Teorija redova i ekanja

II dio

Uvod
Usluni sistemi
u odreeno mjesto (sistem usluivanja) u nekim
(sluajnim) vremenskim trenucima dolaze objekti
(ulazni tok), koji se izlau usluivanju i naputaju
sistem

Ulaz
Veliina populacije: m= i m<
Vrijeme dolaska: eksponencijalna distribucija
Broj klijenata: Poissonova distribucija
Sluajna varijabla

Nezavisnost

Stacionarnost

Ordinarnost

Uvod
Red: FIFO, LIFO, PRI, SIRO
Usluge: jednofazno, viefazno, S=1, S>1
Izlaz:
Vrijeme izmeu izlaska vrijeme trajanja usluge
Eksponencijalna distribucija sa
poznatom oekivanom vrijednosti 1/

Sluajna varijabla

Model 1

Model 2

Model 3

Model 4

(M/M/1)

(M/M/1///m)

(M/M/S)

(M/M/S///m)

S=1
m =

S=1
m <

S>1
m =

S>1
m <

Modeliranje TR-a
Procesi raanja i umiranja
Stohastiki procesi sa svojstvom odsustva pamenja
Prelaz iz stanja n samo u stanje n-1 ili n+1
Mogua stanja sistema TR-a u malom vremenskom intervalu t su data
na grafiku.
n stanje sistema (broj klijenata u sistemu)
pn vjerovatnoa da je u sistemu n klijenata
n brzina dolaska klijenata u sistem ako je on u stanju n.
n intenzitet odlaska klijenata iz sistema ako je on u stanju n.

1
1

2...

2
2

n-1

...

n -1

n
n

n+1

n +1
n+1

...
m=

Modeliranje TR-a
Vjerovatnoa da e se desiti vie od jednog dolaska i odlaska u kratkom
intervalu tei ka nuli.
Ako pretpostavimo da je sistem stabilan to znai da oekivane brzine toka
klijenata u i iz sistema moraju biti usklaene.
Oekivani intenzitet dolaska u stanje n (oekivana brzina toka u sistem
kad je on u stanju n)
(1)
pn-1n-1 + pn+1n+1
Oekivani intenzitet izlaska iz stanja n (oekivana brzina toka iz sistema
kad je on u stanju n)
(2)
pnn + pnn
Jednaina balansa ulazno izlaznih tokova:
(3)
pn-1n-1 + pn+1n+1 = pnn + pnn n=1, 2, 3, ...

Modeliranje TR-a
(3)

pn-1n-1 + pn+1n+1 = pnn + pnn za n=1, 2, 3, ...

Za n = 0 balans ulazno izlaznog toka je:

(4) p00 = p11 p1=(0 /1)p0
Iz (3) za n = 1 imamo: p2=(0 1 /1 2)p0
...
Indukcijom se moe pokazati da za svako nN vrijedi:

0 12 n 1
pn
p0
1 2 3 n

(5)

(6)

p
n 0

Obrazac za
odraivanje
vjerovatnoa da se
sistem nalazi u
stanju n (pn) (m=)

Model 1 (M/M/1)
m= S=1
Tok dolaska i odlaska ne zavisi od prisutnih klijenata u
sistemu
n =
n =
S=1/<1 odnosno <1

Iz (5) slijedi

pn
p0 pn p0 n p0

Iz (6) slijedi

p0 n p0 1 p0
n 1

1 n
n 1

1 konverg red

1
1
1
1

n 1, 2, ...

Primjer 1:
U modelu 1 odrediti formule za raunanje:
prosjenog broja istovremeno prisutnih klijenata
u sistemu
Prosjena veliina reda

Primjer 2
Automat za pranje automobila ima samo jednu komoru za
pranje. Automobili dolaze po Poissonovom zakonu i to 4
automobila na sat. Ako je komora zauzeta automobili ekaju
na parkingu.
Vrijeme pranja i ienja je rasporeeno po eksponencijalnom
zakonu sa srednjom vrijednou 10 minuta po automatu.
Vlasnik eli da odredi veliinu parkinga uz automat, tako da e
novi auto koji doe u sistem sa vjerovatnoom veom od 90%
pronai parking mjesto za ekanje.
Koliko mjesta treba da ima parking uz ovu praonicu?

Model 3 (M/M/S)
m= S>1
Postoji S stanica pa intenzitet izlaska zavisi i od
broja stanica i od klijenata prisutnih u sistemu:
(nS) n = n
(n>S) n = S
n =
n
n
Iz (5) za (nS) pn nn 1n 21 n p0 pn n! p0
Iz (5) za (n>S)
Iz (6)

S 1

p0 1
n 1

pn

n
S

nS

S!

p0 pn

n
S

n

S 1 p0
n! S S! n S S

nS

S!

p0
1

S 1

n! S 1!S
n 0

Primjer 3
Benzinska pumpa ima dva moderna aparata za gorivo (na oba aparata se
toi i benzin i dizel). Na svakom aparatu radi po jedan radnik. Pristizanje
automobila podlijee Poassonovoj raspodjeli i na sat pristigne 12
benzinaca i 6 dizelaa.
Vrijeme potrebno da automobil natoi gorivo podlijee eksponencijalnoj
distribuciji. Utvreno je da u toku 1 sata, 24 automobila natpe gorivo i
napuste pumpu.
Odrediti:
Vjerovatnou da se na pumpi nee nai ni jedno vozilo
Koliko e vozila prosjeno ekati u redu?
Koliko e ekati benzinci a koliko dizelai?
Kolika je vjerovatnoa da e u intervalu od 10 minuta stii tano 3 benzinca
i 2 dizelaa?
U 12:00 jedan automobil je zapoeo toiti gorivo. Kolika je vjerovatnoa da
e u 12:05 ovaj automobil napustiti benzinsku stanicu?

Modeli sa konanom populacijom

Ovakvi sistemi su karakteristini za odravanje relativno malog
broja odreene vrste maina ili ureaja.
Intenzitet ulaska zavisi od broja klijenata koji su prisutni u
sistemu jer je preostalo (m-n) klijenata koji mogu ui u sistem.

(m-(n-1))

(m-1)

...

n -1

(m-n)

n +1

m<

...

m -1

Model 2 (m<, S=1)

m n
n
0

n 0,1,..., m 1
nm

n
(5) pn

m(m 1)(m 2) (m (n 1)) n

n
m

m!
n p0 1 p0
n 1 ( m n)!

(6) p0

m!
p0 pn
n p0
(m n)!

1
m
m!
1
n
n 1 ( m n)!

m n
0

n
n
S

Model 4 (m<, S>1)

n 0,1,..., m 1
nm
nS
nS

m(m 1)(m 2) (m (n 1)) n

(5) n S m 1 pn
p0
n
n(n 1)(n 2) 1
m
m!
n p0 n p0
(m n)!n!
n
m(m 1)(m 2) (m (n 1)) n
(5) m 1 n S pn
p0
nS
n
S S!
pn

pn
(6) p0

m!
n!
n

0
(m n)! S! S n S
S! S n S

1
S
m n S S m n! m n

1

n
S! n S 1 S n
n 1 n

m n
p0
n

Primjer 4
Tehniar nadgleda grupu od 5 kompjutera kojim se pokree
automatski proizvodni pogon. Potrebno je u prosjeku 15
(exponencijalno distribuirano) da se podesi komjuter
konkretnoj situaciji. Kompjuteri rade u prosjeku 85 min a da
ne trebaju podeavanje. Odrediti:
Prosjean broj kompjutera koji ekaju na podeavanje
Prosjean broj kompjutera koji nisu u dobrom stanju
Vjerovatnou da je sistem prazan
Prosjeno vrijeme provedeno u redu
Prosjeno vrijeme provedeno u sistemu
Ako je 100 nj plata tehniara a 1000 nj gubitak u pogonu
zbog neprilagornosti kompjutera (dnevno), koliki bi
optimalan broj tehniara trebalo zaposliti?