Professional Documents
Culture Documents
LafascinantehistoriadeporquelnortequedaarribaenlosmapasBBCMundo
Lafascinantehistoriadeporquelnortequedaarribaenlos
mapas
CarolineWilliams
BBCFuture
23octubre2016
Compartir
NASA
TratadeimaginarlaTierravistadesdeelespacio.Dndequedaralapartedearriba?
SidiceselPoloNorte,lomsprobableesquecoincidanmuchaspersonascontigo.Sin
embargo,pudierasestarequivocado.
Laincmodaverdadesqueapesardequetodosnosimaginamoselmundodeesa
manera,nohayrazonesparapensarqueeltechodelmundoeselnorte.
Laformacomoqueddeterminadodeesaformaesunaexcitantemezcladehistoria,astrofsica
ypsicologa.
Yadems,nosllevaaunaconclusinimportante:elconceptoutilizadoparadisearlos
mapastienequeverconlamaneracomonossentimosalrespecto.
http://www.bbc.com/mundo/vertfut36632096?ocid=socialflow_facebook
1/15
24/10/2016
LafascinantehistoriadeporquelnortequedaarribaenlosmapasBBCMundo
Qurevelanlosmapassobrelapocaenquefuerondibujados?
Navegacincerebral
Entenderdndeestsubicadoenelmundoesunahabilidadbsicadesupervivencia,locual
explicaporquloshumanos,comolamayoradelasespecies,tienenreasespecializadasdel
cerebroconnumerosasconexionesparacrearunmapacognoscitivodeloquenosrodea.
Elnortefueraravezcolocado
eneltope,porelsimplehecho
quedeahesdondevienela
oscuridad.Eloestetampoco
fueunaeleccin,porquepor
ahdesaparecaelsol"
JerryBrotton,experto
Sinembargo,loquehacenicosaloshumanos,conlaexcepcindelasabejas,esque
nosotrostratamosdetransmitirestosconocimientosdelmundoaotrosmiembrosdenuestra
especie.
Estoesasdesdehacemuchotiempotambinenloqueserefiereacartografa.Laprimera
versindeunmapafuedescubiertaenlapareddeunacuevahace14.000aos.
Mirandohaciaelemperador
Dadaesalargatrayectoria,essorprendentepensarquefuesolohacepocossiglosqueel
nortecomenzaserconsideradocomoeltopedelplaneta.
DeacuerdoconJerryBrotton,unhistoriadordelaUniversidadQueenMaryenLondres
especializadoenmapas,"elnortefueraravezcolocadoeneltope,porelsimplehechoquede
ahesdondevienelaoscuridad".
http://www.bbc.com/mundo/vertfut36632096?ocid=socialflow_facebook
2/15
24/10/2016
LafascinantehistoriadeporquelnortequedaarribaenlosmapasBBCMundo
WIKIPEDIA
"Eloestetampocofueunaeleccin,porqueporahdesaparecaelsol".
Brottondicequeauncuandoyatenanbrjulasenesapoca,noexisteunaraznslidapara
queelnorteestenlapartedearribadelosmapas.
LasprimerasbrjulashechasenChinaestabandiseadasparaapuntarhaciaelsur,que
entonceseraconsideradomsdeseablequeeloscuronorte.
PeroenlosmapaschinoselEmperador,quienvivaenelnortedelpas,siemprefuecolocado
eneltopedelosmapas,contodoslosdemssbditosmirandoendireccinhacial.
"Enlaculturachinaelemperadormirahaciaelsur,porquedeahesdondevieneel
viento,poresoesunabuenadireccin.Elnortenoesmuybueno,peroteencuentrasenuna
posicindesubordinacinhaciaelemperador,asquetienesquemirarlo",explicaBrotton.
Mapasreligiosos
Dadoquecadaculturatieneunaideamuyclaradehaciadndeyhaciaquinsedebemirar,no
deberasorprendernosquehayapocaconsistenciaeneldiseodelosmapas.
http://www.bbc.com/mundo/vertfut36632096?ocid=socialflow_facebook
3/15
24/10/2016
LafascinantehistoriadeporquelnortequedaarribaenlosmapasBBCMundo
WIKIPEDIA
Porejemplo,enelantiguoEgiptoeltopeeracolocadoeneleste,porquedeahsalael
sol.
Ylasprimerasversionesdelosmapasislmicosledabanpreponderanciaalsur,porque
lamayoradelasculturasmusulmanasseencontrabanalnortedelaMeca,porloquese
imaginabanmirandohaciaelsur.
Losmapashechosporcristianosenlamismaera(llamadosmapamundis)situaroneleste
eneltope,apuntandohaciaelJardndelEdn,conJerusalnenelcentro.
Entonces,cmotodossepusierondeacuerdoydecidieronponerelnortecomotechodel
mundo?
Elnortedelosexploradores
Laraznporlacualelnortecomenzaserlareferenciatienequeverconexploradores
comoCristbalColnyFernandodeMagallanes,quienesnavegabantomandocomo
gualaEstrelladelNorte.
http://www.bbc.com/mundo/vertfut36632096?ocid=socialflow_facebook
4/15
24/10/2016
LafascinantehistoriadeporquelnortequedaarribaenlosmapasBBCMundo
WIKIPEDIA
Noobstante,Brottonadviertequeestosprimerosexploradoresnoseimaginabanelmundode
esamanera.
"CuandoColndescribeelmundo,tenacomoreferenciaelesteeneltope".
Hayquerecordarqueenaquellapoca"nadiesabaquestabahaciendonihaciadndeiban",
insiste.
ElmapadelmundodeGerardusMercator,de1569,fuecasiseguramenteelmomento
cumbrecuandocomenzaronadibujarselosmapasconelnortearriba.
Mercatorfueelprimeroenutilizarlapalabra"atlas"ysumapafueampliamentereconocido
comoelprimeroentomarencuentalacurvaturadelaTierra,demaneraquelosmarinos
pudierancruzarlargasdistanciassinequivocarsealdefinirelcurso.
Peroinclusoenesecasoelnortenotuvomuchoqueverconesadecisin.
http://www.bbc.com/mundo/vertfut36632096?ocid=socialflow_facebook
5/15
24/10/2016
LafascinantehistoriadeporquelnortequedaarribaenlosmapasBBCMundo
"Mercatorproyectlospoloshaciaelinfinito.Segnsudescripcin,esedetallenoimportaba
porqueenesapocanoestabaninteresadosennavegarhaciaellos.Elnortequedarriba,
peroanadiequerairhaciaall".
Contodoyeso,pudohaberpuestoelsurarriba.
WIKIPEDIA
Alomejorladecisinfuemssimpleporqueloseuropeoseranquienesestabanhaciendola
mayorpartedelasexploracionesdelmundo.
Cualquierahayasidolarazn,laideadecolocarelnorteenlapartedearribatuvobuena
acogida.
Unamiradadesdeelespacio
Latendenciadeteneralnortearribasehaprofundizadoconeltranscurrirdeltiempo.
ParamuestraestlafamosafototomadaporunastronautadelaNASAen1973,dondese
observalaTierraconelsurarriba,debidoaquefuetomadamientrasserealizaunavuelta
alrededordelplaneta.
LaNASAdecidivoltearlaparaevitarconfundiralagente.
http://www.bbc.com/mundo/vertfut36632096?ocid=socialflow_facebook
6/15
24/10/2016
LafascinantehistoriadeporquelnortequedaarribaenlosmapasBBCMundo
NASA
Sinembargo,cuandocomienzasamiraralaTierradesdeelespaciotedascuentaquela
ideadecolocarunpuntoespecficocomotopecarecedetodosentido.
Esciertoque,talcomoaprendimosenlaescuela,laTierrasealineaenelmismoplanoconlos
otrosplanetasdelsistemasolar,porquetodosconformanlamismanubedepolvoquegiraal
mismotiempo.
TambinesverdadqueesafotografahapodidomostrarelSolarribaoabajo,dependiendodel
lugarenelespaciodesdeelcualsetomlaimagen.
ComparadoconlaVaLctea,nuestrosistemasolarestadesbalanceadounos63grados.
Noobstante,mientraslosastrnomoshandescubiertoquelasestrellasylosplanetasse
alineanconsusvecinosdeunaformasimilaralolargodelespacio,DanielMortlock,astrofsico
delColegioImperialdeLondres,sealaqueestoesverdadenunaescalamuypequea
comparadaconlavastedaddeluniverso.
Hastadondelosastrnomos
sabemos,realmentenoexiste
unarribaoabajoenel
espacio"
DanielMortlock,astrofsico
"Hastadondelosastrnomossabemos,realmentenoexisteun'arriba'o'abajo'enelespacio",
advierte.
http://www.bbc.com/mundo/vertfut36632096?ocid=socialflow_facebook
7/15
24/10/2016
LafascinantehistoriadeporquelnortequedaarribaenlosmapasBBCMundo
AsquelarespuestaalapreguntasobreculeslapartedearribadelaTierraesmuy
sencilla:enningnladoenparticular,ysololasuperioridadculturalenlahistoriaha
establecidoqueelnorteeseltechodelplaneta.
Enconsecuencia,eshoradecomenzaratomarenconsideracinotrospuntosdereferencia?
Elnortees"bueno"
Paralospsiclogoshayevidenciadequelaculturadelnortecomotechodelmundopuede
estarcontaminandolaformacomopercibimosquesvaliosoenelplaneta.
Unaclarareferenciaenpsicologaindicaquemuchaspersonaspiensanqueelnortese
asociaconsentirsebienodinmico,yelsursugieresentirsedecado.
NASA
BrianMeier,psiclogodelColegioGettysberg,enEstadosUnidos,descubriquelaspersonas
inconscientementeprocesanpalabraspositivascomosiestuviesenmsarribaenel
espacioquelasnegativas.
Demodoquelsepreguntsihabaunaconexinentreelnorte=buenoybueno=arriba,y
cmoesasasociacionesafectabanlosvaloresquelaspersonasasignabanadiferentesreas
enunamapa.
Paravalidarestomostraunossujetosunmapadeunahipotticaciudad,ylespreguntdnde
lesgustaravivir.
Laspersonasestuvieronclaramenteinclinadasaelegirlazonanortedelaciudad.
Ycuandoaotrogruposelepreguntdndeviviranpersonasimaginariasdedistintosestratos
sociales,lossujetosubicaronalosmsricosenelnorteyalospobresenelsur.
http://www.bbc.com/mundo/vertfut36632096?ocid=socialflow_facebook
8/15
24/10/2016
LafascinantehistoriadeporquelnortequedaarribaenlosmapasBBCMundo
NASA
Noesdifcilconcebirquealaspersonaslesimportamenosquocurreenlospaseso
regionesqueestnenunazonams"baja"queellosenelmapaoelglobo.
LabuenanoticiaesqueenelexperimentodeMeierlarelacinentreel"norte"yel"sur"fue
eliminadaconunsimplecambio:voltearelmapa.
Asquequizselmundopuedaserunpocomsjustositodoscomenzamosaponerel
mapaalrevsdevezencuando.
MapashechosconelsureneltopeseconsiguenfcilmenteenInternet.Esunatendenciaque
Mortlockfavorecemucho:"comoaustralianocreoquedebahacerseconmsfrecuencia".
Entodocasoesunamaneradeverelmundoconojosfrescosyhacerloinexploradounavez
ms.
ContanpocosdescubrimientosporhacerdezonasenlaTierra,aloquepodemosdedicarnos
parafraseandoaMarcelProustesamirarelmundoquetenemos.
Peroestavez,atravsdeunosojosdistintos.
LeelahistoriaoriginaleninglsenBBCFuture
Temasrelacionados
Ciencia
CompartirAcercadecompartir
http://www.bbc.com/mundo/vertfut36632096?ocid=socialflow_facebook
9/15
24/10/2016
LafascinantehistoriadeporquelnortequedaarribaenlosmapasBBCMundo
VolverArriba
Contenidorelacionado
Elmapaquemuestraelorigendelosalimentosquecomemos
9junio2016
Loscientficosquecreenposiblequeeluniversoquenosrodeanoseareal
9octubre2016
Principalesnoticias
QusonloscentrosdeinternamientodeextranjerosenEuropayporqusontan
polmicos?
ElrecientemotnenunainstitucindeestetipoenMadridllamlaatencinsobreestoscentros
queexistenentodalaUninEuropeaysonutilizadoscomoantesaladelaexpulsinde
inmigrantesirregulares.Pero,qusonestasinstalaciones?Y,porqucausancontroversia?
24octubre2016
SimpatizantesdelgobiernointerrumpensesindelaAsambleaNacionaldeVenezuela
quepropusoiniciar"juiciopoltico"aMaduro
23octubre2016
PuedeellegadodeHitlerayudarnosaentenderelxitodeTrump,Putinydeladerecha
europea?
23octubre2016
Msnoticias
http://www.bbc.com/mundo/vertfut36632096?ocid=socialflow_facebook
10/15