Podstawowe przemiany na wykresie Molliera

(i-x)- Para na krzywej

Wykres Molliera dla powietrza wilgotnego w graficzny sposb umoliwia przedstawienie relacji
pomidzy wielkociami fizycznymi opisujcymi jego stan. Jest to podstawowe narzdzie
wykorzystywane podczas projektowania ukadw klimatyzacyjnych i wentylacyjnych oraz w
chodnictwie. Umiejtne korzystanie z niego znacznie uatwia i przyspiesza dobr urzdze
grzewczych i chodniczych oraz umoliwia analiz pracy tych systemw w dowolnych warunkach
klimatycznych.

Podstawowe parametry powietrza wilgotnego, bdcego mieszanin powietrza suchego oraz pary
wodnej, przy znanym cinieniu atmosferycznym to:

temperatura (t),
zawarto wilgoci (x),
wilgotno wzgldna (cp),
entalpia (i),
cinienie czstkowe pary wodnej (ppw),
gsto powietrza wilgotnego (p).

Znajc dwa parametry opisujce powietrze wilgotne, mona w sposb jednoznaczny okreli jego
stan i na tej podstawie wyznaczy pozostae wielkoci. Do tego celu mog posuy wyraenia
matematyczne waciwe dla przemian powietrza wilgotnego. W celu uproszczenia czasochonnych i
skomplikowanych procesw obliczeniowych wprowadzono nomo-gramy oraz wykresy wasnoci
czynnikw termodynamicznych. Szczeglnie w brany klimatyzacyjnej przydatnym i czsto
uywanym jest wykres w ukadzie entalpia (i) - zawarto wilgoci (x). Od pocztku lat trzydziestych
wykres przedstawiony przez Ri-charda Molliera na konferencji w Los Angeles przeszed wiele
modyfikacji i ulepsze. W krajach anglojzycznych posuguje si wykresem psycho-metrycznym, w
ukadzie: temperatura (t) - zawarto wilgoci (x). Obydwa wykresy skonstruowane s dla okrelonej
wartoci cinienia powietrza wilgotnego. Zmiana cakowitego cinienia powietrza wilgotnego
powoduje zmienno pozostaych parametrw opisujcych jego stan. W systemach wentylacyjnych i
klimatyzacyjnych najczciej zachodz przemiany praktycznie izobaryczne wystpujce przy rnych
wartociach cinienia atmosferycznego [1, 2].

Konstrukcja wykresu i-x

Obecnie spotyka si kilka wersji wykresu Molliera, jednak rnice s niewielkie, a zasada konstrukcji

jednakowa. W celu uzyskania przejrzystej formy, wykres sporzdzany jest w tzw. ukonoktnym
ukadzie wsprzdnych [ 1 ]. Na osi rzdnych zaznaczona jest entalpia (i), natomiast o odcitych to
zawarto wilgoci (x). Linie entalpii, ktre tworz sie prostych nachylonych, przebiegaj pod ktem
135 wzgldem osi odcitych, bez okrelenia pocztku ukadu wsprzdnych. Siatk wykresu i-x
uzupeniaj linie staej objtoci waciwej (v) lub gstoci powietrza wilgotnego (p), linie opisujce
wartoci wilgotnoci wzgldnej (cp), krzywa zalenoci cinienia czstkowego pary w funkcji x oraz
linie temperatur okrelonych za pomoc termometru mokrego oraz suchego [1]. Charakterystyczn
krzyw na wykresie jest tzw. linia nasycenia, ktra zaznaczona jest jako cp= 100%. Przyjmuje si, e
linia nasycenia, nazywana take krzyw graniczn, oddziela od siebie obszary odpowiadajce stanom
powietrza. Nad lini cp = 100% powietrze jest nienasycone par wodn, co oznacza, e jest jeszcze
w stanie zasymilowa okrelon ilo wilgoci. Natomiast poniej linii nasycenia znajduje si obszar
mgy, w ktrym powietrze stanowi mieszanin mgy wodnej lub nienej oraz powietrza nasyconego
[3]. Linie staych temperatur (izotermy) w obszarze powietrza nienasyconego stanowi wznoszce
si linie proste. Po przeciciu si z krzyw graniczn izotermy w obszarze mgy zaamuj si w d i
s praktycznie rwnolege do linii staej entalpii.

Niektre wersje wykresu uzupenione s o wartoci charakteryzujce przemiany powietrza

wilgotnego. Do tego celu suy wspczynnik ktowy e, ktry wyraony jest jako iloraz zyskw ciepa
(Q) do strumienia pary wodnej (mo). Przykadowo, w trakcie ogrzewania, np. w nagrzewnicy
powierzchniowej, wspczynnik przyjmowa moe wartoci od + do -, natomiast dla przemiany
adiabatycznej - bez zmiany entalpii (i = idem) oraz bez dostarczania lub odbierania ciepa (Q = 0) warto wspczynnika e = 0 [4].

Istotnym jest fakt, e dostarczana lub odprowadzana ilo strumienia ciepa i pary wodnej do
powietrza zmienia jego stan. Zanim powietrze osignie stan kocowy, moe przej przez pewn
liczb etapw porednich. Na wykresach i-x konkretne etapy porednie przemian powietrza
przedstawia si prost czc stany pierwotny z kocowym.

Analiza procesw
Zadaniem urzdze klimatyzacyjnych jest odpowiednie przygotowanie powietrza w celu
dostosowania parametrw do zmieniajcych si warunkw zewntrznych i wewntrznych. Uzyskanie
danego stanu powietrza nawiewanego wymaga zrealizowania jednej lub kilku wystpujcych po
sobie przemian zachodzcych w okrelonej kolejnoci (np. mieszanie, podgrzewanie, chodzenie,
nawilanie).

Podgrzanie powietrza zewntrznego, mieszaniny powietrza zewntrznego i wywiewanego (z

pomieszczenia) lub powietrza za ukadem do odzysku ciepa do wymaganej temperatury powietrza
nawiewanego realizowane jest w nagrzewnicy (wodnej, parowej, elektrycznej) lub za pomoc
aparatu grzewczo-wentylacyjnego [4]. Podczas ogrzewania powietrza wilgotnego nie jest
doprowadzana ani odbierana para wodna, dlatego na wykresie Molliera przemian zachodzc w
nagrzewnicy zaznaczono prost pionow, skierowan do gry (rys.). Stan pocztkowy powietrza
przed ogrzaniem w wymienniku ciepa okrela punkt Oi, natomiast koniec przemiany (stan powietrza
za nagrzewnic) oznaczono jako punkt O2. Przy staej zawartoci wilgoci (x=idem) nastpia zmiana
temperatury od ti = -20C do t2= 20C oraz wilgotnoci wzgldnej z cpi = 100%nacp2=10%. Naley
mie na uwadze, e ilo wody, jak powietrze jest w stanie zaabsorbowa, zmniejsza si wraz ze
wzrostem temperatury. Zdarza si, e w okresie zimowym uytkownicy obiektw o zbyt niskiej
zawartoci wilgoci w powietrzu (poniej 30%) skar si na dolegliwoci zwizane z dyskomfortem

cieplno-wilgotnocio-wym. Objawia si to moe odczuciem suchoci przegrody nosowej,

przekrwieniem spojwek, zapaleniem skry oraz obnion naturaln odpornoci organizmu [3].

Kolejn typow przemian przedstawion na wykresie Molliera, ktra zachodzi w urzdzeniach

wentylacyjnych i klimatyzacyjnych, jest ochadzanie powietrza (rys.). Ozibianie powietrza
nienasyconego w celu dostosowania temperatury do wymaganych warunkw powietrza
nawiewanego mona zrealizowa w dwojaki sposb - jako proces z wykropleniem oraz bez
wykroplenia pary wodnej. W celu okrelenia, ktry typ chodzenia nastpi, ustali naley relacje
pomidzy temperatur powierzchni chodnicy a tzw. punktem rosy. Punkt rosy (punkt R na rys.)
okrelany jest jako temperatura powietrza, w ktrej przy znanym skadzie gazu i danym cinieniu
rozpoczyna si proces wykraplania pary wodnej z powietrza. W przypadku, gdy temperatura cianki
chodnicy jest wysza od temperatury punktu rosy powietrza wprowadzonego do wymiennika
(tc>tr), nastpuje tzw. chodzenie suche. Graficzn ilustracj tej przemiany jest odcinek prosty
oznaczony jako linia czca punkty CHi i GH2. Punkt GHi obrazuje warunki obliczeniowe waciwe
dla okresu letniego Wrocawia (temperatura okresu ciepego tcm = 30C, wilgotno wzgldna cpcm
= 45%). Po schodzeniu powietrza atmosferycznego w chodnicy suchej, przy niezmiennej zawartoci
wilgoci xch2=10 g/kg, do temperatury tcH2=20C nastpia asymilacja pary wodnej do wartoci
rwnej cpcH2 = 81%. Naley by wiadomym, e zbyt wysoka zawarto wilgoci w powietrzu moe
wywoywa uczucie dusznoci u uytkownikw pomieszcze oraz pojawienie si wilgoci lub pleni na
elementach oraz przegrodach w budynku. W sytuacji, gdy temperatura powierzchni chodnicy jest
nisza od temperatury punktu rosy (tc<tr), zachodzi tzw. chodzenie wilgotne (odcinek GH1-GH3),
przy ktrym jednoczenie wystpuje osuszanie powietrza. Na wykresie Molliera obraz przemiany
ozibiania i osuszania wyznacza linia prosta przebiegajca przez punkty: CHi-. W warunkach
rzeczywistych koniec procesu chodzenia z osuszaniem powietrza wilgotnego nastpuje kilka stopni
wyej ni temperatura powierzchni wymiennika ciepa (punkt GH3).

Powyej opisane i zilustrowane procesy ogrzewania i chodzenia s jednymi z podstawowych

przemian powietrza wilgotnego zachodzcych w urzdzeniach do uzdatniania powietrza. Za pomoc
wykresu Molliera mona take przeanalizowa przemiany: nawilania (np. wodnego, parowego),
mieszania strumieni powietrza (recyrkulacja), odzysku ciepa (w wymiennikach rekuperacyjnych lub
regeneracyjnych), osuszania (np. adsorpcyjnego, absorpcyjnego) itp.

Autor: Beata niechowska

Literatura:
[1] W. Haussler, Zastosowanie wykresu i-x w inynierii sanitarnej", Arkady, Warszawa 1970.
[2] D. Foltaska-Werszko, Teoria systemw cieplnych. Termodynamika - podstawy", Wydawnictwo
Politechniki Wrocawskiej, Wroctaw 1997.
[3] A. Petech, Wentylacja i Klimatyzacja. Podstawy", Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocawskiej,
Wroctaw 2008.
[4] S. Przydrony, J. Ferencowicz, Klimatyzacja", Wydawnictwo Politechniki Wrocawskiej, Wroctaw
1988.

rdo: Magazyn Instalatora, 11/2010

KONTAKT

Magazyn Instalatora - lider wrd czasopism brany instalacyjnej

Tel: +48 58 306 29 27
Adres:
marsz.F.Focha7/5
80-156 Gdask