XY DNG B H S PHT THI CHO QU TRNH T NHIN LIU HA

THCH TRONG CNG NGHIP GANG THP

TNG QUAN
H s pht thi l mt cng c kh n gin c tnh lng pht thi cht nhim trong khng
kh khi c cc thng tin v ngun pht thi. Chnh v vy, vic xc nh h s pht thi cc cht
nhim c ngha quan trng trong cng tc qun l cht lng khng kh, l c s c tnh
lng pht thi, t xy dng h thng kim k pht thi khi khng kinh ph hay ngun lc.
Cho n nay, vic nghin cu xy dng h s pht thi cc nc pht trin v cc t chc
ln trn th gii c phng php lun v quy trnh thc hin t c trnh khoa hc
cng ngh cao.
Ti M, vic xy dng b h s pht thi c tin hnh v p dng rng ri t rt sm
vi b ti liu AP-42: Tng hp v h s pht thi nhim khng kh. B ti liu c xut bn
t nm 1972 ny l mt ti liu chnh thng v thng tin h s pht thi, bao gm h s pht thi
v thng tin cc qu trnh ca hn 200 ngun nhim khng kh. Sau Cc bo v mi trng
M (US EPA) xut bn thm ph trng v cp nht thm thng tin trong tp 1, ngun im tnh
v ngun mt vo ln xut bn ln th 5 (1995). Ti liu ny gm 15 chng vi cc ngun
nhim khng kh khc nhau, trong ngnh cng nghip luyn kim nm chng th 12. Trong
chng ny, h s pht thi cng on cc ha nm ti mc 12.2 v h s pht thi cng nghip
gang thp nm ti mc 12.5 [3].
Ngoi b ti liu AP-42 ca Cc bo v mi trng M, b ti liu v h s pht thi ca t
chc y t th gii (WHO) Hng dn k thut kim k nhanh cc ngun thi v cch s dng
xy dng cc chin lc kim sot mi trng, phn 1: K thut kim k nhanh nhim mi
trng cng c xy dng t nm 1993 v vn ang c p dng rng ri nh gi
cc ngun nhim khng kh, nc v t. Ti liu ny cung cp tng i y h s pht thi
ca cc cht nhim cho cc qu trnh sn xut. Trong , kim sot v kim k pht thi nhim
khng kh nm ti chng 3 v ngnh cng nghip gang thp nm ti mc 371 ca chng ny
[4].
U ban lin chnh ph v bin i kh hu (IPCC) cng cng b b ti liu v h s pht thi
trn trang in t ca IPCC. Trong , h s pht thi c tm kim trc tip, n gin trn trang
in t theo cc nhm ngnh hoc t kha v kt qu s c xut ra bn excel [2].
Chu u, B ti liu v h s pht thi Hng dn kim k pht thi nhim khng kh
(phin bn mi nht nm 2009) ca Cc bo v mi trng Chu u (EEA) cung cp v hng
dn tnh ton ti lng pht thi t c cc ngun t nhin v nhn to. Ti liu ny gm hai phn:
Phn A l cc hng dn chung v phn B l hng dn cc ngnh c th. Trong ngnh cng
nghip gang thp nm ti mc 2.C.1. ca phn B trong ti liu ny [1].
Ti cc nc chu , vic xy dng b h s pht thi cng c trin khai trong nhng
nm gn y. Tuy nhin, vic xy dng b h s pht thi trong cng nghip vn cha hon
thin. Hu nh cc nghin cu v h s pht thi u tp trung cho ngnh nhit in t than nh
ti Hn Quc, Trung Quc, Iran [5][6][7].
Hin nay, nghin cu h s pht thi trong ngnh luyn kim ti cc nc chu nhn chung
vn cn khim tn. Ngoi mt vi nghin cu v h s pht thi ca cc hp cht hu c kh
phn hy (POPs) trong ngnh luyn kim ng v luyn kim nhm ti Trung quc [8][9], i Loan
cng l mt trong cc quc gia chu nghin cu v h s pht thi ca cc cht nhim trong

ngnh gang thp. Tng cng 12 nh my Gang thp pha nam i Loan c la chn lm a
im nghin cu v h s pht thi cc hp cht a vng thm ngng t (PAHs) trong hai nm
1998-1999 [10]. Vic xy dng h s pht thi ca cc hp cht hu c d bay hi (VOCs) cng
c thc hin ti i Loan cho bn qu trnh: cc ha, thiu kt, cn nng v cn ngui [11].
Tuy nhin, b s liu v h s pht thi cho ngnh Gang thp cc nc chu nhn chung cn
hn ch, cha p ng yu cu kim sot nhim khng kh ang ngy mt cp thit ca cc
nc trong khu vc.
Cho n nay, vic nghin cu xy dng h s pht thi Vit Nam cn rt mi m, ang giai
on nghin cu th nghim. Trn thc t, Vit Nam c mt vi nghin cu ban u v h s pht
thi. Nhng nghin cu u tin v h s pht thi ca cc cht nhim t c ba ngun giao
thng, cng nghip v sinh hot c bt u trin khai trong nhng nm gn y.
Vic xy dng h s pht thi trong ngnh giao thng c trin khai t nm 2007 thng
qua cc ti, d n:
- ti iu tra kho st ngun pht thi giao thng th do B Giao thng vn ti ch tr
(2007-2010) c ni dung kim k pht thi cc cht kh v bi t cc phng tin giao thng (cc
loi xe t v gn my) xc nh h s pht thi kh trong iu kin Vit Nam [1].
- D n Tnh ton lng pht thi xe t ti v cc phng tin c gii vo khng kh, giai on
thi cng h Thc Chui, Qung Bnh do Trung tm nghin cu mi trng, Vin Khoa hc kh
tng thy vn v mi trng thc hin trong nm 2007. Trong d n ny c trnh by phng
php tnh ton lng pht thi ca mt s kh v bi thng qua vic tnh ton h s pht thi cho
ngun di ng ca Cc bo v mi trng M [2].
- ti Nghin cu, xy dng h s pht thi phc v cng tc kim k pht thi kh t phng
tin giao thng ng bdo TS Hong Dng Tng ch tr nm 2009. Nghin cu ny c
thc hin xc nh h s pht thi theo phng php o c trong phng th nghim. Bn cnh
cng xc nh c lng nhin liu tiu th trn mi loi phng tin giao thng [3].
- ti Nghin cu xy dng h s pht thi cht nhim t phng tin giao thng ng b
ti thnh ph H Ch Minh do TS H Minh Dng thc hin nm 2009. Kt qu nghin cu ca
lun n xy dng c phng php tnh ton h s pht thi cht nhim khng kh do hot
ng giao thng ph hp vi iu kin thc t ti Thnh ph H Ch Minh [4].
- Tip sau , TS Nghim Trung Dng cng sinh vin v cng s ca mnh cng nghin cu,
tnh ton h h s pht thi cho xe my v xe bus ti Thnh Ph H Ni trong hai nm 2010 v
2011 [5][6].
Xy dng h s pht thi do ngun sinh hot cng c trin khai t nm 1999 do TS
Nghim Trung Dng cng cng s thc hin. Nhng nghin cu ny xy dng c h s
pht thi ca PAH i vi cc ngun nhin liu khc nhau nh g, than ci v than bnh [7].
Nhng nm sau , nhm nghin cu tip tc xy dng h s pht thi cho mt s loi nhin liu
khc nh than , mn ca, bch n, g xoi, rm, than t ong v kh du m ha lng (LPG)
[8][9][10][11]. Ngoi ra, ti Kim k cc cht nhim khng kh pht thi t ngun dn sinh
thnh ph H Ni v xut cc gii php gim thiu nhim mi trng khng kh do GS.TS
Phm Ngc H ch tr nm 2010 cng xc nh h s pht thi ca TSP, PM10, SO2, NO2 v
CO t 6 ngun dn sinh s dng nhin liu gas, du ha, than , than t ong, ci v rm r
[12].
i vi ngnh cng nghip, cc ti xy dng h s pht thi phc v cho kim k pht thi
v nh gi tc ng mi trng i vi ngun ny tng i him. Ngoi nghin cu xy dng

h s pht thi ca cc hp cht a vng thm ngng t (PAHs) cho ngnh nhit in t than ca
TS Nghim Trung Dng [13], ch cn mt vi nghin cu bc u ca chnh tc gi v h s pht
thi cho cc cng on dp cc, thiu kt v cn thp[14][15][16]. Tuy nhin do kh khn v
ngun d liu thu thp, v phng php lun, cch tip cn ph hp cng nh thi gian v kinh
ph thc hin, nhng ti trn vn cha th ng dng vo thc t.
MC TIU
Gp phn xy dng h s pht thi mt s cht nhim khng kh chnh t qu trnh t nhin
liu ha thch trong cng nghip Gang thp.
NI DUNG
ti Xy dng b h s pht thi cho qu trnh t nhin liu ho thch trong cng nghip
Gang thp c chia thnh 4 chuyn :
Ni dung chuyn 1: Tng quan v vn nghin cu, c s khoa hc v phng php lun
xy dng h s pht thi trong ngnh Gang thp
1. Nghin cu v sn xut gang thp v vn nhim do sn xut Gang thp
- Cng ngh sn xut Gang thp trn th gii
- Sn xut Gang thp ti Vit Nam
- Sn xut gang thp ti Thi Nguyn v vn nhim khng kh
+) Cng on cc ha
+) Cng on luyn gang
+) Cng on luyn thp
+) Cng on cn thp
2. Xy dng c s khoa hc v phng php lun xy dng h s pht thi
- Tng quan v h s pht thi
+) Khi nim v h s pht thi
+) u im v hn ch ca h s pht thi
- Phng php xc nh h s pht thi
+) Phng php quan trc
+) Phng php s dng m hnh pht thi
+) Phng php cn bng vt liu
- Phng php quan trc cc thng s nhim khng kh
+) Phng php xc nh mc pht thi cc cht nhim ng kh ngun tnh
+) Phng php xc nh vn tc kh thi
Ni dung chuyn 2: Xc nh nng pht thi mt s cc cht nhim dng kh chnh (CO,
SO2, NOx, CO2 trong cng don luyn cc, luyn gang v luyn thp)
1. iu tra kho st cc cng on sn xut gang thp ti Thi Nguyn c s dng nhin liu ha
thch.
2. La chn a im quan trc ng vi cc cng on: luyn cc, luyn gang v luyn thp.
3. Xc nh thi gian v tn sut quan trc
4. Tin hnh o c ti hin trng
5. Tng hp kt qu o c, phn tch v bo co kt qu
Ni dung chuyn 3: Xc nh mc pht thi mt s cc cht nhim dng kh chnh (CO,
SO2, NOx, CO2 trong cng don luyn cc, luyn gang v luyn thp)
1. i vi qu trnh sn xut lin tc (Luyn gang v cn thp)
i vi cc qu trnh lin tc nh thiu kt v cn thp l nhng qu trnh m nng cht

nhim tng i n nh mi thi im, mc pht thi c tnh theo cng thc sau:
Mi = Ci x Li x t x10-3 (g)
Trong :
Ci : Nng cht nhim th i (mg/m3).
Li: Lu lng kh thi (m3)
t: Thi gian t nhin liu (h)
Lu lng kh thi sinh ra trong qu trnh t c tnh theo cng thc sau :
Li = u S 3600 (m3/h)
Trong :
+) u: Vn tc trung bnh ca dng kh ti im ly mu (m/s).
+) S: Tit din ng khi ti v tr ly mu (m2).
Vi:
2. i vi qu trnh sn xut gin on (Luyn cc)
+) Xc nh hm f(x)
Dng hm c xc nh vi s h tr ca phn mm SPSS 16.0 v cch la chn hm da
vo sai s chun SE (standard error). Sai s chun c tnh theo cng thc sau:

Trong :
+) ei: sai s
+) n: c mu
Sai s ei c tnh theo cng thc sau:

Trong :
Yi: Gi tr ca hm thc t ti thi im xi
: Gi tr ca hm c la chn ti thi im xi
Cch tnh tham s ca cc hm f(x) c tnh bng phng php bnh phng ti thiu.
+) Phng php xc nh mc pht thi
Mc pht thi =
3. Tng hp kt qu tnh ton v bo co kt qu
Ni dung chuyn 4: Xc nh h s pht thi mt s cc cht nhim dng kh chnh (CO,
SO2, NOx, CO2 trong cng don luyn cc, luyn gang v luyn thp)
1. Xc nh lng nhin liu tiu th v lng sn phm thu c vi ba cng on: Luyn cc,
luyn gang v cn thp.
2. Tnh ton h s pht thi ca bn kh CO, SO2, NOx, CO2
- H s pht thi trong cng on luyn cc (H s pht thi theo nhin liu v h s pht thi theo
sn phm)
- H s pht thi trong cng on luyn gang (H s pht thi theo nhin liu v h s pht thi
theo sn phm)
- H s pht thi trong cng on cn thp (H s pht thi theo nhin liu v h s pht thi theo
sn phm)
3. So snh, i chiu kt qu ca ti vi cc nghin cu khc trn th gii
- So snh vi b s liu AP-42 ca Cc bo v mi trng M
- So snh vi b s liu ca U ban lin chnh ph v bin i kh hu (IPCC)
- So snh vi b s liu ca chng trnh mi trng lin hip quc (UNEP)

4. Tng hp kt qu tnh ton, so snh v bo co kt qu

PHNG PHP NGHIN CU

- Phng php hi cu: Thu thp, tng hp ti liu trong v ngoi nc v cht lng khng kh,
cc nghin cu xc nh h s pht thi cht nhim khng kh do hot ng cng nghip.
- Phng php kho st thc a: Kho st thc a nhm chn ra v tr thch hp ti hin trng
tin hnh o c nng cc cht nhim, ph hp vi iu kin ca ti.
- Phng php thc nghim: Th nghim v o c cc thng s nhim khng kh, kh tng
- Phng php dng cng c h tr: S dng cng c SPSS 16.0 kho st hm bin thin v
mc pht thi.
- Phng php thng k v x l s liu: S dng cc phng php thng k v phn mm SPSS,
Excel, Minitab x l s liu v tnh ton h s pht thi, so snh, nh gi kt qu.
HIU QU KTXH
- Cung cp c s khoa hc v phng php lun cho vic tnh ton h s pht thi v mc
pht thi cc cht nhim dng kh trong cng nghip, b sung vo bi ging chuyn ngnh mi
trng khng kh cc khoa mi trng thuc cc trng i hc v cao ng.
- Gim thiu chi ph cho vic xc nh mc pht thi ca cc cht nhim, gp phn vo cng
tc qun l mi trng khng kh.
N V S DNG
-Cc khoa mi trng thuc cc trng i hc v cao ng (B sung vo chuyn ngnh mi
trng khng kh)
- Cc c quan, n v c lin quan trong ngnh mi trng c th ng dng b h s pht thi
vo cc nhim v qun l v bo v mi trng khng kh