Ivan Radojii

Filozofski fakultet
Niki

VIRTUELNA KULTURA I/ILI KONSTRUKCIJA

NOVOG KI-IDENTITETA
VIRTUAL CULTURE AND/OR CONSTRUCTION
OF NEW PAP-IDENTITY
ABSTRACT: Sociological approach regarding the role of media in contruction of identity will be
based on connection between technical conditions for message realization and social contacts in
which communication is accomplished.
Nature of those relations, as well as forms of expressions, will be considered in a new
space and time dimension of upcoming post-modernism which favors impersonal social relation
and parallel reality prevailing virtual communication.
Decadence of real communities and upcoming virtualisation of everyday life cause
brittlenes and fluidity new-made identities and affect individual who is lost forever in fragmented
picture of reality.
Key words: media, identity, post-modernism, virtual communication.
APSTRAKT: Socioloki pristup razmatranju uloge medija u graenju identiteta zasnivae se na
vezi izmeu tehnikih uslova za realizaciju poruke i drutvenih kontakata u kojima se ostvaruje
komunikacija. Karakter tih veza kao i oblici ispoljavanja, bie razmotreni u novoj prostornoj i
vremenskoj dimenziji nastupajueg postmodernizma koja favorizuje bezlian drutveni odnos i
paralelnu stvarnost preovladavajue virtuelne komunikacije. Propadanje stvarnih zajednica i nadolazea virtuelizacija svakodnevnog ivota ima za posljedicu lomljivost i fluidnost novonastalih
identiteta, i pojedinca zauvijek izgubljenog u fragmentiranoj slici stvarnosti.
Kljune rijei: mediji, identitet, postmodernizam, virtuelna komunikacija.

Nama ne nedostaje komunikacija,

naprotiv imamo je i previe.
Nama nedostaje stvaranje.
Nedostaje nam otpor sadanjici.
Gilles Deleuze & Felix Guittari

Poznato je da je identitet u tradicionalnim drutvima bio fiksiran, postojan i stabilan. U modernom drutvu dolazi, kako navode La(Lush) i Fridmen
(Friedman), do znaajnih drutvenih promjena pa samim tim i njihove refleksije
na identitet u tom novom drutvenom prostoru. Identitet postaje vieslojan, fleksibilan, ali i lian, sklon promjenama i inovacijama. Jaka drutvena uslovljenost identiteta ipak je dozvoljavala odreenu stabilnost i samosvjesnost, tako da
je sopstveni identitet, bez obzira na drutveni pritisak bilo mogue birati i
graditi. Sa jedne strane, neki teoretiari definiu identitet u smislu sutinskog
sopstva, unutranje i samodefiniue sutine koja ini jednu osobu. Od Dekarto54

55

I. Radojii, Virtuelna kultura i/ili konstrukcija novog ki-identiteta

vog kogita, preko Kantovog i Huserlovog transcendentalnog ega, kao koncepta

razuma koji se javlja u periodu prosveenosti, pa sve do nekih savremenih teorija, identitet se shvata kao neto sutinsko, jedinstveno, fiksirano i fundamentalno nepromjenljivo. Na drugoj strani identitet se posmatra, kod jednog manjeg
broja teoretiara, na primjer kod Hjuma, kao nepostojanost sopstva. U savremenim studijama koje favorizuju neo liberalne koncepcije druva i pojedinaca
identitet postaje stvar pregovora i aktuelnih ekonomsko-politikih interesa.
Ipak, najznaajniji doprinos shatanju identiteta kao procesa stvaranja
autentine linosti daju u svojim studijama teoretiari poput Marksa, Niea,
Hajdegera, Sartra. Egzistencijalistiko sopstvo shvaeno na ovaj nain, je uvijek
krhko i njegovo odravanje zahtijeva posveenost, odlunost i akciju koja prevazilazi postojeu stvarnost.
Iz postmodernistike perspektive identitet postaje sve nestabilniji i lomljiviji. ak su neki autori spremni dovesti u pitanje uopte postojanje identiteta
kao mogunosti line nadgradnje, svjesnog izbora, to se opravdava kauzalitetom optih drutvenih tendencija postmodernog drutva. Ovim stavovima se
napada i sam pojam subjekta i identiteta tvrdnjom da je on samo mit i iluzija.
Bodrijar (Baudrilliard) naglaava da su subjekti implodirali u mase, da fragmentarni, nepovezani i diskontinuirani vid iskustva predstavlja fundamentalnu
karakteristiku postmodernistike kulture. U postmodernistikom svijetu informacija linost, u najboljem sluaju, predstavlja termin u terminalu, ili
kibernetizovani efekat fantastinog sisitema kontrole (Kroker i Cook).
Posredujua uloga medija
Daglas Kelner kao jedan od vodeih teoretiara medijske kulture, svoju
raspravu o uticaju televizijskog programa na graenje identiteta u postmodernizmu zapoinje uvoenjem pojma image-a, kojem pripisuje centralnu ulogu
u medijskoj komunikaciji.
Savremeno komunikacijsko drutvo ili, kako se u novijoj literaturi najee naziva komunikativni kapitalizam, je svijet u kojem dominiraju slike,
odnosno imidi elemenata iz kojih je sastavljen. Stvaranje imida tako postaje
posebna drutvena djelatnost a mediji u najirem smislu osnovni kanal njegove
promocije. Bodrijar istie da je televizija obina buka u postmodernistikoj
ekstazi neprestanog rasipanja slika i informacija. Takoe, slike prolijeu takvom
brzinom da gube bilo kakvu znaenjsku funkciju, a kao rezultat takvog umnoavanja prizora svakodnevice javlja se zasienje, apatija i ravnodunost i na kraju
gledalac zauvijek izgubljen u fragmentarnoj igri slika i imida. Predmet oboavanja i oponaanja najireg auditorijuma predstavlja svijet poznatih i slavnih
koji u raznim prikazivakim funkcijama preko agresivnih reklama, tv serija,
filmova, talk show-a, i drugih oblika javnog eksponiranja, daju gotove forme
poeljnog imida koji sadri pored naina odijevanja, emocionalnog ispoljavanja, poeljnih vrlina i mana, gotovo sve upute za ivot koje treba slijediti. Ponueno rjeenje tako postaje slika kojom pojedinac posmatra sebe, proizvodi
Socioloka lua V/1 2011

I. Radojii, Virtuelna kultura i/ili konstrukcija novog ki-identiteta

56

sebe, u jednoj opredmeenoj ki atmosferi u kojoj se gube granice izmeu predmetnog, ljudskog i komunikacijskog svijeta. Osnovna karakteristika ovog nezaustavljivog procesa je nestalnost, promjenljivost i penetrantnost kako predmeta
oboavanja tako i projektovanih trendova zadovoljavanja potreba i popunjavanja
opustoenih prostora svakodnevnog ivota. Izraz posredujua senzibilnost teoretiarka postmoderne kulture Seleste Olalkiaga koristi da opie iskustva koja se
ive posredno, pri emu se pod senzibilnou podrazumijeva kolektivna sklonost ka odreenim kulturnim praksama. Akcenat se, dakle, stavlja na umijeanost tree strane, koja djeluje kao katalizator, ali moe djelovati i kao tampon
zona. Imajui u vidu da je cjelokupno iskustvo predmet posredovanja, ili kako
kae Olalkiaga nauenih naina opaanja stvari, pod posredovanou se
podrazumijeva posredan utisak onih linih dogaaja za koja se obino smatra da
su doivljena neposredno. U savremenom urbanom iskustvu oseanja, emocije
i senzacije mnogo delotvornije izazivaju medijska simbolika slika ili visokotehnoloki simulakrum nego neposredna izloenost (S. Olalkiaga, 1992: 537).
Simulacija nam omoguava da savremeno kolektivno sjeanje koje nam serviraju televizijski programi po svom nahoenju, izgubi karakter povijesnog, onaj
neophodni vremenski kontinuitet, kao zajedniko poimanje istorije. Santal Muf
dobro zapaa kada kae da postmoderno poimanje subjektiviteta ima posla sa
subjektom koji je nastao na taki presjeka mnotva njegovih pozicija. Veina
autora se slae da je naraciju, koja je u veem dijelu istorije televizije bila najvanija, gotovo u potpunosti zamijenio imid koji preuzima znaaj naracije.
Izvjetaene estetske slike se odvajaju od televizijske prie i postaju centar
fascinacije, uivanja i zadovoljstva. Na taj nain se ostvaruje vaan kulturoloki
efekat kroz prikazivanje modela uloga, pola i drugih subjekatskih pozicija koje
daju prednost odreenim oblicima stila i ponaanja, dok druge potcjenjuju i negativno karakteriu. Tako je poetkom osamdesetih godina prolog vijeka upravo
putem medija, odnosno populistikih tv serija i filmova favorizovan izrazito
mao muki identitet kojem je sve podreeno. Gledalac je bio u situaciji da
posmatra planetarno popularno, kako D. Kelner naglaava izrazito agresivno,
izrazito muskulinistiko i, veoma esto seksistiko ponaanje kao poeljno.
Meutim, ovaj oblik izgradnje imida iako vrlo uspio nije se dugo zadrao, a na
temelju njegovih kritika otvarao se prostor za nove izazove, nova neiskoriena
podruja manipulacije, nove trine atrakcije, kao i novu serijsku proizvodnju
poeljnog identiteta. Novije ideoloke forme forsirae neto sasvim suprotno
dotadanjim tendencijama, a pop superstarovi poput Madone i Majkla Deksona donijee nove modele izgleda, stila i imida. Primjer Majkla Deksona u
ijoj se konsrtukciji identiteta brie granica izmeu crnca i bijelca, mukarca i
ene, odrasle osobe i djeteta, zakomplikovae ova pitanja do krajnih granica. U
nekim od svojih muzikih spotova on se pojavljuje kao crnac, u drugima kao
bijelac, dok je u nekima boja njegove koe neodreena; ponekad izgleda izrazito muevno, ponekad feminizirano. Povremeno se pojavljuje kao odrasla osoba
koja u rukama vrsto dri konce svoje uloge Kralja popa, a ponekad kao dijete i
ljubitelj djece. Povezujui njegov kontroverzni lik sa brojnim seksualnim aferaSocioloka lua V/1 2011

57

I. Radojii, Virtuelna kultura i/ili konstrukcija novog ki-identiteta

ma i izvikanim skandalima stvorie se novi oblik ispoljavanja ovog zvjezdanog neba postmodernog drutva. Onaj koji ivi kroz medije i slike, isto tako i
umire za njih. Ali mogua su, takoe, i medijska vaskrsenja (Ibid, 2004: 428).
Pored ovog primjera brojni su i drugi slinih karakteristika. I ovdje je rije o trinoj uslovljenosti kako same vjetaki projektovane popularnosti, tako
i nerijetko montiranim aferama i skandalima koji u trenucima pada popularnosti
imaju dvojako dejstvo; ili da odbrane postojeu drutveno-moralnu strukturu i
ekspresno pronau nove nosioce popularnosti u ime te iste moralnosti, ili da
osvjee postojeu umalu svakodnevicu postojeim idolima kojima je sve
dozvoljeno, pa i tamna strana ivota.
Primjer Madone kao izrazito uticajne ikone pop kulture pomjera granice
ne samo ou biznisa, ve ne ostavlja nikog ravnodunim, to je kako e se ispostaviti, svrha sama po sebi ovog globalnog projekta. Madona je ne samo najtiranija i najpopularnija pjevaica popularne muzike, ona je diskutabilna i sporna
linost, ambiciozna glumica, subverzivni kulturni revolucionar, feministkinja
i antifeministkinja ujedno, izrazito prosta i vulgarna kao i izrazito oboavana.
Kelner dobro zapaa kada kae da je konstrukcija Madone niz protivurjenosti.
Paljivom analizom itavog arsenala uloga koji ovaj vid industrije smjeta u kontekst jedne linosti, dolazi se do zakljuka da su brojne promjene identiteta ija se brzina vie ne moe ni registrovati, zapravo slikovne poruke kao
svojevrsna ogledala, koje su upuene razliitim interesnim grupama a objedinjene najmanjim zajednikim sadraocem. Raspravljati o tome gdje je ki vie zacario: da li tamo gdje je Madona ambiciozna plavua, najuspjesnija amerika
biznismenka, plesaica, umjetnica muzikog videa, igraka za djeake, te
kako je njeno tijelo od pedantnog i glamuroznog postalo vrsto i miiavo, a
najpoeljnija seks maina postala futuristiki tehno tijelo lezbijskih i sadomazohistikih poruka postaje iluzorno, jer je ovdje rije o ki-egzistenciji zatvorenog kruga kojoj svaka drutvena grupa, pa i svaka individualnost pripada
upravo onoliko koliko je izloena takvoj svakodnevici. Madona predstavlja
jednu od najveih mainerija za odnose sa javnou u istoriji, budui da je
angaovala vrhunske agente, publiciste i kreativni tim koji stvara njen imid i
plasira ga na tritefenomen Madone tako postaje pria o uspjenom marketingu i publicitetu (Ibid, 2004:441).
Ovim primjerom se samo potvruje konstatacija D. Fiska koji kae da je
svaki in potronje ujedno i in kulturne proizvodnje. Ekonomski sistem, koji
odreuje masovnu proizvodnju i masovnu potronju, ideoloki reprodukuje sebe
u robi koju proizvodi () Roba je materijalizovana ideologija (D. Fisk, 2001:
22).
Da je mnogo tee oponaati Madonu, dakle kopirati ono to se prikazuje
kao stvarna Madona, govore brojna istraivanja ovog ki-fenomena. Ove studije
pokazuju da je porast Madonine popularnosti direktno povezan sa primoravanjem njenih imitatorki da krenu u gimnastike dvorane, salone ljepote,
dre dijetu, kupuju raklamirani nakit i kozmetiku u elji da se priblie tom
modelovanom idealu enstvenosti. Studija Bordoove u Schwichtenberg-u 1992.
Socioloka lua V/1 2011

I. Radojii, Virtuelna kultura i/ili konstrukcija novog ki-identiteta

58

godine jednu od faza madoninog rada povezuje sa irenjem anoreksije i drugih

poremeaja ishrane i proizvodnjom plastinih tijela u industriji mode i zabave.
Kao to se moe zakljuiti drutveni spektakli i katastrofe na istom su zadatku,
zadatku popularnosti, prijemivosti i zabave, kao lanog patvorenog zadovoljstva, vjetaki izazvanog, izvjetaenim pojavama, proizvodei, kako to Bodrijar
istie, mentalne katastrofe, mentalne implozije i mentalne involucije. Vidljivi
znaci sistema ove vrste su nevjerovatne kohabitacije tog ulnog obilja i najbizarnijih mentalnih oboljenja, koje odgovara nevjerovatnoj koaliciji luksuza i novca,
kao nezapamenoj luksuznoj materijalizaciji ivota u njegovoj ki egzistenciji.
Sajber zajednice kao poseban oblik medijske egzistencije
U novijoj literaturi virtuelna stvarnost (VR Virtual Reality), oznaava
se kao nepostojei svijet simuliranog dogaaja u koji se ulazi pomou raznih
tehnikih pomagala. U antropolokom smislu, virtuelna stvarnost se moe objasniti kao posredno proizvoenje stvarnosti, tehnikim pomagalima, koja moe
znaiti bijeg iz zbiljske u nepostojeu stvarnost kojom se uspostavlja puna
kontrola nad ovjekom i njegovim postupcima.
Kako naglaava D. Vuksanovi, Dekartov princip koherencije stvarnosti
kao relevantan dokaz razlikovanja realnosti (budnog stanja i svijesti) od sfere
snova, u dananjem svijetu ozbiljno je uzdrman novim ekstatikim i erotskim
iskustvima to ih pruaju Internet*, mobilna telefonija ili globalna industrija
zabave. Da uestalo obitavanje u tzv. sobama za etovanje (chat rooms), razliitim interesno zasnovanim virtuelnim zajednicama (virtual communities), pa
ak i itavim virtuelnim gradovima (cyber towns)**, postaje sve prisutniji oblik
savremene egzistencije, koja se vie ne dovodi u pitanje, jeste sasvim oigledna
injenica (D. Vuksanovi, 2007: 63). Ove nove forme egzistencije realizuju se
kroz nove oblike vlastitog identiteta formiranog ukljuivanjem u mrenu komunikaciju. Poruke koje proistiu iz samog ina pisanja (e-mail i chat) konstruiu
kako identitet samog korisnika Mree, tako i prostor u kome se formiraju najrazliitije virtuelne on-line zajednice, koje sainjavaju posebne mrene svjetove.
Digitalno proizvedene persone, istie Vuksanovi, potencijalno besmrtni avatari,
selidbe dua iz jedne u drugu medijsku egzistenciju predstavljaju kao neku vrstu tehnoloki konstruisanih, metafizikih dvojnika ili multiplih individualiteta.
*
Svetska informaciona mrea, nastala povezivanjem manjih kompjuterskih mrea uz potovanje zajednikog TCP/IP protokola (Transfer Control Protocol/Inernet Protocol). Internet je
nastao kao posledica razvoja decentralizovanih kompjuterskih mrea od strane amerike vojske
(ARPANET), koji je dao impuls za razvoj takoe decentralizovanih kompjuterskih mrea za
razmenu naunih informacija u Americi i Evropi. (U pojmovniku Aspekti globalizacije, str.
178.)
**
Re syber odnosno kiber potie od grkog korena i znai kontrola, a sadrana je u pojmu kibernetika, koja oznaava kontrole sistema visoke tehnologije, kombinovanje kompjutera
nove tehnologije i vjetake stvarnosti sa strategijama sistema odravanja i kontrole. Koren syber
povezan je sa rei sajborg koja opisuje novu sintezu ljudskih bia i maine i oznaava predmete
i iskustva visoke tehnologije (D. Kelner, 2004: 495).

Socioloka lua V/1 2011

59

I. Radojii, Virtuelna kultura i/ili konstrukcija novog ki-identiteta

Sam pojam individualnosti, na kojem se insistiralo u graanskom modernom drutvu, izgubio je na znaaju, poto je realni istorijski prostor supstituisan
virtuelnim. Anonimna gomila graana koja uestvuje u protestu organizovanom posredstvom Interneta i mobilne telefonije (SMS), ne predstavlja vie
nikakav istorijski subjekt promjene, niti pak individualni in pruanja otpora
(samosvesnih) graana, odnosno civilnih pokreta u ranijem smislu rei (Ibid,
2007: 7071). Kako dalje navodi ova autorica, sajber-gomila sainjena od pukih
internet potroaa nije ni subjekt ni objekt moguih promjena. Ovaj oblik kolektiviteta bez svojstva karakterie gotovo potpuno odsustvo svijesti, definisane
u ranijem smislu tog pojma, a racionalno ophoenje biva zamijenjeno tjelesnim
koje je imanentno svijetu medija. Djelovanje radikalnih pokreta mladih poput
skinheads-a* ili raznih teroristikih udruivanja koji se aktiviraju, ali i vjeto
skrivaju u Internet prostoru na egzibicionim promo-sajtovima, najbolji je primjer legitimizacije nasilja i virtuelnog terora sajber drutva u nastajanju. Medijske egzistencije, otuda, nisu nita drugo do samosvest kao kodirana poruka;
stari reimi u novom matrix-u; cirkulacija usamljenosti, ludila i neslobode;
brend kao takav istie D. Vuksanovi.
Od sredine 90-ih godina XX vijeka do danas, niska cijena kamera omoguila je izradu Internet stranica na kojima uivo idu snimci osoba dok
obavljaju svakodnevne poslove koji se prikazuju u sve veoj globalnoj zajednici
korisnika Interneta. Neke od tih stranica bile su otvoreno pornografske; ene bi
izvodile striptiz pred kamerama i nudile posebnu seksualnu uslugu na zahtjev
korisnika, druge su naglaavale svoju aseksualnu svakodnevicu. Takoe, mogu
se vidjeti osobe koje skidaju odjeu ili etaju po spavaoj sobi u donjem veu.
Slinih primjera ove vrste egzibicionizma ima jo mnogo. Egzibicionizam je
nekada zahtijevao odlazak od kue u odjei koja je poveavala rizik da e te
netko pljunuti na ulici ili da e te gledateljstvo u studiju ismijati. Razotkrivanje
u sigurnosti i udobnosti doma razlikuje se po tome to pomae obinom ovjeku
da se dokumentiranjem svog ivota priblii statusu kralja, kraljice i neupitnog
tvorca povijesti (M. Brockes, 1999:10).
Interaktivna mo Interneta vrlo brzo e se proiriti na novu vrstu televizijskog programa koja, prema B. McNair-u, predstavlja kombinovano snimanje
uivo sa elementima dokumentarnih sapunica i kvizova. Izvorna verzija Velikog
brata proizvedena je u Holandiji, a u ljeto 2000. godine program je izveden u
paniji i Britaniji, da bi se kasnije proirila na itavu Evropu. Ovaj vid skeniranja i posljednjeg ostatka privatnosti obiluje prikazima blago seksualnog sadraja,
traarenjem i spletkarenjem, te iskazivanjem lanog morala i drugih oblika ki
ospoljenosti, koja ima za svrhu linu promociju i popularnost. Umjesto da posta*
Skinheads (engl. skin head elava glava) su buntovnika omladinska potkultura nastala
krajem ezdesetih godina prolog vijeka u radnikim etvrtima istonog Londona, koja je dobila
naziv po obrijanim glavama svojih pripadnika. Nastalo kao stilska i ideoloka suprotnost hipi pokretu, ovo udruenje na samom poetku nije prihvatalo ultra desniarsku ideologiju, da bi kasnije
svoju politiku borbu zasnivalo iskljuivo na rasistikim i nacistikim osnovama. Vie o ovome u
Reniku socijalnog rada Ivana Vidanovia.

Socioloka lua V/1 2011

I. Radojii, Virtuelna kultura i/ili konstrukcija novog ki-identiteta

60

nu popularni jer su neto uinili, uesnici takvog vida lake zabave koji se na ovaj
nain otkrivaju javnosti, postaju poznati samo zato to postoje. Ova svojevrsna
apologija neradu, mediokritetstvu i banalnosti kroz medijski kanal promocije
institucionalizuje takve obike ponaanja i ivljenja kao poeljne i prihvatljive.
Kao psiholoku osnovu objanjenja nastupajuih postmodernih virtuelnosti jedan broj autora uzima film Vima Vendersa Do kraja sveta* (Until the
End of the World) koji nagovjetava novo doba. Vizuelni prikaz nesvjesnog i
narcistika predanost sebi kao nekoj vrsti hiperrealnosti, neodoljivi su u poreenju sa svakodnevnom realnou. U ovom filmu nekoliko likova gleda vlastite
snove na video traci i postaju toliko obuzeti onim to vide da zaboravljaju da
jedu i spavaju. Likovi ostaju zakovani pred svojim monitorima, ignoriui sve
oko sebe, sve odnose i deavanja. Ogranieni na mikrosvijet vlastitih snova
ostaju izgubljeni u svojoj narcistikoj vrtoglavici.
Ova jasno izraena psiholoko-antropoloka crta narcisoidnosti kada se
dovede u vezu sa irim drutveno deterministikim sklopom postmodernog
doba, koje podraava otuenost, usamljenost i fluidnost identiteta, stvara uslove
za bijeg u nove sajber prostore kao nove oblike anonimnih zajednica. M. Poster
naglaava da ljudi, pored elje da sebe predstave u to boljem svijetlu putem
fotografija i drugih vidova Internet prezentacije, uzivaju u narativi u sajber
prostoru. Ljudi izgleda uivaju da prenose prie onima koje nikada nijesu sreli,
i vjerovatno i nee. ini se da te prie potiu iz njihovog ivota, a mnoge su,
bez sumnje izmiljene i kupaju se u lai kao par excellence ki pojavi. Da je
arobno ispriati svoju priu drugima, mnogim, mnogim drugima uvjerava nas
E. Katz koji tvrdi da tehnologija razbija ideju komunikacije manjine sa mnotvom. Neki komunikatori bie uvek moniji od drugih, ali velika ideja iza
sajber prie je da, prvi put mnogi govore sa mnogima. Svakog dana oni koji
mogu sebi da dozvole kompjutersku opremu i plaanje telefonskih rauna mogu
da budu vlastiti proizvoai, agenti, izdavai i publika. Njihove prie postaju
sve idiosinkratinije, interaktivnije i individualistikije, ispriane na raznim
forumima raznolikoj publici, na razliite naine.
Da se zakljuiti da se ovim oblikom naracije mogu stvoriti i vrijedna djela savremene proze, ali isto tako, jo i vie, moe se ostati u domenu trivijalnosti, intrige i lai, to jesu obiljeja novonastale medijske ki egzistencije.
Izlazak iz anonimnosti u vjetaki stvorenu realnost, kao pandam stvarnoj realnosti, u svijetu koji nije konstituisao svoj temeljni smisao i svoju ljestvicu
vrijednosti, kako navodi R. Boovi, trivijalna svijest kia i njegova prilagodljivost, a poesto i magnetizam, mogu djelovati i kao droga i kao zaborav.
Ovdje se referentni okvir ki kulture izmjeta u nove prostore i dobija nove
oblike manifestovanja. Toliko je srastao sa obinim i svakodnevnim aktivnostima da ga je esto nemogue odvojiti i prepoznati. On se zapravo ivi u odsustvu bilo kakve svijesti o njemu, to je poraavajua injenica novostvorene
*
Za autore kao to su Hayles, Poster i Hejlz koji se bave najsavremenijim tokovoma kulture, odnosno kulture i tehnologije, ovaj film se uzima kao znaajan doprinos interpretiranju
odnosa ovjeka i virtuelnih mogunosti koje se otvaraju pred njim.

Socioloka lua V/1 2011

61

I. Radojii, Virtuelna kultura i/ili konstrukcija novog ki-identiteta

stvarnosti kao novog oblika egzistencije svakodnevnog ivota. Bez obzira da li

je rije o novim ispoljavanjima pornografskog kia kojim je preplavljen Internet
prostor, trivijalne narativnosti, virtuelnog terora i nasilja kao legitimizacije zla,
ili Inernet klubova za zatitu ljudskih prava bez ikakve moi uticaja, ovaj oblik
vjetake drutvene aktivnosti moe imati kompezatorsku ulogu u stvaranju
privida, iluzije zadovoljstva koja uzima da virtuelne zajednice imaju atribute
stvarnih zajednica, kao to se i stvarno odrava prisustvom imaginarnog. U
takvoj sveoptoj inverziji sistema alternativno rjeenje u vidu virtuelne stvarnosti, novonastali sajber-prostor kao novi oblik postojanja i definisanja subjektivnosti, zasniva se na principima propadanja stvarnih zajednica. Ovdje se ne
radi o potpunom negiranju stvarnog virtuelnim, jer bi tim inom i virtuelno bilo
ugroeno, ve opstanku stvarnog ali na rubovima svoje egzistencije, ime virtuelno postie svoj puni legitimitet. Ki e tako, u toj isprepletanosti virtuelne i
stvarne zajednice, od imitativnog karaktera koji posjeduje u stvarnosti, postati u
svom virtuelnom prostoru banalan, a esto i agresivan, te kao takav nezaobilazan i sastavni konstitutivni element novog drutva i lomljivog identiteta. Lica
postojeih poeljnih drutvenih formi imae i svoja radikalna nalija kojima je
dozvoljeno da se ukrivaju kao takva, ali i da proizvode ne manje zlo samim tim
to mogu da se skrivaju kao takva. Umjesto svakodnevice satkane od proze i
poezije svakodnevnog ivota, koju Lefebvre uzima kao polaznu osnovu u
kritici savremenog drutva, dobili smo svakodnevicu kojoj je krov, kako to D.
Ki slikovito kae, na dvije vode, satkan od lae i paralae.
Literatura
Baudrilliard, J. (1991), Simulakrumi i simulacija, Novi Sad: Svetovi.
Baudrilliard, J. ( 2004), Prozirnost zla, Novi Sad: Svetovi.
Boilovi, N. (2006), Ki kultura, Ni: Zograf.
Boovi, R. (2006), Leksikon kulturologije, Beograd: Agencija Mati.
Boovi, R. (2009), Stramputice kia, Socioloka lua, III/2, Niki: Filozofski
fakultet.
Brockes, M. (2004), Welcome to Me TV, u: Striptiz kultura. Seks, mediji i demokratizacija udnje, Zagreb: Naklada Jesenski i Turk.
Fisk, D. (2001), Popularna kultura, Beograd: Clio.
Kelner, D. (2004), Medijska kultura, Beograd: Clio.
Kroker, A. i Cook, D. (1986), Postmodern Scene, New York: Saint Martins Press.
Lash, S., Friedman J. (1992), Postmodernism and Identity, London: Blackwell.
Lefebvre, H. (1988), Kritika svakidanjeg ivota, Zagreb: Naprijed.
McNair, B. (2004), Striptiz kultura. Seks, mediji i demokratizacija udnje, Zagreb: Naklada Jesenski i Turk.
Olalkiaga, S. (2008), Prolog za Megalopolis, u zborniku: Studije kulture, Beograd:
Slubeni glasnik.
Poster, M. (1991), Mode of Information, Cambridge: Pollity Press.
Vuksanovi, D. (2007), Filozofija medija: ontologija, estetika, kritika, Beograd: igoja
tampa.
Socioloka lua V/1 2011