Fosfori

Fosfori sht element kimik i cili u zbolua ne vitin njihet formula empirike e komponimit P2O3.Oksodi i
1669 nga alkimisti gjerman Hennig Brand duke e nxehur fosforit (V) P4O10 quhet edhe pentoksidi forit duke
mbeturinat e thata t urines me rr.Emri fosfor rrjedh bazuar n formuln empirike (P2O5)
nga gjuha (greq. fosforos = barts i drits). Fosfori sht
element kimik i cili gjendet n grupin e 15-t t sistemit
periodik, me simbol P dhe me numer atopik 15. Ai ka 4 5 Shih dhe kt
atome valente.
Sistemi periodik i elementeve

Perhapja n natyr

Elementet kimike:

Fosfori n industri prftohet nga nxehja e przierjes s

xeheroreve, q prmbajn fosfor (fosforite), t rrs dhe Ac | Ag | Al | Am | Ar | As | At | Au | B | Ba | Be | Bh | Bi
| Bk | Br | C | Ca | Cd | Ce | Cf | Cl | Cm | Cn | Co | Cr |
t koksit n furra elektrike n temperatura t larta.
Cs | Cu | Db | Ds | Dy | Er | Es | Eu | F | Fe | Fm | Fr | Ga
| Gd | Ge | H

Vetit zike

Fosfori i Kuq

He | Hf | Hg | Ho | Hs | I | In | Ir | K | | Kr | La | Li | Lr |
Lu | Md | Mg | Mn | Mo | Mt | N | Na | Nb | Nd | Ne | Ni |
No | Np | O | Os | P | Pa | Pb | Pd | Pm | Po | Pr | Pt | Pu |
Fosfori formon disa modikime alotropike, por m
Ra | Rb
kryesoret jan: fosfori i bardh dhe fosfori i kuq
Sb | Rn | Re | Rh | Rg | | Ru | Rf | Sm | Sc | Sg | Se | Si | S
| Sr | Ta | Tc | Te | Tb | Tl | Th | Tm | Ti | U | | Uuh | Uuo |
Uup | uuq | Uus | Uut | V | W | Xe | Yb | Y | Zn | Sn | Zr
sht substanc me ngjyr t kuq dhe sht me pak aktiv
se fosfori i bardh.Kur fosfori i bardh iu ekspozohet
rrezeve t diellit ose ngrohet pa pranin e ajrit n
temperature 250 deri n 350C, shndrrohet n fosfor
t kuq.Fosfori i kuq nuk ndizet vetvetiu n ajr dhe nuk
sht i rrezikshm si fosfori i bardh. Nuk tretet n
disulfur karboni (CS2) dhe nuk sht helmues. Molekula
e fosforit t kuq prmban m shume atome se fosfori i
bardh,atomet jan tv lidhura nv varg (P4)n.Me nxehjen e
fosforit t kuq n temperatura t larta pastaj me ftohjen e
shpejt t avujve t tij formohet fosfori i bardh,oksideve
t fosforit,acidit fosforik dhe kriprave t tyre,lndve
helmuese luftarake,helmeve kundr brejtsve etj.

Vetit kimike

Fosfori sht mv reaktiv se azoti.Ai bashvepron me

oksigjenin dhe formon dy okside:ku fosfori sht
me numr oksidimi (+3) (hekaoksidin e tetrafosforit,
P4O10) dhe me numr oksidues (+5) (dekaoksdi i
tetrafosforit (P4O10).Kvto okside kur bashkveprojn
me ujin formojn acide.Oksidi i fosforit (III_ P4O6 quhet
edhe treoksid fosfori,emri i prdorur q n kohn kur
1

6 TEXT AND IMAGE SOURCES, CONTRIBUTORS, AND LICENSES

Text and image sources, contributors, and licenses

6.1

Text

Fosfori Burimi: https://sq.wikipedia.org/wiki/Fosfori?oldid=1664617 Kontribuesit: Bet 0, Dan, Armend, BetBot, Puntori, Escarbot,
JAnDbot, Thijs!bot, TXiKiBoT, VolkovBot, SieBot, AlleborgoBot, PipepBot, DragonBot, PixelBot, MF-Warburg, CarsracBot, Liridon,
Luckas-bot, Ptbotgourou, ArthurBot, Tfc, Rubinbot, Dren Morina, Xqbot, TjBot, EmausBot, WikitanvirBot, Mjbmrbot, Movses-bot,
MerlIwBot, DarafshBot, JYBot, Mr. Pseudo, Amoniakk, Addbot, Bunker92 dhe Anonim: 9

6.2

Images

Skeda:Halogen-Metaloid.svg Burimi: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/3c/Halogen-Metaloid.svg Licenca: Public

domain Kontributor: ? Artisti origjinal:/i> ?
Skeda:Metal-Metaloid.svg Burimi: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/86/Metal-Metaloid.svg Licenca: Public domain
Kontributor: ? Artisti origjinal:/i> ?
Skeda:Nonmetal-Metaloid.svg Burimi:
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d4/Nonmetal-Metaloid.svg Licenca:
Public domain Kontributor: ? Artisti origjinal:/i> ?
Skeda:Nuvola_apps_edu_science.svg Burimi:
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/59/Nuvola_apps_edu_science.svg
Licenca: LGPL Kontributor: http://ftp.gnome.org/pub/GNOME/sources/gnome-themes-extras/0.9/gnome-themes-extras-0.9.0.tar.gz
Artisti origjinal:/i> David Vignoni / ICON KING

6.3

Content license

Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0