E

Desiderii
R A S M
^terodami

Do

M UND

I.

Liberw

Lugduni Bat
Ex Officina Ioann

AnnocIo Idcxl

'

Desiderii Erasmi
^teroidmi
D

contemptu
Mundi.
C

A P U T

I.

Lim quidem lodoce

adolefcens

chariffimc

non mediocris mihi ad

cupido, fed hadepus pu-

te fcribendi inceflit

dore magis

quam

veritus kilicet

prudentia

tum

negligentia filui,

tum
hominem,
ego inquam

ne te fingulari
eruditione

ego admonere parans ,

natu quidem haud multo maior , emeteris autem rebus longe inferior, auc
ululas Athenas , ut in proverbiis eft,
aut infylvam lingna ferre viderer.
Non quod dubitarem quin tu, ut es
animo leniffimo optimoque , adhortationem noftram in optimam partem acciperes, fed ne ego parum mo-

defti viri ofl5ciofuntus viderer, -qui

te ad-

Er A S M I OT E R. DE
admonete teniarim a quo mc admoneri longe aequius erat. Qurd igiputur faciam ? Scribam ne ? Ac id
dor vetat. Sileam vero. At e regione
id amor tui lodocc non finit. cgp
4

te

ne perpexuo haerebit in dubio ani-

mus

>

hinc fuadente amore

hinc

dif-

fuadente pudore ? Verum ambiguo

animo vix quicquam cft moleftius.
Verum tandem vincat quod aequum
Plucft vincere , cedat amori pudor.
ris

tio

mihi debet
,

imo

commodi raquam aliena de

efle tui

tuae falutis,

mc opinionis. Quod

li

noftrumferi-

officium arrogantiae magis

quam prudentix dabitur , catenus
certe peccato meo danda venia erit
quatenus ab amore qui nihil conful-

bendi

profedtum videbitur*
Mafui enim amanter feribendo audentius quam prudccer tacendo prutca^^erc folecj

dentius agere.

Nec

vereor

omnino

ne hoc patrono (amorem noftrum

loquor ) abfolvi nequeam. Neque

enim aut fimplex eftaut

vulgaris> Icd

& oeminus & fingularifllmus.

Maxi-

m|^liquidem ac plurima: neceffitudi-

Contemptu JI^undi. s
tecum mihi caufa? iacercedunc,
mutui i pueris convi(5tus, miraqu-

nrs

dam animorum confenfio, communia optimarum arcium ftudia , innumerata tua erga me officia , denique
fingularis & tua
tuorum in me benevolentia. His omnibus etiam ian
guinis affinitas accedit. Quid autem

&

ea neceffitudinc poteft ellc copulatius, quaz quafi duplici catena colli-

gatur, hinc fanguinis vinculo, hinc

couiund:iffima quadam charitace animorum? Itaque velim fic ribi mi
lodoce pecfuadeas , neminem un-

quam

fibi quam tu mihi es , fuiffe

(mariorem. Quando autem te asque
atque meipfum diligo , aut etiam
amplius, asquiffimumeft ut tuafalus
non minori mihi curae fit, quam meaiphus , imo facit id (nefcio quo pactio) verus amor, ut acerbius amici
quamnoOira incommoda doleamus
eiufque commodi quam noflri fimus
cupidiores denique (ut paucis dica)
:

facit ut

homo

quamipfefibi.
fperare,dc

homini charior

fit

Q^od equidem de

me plane

te

affirmare pofTu.

Hinc

Erasmi Roter, de
Hinc mibi eam fiduciam fumpfi , uc
modefti? paulifper oblitus, hanc hortatoriam ad teepiftolam fcriberem,
qua te plane a mundi ftrepitu commcrcioque abducere , atque ad mo
nafticam,id cft folitariam tranquillamque vitam transferre cupio. Res
ardua , & quse non paflim vulgo perfuadeatur

fcd

quopiam

ea vita; tuae

nunc praster habitum(in quo mihi quidem gratulor)

integritas eft,utiam

prope nihil fuum in te mundus ha-

meam non inanem futuram confido, quandoquidem eodem te & optimi animi im-

beat, exhortationem

petus

& noftra

enim dubitat ei

vocat oratio.
rati

Quis

curfum efle facil-

& ventis fertur & amne

Quanquam autem in optimam fpem tua me probitas vocet,
nunquam tamen timere definam, dolimum

fecundis

quse
?

nec nequifiimo

ifti

&

lubrico feciilo

coenobium tanquam in tutifilmum finum te receperis. Qjjoties enim ( crede mihi ) divaledixeris, atque ad

ferimiua in quibus tua vita verfatur

mccumpetrado (id autc facio prope

femper

Contemptu

Mundi. 7
femper) toties fingularis tui atnoc
anxium me atque lolicicum reddit
nec aliter afficior quam pia mater
uae gnato unico, codemque charif2 mo fretum aliquod crebris infame naufragiis navigante , fieviffi
ventorum turbinem Turgere
non fine lachrymis videt , palle-

mum

feit

trepidat

asftuat

gnatum

iit

fomnis cogitat, gnatum dormiens

fomniat , femperque animo peiora
veretur , femperque timet graviora pericula veris. Atque utinam ego
non minora veris pericula timeam.
Sed novi ego , novi lodocc novi
quos illud fecuU fretum *habeac
motus, qu vitse pericula, quot mortium genera, unde pridem fcilTa rate vix exigua vehente tabula nudus evafi. At tu forfan ceu temere fecurus timidiufculum me vocans fe-

curum

Atque illo panollro metum non exemeris , imo adauxeris, tantumque

abes ut fecurum prasflitcris , ut fpem
elTe iubebis.

do pedori

etiam noftrampropemodum
labefeceris

Tanto enim

omnem

periculofius
diferi-

Erasmi Roter.

i>e

minus infiintelligis non ca-

difcrimini pates, quanro

aut certe
ifta confidentia pcrniciofius , nihil dementius. Quid enird eo^
navita vecordius , qui inter fpumantelligis

ves, nihil

tes afpergine fcopulos

fyrtes furen-

voracefque pelagi Vjortices tempeflatc fa;viffima , rate denique parum firma navigans nihil metuat petes

ad gubernaculum refupinus cantitet, vedorefquefuos vetee

efle folicitos ? Quis non eiufmodi
hominis & temeritatem exhorreat,
riculi, fed

& incolumitati timeat?

milodoce prius

Nequeego

timere delinam,
quam tu inquictiflimum illud fcculi
pelagus delines temerarius navigare.
Ridicula (inquies) comparatio. Quid
pelago convenit, cum altefeculi
ro nihil fit blandius, altero nihil horridius? Imo ( fi propius intendere
vacetjhaud fcio an ulla fit accommodatior. At tibi fyrenum male dulces
moduli , quibus pratter-navigantes
fopire, tumque mari mergere folitas
feruntur , male blandas feculi illecebras inepte videntur exprimere ?
tibi

&

Qua:

.CoNTBMPru Mundi.

Qua: ucinam videas quos adolcfcentia: cua: laqueos, quos dolos, qua: re

riacerenderint.

Harum igitur fac lir-

tus fugias (fuga

euim

tutiflima eft)

nec temere confidas ifliac te impune

navigaturum, ubi fcciffc naufragium
vides David,

Solomonem,itemquc

&

nobiliores , quam
ut hoc loco commemorandi fine.
Hoc breviter dixerim , Nemo pene
alios Sc plures

evafit, ni/iquifugit. Ulyfles

(Home-

ro audtbre ) qui (apientis pcrfed:iquc

perfonam gerit, fyrenum iftarum voces multo Itudio fut qui cera aures
oppleverit , fcque malo rudente aftrinxerit

quid rpei

Tibi porro

vix eifugit.

unius perniciem
tot pariter res coniurarunt ,a:taslafeiviens , forma-alliciens, opes , faeft in cuius

, libertas, monftrorum denique iftorum heu nimium dulcium

cultas

Nec

no(fturna diurnaque carmina?

tibi

minus metuendos cenfeo promi-

nentes iftos atque acutos fcopulos,

fccularium dignitatum fiftigia , in.

quos

fi

te violentior flatus impulerit,

pulchrefc tibi res habebunt,

brevi
tabula

Ii

10 Erasmi Roter, de
tabula natante in litus aliquod igilo-

tum procella ciiciac. Quid charybdium inexplebiles voragines, quas fi

qnam forte corripuere, ratem currentem

fiftere,

atque crebrius in or-

bem adam abforbere memorantur

numobfcurum habet avaritias fimulachrum

quas infatiabili

ftudiope(5lus exagitans

habendi

nunquam fi-

quietum, donec abforptum

nit efle

barathro demergar. Nunc fyrtium'

furibundos asftus, indomitos irarum
impetus accipe, quarum iftic tanto
copiofior materia

quanto ofFenfa

Quid venti? Nonne tum

alTentatorum tum maledicorum fermones peftiferos pulcherrime refe(^i (nihil refert unde flent,
runt
perinde utrique timendi. Namfifeeundi in afperrimas cautes puppim
crebrior.

pra'cipicem ferunt , fin adverfi, nihil-

ominus in fyrtes agunt. Et quid horrenda illa fluduum alternatio , modo

ad fydera fefe tollentium , modo in
feipfa refideutium,

quam apte

fortu-

ex
primit,qua plerumque fradus ani-

nae viciffitudinem varietatemque

mus

Contbm.ftu Muhdi.

Ii

mus ad impatientiam deiicitur dum

,

nuper beatus fubitam calamitatem

ferre nefeit. Prajtereo tempeftatcs,

taceo nodturnos errores , fyderum

beluarum ( quas pontus alit) mille genera non commemoro,
quae ipfe pro tuo ingenio & plenius
redius interpretabeexcogitabis
re. Q^id quod ne tum quidem fiden-

fallaciam,

&

dum ell, cum

tibi

placidum blandi-

tur ^quor, cum fe vitrea ftravere pro-

cum

cellae,

aeris arridet ferenior fa-

Id enim agitur ut re fubita tempeftas fopitum inveniat. Proinde

haud feip , fit ne feculi profperitatc
cies

virtuti adverfius

quam

nocentius

citius.

quidem

quicquam , quicquicquam inimi-

Nam feriptura

tcfte

multos

longe vero plures profperitas folvit. T u igitur mundo blandienti cavequicqua>

fidas, ne te quod Deus avertat ) fra6ia navi natantem poetico illo defleafrangit calamitas

mus

verficulo.

O nimium coelo
Nudus

^pelago

confife feren(y

^ 'ignotu FfUinure tacebis

rena,

(S

C A P.

ErAsmi Roter, db

jl

Gap,
Fericulofum

efi

II.

morari in mundo.

lden optime lodocc quanta fc

circumftcut pericula, cui vel ip-

laeft periculofa tranquillitas

Q^id?

tu ne rperas hsec te fiiperare difcrimir

na

ut nihil ulla ex parte detrimenti

capias

prazfercim in ifta setate

qus

vel fuopte impetu in flagitia prona

fertur , nedum cum tot irritamentis

impellitur? At (pero inquis.

Speres

&

ego quoque una fpcro,fccl

'tamen vereor nc truftra fperaverimus. Tu velim hanc noftram fpem
paulo reddas fecuriorem Sed facile
fufpicor quid inter hxc legenda tecum fubmurmures. llfqueadeo ne
iflic tuta funt omnia ? Ita nc foli fervabuntur monachi ? Ergo ne peritulicet,

ri

omnes ctEteri ? Minime vero. Non

& iftic effe quorum nomina

diffiteor

ille vitx teneat annotata, neque

qui in monafterium commigrarunt,
n continuo res luas ita in tuto collocavere , ut plane fecuros vivere li-

liber

ceat

C O N TE MP
ta;

MaN D

T U

1.

I5

& iftud vigenus intercft, quanta m inter cum

ceac.

q^m

At tantum inter hoc

iam

in portu navigat tametfi

nondum reticula Exerit,

medio adhuc pelago

& eum

qui

fertur, vel po-

eum qui natat in undis &

eum qui terra facit iter. Non periit
qui commoratur in mundo fcd pe-

tius inter

riculo propior

eft.

doce, quoniam

Ego vero milo-

cibi

optime conful-

tum velim, fumque

tuae falutisfortaf-

fc teipfo ftudio/ior,

difcrimina fuge-

re, tuta captare iubeo.

Qm amatpe-

riculum ( ut ait fapicns ) peribit in illo.

Qnsefo te quorfum opus eft fa;vis ia<ftari fluftibus,cum terra pateat

iter& tutius

&

commodius? Quis

( nih prorfus oculis captus ) qui non

videat longe cfle tutius , iucundius>

commodiufque peramoena atque virentia prata abfque formidine iter

agere , quam inter tot mortis imagines , perpetua cum anxietate verfari?

Eo ne caecitatis ventum eft,ucnoftris

etiam serumnis delccftemur , & ( ut
apudVcrgiliumeft J infanoiuvet indulgere labori j Hucades olodoce.

14
quis

ERASMIRoTBR. DB
cH:

nam

ludus in undis?

Hic ver purpureum^ varios hicflumu

na circum
Vundit humusflores , Hic candida populus antro

Imminet y

lenta texunt

umbracula

vites.

Huc

ades

infani feriant fine littora

fluSius,

Hic

liquidi fontes

hic mollia prata

virenfque

Hic nemus hic

ipfo

tecum confumerer

AVO..

Libuit hoc Vergiliano carmine te ad

nodras delitias ab iftis avocare fluxibus. Scdncfcio quibus prasftigiis,
animi tibi fafcinat oculos>male blanda mundi fpccics , geftientcmquc animum itidem ut vifco quodam impeditum moratur ac detinet. Subit
enim continuo* fucata illa rerum facies, iamque euntem blande revocat, quid inquiens agis demens.' Cur
te & tuos is perditum
Itaneiini-

&

N verfos deferis crudelis?

Ut

fodales

chariffimos atque amicorum turbam

contemnas parentum non miferet

,

U N D I. ly
C ONTEMP TU
c quid tandem animae milera; illi faeurum cenfes quaj te amat miferc,
qua; te deperit, quae te maritum optat? Vide etiam atqrfe etiam quid

quam

inceptes. Mollior es

tam duram perficias.

rem

qui

Ifta aetas

ida

forma multo aliis rebus conveniunt.

Vah tam indigne arvi florem patieris
excidere ? Solus perpetua merens
carere iuventa ? Senibus, quibus iam
vita defiit efle fuavis

tu puer es, nec te

'

ifta

relinquas,

quicquam nin

lu-

dere oportet. Velillud rcfpice,Domi

res tibi ampla eft, futura amplior fi
manferis. Ea perit. Honoribus fatis
ornatus es, clariores impendent ni
lefubtraxeris. Haec omnes quaerunt,

tu unus qua;fita relinquis.? Ergonc

nunquam pofthac his fruiturus

abis

gaudiis

his opibus

his

&

his

com-

modis ? Saltem da fpatium tenucmque moram, mala cuneba minidrac

impetus. Audidi, audidi ,?Et idae fyrenum voces funt , fed tu perfalutem
tuam cave aufcultaveris. Ulyflem te
praeda. Mentem tibi excantabunt,
Blandifiimc
fi aures accommodes.

quidem

Erasmi Roter, db

'

quidem funt atque ica ut vel faxea

pedora promoveant fcd mortiferas
cflTc atque in ^ternum exitium du>

Huc

cere memineris.

potius aures,

huc oculos 5 huc animum flede,

col-

ligequicquid iu te efl! viriu, intende

quam potes acerrimejmctis aciem ,
(
nihil tibi ineptus blandiaris, rem ip-

fam

introfpice

videbis profedo

quid tamen videbis )

quam

quam

quam denique

inania,

ii

putida,
te

hnc

indigna qua; evolare non (inunt.

C A

III.

P.

De contemnenda opibut^

XIidenim

tibi pollicetur

.dus t^uod tanti

mun-

ut eius gratia
lalutem tuam in dubium venire finas,

atque a noflris

fit

velis abefle delitiix.

pollicetur.? Opum
Nam eas in primis mi-

Quid, inqua, tibi

affluentiam.?

rantur mortales/

At

his nihil mife-

rius, nihil vanius, nihil perniciofius.

Ha; omnis flagitii 8c magiftra; & miniftrcE. Neque enim temere omnium
malorum radicem feriptura appellat

CoNTBMPTU Mundi.
cupiditatem.

Hinc amor

17

fcclcratus

habendi nafcitur, hic iniutias oriuntur, hinc fadiones pullulant, hinc

farta, hinc peculatus, hinc facrilcgia, hinc rapinae, iiinc latrocinia praScifcuntur. HiC incarftus patiunt, hae
adulteria gignunc,hae ftupra nutriuc,
ha: amores infanillimos luxumque
alunt.

Denique quid non mortalia

peftora cogit auri facra fames ? Vides igitur quam fapuit flaccus Horatius , qui eas fummi materiam mali vocans, in mare praecipites dari iubet, (i fcelerum ( inquiensj.bene p<Bnicet. Tanta enim rebus focictas>uc
etiam vocabulis ipfis cognatio quas-

dam
'

efle

videatur vitiis ac divitiis.

Q^otumquenque mihi dabis divitum , qui non alterutro morbo labo(qua nihil eft tetrius]
natura ad rem fit attentior, aut luxa quo nihil putidius ) fi paulo fic.
ingenio benigniore. Alter rei fervu&
non dominus eft, alter haud diu cric. Alter habetur non habet. Altec
mox habere definet. Alter vivit magnas inter opes inops , alter abutitur
ret, aut avaritia

fi

noa

Erasmi Roter, db

i3

noa.ncicur. Pulchre

hxc intellexifFe

Eutrapelus quidam mihi videtur,

quem eum a quo Forte laceilicus effer , fic ulcifci folitum accepimus.
Non convitiis,non veneno, non ferro petebat, pretiofis vellibus ditabar

hominem, ratus idquod

divitias
famem excitare , habendi famem

fui

virtutem dedocere.atque ad omnem

turpitudinem ac dedecus impellere.
Sed fac nihil horum evenire , tu fane
fis rara avis in terris, nigroque fimillimacygno. Quid tandem pulchri
habentiftaprctiofa pondera, quae
moleftc parantur , & anxie (ervantur, quorum congeftio diros labores , cuffodia anxios metus , amifilo
miferos affert cruciatus ? Nullae ergo

&

homini

locupleti feriae

aut partis

pervigil incubat, aut parandis in-

hiat

aut amifia dolet ,

damnum

in-

non fecerit. Et
montibus aurum aequaverit,

dicat quoties lucrum

quid

fi

aut

potis eft vel vicerit.^ Auxit far-

fi

aggcfiic
cinam , cumulavit curas
metus ac moleftiam, paravit fibi cuftodiae munus, miieria: laborifque
,

plcnifli-

MuN

D I.
CONT EMPTU
pleniffimum. Crefccntem fequitUE
cura pecuniam. Crcfcicamoi

num-

mi quantum ipfa pecunia crefcir.

c minus hanc optat qui non habet
Denique mifera cd magni cuflodia
cenfus.Vulteus ille Horatianus male
de fe meritura patronum iudicabatf
cuius ingenio a paupertate Tua abdufuerat , feque non divitem fed

dus

miferum facium putabat orabatq^ue

ut

quam primum vitae

priori redde-

Laudandus ille quidem qui

mature refipuerit. At avarus fi moretur.

leliadnquit

efl:

mus non me
,

cura, dulcis efl

num-

pigebit laboris

dum

crefcant loculi. Sed dic

mihi homi-

num ftultiflime dicam anmiferrirac,

cui nihil fatis e(l, qui opibus tuis aut
arca ferrata reconditis , aut ( ut ma-

humo defofiis non aliter

quam hefperius ille ferpens malis augis fapias j

reis nodes diefque incubas , quorfum tandem cenfus iftos utiles efle
aut quid reris habere pretii /*Ncmpe
nil aliud funt quam aes merum, idque

in facies titulofque concifum, quod'

nec edaces animi tui curas fubmo-

veat.

10

Erasmi Roter.de

V eat, nec morbos illumvc corporis

incommodum aut pellat autarcear>

nedum mortem. At ne egeam in(

quis ) prxftant, Nugaris, imo- ut fem-per egeas faciunt. Ut enim homini

hydropicp potus fitim non extinguit >Ted accendit , ita tibi rerum coAc
pia , habendi ftudium crefcic.
quifquis plura quierit , is fe egere de-

Adde nunc infidam rerum

tuarum levitatem. QiJ?:tucantocem-

clarat.

porqm

fpacio

tanta moleftia, per

undecunque congeflifti,
fi fortuna (ut aiunt) rotam verterit,

fas nefafquc

continuo

te deferto alio te

commi-

modo Crocfo beatior

fiibito Irus eris. Hoc clarius eft quani
grabunt, tuque

ut in eo

multum (ermonem teramus.

eft ex reopibus , ad extremam redados

inopiam ? Sed fac ftabilia effe , fac
non deferere vivum, num vita defunctum fcquentur ? Tibi in fepulchrum ituro , ex tantis rerum copiis,
vix breve idemque fordidum invo-

Quot enim coram videre

giis

lucrum

tollere licet, ca:tera

iamdu-

dum alios habent dominos. Tum fi

qua

Contemptu Mundi.

%i

qua bene gcftorum fubftantia reconJita fuerit , ea una in pretio erit , ea

una abeuntem non deferet dominum. Tanti igitur fuaviflimc lodoce tibi
Sc

non fint

vl univerfa

pratdia

omne aurum quod Tagus & rutila

y olvit Padolus harena, ut falutis tua;

vel iaduram facias vel moram feras.

Quin potius fi tantopere ditari iuvatj quo vere dives evadas , domini
confilium audi. Thofauriza tibi thefauros in coelo, ubi nec erugo>nec tiubi fures non effonea demolitur,
diunt, nec furantur. Nihil ea opulentia puta egentius abundare nummis , egere virtutibus. Nihil eo lucro infelicius, quod animae damnum

&

adferat.

Turpiflimum ergo homini,

& erudito &

Chriftiano , id cum
difcriminc improbe
fedari , quod ethnicis philofophis
velliterarum vel famse gratia , con,

fummo

.falutis

temnere haud fuit

difficile.

CA
c

p,.

11

ERASMI E.0TR. de

P.

IV.

Mortiferas atque acerbas effe *volu

pates
!

carnis.

N forte tc

dulces illecebrae ca
piuDC .^Blandiflimae quidem do-

minae &'fucata fuafpecie orbem fere

totum capientes. Sed tu fucum detrahe} cave cucis artificio fucatus nitor tepromoveat. Non quid appareant fed quid fint infpice.Videbisiftis
nihil efle tetrius, nihil fpurcius, nihil

pecudi vicinius. Nulla enim omniu

re ad brutorum condicionem propius accedunt homines, quam fendifiima carnis libidine, quae eo no-

cenciorquo blandior, ut eam divinus illo Plato efcam malorum aptiffime vocaverit. IIc enim efea hamo
prafixa pilciculos allicit , feque captantes capit , itidem illa meile quodam' fua venena diflimulans animas
predae avidas pellicit, pelleftas inficit , infedas inclementer perimit. Ec

ne te diu morer, acCipe philofophi

fententiam ethnici quidem fed plane
Ghriftia-

Contemptu Mund
Chiiftiaoo dignam

ceroncm

fenior

i.

2j

quam apud

Cato

fe

Ci
Tarenti ab

Archita Pythagoreo accepifle commemorat. Ait enim , nullam capitaliorem peftem quam voluptatem hominibus a natura datam, cuius voluptatis avidas libidines temere & effrenate ad potiundum incitarentur.

Hinc patrias proditiones, hinc rerum

pub. everfiones

cum

hinc clandeftina,
hoftibus colloquia nafei dice-

Nullum denique fcelus, nullum

ad quod fufeipiendum non libido voluptatis imbat.

magnum facinus cfle,

Etiam illa adnumera, ex ea

cgeftatem , ex ea infamiam , ex ea
graves deturpes corporis morbos, ex
ea animi cascitatem ,ex ea numinis
pelleret.

&

contemptum nafei, hanc

clTe omnis
hanc effe poftremo
catenam qua ad asternos cruciatus
trahuntur homines. O acerbam dulcedinem quas tot vallata eft miferiis,

miferias caput,

multas antecedunt, comitantur item

permultae, plurimas atque atrocifliconfequuntur. Dicebam modo

ad brutorum coAditionem accedere

homines.

24 Erasmi
homines , nunc

Roter, de
in ca re

pecudes no-

bis longe anteponendas video.

enim

gratis,

'

111

fuisqualibufcunque vo-

potiuntur, at homini,
E)cus bone , quanti conftat brevis iltitillatio.
la ac turpis gulae ventrilque
Vides qualfc lit quod in genere voluluptatibus

ptatum vel praeftantiflimum cft (fi

quid tamen ibi praeitans dici debet
.

Nunc quid tibi casteras fcculi commemorem ineptias dicam an furias/

Mala gaudia dixit quidam , mihi
videor non alieno nomine vocaturus
dixero. Quid obfofi infana gaudia
nationes , ingurgitationes , compotationes, ebrietates, nodurna debacchationes, quid chorex, quidfalfales

tatus,quid difibluti lufus , q|iid

quid id gefcuirilcs atque impudici ,
phrenetici rifialia mille , nonne

nus
Quiscbus tibi videntur fimillima?
eum hominem non plane mente

nim

captum atque infanum cenfuerit, qui

cum

enfe
aut cruci fuffigendus, aut
ducitur, nihil inftantis.

cedendus
fupplicii

flentium'

metu trepidet fed inter fe

turbam iocabundus falta-.
bundus
,

CONTIMPTU MuKDI.
bundus atque cum mulco cachinno
pergat ? Acifli lodoce eo peius inlanire mihi videntur
quo crudelior
,
corporis morte mors anima: eft. Ducunt in bonis dies fuos

& in pundo

ad inferna defeendunt. I nunc & ut

bruts ac moritura: carni vel ad ho-

ram obfequare , a

conditore defice

utilia perdite vivat,

animam

occi-

de , ut illa caducis potiatur gaudlils,

tu perpetuos tibi ludf us coirvpara.Sed
tu fotfan legitimam vencrcin

artias,

uxorem cogitas. Non equidem damno nuptias, memini qui dixerit,melius eft nubere

quam uri.Pateat iftud

infirmis afylum.

Non

gor urbem magnam

invideo Se-

& non magnam

ex incendio Sodomorum fugientibus, fed novi robur animi tui. Com-

probo nuptias, fcd in his, qui fine

illis non pofiunt vivere. At quid his
de rebus divus Hieronymus fcripfcfcripfit enim permulta, yidc.Hoc

w,

unum

pro noftra familiaritate tibS

aurem dicam, monens etiam
atque etiam orans
ob(ccrans,uc

quafi in
.

&

caveas ferreo

ifti

capiftro ora porri

gere

Er asm 1 Ro

TX R. DE
(^uodtibt fcrncl admifciisjli^ud
funt nuFacile xcttiias. Nob male

t6

gdCj

Tunt. C^ptije fateor, at miferae cej:t

multo melior $ ita infinitis

libatus ut

partibus infelicior.

C A
Vanos

Ed

P.

V.

inflabiles ejfe honores,

dcleilant te forfan illuftres

4 tcjue honorum fplendor

QE^d ni t fcilicct pulchrum

tituli

capit.

late ut ille ait,

confpicuum

tollere

verticem , gaudes ^uod fpcctant oculi te mille loquentem. luvat ambiri obfeq.uiis

ftipari clientela

in

ore effe omnibus , herum falutari

denique. Verum dic age, quod tibi
quos tibi morifti videntur honores
affentandi ftutali mortales partim
dio , partim metu , partim commodi
fpc exhibent f Nempe tam falfi fune
quam caduci. An non falfi qui atquq
perditiilimo cuique ut

optimo obvc/-

niunt t Eos demum veros honores

iudica,qui a virtutis decore profeci fiftt, Tu fac virtutem amplcdarc,

iam

Contemptu Mundi. 17
iam ce vel invicum profequeDCur. Uc
enim umbram pofl; fe corpora ducunt , quam nec fugientem deferat,
nec a captante prendi fe finat, ita re-.
6legefta ultro dignitatem adferunr,
quam nec meritus effugias , nec immeritus afTcquare.Anvero quicquam
magisj fluxum magifque caducum.

Mihi quidem cum omnes mundanae

res fluxae ac breves videntur,

quid

enim hic diuturnum dicas>tum iis nihil videtur incertius, fugaciufque qu^
plurimum* habent fplendoris atque
Et cum nihil comparetur
molcftius , diu enim adverfus praeruptum monte volvendum faxum cum

fadidii.

Sifipho
lio

audendum

efl aliquid exi-

carcere, aut etiam cruce

ut tandem
igitur

flas

aliquid,

dignum

cum

comparetur moleftius

tamen

amittitur facilius.

inquis

nihil
nihil

Quur

ita

Nempe fummam

dignitatem fumraa confequatur invidia neceffe cft. Summa petit Jivor, perflant altiflima venti.

Scmpcr enim in-

fignes arduafque res

illa

Ict.

Quid

comitari fo-

deinde.^ Qiji

multorum
fibi

1%

Erasmj Roter, de

dbi confla Yit invidiam,

is

mnltos vi-

hoftcs ferat oportet. Quur ita/

tae fuae

Nam cum multi

ambiantquod unus
|

cenet

nec te falvo aflcqui fpes

quoquo modo

fit

te.

tollant necefle efl.

|

Difficillimum

efl:

autem

cui tot ten-

duntur cafles 5 non tandem in unum

aliquem incidere. Aut ergo tibi ve-

neno aut

ferro

'

pereundum , aut ( ue
j

optime cadas)

exilio falus

redimen-

daeft. Aut(utfisfortunatiffimus]in
perpetua anxietate > ac metu ne praecipiteris claram quidem, aracerbam
vitam ages. lamneigiturfcite Juvenalis dixifTe videtur
Jtitam qui nimios optabat honores
"Et nimias pofceb at opes , numerofa pa^>
rabat
Excelfa turris tabulata , unde altior

ejfet

Ctfus r

impulft frteeps

immn

ruina,

'

Sedqiiorfumiflatam verbofe.' Scilicet ut plane mi lodoce intelligas >

quam plena metus , quam plena anzietatis, quam denique caduca fint>
(i

"fc*.

qua mundus ille

prae fe fert fu bli

mia.

Contemptu

Mundi. 19
mia. Atque id quidem ce incolumi.
Qui d ubi incumbat rerum amariffima mors ? Cum fiibico omnis illa
iliudciu imago evanuerit infomniolum more , quat una cum fopore avolant. Ubi prifci tyranni/ Ubi magnus ille Alexander > cuius olim ambitioni anguftus erat orbis / Ubi
Xerxes ille , cuius cladibus conftraca
redundarunt atquora Ubi toties vidlor Hannibal > qui dum vixit fcopulos Sc montes rupit aceto/ Ubi
Paulus Aemilius > ubi lulius, ubi
Pompeius, ubi cseceri, aut ex Grascis , aut ex Romanis , aut ex Barbaris
claridimi principes

recenfere

quos fingulos

& molellum edet, &

pro-

pe ociofiim / Quid de canto 'rerum

fplendore atque maicHace rupereH:
praeter

inanem quandam hominum

fabulam, quam Sc ipfum liceracorum

officio debent, qui nifi illorum vocabula filis fcripcis pofiericaci commendadenc , tanta elTenc oblivione
fepulti , ut ne tenuis quidem ipfo-

rum memoria ufquam refideret. Sed

hoc quicquid

cft,

B
i

ad nos
)

forcaffis

aliquan

m
Erasmi Roter, di

50

aliquancuniiad illos nihil atcinec>ncque enim illi nunc eadem qua? oli
mirantur. Profecto fi nunc ab inferis emergeret ille regum
quorum
meminimus maximus Alexander , afpiceretque orbem tanta ambitione
,

flagrantem

credo irrideret inania

,
ftudia vulgi, atque hac, aut huiuf-

modi oratione, verum iam experimento dodior fateretur. Qijo rapitur ca?cus error mortalium

Res

foli-

das veras profuturas nemo miratur

noxias, inanes', incertas, omnes tantolabore petunt. Quid tam impro-

be > tam pertinaciter in fublime tolli

conantur ? Vel meo difeant exemplo
omnes mortalium dignitates caducas effe nebulifque fimillimas que
latifiima? folenc
cadenr fatpehora

&

& nullae.

cfle

Ego ego ille imperato-

rum olim facile opulentiflimus, qui

invidus rerum omnium verticem
tenui, qui reges innumeros Barbarofque populos perdomui , qui orbe
fere

tus

fubado, aequora quoque rimaaethera

demum

tentavi.

Felix

plane fiquidem morte etiam terrere

potuif-

Contemptu Mundi.

31

potuilTem , at ea cunfta vincentem

cjnidcmlevi febricula. Neyicic,
que tam fubito aut fpuma inflata di

&

qua
labitur , aut fumus petit in auras,
omnis ille rerum ftrepitus evanuit.
repente mutatus fum ab illo Alexandro cuius olim
cdidfa totus perhorruit orbis > nunc

Heu quantum quam

ut vel ab infimo quoque contemni

ledique impune polfim. Quondam

is

minor erat immenla munperangufta

, nunc urnula
atque adeo (eptem pedum coerceor.
Mors enim fola fatetur quantula fine
cupiditate

di vaftitas

hominum corpufcula. Olim adorato

amiculo radiante diademate purpuraque ardente confpicuus ^nunc veV,
avilu foediffimus nuda ofla cinifque
inliguia
ridus iaceo. Et quo mihi
(lemmata > quo auro pifta monumenta ? Quorfum operofa pyramidum fabrica neque videnti > neque
fentienti? Atque utinam cum corponeque
re fuo & animus una intereat >
mortem iftam multo acerbior -mors
fequeretur.*Sed heu ille maximo fuo
1

fuperftes

malo

totius adas vitat poo-

B 4

EUASMI RoTR. de

31

sas dare cogicur.

O cer felices qui id

Ti vi perfuaiere fibi

>

quod nos exper-

(edfero incclligere coepimus. Sapiunt . (apiunc , qui fua forte contenti ipfire vincere certant (ibiinagis
ti

imperare quam aliis > potiufque illud

coclefte atque perpetuum quam hoc

terrenum caducumque ambire imperium. Magnus rex eil quifquis fc bene rexerit. Quid poteit elie hac oxatione verius:& quem tam vera tam
miferabilis oratio ab ambitione non
deterreat/

C A

f.

VI.

IDe mortis neceJJitutequA nihil finit

tjfe

diuturnum

Edatquo longior fum

praefertim

in re luce prope ipfa clariore. Is

enim nunc rerum curfus , ut fl qua

miranda veteres annales oarralTe vifa:

nunc nemo ht qui credat, quum
tridiora exempla iam videat quam
legerit. De morte autem (quando de
ca fermo incidit ] id in primis admi-

funt

rari foleo

quo pado^quum

nihil

Ci^MTikPTtf Mundi,
ea (ic ia oculis* nihil ita abde ab
animo. Qijiiquod & rocabulum i
mocce duxere mortales > quo fic uc
nominari noa temere poflimus, quin
aures nos ipfe mortis commoneant.^
c ne dc quidem timemus. Qttid hoc
ica ac

,qushsc e(V humanarum

mentium fecuritas dicam an dementia? Icane male memores fumus, tancumque ex amnelechso ( uc aiunt )
oblivionis haudmus > uc ea qus nunlethargis

quam

noflris ingerere
(e fendbus
dednunt, non meminerimus.^ Itanc
Taxorum in morem perftupaimus, uc
, toties vids non excitemur? Videmus ne unum quidem
cx prifeis statibus fupcrfticem ? noftro quoque svo nulli omnino ho-

toties auditis

minum generi mortem

parcere cer.

nimus. Abiere maiores, illudquc Ciceronis cis convenit. Vixerunt, nos

omni diferimine eodem vadimus, fequuntur item pofteri. Itarapididimiin morem amnis omnes ia

fine

occafum prscipites volvimur.

O-

mnes eodem cogimur ( ut ait Horatius ) omnes una manet nox* Bt cal-

canda

54 Erasmi
canda femel yia

Roter, db

Mixta fenum
iuvenum denfantur funera, nullum fse va caput Profcrpinafugic. Cadunt hinc atque hinc innumeri ex
lethi.

&

maioribus natu, ex natu minoribus,

ex aqualibus, ex familiaribus, ex nccelTariis, ex cognatis, ex parentibus,
ex liberis, inter medias moriendum
ftrages ipfi morituri verfamur,&
quum eadem fimus conditione, ei-

dem fato nati , non idem metuimus.

Quid tu inquis meiam nunc mortem

cogitare iubcs:a:tas integra eft

longe abefl ut canis albefeat caput, ut

frontem feniles luga: contrahant,
mortis metu vivantanxii^ qui aniam graves, fenio incurvi terram
falutant , quibus iam leve caput, malae pendulae , oculi minores atque introrfum refugi , nafus perpetuo madens , dentes rari, iidemque luridi,
qui cornici vivaciores, iam dextra
(uos annos computant. Ab his ego
longe abfum. Fervet adhuc vividus

li

nis

circum praecordia fanguis,lacerti vafirma, denique omne corpus vegetum adhuc & fucci plenum
infpem
lidi, latera

CoNTEMP TU Mundi,
iu fpem diuturnJB vitas vocat. Verum
age quis deorum tibi canos , quis fcniles rugas pollicitus e(t } Si nifi canum neminem efferri vides , vive fecurus , nec ante canos ac rugas de
morte cogites. Sin illa in omnem a?-

tatpm graifatur
prasfocat

fi

nondum

tollens fi infantes a

rumpit uberibus ,
fi

puberes

editos

arcens potius a vita quam

tollit,

fi

maternis abimpuberes,

rapit

fi

viros extinguit>

fi

denique nullum neque fcxus> neque astatis, neque roboris , neque formae novit diferimen ,
fenes excipit

, fi

num te unum habitura eft eximium ?

At Cenex quidem diu
teU.
tes.

vivere non poAttuadolefccnscitomori po-

Quam

vita incerta.

illi

mors

certa

tam tibi

Nemo tam Cenex

quin

.unum adhuc diem Cupervivere poCfit nemo tam iuvenis qui hodiernae
,

vcCperum poflit polliceri.

Et quidem fi diligentius obCcrvcs,
longe plures ephebos quam canos

lucis fibi

efferri

comperies.

ra fuit canicies

Q^umfemper ra-

tumhac tempefiate

uunquam neque contemptior, neque

rarior.
B 6

m
r

5^

Erasmi Roter. DI

Quoc mihi iam monftrabis

non dicam Tithonos, Ncftorcs Si-

rarior.

'

byllas, auc Machi^^fa^emos, fcd

centenarios / Imo quotocuique nunc eo

aratis venire contingit, ut fexagefiinum videat annum i Profefto^vix

I
'

millcfimo

cuique mortalium. Et
eft hoc avi f- Et tamen
quam rarus fit qui attingat vides , a-

quantulum

deo fragilis, incerta, totque cafibus

Tubiedta eft vita

hominum.

huius

chrum

&

dilucidum,

&

accommo-

dum/ Prima aftate florentem arborem contemplare, tantaflorum denfitateluxuriat,ut nufquam truncum,
vix ufquam folia videas , tantam ger-

^
j

Vistibi

lodoce exhiberi fimula-

rei

minis ubertatem promittit, quanta

quidem par fuerit? At ex
tanto florum numero vix pauci admodum adolefcunt, partim crucis,
partim araneis corrumpuntur, partim vento, partim pluvia excutiuncur.Iam pofitis foliis ii ipfi qui fuper-ne ferenda

ftites funt(

ut ita dicam fastus (nam

J
j videntur fen-

flores efle deflerunt

fim ia

pomi carnem turgcfecrc. N u

pe^>

J.P

CoNTiMFTu Mundi,

sf

pcrftant ad maturitatem omncs.^Minime. Multos tiuea exedit* alios vea-

torum tempeftas decutit, alios immodicus imber corrumpit, plerique

alia quavis pefte lasfi demoriuntur^
ut tandem ex tam divitefpe, vixpau-
ciflima poma cerpas.

bus incommodis
na. Mille

Nec pauciori-

humamorborum nomina, mille

vita petitur

item mortis cafus, mille modi

lethi,

mille mortis laquei quibus multo

,
plurcs praematura intercipit, quam

matura folvit. Et q-uum tot tantifque

periculis expofitaut vita mortalium,
vide obfecro quae fit focordia, perinde vivere, tanquam nunquam fimus morituri. Aliena curamus , ea
quibus adverfus mortem inllrudiores efle pofiemus, apparare cefiamus.
Q^id fi regi cuipiam cu hofte capitali res e(Tet,ac neiciret quidem

quam

prope abeflet, at hoc certe ex^ora-

tum haberet non longe in infidiis ef, ac iamiam commoditate accepta

erupturum, num is rebus hoc loco
flantibus, de balneis asdificandis, aut
oraanda cocnatione aut uxore ducenda

ie

Ekasmi Roter. DI'

cenda cogicabit>ac non potius de copiis augendis , de vallo iaciendo > de
excubiis > de armis ac exteris rebus
militaribus, quibus hoilem frangere poffitf Id vero curabit eo diligentius, quod incertus fit quo tempore^,
qua parte etupturx fint infidiae. Aft
mors nobis qua nihil capitalius omnibus locis, omnibus xtatibus
mille modis infidias ftruit, & nos
interim fi Deo placet^ miramur argentum , curamus cutem ambimus
)

Quod fi

xviiacertam fidem, atque impeudentein

magiftratus.

fallacis

omnibus horis mortem omnibus

horis cogitaremus , nofttifque ipfi
auribus ingereremus id quod vates
xgrotoregi.Diipone domui tux,
morieris enim , continup.omnia illa
male lapida amarercereivt , pretiofa
ille

vilefccrent
'

inclyta fordefeerent. Ita

una mortis memoria pmnium facile

rerum contemptum perfuafcrit.Quo
enim tibi 6 avare tantum auri recon ditur.^ Mors immanet uniyetCa raptura.

Quid

uncas paras

tu breviflimo itinerL

rarcioas

Num

ezcidic

quid

'

Contemptu

Mundi, jp
^uid euangelico illi flulco evenerit^
cui fibi de confertis horreis graculanch mulcaque gaudia pollicenti did^um cft. Stulte hacnodle animam
tuam k te tollent > 8c illa quae paradi
cuius erunt ? Tu vero hominum vanifsime , quid tanta improbitate iniana fecSiaris gaudia ? Refpice , mors
tibi cominus incumbit, iftas quantulafcunque illecebras in aeternos
mutatura cruciatus. Tibi porro 6
ambitiofe , quae incefsic tam dira regnandicupido / Ecce tibi mors in folibus , quae te ex ifto rerum fafligio
in humum praecipiter, atque tUrbinis
rapidifsimi more te tuaque omnia
tollat.

Nec minus

igitur vere

quam

Rodolphus Agricola nofter

fcriplir. Omnia mors Iternit, quod
natum eft occidit, una fine caret virerudite

tus

bene fadta manent.

nimin eo urgentifsimo

Quid

c-

fupremi
articulo , praeter unam virtutem reliquum erit f Quum exangues artifs
Fati

una & fanguinis calor 8c vita Fuget,

ora horrendus quidam livor tinget,
oculos dudum tam vividos perpetua
.

caligo

40

Erasmi R6TBR. db

caligo obrcurabiC)

&

omne denique

corpus Frigidus quidam (lupor occupabic> anima vero miferanda (utpoce

cui defertae

omne ncgocii pondus in-

cumbit) ad (e verum illud atque inexorabile praetorium abripietur , quo

paflo quaeque ge(Tetit rationem poilulancfa. Qijia tum inquam ex omnibus fupererit > quibus parandis
aetatem trividi omnem , unde opem
petas? Quo tum mi(er eo Fugies,quo
confugies mifer? Ad opes ? Athae&
iamdudum
nihil opitulari po(Tunt
alios nadae funt dominos. An vero
ad voluptates? Sedidae^ue corpore
concretae, una cum corpore moriuntur. Ad aetatis iuvenile robur ? Ac
fua cuique feneda mors ed.
vero ad formae egregium decus
qua dudum fuperbus omnium tibi conciliabas amores f At ida rofx in modum , quae pollice decifa
continuo demoritur, ita morte decerpta omnis emarcuit. Minus vexo dixi emarcuit , imo omnis in

&

Num

horrorem
viventis

abiit.

Nemo

enim tam

formam amavit quam horret

ConbbmptuMuhdi.
rcc cxtinAi cadaver.

Anne ad

4xpri.

ftinam gloriam
cui)

cum

eandem

Aequi ha5c(' ut dovicaprorfus cvanefcic.Quo

Ad amicorum tur-

igitur /

bam/ Verum ifti

partiin , ut hirundines eza^laaeftate ica eam Fortuna

una devolarunt, cacteris (fi qui perftitere ) opis Ferenda: Facultas eil

nulla.

Et quid

tibi

conducet

fi illi

pe<^orafua mileri plangant, fi vultus

lanient fi quicquidin ipfis ianguinis
cft , in lachrymas verfum funeri tuo

impendant

fi denique tua caufii

>
inaniant. mortifque addant fcFe comites / Sibi mala accerfere te eri-

pere

noa

pofiunt.

Sapies igitur

fi

non fero memor, ea pares

quibus munitus, fupremum diem (efortis tuae

curus expedies. Opes, voluptas,claritas ,

fi alioqui folida ac utilia
e-

&

rant (quod multo fecus cft^certe morituro fune oneri. At tum demum
virtus incipit elTe ufui. IlU fi non nobis

tus

certe nos

nunquam

tueri definit.

fubtrahimur, vircomitari nunquam ^

illis

C Af.

ERASMI RoTSR. D

41*

tr

vili

P.

Mundum miferum

'

ili

ejfe fji fielerafum.

i*

'"i

Abcs mi

lodoce' charifUme
quam falfa,quam Fugacia,quam

bona ( fi qua tabona appellati debent

nunc contra illius mala paucis accipcftifcra fiurfeculi

men fua in
pe.

re

OUmfotfan nihil monftri fuit 2Cr

divelli, quum quadam

greamundo

lua (utita dixerim ^ iuventafiorerec,

nifi ipfi nos Audio fallimus,

nunc

quid eA quo mundus pofiit fallere ^

Quotquot olim fingulae fingulis feculis clades incubuere

cumbunt univerfa;,
caritates

bi , peAcs

nunc uni in-

bella, factiones,

pcnurix, Aerilitates, morquid non videmus no-

&

Aroarvomali/Iamquartum&vigefimum annum agimus,nullas hoc toto fpacio a bellorum Arepitu ferias

vidimus. Syllana nobis tempora a^ionis partibus referentibus qua,
rum utraque vidrix evadat vi(Aa
certe patria, immeritas poenas pcndcre cogitur. Peuuriae vero quam
miKeran.

Contemptu Mumdi.

45^

miferanda exempla vidimus , ut plelique homines pecudum pabulo viftitenc , plerique inedia pereant.

nunc

fecula funt Crozfus

fit

Uc

necelTe

qui familia; fuse vel parcum vi,

alium fuppidicare pofllt. Adde illud
h tu alioqui felix vivas ) ita cala(
mitatis plena funtomnia^ ut te auditi
cft

&

quaeCtuS) vifa; miferoium miferix mi(erum reddant. Scelerum prxterea

ira increvit feges > ut iam ferream
illam starem longe vicerimus , dc
qua ante mille annos cantatum eff.
De duro efl: ultima ferro.
Protinus erupit vena peioris in AVum

Omne
.

nefa* , fttgere pudor *verumqu

fidefque ,
Jn quorumfuBiere locum fraude/quo
doli que i
InfidUque ,
vis,

& amor/celeratus

habendi.

Vivitur ex rapto , non hojpes ab hojfi

,

te tutus,

Nonfecer ^genero , fratrum quoque^

gratia rara efl.
At nunc,
Nona Atas agitur , peioraque fecula
ferri

Tem^

44

ErasmiRoter.de

Temporihust quorum faUrinoninve^

nit ipfa

pofuit nuturu me^

HJomen 6* ^
talio,

Nune fi depofitum non

inficUtwf ami-^

cus

Si reddat veterem

cum

tota eruginta

follem :
l^rodigiofa fides
bellis

^ tufcU digna

li-

Quaque cOronata luftrari debeat agna*

Rari quippe boni, numero vix funt totidem% quot

Thebarum porta

vel divitis

ofiia

Nili.

Quid tibi&feculo, G, peierare> fi circumfcribere fi fallere > fi rapere aue

vis aut parum calles } Ac quid
mea inquis refert > cuiufmodi fecuIum fit > mihi veri re(flique cura e(f.
Si qua redi cura efi;>fac ce idinc quam

non

primum
culo

abripias.

cum

Nullum enim fecommercium.

virtute

Mentior, fi non id veritatis ille 'praecipuus amicus clamat. Totusmundus in maligno pofitus elt. Nec ifia
cibi ocacione blandiaris.

Quid

alii

-gerant

r-

CoHtbmptu Mundi.

43-

gerant nihil ad me attinet mei unias

mihi cura eft. Erras tota ut ait Co*

micus^via. Permagni vero lodoce

quibus cum vidites* Non
>
aliter enim quam corporis vitia con*

intereit

tagio ferpunt, fcrpunt

&

animorum

morbi. Improbo conviAu

nihil per-

nicioEus. Efto fane tu quidem virtutis

amantiffimus, adfcifce vero tibi

convidorem perditum^ quando futurum efl ut tu illum ad tuos mores

redigas ? Ille magis ("ut fumus natura in vitia proclives

cibi fua

venena

efflabit, fuam tibi adFricabitfcabiem

fui denique Emilem reddet >apteque tandem conveniet id vobis proverbii , quod vulgo nemo non didi^
tat. Concoloribus plumis aves una

ac

At quis me adiget inquis

ut cum homine E;eleraco
perdito
victitem } Rogas ? Ifta aetas , nego-

volitant.

&

ciorum tuorum neceffltas quaedam

pudor illiberalis quidem il-

praeterea

le fcd certe generoEs fere

animis inEcus pollremo fodalium improbitas. Ad compotationem vacatus (ne

quid obfcQcnius dicam ) fi aut negocia

V*"'

Erasmi Roter, ds

4^

ciaexcufesauc valetudinem
ranti

>

ne iu-

quidem creditur , parculus> aur

fordidus videris. Quid facias

Tu (a-

ne quo notam tam infignem caveas

obtemperas. Ubi in popinam, aut

oenopolium ventum
, alterni accumbatis iuvenes ac puellas. Qijod
honedifllmum (It dica, turpiora pudet dicere, quum illos fiepe non pudeat facere. Tum bibendi certamen
oritur , in quo ut bibaciflimus quifque fuerit, ita maxime feftivus, bel-

lus, ac nitidus habebitur. Hic quid

non ebrietas defignet ? Foccundi calices

qqpd tandem non audeant ne-

fas

Tum

formofior.

Pithyas multo

videtur

Tum Chremes longe fa-

dlus hilarior, vere vulgo dici fatetur

Cerere & Libero friget Venus.

Poflea ubi eos epularum latietas caspit , ad choreas furgitur. Cuius animus fic compofitus , fic firmus , fic
marmoreus ,.quem lalcivi illi motus,
fine

agitataque in numerum brachia , cithara: cantus, voces puellares non

corrumpant , non labefacient , non

molliant 2 Adde quod ca Ikpe car-

mina

Contemptu Mundi.

47

mina fune , quibus incendi iam frigi-

&

nefloris
dus aevp laomcdonciades
hernia ppflei\c. At ubi choraules (cithara cx more tad;a ] quiefeendi fignum deditr ruiVicus habeberis , ni

eam cuius levam complexus

difuaviacus fueris.

impud^nciores

atque ad

fciviapl excpgitati

(altafli

Carteri lufushis

>

meram

la-

ame non dicen-

illis non agerentur.

quicquam rccufaveris

tur, utinam ab

Quorum

fi

tu

quid gravius ;;fi quid prudentius aggere tentes inurbanum, illepidum,

triftem^ agreftem , atque a communi hominum fenfu abhorrentem ducunt.. Id ignominia? ut caveas,miam

non turpitudinem

admittis

^efie

dum fugis odio efie dum pudet

ficilem videri, dum pudet non
,^

difefle

impudente fut div us ait Auguftinus)

omnem pudorem
fcabie infedus ,
inficere.

&

dedifeis, ac fimili
ipfe alios pergis

Sed fac tibi cum nemine

cfie

impropq confuetudinem^quanquam
miior illud ut fiat } folet morbi virus
noncontadlu

modo

unde nomen

duxere contagia ] verum etiam alpe-

Erasmi Roter. DB
du ferpere. Q^um fpedant oculi Ix-

4S

Ixduncur & ipfi. Ego quidem icritamentorum quibus ad curpillima

quaeque impellimur , oculos mulco
maximam parcem puco. Tu igitur
lodoce optime E vic^ tuae confultum
fos>

velis jfacab iftafcabie ce

quam ma-

xime

feiunxeris, atque ad eos con-

feras

quorum

ce reddat

emerdatio-rem.*

confuetudo
-

...

'Gap.

YIII.

De felicitate viu filftarU,

Uanqudm

itaque

hxc cpmme-

morafle abunde (atis elTc puto >

attamen ne alacer modo iftinc exilias j verum laetus ac lubCns huc advoles, id eft non tam (eculi mala pcr-

quam noftrarum deliciarutn

,
cupidos > nunc vitae noftrae commoda paucis commemoraiTehaudab re
ftieric, id quod brevius fieri neccfie
erit > tum quod tantum temporis
chartae & oper^ commemotandis vel
ftridimfeculi malis dedimus, ut his
narrandis minus fuperfir quam rei
ofus

&

immen-

ONT

MP

MUNb

TU

49

I.

imttienficas pofcit quanquam quis

(

huic rei fermo , auc

par fuerit )
,

tempus

iamdudum

quod (ermoDi
tum quod tc

noftrae loquacitatis fub-.

irafei fufpicor,

tum etiam quod

res fune quas facilius

eSb

fentianturquam

narretur.Malim igitur te eas experimento , quam tiollrofermone difeere , explorare, <juam perfualdeti.i Tu
modo fac te ex ifto turbido rerum
ftrepitu ,.ad nos ocyu$ recipias.T um
demum intdiiges ,quabtum abiit a
vera felicitate & faUa,& fallax
mundi profperitas quanto noltri la,

bores

vcftris praeftent delitiis. Intel-

inquam expcrte6H more

qUi
,
fomniaret , ea ilmulachrav quae
dormientcilludebat, efle vetaexilhmabat , gaudebat, trepidabar, seilua*

liges

dum
^

bat,&

mille motabatur affe^ibus>

fcd fimul atque fomno folvitur , fe
vanis imaginibus iUufum competiti

ridetque ipfe fua infomnia. Ita tu ubi

inftituti noftri felicitas

comperta

e-

tum quoties illa priilinae vitae

fomnia animo iam vigilanti fubic-

ric

rinc

vah inquies, adeone

delirad*e

me

/o

rA

MI

RoT ER.

me unquam, uc
me deledaverint

aeque

illas

nuga?

Itanc rapuille
aniipuni inaniuiu bono.rum,phantar*
.

lUptay Ut verorum ne cupido quidem

ullarubierit? Nunc igitur lodoce ni

fomnio quam

re beatus efle mavis

dormis expergifeete , fm dormitas,

altior temporibus obrepat , oculos, excute,^ fin vero ( quod
magis reprt) vigilas , ne quando dor-

jiefomnus

mien tium eienipla

religionis fo.-

fiinifcra qua:dam, vis

fuadeat

ex

illa

fomnum

inifc

Babylone terra in-

fomniorum umbrarumque plena

e-

volare^quod potes propera, atque ad

noftram Hierufalem advola : quid
rcfpcdas ? Quid reftitas ? Q^id hasr
ps?Semper, utapudLucanum.eftf
nocuit differre paratis. Rumpe age

moras omnes neque enim aut

leve

Autludicrumncgociumvertitur.Animas res agitur , oigDa plane ob quam

yel amantiiEma deferas & durilGma
ultro fubcas.

Na

medendi artifex,

fi

peritus

quifquam

morbo Japaulilpcr iam

capitali

boranri diceret , fine

piiilina valetudine gaudeas,

faxo

cedo,

CONTBMPTllMllNDr.

JI

cedojquosnon liibenti animo ferres

cruciatus ?finercs corporis membra
ferro rigido fecari y Haeres excidi, i-

gnibus aduri, alii^ue mille rormentis aflSci

ipfa

propemodiim morte

crudelioribus modo

ris>imo ut huic

mortem efFuge-

viese miferse paulu**

Ium quiddam temporis accedcrec..Et

quid per Deum immorcatem ,

Dc
mortis
tum anima? rum perpetua? defugien-

res molefla videbitur

ulla

quam

da? gratiafubcas? Si ita cibiics enent,

ut alterutra dfet accipienda condi-

tio

aut fine iffud extingui cor-

pus ,ut(empi terno aevo vivatanima,

aut corporis vitam animae morte pacifcare , credo nihil haefitares
nifi
quovis phrenetico peius defiperes
)
quin animi perpetuam vitam, cor-

poris breviflima duceres potiorem.

Visne igitur lodocefua viffime beate
perpetuo viyere^Mirum

&

&

lis.

ni

ve-

Quisenim nolit ? At quo, inquis,

pado

iftucaflequi licet?

Vide age

quantam rem quantulo labore fas fit.

Non tibi Dedaleis pennis tentaudus

ther>non vafla traiicienda aequora,

non

,,

ErasmiRoter.de
non Herculei fubeiindi labores, non
ignibus infiliendum, nemo leadigit,
ut membra tua lanies aut mortem tibi concifeas , deniq; quanquam quis
prifeos martyres inlanifle dicat , qui
huius felicitatis fpe addudi, nullos
cruciatus, ne mortem quidem ipfam
dura iudicavere? vide obfecro quam
fit profufain nos domini noftri munificentia
iufia.

&

contra

quam

Perpetuam felicitatem

mollia
,

mor-

tem commeritis pollicetur. Q^id hac

pollicitatione liberalius
tius

quid cer-

te iubet facere

At nunc quid

Nihil, nifiuttu teinterim tanti

mu-

Quo

neris capacem pracftare ftudeas.

pado fiat rogas? Is nondum vetae felicitatis capax eft, quem falfa ca-

iftud

ptum detinet, vis alternum vivere?

Fac bene vivas j vis adire paradifum?
Relinque feculu ut fceleratifiimum
ita&

Deo iungi cunexibus explice-

affli(Stiflimum.

pis ? cura ut diaboli

Veras amas opes.^ Falfas abiicc.

Veri iuvant hpnores ? Falfos ambire
define. Quid plura? Veram beatitudinem amas .^Iftas dulces aerumnas

ris.

imo

Contemptu Mundi.
imo

aerumnofas dulcedines fac

Quid his

queris.

quorum

55

rcli*

pra^cepcis mollius

obfcrvacioai

cum

verafelU

merces debeatur :ipfum tamen

cicas

obfervare> e(l coepiife felicem

Tanquamiubeat delinite

elTe.

miferi e(Te>

uc beati (itis j definite fervirc, ut libertate gaudeatis. Et6 nimiumdifiimiIc diaboli ac Dei fervitutem, 6 diverfam militiam. Ille enim ubi miferos
falla quadam deledlasiuncula inefcarit

papae in

quos horrores

turpitudines

in

in quas miferias

quas
con-

ac poftremo ubi facis ludibrio

habuit, iugulat: hic per breves atque
exiguas moleftias ( quas ipfas noftra,
non rerum culpa pacimur)ad incredibilem iucundicatem inducit, ac poftremo coelo beat. Illius inauftoraiicit

tio fubdola
,

militia acerba

dium quod fcriptura

(

tefte

ftipen-

mors

eft)

acerbifiimum. Huius obligatio fidelis , militia quanto diuturnior, canto

fuavior, ftipendium fuavifiimum ,
quod eft beata immortalitas. Illis vita mifcra, mors miferlor poft eam
,
vita miferrima* His vita felix, mors

C
i

feli-

Era s MI Rotbr. DB

quam vita confequitur fcliEt quis fub hoc tam Icvijtam.

liberali imperatore non quamluben*
tiflime , vel gratis meruerit qui tam
,
dulces imperat labores? Qlioa fi mihi
parum habes fidei, ipfum qui fallere
nefeit ( quid enim mentiatur veritas)
hortantem audi. Tollite iugu meum
fuper vos ,
invenietis requiem animabis veftris. lugumeniiii meum
fuavee(l> & onus meum leve. Quid
tandem gaudiorum futurum rcre iam
parta vidoria , in codis fempiternum
triumphum celeberrima cum pompa
agentibus , quum fic deledet militia;
labor ? Qua nos voluptate afficiet felix illa libertas j quibus fuave ell vel
iugum ? Sed fore fulpicor quibus miraculo futurum fitquod diximus, eos
nimirum de illorum grege hominum
qui pecudum fimillimi omnem felicitatem , aut palati, aut ventris voluptate metiuntur.Ii xgie adduci poterunt ut credant labores in qu;bus
monachorum vita verfatur,non mofelicior

ciflima.

&

do moledosac
res

trifies efie,

etiam ac iucundosJ

fed hila-

Verum

iis

quando

Contemptu Mundi*

quando ne

quidem

veritas

5;

ip(a veri

fidem, iubeo ipfos explorare,

fi quid fefellero, modo ne ab ipforum parte
pe(^cacam fuerit, qui non ut oportuic
facit

periculumfacere. Moriar

tentaveriut. Quod fi experiri pigcr>

certe expertis fidem habeant. Ego
quidem iurare aufim, nihil hic nou
effe voluptatis

plenum. Pauperie no*

ftra nihil locupletius

fervituce.ni-

hil liberius, labore nihil quietius, in-

edia latura , angulliaz fpaciofifiimae,

moeror iucundifiimus , amaritudo

perquam

fuavis

vigilia:

fomno

quovis gratiores. Verum haec ne iuranti

quidem

crediderint

imo me

tam

contraria iungentem nihilo iudicabunt laniorem eo qui nod:em lu-

cidam-, diem obfcurum , aut ignem

frigidum, aquam calidam contendat

Verum quid facias pecudiqui rationis expertes , folis

corporeis fenfibus lapiunt ? Age mos
gerendus ell illorum tarditati. Alialfcrere.

bus

quo

illis,

fenfibus familiari

argumento

adducendi funt, ut exnoti/IImis parum nota coniiciant. Rus eos duca-

C 4
I

mus,

W^

..

../f

nias> aut certe

portus propior

(?

r R.

moleftum eft,
ubi nautarum u-

id

eft

numquemlrbec accicum (ic percontemur. Heus tu bone vir, uum tibi moleltus eft labor ille nauticus/ Itno('in-

quiet) dulcis. Qi^i (ic?Nam quxflus

ifte vel omnium plurima ac maxima
videtur habere incommoda. Veruni.
At contra plurima: res funt qua: me
fatigari non hnant. Qua: primum
dulce lucrum quid non dulce faciat?
Nihil mari locupletius. Multi hodie
vivunt > quos ex pauperrimis ditifli-

mos una

navigatio

fecit.

Q^id

fi

idem mihi eveniat ? Deinde afiuetudo ipfa bona me moleftii^ parte levat,
qua; profecto tantum in rebus habet
ut nihil fa6lu fit tam acerbum > quin fiepe fa<5litatum airt dul-

momenti ,

fiat. Poftremo funt

laborem mitigamus , aut
potius fallimus, ut ne animadvertamus quidem. Cantus , fermones, lu-

ce aut certe leve

quibus

fus

ita

facetia:

atque eius generis

alia

mille. Audillis ut arbitror fatis dilucide. Nunc fi fingulas officinas lu-

ihemus , credo fingulos.aut eadem,

aut

Contemptu Mundi.
aut eiurmodi rcfponfuros.
tur? Si operariis

incerta fpe
qiiid

Q^id

57
igi-

iftis lucelli vilillinii

fummus

dulcefcic labor,

ne idem in nobis

efficiat

fempi-

ternae felicitatis expeflatio certilsi-

ma.

apud illos tantam

Si

valet aflue-

quid caufle eft, cur non idem

apud nos pofsit ? Si illis funt quibus
incommoditates fuas leniant) nobis

f^d^io

>

certo^ funt

multo

& plura & potiora.

P.

IX.

Libertatem fummam^non in mundo^

fed in feceffh.

tio

jilla!

quidem (ne perturbatediu-

tiusac flne ordine feratur orain tribus

potifsimum mihi con-

ftate videntur, libertate, tranquilli-

Ac libertatis uc
, ac voluptate.
de hac primo loco difleramus ) natu-

tate

ra cupientifsimi fumus

omoes, fervitutem nemo non horret adeo ut plerique eius odio mortem flbi confeiveriut, libertatem vita indicantes potiorem, mortem (ervitute.

Q^re

fl

adeo libertate deledantur homines

uc emeaC 5

58
uc

Erasmi Roter, de
emendam

cancifalfam putcnc>no>
ftrum vitae inftitucum ampledi atque
expetere debent , utpotc quod
veram habeat libertafurnmam
tem. At hic mihi imperitiot aliquis

&

&

dixerit. Si libertas
cfl:

Cicer. definitore)

poteftas vivendi ut velis,

nobis
ligo,

quam

omnino nonintelquibus volucrum more cavea

fit

inclufis

libertas

nifi

abbatis iufiu teutare

li-

non edere, non loqui, non

dormire , non vigilare , non ire , non
redire, non vel hifccre.Hoccine tancet nihil,

dem cft liberos

magis , quam

Non herclc
funt equi &afi-

vivere?

liberi

ni, qui frenis ac ftimuljs,qnocuiiquc

libitum

cft feflbri

Sed iftud facile

circumaguntur.

folvitur.

Nam nihil

nobis quod non liceat libet, licet igitur quicquid libet. Verum de noftra
libertate pofterius. Interim fine te
viciflim

pcrcbntcr,quatandem fron-

te tu tibi libertatem vendicas

cui

domini, quot vix uno die

pernumeres. Principio tibi fecularibus ( ut vocant ) nece/litatibus fer.
viendumeft, quibus quifquis femcj
tot funt

maniis

C N N T E MP T u
UNDI.
manus dederit > ita illum irretire nexibus

tantis compIe(fli^ catenis fo-

quocunque vocarint fequendum iit. Quid fi 8c uxorem habeas,

imo habearis ? Eft enim res reciproca coniugium. n tibi altera: compeIent,ut

des.

Accellit molcfta fanc (crvitus

atque ex qua haud facile te expedias.

Quid fi

etia fcelcratus

fis ?

per Deum

immortalem, in quam duram fervitutem te afleruifii , iam tibi quot vitia funt, tot dominis parendum efi 8c
quidem teterrimis , inaprobifiimis',
ficviflimis. Quis enim eum liberum
ccnfuerit, qui libidini fuae nihil temperare potis cft., fed quidvis , etiam
turpifiima( ut femper) ac durifiima
ut faepe ) imperanti obtemperat.
(
Somnos pofeunt oculi , libet dormire. At contra ne facias, vetat imperiofa admodum hera libido, iubet
nodluinfanire, curfitare, amicam inviferc, in olenti fornice inter profti-'
bulas noiSbeminfomnem ducere.lllic
feorto putidifilmo inferviendum efi,
iubet , parendum : vcta.t, aeque parendum , eiicic abeundum : revocat

rcdcvia-

6o

ErasmiRoter. Dl

redeundum. An non tibi iftafervitus

& quidem maximepudenda videtur?
Quas vero homini cupido libertas?
Libet domi vivere , fic iu/fit inertia.
Num continuo licet? Si quidem iftuc
Siccine (infinet domina cupiditas
.

quit ) agis ignave ? CeflTas ? Non vides quantum lucri fadlurus fis, fi iam

merces

in

Angliam traieceris ? Age

navigandum eft , en tibi

accingere,

venti fecundi. Tu certe, ut herae iufifa

peragas i per totas hyemes terra ma-

rique curfitas , tempcftatum

eoniu

natorum, vitae poftremo fecurus. Hoccine efttandem liberum

iugis

? Itidem de fingulis vitiis, probandi ratio fumi poteft. Verum ianidudum odiofam cfle loquacitatem
meam fentio, ad cetera veniendu fed
fi prius generatim docuerimus , qui
fcelcratusfit liberum clfe neminem.
Nunquamne turpitudinis tuaepudec
pigetque ? Et faepenumero credo.
Quis enim ufque adeo perditus efl-,
qui nunquam in fe redear,per(pcila-

vivere

que

foeditate fua vel fupplicii

vcl virtutis

amore mutari

metu

cupiat? Ita
cft

Contemptu Mundi.

6i

pugno aliquoties a
perditis moribus recedere , fed iam
abire parantem , nefeio qua violencft,

inquies, qui

tia, peccandi confuetudo remoratur^

ac vel invitam ad priftina fludia redegit. Reite vero narras. Quid?
Sentisne igitur te captum elTe mifer ?

Tandemneintclligis, te fervum e(Tc

? Ubi fenferint te a fe defcifccrc

vitiis

parantem iara fugam meditari , manus tibi iniiciunc, atque uti fervam
compedibus vindum piftrino ( ut ita
dixerim dedunt. I nunc demens, &
)

libertatem ruam nobis iadita, cui feculo , cui coniugi , cui foitunae , libidini , cupiditati , ambitioni , cui de-

nique diabolo ipfi ferviendum eft, adeout iam cum Syro illo Terentiano merito dixeris ( nili quod ille fiAe , tu ex animo ) feire cupio quot
mihi fint domini. Porro ut feite noller fcripfit

Hegius. Servire multis

fortis eft miferrimse.

tibi

Quid egonunc

noftram libertatem

commemo-

rem ? An non Angularis libertatis videtur extra fortunae

(fi

qua eft) ditio-

nem Yivcrc> eam neque acerbam metuere^

S M I R <> T E R. n B
neque optare fecundam: ad-

ERA
tuere*,

non frangi, faufta nihilo

infolentiorem ? Audemus illi

verfa

fieri

cum

Democrito mandare laqueum f ut

apudluvenaleincft) mediumque unguem oftendere. Nihil illi in nos iuris
efi:. Rcrilm cupiditatem una cum rebus ipfis abiecimus,iino Deo foencravimus. Quid fi vitam adimat? Nobis quidem praeter turpitudinem nir
hil acerbum accidere polTe perfuafum eft. Mors vero iis metuenda efi,
qui turpiter vixere.. Bonis certe non

modo non metuenda, verumetiaiu

optanda eft , utpotc qua: eos hinc in
feliciorem vitam deducar, praeterea
ferream illam , imo adamantinam fecularium negociprura catenam abrupimus, ac moleftiflimafarcina levati
coelo ferentes animum, quicquid hu-

mi

geritur nihil noftra interelTe in-

dicamus. Q^are quid poteft efle Tiberius ? Poftremo durifiimum illud

Pharaonis tcterrimiiugum,Deo opitulante, excufiimus ; improbiflimis
Dominis vitiis; dico, parere defivinius , non ita quidem ut nihil unV-

quam

Contemptu Mundi.

quam peccemus > quod haudfcio an

nemini mortalium in
rit,

fed ut miles

is

vita contige-

plurimum

fibilau-

nomen >

^ certamine
meritofuoferrc poteft, qui confertis
cominus dextris naviter dimicans,
non line vulneribus quidem fuis, fed
tamen hodem aut capit, aut iugulat:
contra vero vidtus iudicarctur , fi etiam citra vulnera ,& falva cute fe capi , atque in ferviturem abduci patedis vi<^torirque

retur

ita

nobis

, fi

quando evenerit,

ab homine praeftari
fere nequit, quid noftra refert , fi
nonnihil labamur, certe vincimus,
certe libertatem , certe vitam tutamur. Quid quod ii qui in praelio forti ter egerint , retedo pc(5lore etia ci-

quod, ut

dixi,

catrices fuasoftcntarcfolent,autfp i-

'

culis,ita ut forte excepta funt in cor-

pore relidis, in caftra feu in urbem

fpedandi redire , id decorum maxime adbitrantes, fi pro patriae, fuaque
falute ruenda, quam maxima vulnera excepiffe intelligantur

profedo

fe

invicem

Praefiat

"
j
j

{
ji

I'

ac vidoren> in
j

caftra referri

quam iucolumem

(fi

quidem
f

Brasmi Roter,

^4

ite

quidc id detur) qua hofii dedititium

vivere. Quifquis autem vitiis fe dedidit, hoili dedititiUs vivit.

hofti?

Ac quali

Quo nemo fit turpior nemo

,

immanior, nemo capitalior, qui nomortis quam fuse vitne fit avic quid podit e(Te homini magis pudendum>auc quid hominis dignitate indignius, quam diabolum
tam foedum ferre dominum, eo contempto cui & fe & fua omnia debeat}

ftrae

dior.

Praefertim
fit
fi

cum

libertas,

quem

taedium

fumma

huicfervire

atque adeo

fola.

Quare
iam

fervilis illius libertatis

coepit*,

huiufque liberrimae

fervitutis defiderium

hic hic quae-

rendam noverit, Nam quum illi fervire una fit libertas ('utdiximusj id
autem ita ucinfeceiTu nufquam licet
nufquam canta libertas.

C A

'

p,

X.

Solitarios duplici tranquillitate

gaudere,

Ranquiilitatem vero quis di-

gne commemorarit?

Non hic
inquie-

Contemptu Mundi.
pit

6f

mundi fragor obftrequid enim illic non plenum fre-

inquietus

ille

micu,plenum tumultus? Hiclachryraat, ille ridet , hic queritur , ille litigat , hic falutat , ille nunciat , alius
vocat , itur , reditur , clamatur t dif>

quoquo tc verteris , quietum nihil, nihil

non clamofum offendes, ita ut in
curritur, quocunqueafpexeris,

turbulentiffimo aliquo freto verlari

polfis videri'.

Et quando

inter illa

ceat

animum componere ?

tam

varia

li-

Qijis in

rerum facie polfit 1'ecum

fecum vivere ? Quid in turbine illo divinus hominis animus
podit fe dignum, aut cogitare, aut
agere? At quid fiat ut fponfum fuum

conllare,

fores pcftoris pullantem fentiat , alloquentisvc vocem audiat anima

iam fa6la perpetuo atque immodico

fremitu furdallra. Profedlo non in
urbe , fed in monte, non in curia,fed
in fpelunca,non in petras conterente
turbine, non in commotione , non
denique in igne , led in aurae tenuis
levi fibilo Helias dominum, fenfic
adelTe.Qi^odfiraciashillorias evolvere

66
Erasmi Roter. t>s
vere vacer j videre fuertc maxitna
quxque divinarum rerum miracula >
uouia turba gefta elTe , (cd in recelGbus. Ubi enim Mofi arcanum illud
rubi flamma innocua flagrantis portentum exhibitum legis} Num in y.

Minime. Nam tum

metu profugerat , ve-

gyptiis urbibus?
illinc

tyranni

rum ad montem Dei

penetrata prius

atque altiflimafylva. Ne-^

que fumantia tedfa^ fed deferta vi-

vaftiflima

rentia incolentibus

Ubi vero divina

pompa

a(fl:a efl
,

manna

illa

depluit.

ferendas legis

quum

^ denflflima

caligine fulminibus fubinde celeri

flamma emicantibus, mugiente tonitru CGclefles buccin^ horrendum

interflreperent?

Nempe

in

Synai

montis vertice , vulgo procul abflflcreiuflb. Etolim prophetarum fiprophetas utique futuros tedloIordanis ripas habita/Tc
accepimus. loannes homine maior ,
utpote angelus domini vocatus , ubi
quasfb ccelcftcm ac puriflimara vitam exegit ? Ubi divina arcana edolios

rum odio

latus

efl

ut diflimulatum

homine

Deum

CONIEMPTU MuNDT.
Deum

digito monflrare

non

6J

dubita-

?
Profedlo non in patriis aedibus fed in eremo. Quid quod & dominum ipfum lefum quafi turbarum

Ycrit

faftidio feccflus

fepcnumero captaf-

videmus. In montibus quoties docuiile legitur. In defertis' item , in

littoribus quoq^uc quoties quam ad-

fe

miranda

gcflfifle

bis, in corrigendis

in curandis

mor-

quum corporum,

tum animorum vitiis, in exturbandis

teterrimis fpiritibus

, in explendis
convivis tam multis tam paucisepulis. leiunaturus ab hominum cou-

fpe(5libas defertis locis abdidit fefe.

In monte gratilfima

illa vifio tribus

Apoftolis exhibita eft. Crcpufculo
ciusnodtis, qua capi fc paffuscft,
Chriflus orandi gratia in hortulos

qui nos quoqueoraturos in cubiculi fecretisabdi iubet.

Denique extra mocnia^haud temere
certe led confulto ) occifus eft , ita ut

feceflit. Ipfe cft

facile coniicias illum fugitalTe tu-

multus, odilTe clamofa theatra> non

ama{Teftrepcntia fora ,non celebritate ac frequentia dele^atum,fed folicudine

^8 Erasmi Roter.
licudinegavifum, amicam

DE
illi

FaiEe

Quid nunc humana ac leviora commemorem? Pythagoram in Idaso antro multa arcana e-

tranquillitatem.

dodum
fuam

Plato academiam

ferunt.

multo Acommodiore, Poe

philofophia; colendse

thenis iudicavit

ipE, nefeio quas rupes ac lucos Ebifinxerunt,9 in quibus ver&rentur,

tat

quoties eos divinus

ille

furor corri-

hoc iignificantes > eum qui

aliquod egregium ac venuftum carmen condere cupiat a turba femotum e(Te oportere. Poftremo( ut ad
vulgus veniamus ) videmus fabros
puiflet

aurifices

pidores

catterofque arti-

quorum

opificium aliquid fingularis habet induiltiat^ quum quiddam cxaftius atque accuratius efficere cupiunt , aliquo fugere, ubi

fices

ifrepitus

hominum ac frequentia

la-

botantes non interturbet. Ex quibus

omnibus liquido intelligi licet, turbam arduum quippiam molientibus

vehementer officere, tranquillitatem

fummis gerendis rebus efle oportunam. Quid poteft efle magis ar-

duum.

CoN TE MP T u Mundi.

69

duum ac fecium eo negocio quod ad

animas falucem , ac beate vivendum
fpc<5^et? Id igitur in mundo haud

commode

curaveris.

Qms enimiftic

At hic contra
milodoce omnia late filent forisintus utrobiquefumma rebus pax cll.
Illam quidem gratiflimus ipfe loci retranquillitati locus

ccfTus parit , haec vero de optima atque integerrima mente.proficifcitur.

Ita autem alterius opem utraque pofcit ut ii alterutram detraxeris neutram reliquiife videaris. Nam & ex-

terna illa quies internam fovet atutatur : at illa viciilim > nih haec

lit

acceiferit molefta

ocio(aimopcr-

niciofa fuerit. Eum enim qui acerbo

atque turbato iit animo poeta folum
cfle prohibet. Quicquid agis* loca
fola nocenti loca fola caveto. Quo
fugis ? in turba tutior eile potes.

N ec

queo > tameth iam prope^

xandum mihi fentio percommode efiim incidit , nobilem illam Cratetis
praeterire

philofophi exhortationem qui ut

forte addlefccntulum quendam ultro citroque

commeantem animadvertiflec

Erasmi Rotir. di

70

folum fecum , nefeio quid

mcditancem , rogabat quid illic rerum ageret. Mecum ait ille lo*
quon Atcaye>inquitCrates>necam
homiaeimproboloquaris. Etfacete
vcrtiflct

fixius

&

breviter uterque. Eft igitur lauin homine lau-

danda folitudo , ied

dato, contra

fccleiatis, nihil

pcrnicio-

fius.Tum enim acerba cogitantftum

Jmmaniflimaflagitiaconcipiunt.tum
aliis fsva confilia tracf^anc.
(ibi
Quid tandem miferos ad acceleran-

&

&

dam fibi necem impelleret, nifi commoditate fua invitet folitudo ? Q]jis
unquam aut venena bibit, aut laqueo

iugulum fregit,aut enfe pedus

cfcfo-

aut fefe praecipitem dedit , nifi

foliis ? Q^orfum igitur , inquis, laudas mihi tantopere (blitudinem rera
dit

h'

tam peftiferam / Hic mihi commodius relpondero,

quam

Cratetis mo-

do commemoratam fententiam. T
cum tecum vivis , cave cum homine
improbo vivas, ia nihil erit quod folitudincm metuas. Ita a curba,ut multo amplius a viciis recedas.Ita fileanc
ciccum ce loca > ut noa fiemant pedora.

CoNTEMPTu MuNDr.
^lora.

7*

Quanquam hoc

verbofofermone non tibi Timonianam illam

folitudinem commendare ftudui,vo.lo enim 'tc non .ex univerfo hominum genere , uc fecit ille > fed d turba
migrare. Verum de externa quiete
fatis. lam de interna paucis agendum
cft qua; uti in

mente

eft

ita

non ni-

a mente proficifcitur, fed bona, fed

nullius fibiagitii confcia.

nim

virtutis vis eft

Tanta

c-

ut cuius in ani-

mo conftderic > ^um incredibili pacc

quadam tranquillet, ac leniat, oinnique anxietate

horrore, metu,, ac

perturbacioiielibetet.
ti fit,

Que res quan-

tum redius intclligcs

cias quas anguftias

,fi infpi-

quos tumultus

fceleratus animus ferat. Nam qui fur,

aut peculator, au t fcortacor , aut proditor, aut ftuprator,aut adulter, alioqui flagitiofus fit,fcelerum confcienci a premente, in perpetua anxietate
ac formidine vefiatur. Occuilanc
dormienti , occutlant vigilanti tanquara furias quasdam horribiles illir
Icelerum facies. Ad omnia pallcfcir,

exanimatur, metuit,

quum omnia
tum

71

Erasmi Roter, db

tum

haec in primis fufpitionem

fer-

mones> infamiam, iudicium, fupplicium* Verum fac contemnere , aut

certe fallere

hominu

confeientiam',

Deum immortalem 'non venum quando fieri poterit uc

fac item
reri

fuam

ipfius confeientiam effugiat?

Nihil profe^lo Jninus. Quoquo e-

nim rerum fc verterit', quocunque

locorum profugerit, dira illa pcd:oris tormenta non deferunt fugi enatem,, imminent, agitant , territant-,
non epulas , non lucem , non vitam
finunt efie iucundam, ipfam poflremo quietem inquietaro efficiunt.
Hinc plerumque corporis ^macies^
hinc vultus truculentia , hinc oculofoeditas , hinc cuiofvis rei me-

rum
tus

Quo

quo

ipii fefe

pulchre

'prodere Iblent,

& iufte ab

atquiffimo

rerum iudice coparatum efl ,ne nulli

omnino impune nocentem efie liceat, Nam maleficia foeda quaedam
continuo conicqui foler,
Prirhum casabunde nocentem ulcifi*
citur. Deinde iermones atque infamia quae ptofe^ tantum malum z
fufpicio

pleri fque

Contemptu MuNdu

73
plerifqueiudicarafunt, ucd vita migrare > quam his obnoxii vivere ma-

Verum multi eamaliti^ eut ifta facile contemnant

quin eftoiuxta vulgi fermone quanluerint.

vaiere

tam

eis malitias

na:

ut

, tantum fit & fortuneque poftniator quifquam, neque iudexjcx hibeatnegocium , erit tamen ,crit aliquando qui
,

ipfis

inexorabili feveritate fupplicium fumat. At ifta procul abfunt inquiunt,

quafi vere certi fint vel unam fc horulam viduros. Verum ut hoc eis concedamuS) certe iam nunc prxfens intra ipfos fupplicium

eft'

maleficio-

rum confeientia, quactamacerba eft,

ut nullum facinus

voluptatem

emenda
tis

fit.

tantam adferre

pofiit ut his cruciatibus

Qms enim unquam fa-

aeftimaverit,quam dirus

ftotis

fitille

pe-

motus,quumfeditionem qua-

dam acerrima ipfe a fefe diffidet animus ac quibufdam partibus fuis aliis
alio nitentibus concutitur, difccrpi-

tur, difcindituraccufante

memoria,

indicante ratione, puniente confeientia

Erasmi Roter, de

74
tia

alio racione

alio natura

alio

vocante peccati libidine. Unde perpetui ftimuli, perpetuas rixsB, bellum

perpetuum. Quapropter non abfurde
cccicfiaftici

quidam

fenfifle iudican-

difunt.qui confeientiae remorfum,

qui malos ad inferos euntes confequitur, eorum fuppliciorum quas illic inveniunc non minimam partem
indicaverunt,
clare

illa

luvenal. igitur pras-

Quur tamen

ut omnia.

hos tu
E'vafijfe putes,

quos diri confciafacH

Meus habet attonitos

^ {urdo verbere

cddit

Occultum quatiens

mimo

tortore fia^

gellum f
multo y<Tocna aut em vehemens ,
vior illis,
Cedicius gravis invertit

Rhadamanthus,
Uoble diequefuum gefiare inpeBore te^
fteen,

Etpoli pauca.
Cedo fi conata peregit
Rerpetua anxietas i nec menje tempore
iaucejfat

CoNTBMPfu

Mundi, yy
Faucibus (ut morbo)ficcU interlue mo
lares

Et extera
pulcherrime.
Poflent eadem lixc ut ratione atque
auftoritate probati funt , ita mille
doceri exemplis : at nos ( ne fingula
Difficili crefcente cibo.

item veriflime atque

profequamur

tribus contenti eri-

mus , quorum primum ex fabulis, alterum ex Romanis hiftoriis,poftre-

mum ex facris literis petemus.

enirn aliud (ibi vult

Quid
quod Oreftes fi-

mul atque matrem trucidaflet, ab

ul-

tricibus diris (qnas vulgatius furids

appellant ) correptus fingitur, itaque

ab his exagitatus, ut quocunque higiflet, easadverfas fibique faces intentantes offenderet, quam eum qui
aliquod flagitium admiferit , ita confeientix ftimulis torqueri agitarique

ut phrenefi

quadam

laborare videri

Multa quidem fcite a poetis

excogitata funt , at hoc mea fentea-

pofiit f

tia nihil aptius.

Quare me huius

fa-

bulx commemoratx nondum pccnitct.

Et quid Lucii Syllx exemplo

evi-

j 6 Erasmi Roter, db
evidentius ? Fuit huic viro ut legi-

mus

inexpleta crudeliras> ita ut mididu fit > quot aut proferi-

ferabile
pferit

>

aut ca^diiuficrit

canteris. item

non fegnius ornatus. Vrum de hoc tyranno ( quod nemo aIceleribus

lius poterat)ipfa

hominis malitia fup-

pliciumfumpfit. Maleficiorum enim

1'uorum confeientia ita excruciatus
c(l,ut nullo ingenio, nulla medicorum ope fomnum amifliim revocare
potuerit, tandemque morbo foedifiiimo ( quem pedicularem vocant)
perierit. Reflat Chain ille , antiquiffirnum quidem, at ea re nihilo obfcurius huius rei exemplum. Is fratrem
invidia permotus trucidafie legitur>
neque id impune. Continuo fuppli-

cium confecutum

cft,

varium qui-

dem, at nullum inclementius nullum capitalius, quam confeientia:.

Ea in fceleris audorem multo feve,

riusquam conditor

ipfe

animadver-

Obiurgabatille , imo potius expoflulabat , ut poenitentiam fimul 8c

confeflionem eliceret : ac mifer ille
tit.

maius

Contbmp TU Mundi.

77

maius peccacutn fuum exiftimabat*

quam cui ignofcerecur. Vicam illi
donarat Deus , ac ipfe

fc

vitaiudica-

bat indignum. Quam dirum carnificem in illius pedtore faEvifle credimus. Quid illi dulce in vita accidere potuille putes, qui fibi ipfe infenfus , fui defperans , fibiipfi moleftus

vitam credebat acerbam , in confpe^tus

hominum

prodire verebatur

quippe qui omnes

fibi tales fingeret,

Vides lodoce mi
quas labes, quos (limulos, quos tumultus , quos aeflus

qualis ipfe

fibi erat.

quo2 tormenta
fceleratus

collige

animus ferat? Nunc tute

plena ocii, pacis, vo-

quam

luptatis res

fit

nihil confeire fibi, nul-

la pallefcere culpa. Qijid eft

quod pe-

dlus icapr^paratum atque compofi-

tum permovere

poflit

Num

quod iure metuat

Quid

eft

homines?

inimico hpmine
calamiqui amico nititur Deo.
tates? Ac eas etiam lucri loco depu-

Verum non terretur

Num

tat.

An

vero

mortem quam etiam ul-

tro optat.^Poftremdan

Deum ipfum?
Ne

Erasmi Roter.de

',8

Nc

ipfum quidem, utpote cui fe&

charum,
hac

& curse cflc confidit. Quid

quid
,
quid felicius ? Sentiri utcunque lodoce poteft , narrari plane
rc potcft cogitari pacatius

fecurius

nequit.

Num

ifta tibi levis

videtur

quur ad nos advoles At forte ipfum ad quod te advoco iam ifthic beatus habes. Sic equidem confido. Sed eo magis tibi ifthic evolan-.
dum cenfeo. Habebis 'enim hic &
multo cumulatius & longe tutius.
Quid tibi adeo liberum elt inter latrones charum portare thefaurum ?
caufa

Hicfi quid habes augebitur , iftic aeternus metus eft ne amittas. Hic interna illa pax maxima, externa nifi
hic nufquam. Ifihic haec nulla, illa fi

qua efl:,& rara cfl:,& parum tuta,propterea quod coenobia, cx malis bonos , cx bonis meliores efficiant,

mundus

contra, ex bonis fceleratos,

cx fccleratis

fceleratiores

reddere

confuevir.

CA

P.

CoNTEMPTUr MuNDI.
C

y
laric

7*)

XI.

A P.

De Voluptate vitA fo litaria.

Erum de tranquillitate paucioribus quidem quam res podapluribus tamen quam inilitue,

ram egifle video nunc de voluptate

unum reftat quam brevifli( quod
,

me poterimus
fedtouna

exponemus. Ea proomnes homines

eft, quas

tam

fibi pertinaciter deditos habet>

ut ab ea nullis malis deterreri , nulla
ratione avelli pollint. Et illud fortaffe non abfurde Epicurus, errare qui-

dem mortales

in indicandis volupta-

omnes tamen uno animo aliis

quidem atque aliis modis eas expetibus

tere.

Proinde feculares

cant) ea vel
vitae

quos vo-

maxime caufa nollracquc

inftitutum fugere atque odifle

quod trifte putent die, horri,

folent

dum, inhumanum, atquealienum ab

omni voluptate. At nos ne eos ifte
(

longe fecus

deterreat error

monftrabimus
ut vita noftia

elle

de-

tantumque abdTe,
voluptate vacet

ut

auhm

8o Erasmi Roter, db
aufim omnes Sardanapalos ad

eam

tanquam quendam deliciaram paradifum invirare. In monaftcriis voluptas inquis?Delphinumrylvisappingis , fludibus aprum. Imo vero mi
lodoce tota vic^noftrse ratio Epicu-

rea

eft.

Quid

iftuc inquis? Audies.

Negat Epicurus eas admittendas

eflc

voluptates, quas maiores molellijc

confequantur. Et nos quidem non

fcortamur, non adulteramur>noii Afotorum more nos ingurgitamus:fobrii orientem, fobrii occidentem foIcm videmus, quorum utrumque vi-

Hajc enim omnia

difle illos negant.

nunquam

fchabenr,quin plus adferant moleftias quam oble^Iamenti.

Sed neque ditari , neque clari aliquo
magiftratu effici aut poflumus aut
cupimus. Ne in his quidem ab Epiita

curi maoifterio defcilcimus.

Nam

cum parum habeant voluptatis mo,

leftia:

plurimum fapimus
;

qui exi-

guum commodum maximo incommodo mercari* nolimus. Pr^terca

docet

nonnunquam adeundos ede

dolores*

CoNTBM p TU Mundi.
dolores

maiorum dolorum

8i

elFu-

gratia: fa? pe omittendas

voluptates, ut maiores aflequa-

giendorum
efle

mur. Quid nos

folitudinem

Vigilias, ieiunia,

{ilentium

cazteraqne

cius generis perferrimus,ne maiores

dolores ferendi nobis finr. Nonpotamus unli , non choreas ducimus,

non Qurfitamus quocunque fert libicarccris ineptiis indulgemus,
utinam videas, quanto cum foenore iftis carcamus. T u nos voluptatem

do, non
at

commutavimus
?
non amifimus atque ita quidem ut
pro paucis ac parvis plurimas ac mar
ximas receperimus. lam dudum niamififlc credebas
,

tidos iftos ac molliculos arredis effc

auribus arbitror, utqui me novum aliquod paranda: voluptatis artificium

docere fperent. Docebo equidem
Sed eos interim a focdifllmis illis illecebris , qua: nobis cum pecudibus

communes funt, animum

transferre

volo. Pecudes efie definant

intclli-

gantque, in homine fubliraius quiddam dTe ac divinius , quo potius

.

quar

ERA

8l

MI R O T

E k.

quam ad

corpus deleftatio referenda

nc. Nam pecora cum in illis (it nihil
corpore prasftantius , fuam quandam
felicitatem ventris ac inguinis reple-

tione non iniuria metiuntur. Athominis dignior conditio eft quam ut

,
non aliis rebus , ac bruta natum fc

cxiftimet.Conftat enim ille non cor-

modo

pore

verumetiam' anima.

Corpore quidem excepta figura nihila brutis abfumusianima vero non

,

parum ad divinam

illam atque aeteraccedimus.

Corpus
terreftre, brutum, tardum, mortale,
morbidum, caducum, iners, ignobile. Anima contra coeleftis, fubtilis,
divina , immortalis, perpetua, lucida , generofa. Et quis (ic cscus eft,
qui non videat, ne conferendum quidem e(Tc cum anima corpus ? Quantum igitur a dignitate animae abeft
corpus, tanto animi voluptas corpo-

nam naturam

ris praeftat illecebris.

feia

(yncera , honefta

tifera.

Ha; contra

enim

uti

faftidii

nc-

Illa

anima, vera, perpetua,

,

divina

falfie

falu-

labiles, fa-

ftidif

CoNTMPTu Mundi.

8j

plens , plus aloes quam mellis

habentes, focis , morcifers. Fieri
ftidii

aocem nequit,

ut

idem

& corporis &

animi voluptate gaudeat. Alterutra

carendum eil. Q^iid hic confultus

conCulercc Epicurus ? Nempe ut obfeoenas illas corporis illecebras amoveamus ne impedimento fint,quo
minus prsftantiores & dulciores animi voluptates airequamur. Atque
hoc quidem ( ut dixi eft voluptates
non amifide, fed foeiieralle.Sed iam,

dudum audire

te velle fufpicor

qui,

bus hic animi pafcamur voluptatibus. Primum eo horribili fordida?

confeientis cruciatu vacare Epicuro
audlore ne ab eo recedamus ) volu(

maxima. Nam illi non

parum multum eft quod gaudeat
Deinde
cui nihil eft quod doleat.
coelcftium atque immortalium deli-

luptas eft vel

ciarum contemplatio , in quas nos

venturos Deo volente fperamus, an
non voluptaria res eft ? Qjiiscfttam
ftupido pedore, qui ubi huius vitx
faturo cocleftis felicitas jm

mentem
venc-

ERASMI

84

non

R.OTER. DE

lachrymct pras gaudio , cuius animus fic moerore deie<Slus atque humi deprelTus ell > qui

venerit

cogitata

vel

non erigatur non

non ex hoc corpufculo

illa vita

exhilaretur

evolare geftiat Q^id li etiam guftata;Quanquamh 2ec nondum fapiunr

quibus adhuc mundus fapit facris animis nihil exploratius. .Nam quam?

vis vitas illius iucundita^ Futuro aevo

fervata prius percipi nequeant, quam

animus ex hoc tccerrimo carcere e-

mergenseo revolvet unde profedlus

cfl
cius tamen odore quodam fen:

fuque

pias

tur

&

mentes

afflari

mihi viden-

quah coeleflium imbrium

quodam tingi., ac de illa nunquam defc(5bura luce nefeio quid Fub-

rore

Quas res, quid habeat

comperta non iit
neperfuaderi quidem poteil, expertis non asftimari nedum narrari. Quaquam autem harum delitiarum rara
luftreafpicere.

voluptatis

ei cui

ut inquit Bernardus) hora

&

bre-

mora , tantas certe funt

quicquid hic mundus ufquam

vis foleat efle

ut

ii

habet
4

Contemptu

Auni. 8f
unum confletur,

habcc voluptatis in
pra; his vile

quiddam faftidiendum-

quc videatur.

rum

Quod

fi

bene gelto-

nulla alia eflent fperanda praequod mulco fecus eft) certe hac

mia (
una mcrcedc quofvis perferre labores

nunquam me pigeret dignafque indicarem, quarum potiundarum gra,

tia caiteras illecebras omnes non Colum contemnerem, verumetiam bellum eis indicerem. Age igitur quanti

futuram arbitramur illarum gau-

diorum copiam, quando fic odortenuiflimus delectat ,

ficit?

fic recreat, fic af-

Quam voluptarium erit, divi-

no illo lumine quod nifi purgatiflimis oculis videri nequit ) perlullrari,

(

ita utipfi

quoque

pelluceamus,

coti

quum tantum adferat

voluptatis ne-

ita dixerim ) fublucidam

idque raptim fufpicerc f Hxc medi-

bulam ( ut
tari, res

cft voluptatis plenifiima,

PrjEterca

dulcedo

illa

qua

Cpiri-

tus ille paracletus , id eft , confolator candidifiima pedlora quoties

fccrctius illabitur affieic quoties in
thala-r

8^ Er A S MI Ro TER. 'Dfi
thalamo caftiflimo fponfam fui amore languidam ipoofus ampledliicur,
ac querulam , ut funt omnes qui mifere amant,blandiflima

quadam ac a-

mica familiaritate confolaturi dulcedo inquam illa quid a me commemoretur ? Narrent qui norint. Norunt autem & quidem feliciter quibus licuit experiri, ego ad has admitti delitias nondum meritus rum,aur
fi quid tenuiter libaW , malo de aliis,
quam de meipfo dicere. Et hoc certius , illud tamen moleftius. Eos igitur perCepe

audivi

cum

lachrymis fatentes

iftas feculi

voluptates,

vanishominibus vitio

quam

palati fapiunr,

non iblum
animus, verumetiama

ita fibi videri infipidas, ut

a rebus

ipfis

commemoratione aures abhorreant.

Nimirum

forduerunt glandes, ubi

Cereris ufus reperrus eft : faftidirc
ceperunt falfas delitias, ubi veras gc-

ftarunt.

tores

Atheu

plerique

exilloagr^i

&

num genere, porcinis

mundi cul-

ftolido homiiftis

fauces habent imbutas , ut

pabulis ita
eis

prster
foas

Contemptu Mundi.

87.
faas glandes (apiac nihil^nec plane intclligunt

quas poflic cflc vitae iucun-

aut cur in vita morandum fit,

fublatis glandibus ; id eft ventris ac
faucium voluptate. Proinde quoties
fit ut nos videant in his laboribus fut
ipfi aeftimant ) in quibus fc vivere
quidem pofle credunt, hilariores auc
ditas

etiam corpore

quam

habitiores

ipfi inter fuas

vivere
epulas vivant,

admirari maximopere folent nec in,

pofteaquam carnis
delcdlamenta reiecimus , qua ex re
ullam praeterea voluptatem capere

tclligere poflunt,

pofiimus. Vident adolefcentulos teneros, puellas item delicatas, vident

annos, vident formam, qua induU

gentia paulo ante educati funt meminerunt, altera ex parte fi quid haec
vita afperum,fi quid trifte habet collocant, folitudinem, laborem, vigilias , inedias , & id genus caetera. Vident non modo liberum eis efle ab
hoc vitae genere recedere , verumetiamadmirabili quadam parentum at-

que amicorum improbitate

fuaderi,

moneri.

S8

Erasmi Roter.de

moneri > rogari , impelli illos contra multo pertinacius obfiftcre matrem lachrymantem iiccis confolari
,

oculis , fororcm colla firingentem

contemnere a chaxidimis fodalibuS)
i quibus nuper unum diem abelFc
durum erat , nunc omni vira tam facile avelli , denique tanta hilaritate

fupremum

valedicere, tanta alacrita-

fuprema dividere ofcula ut nemo

vel alienus inter ha:c lachrymas teLibet hic meminide
nere podir.
qurefo ne moleftum dt) lachry mabi(
te

lis illius

coena:

gini optima:

quae Margarctae vir-

mihi fororis loco fem-

per dilectae cum parentibus fuis fuit

luprema. Aderam ipfe , & mecum
una plurimi, quos Elia eo convenire
dederat operam , ut nobis advocatis
patrem exoraret , quod iam fex annos fruftra oraverat , ut monacham
fieri finerct. Matris enim iam expugnaverat animum,neque enim alterutrius difficultas ullo vitio accidit.

Sunt epim utrique ut loco , ut fpecie

apud fuQ s facile primi ^ ita ea virtute,
ut (quod

<1^

Contemptu Mundi.
quod felicitati rarum e(l ) nemo
non amet > non prazdicet. Veium ita
in liberos propenfi, ut tanquam adamentiic ament. Coepimus itaque ur
gere primis animum. Quid multa ?
ille partim pudore> partim Eliae com*
ut

miferatione, partim noUram impro-^

bitate vid:us annuit.
vero vi-

Tum

diflesmiferabilcfubito oriri fpe(5taculum.Pater Eliam complexus ita inter ofcula lachrymari coepit > ac E

continuo in fepulchtu ponenda fuifMater exanimata dolore collabi-

fet.

tur. Frater adolefcens

qui illi erae

>
unicus ac germana natu grandior>
alter aetatis > alter fexus imbecillit^
te > eiulatus addentes lachrymis > fororem communem utrique amplexi
per has inquiunt lachrymas per, E
quid potelhfraterna ac fororia pietate oramusjuenos deferas miferos.ne
una utrofque perdas. Caeteri amici
alii Eere taciti alii precari alii fua
derc,alii increpitare atEccis genis

ne-

mo omnium. Nos porro qui Eliae veneramus advocati cum omnium tum
patiis

E 8. ASMI Ro TE R. DS

4)0

permo-

paciis lamentis ac iachrymis

ti

(\\ix illi

viro

graviiUmo ut puero

cadebant ex oculis > & ipfi lachrymari coepimus , id quod cum nodro
dedecore dicimus, lam prope poenitebar tantas turbas coucitaire.QB^^
inter hasc ageret virguncula, fexu, jb-

natura mollis, educatione deliPaulus ipfe valedil;urus , fra

ii nod permotrum Iachrymis fc
tum, at motum certe fignificac.Quid
conturinquiens facitis flentes ,

tate

cata

&

&

bantes cor
etli

meumfVcrum

infigni

haec^^cam-

in parentes eflet pieta-

te) oculis flccis, vultu fereno patri

blandiens negat efle caufam cur

(e

excruciet , iuftius gaudendum efle,

ut qui gnatam non amiflfurus, fed hafit, quae pro fc Deum orer.
Matris item aegrotum animum ac
caeterorum ofculis , precibus , monitis, lenire fcdulo ftudet.Fruftramam
perpetuum hoc convivium ufque in
feram nodlem fingultibusdachry mis,

biturus

queftibus
lari

productum

eft

una hi-

Margareta. Haec itaque quoties

vident

Contemptu Mundi,
vident ( nam ficnonnunauam ut vi
deanc) ii qui>uc dixi, tere non nifi
palato fapiunt, conlachrymant faepc
etiam ipfi> admirantur robur animorum iuvenilium> atque iam fuaz mol-

fuppudet.Verum quid rufpicanNunc cenfent eos annos, eos

vultus, ea corpora, eos animos tam

litiei

tur

facile poflc abduci,

feculi voluptates

imo tam

averfari

nifireppcriffent ii

? Num ad eos laboc^s tanta

magnanimitate contenderent, ni dul-

potiores

ces experti elTent ? Sic

efl:

mi lodoce,
quod

ficplanecft, dulce eft expertis,

etiam acerbum ac durum inexpertis

videtur.Verum quando hoc iftis perfuaferis ? Vident enim, utaitBernardus , cruces nollras , un<5liones noti

Cupio equidem illis mentem

meliorem dari, nili tamen ipfi grato
errore libenter infaniunt quemadmodum Argivus ille apud Flaccum.
At tibi , ( quando ab co non multum

vident.

abfumus) plane perfuadere volumus.

O (i optando alTequi liceret , ut (icuc
fub afpedus tuos , hx venturas fune
lite-

Erasmi Roter, de

51

ita ia aaimum tuum ani,

mi noilri transfundantur af]Ee^us> id
eR > uc tu fic afficiare legens quomo-

literas

do ego
{Iolae

fcribcns afficior. lamiiicepifinem ponerem nec in perfua-

dendo plus.fcrmonis terendum e(Te

iudicarem. Ad id quando fruflra Foroptamus 6c ad perfaadendum
noflram non valet audoritas unum
inmediuin adducam Hieronymum
taffis

quem

&

&

eruditio fevitagrav.em ,
infignem.Dic quaefo virorum fanbi(Iime quid tu in illa horrenti focit

litudine

immodica confedus ine-

prope perpetuis maceranullam

ne habes vic iucunditatemf O quoties inquit in eremo conditurus in
yadailla folitudine quaeezuda folis
ardoribus horridum monachis praeilat habitaculum, putavi me Romanis interede deliciis. Et ut mihi tedis
ed dominus, pod mulcas lachrymas
pod coelo oculos haerentes* uonnunquam mihi videbar interefTe agminibus angelorum & laetus gaudenfque
dia, vigiliis

tus

tantis laboribus attritus

canta-

Contemptu Mundi.

9^

cantabam. Poil te in odore unguentorum tuorum curremus. Audiiti Iodoce confitentem .^liceret quidem Sc
alios citare tefles, verum aut huic aut
nemini credemus. Atque hxc qui-

dem voluptas omnibus piis communis eft. (l tamen pr2etereaxjU2edam

viris eruditis peculiaris > qua fruun-

tur y quoties aut probatilGmorum

auiS^orumfcripta legunt aut ip(i le-

genda fcribunt, aut

lutant.

Hoc

le(^a

animo vo-

voluptatis genus tanta

habet varietatem ^ tantam copiam>ue

omnino faflidio poflit elTe loQuid enim ? Si quid ex iphs

nullus
cus.

fontibus libet > utriufque teftamenti

Si veritas per fe
honefla eloquentia: nitore honeflioc
fada deledat, ad Hieronymum, Au-

volumina petuntur.

guftinum, Ambrofium, Cyprianum

atque eiuhnodi curritur. Si paulo faflidientiot Chriilianum Ciceronem
audiendiiibido eft> Ladant. Firmianus in finum ponitur. Sinnegledioc
apparatus ac fobria caena delectat

Thomat Alberti ac jdmilium libri

fu-

muntuc

^4 Erasmi Roter. DE
muncurin manibus. Q^odfi a veteribus illis amicis abe(Te perpetuo nequis > licebit quidem 8c iflos interdum revifere, ubi ocium erit, ac ita

ut rivalem te non convictorem exhibeas. il enim apud idos mulier illa

barbata

>

fed

vultu

honediEimo

quam tu raptam ubi capillos

que

fecueris

mam

ex fcorto

coniugem

facies.

unguef-

tibi legiti-

Habes

igi-

tur arcana ac multa facra; fcriptur^

volumina > habes monumenta prophetarum , apodolorum , interpretum, doCtoru, habes philofophorum
ac poetarum feripta , non ei fugienda^ qui novit in aconita falubres herbas legere. Quid? Inter hsecfummo

qcio,fumma libertate , vacuum curis

non id ed deliciarum para-

verlari an

difum incolere? Q]gis

rietate fadidio locus ?

in tanta

Quid

hic

va-

noa

plenum ? Qijam lto gramine campi virent,quam blanda flovoluptatis

rum

varietate piCta nitent

hinc

rofis

gramina>
formofe rubentibus , hinc
niveis liliis placide candentibus >.

Contemptu Mun di.

9 )]

hinc purpureis violis arri<lcDtibus>

hinc Fulvis thymis fuave (pirancibus*

nec defunt formofa

luxuriantibus

nemora comis

umbram gratidlmam

texentia qua meridianos asilus de,

fendamus; Adde arborum genus innumerum , Frudluum ferax fapore
dulcium atque quod pluris ell ) falubrium. HasiuxtaliquidiUimus il(

amnis dulci murmure labitur irri, ille inquam amnis proiundiflimus , quemfuperari non pof-'
fe demiratur propheta. In his amocle

gans omnia

niHimis pomariis fpaciari, errare* atque ( ut ita dicam ) lafcivire quoties

Quid

libet licet.

habent
quid balnea ?

tale vellras

choreas ? quid popinas

Adhasctelodoce ut hominem & eruditum & fludiofum voco. Adhasc

te ut amicillimum invito. An quicquam pollea ell* quod te illic remoaut hinc deterrere

rari

bes

quam

cerbas hnt
ait Seneca

mortiferae

polfit.^

quam

Ha-

etiam a-

mundi illecebras*quas ut
ad hoc nos amplexantur,
(

ut ilrangulcnt.Opes item quam nihil

habeant

Erasmi Roter, dx

5^

habeant boni . nihil folidi audifti. De

honoribus in quas calamitates homi-

nem

praecipitent fatis

demonftratum
tis

ut arbitror )

eft.Praeterea de

inexorabili neceilitate

eA.

FoAremo

mor-

adie^tum

iAa vita quam plena

fit aerumnis ob-

difcriminis, quibus

noxia commemoravimus.

lnunc&

contare utrum in iAis malis haerere>

an ab iAis e volare malis. Contra haec
nihilominus, qua libertace^quatranquillitatej qua voluptate, qua fpehic
nondum etiam
vivatur accepilH;
advolas ?- Adhuc haeres > adhuc te
cum deliberaS) adhuc cunAaris Ae-

&

gypto fuas carnium ollas relinquere

ut manna te pafcat eremus f At durum eAinquisa charifilmdrum confuetudine diArahi > amicorum pervincere afFeAus. Eia lodoce durum
vocas vide ne tu mollis potius fis.
Cave ne pueri ac puellae, quibus iAa
res minime dura vifa eA, his tibi verbis infultent.Tu negas tepofie.quod

nos potuimus.

quo

viri

Et quo

tibi

barba

nomen ; quo anni quo eruditio.

C ONTIMPTU Mundi. 97
Tu vero tibi pcrfuadeits ami-

ditio f

cis nihil efle inimicius qui (alutem

,
tua aut impedire, aut remorari moliuntur Qui fi errore peccant, aut

amore infaniunt,num

cum cis infanire f

tu cupis una

Si conflilto,

atque
prudentes officiunt, qui amici iudicandifunt, cum tibi non optime cupiant/ Sed in carne inquis angelum
agere , humanis maius eft viribus.

Poftremo non licere hominem fuo

more vivere, fed omnia ex aliena fententia

au

eft

vel potius libidine agere

quam faau proclivius.

di-

Iftud

quideni non abnuo , neque enim rue

latet militiam e(Te vitam hominis fuper terram. Sed fi quid ncgocii eft,
id omne propemodum in ipfo tentandae rei aggrelTu confiftit quem fi
,

ftrenue perrumperis, evafifti. lam olim vulgo dicunt. Is medium opus

confecit qui reae coepit. At hic certe , cOrpiue prope admodum
perfe,
cifteeft.

Sed primi

te terrent aditus.

Habeo quo iftam tibi

eximam. Aegre ab

trepidationem

fcculivoluptati-

bus

$8 Erasmi Roter. DB
bus avelleris > aeternas delicias cogita. Noftruminftitutam trifte ac au-

rum videtur

perpetuos cruciatus a,
Nihil ce cruciabit quo perpetuos effugias cruciatus , nihil voluptarium eric, quo cocleltes volupta-

fpice.

tes amittas.

Poftremo nihil

erit ar-

duum quod fibi vehementer imperaxit

animus, nihil defperandum quod

opitulante Chriflo moliaris.

Gap.

XII.

Am dudum

video te componere
induere talaria, quo moz
ad nos accurras. Verum ne nimium
calidum hoc fic , paucis etiam mihi
praemonendus es , ne cibi veniarufu
quod hodie multis videmus accide-

I farcinas

re , quos ideo pocnitec fufeepti >nftitutinoftri, quod in hunc vcluti puteum , unde reditus non eft , non dc-

fcendunc > fed praecipitant fefe. Ad

Chrifti profeffionem nemo cogitur^
fed ab hoc nunquam refiliendum, fi-

ne quo nulla omnino (alutis fpes. Ce-

terum

Contemptu Mundi.

95

tcriim iu reliquis vita: infticucis, quae

pro tempore reperiunt homines,
quando tanta dt corporum atque a

nimorum varietas tanta rerum humanarum omnium mutatio, fortaf,

fisnon expedit quenquam ficaftrin, ut referre pedem non liceat, modo quod mutatur magis faciat ad illius qui mutat falutem. At quando
aliter virtim eft his, quorum arbitrio
gubernatur mundus,hoc circumfpe-

gi

dlius ct

aggrediendum negocium,

quod femelaggrdlb liberum nonfic

mutare quod inftituit. Olim monaiferia ninil aliud erant,

fus

quam

Iccef-

quidam bonorum virorum qui

,

taedio voluptatum ac vitiorum,

quibus id temporis hoc magis erat
contaminata vita mortdium quod
,
adhuc prpmifcuc viverent ethnici

vel

cum

Chriftianis

pcrfccutionum

invios montes

fe

vel ofFenfi fsvitia

urbibus , ia
fubducebant, euangelicam quandam vitam raeditan-

tes.*

Cultu

relidlris

vili, vi<ftu tenui,

quem

facile qua; vis terra fuppeditabat,qui-

bu

loo Erasmi Rotbr. db

bus omae tempus aut facris hymnis
aut fandae ledioni aut cocleftibus
colloquiis>aut piis precibusaut cha^
litatis officiis^quibus aegroti autho-

innoxios opequibus egentes fublevabantur

Ipites refocillabantur
lis

>

dabatur. Necaliudtumerat

mona-

chus , qnam pure Chridianus. Nec

aliud monaderium quam grex ultro confpiransin purimmam Chridi
dodrinam. Aberat imperium ultro
praevolabant omnes 8c freno magis
erat opus quam calcaribus. Extre-

mum
^

illis

amica
Nuncplera-

fupplicium erat

fraternaque correptio.

quemonaderia mediis mundi

bus admixta funt nec

vifce-

aliter extra

mundum fune quam renes extra corpus animantis. In quibus adeo

non

viget difciplina religionis , ut nihil a liud fint quam fchol^ impietatis qui-

bus ne liceat quidem

eife

puros & in-

tegros. Qi^ibus titulus cultufque religionis nihil aliud

prsdac

quam

ut impunitius liceat quicquid libet.

Et quarum prudentia: mundus non

credebat

Contemptu

Mundi.' loi

ciedebat fuas culinas, his creditur,

irao perditur ecclefias negocium. Eft

autem

& inter ea

in

quibus viget re-

ligionis difciplina, nonnihil difcri-

minis. Aliud vite infUtutum aliis

atque aliis magis congruit. Prius igitur teipfum explores oportet , ut tibi
notus , iudicio deligas vitas rationem
non ignotam , & iuxta Pauli dodrinam omnia probes , quod bonum eft
tibi teneas.

ob

Bona pars hominum, noa

aliud fiifcipit religionis profelUo-

nem quam ut vivat commodius, venfuo confulens, non animo. Itaque

induin mundo frugalitatem
ririam docebat inopia rei familiaris,
ii in monalleriis ocioluxuique indui*
gent. Quique in mundo tenues erane
tri

&

quos

& humiles , in paupertates profeflio^

ne fatraparum ac regum luxum ftrepicumqueimitantur. Et quibus unica,
uxore contentis ferenda fuerant incommoda matrimonii, nunc gratis,
ac licenter volutanturper omniaftupri genera. Quofque priuslegum publicarum ac magillratuum metus coE y

heif

101 Erasmi Rotbr. de

hercebata flagitiis,hoc prseftac cuculla ticulufqne religionis^ ut

exem-

pti a dicione epifcopi ac magiflra-

tujjm peccent licentius.Ita fida paupertatis profeflTione

paupertatem

ef-

fugiunt, fida cafticatis profefiione libidini fuse confulunt , fidaobedientix profefiione perficiunt , ne cui cogantur obedire. Deniquefunt quos
cafus aliquis coniicit in hoc vita? ge-

nus, alium quia puella vehementer

ambita potiri non contigerit, alium
quia in tempeftate, morbo, alio ve
periculo metu perculfus , tale quippiam voverit. Nonnullos fodalis ante charus pertrahit ad vita: confortium. Quidam improbis hortatibus,
veluti bubali naribus pertrahuntur ia

foveam. Quidam etiam huc protruduntur a parentibus impiis, aut tutoribus, quo fe fumptu curaque levent,

potimmum infidiantur

a:tati fimcuique facile imponitur. Ego

vero in totum difluaferim, ne rudis

ii

plici

a:tas

involvatur infiicuto unde

pofsit cxplicRri,

Mature oportet

non
efle

Chri-

Contemptu Mundi,
Chriftianum

fero

ioj

monachum,

quanquam abunde monachus

eft

quifquispurc Chriftianus eft. Neque pauci funt , quos fuperftitio,^C

etiam ftulcitia deducit in monafteriunj ignaros quibus in rebus ficafic
vera religio >ac pulchrefibi monachi
videntur, fi cingulum aut cucullam
gefierint. Hos fi confpicisfceleratiores efle in profefsione religionis
>
quam Fuerint in vita priore, mirum

videri non debet. Itaque tu mi lodocc fimul ac cognoris quid fit vera religio , ubi tuum ingenium, corpus

animum exploraris ,

&

ubi genus vitas

difpexeris tuis rebus accommodum,

ubi naftus fueris fodalitium, quod
unanimiter confpirarit in Chriftum,

eo te conferas, fed domi relidis omnibus huius mundi cupiditatibus.

Alioquifruftra mundum reliqueris,

mundum tccum in ipfum attuleris

monafterium , nihil omnino tecum
efferas Aegyptiarum delitiarum
, fi
properas ad terram lade ac meile
manantem. Multi fe credunt Antofi

mos

Erasmi Roter.de

104

e(Te qui non fcortan*^

,
non falcanc, non inebriancuc >
cum toti madeant intus , odio^ livo-

nios ac Paulos
tur
re,

cumfcateant obtreAationeac vi-

cum omni faftu turcum morofilint & intra(5labiles,cum fui fint amantes, cum fui
riflfhtia linguae,

geant ,

compendii gratia palam adulentur

principibus,fcientefque ac prudentes
(inant Chrifti gloriam obiiterari

quo

Infame crimen
cftinceftusquanquam iftinecabhis
fuae gloriae confulanr.

abfunr vitiis > fed liaec adulatio fupehuius perratfcxcentos inceftus ,

nicies latifsime patet in univerfum

&

genus mortalium. lam foitafle mihi

dices, tibi difplicere monafteria omnia nec ufquam reperiri apud hos
gregem qui fynceris animis confpirarit in Chriflum , Proinde tu fic mun,

dum

fac relinquas, uc innocentifsi-

mis quibufque te adiungas , & in monafterio te elTe puta ubicunque verfaberis inter cos qui veritatem,

qui

pudicitianv,qui fobrictatcm,qui mo-'

d:efliaraamaot; qui crepant, qui
*
;

mo-

ribus

I
.{