END331 YNEYLEM ARATIRMASI I

GEM SINAV SORULARI

1. Aada verilen modeli bir DP modeli olarak formle ediniz.
min |x 4| + |2y 7|
yle ki 3x + 5y 25
2x + 10y 20
x, y 0
2. Bir banka ek ilemleri iin iki zel ube amtr. ube 1 gnde 1000 ek, ube 2 ise gnde 600 ek ilemi
yapabilmektedir. Banka kurumsal, ticari ve kiisel ek ilemi hizmeti vermektedir. ube 1de bu ilemler
srasyla 10, 8 ve 4 YTL maliyet getirmektedir. ube 2 iin sz konusu rakamlar 6, 8 ve 10 YTLdr. Her
gn, her tr ek iin 500 ilem yaplmaldr (500 kurumsal, 500 ticari ve 500 kiisel ek mterisi
ubelere gelmektedir ve talepleri karlanmaldr). Gnlk maliyeti enazlayacak bir DP modeli kurunuz.
3. Bir enbykleme sorunu iin aadaki tablo verilsin. Takip eden ifadeleri dorulayacak ekilde a1, a2, a3,
b, c ve d bilinmeyenlerinin alabilecekleri deerleri hesaplaynz:
Mevcut zm en iyi zmdr.
Mevcut zm en iyi zmdr ve alternatif zmler vardr.
DP snrl deildir (b > 0 kabul ediniz).
z
x1
x2
x3
x4
x5
ST
1
-c
2
0
0
0
10
0
-1
a1
1
0
0
4
0
a2
-4
0
d
0
1
0
a3
3
0
0
1
b
4. Aada verilen DP modeli byk M yntemi ile zlrken oluacak balang bfsyi (temel olurlu zm)
gsteriniz (salt balang tablosunu oluturunuz!). Balang tablosunda temel zme giren ve kan
deikenleri gsteriniz. (Not: Ltfen sorunu zmeye alp zaman kaybetmeyin, en iyi zme 5.
iterasyonda ulalmaktadr!.)
min w = 4 x1 + x2
3 x1 + x2 > 10
x1 + x2 > 5
x1
> 3
x1, x2 > 0
5. Aada verilen DP modeli iin
a. y karar deikeni vektr ve w ama fonksiyon deeri olacak ekilde bir dual model bulunuz.
b. x primal model iin olurlu bir nokta ve y dual model iin olurlu bir nokta ise z > w olduunu gsteriniz.
min z = cTx
yle ki Ax > b
x>0
6. Aadaki DP modelinin en iyi zmn simpleks yntem kullanmadan bulunuz (tmler geveklik teoremini
kullannz)
Enk z=6x1+3x2+10x3
yle ki
x1+x2+2x3 > 4
2x1-x2+ x3 > 1
x1 serbest d; x2 < 0; x3>0
7. Beerco, buday, erbetiotu ve malt kullanarak 2 farkl bira retiyor (B1 ve B2). Mevcut durumda 40 kg
buday, 30 kg erbetiotu ve 40kg malt bulunmakta. 1kg buday, 1 kg erbetiotu ile 2 kg malt
kullanlarak yaplan B1 birasnn fs 40YTLye satlabilmektedir. Benzer ekilde 2kg buday, 1 kg
erbetiotu ile 1 kg malt kullanlarak yaplan B2 birasnn fs 50YTLye satlabilmektedir. Beerco,
rettiinin tamamn satabilmektedir. Sat gelirini enbyklemek iin; B1=B1 birasndan retilen miktar,
B2=B2 birasndan retilen miktar gstermek zere aadaki DP modelini kullanmaktadr:
Enb z= 40B1+50B2

yle ki
B1+2B2 < 40
B1+B2 < 30
2B1+B2 < 40
B1, B2 > 0
Modelin en iyi zm tabloda verilmitir. Buna gre aadaki sorular yantlaynz.
a.

B1 birasnn sat fiyat iin temel zmn deimeyecei aral bulunuz.

b. Malt miktar iin temel zmn deimeyecei aral bulunuz.

c.

Beerco firmasnn stounda 70kg malt olsayd yeni zm ne olurdu?

d. Beerco firmas B1 birasn 20YTLden satsayd, yeni zm ne olurdu?

B1
B2
S1
S2
S3
0
0
20
0
10
1200
0
1
2/3
0
-1/3
40/3
0
0
-1/3
1
-1/3
10/3
1
0
-1/3
0
2/3
40/3
8. Primal model aada verildii gibi bir normal enbykleme sorunu olduunda herhangi bir kst glge
fiyatnn o kst temsil eden dual deiken en iyi deerine eit olduunu ispatlaynz.
enb z = c1x1 + c2x2 + ... + cnxn
yle ki
a11x1 + a12x2 + ... + a1nxn < b1
a21x1 + a22x2 + ... + a2nxn < b2
... ... ...
am1x1 + am2x2 + ... + amnxn < bm
xi > 0 (i = 1, 2, ..., n)
9. Aada bir enbykleme problemi ile x4 ve x5 gevek deikenler olmak zere en iyi tablo verilmitir.
Buna gre aadaki deiiklikleri dzeltilmi simpleks kullanarak inceleyiniz ve en iyilik ya da olurluluk
koulunun bozulmas halinde yeni zmleri bulunuz.
Enb z=-5x1+5x2+13x3
yle ki
-x1+x2+3x3<20

+2x3+5x4

-x1+x2+3x3+x4
16x1

=100
=20

-2x3-4x4+x5 =10

12x1+4x2+10x3<90
a.

1.kstn sa taraf deeri 30 olsun.

6

b. x2 deikeninin katsaylarnn 2 eklinde deisin.

5
c.

Probleme 2x1+3x2+5x3<50 eklinde yeni bir kst eklensin.

10. Milli ktphane ariv blm 200 dosyay CD, 100 dosyay bilgisayar hafzasnda ve 300 dosyay ise
kasetlerde saklayabilmektedir. Memurlar yaptklar ilemler srasnda 300 word dosyas, 100 yazlm
dosyas ve 100 veri dosyasn saklamak zorunda kalmaktadrlar. Her ay, tipik bir word dosyasna 8, yazlm
dosyasna 4, veri dosyasna ise 2 kez eriilmektedir. Bir dosyaya eriilmek istendiinde gereksinim duyulan
sre kullanlan dosyann tipine ve saklanma trne gre deiim gstermektedir. Sz konusu sreler
aadaki tabloda verilmitir. Ama memurlarn dosyalara eriirken geirdikleri aylk sreyi enazlamak ise;

dosyalarn hangi ortamlarda saklanmalar gerektiini bulmak iin bir ulatrma modeli kurunuz, minimum
maliyet yntemi ile balang zmn bularak ulatrma simpleksi ile problemi 1 iterasyon ilerletiniz.
Zaman (dak.)
Word dosyas
Yazlm dosyas
Veri dosyas
CD
5
4
4
Bilgisayar hafzas
2
1
1
Kaset
10
8
6

11. Carco araba ve kamyon retmektedir. Her arabann kra katks 300YTL, her kamyonun kra katks ise
400 YTLdir. Tabloda bir araba ve kamyon retmek iin kullanlan kaynak miktarlar verilmitir. Hergn,
Carco 1.tip makinadan en ok 98 tane kiralayabilmektedir (makina bana 50YTL harcayarak). Mevcut
durumda irketin 73 adet 2.tip makinas ve 260 ton elii vardr. Pazarlama aratrmalar en az 88 araba
ve 26 kamyonun satlacan ngrmektedir.
1.tip makinada geen gn says 2.tip makinada geen gn says elik miktar (ton)
Araba 0.8
0.6
2
Kamyon 1
0.7
3
x1= gnlk retilen araba says, x2=gnlk retilen kamyon says; ve m1=gnlk kiralanan 1.tip
makina says olmak zere Carconun karn enoklayan DP modeli aada kurulmu ve LINDO ile
zlmtr. LINDO raporunu kullanarak aadaki sorular yantlaynz.
Enb 300x1+400x2-50m1
St
0.8x1+x2-m1<0
m1<98
0.6x1+0.7x2<73
2x1+3x2<260
x1>88
x2>26
x1,x1>0
a.
b.
c.
d.
e.

Eer
Eer
Eer
Eer
Eer

bir arabann kara katks 310 milyon TL olsayd, yeni zm ne olurdu?

bir kamyonun kara katks 350 milyon TL olsayd, yeni zm ne olurdu?
Carconun, en az 86 araba retmesi gerekseydi, yeni zm ne olurdu?
Carco, 1.tip makinadan sadece 97 tane kiralayabilseydi, yeni zm ne olurdu?
Carconun, 280 ton elii olsayd, yeni zm ne olurdu?

LP OPTIMUM FOUND AT STEP

3
OBJECTIVE FUNCTION VALUE
1) 32540.00
VARIABLE
VALUE
X1
88.000000
X2
27.600000
M1
98.000000
ROW
2)
3)
4)
5)
6)
7)

REDUCED COST
0.000000
0.000000
0.000000

SLACK OR SURPLUS DUAL PRICES

0.000000
400.000000
0.000000
350.000000
0.880000
0.000000
1.200000
0.000000
0.000000
-20.000000
1.600000
0.000000

NO. ITERATIONS=

RANGES IN WHICH THE BASIS IS UNCHANGED:

OBJ COEFFICIENT RANGES
CURRENT
ALLOWABLE
ALLOWABLE
COEF
INCREASE
DECREASE
300.000000
20.000000
INFINITY

VARIABLE
X1

X2
M1

400.000000
-50.000000

ROW
2
3
4
5
6
7

INFINITY
INFINITY

25.000000
350.000000

RIGHTHAND SIDE RANGES

CURRENT
ALLOWABLE
ALLOWABLE
RHS
INCREASE
DECREASE
0.000000
0.400000
1.600000
98.000000
0.400000
1.600000
73.000000
INFINITY
0.880000
260.000000
INFINITY
1.200000
88.000000
2.000000
3.000000
26.000000
1.600000
INFINITY

12. Bir kat firmas aadaki tabloda zellikleri verilen standart kat rulolar dardan tedarik etmektedir:
Standart
Genilik (m)
Uzunluk (m)
Rulo No
1
10
200
2
20
200
Firma standart rulolar keserek aadaki tabloda genilik ve uzunluu verilen talepleri karlamak
istemektedir:
Talep no
1
2
3

Genilik (m)
5
7
9

Uzunluk (m)
100
300
200

Verilen talebi karlayarak kesinti kaybn minimize edecek kesme eklini belirleyen DP modelini kurunuz.
13. Aada verilen DP modeli iin uygun bir soru yaznz
maks z = 40 MM + 40 CM + 15 MS + 15 CS
17 MM
+ 5 MS
150
30 CM
+ 13 CS 210
MM, MS, CM, CS > 0
14. Yukarda verilen modeli LINDO ortamna aktarnz
15. Yukarda verilen modeli Simpleks algoritmas ile znz
16. Giapetto sorununun en iyi tablosu aadaki gibidir:
z
1
0

x1
0
0

x2
0
1

s1
1
-1

s2
1
2

s3
0
0

ST
180
60

TD
z=180
x2=60

-1

20

s3=20

-1

20

x1=20

a) Giapetto sat fiyatlarn bir oyuncak asker iin $26.6, bir oyuncak tren iin $21.4 olarak deitirirse
yeni en iyi zm ne olur? Yeni haftalk kar bulunuz (Ltfen nce simpleks () kullanarak duyarllk
analizi yapnz ve daha sonra %100 kural kullannz).
b) Giapetto $10'lk hammadde ve $10'lk iilik kullanarak 1 saat montaj ve 2 saat marangozluk ile
retecei oyuncak gemiyi karl bir ekilde satabilmesi iin geminin sat fiyat ne kadar olmaldr?
(Ltfen dualite ve duyarllk ilikisini kullannz)
17. Aadaki DP modeli iin temel deikenlerin x1, x2 ve s1 olduunu varsayarak gerekli ilemleri dzeltilmi
simpleks yntemi ile yapp simpleks tablosunu oluturup yorumlaynz.
Enb z = 3x1 + 5x2
St
x1
4

2x2 12
3x1 + 2x2 18
x1,x2>0
18. Aada GAMS programnda kodlanan dorusal programla modelini LINDOda zmek zere kodlaynz.

-------------------------------------------------------------------------Set
Scalars

t
rho
wage

zaman (hafta)
/ 1*4 /
isci uretkenligi
(isci basina birim) /
maas
(hafta ve isci basina TL)
/

8
100

/
/

Parameter si(t) baslangic stogu

(birim) / 1 10 /
wi(t) baslangic isci sayisi (isci) / 1 20 /
d(t) talep
(birim) / 1 100, 2 200, 3 300, 4 400/
Positive Variables
p(t)
t zamanindaki uretim seviyesi
s(t)
t zamanindaki stok miktar
u(t)
t zamanndaki karlanmayan talep
w(t)
t zamanindaki isci sayisi
h(t)
t zamaninda ise alnan isci sayisi
f(t)
t zamaninda isten cikarilan isci sayisi

(birim)
(birim)
(birim)
(isci)
(isci)
(isci)

Variables
phi

toplam maliyet

(TL)

Equations
cb(t)
wb(t)
wd(t)
obj

urun
isci
isci
amac

dengesi
dengesi zaman gecisleri
dengesi uretimde kullanm
fonksiyonu

(birim)
(isci)
(isci)
( TL );

cb(t).. s(t) =e= s(t-1) + p(t) - d(t) - u(t-1) + u(t) + si(t);

wb(t).. w(t) =e= w(t-1) - f(t) + h(t) + wi(t);
wd(t).. w(t) =g= p(t)/rho ;
obj.. phi =e= sum(t, 10*s(t) + 30*u(t) + wage * w(t) + 125*(h(t)+f(t)) );
Model jobs job training model / all /;
Solve jobs minimizing phi using lp;

-----------------------------------19. Aadaki DPyi Simpleks algoritmas ile zme hazr hale getiriniz (Ltfen Dzeltilmi Simpleks veya
Dual Simpleks kullanmayn!) ve daha sonra bir balang temel olurlu zm (bfs) bulunuz.
max z = x1 + x2 - 2 x3
s.t.
2 x1 + x2 + x3 30
x3 - 20
x1, x2 0; x3 urs
20. 2 retim yesi ve mutlaka almas gereken 3 semeli ders olsun. retim yelerinin dersin konusuna olan
yaknlklarnn derse hazrlanma srelerini etkileyecei aktr. Aadaki tabloda bu sreler verilmitir.
Ancak 1.retim yesi 1.dersi vermek istememektedir. Bir retim yesinin en fazla iki ders vermesi
durumunda en uygun atamay gerekletiriniz.
Oyun Kuram
statistiksel Karar Verme Stokastik Sreler
1.r.yesi
8
7
2.r.yesi
7
6
4

21. Bir irket 4 yeni rn, 3 farkl atlyede retmeyi planlamaktadr. Aadaki tabloda rnlerin her bir
atlyede retim maliyetleri, atlyelerin mevcut kapasiteleri ve rnlere olan tahmini talepler verilmitir.
3.rnn 2.atlyede retilememesi dnda her atlyede her rn retilebilmektedir. Ynetim, iki retim
alternatifi zerinde durmaktadr.
a) Ayn rnn farkl atlyelerde retilmesine izin verme
b) Ayn rnn farkl atlyelerde retilmesine izin vermeme.
Her iki durum iin de problemi atama ya da ulatrma modelleri kapsamnda irdeleyip modelleyiniz.
1.rn
2.rn
3.rn
4.rn
Kapasite (adet)
1.atlye
41
27
28
24
75
2.atlye
40
29
23
75
3.atlye
37
30
27
21
45
Talep (adet)
20
30
30
40

22. Aada bir DP modeli ile modele ait en iyi tablo verilmitir. Buna gre
c)
Sa taraf deerlerinin [75 15 50]Tolarak deitiini varsayarak yeni zm bulunuz.
d)
x1 deikenine ait ama fonksiyon deerinin 15 olarak deimesi durumunda yeni zm ne olur,
bulunuz.
e)
Ama fonksiyon katsays 60 ve teknoloji katsaylar [2 3 1] T olan yeni bir faaliyet eklendiini
varsayalm, yeni zm ne olur, bulunuz.
Enb. Z= 35x1+50x2
x1
x2
s1
s2
s3
St
yle ki
0
0
0
5
15
700
4x1+6x2<120
0
0
1
0
-2
40
x1+ x2<20
1
0
0
3
-1
20
2x1+3x2<40
0
1
0
-2
1
0
x1, x2 > 0
23. Aada verilen Lindo ktsna gre aadaki sorular cevaplaynz.
a) Lindo ktsndan yola karak problem iin bir rapor yaznz (ama fonksiyon deeri, temel deikenler ve
deerleri, kstlarn geveklii vb.)
b) , ve deerlerini bulunuz.
c) Yeni ama fonksiyonu 14X1 + 18X2 + 17X3 + 15X4 + 53X5 + 10X6 + 14X7 + 10X8 + 12X9 olsayd 100%
kuralna gre optimal zm deiir miydi? Deimiyor ise ama fonksiyon deerini bulunuz.
d) Ilk kst sa taraf 50den 70e arttrlsa ve ikinci kst sa taraf da 20den 18e drlse optimal zm
deiir miydi? Deimiyor ise ama fonksiyon deerini bulunuz.

Max

14X1 + 17X2 + 17X3 + 15X4 + 40X5 + 12X6 + 14X7 + 10X8 + 12X9

ST

12X1 + 54X2 +
3X1 + 7X2 +
X1
X2

6X3 +
6X3 +

6X4 + 30X5 +
2X4 + 35X5 +

X3
X4
X5

LP OPTIMUM FOUND AT STEP 9

OBJECTIVE FUNCTION VALUE
1)
70.27273
VARIABLE
VALUE
X1
1.000000
X2
0.000000
X3
1.000000
X4
1.000000

6X6 + 48X7 + 36X8 + 18X9 <= 50

6X6 + 4X7 + 3X8 + 3X9 <= 20
<= 1
<= 1
<= 1
<= 1
<= 1
X6
<= 1
X7
<= 1
X8
<= 1
X9 <= 1

REDUCED COST
0.000000
3.409091
0.000000
0.000000

X5
X6
X7
X8
X9
ROW
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
9)
10)
11)
12)

0.000000
0.969697
0.045455
0.000000
1.000000

29.318182
0.000000
0.000000
0.500000
0.000000

SLACK OR SURPLUS
0.000000
0.000000
0.000000
1.000000
0.000000
0.000000
1.000000
0.030303
0.954545
1.000000
0.000000

DUAL PRICES
0.136364
1.863636
6.772727
0.000000
5.000000
10.454545
0.000000
0.000000
0.000000
0.000000
3.954545

NO. ITERATIONS = 9
RANGES IN WHICH THE BASIS IS UNCHANGED:
OBJ COEFFICIENT RANGES
CURRENT
ALLOWABLE
COEF
INCREASE
14.000000
INFINITY
17.000000

17.000000
INFINITY
15.000000
INFINITY
40.000000

12.000000
5.000000
14.000000
11.600000

VARIABLE
X1
X2
X3
X4
X5
X6
X7
X8
X9

10.000000
12.000000

ALLOWABLE
DECREASE
6.772727
INFINITY
5.000000
10.454545
INFINITY
4.961538
0.666667

0.500000
INFINITY

RIGHTHAND SIDE RANGES

CURRENT
ALLOWABLE
RHS
INCREASE
50.000000
41.999996
20.000000
0.166667
1.000000
0.222222
1.000000
INFINITY
1.000000
0.969697
1.000000
0.500000
1.000000
INFINITY
1.000000
INFINITY
1.000000
INFINITY
1.000000
INFINITY
1.000000
0.133333

ROW
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12

3.954545
ALLOWABLE
DECREASE
2.000000
5.333333
0.083333
1.000000
0.030303
0.111111
1.000000
0.030303
0.954545
1.000000
0.111111

24. MYG msr ve yulaf kullanarak rettii msr gevrei iin 4 haftalk retim plan oluturmak istemektedir.
Drt hafta iin karlanmas zorunlu olan talepler srasyla 1000, 3000, 2500 ve 4000 pakettir. Bir paket
msr gevreinde 400 gr. msr ve 100 gr. yulaf bulunmaktadr. Firma msrlar iki ayr tedarikiden temin
ederken yulaf iin sadece bir tane tedariki mevcuttur. Aadaki tabloda her hafta iin hammaddelerin
fiyatlar ve tedarikilerin kapasiteleri (en fazla tedarik edebilecekleri miktarlar) verilmitir:
Hafta
1
2
3
4
Kapasite

Msr TD1
50 YKr/kg
55 YKr/kg
60 YKr/kg
60 YKr/kg
600 kg/hafta

Msr TD2
45 YKr/kg
60 YKr/kg
50 YKr/kg
55 YKr/kg
400 kg/hafta

Yulaf
90 YKr/kg
95 YKr/kg
100 YKr/kg
110 YKr/kg
300 kg/hafta

MYGnin haftalk normal mesai retim kapasitesi 2500 adettir. Bununla birlikte fazla mesai ile 2000
adetlik ek retim gerekletirilebilmektedir. Fakat normal mesaide 100 YKr. / adet olan birim retim
maliyeti fazla mesaide 150 YKr. / adet olarak gereklemektedir. Firmann taze hammadde kullanma

politikas gerei hammaddelerde depolama (nceki dnemlerde alnanlarn kullanm) sz konusu deildir.
Msr gevreinde ise depolama ve sonraki dnemde kullanma mmkn olabilmektedir. Yalnz bunun iin 20
Ykr./adet olan envanter tama maliyetine katlanlmak zorundadr. MYGnin retim plann en dk
maliyet ile gerekletirmesine yardmc olacak DP modelini kurunuz (Not: problemi zmeye almaynz,
sadece zm verecek modeli kurunuz).

25. Aada verilen DP modelini znz

maks 5 x1 + 3 x2 + x3
x1 + x 2 + x3 < 6
5 x1 + 3 x2 + 6 x3 < 15
x1, x2, x3 > 0
26. Bir enbykleme modelinin zm srasnda karlatmz aada verilen tabloyu kullanarak sorulan
sorular yantlandrnz:
a. Mevcut bfsin olurlu zm vermesi iin eksik hcrelerde hangi deerler olmaldr?
b. Fnin hangi deerleri iin mevcut bfs bir tek en iyi zm vermektedir? Sz konusu zm nedir?
c. Fnin hangi deerleri iin mevcut zm en iyi zm deildir? Bu durumda zme girecek ve
zmden kacak deikenler hangileridir?
z

x1

x2

s1

s2

s3

ST

TD

z=120

1
1

-2
-1

s1=20
s2=40

40

27. Standart biime evrilen DP modelinde hangi parametre grubu iin snrlandrma vardr? Sz konusu
snrlandrma nedir? (Yol gsterme: Standart biim tanmndan hareket ederek soruyu
yantlandrabilirsiniz)

28. Bir fabrika, nmzdeki ayn retimi iin 3 retim hatt zerinde younlama karar almtr. Sz konusu
hatlarda retilen rnlerin karlar 120YTL, 150YTL ve 90YTL olmak zere farkllk gstermektedir. lk
hatta retilen rn en tutulan rndr, dolays ile orada retilen miktarn en az, dier iki hatta retilen
miktar kadar olmas istenmektedir. Hatlar srasyla 1, 0.5 ve 0.75 saat retim zaman kullanmaktadrlar.
Sz konusu ayda 2420 saat retim yaplmas beklenmektedir. retim srasnda 1.ve 3. hatlar tarafndan
2er adet, 2.hat tarafndan 3 adet kullanlan zel bir bileen ise stoklarda 7000 adet ile snrldr.
retilen tm miktarn satlabilecei varsaymyla, karn enbyklenmesi iin kurulan model, ilk tablo ve
zm sonunda ulalan en iyi tablo aada verilmitir. Buna gre;
a. En iyi sonucu yorumlaynz. (zm nedir? dual fiyatlar hakknda ne diyebilirsiniz?)
b. zel bileenden fabrikann stoklarnda 6500 adet olsayd yeni zm ne olurdu?
c. 1.hatta retilen rnden elde edilen kar 90 YTL olsayd yeni zm ne olurdu?
d. 3.hatta retilen rnden elde edilen kar 110YTL olsayd yeni zm ne olurdu?
e. e yeni alnan alanlar nedeniyle retim saati 4000e ksa yeni zm ne olurdu?
Enb. Z= 120x1+150x2+90x3
yle ki
-x1+x2+x3 < 0
x1+0.5x2+0.75x3 < 2420
2x1+3x2+2x3 < 7000
x1,x2,x3 > 0

x1
-120
-1
1
2

x2
-150
1
0.5
3

x3
-90
1
0.75
2

x1 x2 x3
0
0
22.5
0
1
0.25
0
0 1.375
1
0 0.625

s1
0
1
0
0

s2
0
0
1
0

s3
0
0
0
1

Sa taraf
0
0
2420
7000

En iyi tablo
s1 s2
s3
Sa taraf
0 30
45
387600
0
-1
0.5
1080
1 2.5 -0.75
800
0 1.5 -0.25
1880

29. META metal alamlar irketi A, B, C, D metallerini kullanarak iki alam retmektedir. Kullanlan
metallerin zellikleri aadaki tabloda verilmitir.
Metal

Younluk

Karbon, %

Fosfor, %

Fiyat, YTL / kg

6500

0,20

0,050

2,2

Tedarik
miktarlar
350

B
C
D

5800
6200
5900

0,35
0,15
0,11

0,015
0,065
0,100

2,5
2,0
1,7

200
250
300

retildikten sonra alamlarn baz zellikleri tamas gerekmektedir. Birinci alamn (AL1) younluunun
en az 5950, en fazla 6050; karbon yzdesinin en fazla 0,3; fosfor yzdesinin ise en az 0,045 olmas
gerekmektedir. kinci alamn (AL2) younluunun en az 6000; karbon yzdesinin en az 0,1 ve fosfor
yzdesinin en fazla 0,055 olmas istenmektedir. irketin elinde 100kg. A metalinden vardr ve
tedarikilerden temin edilebilecek metal miktarlar kstldr (yukardaki tablonun son stununda her bir
metal iin tedarik edilebilecek en byk miktarlar verilmitir.)
a.

METAnn AL1 ve AL2den 200 kg. ve 400kg.lk taleplerini karlayabilmesi iin en kk metal
satn alma maliyetini verecek DP modelini kurunuz.
b. Tedariki firma C metalinin fiyatn 100 kg.dan fazla alnmas halinde fazla alnacak miktarn
fiyatn 1,5 YTL/kg.a indireceini taahht etmektedir (rnein 60 kg. alnrsa fiyat 60*2 = 120
YTL; 130 kg alnrsa fiyat 100*2+30*1,5 = 245 YTL olacaktr). Bu yeni duruma gre metal satn
alma maliyetini en kkleyecek modeli tekrar kurunuz (nceki aamaya gre deiecek ksmlar
vermeniz yeterlidir. C metalinin fiyat dnda her ey nceki aamadakiyle ayndr.)
30. Aada bir ulatrma problemine ait tablo verilmitir. Tabloda parantez iindeki rakamlar atama
miktarlarn, dier rakamlar uzaklklar belirtmektedir.?

a.
b.
c.
d.

Arz

9 (4)

7 (14)

12

18

15

12

12 (4)

15

8 (2)

6 (4)

12

14

12

11 (7)

12 (5)

12

Talep

14

15

Tabloda verilen zm temel bir zm mdr?

Verilen zm optimal midir?
Probleme alternatif zmler bulunmakta mdr? (Var ise, zm hesaplamaynz.)
Soruya ait dorusal problemi kurunuz ve problemin dualini almadan dual deikenlerin deerini
belirtiniz.
e. cD3 = 13 olsayd, optimallik deiir miydi?

31. Bayrak yarnda hangi yzc hangi stili yzmelidir?

Ozan

Alara

Doruk

Baran

Glin

Srtst

37,7

35,4

33,8

37

32,9

Serbest

43,4

33,1

42,2

34,7

41,8

Kelebek

28,5

33,3

38,9

30,4

33,6

Kurbaalama 29,2

26,4

29,6

28,5

31,1

32. Aada verilen Lindo ktsn ve model kstlarn kullanarak sorular yantlandrnz.
a. A, B, C, D, E, F, G, H ve I harfleri ile verilen deerleri bulunuz.
b. Birinci kta bulduunuz sonular kullanarak modelin dualini hesaplaynz.
c. Bulduunuz dualin dual deiken deerlerini Tmler Geveklik Teoremini kullanarak hesaplaynz.

LP optimum found at Step 3

Objective function value: 209.0000
Variable
X1
X2
X3
X4

Value
A
2.000000
3.000000
0.000000

Reduced Cost
1.833333
0.000000
0.000000
B

Row Slack or Surplus

Dual Prices

2)
3)
4)
5)

0.000000
2.166667
0.000000
8.000000

6.000000
0.000000
C
0.000000

No. Iterations = 3
Ranges in which the basis is unchanged:
Obj Coefficient Ranges
Current
Allowable
Increase

Allowable
Decrease

X1
X2
X3
X4

33.000000
D
45.000000
28.000000

Infinity
3.250000
1.666667
Infinity

Row

Righthand Side Ranges

Current Allowable
Allowable
Increase
Decrease

Variable

2
3
4
5

F
G
18.000000
18.000000

Kstlar:
4x1 + 3x2 + 4x3 + 2x4 < F
5x1 + 6x2 + 6x3 + 3x4 < G
2x1 + x2 + 3x3 + 2x4 < 18
3x1 + 3x2 + Ix3 + 3x4 < 18

1.833334
2.500000
E
2.500000

Infinity
6.000000
Infinity
2.000000

6.000000
3.000000
H
3.000000

33. .T.. Endstri Mhendislii blm rencisi olan Defne, 3. snfn ilk dnemi iin ders programn yapmak
istemektedir. Bu dnem en az 5 adet (END kodlu) farkl blm dersi almaldr ve bu blm derslerinden
birinin 2. snfta brakt ders (END211) olmas gerekmektedir. Ayrca ATA ve TUR kodlu derslerden de
sadece 1 tanesini almak istemektedir.
a) Aadaki ders saatleri tablosuna bakarak Defnenin ders seme problemi iin bir kst tablosu
oluturun (DP modelinin kst ksmn kurun).
DERS KODU
1.

DERSN ADI

DERS GN

DERS SAAT

END 211

Sistem Analizine Giri

Sal

0930/1229

2. END 211

Sistem Analizine Giri

Sal

1330/1629

3. END 311

statistik

Pazartesi

0930/1229

4. END 311

statistik

Pazartesi

1330/1629

5. END 317E

Database Management Systems

Sal

1330/1629

6. END 319E

Cost Management

Perembe

1330/1629

7. END 321

Etd

aramba

1330/1629

8. END 327E

Decision Theory

Cuma

1330/1629

9. END 329E

Total Quality Management

Perembe

1330/1629

10. END 331

Yneylem Aratrmas I

Pazartesi

0930/1229

11. END 331

Yneylem Aratrmas I

Pazartesi

1330/1629

12. END 334

Verimlilik Analizi

Perembe

0930/1229

13. END 345

Ynetim Dncesinin Evrimi

aramba

1330/1629

14. END 347

Saysal Analiz

Perembe

0930/1229

15. END 359E

Materials Science

Cuma

1330/1629

16. ATA 101

Atatrk lk & nklap Trh I

Pazartesi

0930/1229

17. ATA 101

Atatrk lk & nklap Trh I

Sal

1330/1629

18. ATA 101

Atatrk lk & nklap Trh I

Cuma

1330/1629

19. TUR 101

Trke I

Pazartesi

0930/1229

20. TUR 101

Trke I

Pazartesi

1330/1629

21. TUR 101

Trke I

Sal

1330/1629

22. TUR 101

Trke I

Perembe

0930/1229

b) Bu problemi DP modeli olarak zmek iin karar deikenleri ile ilgili pek mantkl olmayan bir
varsaymda bulunmamz gerekmektedir, bu varsaym nedir?
c) Bu problem iin nasl bir ama fonksiyonu kullanlmasn nerirsiniz? Neden?
34. Bonbon farkl tip ekerleme retmektedir. Birinci tip ekerlemeden 3 YTL kar elde etmekte ve bu
ekerlemenin retiminde 1 birim eker ve 2 birim ikolata kullanmaktadr. kinci tip ekerlemeden 7 YTL
kar elde etmekte ve bu ekerlemenin retiminde 1 birim eker ve 3 birim ikolata kullanmaktadr. nc
tip ekerlemeden ise 5 YTL kar elde etmekte ve bu ekerlemenin retiminde 1 birim eker ve 1 birim
ikolata kullanmaktadr. Bonbonun gnlk retim iin elinde 50 birim eker ve 100 birim ikolata vardr.
a. Bonbon irketine yardmc olmak iin bir DP modeli kurunuz ve kurduunuz modeli znz ve
yorumlaynz (ynetici zeti cmlesi).

b. Kurduunuz modelin dualini bulunuz ve dual modelin ekonomik yorumunu (deiken, ama fonksiyonu ve
kstlar neyi temsil etmektedir?) yapnz. Primal modelin zmnden faydalanarak dual modelin
zmn (herhangi bir algoritma kullanmadan) belirleyiniz (nasl belirlediinizi gsteriniz) ve zm
yorumlaynz.
c. Dualite duyarllk ilikisini kullanarak primal modelin kstlarnn glge fiyatlarn belirleyiniz (nasl
belirlediinizi gsteriniz).
d. yntemi ile temelin optimalliinin korunduu ikinci ekerleme kar araln belirleyiniz.
e. Dualite duyarllk ilikisini kullanarak temelin optimalliinin korunduu birinci ekerleme araln
belirleyiniz.
f. Primal modelin deikenleri iin indirgenmi maliyetleri belirleyiniz (nasl belirlediinizi gsteriniz).
g. yntemi ile temelin (primal model zm) optimalliinin korunduu primal model kst sa taraf deeri
araln belirleyiniz (tm kstlar iin)
h. Birinci tip ekerlemeden 6 YTL kar elde edilirse yeni en iyi zm ne olur?
i. Tm ekerlemelerden 5 YTL kar elde edilirse yeni en iyi zm ne olur?
j. Gnlk kullanlabilecek ikolata miktar 50 birime derse yeni en iyi zm ne olur?
35. Bir enbykleme problemi iin aada verilen Lindo ktsn kullanarak problemin Simpleks Algoritmas
zm en iyi tablosundaki bilinmeyenleri (A, B, ..., K) bulunuz. Mantnz aklaynz.
Z

x1

x2

x3

s1

s2

s3

RHS

A
0

B
0

C
0

D
1

E
1

F
-1

G
-2

0
0

1
0

0
1

0,5
-1,5

0
0

0,5
-0,5

0,5
0,5

H
I
J
K

OBJECTIVE FUNCTION VALUE

1)
25.00000
VARIABLE
VALUE
X1
15.000000
X2
5.000000
X3
0.000000
ROW
SLACK OR SURPLUS
2)
10.000000
3)
0.000000
4)
0.000000

REDUCED COST
0.000000
0.000000
1.500000
DUAL PRICES
0.000000
1.500000
0.500000

36. Aada bir DP modeli ile en iyi tablosu verilmitir. Buna gre, dzeltilmi simpleks algoritmasndan
yararlanarak;
a. lk ksdn sa taraf deeri 30 yerine 10 olsayd yeni zm ne olurdu bulunuz.
b. Modele ama fonksiyon katsays 6, teknoloji kst katsaylar ise srasyla 3 ve 2 olan yeni bir
deiken eklense yeni zm ne olur, bulunuz ve zm yorumlaynz.
c. Modelin yeni deiken eklenmi halinin dual zm ne olur, tmler geveklik teoreminden
yararlanarak bulunuz.
enb Z =
yle ki

3x1 -2x2
2x1 -x2 < 30
x1 -x2 < 10
x1 ,x2 > 0

x1
0
0
1

x2
0
1
0

s1
1
1
1

s2
1
-2
-1

Sa taraf
40
10
20

37. Aada verilen GAMS modelini LINDO modeli haline dntrnz.

sets
i
j
k

/ I1*I2 /
/ J1*J2 /
/ K1*K2 /;

scalars
B

/ 5 /;

parameters
T(k)
/
K1
K2
/

3
7

R(k)
/
K1
K2

3
1

M(i,j)
J1
1
0

J2
5
3;

C(i,k)
K1
4
2

K2
0
2;

P(i,k)
K1
0
2

K2
5
3;

J1
J2

S(j,k)
K1
4
2

K2
0
2;

table

N(i,j,k)

/;
table
I1
I2
table
I1
I2
table
I1
I2
table

I1
I1
I2
I2

.
.
.
.

J1
J2
J1
J2

K1
1
2
1
3

K2
3
4
5
4;

positive variables
X(i,j)
Y(k);
variables
Z;
equations
amacf
k1(j,k)
k2
k3(k);
amacf..
k1(j,k)..
k2..
k3(k)..

Z =e= sum((i,j), M(i,j) * sum(k, C(i,k) * X(i,j) + T(k) * Y(k)));

Y(k) + sum(i, P(i,k) * X(i,j)) =l= S(j,k);
sum(k, R(k) * Y(k)) =l= B;
sum((i,j), N(i,j,k) * X(i,j)) =l= T(k);

model vize2 / all /;

vize2.limrow = 100;
solve vize2 using lp maximizing Z;

38. Aada verilen modeli Byk M yntemi ile znz.

Max 3x1 + x2
s.t. x1 + x2 >= 3
2x1 + x2 <= 4
x1 + x 2 = 3
x1 , x2 >= 0

39. ABC irketinin Foa ve Ayvalkta bulunan zeytinya atlyelerinde gnlk 500 ve 400 kg zeytinya
retilmektedir. Bu zeytinyalar daha sonra ilenip eitlendirilmek zere Balkesir ve zmirdeki
zeytinya fabrikalarna gnderilmektedir (Bu fabrikalarn snrsz ileme kapasiteleri olduu
varsaylacaktr). Balkesirdeki fabrikada 100 kg zeytinyan ilemenin maliyeti 700 TL iken bu fiyat
zmirde 900 TLdir. ielenmi zeytinyalar Ankara ve Trabzondaki gnlk 400 kg ve 300 kg olan talebi
karlamak iin kullanlmaktadrlar. Tama maliyetleri 100 kg iin aadaki tabloda verilmitir. Buna gre
Vogel yntemiyle balang zmn bulup problemin optimal zmne eriiniz ve sonucu yorumlaynz.
Balkesir

zmir

Trabzon

Ankara

Ayvalk

300TL

110TL

Foa

420TL

100TL

Balkesir

450TL

550TL

zmir

470TL

530TL

40. Son snftaki 4 arkada, grup olarak yapmalar gereken 4 farkl projenin her biri iin bir kiinin sorumlu
olmasna karar vermilerdir. Her bir rencinin farkl konulardaki bilgi ve baar seviyeleri birbirinden
farkldr. Aadaki tabloda birer performans arac olarak kullanlmak zere son snavdan aldklar notlar
verilmitir.
a. Hangi projeden hangi rencinin sorumlu tutulacan belirleyiniz.
b. Toplamda aldklar notlar ykseltmek iin aralarndaki en alkan renci olan 3.renci iki
projeden birden sorumlu olabileceini bildirirse yeni atamay bulunuz.
1.Proje

2.Proje

3.Proje

4.Proje

1.renci

90

78

45

69

2.renci

11

71

50

89

3.renci

88

90

85

93

4.renci

40

80

65

39

41. Bir tekstil firmas 5 eit kuma retmektedir. Fabrikada dokuma ve boyama ilemleri gereklemektedir.
Kumalarn 3 aylk talebi srasyla 16, 48, 35, 21 ve 82 bin metredir. Dokunan ve boyanan kumalar
piyasada srasyla 0.9, 0.8, 0.8, 1.2 ve 0.6 TL/metreye satlmaktadr. Fabrika ayn zamanda dardan
dokunmu kuma alma opsiyonuna da sahiptir. Dardan dokunmu kuma alndnda maliyeti 0.8, 0.7,
0.75, 0.9 ve 0.7 TL/metre olmaktadr. Kuma fabrikann kendisi tarafndan dokunursa maliyeti 0.6 TL, 0.5
TL, 0.6 TL, 0.7 TL ve 0.3 TL olmaktadr. Fabrikada A ve B tipi olmak zere iki eit dokuma tezgah
bulunmaktadr. A tipi dokuma tezgahndan 10 adet, B tipi dokuma tezgahndan 80 adet bulunmaktadr. A
tipi dokuma tezgahnn retim hz 5 eit kuma iin srasyla 4.6, 4.6, 5.2, 3.8 ve 4.2 metre/saattir. B
tipi dokuma tezgah iin de ayn hzlar sz konusudur ancak bu tezgahta sadece 3, 4 ve 5. tipte kumalar
dokunabilmektedir. Fabrika haftada 7 gn 24 saat retim yapmaktadr. Firmann karn en bykleyecek 3
aylk retim plann oluturmak zere DP modelini kurunuz (1 ay = 30 gn).
42. Devlet nmzdeki 30 yl iin elektrik kapasitesini 10 yllk dnemler baznda planlamak istemektedir. u
an dhil olmak zere 10 ylda bir kapasite geniletmesine gidilebilmektedir. DPTnin tahminlerine gre
nmzdeki t. 10 yllk zaman dilimi iin maksimum elektrik ihtiyac dt olacaktr. Bu talebin tamamnn
karlanmas gerekmektedir. Gemi dnemlerde yaplm ve kirli yntemlerle retim yapan enerji
santralleri t. dnemde et kadar enerji retebilmektedir ve nmzdeki 30 yl boyunca da alr durumda
kalacaklar bilinmektedir. Elektrik kapasitesini geniletmek iin sadece evreci yntemlerle elektrik
reten tesisler kurulacaktr. Bunlardan rzgr ve gne enerjilerinin kullanlmas dnlmektedir. Bu
tesislerin t. dnemde kurulmalar iin, megavat bana srasyla rt ve gt milyon TL yatrm gerekmektedir
(sabit maliyet olmadn varsaynz). Hibir dnemde kirli enerji kapasitesi toplam kapasitenin %20sini
amamaldr. Kurulan rzgr enerjisi tesislerinin mr 20 yl, gne enerjisi tesislerininki ise 10 yldr.
Verilen parametrelerin deerleri aadaki tabloda bulunmaktadr.

a.

Buradaki karar problemi nedir, ama ne olmaldr?

b. Bu problemi lineer programlama modeli olarak modelleyiniz. (deikenlerin neyi ifade ettiklerini
mutlaka ak bir ekilde yaznz.)
c.

Modeli ve gsterimi kullanarak yaznz.

Dnem

dt (bin
et (bin rt (milyon
megavat) megavat)
TL)

gt (milyon
TL)

0-10

15

10

10-20

20

20-30

30

43. Aada verilen model ile ilgili sorular cevaplaynz:

enb.
yle ki

a.

3 x1 + 2 x2
2 x1 + 2 x2 5
2 x1 + x2 4
x1 + 2 x2 4
Xi 0

Modeli Grafik Yntem ile znz.

b. Modelin Simpleks Yntemi ile zmn bulunuz.

c.

X1 ve X2nin ama fonksiyon katsaylarnn hangi deer aralklar iin bu zm optimaldir?

d. Modelin dualini bulunuz.

44. Aadaki problemi dikkate alnz:
Enb. z = -5x1 + 5x2 + 13x3
yle ki

-x1 + x2 + 3x3 <= 20

12x1 + 4x2 + 10x3 <= 90
x1, x2, x3 >=0

x4 ve x5 ilgili kstlar iin gevek deikenler olmak zere simpleks yntemi aadaki denklemler kmesini
sonu olarak vermektedir.
(0) z + 2x3 + 5x4 = 100
(1) x1 + x2 + 3x3 + x4 = 20
(2) 16x1 - 2x3 - 4x4 + x5 = 10
Ltfen orijinal modelde yaplan aadaki drt deiiklii birbirinden bamsz olarak inceleyerek
duyarllk analizi yapnz. Yeni en iyi zmlerin ne olduunu gerektiinde primal ya da dual simpleks
kullanarak bulunuz.
a) Birinci kstn sa taraf deerini 30 yapnz.
b) x3n ama fonksiyon katsaysn 16 yapnz.
c) Aadaki katsaylara sahip yeni bir deiken (x6) ekleyiniz.

c 6 10
a 3
16
a 26 5
d) Yeni bir kst ekleyiniz.
2x1 + 3x2 + 5x3 <= 50

45. Aadaki problemi iki aamal simpleks yntemini kullanarak znz, bulduunuz zm yorumlaynz.
Enb. z = 4x1 + 5x2 + 3x3
yle ki

x1 + x2 + 2x3 20
15x1 + 6x2 - 5x3 50
x1 + 3x2 + 5x3 30
x1, x2 , x3 0

46. Maka Karakolunda 30 polis memuru almaktadr. Her polis memuru haftada 5 gn almaktadr ve 2
gn dinlenmektedir. Su oran haftann gnne bal olarak deimektedir, bu nedenle her gn ihtiya
duyulan polis memuru says o gnn haftann hangi gn olduuna gre deimektedir. Pazartesi 18, Sal
24, aramba 25, Perembe 16, Cuma 21, Cumartesi 28, Pazar 18 polis memuruna ihtiya duyulmaktadr.
Polis memurlar iin bir alma izelgesi hazrlanmak istenmektedir. Sz konusu alma izelgesinde izin
gnleri birbirini izlemeyen (ardk olmayan) polis memuru says enkklenmek istenmektedir. Bu amac
gerekletirecek bir DP modeli kurunuz.
47. Il, okul masraflarna katk olsun diye, haftada en az 20 saat olmak zere iki maazada almaktadr.
Il, birinci dkknda haftada 5 ile 12 saat arasnda, ikinci dkknda da haftada 6 ile 10 saat arasnda
alabilmektedir. Her iki dkkndan da ayn creti alan Il, bu dkknlarn hangisinde ne kadar alaca
konusundaki kararn i ortamndaki stres faktrne bal olarak verme arzusundadr. Mevcut alanlarla
yapt grmelerden yola karak birinci dkkan iin stres faktrn 10 zerinden 8, ikinci dkkan iin
de 10 zerinden 6 olarak belirleyen Ilin stresin zaman arttka daha da biriktiini (kmlatif olduunu)
ve dolaysyla hafta sonunda elde edilen toplam stresin maazadaki alma sresiyle doru orantl
olduunu da bildii varsaymyla, Ile her bir maazada ne kadar almas gerektii konusunda yardmc
olmak zere
a) Bir DP modeli kurunuz (Sorundaki karar deikenleri, ama ve kstlar nelerdir? Varsa iaret
snrlamalarn belirleyiniz.)
b) Kurduunuz modeli byk M yntemi ile zerken oluacak balang temel olurlu zmn (bfs)
gsterecek ekilde balang tablosunu oluturunuz. Balang tablosunda temel zme giren ve
kan deikenleri gsteriniz. (Not: Ltfen sorunu tamamen zmeye alp zaman kaybetmeyin.)

48. Aada tama maliyetleri ile arz ve talep bilgileri verilen tama modeli iin;
a) Vogel yntemi ile balang zm bulunuz.
b) En uygun zm bulunuz.

Kaynak

Hedef

Talep

Arz

49. Bir firma rn yelpazesini 4 yeni rn ile geniletmek istemektedir. Firmann hali hazrda retim yapan ve
artk kapasitesi bulunan 3 fabrikas bulunmaktadr. Bu fabrikalarda yeni rnleri retmenin deiken

maliyetleri, fabrika aylk retim kapasiteleri ve ngrlen aylk talep miktarlar aadaki tabloda
verilmitir. rn 3, fabrika 2de retilememektedir. Bunun yannda ar yksek sabit maliyetler sebebiyle,
her bir rn, fabrikalardan sadece birinde retilmelidir. Ayrca fabrikalardaki dinamizmi koruyabilmek
adna, her fabrikada, bu yeni rnlerden en az biri retilmelidir. Bu problemi bir atama problemi olarak
modelleyiniz ve znz.
rn
1

Aylk
Kapasite

41

27

28

24

75

40

29

23

75

37

30

27

21

45

Aylk Talep

20

30

30

40

Fabrika

Birim retim
Maliyetleri

50. Bir yk uann kargo tamak iin byk blm vardr. Bu blmlerin arlk ve hacim snrlamalar u
ekildedir:
Blm
Arlk (Ton)
Hacim (m3)
n
10
6800
Orta
16
8700
Arka
8
5300
Bu uaa yklenmek zere hazrda bekleyen drt adet kargo vardr. Bu kargolarn zellikleri aadaki
tablodaki gibidir:
Kargo
K1
K2
K3
K4

Toplam Arlk
(Ton)
18
15
23
12

Toplam
Hacim (m3)
8640
9750
13340
4680

Kr (TL/ton)
310
380
350
285

Ayrca, uan dengesinin salanmas iin blmlerdeki kargolarn, blmlerin toplam arlk kapasitelerine
oranlarnn her blm iin eit olmas gerekmektedir.
Bu kargolarn tamam tanabilecei gibi, belirli bir ksm da tanabilir
Bu artlar altnda en yksek kr elde etmek iin uaa hangi kargodan ka ton yklenmesi gerekeceini
gsterecek bir dorusal programlama modeli kurunuz.
51. Aada verilen model ile ilgili sorular cevaplaynz:
min.
yle ki

x1 + x2
x1 5
x2 4
xi serbest (urs)

a. Modeli Grafik Yntem ile znz.

b. Modeli Simpleks Yntemi ile znz.
c. Modelin dualini bulunuz.
52. Aada verilen model ile ilgili sorular cevaplaynz:
maks.
yle ki

x1 + x2
x1 5
x2 4
xi serbest (urs)

a. Modeli Simpleks Yntemi ile znz.

b. Modelin dualini bulunuz.

53. Aadaki DP modelini ele alalm:

mak. z x1 5x 2 3x 3
x1 2x 2 x 3 3
2x1 x 2

x1 , x 2 , x 3 0
a) Modelin dualini bulunuz.
b) Primal en iyi zmde temel deikenlerin x1 ve x 3 olmas durumunda, dual modeli zmeden dual
en iyi zm (dual deikenlerin ve dual ama fonksiyonun deerlerini) belirleyiniz.
54-65 numaral sorular iin bilgi
Deitirilmi Reklam rnei iin DP Modeli:
x1: tiyatro oyununa verilen reklam says
x2: futbol mana verilen reklam says
min z = 30x1 + 70x2
st

12x1 + 3x2 32 (yksek gelirli kadnlar)

4x1 + 9x2 16 (yksek gelirli erkekler)
x1, x2 0

Gerekli bilgiler (Ltfen modeli zmeyiniz, sadece bu bilgileri kullannz):

En iyi zme gre birinci kst aktif deildir (nonbinding) ve fazlalk (excess) deeri 16dr. kinci kst ise
aktiftir (binding) ve glge fiyat -7,5tir.
54. Verilen DP modeline gre aadaki sorudaki boluklar doldurunuz.

Dorian yksek gelirli kadn ve erkekler iin lks otomobil ve jeep retmektedir. Tiyatro oyunlarna
ve futbol malarna bir dakikalk reklam vermek istemektedir. Tiyatro oyununa verilen reklamn maliyeti
$dr ve . yksek gelirli kadn ve . yksek gelirli erkek tarafndan
izlenmektedir. Futbol mana verilen reklamn maliyeti $dr ve . yksek gelirli kadn
ve . yksek gelirli erkek tarafndan izlenmektedir. Dorian .. yksek gelirli kadn ve
yksek gelirli erkee en az maliyetle nasl ular?

55. Aada verilen rapordaki (ynetici zeti) boluklar doldurunuz:

Hedeflenen kitleye ulamak iin en az maliyetli zm adet reklam tiyatro oyununa ve

adet reklam futbol mana vermektir. Bu durumda Dorian $ reklam masraf
yapacaktr.

56. Verilen DP modelinin dualini bulunuz. Dual modelin ekonomik yorumunu yapnz (dual modeldeki karar
deikenlerini, kstlar ve ama fonksiyonunu aklaynz).

57. Dual modelin en iyi zm nedir? (Ltfen dual modeli zmeyiniz, sadece dual modelin karar
deikenlerinin ve ama fonksiyonunun en iyi zm deerlerini yaznz)
58. Mevcut en iyi zm (temel) deimeyecek ekilde x2 deikeninin ama fonksiyon katsays iin izin
verilen aral bulunuz. (pucu: Dualite-Duyarllk ilikisinden yararlannz)
59. Primal modeldeki karar deikenlerinin indirgenmi maliyetleri nedir? Neden?
60. Mevcut en iyi zm (temel) deimeyecek ekilde primal modeldeki ilk kstn sa taraf deeri iin izin
verilen aral bulunuz.
61. Aadaki Lindo ktsnda bo braklan alanlar doldurunuz:
OBJECTIVE FUNCTION VALUE
1)

..............

VARIABLE

VALUE

REDUCED COST

X1

..............

..............

X2

..............

..............

ROW

SLACK OR SURPLUS

DUAL PRICES

2)

..............

..............

3)

..............

..............

RANGES IN WHICH THE BASIS IS UNCHANGED:

OBJ COEFFICIENT RANGES
VARIABLE
CURRENT
ALLOWABLE
ALLOWABLE
COEF
INCREASE
DECREASE
X1

..............

1.111111

30.000000

X2

..............

..............

..............

ROW

CURRENT
RHS

RIGHTHAND SIDE RANGES

ALLOWABLE
INCREASE

ALLOWABLE
DECREASE

..............

..............

..............

..............

INFINITY

5.333333

62. Eer tiyatro oyunu reklamnn maliyeti $40bin ise problemin yeni en iyi zm ne olur?
63. Eer tiyatro oyunu reklamnn maliyeti $25bin ise problemin yeni en iyi zm ne olur?
64. Eer Dorian 13M yksek gelirli erkee ulamay hedeflerse problemin yeni en iyi zm ne olur?
65. Dorian yarma programlarna da reklam vermeyi planlamaktadr. Yarma programna verilen bir dakikalk
reklam ile 6 milyon yksek gelirli kadn ve 9 milyon yksek gelirli erkee ulaabilmektedir. Yarma
programna reklam verilmesinin mantkl olmas (zmde nerilebilmesi) iin maliyetinin ne kadar olmas
gerekir?
66. A iletmesi zel lambalar retmektedir. B iletmesine 2011 ylnn ilk drt aynda teslim etmeyi taahht
ettii miktar Tablo 1de verilmektedir. A iletmesi ayda en fazla 160 adet lamba retimi yapmaktadr ve

lambann tanesini 35 TLye retmektedir. C irketinden de tanesi 50TLye lamba satn alabilmektedir. A
irketinin aylk stokta tutma maliyeti lamba bana 5TLdir. A irketinin drt aylk retim plann oluturan
dorusal programlama modelini genel matematiksel ifadeler (, ) kullanarak yaznz, modelinizde
kullandnz karar deikenleri, parametreler ve sabitleri ak olarak ifade ediniz.
Ay

Ocak

ubat

Mart

Nisan

Miktar

150

160

225

180

67. ABC firmas rnlerini, fabrikalarndan ana bayilerine ya dorudan ya da tek deposu zerinden
ulatrabilmektedir. Aadaki tabloda ilgili birim ulatrma maliyetleri ile haftalk kapasite ve talepler
verilmitir. Her iki fabrikasndan da depoya gnderim maliyeti rn bana 15TLdir. Firma, mterilerinin
taleplerini minimum maliyetle karlamak istemektedir. Buna uygun ulatrma modelini kurup balang
zmn Vogel yntemi ile bulunuz. Ulam simpleksi yntemi ile 1 iterasyon ilerleyiniz ve bulduunuz
zm yorumlaynz.
Birim tama maliyetleri
Bayi 1

Bayi 2

Kapasite

Fabrika 1

25 TL

30 TL

400

Fabrika
2
Depo

45 TL

23 TL

600

11 TL

14 TL

160

700

Talep
68. Aadaki problemi ele alalm

???Z 2x1 x2 x3

yle ki
3x1 2x2 2x3 15
x1 x2 x3 3
x1 x 2 x 3 4
x1 , x 2 , x 3 0

Gevek deikenlere x 4 , x 5 ve x 6 isimlerini verdiimizde, aadaki optimal tablo elde edilmektedir.

(0)Z
(1)
(2)
(3)

2x3 x 4 x 5

18

x2 5x3 x 4 3x5

24

2x3
x1

x5 x 6 7

4x3 x 4 2x 5

21

Bu durumda aadaki durumlar bamsz olarak inceleyiniz. En iyi zmn deiip deimediini ve
deiiyorsa yeni zmn ne olacan belirtiniz.
a) Yukardaki modelde ??? yerine ne yazlmaldr? (Problem en bykleme midir, en kkleme midir?)
Nedenini aklaynz.
b) 2x1 x2 3x3 60 eklinde yeni bir kst ekleyiniz.
c) c1 1 olarak deitiriniz.

69. XYZ firmas yeni 4 modeli piyasa srmek istedii iin otomobil montaj fabrikalarnda ciddi bir deiiklie
gitmeyi planlamaktadr. Her bir model sadece 1 fabrikada retilmelidir. Aadaki tabloda milyon TL
olarak her bir fabrikann yeni modeli retmek iin dntrlme maliyetleri verilmitir. - olarak
gsterilen hcreler o modelin o fabrikada retilemeyeceini gstermektedir. Minimum maliyetli plan
veren atamay yapnz.

Fabrika 1

Fabrika 2

Fabrika 3

Fabrika 4

Fabrika 5

Model1

18

26

31

Model2

50

22

30

Model3

40

29

52

39

Model4

43

46

35

70. Bir faklte dekan gz dneminde alacak olan dersleri planlamaktadr. rencilerden gelen talepler
dorultusunda en az 30 lisans ve 20 yksek lisans dersinin almas gerektii ortaya kmtr. Faklte
ynetmeliine gre ise bir dnemde toplamda en az 60 ders almaldr. Bir lisans dersinin faklteye
ortalama maliyeti 2500TLdir ve yksek lisans iin bu maliyet ders bana 3000TL olmaktadr. Fakltenin
btesini enkklemek iin gz dneminde ka lisans ve yksek lisans dersi almas gerektiini verecek
DP modelini kurunuz. (Karar deikenleri, ama ve kstlar nelerdir? Gerekiyorsa iaret kstlarn
belirtiniz. Ltfen problemi zmeye almaynz.)
71. Bir irket nmzdeki be ayda mteri taleplerini karlamas gerekmektedir. Bu yzden i. ayn sonunda
adet rn teslim etmelidir ( = 1, ,5 iin deerleri aadaki tabloda verilmitir). Herhangi bir ay
iinde 100 TLye retilen rn, sz konusu ayn talebini karlamak iin kullanlabilecei gibi, stokta
tutularak takip eden aylarn taleplerini karlamak iin de kullanlabilir. Ancak stokta tutulan her rn iin
aylk 5 TL stokta tutma maliyeti vardr. Birinci ayn banda 3 rn bulunmaktadr. irket i. ayda adet,
i+1. ayda +1 adet retiyorsa, retim hznn deimesinden dolay 40 |+1 | TLlik bir maliyet daha
ortaya kmaktadr. Be aylk sre iin irketin toplam maliyetini enkkleyen, retim ve stokta tutma
miktarlarn veren dorusal programlama modelini oluturun. Be aylk srecin sonunda stokta kalan
malzemenin sat deerinin ya da stokta tutma maliyetinin olmadn farz edin. (Karar deikenleri, ama
ve kstlar nelerdir? Gerekiyorsa iaret kstlarn belirtiniz. Ltfen problemi zmeye almaynz.)
Aylar

15

17

19

11

72. Maks z = 100[67 (xA + xB + xC )]

yle ki;

xA + xB + xC 67
3xA 40
10xC 70
5xD 60
(3xA + 7xB + 10xC + 5xD )/5 50
xA + xB + xC = 1,5 xD
xA, xB, xC 0; xD urs (serbest deiken)

Yukarda verilen DP modelini;

a. Standart biime getiriniz.
b. Byk M yntemi ile zmek iin balang tablosunu oluturunuz.
c. Balang tablosunun en iyi olup olmadn kontrol ediniz. En iyi deil ise ilk iterasyon iin hangi temel
d deikenin temel, hangi temel deikenin temel d olacan belirleyiniz (ilk iterasyon ilemlerini
yapmaynz)
73. maks z = 3x1 - 6x2 + x3
yle ki;

x 1 + x2 + x3
2x1 - x2

8
=5

-x1 + 3x2 + 2x3 7

x1, x2, x3 0
Yukardaki DP modelinin 2-Aamal simpleks ile zmnde ilk aama sonucunda elde edilen tablo aada
verilmitir. Bu tabloya gre gerekliyse ikinci aamaya geerek problemi znz.
W

x1

x2

x3

e1

a1

a2

s3

ST

-1

-1

2/3

-2/3

2/3

-1/3

11/3

1/3

-1/3

1/3

1/3

13/3

1/3

5/3

-5/3

4/3

1/3

74. Transco, transistor reten bir firmadr. Transistor retimindeki en nemli sre transistorun temel
bileeni olan germanyumun frnda eritilmesidir. Eritme faaliyeti sonucunda farkl kalitelerde erimi
germanyum elde edilir.
Germanyumu eritmek iin iki yntem kullanlr; 1. yntemin transistor bana maliyeti 50TL iken 2.
yntemin transistor bana maliyeti 70TLdir. 1. ve 2. yntemlerin sonucunda elde edilen erimi
germanyumlarn kalitesi Tablo 1de grlmektedir. 1. derece dk kaliteyi, 4. derece mkemmel kaliteyi
gsterir. Germanyumun kalitesi retilen transistorun kalitesini gsterir.
Erimi germanyumun kalitesi yeniden stma ileminden geirilerek arttrlabilir. Bir transistor iin erimi
germanyumu yeniden stma ileminin maliyeti 25 TLdir. Yeniden stma ileminin sonular Tablo 2de
grlmektedir. Transco ayda en fazla 20.000 transistor retmek zere, gerekli olan germanyumu eritmek
ve yeniden stmak iin yeterli frn kapasitesine sahiptir. Transconun 4. derecede transistor iin aylk
talebi 1000, 3. derece iin 2000, 2. derece iin 3000 ve 1. derece iin 3000dir. Talepleri karlamak iin
retim maliyetini enkkleyen DP modelini genel halde ( ve kullanarak) kurunuz.
Tablo 1. Eritme Sonucunda Elde Edilen Kalite Dereceleri (%)
Erimi Germanyumun
Kalite Derecesi
Hatal
1
2
3
4

Eritme Yntemi
1.Yntem
2.Yntem
30
20
30
20
20
25
15
20
5
15

Tablo 2. Yeniden Istma Sonucunda Elde Edilen Kalite Dereceleri (%)

Yeniden Istma
Sonucunda Elde
Edilen Kalite
Hatal
1
2
3
4

75. Aadaki DP modeli iin;

= 51 + 32 23
;
1 + 2 + 3 4

Yeniden Istlan Germanyumun Kalite Derecesi

Hatal

1.Derece

2.Derece

3.Derece

30
25
15
20
10

0
30
30
20
20

0
0
40
30
30

0
0
0
50
50

2 1 + 32 3 9
2 + 3 5
1 , 2 , 3 0
En iyi Tablo:
Z

x1
1

x2

x3

e1

a1

e2

a2

s3

STD

TD

-2,5

-M

-1,25

1,25-M

-0,75

7,5

Z = 7,5

-0,5

0,25

-0,25

0,75

1,5

x3 = 1,5

0,5

-0,25

0,25

0,25

3,5

x2 = 3,5

-1

-1

e1 = 1

Lindo kts:
LP OPTIMUM FOUND AT STEP
3
OBJECTIVE FUNCTION VALUE
1)
7.500000
VARIABLE
VALUE
REDUCED COST
X1
0.000000
A
X2
3.500000
0.000000
X3
B
0.000000
ROW
2)
3)
4)

SLACK OR SURPLUS
1.000000
0.000000
C

DUAL PRICES
0.000000
-1.250000
D

NO. ITERATIONS=
3
RANGES IN WHICH THE BASIS IS UNCHANGED:
OBJ COEFFICIENT RANGES
VARIABLE
CURRENT
ALLOWABLE
ALLOWABLE
COEF
INCREASE
DECREASE
X1
5.000000
INFINITY
2.500000
X2
3.000000
E
F
X3
-2.000000
1.000000
5.000000
ROW
2
3
4

CURRENT
RHS
4.000000
9.000000
5.000000

RIGHTHAND SIDE RANGES

ALLOWABLE
INCREASE
1.000000
6.000000
INFINITY

ALLOWABLE
DECREASE
INFINITY
14.000000
1.000000

Aadaki sorular en iyi tablo ve lindo ktsna gre cevaplaynz (Her k birbirinden bamszdr, verdiiniz
cevaplar aklaynz, hesaplamalar gsteriniz):
a) Lindo ktsndaki A, B, C,D deerlerini belirleyiniz.
b) Lindo ktsndaki E ve F deerlerini belirleyiniz.
c) x3n ama fonksiyonundaki katsays (mevcut -2) -1 olursa yeni Z ka olur?
d) kinci kstn sa taraf deeri (mevcut 9) 16 olursa yeni Z ka olur?
e) Tm kstlarn sa taraf deerleri b = [3; 10; 4,5]T olarak deitirilirse mevcut temel zm deiir mi?
Deimez ise yeni Z ka olur?
76. Aadaki dorusal programlama modelini grafik yntem ile znz. En iyi zmdeki , 1, 2 ve 3
deerlerini belirleyiniz. (pucu: Tmler Geveklik Teoreminden faydalannz)

= 61 + 42 + 203
;
21 + 2 + 23 5
1 + 2 + 103 1
1 , 2 , 3 0

77. Aadaki DP modeline gre aadaki sorular cevaplaynz.

= 21 + 2 + 3
;
1
+ 3 1
2 + 3 2
1 + 2
3
1 , 2 , 3 0

a. 1, 2 ve 3 temel deikenleri ile elde edilen temel zmn en iyi olduunu gsteriniz. En iyi zm

bulunuz.
b. Her kstn sa taraf deerinin negatif olmayan bir k sabiti ile arplmas sonucunda elde edilen yeni en
iyi sonucun, orijinal en iyi zmdeki tm temel deikenlerin deerlerinin k ile arplmasna eit
olduunu gsteriniz.
c. kinci kst sa taraf deeri iin en iyi temel zm deitirmeyecek deiim araln bulunuz.
d. Modele yeni bir karar deikeni (4) eklendiinde model aadaki hali almaktadr. Yeni en iyi zm ne
olur?
= 21 + 2 + 3 + ,
;
1
+ 3 + 1
2 + 3 2
1 + 2
3
1 , 2 , 3 , 0
1
12
2
1 0 1 1
1
pucu: [0 1 1] = [12
2
1
1
1 1 0
2
2

1
2
1
2
1
2

78. Metal A.. tip alam kullanarak iki tip (A ve B) rn retmektedir. Alamlar farkl oranlarda kalay,
inko ve kurun iermektedir (yzdeler aadaki tabloda verilmitir). A rnnde en fazla %50 kalay ve
en az %30 kurun olmaldr. B rnn ise %35 orannda inko iermelidir.
1. Alam
60
10
30
22

Kalay yzdesi
inko yzdesi
Kurun yzdesi
Maliyet (TL/kg.)

2. Alam
25
15
60
20

3. Alam
45
45
10
25

Firma alamlar tabloda verilen fiyatlara temin edebilmektedir. Her alamdan aylk en fazla 400 kg. temin
edilebilir. Metal A..nin A ve B rnleri iin aylk talepleri 700er kg.dr. Firma bu talepleri karlayamazsa A
rn iin 30TL/kg.; B rn iin ise 35TL/kg. ceza deyecektir.
Firmann toplam maliyetlerini (alam satn alma ve talepleri karlayamama) en kkleyecek DP modelini
kurunuz.
79. Bir mzayede irketi drt deerli resmi satmak iin drt mteriden teklif almtr. Mterilerin teklifi
tabloda verilmitir. Mteri 1, iki resim almak istemektedir. Dierleri ise en fazla bir resim alacaktr.
Teklifler (1.000TL)
Mteri

1. Resim

2. Resim

3. Resim

4. Resim

11

13

12

11

12

a) Mzayede irketinin gelirlerini en byklemek iin hangi resmi hangi mteriye satmas gerektiini
bulmak zere atama tablosunu oluturunuz.
b) (a) kknda oluturduunuz atama problemini Macar yntemi ile znz.
80. Aadaki DP problemi verilsin:
Min Z = 2x1 + 3x2 + 2x3,
yle ki;
x1 + 4x2 + 2x3 8
3x1 + 2x2 6
x1, x2, x3 0
e1 ve e2 kstlar iin gevek deikenler; a1 ve a2 ise kstlar iin yapay deikenlerdir.
Problem Byk M yntemi ile zmek iin maksimizasyon problemine dntrlm ve gerekli ilemler
yaplarak aadaki balang tablosu elde edilmitir:
x1

Z
-1

x2

x3

-4M+2 -6M+3 -2M+2

e1

a1

e2

a2

ST

TD

-14M

-z = -14M

-1

a1 = 8

-1

a2 = 6

Yukardaki tabloya Simpleks algoritmas uygulandnda aadaki en iyi tablo elde edilmitir.
x1

x2

x3

e1

a1

e2

a2

ST

TD

-1

M-0,5

M-0,5

-z =

0,3

-0,1

x2 =

-0,2

0,4

x1 =

Yukardaki tabloya gre dzeltilmi simpleks yntemindeki formlleri kullanarak boluklar doldurunuz.
Yaptnz ilemleri gsteriniz. (Klasik simpleksle yaplan zmler kabul edilmeyecektir)
81. Aada verilen ulatrma probleminin zmnde temel deikenler x11 , x12 , x23, x31, x33, x43 ve x44 olarak
bulunmutur.
1
9

2
7

3
12

4
8

18
15

12

12

15

4
8

12

6
14

12

11

12

4
Talep
a.
b.
c.
d.
e.
f.

Arz

12
6

14

15

Bu zm temel bir zm mdr?

Bu zmn en iyi zm olduunu gsteriniz.
Verilen ulatrma probleminin dorusal programlama modelini ve dualini yaznz.
Dual problemin en iyi zm nedir?
43 n deeri 11den 13e karsa, mevcut zm hl en iyi zm mdr? Deilse en iyi zm
bulunuz.
Eer 2nin arz ve 4n talebi 2er birim artarsa en iyi zm ne olur?

82. FSK irketi; P1, P2 ve P3 adndaki rnlerini, M1 ve M2 makinelerinde retmektedir. Her rn her iki
makinede de ilenme sras nemli olmakszn ilenmelidir. Makineleri operatrler altrmaktadr. Bir
makineyi bir saat altrabilmek iin 0.5 adam-saatlik operatr zaman gerekmektedir. rnlerin birim
karlar srasyla 8 TL, 11 TL ve 7 TLdir. Makinelerin srasyla 40 ve 30 saatlik kapasiteleri ve toplamda 30
adam-saatlik operatr zaman bulunmaktadr. Aadaki tablo makinelerde bir saatte ka rn yaplacan
gstermektedir
M1
M2

P1
4
7

P2
6
3

P3
9
13

Ek olarak, 2. rnden en az 15 tane retilmesi gerekmektedir. FSKnn karn enbyklemeyi amalayan bir
DP modelini kurunuz. (Karar deikenleri, ama ve kstlar nelerdir? Gerekiyorsa iaret kstlarn belirtiniz.
Ltfen problemi zmeye almaynz.)
83. Aadaki DP modelini Simpleks Yntemi ile znz ve zmnz yorumlaynz.
maks z = 4x1 + x2
yle ki 2x1 + 3x2 4
x1 + x2 1
4x1 + x2 2
x1, x2 0
84. Aadaki DP modelini iki aamal simpleks yntemi kullanarak znz ve zmnz yorumlaynz.
min z = 3x1
yle ki 2x1 + x2 6
3x1 + 2x2 = 4
x1, x2 0

85. Bir bankann hem tam zamanl hem de yar zamanl alan veznedarlar bulunmaktadr. Banka hafta ii her
gn 9-17 saatleri arasnda aktr. Tam zamanl veznedarlar 9-17 saatleri arasnda bir saatlik yemek
molas dnda almak zorundadrlar ve gnde 64 TL almaktadrlar. Tam zamanl veznedarlar iin yemek
molas ya 12-13 ya da 13-14 saatleri arasnda olabilir. Yar zamanl veznedarlar ise yemek molas yapmadan
her i gn en az 3, en fazla 4 ardk saat almak zorundadrlar ve saat bana 5 TL almaktadrlar. Yar
zamanl alan says en fazla 5 olmaldr. Bankann saatlere gre veznedar gereksinimi aadaki tabloda
verilmektedir. Maliyeti enkkleyen bir DP modeli kurunuz (Karar deikenleri, ama ve kstlar nelerdir?
Gerekiyorsa iaret kstlarn belirtiniz. Ltfen problemi zmeye almaynz).
Saat
09:00-10:00
10:00-11:00
11:00-12:00
12:00-13:00
13:00-14:00
14:00-15:00
15:00-16:00
16:00-17:00
86. Aada verilen DPyi gz nne alnz
maks z = 2x1 + 4x2 + 3x3 + x4
yle ki 3x1 + x2 + x3 + 4x4 12
x1 - 3x2 + 2x3 + 3x4 7
2x1 + x2 + 3x3 - x4 10
x0

Veznedar Gereksinimi
4
3
4
6
5
6
8
8

Bu DPnin en iyi zm: z = 42; x1 = 0; x2 = 10,4; x3 = 0; x4 = 0,4

a) DPnin dualini bulunuz.
b) Verilen en iyi zm ve tmler geveklik koullarn kullanarak dual modelin zmn bulunuz.
c) Dual model zmn kullanarak primal model iin glge fiyatlar ve indirgenmi maliyetleri bulunuz.
87. ATK-Sugar, eker ve ikolata ile tip ekerleme retmektedir. Birinci tip ekerlemede 1 birim eker ve
2 birim ikolata bulunmaktadr. kinci tip ekerlemede 1 birim eker ve 3 birim ikolata bulunmaktadr.
nc tip ekerlemede ise 1rer birim eker ve ikolata bulunmaktadr. ekerlemelerden elde edilen kar
srasyla 3, 6 ve 4 TLdir. Firmann elinde 50 birim eker ve 80 birim ikolata vardr. xi , inci tip
ekerlemeden retilen miktar olmak zere (i= 1,2,3); ATK-Sugar aadaki DPyi zerek karn
enbykleyebilir:
maks z = 3x1 + 6x2 + 4x3
yle ki; x1 + x2 + x3 50
(eker kst)
2x1 +3x2 + x3 100
(ikolata kst)
x1, x2, x3 0
Verilen DPnin en iyi zmnde x2 ve x3 temel deikenlerdir ve Z= 260, x1 = 0 , x2 = 30, x3 = 20dir. Buna
gre aadaki sorular simpleks yntem kullanarak cevaplaynz.
1 1]1 [1/2 1/2 ]
Yardm : [
=
3/2 1/2
3 1
a) Birinci tip ekerlemenin kar 4TL olursa yeni en iyi zm ne olur?
b) nc tip ekerlemenin hangi kar deerleri iin mevcut temel zm en iyi kalacaktr? Eer nc
tip ekerlemenin kar 7 TL olursa, ATK-Sugarn yeni en iyi zm ne olur?
c) Firmann elindeki eker miktar hangi deerler arasnda olursa mevcut temel zm en iyi olarak kalr?
d) Firmann elinde 70 birim eker olsayd, toplam kar ne olurdu? Her bir ekerleme tipinden firma ka
tane retirdi?
e) Firma ieresinde iki birim eker ve bir birim ikolata olan yeni bir ekerleme retmeyi planlamaktadr.
Yeni ekerlemenin birim kar 5 TL ise, bu rn retmek karl olur mu? Karl olur ise firmann yeni
retim plann oluturunuz. Karl olmazsa karl olabilmesi iin bu ekerlemenin fiyat ne kadar
olmaldr?
88. Yeni bir arama motoru kuran bir kii, kurduu sitedeki reklamlarla para kazanmay planlamaktadr ve
kiisel balantlar ile yerel birer market olan A, B ve Cnin reklamlarn sitesinde yaynlamaya karar
vermitir. A, B ve C marketleri ise reklamlarnn sadece 4 anahtar kelime arandnda, kullanclara
nerilmesini bildirmitir: market alveri perakende ucuzluk
Daha nceki deneyimlerinden yola kan site sahibi, market kelimesi iin 35000, alveri kelimesi iin
25000, perakende kelimesi iin 15000 ve ucuzluk kelimesi iin 5000 arama yaplmasn beklemektedir.
Ayrca, tahminlerine gre kullanclarn %20si kendilerine gsterilen reklama tklayacaklardr. A, B ve C
tklanan her reklam iin aadaki demeyi yapmaktadr
A
B
C

Market
2
1
5

Alveri
3

Perakende
11

Ucuzluk
7

2
8

6
15

1
9

A, B ve Cnin kendi sitelerinin kaldrabilecei belirli bir younluk kapasitesi vardr. A en fazla 6000, B en
fazla 2000, C en fazla 9000 siteye girii kaldrabilmektedir.
Kelimelerin her aranmasyla sadece bir firmann reklam verilebilmektedir. Site sahibi gelirini en
byklemek iin hangi kelimenin ka arama saysnda hangi firmann reklam kmas gerektiine karar
vermek istemetedir.
a) Problemi Ulatrma sorunu olarak tanmlayarak dengeli ulatrma tablosunu oluturunuz.
b)

Vogelin Yaklam (VAM) yntemi ile bir balang temel olurlu zm bulunuz.

89. T Endstri Mh. Blm Bakan iki retim yesine ( A ve B) yeni dersi paylatracaktr. Bir retim
yesine en fazla iki ders verilebilir. retim yeleri ile yaplan grmeler neticesinde dersleri vermek
isteme dereceleri aadaki tablodaki gibi oluturulmutur. Deerlendirme 1-10 leinde yaplm olup;
10: retim yesinin o dersi ok istediini, 1: hi istemediini gstermektedir. Tabloda (--) ksmlar blm
bakannn o ders iin o retim yesini grevlendirmek istemedii ifade etmektedir.
retim
Dersler
Grevlileri
END500
END501
END502
A
8
10
7
B
4
8
-a) Blm bakannn derslere retim grevlilerini atamasna yardm etmek iin toplam isteklilii en
bykleyecek atama sorununu tanmlaynz (Atama tablosunu oluturunuz).
b) Kurduunuz atama sorununu Macar Yntemi kullanarak znz. Hangi retim grevlisi hangi derse
atanmaldr? Toplam isteklilik ne olur?

90. Kat geri dnm yapan bir firma kullanlm karton, gazete kad ve kitap kad ileyerek farkl kat
yapmna uygun kat hamuru retmektedir. Kullanlm katlarn al fiyatlar karton iin 5 TL/ton, gazete
kad iin 8TL/ton ve kitap kad iin 10TL/tondur. Bu katlarn ilk ilemeleri sonucunda elde edilen
kat hamuru oranlar u ekildedir: kartondan %15; gazete kadndan %30 ve kitap kadndan %40.
Sonraki aamada kat hamuru iki ilemden biri ile ilenebilir: su ile arndrma veya kesme ile ayrma. Su
ile arnda ilemi 20TL/tondur ve ilem gren hamurun %10u zayi olur (giren hamurun %90 sonraki
aamada kullanlabilir). Kesme ile ayrma ileminin maliyeti ise 15TL/tondur ve ilem gren hamurun %20si
zayi olur. Firmann su ile arndrma kapasitesi gnlk 2000 ton; kesme ile ayrma kapasitesi ise 3000
tondur (kapasite ileme giren hamur miktarna gre belirlenmitir).
Firmann gnlk 2200 tonluk talebini karlamas iin hangi kullanlm kat cinsinden ne kadar alacana
ve hangi ilemi (arndrma ve ayrma) ne kadar kullanacana karar vermek istemektedir. Son oluan
kadn kalitesi gerei toplam kullanlan kullanlm kadn en az %30u kitap kad olmaldr. Ayrca firma
su ile arndrma ve kesme ile ayrma kapasitelerinin her biri iin en az %50sinin kullanlmasn
istemektedir.
Bu artlarda firmann maliyetlerini en kkleyecek DP modelini kurunuz. Karar deikenlerini, ama
fonksiyonunu ve kstlar aklayarak tanmlaynz.
91. Aada bir projenin kritik yolunu bulabilmek iin kurulmu DPnin Lindo kodlar ve zm raporu
verilmitir. Buna gre sorular cevaplaynz.
a) Proje an iziniz ve faaliyet srelerini a zerinde gsteriniz.
b) Proje faaliyetlerini ve ncelik ilikilerini bir tabloda gsteriniz.
c) Proje kritik yolunu belirleyiniz. Proje en ksa ne kadar srede bitirilebilir?
d) Tm faaliyetler iin en olas (m), en iyimser (a) ve en ktmser (b) faaliyet srelerini; m = nceki
aamada bulunan faaliyet sresi, a = 0,7m ve b = 1,3m kabul ederek projenin 15 gnden nce bitirilme
olasln hesaplaynz.

Lindo kodu
min x7-x1
st
A) x2-x1 > 2
B) x3-x1 > 4
Y1) x3 x2 > 0
C) x4-x2 > 1
D) x6-x3 > 5
Y2) x4 x3 > 0
E) x6-x4 > 7
F) x7-x6 > 5
G) x5-x2 > 8
H) x7-x5 > 3
End

Sonu Raporu
LP OPTIMUM FOUND AT STEP
OBJECTIVE FUNCTION VALUE
1)

16.00000

VARIABLE
X7
X1
X2
X3
X4
X6
X5
ROW
A)
B)
Y1)
C)
D)
Y2)
E)
F)
G)
H)

VALUE
16.000000
0.000000
3.000000
4.000000
4.000000
11.000000
13.000000

REDUCED COST
0.000000
0.000000
0.000000
0.000000
0.000000
0.000000
0.000000

SLACK OR SURPLUS
1.000000
0.000000
1.000000
0.000000
2.000000
0.000000
0.000000
0.000000
2.000000
0.000000

NO. ITERATIONS=

DUAL PRICES
0.000000
-1.000000
0.000000
0.000000
0.000000
-1.000000
-1.000000
-1.000000
0.000000
0.000000

92. Aadaki DPyi dual simpleks yntemi ile znz.

Min z = 2x1 + 3x2 + 5x3 + 6x4

yle ki ; 2x1 + 2x2 + 3x3 + x4 3
-x1 + x2 - x3 + 3x4 -2
x1 , x2 , x3 , x4 0

93.
Min
yle ki;

2x1

+2x2

+x3

-3x4

+2x5

+2x6

+2x7

-x1

+x2

+x3

+x4

-x5

-x6

+x7

=4

2x1

+2x2

+2x3

+4x4

+3x5

-4x6

+x7

= 12

x1

+x2

+2x3

+2x4

-2x5

x1,

x2,

x3,

x4,

x5,

x6,

+3x7

=7

x7

Yukarda verilen DP iin BV={x1, x2, x3} temeline karlk gelen dzeltilmi simpleks tablosu aada verilmitir:

-1

x1

-0,5

0,25

x2

1,5

0,25

-1

x3

-1

a) Verilen temel zmn en iyi olmadn temel d deikenlerin indirgenmi maliyetlerini hesaplayarak
gsteriniz.
b) Dzeltilmi simpleks yntemini bir adm yrterek yeni bir temel olurlu zm bulunuz. Bu zm iin
dzeltilmi simpleks tablosunu oluturunuz. Bu zmn en iyi olup olmadna karar veriniz.

94. Gimignano irketi 1000 kiloluk partiler halinde sosis retmektedir. Sosis, tavuk ve sr eti ierir. Tavuk
etinin kilo bana maliyeti 30 TL, sr etinin kilo bana maliyeti 50 TL'dir. Sosis karmnda, tavuk etinin
sr etine oran en az ikiye bir olmaldr. Her parti aadaki ierik artlarn salamaldr
En az 500 kilo tavuk iermeli
En az 200 kilo sr eti iermeli
irket maliyetini minimize edecek en uygun karm bulmak istemektedir.
a) DP modelini kurunuz (karar deikenleri, ama ve kstlar nelerdir? Varsa iaret snrarn belirtiniz)
b) erik artlarnn olmadn varsayarak sorunu iki aamal simpleks yntemiyle znz.
95. Aada GAMS kodlar verilen sorun iin kapal formda DP modeli yaznz.

sets

scalar

i
j

fabrika indisi
eleme tesis indisi

TM

birim tama maliyeti

parameters
U(i)
/ FAB1
FAB2
FAB3

/ FAB1,FAB2,FAB3 /
/ EL1, EL2 /;
/3/;

i. Fabrika retim miktari

700
600
200/

KE(j)
j. eleme tesisi kapasitesi
/ EL1 700
EL2 800 /
M(j)
/ EL1
EL2
table DF(i,j)
FAB1
FAB2
FAB3

j. eleme tesisindeki eleme maliyeti

20
30 /;
i fabrikadan j eleme tesisine olan mesafe
EL1
EL2
30
5
36
42
20
34 ;

positive variable
X(i,j) i. fabrikadan j. eleme tesisine gnderilecek urun miktar;
variable
Z
toplam tama ve eleme maliyetleri;
equations
amac
TopFabur(i)
ElTesKap(j)

toplam maliyet
toplam retilen urun miktar
Eleme tesis kapasiteleri ;

amac.. Z =e= sum((i,j), TM* DF(i,j) * X(i,j))+ sum(j, M(j) * sum(i,X(i,j)));

TopFabur(i)..
sum(j, X(i,j)) =e= U(i);
ElTesKap(j)..
sum(i, X(i,j)) =l= KE(j);
model vize1 /all/;
solve vize1 using lp minimizing Z;

96. Bir otoyol inasnda yolun baz blmlerinde arazi deiiklii yaplmas gerekmektedir. Bu alma ile
arazinin baz ksmlarndaki toprak karlacak ve baz ksmlarna toprak doldurulacaktr. Bylece otoyolun
geecei arazi profilinin daha dz olmas salanacaktr. Mevcut arazi profili (dz izgi) ve bitmi profil
(kesikli izgi) aadaki ekilde gsterilmitir:

ekle gre otoyol arazisi dokuz blme ayrlmtr. rnein, Blm 1e 10 x 103 m3 toprak doldurma
ilemi gerekirken; Blm 2'deki 28 x 103 m3 toprak karlmaldr. karma ilemi iin m3 bana 8 TL
ykleme maliyeti ve doldurma ilemi iin m3 bana 12 TL sktrma maliyeti olumaktadr. Ayrca
topraklarn bir blmden dierine tanma maliyeti blm m3 bana 2 TLdir (rnein 3 m3 toprak
Blm 2den Blm 6ya tanrsa 2*3*4= 24TL tama maliyeti oluur).
En dk maliyet ile ne kadar topran nereden nereye tanmas gerektiini belirlemek zere bir DP
modeli kurunuz.
97. Aadaki kstlar tanmlayan dorular grafikte yer almaktadr:

2 1 1

(1)

2 + 21 6

(2)

2 1 3

(3)

1 , 2 0
a) Kstlarn oluturduu olurlu blgeyi gsteriniz.

b) En iyi zm (x1 , x2 ) = (1, 4) noktas olacak ekilde bir ama fonksiyonu yaznz.
c) (x1 , x2 ) = (2, 1) noktas en iyi zm olacak ekilde bir ama fonksiyonu yaznz.

98. Ders notlarndaki Oranj meyve suyu rneinin DP modeli ve en iyi zm aada verilmitir. Buna gre;
a. DP modelinin dualini yaznz.
b. Dual modeldeki deikenlerin en iyi zm deerlerini tmler geveklik teoremini kullanarak bulunuz.
Oranj meyve suyu rnei DP modeli:
x1 ve x2 bir ie Oranj'da bulunmas gereken portakal gazozu ve portakal suyu miktar olsun.
min z = 2 x1 + 3 x2
0.5 x1+ 0.25 x2 < 4
(eker ksd)
x1+
3 x2 > 20
(C vit. ksd)
x1+
x2 = 10
(10 ozluk ie ksd)
x1,x2 > 0
Oranj meyve suyu rnei zm:
x1=5, x2=5, Z = 25.

99. ATK Beyaz farkl rn iin gnlk retim plan yapmak istemektedir. rnlerin retiminde iilik ve
makine zaman kullanlmaktadr. retim ile ilgili veriler aadaki tabloda verilmitir.
ilik (adam/saat)
Makine (saat)
Birim kar (TL)
rn 1
2
1
8
rn 2
2
2
14
rn 3
4
1
7
Gnlk kapasite
90
60
Firmann retim plann oluturmak iin aadaki DP oluturulmutur.
x1, x2, x3 srasyla rn 1, 2 ve 3n gnlk retim miktar olmak zere;

maks z = 8x1 + 14x2 + 7x3

yle ki;
2x1 + 2x2 + 4x3 90
x1 + 2x2 + x3 60
x1 , x2 , x3 0

Tanmlanan problem ve DPye gre sorular cevaplaynz.

a) x1 ve x2nin temel deiken olduu temel olurlu zmn (BV = { x 1 , x2 }) en iyi zm olduunu
1
2 2]1 [ 1
]).
gsteriniz (Yardm; [
=
0,5 1
1 2
b) x1 ve x2nin temel deiken olduu temel olurlu zm iin simpleks tablosunu oluturunuz (ilemlerin
ayrntlarn vermeniz gerekmektedir).

x1

x2

x3

s1

s2

STD

1
0
0
c) 1. rnn birim kar 10 birim olursa yeni zm ne olur? (gerekliyse simpleks kullanarak yeni zm
bulunuz)
d) Firmann kullanabilecei makine saati miktar 100 saate karsa yeni zm ne olur? (gerekliyse dual
simpleks kullanarak yeni zm bulunuz)

100. farkl ehrin elektrik ihtiyacn karlayacak 25, 40 ve 30 milyon kWs (kilowatt/saat) retim
kapasitesine sahip farkl elektrik santrali bulunmaktadr. Bu ehirlere ait tahmin edilen maksimum
talepler sras ile 30, 35, ve 25 milyon kWs olarak hesaplanmtr. Kws bana elektrik fiyatlar aadaki
tabloda verilmektedir. Austos ay borunca enerji taleplerinde %20lik bir art grlecei
ngrlmektedir. Bu artn mevcut santrallerden karlanamayan ksm dier bir ebekeden
1000TL/milyon kWs fiyatla elektrik satn alnarak karlanacaktr (Bu ebeke 3 numaral ehre hizmet

verememektedir). Firma ek olarak satn almalar ve datmalar gereken bu elektrie ait en az maliyetli
plan bulmak istemektedir.
ehir
1
2
3
1 600 TL 700 TL 400 TL
Santral
2 320 TL 300 TL 350 TL
3 500 TL 480 TL 450 TL

a) Soruyu ulatrma problemi olarak formle ediniz (DP formlasyonunu yaznz ve ulatrma
tablosunu oluturunuz).
b) En dk maliyetli datm plann ulatrma simpleksi kullanarak bulunuz (Balang zm
iin Vogel yntemini kullannz).

101. Aadaki ada 1 noktasndan 6 noktasna gitmek zere bir en ksa yol problemi tanmlanmtr
(Balantlar zerinde maliyet deerleri - cij - verilmitir). Bu problemi atama problemine dntrerek
Macar yntemi ile znz.

11
4

4
13

7
3

35

102.

Verilen en iyi tablo ve Lindo ktsn inceleyerek A, B, C, D, E, F, G ve H deerlerini bulunuz.

max z= -3x1 + x2 + 2x3
yle ki
x2 + 2x3 6
-x1 + 3x3 4
-2x1 + 3x2 - x3 9
x1, x2, x3 0
En iyi tablo:
z
1
0
0
0

x1
3
2/3
-1/3
-13/3

x2
0
1
0
0

x3
0
0
1
0

s1
1
1
0
-3

Lindo kts:
LP OPTIMUM FOUND AT STEP

OBJECTIVE FUNCTION VALUE

1)
VARIABLE
X1
X2
X3
ROW
2)
3)
4)

6.000000
VALUE
0.000000
3.333333

SLACK OR SURPLUS
0.000000
0.000000

REDUCED COST

0.000000
0.000000
DUAL PRICES
1.000000
0.000000

s2
0
-2/3
1/3
7/3

s3
0
0
0
1

ST
6
10/3
4/3
1/3

NO. ITERATIONS=

RANGES IN WHICH THE BASIS IS UNCHANGED:

VARIABLE
X1
X2
X3
ROW
2
3
4

A =
E =

CURRENT
COEF
-3.000000
1.000000
2.000000
CURRENT
RHS
6.000000
4.000000
9.000000

OBJ COEFFICIENT RANGES

ALLOWABLE
ALLOWABLE
INCREASE
DECREASE

0.000000
9.000000

1.000000
0.000000

RIGHTHAND SIDE RANGES

ALLOWABLE
INCREASE
0.111111
5.000000

ALLOWABLE
DECREASE
3.333333
0.142857

B =
F =

C =
G =

D =
H =

103. Aadaki sorular 1. soruda verilen en iyi tablo ve Lindo ktsna gre yantlandrnz.
a) x2nin ama fonksiyonundaki katsays -2 olursa yeni z deeri ne olur?
b) Birinci kstn sa taraf deeri 4 olursa yeni z deeri ne olur?

104. Aadaki DP modelinin en iyi zmnde x1 ve x2 deikenlerinin ayn anda temel deiken
olamayacan verilen modeli zmeden tmler geveklik teoremini kullanarak gsteriniz.

max = 21 + 42 + 43 34
yle ki

1 + 2 + 3 = 4
1 + 42 +
4 = 8
1 , 2 , 3 , 4 0

105. Internet zerinden ev gereleri satmakta olan ATK-Web, rnlerini depolayabilmek iin ek depo
alanna ihtiya duymaktadr. Firma bu amala nmzde be ayda bir nc parti lojistik irketlerinden
depo alan kiralayacaktr. Firmann be aylk alan ihtiyac bellidir ve aada verilmitir. Grld gibi
aylk ihtiyalar birbirinden farkldr. O yzden firma alanlar birer aylk olarak kiralayabilir. Fakat firma
eer bir aydan daha uzun kiralama yaparsa aylk ortalama depolama maliyetleri daha dk olabilmektedir.
Aadaki tabloda kiralama sresine gre m2 kira bedelleri verilmitir. Bu gre rnein, 1. ayda 30.000 m2
bir aylk, ikinci ayda 20.000 m2 bir aylk kiralama yaplrsa maliyet 65x30.000 + 65x20.000 = 3.250.000
TL olur. Firma eer 1. ayda 20.000 m2 iki aylk ve yine 1. ayda 10.000 m2 bir aylk kiralama yaparak 1. ve 2.
aylarn ihtiyacn karlarsa maliyet 100x20.000 + 65x10.000 = 2.650.000 TL olacaktr. (Not: buradaki
rnek problem anlayabilmeniz iin verilmitir, modelleme yaparken farkl denemeler yaparak zm
retmeniz istenmemektedir).
Ay
Alan htiyac (m2)
Kiralama sresi (ay)
Kiralama bedeli (TL/m2)
1
30.000
1
65
2
20.000
2
100
3
40.000
3
135
4
10.000
4
160
5
50.000
5
190
Firmann amac nmzdeki be aydaki alan ihtiyacn en dk maliyet ile karlamaktr. Bu amala kullanlacak
bir dorusal programlama modeli neriniz (karar deikenlerini, ama fonksiyonu ve kstlar tanmlaynz).

106.

Aadaki en kkleme problemi iin tanmlanm ulatrma tablosuna gre sorular cevaplaynz.

1
1
2
3

4
90

10

13

45

45
75
20

30

35

a) (BV) = {x12, x13, x21, x22, x31, x42} temel zmnn en iyi zm olduunu gsteriniz.
b) En iyi zmdeki xij ve ama fonksiyonu deerlerini bulunuz.
c) kinci arz noktasnn arz (s2) ve nc talep noktasnn talebi (d3) 5 birim artarsa yeni zm ne
olur?
d) x12nin ama fonksiyonu katsays hangi aralkta deiirse mevcut zm en iyi olarak kalr? x12nin
ama fonksiyonu katsays 8 olursa yeni zm ne olur?

107. Trkerin daha nceden biriktirmi olduu 300 TL nakit paras vardr. Buna ek olarak her ayn
balangcnda Trkerin eline geen para miktar ve denmesi gereken faturalar aadaki tabloda
gsterilmitir. Trker her ay kalan parasn faize yatrmaktadr. 1 aylk faize yatrlan para her ay iin %
0.1 faiz, 2 aylk faize yatrlan para her 2 ay iin % 1 faiz; 3 aylk faize yatrlan para her 3 ay iin %3; 4
aylk faize yatrlan para her 4 ay iin % 8 faiz oranyla ilem grmektedir. 5. ayn balangcnda elde
bulunan paray enbykleyecek yatrm stratejisini belirleyen bir DP modeli gelitiriniz.
Ay
1
2
3
4
Gelir
400
800
300
300
Faturalar
600
500
500
250

108.

Aadaki eniyileme problemine edeer bir DP modeli yaznz.

(xij modelin deikeni; aij ve bij modelin katsaylardr)
1

min (
=1 {0, =1 + +1 + 1} +

=1 {0, =1 +1 + 1})

109.

min z = 4x1 + x2
s.t.
3x1+x2 6
3x1+5x2 15
x1+x2 4
x1,x2 0
a) Yukardaki DP modelinin iki aamal simpleks yntemi ile zmnn Aama I en iyi tablosu aada
verilmitir. Aama IIyi zerek modelin en iyi zmn bulunuz.
x1
x2
e1
e2
e3
a1
a2
a3
0
0
0
0
0
-1
-1
-1
1
0
0
1/2
-5/2
0
-1/2
5/2
0
1
0
-1/2
3/2
0
1/2
-3/2
0
0
1
1
-6
-1
-1
6
b) Aama II iterasyonlar boyunca zmn izledii yolu grafik zerinde gsteriniz.

ST
0
5/2
3/2
3

110.

Dejenere olma (degeneracy) ile alternatif en iyi zmler vermeyi karlatrnz.

111.

Aadaverilen DP problemi ve bu DPye ait en iyi zm tablosuna gre sorular cevaplaynz.

Min z = -3x1 2x2 -5x3
yle ki; x1 + 2x2 + x3 b1
3x1 +
2x3 b2
x1 + 4x2
b3
x1, x2 ,x3 0
Modelde b1, b2 ve b3 sabit deerlerdir.
En iyi zm tablosu:
x1
x2
x3
s1
s2
s3
z
ST
TD
1
a
b
0
c
d
0
-1350
z
x2
0
g
e
0
1/2
-1/4
0
100
x3
0
3/2
0
1
0
1/2
0
230
s3
0
2
0
0
-2
1
f
20
a) a,b,c,d,e,f,g deerlerini dzeltilmi simpleks formllerini kullanarak bulunuz (Aadaki tabloyu
doldurunuz).
a
b
c
d
e
f
g
b) b1, b2 ve b3 deerlerini dzeltilmi simpleks formllerini kullanarak bulunuz. (aadaki tabloyu
doldurunuz.) lemlerinizi ayrntl olarak gsteriniz.

b1

b2

b3

c) Problemin dualini alnz ve dual modelin zmn primal modelin zmn kullanarak bulunuz. (Dual
modeli batan zmeyiniz!)
d) x2nin ama fonksiyonu katsays hangi aralkta deiirse mevcut temel en iyi olarak kalr? x2nin ama
fonksiyonu katsays -1 olursa en iyi zm ne olur? (gerekli ise dzeltilmi simpleks veya dual simpleks
ile yeni zm bulunuz)
e) b1 hangi aralkta deiirse mevcut temel en iyi olarak kalr? b1 = 200 olursa en iyi zm ne olur?
(gerekli ise dzeltilmi simpleks veya dual simpleks ile yeni zm bulunuz)

112. Bir havayolu firmas uak retimi yapmaktadr ve retimin son aamasnda dardan tedarik edilen jet
motorlar uaa montajlanmaktadr. Aadaki tablonun ikinci stunda nmzdeki drt ay boyunca gerekli
motor says verilmitir. Motor retimi yapan reticilerden nmzdeki drt ay iin fiyat teklifleri
alnmtr. Ayrca aylk tedarik edilebilecek motor saylar kstldr. Aadaki tabloda tedarik
edilebilecek maksimum motor miktar ve motor fiyatlar (milyon dolar)verilmitir. Aylk fiyatlardaki
farkllktan dolay baz motorlar bir ya da birka ay nceden tedarik etmek daha karl olabilecektir. Fakat
nceden temin edilen her motor iin aylk 100,000$ elde bulundurma maliyeti sz konusudur.
Ay
Gerekli
Tedarik
Birim
satn
Motor
edilebilecek
alma Maliyeti
says
motor says
(milyon $)
1
10
25
2.08
2
15
35
2.11
3
25
30
2.10
4
20
10
2.13
Satn alma mdr toplam tedarik ve elde bulundurma maliyetini enazlayacak 4 aylk sipari izelgesini
tasarlamak istemektedir.
a) Soruyu dengeli ulatrma problemi olarak formle ediniz (ulatrma tablosunu oluturunuz).

Aadaki iki sorudan yalnzca birini cevaplaynz. Hangisini cevapladnz belirtiniz.

b) a kknda tanmladnz ulatrma problemi iin En Kk Maliyet Yntemi ile bir balang zm
bulunuz.
c) Aadaki ulatrma problemi iin Vogel Yntemi ile bir balang zm bulunuz.
1
1

17

18

16

10

10

13

113. Aadaki a zerinde bir en ksa yol problemi tanmlanmtr (1 balang, 5 var noktasdr). cij
parametre deerleri balantlar zerinde verilmitir. Problemi atama problemine dntrerek Macar
yntemi ile znz.

114.

Verilen en iyi tablo ve Lindo ktsn inceleyerek A, B, C, D, E, F, G ve H deerlerini bulunuz.

maks 2x1 + x2 + 3x3
yle ki;
x2 + 2x3 6
2x1 + x2 - 3x3 2
4x1 + x2 + x3 3
x1, x2, x3 0
Optimal tablo:
z
1
0
0
0

x1
3
-4,5
3,5
0,5

x2

x3
0
0
1
0

s1
0
0
0
1

e2
0
1
0
0

0,5
-0,25
-0,25
0,25

Lindo kts:
LP OPTIMUM FOUND AT STEP

OBJECTIVE FUNCTION VALUE

1)
VARIABLE
X1
X2

3.500000
VALUE
A
2.750000

REDUCED COST
B
0.000000

s3
1,5
-1,25
0,75
0,25

ST
3,5
2,75
2,75
0,25

X3
ROW
2)
3)
4)

0.250000

0.000000

SLACK OR SURPLUS
C
0.000000
0.000000

NO. ITERATIONS=

DUAL PRICES
0.000000
-0.500000
D

RANGES IN WHICH THE BASIS IS UNCHANGED:

VARIABLE
X1
X2
X3
ROW
2
3
4

CURRENT
COEF
2.000000
1.000000
3.000000

OBJ COEFFICIENT RANGES

ALLOWABLE
ALLOWABLE
INCREASE
DECREASE
3.00000
INFINITY
2.00000
0.857143
INFINITY
F

CURRENT
RHS
6.000000
2.000000
3.000000

RIGHTHAND SIDE RANGES

ALLOWABLE
INCREASE
E
1.000000
G

A =

B =

C =

D =

E =

F =

G =

H =

ALLOWABLE
DECREASE
2.750000
11.000000
H

115. Bir irketin proje yneticisi 10 byk proje yatrmndan oluabilecek bir portfy zerinde
dnmektedir. Yatrmlarn gerektirdii sermaye miktar ile uzun dnem getirilerinin tahmini (imdiki
zaman deeri) farkldr. Her j yatrm frsat iin Pj ve Cj srasyla getiri ve gerekli sermaye miktarlarn
gstersin. Kullanlabilecek toplam sermaye miktar ise Q olsun.
Her proje yatrm en fazla bir kez yaplabilir. Projenin tamam yaplabilecei gibi bir ksm iin de yatrm
yaplabilir. Bu durumda gereken sermaye miktar ve getiri de o oranda olacaktr (rnein 3 numaral
yatrmn %40 yaplrsa getiri 0,4 P3 ve gerekli sermaye miktar 0,4 C3 olacaktr).
Proje yneticisi yukardaki artlar gz nne alp projelere yatrm yaparak toplam getiriyi enbyklemek
istemektedir. Yneticiye yardmc olacak bir DP modeli kurunuz (karar deikenlerini, ama fonksiyonunu,
kstlar ve iaret snrlarn tanmlaynz).

116.

Aada verilen DP modeli iin:

a) Dual DP modelini oluturunuz.
b) Dual modelin grafik yntem ile en iyi zmn bulunuz.
c) Dual zm ve tmler geveklik teoreminden yararlanarak primal modelin zmn ve her iki
modelin ama fonksiyon deerlerini bulunuz.
min 2x1+15x2+5x3+6x4
yle ki;
x1+ 6x2+ 3x3+ x4 2
-2x1+ 5x2- 4x3+ 3x4 -3
x1, x2, x3, x4 0

117.

Aada bir en kkleme problemi iin dengeli ulatrma tablosu verilmitir.

1
1

14

-2

-1

12

a) TD = {x12, x13, x21, x31, x33, x42} zmnn temel olduunu ama olurlu olmadn gsteriniz.
b) TD = {x12, x13, x21, x31, x41, x42} temel zmnn en iyi olduunu gsteriniz. Karar deikenlerinin
deerlerini ve ama fonksiyonu deerini bulunuz.
c) Mevcut temel zmn en iyi kalmas iin c41 in hangi aralkta deiebileceini bulunuz.
d) c41 = 3 olarak deitirilirse en iyi zm ne olur? Hesaplaynz.