Podręcznik Konfiguracji Pneumatycznych Systemów Sterowania Instalacji Wodnych PDF

Podrcznik konfiguracji pneumatycznych
systemw sterowania instalacji wodnych
Przedmowa
Od pocztku lat 90. firma Festo
promuje stosowanie napdw
pneumatycznych w coraz szerszym zakresie do zaworw
procesowych w zastpstwie
kosztownych siownikw elektrycznych.
Celem tego podrcznika jest
przekazanie biurom projektw
informacji przydatnych podczas
projektowania instalacji uzdatniania wody. W przeszoci ju
na etapie projektu bazowego
pojawiao si wiele pyta zwizanych z zagadnieniami technicznymi.
Pooono nacisk na techniki
automatyzacji w oparciu
o napdy i systemy sterowania
pneumatycznego. Jak potwierdziy wdroone projekty,
w szczegowych rozwizaniach
systemowych sprawdzio si
zastosowanie sieci Fieldbus
wraz z innymi sieciami. Taka
koncepcja automatyzacji oparta
o niezawodne napdy i sterowanie pneumatyczne daje znaczn
obnik kosztw, co potwierdzaj liczne wdroone projekty.
Zagadnienia techniczne zostay

w niniejszym podrczniku szczegowo udokumentowane,
a funkcje przedstawiono w formie graficznej. Celem takiego
rozwizania jest transparentny
wgld w cao systemu.
Przedstawione uwagi, zwizane
z konfigurowaniem systemu,
wynikaj z dowiadczenia zdobytego w wielu projektach
wdroonych we wsppracy
z projektantami i operatorami
systemw. Naley jednak podkreli, e cakowit odpowiedzialno za ostateczny ksztat
projektu ponosi projektant. Do
Pastwa dyspozycji s specjalici firmy Festo, ktrzy mog
objani szczegy techniczne
systemu.
Uwaga dla uytkownikw tego
podrcznika
Wyczn odpowiedzialno za
projekt ponosi firma doradztwa
technicznego lub operator systemu. Specjalici firmy Festo
bd wiadczy pomoc na etapie projektowania, udostpniajc informacje na temat pneumatycznych i elektrycznych elementw sterowania.
Referencje midzynarodowe
Oczyszczalnie ciekw
Austria
Graz
Telfs
Waidhofen
Chiny
Oczyszczalnia ciekw Xian nr 3
Czechy
Karlovy Vary Carlsbad
Jirkov Chomutov
Pribram
Rozna
Jindrichuv Hradec
Trutnov
Dania
Korsoer, Horsens
Francja
Paris-Grsillons
Niemcy
Augsburg
Bielefeld-Heepen
Bremen
Darmstadt
Mnchen
Regensburg
Stuttgart-Mhlhausen
Wiesbaden
Wiesbaden-Biebrich
Grecja
Ateny, Psyttalia
Wgry
Budapeszt
Pecs
Tatabanya
Indonezja
PT. Bekaert, Karawang,
West Java
Holandia
Nijmegen
Polska
Bigoraj
Chem
Czstochowa
Klimzowiec
Nowa Dba
Radocha
Szwajcaria
Val de Ruz
Zurich, Werdhlzli
Singapur
Oczyszczalnia w Changi
Wodocig Chua Chu Kang
Instalacje uzdatniania wody
Belgia
Diksmuide
Brazylia
Gurja
Chiny
Neijang
Peking
Sichuan
Xinjan
Xining nr 7
Xishan
Yuhan
Kolumbia
Bogot
San Andrs
Chorwacja
Butoniga
Francja
Champagnole (Veolia)
Niemcy
Berlin, Friedrichshagen
Berlin, Stolpe
Berlin, Tegel
Berlin, Tiefwerder
Drezno, Coschtz
Granetalsperre
Kleine Kinzig
Ssetalsperre
Wgry
Tatabanya
Hong Kong
Nankeng
Panyu Nasha
Shenzhen Meilin
Zhuhai Gongbei
Indonezja
Cilandak (Suez)
Pejompongan (Suez)
Tanah Grogot
Tirta Daroi, Aceh
Wochy
Briosco, CAP Gestione
Korea
Seosan
Malezja
Semenyih
Putrajaya
Bukit Sebukor
Meksyk
Acapulco
Mexico-City Tlahuac
Santa Catarina
Cozoleacaque
Polska
Bdzin
Dziekowice
Goczakowice
Lublin
Mosina
Nieszawa
Pozna
Przemyl
Rypin
Strumie
Rosja
St. Petersburg
Serbia
Belgrad
Nowy Sad
Nis
Lazarevac
Sowacja
Dubravka
Szwajcaria
Schaffhausen-Warthau
Tajwan
Chen Ching Lake
Instalacja oczyszczania wody
w Kautang (najwiksza na wiecie oczyszczalnia z podwjn
membran)
Tajlandia
Pathumtani
Turcja
Istambu-Muradiye, ISKI
Wietnam
Stacja uzdatniania w Tan Hiep
Spis treci
Koncepcja automatyzacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
Automatyzacja stacji uzdatniania wody . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
Automatyzacja w oczyszczalni ciekw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Arkusz planowania systemu sterowania
elektropneumatycznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1013
Sieci
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1415
System wysp zaworowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1617

Konfiguracja systemu sterowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1819
Moduowa konstrukcja czci pneumatycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2022
Moduowa budowa czci elektrycznej wyspy CPX . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
Kod zamwieniowy CPX . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
Kod zamwieniowy MPA1/MPA2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
Kod zamwieniowy VTSA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
Pneumatyka w szafce sterowniczej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
Czci elektryczne w szafce sterowniczej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
Konfiguracja szafki sterowniczej z wysp zaworow . . . . . . . . . . . . . . . 29
Szafka sterownicza gotowa do instalacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3032
Uywanie napdw pneumatycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3437
Napdy do przepustnic . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3841
Charakterystyki przepustnic . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4246
Monta napdw do przepustnic . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4748
Osprzt do napdw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4950
Napdy regulacyjne do przepustnic . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51

Napdy do zaworw kulowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5253
Budowa i dziaanie zaworw kulowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5455
Napdy do zasuw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5663
Napdy do zastawek i zamkni luzy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
Napdy regulacyjne do zasuw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6567
Konfiguracja i dziaanie instalacji spronego powietrza . . . . . . . 6871
Sie spronego powietrza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7273
Obliczanie poboru powietrza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7477
Monta, instalacja i wdroenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7881
Normy stosowane w praktyce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8283
ISO 5211 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8486
DIN 3337 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87
VDI/VDE 3845 NAMUR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8890
Pneumatyka i zabezpieczenie przed wybuchem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
Obszary zagroone wybuchem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9293
Klasyfikacja grupy II urzdze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
Dokumenty dostarczone z produktem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
Tabliczki z informacj o klasie zabezpieczenia przed
wybuchem i ich znaczenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9697
Produkty Festo zgodne z ATEX . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
Koncepcja automatyzacji
Komputery
>
Ethernet
Sterowniki PLC
Fieldbus
Wyspa zaworowa CPX/MPA w szafce sterowniczej
>
Przepustnice
z napdem
pneumatycznym
Filtr 1
Filtr (n)
Przykad: stacja uzdatniania wody
Nowoczesne systemy automatyzacji s obecnie realizowane

w systemach magistralowych.
W zalenoci od zakresu, system
automatyzacji moe obejmowa
wizualizacj i nadzr, poziom
sterowania, jak i poziom obiektowy. Moliwe jest te zastosowanie adresu intranetowego,
ktry umoliwi komunikacj
midzy instalacjami. W komunikacji zastosowano transmisj
szeregow, tzn. magistrale
z szybk transmisj danych.
Poczenie midzy PCS i sterownikiem PLC jest realizowane
za pomoc sieci Ethernet,
a poczenie midzy sterownikiem PLC i urzdzeniami zdal-
nymi za pomoc sieci Fieldbus.

W razie koniecznoci podczenia zaworw procesowych,
pomp, dmuchaw lub przyrzdw pomiarowych do sterownika PLC mona je
podczy do sieci Fieldbus.
Wszystkie te urzdzenia s
wyposaone w odpowiednie
interfejsy Fieldbus. Do komunikacji midzy sterownikiem PLC
i wysp zaworow Festo mona
uywa nastpujcych protokow: Profibus, DeviceNet,
InterBus, ProfiNet, Modbus/
TCP, Ethernet/IP, CANopen,
CC-Link.
Przegldarka WWW
>
Intranet
>
Wyspa zaworowa CPX/VTSA w szafce sterowniczej
>
>
Zasuwa z napdem
pneumatycznym
take w obszarze
zagroonym wybuchem
Fermentor 1
Fermentor 2 (n)
Przykad: oczyszczalnia
ciekw
Korzyci wynikajce z zastosowania rozwiza automatyzacji
Znaczne oszczdnoci
zwizane z instalacj
Wiksza przejrzysto na
poszczeglnych poziomach
Spjna koncepcja z kilkoma
interfejsami
Szybsze wdroenie i wykrywanie bdw
Elementy sterujce poczone
w jedn wysp zaworow
Moliwo rozbudowy systemu za pomoc magistral
Automatyzacja stacji uzdatniania wody
Komputery
>
Ethernet
Sterowniki PLC
>
Fieldbus
Woda
surowa
Odpowietrzenie
Filtr
Rnica cinie,
poziom napenienia
Zanieczyszczenia
Powietrze
uywane do
pukania
Woda uywana
do pukania
Woda oczyszczona
Filtrat pocztkowy
Spust
Elementami instalacji do uzdatniania wody o najwikszym znaczeniu s filtry. Su one do

oczyszczenia wody surowej
i przetworzenia jej w wod
pitn. Niezalenie od tego, czy
s stosowane filtry zamknite,
otwarte, czy ukady ultrafiltracji,
cay proces jest zautomatyzowany. Przepustnice s wyposaone w napdy automatyczne
i s sterowne przez wysp
zaworow. Poziom napenienia
filtra, rnica cinie i natenie
przepywu s okrelone przez jej
aktualny stan. W wyspie zawo-
rowej s te gromadzone wartoci zmierzone. Jeli zajdzie

konieczno pukania filtra
w przeciwprdzie, sterownik PLC
odpowiednio wysteruje wysp
zaworow, a kolejno uruchamiania przepustnic bdzie
zgodna z programem pukania.
Po zakoczeniu programu pukania filtra jest przywracana
jego normalna praca. Wyspa
zaworowa jest konfigurowana
zgodnie z liczb zainstalowanych napdw pneumatycznych,
wycznikw kracowych i przyrzdw pomiarowych.
Automatyzacja w oczyszczalniach ciekw
WEB Monitor
>
>
Intranet
>
>
Fermentor
Procesy technologiczne, zachodzce w duych oczyszczalniach
ciekw, gdzie pracuj stacje
pomp, fermentory lub systemy
przerbki osadw, s tak zoone, e obecnie zawsze s
zautomatyzowane. Stosowanie
napdw pneumatycznych jest
uzasadnione technicznie i ekonomicznie zawsze tam, gdzie
zachodzi konieczno obsugi
duej liczby zaworw. Elektrozawory na wyspie zaworowej
steruj otwieraniem lub zamykaniem zasuw przez napdy.
Wyczniki kracowe w napdach informuj o pooeniu
zaworu. Zawory mog dziki
temu by uruchamiane bezkolizyjnie w instalacjach rurowych.
Sprarka
Niektre grupy funkcji zaworu

s logicznie poczone w jednej wyspie zaworowej. W ten
sposb operator dysponuje
jasnym i przejrzystym wgldem
w grupy obsugujce poszczeglne funkcje, na przykad
prac zbiornika fermentora lub
stacji pomp. Z uwagi na wpyw
warunkw zewntrznych monta wysp zaworowych w szafkach sterowniczych jest bardzo
praktyczny, a take zapewnia
ochron przed dostpem osb
niepowoanych.
Do zbiornika
gazu
Osad kocowy/
cyrkulacja osadu
Zanieczyszczenia
pywajce
i odpyw osadu
ze ciekw
Ogrzewanie
osadu
Przelew awaryjny
Spust osadw
pynnych
Pompa
obiegowa
cieki surowe
Oprnianie
zbiornika

elektropneumatycznego
Podczas projektowania nowoczesnych rozwiza automatyzacji, obejmujcych napdy
pneumatyczne i magistrale,
naley odpowiednio wczeniej
wyjani i uzgodni rne
aspekty projektu na rnych
poziomach. Pneumatyka umoliwia bardziej elastyczne sterowanie zaworami dziki zastosowaniu drugiego rda energii
spronego powietrza.
Zastosowanie spronego
powietrza dodatkowo pozwala
na wykorzystanie funkcji zwizanych z bezpieczestwem.
W instalacjach uzdatniania
wody, jak i oczyszczalniach ciekw elementy sterujce skadaj si z napdw pneumatycznych i wysp zaworowych.
Zastosowanie pneumatyki
pozwala na zabezpieczenie
zaworw procesowych w bezpiecznym pooeniu w przypadku zaniku zasilania energi
elektryczn.
Arkusz elementw systemu sterowania elektropneumatycznego obejmuje indywidualne
aspekty rnych moduw funkcyjnych, ktre trzeba wyjani
na etapie planowania. Jest on
przedstawiony wycznie w charakterze wskazwki. Dodatkowe
informacje znajduj si w kolejnych rozdziaach tego podrcznika.
Automatyczne zawory
procesowe
Budowa zaworw procesowych
i ich wielkoci nominalne
zostay okrelone na podstawie
schematw pogldowych P&I.
Od strony praktycznej projektowanie obejmuje definiowanie
dziaania napdw i ich specyficznych wymaga.
Pooenie wyjciowe zaworu
procesowego
Zamknity lub Otwarty
Pooenie bezpieczne zaworu
procesowego w przypadku awarii zasilania, w razie wymuszonego otwarcia, zamknicia lub
podczas przerwy
Napd jednostronnego dziaania do przepustnicy lub
zaworu kulowego
Zbiornik buforowy powietrza
dla napdu przepustnicy
Wykrywanie pooenia napdu
za pomoc wycznikw kracowych w kadym przypadku
Wykrywanie stanu
Otwarty/zamknity
Napicie przeczania, standardowo 24 V prdu staego
Ustawiane czasy otwarcia
i zamknicia zaworu procesowego
Napd z dwoma zaworami dawicymi na wylocie powietrza
Zawr procesowy do pooe
porednich w pomiarze przepywu medium
Mocowanie ustawnika do
napdu
Zawr procesowy przystosowany do pracy w strefach ATEX
Definicja strefy ATEX
Wymagania specjalne zwizane
ze rodowiskiem
Obecno pyu
Agresywne rodowisko
zewntrzne
Temperatura poniej
0C lub ponad 40C
10
Wyspa zaworowa i sie
Komputery
>
Definicja na podstawie schematu

P+I ile elektrozaworw trzeba
umieci na wyspie zaworowej
Liczba elektrozaworw
Liczba miejsc wolnych
Sieci z sieci Fieldbus, sieci

Ethernet i z odpowiednimi protokoami transmisji, zalenymi od
sterownikw PLC i komputerw
systemu nadrzdnego.
>
Wyspa zaworowa skada si

z czci pneumatycznej i elektrycznej terminala CPX.
Konfiguracja wyspy zaworowej
jest okrelona liczb napdw,
ktrymi steruje oraz liczb sygnaw elektrycznych wysyanych do
terminala CPX.
Sie komputerowa
(Ethernet)
Sterowniki PLC
Fieldbus
>
>
Dziaanie elektrozaworw
Z jedn cewk
Z dwiema cewkami
W pooeniu rodkowym
zamknity
Natenie przepywu przez elektrozawory zaley od
Wielkoci napdu
Czasu przeczania zaworw
procesowych
Dugoci przewodw do
napdw
Wyczniki kracowe napdw
Liczba wej cyfrowych
Elektryczna jednostka rczna
Liczba wej i wyj cyfrowych
Napdy z nastawnikiem
Liczba wej i wyj analogowych
Podczenie przyrzdw pomiarowych i napdw analogowych
Liczba dodatkowych wej
i wyj analogowych
Terminal CPX z wysp zaworow
i wasnym sterownikiem PLC
Wbudowany sterownik (CPXCEC) do pracy samodzielnej
11

elektropneumatycznego
Szafka sterownicza do wyspy
zaworowej
24 V prdu
staego 230 V
Zesp
przygotowania
powietrza
prdu
przemiennego
Wycznik
sieciowy Szafki sterownicze wystpuj
w wielu odmianach i konstrukcjach. Z tego wzgldu trzeba

odpowiednio wczeniej opracowa odpowiednie specyfikacje.
Miejsce instalacji z ogrzewaniem

lub bez
Wewntrz
Na zewntrz
Miejsce przepustu kabli i przewodw
Od dou
Od gry
Z boku
Z tyu
Zasilanie
230 V prdu przemiennego
lub 24 V prdu staego, zasilanie awaryjne z zasilacza UPS
Przekrj kabli zasilajcych
Wzmacniacz sygnaw elektrycznych ze strefy ATEX
Wycznik gwny z bezpiecznikami
Przecznik trybu automatycznego/rcznego
Przycza do przewodw
Wielko nominalna 16 do
zasilania gwnego
Wielko nominalna 6, 8 lub
10 do napdu
Zasilanie spronym powietrzem
przez zesp przygotowania
powietrza
Zawr zwrotny
Rczny zawr zaczajcy
Regulator cinienia z filtrem
Wycznik cinieniowy
12
System spronego powietrza

i przewody powietrzne
Ponisze zagadnienia nie
wyczerpuj listy tematw, ktre
trzeba uzgodni w celu zapewnienia precyzyjnego i dokadnego zaprojektowania instalacji
wytwarzania i dystrybucji
spronego powietrza.
Obliczenie zapotrzebowania na
sprone powietrze
Zuycie standardowe w jednym napdzie
Zuycie cakowite we wszystkich napdach
Zuycie przez modu w jednostce czasu: godzina, dzie,
tydzie
Zaplanowanie zapotrzebowania na powietrze zasysane
przez sprarki
Dobr sprarek
jedno- lub dwustopniowa
Sprarka tokowa
Sprarka bezolejowa lub olejowa
Ustalenie wielkoci zbiornika
koniecznego do przestawienia
zaworw procesowych w pooenie bezpieczne
Liczba napdw, ktre trzeba
uruchomi w celu uzyskania
pooenia bezpiecznego
Ustalenie poziomu cinienia
w sieci spronego powietrza,
aby okreli moliw do uzyskania rnic cinie
Wymiary sieci spronego

powietrza
Sie spita piercieniowo
Sie liniowa z drugim zbiornikiem
Monta wycznikw cinieniowych i zaworw odcinajcych, zabezpieczajcych
sie spronego powietrza
Ustalenie rednicy kanaw
Wymiary osuszacza powietrza

Zwrci uwag na cinienie
i zakres temperatur spronego powietrza, gdy napdy
pneumatyczne s uywane
na zewntrz
Pomiar zuycia/ serwis
Zegar czasu pracy
Monitorowanie zuycia
spronego powietrza
Ustalenie jakoci spronego

powietrza zgodnie ze specyfikacj urzdze. Klasyfikacja pod
wzgldem:
Czstki stae
Zawarto wody
Zawarto oleju
Przygotowanie spronego
powietrza za pomoc
Separatora kondensatu
Separatora oleju
Mikrofiltra
Osuszacza powietrza
Osuszacz
Sprarka tokowa 1
Naczynie
cinieniowe
Wycznik cinieniowy
Mikrofiltr
Zawr odcinajcy
Okrelenie miejsca instalacji

sprarek, systemu przygotowania spronego powietrza
i zbiornika gwnego
Odpowiednia wentylacja
pomieszczenia
Nawiew odpylonego powietrza do wlotu sprarek
Temperatura pomieszczenia
w przedziale 1030C
Do sieci spronego powietrza
Separator
kondensatu
Sprarka tokowa 2
13
Sieci
Komputery
>
Sie komputerowa
(Ethernet)
Sterowniki PLC
>
Fieldbus
>
>
Podczas projektowania rozwiza automatyzacji mona stosowa rne sieci transmisji

danych, w ktrych bd pracowa wyspy zaworowe z terminalami CPX. Sieci te zapewniaj
komunikacj midzy wysp
zaworow, systemem sterowania i systemem sterowania procesem. Protokoem wymiany
danych midzy sterownikami
i systemem sterowania procesem jest przemysowa sie
Ethernet.
Inteligentne wyspy zaworowe

w sieci Fieldbus
Komputery
>
Sie komputerowa
(Ethernet)
Sterowniki PLC
>
CPX-CEC
14
>
>
Inny wariant terminala CPX

zwiera wasny sterownik PLC.
Jest to tak zwany wbudowany
sterownik CPX-CEC, stanowicy
uzupenienie wza sieci
Fieldbus. Wyspa zaworowa pracuje jak inteligentne urzdzenie
podrzdne. Taka wyspa zaworowa moe pracowa niezalenie od reszty sieci oraz od sterownikw PLC i komputerw
nadrzdnych. Sterownik CPXCEC pilnuje pocze logicznych
wyspy zaworowej. Taki wariant
zapewnia du dostpno systemu oraz umoliwia nieprzerwan prac wydzielonych
wzw instalacji w razie awarii
sieci. Sprawdza si w sterownikach filtrw lub nawet w stacjach pomp.
Integracja wyspy zaworowej

Systemy sieci Fieldbus s
uywane na poziomie obsugi
urzdze. W ten sposb terminal CPX wyspy zaworowej moe
by obsugiwany przy uyciu
powszechnie stosowanych protokow:
Profibus
Interbus
DeviceNet
CANopen
CC-Link
W terminalu CPX jest zintegrowany odpowiedni wze sieci
Fieldbus, a wyspa zaworowa dla
sterownika PLC jest urzdzeniem podrzdnym.
Inteligentne wyspy zaworowe

i sie Ethernet
>
Terminal CPX jest bezporednio

podczony do przemysowej
sieci Ethernet przez wbudowany sterownik CPX-CEC.
Wyspa zaworowa w takim
wariancie pracuje jako samodzielny podsystem. W ten sposb komunikacja odbywa si
bezporednio z komputerem
lub z rwnorzdnym systemem
sterowania.
Komputery
Sie komputerowa
(Ethernet)
>
CPX-CEC
Sterownik CPX-CEC obsuguje

nastpujce protokoy transmisji:
Ethernet/IP
Modbus/TCP
PROFINET
EtherCAT
Terminal CPX z wbudowanym

serwerem Web Monitor
>
Terminal CPX pracuje jako

urzdzenie slave sterowane
bezporednio przez sie
Ethernet, a program sekwencyjnej pracy wyspy zaworowej jest
zapisany w sterowniku PLC.
Obsugiwane s nastpujce
protokoy transmisji danych:
Ethernet/IP
PROFINET
WEB Monitor
>
Konfiguracja sieciowa umoliwia wywietlanie informacji

serwisowych z terminala CPX
w czasie rzeczywistym w zwykej przegldarce na odlegym
komputerze. Jest to dobre rozwizanie, umoliwiajce prowadzenie zdalnej diagnostyki.
Web Monitor jest oprogramowaniem przeznaczonym dla
moduw CPX.
Komputery
Sterowniki
PLC
Intranet
Sie czca
sterowniki PLC
i komputery
(Ethernet)
>
>
Wze magistrali
Ethernet
15
System wysp zaworowych
Sterowniki PLC
Fieldbus
>
Wyspa zaworowa stanowi

poczenie midzy elementami
pneumatycznymi i elektrycznymi. Wyspa jest podzielona
na sekcj pneumatyczn i elektryczn. Za komunikacj
w obrbie wyspy zaworowej
odpowiada magistrala wewntrzna. Zasilanie 24 V prdu
staego jest doprowadzone ze
zcza centralnego.
>
Ukad i dziaanie wyspy

zaworowej
Komunikacja ze sterownikiem
PLC przez sie Fieldbus: Program
sekwencji systemu jest zapisany
w sterowniku PLC. Poszczeglne
kroki tego programu s przesyane przez sie Fieldbus. Polecenia programu s realizowane
w wyspie zaworowej.
Poczenie sieci Fieldbus lub
zczem wielostykowym
Poczenie mona zrealizowa
jednym z dwch sposobw.
Szeregowa wymiana danych ze
sterownikiem PLC odbywa si
przez sie Fielbus. Przy zastosowaniu zcza wielostykowego
nastpuje rwnolega wymiana
danych. Takie rozwizania
wymaga zastosowania moduw WE/WY w sterowniku PLC.
Poczenie jest realizowane za
pomoc kabla wieloyowego.
16
Konstrukcja moduowa
i elastyczna konfiguracja
Wyspa zaworowa jako

sterownik lokalny
Pneumatyczne i elektryczne sekcje wyspy zaworowej mona elastycznie konfigurowa i przystosowa do wsppracy z wieloma
moduami. W sekcji elektrycznej
mona stosowa analogowe
i cyfrowe moduy wej i wyj.
Wyspa zaworowa funkcjonuje

jako punkt zbiorczy pocze
w systemie. Zapewnia ona
poczenia w obrbie caego
systemu do zaworw procesowych, ktre s sterowane pneumatycznie. Aktualny stan zaworw procesowych jest wskazywany na wyspie zaworowej za
pomoc wskanikw LED.
Moliwo pomocniczego rcznego uruchamiania elektrozaworw jest szczeglnie przydatna w obsudze rcznej.
Dua rnorodno funkcji

zaworu
W sekcji pneumatycznej mona
zainstalowa rne zawory.
Zalenie od funkcji zaworw
procesowych mona stosowa
nastpujce zawory:
Zawory 3/2
Zawory 5/2 z jedn cewk
Zawory 5/2 z dwiema cewkami
Zawory 5/3
Idealne dostosowanie do
koncepcji systemu
Moduowa konstrukcja wyspy
zaworowej umoliwia idealne
dostosowanie do koncepcji systemu. Do kadego zaworu procesowego z napdem pneumatycznym jest konfigurowany odpowiedni elektrozawr sterujcy.
Odpowiadajce im wejcia
cyfrowe znajduj si w wycznikach kracowych w napdach
pneumatycznych. Na przykad
w razie koniecznoci sterowania
10 zaworami procesowymi,
wyspa zaworowa powinna
zawiera 10 elektrozaworw
i 20 wej cyfrowych.
17
Konfiguracja systemu sterowania
>
18
Sterowniki PLC
Fieldbus
>
Zawr procesowy z napdem

pneumatycznym, funkcja
otwierania i zamykania
Zawsze tam, gdzie s stosowane
zasuwy, przepustnice lub inne
zawory procesowe, zwykle jest
te uywana funkcja otwieraniazamykania. Napd pneumatyczny dziaa tylko w dwch kierunkach, dlatego zawr procesowy mona otwiera lub zamyka. Na wyspie zaworowej musi
znajdowa si elektrozawr, aby
moga ona sterowa napdem.
Liczba elektrozaworw na
wyspie zaworowej zaley od
liczby sterowanych zaworw
procesowych. Wycznik kracowy na napdzie przekazuje do
wyspy zaworowej sygna, kiedy
napd osignie pooenie
skrajne. Z tego wzgldu dla
kadego napdu lub zaworu
procesowego trzeba na wyspie
zaworowej przygotowa dwa
wejcia cyfrowe.
Ustawniki elektropneumatyczne
Ukad pomiaru aktualnego
pooenia (potencjometryczny)
Wycznik kracowy do
wykrywania pooenia skrajnego napdu
Sterowniki PLC
Fieldbus
>
>
Jeli w instalacji zachodzi

potrzeba regulacji przepywu,
napd pneumatyczny moe
ustawia armatur w pozycjach
porednich .
Do tego su systemy pozycjonowania na ktre skadaj si
nastpujce elementy :
>

pneumatycznym, funkcja
regulacji
Natenie przepywu
Poziom napenienia
Cinienie rnicowe
Do sterowania napdem
z wyspy zaworowej jest
potrzebny sygna prdowy
nastawy 420 mA. Sygna ten
i sygna wartoci aktualnej s
porwnywane w ustawniku.
Jeeli obie wartoci s identyczne, napd jest utrzymywany w danym pooeniu.
W razie nastawienia nowej
wartoci, na przykad 12 mA,
napd bdzie przestawiony do
nowego pooenia.
Uwaga
W przypadku uycia zaworu
jako zaworu regulacyjnego
trzeba bra pod uwag charakterystyk kawitacji zaworu procesowego. Zaleca si odpowiednie konsultacje na ten
temat z producentem zaworu.
19
Konstrukcja moduowa elementw pneumatycznych

MPA1/MPA2
MPA1/MPA2
>
ory
zaw
o
r
kt
Ele
>
VTSA
VTSA
>
>
20
Do podczenia elementw pneumatycznych uywa si pyty przyczeniowej czteromiejscowej

(MPA1) lub dwumiejscowej
(MPA2). Mona je dowolnie zdefiniowa. System pneumatyczny
mona rozbudowa nawet do
32 pozycji zaworowych lub
64 elektromagnesw elektrozaworw impulsowych.
Natenie przepywu w pycie
MPA1: do 360 l/min.
Natenie przepywu w pycie
MPA2: do 720 l/min.
ory
aw
z
o
ktr
Ele
System pneumatyczny mona

rozbudowa nawet do 32 pozycji
zaworowych lub 32 elektromagnesw. Do montau podzespow mona uy pyty podstawowej dwu- lub jednopozycyjnej.
Pyty mona dowolnie konfigurowa za pomoc konfiguratora.
Natenie przepywu dla 18 mm:
do 550 l/min.
do 1100 l/min.
do 1500 l/min.
Dziaanie zaworu 5/2 z jedn

cewk
Zawr procesowy tego typu jest
normalnie zamknity lub normalnie otwarty. Cewka elektromagnesu nie jest zasilana. Funkcja
zaworu procesowego jest odwracana po wczeniu staego zasilania cewki elektromagnesu.
Odpowiednio wczeniej trzeba
zdefiniowa pooenie bezpieczne/pooenie wyjciowe.
Cewka elektromagnesu
bez zasilania
1
5
1
5
Zasuwa zamknita
Dziaanie zaworu 5/2 z dwiema

cewkami
Jedna cewka jest zasilana na
krtko, aby odwrci dziaanie
zaworu. Zawr procesowy zostanie przeczony i pozostanie
w nowym pooeniu zamknitym
lub otwartym.
z zasilaniem
Zasuwa otwarta
1
5
Zasuwa zamknita
Zasuwa otwarta
21
Konstrukcja moduowa elementw pneumatycznych

bez zasilania
z zasilaniem
Zawr procesowy tego typu

jest normalnie zamknity.
W celu zmiany pooenia napdu
trzeba zasili cewk elektromagnesu. Powietrze sterujce przestawia dwa toki napdu, pokonujc opr spryny. Zawr procesowy otwiera si, a spryny
zamkn lub otworz zawr
w razie awarii zasilania.
Przepustnica zamknita
Przepustnica otwarta
Dziaanie zaworu: zawr 5/3

z dwiema cewkami zamknity
w pooeniu porednim
51 3
bez zasilania
bez zasilania
4
Przepustnica w pooeniu
rodkowym
22
Dziaanie zaworu 3/2
Jedna cewka jest zasilana na

stae, aby odwrci dziaanie
zaworu. Jeli adna z cewek nie
jest zasilana, zawr pozostanie
w pooeniu rodkowym i blokuje oba toki. Napd nie zmienia pooenia.
Konstrukcja moduowa elementw elektrycznych CPX
Wze sieci
Integracja sterownikw PLC lub
komputerw rnych producentw odbywa si za pomoc
wzw rnych sieci. Terminal
CPX obsuguje nastpujce protokoy w sieci Fieldbus:
Profibus
DeviceNet
InterBus
CANopen
CC-Link
Sieci typu Ethernet:
Ethernet/IP
Modbus/TCP
PROFINET
EtherCAT
Odpowiednie pliki GSD rnych
protokow mona pobra
ze strony internetowej:
(www.festo.com/fieldbus).
Wbudowany sterownik
(CPX-CEC)
Zintegrowany sterownik PLC do
samodzielnej pracy wyspy zaworowej. Wyspa zaworowa nie
przerywa pracy, nawet jeli dojdzie do przerwania komunikacji
w sieci Fieldbus lub Ethernet.
Sterownik CPX-CEC umoliwia
te ustanowienie poczenia
przez sie Ethernet za pomoc
przegldarki internetowej. Jeli
jest konieczne sterowanie
rczne moduem elektrycznym,
mona je zrealizowa za pomoc
programu w sterowniku CPXCEC na poziomie WE/WY terminala CPX. W takiej sytuacji terminal staje si sterownikiem
programowalnym. Panel operatorski udostpnia wwczas
dodatkowe funkcje obsugi.
Poczenie ze sterownikiem
CPX-CEC odbywa si za pomoc
interfejsu RS232.
WEB Monitor
>
>
Sterowniki PLC
Fieldbus
>
Y
E/W
W
y
du
Mo
>
Wejcia cyfrowe
maks. 16 w module
np. do wycznikw kracowych w napdach
Wyjcia cyfrowe
maks. 8 w module
np. do elektrycznych sterowanych elementw wykonawczych, takich jak silniki
Wejcia analogowe
maks. 4 na modu, 420 mA
np. do sygnaw z przyrzdw
pomiarowych
Wyjcie analogowe
maks. 2 na modu, 420 mA
np. do sygnau nastawy
z ustawnika
Moliwe jest przeprowadzenie

diagnostyki moduu lub kanau,
na przykad:
Za niskie napicie na
wyjciach i zaworach
Zwarcie na wejciach,
wyjciach i w zaworach
Sygna przerwania do zaworw
Bdy parametrw
>
Moduy wej/wyj
Diagnostyka przez terminal CPX
>
Optymalnie dopasowane do
potrzebnych funkcji. Terminal
CPX jest interfejsem elektrycznym i komunikacyjnym wyspy
zaworowej. Mona poczy ze
sob szeregowo maksymalnie
10 moduw. Zasilanie 24 V
prdu staego powinno by
zabezpieczone zasilaczem awaryjnym UPS.
Wzy Fieldbus
CPX-CEC
Biblioteka makr CPX do

programu ePLAN
Biblioteka znajduje si tam,
gdzie s przechowywane makra
potrzebne do planowania projektw elektrycznych. Takie rozwizanie zapewnia niezawodno, pozwala zachowa standardy i utworzy dokumentacj,
umoliwia dostp do wszystkich
symboli oraz grafik i danych
podstawowych.
23
Kod zamwieniowy CPX

Moduy CPX
Kod
50E
F06
F11
F13
F14
F23
F32
T06
T07
F
E
D
O
M
L
A
Y
I
T
U
P
Wyspa zaworowa, cz elektryczna

Modu elektryczny, pozycja 0 ... 9
Napd elektryczny / wejcia i wyjcia
Pozycja 0 ... 9
CPX-FB13
24
CPX-CEC
Opis
CPX moduowy terminal elektryczny
Wze Fieldbus do protokou Interbus
Wze Fieldbus do protokou DeviceNet
Wze Fieldbus do protokou Profibus DP
Wze Fieldbus do protokou CANopen
Wze Fieldbus do protokou CC-Link
Wze Fieldbus do sieci Ethernet/IP
Sterownik wbudowany CoDeSys RS232
Sterownik wbudowany CoDeSys CANopen
Modu wej, 4 wejcia cyfrowe
Modu wej, 8 wej cyfrowych
Modu wej, 8 wej cyfrowych (diagnostyka kanau)
Modu wej, 8 wej cyfrowych (NPN)
Modu wej, 16 wej cyfrowych
Modu wyj, 8 wyj cyfrowych
Modu wyj, 4 wyjcia cyfrowe
Modu WE/WY 16-krotny, 8 wej/wyj cyfrowych
Modu wej, 4 wejcia analogowe (prdowe)
Modu wej, 4 wejcia analogowe (temperatura)
Modu wej, 4 wejcia analogowe
Modu wyj, 4 wyjcia analogowe
CPX-AB-8-KL-4POL
Kod zamwieniowy MPA1/MPA2

Funkcje zaworu
Kod
Funkcja zaworu
Opis
Zawr 5/2 z jedn cewk,

pneumatyczna spryna powrotna
Zawr 5/2 z jedn cewk,

Zawr 5/2 z dwiema cewkami
Dwa zawory 3/2 z jedn cewk,

normalnie otwarte,

normalnie otwarte,

pooenie rodkowe
1 zamknity, 1 otwarty
pneumatyczna spryna powrotna,
cinienie robocze: 3 bar
Zawr 5/3,
w pooeniu rodkowym zasilony1),
spryna powrotna
Zawr 5/3,
w pooeniu rodkowym zamknity1),
spryna powrotna
Zawr 5/3,
w pooeniu rodkowym odpowietrzony1),
spryna powrotna
Tylko do wyspy zaworowej:

zalepka miejsca rezerwowego
1)Przemieszczenie
do pooenia rodkowego bez sygnau elektrycznego lub przy uyciu obu sygnaw
25
Kod zamwieniowy VTSA

Funkcje zaworu
Kod
Funkcja zaworu
Opis
zawory 5/2 z jedn cewk,

Zawr 5/2 z dwiema cewkami

normalnie otwarte,

normalnie zamknite,

pooenie wyjciowe
1 otwarty
1 zamknity
Zawr 5/3,
w pooeniu rodkowym zasilony
spryna powrotna
Zawr 5/3,
w pooeniu rodkowym zamknity
spryna powrotna
Zawr 5/3,
w pooeniu rodkowym odpowietrzony1),
spryna powrotna
Tylko do wyspy zaworowej:

Pyta zalepka dla pozycji rezerwowej
1) Jeeli
adna cewka elektromagnesu nie jest zasilona, zawr jest przestawiany do pooenia rodkowego za pomoc siy spryny.
Jeli obie cewki s zasilone jednoczenie, zawr pozostaje w poprzednio wybranym pooeniu.
26
Pneumatyka w szafce sterowniczej
>
Sprone powietrze o okrelonym cinieniu jest doprowadzone z zespou przygotowania

powietrza podczonego
z zewntrz. Mona jednak
w razie potrzeby zesp ten
zainstalowa wewntrz szafki.
Sekcja pneumatyczna wyspy
zaworowej jest zasilana bezporednio z zespou. Oba przewody powietrza sterujcego,
suce do sterowania napdami, s wewntrz podczone
do zczek wtykowych QS
w odpowiednich pozycjach
zaworowych. Zczki wtykowe
QS mog mie rednice nominalne 6, 8 i 10 mm.
Zesp przygotowania
powietrza
Fieldbus
24 V prdu
staego 230 V
prdu
przemiennego
>
Wycznik
sieciowy
Zesp przygotowania powietrza

skada si z nastpujcych elementw:
Zawr zwrotny zapobiega
odpowietrzeniu szafki
sterowniczej i napdw
w razie awarii.
Rczny zawr zaczajcy do
narastania cinienia do wartoci docelowej i do odpowietrzania systemu, na przykad
podczas instalacji czy te uruchamiania.
Regulator cinienia z manometrem i automatycznym spustem kondensatu do regulacji
cinienia sterowania, na przykad, do wartoci 5 lub
6 barw.
Wycznik cinieniowy, ktry
generuje sygna elektryczny,
kiedy cinienie spada poniej
ustawionej wartoci. Wany
prewencyjny komunikat
o bdzie.
27
Czci elektryczne w szafce sterowniczej
>
Fieldbus
24 V prdu
staego 230 V
prdu
przemiennego
Zesp przygotowania
powietrza
>
Wycznik
sieciowy
Napicie sieci zasilajcej wynosi

i mona je odczy wycznikiem
gwnym zasilania. Bezpiecznik
wewntrzny ma obcialno
10 A.
W razie awarii zasilania wyspa
zaworowa i cae sterowanie
(tj. sterownik PLC i komputery)
musz by zasilane z zasilacza
awaryjnego UPS. Zasilacz UPS
umoliwia bezproblemowe uruchomienie systemu lub jego
czci.
Zasilanie elektryczne: 230 V
prdu przemiennego z bezpiecznikiem 10 A
Zasilacz: 230 V prdu przemiennego/24 V prdu staego,
5 lub 10 A zalenie od liczby
elektrozaworw i moduw CPX
Poczenia wej/wyj cyfrowych
Poczenia wej/wyj analogowych
Przycze Fieldbus
Elektrozawr mona uruchomi
przyciskiem
28
Konfiguracja szafki sterowniczej z wysp zaworow

Fieldbus
24 V prdu
staego 230 V
prdu
przemiennego
Zesp
przygotowania
powietrza
>
Wycznik
sieciowy
Dostpne s nastpujce
warianty wykonania:
Z blachy stalowej, kolor
RAL 7035 i inne
Stal szlachetna 1.4301
Tworzywo, tworzywo zbrojone
wknem szklanym (GRP),
poliester nienasycony
Wersja specjalna z okienkiem
Grzaka do zastosowania na
zewntrz
Zabezpieczenie przed warunkami atmosferycznymi
Monta w stelau
Mocowanie do ciany
Przycza z gry lub z dou
Nastpujce elementy s standardowym wyposaeniem

szafki sterowniczej:
Wyspa zaworowa
Zasilacz 230 V prdu przemiennego/24 V prdu staego
Wycznik sieciowy z bezpiecznikiem
Przecznik sterowania automatycznego/rcznego
Dawik kablowy ze stalowym
oplotem kanau
Zesp przygotowania powietrza do instalacji pneumatycznej
Przycza przewodw: QS-6,
QS-8, QS-IO
>
Zaleca si monta wyspy zaworowej w szafce sterowniczej, aby

zapewni jej naleyte zabezpieczenie. W szczeglnoci jeli jest
uywana na zewntrz takie rozwizanie zapewni zabezpieczenie przed dostpem osb niepowoanych. Szafka sterownicza
zapewnia rwnie odpowiedni
ochron mechaniczn.
Ukad elementw w szafce

naley uzgodni z firm Festo,
aby by zgodny z projektem.
29
Szafki sterownicze gotowe do instalacji

Faza planowania powinna
uwzgldnia koordynacj midzy
biurem projektowym i operatorem, obejmujc wymian informacji na temat zaworw procesowych, ktre bd sterowane
z poszczeglnych szafek sterowniczych. Konieczne jest zdefiniowanie poniszych zagadnie
i wprowadzenie ich do specyfikacji technicznej.
Konfiguracja wyspy zaworowej

Przycze sieci
Fieldbus/przycze sieci
Ethernet/sterownik CPX-CEC
Liczba przyczy WE/WY analogowych i cyfrowych
Liczba elektrozaworw z jedn
cewk elektromagnesu lub
z dwiema cewkami
Konstrukcja i ukad szafki

sterowniczej
Stal szlachetna, blacha stalowa, tworzywo sztuczne
Wymiary szafki (szer. wys.
g.) zalene od sposobu mocowania
Szafka z drzwiami pojedynczymi lub podwjnymi
Ogranicznik do szafki
z drzwiami pojedynczymi,
lewy lub prawy
Monta nacienny, monta
w stelau
Przycza przewodw i kabli
od gry, od dou, z boku lub
z tyu
Zesp przygotowania powietrza wewntrz lub na zewntrz
szafki
Wycznik gwny po stronie
lewej lub prawej
Monta szafki w pomieszczeniu lub na zewntrz
30
Wykonanie zgodne z projektem

Realizacja nietypowych szafek
sterowniczych, zamawianych
indywidualnie, moe zacz si
dopiero po szczegowym
uzgodnieniu midzy projektantem, operatorem-technologiem
i specjalistami firmy Festo. Do
kadej szafki sterowniczej jest
przypisywany numer projektu.
Taki numer jest nastpnie numerem referencyjnym we wszystkich dziaaniach koordynacyjnych podejmowanych przez
osoby zaangaowane w projekt.
Konstrukcja
Szczegowy rysunek szafki
powstaje na podstawie specyfikacji ustalonych po uwzgldnieniu ustale zwizanych z powyszymi punktami. Podstawowym
czynnikiem decydujcym o wielkoci szafki jest wyspa zaworowa. Poszczeglne dokumenty,
ktre naley przygotowa:
Schematy obwodw elektrycznych i pneumatycznych
Wykazy elementw wyposaenia
Schematy zaciskw
Przyporzdkowanie numeru
obwodu pomiarowego zgodnie ze schematem P&I
Plan instalacji wyposaenia
Dwuwymiarowy rysunek
szafki
Monta szafki sterowniczej

Przed montaem poszczeglnych elementw konieczne jest
przygotowanie mechaniczne
szafki zgodnie z dokumentacj
projektow. Dopiero pniej
mona rozpocz montowanie
moduw oraz ukadanie kabli
i przewodw.
Test dziaania i raport z testu

Szafki sterownicze gotowe do
instalacji podlegaj poniszym
testom, ktre s dokumentowane w raporcie:
Test szczelnoci instalacji
pneumatycznej w szafce
Praca z maksymalnym i minimalnym cinieniem sterowania
Identyfikacja wyposaenia,
kabli i przewodw
Elektryczne i rczne uruchamianie wszystkich zaworw
Pomiary zwizane z kompatybilnoci elektromagnetyczn
Dokumentacja projektowa
(PL EN 60204)
Do szafki jest doczona kopia
dokumentacji kadego indywidualnego projektu. Dokumentacja ta jest te dostpna na
noniku danych i mona j uzyska w rnych formatach pliku.
Kopie dokumentacji przechowuje si przez 10 lat. Usuga
taka jest szczeglnie przydatna,
jeli dokonuje si aktualizacji
lub modyfikacji szafki.
31
Szafki sterownicze gotowe do instalacji

Szafki sterownicze do stref ATEX Szafki sterownicze realizowane
pod klucz
W niektrych projektach pojawia
si warunek instalacji szafki ste- Realizacja projektw wymaga
rowniczej w obszarze zagroozazwyczaj znacznej liczby poronym wybuchem. Firma Festo dys- zumie, planowania i koordynaponuje wariantami przystosowa- cji. Praca natomiast z jednym
nymi do pracy w strefie 2 lub 1.
partnerem ma wiele zalet.
Szafka przystosowana do strefy
2 nadaje si do podczenia
Jedna osoba odpowiedzialna
iskrobezpiecznych czujnikw
za kontakt podczas caej fazy
i napdw.
planowania
Mniejsze wymagania dotyNaley zapozna si z rozdziaem
czce koordynacji i profesjoPneumatyka i zabezpieczenie
nalnych porad
przed wybuchem.
Poprawne obliczenia dziki
drobiazgowej definicji zlecenia
Jeden dostawca, jedna data
dostawy, zlecenie kontraktu
odbywa si w jednym procesie
Oszczdnoci czasu podczas
realizacji projektu
Profesjonalny rozruch instalacji
pneumatycznej i elektrycznej
Skadniki i system s optymalnie do siebie dostosowane
Projektowanie i wykrelanie
schematu odbywa si w jednym czasie
Szafki sterownicze maj odpowiedni jako, sprawdzone
dziaanie, przechodz testy
fabryczne oraz s wyposaone
w dokumentacj testw i dokumentacj projektow
32
33
Stosowanie napdw pneumatycznych
34
W miejskich instalacjach uzdatniania wody pitnej i oczyszczania ciekw nierzadko panuj

trudne warunki wilgotno,
niskie lub wysokie temperatury,
opady atmosferyczne, zanieczyszczenia biologiczne, opary
i inne substancje tworz agresywn atmosfer. Materiay,
z ktrych s wykonane napdy,
musz wykaza si zatem odpowiedni odpornoci. Tylko dziki temu moliwe jest uycie ich
w niemal wszystkich zastosowaniach. W przypadku pracy w rodowisku agresywnym w przemyle chemicznym lub tam,
gdzie s uywane rodki myjce
konieczna jest konsultacja ze
specjalistami firmy Festo.
W przeciwnym razie na takie
zastosowania nie zostanie
udzielona gwarancja.
Niska lub wysoka temperatura

Specjalne wersje napdw
mog by uywane w temperaturach nawet 50C oraz dochodzcych do +150C. Takie zastosowania wymagaj konsultacji
ze specjalistami firmy Festo.
Klasyfikacja ze wzgldu na
odporno na korozj
Napdy pneumatyczne s klasyfikowane zgodnie klas odpornoci CRC3 na podstawie normy
FN 940070. Ta norma obejmuje
normy DIN 50017, 50021 i DIN
EN ISO 6988. Uyte materiay
i wykoczenie powierzchni s
odpowiednie do zastosowania
na zewntrz pomieszcze.
Zakres temperatury
Napdy s standardowo przystosowane do pracy w temperaturze od 20 do +80C.
35
Stosowanie napdw pneumatycznych

Strefa zabezpieczona przed
wybuchem
Strefa bezpieczna
Jest to zagadnienie o duym

znaczeniu, zwaszcza jeli dotyczy instalacji oczyszczania ciekw. Naley odpowiednio wczeniej skontaktowa si ze specjalistami i ekspertami, aby
ustali zasig rnych stref.
Tylko oni mog prawidowo
wskaza poszczeglne strefy
w instalacjach oczyszczania
ciekw. Napdy pneumatyczne
zostay przebadane pod
wzgldem moliwoci iskrzenia
i nadaj si do uycia w strefie 1.
Odpowiedni identyfikator
urzdzenia jest mocowany
fabrycznie. Wyczniki kracowe, elektrozawory i ustawniki
s dostpne w rnych wariantach.
Zapozna si z rozdziaem
Pneumatyka i zabezpieczenie
przed wybuchem.
36
Uwagi dotyczce zastosowa

Zasadniczo w strefie zagroonej
wybuchem mona instalowa
tylko napdy pneumatyczne.
W wikszoci przypadkw
szafk sterownicz mona zainstalowa poza tak stref. Takie
rozwizanie jest najprostsze
i najbardziej ekonomiczne, gdy
napdy standardowo s dostosowane do pracy w strefie 1.
Wane: przyjmujc takie rozwizanie, naley te wzi pod
uwag odlego i zakres temperatur otoczenia.
Pozycja montau napdw

pneumatycznych
Napdy mona montowa
w dowolnej pozycji. Naley
jednak wczeniej ustali, czy
uyty zawr procesowy nadaje
si do zastosowania w wybranej pozycji. Podczas instalowania zaworu procesowego
naley uwzgldni mas
napdu i w razie potrzeby
naley zadba o odpowiednie
jego podparcie.
37
Napdy przepustnic
38
Dla zapewnienia penego przepywu i odcinania mediw ciekych w rurocigach instalowane s przepustnice. Przepustnice wystpuj jako produkty
standardowe o wielkociach od
DN 50 do DN 1200.
Sia potrzebna do otwarcia
i zamknicia przepustnicy zaley
od wielkoci zaworu, cinienia
roboczego i lepkoci czynnika.
Napdy z wymiarami montaowymi do konierza zgodnymi

z norm DIN ISO 5211 s
dostpne jako wyroby standardowe do przepustnic pochodzcych od wszystkich producentw. Ponadto napdy
maj ukad przyczy zgodny
z NAMUR VDI/VDE 3845, umoliwiajcy podczenie elektrozaworw i skrzynek z czujnikami.
Waciwy napd do odpowiedniej przepustnicy okrela producent. Po konsultacjach z rnymi producentami osignito
porozumienie i ustalono
napdy, ktre pasuj do
poszczeglnych przepustnic.
Regu jest, e napdy s
montowane na przepustnicy
w fabryce i tam te jest przeprowadzany test ich prawidowego
dziaania. Do odbiorcy jest
dostarczany zestaw gotowy do
montau. Przed zmontowaniem
trzeba jednak szczegowo
okreli konfiguracj napdu.
W tej kwestii mona liczy na
pomoc producenta przepustnicy
lub specjalistw firmy Festo.
Firma Festo wsppracuje,
midzy innymi, z nastpujcymi
producentami zaworw:
AVK International
CTA Center Tech
ERHARD
VAG
Wouter Witzel i innymi.
39
Napdy do przepustnic
Konfiguracja i dziaanie
Waek napdzajcy
Napd z mechanizmem
jarzmowym
Grny koniec waka jest zakoczony w taki sposb, e mona

go rcznie regulowa za pomoc
klucza paskiego. Dolna strona
waka jest zakoczona gniazdem na czop kwadratowy lub
omioktny, do ktrego wsuwa
si kocwk waka napdowego przepustnicy.
Dwa toki dziel napd na

dwie komory. W czasie, kiedy
w komorze zewntrznej cinienie ronie, z komory wewntrznej powietrze jest usuwane.
Toki poruszaj si w przeciwnych kierunkach i za pomoc
dwigni powoduj ruch obrotowy waka. Zakres ruchu obrotowego takiego napdu wynosi
090.
Napd z przekadni zbat
W takim rozwizaniu dwa toki
rwnie dziel napd na dwie
komory. Zbatki tokw napdzaj waek zbaty. Waek obraca
si podczas ruchu obu tokw
w przeciwnych kierunkach.
Zakres ruchu obrotowego
wynosi 090.
Mechaniczna regulacja
pooenia kocowego
Ustawienie elementu zamykajcego w uszczelnieniu przepustnicy mona zmieni, ustawiajc
inne pooenie kocowe. Od
tego ustawienia zaley skuteczno zamknicia przepustnicy.
Im gbiej przegroda wchodzi
w gniazdo uszczelnienia, tym
wikszy moment obrotowy
rozruchu jest potrzebny
podczas otwierania zaworu.
Standard owiercenia konierza
Interfejsy
Ukad otworw do podczania
elektrozaworw i skrzynek
z czujnikami zgodny z Namur
VDI/VDE 3845.
Standardowy ukad otworw
uatwia mocowanie elektrozaworw i skrzynek z czujnikami,
a take jest gwarancj zgodnoci.
40
Wymiary przyczeniowe s
zgodne z norm DIN ISO 5211
i pozwalaj na zamontowanie
przepustnicy. rednice okrgu
z otworami montaowymi i typ
gwintu podano w tabelach
w dalszej czci.
Napdy dwustronnego
i jednostronnego dziaania
Napdy wahadowe do przepustnic wystpuj w dwch odmianach jako napdy jednostronnego lub dwustronnego dziaania. Napdy dwustronnego dziaania wykonuj ruch powrotny za
pomoc powietrza sterujcego
w powizaniu z elektrozaworem.
Napdy jednostronnego dziaania s wyposaone w spryn
powrotn w komorze zewntrznej, ktra zapewnia cigo sterowania w razie awarii cinienia
powietrza sterujcego. W ten
sposb zapewnione jest dziaanie funkcji bezpieczestwa
stanu normalnie otwartego lub
normalnie zamknitego.
Moment obrotowy generowany

przez napdy jednostronnego
dziaania jest pomniejszany
o przeciwnie dziaajc si
spryny. Z tego powodu wymagania techniczne, opisujce
napdy jednostronnego dziaania, zawieraj pozycj sia
spryny obok pozycji pneumatyczny moment obrotowy
zalenej ostatecznie od siy
spryny. Zamykanie lub otwieranie spryn napdw wahadowych jednostronnego dziaania moe by traktowane jako
funkcja bezpieczestwa.
41
Charakterystyki przepustnic
Moment rozruchowy w zaworze
procesowym
Charakterystyka napdu dwustronnego dziaania
Md [Nm]
Pneumatyczny moment
obrotowy: 120 Nm
Wspczynnik bezpieczestwa: 20 Nm
Md1
Moment obrotowy
Zawr procesowy
Md2
90
0
0 = zawr procesowy zamknity
90 = zawr procesowy otwarty
100 Nm
Md1 = moment rozruchowy

Md2 = moment zamykajcy
Charakterystyka napdu jednostronnego dziaania

3
Md [Nm]
4
Md1
Wspczynnik bezpieczestwa: 20 Nm
Md2
90
0
Wymagany wspczynnik
bezpieczestwa: 20%
0 =
90 =
1 } 2 = Charakterystyczny
pneumatyczny
moment obrotowy
3 } 4 = Charakterystyczny
moment obrotowy
generowany przez
spryn
42
2
120 Nm
100 Nm
zawr procesowy
zamknity
zawr procesowy
otwarty
Charakterystyka momentu
obrotowego zaworu procesowego musi by znana, aby
moliwe byo ustalenie potrzebnego momentu obrotowego
napdu. Najwiksza warto
momentu obrotowego jest
potrzebna podczas otwierania
i zamykania zaworu procesowego, poniewa element zamykajcy wymaga wsunicia do
gniazda uszczelniajcego lub
wysunicia go z niego. Moment
obrotowy napdu naley obliczy z uwzgldnieniem wspczynnika bezpieczestwa 1,2,
tzn. powinien by o 20% wikszy od momentu obrotowego
rozruchu. Tak dobrany wspczynnik kompensuje proces
zapiekania si gniazda uszczelniajcego.
Charakterystyka momentu
obrotowego w przepustnicy
Charakterystyka momentu obrotowego w caym zakresie otwarcia przepustnicy nie jest liniowa
(rysunek). Najwiksza warto
momentu jest potrzebna do
otwarcia przepustnicy.
Na moment obrotowy maj
wpyw nastpujce czynniki:
Temperatura, stenie, lepko czynnika
Stan skupienia gazowy lub
ciecz
Czynnik o waciwociach
smarnych lub nie
Obecno skadnikw, ktre
mog si osadza lub nawarstwia
Cinienie czynnika
Cinienie rnicowe w zaworze procesowym
Przykad: charakterystyka
napdu dwustronnego
dziaania
Zgodnie z danymi producenta
przepustnica wymaga momentu
obrotowego rozruchu 100 Nm.
Zaoono wspczynnik bezpieczestwa 20%. Oznacza to, e
napd musi wygenerowa
moment obrotowy o wartoci
120 Nm.
Przykad: charakterystyka
napdu jednostronnego
dziaania
Najczciej spotyka si rozwizania, w ktrych sia spryny
suy do zamykania zaworu.
Jednak pomimo uprzedniego
naprenia spryny w napdzie, generuj one najmniejsz
warto momentu podczas
zamykania. Naley to bra pod
uwag podczas doboru napdu.
Ta sama przepustnica z momentem obrotowym rozruchu
100 Nm musi by wyposaona
w napd jednostronnego dziaania. Przy zaoeniu wspczynnika bezpieczestwa 20% minimalny moment obrotowy generowany przez spryn musi by
rwny 120 Nm.
Moment obrotowy generowany przez napdy DAPS dwustronnego dziaania

Rzeczywisty moment obrotowy [Nm] zaleny od cinienia roboczego [bar] i kta obrotu []
Wielko
Kt obrotu [] Cinienie robocze [bar]
3
4
5
5,6
DAPS-OOO8
DAPS-0015
DAPS-0030
DAPS-0060
DAPS-O106
DAPS-0180
DAPS-0240
DAPS-0360
DAPS-0480
DAPS-0720
DAPS-0960
DAPS-1440
DAPS-1920
DAPS-2880
DAPS-3840
DAPS-5760
0
50
90
0
50
90
0
50
90
0
50
90
0
50
90
0
50
90
0
50
90
0
50
90
0
50
90
0
50
90
0
50
90
0
50
90
0
50
90
0
50
90
0
50
90
0
50
90
3,8
1,9
3,8
8
4
6
16,1
8
12
32,1
16,1
24,1
57
28
43
96
48
72
128,6
64,3
96,4
192
96
144
257,1
128,6
192,9
384
192
288,1
514,3
257,1
385,7
768
384
576
1028,6
514,3
771,4
1542
771
1028
2057
1028
1543
3085
1542
2313
5
2,5
5
10,7
5,4
8,1
21,4
10,7
16,1
42,9
21,4
32,1
76
38
57
128,4
64,8
97,2
171,4
85,7
128,6
256,8
129,6
194,4
342,9
171,4
257,1
513,6
259,2
388,8
685,7
342,9
514,3
1027,2
518,4
777,6
1371,4
685,8
1028,6
2057
1028
1371
2743
1371
2057
4114
2057
3085
6,3
3,1
6,3
13,4
6,7
10,1
26,8
13,4
20,1
53,6
26,8
40,2
95
47
71
160,8
80,4
121,2
214,3
107,1
160,7
321,6
160,8
242,4
428,6
214,3
321,4
643,2
321,6
484,8
857,1
428,6
642,9
1286,4
643,2
969,9
1714,3
857,1
1285,7
2571
1285
1741
3428
1714
2571
5142
2571
3856
7
3,5
7
15
7,5
11,3
30
15
22,5
60
30
45
106
53
80
180
90
135
240
120
180
360
180
270
480
240
360
720
360
540
960
480
720
1440
720
1080
1920
960
1440
2880
1440
1920
3840
1920
2880
5760
2880
4320
6
7,5
3,8
7,5
16,1
8
12,1
32,1
16,1
24,1
64,3
32,1
48,2
114
57
86
193,2
96
145,2
257,1
128,6
192,9
386,4
192
290,4
514,3
257,1
358,7
772,8
384
580,8
1028,6
514,3
771,4
1545,6
768
1161,6
2057,1
1028,6
1542,9
3085
1542
2056
4114
2057
3085
6171
3085
4628
7
8,8
4,4
8,8
18,8
9,4
14,1
37,5
18,8
28,1
75
37,5
56,3
133
66
100
225,6
112,8
169,2
300
150
225
451,2
225,6
338,4
600
300
450
902,4
451,2
676,8
1200
600
900
1804,8
902,4
1353,6
2400
1200
1800
3600
1800
2400
4800
2400
3600
7200
3600
5400
8
10
5
10
21,4
10,7
16,1
42,9
21,4
32,1
85,7
42,9
64,3
151
76
114
264,8
128,4
193,2
342,9
171,4
257,1
513,6
264,8
386,4
685,7
342,9
514,3
1027,2
529,6
772,8
1371,4
685,7
1028,6
2057,4
1059,2
1545,6
2742,9
1371,4
2057,1
4114
2057
2742
5485
2742
4114
8228
4141
6171
Moment obrotowy dla rnych wielkoci przy cinieniu 5,6 bara i kcie obrotu 0.
43
Moment obrotowy generowany przez napdy DAPS jednostronnego dziaania z si spryny 4
Rzeczywisty moment obrotowy [Nm] zaleny od siy spryny, cinienia roboczego [bar] i kta obrotu []
Sia spryny Cinienie robocze [bar]
5
5.6
6
7
0
50
90
0
50
90
0
50
90
0
50
90
DAPS-0480
4
DAPS-0720
4
DAPS-0960
4
DAPS-1440
4
DAPS-1920
4
DAPS-2880
4
50
90
394,3
118,6 234,3
480
240
320
537,1 274,3
377,1
680
360
520 822,9
445,7 662,9
591,4
282,9 351,4
720
360
480
805,7 411,4
565,7
1020
540
780 1234
668,6
788,6
377,1 468,6
960
480
640
1074,3 548,6
754,3
1360
720
1182
565
702
1440
720
960
1611
822
1131
2040
1080
1560 2468
1337
1988
1577
754
937
1920
960
1280
2148
1097
1508
2720
1440
2080 3291
1782
2651
2365
1131
1405
2880
1440
1920
3222
1645
2262
4080
2160
3120 4937
2674
3977
Moment obrotowy dla rnych wielkoci przy cinieniu 5,6 bara i kcie obrotu 0.
44
8
0
994,3
1040 1645,7 891,4 1325,7
Moment obrotowy generowany przez napdy DRD dwustronnego dziaania

Teoretyczny moment obrotowy [Nm] przy kcie obrotu 0 i 90 jako funkcja cinienia roboczego [bar]
Wielko
Cinienie robocze [bar]
3
4
5
6
DRD-1
3,72
4,96
6,2
7,44
DRD-2
8,1
10,8
13,5
16,2
DRD-4
18,6
24,8
31
37,2
DRD-8
37
49,3
61,6
74
DRD-14
72
95
119
143
DRD-26
133
177
222
266
DRD-50
253
337
421
505
DRD-77
385
513
642
770
DRD-100
506
675
843
1012
DRD-150
758
1011
1264
1517
DRD-225
1138
1517
1896
2275
DRD-375
1896
2528
3159
3791
DRD-575
2879
3839
4799
5758
DRD-880
4407
5876
7345
8814
8,68
18,9
43,4
86,3
167
310
589
898
1181
1770
2654
4423
6718
10 283
9,92
21,6
49,6
98,6
191
354
673
1026
1350
2023
3033
5055
7677
11 752
Uwaga
Ponisze minimalne wspczynniki
sprawnoci maj zastosowanie do
wszystkich napdw wahadowych:
DR...-1...4: 80 %
DR...-8...880: 90 %
45
Napdy wahadowe DRE jednostronnego dziaania
Teoretyczny moment obrotowy [Nm] przy kcie obrotu 0 i 90 jako funkcja cinienia roboczego [bar]
Liczba
Sia
Dostpne
Cinienie robocze [bar]
3
4
5
6
spryn 1) spryny [Nm] Md
Napdy obrotowe DRE-2
6
2,7
5,4
8
3,6
7,2
10
4,5
8
12
5.4
10,8
14
8,3
12,6
Napdy obrotowe DRE-4
6
6,1
12,2
8
8,2
16,4
10
10.3
20.6
12
12.3
24,6
14
14,4
28,8
Napdy obrotowe ORE-8
6
12,3
24,9
8
16,4
33,2
10
20,5
41,5
12
24,6
49,8
14
28,7
57,1
1) Mniejsza
min.
maks.
min.
maks.
min.
maks.
min.
maks.
min.
maks.
2,7
5,4
0,9
4,5
min.
maks.
min.
maks.
min.
maks.
min.
maks.
min.
maks.
6.4
12,5
2,2
10,4
min.
maks.
min.
maks.
min.
maks.
min.
maks.
min.
maks.
liczba spryn dostpna na zapytanie.
Uwaga
Ponisze minimalne wspczynniki
sprawnoci maj zastosowanie do
wszystkich napdw wahadowych:
DR...-1...4: 80 %
DR...-8...880: 90 %
46
5,4
8,1
3,6
7,2
2,8
6,3
12,6
18,7
8,4
16,6
4,2
14,5
12,1
24,7
3,8
20,6
24,4
37
16,1
32,9
7,8
28,8
8,1
10,8
6,3
9,9
5,5
9
2,7
8,1
0,9
5,2
10,8
13,5
9
12,6
8,2
11,7
5,4
10,8
3,6
7,9
13,5
16,2
11,7
15,3
10,9
14,4
8,1
13,5
6,3
10,6
16,2
18,9
14,4
18
13,6
17,1
10,8
16,2
9
13,3
18,8
24,9
14,6
22,8
10,4
20,7
6,4
18,7
2,2
16,6
25
31,1
20,8
29
16,6
26,9
12,6
24,9
8,4
22,8
31,2
37,3
27
35,2
22,8
33,1
18,8
31,1
14,6
29
37,4
43,5
33,2
41,4
29
39,3
25
37,3
20,8
35,2
36,7
49,3
28,4
45,2
20,1
41,1
11,8
37
4,5
32,9
49,1
61,7
40,8
57,6
32,5
53,5
24,2
49,4
16,9
45,3
61,4
74
53,1
69,9
44,8
65,8
36,5
61,7
29,2
57,6
73,7
86,3
65,4
82,2
57,1
78,1
48,8
74
41,5
69,9
Monta napdw do przepustnic

Monta bezporedni na
napdzie
Przepustnice przeznaczone do
automatyzacji s standardowo
wyposaone w tzw. waek z
otwartym gniazdem na czop
kwadratowy, ktra umoliwia
bezporednie zamontowanie
napdu. Najpierw trzeba sprawdzi wymiary konierza, aby
mie pewno, e wymiary s
zgodne (zapozna si z rozdziaem Normy). Monta bezporedni jest znacznie prostszy
i taszy.
Monta przez adapter
montaowy
Monta za pomoc adaptera
jest konieczny, jeli nie mona
speni warunku zgodnoci
wymiarw. Sytuacja taka moe
mie miejsce, na przykad, podczas rozbudowy rcznych zaworw procesowych, kiedy trzeba
zadba o poczenie rnych
konierzy i odpowiednio dostosowa waki. Do takiego montau stosuje si szereg akcesoriw.
47
Monta napdw do przepustnic

>
>
3 bar
Mechaniczna regulacja
pooenia kocowego do
napdu
Skuteczno uszczelnienia
przepustnicy z uszczelnieniem
elastycznym zaley w duym
stopniu od kta zamknicia
przegrody. Im wiksze cinienie
powietrza sterujcego, ktre
dziaa na przegrod, tym
gbiej musi si ona wcisn
w gniazdo uszczelnienia.
Regulacja przegrody ma decydujcy wpyw na ywotno
przepustnicy. Za kadym razem,
kiedy przepustnica jest otwierana lub zamykana, gniazdo
uszczelnienia jest poddawane
znacznemu napreniu mechanicznemu. Na rysunkach obok
pokazano wpyw cinienia
powietrza sterujcego przykadanego do przegrody na kt jej
zamknicia.
>
>
>
310 bar
Regulacja pooenia kocowego
~ 5
~ 2
>
Cz przegrody mona idealnie dopasowa za pomoc

mechanicznej regulacji pooenia kocowego napdu.
0 ~ 2
>
>
>
1016 bar
Skrajne
naprenia
mechaniczne
>
>
48
Akcesoria do napdw
Poczenie konierzowe
Przycza do przewodw
Odpowiednie otwory montaowe znajduj si po stronie

napdu i pasuj one do poczenia konierzowego po stronie przepustnicy. Poczenie
mona te zrealizowa za
pomoc adaptera montaowego i sprzga waka.
Zcza wtykowe mog by

zamontowane fabrycznie, aby
uproci monta przewodw.
Z reguy stosuje si przewody
o rednicy nominalnej 6 lub
8 mm. Do zcz wtykowych
mona podcza tylko przewody o standardowej rednicy
zewntrznej.
Skrzynka z czujnikami
Przycze do przewodu
Ogranicznik przepywu
powietrza wylotowego
Poczenie
konierzowe
Adapter montaowy
i sprzgo waka
Dawienie na wylocie
powietrza
Dawiki powietrza s wbudowane w zcza przewodw, aby
umoliwi idealne dopasowanie prdkoci regulacji napdu
do konkretnego zastosowania.
W ten sposb mona niezalenie regulowa prdko otwierania i zamykania przepustnicy.
Z zasady przepustnice naley
otwiera i zamyka powoli.
Zaleca si zamontowanie
skrzynki z czujnikami, ktra
umoliwia wykrywanie pooenia przepustnicy. W skrzynce,
ktra aktywuje przecznik
w pooeniu zamknitym
i otwartym, zainstalowane
s dwa czujniki pooenia. Taki
sposb sygnalizacji pooenia
zapewnia odpowiednie bezpieczestwo zautomatyzowanej
pracy urzdzenia. Pozycja bieca jest te sygnalizowana
przy pomocy wskanikw
optycznych. Skrzynka z czujnikami moe by zamontowana
i wyregulowana fabrycznie.
49
Akcesoria do napdw
Skrzynka
z czujnikami
Elektrozawr
Tumik do
dawienia
przepywu
Konfiguracja z elektrozaworem
Elektrozawr
Sygnalizacja pooenia w przepustnicy zapewnia odpowiedni

poziom bezpieczestwa zautomatyzowanych sekwencji procesowych. W skrzynce z czujnikami s zainstalowane dwa
wyczniki kracowe, ktre
zmieniaj stan przecznika
w pooeniu otwartym i zamknitym. Aktualne pooenie
przepustnicy jest wskazywane
wskanikiem wizualnym.
Skrzynka z czujnikami moe
by zamontowana i wyregulowana fabrycznie.
Do bezporedniego podczenia
nadaj si zawory typu NAMUR.
Zawr taki jest uruchamiany
elektromagnesem. Dostpne
elektromagnesy mog by zasilane rnym napiciem, na przykad 24 V prdu staego, 110 V
prdu przemiennego lub 230 V
prdu przemiennego. Elektrozawory mog by zamontowane
fabrycznie w taki sposb, e po
odczeniu zasilania przepustnica bdzie w pozycji otwartej
lub zamknitej.
Tumik do dawienia przepywu
Na zczach przewodw powietrznych znajduj si ograniczniki przepywu powietrza.
Umoliwiaj one idealne dopasowanie prdkoci regulacji
napdu do konkretnego zastosowania. W ten sposb mona
niezalenie regulowa prdko
otwierania i zamykania przepustnicy. Naley dobiera niedu prdko obrotu przegrody, aby unikn uderzenia
hydraulicznego w instalacji.
Przycze przewodu
Zcze wciskane moe by
zamontowane fabrycznie, co
uatwia podczenie przewodw. Najczciej s stosowane
przewody o rednicy nominalnej 6 i 8 mm. Do zcz wciskanych mona podcza tylko
przewody o standardowej rednicy zewntrznej.
50
Napdy regulacyjne do przepustnic

Uwaga
Pozycjoner elektropneumatyczny
Zasadno stosowania przepustnic jako regulujcych

zaworw procesowych trzeba
odpowiednio wczeniej potwierdzi u producenta.
Jeli przepustnica jest potrzebna

do dozowania okrelonych iloci
medium, napd mona wyposay w pozycjoner. Pozycjoner
mocuje si do napdu i sztywno
czy z wakiem. W ten sposb
zintegrowany ukad pomiaru
pooenia jest w stanie wykry
aktualne pooenie. Warto
zadana (420 mA), odpowiadajca pooeniu, do ktrego
napd powinien si przesun,
jest przesyana do pozycjonera
ze sterownika PLC. Pozycjoner
wewntrznie koryguje pooenie
do czasu, kiedy warto zadana
i warto odczytana z ukadu
pomiaru pooenia s sobie
rwne. Gdy napd osignie
zadane pooenie, pozycjoner
blokuje jego ruch. Gdy ze sterownika PLC zostanie odczytana
nowa warto zadana, napd
bdzie przestawiony w nowe
pooenie.
Wyczniki zblieniowe
W procesach zwizanych ze
zautomatyzowanymi sekwencjami procesowymi jednoznaczne potwierdzenie pozycji
zamknitej przepustnicy ma
szczeglne znaczenie. Jest to
moliwe dziki wycznikom
kracowym zainstalowanym
w pozycjonerze.
Przycza do przewodw
Doprowadzenie powietrza sterujcego do przycza pneumatycznego realizuje si za pomoc
przyczy wtykowych i przewodw o rednicy nominalnej 6 lub
8 mm. Dwa odcinki przewodw
cz pozycjoner z napdem.
Su one do doprowadzenia
i odprowadzenia powietrza
z komr roboczych.
51
Napdy zaworw kulowych

Zawory kulowe, charakteryzujce si nieskomplikowan konstrukcj, s wanym elementem
odcinajcym, stosowanym
w instalacjach wodnych. Mona
je w prosty sposb instalowa
z pneumatycznym napdem
obrotowym za pomoc opcji
montau bezporedniego.
Zawory kulowe s z reguy uywane w przewodach o nieduych rednicach. S ekonomiczne i wystpuj w wielkoci
od DN15 do DN100 lub Rp
do Rp 4.
Otwr w kuli zaworu pozwala
uzyska niezakcony przepyw
przez przewd rurowy i dziki
temu moliwe jest czyszczenie
instalacji bez koniecznoci jej
otwierania. Uszczelnienie stykajce si z kul zaworu jest zwykle wykonane z teflonu i ulega
normalnemu zuyciu podczas
eksploatacji. Zawory kulowe
stosowane s do mediw, niezawierajcych zawiesin o charakterze ciernym. Najczciej
uywanymi mediami roboczymi
s woda, sprone powietrze
lub gazy obojtne. Zawory
kulowe mog by te stosowane do odcinania instalacji
podcinieniowej. W takim rozwizaniu trzeba jednak sprawdzi stopie przeciekw.
Do specjalnych zastosowa s
dostpne odpowiednie zawory
kulowe.
52
Dostpne warianty wykonania

umoliwiaj elastyczn adaptacj do rnych zastosowa. Przy
doborze odpowiedniego zaworu
kulowego trzeba rozway ponisze kryteria.
Cinienie robocze i temperatura czynnika
Odporno materiau na czynnik roboczy
Czstotliwo przeczania
zaworu kulowego
Czas zamykania i otwierania
dana funkcja regulacji przepywu czynnika:
zawr 2- lub 3-drogowy
Sterowanie
Napd pneumatyczny
Dwignia rczna
Napdy obrotowe wystpuj

w dwch wersjach: jedno- lub
dwustronnego dziaania. Wersja
dwustronnego dziaania w poczeniu z elektrozaworem jest
przesterowywana spronym
powietrzem. Napd jednostronnego dziaania jest przesterowywany do pooenia wyjciowego za pomoc spryny.
W niektrych aplikacjach niezbdne jest sterowanie wymuszone spryn. Wwczas przy
braku cinienia zawr kulowy
przy pomocy spryny jest przesterowywany w bezpieczne
pooenie.
Monta napdw
Monta bezporedni napdu na
zaworze kulowym jest moliwy,
jeeli wymiary czopa kwadratowego i rednica gniazda z otworami na ruby s identyczne.
Zawory kulowe maj z zasady
konierz mocujcy zgodny
z ISO 5211.
Wymiarowanie napdw
Do otwarcia i zamknicia zaworu
kulowego jest potrzebny odpowiedni moment obrotowy. Jego
warto zaley od wielkoci
nominalnej, cinienia roboczego
i typu czynnika. Moment generowany przez napd powinien by
o co najmniej 20% wikszy od
momentu potrzebnego do uruchomienia zaworu kulowego.
Taki zapas trzeba te bra pod
uwag w przypadku napdw
jednostronnego dziaania. Sia
spryny, niezalenie od tego,
czy wspomaga zamykanie, czy
otwieranie, powinna by o 20%
wiksza od momentu obrotowego rozruchu lub zamknicia
zaworu kulowego.
(Zapozna si z rozdziaem
Wymiarowanie zaworw kulowych).
53
Budowa i dziaanie zaworw kulowych

Konstrukcja
Obudowa z dwch lub trzech
elementw
Konstrukcja 2-drogowa
Konstrukcja 3-drogowa
z otworem typu L lub T w kuli
Uszczelnienie za pomoc piercienia samouszczelniajcego z objtoci martw
Uszczelnienie dwupowkowe
bez objtoci martwej
Konierz mocujcy ISO 5211
Cinienie robocze i zakres

temperatur
Zawr kulowy mosiny:
Cinienie nominalne
wymiaru Rp do
Rp 1 wynosi
40 barw
Cinienie nominalne
wymiaru Rp 1 do
Rp 2 wynosi
25 barw
Zakres temperatur
20 do +150C
Cinienie robocze spada, jeli
temperatura przekracza 25C
(zapozna si z danymi technicznymi).
Materiay obudowy i kuli

Mosidz niklowany, kula chromowana
Stal lub stal szlachetna
Tworzywa sztuczne: PA, PCW,
PP, PVDF
Warianty pocze
Gwint wewntrzny rnego
typu
Gwint zewntrzny rnego
typu
Poczenie spawane
Konierz
rednice nominalne
Zawr kulowy 2/2 mosiny,
Rp do Rp 2
Zawr kulowy 2/2 ze stali szlachetnej, Rp do Rp 4
Zawr kulowy 3/2 ze stali szlachetnej, Rp do Rp 2
54
Zawr kulowy ze stali szlachetnej:

Cinienie nominalne 63 bar
Zakres temperatur
10 do +180C
Cinienie robocze spada, jeli
temperatura przekracza 40
(zapozna si z danymi technicznymi).
System uszczelnie
Uszczelnienie
sferyczne:
PTFE wzmocniony wknem
szklanym
Uszczelnienie
wau:
fluoroelastomer
Pooenia wyjciowe zaworw

kulowych
Kula w zaworach kulowych moe
obraca si w zakresie 360.
Oznacza to, e przy wsppracy
zaworu z napdami istnieje
dowolno wyboru pooenia
wyjciowego. W zaworze 2/2
zawr moe by otwarty lub
zamknity, gdy napd jest
w pooeniu 0.
Podobne opcje s dostpne dla
zaworw 3/2. Nie ma znaczenia,
czy zawr ma przepyw typu L,
czy T. Pooenie wyjciowe
mona dobra, aby pasowao
do konkretnego przypadku.
Uwaga dotyczca zaworw 3/2:
Podczas przeczania zaworu
strumienie czynnika mog
zachodzi na siebie. Oznacza to,
e moe wystpi niepodane
mieszanie przeczanych strumieni przepywu materiau.
Mona temu zapobiec, na przykad, stosujc zawory 2/2 na
doprowadzeniu materiau, ktre
odetn przepyw na czas przeczania.
Zawr 2/2 w pooeniu wyjciowym
Pozycja 0
Pozycja 90
Zawr 3/2 z otworem L w pooeniach wyjciowych
Pozycja 0
Pozycja 90
Pooenia wyjciowe zaworu z otworem T
Pozycja 0
Pozycja 90
55
Napdy do zasuw
56
Odpowiednie zasuwy gwarantuj bezproblemowy przepyw

czynnika w rurocigu lub skuteczne zatrzymywanie przepywu. Wystpuj one jako produkty standardowe o wielkociach od DN 50 do DN 600.
Sia napdu, potrzebna do
otwarcia i zamknicia zasuwy,
zaley od wielkoci nominalnej,
cinienia roboczego i proporcji
zawiesiny czstek staych do
pynu w czynniku. Przy wyborze
odpowiedniego napdu zawsze
zakada si cinienie powietrza
sterujcego rwne 6 barw.
Napd odpowiedni do stosowanej zasuwy wskazuje jej producent. Po konsultacjach z rnymi producentami osignito
porozumienie i ustalono
napdy, ktre pasuj do zasuw
o poszczeglnych wymiarach.
Firma Festo okrelia numery
katalogowe rnych napdw
pochodzcych od rnych producentw, aby zapewni jednoznaczny ich dobr.
Napdy z poczeniami o wymiarach zgodnych z DIN ISO

5211 s dostpne jako produkty standardowe do zasuw
produkowanych przez firmy:
Erhard
VAG
Stafsj
Weco
Sistag
Lohse
Orbinox
Odpowiednie napdy w odmianach specjalnych s te dostpne do innych zasuw. Ma to
znaczenie w przypadku, na
przykad, rozbudowy istniejcych zasuw i rezygnacji z koa
rcznego lub napdu elektrycznego.
Regu jest, e zasuwy s montowane fabrycznie przez producenta, ktry przeprowadza te

wszystkie testy dziaania
urzdzenia. Do odbiorcy jest
dostarczany zestaw sprawdzony
pod wzgldem funkcjonalnym.
Konieczne jest przestawienie
szczegw konfiguracji napdw. W tej kwestii mona liczy
na pomoc producenta zasuwy
lub specjalistw firmy Festo.
57
Napdy do zasuw
Interfejs NAMUR
Wewntrzny kana
powietrzny
Tok napdu
Interfejs NAMUR
Tok dzieli napd na dwie

komory. Gdy w komorze grnej
cinienie ronie, komora dolna
jest odpowietrzana, a tok
z toczyskiem porusza si w d.
Po zmianie warunkw tok porusza si do gry. Zastosowane
dwustronne uszczelnienie wargowe podlega autokompensacji
i z tego wzgldu charakteryzuje
si dug ywotnoci. Na
obwodzie toka znajduje si
piercie magnetyczny, ktry
uruchamia ewentualne wyczniki kracowe.
__>
Ukad otworw do podczania

elektrozaworw zgodny
z Namur VDI/VDE 3845.
>
Tok
z uszczelnieniem
wargowym
i piercieniem
magnetycznym
Taki ukad otworw upraszcza

podczenie elektrozaworw
i gwarantuje zgodno urzdze.
Toczysko
Wewntrzne zasilanie
powietrzem
Gwint do
gowicy z widekami
lub nakrtki mocujcej toczysko
Interfejs NAMUR powoduje

wzrost cinienia w dolnej komorze napdu i odpowietrzenie
przez wewntrzny kana powietrzny. W ten sposb eliminuje
si konieczno podczenia
dodatkowego powietrza
z zewntrz. Obecnie przewody
takie s z reguy odcite, aby
nie odstaway od urzdzenia.
Toczysko
Przegroda zasuwy jest uruchamiana bezporednio toczyskiem. Gwint pozwala zamocowa toczysko nakrtk lub
zastosowa gowic z widekami, ktra jest poczona
z przegrod zasuwy.
Standard owiercenia konierza
Wymiary poczeniowe s
zgodne z norm DIN ISO 5211
i pozwalaj na zamontowanie
zasuwy. rednice okrgu z otworami montaowymi i typ gwintu
podano w tabelach w dalszej
czci.
58
Poczenie konierzowe
Przycza do przewodw
Poczenia po stronie napdu

s dopasowane do typu
poczenia konierzowego
po stronie zasuwy.
Dawienie na wylocie powietrza

Ograniczniki przepywu powietrza s wbudowane w zcza
przewodw, aby umoliwi idealne dopasowanie prdkoci
regulacji napdu do konkretnego zastosowania. Dziki temu
mona indywidualnie dobra
prdko otwierania i zamykania zasuwy, na przykad, aby
szybkim otwarciem spowodowa gwatowny spyw zrzucanych ciekw.
Poczenie z przegrod
zasuwy
Do zasuw s dostpne odpowiednie poczenia widekowe
i nakrtki do mocowania toczyska. Dokadny sposb adaptacji
jest ustalany wczeniej we
wsppracy z producentem
zasuwy. Ruch przegrody zasuwy
do gniazda z uszczelnieniem
mona dostosowa za pomoc
gwintu na toczysku.
Dawienie na wylocie
powietrza
Wycznik kracowy
z diodami LED
>
Zcza wciskane mog by

zamontowane fabrycznie, aby
uproci monta przewodw.
Z reguy stosuje si przewody
o rednicy nominalnej 8 lub
10 mm. Do zcz wtykowych
mona podcza tylko przewody o standardowej rednicy
zewntrznej.
Przycza do przewodw
__>
Wycznik kracowy
z diodami LED
Poczenie konierzowe
napdu z zasuw
Poczenie toczyska
z przegrod zasuwy
Wyczniki zblieniowe
Bezstykowe uruchamianie
wycznikw kracowych za
pomoc paska magnetycznego
na toku suy do wykrywania
pooenia niezalenie od tego,
czy tok w napdzie jest przesuwany do przodu, czy cofany. Taki
sposb wykrywania pooenia
zapewnia odpowiednie bezpieczestwo zautomatyzowanych
sekwencji, poniewa uruchomienie nastpnej zasuwy bdzie
moliwe dopiero, gdy poprzednia znajdzie si w odpowiednim
pooeniu. Wbudowane diody
LED sygnalizuj aktualne pooenie zaworu. Wyczniki kracowe mog by zamontowane
fabrycznie.
59
Napdy do zasuw
Tumik do dawienia
przepywu
Przycze
dla przewodu
Wielko nominalna:
8 lub 10 mm
Elektrozawr Konfiguracja z elektrozaworem

Wycznik
kracowy
z diodami
LED
Wycznik
kracowy
z diodami
LED
Elektrozawr
Do bezporedniego podczenia
nadaj si zawory typu NAMUR.
Zawr taki jest uruchamiany
elektromagnesem. Dostpne
elektromagnesy mog by zasilane rnym napiciem, na przykad 24 V prdu staego, 110 V
prdu przemiennego lub 230 V
prdu przemiennego. Elektrozawory mog by zamontowane
fabrycznie w taki sposb, e po
odczeniu zasilania zasuwa
zostanie przesterowana w pozycj wyjciow.
Zawr dawicy z tumikiem
haasu
Na zczach przewodw powietrznych znajduj si ograniczniki przepywu powietrza.
Umoliwiaj one idealne dopasowanie prdkoci regulacji
napdu do konkretnego zastosowania. Dziki temu mona
indywidualnie dobra prdko
otwierania i zamykania zasuwy,
na przykad, aby szybkim otwarciem spowodowa gwatowny
spyw zrzucanych ciekw.
Przycze dla przewodu
Zcze wciskane moe by
zamontowane fabrycznie, co
uatwia podczenie przewodw. Z reguy stosuje si przewody o rednicy nominalnej
8 lub 10 mm. Do zcz wciskanych mona podcza tylko
przewody o standardowej rednicy zewntrznej.
60
Wycznik kracowy
Bezstykowe uruchamianie
czujnikw za pomoc paska
magnetycznego na toku suy
do wykrywania pooenia niezalenie od tego, czy tok w napdzie jest przesuwany do przodu,
czy cofany. Taki sposb wykrywania pooenia zapewnia
odpowiednie bezpieczestwo
zautomatyzowanych sekwencji,
poniewa uruchomienie nastpnej zasuwy bdzie moliwe
dopiero, gdy poprzednia znajdzie si w odpowiednim pooeniu. Wbudowane diody LED
sygnalizuj aktualne pooenie
zaworu. Wyczniki kracowe
mog by zamontowane
fabrycznie. Mona stosowa
napicie 24 V prdu staego,
i o innych wartociach.
Punkt przeczania mona
zmienia, przesuwajc przecznik kracowy w wyciciu.
Sia przy wysuwie i sia

pocigowa
Powierzchnia toka decyduje
o sile dziaajcej przy wysuwie
i sile pocigowej przy danym
cinieniu powietrza sterujcego.
Z reguy zawsze zakada si
cinienie powietrza sterujcego
rwne 6 barw. Taki poziom
cinienia uznano za ekonomicznie i technicznie uzasadniony.
rednica
toka
>
>
Z reguy dugo skoku napdu

odpowiada wielkoci nominalnej zaworu procesowego.
Istniej wprawdzie pewne
rozbienoci midzy produktami rnych producentw,
ktre s brane pod uwag
podczas okrelania specyfikacji
napdw przeznaczonych do
konkretnych zasuw.
>
Dugo skoku napdu
Przyporzdkowanie napdu do
zasuwy
Skok
>
Sia napdu przy wysuwie toka

jest zawsze wiksza od siy pocigowej, poniewa powierzchnia
dolnej strony toka jest zmniejszona przez powierzchni zajmowan przez toczysko.
rednica toka (mm)
80
100
125
160
200
250
320
Sia przy
wysuwie (N)
Sia
pocigowa (N)
3016
4712
7363
12 064
18 850
29 452
48 255
2827
4524
6881
11 561
18 080
28 698
47 501
Oznaczenie napdw
Przykad
DLP-160-150-A
DLP typ napdu
160 rednica toka (mm)
150 skok roboczy (mm)
As: sygnalizacja pooenia
uruchamiana magnetycznie
Wielko nominalna
zasuwy (DN)
61
Napdy do zasuw
Cinienie powietrza
sterowniczego: 6 bar
Regulator cinienia
Konfiguracja z elektrozaworem
i zbiornikiem buforowym
Dodatkowa funkcja
bezpieczestwa
Elektrozawr
Wycznik
kracowy
z diodami
LED
Akumulator
cinienia
Instalacja zbiornika buforowego

powietrza przed napdem jest
idealnym rozwizaniem w przypadku zasuw specjalnych, aby
moliwe byo ich otwieranie lub
zamykanie w razie zaniku zasilania. Elektrozawory su do
przesterowania kierunku ruchu
napdu.
Buforowe zbiorniki powietrza
Wycznik
kracowy
z diodami
LED
Zawr zwrotny
Cinienie wejciowe,
na przykad 8 barw
Objto zbiornika powietrza

musi odpowiada objtoci
napdu. Potrzebn objto
zbiornika mona obliczy
w oparciu o cinienie wejciowe, na przykad 7, 8 lub
9 barw.
Zawr zwrotny
Zawr zwrotny znajduje si na
wlocie i uniemoliwia ucieczk
powietrza ze zbiornika w razie
spadku cinienia w instalacji
pneumatycznej.
Regulator cinienia
z manometrem
Wysze cinienie powietrza
w zbiorniku, wynoszce 7, 8 lub
9 barw, jest redukowane do
wartoci cinienia sterowania
6 barw, odpowiedniej do stosowania w napdzie.
62
Obliczenie parametrw
zbiornika powietrza
Jeeli napd jest przystosowany
do cinienia sterowania 6 barw,
cinienie w zbiorniku musi mie
wiksz warto. Jeeli cinienie
w zbiorniku wynosi 7, 8 lub 9
barw, powstaje cinienie rnicowe o wartoci odpowiednio 1,
2 lub 3 bary. Najwaniejsz
zmienn jest objto napdu.
Od niej zaley wielko zbiornika
powietrza, ktra jest te funkcj
cinienia rnicowego.
Objto napdu:
powierzchnia toka skok, np.
DLP-100-80
100 rednica toka (mm)
80 skok roboczy (mm)
V1 = Objto jednego skoku
napdu
P1 = Cinienie sterowania
napdu 6 barw
V2 = Objto zbiornika powietrza
P2 = Cinienie sterowania
w zbiorniku powietrza
7, 8 lub 9 barw
Wielko zbiornika powietrza
jest obliczana na podstawie
wzoru:
V1 P1 = V2 (P2-P1)
P= P2-P1
Objto zbiornika V2 wynosi
zatem:
V1 P1
V2=
P
Typ napdu
Typ napdu
Objto napdu V1
litry
Objto zbiornika V2 przy

P = 1 bar
P = 2 bar
P = 3 bar
litry
litry
litry
DN 80
DN 100
DN 125
DN 150
DN 200
DN 250
DN 300
DN 350
DN 400
DN 500
DN 600
DLP-100-80-A
DLP-125-100-A
DLP-125-125-A
DLP-160-150-A
DLP-160-200-A
DLP-160-250-A
DLP-200-300-A
DLP-200-350-A
DLP-250-400-A
DLP-250-500-A
DLP-320-600-A
0,63
1,23
1,53
3,02
4,02
5,04
9,42
11
19,63
24,53
48,23
3,8
7,4
9,2
18,2
24,2
30,3
56,6
66
117,8
147,2
289,4
1,9
3,7
4,6
9,1
12,1
15,2
28,3
33
58,9
73,6
144,7
1,3
2,5
3,1
6,1
8,1
10,1
18,9
22
39,3
49,1
96,5
Przypisane napdu do zasuwy

zaley od producenta. Wybrane
najczciej spotykane kombinacje s wymienione w tabeli.
W indywidualnych przypadkach
mog one by inne.
63
Napdy do zastawek i zamkni luzy

Zasady obowizujce przy doborze napdw zasuw stosuje si
rwnie w odniesieniu do tego
typu zamkni. Podczas obliczania konfiguracji takich zastawek
naley jednak bra pod uwag
nastpujce warunki dodatkowe:
Sia przy wysuwie i sia
pocigowa
Dugo skoku
Sposb montau do zaworu
procesowego
Poczenie toczyska z przegrod zasuwy
Czas zamykania i otwierania
Funkcja: otwarty-zamknity
lub sterowany
64
Napdy regulacyjne do zasuw
65
Napdy regulacyjne do zasuw
Sygna
wartoci zadanej 420 mA
Przycze
pneumatyczne
Przycza powietrza
sterujcego
Wycznik
kracowy
z diodami LED
< >
__
Wycznik
kracowy
z diodami LED
Potencjometryczny
ukad
pomiarowy
Przycza do przewodw
Doprowadzenie powietrza
sterujcego do przycza pneumatycznego realizuje si za
pomoc przyczy wciskanych
i przewodw o rednicy nominalnej 8 lub 10 mm. Dwa odcinki
przewodw cz pozycjoner
z napdem. Su one do doprowadzenia i odprowadzenia
powietrza z komr roboczych
przez przycza.
Jeli zasuwa jest stosowana do

dozowania okrelonych iloci
medium, napd mona wyposay w ukad pomiaru pooenia
i pozycjoner. Ukad pomiaru
pooenia podcza si do toczyska lub do przegrody zasuwy,
aby odczytywa biece pooenie zaworu. Warto zadana
(420 mA), odpowiadajca pooeniu, do ktrego napd powinien si przesun, jest przesyana do pozycjonera ze sterownika PLC. Pozycjoner wewntrznie koryguje pooenie do czasu,
kiedy warto zadana i warto
odczytana z ukadu pomiaru
pooenia s sobie rwne. Gdy
napd osignie zadane pooenie, pozycjoner blokuje jego
ruch. Gdy ze sterownika PLC
zostanie odczytana nowa warto zadana, napd bdzie przestawiony w nowe pooenie.
Pozycjoner musi mie moliwo
podczenia oddzielnego ukadu
pomiaru pooenia.
Ukad pomiaru pooenia
Potencjometr liniowy o dugoci
zgodnej ze skokiem napdu
poczony jest mechanicznie
popychaczem z toczyskiem.
Poczenie to pozwala na ledzenie ruchu przegrody i odczytywanie aktualnego pooenia
zasuwy.
66
Wycznik kracowy
Bezstykowe wyczniki kracowe s uruchamiane magnetycznie. Sygnalizuj one osignicie przez napd ustalonego
pooenia kocowego. W procesach zwizanych ze zautomatyzowanymi sekwencjami procesowymi jednoznaczne potwierdzenie w sterowniku PLC pozycji
zamknitej zasuwy ma szczeglne znaczenie. Mona stosowa napicie 24 V prdu staego, 230 V prdu przemiennego
i o innych wartociach.
Podczenie do napdu zostao
opisane wczeniej. Konfiguracja
tego typu pozycjonera uatwia
dostp i wymian. Sygna wartoci zadanych 420 mA suy
do sterowania regulatora.
W takim wariancie ukad pomiaru pooenia jest wbudowany w napd.
Zintegrowany ukad pomiaru
pooenia
W takim przypadku przewaga
polega na mechanicznym
i antykorozyjnym zabezpieczeniu ukadu pomiaru pooenia.
Zintegrowany pozycjoner
i ukad pomiaru pooenia
Oba te moduy funkcjonalne s
zintegrowane z napdem. Takie
rozwizanie jest szczeglnie
przydatne w warunkach ekspozycji na trudne warunki atmosferyczne.
prdu staego
Warto zadana: 420 mA
Sygna
wartoci
zadanej 420 mA
prdu staego
Przycze
pneumatyczne
Wycznik
kracowy
z diodami LED
Zintegrowany
ukad pomiaru
pooenia
Uwaga
Zastosowanie zasuw rcznych
do zastosowania jako zasuwy
regulacyjne trzeba odpowiednio wczeniej potwierdzi
u producenta.
Wycznik
kracowy
z diodami LED
Toczysko
z otworem
przelotowym
Przycza do przewodw
Powietrze sterujce jest dostarczane przez przycze pneumatyczne. Zcza wciskane
powinny mie rednic nominaln 8 lub 10 mm. Dwa
odcinki przewodw cz
nastawnik z napdem. Su
one do doprowadzenia i odprowadzenia powietrza z komr
roboczych przez przycza.
Wyczniki kracowe
Bezstykowy wycznik kracowy
jest uruchamiany magnetycznie.
Sygnalizuje osignicie przez
napd ustalonego pooenia
kocowego. W procesach zwizanych ze zautomatyzowanymi
sekwencjami procesowymi jednoznaczne potwierdzenie w sterowniku PLC pozycji zamknitej
zasuwy ma szczeglne znaczenie.
67
Konfiguracja i dziaanie systemu spronego powietrza

Do zasilania w sprone powietrze elementw automatyki
pneumatycznej niezbdna jest
prawidowo skonfigurowana
i zainstalowana instalacja.
Wrd skadnikw instalacji
znajduj si urzdzenia do
generowania, oczyszczania
i rozprowadzania spronego
powietrza. Lokalizacja, w ktrej
system zostanie zainstalowany,
musi spenia nastpujce
warunki:
Atmosfera wolna od pyu
Dostp wieego powietrza
i odpowiednia wentylacja
Temperatura w pomieszczeniu
od +10 do +30 C
wody i oczyszczania ciekw.

Zuycie spronego powietrza
w takich zastosowaniach jest
zazwyczaj nierwnomierne,
poniewa zawory procesowe
mog by uruchamiane nieregularnie, na przykad raz w tygodniu, raz na dob lub raz na
godzin. W zwizku z tym
sprarka pracuje tylko przez
krtki czas. Zaleca si zastosowanie systemu z dwiema
sprarkami tokowymi, ktre
mog by uywane naprzemiennie. Korzyci takiego rozwizania jest niezakcony dostp do
spronego powietrza w razie
awarii jednej ze sprarek.
Separator kondensatu
Wytwarzanie i przygotowanie
spronego powietrza
Sprarka
Powietrze jest pobierane
z atmosfery i sprane przez
sprark do cinienia, na przykad, 10 barw. Bez wtpienia
sprarka tokowa jest odpowiednim wyborem do stosowania w instalacjach uzdatniania
Sprone powietrze zawiera

zanieczyszczenia i wilgo
z atmosfery, wymagajce usunicia, poniewa po duszym
czasie eksploatacji mog powodowa uszkodzenia elementw
instalacji pneumatycznej.
Odprowadzony kondensat
trzeba usuwa w odpowiedni
sposb.
Mikrofiltr
Osuszacz
Sprarka tokowa 1
Mikrofiltr
Drobne zanieczyszczenia mona

usuwa za pomoc mikrofiltrw.
Filtr taki naley zainstalowa,
jeli jest uywany osuszacz
membranowy.
Zbiornik cinieniowy
Wycznik cinieniowy
Zawr odcinajcy
Do sieci spronego powietrza
Separator
kondensatu
Sprarka tokowa 2
68
Osuszacze
Wycznik cinieniowy
Sprone powietrze nadal

zawiera w sobie znaczn ilo
wilgoci. Naley j bezwzgldnie
usun, w przeciwnym razie
bdzie si wykrapla w dalszych
elementach instalacji. Skroplona wilgo powoduje wadliwe
dziaanie pneumatycznych podzespow sterujcych.
System spronego powietrza

jest nadzorowany za pomoc
dwch cinieniowych punktw
przeczania. Punkt grny ma
nastaw, na przykad, 10 barw.
Sprarka wycza si od razu,
gdy ta warto bdzie osignita. Jeli nastawa dolnego
punktu przeczania wynosi
8 barw, sprarka wczy si,
kiedy cinienie spadnie do tej
wartoci. W przypadku braku
zasilania zapewniony jest
dostp do powietrza o cinieniu
8 bar ze zbiornika.
Osuszacze chodnicze
Cinieniowy punkt rosy +3C
jest odpowiedni dla warunkw
w pomieszczeniach, gdzie temperatury przekraczaj +10C.
Zawr odcinajcy
Osuszacz membranowy
Cinieniowy punkt rosy do 30C
jest odpowiedni dla warunkw
na zewntrz pomieszcze, gdzie
temperatury przekraczaj 20C.
Zbiorniki cinieniowe
Sprone i przygotowane
powietrze jest gromadzone
w zbiorniku cinieniowym, ktry
kompensuje wahania cinienia
w systemie. Wielko zbiornika
ustala si na podstawie takich
wymaga, jak zuycie spronego powietrza oraz objto
resztkowa, konieczna do przestawienia zaworw procesowych w pooenie bezpieczne.
Zbiornik musi spenia odpowiednie wymagania, dotyczce
zbiornikw cinieniowych oraz
musi by dopuszczony do eksploatacji. Aktualnie s dostpne
zbiorniki o pojemnoci 90, 150
i 250 litrw. Zwykle odpowiednie jest cinienie o wartoci
10 barw.
W trakcie napeniania zbiornika

spronym powietrzem ze
sprarki zawr odcinajcy
powinien by zamknity.
Dopiero po osigniciu zadanego cinienia zawr odcinajcy
otwiera si i dopuszcza
sprone powietrze do instalacji. Taka sama procedura obowizuje, jeli system zosta rozprony. Alternatyw zaworu
odcinajcego jest elektrozawr.
Sterowanie odbywa si w takim
przypadku za porednictwem
sterownika PLC. Dopiero gdy
przecznik cinieniowy za elektrozaworem uzyska nastawion
warto cinienia, sterownik
PLC przeczy elektrozawr
i dopuci sprone powietrze
do instalacji pneumatycznej.
69
Konfiguracja i dziaanie systemu spronego powietrza

Jako spronego powietrza
Ze wzgldw ekonomicznych
i technicznych sprone powietrze naley oczyszcza tylko
w stopniu koniecznym do konkretnego zastosowania.
Powietrze trzeba tak przygotowa, aby nie zagraao ywotnoci ani bezawaryjnoci dziaania pneumatycznych podzespow sterujcych.
okrela si na podstawie
rnych charakterystyk zgodnie
z klasyfikacj jakoci w normie
DIN ISO 8573-1:
Zawarto czstek staych
Zawarto wody
Zawarto oleju
Definicje klas skali czystoci powietrza
Klasa
1
2
3
4
5
6
70
Czstki stae
Woda
Wielko czstek Stenie

czstek staych
Punkt rosy
Olej
Zawarto wody
Resztkowa
zawarto oleju
maks. w m
maks. w mg/m3 w C
w mg/m3
w mg/m3
0.1
1
5
15
40
0.1
1
5
8
10
3
120
880
6 000
7 800
9 400
0,01
0,1
1
5
25
70
40
20
+3
+7
+10
W kadym przypadku trzeba

przestrzega specyfikacji jakoci powietrza ustalonej przez
producenta podzespow sterowania pneumatycznego. Jest to
jedyny sposb zapewnienia
bezawaryjnej pracy, pozwalajcy uzyska dug ywotno
podzespow.

do napdw, elektrozaworw
i zaworw procesowych jest zdefiniowana przez Festo w specyfikacji.
Czstki stae 40 m
Klasa 5
Zawarto wody: punkt rosy co
najmniej 10C poniej temperatury otoczenia
Klasa 4 do klasy 2
Resztkowa zawarto oleju
mineralnego pochodzcego
ze sprarki 5 mg/m3 lub
0,1 mg/m3 biooleju.
Klasa 4 do klasy 2
Podczas projektowania separatorw wody, oleju, mikrofiltrw
i osuszaczy powietrza w systemie przygotowania spronego
powietrza trzeba bra pod
uwag ustalone przez wszystkich producentw zawartoci
czstek staych, wody i oleju.
Filtr uywany w kombinacjach
zespow przygotowania spronego powietrza suy wycznie
do usuwania czstek staych,
a nie do usuwania wody, czy
oleju.
71
Sie spronego powietrza
>
>
Najbardziej sensownym i funkcjonalnie niezawodnym rozwizaniem sieci spronego powietrza jest poprowadzenie linii
gwnej (kolektora) w ptli. Gdy
sprone powietrze jest pobierane przez podzespoy sterujce,
moe by dostarczane do nich
z dwch stron, co pozwala kompensowa jego pobr. W przypadku linii z odgazieniami
kompensacja cinienia powietrza sterujcego zajmuje wicej
czasu. Przekrj kolektora
rwnie odgrywa du rol
w dostarczaniu powietrza do
podzespow sterujcych.
W praktyce stosuje si kolektory o rednicy 1, 2 lub 3 cale,
ktre okazay si wystarczajco
przepustowe. Naley jednak
kady indywidualny przypadek
rozpatrywa oddzielnie. Wrd
wanych czynnikw, wpywajcych na dobr przekroju
kolektora spronego powietrza, naley wymieni:
Czstotliwo przeczania
napdw zaworw procesowych
Uruchamianie napdw jednoczesne lub niejednoczesne
Zuycie spronego powietrza
przez napdy
Wymagany czas przeczania
napdw
Zagadnienia te naley przedyskutowa ze specjalist firmy
Festo. Zaleca si poprowadzenie
instalacji ze spadkiem 12%
w kierunku przepywu powietrza, zwaszcza w liniach z odgazieniami. Dowiadczenie
wykazao, e kondensat moe
niespodziewanie zgromadzi si
w przewodach kolektora zasilajcego, zwaszcza gdy system
spronego powietrza jest uruchamiany po raz pierwszy lub
jest uruchamiany po postoju.
W najniszym punkcie instalacji
trzeba zainstalowa zawr spustowy do usuwania kondensatu.
Zamontowanie dodatkowych
zaworw odcinajcych umoliwia odczenie poszczeglnych
fragmentw sieci spronego
powietrza.
72
Innym wariantem poprowadzenia instalacji, alternatywnym dla

ptli, jest kolektor z odgazieniami. W celu zrwnowaenia
niekorzystnego zjawiska, jakim
jest powolna kompensacja
cinienia w instalacji, naley na
drugim kocu linii zainstalowa
mniejszy zbiornik na sprone
powietrze. Spadek cinienia
bdzie wwczas kompensowany
z tego zbiornika i cinienie szybciej powrci do prawidowej
wartoci. Takie rozwizanie
umoliwia szybkie rozprowadzenie powietrza w instalacji, gdy
sterowanie napdami spowodowao due zuycie spronego
powietrza.
Cinienie w sieci o konfiguracji

zamknitej lub liniowej powinno
by co najmniej o 1, 2 lub 3 bary
wiksze od cinienia sterujcego
w napdach. Tak warto
mona ustawi regulatorem
cinienia w zbiorniku sprarki.
Z uwagi na to, e potrzebne
cinienie powietrza sterujcego
jest z reguy ustalane na poziomie 6 barw, cinienie w sieci
powinno wynosi co najmniej
7 barw. Cinienie 7 barw
i wysze jest nastpnie redukowane do 6 barw za pomoc
reduktora (regulatora cinienia)
w szafce sterowniczej. Tak zorganizowany spadek cinienia
w poszczeglnych sekcjach gwarantuje niezawodne sterowanie
napdami pneumatycznymi.
Bezpieczestwo w sieci
Sie naley monitorowa za
pomoc wycznikw cinieniowych. Instaluje si je w zespoach przygotowania spronego
powietrza doprowadzanego do
szafek sterowniczych wysp
zaworowych. W razie nagego
spadku cinienia, na przykad
w wyniku przerwania lub odczenia przewodu, wycznik
cinieniowy wysya sygna do
sterownika PLC. Sterownik moe
nastpnie wykona odpowiednie czynnoci zapisane
w programie.
Gwny zbiornik cinieniowy
Pomocniczy zbiornik cinieniowy
>
>
73
Obliczenie zuycia powietrza
Odpowietrzenie
Woda
surowa

Cinienie
rnicowe
Poziom
napenienia
Zanieczyszczenia
Woda
oczyszczona
Powietrze
do pukania
filtra
Woda do
pukania
Spust
Filtrat
pocztkowy
W celu obliczenia wyposaenia

do generowania spronego
powietrza naley obliczy zuycie powietrza w cigu godziny,
doby lub tygodnia. Z reguy
zuycie spronego powietrza
jest niewielkie. Wykazano to
w przykadach w dalszej czci.
Systemy s czsto przewymiarowane, co prowadzi do wytwarzania nieekonomicznych iloci
spronego powietrza. Podczas
obliczania zuycia naley wzi
pod uwag dwa aspekty: zuycie do sterowania procesem,
tzn. uruchamiania zaworw procesowych, oraz wielko naczynia cinieniowego. Wielko
naczynia zaley od liczby zaworw procesowych, ktrymi
trzeba sterowa w razie awarii
zasilania. Ta sytuacja rwnie
zostanie zobrazowana w przykadach.
Przykad systemu filtracji

w instalacji uzdatniania wody
Instalacja uzdatniania wody
jest wyposaona w 8 filtrw.
Przy filtrach zainstalowano
7 przepustnic i 1 zawr do
sekwencyjnego sterowania
przepywem oczyszczonej
wody. Instalacja uzdatniania
wody nie jest wyposaona
w zasilanie awaryjne. W razie
awarii zasilania filtry trzeba
zamkn po stronie wody brudnej i czystej, aby nie pracoway
na sucho. Jeli w chwili awarii
zasilania trwa pukanie filtra,
pukanie zostanie przerwane
i zamknie si przepustnica
powietrzna lub wody puczcej.
Naley to bra pod uwag podczas wymiarowania naczynia
cinieniowego.
Za podstaw do obliczania
zapotrzebowania na sprone
powietrze przyjmuje si
nastpujce czynniki:
Wielko nominalna zaworw
procesowych
Typ uywanych napdw
Objto jednego skoku
napdu
Objto jednego cyklu
napdu
W celu uproszczenia oblicze
zapotrzebowanie na sprone
powietrze zostanie policzone
wstecz jako objto wlotowa
sprarki.
Zapotrzebowanie filtra na powietrze

Wielko nominalna
Zawr procesowy
Typ napdu
DN 250
DN 250
DN 50
DN 400
DN 250
DN 250
DN 100
DN 400
Razem na filtr
Zawr tokowy
Przepustnica
Przepustnica
Przepustnica
Przepustnica
Przepustnica
Przepustnica
Przepustnica
DRD-50
DRD-50
DRD-8
DRD-225
DRD-50
DRD-50
DRD-8
DRD-225
74
Objto wlotowa
na skok w litrach
12
12
2,1
49,8
12
12
2,1
49,8
Objto wlotowa na Objto wlotowa

cykl w litrach
na tydzie
24
24
4,2
99,6
24
24
4,2
99,6
1008
24
4,2
99,6
24
24
4,2
99,6
ok.1300
Filtry s pukane raz w tygodniu,

tzn. napdy wykonuj jeden
cykl w tygodniu. Wyjtkiem s
zawory tokowe.
Zapotrzebowanie zaworu
tokowego na powietrze
W obliczeniach zaoono
czsto regulacji 5 razy na
godzin. Kada regulacja odlegoci przesunicia wynosi 10%
skoku. Prowadzi to do nastpujcego zapotrzebowania na
powietrze:
Na godzin: 12 l 0,1 5 =
6 l/godz.
Na dob:
6 l 24 godz. =
144 l/dob
Na tydzie: 144 7 dni =
1008 l/tydzie
Tygodniowe zapotrzebowanie
na powietrze na jeden filtr
w oparciu o tabel 1300 litrw
Tygodniowe zapotrzebowanie
na powietrze na 8 filtrw, po
zaokrgleniu 10 400 litrw
Wydajno sprarki:
Zaoenie: 50% czasu pracy
cigej
50% sprawnoci
Poza spronym powietrzem

potrzebnym do uruchamiania
zaworw procesowych trzeba
uwzgldni wycieki w podzespoach sterowania pneumatycznego. Z uwagi na dug bezczynno sprarki mona wstpnie
zaoy, e rzeczywiste zapotrzebowanie jest dwa razy wiksze.
Ponadto zapotrzebowanie na
sprone powietrze ronie wraz
ze wzrostem dugoci przewodw uytych do poczenia szafki
sterowniczej i wyspy zaworowej.
Przykad:
Przewody PLN-8 1,25,
materia: PE
rednica zewntrzna: 8 mm
rednica wewntrzna: 6,75 mm
Objto w odcinku 10 m: 0,36 l
Przykadowe obliczenie wyranie
pokazuje, jak niewiele spronego powietrza potrzeba w systemie filtracji w instalacji uzdatniania wody.
Dostpne sprarki tokowe
dysponuj objtoci wlotow
rzdu 150 litrw na minut
i wicej.
Sprarka tokowa powinna pracowa w cyklu 50%, tzn. czas

pracy i czas przestoju powinny
by takie same. Stopie efektywnoci okrela efektywn
dostarczon objto w odniesieniu do objtoci wlotowej
sprarki.
Objto wlotowa na tydzie:
10 400 l : 0,5 : 0,5 =
41 600 l/tydzie
Objto wlotowa na minut:
41 600 l : 7 : 24 : 60 =
4,2 l/min
75
Obliczenie zuycia powietrza

Pojemno naczynia
cinieniowego
Jak wykazano wczeniej, wymagana pojemno zbiornika
wynika z liczby zaworw procesowych, ktre trzeba zamkn.
W tych rozwaaniach zostanie
omwiony proces filtracji.
Trzeba zamkn wszystkie
zawory tokowe i przepustnice
wody surowej.
Z uwagi na fakt, e cinienie
powietrza sterujcego do
napdw ma warto 6 barw
i minimalne cinienie w naczyniu cinieniowym wynosi, na
przykad, 8 barw, do bezpiecznego zamknicia zaworw jest
do dyspozycji cinienie 2 bary.
Minimalna wielko naczynia
cinieniowego wynika z podzielenia 200 litrw przez cinienie
2 bary.
Wielko
nominalna
Zawr procesowy
Typ napdu
Objto wlotowa Objto wlotowa

na skok w litrach w litrach
8 DN 250
8 DN 250
Razem
Zawr tokowy
Przepustnica
DRD-50
DRD-50
12
12
76
8 12
8 12
192
Naczynie cinieniowe musi

mie pojemno wiksz od
100 litrw.
Przykad fermentora
w instalacji uzdatniania wody
Sprarka
Zawr procesowy w zbiorniku

fermentora jest zautomatyzowany. Trzeba obliczy wymagan ilo spronego powietrza na 10 zaworw procesowych. Zakada si, e zawory
procesowe s przeczane raz
w tygodniu, tzn. wykonuj jeden
cykl w tygodniu. Instalacja
spronego powietrza powinna
pokry dodatkowe zapotrzebowanie na powietrze. Dysponujemy instalacj, ktrej objto
wlotowa wynosi 300 litrw na
minut, wyposaon w zbiornik
cinieniowy o objtoci 350 litrw. System pracuje z cinieniem maksymalnym 10 barw,
a cinienie w sieci spronego
powietrza wynosi 8 barw.
Praca jednego fermentora jest
zautomatyzowana. Istniejce
zawory procesowe maj taki
sam rozmiar nominalny jak
zawory uyte do rozbudowy.
Istniejcy system jest odpowiednio obliczony i uzyskuje
objto wlotow na poziomie
350 litrw na minut.
Osad kocowy/
cyrkulacja osadu
Ogrzewanie osadu
Do zbiornika gazu
Zanieczyszczenia
pywajce i odpyw
osadu ze ciekw
Przelew awaryjny
Pompa obiegowa
cieki surowe
Spust osadw
pynnych
Oprnianie
zbiornika
Wielko
nominalna
Zawr procesowy
Typ napdu
Objto wlotowa Objto wlotowa

na cykl w litrach
na tydzie
DN 300
DN 200
4 DN 150
DN 125
3 DN 80
Razem
Zasuwa
Zasuwa
Zasuwa
Zasuwa
Zasuwa
DLP-200-300
DLP-160-200
DLP-160-150
DLP-125-125
DRD-8
127,2
56,4
4 42,3
21,5
3 4,2
127,2
56,4
1169,2
21,5
12,6
ok. 390 l
77
Monta, instalacja i wdroenie
Sterowniki PLC
Fieldbus
Wyspa zaworowa w terminalu sterujcym
>
Podczas montau i instalacji

napdw pneumatycznych
i systemw automatyki trzeba
bra pod uwag kilka szczeglnych zagadnie. Jeeli w instalacji znajduje si sprone
powietrze, poszczeglne podzespoy mog stanowi zagroenie. Z tego wzgldu prace
montaowe musz wykona
osoby z odpowiednimi kwalifikacjami.
Ponisze wskazwki i opisy
procedur nie wyczerpuj listy
zagadnie, na ktre trzeba
zwraca uwag. S one oparte
na dowiadczeniu zdobytym
podczas realizacji wielu projektw. Zawsze cao odpowiedzialnoci spoczywa na barkach firmy, ktra wykonuje
prace. Specjalici firmy Festo
s gotowi wiadczy pomoc
i suy rad.
Prowadzenie przewodw
Przypisanie napdw na
wyspie zaworowej
W przypadku prowadzenia
przewodw na zewntrz trzeba
korzysta z wersji odpornych na
promieniowanie UV. Przewody
trzeba te osoni w celu dodatkowego zabezpieczenia.
>
Okablowanie wycznikw kracowych i podczanie przewodw spronego powietrza

mona rozpocz po zamontowaniu zaworw procesowych
w instalacji wodocigowej lub
w instalacji uzdatniania wody.
Przypisanie i podczanie odpowiednich wycznikw kracowych do wej cyfrowych wyspy
zaworowej wykonuje si zgodnie z dokumentacj. Ta sama
zasada dotyczy przypisania
napdw do elektrozaworw
na wyspie zaworowej.
78
Przewody, podobnie jak kable,

mona ukada w korytkach,
kanaach lub w rurach z tworzywa sztucznego. Szczegln
uwag trzeba zwrci na
dopuszczalne promienie gicia,
ktre zale od przekroju
i materiau, z ktrego wykonano
przewd. Ponisze wartoci
dotycz prowadzenia przewodw typu PLN uywanych
w wodocigach i w instalacjach
uzdatniania wody.
Wielko nominalna 6
Min. promie gicia 11 mm
Wielko nominalna 8
Wielko nominalna 10
Wielko nominalna 12
Wielko nominalna 16
Praca z szafk sterownicz

Szafki sterownicze powinny by
trwale zamocowane (do ciany
lub na stojaku) zgodnie z dokumentacj. W przypadku instalacji poza pomieszczeniami mona
stosowa dodatkowe zabezpieczenie przed warunkami atmosferycznymi. Po podczeniu
wszystkich kabli i przewodw
do napdw mona podczy
napicie elektryczne i sprone
powietrze do zespou przygotowania spronego powietrza.
Po wykonaniu tych czynnoci
nie naley wcza cinienia
w instalacji spronego powietrza. Sprone powietrze mona
doprowadzi do wyspy zaworowej i do napdw, powoli otwierajc zawr odcinajcy tak, aby
nastpio przedmuchanie tych
elementw instalacji.
Zanim sie spronego powietrza zostanie zasilona powietrzem, rczny zawr zaczajcy
w zespoach przygotowania
powietrza trzeba przestawi
w pooenie zamknite. W ten
sposb uniknie si przypadkowego uruchomienia napdw
pneumatycznych. Sie spronego powietrza mona stopniowo napenia powietrzem,
gdy cinienie w zbiorniku osignie nastawion warto 7, 8,
9 lub 10 barw. Naley wwczas
krtko przedmucha poszczeglne odcinki, otwierajc zawory
odcinajce, aby wydmuchn
wszelkie zanieczyszczenia
z sieci.
Sprarka tokowa 1
Naczynie
Osuszacz cinieniowe
Mikrofiltr
Zawr
odcinajcy
Wczenie systemu
spronego powietrza
Podczas rozruchu trzeba przestrzega instrukcji obsugi
dostarczonej przez producenta.
Zawr odcinajcy na kocu systemu, w miejscu poczenia
z sieci spronego powietrza,
musi by zamknity. W przeciwnym razie bdzie niemoliwe
uzyskanie koniecznego cinienia, poniewa powietrze bdzie
uchodzi przez sie i pozostae
podzespoy. Taka sama procedura obowizuje podczas
ponownego rozruchu systemu
po awarii zasilania.
Wycznik cinieniowy
Do sieci
spronego
powietrza
Separator
kondensatu
Sprarka tokowa 2
Trzeba kontrolowa jako

spronego powietrza, zwaszcza jeli do jego wytwarzania
s uywane sprarki olejowe.
Jeeli powietrze nie jest odpowiednio przygotowane, nie
mona dopuci, aby dostao
si do sieci spronego powietrza ani do pneumatycznych
podzespow sterujcych.
79
Monta, instalacja i wdroenie

Pomocnicze uruchamianie rczne (HHB) elektrozaworu
Regulacja zaworu
dawicego na
wylocie powietrza
80
Rozruch na sucho
Przed uruchomieniem systemu
sterowania instalacji uzdatniania wody czy oczyszczania ciekw naley sprawdzi prawidowo dziaania poszczeglnych
elementw systemu. Najprociej jest to zrobi przed napenieniem systemu.
Najwaniejsze kroki postpowania:
Ustawi cinienie sterujce
w szafce sterujcej o wartoci
6 barw, korzystajc z regulatora cinienia w zespole przygotowania spronego
powietrza.
Pozycjonery i inne elementy
sterujce, ktre mog pracowa z cinieniem maks.
7 barw, naley na razie
pozostawi bez cinienia,
uywajc zaworu odcinajcego. Dopiero po uzyskaniu
cinienia 6 barw w instalacji
zasilajcej mona wczy
sprone powietrze.
Sprawdzi pooenie wyjciowe napdw. Jeli nie jest
zgodne z zaoeniem, mona
je poprawi w napdzie lub
w szafce sterowniczej, zmieniajc przewd.
Wane: najpierw trzeba przedmucha szafk sterownicz
za pomoc rcznego zaworu
odcinajcego.
Jeeli pozycjonery nie zostay
skalibrowane fabrycznie,
trzeba t czynno wykona
w miejscu eksploatacji.
W tym celu trzeba doprowadzi sprone powietrze
i sygna prdowy lub napiciowy. Zgodnie z instrukcj
obsugi.
Przeczy napd na pozycj
otwrz/zamknij. Nastpnie
przy pomocy rcznego przecznika na elektrozaworze
wyspy zaworowej przesterowa poszczeglne zawory,
sprawdzajc w ten sposb
pozycje armatury.
Elektrozawory z jedn cewk

maj jeden przecznik
pomocniczego uruchamiania
rcznego, zawory z dwoma
cewkami dwa.
Ustawi czas otwierania
i zamykania zaworw procesowych za pomoc zaworw
dawicych na wylocie
napdu. Obracajc rub
regulacyjn lub pokrto
na zaworach dawicych
w prawo uzyskuje si wyduenie czasu, w lewo natomiast skrcenie. Przesterowywa napdy kilka razy z jednoczesnym pomocniczym uruchamianiem rcznym a do
osignicia danych wartoci czasu przeczania.
Sprawdzi poczenia kablowe wycznikw kracowych.
Odpowiednie diody LED na
moduach wejciowych
zawiec si na terminalu
CPX wyspy zaworowej. Jest to
prosty sposb kontroli prawidowego przypisania wycznikw kracowych. Jeli
komunikacja midzy sterownikiem i wysp zaworow ju
dziaa, prawidowe przypisanie wycznikw kracowych
na licie alokacji mona
sprawdzi programowo.
Przewody i akcesoria
Gwarancj bezpiecznej instalacji
elementw pneumatycznych
jest stosowanie odpowiednich
przewodw i waciwie dobranych akcesoriw.
81
Normy w praktyce
82
Armatura, napdy czy te akcesoria wielu producentw nie

pozwalaj na bezporednie
poczenie ze sob bez dodatkowych interfejsw. Z tego
wzgldu w przemyle wdroono
standaryzacj rnych interfejsw. Celem takiego zabiegu
jest uatwienie dopasowania
poszczeglnych podzespow.
Standaryzacja umoliwia
zmniejszenie ich liczby. Interfejsy zastosowane w napdach
obrotowych i liniowych Festo s
zgodne z nastpujcymi normami:
rednica toka
__
>
>
__>
Skok
>
Napd do zaworu procesowego

1505210/5211, DIN 3337
Napd do moduy wycznika
kracowego
VDI/VDE 3845, NAMUR
Napd do elektrozaworu
VDI/VDE 3845, NAMUR
W kadym indywidualnym przypadku trzeba oceni, czy jest
zapewniona zgodno poczenia konierzowego i zgodno
waka napdu obrotowego.
Firma Festo we wsppracy ze
znanymi producentami sprawdzia zgodno tych interfejsw
w wielu zaworach procesowych.
W szczeglnoci dotyczy to
przepustnic, zasuw i zaworw
kulowych.
Przepustnica
Wielko nominalna
(DIN)
Zasuwa
Wielko nominalna
(DIN)
83
ISO 5211
Wymiary konierza napdu
obrotowego z interfejsem
zgodnym z ISO 5211
d = rednica owiercenia
Otwory typu Mxx

Przykad: M6, M8 itd.
Widok napdu obrotowego lub liniowego od dou
d [mm]
36
42
50
70
102
125
140
165
254
298
Oznaczenie
konierza
F03
F04
F05
F07
F10
F12
F14
F16
F25
F30
Moment
obrotowy* [Nm]
32
63
125
250
500
1000
2000
4000
8000
16 000
ruby
mocujce
4 M5
4 M6
4 M6
4 M8
4 M10
4 M12
4 M16
4 M20
8 M16
8 M20
* Dopuszczalny moment obrotowy podczas stosowania napdw obrotowych, ktry mona przenie przez konierz mocujcy i czniki. Podane
wartoci s oparte na nastpujcych zaoeniach: dokrcenie rub,
dopuszczalne naprenia, typ napre i wspczynnik tarcia midzy
konierzami.
84
Ksztat i wymiary napdw

i elementw napdzanych
napdami obrotowymi
Zgodnie z norm ISO 5211
element, ktry przenosi siy lub
momenty obrotowe z napdu na
waek zaworu procesowego,
moe mie ksztat opisany poniej. Najczciej wystpujcym
ksztatem elementu czcego
jest kwadrat, a waek typu podwjne D, w ktrym znajduj si
dwie rwnolege paszczyzny,
wystpuje rzadziej. Ustanowione
wymiary krawdzi kwadratu lub
paszczyzn podano w tabeli poniej. Wymiar s dotyczy kwadratu
oraz waka z dwiema paszczyznami.
Konierz
F03
F04
F05
F07
F10
F12
F14
F16
F25
F30
s* [mm]
9
10
11
12
14
16
17
19
22
24
27
32
36
46
55
60
75
Waek z wyciciem pod klin,

wystpujcy w wielu rozmiarach, jest te czsto spotykany
w duych zaworach procesowych (przepustnicach), w ktrych jest wymagane stosowanie
duych momentw obrotowych.
Kwadrat o boku S
Dwie paszczyzny F
Wycicie pod klin czenkowy K
Strzaka pokazuje kierunek

przepywu w rurze.
* Tolerancja wymiarw H11/h11

(zgodnie z ISO/R 286)
85
ISO 5211
Opis
Oznaczenie konierzy jest
nastpujce:
Litera F
Dwie cyfry
Przykad: konierz F04,
rednica okrgu z otworami:
42 mm, 4 szt. rub mocujcych M6
Napdy obrotowe trzeba oznaczy
nastpujco:
Oznaczenie konierza (powyej)
Oznaczenie typu poczenia za
pomoc nastpujcych symboli:
K waek z wyciciem
S waek kwadratowy
F waek z dwiema paszczyznami
W przypadku napdw obrotowych z czopem kwadratowym
lub z dwiema paszczyznami
warto S w tabeli poniej musi
znajdowa si po prawej stronie
litery.
Przykad: napd z konierzem F05
S14, rednica okrgu z otworami
montaowymi: 50 mm, czop kwadratowy o krawdzi 14 mm, 4 szt.
rub montaowych M6
86
DIN 3337
Norma DIN 3337 definiuje
poczenia napdw obrotowych z zaworami procesowymi
oraz wymiary elementw
czcych i konierzy.
Ta norma zawiera wszystkie
ustalenia, dotyczce konierzy
od F05 do F25 z normy DIN
ISO 5211 oraz normy midzynarodowej ISO 5211/3: 1982.
Postanowienia uzupeniajce
h2, h3 i l3, postanowienia
dotyczce konierzy F03 i F04,
wymiary zwizane z czopem
kwadratowym stanowi uzupenienia lokalne do normy
ISO 5211, cz 3.
Zakres zastosowa
Wymiary, oznaczenie
Czop kwadratowy jest w tej normie zdefiniowany jako element
czcy midzy napdem obrotowym i zaworem procesowym,
ktry ma takie same wymiary,
jak okrelone w normie DIN ISO
5211, ale obrcone o 45 (rysunek). W normie jest te okrelone identyczne pooenie
poczenia za pomoc klina
czenkowego (rysunek).
Czop kwadratowy (V)

wedug normy DIN 79
Norma ta odnosi si do wymiarw elementw w interfejsach

napdw obrotowych, ktre
su do przenoszenia siy lub
momentu obrotowego do
napdzanego podzespou
(trzpie zaworu).
Z klinem czenkowym (S)
Przykad: F07 S17,

rednica okrgu z otworami:
70 mm, 4 szt. rub montaowych
M8, czop o krawdzi 17 mm
obrcony o 45.
87
VDI/VDE 3845 NAMUR

Interfejsy: sterowany element
wykonawczy napd
akcesoria do napdw
W tym rozdziale opisano interfejsy midzy sterowanymi
elementami wykonawczymi,
napdami i akcesoriami.
Nawizano do istniejcych
norm oraz przedstawiono zalecenia odnonie mocowania
pozycjonerw, zaworw sterujcych i urzdze przesyajcych sygnay do napdw
pneumatycznych.
Cel i zakres
Niniejsze wskazwki zawieraj
uzgodnienia dotyczce spjnych interfejsw podstawowych
funkcyjnych w napdach. Celem
tych uzgodnie jest umoliwienie czenia grup funkcyjnych,
pochodzcych od rnych producentw.
Grupami funkcyjnymi w sensie
tych wytycznych s:
Sterowany element wykonawczy, ktry ogranicza lub
zatrzymuje przepyw materiau za pomoc regulowanego reduktora przekroju
(zaworu procesowego).
Napd, ktry ustala lub steruje redukcj przekroju za
pomoc zmiennej siy lub
przemieszczenia.
Urzdzenia sterujce lub
generujce sygna, suce do
sterowania napdem i wyposaeniem do zasilania pomocniczego (zawory NAMUR,
wyczniki kracowe).
88
Normy i zalecenia dotyczce

interfejsw
Interfejsy
Zawr procesowy i napd obrotowy
Szczegy dotyczce tego
poczenia s ustalone
w nastpujcych normach
i zaleceniach:
DIN 3337 poczenie
napdu obrotowego z zaworem procesowym (wymiary
poczenia)
Zalecenia NAMUR z lipca
1985
Poczenie napdw obrotowych z zaworami procesowymi Pr EN 12 116.
Poczenie
liniowym
Szczegy dotyczce tego
poczenia s ustalone
w nastpujcych normach
i zaleceniach:
DIN 3358 poczenie
napdw liniowych z zaworami procesowymi (wymiary
poczenia konierzowego)
DIN ISO 5210 poczenie
napdw obrotowych z zaworami procesowymi (napd
obrotowy jest silnikiem
elektrycznym, ktry obraca
trzpie; nie jest to napd
pneumatyczny)
Interfejsy
Napd obrotowy z akcesoriami
do napdu
5,5
5.5
Poziom montau 1
B
W
Do mocowania pozycjonerw
i urzdze sygnalizacyjnych za
pomoc:
czterech otworw o rednicy
6,5 mm do mocowania pozycjonera,
czterech otworw gwintowanych M4 do mocowania pozycjonera i otworu centralnego,
przez ktry przechodzi waek
czcy.
LL
Befestigungsebene
Poziom montau11
M6
M6
Poziom montau 2
44 12
12
Do mocowania wspornika do
napdu obrotowego za pomoc
otworw o rednicy 5,5 mm.
Na grnej powierzchni konierza napdu obrotowego, uywanej do montau, musz znajdowa si cztery otwory gwintowane M5 o gbokoci 8 mm.
Norma dopuszcza nastpujce
wymiary wspornikw:
L
80
80
130
130
W
30
30
30
30
25
25
+0.1
44+0.1
H
H
Befestigungsebene
Poziom montau22
H
20
30
30
50
Ponisze interfejsy uwaa

si za nieuywany standard
w nastpujcych przypadkach:
L 50
L 50
W 25
W 25
H 20
H 30
89
VDI/VDE 3845 NAMUR

Interfejsy elektrozaworw
(z bezporednim mocowaniem
konierzowym)
Na grnej powierzchni konierza
uywanego do montau musz
znajdowa si cztery otwory
gwintowane M5 o gbokoci
8 mm. Do dwch z tych otworw
pasuje gwintowany koek kodujcy (jeden w kadym pooeniu
elektrozaworu), ktry zapewnia,
e zawr sterujcy mona
zamontowa wycznie w jednym pooeniu (zapewnia to
okrelony kierunek dziaania
napdu). Koek kodujcy po
wkrceniu musi wystawa 2 mm
ponad powierzchni konierza
i w ten sposb pasuje do odpowiedniego wgbienia w elektrozaworze (znajduje si ono tylko
po jednej stronie, gboko
minimalna: 3 mm, rednica:
5,5 mm).
Poczenia przewodu powietrza
sterujcego midzy elektrozaworem i napdem s uszczelnione piercieniami o-ring (16
2 mm). Gniazda piercieni o-ring
znajduj si w korpusie elektrozaworu.
Piercienie o-ring, ruby mocujce i gwintowany koek kodujcy znajduj si w dostarczanym zestawie z elektrozaworem.
4 otwory M5
(mocowanie i kodowanie)
2 otwory
(podczenie powietrza)
90
Jeeli monta bezporedni nie

jest moliwy (brak interfejsu
NAMUR), naley uy adaptera
do montau elektrozaworu na
konierzu. Adapter taki rzadko
znajduje si w dostarczonym
zestawie z napdem obrotowym
i jest czasami dostpny do
nabycia oddzielnie. Pozycja
interfejsu NAMUR na napdzie
obrotowym nie jest okrelona.
Podczanie elektrozaworw
bez interfejsu NAMUR (nieprzystosowane do bezporedniego
montau na konierzu)
Jeeli nie ma moliwoci bezporedniego montau na konierzu, naley zgodnie z norm
DIN ISO 228 cz 1 wykona
otwory G, suce do podczenia przewodw dostarczajcych sprone powietrze do
napdu obrotowego i elektrozaworu.
Jeeli sterowanie napdami
wymaga bardzo krtkiego czasu
narastania cinienia lub rozprania, przekrj pocze
i przewodw czcych musi
by odpowiednio dobrany.
Pneumatyka i zabezpieczenie przed wybuchem

Dyrektywa 94/9/WE (ATEX)
Nowa dyrektywa, dotyczca eksploatacji urzdze w atmosferze
grocej wybuchem, wesza
w ycie 1 lipca 2003 roku.
Dyrektywa ta, zatytuowana
roboczo ATEX, harmonizuje
rne wymagania na terenie
Unii Europejskiej. Jej celem jest
zapewnienie spjnych standardw bezpieczestwa oraz usunicie przeszkd napotykanych
w handlu. Dyrektywy dotyczce
innych regionw np. Stanw
Zjednoczonych, zawieraj nieco
inne zalecenia.
Dyrektywa 94/9/WE stanowi
take uzupenienie wczeniejszych dyrektyw. Wprowadzan
nowoci jest wymg uzyskania
atestw (dopuszcze) na urzdzenia nieelektryczne, takie jak
napdy pneumatyczne.
Zmiany te oznaczaj, e firmy,
ktre do tej pory stosoway
napdy pneumatyczne w obszarach zagroonych wybuchem,
obecnie s zmuszone do stosowania produktw pneumatycznych z odpowiednim certyfikatem.
Przegld najwaniejszych
zmian
Gwne zmiany w nowej dyrektywie 94/9/WE s nastpujce:
Wyposaenie nieelektryczne,
na przykad napdy, s objte
wymaganiami dyrektywy.
Wyposaenie jest podzielone
na kategorie, ktre s z kolei
przypisane do odpowiednich
stref.
Nowe oznaczenie CE.
Kada cz wyposaenia
musi by dostarczona
z instrukcj obsugi i deklaracj zgodnoci.
Zabezpieczenie przed wybuchem pyu obecnie podlega
wymaganiom dyrektywy.
Strefy zagroenia s podzielone w taki sam sposb, jak
obszary zagroenia wybuchem substancji gazowej.
Obowizuje w grnictwie oraz
w innych branach, w ktrych
wystpuj obszary zagroone
wybuchem.
Okrela oglne wymagania
bezpieczestwa.
Dotyczy te kompletnie
zabezpieczonych systemw.
Uwaga
Najnowsze informacje oraz
deklaracje zgodnoci i dokumentacje produktw mona
znale na stronie
www.festo.com
91
Obszary zagroone wybuchem

Do wybuchu moe doj gdy
zaistniej okrelone warunki.
Mieszanka wybuchowa moe
powsta, na przykad, podczas
produkcji, transportu lub magazynowania palnych gazw, pynw lub pyu. Takie obszary
nazywaj si obszarami zagroonymi wybuchem (strefy ATEX).
Nawet niedua iskra, ktra
powstaje podczas wyczania
wiata, wystarczy do zaponu
mieszanki wybuchowej.
Substancje palne (gaz, py)
Tlen
rdo zaponu
Mieszaniny z gazem, mg lub

parami, stanowice zagroenie
wybuchem, mog tworzy si w:
fabrykach chemicznych
instalacjach ze zbiornikami
paliwa
rafineriach
oczyszczalniach ciekw
lotniskach
elektrowniach
fabrykach farb
lakierniach
stoczniach
Mieszaniny z pyem, stanowice
zagroenie wybuchem, mog
tworzy si w:
fabrykach chemicznych
elektrowniach
fabrykach farb
mynach
cementowniach
stoczniach
fabrykach ywnoci dla zwierzt
spalarniach mieci i w wielu
innych obszarach, gdzie
towary luzem uwalniaj py
podczas obrbki lub transportu.
Zabezpieczenie przed wybuchem obejmuje wszystkie
rodki ostronoci, majce na
celu zminimalizowanie zagroenia ycia oraz zagroenia bezpieczestwa maszyn i urzdze.
92
Elektryczne rda zaponu

Iskrzenie podczas odczania
elektromagnesw (wyadowanie ukowe, iskrzenie).
Zjawiska podczas ekwipotencjalizacji instalacji.
Gorce powierzchnie elektromagnesw.
Mechaniczne rda zaponu

Gorce powierzchnie na skutek tarcia i sprania
Kompresja adiabatyczna
Wyadowania elektrostatyczne
Iskrzenie wywoane uderzaniem
Inne moliwe rda zaponu

Otwarty ogie lub pomienie
(spawanie, palenie tytoniu)
Gorce powierzchnie (oyska
lub hamulce)
Reakcje z samozaponem
(reakcje silnie egzotermiczne)
Substancje z tendencj do
samozaponu
Ultradwiki
Wyadowania atmosferyczne
Szczegowe informacje na
temat dyrektywy
Dyrektywa definiuje obszary,
w ktrych naley uywa wyposaenia pneumatycznego oraz
okrela urzdzenia, ktre s
odpowiednie do zastosowania.
W kontekcie lokalizacji dokonano podziau na zastosowania
w grnictwie lub podobnym
rodowisku lub zastosowanie
poza grnictwem.
Jeeli wyposaenie pneumatyczne jest przeznaczone do
uywania w strefie ATEX,
operatorzy, producenci oraz
dostawcy urzdze musz
uzgodni klasyfikacj stref
ATEX oraz kategorii sprztu.
Dokumentacja ochrony
przeciwwybuchowej od
producenta systemu
Festo/dostawca
wyposaenia
System zgodny z ATEX 137,

dyrektywa 99/92/WE
System zgodny z ATEX 95a,

dyrektywa 94/9/WE
Wynik:
Klasyfikacja strefy
Klasy temperaturowe
Grupy wybuchowoci
Temperatura otoczenia
Wynik:
Kategorie wyposaenia
Klasy temperaturowe
Grupy wybuchowoci
Temperatura otoczenia
Strefa
Kategoria
Grupa
Kategoria
Obszary zastosowa
wyposaenia wyposaenia
I
Strefa Strefa Czsto
Gaz
Py
II
II
II
II
II
II
II
20
1
Stae, czste,
w dugim okresie
Spradyczne
21
2
22
Rzadko, krtkoterminowe, w razie awarii
M1
M2
Grnictwo
Wszystkie obszary inne ni
grnictwo
1G
1D
2G
2D
3G
3D
Gaz, mga, opary

Py
Gaz, mga, opary
Py
Gaz, mga, opary
Py
93
Klasyfikacja grupy II urzdze

Strefa 0
Kategoria wyposaenia 1
W tej kategorii urzdze wymagany poziom zabezpiecze jest
zagwarantowany nawet w przypadku sporadycznych awarii.
Urzdzenia tego typu stosuje si
w atmosferze w strefie zagroonej wybuchem, w ktrej mieszanina powietrza gazw, par lub
mgy albo pyu utrzymuje si
stale lub przez dugi czas.
Strefa 1
W tej kategorii urzdze wymagany poziom zabezpiecze jest
zagwarantowany nawet
w przypadku czstych awarii.
Urzdzenia tego typu stosuje si
w atmosferze w strefie zagroonej wybuchem, w ktrej mieszanina powietrza gazw, par lub
mgy albo pyu wystpuje sporadycznie.
ZONE 2
Strefa 2
ZONE 1
ZONE 0
ZONE 1
ZONE 0
94
Urzdzenia tego typu dysponuj

wymaganym poziomem bezpieczestwa podczas normalnej
pracy. S uywane w obszarach,
w ktrych wedle wszelkiego
prawdopodobiestwa, atmosfera groca wybuchem nie
wystpuje lub wystpuje przez
bardzo krtki czas.
Dodatkowe oznaczenie
grupy II s oznaczone liter
(G gazy, D py).
Dokumenty dostarczone z produktem

Produkty wymagajce
dopuszczenia
Produkty, ktre mog posiada
potencjalne rdo zaponu,
wymagaj dopuszczenia.
Produkty takie podlegaj pod
dyrektyw 94/9/WE ATEX.
Musz one, zalenie od typu,
zapewnia zgodno z niektrymi typami zabezpieczenia
przed zaponem, ktre s opisane w normach.
Wyposaenie z tych grup produktw musi by dostarczane
z instrukcj obsugi i deklaracj
zgodnoci. Produkty te musz
by rwnie oznakowane znakiem ochrony przeciwwybuchowej.
S to, na przykad:
Napdy/siowniki
Zawory robocze
Cewki elektrozaworw
Wyczniki/przeczniki
Czujniki
Firma Festo dobrowolnie udostpnia certyfikat producenta

do stref:
Strefa 0, 1, 2, 20, 21, 22
Strefa 1, 2, 21, 22
Strefa 1, 2
Produkty bez certyfikatu

producenta
Oferta Festo obejmuje wiele
produktw nieelektrycznych,
ktre nie s wymienione
w adnym certyfikacie producenta, ale konstrukcja i typ
zastosowania pozwala stosowa je w atmosferze grocej
wybuchem.
W takim przypadku uytkownik
moe samodzielnie podda
takie wyroby analizie ryzyka
w dokumencie zabezpieczenia
przeciwwybuchowego ATEX
137.
Uwaga
Produkty niewymagajce
dopuszczenia
Nie wymagaj dopuszczenia
produkty, ktre nie maj potencjalnego rda zaponu. Mog
by uywane w niektrych strefach ATEX, jeeli s respektowane zalecenia producenta.
Firma Festo przeprowadzia
odpowiedni analiz ryzyka.
Przykady produktw tego typu:
Osprzt pneumatyczny
Przewody
Zczki
Pyty przyczy pneumatycznych
Zawory regulacji przepywu
i zawory zwrotne
Nieelektryczne moduy zoone
Osprzt mechaniczny
W razie pyta zwizanych

z produktami bez certyfikatu
producenta prosimy o kontakt
ze specjalistami Festo.
Biece informacje oraz deklaracje zgodnoci, certyfikaty
producenta i dokumentacj
produktw mona znale na
stronie www.festo.pl
po wybraniu zakadki
Support/Zgodnoc produktw/ATEX
95
Tabliczki z informacj o klasie zabezpieczenia przed wybuchem

i ich znaczenie
Wyposaenie mechaniczne
Znak CE
oznacza, e urzdzenie moe by uywane w obszarze ochrony przeciwwybuchowej
Grupa wyposaenia: nie przeznaczone do uywania grnictwie
Kategoria wyposaenia: okrela dopuszczalne uycie w odpowiednich strefach ATEX
Atmosfera groca wybuchem G = gaz, D = py. Litery mog wystpowa
indywidualnie lub w zestawieniach.
Stosowany stopie ochrony
Klasa temperaturowa: maksymalna temperatura powierzchni w obszarach
ochrony przeciwwybuchowej
Odwoanie do instrukcji obsugi produktu.
Maksymalna temperatura powierzchni w obszarach ochrony
przeciwwybuchowej dla pyu
Zakres temperatur, w ktrym produkt
moe by uywany w atmosferze grocej
wybuchem.
II
MSFW-24-50/60-EX
536 932
24VAC 50/60HZ
7/6VA
5C TA +40C
II 3GD IP65
EEx nA II T130C X
II 2G c T6
5C Ta +40C
96
GD
T4
X T120C
20C Ta +60C
Cewka elektromagnesu =
wyposaenie elektryczne
Tabliczka znamionowa jest podstaw identyfikacji urzdze

pneumatycznych i elektrycznych
z zabezpieczeniem przeciwwybuchowym. Kody rnych
typw zostay rozbite na skadniki, aby uatwi zrozumienie
zapisu.
Cz nieelektryczna
elektrozaworu (zawr
roboczy) musi mie
dopuszczenie
Tabliczki znamionowe, ktre

bd w przyszoci uywane
w produktach przystosowanych
do stref ATEX:
Wyposaenie mechaniczne
Wyposaenie elektryczne
Tabliczki typu zabezpieczenia
przed wybuchem w Festo
Wyposaenie elektryczne
0344
Kod jednostki notyfikowanej, ktra przeprowadzia certyfikacj systemu zarzdzania jakoci producenta,
stanowi, e dane urzdzenie moe by stosowane w obszarze ochrony przeciwwybuchowej.
Grupa wyposaenia: nie przeznaczone do uywania grnictwie
Kategoria wyposaenia: okrela dopuszczalne uycie w odpowiednich strefach ATEX
Atmosfera groca wybuchem G = gaz, D = py. Litery mog wystpowa indywidualnie
lub w zestawieniach.
Dopuszczenie zgodnie z norm europejsk, dotyczc wyposaenia ATEX
Wyposaenie przeciwwybuchowe
Stopie ochrony
Grupa wybuchowoci (gazu)
Klasa temperaturowa: maksymalna temperatura powierzchni
w obszarach ochrony przeciwwybuchowej
Odwoanie do instrukcji obsugi produktu.
Zakres temperatur, w ktrym produkt moe by
uywany w atmosferze ATEX.
Maksymalna temperatura powierzchni
w obszarach ochrony przeciwwybuchowej dla pyu Jeeli nie okrelono
klasy temperaturowej (np. T5), specyfikacja dotyczy te obszaru ochrony
przeciwwybuchowej dla gazu.
Stopie ochrony
II
2 GD
Ex iA
IIC
T6
5C Ta 50C T80C IP65
Tabliczki klasy ochrony przed wybuchem stosowane w Festo

Grupy wyposaenia
Grupa wyposaenia II
2GD Wyposaenie do stosowania
poza grnictwem w strefie 1 i 21
2G Wyposaenie do stosowania
w strefie 1
3GD Wyposaenie do stosowania
w strefie 2 i 22
3G Wyposaenie do stosowania
w strefie 2
Stopnie ochrony
ia Wyposaenie elektryczne
ib iskrobezpieczne
nA Wyposaenie elektryczne
niepalne. Stopie ochrony
nieiskrzce
d Obudowa odporna na cinienie
m Obudowa odlewana
c Bezpieczny konstrukcyjnie
e Zwikszone bezpieczestwo
97
Produkty Festo zgodne z ATEX

Napdy i siowniki
Uwaga
Napd jest moduem wykonanym z co najmniej dwch elementw, ktre wymagaj

dopuszczenia:
1. Siownik
2. Osprzt, na przykad czujniki
Napdy z podanymi numerami

czci (ktre nie podlegaj konfiguracji) mog by na zapytanie
dostarczone z dopuszczeniem
ATEX. Informacje w karcie informacyjnej ATEX identification
(Identyfikacja ATEX). ATEX
ambient temperature
(Temperatura otoczenia ATEX)
i CE marking (Oznaczenie CE)
dotycz tylko napdw
z dopuszczeniem ATEX.
Strefa Kategoria
Strefa
wyposaenia zagroona
wybuchem
2G
Gazy,
Pary
21
2D
Py
3G
Gazy,
Pary
22
3D
Py
Elektrozawory
Moduy zoone
Zawr jest moduem wykonanym z dwch elementw, ktre

wymagaj dopuszczenia:
1. Zawr roboczy (element nieelektryczny)
2. Cewka elektromagnesu
(element elektryczny)
Modu zoony jest moduem

wykonanym z urzdze, ktre
wymagaj dopuszczenia oraz
urzdze, ktre nie wymagaj
dopuszczenia, na przykad:
1. Regulator cinienia
(nie wymaga dopuszczenia)
2. Elektryczny zawr zaczajcy (wymaga dopuszczenia)
Strefa Kategoria
Strefa
wyposaenia zagroona
wybuchem
2G
Gazy,
Pary
21
2D
Py
3G
Gazy,
Pary
22
3D
Py
Uwaga
Wyposaenie jest indywidualnie oznakowane i udokumentowane pod wzgldem eksploatacji w strefie ATEX.
Obszar zastosowa moduu
jest uzaleniony od najniszej
kategorii urzdze skadowych.
Odnosi si to do kategorii
wyposaenia, atmosfery ATEX
G lub D, maksymalnej temperatury powierzchni T i grupy
wybuchowoci (jeeli jest).
98
Kontakt
Centrala
Festo Sp. z o.o.
Janki k/Warszawy
ul. Mszczonowska 7
05-090 Raszyn
Contact Center
Tel. +48 22 711 41 00
Fax +48 22 711 41 02
Hotline: 0 801 333 786
e-mail: festo_poland@festo.com
www.festo.pl
Adresy biur regionalnych w Polsce

Region Centrum
Janki k/Warszawy
ul. Mszczonowska 7
05-090 Raszyn
Region Poudnie
Gliwice
Budynek Technoparku
ul. Konarskiego 18C
44-100 Gliwice
Sie biur i przedstawicielstw terenowych
Kontakt z biurami i przedstawicielstwami terenowymi

Contact Center
Tel. +48 22 711 41 00
Fax +48 22 711 41 02
Hotline: 0 801 333 786
e-mail: festo_poland@festo.com
www.festo.pl
Region Zachd
Pozna
ul. Niezomnych 1A
61-894 Pozna
Festo na wiecie
Australia
Festo Pty. Ltd.
Head Office (Melbourne)
179-187 Browns Road, P.O. Box 261
Noble Park Vic. 3174
Tel. ++61 (0)3/97 95 95 55, Fax 97 95 97 87
E-mail: info_au@festo.com.au
Austria
Festo Gesellschaft m.b.H.
Linzer Strae 227
1140 Wien
Tel. ++43 (0)1/91 07 50, Fax 91 07 52 50
E-mail: info_at@festo.com
Belgia
Festo Belgium sa/nv
Rue Colonel Bourg 101
1030 Bruxelles/Brussel
Tel. ++32 (0)2/702 32 11, Fax 726 90 11
E-mail: info_be@festo.com
Brazylia
Festo Automaao Ltda.
Rua Guiseppe Crespi, 76
KM 12,5 - Via Anchieta
04183-080 Sao Paulo SP-Brazl
Tel. ++55 (0)11/50 13 16 00, Fax 50 13 18 68
E-mail: info_br@festo.com
Bugaria
Festo Bulgaria EOOD
1592 Sofia
9, Christophor Kolumb Blvd.
Tel. ++359 (0)2/960 07 12, Fax 960 07 13
E-mail: info_bg@festo.com
Kanada
Festo Inc.
5300 Explorer Drive
Mississauga, Ontario L4W 5G4
Tel. ++1 (0)905/624 90 00, Fax 624 90 01
E-mail: info_ca@festo.com
Chile
Festo S.A.
Mapocho 1901
6500151 Santiago de Chile
Tel. ++56 (0)2/690 28 00, Fax 695 75 90
E-mail: cl0fcl@festo.com
Chiny
Festo (China) Ltd.
1156 Yunqiao Road
Jinqiao Export Processing Zone
Pudong,
201206 Shanghai, PRC
Tel. ++86 (0)21/58 54 90 01, Fax 58 54 03 00
E-mail: info_cn@festo.com
Kolumbia
Festo Ltda.
Avenida El Dorado No. 98-43
Bogot
Tel. ++57 (0)1/404 80 88, Fax 404 81 01
E-mail: festo@festo.com.co
Chorwacja
Festo d.o.o.
Nova Cesta 181
10000 Zagreb
Tel. ++385 (0)1/619 19 69, Fax 619 18 18
E-mail: info_hr@festo.com
Finlandia
Festo OY
Mkituvantie 9, P.O. Box 86
01511 Vantaa
Tel. ++358 (09)/87 06 51, Fax 87 06 52 00
E-mail: info_fi@festo.com
Korea
Festo Korea Co. Ltd.
470-1 Kasan-dong, Kumchon -Ku
Seoul 153-803
Tel. ++82 (0)2/850 71 14, Fax 864 70 40
E-mail: info_kr@festo.com
Sowacja
Festo spol. s r.o.
Gavlovicov ul. 1
83103 Bratislava 3
Tel. ++421 (0)2/49 10 49 10, Fax 49 10 49 11
E-mail: info_sk@festo.com
Francja
Festo E.U.R.L.
Head Office
Numro Indigo Tel. 0820/204640, Fax 204641
BP 25
8,rue du clos Sainte-Catherine
94363 Bry-Sur-Marne Cedex
Tel. ++33 (0)1/48 82 64 00, Fax 48 82 64 01
E-mail: info_fr@festo.com
otwa
Festo SIA
Deglava iela 60
1035 Riga
Tel. ++371 (0)7/57 78 64, Fax 57 79 46
E-mail: info_lv@festo.com
Sowenia
Festo d.o.o. Ljubljana
IC Trzin, Blatnica 8
1236 Trzin
Tel. ++386 (0)1/530 21 00, Fax 530 21 25
E-mail: info_si@festo.com
Litwa
Festo UAB
Karaliaus Mindaugo pr. 22
3000 Kaunas
Tel. ++370 (8)7/32 13 14, Fax 32 13 15
E-mail: info_lt@festo.com
RPA
Festo (Pty) Ltd.
22-26 Electron Avenue, Isando, P.O. Box 255
Isando 1600
Tel. ++27 (0)11/971 55 00, Fax 974 21 57
E-mail: info_za@festo.com
Niemcy
Festo AG & Co. KG
Postfach
73726 Esslingen
Ruiter Strae 82
73734 Esslingen-Berkheim
Tel. ++49 (0)711/34 70, Fax 347 21 44
E-mail: info_de@festo.com
Grecja
Festo Ltd.
40 Hamosternas Ave.
11853 Athens
Tel. ++30 210/341 29 00, Fax 341 29 05
E-mail: info_gr@festo.com
Hong Kong
Festo Ltd.
Unit C&D, 7/F, Leroy Plaza
15 Cheung Shun Street
Cheung Sha Wan, Kowloon
Hong Kong
Tel. ++ 852/27 43 83 79, Fax 27 86 21 73
E-mail: info_hk@festo.com
Wgry
Festo Kft.
Csillaghegyi t 32-34.
1037 Budapest
Tel. ++36 (06)1/250 00 55, Fax 250 15 93
E-mail: info_hu@festo.com
Indie
Festo Controls Private Ltd.
237B
Bommasandra Industrial Area
Bangalore-Hosur Highway
Bangalore 560 099
Tel. ++91 (0)80/783 33 59, Fax 783 20 58
E-mail: info_in@festo.com
Malezja
Festo Sdn.Berhad
10 Persiaran Industri
Bandar Sri Damansara, Wilayah Persekutuan
52200 Kuala Lumpur
Tel. ++60 (0)3/62 72 81 22, Fax 62 75 64 12
E-mail: info_my@festo.com
Meksyk
Festo Pneumatic, S.A.
Av. Ceyln 3
Col. Tequesquinahuac
54020 Tlalnepantla, Edo. de Mxico
Tel. ++52 (01)55/53 21 66 00, Fax 53 21 66 65
E-mail: info_mx@festo.com
Holandia
Festo B.V.
Schieweg 62
2627 AN Delft
Tel. ++31 (0)15/251 88 99, Fax 261 10 20
E-mail: info_nl@festo.com
Nowa Zelandia
Festo Limited
20 Fisher Crescent, MT. Wellington
NZ-Auckland
Tel. ++64 (0)9/574 10 94, Fax 574 10 99
E-mail: info_nz@festo.com
Norwegia
Festo AB
Ostensjoveien 27
0661 Oslo
Tel. ++47 22 72 89 50, Fax ++47 22 72 89 51
E-mail: info_no@festo.com
Indonezja
PT. Festo
JL. Sultan Iskandar Muda No.68
Arteri Pondok Indah
Jakarta 12240
Tel. ++62 (0)21/27 50 79 00, Fax 27 50 79 98
E-mail: info_id@festo.com
Peru
Festo S.R.L.
Calle Amador Merino Reyna #480
San Isidro
Lima, Per
Tel. ++51 (0)1/222 15 84, Fax 222 15 95
Iran
Festo Pneumatic S.K.
#1,Behbahan St. Ramsar ave
Tehran 1581975411
Tel. ++98 (0)21/883 05 92, Fax 882 21 62
E-mail: info_ir@festo.com
Filipiny
Festo Inc.
Km. 18, West Service Road
South Superhighway
1700 Paranaque City, Metro Manila
Tel. ++63 (0)2/776 68 88, Fax 823 42 19
E-mail: info_ph@festo.com
Izrael
Festo Israel Ltd
P.O. Box 1076, Ha'atzma'ut Road 48
Yehud 56100
Tel. ++972 (0)3/632 22 66, Fax 632 22 77
E-mail: info_il@festo.com
Polska
Festo Sp. z o.o.
Janki k/Warszawy, ul. Mszczonowska 7
05090 Raszyn
Tel. ++48 (0)22/711 41 00, Fax 711 41 02
E-mail: info_pl@festo.com
Hiszpania
Festo Pneumatic, S.A.U.
Tel.: 901243660 Fax: 902243660
Av. Gran Va, 159
Distrito econmico, Gran Va L'H
ES-08908 Hospitalet de Llobregat
Barcelona
Tel. ++34 901 24 36 60, Fax ++34 902 24 36 60
E-mail: info_es@festo.com
Szwecja
Festo AB
Stillmansgatan 1, P.O. Box 21038
20021 Malm
Tel. ++46 (0)40/38 38 00, Fax 18 97 68
E-mail: info_se@festo.com
Swajcaria
Festo AG
Moosmattstrasse 24
8953 Dietikon ZH
Tel. ++41 (0)44/744 55 44, Fax 744 55 00
E-mail: info_ch@festo.com
Tajwan
Festo Co., Ltd.
9 Kung 8th Road
Linkou 2nd Industrial Zone, Linkou #244
Taipei Hsien Taiwan
Tel. ++886 (0)2/26 01 92 81, Fax 26 01 92 87
E-mail: info_tw@festo.com
Tajlandia
Festo Ltd.
67/1 Moo 6 Phaholyothin Road
Klong 1, Klong Luang,
Pathumthani 12120
Tel. ++66 29 01 88 00, Fax ++66 29 01 88 33
E-mail: info_th@festo.com
Turcja
Festo San. ve Tic. A.S.
Tuzla Mermerciler Organize
Sanayi Blgesi 6/18
34956 Tuzla - Istanbul/TR
Tel. ++90 (0)216/585 00 85, Fax 585 00 50
E-mail: info_tr@festo.com
Ukraina
Festo Ukraina
Borisoglebskaja 11
Kiev 04070
Tel. ++380 (0)44/239 24 33, Fax 463 70 96
E-mail: info_ua@festo.com
Wielka Brytania
Festo Limited
Applied Automation Centre, Caswell Road
Brackmills Trading Estate
Northampton NN4 7PY
Tel. ++44 (0)1604/66 70 00, Fax 66 70 01
E-mail: info_gb@festo.com
Czechy
Festo spol. s r.o.
Pod Belri 784
14300 Praha 4 - Modrany
Tel. ++420 261 09 96 11, Fax ++420 241 77 33 84
E-mail: info_cz@festo.com
Irlandia
Festo Limited
Unit 5 Sandyford Park
Sandyford Industrial Estate
Dublin 18
Tel. ++ 353(0)1/295 49 55, Fax 295 56 80
E-mail: info_ie@festo.com
Rumunia
Festo S.R.L.
St. Constantin 17
010217 Bucuresti
Tel. ++40 (0)21/310 29 83, Fax 310 24 09
E-mail: info_ro@festo.com
Dania
Festo A/S
Islevdalvej 180
2610 Rdovre
Tel. ++45 70 21 10 90, Fax ++45 44 88 81 10
E-mail: info_dk@festo.com
Wochy
Festo S.p.A
Via Enrico Fermi 36/38
20090 Assago (MI)
Tel. ++39 02/45 78 81, Fax 488 06 20
E-mail: info_it@festo.com
Rosja
OOO Festo RF
Mitschurinskij prosp., 49
119607 Moskwa
Tel. ++7 095/737 34 00, Fax 737 34 01
E-mail: info_ru@festo.com
Stany Zjednoczone
Festo Corporation (New York)
Call Toll-free 800/993 3786
395 Moreland Road, P.O.Box 18023
Hauppauge, N.Y. 11788
Tel. ++1 (0)314/770 01 12, Fax 770 16 84
E-mail: info_us@festo.com
Estonia
Festo OY AB Eesti Filiaal
Laki 11B
12915 Tallinn
Tel. ++372 666 15 60, Fax ++372 666 15 61
E-mail: info_ee@festo.com
Japonia
Festo K.K.
1-26-10 Hayabuchi, Tsuzuki-ku
Yokohama 224-0025
Tel. ++81 (0)45/593 56 10, Fax 593 56 78
E-mail: info_jp@festo.com
Singapur
Festo Pte. Ltd.
6 Kian Teck Way
Singapore 628754
Tel. ++65 62 64 01 52, Fax ++65 62 61 10 26
E-mail: info_sg@festo.com
Venezuela
Festo C.A.
Av. 23, Esquina calle 71, No. 22-62
Maracaibo, Edo. Zulia
Tel. ++58 (0)261/759 09 44, Fax 759 04 55
E-mail: festo@festo.com.ve
54620 pl 2011/06
Argentyna
Festo S.A.
Edison 2392
(B1640 HRV) Martinez
Prov. de Buenos Aires
Tel. ++54 (0)11/47 17 82 00, Fax 47 17 82 82
E-mail: info_ar@festo.com
Podrcznik konfiguracji
pneumatycznych systemw sterowania
instalacji wodnych

Podręcznik Konfiguracji Pneumatycznych Systemów Sterowania Instalacji Wodnych PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Podręcznik Konfiguracji Pneumatycznych Systemów Sterowania Instalacji Wodnych PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Podrcznik konfiguracji pneumatycznych

systemw sterowania instalacji wodnych

Zagadnienia techniczne zostay

System wysp zaworowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1617

Napdy regulacyjne do przepustnic . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51

Wyspa zaworowa CPX/MPA w szafce sterowniczej

Wyspa zaworowa CPX/MPA w szafce sterowniczej

Przykad: stacja uzdatniania wody

Nowoczesne systemy automatyzacji s obecnie realizowane

nymi za pomoc sieci Fieldbus.

Wyspa zaworowa CPX/VTSA w szafce sterowniczej

Wyspa zaworowa CPX/VTSA w szafce sterowniczej

Automatyzacja stacji uzdatniania wody

Wyspa zaworowa CPX/MPA w szafce sterowniczej

Elementami instalacji do uzdatniania wody o najwikszym znaczeniu s filtry. Su one do

rowej s te gromadzone wartoci zmierzone. Jeli zajdzie

Automatyzacja w oczyszczalniach ciekw

Wyspa zaworowa CPX/VTSA w szafce sterowniczej

Niektre grupy funkcji zaworu

Arkusz planowania systemu sterowania

Wyspa zaworowa i sie

Definicja na podstawie schematu

Sieci z sieci Fieldbus, sieci

Wyspa zaworowa skada si

Arkusz planowania systemu sterowania

w wielu odmianach i konstrukcjach. Z tego wzgldu trzeba

Miejsce instalacji z ogrzewaniem

System spronego powietrza

Wymiary sieci spronego

Wymiary osuszacza powietrza

Ustalenie jakoci spronego

Okrelenie miejsca instalacji

Do sieci spronego powietrza

Podczas projektowania rozwiza automatyzacji mona stosowa rne sieci transmisji

Inteligentne wyspy zaworowe

Inny wariant terminala CPX

Integracja wyspy zaworowej

Inteligentne wyspy zaworowe

Terminal CPX jest bezporednio

Sterownik CPX-CEC obsuguje

Terminal CPX z wbudowanym

Terminal CPX pracuje jako

Konfiguracja sieciowa umoliwia wywietlanie informacji

System wysp zaworowych

Wyspa zaworowa CPX/VTSA w szafce sterowniczej

Wyspa zaworowa stanowi

Ukad i dziaanie wyspy

Wyspa zaworowa jako

Wyspa zaworowa funkcjonuje

Dua rnorodno funkcji

Konfiguracja systemu sterowania

Wyspa zaworowa CPX/VTSA w szafce sterowniczej

Zawr procesowy z napdem

Wyspa zaworowa CPX/VTSA w szafce sterowniczej

Jeli w instalacji zachodzi

Zawr procesowy z napdem

Konstrukcja moduowa elementw pneumatycznych

Do podczenia elementw pneumatycznych uywa si pyty przyczeniowej czteromiejscowej

System pneumatyczny mona

Dziaanie zaworu 5/2 z jedn

Dziaanie zaworu 5/2 z dwiema

Konstrukcja moduowa elementw pneumatycznych

Zawr procesowy tego typu