠိအေရးအသား နဲ ပါဠိက ေမွးစားထားတဲ့မွန်စကားလုံးေတွမှာ
အေတွ ရများပါတယ်။ အေပါင်းလကဏာ ြပထားတဲ့ အဆွဲဗျည်းေတွကေတာ့ မွန်စာအတွက်ပဲ သီးြခားသုံးပါတယ်။
Characters Combination in Mon 2
ကျန်တဲ့ အဆွဲဗျည်းေတွကိုေတာ့ မွန် နဲ ပါဠိ ၂ ခုလုံးအတွက်သုံးပါတယ်။ (မွန်ပါဠိအေရးအသားဟာ ဗမာပါဠိ
အေရးအသားနဲ အေတာ်ဆင်ပါတယ်။)

2) Pairs of color-in-blue subscripts in old Mon writing, (each pair of) these different characters used to be
exactly the same in appearance but now they are different not only in appearance but in use also. See how
they are different from each other.
၂) အြပာေရာင်ချယ်ထားတဲ့ အစုံလိုက် အဆွဲဗျည်းများ ေရှးမွန်အေရးအသားမှာေတာ့ ဒီအစုံလိုက်ြပထားတဲ့
အဆွဲဗျည်းေတွဟာ ပုံသဏာန်အားြဖင့် တစ်ခုနဲ တစ်ခု ကွဲြပားမ မရှိပါဘူး။ ေခတ်မွန်အေရးအသားမှာေတာ့
ဒီအတွဲလိုက်အဆွဲဗျည်းေတွဟာ ပုံသဏာန်အရတင်မဟုတ်ပဲ အသုံးမှာလည်း ကွဲြပားသွား ကတာကို ေတွ ရပါတယ်။
ဒီ့အတွက် ေအာက်က ဥပမာေတွကို ကည့်ပါ။

 ◌ is not in use in Modern Mon written form any more while ◌ is popular, instead, as a medial “ngé”.

 ◌ ကိုေခတ်မွန်မှာ မသုံးေတာ့ပါ။ ◌ ကိုပဲ အဆွဲဗျည်း ၁ ခုအေနနဲ သုံး ကပါတယ်။ ( ဝဆွဲလိုပဲ ) ငဆွဲ ( ကွက် ၚ)
လို ေခ ပါတယ်။

 ဏ (ignore ဏ) is found only in a few Mon loan words from Pali but ; medial က (ignore က) is happily
် ိ ုပ်,
used in many words, e.g., ကိ ုပသ ခ ာ်, ေခ ာင်, ပ ဲ , ပဵ ု, ဖိ ုက်, သဴ , သိ ုက် , etc. In Mon Reader က
(ignore က) has been regarded as a medial but in the Myanmar Unicode Standard, it is said to be just
a subscript letter. Both ဏ (ignore ဏ) and က (ignore က) seem to be the same in appearance while
old Mons had been using them in the same way. Explore some Mon inscriptions.
 ဏ (ဏ မပါ) ကိုပါဠိက ေမွးစားထားတဲ့ မွန်စကားလုံးေတွမှာပဲ ေတွ ရေလ့ရှိပါတယ်။ က (က မပါ) ကိုေတာ့
် ိ ုပ်,
မွန်စကားလုံးအများ ကီးမှာ သုံးထားတာကို ေတွ ရပါတယ်။ ှပါ။ ကိ ုပသ ခ ာ်, ေခ ာင်, ပ ဲ , ပဵ ု, ဖိ ုက် , သဴ ,
သိ ုက် , အစရှိသြဖင့်။ အစ ်အလာမွန်သင်ပုန်း ကီးမှာ က (က မပါ) ကို အဆွဲဗျည်းတစ်ခု (medial ၁ ခု)
အေနနဲ သတ်မှတ်ပါတယ်။ ဒါေပမယ့် ြမန်မာယူနီကုတ်စံမှာေတာ့ အထပ်ခံရတဲ့ ဗျည်းထပ် (subscript ၁ ခု)
အေနနဲ ပဲ သတ်မှတ်ထားပါတယ်။ ဏ (ဏ မပါ) နဲ က (က မပါ) ၂ ခုလုံးဟာ ေရှးမွန်ေတွ သူတို ကို
စတင်အသုံး ပခဲ့တဲ့အချိန်မှာ ပုံသဏာန်အရ အတူတူပဲြဖစ်မယ်လို ခန် မှန်းရပါတယ်။
မွန်ေရှးေဟာင်းေကျာက်စာအေထာက်အထားေတွကို ကည့်ပါ။

 --ၞ is said the medial Na when (ignore န above) is simply called as a subscript letter for consonant
Na. But they both are used as subscript letters in writing.
 --ၞ ကို နဆွဲ လို ေြပာ ကပါတယ်။ (အေပ က န မပါ) ကိုေတာ့ ဗျည်းထပ်လို ေြပာ ကပါတယ်။ ၂ ခုလုံးကို
အေရးမှာ အဆွဲဗျည်းအေနနဲ သုံးပါတယ်။

 --ၟ and သ (ignore သ above) - share the same idea with --ၞ and (ignore န above).
 --ၟ နဲ သ (သ မပါ) တို ကလည်း --ၞ (အေပ က န မပါ) တို နဲ အတူတူပါပဲ။

 --ၠ and က (ignore က above) - also share the same idea with the above 2 pairs of subscript letters.
 အထက်က အတွဲ ၂ တွဲနဲ အတူတူပါပဲ။

3) According to the writing rule, these all letters are called as subscripts but when they come with reading
rules, you will see a difference among subscript letters.

Characters Combination in Mon 3

၃) အေရးအသားစည်းမျ ်းအရ ဒီအကရာေတွအားလုံးကို အဆွဲဗျည်းေတွလို ေခ ေပမယ့် သူတို ကို
အသံထွက်ဖတ်တဲ့အခါ ဒီအဆွဲဗျည်းေတွ ကားမှာ မတူညီမ ၁ ခုရှိေနတာကို ေတွ ရပါလိမ့်မယ်။

Example words How it reads Example words How it reads

ဥပမာစကားလုံး ဖတ်နည်း ဥပမာစကားလုံး ဖတ်နည်း

တကသဵု တက်ကသဵု /takkasaw/ ပ န် ပကန် /pakaon/

In the first word တကသဵု, the upper က is a killer, but in the second word, the upper letter ပ is not a killer, there
might be a letter before it in the sentence, though. This is how they are different. See more examples.
ပထမစကားလုံး တကသဵု မှာ အေပ က ‘က’ က အသတ် ြဖစ်ပါတယ်။ ဒုတိယစကားလုံးမှာေတာ့ အေပ က ‘ပ’ ဟာ
သူ ေရှ မှာ စာလုံးတစ်လုံးလုံး ရှိေန ိုင်ေပမယ့် သူဟာ အသတ်တစ်ခု မဟုတ်ပါဘူး။ ြခားနားချက်ကေတာ့
ဒါပဲြဖစ်ပါတယ်။ ေအာက်က ဥပမာေတွကို ထပ် ကည့်ပါ။

ဒုက ဒုက်ခ /doic kha/ - -

အဂ အက်ဂ /akgé / လ င် လဂုင် /lagauing/
အနဂ အနက်ဃ /anak khé/ - -
သစ သတ်စ /saot chia/ အာ အစာ /acha/
တိရစ ာန် တရတ်ဆာန် /taraot chan/ - -
အဇ အတ်ဇ /aot jé/ ဂအ် ဂဇအ် /gajow/
မဇိမ မတ်ၛိမ /maot chi mé/ - -
- - ပ ဳ ပညဳ /pa ñi/
သဏာန် သန်ထာန် /saon than/ - -

/than/ in /saon than/ is not like “than” found in English. It reads “than /tan/” as th in Thailand.
/saon than/ မှာပါတဲ့ /than/ ကို ဗမာမှာ အသံထွက်သလို ‘သန်း’ လို မထွက်ပါ။ ‘ထန်’ ကိုအသံထွက်သလို ထွက်ရမှာပါ။

ကဏ ကန်ဍ /kaon da/ က ုဟ် ကဍ ဟ် /ka duuh/

ဝဏ ဝန်ဏ /waon na/ - -
ကတာ ကတ်တာ /kaot ta/ ပ ိ န် ပတိုန် /pa ton/
ဝတ ဝတ်ထု /waot thu/ ကိ န် ကထိုန် /ka thon/

/thu/ and /thon/ are read as th in Thailand. /thu/

‘သု’ လို အသံမထွက်ပါ။ ‘ထု’ လို အသံထွက်ပါတယ်။ /thon/ ‘သွန်း’ လို အသံမထွက်ပါ။ ‘ထွန်း’ လို ထွက်ပါတယ်။

သဒါ သတ်ဒါ /saot dé/ ဗာဲ ဗဒဲါ /ba daai/

ဗုဒ ဗုတ်ဓ /buut thé/ - -

Read /thé/ as th in Thailand. /thé/ ထဲ့ လို အသံထွက်ပါတယ်။

ကိ ရာ ကိန်နရာ /kinara/ စၞ စန /cha na/

ကပ ကပ်ပ /kop pa/ လ လပ /la pa/
ပုပ ပုပ်ဖ /puup pha/ လက် လဖက် /la phak/

Characters Combination in Mon 4

/pha/ is read as p in people not as ph in phone. /pha/ ဖ လို အသံထွက်ပါတယ်။

သဗ သပ်ဗ /sop bé/ ဂ ဂဗ /ga bé/

အဗ ဏ် အပ်ဘန် /op phaon/ သင် သဘင် /sa phang/

/pha/ is read as p in people not as ph in phone. /pha/ ဖ လို အသံထွက်ပါတယ်။

ဓမတာ ဓမ်မတာ /thom ma ta/ ကၟာဲ ကမာဲ /ka maii/

Read /thom/ as th in Thailand. /thom/ ေထာ(မ်) လို အသံထွက်ပါတယ်။

ေယဘုယျ ေယဘုန်ယ /yei phuun ya/ ပျး ပယး /payah/

ph/ in /phuun/ is read as p in people not as ph in phone. Here, it is very common to hear people say /yei buu
ya/ - though it should be read /yei phuun ya/ according to the reading rule.
ဗမာေတွလိုပဲ ‘ေယဘုယျ’ ကို ေယဘူယ လို ပဲ မွန်ေတွက အသံထွက် ကပါတယ်။ အစ ်အလာအရ ‘ေယဘုန်ယ’ လို
ထွက်ရမှာပါ။

- - အ ကာ အကရာ /akara/
နလာ နန်လာ /noon la/ ေကင် ကေလင် /kleng/
- - ပၠက် ပလက် /plak/
ကတွာ ကတ်တဝါ /kaot tawa/ သွက် သဝက် /swak/
ေကာရိ ေကာရိန်သု /kow rin su/ ကပ် ကသပ် /kasop/
- - မှာ ဟမာ /hma/
- - က င် ကၜင် /ka bang/
- - သာင် သအာင် /sa-aaing/

4) The other combinations - the combination of medial ya and medial ha and that of letter ngé, letter ka and
medial ra - are also used in Mon writing but rarely. See some examples.
၄) ယဆွဲ ( ယပင့် ) နဲ ဟဆွဲ ( ဟထိုး ) တို ကို ေပါင်းထားတဲ့ --ှျ ( ယပင့်ဟထိုး ) သေကတကို မွန်စာအေရးအသားမှာ
အေတွ ရနည်းပါတယ်။ ဥပမာစကားလုံးေတွကို ကည့်ပါ။

ဇှျ, which is not ၛ but supposed to be the combination of ဇ + --ှျ, as in ဇှျာန်

ဇှျ - ဇှျ ဟာ မွန်သီးြခားဗျည်းတစ်လုံးြဖစ်တဲ့ ‘ၛ’ နဲ မတူပါဘူး။ ဥပမာစကားလုံး - ဇှျာန်။

ယှျ as in တာန်ယ ဲ ိ but some spell it တာန်ယဲ .ိ

ယှျ - ဥပမာစကားလုံး - တာန်ယ ဲ ိ ( တချ က တာန်ယဲ ိ လို ေပါင်းတယ်။ )

We recommend you to use the same spelling just as found in Burmese which is သန်းေရ or change a little to
add some Mon-alike to the word, like this သာန်ေရ. However, most Mons simply pronounce it as တာန်ယဲ /ိ than
shwe/.

Characters Combination in Mon 5

ဒီစကားလုံးအတွက် ဗမာပုံစံ ‘သန်းေရ’ ကိုပဲ မွန်စာမှာ သုံး ိုင် ပါတယ်။ (မွန်အများစု ဗမာစာတတ်တာကို သတိရပါ။)
ဒါမဟုတ် မွန်နည်းနည်းဆန်ေအာင် မွမ်းမံ ပီးသုံး ိုင်ပါတယ်။ ဥပမာ - သာန်ေရ။ စာမှာဘယ်လိုေရးေရး အသံထွက်ေတာ့
‘သန်းေရ’ ပါပဲ။

သှျ as in ဗိတိသှျ
သှျ- ဥပမာစကားလုံး - ဗိတိသှျ။

က as in သ ကာန်
က- ဥပမာစကားလုံး - သ ကာန်။

သ ကာန် look-alikes, here ကျ, သ ကန်, ချ and are found in Burmese writing as in အကျီ, သ ကန်, အသေချ
and အိေ .
‘သ ကာန်’ လိုေပါင်းစပ်ပုံမျ းကို ဗမာစာမှာလည်းေတွ ရပါတယ်။ ဥပမာ အကျီ၊ သ ကန်၊ အသေချ၊ အိေ တို ပါ။

See the table of consonants combinations also. ဗျည်းတွဲများြပဇယားကိုလည်း ကည့်ပါ။

2. Vowels (သရေပါင်း)
A. Two vowel characters combinations (အေြခခံသရသေကတ ၂ ခုပါတဲ့သရေပါင်း)

Examples (သာဓက): ေအာ, အီ,ု အဵ,ု အာဲ, ဥ ဲ, အု,ဲ ေအဲ, အာံ, အ, ဥ ံ, အု,ံ ေအံ.

Note that any consonant letters can be substituted in the place of “အ”.
မှတ်ချက် - “အ” ေနရာမှာ ဘယ်ဗျည်းကိုမဆိုအစားထိုး သုံး ိုင် ပါ တယ် ။

Example words:
ဥပမာြပစကားလုံးများ -

- ေကာ
- ကီု
- စဵု
- သာဲ
- ဂဥ ဲ
- အလုဲ
- ေၜဲ
- ဂတာံ
- တာဝတ
-ဥံ
- စုံ
- ဂေစံ

B. Three vowel characters combinations (အေြခခံသရသေကတ ၃ ခုပါတဲ့သရေပါင်း)

Characters Combination in Mon 6

Example (သာဓက): ေအာဲ, အုဲ ိ, ေအာံ.

Note that any consonant letters can be substituted in the place of “အ”.
မှတ်ချက် - “အ” ေနရာမှာ ဘယ်ဗျည်းကိုမဆိုအစားထိုး သုံး ိုင် ပါ တယ် ။

Example words:
ဥပမာြပစကားလုံးများ -

- ေလာဲ
- ပုဲ ိ
- ေကာံဓရီ.ု

See the table of vowels combination also.

သရေပါင်းများြပဇယားကိုလည်း ကည့်ပါ။

C. Vowel(s) with other characters (သရ နဲ အြခားသကတများ)

Example (သာဓက): အႛ, အာ်, ေအႛ, ေအာ်, ေအာႛ.

Note that any consonant letters can be substituted in the place of “အ”.
မှတ်ချက် - “အ” ေနရာမှာ ဘယ်ဗျည်းကိုမဆို အစားထိုး သုးံ ိုင် ပါ တယ် ။

Example words:
ဥပမာြပစကားလုံးများ -

- ဂွႛ
- ကျာ်
- ေတေတႛ
- ေဗာ်
- ပေလာႛ.

4. Killers (တစ်ခုထပ်ပိုတဲ့အသတ်များ)

Killers as a combination, i.e. more than one killer are used for an only word, are only found in loan words from
foreign languages apart from Pali, Sanskrit, Burmese, Thai, Malay, etc. They are mostly found in words
borrowed from Modern English.
စာလုံးတစ်လုံးတည်းအတွက် အသတ် တစ်ခုထပ်ပိုသုံး တာမျ းကို ေမွးစားစကားလုံးေတွမှာ ေတွ ရေလ့ရှိပါတယ်။
အထူးသြဖင့် အဂလိပ်စကားဆီက ေမွးစားထားတဲ့စကားလုံးေတွမှာ အေတွ ရများပါတယ်။ ပါဠိ၊ သကတ (သသက ိုက)် ၊
ထိုင်း၊ မေလးစတဲ့စကားေတွဆီက ေမွးစားထားတဲ့စကားလုံးေတွမှာေတာ့ ဒါမျ းအေတွ ရနည်းပါတယ်။

Examples:
ဥပမာြပစကားလုံး -
Characters Combination in Mon 7
- ေဖာန်ထ် for font (read as /ေဝှာန်/ or /font/)
- အာဲယာရ်လာန်ဒ် for Ireland (read as /အာဲယာလာန်/ or /aiyalan/)
- ေအက်သ် for x /eks/ (read as /အက်သ/် or /eks/ or if you wish /အုက/် or /oik/)
- ဖဝ်ရ် for four (read as /ဖဝ်/ or /for/)
- အိဒ်သ် for AIDS (read as /အိတ/် or /éd/)
- ေကဝ်လသ
် ယ
ဳ ာမ် for Calcium (read as /ေကဝ်သယ
ဳ ာမ်/ or /kaesiyam/)
- မိုက်ခေရာေသာဖ်ထ် for Microsoft (read as /မိုက်ခေရာသပ် ၊ မိုက်ခေရာသဖ် / or /maikrosop/ or /maikrosof/)

To be honest, most people do not write like I express here. They simply write as the way the words sound but
mostly without trying to transcribe them correctly. Those who can speak better English (better Thai or
Burmese) transcribe the words from respective tongue just the way they are pronounced in the language by
its own native speakers. For example: Mons currently staying in the western countries write the word Canada
as it sounds in English, which reads ခါဏာဒါ khanada in Mon while almost every Mon in Monland (Mon State
of Burma) simply call and write it as ကေနတာ kaneda, which seems to be borrowed via Burmese. The former
one, i.e. ခါဏာဒါ can also be pronounced as khanadé according to the reading rule. Those who do not speak
good English (Thai or Burmese) are not able to transcribe the sounds of the words correctly, instead they
write just the way they hear it (maybe from Burmese or Thai) or just the way they speak it. Here, I do not think
it is a problem because NOT Mons alone are doing like that.
အမှန်အတိုင်းဝန်ခံရရင် လူအများစုက ဒီမှာေရးထားတဲ့အတိုင်း ေရး ကတာေတာ့ မဟုတ်ပါဘူး။ စကားလုံးတစ်လုံးကို
ေမွးစားတဲ့ေနရာ (မွန်မ ပတဲ့ေနရာ) မှာ အများအားြဖင့် စာလုံးရဲ့အသံအတိုင်း ( မွန်စကားလုံးနဲ )
ေဖာ်ြပတတ် ကေပမယ့် မူရင်းဘာသာစကားမှာ အဲဒီအသံကို ဘယ်လိုအသံထွက်သလဲဆိုတာကို အထူးဂ ုမ ပ ကပါဘူး။
အဂလိပ်၊ ထိုင်း၊ ဗမာစကားေတွကို ပို ပီး ကွ မ်းကွ မ်းကျင်ကျင် ေြပာတတ် ကတဲ့ မွန်ေတွကေတာ့ သက်ဆိုင်ရာ
ဘာသာစကားေတွကေန စကားလုံးေတွေမွးစားတဲ့အခါ အဲဒီဘာသာစကားမှာ ထွက်တဲ့အသံအတိုင်း
စကားလုံးေတွကိုမွန်မ ပ ပီး ေမွးစားတတ် ကပါတယ်။ ဥပမာ အေနာက် ိုင်ငံေတွမှာ လက်ရှိေနထိုင်ေန ကတဲ့ မွန်ေတွက
အဂလိပ်စကားလုံး Canada ကို ခါဏာဒါ လို ဘိုဆန်ဆန် ေြပာ ကေရး ကပါတယ်။ မွန်ြပည်မှာရှိတဲ့မွန်ေတွကေတာ့
ဗမာေတွထွက်သလိုပဲ ကေနဒါ လို အသံထွက် ပီး အေရးမှာေတာ့ ကေနတာ လို ေရး ကပါတယ်။ ဗမာစကားရဲ့
ဩဇာေ ကာင့် ြဖစ် ိုင်ပါတယ်။ ခါဏာဒါ ရဲ့အားနည်းချက်ေတွကေတာ့ လက်ေတွ မှာ အသုံးမတွင်ကျယ်မနဲ
သင်ပုန်း ကီးအရ ခါဏာဒယ် လို ပဲအသံထွက်ရတယ်ဆိုတာပဲ ြဖစ်ပါတယ်။ အဂလိပ်၊ ထိုင်း၊ ဗမာစကား ေတွကို
ေကာင်းေကာင်းမတတ်တဲ့ မွန်ေတွအဖို ဒီသက်ဆိုင်ရာစကားေတွကေန စကားလုံးေတွကို ေမွးစားတဲ့အခါ မိမိတို
ကားတဲ့အတိုင်း (အဂလိပ်စကားဆိုရင် ဗမာေတွကေနတစ်ဆင့် ဒါမှမဟုတ် ထိုင်းေတွကေနတစ်ဆင့် ) ဒါမှမဟုတ်
မိမိတို ကိုယ်တိုင် ေြပာေန ကတဲ့အတိုင်း မွန်မ ပေမွးစား ကေလ့ရှိပါတယ်။ ဒါေပမယ့်လည်း ဒါဟာ ြပဿနာ ၁ ခု
မဟုတ်ပါဘူး။ ကားတဲ့အတိုင်းေရးတာ မွန်ေတွမှ မဟုတ်ပါ။ တြခားလူမျ းေတွလည်း ဒီနည်း ှင် ှင် ေရး ကတာ
ေတွ ရပါတယ်။

The real problem is how to standardize the Mon writing system. I have already got an idea for a coming-soon
STANDARD MON WRITING SYSTEM. We would use both transliteration and transcription apart from
translation and new-words formation (or creation) methods when we borrow new words from some foreign
languages. This means that we care about not only the sounds of the original words but also their formations,
how consonants and vowels are put together to form the words. In this case, it helps to look back the history
of Mon writing. How did old Mons borrow words from Indians, Khmers, Burmese, Arabs, Malay, etc? The
ways how foreign words have been loaned by Burmese are also helping hands in making a standard system
for Mon writing. Personally, I appreciate Thais for their attempt making systematic rules for Thaiizing foreign
words, especially those from English.
Characters Combination in Mon 8
တကယ့်ြပဿနာက အမျ းမျ းအဖုံဖုံေရးေန ကတဲ့ မွန်စာကို ဘယ်လိုလုပ် ပီး စံ ၁ ခု သတ်မှတ်မလဲဆိုတာပါ။ ဒီအတွက်
သိပ်မဝံ့ရဲေပမယ့် ကျေနာ့်မှာ အနာဂတ်စံမွန်စာေပ ၁ ရပ်အတွက် အိုင်ဒီယာ တစ်ခုရှိေ ကာင်း ေြပာပါရေစ။
အဲဒါကေတာ့ (လူ)မျ းြခားစကားလုံးေတွကို ဘာသာြပန်ေမွးစားတာ၊ အနီးစပ်ဆုံးဘာသာြပန် ပီး
ကိုယ်ပိုင်စကားတီထွင်ယူတာကလွဲလို တြခားနည်းေတွနဲ ေမွးစားသမ ပတဲ့အခါ ေဒါင့်ေစ့ေအာင်ေတွးဖို ပါ။
စကားလုံးေတွကို အကရာချင်းဖလှယ်ယူတဲ့နည်း (Monization by Transliteration)၊ အသံဖလှယ်ေရးတဲ့နည်း
(Monization by Transcription) ၂ နည်းစလုံးကို သုံးဖို ပါ။ စကားသံကိုချည်းပဲ အေလးထားတာမျ း မြဖစ်သင့်သလို
အေရးအသက်သက်ကိုလည်း အေြခခံတာမျ း မြဖစ်သင့်ေတာ့ပါဘူး။ ကုလားေတွ၊ ခမာေတွ၊ ဗမာေတွ၊ အာရဗီေတွ၊
မေလးေတွကေန ေရှးမွန်ေတွ စကားလုံးအသစ် ဘယ်လို ေချးငှားေမွးစားခဲ့ ကတာကို သိ ိုင်ဖို
မွန်စာေပအေရးအသားသမိုင်းကိုလည်း သမင်လည်ြပန် ကည့်ဖို လိုပါလိမ့်မယ်။ အိမ်နီးချင်းဗမာေတွ
မျ းြခားစကားဘယ်လိုေမွးစားခဲ့တယ်၊ ဘယ်လိုေမွးစားေနတယ်ဆိုတာကို လည်း ေလ့လာ ိုင်ရင် ေလ့လာ ိုင်သေလာက်
မွန်စာေကာင်းဖို ချည်းပါပဲ။ ဒီမှာ ထိုင်းေတွရဲ့ “မျ းြခားစကားေမွးစားနည်း” ဥပမာအချ ကို တင်ြပပါရေစ။
ပွင့်ပွင့်လင်းလင်းေြပာရရင် ထိုင်းစာေပမှာ ဒီလိုနည်းလမ်းေတွေပ လာဖို ကိးစားခဲ့ ကတဲ့ သူေတွကို ေလးစားမိပါတယ်။
အားလည်းကျမိပါတယ်။

See these examples:

ဒီဥပမာေတွကို ကည့်ပါ

1. เฟสตคลาส for “first class” (เฟ for “fir”,

สต for “st”, ค for “c”, and ลาส for “las(s)”.)
2. เทคโนโลยี for “technology” (เทค for “tech”, โน for “no”, โล for “lo”, and ยี for “gy”.)
3. คอมพิวเตอร for “computer” (คอม for “com”, พิว for “pu”, and เตอร for “ter”.)

Did you notice a small character above ต in the very first word and above ร in the third word? It tells you not to
pronounce the letter with it. In Burmese and Mon, a similar character is also used but not for silent letters just
for cutting the vowel sounds of the letters, which is known as Asat/Gachot (or Killer). Actually, ร is silent here
in Thai version of “computer” but they do not omit it from the word just for the reason of keeping the original
structure of the word.
ပထမစာလုံးရဲ့ ต အကရာေပ နဲ တတိယစာလုံးရဲ့ ร အကရာေပ က သေကတ ေသးေသးေလး ၁ ခုကို
သတိထားမိပါရဲ့လား ? ဒီသေကတဟာ သက်ဆိုင်ရာအကရာကို အသံမထွက်ပဲ ချန်ထားရမှာြဖစ်ေ ကာင်းကို ြပပါတယ်။
ဗမာ နဲ မွန်စာေတွမှာလည်း အလားတူ သေကတမျ းကို သုံးပါတယ်။ အသတ် / ဂစိုတ် [gachot] လို ေခ ပါတယ်။
ဒါေပမယ့် သူက သက်ဆိုင်ရာအကရာရဲ့ အသံကို မထွက်ပဲ ချန်ခဲ့ရတာမျ းမဟုတ်ပဲ (သက်ဆိုင်ရာ အကရာရဲ)့
သရသံကိုပဲ ြဖတ် (သတ်) လိုက်ရတာ ြဖစ်ပါတယ်။ Computer အတွက် ထိုင်းစာလုံးမှာ ร ကို အသံမထွက်ပဲ ဖတ်ရမှာ
အမှန်ပါပဲ။ ဒါေပမယ့် ထိုင်းေတွက သူ ကို ထိုင်းပုံ စံ စကားလုံးကေန မထုတ်ပစ်၊ မပယ်ပစ်ပဲ မူလရင်းြမစ်စကားလုံးရဲ့
ဖွဲ စည်းပုံကို ထိန်းသိမ်းထားလိုတာေ ကာင့် ဒီသေကတကိုသုံးထားတာပဲ ြဖစ်ပါတယ်။ (ဗမာစကားလုံး “ကွန်ပျ တာ”
ဒါမှမဟုတ် မွန်စကားလုံး “ေကာန်ပျ တာ၊ ကမ်ပျ တာ၊ ေကာမ်ပျ တာ၊ ခမ်ပျ တာ” တို နဲ ိင်းယှ ်ရန်။ Computer
အတွက် မွန်စကားလုံး ၄ လုံးတိတိရှိတာကိုလည်း သတိထားေစချင်ပါတယ်။)

4. ฟุตบอล for “football” (ฟุต for “foot” and บอล for “bal(l)”.)
5. แปซิฟก for “Pacific” (แป for “pa”, ซิ for “ci”, and ฟก for “fic”.)
6. เมดิเตอรเรเนียน for “Mediterranean” (เมดิ for “medi”, เตอร for “ter”, เร for “ra”, and เนียน for “nean”.)
7. ไอบีเอ็ม for “IBM” (ไอ for “I /ai/”, บี for “B /bee/”, and เอ็ม for “M /am/”.)
8. ยูเนสโก for “UNESCO” (ยู for “U /yoo/”, เนส for “NES /nes/”, and โก for “CO /koh/”.)

Characters Combination in Mon 9

 Written by Dho-ong Jhaan for Ramaññadesa: www.rmndesa.blogspot.com.
ရာမညေဒသ www.rmndesa.blogspot.com အတွက် Dho-ong Jhaan ေရးသားတင်ြပထားသည်။

REFERENCE
ကိုးကားချက်များ

1. Jenny, Mathias. ----, A Short Introduction to Mon Language. Sangkhlaburi: The Mon Culture and Literature
Survival Project (MCL).
2. ြမန်မာစာအဖွဲ ဦးစီးဌာန ၊ ၁၉၉၉၊ ခရီးေဆာင်ြမန်မာအဘိဓာန် ၊ ရန်ကုန် - ပညာေရးဝန် ကီးဌာန ၊ ြပည်ေထာင်စု
ြမန်မာ ိုင်ငံေတာ် အစိုးရ။

Characters Combination in Mon 10