You are on page 1of 5

APRENDER QUECHUA O RUNASIMI FACILMENTE

QICHWA SIMINCHISPI ALLIN QILLQANANCHISPAQ


YANAPAYKUNA
1.- Hanllalikunata tupanachispa (Comparando vocales)
CASTILLA SIMIPI
Pichqa hanllallikuna
a-e-i-o-u

QICHWA
SIMINCHISPI
Kimsa hanllallikuna
a-i-u

2.-Kunkallikunata tupanachispa (Comparando


consonantes)
CASTILLA SIMIPI
QICHWA SIMIPI ACHAHALA
ACHAHALA
a-b-c-ch-d-e-f-g-h-i-j-k-l-ll-m-n- a-ch-h-i-k-l-ll-m-n--p-q-r-o-p-q-r-rr-s-t-u-v-w-x-y-z
s-t-u-w-y
Kimsa chunka kunkallikunan
Chunka pusaqniyuq
kukallikunallan
3.- Qichwa simi allin qillqananchikpaq
QICHWA
SIMIWAN
CASTILLAW
AN
CHAPUSQA
(Quechua
castellaniz
ado)

QILLQAKURQA
(Se escriba)

ALLIN
QICHWA
SIMI
QILLQAS
QA
(Quechua
Normaliz
ado)

iu

Chiuchi, siusay, liulica,

iw

au

Auqui, aaau, atatau

aw

ai

Aitinya, aicha,
huichay,sayhua
Suitu, puiu,

ay

ui

uy

ALLIN QILLQASQA
(Se escribe)

Chiwchi, Siwsay, liwlika,


qiwa
Awki, aaaw, atataw,
akakaw
Aytinya, aycha, wichay,
rikchay, saywa
Suytu,puyu, kuytukuytu,

cuytucuytu
Taquii, wasiiqui, sipii,
quiquiyqui
Ccacca,cconcha,ccolla

ii
cc
c
j
qui
hui
hua
ij
uj
Sh(ingles)

quyllur
Takiy,wasiyki, sipiy, kikiyki,
simiyki
Qaqa, quncha, qulla,
qincha,qilla
Kaspi, kachi, kukuchu,
kuntur, killi
Hinallataq, hukucha,
hampatu,
Killa, kiru,kintu
Willay, wiksa, kawitu, wira,
winchu
Wawa, wasi, wallpa, warmi,
wata
Wiksa, pikchu, rikchay,
tikray, chikniq
Huk, chukcha, uktu, tuktu.
Michki, puchka, kichka,
pacha

iy
q

Cachi, caspi, cucuchu,


cuntur
Jinallataq, jukucha,
janpatu
Quilla, quiru, quintu
Huillay, huiccsa,
cahuitu
Huahua,huasi, huallpa

Huijsa, pijchu, rijchai,


chijnij
Huj, chujcha, ujtu
Mishki, pushka,
kishka,pasha

ik

h
ki
wi
wa

uk
ch

kay qillqakunatawan yapanchikmanmi:


shh
f

ccu

Shhachu,
ashhuti, shhulla
Fuyu,fahua,
fia, fucuna,
lafla, fukuy
Ccuchi

chh
ph

kh

Chhachu, achhuti, chhulla,


chhuchu, chhita,
Phuyu, phawa, phia, phukuna,
phukullu, llaphlla, phukuy
Khuchi, Khipu,

4.- Qichwa simi kurkunta castillawan tupanachinchis:


(comparando la estructura gramatical)
CASTILLA SIMIPI
Mi mam
cocina
rica sopa.
Sujeto
Verbo
Objeto
-Estructura gramatical nisqanchisqa
castella simipiqa:
SUJETO-VERBO- OBJETO
(S-V-O)

Mamay
waykun.
Sujeto
Verbo

QICHWA SIMIPI
michki lawata
Objeto

-Estructura gramatical nisqanchisqa


qichwa siminchispiqa:
SUJETO-OBJETO-VERBO

(S-O-V)

5.- Qichwa siminchisqa achka suti huntachiyukpunin (El


quechua es aglutinante y sufijante)
SUTI
/SAPI
(Raz)
Wasi
Yanapay
Phia
Pukllay

SUTI HUNTACHIQ
(Sifijos)
-chay/ -kay/ -siy/ -way/ -chis/ -pu/ -ni

IMA NINMI?

wasichaykaysiywaychik
puni

ku/was/qay/ki/chis/man/ta/pa/cha/raq/m
i
ra/ka/pu/wach/kas/qan/ki/a/taq/ma
ka/chi/na/ka/puch/kas/qan/ki/chis/a/taq
/mi

6.- Qichwa siminchispiqa istawtan imatapas sutikunata


sutinchanchis (Adjetivo)
SUTIKUNA
(SUSTANTIVO)
Sacha
Phuyu
Chukcha
Paqpa
Muqu
Rumi
Kaspi
kullu
Runa
Mikuna
Pisi

SUTINCHACHIS (ADJETIVO)
Qumir sacha
Yana phuyu
Paqu chukcha
Uqi paqpa
Muyu Muqu
Qachqa rumi
Kawchi kaspi
Llasa kullu
Hatum Runa
Achka mikuna
Pisi Yaku

7.-

AUMENTATIVO: SAPA
Ejemplos: Wiksasapa,
DIMINUTIVO: cha Ejemplos: awicha, sunqucha.
PLURAL : kuna Ejemplos: Mamakuna, pichinkukuna, punakuna.

awisapa,

INTERROGATIVA: pin Ejemplos: maypitaq, Maypi, Piwan, maykama.


NEGATIVA: Manan
EXCLAMATIVA: Aaaw, Achakaw, Amay
DUBITATIVA: Piwanch, maypich
8.- NUMERACIN QUECHUA
YUPANAKUNA
10
20
50
66
90
100
115
200
500
777
899
978
1000
1289
2890
5000
10 000
15 000
50 000
100 000
500 000
1 000 000
2 000 000
3 000 000
1 545 789

SUTINKUNA
Chunka
Iskay chunka
Pichqa chunka
Suqta chunka suqtayuq
Isqun chunka
Pachak
Pachak chunka pichqayuq
Iskay pachak
Pichqa pachak
Qanchis pachak qanchis chunka
qaschisniyuq.
Pusaq
pachak
isqun
chunka
isqunniyuq
Isqun pachak qanchis chunka
pusaqniyuq.
Waranqa
Waranqa iskay pachaq pusaq chunka
isqunniyuq.
Iskay waranqa pusaq pachaq isqun
chunka yuq.
Pichqa waranqa
Chunka waranqa
Chunka pichqayuq waranqa
Pichqa chunka waranqa
Pachak waranqa
Pichqa pachak waranqa
Hunu waranqa
Iskay hunu waranqa
Kinsa hunu waranqa
Hunu waranqa pichqa pachaq tawa
chunka pichqayuq waranqa, qanchis

2 765 897

PROPUESTA: KUNTURCHA
AO: 2012

pachak pusaq chunka isqunniyuq


Iskay hunu waranqa qanchis pachak
suqta chunka pichqayuq waranqa
pusaq
pachak
isqun
chunka
qanchisniyuq.

You might also like