35

BAB 3

METODOLOGI

3.1

Pengenalan

Bab ini menerangkan tentang cara cara dan bagaimana kajian ini dijalankan. Ianya
bertujuan untuk menunjukkan data yang dikumpulkan mengenai jarak masa ,masa
kemajuan (headway) yang diambil oleh sebuah bas melalui kawasan kajian . Selain
daripada kajian literatur, pemantauan di kawasan kajian dan data adalah penting
untuk mendapatkan keputusan analisis yang lebih tepat. Berpandukan sumbersumber yang ada seperti jurnal, artikel, ,teknikal report dan internet,. data-data
tersebut akan dianalisa dan dipersembahkan melalui jadual dan graf.

3.2

Kajian Metodologi

Kajian ini bakal melalui beberapa peringkat atau fasa iaitu:

i) Mengenalpasti objektif dan tujuan kajian dijalankan
Pemilihan lokasi kajian dan penetapan stesen kajian

36

ii) Kajian literatur

iii) Pengumpulan data
o Membuat pemerhatian terhadap halaju bas terhadap jarak masa yang melalui
kawasan kajian.
o Mengambil masa kemajuan (headway) setiap bas di stesen yang ditetapkan
mengikut jalan yang telah ditetapkan.
o Menjalankan kajian kesan jumlah hentian terhadap jarak dan kelajuan.
o Memerhatikan hentian-hentian bas yang memberikan potensi terhadap
taburan purata pelajar menaiki dan menurun daripada bas.
iv) Menganalisis data
o Menjalankan analisis kajian kelajuan setempat bagi kawasan kajian untuk
mendapatkan purata kelajuan bas melalui jalan yang telah ditetapkan.
o Menganalisa purata taburan pelajar menaiki dan turun di perhentianperhentian di kawasan kajian
o Membuat analisis terhadap masa kemajuan (headway) untuk menentukan
tahap perkhidmatan bas yang disediakan oleh pihak universiti.
v) Kesimpulan
Peringkat ini lebih jelas ditunjukkan menggunakan carta alir di rajah 3.1 yang di
mana ia bermula dari diskusi tajuk sehinggalah kesimpulan. Ia juga boleh
dibahagikan kepada dua kerja iaitu kerja luar dan dalam. Kerja luar adalah
pengambilan data manakala yang selebihnya adalah kerja dalam. Kerja luar ialah
mendapatkan data- data yang diperlukan dari pergerakan bas yang terdapat di
dalam kampus dan luar kampus.

3.2.1

Aliran carta kajian

37

Diskusi Topik
Objektif kajian
Penyataan masalah

Kajian Literatur
Jurnal
Laporan
Kajian / tesis pelajar lepas

Persoalan Kajian

Objektif kajian

Skop kerja

Pengumpulan data dan maklumat

Data sekunder

Data Primer

Menganalisis data

Kesimpulan dan cadangan

Rajah 3.1: Proses Metodologi

3.3 Penentuan lokasi kajian dan laluan kajian

38

Penentuan lokasi kajian dibuat adalah berdasarkan kepada permasalahan yang

terdapat dan pemerhatian awal yang telah dibuat dari segi keadaan lalulintas serta
geometri jalan tersebut. Lokasi kajian ini berada di dalam dan di luar kampus
universiti sekitar Parit Raja. Laluan kajian ditetapkan terlebih dahulu supaya kerjakerja mencerap data akan lebih mudah dan lancar .

Rajah 3.2: Laluan Bas dari Uthm ke Kampus Bandar (sumber dari
www.gogglemap.com)

39

Rajah 3.3: Laluan Bas dari Uthm ke Kolej Kediaman Taman Kelisa (sumber dari
www.gogglemap.com)

Rajah 3.4: Laluan Bas dari Uthm ke Kolej Kediaman Perwira (sumber dari
www.gogglemap.com)
Rajah 3.5: Laluan Bas dari Uthm ke Kolej Kediaman Melewar (sumber dari
www.gogglemap.com)

40

Rajah 3.6: Laluan Bas dari Uthm ke Kolej Kediaman Taman Universiti (sumber
dari www.gogglemap.com)

41

Rajah 3.7 : Lokasi perhentian bas yang terdapat didalam universiti

3.4

Data primer

Data perimer merupakan data yang dikumpulkan di lokasi kajian

dan dibahagikan seperti berikut:
i) Data Kajian Halaju
Data ini digunakan untuk mendapatkan halaju yang bagi setiap
bas melalui lokasi- lokasi kawasan kajian .

Data ini diperoleh

dengan menjalankan kajian dengan meletakkan alat data logger

di dalam bas .
ii) Data kedudukan setempat

42

Data

ini digunakan untuk mengetahui kedudukan bas yang

melalaui kawasan kajian menggunakan longitude dan latitude

yang dicerap menggunakan data logger . Data ini juga diperoleh
dengan meletakkan alat data logger di dalam bas tersebut.
iii) Data masa
Data ini digunakan untuk mengukur jarak masa yang dilalui oleh
bas tersebut dari satu tempat ke satu tempat perhentian.
iv) Data taburan pelajar dan masa di perhentian
Data ini digunakan bagi mengenal pasti perhentian perhentian
di dalam kawasan universiti yang menjadi tumpuan para pelajar.
v) Data Kemajuan ( Headway)
Data ini digunakan bagi mengenal pasti kemajuan setiap bas di
perhentian yang telah di tetapkan.

3.5

Data Sekunder

Data sekunder merupakan data dan maklumat yang diperoleh

melalui kajian literatur seperti kajian dalam buku, majalah, dan
bahan rujukan lain.

Bahan-bahan yang digunakan untuk tujuan

kajian ini biasanya terdiri daripada bahan bercetak seperti jurnal,

buku, majalah, tesis dan lain-lain. Penggunaan data sekunder
adalah bertujuan untuk mendapatkan formula dan kriteria yang
perlu digunakan semasa melakukan kajian.

3.6

Kaedah cerapan data kajian

43

Untuk menjalankan cerapan data kajian ini, kami telah memilih

untuk menggunakan kaedah cerapan menggunkan alat data
logger, 4 digit tally counter dan jam randik, yang lebih mudah dan
senang dikendalikan selain daripada menjimatkan masa. Alat data
logger tersebut ini mudah digunakan, ianya di diletakkan didalam
bas yang melalui kawasan kajian dan merekod data data yang
diperlukan seperti halaju semasa ,perhentian-perhentian bas yang
terdapat ditunjukan didalam bentuk koordinat seperti longitude dan
latitude serta masa bas berhenti di perhentian .Selain itu juga juga
terdapat masa kajian pada data yang dicerap ianya lebih tepat dan
mudah dioperasikan oleh seorang pengguna.Manakal jam randik
pula digunakan untuk mengukur masa kemajuan (headway) bagi
sesuatu bas melalui kawasan kajian . Selain itu juga alat-alat
seperti 4-digit tally counter

juga digunakan bagi mencerap data

taburan pelajar yang menaiki dan turun daripada bas.

Kajian penilaian tahap perkhimatan halaju dan jarak masa
menggunakan data logger , 4 digit tally counter dan jam randik
memerlukan langkah-langkah seperti berikut:
i) Memilih bas yang melalui kawasan kajian .
Kenderaan bas tersebut hendaklah melalui jalan yang telah
ditetapkan dan berhenti pada perhentian perhentian yang telah
ditetapkan.
ii) Menentukan strategi yang sesuai untuk kajian kesan hentian
terhadap jarak masa.
Pencerapan data dibuat secara menyeluruh di kawasan kajian dan
mengikut seksyen yang telah ditetapkan. Pemilihan perhentian bas

44

yang mewakili populasi perhentian juga penting. Pencerapan data

taburan pelajar menaiki dan turun daripada bas .
iii) Menentukan nilai jarak kemajuan bas bagi melalui kawasan
kajian
Pencerapan

data

ini

bertujuan

untuk

digunakan

semasa

penganalisa data itu nanti. Kaedan pencerapan data ini dibuat

melalui dengan menggunakan satu perhentian sebagai pemalar
yang tetap dan mengukur jarak di dalam unit minit bermula dari
bahagian bumper depan bus yang pertama

sehingga bahagian

bumper bas yang kedua di dalam masa yang ditetapkan.

iv) Mencerap data para pelajar yang menggunakan perkhidmatan
bas.
Pencerapan data ini menggunakan 4digit tally counter secara
manual. Pencerapan data ini merangkumi pelajar sama ada
menaiki atau turun daripada bas di setiap laluan kawasan kajian
yang hanya tertumpu di perhentian di dalam kampus sahaja.
v) Menganalisa data menggunakan formula HCM 2010
Data yang telah dicerap menggunakan alat GPS dan jam randik
akan dianalisa menggunakan formula di dalam Highway Capacity
Manual 2010 (HCM 2010)
3.6.1

Maklumat daripada alat yang digunakan (GPS)

Bagi menggunakaan alat ini, kerjasama daripada pemandu bas amat diperlukan. Alat
ini akan diletakkan di dalam bas yang terlibat dengan kajian ini. Antara maklumat
yang boleh diperoleh daripada alat ini adalah tarikh , masa bas terlibat bergerak,
latitude , longitude , altitude , halaju dan jarak perjalanan bas tersebut . Selain itu

45

juga kawasan yang telah dilalui oleh bas tersebut boleh dikenal pasti dengan
menggunakan koordinat yang ada pada alat GPS.

3.6.2

Maklumat daripada pemerhatian

Pemerhatian memerlukan data mentah yang diperoleh dari kawasan kajian dengan
mengambil cerapan pada waktu puncak itu pada pukul 7 pagi sehingga 8 pagi dan
pada pukul 5 petang sehingga 6 petang. Ianya mengambilkira perjalanan pelajar
untuk pulang dan pergi ke destinasi di kawasan kajian . Pemerhatian terhadap
kemudahan yang disediakan di perhentian juga diambil kira bagi memenuhi syarat
menggunakan formula yang telah ditetapkan.

3.7.1

Alat GPS

Alat GPS

Slute Gear i-trail adalah Logger data GPS yang menjejaki

dan

merekodkan data daripada isyarat GPS yang diterima. Penggunaan alat ini ialah
bertujuan merekod tarikh, kelajuan semasa perjalanan, masa perjalanan dan lokasi
GPS pada jangka masa yang ditetapkan. Data-data daripada data logger ini
akan dianalisis menggunakan formula yang telah ditetapkan .Untuk
menentukan koordinat koordinat yang telah dicerapkan perisian
GPS Visualiser digunakan bagi memplot graf dan menandakan
koordiant-kordinat kawasan kajian .

46

Rajah 3.8 : Alat

3.7.2

4-digit tally

GPS Slute Gear i-trail

counter

Alat 4digit tally counter

adalah alat yang
digunakan
bagi
mengira
jumlah
para pelajar menaiki
dan turun daripada bas kajian. Alat ini mempunyai 4 digit bermula daripada 1
sehingga 9999 . Alat ini digunakan dengan sepenuhhnya tenaga manusia untuk
menekan butang atau meresetkan kembali alat tersebut.

Rajah 3.9 : 4-digit tally

3.7.3

counter

Jam Randik

Jam randik yang digunakan di dalam kajian ini ialah model jam randik berjenama
Casio HS-3V-1R . Alat ini mempunyai kejituan sehingga mempunyai 3
digit bagi nilai saat. Alat ini mempunya ralat sehingga +-000.4
saat. Jam randik ini digunakan bagi mengukur jarak kemajuan
sesuatu bas di perhentian yang telah ditetapkan.

47

Rajah 3.10 : Jam

randik Casio HS-3V1R

3.8

Analisa penilaian tahap perkhidmatan bas

Analisa ini dbuat berdasarkan data- data yang telah dikumpul dan
telah dianalisa kelajuan bas tersebut. Analisa ini menggunakan
formula yang ditetapkan di dalam Highway Capacity Manual 2010 (HCM 2010):
i) Faktor Muatan

( Perancangan Perjalanan )( Perancangan Jarak Perjalanan ) ( Penumpang)

( Perjalanan Sebenar ) ( Jarak Sebenar Perjalanan )( Kapasiti Penumpang )
x 100 %

Perancangan perjalanan (perjalanan)

Perancangan jarak perjalanan (kilometer)
Penumpang (orang)
Perjalanan sebenar (perjalanan)
Jarak sebenar perjalanan (kilometer)
Had kapasiti penumpang (orang)

(3.1)

48

Jadual 3.1:
Faktor Pemberat (penumpang / kapasiti

Faktor Pemberat Beban Penumpang ,

tempat duduk)

a1

< 0.8
1.00
1.10
1.20
1.30
1.40
1.50
1.60

1.00
1.19
1.41
1.62
1.81
1.99
2.16
2.32

ii) Analisa Kadar Masa Perjalanan Dalam Kenderaan

S Tt ,seg

S Tt ,seg

S Tt ,seg

60
Kelajuan

(3.2)

= Kadar Masa Perjalanan Dalam Kenderaan (min/mile)

Kelajuan = Purata Kelajuan bas di dalam kawasan kajian (km/h)

iii) Kadaar Masa Perjalanan yang dilihat di kawasan perhentian ,

T at

(1.3 x Tempat Perlindungan)+(0.2 x Bangku)

ATL

T at

(3.3)

ATL = Purata panjang perjalanan penumpang (miles)

Tempat Perlindungan = Nisbah kemudahan tempat perlidungan yang disediakan
dikawasan kajian

49

Bangku = Nisbah kemudahan menyediakan bangku yang disediakan dikawasan

kajian

iv) Persepsi perjalanan kadar masa yang sewajarnya untuk ketibaa lewat

T ex

, T ex

(3.4)

Purata menunggu( minit)

Purata jarak(miles)

Purata masa menunggu / jarak kemajuan headway (minit)

Purata Jarak (miles)

v) Kadar masa perjalanan yang dilihat ,

(a S60 )

T ptt

T ptt

T ptt

= Kadar masa perjalanan yang dilihat (km/h)

a1

= Faktor Pembera Beba Penumpang

S Tt ,seg
T ex

Tt , seg

2T
T at
+ ( ex ) -

(3.5)

= Kadar Masa Perjalanan Dalam Kenderaan Sebenar

= Persepsi perjalanan kadar masa yang sewajarnya untuk ketibaan lewat

T at = Kadar masa perjalanan yang dilihat semasa di kawasan perhentian

50

vi) Persepsi Masa Perjalanan

Ftt

Ftt

( e1 ) T btt ( e +1 ) T ptt
( e1 ) T ptt ( e +1 ) T btt

(3.6)

T btt = Kadar masa perjalanan yang dilihat (km/h)

e = Nilai bagi keanjalan penumpang berkenaan dengan perjalanan perubahan
masa, nilai yang ditetapkan, e ialah -0.4.
T ptt

= Kadar rujukan masa perjalanan, terbahagi kepada 2 iaitu 4.0min / mile

bagi sesuatu kawasan mempunyai penduduk melebihi 50000 orang dan 6

min/mile adalah untuk kawasan yang kurang daripada jumlah itu.

Jadual 3.2:
T ptt
T btt (min /mile)
2
2.4
3
4
6
12
30

4 min/ mile

6 min /mile

1.31
1.22
1.12
1.00
0.85
0.67
0.53

1.5
1.41
1.31
1.17
1.00
0.76
0.58

51

vii) Penilaian Kawasan Kajian Mengikut Laluan

I t , seg = 6.0 -1.50

I t , seg
Fh

Fh F tt + 0.15

I t , seg

I p ,link

(3.7)

= Kawasan kajian LOS score

= Faktor Kemajuan

Ftt

= Persepsi masa perjalanan

I p ,link

= Ped rangkaian LOS pemarkahan (A=1, F=6)

Jadual 3.3:
Kemajuan (Headway)

Frekuensi (bus/h)

(min)
60
45
40
30
20
15
12
10
7.5
6
5

Faktor Kemajuan
(Headway)

1
1.33
1.5
2
3
4
5
6
8
10
12

1.00
1.33
1.50
2.00
2.44
2.50
2.89
3.16
3.37
3.58
3.79

Fh

52

Jadual 3.4:
LOS

I t , seg

Komen

2.00

Perkhidmatan disediakan

> 2.00 2.75

dengan lancar
Kenderaan kemajuan

terdapat sedikit
C

> 2.75 -3.5

kekurangan
Kenderaan kemajuan
terdapat banyak

> 3.50 -4.25

kekurangan
Masa kekerapan tidak
teratur dengan beberapa
kenderaan berkumpul pada

> 4.25 -5.00

satu-satu masa
Kenderaan tidak teratur

> 5.00

Kenderaan sangat tidak

teratur

3.9

Hasil kajian dan kesimpulan

Dalam kajian ini, hasil analisa akan dipersembahkan dalam bentuk jadual dan graf
kerana ianya lebih ringkas dan mudah di fahami. Berdasarkan kepada keputusan
kajian iaitu daripada analisa tahap perkhidmatan dari segi kelajuan dan jarak masa,
lokasi- lokasi hentian bas dan kesan jumlah hentian terhdap kelajuan maka satu
kesimpulan akan dirumuskan daripada hasil analisa berkenaan. Perbincangan
daripada analisa ini serta cadangan-cadangan yang akan diusulkan untuk
dilaksanakan di lokasi kajian adalah unutk pada masa hadapan bagi menambah baik
sistem pengurusan bas yang sedia ada .