You are on page 1of 5

dossier|n.

10articoli IPanamaPapers

BenvenutinelDelaware,lEldorado
dellesociet-fantasma
diAngeloMincuzzi

| 15maggio2016

LaBuconeroLlcancoral,nellostatoamericanodelDelaware.Quandofuscoperta12annifa,nelpieno
delloscandaloParmalat,ilsuonomesuonquasicomeunabeffa.Ocomeunpresagio.Buconeroerauna
Limitedliabilitiescompany,fondataformalmentedaCitibankmaalserviziodelgruppodiCollecchioe
rappresentavaunodeitantivirtuosismicontabilicheavevapermessoaCalistoTanziditrasformareun
prestitodi117milionidieuroinunpatrimonionetto.Ungiocodiprestigio,unapassivitcontabilizzata
comeunattivo,unapiccolaporzionedei14miliardifinitineltritacarnedellaParmalat.
Dopo12anniBuconeroancoradomiciliatanegliufficidellaCorporationServiceCompanyalnumero2711
diCentervilleRdSuite400,Wilmington,comerisultadalregistrodellesocietdellostatoamericano,anche
semoltoprobabilmenteinattivadatempo.Neglielenchicompaionoancoraaltresocietdellagalassia
ParmalatdellepocadiTanzi:laVialatteaLlcelaWebHoldings,entrambeaWilmington,mentrelaNyte
ConglomerateselaNyteInvestmenssononellacapitaleDover.Gidatempolearchitetturesocietarie
costruitepernasconderesoldieidentitpassanodaqui.
BenvenutinelDelaware,ilpaesecandidatoadiventareunodeiprincipalibeneficiaridegliscandalifiniti
sulleprimepaginedeigiornalidituttoilmondosottoilnomediOffshoreLeaks,SwissLeaksePanama
Papers.
Nelparadisodell'anonimatononcisonolespiaggebianchedelleIsoleCaymannilsolecaldodiCuraaoe
neppurelepalmediNiue,l'isolettadelPacificodovelostudiolegalepanamenseMossackFonsecaha
domiciliatoperannimigliaiadisocietfantasmadeglievasorifiscali.AWilmington,cittadinadellostatodel
Delawarea169chilometridaNewYork,nonc'nientedituttoquesto.Eppuredaannilacittpipopolosa
delpipiccolostatodegliUsadopoilRhodeIsland,unadellemetepredilettedichivuolenasconderele
propriefortunedaglisguardidelfisco.
InDelawareil60%dellesocietnellaclassificaFortune500
PercapirecosasiailDelawareoggisufficienteaffidarsiapochecifre.Con870milaabitanti,lo0,3%della
popolazioneamericana,e154chilometriquadratidisuperficie,lo0,07%delterritoriofederale,ilDelaware
haattrattoil60%dellesocietdellaclassificaFortune500.Pidellametdellemaggioricompagnie
statunitensi,chenel2015hannoincasellato12,5trilionididollaridifatturato,945miliardidiprofitti,
capitalizzano17trilionididollariinborsaeimpiegano26,8milionidipersoneintuttoilmondo,sono
domiciliatequi.
NellaperiferianorddiWilmingtonc'unedificiochemegliodiognialtrofotografaquestosuccesso.Il
palazzositrovaalnumero1209diNorthOrangeStreet,dovehasedeilCorporationTrustCenterdellaCt
Corporation,specializzatanellacostituzioneedomiciliazionedisociet.Quisonoregistatepidi285mila
imprese,partedellequalisonosocietfantasma.Unsoloedificioospitaunnumeroquattrovoltesuperioreai
71milaabitantidell'interaWilmington.

2016

Il Sole 24 ORE

SocietdelcalibrodiCocaCola(nell'edificiosonoregistratelaCocaColacompanyealtre100controllatedel
colossodiAtlanta)hannosceltoilDelawaregrazieaivantaggifiscalicheilpiccolostatooffreallesociet.Pur
nonessendounostatoatassazionezerocomeNevada,WyomingeSudDakota,ilDelawarenonprevede
alcunaimposizionesugliutiliderivantidaassetintangibili(proprietintellettuale,brevetti,marchi)
controllatidaDelawareholdingcompanyodaPassiveinvestmentcompany.SecondoilNewYorkTimes
questobuconellalegislazionedelDelawarecostatoaglistatiUsacirca9,5miliardidollaridimancati
introitiinundecennio.SottoquestoaspettoilDelawarepuessereconsideratounparadisofiscaleinterno
degliStatiUniti.
Agonfieveleilbusinessdelleregistrazioni
L'AnnualReport2015diquellochenegliUsaanchechiamatoilFirstStateperesserestatoilprimoa
ratificarenel1787laCostituzionedegliStatiUnitid'America,snocciolalecifredell'attrattivitdelpaese.Alla
finedell'annofiscale2014,ilnumerodinuovesocietregistrateinDelawarecresciutodi16.140unit
rispettoall'annoprecedente,portandolacifratotaledisocietdomiciliatenelterritorioapidi1.114.000.Il
Delawarevantailprimatodiaverepisocietcheabitanti.Iresidenti,infatti,sonosolo935mila.
ILBUSINESSDELLESOCIET-(InMilionididollari)
GliincassidellostatodelDelawaredallaregistrazionedellesociet

Impostenettesullesociet
Tassesullesociet
Tasseamministrative
Entratetotali
%dicrecitasullannoprecedente

2013

2014

2015

776,8

814,6

910,9

89,8

96,0

102,7

16,9

17,2

18,3

883,5

927,8

1.031,9

1,8

5,0

11,2

Fonte:Bilancio2015dellostatodelDelaware

CheilbusinessdelladomiciliazionedisocietvadaagonfievelelostessoAnnualReportadaffermarlo.
L'economiadelDelaware,scriveilSegretarioalleFinanze,ThomasCook,basatainlargapartesulla
fornituradiservizialleimprese,specialmenteattivitfinanziarie.Il26%delleentratestataliruotaattornoal
businessdellesocietdomiciliatenelterritorio:intutto927,8milionididollaridiintroitinell'annofiscale
2014.Leimposteincassatedallesocietsonocresciutedel164,2%(+167,5milionididollari).Inaumentodel
24,8%ancheletasseprovenientidalleLimitedpartnership(Llp)edalleLimitedliabilitiescompanies(Llc),
dueformulesocietariecheriscuotonograndesuccesso.
Insomma,almenodalpuntodivistadelleentrateilDelawaresembramarciareatuttavelocit:gliintroiti
complessivisonocresciutidel10,7%(+382,4milionididollari)rispettoall'annoprecedente.Nellostesso
tempoiltassodidisoccupazionediminuitodal6,7%al5,7%.Qualilsegretodiquestosuccesso?Forse
proprioilsegreto.AprireunasocietinDelawareun'operazionecherichiedepocheoreeconsentelatotale
riservatezza.Bastaricorrere,ancheonline,aunagenteresidente,agenziespecializzatecheoffronoai
clientiunserviziocompleto:dalnomedellasocietallanominadegliamministratori.L'identitdel
proprietariononcomparirmaineiregistripubblici.
GliazionistischermatinelleLlc
ComeBuconero,lagranpartedellesocietregistrateinDelawaresonoLimitedliabilitycompany.Nessun
amministratoreomanagerdellaLlcresponsabilepersonalmentedeidebitiedelleobbligazionidella
societ.IlproprietarionondeveessereunapersonafisicanobbligatoarisiederenegliStatiUniti.Nonc'
nessunobbligoneanchedisvolgereattiviteconomicheodistabilireunapropriasede:lidealepersociet
scudocheesistonosolosullacartaeconl'unicoobiettivodischermareirealiproprietaridelbusiness.Una
leggedel2006obbligagliagentiresidentiaconoscerefisicamenteibeneficiaridellasocietmalaregolapu
esserefacilmenteaggirataselaLlccontrollatadaun'altrasocietdomiciliatamagarialleBermudaodaun
trust.

2016

Il Sole 24 ORE

IlCertificatodiformazionedellaLlcdaregistraresonosoloilnomedellasociet,l'indirizzoeilnome
dell'agenteresidente.Nient'altro.ChicisiadietrononunproblemadelDelaware.
EquestononaccadesolonelFirstState.InWyoming,altrostatoamericanochegarantisceilpicompleto
anonimato,sonoregistrate128milasocietsuunapopolazionedi586milaresidenti.Lamaggiorpartedelle
businessentity,circa70mila,sonoLimitedliabilitiescompany.
BarakObamaadessocercadicorrereairipaririproponendoalCongressounaleggecheobbligherebbele
societregistratenegliUsaaindicareirealibeneficiarieconomicialFinancialcrimesenforcementnetwork,
un'agenziafederale.Attualmente,infatti,gliStatiUniti-chenonhannoaderitoagliaccordidell'Ocsesullo
scambioautomaticodiinformazioni-nonregistranoinomideibeneficiaridellesociet.MalaCustomerdue
diligenceprevistadallenuovenorme-secondoalcuniesperti-nonsarebbesufficienteagarantirelapiena
trasparenzasuiproprietari.
PercapirecomevadanolecosenegliStatiUnitisipufareunaprovasulcampoechiedere,peresempio,al
DipartimentodiStatodiNewYorkchisianoirealibeneficiarieconomicidiunadeterminatasociet.La
rispostachericeveretelaseguente:Questoufficiononrichiedeoconservaleinformazioniriguardantii
nomiegliindirizzideifunzionari,direttoriodegliazionistidisociet.Inomiegliindirizzideisocisono
registrazioniinterneesonoconservatidallasociet.IlDipartimentodiStatopuavereilnomedelChief
executiveofficerseunasociethapresentatounadichiarazionebiennale.
Ilbuconero,forse,nonsoloilDelaware.

LEGIURISDIZIONISEGRETE
LaclassificadeiparadisifiscaliinbasealFinancialSecrecyIndex
1-Svizzera

6-Lussemburgo

11-Macao

2-HongKong

7-Libano

12-Giappone

3-USA

8-Germania

13-Panama

4-Singapore

9-Bahrain

14-IsoleMarshall

5-IsoleCayman*

10-EmiratiArabiUniti

15-RegnoUnito*

*TerritoribritannicidoltremareodipendentidallaCorona

Fonte:TaxJusticeNetwork

Riproduzioneriservata

dossier|n.10articoli IPanamaPapers

NeiPanamaPapersspuntanolesociet
delcasoRoveraro
DaiPanamaPapersaffioranoletraccedell'operazionefinanziariachenell'estate2006haportatoallamorte
ilbanchieredell'OpusDei,GianmarioRoveraro,uccisoefattoapezziconunmachetedalsuosociod'affari
FilippoBotteri,condannatoall'ergastolo.NegliarchividellostudiolegalepanamenseMossackFonseca
pubblicatidalConsorziointernazionalegiornalistiinvestigativi(Icij)sonocustoditiidocumentiche
traccianolesocietscudocreatedaFedericoDeVittori,ilfiduciariosvizzerodiRoveraro,eutilizzateper
un'operazionefinanziariaicuiproventiilbanchierevolevadestinareall'OpusDei.Sitrattadelcosiddetto

2016

Il Sole 24 ORE

AffareAustria,unatriangolazionetraSvizzera,Austria,GranBretagnaeilparadisofiscalediNiuerimasta
ancoramisteriosanonostanteleindaginisvoltedallaprocuradellaRepubblicadiMilano.Ipm,infatti,si
eranoconcentratisull'omicidiosenzaapprofondirelecircostanzedell'operazionefinanziariachel'aveva
scatenato.
L'anti-Cucciacattolico
Roveraroeraunbanchiereconosciutoestimatodallacomunitfinanziaria.NeglianniOttantaavevaguidato
laSige,labancad'affaridelgruppoImicheloavevaproiettatonelgothadelsistemabancarioitaliano
facendoloconoscerecomel'anti-Cuccia,esponentediunafinanzacattolicacontrappostaall'alalaica
impersonatadalpatrondiMediobanca.UscitodallaSige,Roveraroavevafondatolabancad'affariAkros
insiemeaungruppodiamici,traiqualiilfuturopresidentedell'Istitutooperedireligione(Ior),EttoreGotti
Tedeschi,anch'eglivicinoall'OpusDei.LavitadiRoverarosiintrecciaconimportantivicendefinanziarieche
caratterizzerannoglianniOttantaeNovantadelsecoloscorso:lascalatadiRaulGardiniallaMontedison,
l'affareFederconsorzi,laquotazioneinborsadellaParmalatdiCalistoTanziel'approdoaPiazzaAffaridi
Benetton.Poiildeclinoelascomparsadallascenafinanziaria.
Ilsuonomericompareimprovvisamentesulleprimepaginedeigiornalinell'estatedel2006,quandoviene
rapitoepoiritrovatomortosottouncavalcaviainprovinciadiParma.Leindaginidellamagistratura
ricostruisconoilcontestodiquell'omicidio:Roverarostavaportandoavantiun'operazionefinanziaria
insiemeadalcunifaccendieriealsuoassassino,FilippoBotteri,ungiovanediParmacheraccoglievadenaro
innerodarisparmiatoridellariccaprovinciaemilianadilapidandoloconilpiclassicoschemaPonzi.
L'AffareAustriainveritnonsieramaiconcretizzatoeBotteriavevacominciatoaconsiderareRoveraroil
responsabiledellesuedisgrazie.Diquiilrapimentoel'omicidio.
Iveicolioffshoredell'AffareAustria
Ora,adistanzadidiecianni,ilnomedelfiduciariosvizzeroDeVittorieletraccedidecinedisocietdalui
createspuntanodaiPanamaPapers.Attraversolasuasociet,laFedericoDeVittoriSAconsedeaLugano,il
fiduciariosvizzeromanovravapidiottomilaentitoffshoredomiciliateneiparadisifiscali.Nel2010la
poliziaelveticalohaarrestatocontestandogliireatidiappropriazioneindebita,amministrazioneinfedelee
truffa.DeVittorihapoiaccettatounacondannaaquattroannidicarcere.NegliarchividellaMossack
FonsecalaDeVittoriSAassociataa88societdomiciliateaNiue,Samoa,Isoleverginibritanniche,
Bahamas,SeychellesmaancheinNevada.
RoveraroavevarilevatodaDeVittorilaEds(EngineeringDataSystem),unasocietlondinesegestitadallo
stessofiduciario,attraversolaqualesisarebbedovutarealizzarel'operazioneaustriaca.Iprofittidel
businessdovevanotransitareattraversolaSmartCapitalInternationalLimited,unascatolavuotaposseduta
dallaSharLimiteddiNiue.NeiPanamaPaperssonocustoditiidocumentidiquestesociet.LeSmartCapital
Internationalsonoaddiritturatre:unaregistratanel2000nelleIsoleverginibritanniche,laseconda
registratalostessoannonell'isoladiNiueelaterzaaSamoanel2007.Lamoltiplicazionedisocietconlo
stessonomeunostratagemmatipicoperconfondereleacqueincasodiindagini.
DuesonoancheleSharLimited:unaregistratanel2003aNiue,l'altranel2007aSamoa.Tuttesono
controllatedaazionialportatoreedunquenonpossibileconoscerneirealibeneficiari.
Il6eil7luglio2006,prigionieroinuncaselloidraulicoadAlbareto(Modena)primadiessereucciso,
RoverarochiamerripetutamenteDeVittoriperchiederglidimettergliadisposizioneprima10milionidi
euro,poisoltantouno.IsoldinonverrannomaibonificatieRoveraroverrassassinatoportandosidietroil
misterodell'affareaustriaco.
Lasociet-fotocopiadelSanRaffaele

2016

Il Sole 24 ORE

IPanamaPapersfannoriaffiorareancheun'altravicendachelegaDeVittoriquestavoltaadonLuigiVerz,
fondatoredell'ospedaleSanRaffaelediMilano,scomparsonel2011.TralesocietregistratedallaMossack
Fonsecac',infatti,laAispoSpa,omegliocisonodueAispoSpa:unaregistrataaNuienel2007ecancellata
nel2007,l'altradomiciliatanelleSeychellesnel2007ecancellatanel2009.Dellavicendadell'Aispoediun
finanziamentochedonVerzcercavadiottenereperlacostruzionediunospedaleaCracovia,inPolonia,
avevascrittoIlSole24Orenel2011mentrelaprocuradiMilanoindagavasulcrackdellaFondazioneSan
Raffaele.
ImagistratidiMilanoeranoarrivatiaDeVittoriseguendoletraccedeldenarouscitodaicontidell'Aispo,
l'Associazioneinternazionaleperlasolidariettraipopoli,fondatadallaFondazioneSanRaffaeledelMonte
Taboredall'AssociazioneSigilli,lecreaturedidonVerz.DaicontibancaridellAispounopressol'Ubsdi
Chiasso,l'altropressolaKantonalBankdiLucernaeranostatiemessideibonificiall'indirizzodisociet
domiciliatenellostudioDeVittoriointestateauominialuicollegati.
Aoccuparsidell'operazioneCracoviaerastatounodeicommercialistididonVerzlegatoaDeVittori.E
proprionellostudiodelfiduciariosvizzeroaLuganovengonocostituitenel2004duesociet-fotocopia
dell'Aispo:laAispoSpa,domiciliataaNiue,elaAispoFoundationSA,cheavevalasedelegaleneglistessi
ufficidiDeVittorieavevanominatounprocuratoreconilcompitodiricercareunalineadicreditoda100
milionididollari.Nonchiarosesitrattassediscatolevuotecostituiteall'insaputadidonVerz,per
millantarecreditoattraversoilmarchiodelSanRaffaele,osefosserostatecreatesuistruzionedelprete.
ChissseiPanamaPaperssarannoingradodidissipareanchequestomistero.
Riproduzioneriservata

You might also like