. . . .

. .

, 2001

 331.015.1
28

JACQUES HADAMARD

Membre de lInstitut

ESSAI
sur la
PSYCHOLOGIE DE LINVENTION
dans le

DOMAINE MATHEMATIQUE

Traduit de langlais
par Jacqueline Hadamard

PARIS
LIBRAIRIE SCIENTIFIQUE
ALBERT BLANCHARD

28

. | . . | : , 2001. | 128 .
ISBN 5{900916{85{5

.
, , . ,
().
.

331.015.1

ISBN 5{900916{85{5

c , 2001

, -
- ;
- , , : ,
.
.

, ,
,
.
1
1937 . ,
1943 .
-.
,
, (21 1944 .).
, ,
, .
.

. , 8.12.1959 .

1 (Centre de Synth
ese) | ,
. | . .

. ; .
. , , , ,
: ,
. :
.
, .
, , :
, , . ,
, . . , ,
, , , .
, ,
. , ,
,
,
, .
. , ,
| . (Ribot)1 ,
, .
, , , , , ,
. . (Bergson)2 ,
1 . (Henri Delacroix \LInvention et le
Genie"); G. Dumas \Nouveau Traite de Psychologie", t. VI, p. 449.
2 . , . 447.

 , : ,
,
, ,
, .
, |
,
,
, () .
, . (Paul Souriau),
, ,
.
.
| . , . :
, .
,
, .
,
. , 1937 .
(Claparede). ,
. ,
(Edmond Bauer), | .
,
, .
, , ,
. (
, ,
)
, .

, , , , , , ,
, , ,
, , .
,
,
: , | . ,
. -
, , , .
,
: 1 . , , ,
.
, , ,
, .
, ,
. , |
, | 1 .
( ), ,
. ,

. , , , . .
.
, . ,
, , ,
. , ,

 , . ,
(
), ,
. , , .
, , ,
. :
.
, , ,
. ; , ,
, .
,
,
.
, . . .,
. . ,
.
, .

, . , . , (Gall)
.
.
, .
, ,
[ (I. . Watson, Behaviorism)]
,
, , . . ,
.

. , . . , .
, - , ,
, | ,
.

 ,
. ,
, ,
, (, ). ,
.
1900 .1
(M-obius), , .
. , . , , ( )2 , .
, ,
, , . ( , , , ).
, , ,
,
, .
| . ,
, . . .
1 P. J. Mobius \Die Anlage zur Mathematik", Leipzig, 1900.
2 (1896 .)

(Francis Galton \Hereditary Genius");

.
, ,
(Leonard
George Gutrie \Contributions to the Study of Precocity in Children"), .
, ,
; 17 .
. ,
.
: , .
, , , .

 , ;
, ( ,
) .
, .
.
, . , ,

. , ,
,
. ,

?
: ,
,
, , ,
.
, , ,
. , , .
,
, ,
, , . ( . .)
,
, ,
. ,
, ,
.
,
, . , , (, ,
) ,
,
, ,
.
9

, .
: . .
. , , , ,
, 1

. , :
,
. , , ,
.

1937 . ,
.

. , (Maillet),
. ,
,
, , ,
.
, , , , , ,
, ,
, .
, :

.
,
; , ,
. , .
1 Souriau \Th
eorie de lInvention", Paris, 1881. Paulhan \Psychologie de lInvention",
Paris, 1904.

10

 , | , ,
, ,
. 69 , , , ( )
, . .
, ,
.
,
, . , ,

1 | , , .
.
, ,
,
, .
,

, .
. , 30 ( I). ( ) , ,
, : (
), | . , , , ,
,
. .
.
,
,
,
(,
1 , n 27 [. 199{200],
Journal de mathematiques pures et appliquees, serie I, tome IX
(1898), ( ).

11

 , ). .

, , , . , , ,
,
- , , , , ,
, .
,
,

, , , , , . ,
,
, , , . , ,
,
, ,
, , . , , (, )1 ,
(Daunou)2 :

.
, | , , ,
, : , , ,
, , ,
. ,
1 , , , ,
.
2 Bulletin de la Societ
e de Phylosophie, tome 28 (1928), p. 18.

12

 . ,
, : , , ? , , , ...,
. ,
, ,
, . ,
, , , , . ,
, , , , , ,
.
, , , ,

. .
,
( , , ), , ,
. , , , , , .
, ,
,
, ,
. ,
, :
,
. , ,
, , ,
. ,
, , ,
. . .

.
, ,
, ,
, ,
13

 . ,
, ,
:
1 . , , ,
. ,
, ,
,
2 .
, , , , , |
.
, , . ,
, | , | - - ; -
, , :
, .
, . ,
| ,
.
, , ,
. : ; ; . , , ,
, -.
, ,
, .
.
, - ; ,
, ,
, , | ,
1 Bulletin de lInstitut G
eneral de Psychologie, 3, 8 annee (1908) (. III).
2
.

14

, , , . - ,
, , .

.
,
, . ,
. ,
, ,
,
.
,
, , ,
, .
. ,
. ,
, . ,
, , . ,
.
: , , |
, | :
.

, ,
; , ,
.
, | , | , ; ; : , , , ,
, .
15

 ,
. , : , ,
-
.
, , .
, ,
.
,
-, .

, ,
, , , . , ,
: , ,
, .
, .
, , ,
, , . ,
, , , ,
: 1)
, , ; 2) , .
, ,
, 1886 .1

. (Graham Wallas) Art of
Thought , ; , . . () ()
1 . .

16

. 122.

, .
.
1 . :
, , ,
, , |
. ?
. , , , ;
. ,
, ,
, , ,
. ,
- . ,
,
, .
, ,
, ,
, .
,
, , , , , ,
, - ; .
, , ,
, .
,
, , ; ,
2 :
: ,
,
; , , ,
, , ,
, , , . , , , .
, , ,
1 \Psychologie de lInvention", . . 10.
2 Paul Val
ery. Bulletin Soc. Phylosophie, tome

28 (1928), p. 16.

17

 | , ,
. : , .
;
.
, ,
.
,
, (Housman) ,
1 (. The Name and Nature of
Poetry).
:
, ,
, , .
,
, ,
(Remy de Gourmont): , , , , . . ,
. , , ,
, , ,
.
, .
, ,

, .

2
. ,
.
, , , , , ,
.
, , ,
. , | , |
, | .
1 C. ,
2 Nicolle \Biologie de lInvention", p. 6{7.

18

. 32.

 . . , ,
, . | .
,
, ....
... ...,
. | ....
, , .
,
, , ,
. ,
, , , | ,
, .
, , ,
?
, , , . . ,
. ,
(. . ,
,
), - .
, ,
( ),
, , , ,
,
. ,
, ,

.
,
1 . . . III ,
.
1 ,
, . . . (
. 1937 .)
,
. , ,
.

19

 II

, ,
, , .
, , , ,
, :
, , , . , ,
, .
, . ,
, , .
, , , , . .
, . , ,
1892 ., ,
1 :
,
(?):
; , .
,
, , , !
: , , ,
..., , . , ,
1 Desdouits

20

\Theorie de lInvention", 1892.

 , .
, (Albert Fouillee) : , , , ,
, ,
,
, . . , (, , , ),

,
.
,
, . ,
, . ,
, , , , ,
. , ,
, ,
(Mathematiques).
? , , ,
? ,
t h? ,
,
.

, .
,
,
: (
) | . ,
,
- ( ,
). ,
21

 | , , | . ,
,
: , ,

, .
, . , ,
| 1 .

.
, , , .
, , ,
. ,
? , , 1; , ,
, ,
.
,
.
1 , - , ,
. ,
, ,
( . IV), , , ,

( , ,
), .
| , ,
, , |
,
? , ,
;
, (,
), ,
( ). ,
, ,
, , ,
, , ,
, .

22

, , 1 :
-, , : ,
,
, ,
. ,
, ;
,
. ,
, , - ,
.

, ; , fringe-consciousness2 ,

( )
3 ( ). , , , |
4 | . ,
. , () :
( ),
, . , , ,
- , . , , ,
1 Francis Galton \Inquiries into Human Faculty", 1908, p. 146.
2 (.). | . .
3

, ,
.
4 (. 15{16) . , , , .

23

- ,
, ,
,
; ,
.
.
| . ,
,
| | ,
.
.

, , , ,
.
(
), ,
. , : ,
, .
. , : , , , , 1 :
, , , , .
. , ,
, , .
, , ,
. - ,
1 1897 . (Taine \De lIntelligence", tome V,
1897, p. 278). ( , , . .
, . 1{2, . 1872, II . , 1894).

24

,
1 .

10- . ,
; , , |
|
.
, , , , ,

, , ,
2 . , ,
, , ,
; , , 3 ,
.

1 , , ,
, ,
().
, .
( . 22),
| , . VII (.
. 79{81).
2 Spenser \The Principles of Psychology", tome I, chap. IV. ( .
: . . 1{4, , 1876, . . . ).
3 Fouill
ee \LEvolutionnisme des Idees | Forces", p. XIV p. XIX.

25

 III

, ,
.
,
,
.
, , (
,
), , ,
,
.
, , ,
- , 1 .
, , .
| | ? , .
,
, .
,
,
. ,
, | , |
.
1 , cogito ,
: .
, intelligo .
.

26

 , | .

, , , , .
, | , , . | ,
.
|

,
, 1 : ,
, . ,
,
, .
, , ,
,
.
, : .

? ,
, , ; , ;
,
? ().
, , ,
| , .
: , . . , ,
.
1 Paul Val
ery \De la simulation". Nouv. Revue Francaise, tome XXVIII (mai 1927),
p. 620.

27

 ,
, , , . , , , . ,
. , ! ().
, , , ; , .
,
,
. , : |
;
.

| ,
, | ?
, 1 ,
.
, .
, ,
. , , , ,
. , , , , .
, ,
, ,
, ,
.
1 (. . 17) ,
, , , ,
.

28

, .
,
,
1 . ,
, .
, .
, 2 .
, , , , ? 3 :
. ,
, , , . . , , , (. ).
. , . ,
,

...
, . .
1 (Rossman \Psychology of the Inventor", tome VI, p. 86) :
, , .
, .
| , .
, , ,
, .
, |
, , |
, , , .
, ,
.
2 , (
| . . 32, ) . . .
, , , , ,
, .
3 C. Woodworth \Experimental Psychology", p. 823.

29

.
, ( )

1 , ,
, : , , ,
, | , ,
, ,
, 2 .
, , . . 3 ,
,
, , .
,
: ,
,
, | ,
, , .
, , .
,
. ,
, : ) ; )
; ) 4 .
1 ,
, . .
, , .
, ,
( ).
, , , , , ;
,
: | .
2 . . . 122.
3 , . | . .
4 , , ,
, ,
.

30

 , , .
( ,
) (, , ,
), : ,
, ( ),
. ,
, , .
.
1 ,
, ,
,
, , ;
,
, ,
.
, ,
.
, , . . ,
, ,
, , .
, ,
:
,
.
2 , ,
, , . ,
, ,
(, ,
).
,
. , : .
, ,
, ,
. , , ,
: ,
1 C. Platt et Baker. Journ. Chem. Educ., tome VIII
2 Woodworth \Experimental Psychology", p. 40.

(1931), p. 1969{2002.

31

 , .
, ,
,
29.
,
, ,
,
, | | ( ). , ,
. ,
; ,
.
, , ,
,
( ). , ,
, , ,
, .
, ,
; , ,
, ,
1 .
.

,
,
1 (Catherine Patrick. Archives of Psychology, tome XXVI (1935),
178) , ;
( ,
| ) , ,
. ,
, . | | ,
: , (
), ,
,
, .

32

 1 . ?
,
,
, . , ,
. VI,
.
, :
, ,
, ,
, .
. ,
, ,
.
.
: , ,
,
, , ,
,
.
,
. , , ,
2 : (. . ) 3
( ). . IX (
, );
,
, .
, , . 4 ( ),
. ,
;
, , ,
1 Graham Wallas \The Art of Thought", p. 96.
2 C. Woodworth \Dynamic Psychology".
3

|
, | . ,
.
4 . | . .

33

 (
) - ,
, ,
, , ,
.
, , , . ,
( )
, .

, , ,
. . ,
, ,
| , |
.
:
, ,
, . !
, , , .
, ?1 .

. ,
, ,
,
2 . , ,
. , ,
,
; ;
. .
. | (
1 ,
.
2 , ,
.

.

34

 ,
).
, , .
, ; , |
.
, ,
, ,
.
,
; ,
, , , , , ,
, ,
| , .
,
. , , ,
. , , , .
, , , , . ,
, ,
. ,
, , , |
.
, .
,
, ,
, ,
. ,
? ; ,
, . ,
, ;
: . .
.
35

 IV

: ,
, , , ; , . ,
,
( , ).
, , ,
, , , ,
, ,
. ,
, , .
? , ,
; ,
? , .
. ,
,
1 . ,
; , ,
.

: , ,
, : .
( , , ),
,
1 , , .
(. . VI),
, ,
. II.

36

 . ,
| ,
( - ). , , ,
1 .
, , | ? ,
, , . , , ,
. ,
, ,
, ,
,
. ,
, , .

,
, . ,
, . ? , . ,
. ,
,
;
, , ,
. :

, , .
, , - .
.
, , .
1 Henri

Delacroix \LInvention et le Genie".

37

 ,
( , , )
, , , , . , , , ; ,
.
, , , .
, , , ,
, ,
( ).
, ,
, ,
, .
,
, | ,
,
.
.
,
,
. , ,
: , ,
. ,
, ,

.

, . ,
- ,
.
,
. , ,
38

 , - - .
, ;
,
, ,
. ,
, , ,
. ,
. ,
,
,
. , ,
, ,
, .
, ,
.
.
: , , , ,
.
,
, .

| | .
, , ,
. , ,
, , . ,
, , ,
. ,
, , . ,
,
. ,
; ,
:
, ,
39

, . ,
.
: ,

. , ,

; ,
. , , ;
, , , ,
,
, , , ,
, .
: , ; |
,
, | : , , , .

, , ,
,
, . . .
,
. | |
. (
| ), , , ,
. ,
, | ,
| ,
, .
, , , ;
, , , , .
, , ,
,
40

 | ,
, | ,
, .
, , ,
, |
.
, , . ,
, , -
, , , : ,
.
, , , , -,
, . , , .
, . , , ,
,
, | , ,
. ,

.
,
,
.

, ,
. , , -, , - , , .
, , .
, , , ;
. , ,
: .
41

 ,
;
,
, , ,
, ,
. , 1888 . .
. , 1 , , ,
, ,
, .
. , | . S ,
, , .
, ; , ,
, , . .
, S .

, -.
; ,
, , (
),
, , . ,
, !
, ,
: ,
,
, ,
1 : 1. R, x = R
. 2. ,
,
.

42

 . , , ,
, .
, , ,
, . ,
, :
,
, , .
,
. , , , ,
1 .
,
, , , .
: .
,
: ,
2 , , , ,
? .

, , ,
. , .

, ,
, :
, , .
, ,
,
1 (Andr
e Bloch). | . .
2 , . . 351{355

(\Lecons sur le
Probleme de Cauchy", Yale).

, .

43

 . , .

, , , , ( );
| , ,
, , . . , ,
, ,
,
.

,
,
.
,
?
, ,
, ; ,
,
. : , , .
: ,
, ,
, . , ,
, ,
.
?
,
, , . , ,
1 . 1932 .
. , (Dwelshauvers) ,
1 La

44

Psychologie et la vie (.)

 , , , ,
, , , . .
, : ,
. .
?
, , (, ).
, ,
? , . ,
, , ,
(, , . VIII).
,
.

45

: , .
,
.
, , ,
, .
1) . , , ; , 1 .
, ,
| , .
2) , . ., . ,
. ,
, ,
, ;
, , . , , ,
(, , ),
, .
, , , ( , , ,
1 , ,
, .

46

 ), , ,
. . ,
, ,
, .
, . .

, , , ,
(
, , ,
). 1 ,
(. I, . 17): :
,
, , ,
. ,
- . ,
. :
, ,
; , .
, . : ,
, .
-
, . , , ,
, ,
,
.
-

, ,
: | | , , , ,
1 Bulletin

Soc. Phylosophie, t. 28 (1928), p. 16.

47

 , ,
.
. , : , XVII . .
, ,
.
, 1 . , , , ,
, , (, , )
, ,
.
, , 2 , ,
, . , , .
,
.
, -, ,
, ,
, ,
.
, , ,
. .
.
, , , , . ,
3 .
1 :
.
2 C. \Die Anlage zur Mathematik", p. 74{76.
3 Scripture. American Journ. of Psych., tome IV (1891). C.
. (Binet \Psychologie des
Grands Calculateurs" \Joueurs dEchecs").
, , , ,
, .

48

, ? , ,
, ,
| , , .
, ,
.
; : ,
\. , (. 47),
"
,
.
3) . - .

, , , , (
),
, .
, , . , ,
,
, , ( ), , ,

.
(
). , ,
, , ,
, ,
, .
, ,
, , . |
,
; , ,
. ,
: ;
49

 ,
. , , . ,
, ,
, ,
, ,
(, ),
.
, , , , ,
, ,
, , (, , ,
). , , , ,
. , ,
, : ,
.
, ,
, , , . ,
, ,
,
.
: ,
, ; ,
. , ,
, , .
, , (, ,
); , ,
, .
, , .
,
,
, - ( - , ,
).
50

 , , ,
.
, .

; ,
,
, .
,
,
-,
, , .
, , , , ; , , | ,
, ,
, .

51

 VI

1 : ,
, ? , ? , . .
, , , ,
;
.
, , . ,
. ,
; ,
. , ; ,
.
,
, ,
, , .
, , , , ( ).
, ,
; . II, ,
. ,
,
, . ,
1 \Th
eorie

52

de lInvention", . 127.

 1 ,
, .
:
, , , ,
.

. (. I);
, (
, ). , ,
, , ,
, : ,
, ()
,

. .
, ,
, - ;
, , ,
, . , , ,
, .

, , ,
: , . ,
, , . II. ,
, ,
,
.

, , . , .
1 ., , A. Binet. Revue des Deux Mondes, s
erie 3, tome 117 (mai{
juin 1893), p. 826{859, . IV.

53

 , 1911 .
Le Temps1 : 2 . ,
.
, , , 3 ,
4 , ,
: ,
? ,
? ,
,
,
. ?
,
, , ,
, , .
,
, Mentality of Apes5 , , .
,
( ); , , ,
. , , ,
logos
,
| , , ,
, .
1 | . | . .
2

(, , ): ,
, .
3 Muller \Three Introductory Lectures on the Science of Thought", London, 1887;
. \The Science of Thought",
.
4 ,
, .
5 Kohler \Mentality of Apes", N. Y., 1923; ., , .

54

 (, ,
) . XII : . , .
, , , , , ,
. 1800 . (,
, , ), (. . ). :
| .
. ,
| |
. , , 1 .
, : , |
.
, ,
, (
), |
, , .
, . , ,
2 . ,
, ,
, , , ,
.
, , ,
,
.
, ,
, .
1 : (Hoc
unum me male habet) , ,
, .
2 . \Introductory Lectures".

55

 , , , ,
. , ,
, ,
; ,
.
;
: , ,
, - ; ,
. , ,
,
, . , . , ,
, , ,
- , -
.
.
,
, , - , .
, , , , .
, ,
, , | , , |
.
, ,
. :
, , ,

, ,
. | |
, ,
|
, .
, ,
,
; ,
56

 , . , , ,
,
,
( , ),
. , , , ,
(, )
, ,
. , ,
, ;
1 .

, . , .

, , II , .
, ,
.

, 2 . ,
- ( 13 14 ),
.
, . , , ,
, . . .
, ,

, , ,
. , , .
1 \Inquiries into Human Faculties"
, .
.
2 \Etude Exp
erimentale de lIntelligence", 1903.

57

 , , (B-uhler)
1 ;
. .
.
, .
2 ,
. , .
,
, .
3 : , ,
, . ( ) .
, -
. , . , ; -
, , .
: ,
. ,
, .
. ,
, , , .
4 , ,
,
. , , ,
. ,
, ; , - .

(, , , .).

- , .
1 Buhler. Archiv f. die Ges. Psych., t. IX (1907); t. XII (1908), . 92{123.
. G. Dumas \Traite de Psychologie", t. I, chap. 4.
2 \Etude Exp
erimentale de lIntelligence", p. 107.
3 , . 124.
4 Dwelshauvers \Les M
ecanismes Subconscients".

58

 . , , ; , 1 .
. ,
, ;
. ; , .
,
; .
.

, 2 ,
,
, ; ,
,
; ,
, , , , , .
. , ,
:
)
;
) ,
.
.
, , : ,
. :
, , ? , ,
: , ,
?
1 R. S. Woodworth \Psychology", . 33, 4- .
, , , ,
, .
2 \Etude Exp
erimentale de lIntelligence", p. 108.

59

, , , , ,

( ,
).
, ,
,
,
, , ; 1 ,
, , ,
, :
, .
, ,
,
. , ;
, ,
:
, .
, , 2 .
;
A B , A B ,
A B . , ,
A B , B ;
1 , , . , , ,
. , ,
. , ,
, , |
, ,
| ,
(sic),
, .
,
, , ,
,
. ,
, : , ,
.
2 (
!) | . .

60

 , , A B ,
.
, - ,
| ,
, | , , , , , - , ,
,
.
,
: .
,
, .
, , , 11:


2 11, 2, 3, 5, 7, 11.
2 3 5
7 11 = N.

1 N +1.
, , ,
.

.
N | , , .
,
.
,
.

? , , ,
- , , ,
. , , ),
. , :
.
, , . ,
, | , ,
, .
(. .
61

 ), , .
, ,
,
.

,
, .
, ( ): . ,
, , ,
, : ,
, , , ,
, , , (
),
, (
).
, ,
. ,
, , .
.
,
, , ( ,
) , , . ,
. ,
;
;
,
.
, (
) ,
, ,
, .
.
2 3
5 7 11, , , ,
, ,
, .
62

 , 1 ,
. :
, , , , ,
, .
, , ,
, , , .
, ,
; , , | , , , , .
, , , . , ; . , , , , . ,
2 , , .

, , , ,

. , . II, 1 ,
; , , ;
(Mohowk) (Mattawamkeag)
, ,
. ,
, , .
-
(. . II, . 21). .
: ,
, . ,
, : simple same place
will she we shall. , ,
-, -, .
2 , , .

63

 ;
,
.
?
,
,
. :
, , , ;
, , (. . 23),
.
, , , ,
, .

, ? ,
, ,
, , , ) ) (. 59),
.
1 ,
. ,
.
. ;
.
, |
, , ,
. ( )
, ,
, . , ,
, .
, ,
-.
1 Watt. Archiv f. die Ges. Psych., t. 4 (1904); . G. Dumas \Trait
e de
Psychologie", t. I, chap. 4.

64

 ,
,
( ) -;
, ,
, ,
,
| , ,
-1 .

, ,
, ,
. ,
, ,
,
, , , ,
. .
. , ,
,
, .
,
, . ,
,
; , , ,
.

. , ,
1 :
. ,
, , , . ,
. , , | ;
.
, , -.
.

65

 ( 1943{1944 .).
, , ,
. | ,
|
, , , ; ,
. ,
,
,
.
, ,
. ;
, ,
,
. ,

.
,
| 1 . Bo :

, ...
, , , , . , ,
, .
, , . ,


, .
, ,
|
,
.
, ,
. 1 , ., 1967. | . .

66

 ( )
, ,
.
, , , .
, , .
, ,
, , ,
.... :
, , ,
, .
,
(Enge des Bewusstseins).
:
(organisches Begreifen); , 1 .
. | ,
| .
, : , | , | , ,
.
, , ,
. , ,
... , , , ,
, ... , .
, , | . .
|
, ,
1 , , . VI, ,
.
, .
: , . II,
;
(. XIII, . 217 ).
(
-) . VI, . VII.

67

 . ,
, , Z W
Zahl () Wert (),
, Z W .
(
, )1 .
,
- - ,
; 2 : (),
, ,
,
.
, ,
,
, , . ;
, , 3 .
, | ,
.
, ,
.
4 , . ,
, ;
, ,
.

, (
14- ) ,
1 .
2 Psychological Review v. 4 (1891), p. 71. (Stanley)

, ,
.
3 ,

, , ,
, . .
4 Th. Ribot \Evolution des Id
ees Generales", p. 143.

68

 , , . ,
, . 1 . , , ,
...
..., .
, , ,
; , , . :
,
, , , ,
. , -
,
, ;
,
, :
,
, , ,
.
, .

.
. , ( ),
, , .
, ,
, .
, , , . , ,
, ,
, .
,
, , .
: .
1 Pierre Boutroux \LImagination et les Math
ematiques selon Descartes", tome 10,
1900, p. 11, 18.

69

 , ; |
, | ;
, ,
.
| , |
.
? , . , ,
, . -
( ),
.
; - , , ,
1 .
,
, , (
)
2 .
(. )
- .
. .
, ,
, , .

. , ,
(. 127{129), .
1 , ,
,
, ; (Winter
\Revue de Metaphysique et de Morale", 1908, p. 323), ,
,
, .
2 , . VII (. . 81) . p . VII
( ) ,
.

70

, ,
(Sidgwick),
1892 .

:
. ,
, , , ,
, - . , , 1

(, Tonvision). ,
,
. ,
,
2 .
, . , ,
, 3 .
,
. 4 , -, ,
, , , ,
, , . , , ,
, .
: , , ,
.
,
, .
1 Julius Bahle \Der Musikalische Schaensprozess", Hirzel Leipzig, 1936.
Henri Delacroix \LInvention et le Genie", p. 520.
2 ,
.
3 , , , ,
. , .
, ,

, .
4 (. . 76).

71

 ;
, , .
, ,
1 , ,
: .
, . ,
, ,
; ,
( ) , . ,
, ,
, .
, ;
, ,
, , ,
, .
, , , , ,
-.
, , .
, ,
,
. , -
, ,
,

, ,
,
?2 .
1 \LEvolution des Ide
es Generales", p. 143.
, ,
. ,
- .
, ,
.
2 , ,
, .
, , ,

72

 , , .
.
, : 1) ; 2) , , 1 .
?

, . , , ,
- ,
:
Denn wo Begrie fehlen,
Da stellt ein Wort zur rechten Zeit sich ein.2
, ,
, , ,
.
, . ,
- ,
, .
1 ,
. , , ,
,
. , -
|
. , , - ,
.
. 1879{1884 .
(
),
, , .
,
.
, ,
,
.
2 , , . . , . 1,
. . . , :

. | . .

73

 , ,
,
.
, ,
, , , , ,
, (. ) . 59).
1 , (
, . .), .
, , , ,
,
.
, .
,
, :
, ,
.
, ,
. ,
, .
, , ; , , ,
: ,
, ; ,
.
, , Introductory Lectures,
.
, , ,
, ,
. ,
, ?
:
, , 1 Th. Ribot \Psychologie de lAttention", p. 85.
. : , , , , , ,
, ,
.

74

 1 ,
,
.
, , ,
, ,
,
. ( ) , ,
, - . ,
, ,
,
, ,
.
, ,
, .
,
, ,
.
, , : -, ,
, , -, ,
. ,
, (
)
.
, , , . ,
, 2 ,
, ,
. , .
,
?
Evolutionnisme des Idees | Forces (. . II, . 21),
, .
, , ,
, ,
1 \The Science of Thought", tome I, p. 97,
2 William James \A Pluralistic Universe", p. 272.

75

 . , , ,
, , ,
.

, , . , ,
1 , , , , 2 .
;
, ,
. :
| . , ( ), , ( ),
; , ,
, , ,
, ...
, , , , ,
, ,
, ad hoc
.
, .
, ,
, | .

,
. ,
1 C. Delacroix \Le Langage et la Pens
ee", p. 381 ,
. 406.
2 . Titchener \Experimental Psychology of the Thought Processus",
1 .

76

 (
). , , , ,
. ,
, , |
, ;
1 .
,
. ,
, ,
; ,
. ,

.
?

,
. IV. ,
, ? :
. 2 ,
;
, ,
, ,
.
, .
, ,
, , , .
,
. - ,

,
; ,
.
1 . C. Varendoncq \Psychology of Day Dreams", chap. II,
p. 75{86.
2 \Experimental Psychology of the Thought Processus", p. 7 .

77

, .

: ,
. , , , -
, ,
.
, , ,
, ,
.

78

 VII

, , -, -. , ,
, . ,
.
, .

, , :
,
.
, , ,
. , , :
; | ; , ,
90 ,
. ( ,
), ,
.
.
,
. , .
, , ,
; , ,
, , . .
79

 , (. . , , , ),
. , ,
. ,
,
,
, .
,
, . , , , ,
, ,
( ), , , (
) . ,
, ,
, ,
.
. ,
, (, ,
)
( ,
). ,
| . . | ;
, , . . ,
; , . ,
, , ,
. :
, .
, , . .
. , ,
, ,
. ,
, ,
80

. ( ) ,
, (,
.
, ,
, 1 , :
,
, ; , ,
, ,
. ,
,
, , .
, ,
, ,
2 .
|

|
. , : , , -.
, , -, ,
, .
, , , ;
, , .
1 , , , , IV.
2 ,
. ;
, , ,
, , ,
( ),
, . ,
( ,
). , -
, , ,
;
, ,
.

81

,
. ,
, .
, ,
. , ,
, ,
.
, , ?
1 , ,
| ,
.
, | , , , ? ,
; , : .
.
; ,
,
, . ,
, , ,
.
, , ,
,
, - .
. , , , . , ,
-.
( ) ,
.
, ,
, , .
, , . , , (. ),
: , -
1 \Science

82

et Methode", . 104.

 , , ;
, .
, , .
( ), , ; ,
, .
,
. , ,
, , ,
, ,
.
, .
,
;
- ,
, ...
,
, !
.
.

, , , . , .
: ,
| . ,
. 1 :
; , ,
,
, .
, , ,
.
1 .

Poincare \Valeur de la Science", p. 11.

83

 ;
1893 .1 : ,
,
.
, ,
. , , ,

( . III), , ,
.
,
, ,
1893 .!

, . , ,
, , . 2 , , ,
. ,
,
.
1915 . ,
1893 . ,
, , . , ,
, | (
) | , , .
. , , , , | ,
1 Klein \The Evanston Colloquium", p. 46.
2 Revue des Deux Mondes (janvier{fevrier 1915),

84

p. 657.

 1 ( , ,
).

| , | . , ,
,
, ,
.
, .
. 84 , .

. , , , ,
, , ,
.
,
.
, ?
,
, , .
,
. ,
,
, ,
( ).
, . , , , .
,
. ,
1 - ; ,
,
; .
, , |
| .

85

 .
! . ,
- . |
|
: ...;
, , , |
.
;
, . .
,
, , , ,
: ,
; ,
, .
(, ,
, );
, , 1 .
1 , , ,
.
, , , ,
(, , );
, , ,
: ! !
, : ,
, . . ,
, .
. , ,

; ,
,
.
, , ;
- ,
,

, 2- , , . 121 (Annales Scientiques
de lEcole Normale Superieure, tome XXII (1905)). ,

.

86

 , . ,
,
, , ,
, -
.
, ,
. , , , | , |
. :
, .
1 . ,
;
,
,
: . 2 , , ,
; , , ,
. ,
, . , ,
; ,

, .
,
.
, , .

, , , ,
1 , , , (.
).
2 ,
,
, .

87

 . , ?
: , ,
(
) ;
,

,
.
, , ,
. ,
.
, , , ,
:
) .
, , , , , ,
, ,
, , ; ,
-.
,
, ,
. .
,
, ,
, . , ,
,
,
, .
: , , ,
.
, ,
, . ,
88

 , ,
1 .
) :
, | , |
. ,
( ,
), (
); , ,
: ,
, , ,
, .
,
, ( ,
) , .
) :
, :
, ,
. , , -
. ,
.
,
.
,
( ,
, , ,
).

, , , ; , ,
1 , (. Meyerson \Du cheminement
de la Pensee", t. 1, Henri Delacroix \LInvention et le Genie", p. 480),
-
.

89

 .
, | , ,
XIX . , ,
. | , |
,
.

, , .

90

 VIII

, ,
, , ,

. .
(1601{1665). , . , , , ,
.

, . , , , ,
.
( ):
, xm + y m = z m
(x, y , z , m 2). , 1 .
, ,
, .
, , m ; , m 1002 . , ,
3 :
1 , , ,
. | . .
2 1995 . . | . .
3
, . ,
, , ;

91

 ,
,
. XVIII XIX ,
, ,
|
, . ,
,
.
(1826{1866). , , , 1 .
, ,
, , s, .
,
. , :
 (s) (, )
, ,
.
,
! ,
,
, | , .
, ,
, ,
. |
| . ,
. ,
,
, .
1 . ,
,
( ) ,
. ,
.
(
. | . .).

92

, ;
, ,
, ,
, 1 .
(1811{1831). , ,
, ,
. ,
.
,
,
.
, , 2 .
, . : , ( ,
); , ,
. , ,
.
, , . , ,
,

.
, , , , . ,
, , :
;

1 ,
, .
,
, , ,
,
.
2 , , , . | . .

93

, ,
. , : 1)
- ;
2) ,
,
.
.
. , ,
.
( ) , . :
, - ( ,
), ;
, ,
, .
, ,
(),
(). ,
, , ;
, , , . , ,
( ),

.
() () ;
.
, ,
| .
. , ,

. III (. 261) ,
, ( . 87). :
. ,
,
. ,
, ,
94

 - . ,
, (
) ,
. , | , | ,
?1

, , ,
.
,
XIX .

. ,
, .
, . , . , : , ,
, ; ,
.
.
,
1 , , 216
, , :
.
, . . , | .
,
. , . , , ,
, () (
).
: ,
.
,
?

95

, , , XIX .
. ,

.
, ,
, - .
.

96

 IX

-
, : ? ?

( )
, : ,
, , ,
; , , ,
, ,
,
.
, ,
,
. ,
, ,
. , 4
, . (. . ,
M , M F + M F 0
F F 0 ),
, .
2000
.

.
, . .
: - , ,
; , -, , ,
97

 ,
0;0001 0;001,
. ,
.
, , ,
,
. , , : ,
. , ,
| | , | .
, : , ,
(
,
,
, , ). ,

.
| . ,
.

, , , , ,
.
, ,
.
? |
.

.
; ,
, , (, )
98

 .

, , ,
: ,
,
?.
? : ,
, ,
. , ,
, ,
.
1 , , ;
.
, ,
, , , ,
. , ,
| . , , -
; ,
,
.
. , , ,
, .
, ,
,
. , , ,
, , .

, , .
. , , ,
, ,
(, . 93 ); ,
1 Renan \LAvenir de la Science", p. 115 (. . : ,
, . 1{2, , . . . , 1902).

99

 .
, .
, ,
1 , ; , ; ,
. ,
, , , , , , , , . , , : .
( 1893 .) ( ). , ,
- , ,
; 1900 . 2 , , 1893 ., .
, , .
1913 . ,

.
, . 15
, ,
1913 .
,
.
XVIII .3 , ,
, , , ,
, . .
,
1 : .
2 , , ,

. IV. , ,
.
3 :
( , ,
) XVII . | . .

100

 | . . | XVIII XIX .
, XIX .,
. ,
, . .
? ,
,
, , , ,
. (
. III),
, ; , ,
,
, , . ,
.
, :
,
, ,
, , ( ).
| , . ., |
, |
!
, . , , .
,
,
, ,
. IV1 . , ,
; ,
, .
1 (. . IV),
.

101

?
, ( ,
). ,
, | ,
, ,
, , , .
, , : - .
, . , , , ,
,
. , .
, ,
, . ? ,
?
.
, - , ( )
, (,
, ). 1 , , ,
,
,
. , , ,
, ,
.
1 \The Art of Thought", p. 206{210.
,
, . ,
, , , .

102

 , , ,
, , .
, , ,
. ,
,
, .
,
, ,
, , , , ,
, ; |
| ,
( ) ,
. ;
, , ,
,
- . ,
.
,
- ? (
). , ,
, : , .
,
, ,
| ,
.
; ,
, , , .

: ;
, , ,
, 1 .
1 , ,
(G. . Hardy \A Mathematicians Apology").
( , )
, | , , ,
,
, .
, . , ,
. , , ,
.

103

, ,
. ,
, :
, . , . ?
, ,
. ,
, , , , , |
, ,
. , ,
,
?
- , , , ,
. , , - . ,
, , ; , ,
, , , . ,
: ,
, ),
. ,
, , ,
.

, . - (
) (
104

 , , ); ,
, .
, , , ,
:
; ,
, 1 .
, , , . , ,
. ,
, , ,
, , ,
, ,
.
, , , . ,
, , . ,
, . VI
, ,
. , ( ,
. 91{92 (. VIII) ,
), ; , ,
, ,
,
.
1

- ? , ,
. ,
. ,
( ).

105

Enseignement Mathematique ( )
. IV (1902) . VI (1904)
1. , , ? ?
(, ,
, . .) , ?
?
2. ?
3. ;
?
4. ,
, ? -
?
5.
( 1 ?)
, , , ,
, , ? ;
? ?
6. ,
, ?
7. - ? , ?
8. -, ,
, ,
?
?

1 |
. .

106

 , ,
?
9. ,
, , , ?
10. , ,
.
? , , , ?
11.
? ,
?
12. - ,
, ?
13. , ,
, ?
14. - ,
?
,
?
15. ?
16. ,
?
17.
,
?
, ?
18.
, , , , ,
?
, , , , ?
19).
, ?
19). , , ,
, -, , , ?
19). ,
, , ?
20. , ?
21. :
) , ;
) ,
?

107

22. : , , ?
23. ?
24. ,
, ?
25. ) , ,
, , ?
) , ?
) , ,
| ?
) (, ,
. .)?
26.
? ?
27. ?
28. , ,
( ), ?

, , ,
:
29. ) , ?
) ?
) ?
) ,
?
) : , , . .| .
30. , , ,
,
, , .
-, ,
, , .
.

108

, 30- . VI,
.
,
. , 30-
:
31. )
, ( ,
Art of Thought
Inquiries into Human Faculty, . 203,
1883 ., . 146, 1910 .)?
) , ?1

1 31 ) 31 ),

(. . VII . 81).
.
( );
.

109

 II

. VI :
(, ) , (,
)
. ,
.
, : , |
| , ,
.
,
: ,
. ,
| ,
: ,
.
, , ,
,
. . ,
, , ,
, ,
, ,
, |
. , , ,
, ,
(. . , ).

, |
.
, , ,

110

 , . , ,
, . ,
, ,
,
. . .
, ,
.
,
.
, . ,
, , . , .
, , ,
; , ,
,
.
,
. ,
. ,
. ( , ,
). ,
.

111

III

. .

, . ,
,
, . , ,
.
, , , ,
. ,
, ,
. , ; ,
.
, , , ,
, , : , , ?
, ;
,
, , ,
, , ?
, , . , , - . ,
, ,
. ,
, ; , .
, ? , ,
, ,
,
1

112

. | . .

 ,
,
?
, , .
,
;
.
,
, ,
,
, , ,
, . , ,
, ,
., .
, , ,
,
. , , , ,
.
, ,
.
. ;
| | ,
.
; .
, , ,
.
, , , , , ,
. , .
, .
; , , - ,
- ; ,
, ,
, ,
.
, , , . ? , , , .

113

 ; , , , ,
, . ,
, :
, ,
. ,
, , , ,
, ,
.
, , , .

; ; . ,
. ,
, .
,
, ,
, ,
.
? , . ,
,
. , , . |
, .
, : , , , | , , ,
. ,
, ,
.
, ,
. , , , ;
, ,
, , ,
.
, | ; , ,
, , |

114

, ,
, .
, , . .
.
,
, .
,
, ,
. , , ,
.
, . , ,
, .
, .
, ,
, . ,
, , -
- ; , , : ,
.
,
, , . , , ; , , ,
.
, , ;
; , , , , .
,
;
, .
; .
, ,
, ,
-.
, ,
, .
. ,
- ; , , , , ,
, , , , ,
. -

115

 , , ,
, .
.
,
,
. ,
. ,
, ,
,
.
, ,
;
, , ; , , ,
, , | , .
, ; .
, , ,
. ,
, , ,
. .
-,
. , . , ,
, .

.
.
.
. ,
,
, 1 .
, , ,
;
, . ,
,
,
1 .

116

. . . 122.

 .
, .
, ,
. ,
a,
, ; ,

, , ,
, , ,
, ,
.
:
, , ,
.
,
, , ,
, .
, , , ;
,
.

. ,
, ,
. .
, ; ;
, ;
, ,
.
,
, .
; , .
, , , , .
,
. , ,
. , .
, , , .
, , ,
, , ,

117

 ; , ;
,
?
: |
| ,
, ,
, .
, , ,
, .
, ? . .
, ,
.
, ? ,
. , ,
.
, , ,
, . ,
, , ,
, ,
?

,
. . ,
,
,
? ? .
, , , , ,
.
, . .
, ,
.
, , , , .
, , , .
, .
, !
,

? , , ,
. -

118

 ,
.
. , ,
, ,
, . , :
, . . ,
, ,
.
, , ? ,
, ,
;
; ; ,
.
, , : , ,
, , ,
, ,
.
, , , , ,
.
, ; ,
, ,
,
,
. , ,
, ,
,
, , ,
, .
, .
.
- | . ,
; , , ,
.

.

119

, , | , , ,
, ,
.
.
? , , , ,
. , ,
, .
, ,
.
.
, ; , ,
. , , , ,
,
.
, ,
.
,
, . ,
, . ,

.
. , ,
. , . ,
, , ,

, , .
. ,
, ,
; ,
,
, ; .
, ,
, , . , , ,
,
, .
.
; , ,
; ,
,

120

 , . , ,
-
.
, , . , , ,
, .
,
; , , ,
, .

121

[1], . 16. |
.
:
,
, ; ,
, . ,
, , , ,
, , , ,
, .
, , ,
,
... , ,
,
.
, , , ,
, | , .
,
, , :
, | .
, , .
,
. , ,

, .
. , ,
|
. ... , ,
.
... , .
1 .
1 . : . . , . . , . . \",
., 1966, . 131{132.

122

[2], . 116. | , ,
. , , 1915
1916 ., XIX ,
,
. ,
XIX .2 .
1881 . ... , 1882 .
, . , , , ...
8 , :
, .
, . ,
22 23 , - ,
,
XIV Mathematische Annalen |
, ,
, . ,
. , [
Mathematische Annalen, . 20 (1882), . 49{51], 27 ,
, ....

2 . 3- : 1850 1900 .
.

123

.
- 1865 . .
, , - 1 .

. , , ( -)
(1896 .). 1900
| ,
(College
de France). 1912 . .
, .
, , , ,
. 1963 .
1940 .
. 1945 .
, , .
1959 .,
.
, , . ,
, . -
, .
, (1854{1912 .), , , .
, .
, ,
,
1 ,
. 1900 .

124

,
. ,
, . ,
, ,
.
.

125

. 55
. 26
. . 3, 86, 124, 125
. . 48, 103
. 58
. 13
34, 57
43
. 71
. 4
. 55, 72
. 40, 43
. 100
. 100
. 85
. 5
. 48, 53, 57{59, 61, 62, 70
. 66
. 43
. 13
. 5
. 71
. 5
. 41
. 56
. 63, 69
. 33, 34
. 58
. . . 37
. 5, 12, 17, 27, 47, 49
. 48
58, 77
. 84, 87, 94, 95
. 67
. 62
. 66
. 70
. 101
. . 29, 31, 33, 59
. 8, 105
. 7, 9, 104
. 13, 89, 93{94
. 8, 23, 55, 58, 60, 66, 75, 78,
104, 109, 110
. . 74

126

. 60, 65
. 35
. . 9, 48, 86, 113
. . . 55
. 16, 30{32, 38, 41, 46, 122
. . 54
. 8
. . 73
. 22
. 43, 69, 81
. 55
. 55
. 18
6
. 13
. 75
44, 58
. 9, 55, 63, 68, 69
. 4, 37, 53, 58, 76, 89
20
. 6, 23, 33, 34, 67, 75
43
. 10
. . . 42
. . . 12
. 13
. 66, 68, 75
. . . 84, 100
. 4
. 110
44
. 20
. 81, 109
. 42
. 55, 74
. 50, 73
. 95, 96, 105
. 100
. 49, 97
. 54
5, 11, 13, 19, 23, 41, 97
. 70, 80, 83{85, 104, 123
. 4
. . 43, 84
. 73

 68
. 43
. . 87
. 17, 47
. 16
. 62
. 73
. . 122
- . 99
- . 71
- . 42
. . 93{95
. . 9, 20, 34, 55, 74, 75, 100
. 8
105
. 90
. 55, 74, 75
. 105
. . 100
. . 42
. . 72
10, 11, 13
. 71
. . 34
89
. . 5
. 8, 9
. . 55, 75
. . 17, 28, 29, 53, 102
. 26, 54{56, 58, 60, 66, 72{
74, 110
. 18, 19
. 9, 36, 47, 49, 50, 97, 100
. . 16
. 43, 81
. 18, 29, 32
. 72
. 72
. 13, 41
31
.. 125
. 67, 68, 75
. 10, 17, 39
. 95, 96
. 3, 5, 7, 13{16, 19, 23,
26{34, 36{40, 44, 46{50, 62, 82{83,
85{89, 93{95, 110{112, 123, 125

. 8, 13
98
. 5
. 102
. 99
. . 68, 72, 74
41
. 40, 42, 84, 85, 87, 92, 123
. 42
. 53
29
. . 97
71, 72
48
95, 96
. 25, 79
68
. 30
. 5, 10, 19, 39, 44, 52, 103
31
6, 58, 77
. 4
. 24, 57, 58, 76, 104{105
. 64
. 16, 23, 33, 101, 102, 109
. . 7
. 36
. 91
48
. . 34
. 4
. . 122
42, 100
. 25, 102
. 30
21, 25, 75
11, 13
. . 103
. . 18, 29
. 105
. . . 34
. 55, 60
. 60
. 42, 66, 67
. . . 53
. 5, 12, 13, 84, 85, 87, 94, 99
. 71, 76

127


. . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I.
. . . . . . . . . . . . . .
II.
. . . . . . . . . .
III. . . . . . . . . . . . .
IV. .
V.
. . . . . . . .
VI. . . . . . .
VII. . . . .
VIII. . . . . . . . .
IX. , .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I.
II. :
. . . . . . . . . . . . . . . . . .
III. . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3
4
6
20
26
36
46
52
79
91
97
104
106
110
112
122
124
126

. .
.

. 121002, , . ., 11. . 241{05{00.
01335 24.03.2000. 21.02.2001.
60 88 1=16. . . . . 8.
1000 .
-
140010, . ., -, 403. . 554{21{86