Türk Musikisi Antolojisi

6 TRK MUSKS ANTOLOJS
bu ihtimallerledir ki bu paralar buraya yazmakta tereddd etmedik. Bu

hususa dair kat' hkm ise zaman verecektir.
XV nci asra ve ondan evvelki devirlere id hi bir musiki mec-
muasna henz rastlamadk. Elimizde bulunan mecmualar ise ekse-
riyetle XVII nci asrn son yarsndan itibaren vcude getirilmi
yazmalardr. Bundan dolaydr ki XVI nci asnn son nsfna kadar
yetien ve hayatlar hakknda az ok vukufumuz olan yzlerce mu-
sikiinasn din eserlerini katiyetle tesbit, etmek - bu gnk vesika lara
nazaran - imknszdr.
XV inci asrn maruf musikinaslarndan biri de eyh Vefadr.
"Zeynlik" tarikatinin Trkiye'de intiarn temin eden bu mer-hur
eyh iirlerile ve bilhassa vaazlarile devrinde geni bir nfuz temin
etmiti, lm ve edeb sahadaki kudreti nisbetinde musikide de byk
bir iktidara malikti. Gzel sesile okuduu hutbelerde ok muvaffak
oluyordu. Tertib ettii "Vefaiye evrad" n bizzat besteledii, ayrca
ldin mahiyeti haiz bir takm musik eserleri de vcude getirdii
rivayet edilmektedir (Vefat:896-1490).
Bu asrda yetien ikest, Sagar, Ktib, Makam, Serir, Niza-r,
Hasan olu.... gibi daha bir ok musikinaslar tanyoruz; ancak
bunlarn din eserler vcude getirdikleri hakknda malmatmz yoktur.
Fakat XVI inci asr iinde hret kazanan baz ahsiyetlerin din
bestelerile de itihar ettiklerini biliyoruz. Bunlar arasnda bilhassa
skbl Niyaz, Tb Mehmed, Sinaneddin Yusuf, Mah-mud Celebi ve
Zkir Recay'yi zikretmek icabeder.
skbl Niyaz, XVI nci asrn maruf musikiinaslarndand. Gerek
din sahada, gerek ldin sahada bir ok besteler vcude getirmitir.
k elebi, "ekbir ve a'yn cem'i olan encmenlerde sahra ve
nzhetghlarda sofler sema'nda ve mugannler ictima'm-da Niyaz
murabba'lar" okunduunu sylemektedir. Bu da gsteriyor ki
Niyazi'nin besteleri, devrinde byk bir hret kazanm ve memleketin
her tarafna yaylmtr.
Trabzorilu Tb Mehmed de ayn derecede hret kazanan deerli bir
musikiinastr. Balad ezgiler yalnz Trkiye dahilinde deil, btn
slm memleketlerinde ayi olmutu. Hi bir eseri bugne kadar intikal
edemeyen bu deerli san'atkrn baz iirler de kaleme aldn
tezkirelerden renmekteyiz. Hatt stanbullu air Tb'den ayrd etmek
iin ona "Byk Tb" denildiini Ahd rivayet etmektedir. Bir ok islm
memleketlerini dolam bir dervi olan
TRK MUSKS ANTOLOJS 11
zannedenler aldanrlar. Esasen hayatlar hakknda verdiimiz izah-

lar da onlarn mnevver birer ahsiyet olduklarn gsterecektir,
Tarikat yinleri muhtelif tarzlarda yaplrd. Bir ksmlar
ayakta zikrederlerdi. Bu nevi zikirler yarya kadar eilip kalkmak,
dik dururken muayyen ahenklerle zplamak, yahut da saa sola...
dnmek suretile yaplrd. Bir kaideye bal olan bu nevi zikirlere
"JKya|n zjflg?" denilirdi. Bir de el ele yahut ta kol kola tutumak
suretile ve bir halka tekil ederek yaplan zikirler vard. Sa. aya- -
n fazlaca ileri, sol ayan biraz geri atmak ve bu hareketle mte-
madiyen ilerleyerek top halinde dnmek suretile yaplrd. Buna
"Devran'' derlerdi. Btn bu zikirlerin muhtelif- tavrlar mev-
cuddu.
Oturduklar yerde zikredenler de vard. Bu nevi zikirler diz -
kerek zplamak, ba da saa sola evirmek suretile yaplrd. Diz-
kapaklar yerde olduu halde kalkp oturmak suretile yaplan zikir-
ler de vard, nce ar ikalarla balayan bu zikirler, gittike hz-
latrlr ve sonra en kvrak nameli ve hafif kal ilhler okunur-
du.
Bu zikirleri bedi birer tavr vererek yapmak kolay bir ey de-
ildi. Uzun bir mmareseye ihtiya vard. "Din rakslar" demek
olan bu "zikir" leri sun'likten uzaklaarak tabi hareketlerle yapa-
bilmek uzun zaman almaa ve kabiliyete bal idi.
Mevlevi "Sema',, da o nisbette zordu. Ayan bir iviye ge-
irerek aylarca mekederlerdi. Fakat akc ve henkdar bir eda ile
dnebilmek hem bir istidad, hem de uzun bir alma mahsul o-
lurdu.
Bu rakslar islm dini elence ve "lehiv" mahiyetinde olmad
iin menetmemisti. mam- Gazali, ehabeddin Shreverd, Ebu
T.lib Mekk... gibi bir ok islm mtefekkirleri din rakslarm le-
hinde bulunmulard. eyhlislm Ebssmd'un da bu hususta mu-
vafk fetvalar verdiini biliyoruz. Snbl Sinan, Aziz Mahmud H-
da y, Ankaral ismail gibi maruf Trk mutasavvuflar ise din ra-
kslarm mahiyetlerini ve manev faydalarn, bir ok ahidler gs-
tererek izah eden eserler yazmlardr.
Camilerde mnhasran ses musikisine byk bir ehemmiyet
verilmitir. Daha ziyade dua mahiyetini haiz olan bu musiki is-
lmiyetin ilk devirlerindenberi tabi bir tekmlle gene bilhassa Trk-
lerin elinde byk bir inkiaf gstermitir.
Tekjj, Sala, Salt. Temcid gibi din paralarla Ezan, Ka-

met gibi namaza id teferruat, btn Trk musikiinaslarnn elinde
bedi bir hal almtr.
Camilerde okunan tebih ve ilhler de epeyce bir yekn tutar.
Bilhassa Mevlid aylarnda ve ramazanda okunmak zere bestelen-
mi bir ok ilhler vardr.
..Cami, musikisinde -daha ziyade Arabca gftelere ehemmiyet ve-
rildiini gryoruz. Fakat bu Arabca gfteleri besteleyenler, tama-
miyle Trklerdir. Bu eserlerde hkim olan ruh; zhd, takva, ubu-
diyet, mjjnacat ve duadr. Fakat cami musikisinde Tasavvuf par-
alara da yer verilmitir. Netekim mutasavvifane bir eda ile ya-
zlan baz cami na'tlerinin mevcudiyeti bu hususta kuvvetli bir de-
lildir.
XV nci asrdan beri takdis edilerek ve bestelenerek okunan
Mevlid ve Muhmnmcdiye'yi de bu- arada zikr etmek lzmdr.
Mevzularn bilhassa Siyer kitaplarndan alan bu eserlerde ta-
savvufa da temas edilmitir.
812 (M. 14Q9) de mehur air Siti&yMumjlGlei tarafndan Bur-
. sa'da vcude getirilen MevJid'de Tasavvuf bir ok remizler vardr.
Esasen EmirSultcm'a mensub bir mutasavvf olan Sleyman elebi,
bu mhim eseri bilhassa Ak Paa'mn "Garibname" sinden ve di-
. ger menbalardan istifade ederek ve kendi hislerini de samim bir eda
ile ilve ederek meydana getirmitir. Trk edebiyatnn din mah-
sulleri arasnda "Mevlid manzumesi" kadar hret kazanan ve
halk arasna yaylan hi bir eser tanmyoruz.
Ltifi diyor ki:
"Bu fakr hakr bu zamana dein yz aded Mevlid kitab gr-
dn ve nazar- iltifatla her birin gzden geirdim. Birinde bu sz
Mleti ve bu evk u harareti grmedim. Ve hem bu mertebede birisi
makbul ve mehur olmad ve beyn-en-ns biri i'tibr ve itihar bul-
mad."
Yazldi tarihlerde bestelendiini kuvvetle tahmin ettiimiz
Mevlid'in ilk bestekr bizce mehuldr. Maamafih bu manzumenin
bizzat Sleyman elebi tarafndan bestlenmi olmas da mmkn-
dr. Bir aralk Yldrm Bayezid'in imamln yapan, Ulueami'de
de bu vazifeyi ifa eden bu deerli ahsiyetin musiki ile uram bu-
lunmas kuvvetle memuldur.
Mevlid'i muhtelif kimselerin, muhtelif asrlarda besteledikleri

de muhakkaktr. Netekim "Hayhay" h ve "galat" h iki Mevlid bes-
tesinin yakin zamanlara kadar unutulmadm, hatta baz ksm-
larn hl bilenlerin bulunduunu gryoruz.
Mevlid'den sonra en ok hret kazanan eser, Malkarah Yaz--
colu Mehmed'in 853 (M. 1449) de yazd Muhcup^tLedive'dit.
Muhtelif zamanlarda, muhtelif ahsiyetler tarafndan bestelenen bu
eserin de ilk defa XV nci asr iinde bestelenmi olmas memuldur..
Tamamiyle er' bir mahiyet arz eden Muhammediye, halk ara
snda da mnevver zmre arasnda da byk bir takdirle karlan
mtr,
Ltifi, onun iin, "Ulm-i zahirede mtebahhir ve ilm-i btnda
ve fenn-i tasavvufda mteferrid idi" dedikten sonra unlar da il-
ve etmektedir:
"Kitb- Muhammediyye ki kavid-i te'lfi ve mebn-i tasnifi
on iki drl ilmin netyici zere mbten ve zahir ve btnda ne
kadar tefsir ve tahkik var ise mecm'unun hulss zere me'bndir.
Tark- va'z u nashatde keml-i shhat zre olman mfessirn ve
muhaddisn katnda makbul ve msellem ve habt hatdan aslah
ve elemdir."
Yalnz Trkiye dahilinde deil, bir ok Trk - slm memle-
ketlerinde; mesel Krm'da Kazan'da ve Bakurd Trkleri arasn-
da geni bir hret kazanan bu eser, uzun asrlar, byk bir hr-
metle okunmakta devam etmi, ve "Muhammediyeci" likle tannm
bir takm ahsiyetler yetimitir.
Din Trk musiksinin mterek bir ok vasflar olmakla be-
raber, cami ve tekke musiklerinde ayr ayr slb ve tavrlarn bu-
lunduu da muhakkakdr.
Cami musiksi daha ziyade zhidane bir mahiyeti haizdir. Tek-
ke musiksi ise, tasavvuf bir lirizmi ihtiva etmektedir. Bununla be-
raber muhtelif tarikatlerin musiklerinde de baz hususiyetler, bir
takm incelikler vardr.
Faraza Anadolu Trkleri arasnda en ok yaylan Halvetlik'de
ve kollarn tekil eden Bayramlik, Ahmedlik, Snbullik, Glen-
lik, Sinanlik, aba-nlik, envslik, Uaklik gibi tarikatlerde ve
Kadirlik ile Halvetli'in birlemesinden husule gelen Ereflik'e
"Devran" yapld iin musiklerinde de cokun bir hareket mev-
cuddur. Bu ezgilerde insan raks etmee mecbur eden bir ahenk
T
vardr. Bu eit ilhler iin "Sofu kaldran" tabirinin ayi' olmas

^bundandr. Bununla beraber, raksa uymayan ar bir takn beste-
lere de bu tarikatlerde byk bir yer verilmitir. Trk musiksinin
en gzel ve o nisbette san'atl eserlerinden olan "Durak" ve "Tev-
,ih" lerin ekseriyetle bu tarikatlere mensub musikiinaslar tarafn-
dan vcude getirildiini gryoruz. Din musik sahasnda en ok
eser verenler de Haltelledir.
Celvet musiksinde ancak hafif bir hareket mevcuddur. Bu
musikde cokunluktan ziyade huu' ve huz'a aran bir hal his-
sedilir. Esasen tarikatin ayini de evik ve heyecanl bir henkten
.ziyade istiraka eken bir hususiyet arzetmsktedir. Bu itibar iledir
ki bu tarikat mensublarmn bestelerinde bir arlk hissolunur. Fa-
kat Celvet musikiinaslarn ibda ettikleri eserler, slb itibariyle
olgun ve san'atli mahsullerdir.
Mevlevi musikisinde ise dndren ve hareketten ziyade de-
run bir vecde davet eden bir hususiyet vardr. San'at bakmndan
' Trk musiksinin hi bhe yok ki en kymetli eserleri Mevlev yin-
leridir. Bu cihetledir ki muahhar devirlerde, hatta Mevlevlie in-
tisab olmayan bir takm musikiinaslar, san'attaki meharetlarini
' "yin" besteleyebilmekle gstermek ihtiyacn duymulardr. Fil-
hakika yin, Trk musiksinin vcude getirilmesi en zor san'at eseri
olarak gsterilebilir.
Trk musiksinin gerek din, gerek ldin mahsullerine XV inci
asrdan itibaren rastlamaktayz.
Geri daha evvelki devirlere aid epeyce musikiinas adna tesa-
df ediyoruz. Bunlar arasnda deerli bir takm zkir baslar da var-
dr. Mesel mehur Emir Sultan'in "Res'i zkirn" Bursal Baba
Ali'yi bu meyanda zikredebiliriz (1). Fakat bu ahsiyetlerden hi
birinin eseri bize kadar intikal etmi deildir. Eski mecmualarda
"Trkmn" serlevhasile grlen mahdud baz ilh bestelerinin de
r sahibleri mehuldr.
Anadolu Trkleri arasnda ilk djp. fres^gk^r olarak mehur
mutasavvf Hac Bayram Veli'yi tanyoruz. "Bayram" tarikati-
nin rnessisi olan bu deerli adam, Ankara'nn "Sol fasl" kynde
dodu. Genliinde "Aksarayl Hmid" adndaki mehur eyhe inti-
' sab etmiti. Kurduu tarikat, Anadolu'da sr'atle yayld. 833 (M.
1429) de Ankara'da vefat etti.
(1) Beli: Gldeste S. 237.
Hac Bayram Veli, baz iirler vcude getirdii gibi bir takm
"ilhler de bestelemitir. Bilhassa Yunus Emre'nin eserlerine bes-
teler vcude getirerek dervilerine rettii rivayet edilmektedir.
Hac Bayram'n aileden tevars eden bir musik zevkine sahib
.olduu da tahmin olunabilir. Kendi anasnn amar ykarken bir
"Savt" okuduunu muhtelif mecmualardaki kaydlardan reniyo-
ruz. Bu aile ve bu tarikat mensublar arasnda daha bir ok musi-
kiinaslarn yetitiini de grmekteyiz. Damad Esreiogl Rum
de din eserler bestelemitir. Asl ad Abdullah olan Erefolu,
"Kafim" tnrikatinin '*Ereflik" ubesi messisidir. nce kayn
"babas Hac Bayram'a dervi olmu, daha sonra Abdlkadir Gey-
ln evldlarmdan ve "Kaclir" eyhlerinden Hseyin Hamev'ye in-
tisab etmitir. 874 (M. 1469) de vefat eden Erefolu, iirlerile ve
"Mzekkinnfs" adl tasavvuf - ahlk eserile tannmtr. Damad
Abdrrahim, Tirsi de mutasavvfane iir ve bestelerile tannm
maruf bir ahsiyettir. znik civarnda "Tire" denilen bir karyede
doduu iin Tirs nvanile hret kazanan Abdrrahim, 926 (M.
1519) da vefat etti.
Gerek Erefolu'nun, gerek Abdrrahim Tirs'nin musiki sa-
"hasndaki kudretleri hakknda sarih bir fikrimiz yoktur. Sadece mu-
ayyen eserler bestelediklerini mecmualardan reniyoruz. Msta-
'Jmzade de her ikisini musikiinaslar arasnda kaydetmektedir.
Bu tarikat mensublar arasnda daha bir takm musikiinasla-
rn yetitiini de dier asrlar tedkik ederken greceiz.
Fakat urasn da unutmamaldr ki Hac Bayram Veli de dahil
olduu halde bu ahsiyetin "Bestekr" olduklar hakkndaki vu-
kufumuz, XVIII inci asrda vcude getirilen baz menbalarn kayd-
larma msteniddir. teden beri nevcud olan ifah rivayetlerin de
doruluunu katiyetle kabul edemeyiz. Bu bestelerin yanl olarak
bu maruf ahsiyetlere isnad edilmi olmalar da mmkindir. Nete-
kim, Hac Bayram'n besteledii rivayet edilen "ilh" nin ayn ma-
kamda eyh lk Ahmed tarafndan vcude getirilmi, hl yaa-
yan bir bestesi vardr. Erefolu Rm'ye isnad edilen ilh de baz
mecmualarda Kefeli Dervi Abd namna mukayyeddir. Binaenaleyh
bu ilhlerin gerek Hac Bayram'a, gerek Erefolu Rum'ye yanl
olarak isnad edilmi olmalar da mmkindir. Fakat bu mehur mu-
tasavvflar tarafndan yazlan ve bestelenen bu ilh ezgilerinin unu-
tulmas dolaysiyle yeniden bestelenmi olmalar da vriddir. ite
Tab, bilhassa musiki sahasnda byk bir kabiliyet gstermiti.

Ahd diyor ki:
"Terennmt- ho eda ile blbl-i mevzun ve namt- dilkei
gamzed-y dil-i mahzundur. Trk balamada std- dilpezr ve
nak u savt okumada akran ire b nazr mushabet-i dervne
ile hemdem" idi.
ik elebi de uhlar sylemektedir:
"Makm- Hseynde balad trkler 'Arab'da 'Irkk u Hi-
caz'a ve Acem'de Isfahan rz'a varub kek ve Bzrk dilinde
yi'dir... Hnkahlarda ashb- vefa ann usliyle sem' ederler.
Nzhetghlarda erbh- safa devr-i meclisde ann teranesine raks
eylerler..."
Bu cmleler de gsteriyor ki, 960 (M. 1552) de len bu me-
hur musikiinas, yalnz ldin eserler vcude getirmekle kalmam,
din mahiyeti haiz bir takm besteler de ibda etmitir.
Bu asrn mnhasran din eserler vcude getiren en maruf san-
atkr ise 973 (M. 1565) de len Sinaneddin Yusuf ur.
Sinaneddin Yusuf, istanbul'da dodu. Pek kkken babasz
kald. Faziletli bir adan onu evld edinmi ve terbiyesine kendi olu
gibi itinada bulunmutu. "Tecvid" de ve "Kraat" de byk bir kud-
ret gsterdi. Bir taraftan da musiki tahsiline balad. Sesi de ok
gzeldi. Az zaman zarfnda geni bir hret temin etti. Bir mddet
sonra Bayazid camiine imam tayin edildi. Sultan Selim camimin ya-
plmas tamam olunca "Ser mahfil", Haseki camii alnca da ha-
tibliine seildi. Bilhare Sultan Selim camii hatibliine nakledildi.
964 (M. 1556) Zilhiccesinde Sultan Selyman Camii ikml edilince
bu sahada devrinin en kudretli ahsiyeti olduu iin hatibliine de
Sinaneddin Yusuf getirildi. Vefat tarihi olan 973 Recebine (M.
1565) kadar bu vazifede bulundu. Sultan Selim civarnda Kovac
Dede mescidi sahasnda medfundur.
Sinaneddin Yusuf din musiki vadisinde devrinin en olgun si-
masdr. Bir ok besteler vcude getirdiini de tarih menbalardan
reniyoruz. Sleyman elebi "Mevlid" ini de yeni bir tarz ile
bu zatn bestelediini tahmin edebiliriz. "akayik tercmesi" ndeki
"Mevlid'de shib tarz" tabiri' onun eski besteyi ya baka bir
tarzda okuduuna, yahud da bu mehur eseri yeniden bestelediine
dellet edecek mahiyettedir.
F: 2
Bu asrn son yarsnda sesinin gzelliiyle, Kur'an, tecvid ve

kraat sahalarndaki geni bilgisiyle temayz edenlerden biri de
Mahmud elebi'dir. Bilhassa cami musikisinde byk bir iktidar
gsteren bu zat, muhtelif camilerde hatiblik etmi ve 1012 (M. 1603)
de vefat etmitir.
Nev'zade Atay diyor ki (akayk zeyli S. 460):
"Hiz-i kemlt- vehb ve mktesebi ho elhan Mahmud e-
lebi'dir. llm-i tecvid ve kretde mahir ve fenn-i musik ve edvarda
mnend-i mesel ir olub syt u sad-yi itihar lemgr oldukda bz
cevmi'-i saltne hatb ve dr-lkurr-i Sleymniye'de muallim ve
edb olmu idi. Ba'dehu cmi'-i kebrdi Ayasofya hitabetine nail ve
tyb- elhn ile sevnak iken-i anadil olmu idi. Mevln-yi mezbr
blbl-i nameser gibi hsn-i savt ile mehur ve ferd-i rzgr
ndire-i edvar cz-'i meclis-ji erbb- ma'rifet ho tab' ve ho
sohbet idi."
istanbullu Recy ise, tekkelerde zkirlik eden maruf bir beste-
krdr. "Sngercizade" nvaniyle itihar etmi ve Ahmed L dev-
rinin ortalarnda lmtr. Bu kymetli zkir iin, Hasan elebi
unlar sylemektedir.
"lm-i edvarda mahir ve miyn- halkda zkirlik ile mezkr
ve balad murabba'lar mstahsen ve makbl-i cumhurdur.
Hsn-i sads gibi es'r- pr safs b misi b hemtdr."
XVI nc asrda bestelenen din mahsullerden bize intikal eden
hi bir paraya sahib deiliz. Fakat bugn unutulmayan bestekr-
lar mehul bir takm "lh" leirn bu asr yadigr olduunu kuv-
vetle tahmin edebiliriz- Netekim 982 (M. 1574) de hkmdar olan
ve 1003 (M. 1594) de vefat eden Sultan Murad HL m hece vezniyle
yazd bir manzume, muhakkak surette bu padiahn hayatnda
iken "Segah" makamnda bestelenmitir. Bu ilhyi, ehemmiyetine
binaen, buraya aynen naklediyorum (1):
Uyan hey gzlerim gafletten uyan
Uyan ey uykusu ok gzm uyan
Azrail'in kasd canadr inan Uyan ey
uykusu ok gzm uyan
(1) Mst. Mc., Os. Mc.

r
Seherde uyanr hep cmle kular

Dilli dillerince tebihe balar
Tevhd eder dalar aalar talar
Semavtn kapularn aarlar ,
Mii"ninler yzne rahmet saarlar
Seherde kalkana hlle bierler
Bu dny fanidir sakn aldanma
Marur olub tc tahta dayanma
Yedi iklim benim deye gvenme
Benim M ura d kulun suumu af vet
Suumu bala gnhm ref'et
Hazretin sanca dibinde har et
Uyan ey uykusu ok gzm uyan-
Mevleviler arasnda tedenberi okunmakta bulunan ve "yin-i

kadim" nvanile mehur olan "Pengh, Dgh, Hseyn" yinleri-
nin de XVII inci asrdan evvelki devirlere aid olduunu kat'iyetle
syliyebiliriz (1). Molla Cami (vefat 898-1492), Meragal Abdlka--
dir'in olu Abdlziz gibi ahsiyetlere isnad edilen, fakat hakik sa-
hibleri mehul olan bu mhim eserlerin XV inci asr iinde, yahud
da XVI nc asr zarfnda bestelendikleri muhakkaktr.
(1) Bu yinlerin notalar iin baknz: stanbul konservatuvar neriya-

t, yinler C. 1.
XVII nci asrdan evvelki metinler
Hac Bayram Veli
Acem ilh, G., B. kendisinin

alabm bir ar yaratm iki cihan arasnda
Bakcak ddar grnr ol arn kenresinde
Ngehan ol ara vardm ol ar yaplr grdm
Ben dahi bile yapldm ta toprak arasnda
Ol ardan oklar atlr gelr ciere batlur
rifler sz satlr ol arn bazaresinde
girdleri ta yunarlar yunub stda sunarlar
alabn ismin anarlar ol tan her presinde
Bu sz rifler anlar chiller bilmeyb tanlar
Hac Bayram kendi banlar ol sarn minaresinde (1)
Erefolu Rm
Bayt ilh, G., B. kendisinin
Nolur ise ko ki olsun oliser

Tek gnl Mevl'y bulsun buliser
Ak banda tze gller alur
mr b ko ki solsun noliser
Ak bahri ca geldi kan akar
k- bre dalsun noliser
kbet ol gze toprak doliser
Bir gn evvel ko ki dolsun noliser
Dunyenin manasblarnn izzetin
Rmi ko ki alan alsun noliser (2)
(1) Mst. Mc. Os. Mc., Sd. Mc.

(2) Mst. Mc.
TRK MUSKS ANTOLOJS
Bayt lh, G., B. kendisinin
Yreime dost derdi urdu drl yreler

Hi tabibler ana klmaz ne dev ne reler
ll olur dost vasl ana dermn- tabib
Andan zge her ne klsam yreimi yreler
Kim ezel gnnde ha mahrem-i esrr ise
Haldamdr razdmdr gelsn ol breler
lidir ak meclisi b derd olanlar iremez
Gnl b derdin katidir sanki seng-i hreler
lmine marur olanlar kald akdan b nasb
kn bir lem'asna irmez ol breler
Erefolu Rm'ye ger sorsalar dost kandedir
Diye yer gk ar krs dopdolu hep reler (1)
Pselik ilh, G., B. kendisinin

Gnlm alann szn
Dim dinleyesim gelr
Derd hniyle klar
Dim toylayasm gelr
Dny nedir dost yoluna
k an terk itmeye
Bir canm var ol dost in
Kurbn eyleyesim gelr
Acab rde blblem
Dn gn kluram zr
Dost baesinin gllerin
Mdam yaylayasm gelr
Mansur gibi hayran mest
Ann vahdet deryasn
Enelhak demini urub
Girb boylayasm gelr
(1) Os. Mc.

Eref olu Rm eder

Maksdum ann derdidir
Bir defti derdsiz olur isem
Can smarlayasm gelr (1)
Abdrrahim Tirs
Bayat ilh, G., B, kendisinin

Noldu sana ey gnl
Aceb ne derde mi uradn
Durmaz akar gzn ya
Tfn- Nh'a m uradn
alkanrsn gemi gibi
alarsn rmaklar gibi
h idersin Ya'kub gibi
Bir ayrla m uradn
Kurudun ol kavlar gibi
Hem kzdn hamamlar gibi
Tutudun klhanlar gibi
te-i aka m uradn
Arzeyleyen Hak'ka zn
Mahv eyleyen anda szn
Tur danda Ms gibi
Nr-i Huda'ya m uradn
Abdrrahm-i Tirs sen
Yrr iken sa s esen
Canlar alub balar kesen
Heybetli ha m uradn (2)
(1) Mst. Mc.

(2) Mst. Mc.
XVII nci Asr
DinTrkMusikisi
XVII nci asrda din Trk Musikisi
XVII nci asr din musikimizin byk bir inkiaf gsterdii bir
devirdir. Bu asrda gerek cami musikisnde, gerek tekke musikisin-
de mhim hususiyetler gsteren ahsiyetler yetitiini gryoruz.
Bu asrn en byk musikiinas hi sbhe yok ki Hafz Posttur.
Trk musikisinin her saahsnda eser ibda eden bu deerli san'atkr,
musikimize yeni bir eni vermi, derin vukufuyla ve kabiliyetiyle
. ancak muhteem vasflyle izah edilebilecek lmez eserler yaratmtr.
Onun "Hisaj" makamnda besteledii "tevih", din musikimiEn
muhakkak ki en olgun ve en gzel eserlerinden biridir. "Bir nazar
kl hlime" deye balarken san'atkrn yalvartt hissolunur. Tr-
kler bestelemek suretiyle halkn ruhunu da oksayabilem bu ahsiyetin
basit, fakat gzel ve samim bir takm ilhler de bestelediini
gryoruz.
Edirneli Kek Dervi Mustafa'nn "Bayat yin" i ise bu dev-
rin en mkemmel eserleri arasnda zikredilmek icab eder.
Sleyman elebi'nin Mevlid'ine bu asrn ilk yarsnda yeniden
besteler yapldm da grmekteyiz. Beli'in "Gldeste" deki kayd-
larna gre (S. 525, 526), bu din eseri, bu devirde besteleyen Sek-
ban'dr. Tannm Mevlidcilerden Ubeyd bu eseri, bu zattan mek
-etmi, o da mehur iMevlidci Osman'a, gemitir.
XVII nci asrda tecvid ve kraat ilimlerinde ihtisas sahibi olan
ve gzel Kur'an okuyanlar da pek oktur. Hnkr imam Amasyal
Evliya Mehmed (vefat 1044-1634) ile talebesinden "eyh-l-eimme,
res-l-hutab" gibi unvanlarla anlan ve istanbul'un muhtelif ca-
milerinde hatiblik eden Kmkcup bcm' (vefat 1097-1685) bu
arada zikretmek icab eder.
Babas Saraybosnal olan bu zat hakknda eyh "Vakayilfu-
zal" da "eyh-i merkum fazlet-i ilmiyye ile ma'lm be- tahss
ilm-i tecvd ve kratde mahir, fnn-i Kur'aniyyede nazri ndir
di, diyor.
Bu asra id elimizde epeyce tebihler, tevihler ve ilhler var-

dr. "Durak" tarznn da bu asr mahsul olduu tahmin olunabilir-
Bu asrda Yenieri ocaklarnda, serhadlerde askerin din hisleri-
ni"- okamak ve onlar manev bir neeye davet etmek maksadiyla ba-
z ezgiler vcude getirildiini de gryoruz.
Evliya elebi diyor ki (Seyahatname I, 525) :
"Asnf- hnendegn: 300 nefer, pirleri Hamza bin Yetm'dir.
Huzr-i nbvvetde hohanlk iderdi. Cem'-i hanendelerin silsilesi
ana mntehidir. Kabri Tif dedir. Bu taifeler ho avaz ile sefere m-
teallik ilhler okurlar, bazlar da
Allahmme y Hd asan eyle yolumuz
ilMsini kraat ederek alay kfc dibinden ubr ederler"

Btn bu mahsullerde evvelki asrlara nazaran tabi bir tekml
vardr. Din musik, XVII nci asrn bilhassa yksek kabiliyetli klasik
Trk san'atkrlar elinde daha mtekmil bir hal alm, bestelenen
paralarda gerek san'at bakmndan, gerek dinleyenlere brakt
tesir cihetinden daha bedi, ve daha vicdan bir incelik gstermitir.
istanbul, bir ok sahalarda olduu gibi musiki sahasnda da
en byk merkez olmutur. Anadolu'nun ve Rumeli'nin bir ok mu-
siki merakllar, bilhassa bu ehre gelmiler ve buradaki byk
san'atkrlardan istifadeye almlard. Bata Bursa olmak zere
Edirne, Diyarbakr, Konya... gibi bir ok ehirlerde bu hususta geni
bir faaliyet vard. Krm, Badad, Kahire, Haleb, am gibi Trklerle
meskn olan, yahud da Trk kltrnn yayld yerlerde de bir
ok Trk musikiinaslar yetimi veya yerlemitir. Bu yaylmada
bilhassa tarikatlerin mhim rolleri oluyordu. Byk mutasavvflar
yetitirdikleri halifelerini islm leminin muhtelif yerlerine
gndermilerdi. Mesel Trk musikisinin Msr'da intiarn bil-
hassa Glsenlik ve Mevlevlik temin etmitir.
Glenliin messisi olan brahim Glen (vefat 940-1533),
Diyarbakr Trklerindendi. Halvetiyyeden Dede mer Ruen'ye
intisab etmi ve eyhi tarafndan Msr'a gnderilmiti. Orada a-
t tekke mteakib asrlarda daima byk bir rabet kazand. Ve
byk bir sitane haline geldi.
XVII NC ASIR 27
Sultan Dvn (vefat 936-1529) tarafndan tesis edilen Msr

Mevlevhanesi de istanbul'la daim mnasebette bulunan bir san'at
yuvas halinde asrlarca Trk musikisini terennm etti.
Bilhassa XVII nci asrda slm lminin muhtelif yerlerinde
Trkler tarafndan tesis edilen tarikatlere id yzlerce tekke al-
mt. te btn bu tarikatler, Trk musikisini yaymak hususun-
da en byk mil olmulardr.
Bu asrn ilk yarsnda din besteleriyle en ok hret kazanan
ahsiyet, Bezcizade Muhyeddin, Koaczale eyh Mehmed ve
Zkir Hasan'dr.
Asl ismi Mehmed Muhyeddin olan Bezcizade, Konyaldr. Mu-
ayyen medrese .tahsilini orada bitirdikten sonra Halveti eyhlerin-
den Ezelzde'ye intisab etti. Tarikati tekmilden sonra istanbul'da
aramba pazarnda Mehmed Aa tekkesine eyh tayin edildi. Bir
taraftan da vaizlik ediyordu. Daha sonra skdar'da kendi namy-
le anlan tekkeye nakletti. Vefat 1020 (M. 1611) dedir. skdar-
daki tekkeye defnedildi. Nev'zade Atay diyor ki (a-ka-yk zeyli):
"Azz-i merkum matl'ul- envr- ulm meclis-i va'z rengz
enfs messir ve tebtz tyb-i elhn ile andelb-i ho name-i g-
listn- Kur'n idi."
Onun baz ilhler ve besteler vcude getirdiini de mecmualar-
dan reniyoruz.
Koaczade eyh Mehmed de "Halveti" tarikatine mensub idil-
Ekmel tekkesi eyhliine tayin edildi. 1026 (M- 1617) de
vefat etti. Besteledii eserler memleketin hemen her taraf-
na yaylmt. "Nevzade Atay", akayik zeylinde (S. 622), "Fehn-i
musikide stad olub okunan zikirlerin ekseri bunlarn bestesidir"
demekle bir ok mahsuller ibda ettiini anlatmak istemitir. Beste-
ledii eserlerden pek mahdud bir ksm elimizde bulunuyor. Zkir
Hasan da Koaczade derecesinde itihar etmi deerli bir ahsiyetti.
Bu iki san'atkr arasnda derin bir rakabet mevcuddu. Birbirlerinin
muarz idiler.
Zkir Hasan, izmir'e saat mesafede "Foa" da dodu. Gen
yanda stanbul'a geldi. Mehur mutasavvf Nureddinzade'ye inti-
sab etti. Musikiye alt., nihayet tekkenin zkir bass oldu. Nev'-
zade Atay; "akayik zeyli" nde bu deerli ahsiyet hakknda bilhassa-
unlar sylyor (S. 677):
.28 TRK MUSKS ANTOLOJS
"Mevln-yi mezbr Zkir mahlas ile mehur fenn-i musikde

yegne ve slb- zikirde mfred-i zamane idi. Nakl olunur ki ol
fenn ile asla ainal yoiken bir gn eyhin huzurunda derviler
halka beste-i tevhd olub zkirba hzr olmamala feth-i kelma
"kimse mbderet idememi idi. Aziz hazretleri bunlara emr idb
bir zikre bala buyururlar. 01 ibtid-i mifth- fth olub nefes-1
pr ile ebvb- isti'dd mefth olur. Alt seneden ziydedir ki nev-
besteleri tanin eridz- gerdun ve makbl-i msellem-i her std-
:zf unundur."
eykozlu air D(l)d& stad olan bu deerli ahsiyet hakkn-
,da ok hrmetkardr. "NevhatTuk" adl matbu' mesnevisinde
bilhassa unlar syliyor:
Hem stadm efendim Zkir'dir , ,,
Kamu fende nazri ndiridir
Olub ismi Hasen hulku Hseyn
Huda vermisdi irfan ile zeyni
Olubdur zikr ile meshr-i fk
Nevsdr gd-yi rh-i uak
mametde gzedb pengh
bdetde gerd mh ali
Yzi a idi eh!Ti usln
Szi sa idi ol ehl-i vusuln
Makamat ile seyr idb cihan
Irak' geh Hicaz', sfahan'
Nazri yok disem Urb Acem'de
Szm rastdr hilafm yok bu demde
Teravih ire tesbht anndr
Usulde cmle te'lft anndr
Minare zre temcdt anndr
Sem' ire ilhiyyt anndr
Kymetli musikiinas Dr. S-ubki, "Trk musikisi" adl eserinde

(I, $-9) bu kaydlara istinad ederek Itr'ye ve bakalarna aid olduk-
lar sylenenler de dahil bulunduu halde btn mnacat ve saltlar
bu zata maletmek istemitir. Halbuki D'nin bu mbalal beyitle-
rinden karacamz mna Zkir'nin epeyce "tebih, temcid ve ilh
bestelediidir. Yoksa btn bu nevi mahsulleri mnhasran bu -
adama atfetmek tamamile yanl olar. Netekim Ktib elebinin u
szlerinden de ancak bu mana karlabilir (Fezleke II, 46):
(1) 1070 (M. 1659) da vefat eden bu sair iin baknz: S. Nzhet:
'-Trk airleri III, 1123.
XVII NC ASIR 29"
"Altm seneden ziyde zikr-i nevbesteleri tannendz- gerdn*.

olmu idi."
1032 (M. 1622) de vefat eden Zkir Hasan'n bugn elimizde-
pek mahdud eseri mevcudtur. Fakat bestekr mehul olduu halde
henz yaayan bir takm din mahsullerin bu zata aid olmak ihtimali
kuvvetle memuldur.
Bu devrin ilk yarsnda Bursa'da byk bir hret kazanan ve
musiki sahasnda, gen lmesine ramen byk bir kudret gste
ren Esved'i de burada zikr etmek icab eder. Fazla esmerlii yzn
den bu unvanla mehur olan bu deerli bestekrn asl ad Dervi
AK'dir. Kebabzde Bostan efendi'nln oludur. Bursa'da dodu.
Musikiye alt ve ocuk denilebilecek bir yata olgun eserler bes
telemee balad. *>
Beli diyor ki (Gldeste S. 523):
"Sinn-i sigarda dahi hurf-i hecdan elif ve bay talffuz ve--
taallm etmemi iken fark- sad-yi Hicaz ile ehnaz temyizde ma-
hir ve henz resde-i dvzde sal iken makam icraya kadir idi..
Beste eyledii murabba' ve savta kek ve bzrk pe-send idb ne-
tce fenn-i musikde reg-i stdn- Sfhn Nihvend idi."
eyh Hayreddin efendi'nin zkirbas idi. Gen yanda iken
1023 (M. 1614) te vefat etti. Muradiye'de Beikiler kaps civa-
rna defnedildi.
1023
msra lm yln gsterir.
Gene Beli unlar soyuyor:
"Mezbrun bu fende olan mehretin ve rtbe-i fehm firse-
tin ny-i turfa nev-yi kalem ile bu vech ile zemzemesz- meclis-i
beyn olurlar ki ol trihde estize-i zkiran- Dr-s-saltanat-il-aliy-
ye'den bir iki ahs- musikdan bir ka gn zevk u safa iin mah-
rse-i Bursa'ya revan olub ninde bir ka nevzuhr savtlan ol-
man nezbr ile mukabele zamirlerinde cygr idi. Refikleri ile
savt- nhftelerin mzkere ederek yevm-l-hamsde Kaplca reh-:
gzrndan gzern zre iken mezbrun menzili tark- germbe-i
merkumeye karib vki' olmala gaze-i asvt- nevpeydy sga her
biri tkrk dnesi gibi bn-i guna res oldukda ts- cm-
kafas zede ve dr sind-i sem'i efvh- mezbrne havale db akab-
lerinde gitmee dmen herzede oldu. Her biri kaziyyeden b haber .

mezbr ise usliyle riibde engl-i hafza idb ezber etmi idi. .
Rz-i ferda halka-i tevhdde nihn olan asvt bir bir hveyd et-
tiklerinde bil tevakkuf mezbur dahi eda edince hayretinden her
biri dnmee ve py-i istirb ile dire-i zikri dokuz dolanmaa
baladlar. Naklederler ki mezbrun fenn-i musikde kendi gibi
hretver bir hemireleri olub karndann baz savtna nazire et-
mitir.''
Ezgileri bu gn bize kadar intikal edebilen bestekrlarmzdan
biri de XVI inci asrn son yarsnda byk bir hret kazanmaa ba-
layan ve 1038 (M. 1628) de vefat eden mehur mutasavvf Aziz
Mahmud Hday'dir "Celvetli'in intiarnda mhim bir mil olan
bu deerli ahsiyet ilm, tasavvuf eserlerile ve bilhassa iirlerile ta-
nmtr. XVII inci asrda ve daharsonraki zamanlarda yetien bir
ok musikiinaslarn da onun vcuda getirdii ilhilere besteler v-
cuda getirdiklerini gryoruz. Esasen Hday bilhassa bestelenmek
zere "bir takm manzumeler kaleme alm, teravih tebihleri, tem-
cidler,mnacatlar ve ilhiler yazmtr.Tesbih ve temcidlerini biz-
zat kendisinin besteledii de rivayet edilmektedir. Fakat biz, ta-
rih menbalarda onun namna tesbit edilen sadece drt ilh beste-
sine tesadf edebildik.
Hday Aziz Mahmud, kurduu tarikatta musikiye byk bir
ehemmiyet vermiti. Esasen "Celvet yini" huu ve huza davet
eden hazin bir musiki ile yaplmakta idi. Hafz Kumral, a-
ban Dede gibi maruf musikiinaslarn Hday derghnda "Zkir-
balk" ettiklerini de grmekteyiz.
Al ad Mehmed olan istanbullu Hafz Kumral, "Aziz Mah-:
mud Hday" nin trebiyesi ile yetimi ve skdar'daki Celvet
hanikahmda zkirbashk etmiti. Ladini mahiyette bir hayli esar
besteleyen bu deerli musikiinasn bilhassa Hday ilhlerine ve
dier mutasavvfa eserlerine vcude getirdii din paralar da epeyce
bir yekn tutmaktadr. E ad efendi "Atrablsr" da bu zat iin
"Vd-i musikide ferd ve tedkk-i tensb-i negamda ekser-i es-
tzden ilmi mezd idi" diyor.
aban Dede de ayn derghn zkirbelnda bulunmutu. Bil-
hassa "Aziz Mahmud Hday nin eserlerini besteliyordu. Fakat bu
mahsullerden bugne kadar intikal edebilenler bir ka paradan
ibarettir. Bu zatin 1061 (M. 1650) de vefat ettiini tarikat silsile-
XVII NC ASIR 31
namelerinden reniyoruz- Bizzat Hday Halfelerinden olduu da

ayn menbalarda tasrih edilmektedir.
XVII nci asrn cidden muktedir bestekrlarndan biri de St-
zde /sa'dr. Musikinin btn inceliklerine vkf olan bu zatn
.sesi de ok gzeldi. Evliya elebi "Seyahatname" sinde "Hancerli,
sznak nefes sahibi bir std- derya" dil idi diyor (I, 633).
eyhlislm E ad ise unlar sylemektedir (Atrablsr) :
"Sad-yi nk edas lezz ve hb ve lehce-i nezket nms b-
lend ve mergub olub filhakika mezy-yi ilmri merkumu biknhihi
lim-i faik ve kemhvellayik ilminde dahi hzik idi."
Elli kadar eser bestelediini de ayn nenba rivayet ediyor. Ba-
z ilhiler bestelediini ise mecmualardan reniyoruz.
Stzade'nin 1037 (M. 1627) de vefat ettiini Mevlevi brahim
Cevr'nin vcude getirdii su lm tarihinden anlamaktayz (1) :
Aceb mi dire ve olsa sinemiz pr tb
Dernumuzda alevlendi te-i lm Kani o
blbl-i glzr- msiki ki ann Verirdi name-i
rni ruha zevk- ndm Usle uymadn
grd devr-i eyyamn Skta vard idb naks
savt kr tamm Muhassal eyledi heng-i
bezmgh- cinan de makamn l cenb- Rabb-i
enam Zamane fevtine trih in dedi Cevr
,. U c-
- 1037 -
XVII nci asrn tannm musikiinaslarndan biri de Abdl-
.kervm'ir. "Snbl" tarikatna mensubtu. "Koca Mustafa Paa
Hankah" eyhi Yusuf Sinan efendinin oludur. Byk babas ayn
tekkenin eyhi olan Germiyanl Yakub'dur, eyh Yusuf, alt sene
eyhlik ettikten sonra 815 (M. 1489) da "eyhharem" olarak
Medine'ye gitmi ve 987 (M. 1579) de orada vefat etmiti. Abdlke-
rim, bu cihetledir ki "eyhlharemzade" nvanile de hret kazan-
(1) niversite ktphanesindeki "Atrablsr" in kenarnda ve Ms-
takimzade mecmuasnda sairin 1047 (M. 1637) de ld kaydldr. Fakat
her ikisinin de me'haz evrinin tarih manzumesidir. Halbuki air, "Kla"
kelimesini "y" harfini yazmakszn, yani 10 eksik olarak kullanmtr.. Btn
Cevr divanlarnda da ayni ekilde mukayyeddir.
mt. eyhlislm Bostanzade'den mlzim olduktan sonra baz e-

hirlerde ve Babadanda kadlk etti. Orada evlendi. 1044 (M. 1634)
Muharreminde muvakkat olarak geldii istanbul'da vefat etti.
lm ve edeb birok meziyetlerinden maada iyi bir hattat olan
ve Kermmahlsiyle iirler yazan Abdlkerim'in musikiye de vukufu
vard. Nev'zade Aty, "ekayik zeyli" nde (S. 758) "Fenn-d musi-
kde std ve nevbesteleri gldeste gibi mrgan- ho elhana bis-i
feryd" olduunu sylyor.
XVII nci asrn ilk yarsnda mnhasran cami eserleriyle ta-
nnm baz ahsiyetler de malmdur. Bunlar arasnda bilhassa imam
Yusuf'u gsterebiliriz.
Gen yanda am'dan istanbul'a gelen Yusuf, sesinin gzelliiy-
le ve Kur'an okuyuundaki meharetle az zaman iinde kendisini ta-
ntmt. Sultan Selim camiine imam oldu. 1044 (M. 1634) de hnkr
imam tayin edildi. 1049 (M. 1639) da azl olundu. 1056 (M- 1646) da.
ayn vazifeye tekrar getirildi. ehzade hocas olduu iin kendisine
Rumeli Kadaskerlii payesi verildi. 1057 (M. 1647) saf erinde vefat
etti. Karacaahmed'e gmld. Arapa bir takm din iirle de kaleme
alan bu zat bilhassa kendi manzumelerini bestelemitir.
Ldin mahiyette epeyce eser vcude getiren ve Murad IV.
huzurunda hanendelik edecek kadar itihar eden Galatah Vehb Os-
man da bu devrin deerli musikiinaslarndan biridir. Onun baz
tebihler bestelediini de gryoruz. Evliya elebi, "Sznk nefesli
std- kmil shib beste idi. stadmz Dervi mer'in tilmzinden
harem-i has'da ayakdamz idi" diyor.
ibrahim Cevr "Harem-i hmayun" hanendelerinden bahseder--
ken onun hakknda da u beyitleri yazyor:
Biri de Vehbi-i hanende ki Vehhb- ezel
Eylemi hikmet ile ana at-yi bsyr Evvel
vermi ana bir nefes-i hb u ltf Sniy
itmi an ir-i rir gftr Balasa nameye
blbl gibi aub denenin Dem-i rengini olur
meclise glberg nisr G iden i'r-i dilrsm
tahsn ile der Bu kadar ancak olur i'r-i
sels hemvr
eyhlislm Esad da onu u yolda medhetmektedir (Atrabl-

sr):
"Ddmn- bustniynn damc ta'br olunan zmresinden iken
nanpre-i mu'tde ile mtekaid olmutur. Elli kadar murabbat
XVII NC ASIR 33
ve tesbht vardr ki syt- metanet ve nezketi peyveste-i bm-

asman olub ekseri mehr-i cihandr. Sad-yi sznki pr halvet
ve lehce-i pki menba'-i nezket olub kem yenba vd-i merku-
mun ilm ve amelsin icraya kadir std- mahir idi."
Mahdud baz tebihler bestelemi olmakla beraber daha ziyade
edeb sahada tannm olan Ayntabh air Bedr Mehmed'i de bu-
rada zikretmek icabeder. nce "Harem-i Hmyn" da "glmanan"
zmresine alnmt. Sonralar Karaelebizade Mehmed efendi'nin
derslerine devam etti ve mezun oldu. Baz medreselerde mderris-
lik yapt. 1065 (M. 1654) de vefat etti.
air ve hattat mer ise, epeyce ldin eser besteleyen olduka
deerli bir musikiinastr. Baz ilhiler vcude getirdiini de mec-
mu,alardan reniyoruz.
Nasuh Paazas mer deye hret kazanan ve "mr" mah-
lsyle iirler yazan mer, Istanbul'ludur. Ahmed I. devri vezirle-'
rinden Nasuh Paa'mn oludur. Sls ve nesih yazlarn mehur
Tophane'li Mahmud'dan mek etmitir. "Dergh- l" kapucuba-
larmdan idi. Oyvar ve Girid seferlerine nianc olarak itirak etti.
Vefat 1068 (M. 1657) dedir. "Tuhfe-i hatttin" de u lm tarihi
kaydhdr:
Mushaf- mr mer ibn-i Nasuh Paa'nn

im tamm oldu nefes hr olub vah meded
Hsn seyhne iken e kaleminde ruhu
Dd krs-i cesedden beli ngh meded
Dedi trh kalem hsn-i hitmna ann
Safy diyor ki:

"Hsn-i hatda ve ilm-i edvarda zarfetde msellem ve ma'mr
ve ho tab' ve nktedan ve mni-i cihan olmala mehr-i fk
olmu idi."
eyh "Vakayilfuzal" da unlar sylyor:
"Merhm-i merkum hissedr- marif ve ulm hsn-i hatda
ve ilm-i edvarda zarafet ve letfetde msellem-i ho tab' ve nk-
tedan hanesi mecma'-i erbb- marif ve yaran sohbeti ltf bir
vcd-i erif idi".
F: 3
XVII nci asrn kudretli bestekrlarndan biri de Glsen Sada-

y'AY. Ldin mahiyette bir takm eserler vcude getiren bu zatn
baz ilhlr bestelediini de grmekteyiz. Atrablsar mellifi onun
hakknda unlar syliyor:
"Dervi Sady: istanbullu olub 1030 (M. 1620) senesi hillinde
teehhr etmi zmre-i dervn- Mevleviyyedendir. Fenn-i edvar
estz-i fnn ve marif olan kmiln- tarkatten tahsil ile d-
hil-i bezm-i uraf-yi elhn olmutur. Sad-yi rikkat bahs tz ve
- blend ve lehce-i nezket nms dilpesend imi."
Esad efendi'nin ve ondan naklen Veled elebi'nin bu sanatkr
Mevlevi olarak gstermeleri yanltr.
Esas iitbariyle istanbullu olan Sady, Msr'a gitmi ve orada
uzun mddet brahim. Glsen hankahmda hizmet etmitir. Bilhare
Bursa'ya nakletmi ve orada 6 Muharrem 1066 (M- 1655) da vefat
ederek Deveciler kabristanna gmlmtr. Beli'in "Gldeste"
sinde u lm trihi kaydldr:
Ayan ekdi n Dervi Sady bezm-i fniden
Tutup rh- adem sy-i bakaya menzilin buldu
Dedim trh edince mrg-i ruhi umaa pervz
ta. r^
_ 1066
Beli, bu deerli musikiinas hakknda u takdirli cmleleri de
kaydetmektedir:
"Ilm-i musikde syt u sad-yi vaz' resde-i kubbe-i erh-i esir-
dir."
XVII nci asrn mehur Mevlidhanlarndan biri de Bursal Ha-
fz Ubeyd'dir Nakbend eyhlerinden Hac Ahmed efendi'nin olu-
dur. Gen yanda musikiye ve yazya merak etmiti. Mevlid'i bizzat
bestekr Sekb<m'da.n mek etti. Baz tekkelerde zkirlik ediyor, yaz-
d gzel yazlarla maietini temin ediyordu. Sonra Bursa kads
Abdrrahman efendi'ye imam oldu. Bilhare vazifesinden ayrlan
bu zat ile birlikte stanbul'a gitti. Hocazade Abdlaziz efendi'nin
derslerine devama balad. Mlzm olduktan sonra kaza meslekine
atld. Anadolu ve Msr'da bir mddet kadlk ettikten sonra istifa
etti. Beli'e gre "eyhlislm Bahay efendi sitnelerine nsye-
s olmala gmrk mukataasmdan ve mzn- harrden bir ka ak-
e vazifeye mlik olmu idi".
XVII NC ASIR 35
1067 (M. 1656) zilkadesinin yirminci gn Bursa'da vefat etti.

:Pnarbamda babasnn yanna gmld.
Ubeyd'in mehur bir talebesi de Bursal Osman'dr. Orhan ca-
miinde devirhn ve Mevlevhanede na'thn idi. Sekbarim besteledi-
i Mevlid'i Ubeyd'den mek etmiti. "Fenn-i musikde mehreti ol-
duunu ve ho elhn ile Kelm- kadm'i tilvet" ettiini Beli'den -
reniyoruz (Gldeste S. 526).
XVII nci asrda yetien "lh" bestekrlarndan biri de 7a-
'kbzade eyh Mehmed'ir- Bursa'da dodu. Karaaa mahallesin-
deki Halveti tekkesinin eyhi Yakub efendi'nin oludur. eyh Ya-
kub, Kur'an okumak hususunda Bursa'nn en ileri gelen ahsiyetiy-
di. Hutbelerinde de byk bir muvaffakiyet gsteriyordu. 1052
(M. 1642) de vefat etti. Mehmed efendi'yi ite bu zat yetitirmi--
tir. Babasnn lm zerine tekkeye eyh tayin edildi. 1077 (M.
^16.66) cemaziyelevvelinin on yedinci gn vefat etti-
Beli u iki lm tarihini tesbit etmitir (Gldeste S. 138):
Ol fris-i tarikat ol vsl- hakikat
Zhd salh takva olmudu ana de
Ahbbdan birisi geldikde didi trh
<_>_J (J rtlj
1077 - r
Kudsiyn- smn didi fevti trihin 1077 T*

*P .
Bre mahlsiyle baz iirler de kaleme alan Ykubzade, bir

iakm ilhler de bestelemitir.
XVII nci asrn cidden muktedir zkirbalanndan' biri de Bur-
sal Ebubekir'dir. Babas zengin bir tccard; Gen yanda eyh
Ykub efendi'ye intisab etti. Musiki sahasnda byk bir iktidar
gstermiti. Tekkelerde zkirbalk, zaferanlk mescidinde de
eyhlik ve imamlk ediyordu. 1077 (M. 1666) de 70 yanda iken -
vefat etti. Tablzade Akl u lm tarihini kaleme almtr:
jjLj J!
1077
"Hl zkiran beyninde mtedvel olan ezkr ve asvt ve ter-

tibi fenn-i musikde std- ndir-l-emsl olduklarna dldir."
eyh "Vakayilufuzala" da diyor ki:
"Ezkr asvtda std- ndir-l-emsl olub baz makamtda
musanna' savtlar vsl- sem'-i musiksinsn- ahldir"
Bursal Muhzirzade Salih Celebi de bu devrin deerli zkir ve
bestekrlarmdandr. Musikiyi stanbul'da mehur Dervi Ali iru-
gan'den renmi ve ondan bir ok ilh ve savt mek etmiti. Bu
meleke ile kendisi de baz besteler vcude getirdi. 1077 (M. 1666)
de stanbul'dan Bursa'ya giderken bir frtna esnasnda bouldu.
XVII nci asrn en muktedir neyzeni Mevlevi Yusuf Dede'dir.
Konya'da dodu. Orann mevlevhanesi eyhi Bostan elebi'ye intisab
etti. lk musiki derslerini orada grd. Hafz oldu. Daha sonra s-
tanbul'a geldi. Burada bilhassa musiki sahasnda ileriledi. dem
\Dede'nin meihat esnasnda Galata mevlevhanesinde epeyce md-
det hizmet etti. eyhden bir hayli istifadeler temin eyledi. Bir mddet
sonra derghn neyzenbalna tayin edildi.
Murad IV., ekseriya, stavroz bahesine giderdi. Bir gn dem
Dede'yle Yusuf Dede de orada bulundular. Musikiden anlayan h-
kmdar bu deerli san'atkrm fledii neyi, derin bir hayranlkla
dinlemiti. dem Dede'nin muvafakatiyle onu saraya ald. Mevlevi
kisvesiyle "Glmmn- hssa" zmresine dahil oldu. Huzurda ya-
plan kme fasllarna ney, bazan da cenk almakla itirak ediyor-
du. Her iki algda emsalsiz bir kudret gstermekte idi. Sultan Mu-
rad'n 1049 (M. 1639) da vefat zerine oradan ayrld. Safay diyor
ki:
"Yusuf Dede, devlet-i pdihde her neye mlik olduysa cm-
lesini i halkna yama ittirp tara kmak murd eyledikte p-
dih- devran Sultan brahim Hn hazretleri Yusuf Dede'ye dilhh
zre ulufe ve ta'ynt ^verile deyu hatt- hmyn ihsan idb mez-
br Yusuf Dede ol asrn eyhlislmndan bu vehile istift eder ki
Zeyd bir nice hizmet-i pdihde olub itmm- hizmetinden sonra
beyt-l-ml-i muslinimden ne mikdr ulufeye mstahak, alur, E.!-,
cevb. 01 mft-i mkilk cevb- b savbnda ancak yevm
yirmi sekiz ake ulufeye mstahak olur deyu fetva verdikte mezbr
Yusuf Dede, bana yirmi ake vefa eyler deyu ancak yirmi ake
ulufe kabul idb bir klah ve bir hrka ile tara kt" Beikta mev-
XVII NC ASIR 37
.levhanesi eyhi Hasan Dede'ye damad oldu. 1074 (M. 1663) te ka-
yn babasnn vefat zerine bu derghn eyhliine tayin edildi. Az
bir mddet sonra yerine Naci Ahned Dede geti. Bu zat 1075 (M.
1664) te Galata mevlevhanesi eyhliine nakledilince eyhlie gene
Yusuf Dede getirildi. 1080 (M. 1669) zilkadesinde vefat etti-
Musikiinas ve .air Nazi'm u lm tarihini yazmtr :
Serr-i milk-i Ken'n- bakaya oldu n azim
derse terk-i ihvn- fena nola Dede Ysuf Nazm
s duamz hep budur kim merkad-i pkin Frg-i
neyyir-i tevhd ile dola Dede Ysuf Dedi Niyl-i
sirige gark olub Ya'kub-i dil trh
_ 1080 air Fenn
de u tarihi vcude getirmitir:

Vsl- srr- Huda Hazret-i ' Dervi Ysuf
By-i 'prhen-i vasi ile olub evk engz rdi
Ya'kub sfat asl- merm-i kurba G-i
canna o dem irdi sad-yi berhz Fenniy
g idicek fevtini didim trh
1080
Safay, Yusuf Dede hakknda u takdirli cmleleri sarfediyor:

"kil ve kmil ve keml-i marif ile rste ve zver-i salh-
ll ile prste ve ulm-i Arab ve zebn- Frisde yegne-i cihan
olmala Mesnev-i erife yz yirmi bin beyit mikdr nazire nazm
etmitir. Cmle-i asarndan Peygamber-i Zn hazretlerinin mu'-
cizt- bhir-l-berektlarn Fris lisan ile Ravzatnnr nmiyle
onbin beyit mikdr bir kitab nazmetmitir. Telft ve tahrrtna
nihayet yoktur. 01 eyh-i dilgh ve ol azz-i pr intibah md-<et-i
mrnde bir siyah abadan gayri kaba ve hrka giymemitir."
Yusuf Dede cenk ve ney almakla itihar etmitir. "eng Yu-
suf Dede" deye tannmasna sebeb de budur. Esad Efendi onu sa-
dece "cenk" alan bir san'atkr olarak gsteriyor.
brahim Cevr ise "Harem-i hmyunda bulunan hanende ve
sazendelerden" bahsettii manzumesinde su beyitleri yazmaktadr:
Biri de Ysuf-i Derv ki Mevln'nn

Rhunu zinde ider name-i ny her br
Nefesi rh bulub himmet-i Mevln'dan
Dembedem itmededir feyz-i safy sr
Ny ile hemdem olub sylese rz- dilden
Mevlev gibi olur cmle-i ey devvr
rse ger lem-i ervha sad-yi ny
Raks ider rh-i Seny v revn- Attr
Evliya elebi "Yusuf Dede" yi XVII nci asrn en muktedir neyzeni

olarak u yolda sena ediyor (Syh. I, 635):
"Neyzenlerin serfirz Beikta Mevlevhanesinin eyhidir.
Mevlev Dervi Yusuf un ney aldn iidenlere ol kadar rikkat-i kalb
hsl olur ki zarr bk ederler."
Mehmed Skri 1291 (M. 1874) de vcde getirdii "Silsilenme-i
Meyih-i sofiyye" adl eserinde Yusuf Dede'yi Eyipli ve Enderun'dan
yetime gstermesi tamamiyle yanltr (skdar-Hdy K. Tasavvuf
No: 122).
Esrr Dede tezkiresinde ve bu tezkirenin Nfiz Paa ktb-
hanesindeki nshas kenarlarna ilve edilen haiyelerde de epeyce
yanllar vardr.
Bu asrn mruf mskinaslarndan biri de Kk mam n-
vaniyle itihar eden Mehmed'dir. Vlide cmiinde "Na'thn" idi.
Cidden kudretli bir san'atkr olan bu zt iin eyhlislm Esad,
unlar sylyor:
"Vd-i msknin ilm ve melsinde ma'rifet-i tmmesi oldu-
undan ekser-i melleftnda olan namt- tehiyye ve behiyye n-
inde olman mm- fen nvnna dahi yan olmutur. Avz-
tarab endz- halvet perdz letfette yegne ve lehce-i dilpesend ve
mmtz ho ed ve nzikne olub dehen cnbni-i kraat ile ekker
efn- halvet olduka mezk- smi'ni n bah-i ehd- rin
negamla pr lezzet ederdi. Filhakika zt- mezbr gibi hem dnende-i
hiyb-yi fenn-i edvr ve hem hnende-i b bk ve halvetsir
merhale-i dhr ve a'srdan gzr etmi deildir."
Tarih menbalarda be yzden fazla murabba', nak, ark bes-
telemi olduu kaydl olan Kk mam'n bir takm ilhleri de
vardr. Bu deerli mskinasn 1085 (M. 1674) te ldn mruf
mskinas Itr'nin u trihinden anlamaktayz (1) :
(1) Alm. Mc. No: 658.
XVII NC ASIR 39
Blbl-i b-l cihan ya'ni mm- kek

. dicek azm-i baka leme firkat sald
rb vze-i fevti felee g idicek
Sazn girye ile zhre zemine ald
nki old dem-i nakli eb-i d-i adh
Mrg-i can umarz bahr-i necte dald
Fevtin ann gricek Itri didi trihin
1085
Hezargradl Behet'nin syledii u tarihten de onun ak y-

znden ld anlalmaktadr:
Blbl-i be-i musiki-i taze v ter
Nameperdz- fsun pise negamsz- .mdm Ol
gzin nameger-i bezmgeh-i ns ns Ol bihin
nak- tarabkr- ho vz-i benn Ak ile
nameleri kar idi eflke Ne zaman eylese ger
namede tebdl-i makam Gitti dnydan idb
bezmgeh-i lemi terk Nola usk neva eyleseler
subh ile sn Ol idi meclis-i irfana veren revnak
u fer Ol idi hsl ryi-i bezm-i eyyam Ak ak
itti girbn- haytn efss Hayf gitti cihandan o
dilr-yi benm Fevt olunca dedim ey Behceti
trihin ann
1085
Divanda, tarih msramm 1084 (M. 1673) olarak tesbit edil-
mesi yanltr (Behet divan Mit. K. No: 59)
Bu asrn mehur Halvetlerinden mmi Sinanzde Hasan da
baz ilhler yazm ve bestelemitir.
eyh "Vakayilfuzal" da onu "Vsl- srr- mektm bid ve
zhid murtz ve mcahid pr-i nrn tabb.-i ruhan" gibi vasflarla
sena etmektedir. Filhakika bu zatn devrinde byk bir hret
temin ettiini gryoruz. Vefat 1088 (M. 1677) dedir. Musikii-
nas No.zm u !m tarihini kaleme almtr:
Dir mm Sinanzde fenadan intikal itdi lh

eyle menzilghn firdevs-i a'lde Vcdu tti-i
ekkersitn- ilm idi .hakka Nazrin grmemisdi
kimseler mir't- dnyde Nazm s didim
trihini ol mrsid-i dehrin
1088
Celvet eyhi, Divitizde eyh Mehmed de hem air, hem mu-

sikiiinas idi. TUb mahlsyle vcude getirdii ilhlerden baz-
larn bizzat bestelemitir. Babas Diviti eyh Mustafa'dr. Gen
yanda tarikate intisab eden, medrese tahsilini de ikmal ederek
mderrislik hayatna atlan Mehmed Tlib, baz mderrisliklerde
bulunduktan sonra ilmiye mesleinden ekilmi, skdar'da Blbl-
dere'sinde bir tekke yaptrarak orada eyhlik etmee balamt.
Sonra Hday tekkesi eyhi oldu. 1090 (M. 1679) da vefat etti.
Uakzade Hasib'in "akayk zeyli" nde u lm tarihi kayd-
hdr:
Dd'ii bir trh-i zb lfzan ma'nen ana
(j.JjUUa9 e
1090
eyh "Vakaylfuzal" da "Fazlet-i ilmiyye ile ma'lm, zahir ve
btn msellem, mu'tekad-i cumhur, lyk- sen-yi mevf'r idi" di-
yor.
Bu devrin son nsfnda tasavvuf ve din sahada olduu kadar
musiki sahasnda da itihar eden mehur Halvet eyhi ise Nefes
anbam eyh Osman'dr. Kayseri'de dodu. Abaza eyhi Abdrra-
him efendi'nin zakirbas olmutu. 1044 (M. 1634) de eyhiyle be-
raber stanbul'a geldi. skdar'da Valide sultan medresesinde otur-
du. O srada mehur Abdlahad Nuri'nin sohbetlerinden istifadeye
balad. Bostanzade Yahya efendi'nin derslerine de devam ederek
mezun oldu. Kayseri'de Sahibiye medresesine mderris tayin edildi.
ok gemeden istanbul'a dnd. Muhtelif camilerde vaizlik ve eyhlik
etti. Terceman Yunus zaviyesi vaizi ve eyhi iken 1095 (M- 1683), de
vefat etti. u msra', lmne tarih drlmtr:
1095
XVII NC ASIR 41
eyh "Vakayilfuzal" da bu deerli ahsiyet hakknda u se-

nalarda bulunuyor:
"eyh-i merkum hssemend-i marif ve ulm va'zmda letafet
nefesinde halvet ho sohbet ve germ lfet shib ecaat meclis-i
tevhidin blbl-i gys tark- Hak'kn binas Dvd blend ne-
fesine havas u avam mtak ve taksim ilhsine ehl-i tevhd uak
nefesi lezz ve blend ve vfir tarz u tavr hb ve ndir olduundan
Nefes anbar deyu hret. iar ndire-i rzgr idi."
Mahlssz bir takm manzumeler de yazan bu zatn pek nadir
baz ilh besteleri bize intikal edebilmitir.
Mahdud baz ilhler besteleyen ahsiyetlerden biri de Mustafa
Anber Aâ'dr. Devrinin deerli hattat ve musikiinaslarndan olan
bu zat stanbul'da dodu. Sarayda yetiti, sonra gene orada yaz
hocalfl etti. Vefat 1095 (M. 1683) dedir. air ve musikiinas Him-
metzade Abdullah su lm tarihini vcude getirmitir:
Gd fnden Nisam Mustafa Aa bu sal Hak
Tal ruhunu ad ide ol dnisverin Ma'rifetde
ntehir hem hsn-i hatda mu'teber Ya'ni
vadisinde bir misli yok idi ol c-rin Micmer-i m
erk ire mahv oldukda trihin didim
_ 1095
Mstakimzade "Tuhfei hatttin" de diyor ki:
"Fenn-i musikde Hce-i benm Gulm olmak perdelerinde vel-
velegr-i Hicaz Irak ve ryiha-i fiha-i hsn-i hatt- hnc-i anberin
cmeleri mesm- girdn ve belki dim- stdn ta'tr eyledii
muhakkak- uraf-yi fkdr".
XVII nci asrn ok deerli musikiinaslarndan biri de Kek
Dervi Mustafa'dr. Edirne Mevlevhanesinde ilesini ikmalden son-
ra tekkenin a haclna tayin edilmitir.
Kek Dervi Mustafa, Esad efendi'nin "Atrablsar" da de-
dii gibi Murad IV. devrinin mehur musiki stadlarndandr. Ky-
metli musikiinas Hseyin Sadeddin Arel de bu mhim ahsiyeti,
Trk musikisinin dhileri arasnda zikretmektedir (Trklk mecmur
as numara 12, S. 347). Rauf Yekta merhum ise onun vcude ge-
tirdii "Bayt yin" i hakknda bilhassa unlar sylemektedir
(Mevlevi yinleri II, S. VI):
"Bayat yininde Mustafa Dede'nin bestekrlktaki byk kud-

retini gsteren pek ok paralar vardr. Alelhusus bu yin gfte-
lerinin sylendii aruz vezinlerine gre usullere taksiminde en k-
k bir ka' (Rythme) hatasna bile tesadf edilmez; bilkis gfte
taksimlerinde zuhur eden mklt halletmekte bestekrn gster-
dii maharete hayran olmamak kabil deildir... Bayat yini Mev-
levi musikisi slbunun cidden parlak bir nmunesidir."
Bu doru hkmleri veren rahmetli stad, "Atrablsar" da-
ki "Dervi Mastafa" yi gznnde bulundurmayarak Kek Der-
vi Mustafa'nn kim olduunu sadece ifah rivayetlerde aramak is-
temi ve nihayet Afyon'dan gelen haberlere istinaden bu zatn ora
nevlevhanesi eyhi iken 1100 (M. 1688) de vefat eden "Kek Der-
vi Mustafa Dede" olduunu kat'iyetle sylemitir, isim benzerli-
inden baka hi bir vesikaya istinad etmeyen bu malmat, tama-
men esasszdr. Afyon mevlevhanesinde eyhlik eden "Kek Dervi
Mustafa" nn musiki ile itigaline dair hi bir menbada, hi bir ka-
yd mevcud deildir. Halbuki Edirne mevlevhanesinde aba olan
ve ayni unvan ile itihar eden Kek Dervi Mustafa'nn musikii-
nas olduunu "Atrablsar" dan ve bir ok mecmualardaki kayd-
ferdan renmekteyiz. 1105 (M. 1693) de len Edirneli air Rd
de "Kek Dervi Mustafa" iin u lm tarihini yazmtr (1) :,
Mye-i evk- dilim rm- cn- munisim
Terk idb dr- fenay eyledi azm-i baka
Rdi-i bre didi fevtinin trihini
1095
Esad efendi, Atrablsar'da onu u cmlelerle takdir ediyor:
"Sad-yi halvet bah-yi lezzet peyms rhatlhulkum- is-
tim' ve lehce-i pkze edas ehdrz-i zika-i sem' idi. Maka.m-
Hicaz'da Usl-i zencrde.
erb- germ-i ask n idb mestnedir gnlm
Gam ile lfeti var zevk ile bignedir gnlm
murabba gd-yi rh- smi' olan cmle-i sr- ekerbrmdan olub
bundan mada nefs ve lezzet efz eser-i halvet nms dahi var-
dr ki nefis hrn- fenn-i elhnn makbuldr".
(1) Rd divan: Murad Molla - Lala K. No: 445.

Mevlevi Nesib Dede u lm tarihini vcude getirmitir:

Dirga gitti Hafz gibi bir zt- melek haslet Ki
bildi mahfil-i fn deildir kimseye me'men
Fazilette vera'da musikde ferd idi hakka Usl-i
devr-i kecrev itdi hr an zrefgen Nesb
fevtine oldu iki trh bir msra' (1)
1100
Ekseriyetle kendi yazd "Hafz" mahssl ilhleri beste-
liyordu. Salim diyor ki:
"Filasl Stzde demekle ehr bir merd-i heyyin ve leyyin-i
rzgr olub zuraf-yi stanbul'un bir shib tabiat ehl-i ma'rifeti ve
meclis r olan zurafnn me'mn-l-gaib bir merd-i ho sohbeti olub
sijr marifden gayri ilm-i edvarda da hayli mahareti ve zde-i tab'-
ndan bir gfteyi beste etmee kudreti var idi."
Safay de unlar soyuyor:
"Alelhsus ilm-i edvarda devrde akran ndir ve beste ve ihti-
r'na kadir ve her vadide yed-i tls zahir makbl-i cumhur ir-i
mahir idi.."
eyh de "Vakayilfuzal" da "salh- hl ile mehur fenn-i
musikde mahir, ilm-i edvarda akran ndir idi" diyor. Evliya e-
lebi ise "akrak, lfte bir hnende-i kmil" olduunu bildiriyor.
Eserleri ekseriyetle "mm Sinan Hafz" balyla kaydldr.
Bu asrn son yarsnda hret kazanan musikiinaslardan biri
de Edirneli mam brahm efendi'dir. Bezci Hac Mehmed'in oludur.
Kraat ilminde devrinin en ileri gelenlerindendi. Sesi de tiz ve g-
zeldi. Bu cihetle Mehmed IV. in takdirini kazanmt. 1073 (M. 1662)
de hnkr imam oldu. 1097 (M. 1685) de Anadolu, 1098 (M. 1686)
da Rumeli kad askeri oldu. ay sonra azl edildi. 1097 (M. 1685)*
de ehzadeler hocas da olmutu. 1099 (M. 1697) muharreminde bu
vazifeden de ayrld 1102 (M. 1690) abannda Kbrs'a gnderildi.
O yl zilhiccesinde orada ld.
Hafz brahim musiki nazariyatna da vkft. Ladini musiki sa-
hasnda olgun eserleri vardr. Din eserlerinden ise bugn gfte ha-
linde elimize geenler, sadece baz tebihler ve naitlerden iba-
rettir.
(1) Noktal ve noktasz harfler 1100 etmektedir.

XVII NC ASIR 45
"Atrablsar" mellifi Esad efendi, onun tarikat mensubu ol-

duunu ve besteledii bir hayli eseri, mahviyetinden dolay, ie et-
mediini yazdktan sonra onun hakknda u sitayilerde de bulun-
maktadr :
"mm- Sultan brahim efendi merhum ki Dr-n-nasr- vel-
meymene-i sehr-i Edirne meskat-i reisleri olub Ftiha-i mrlerine
varnca bilihls mihrb niini fezil ve mukted-yi suff-i huffz-
eref fezil cmi'-i kenlt- sett ser mahfil-i gznn- marif-i
lyuhs olub hsn-i savt- rikkat bahs namt- hezr-j szi
krdan blend ve lezzetdr" idi.
Amasyal Keresteci Abdullah da bu devrin sesi gzel imamla-
rmdand. Musikye olan vukufuyfa da tannmt. 1097 (M- 1685)
de "mm- evvel-i sultan" oldu. Ve kendisine stanbul payesi verildi
1099 (M. 1687) de azledilerek Manisa mollas oldu. 1103 (M. 1691)
muharreminde vefat etti.
XVII nci asrn en muktedir musikiinas hi phe yok ki imam-
zade Hafz Posfdur. Yalnz devrinde deil, btn asrlarda onun
derecesinde geni ve devaml bir hret kazanm pek az ahsiyet
tanyoruz.
Asl ad Mehmed olan Hafz Post, stanbul'da dodu. Safay
tezkiresinde stanbullu olduu kaydldr. Dr. Subki, skdar'da
doduunu soyuyorsa da menba zikretmiyor (Trk musikisi II, 8).
Btn vcudu kllarla rtl olduu iin bu lkabla hret kazand
sylenir. Fakat bu rivayet kat' bir vesikaya mstenid deildir. Ne-
tekim bu hususta dier bir rivayet te mevcuddur: Gya Hafz Post,,
her gittii yere postu koltuunda olduu halde gider ve mutlaka
"saff- nilde" yani bulunduu meclisin en gerisinde otururmu.
Kendisine bunun iindir ki Hfz- Post denilmi. Grlyor ki her
iki rivayet te isimden istidlal yoluyla yaktrlmtr. Eski menba-
larda bunun hakik sebebi tasrih edilmemitir.. Bizzat kendisinin
vcude getirdii beste mecmualarnda ise adn, mtevazne bir ifa-
de ile Hakr Hafz diye zikretmektedir ki, bu lkabn kendisine mua-
srlar tarafndan izafe edildiini gstermektedir.
Hafz Post hakkndaki malamtmz pek mahduddur.
Mehur air Nil'm-n himayesinde yetiti. Gen yanda hafz ol-
du. Bir aralk Hacca gitti. Mehur hattat Tophaneli Mahmud efen-
di'den yaz mek etti ve icazetname ald. Tatl yzl ve nazik bir
adamd. Bu yzden bir takm devlet ricalinin iltifat ve tevecch-

lerini kazanmt. Devrinin mkemmel bir hanendesi idi. Musikide
hocas, mehur Kasvmpasah Osman'dr.
Onun genliinde hi bir memuriyette bulunmad anlal-
maktadr. Son zamanlarnda Divan hocalar zmresine dahil oldu.
Daha sonra kat eminliine terfi ettirildi. 1105 (M. 1693) de ve-
fat etti. Mehur musikiinas Itr u lm tarihini kaleme alm-
tr (1):
Hafz Elhc mamzde Mehemmed hak bu kim
Msik ilminde mahirdi ol std- zaman Seyr
iden seyyh- lem her makam mahfili Ann
asarn iderdi ehl-i" tab'a armaan Oldu aariyle
pr avaz Irak ile Hicaz Hem Nihvend Nibr
u Acem hem Isfahan Hzin-i genc-i hnerdi bezl-i
makdr eyledi kane kld taksm itti varn
dermiyan Germ iderdi bezm-i uk nev-yi
nlesi Mye-i evk olur idi asa meclisde dehan
Bezmine dbete klmt bzrg kei Pak
eda v ho tekellm hb lehe nktedan Grd
kim devrin usl kec. muhalif gerdii Ehl-i tab'n
rast kaddi dim olmakda keman lemin nakn
kard bildi krn kim ecel Ne Gulm'a rahm
ider ne Hce'ye verir aman Pye-i pest
blendinden ekb el lemin Azm-i ukb itti
olub trik-i bezm-i cihan Gedi cerh-i enberden
ruhu evce azm idb Hkde oldu nhfte ol
vcd-i ntvan Postunu bo koydu geri nm
amma zindedir Ana asar v tasnifi yeter nm
nian Harf- menkut ile trh oldu ann fevtine
1015
eyhlislm Esad efendi "Atrablsr" da Hafz Post'un ve
fatn gene Itr'nin, ,
msrama istinad ederek 1101 (M. 1689) da gstermektedir. Msta-

kimzde de ayn tarihi tesbit ediyor. Geri bu msra', 1101 e tevafuk
ediyor, fakat Safay ve Salim tezkirelerinde onun 1105 de ld
(1) Safay tezkiresi, Alm. Mc. No: 658.

XVII NC ASIR 47
kaydl olduu gibi Itr'nm yukarya yazdmz tarihi de mcevher

olduu iin kat' surette 1105 i gstermektedir. u halde Itr'nin ikinci
tarihi tamiyelidir. Ve bu tarihin bugn elimizde bulunmayan ilk
msranda 4 rakamnn karlacana dair bir iaret mevcuddur.
Hafz Post; Mehmed IV. in, Krn han Selim Giray'in ve bir ok
devlet ricalinin iltifatlarna mazhar olmutu. Sesi o kadar gzel
olmamakla beraber stadl sayesinde byk bir muvaffakiyet ve
hret temin etti. Atrablsar mellifi Esad efendi unlar sylyor:
"Geri sad-yi halvet npeyds b heng ve turfa karr ve vz-
perde nsz cld-i smi'ne bdi-i iki'rr idi.Lkin rtbe-i
stdiyyetin ve keml-i fazlu dikkatin takrr-i dhil-i uhde-i yera-i
tahrr ve kncyi pezr-i havsala-i ta'br deildir. Ekser-i sr- letafet
ir tarabbah-i huzr-i evket medr- cenb- hazret-i ehriyr
olman biddefat mazhar- aty-yi bisyr olmutur."
Hafz Post hakknda tarih menbalarda takdirli cmleler mev-
cuddur.
Evliya elebi unlar syliyor (Seyahatname I, 633):
"mamzde Hafz Post, velvele r rst ve kmil, yegne-i asr,,
halk, hulv-l-kelm, ho sohbet elebi idi. Fakrin pederinin
nazarkerdesidir".
eyh "Vakayilfuzal" da diyor ki:
"lm-i edvarda b nazr olub name-i kanesi mye-i evk u
nev-yi nlesi bezm-i uka zevk bah etmekle syt u sad-yi iti-
hr Irk u Acem Hicz vdlerin pr vz ve sar- na-mt
Nihvend Nibr ve Isfahan'da mmtz olmala Bzrg kek
gaze-i dilpezrine mtk olmular idi"..
Safay diyor ki:
"lm-i edvrda b nazr-i rzgr ve nezket-i gaze-i ho nevs
rek endz- zemzim-i hezr ve nak-i kr- etvr- edvr-
terennm hased kerde-i rh-i revn- Hce ve lehce-i pkze na-
mt h rb-yi g kyn- istim'dr."
Salim unlar syliyor:
"01 ilm-i edvrn hce-i cihn ve fenn-i msikarn Fisagors-i
devrn tanbr-i bezm-ievkin miyn- tr- nezketi ve dire-i lfetin
mlezime-i sohbti olub beyn-el-kibr Hafz Post Mehmed elebi
nvniyle hret ir olan rmiger-i rstkr- bnazr 'merd-i sitde
nak-i nigr- nzk ta'brdir ki evc-i kadri musikinsan
miynesinde begayet bl ve Rm Acem'de mstkanna nihayet

ve dilddegnma hadd gayet yokdur. Bir vcd-i b hemtdr ki
ashb- terkb pencgh- havsdan memlik-i Rm ve Hicaz ve
Htta-i Irak u Sfhan'da ve iklm-i Nihavend ve arz- Nbr ve
memleket-i Krd ve ir aktr- cihanda Bzrg kek elsinesinde
nm- nmleri hretsir ve nigrende-i san'atlar olan beste ve
sema ve kr ve nak ve ark ve trkleri mlml ve bmr ol-
duundan mada ol stad- serefrz her geh ki meclis-i kibarda
ol blend nzk ada ile bir perdenin dgh segahndan nevaya
gaz etse demsz olduu ada rgh- lem-i ansrdan brun bel-
ki felek-i svmde g-i zhreye ol hengde nakrn olurdu. 01
Blbl-i glzr- dire ber kef bir kenr- cybrda ilm-i edvarda
mehret-i ma'lmtn izhr ittikte bada bd-i sab gya vlih
nedh ve nahl-i gllerde blbller keml-i lezzetinden sermestri
han olurlard. lm-i edvarda Hce-i cihan manend b akran ve
b nazr iken vadi-i marifde ve i'r gylkda da bir merd-i dilr
idi."
Mstakimzde de "Tuhfei hatttin" de "i'r in ve hsn-i
kiibet ve iml ile hususa .musikde Hce-i benm kendine Gulm ol-
mak derecesinde kmil idi" diyor.
Bu takdirler gsteriyor ki, gzel bir yazs olan ve baz iirler
de kaleme alm bulunan Hafz Post'un asl ehemmiyeti musik sa-
hasndadr. Ve muvaffakiyeti yznden geni bir hret kazanm-
tr. Onun besteleri yalnz .Trkiye dahilinde yaylmakla kalmam
btn slm memleketlerinde ayi' olmutur. Bu hususta btn men-
balar mttefiktir.
Bu szlerle onun kudretsiz bir hattat olduunu anlatmak iste-
mediimizi de burada tasrih etmek isterim. Elimizde bulunan mec-
mualar, kendisinin cidden gzel bir yazya sahib olduunu; isbat
ediyor. Fakat Trk yaz tarihinde ona emsal olabilecek pek ok ah-
siyet mevcuddr. Musiki tarihimizde brakt tesir ise dier sa-
halardaki muvaffakiyetiyle llemiyecek kadar yksektir. XVII
nci asrn en mtekmil rnekleri olarak ancak onun eserlerini gs-
terebiliriz. Hafz Post, kendine mahsus bir slb sahibi olan ve
ibda kudretine malik bulunan bir ahsiyettir. Ve bir ok muakkib-
leri vardr. Devrinin umum bilgilerine hakkjj4e'~sahib olduu da
muhakkaktr. Yazlarnda, hatt dikkatsizlikten doan ufak bir yan-
la bile tesadf edemiyoruz. Vcude getirdii besteler iin setii'
gfteler de zevk sahibi bir adam olduuna en kuvvetli delildir.
XVII NC ASIR 49
Mevlna'dan balayarak byk Trk sairlerinin eserlerini bes-

teleyen bu byk san'atkr, maruf saz airlerinin basit ve o nisbette
gzel manzumelerine de ezgiler vcude getirmekten ekinmemitir.
Divan edebiyatndan baka Tasavvuf ve k edebiyatlarna, hatt
halk trklerine kar mtemayil olmas da geni bir ktlre sahib
olduunu aka gstermektedir.
Klsik besteleri ile mnevverleri tatmin eden, trk ve varsa-
laryla da halkn ruhuna nfuz edebilmi olan Hafz Post, Trk
musiksinin her sahasnda eser vcuda getirebilmii ok deerli bir
sanatkrdr. Onun en ar paralarda gsterdii muvaffakiyet, en
kk ve sade trklerinde de mevcuttur.
Bu hkmler, bhesiz ki sadece besteledii gftelere naza-
randr. Yoksa onun elimizde bu nevi eserlerinden ezgisiyle bize in-
tikal etmi hi bir para mevcud deildir; bugn unutulmayan an-
cak sekiz on bestesi kalmtr. Halbuki Atroblsar mellifi, "Na-
k, murabba' ve arklar bine karb olub her biri kavid-i ilm-i
elhna muvafk enfis-i asardan" olduunu sylemektedir. Fakat
Hafz Post, halk arasndaki hretini bilhassa basit bir takm ark
ve trkleriyle temin edebilmitir. Hemen her asrda halk san'-
atkrane eserlere deil anlalmas kolay ve basit paralara rabet
etmitir. Bestekrn musiki sahasndaki kudretini gsteren san'ath
ve olgun mahsullerin yaylmasna imkn yoktur. Bu nevi eserler,
ancak musikiye vukufu olanlara, yani mahdud bir zmreye hitab
eden musanna paraJardr. Salim'in de tezkiresinde mevzubahs et-
tii "trk" leri, ite bu cihetledir ki bir ok memleketlerde teren-
nm edilmitir.
Hafz Post, elimizde mevcud eserlerine nazaran en ve akrak
bir bestekrdr. Hatta ilhlerinde bile kvrak nameler mevcud-
dur.
Bata Msr Niyaz olmak zere bilhassa, "Halvet" lerin v-
cude getirdikleri ilhleri besteleyen Hafz Post'un, bu tarikate
mensub olduunu tahmin etmekteyim. Bu deerli musikiinas ye-
titiren mehur air N'nin de halveti olmas bu kanaati kuvvet-
lendirmektedir.
Hafz Post'un, din mahiyeti haig-' pek mahdud paralar bu-
gn elimizde bulunuyor; fajsat Jbstekr bilinmedii halde unutul-
mayan kunt ve o nisbette gzel baz eserlerin- onun olmak ihtimali
ok kuvvetlidir.
F: 4
Hafz Post'un din ve ldin eserlerinden maada kendi el ya-szyle

yazd mhim iki beste mecmuas da bugn elimizdedir. Bunlardan
biri Topkap saray mzesindedir (Revan ktbhane-si No: 1724). Bu
eser, ok eskimi ve ypranm bir haldedir. Yapraklar dklecek
vaziyete gelmitir. Batan nihayete kadar Hafz Post'un elyazsyledir.
Dier mecmua, Avkat Bay Halil Edhem Arda'nn husus
ktbhanesindedir. Tezhib bakmndan da kymetli olan bu nsha,
daha mkemmel ve mndericat itibariyle daha zengindir. Hi bir yeri
de bozulmamtr. Bu eserdeki yazlar da ekseriyetle Hafz Post'undur.
Fakat bu mhim yazmaya, bilhare mehur Itr de kendi el yazsyle
bir takm besteler ilve etmitir ki byk ve deerli musikiinasn
elyazlarndan mrekkeb olan ve bir ok Trk bestekrlarnn ldin
eserlerini ihtiva eden bu mecmuann XVII nci asrda ve daha evvelki
zamanlarda musikimizin ne kadar geni bir inkiafa mazhar olduunu
gstermesi itibariyle de byk bir kymeti vardr (1).
Bu asnn sonunda bilhassa ilhleriyle tannm olan Sepetizade
Mehmed ile Hocazade Mehmed Enver'yi de burada zikretmek
icabeder.
Sepetizade Mehmed, stanbul'da dodu. Devrinin deerli zkir ve
hattatlarndand. Suyolcuzade Mustafa, efendi'den yaz mek etti. 1105
(M. 1693) de vefat etti.
Enver mahlsiyle baz iirler de yazan Hocazade Mehmed de
kymetli bir hattat ve bestekrd. Karakz lkabiyle hret kazand,
stanbulludur. O da Suyolcuzade'den mezundur. Firuzaa camiinde
yaz muallimi oldu. Sultan Ahmed camiinin de ba mezzini idi.
Nakbend tarkatine mensub olan bu zat hakknda Mstakimzade
unlar syliyor (Tuhfei hattatin):
"Devha'da Necb imls zere Mustafa Hn- sn bunlarn dahi
talimlerine ahynen nigh endz olurlar imi. Hatt bir mushaf istiktb
ve bin gurula kmyb eylemi idi. Tatar Hn Selim Giray Sultan
iltimsiyle yazd Mushaf hediyesini Hacc-i erf zd ve rhilesine sarf
idb avdetde Medne-i mnevvere'den iki konak iftirknda (Beyit)
Ey pdieh-i kiver-i Levelk nolayd
01 yer ki basardn gzmn nru olayd
(1) Bu iki mecmua hakknda fazla tafsilt almak iin ikinci cildin,
biblografyasna ve XVII nci asr ldin Trk musikisi, bahsine baknz.
XVII NC ASIR 51
temennisiyle anda defn-i zr-i zemn-i cennet mekn olduu bu

msra'- fakirane ile zabt olundu (H. 1106, M. 1694) :
- 1106 -
XVII nci asrn son yansnda bilhassa ilhleriyle tannm olan

.ahsiyetlerden biri de Kefeli Dervi Abdi'dir. Gleni tarikatine
.mensub idi. Msr'a giderek uzun mddet ibrahim Glen hanika-
hnda hizmet etmitir. Bir mddet Anadolu'nun muhtelif yerlerini
dolat. Nihayet Bursa'ya gitti. Yakubzade eyh Mehmed efendi'nin
tekkesine misafir oldu. Esasen musikiye vkf bir bestekr olan
eyh, istidad ve vukufunu grerek, onu tekkesinin zkir balna
tayin etti. Mevlid hn Dervi Osman'dan da baz savtlar ve ilhiler
.mek etti. eyh Mehmed'in 1077 (M. 1666) de vefat zerine naib-
lik meslekine atld. 1107 rebiulevvelinin on ikinci cuma gecesi vefat
etti. Bursa'da Deveciler mezarlna defnedildi.
Beli onun hakknda su-sitayilerde bulunuyor (Gldeste S.
.527):
"Rind-i zarafet perver icr-yi makamtda Harr gibi nm
ver olmu idi. Nice stdne ?zkr ve asvt ve baz beste-i
;ilhiy#t zebanzed-i makamsini; -lir. Mahlas Muti' olub baz eb-
yt ve e'r zuhura gelmi idi.
Bu asrn deerli zkirbala.mdan biri de Fethulloh elebi'dir.
aramba pazarnda Mehmedaa tekkesi eyhi Esircizode eyh H-
seyin efendi'nin oludur. 1066 (M. 1655) saf erinde dodu. Gen
.yanda musikiye heves etti. Bir taraftan da muayyen medrese tah-
silini ikmale alt. 1098 (M. 1686) de mlzim oldu. 1108 (M.
1696) ramazannda Balipaa haricine ykseldi. 1111 (M. 1699)
de Badad valisi tayin edilen Hasan Paa'mn imam oldu. Ayn se-
nenin cemaziyelahrnda ehri zur'a vardklarnda vefat etti.
Baz ilhler bestelemi olan Fethullah gzel sesli ve muvaffa-
kiyetli bir zkirbayd.
Bu devrin maruf mutasavvflarndan eyh Nazm de kymetli
bir bestekrd.
eyh Mehmed Nazm, Rstemzde Ramazan efendi'nin olu-
dur. 1032 (M. 1622) de dodu. Sleyman efendi'nin derslerine de-
vam etti. .Daha sonra mehur eyh Abdlhad Nuri'ye dervi olarak
Halveti tarkatine girmi oldu- 1065 (M. 1654) de ehremini civa-

rnda Yavaa Mehmed Aa tekkesine eyh ve camiine vaiz tayin e-
dildi. 1105 (M. 1693) de Valide Sultan camii vaizi oldu. 11112
(M. 1700) evvalinin yirmi drdnc gn vefat etti. Nazm mah-
lsiyle iirler yazan, ilm bir takm eserler vcude getiren bu zat
devrinin kymetli bir limiydi. Bilhassa "Hediyetlihvan" adl ki-
tab tasavvuf tarihi bakmndan ok kymetlidir. Salim,, Nazm iin
unlar soyuyor:
"Zahir btn ma'mr bir zt- fezil mevsm idiler. Grh-i
meyih-i kiram zamn- haytlarnda vcd-i lleriyle itinm
ederlerdi. eb rz halvethnelerinde ilm ibdetle mukm ve
ilm-i zahir ve btnda zihn-i erifleri mstakim bir zt- sitde s-
fat idi."
Din ve bilhassa ladini bir hayli eser besteleyen bu asrn de-
erli ahsiyetlerinden biri de stanbullu hen'ir. Sls ve nesih
yazlarn Nefeszde smail efendi'den renen bir hattat olduunu da
Msta-Jtimzade'den reniyoruz (Tuhfe S. 134.).
Asl ad Mehmed olan hen hakknda eyhlislm Esad Atra-
blsar'da unlar syliyor (Veled elebi nesrinden) :
"hen elebi : ehriyylasl olub Kefe valisi demekle mtehir
Ahmed Pa,a'ya dvan efendisi olmutur. Bu da asr- sultan Mehmed
Hn'^mehr-i stdmndandr. Sads mtevasst derecede olub
otuz kadar makbl-i estz-i f enn-i tarab eser-i letafet bahs var-
dr".
1112 (M. 1700) de vefat ettiini, ayn menbadaki u tarih mis-
ramdan reniyoruz :
. 1112
Subhzade Feyzi de u lm tarihini vcude getirmitir:
zim-i dr- adem oldu Mehemmed hen
Mateminden ehl-i diller eylediler syiha
Seyyit mahv olub ola sez-yi mafiret
Dd bu (1) vech ile Feyz fevtine trh ann
1112
(1) 1114 tutan tarih msramdan "b", yani 2 karlacaktr.
XVII NC ASIR 55
bilhassa ldin sahada muvaffak olmakla beraber ilhler de beste-

lemilerdir.
Bu asr zkirleri arasnda kymetli daha baz isimler de
biliyoruz. Stvash Abdlmecid eyh'mn zkir bass Bestekr Ah-med
elebi, Abdlahad Nuri'nin zkirbas Habib Dedezade, Cihangiri
Hasan efendi'nin zkirbas Tophaneli Hattat Mahmud, Glen
tekkesi zkiri Hday Celebi, gibi ahsiyetleri unutmamak lzmdr.
Bu asrda bilhassa Mevlid okumak hususunda byk bir kud-
ret gsteren ahsiyet ise hanende Kemhaczade'dir- Bestekr Eyipli
Abdullah Abd elebi ise na'thanlkta byk bir iktidar gstermi-
tir.
XVII nci asrn son yarsnda hret kazanan Itr, Ali irgan...
gibi maruf musikiinaslar ise, lmleri daha sonraki zamanlara
tesadf ettii iin, XVIII nci asrn ilk yarsnda mevzubahs edece-
iz.
XVII inci asra id metinler
BEZCZDE MUHYEDDN
Bayt ilhi, Dyek, G., B. Kendisinin
Zhid bize ta'n eyleme

Hak ismin okur dilimiz
Sakn efsne syleme
Hazrete varr yolumuz
Halvet yolun gderiz
ekilr Hak'ka gideriz
Gaz-yi ekber ederiz
Hazret-i Ali'dir ulumuz
Her kim bu tarka girdi
Hasan- Basr'ye irdi
Her seher okunur virdi
Seyyid Yahy'dr pirimiz
Erenlerin okdur yolu
Cmlesine dedik beli
Ko desnler bize deli
Usludan yedir delimiz
Tevhid eden deli olmaz
Allah deyen mahrum kalmaz
Her seher alur solmaz
Bahra irer glmz
Saylmayz parma ile
Tkenmeyiz krma ile
Taramzdan sorma ile
Kimse bilmez ahvlimiz
Mhy sana olan himmet
k isen cna minnet
Elif Allah mim Muhammed
Kisvemizdedir dalmz (1)
(l) Sd. Mc.

57
XVII NC ASIR
__ 2 __
Nevrz-i Acem, ilh, G., B. kendisinin
Cmlenin mahbbu sensin ey habb-i ezel

Cmle Ysuf'lar iinde ey gzeller gzeli
Kntkenzen sanadr matlab- a'l sensin
Mazhar- zt- Huda'sn nak-i ruhin yazal
Cmle mmet k oldu sana ey seyyid-i hulk
Himmetinle gitti gayri b- vahdet gezeli
Cmle lem kapuna yalvar geldi ey ef'
Hep kabul oldu dilekler ,min ahad lemyezel
Oldu uak gz giryan dili biryan ey habb
Oldu mecnn divne Muhyi hsnn sezeli (1)
Koaczde Mehmed
Zirgle ilh, G. Yunus
Benem ol ak bahresi Denizler hayran bana

Derya benim katrendir Ak oldu seyran bana
n dosta gider yolum Mlke irir elim
Hak'dan syler bu dilim Ne kul ne sultan bana
Yok iken bu brigh Sen var idin pdih
Ah bu ak elinden ah Derd oldu derman bana
nki dodu Mustaf lem oldu pr saf
Ol itdi ahde vef Andandr ihsan bana
(1) Alm. Mc. No: 650.

- XVII NC ASIR 59
Rast ilh, Dyek, G. Abdlahad Nur

Aknla cihan beste ltf eyle inyet kl
Derdinle bu can haste ltf eyle inyet kl
klara ihsan et Derdlilere dermn et
Vuslat yolun sn et ltf. eyle inayet kl
Ey rahmeti ok Rahman lem gzme zindan
Uarsa kafesden can ltf eyle inyet kl
Rahman Rahmimsin Gufrn- azmimsin
Sultn- kermimsin ltf eyle inyet kl
Breleri yd et Vran dili bd et
Nr (1) kulunu d et ltf eyle inyet kl (2)
_3_
Segah ilh, G., B. kendisinin

Esr-i nefs-i emmrem aceb bed hl bed krem
efr-i kabre iritim hev ile henz yrem
Giderem zd-i rhm yok ne yz ile sana varem
Esirge kapuna geldim dedin y Rabbi Gffr'em
Senin kapun durur iken ya varub kime yalvarem
Kulundur Zkir-i derdmend ey lim dn
Senin tevhdini eyler hev ile eder amm
Ne var crmn afv etsen sana irk etmedi h
Esirge kapuna geldim dedin y Rabbi Gffr'em
Senin kapun durur iken ya varub kime yalvarem (3)
Uzzal Tesbih
(4)
(1) Mehur mutasavvf Abdlhad Nur, Vefat: 1061 (M. 1650)

(2) Os. Mc.
(3) Mst. Mc., Sd. Mc. .
60 TRK MSKS ANTOLOJS
Stzde Is
_Dgh ilh, G. Hdaj
El ey server-i kn- rislet Sana bin

bin salt ile tahiyyt Hakikt bann
serv-i blendi Gl-i sad berg-i glzr-
sadet Fekne kabe kavseyn-i Ev
edn Ulvv-i nna, eyler ibdet
Nebler geri halk davet idb Kamusu
itdiler ird- mmet Vel sen geb
ef' l sft bd itdin asl- zta
da'vet Annn htem oldun enbiyya
Seninle bitdi bnyn- nbvvet
Habb ger Hall olduysa ceddin Sen
oldun kutb-i eflk-i mahabbet Meded
eyle Hdy (1) derdmende efaat y
Reslllah efat (2)
Aziz Mahmud Hdy
rgh tevh, Dyek, G., B. kendisinin
Kudmn rahmet-i zevk u safdr y Reslllh

Zuhrun derd-i uka devdr y Reslllh Neb
idin dahi dem dururken M tn ire mm-
enbiy olsan revadr y Reslllh Keml-i zmre-i
kmmel senin nrunla olmudur Vcdun mazhar-
tm- Hud'dr y Reslllh
(1) Mehur mutasavvf Hdy Aziz Mahmud, Vefat: 1038 (M. 1628). (2)
Alm. Mc. No: 637.
XVII NC ASIR 61,
Seninle erdiler zta dahi env'- lezzta in erbb-
hcta atdr y Reslllah Hdy'ye efat kl
eer zahir eer btn Kapuna intisb itmi geddr
y Reslllah (1)
_ 2 _ - Hseyn ilh,
G., B. kendisinin
Ey nefs-i m insf idb dimedin y H
Kalbin gnahdan sf idb dimedin y H Hep
tebdl-i evsf ilb diyelim y H imden geru
insf idb diyelim y H hiret ili uzakdr
eyle bir azk Gerekmez yere harc itme mrne
yazk Hamd kr eyleyb dim bil kendin
ark imdenger insf idb diyelim y H
Har neri ikrr idb itme gel inkr O gnde
eyle azn elde frsat var Zikr idb Hak'k
Hdy eylegil tekrar imdenger insf idb
diyelim y H (2)
3
Nev ilh, Sofiyan, G., B. kendisinin
Ald n bezm-i Elest Devr
eyledi peymnesi Andan
ienler oldu mest Aylmad
mestnesi 0l bdeden kim n
ider dii dem sarho ider
Dery gibi ol c ider Esrk
olur dvnesi Savm- sivy
kim tutar d-i visle ol yeter
Blbl gibi dim ter Glen
olur kanesi
(1) Sd. Mc. Notas iin baknz Konservatuvar neriyat Mevld tev-
ihleri S. 2.
(2) Mst. Mc., Os. Mc. Bu iir, Hdy divanlarnda yoktur.
TRK MUSKS ANTOLOJS
A gzn hakkyle bak Oku

Hdy'den sebak Kmil olurmu
ehl-i Hak Domazdan evvel anesi (1)
_4_
Nev ilh, Sofiyan, G.,.B. kendisinin
Tahkk ider tasdkini imna

irmek isteyen Bulur hayt
iklmini rfna irmek isteyen
Canna ok cebr eylesn
Cismin ana kabr eylesn Eyyb
ve sabr eylesn Dermna
irmek isteyen Kullukda ok
zahmet eker Derd bel
mihnet eker Ysuf gibi firkat
eker Ken'n'a irmek isteyen
Cnn bu yolda hk ider Varlk
hicbn k ider Kalbi seryn
pk ider Sultna irmek isteyen
Geb kamudan mutlaka Bulur
fen ender fen Bin kerre can
eyler fed Cnna irmek
isteyen Her kim dilerse bula yr
Varln eyler nisr Can virir
sml vr
Kurbna irmek isteyen
Ol mecma'-l-bahreyn olur
Ms ile Hzr' bulur
Her katrede dery bulur
Ummna irmek isteyen (2)
(1) Hdy divan, Glsen efendi tab' S. 137. (2)
Hdy divan, _Glen efendi tab' ,S. 112.
XVII NC ASIR 63
Hafz Kumral
l
Acem tevh, Evsat, G. Hdy
Kudmn rahmet-i zevk u safdr y Reslllah
Zuhrun derd-i uka devdr y Reslllah (1)
_ 2 Acem ilh, G.
Hdy
isteyen yrn hk ider varn Bulsa
dildrn saklar esrarn Bakmayan
cna irdi cnna Girdi meydna Terk
idp rn Yr elin tutdu Birlie yetdi
Dost ile itdi Gizli bzrn rif ol ey
dil olagr kmil Ben deyen gfil
Utanr yarn Gel Hdy'den al
haber erken Hak'k isteyen kosun
inkrn (2)
Hseyn ilh, Evsat, G. Hdy

Sadr- cem'-i mrseln
Sensin y Reslllah
Bedr-i eflk-i yakn
Sensin y Reslllah
Nrun sirc- Vehhc
lemler sana muhta
Shib-i tc mi'rc
Sensin y Reslllah
(1) Alm. Mc. No: 637, Mstakimzade'nin bu besteyi Hafz Post'a is
nad yanltr.
Gfte iin baknz S. 59-60.
(2) R. Mc.
yne-i Rahmn Nr-i pk-i

Sbhn Srr- Seb'ulmesn
Sensin y Reslllah Aan
rh- tevhdi Bulan srr-
tefrdi Hdy'nin mdi
Sensin y Reslllah (1)
_4_
Mahr ilh, G. Hdy

Bir pdiha kul ol kim
Mlk zil olmaz ola Bir
glene blbl ol kim Hi
sararub solmaz ola Kendin
ummna sala gr Gavvs
oluben dala gr Bir drl
cevher bula gr Kimsede
bulunmaz ola Gerek k
olsa slik Grnr Kll
ey'in hlik Ola gr bir
mlke mlik Kims elden
almaz ola Srrn kef itme
yda Verme hsln bda Bir
dost edin kim dnyda Hi
senden ayrlmaz ola
Zhidlere umak gerek rif
Hak'ka umak gerek Bir
emeden imek gerek
enler aylmaz ola Bir
kapuya mlzim ol Dn gn
Hdy kaim ol Bir zge
ilme lim ol Melek an
bilmez ola (2)
(1) Mst. Mc.

(2) Alm. Mc. No: 637.
XVII NC ASIR
Nev ilh, G. Hdy

Kuldan sana lyk nola
k seni kande bula
Meer senden ihsn ola
Senden kerem senden at
Koma Hdy'yi garb
Yessir merm y Mcb
Y Rabben y Rabben
Senden kerem senden at (1)
Nevruz Uak ilh, G. Erefolu Rm

Nakkamz bizi ezel b levn renk yazubdrr Levh-i
gnlden gayrnn nakn hep bozubdrr Neyler k
cn teni ister an dn gn Gel gr an sevenleri d
cihandan bezbdrr Yer gk dahi elenmeden Kal bel
sylenmeden Kendi cemlin grmee Gzgmz
dzbdrr '. Kullb urub cnmza Dn gn eker
kendzne Niceleri Mansur 'leyin kl oluben tozubdrr
Bu Erefolu Rm'yi ak deryasnn mevcleri Tadan
taa ala ala mahveyleyb ezbdrr (2)
7 Pengh tevh, Dyek,

G. Sultan Ahmed 1
Nola tcm gibi bamda getrsem dim Kademi resmidir
ol Hazret-i h- rusln Gl-i glzr- nbvvet o kadem
shibidir Ahmed (3) durma yzn sr kademine o gln
(4)
(1) Mst. MC. (2)

Mst. Mc.
(3) Ahmed ve Baht mahlslaryle iirler yazan Osmanl hkmdar
Ahmed L, Vefat 1026 (M. 1617).
(4) Mst. Mc.
F: 5
8
Pengh ilh, G. Hdy
Cennet ehline gerek ilm amel

Lcerem umaa lzmdr cenh
Akla bakma ir tecell nruna

em'e hcet olmaz oldukda sabh
Ey Hdy'den nashat isteyen
Hak'ka kul ol bulmak istersen felh (1)
_9_
Segh na't
Medhini oku yre

Koymaya seni nre Her
kim salavat vere Doru
cennete gire Dodu
K'be'de Ahmed Hak
Resl Muhammed Geldi
leme rahmet Buldu
mimeti devlet Cna y
Habb evkn et nasb Ben
sana garb Olmuum necb
Medhini oku yre
Koymaya seni nre
(1) Mst. Mc. Bir mecmuada bu ilh bestesi, "Zkir" namna kayd-ldr:
Alm. Mc. No: 650.
XVII NC ASIR 67
Her kim salavat vere

Doru cennete gire
Ara t kd aya
Nr-i visal dura
Balad selm
Syledi kelm
n oldu imam
Kalmad zalm
Medhini oku yre
Koymaya seni nre
Her kim salavat vere
Doru cennete gire (1)
10
Uak ilh G. Hdy
Hb- gafletden uyar uyanaym Msivdan
cmleten usanaym Firkatinle nice bir
dvneyim erbet-i vasln iben kanaym
Pdiha sen bilrsn sdk Sen bilrsn
bezm-i vasla lyk Hsnne pervne kldn
k Ger murdn yakma ise yanaym,
Msivdan el ek ey k kesil Zikr
fikrin Hak'ka olsun muttasl Ol kadar
hayretde olsun cn dil Kande bakarsam
efendim sanaym steyicek bir fakri ol
gan Eyler esrr- marif mahzeni Btnm
etdi hakyk hirmeni Zhir geri bir edn
dneyim Koma y Rabbi Hdy yerine
Bakma noksnm binde birine Ger irdet
vard ise yerine Kevser-i vahdetten ir
kanaym
(1) Mst. Mc.
"(1) Alm. Mc. No: 637, Bu sr matbu Hdy divanmda yoktur.
Zkir ban
Acem ilh,. G., B. kendisinin

Y Rabbi maher yerine
Ne yz ile varaym ben
Dostum Muhammed'in yzn
Ne vech ile greyim ben
Benim crm gnhm ok
Deil rahmetinden artuk
Senden gayr yaradan yok
Y kime yalvaraym ben
Senden olmazsa inyet
Dostun klmazsa efat
Neme lyk benim cennet
Hod bir yz karaym ben
Hak bana sul iderse
Aklm bamdan giderse
Kulum nin itdin dirse
Nice cevab vireyim ben
Bu Zkir gmrhna
nyet sal sen rhna
Gece gndz derghna
Kara yzm sreyim ben (1)
imam Yusuf
1
argh tesbih
iii'.jL.
. sij >
C
(1) Mst. Mc.
XVII NC ASIR 69
_ 2 _
Dgh Hseyn, Dyek, tebih
Vehb Osman
l
Acentesi
5
2 r i '"
Dgh Hseyn tebih G. Sami Hseyin >
3
Dgh Hseyn tebih
.(1) mam Yusuf'a ifl olan bu besteler, Cv. K. Mc. 183 den yazld.
_ 4 __
Neva tebih
m
5
Aêv tebih
Puselik tebih
Dervi Sady
1
Sab ilh, Evsat, G. eyh Ibrhim Sinn
Gelmiem vahdet elinden ak ile cihna ben
nien cm- ezelden olmuam mestne ben
nki Kerremn ben dem didi Kur'an'da Hak
yine ve sret oldum cism ile ol cna ben
Gnlme nr-i tecell dost cemlinden doar
em'ine pervne oldum aka yne yne ben
nki bu sevdy yazm dest-i kudret bama
Ann in yok karrm dmem cevlna ben
Ey Sinn (3) ak makam be riz-yi Hak'drr
Pdihn hizmetinde durmuam dvne ben (4)
------------------------
(1) Vehbi Osman'n besteleri iin baknz: Cv. K. Mc. No: 183.
(2) Cv. K. No: 183.
(3) 958 (M. 1551) de veft eden mehur mutasavvf. Halvetliin Sina-nlik
ubesi messisidir.
(4) Alm. Mc. No: 637, 650, Mst. Mc.
Pselik ilh, G. Yunus

Bir drr-i yetmim kim grmedi beni umman Bir
katreyim ill ki ummna benim umman Tevhd-i
Enelhak'dan dem urmaz idi Mansur Ak drna
dost zlf asmdr an ryan Bu lem-i kesretde
sen Ysuf ben Ya'kub Ol lem-i vahdetde ne
Ysuf ne Ken'an Bu cism belsdr adm Ynus
olduu Aslm sorar isen sultana benim sultan
(1)
Nasuh Paazde mer

_1_
Uak ilh, G., B. kendisinin
Ymya verme ne'eni
Ak ile durma dol meded
Yokdur cihnn n sonu
Kalma sakn mechul meded
ynenin jengin silb
Takv-yi zt- dil klub
Hak'k hakkatle bilb
Ltfuna mazhar ol meded
Akl- madn baa dir
Sret ile ma'nya ir mr al
deryya ir Ol hazrete makbul
meded (2)
Bursal Yakubzde Mehmed

1
Nev ilh, G. Yunus
Milk-i bakdan gelmiem Fn
cihn neylerem Ben dost
cemlin grmem Hr
cinn neylerem
(1) Alm. Mc. No: 637, 650.
(2) Cv. K. Mc. 183.
XVII NC ASIR 73
Vahdet meyinin cr'asn
Ma'k elinden imiem Ben
dost kokusun almam Mg-
i Tatar' neylerem s gibi
dny koyub Gkleri seyrn
eylerem Ms-yi ddr
olmuam Ben Lentern
neylerem smil'im Hak
yoluna Cnm kurbn
eylerem nki bu can kurbn
imi Ko kurbn neylerem
Eyyub gibi ma'kunun
Cevrin tahamml eylerem
Cercisleyin Hak yolunda
kmayan cn neylerem
Dervi Yunus ma'kuna
Vuslat bulunca mest olur Ben
ieyi aldm Taa Nms
r neylerem (1)
Uak ilh, G. Abdlahad Nur
Eser akn yeli eshra karu

ter blblleri glzra karu
Cemlin u'lesinde tbdrm
Yanar pervneyim ol nra karu
Ne sabra tkatim var grmez isem
Ne grsem gz doyar envra karu
Bugn yr olmayan akyle yrin
Utanur yarn ol Gaffr'a karu
Grrsn Nriy klarna
Neler ihsn eder ayra karu (2)
(1) Mst. Mc. Os. Mc.

(2) Mst. Mc., Sd. Mc.
XVII NC ASIR 75
mm Sinanzde Hasan
Nev ilh, G., B. kendisinin

Gecelerde uyanksn Hak'kn
zikriyle yanksn klar
uyarrsn k n sdk n
Bu derdine noldu sebeb
Feryd idersin beher eb
klara viren tarab k n
sdk n Vrneyi mesken
iden Derd ehlini hemdem iden
Zikr-i devma irgren k
n sdk n eyh Hasan'
nln eden Gz yam seyln
eden klar hayran eden
k n sdk n (1)
Uak, ilh, Dyek, G. Erefolu Rm

Ey aceb bilsem nedir y Rab bu derdin resi Gn
gn artar hi unulmaz yreimin yresi Yreimin
yresine hi tabib klmaz il Ey aceb var m dahi
benim gibi bresi resi brelikdir yine bu
derdin heman n bel burcundadr klarn
seyyresi Gz yal bar bal yrei delik delik
Olmuam lem iinde aknn vresi Erefolu
Rm bu derde giriftr olal Dd bir deryya kim
yokdur ann kenresi (2)
(2) R. MC.
Divitizde eyh Mehmed
Nev ilh, G., B. kendisinin

Feth olunca Hak'dan yana yolumuz
Gnl sabr eyle sabr eyle bir zaman
Alnca dost banda glmz
Hak'dan irse kula bu gn sadet
Kalmaz yolda lbd olur hidyet
riince cezbe ile inyet
Menzile mertibe irince
Man drl drl grlnce
Dost iline cezbe ile varnca
Nr-i Hak'la Tlib irer murda
Gide hicb kalmaya hi arada
Yetiince ol hazretden irde
Gnl sabr eyle sabr eyle bir zaman (1)
Nefes anbar Osman
Hseyn ilh, Evsat, G., B. kendisinin

Ziylar verdi nriyle dil cna seher zikri Saflar
bah edb vasl itdi Sbhn'a seher zikri Seherde
blbl-i rde ve efgna balad Gnl mlkn
dndrd glistna seher zikri Giceler subha dek
zr it gzn yan revn eyle Dilersen dndrem
derdini dermna seher zikri ridi em'-i cna bir
haber ilhm- Mevl'dan Ki vkf eyledi esrr-
Sbhn'a seher zikri
(1) Mst. Mc.
XVII NC ASIR 77
Bihamdillh ansr bendi bndan hals idb

Myesser itdi vuslat Dervi Osmn'a seher zikri (1)
ehnz ilh, G. Sultan Mustaf II.

Allah Rabb-i lyezl Y Vhid
y Zelcell Ey pdih- b
zevl Yessir len hayr-el-umr
. Vakt-i seher ferydmz Ara
kar efgnmz Her dem
hatdr krmz Yessir len
hayr-el-umr Senden irimezse
aman Olur kamu iler yaman
Y shib-i kevn mekn Yessir
len hayr-el-umr kbl (2)
sdir garb Ltfundan itme b
nasb Y Bki-i Hayy Mcb
Yessir len hayr-el-umr (3)
Anber Mustaf Aa
Evc ilh, G. Msr Niyaz

Dise ne zaman ara ibu dil-i karem
(1) Mstakimzde bu ilhiyi kaydetdikden sonra unlar ilv Bu

gfteden gayri Osman Erikapuludur" Mst. Mc.
(2) 1115 (M. 1703) de veft eden Osmanl hkmdar Sulti
iafa II. "kbl" ve "Meftn" mahlslaryle iirler yazmtr.
(3) Mlt. Alm. Mc. No: 711.
78 TRK MSIKS ANTOLOJS
n nefsini bilen kii Allh' bilirmi Bu ma'niye

yok bunda ilcm nola rem Terk eylesn hem
r ile nmusunu ol er Ol vakt o yrek yresine
merhemi sarem Derdsizlere diken grnr geri
Niyaz Pervneye od blble dim gl-i zrem
(1)
Uak ilh, G. Msr Niyaz

Ey blbl-i eyd yine efgna m geldin Azm-i
gl idb yr ile giryna m geldin Pervne gibi
tee dim can atarsn Evvelde bu ak adna
pervne mi geldin Yamur gibi yaarsa bel sen
ba aarsn Can vermee dost eline kurbna m
geldin Her ey alr bir sft eyleye ma'mr
Sen cnle sft ilini vrna m geldin Vech-i
ahadiyyet ki u eyda grnm Bu kesrete
ancak an seyrna m geldin Bir kimse senin
olmad hi rzna mahrem Bilmem bu cihn iine
yekdne mi geldin Bu haste Niyz'ye if remzin
idersin Derde denin derdine dermna m geldin
(2)
Kek Dervi Mustaf
Bayt yin, Devr-i revn

Selm- evvel
(1) Kn. Mc., Sd. Mc., Bir mecmuada "Yekeim Mustaf Aa" bal-
rfyla kaydldr: Mst. Mc.
(2) Os. Mc., Sd. Mc.
XVII NC ASIR 79
Selm-t sn
- S- ^m- slis
Ey ki hezr aferin bu nice sultn olur

Kulu olan kiiler husrev hakan olur Her
ki bu gn Veled'e inanuben yz sre
Yohsul ise bay olur bay ise sultn olur (1)
<1) Bu drt msra' Eflk'nin bir gazolindendir.

Nne Ahmed elebi
1 Irak ilh,
Evsat, G. skdarl Yahy
Gel vcdun perdesin kaldr ceml-i yri gr Can
gznden sil gubr ehre-i dildr gr
(1) Notas iin baknz: stanbul Konservatuvar neriyat

Trk msksi
klsiklerinden yedinci cild Mevlev yinleri No: II., 1934.
XVII NC ASIR 81
Oyalanma aldanub ryiine lemin Menzil-i

maksduna bir gn ulaup vargr Dmenin elden
koma hergiz harbt ehlinin Sret-i inkrda mahf
olan ikrr gr Mrg-i cnn rh-i kudslerle seyrn
eylesn k bu zulmn kafesden lem-i envr gr
emine khl-i bsr Menkne fiddny yeter Gz
aklardan ol her lhza bu esrr gr Beyt-i ma'mr
oldu Yahy'nn bu beyt-i dilkei Ayn- ibretle yine
ma'mra bak mi'mr gr (1)
Stzde Hfz
Evc ilh, G. Erefolu Rm

Ben dost hevsna ddm gayri hev neme gerek
Bamda dost sevds var gayri sevd neme gerek Ey
zhid-i dny perest var zhdn arz eyleme Ben k-
rdeyim zerk riy neme gerek Ben dost yolunda
nakdimi hep oynayub tdrmem n gitdi kll
varlm havf rec neme gerek Ben ezelden mest
gelmiem ben t ebed mest giderem Hi aylmaz
esrklm zhd takv neme gerek Ben uykumu fikr
etmezem d grb ta'br etmezem Ben gitmezem ben
gelmezem fen baka neme gerek Geri sretde insnm
ben sultn- ins cnm Ben fri-i d cihnm ibu gavga
neme gerek (2)
Hicz ilh, Dyek, G. Aziz

Akn meyine kandn
Noldun a gnl noldun
Yakdn beni yandrdn
Noldun a gnl noldun
(1) Mst. Mc.
(2) Alm. Mc. No: 650. Bir mecmuada "Muhalif Irak" makmnda
kaydldr: Alm. Mc. No: 637.
F: 6
Sordular pervneye Nin byle

yanarsn Dostdan haber mi geldi
Noldun a gnl noldun Bir yerde
karar etmez Hi kimseden r
etmez Hekimler timr etmez
Noldun a gnl noldun Kalbini
kad eyle Hem Mevl'y yd
eyle Gamgn dili d eyle
Noldun a gnl noldun Gel imdi
ey Aziz (1) Srrn deme ol
epsem Ahvle olub mahrem
Noldun a gnl noldun (2)
3
Hisar ilh, G. Nazm Gark-i bahr-i
isyn hatym y Reslllah Vel senden efat
mddeym y Reslllah Senin ihsnna kald benim
hlim mkedderdir Ki derd-i zenb-i crme mbtelym
y Reslllah Murdm hazretinden bir nigh-
inydir Kapun sillerinden bir gedyim y Reslllah
Nice koyam elimden dmen-i ltfunu sultnm Seninle
vsl- zt- Hud'ym y Reslllah Bu Nazm bendeni
yeste-i nakd-i efat kl Fakrim derdmend ehl-i
atym y Reslllah (3)
4
Mhr ilh, G., B. kendisinin
Gnl pervne-i bezm-i vislin y Reslllah
Lisnm blbl-i b- cemlin y Reslllah
(1) 1003 (M. 1594) te veft eden Halvet Abdlaziz Aziz. Bu manzuma, bir
mecmuada "Mevlev Aziz" nmna kaydldr: Alm. Mc. No: 694.
(2) Mst. Mc.
(3) Alm. Mc. No: 650.
XVII NC ASIR 83
Heme sahn- mir't- nighmda hveyddr

Ceml-i hid-i nak- haylin y Reslllah
Safbah- harm-i hne-i endem olmudur Ziy-yi
nr-i vech-i b mislin y Reslllah Zll-i afvine
ben hasteyi ltf eyle srb et Dernum yakmasun
tb- cellin y Reslllah Kapuna intisb idb
efat mltec eyler Fakrin Hfz- ermende hlin
y Reslllah (1)
Sab ilh, G. Himmet

lh zulmet-i crm ile doldum Nedmet
eyledim estafirullah Uyub eytn-
nefsime kul oldum Nedmet eyledim
estafirullah Eer klmaz isen y Rabbi
re Yreimde unulmaz ibu yre Kulun
kapunu koyub kande vara Nedmet
eyledim estafirullah Benim isynmn
pyn yokdur Bilrem rahmetin derys
okdur Usta bb- gufrnn akdr
Nedmet eyledim estafirullah Gnehden
her ne kim y Rabbi kald Pemn
oluben crmni bildi Diyerek Himmet
(2) kapuna geldi Nedmet eyledim
estafirullah (3)
6
Sab ilh, G. Msr Niyz
Gzlerini noldu bdr eyledin Ah
efgn sana yr eyledin
(1) Alm. Mc. No: 637, 650.
(2) Bayram eyhlerinden Bolu'lu Himmet efendi
skdar'da Diviti-lerde Bezcizde Mehmed Muhyeddin
derghnda medfndur. Veft: 1095 (M. 1683).
(3) Alm. Mc No: 637, 650, sk. H. Mc. No: 15, Mst. Mc., Os. Me.
84 TRK MSIK ANTOLOJS
Ak odyla iini nr eyledin Noldu

blbl iimi zr eyledin Ne sebebden
azm-i glzr eyledin Bunca hasretden di
cnn ne sezer Firkatin gnden gne
artub gider Ltf edb var gel Niyz'ye
haber Noldu blbl iini zr eyledin Ne
sebebden azm-i glzr eyledin (1)
Uak Tevh, G., B. Kendisinin

Mey-i aknla sermest harbm y Reslllah
Demdem nr- evknla kebbm y Reslllah Nola
ftdeni bir kerre pml-i nigh etsen Ser-i kyinde bir
kemter trbn y Reslllah Kerem kl htr-
mahznumu ltfunla dn et Gamnla t bekey pr
ztrbm y Reslllah Dernum feyziyb et eme
sr- b- vaslndan Teb-i hicrn ile pr sz tbm y
Reslllah Der-i devlet medrndan beni redd etme
sultnm Garbim Hfz'm hasret mebm y
Reslllah (2)
Edirneli mam brhim
1
Acem aran lh, G., B. kendisinin
\y$
(1) Mst. Mc.

(2) Os. Mc. Sd. Mc.
Dervi Receb
_1_
Acem ilh, G. Gafr

n bahr irb ecerler sebz revnakgr olur yet-i
sun'-i Hud'y her varak tefsr olur Bir zaman sabr it
gnl maksda istersen vusl Nice mddetler mrr
itmekle demler r olur Nr-i zikrullh ile kalbi
kimin kim oldu d Sret ol b ise na'n yznden
pr olur Sicn-i tenden kurtulub irer sery-i vahdete
Hsn- tevhd ire kim pbeste-i zencr olur k-
sdk isen terk eyle hb rhati Ey Gafr tlib-i
ddr olan ebgr olur (3)
----------------------
(1) Mruf air eyhlislm Yahy veft: 1053 (M. 1643).
(2) Bu 3 beste Cv. K. No: 183 den yazld. Gfteler u mecmuada da
kaydldr: Alm. No: 694.
(3) Baz menbalarda bu beste Sepetizde Mehmed Aa'ya isnad edil-mektedir.
Halbuki Acem makmnda ilh olarak Receb, Acem Pselik Durak olarak ta
Sepetizde Mehmed bestelemitir. Alm. Mc. No: 696, Mst. Mc.
TRK MSIK ANTOLOJS _ 2 _
Evic ilh, G. Gafr

Yz srb dergh- Hak'ka olalm her eb mukm Cn
dilden diyelim estafirullah el'az'm
T ki feth-i bb ide ltfundan ol Rabb-i kerm
Cn dilden diyelim estafirullah el'azm Nefse
uyub yr olursun bulduun gmrh ile tdiin
ahdi unutdun mu ezel Allah ile Ey Gafr (1)
akdub gz yan ah vh ile Cn dilden diyelim
estafirullah el'azm (2)
_3_
Hseyn ilh, G. Gafr
Micmer-i kalbin pr idb ahker-i tevhd ile Cnn
eyle muattar anber-i tevhd ile Azm-i rh- K'be-i
maksd eden erbb- ak Hem rikb olmak
gerektir rehber-i tevhd ile Mazhar- envr- Hak
etmek dilersen kalbini k k et sneni gel
hancer-i tevhd ile Sidre v tb deil ar-
mualldan geer Hak'ka kim pervz ederse
ehper-i tevhd ile Ey Gafr anda ciz kim gele
sultn- ak Dil seryn kl mzeyyen zver-i
tevhd ile (3)
Muhayyer ilh, G. Gafr

den rh- mahabbetde tekp Gl-i
glzr-i vuslatdan alur bu Gnl
olsun o glende akar u Diyelim
ak ile Allah y H Solar bir gn
olur mrn bahr Cihn terk
idersin ztrr
(1) Celvet eyhlerinden Gelibolu'lu Gafr Mahmd efendi veft 1078
(M. 1667).
(2) Alm. Mc. No: 637, 650.
(3) Alm. Mc. No: 637.
XVII NC ASIR 87
Silb yne-i dilden gubri

Diyelim evk ile Allah y H
Nihl-i b- firdevs-i mahabbet
Verir dim semr- ltf rahmet
risn ol semerden cna lezzet
Diyelim ak ile Allah y H
derse cm- vasl- yri kim n
O dem eyler sivy hep ferm
Gafr eylesn bahr-i saf c
Diyelim ak ile Allah y H (1)
Nev ilh, G. Gafr
delim cn ile Mevl'y matlb O yolda

vrmz olsun fed heb Keder gitsn
olalm sfi mereb Gnehkrz bizi afv
eyle y Rab Gafr bendeni irgr
hda Giriftr eyleme zenb-i vcda
Kerem it lyk eyle fazl- cda
Gnehkrz bizi afv eyle y Rab (2)
Uzzal ilh, G. Abdlahad Nr
db klara in'm- kll

Tecell eyle sultnm tecell
Bula her biri aknla tesell
Tecell eyle sultnm tecell
Nakaysden mnezzeh ztn in
Cenbndan gelen ytn in
Nazar kl Nri'ye ey ferd-i bun
Tecell eyle sultnm tecell (3)
(2) Alm. Mc. No: 629, 637, 650.
(3) Mst. Mc.
88 TRK MUSK ANTOLOJS
Erefzde Ltfullah
1
Irak ilh, G. Erefolu Rm
Grelden yzn yrin bel bana ikr oldu nildim
artt gn gnden gzm ya bnar oldu Gzm
dnyy hi grmez akar kanl yam dinmez Bu derd
bu firkna iinm tam yanar oldu Aceb y Rabbi
derddir bu getrmez gzme uyku imdeki yanan od
h yaralarm yakar oldu Gnl fikrindedir hayran bu
can vre sergerdn Bu sevdya deliden d lem
bana dar oldu Var Erefolu Rm var bu derdi klma
ikr Sana n derdi zehrin yr dolu dolu sunar oldu
(1)
Sepetizde Mehmed Aa
1
Acem Pselik Durak, G. Gafr
n bahr irb ecerler sebz revnak gr olur
yet-i sun'-i Hud'y her varak tefsr olur (2)
Hattat Karakz Enver

-1-
Aran Na't, G. Ltf
if-yi derd-i dildir sitnn y Reslllah
Annn Mustaf'dr nm nn y Reslllah
Cem'-i enbiylardan mkerrem hem mufaddalsn
Habbisin cenb- Kibriy'nn y Reslllah
Vcdun bis-i zhr- afv mafiretdir hep
Sen oldun menba'- ltfu Hud'nn y Reslllah
Sen ol anka-yi kaf- ar- a'zamsn ki b perv
Senin b- cinandr iynn y Reslllah
Gark-i bahr-i isynm meded Ltf'ye ltf eyle
Elim al ben garb bnevnn y Reslllah (3)
(2) Manzmenin tamm iin baknz S. 85, Mst. Mc.
(3) Alm. Mc. No: 637, 650.
XVII NC ASIR 89
Kefeli Dervi Ahdi

_1_
Bestenigr ilh, G. Msr Niyz

Devr idb geldim cihna yine bir devrn ola Ben gidem
bu ten sery ykla vran ola C idb ummn- can
cismim gemisin dada Yerler altnda tenim toprak ile
yeksn ola Bu vcdum da kalka atla ynler gibi e
cihtm ala bir haddi yok meydn ola Drt yanmdan
nr bd b hak ide hcm Benliim anlar alub bu
varlm tln ola Her kim ister bu Niyz derdmendi ol
zaman Szlerini okusun kim srrn mihmn ola (1)
2
Segh ilh, G. Erefolu Rm
Yzn greli hayran olmuam
Bilmezem ben ben mi y sen olmuam
Dmem ak bahrine gavvs olub Bahr
iinde gevhere kn olmuam Zhir geri
fakrim ntvan Btn kevneyne sultan
olmuam Srrm bilmez benim ins
melek Srr iinde kim ne pinhn
olmuam Geri kim ben Erefolu
Rmi'yem Cmlenin isted ben olmuam
(2)
3
Snble ilh, G. Erefolu Rm
Cem'-i enbiylardan Muhammed cmlenin h Yz
nrundan almlar felekler ems ile mh Yedi kat
gkleri geti kadem ar stne bast riti Kabekavsyn'e
tavf eyledi dergh
(1) Alm. Mc. No: 637, 650, Mst. Mc., Os. Mc. Bu beste
"Eyipli Bayramzde" ye de isnad edilmektedir: Mst. Mc.
(2) Mst. Mc.

Ann seyr slknden melekler ciz olmular Ki bin

ylda varamazlar o bir demde varub rh Vereydim cnm
kurbn senin yoluna ey Ahmed Aceb bir kez yzn
grsem seher vakti seherghi Bu Erefolu Rm'nin
gnh okdrr gyet efat kl y Muhammed yzn
ems kamer mhi (1)
_4_
Uak ilh, Evsat, G. Erefolu Rm
Yreime dost derdi urdu drl yreler
Hi tabibler ana klmaz ne dev ne reler (2)
eyh Mehmed Nazm

1
Irak ilh, G., B. kendisinin
Ko yaksun kll cismim nr- hicran Gnl
sabr eyle sabr eyle sabr ol Olur elbette bir
gn vasl- cnan Gnl sabr eyle sabr eyle
sabr ol Ana k denir mi eyle insf Ki nr-
aka yanb olmaya sf Bu Nazm ve edb
tebdl-i evsf Gnl sabr eyle sabr eyle sabr
ol (3)
-- 2
Muhayyer ilh, Devr-i revn, G., B. kendisinin
Dern-i ka halvetfezdr halka-i tevhd Gd-yi
rh-i erbb- vefdr halka-i tevhd Kimisi blbl-
i gy kimi gl ehl-i tevhdin Ryz- vahdete
havz- atdr halka-i tevhd Aceb mi vsl- srr-
bak eylerse uk Tenr-i msivsz-i fendr
halka-i tevhd
(1) Mst. Mc.

(2) Mst. Mc., Aim. Mc. No: 650 Manzmenin tamm iin
baknz S. 21, Bz menblarda "Bayt" olarak kaydl ise de yanltr.
(3) Alm. Mc. No: 637, 650, Mst. Mc.
XVII NC ASIR 91
Muall tekyeler meyhne-i ak- lhdir
erb- aka bir cm- safdr halka-i tevhd Ahds-
i sahh ile olubdur sbit ey Nazm Metf- kudsiyn-
Kibriy'dr halka-i tevhd (1)
Sab ilh, G., B. kendisinin

Yeter ma'mre oldun bir zaman vrne ol gnlm Hud'ya
in ol gayriden bgne ol gnlm Bulanlar genc-i
maksdu bulurlar knc-i vrnda Harb bd- ak ol
vsl- cnne ol gnlm Mahabbet bdesiyle mest-i
lya'kil olub dim Cnn- ak- Mevl ile hem dvne ol
gnlm Mey-i cezbeyle zahm- hne-i ak mahabbet ol
erb- feyzile klara peymne ol gnlm kar krn
baa himmet it bu nat'- lemde Piyde kalma gezme
serser ferzne ol gnlm Ykldkda yaparlar hneyi
nkim budur det Bu Nazm gibi sende yklub vrne ol
gnlm (2)
Hfz Post
1 Acem Na't G.
Reid
Zerre-i mihrinle olsun hne-i dil ren Elkerem
ey nr-i lem pdih- enbiy fitb-i feyz-i
ihsnndan isrn nev ziy Elkerem ey nr-i lem
pdih- enbiy Y Reslllah efat kl Red'e
ol mun efkat eyle hline y Rahmeten
lil'lemn Afv ihsnnla olsun kmyb
kmbn Elkerem ey nr-i lem pdih- enbiy
(3)
(1) Alm. Mc. No: 637, Bir mecmuada Ali irgan nmna kaydldr: Alm.
Mc. No: 650.
(2) Alm. Mc. No: 696. Baz mecmualarda Dede Ali irgn nmna
kaydldr: Os. Mc., Alm. Mc. No: 650.
(3) Alm. Mc. 637, 650, 696.

Acem tevh, G. Abdlhay

Ey Habballah Muhammed Mustaf
Eyle feyzin ni'metine ihtid Zt-i pkin
rahmeten lillemn Mznibne fi'-i
rz-i cez T ki cnm tendedir olmam
eh Bb-i ltfundan cda subh mes
stindm intisbm sanadr Dmenin
elden brakmam dim Kl efat
rahmedb Abdlhay'e nki sensin
fi'-i rz-i cez (1)
__ g _
Acem Durak, G. Niyaz Tende cnm

canda cnnmdr Allah H deyen Dilde srrm srda
Sbhnmdr Allah H deyen Dest-i kudretle yazlm
yzne yt- Hak Gnlmn tahtnda, sultnmdr Allah
H deyen Cmle a'zdan gelr zikr-i Enelhak na'resi Cism
iinde zr efganmdr Allah H deyen Giceler t subh
olunca inledir bu derd beni Derdimin iinde dermnmdr
Allah H deyen Yire gke smayan bir m'minin
kalbindedir Katremin iinde ummnmdr Allah H deyen
Kisve-i tenden muarr seyr eder bu gnlm erh uran
abdl- rynmdr Allah H deyen Her kiiye kendiden
akreb olan dost ztdr Ey Niyz dilde mihmnmdr Allah
H deyen (2)
4
Arazbar ilh, G. Nil
Gnl bgnelerle aindr ya Resulllah
Der-i devlet mebndan cdlr y Reslllah
(1) Alm. Mc. No: 650.
(2) Mst. Mc., Os. Mc., kn. Mc., Sd. Mc. Bu duram notasm Dr. Subhi, Ali
irgani nmna neretmitir: Trk musikisi III, 60-61
XVII NC ASIR
Sarardr zikr fikrin ehresin erbb- tevhdin Siyeh

hki zer eyler kmydr y Reslllah Olan hd srt-
mstakme er'-i pkindir Bu lem berzah-i havf
recdr y Reslllah Szn makbl-i dergh-i Samed
dillerde evsfn ef'-l halk mahbb-i Hud'dr y
Reslllah Ne denl Nil (1) yn- tertb-i cez olsa
Cenbndan efat mltecdr y Reslllah (2)
5
Aran ilh, G. Msr Niyz
Sen seni bilmektir ancak pre lfetten garaz Noktay
fehm eylemektir ilm hikmetten garaz Halk bunca
enbiy kim geldi da'vet eyledi Vahdetin srr
bilinmektir o da'vetten garaz Sni'i gr gnde yz bin
drl san'at gsterir Kendyi gstermek indr o
san'atten garaz Nefsini bilen irermi bir tkenmez
devlete Fakr fahr'dir Niyz bil o devletten garaz
Hep cellin perdesidir kfr isyandan murd Bahr-i
cdun katresidir fazl- rahmetten garaz (3)
Evic ilh, G. Msr Niyaz

Ey Kerm Allah ey gan sultan
Derdliyz senden umarz derman
Ltfuna had yok ihsne pyan
Geri kullarda ma'siyet okdur
Rahmetin Mevlm dahi artukdur
Gayriden bize hi meded yokdur
(1) Mehur dvan iri Nil Mustaf. Veft: 1077 (M. 1666).
(2) Alm. Mc. 629, 637, 650, Mst. Mc., Os. Mc.
(3) Alm. Mc. No: 637.
Gel dimez isen biz gnahkre

Bir adm kadir mi ki yol vara
re yok senden olmasa re
Derdliyz senden umarz derman (1)
Hisar tevh, enber, G. brhim- Nak

Bir nazar kl hlime sn ola cmle sbl
Elmeded ey Fahr-i lem b sultn- rusl B-
glzr- dernumda alsn tze gl Elmeded ey
Fahr-i lem b sultn- rusl Na't-i pkinde dedi
Hak Rahneten lillemn Eyledi zt- erfin
mukted-yi mrseln Sana mmet oldu cmle
evveln hrn Elmeded ey Fahr-i lem b
sultn- rusl Naki (2)-i gamhr dergh-
Hud'da eyle yd Eyle ol breyi zevk- vislin ile
d Nr- akn rz eb bula dernumda ziyd
Elmeded ey Fahr-i lem b sultn- rusl (3)
8 Hseyn Na't, G.
Fash
Vcdun drr-i nyb- safdr y Reslllah
Annn nm- pkin Mustaf'dr y Reslllah
Cebn-i tbnkin reg bah-i mh- mihr engz
Cemlin pertev-i nr-i Hud'dr y Reslllah
Gzm hasret nigh- sret-i nak-i haylindir
Gnl gerdde-i prmen-i evk-i vislindir
(1) Alm. Mc. No: 650.
(2) Snbl eyhlerinden stanbullu brhim Nak veft 1114 (M.
1702).
(3) Alm. Mc. No: 637, Mst. Mc., Os, Mc., Sd. Mc.
xv NC ASIR
9
5
Huls (1) zre Fash (2) k- Nr-i cemlindir Reh-i
aknda abd-i briydr y Reslllah (3)
_g_
Hseyn ilh, Dyek, G. Msr Niyz
n sana gnln nbtel dd Derd

gam bana in dd Zhd takvya
yr idim evvel Ak ile benden hep cda
dd Viz ider gel ak terk eyle
Nideyim sabrm b vef dd Nice terk
itsn ak ol k Ana karu sen
mehlika dd Vechini grsem dalur
aklm Zlfn ana n mukted dd
Kim seni buldu kendi yo oldu Vaslna
ey dost can bah dd Bu Niyz'nin
hi vcdunda Zerre komad hep bak
dd (4)
10
Nev ilh, G. Feth Abdlkerim
Ey habb-i Mustaf v mcteb Arz-
ddr eyle ey nr-i Hud em'-i ztn
kalbime versn zy Arz- ddr eyle ey
nr-i Hud Ey efat menbai fazl-
Hud Cn bam yoluna olsun fed
Derdmendin Fethi'ye (5) idb at Arz-
ddr eyle ey nr-i Hud (6)
(1) Kemal: nsha.
(2) 1115 (M. 1703) te veft eden Divan hmayun ktibi Fash Mehmed.
(3) Alm. Mc. No: 629, 638, Bir macmuada gene Hfz Post nmna
"Arazbar" makmnda kaydldr: Alm. Mc, No: 650.
(4) Alm. Mc. No: 637, 650.
(5) Halvet eyhlerinden ve Abdlahal Nur halfelerinden Blblczde
Feth Abdlkerim. Veft 1106 (M. 1694).
(6) Alm. Mc. No: 637.
11
Nev ilh, Dyek, G. Himmet
Vakt-i seherde ala perde Ddm
yerde derman sendendir Dmem kaldr
Aladm gldr Minnetim oldur hsan
sendendir Benem bre Kaldm vre
Yrek pr yre hsan sendendir Nefs-i
zlimi gzle hlimi Sundum elimi hsan
sendendir Dervi Himmet'e re vuslte
Derd-i firkate derman sendendir (1)
12
Nev Snble ilh, G. Msr Niyz
Bilenler vech-i cnn bu cism cn neylerler Grnse
emsin envr meh-i tbn neylerler Bu gn ki cennet-i
irfna dhil olsalar uak Yarnki va'd olan hr v y
gilmm neylerler Bugn a'm olan yarn dahi a'm olur
elbet Aa gr can gzn kim b bsr dny neylerler
Slk ehline insan sohbetin bulmakdrr maksd O
sohbet kim bulunsa sohbet-i hayvn neylerler Gnl
duymazsa vicdn ile Allh' hakkate Mcerred dildeki
ilmi veya irfn neylerler Niyz Kntkenz'in srrn
kendinde buldunsa Sleyman tahtn y hikmet-i
Lokmn' neylerler (2)
13
Nevrz-i Acem ilh, G. Msr Niyz
Pdiha akn hem hne kl Msiv-
yi akn bgne kl Zikr fikrinle beni
pr nr idb Mest medh eyleyb
dvne kl
(1) Sd. Mc.

(2) Mst Mc.
XVII NC ASIR 97
Benliimdir senden ayran beni Varlm

ehrini yk vrne kl Gnlm mir't-
vech-i zt idb Ol tecelliyle beni
mestne kl Cezbe-i feyzin erbn
doldurub Bu Niyz bendeni meyhne kl
(1)
14 Sab ilh, G.
Abdlahad
Gider hzn lh eyle mesrr
Keremlerle atlar eyle Mevl Keder
viren adyu eyle makhr Keremlerle
atlar eyle Mevl Kulun Abdlhay umar
ltf-i evf Ana lyk mahall-i zhd
takv Marif mahzeni eyle lh
Keremlerle atlar eyle Mevl (2)
hen Mehmed elebi
1
Hseyn ilh, G. Msr Niyz
Uyan gafletden ey nim Hak'ka
yalvar seherlerde Dkb ac
ya dim Hak'ka yolvar
seherlerde (3) Kapusunda
durub her br Yzn derghna
tut var Yrekden kl demdem
zr Hak'ka yalvar seherlerde
Alur bb- Sbhn ekilr
hn- sultn Dklr feyz-i
Rabbn Hak'ka yalvar
seherlerde
(1) Alm. Mc. No: 650.
(2) Alm. Mc. No: 629, Sd. Me.
(3) Bu manzmedeki "Hak'ka" kelmeleri vezn iin "Haka" tarznda
okunacak.
F: 7
Seherde uykudan uyan Niyz

durma derde yan Ola kim irie
derman Hak'ka yalvar
seherlerde (I)
2
Muhayyer ilh, G. Msr
Niyz Ey erh-i dn netdim sana Hi
vernedin rhat bana Gldrmedin
nden sona Ah mihnet vh mihnet
Bendinden zd itmedin Ferydma
dd itmedin Bir dem beni d itmedin
Ah veylet vh veylet rimedi dosta
elim Rahmn'a varmad yolum kmad
baa menzilim Ah gurbet vh gurbet
Krmdrr derd ile gan Gitmez
bamdan hi elem Glden cd bir
blblem Ah firkat vh firkat
Mecnn ve ah ideyim Ferhd ve vh
ideyim Bu virdi her gh ideyim Ah
hasret vh hasret Varmazsa yolum
eyhime Sarmazsa merhem yreme
Olmazsa re derdime Ah hayret vh
hayret Yanar Niyz derd ile Hi
kimse yok hlin bile Nln olub girdi
yola Ah rihlet vh rihlet (2)
(1) Mst. Mc., Os.

Mc. Alm. Mc.
No: 650, Bu ilh,
bir mecmuada
"Nalbur Mehmed
elebi"
bal
yla
kay
dld
r
(Al
m.
Mc.
No:
637)
ki bu
nva
nla
gene
he
n
kasd
edil
miti
r.
(2) Mst. Mc., Alm. Mc. No: 650.

XVII NC ASIR 99
brhim Nak
Evic ilh, G., B. kendisinin

Kim gre ddrn akl pern olur Ref'-i
hicb eylese pertev-i mn olur Halk- cihan
bendesi k- efgendesi Tal'atinin zerresi
mihr-i dirahn olur Kafileslr- kul
ruhleridir tze gl Kmet-i h- rusl serv-i
hrmn olur Naki-i drinesi erh oluben
snesi Kalbinin ynesi bir meh-i tbn olur
(1)
Selim Giray
-r- Baba Thir ilh, G. ah Vel Asker
L.3.3
(2)
(1) Mst. Mc.

(2) Bu manzume, Mstakimzde'nn rivayetine gre "Asker" mah-lsyle iirler
yazan "ah Vel" nindir. XVI nci asr mutasavvflarndan olan bu Ayntabl air
hakknda baknz: Bursal Thir: Osmanl mellifleri I, 97, Sadeddin Nzhet: Trk
airleri II, 510.
Her tarikatin husus bir "yin" i vard. Edebiyat ve musikinin

yardm ile yaplan bu yinler ekseriyetle o tarikatin "Evrad" ile
balard. Yzlerce sesin itirkiyle ve muayyen beste ile okunan bu
"Evrad" lar, muhakkak ki san'atkr bir takm musikiinaslar tarafndan
bestelenmiti. Daha sonra yaplan zikirlerde, derviler, zikrederlerken,
zkirler de mteaddid ilhler okurlard. dare, zkir bann elinde idi.
Bu vazife, ok mhim ve o nisbette zor bir iti. Zkirba tayin
edilebilmek iin en aa 1000 ilhnin be--tesini gftelerile birlikte
hafzasnda bulundurmak, musikiye ve din rakslara vkf olmak,
falsosuz ve olduka gzel sese ve btn bunlardan baka idare
kabiliyetine sahib bulunmak artt. Din rakslarda okunan ilhler
ekseriyetle "Dvek" ve "ofjian" kalarnda bestelenmi olmakla
beraber, bunlarn hangi nevi raksa uygun gelebileceini semek
lzmd. Aksi takdirde zikir henginde bir aksaklk hsl olur, umum
ne'e kaybolabilirdi.
Zkirba, okuyaca ilh gftelerini de gznnde bulundurmak
mecburiyetinde idi. Faraza Muharrem ve Safer aylarnda okunan
ilhlerden bir ksm mam Hseyin'in ehadetini tasvir eden, yahut da
bu meali andran mersiyelerden intihab edilirdi. Rebilevvel, rebilhr
aylarnda ekseriyetle Hazreti Peygamber'in medh sensn ihtiva eden
ilhiler seilirdi. Cemaziyelevvel, Cema-ziyelhr aylarnda daha ziyade
gnahlardan tvbe ve istifar muhtevi bulunan ilhiler okunurdu.
Receb, aban aylarnda ise "Regaib" ve "Mirac" gecelerinin
kutlandna dair olan ilhlere ehemmiyet verilirdi. Her ayn
hususiyetini gsterebilen baz ilhler mevcuddu. Mhim bir ksm da
umum olarak her zaman okunabilecek mahiyeti haizdi
Zkirbann dikkat edecei eylerden biri de "lh" mevzu-unun
zikre tatbiki idi. "Kelime-i Tevhid", "smicell", "Devran"... gibi
zikirlerde mndericat itibarile uygun gelen ilhler okunurdu. Bu
ilhler arasnda "Vahdet-i vcud" u izah eden paralar, epeyce bir
yekn tutard. Esasen ekseriyetle bestekr olan zkirbalar, islm
kltre sahib adamlard. Elde ettikleri bir iir parasn uluorta
bestelemezlerdi. O ilh gftesinin mevzuunu, veznini gznnde
bulundururlar, hangi nevi zikre daha uygun geleceini dnerek
bestelerlerdi. Makam tayini de zikrin icabatndand.
Trk musikisi bestekrlar, ihatal adamlard. Bunlar,
sadece birka nameyi bir araya getiren basit bir takm insanlar"
Bursal Tlib
Arazbr ilh, G. Msr Niyz
Uyan gzn a durma yalvar gzel Allh'a

Yolundan izin ayrma yalvar gzel Allh'a
Her giceyi kim ol hem gndz sim ol

Hem zikr ile dim ol yalvar gzel Allh'a
Bir gn bu gzn grmez hem kulan iitmez

Bu frsat ele girmez yalvar gzel Allh'a
Sal ganmet bil her sati ni'met bil

Gizlice ibdet kl yalvar gzel Allh'a
mrn hie satma kendini oda atma

Her m seher yatma yalvar gzel Allh'a
Gel imdi Niyz'yle Allh'a niyz eyle

Hct drz eyle yalvar gzel Allh'a (1)
Evic ilh, Dyek, G. Msr Niyz

Ey sanem noldun cna kasdn var
Barm deldin kana kasdn var
Bam nnde evgn elinde
almadan gayri ya ne kasdn var
T- gamzenle doradn barm
Cism cnm kurbna kasdn var
Unmadk bam gavgaya saldn
Pdihm seyrna kasdn var
Beni gr noldum sararb soldum
Vasln umarken hicrna kasdn var
Bu vcdumu odlara yakdn
Ben de bildim biryna kasdn var
Bu Niyaz'yi alatdndan
Anlanur kim ihsne kasdn var (2)
(2) Mst. Mc., R. Mc.

XVII NC ASIR 101
3
Pselik ilh, G. Msr Niyz
Tlib-i Hak'kn devs derddrr sermyesi
Ann in h zr olur hemin hemsyesi
kn ma'k yolunda derdi artdka mdm
Artar ann dembedem akrn iinde pyesi
Tatin ihlsa irmez ilm ile a'ml ile zzeti ko
zilleti tut oldur ann myesi Arz- vsi' ister
isen kmilin gir kabzna Ar krsden
genidir bir velnin yesi rifin gnln
bilmez kandedir halk- cihn Ol ki ankadr
yere dmez bil ann pyesi Kim ki
Mzgalbasar sultnnn tfl olur Msry ol
feyz-i akdes nru oldu dyesi (1)
_4_
Kandedir cehl ile zulmet nefs-i u'bnndadr
Kandedir ilm ile hikmet bil an cnndadr
Zulmet-i cehli brak sen iste nr-i hikmeti
Cennetin zevkn dilersen cmle irfnndadr
Sret bu hirmen-i lemde sen bir dnesin Ma'ni
yznde ne kim var cmle hirmnndadr Al ele
evgn- zikri hem svr ol nefsine Kapagr
tevhd topunu nki meydnndadr Saykal ur
mir't- kalbe taraya bakmay ko Sen sana bak
cmle lem halk dvnndadr Knt kenz'in
remzini buldunsa sende Msriy Klli yevmin
h'yu anla kim senin nndadr (2)
Na'l
Acem ilh, G. Abdlhay

Fazl- Hak kullara her n olsa
Nefse hkm eylemek sn olsa
() Mst. Mc.
(2) Mst. Mc.
Nazar olsa kula sultnndan Min
ibd ana nvn olsa rip cna
hitb- ltfu ltift bize her n
olsa Gzmz grse ceml-i
yri Cnmz vsl- cnn olsa
Nice bir firkat ile zr olduk
Vuslat derdime dermn olsa
Olur Abdlhay (1) e her dem
ihsn Vuslat zevk ile dn
olsa (2)
Irak ilh, G. Abdi Paa

Ey mubrek mh- garr-yi drahan merhab
Vey zy bah-i kulb-i ehl-i man merhab
Kinta makdemin mjderesn- mafiret Ey
berd-i nme-i eltf- Sbhn merhab
Pertevinle ry-i arz olmakda her eb rena
Merhab ey matla'- envr- gufrn merhab
(3)
3
Nhft ilh, G. erf Cemlin
glen-i feyz atdr y Reslllah Cebnin
pertev-i bah-i Hud'dr y Reslllah Cem'-i
kinatn rehberisin didi Hak Levlh Senin ztn
gzn-i enbiydr y Reslllah Greydi em-
i cn ile gelrd mnkir mne Seni ol gzle
grmeyen amdr y Reslllah Saylmaz
crm ile noksan budur hep cmle-i krm Beni
reddetme bbndan recdr y Reslllah Srer
derghna ryin erf bende-i kemter
Rikbnda nebler pvdr y Reslllah (4)
(1) Celvet eyhlerinden Abdlhay. Veft 1117
(M. 1705).
(2) Alm. Mc. No: 629.
(3^ Bu iir, 1103 (M. 1691) de veft eden mverrih
Abdi Paa'nndr. Cv. K. No: 183. (4) Os. Mc.
XVII NC ASIR 103
_4_
Rhatlervh ilh, G. Hdy
Behey blbl nedir feryd Var
eyle Hak'tan istimdd Hud'y
yd et olma yd Kul ol kim
olasn zd Hdy yalvar
Allh'a Yz ur ol li dergha
Eren bir kalbi gha Bulur
matlba isti'dd (1)
Neyzen Dervi Mehmed

1
Acem ilh, G. Abdlahad Nur
Geldin geru gider misin
Elved' y ehr-i ramazn
Bizi garb ider misin
Varub dergha alama
Derdli yreim dalama
Bizden ikyet eyleme
Nr eder bilemedik
Sana izzet klamadk
Tez gittiin duyamadk
Elved' y ehr-i ramazn (2)
2
Rehv ilh, G. Svasl ems Y
Rabbi lisnmdan ezkrm ak eyle Gencne-i
snemde esrrm ak eyle Dil blblnn
barn hn itti fen hr Bstn- cihn ire
glzrm ak eyle Dkkn- ansrda etdirme
siv bey'in Kurtar bizi hsrndan bzrm ak
eyle
(1) Alm. Mc. No: 637. Bir mecmuada Na'lzde brhim nmna
kaytldr: Mst. Me.
(2) Cv. K. Mc. No: 183

Ruhsr- meczden bu emime haz verme Her

kande nigh itsem ddrm ak eyle ems (1)
kulunu kurtar bu kl ile klinden Elkssa budur
maksd her krm ak eyle (2)
3
Segh ilh, G. Abdlhay
Umarm senden ltf ile ihsan Ma'bdum
Allh maksdum Allh (3)
_4_
Uzzl ilh, G. Msr Niyz

Ey gnl gel alama zri zri inleme
Prden aldm haberi ol b nin sendedir
Sendedir dostun eli sende alur gl
Syler bu can blbl gl-i handn sendedir Gezme
gel bahr beri kendinden iste srr Cism cna
hkm eden gizli sultn sendedir Anladnsa sen seni
Bildinse cn teni Gayri ne var ey gnl cn
cnn sendedir Ten tahtdr bu cnn can tahtdr
cnnn Ey Niyz bhesiz ol bmekn sendedir (4)
Merdek Dede (Kara Ali)
Nev ilh, Evsat, G. Adl

Levh-i dilden okuyan ilm-i lhden sebak Zerrece
yannda kalmaz mahvolur hep msebak n ledn
ilmi demdem kalbine ilhm olur Neyler ey dil rif-i
billha yazmak okumak
(1) Halvetliin emslik kolu messisi Svasl Ahmed emseddin. Veft
1006 (M. 1597).
(2) Cv. K. Mc. No: 183.
(3) Tpk. Bg. K. 402.
(4) Cv. K. Mc. No : 183.
XVII NC ASIR 105
Ba can terkini ur Hak'k seversen ey gnl

Len tenllbirre hatt tnfiku didi Hak
Nr-i Hak kalbin mnevver eylesn dersen dil
te-i tevhd ile gel msivy oda yak
Kl kli terk idb dilden tr it hubbunu
Adliy (1) yeter okursan bb- akdan bir varak (2)
_2_
Pengh ilh, G. Adl
Yand gnlden, msiv n nr- zikrullh ile Oldu

mnevver cn dil envr- zikrullh ile Pk ola kalbin
ey hmm zikr etmek ile subh m Dil mahzeni dola
tamm esrr- zikrullh ile Vahdet erbn kim ier bu
cmle varlktan geer Mir't- kalbini aar tekrr-
zikrullh ile Ehl-i tarkat geldiler zikr ile Hak'k
buldular Esrra vsl oldular sr- zikrullh ile Dersen
kemle iresin varub cinna giresin Adl gzn a
gresin ddr zikrullh ile (3)
Sar Kapc

Nikrz ilh, G. Abdlahad Nr
Myesser eyledin ak kr y
Rabbi y Rabbi Cemlin vasfn
evki kr y Rabbi y Rabbi
Ezel bezminde yd ettin Kamyu
ber murd ettin Bu Nr kulu d
ettin kr y Rabbi y Rabbi
(4)
(1) Snbl eyhlerinden tipli Adl Hasan efendi. Veft: 1026 (M.
1617).
(2) Mst. Mc., Os. Mc., Tpk. Bg. Mc. No: 403. Mst.
(3) Mc., Alm. Mc. No: 650. Alm. Mc. No: 637.
2
lh ltf rahmet kapusun a Bizi gayri
kapuya etme muhtc Atnn zerresidir
taht ile tc Bizi gayri kapuya etme
muhtc Bu dm Nri'nin ol destgri
Elin al dim kaldr fakri Myesser
eyleyb hayr-i kesri Bizi gayri kapuya
etme muhtac (1)
Bursal Bakkal Mehmed
Uak ilh, G. Msr Niyz

Ol cihnn fahrinin srrna kurbn olaym Hutbe-i
Levlk'inin nna kurbn olaym Kbekavseyn-i
Evednsna kurbn olaym Ben ann ilm ile
irfnna kurbn olaym Ben ann esrr- mi'rcna
kurbn olaym Her ne denl enbiy v mrselin
kim geldiler mmeti olmakl Hak'tan temenn
kldlar Evliy ana Niyz kul kurbn oldular
Ben ann ayann tozuna kurbn olaym Yoluna
gidenlerin izine kurbn olaym (2)
_2
Bayt ilh, G. Msr Niyz --
Zulmet-i hecrinde bdr olmuam y Rab meded
ntizr- subh-i ddr olmuam y Rab meded
Glen-i vasln nesmin irgrb bd-i sab
Andelb-i b- glzr olmuam y Rab meded
(1) Alm. Mc. No: 637.
(2) Mst. Mc.
XVII NC ASIR 107
Kalmam zindn- cism ire bugn tenh garb

Bu kafeste rz eb zr olmuam y Rab meded
ol erb kim an sundu bana rz-i Elest
Ol zamandan mest hyr olmuam y Rab meded
Vahdet elinde seninle yr idim noldu bana
Kesret ire bend-i ayr olmuam y Rab meded
Bu Niyz dd varlk hna Ysuf gibi
Al elim kurtar ki nr olmuam y Rab meded (1)
Ebr _ 1
_
Nev ilh, G. Abdlahad Nur Yine
c eyledi ummn- akn Gnl Allh'a ktr
yenilmez Cls etti bu gn sultn- akn Gnl
Allh'a ktr yenilmez Cihn esrr ile doldu
serp Bir oldu Nri'ye a'l v edn Grnmez
gzne dny v ukb Gnl Allh'a ktr
yenilmez (2)
Zkir Ahmed elebi

1
Bayt ilh, Dyek, G. Svasl Abdlmecid eyh
Hadden ad itiykn Y Resl gster cemlin Yakd
beni iftirkn Y Resl gster cemlin n beni saldn bu
derde Nazar it hlime zerre Nice bir hicb perde Y
Resl gster cemlin Beni bu derd bu hicrn hr
ldrr ne dermn Sana kurbn eyleyim can Y Resl
gster cemlin
(1) Mst. Mc.
(2) Alm. Mc. No: 637.
Felee kd fignm Ya ile

bir oldu kanm tiyktan
yand cnm Y Resl gster
cemlin n haylin irdi cna
Nice bakaym cihna Yeter
eyledin bahne Y Resl
gster cemlin Tut elini eyh
(1) cnn Destgri ol sen ann
hsn eylemekdir nn Y
Resl gster cemlin (2)
m Dervi Mehmed
1
Uak ilh, G. Ynus
lemler mtk sana
ef' ol y Muhammed
Hkmn budur her yana
ef' ol y Muhammed
Ynus da seni sever
Grmee cn iver
Hak rahmet ide meer
ef' ol y Muhammed (3)
Kazzz Emr
1
Isfahn ilh, G. Ak emseddin
Zeh can kim mnevverdir bu gn nr-i tecelldan Zeh
dil kim muattardr hev-yi ak- Mevl'dan Harbt ire
uk grb ta'n etme ey zhid Ki ol rsv-yi ak olmu
yanubdur derd-i Mevl'dan
(1) Svasl ems halfelerinden Svasl Abdlmecid eyh. Veft: 1049 (M.
1639)
(3) Mst. Mc.
XVII NC ASIR 109
Gnl dildre virenler cihanda klmad rm Budur
vre sergerdn geer dny v ukbdan Temsm
duyan akn nazar klmad ayre Ki dim ak evk
ister usanmaz ol bu sevddan Cihnn mversnda
kurubdur haymeyi k D lemde haber bilmez dahi
hem ar- a'ldan Hud'nn k okdur vel Ak
emsidin (1) gibi Kani bir derdli k kim yana ak-
dilrdan (2)
Musullu Hammad
_1_
Hseyn Aran ilh, G. Ren

Tutmadm ben snnetini ermsrm y Neb Ben
siyeh r hazretine nice varam y Neb Sen efat
klmaz isen hr zrm y Neb
J'j^t-jj-- I ^Jlj^l'=
Ben nice meddhn olam y Neb ytn Sre-i

Th v Ysin medh ederken ztn Ol Hud n
bile yazd adyile adn
(3)
Attr Ahmed
1
Mhr ilh, G. Msr Niyz
El ey mrd-i lem haber ver ilm-i Mevl'dan El
ey ma'ni-i dem haber ver remz-i esmdan Ne srdr
dem Havv ne srdr Allemelesm Ne srdr sidre
v tb haber ver ar- a'ldan
(1) Mehur Mutasavvf Ak emseddin veft: 863 (M. 1458).

(2) Mst., Os., Sd. Mc. Bu beste, bir mecmuada Dervi Ali irgani nmna
kaydldr: Alm. Mc, No: 696.
(3) Mlt. Alm. Mc. No: 637.
110 TRK MSIKS-ANTOLOJS
Ne yerdir merkez-i edn nedir y halka-i vust Bilinmez

devre-i kbr haber ver sen bu surdan Kimindir feyz
hem ihy ne srdr hem dem-i s Nedir Meryem'deki
dery haber ver drr-i yektdan Nedir Kur'n'n esrr
nedir esrrn envr Nedir Mehd'nin etvr haber ver srr-
Esr'dan Nedir Msr nedir Ken'an Selim kimdir ne
kimdir n Haber verdi bunu Kur'n haber ver seb'-i
kurrdan (1)
ehl Hasan
Aran Tevh, G. Musahib Mustaf Paa

Hev-yi nefse cnm mbteldr y Reslllah im hep
cmleten crm hatdr y Reslllah Aceb mi blbl-i dil
det-i hasretde fign etse Cemlin glsitnndan cddr y
Reslllah Sen ol sultn- li rtbe-i taht- risletsin
Kudmun olsa ar zre revdr y Reslllah Kerem kl
crmm eyle efat rz-i maherde Kelmn cmle
makbl-i Hud'dr y Reslllah Yzn fer eylemilerden
der-i devlet mebnda Biri de mmetinden Mustaf'dr (2)
y Reslllah (3)
Nikb mer
Mhr ilh, G. Abdlahad Nur

Ey gnl dillerde sen efsne oldun bilmedin Ba
ak esrk aceb dvne oldun bilmedin Anmadn
bezm-i Elest'in ahdini yepmnn in-yi Hak
iken bgne oldun bilmedin
(1) Alm. Mc. No: 637, 650.
(2) Bolulu Hattat Mustaf Paa,.Veft 1096 (M. (1684).
(3) Alm. Mc. No: 637.
XVII NC ASIR 111
Rabbine nefsin seni gaflet ile s klur

Kul iken Mevl ile hasmne oldun bilmedin .
Msiv sretleri pr eyleyp iin tan
Ayn- Beytullh iken bthne oldun bilmedin
Nriy irmez isen yrin visl-i srrna
Tutalm ilm ile sen bir dne oldun bilmedin (1)
Muhayyer ilh, G. Abdlahad Nur

Bulmaz bu derdin resin Bre
gnlm neylesn letdi akn
yresin Bre gnlm neylesn
Pervza eylerken heves Cismi ana
oldu kafes Elenmez oldu bir
nefes vre gnlm neylesn
Terk etti cmle pesin Arttrd ol
endesin Sndrd Nr esin
Sad pre gnlm neylesn (2)
Sab ilh, G. Abdlahad Nr
Habbullh cihna can deil mi

Vcdu leme sultn deil mi Cihna
bis oldu nki nru Cemli cmlede
tban deil mi O emse zerre olursa
bu Nr Yeter lemlere bir zerre nr
Olur zulmt kif n zuhru Ziys
leme tban deil mi (3)
(1) Mst. Mc.
(2) Os. Mc.
( 3 ) Mst. Mc., Os. Mc.
Sab ilh, G, Abdlahad Nr

lh neylesn netsn Gnl sensiz
karr etmez Cihan bnda bir sat
Gnl sensiz karr etmez Cihan
bnda bir st Ne mmkindir ola
rhat Olursa ravza-i cennet Gnl
sensiz karr etmez Nider ol b
bstn Nider ol hr gilmn
Firknla yanar cn Gnl sensiz
karr etmez sensin Nr'nin
yri Nider ol gayri efkr Sevindir
sen o nr Gnl sensiz karr
etmez (1)
Cihngirli Ahmed
Hseyn ilh, G. Ceml-i Halvet

Safha-i sadrnda dim kn efkr H kirin kr
hvallh zkirin ezkr H Sidre seyrine muhakkak
ermeye Cibrl Emn Olmasa ann dilinde dembedem
tekrr- H Blbl dvn- akdan bir varak nakl et
bize T saf vire safdan ala glzr- H Sofi mest
olub safdan devr eder y H deyu Mnkir inkrn
brakd eyledi ikrr- H Ravza-i H'da makam et ey
Ceml-i Halvet (2) T vcdun mlkne kef ola
bu esrr- H (3)
(1) Alm. Mc. No: 837, 650
(2) 902 (M. 149fi) da veft eden Koca Mustaf Paa hanikah eyhi
(3) Os. Mc., Mst. Mc., Alm. Mc. No: 637.
mehur mutasavvf.
XVII NC ASIR 113
Hseyn lh, G. dem Dede
Derd ehli libsm ak ile giyen gelsn Zehrini

eker gibi zevk ile yiyen gelsn Ol gnlerini sim
hem gicelerin kim Fakr teine dim sabr ile
yanan gelsn Hak'ka iremez kimse atlas libs ile
z kendi eli ile cnna kyan gelsn Kl kl ile
her giz menzle iriilmez Kendilik ile olmaz
mride uyan gelsn Aldanma sakn dem (1) her
line dnynn z varln ann yoklua yan
gelsn (2)
Goncazde
Arazbr ilh, G. brhim Nak
Ey cenb-i Hazret-i Hak'kn Habb-i ekremi

Hak tla gizledi ztnda ism-i a'zami Zerrece fikrin
deimem devlet-i dnyya ben leme vermem
haylinle geen her bir demi Kef olur bir h ile
klara esrr- gayb Arz- ddr eyle ey rz- Hud'nn
mahremi Cennetin tebh ederlerdi snblzrna
Grseler hrler ol giys-yi ham ender hmi Srr-
gayb.l-gaybe erdi leyle-i mi'rcda Ar- 'lya eref
verdi mubrek makdemi te-i ak ile Nak'ye tecell
eylemi Hazret-i Br yaratmazdan mukaddem lemi
(3)
(1) Bu i'ri Mstakimzde, Karahisarh Muhy nmna kaydetmitir. Sa-fay

tezkresinde 1063 (M. 1652) de len Galata Mevlevhanesi eyhi dem Dede nmna
mukayyeddir.
(2) Mst, Mc.
(3) Alm. Mc. No: 650.
F: 8
Baba Thir ilh, G. ibrhim Nak

Menzili klarn kh beybn olur
Gevher-i gencnenin meskeni vran olur
Mrdi her kim grr Hazret-i Hzr' bulur
lm-i lednn bilr shib-i irfn olur
Hemdemi kmil olan derdine mil olan
lm ile mil olan fik-i akrn olur
Her kime feyz-i Hud eyleye hlet fez
evket drt ile bir ulu sultn olur
Nak bu klarn pyine yzler sren
Tlib-i ddr olub mlk-i dile hn olur (1)
3
Bayt tevh, G. brhim Nak
Dernun mahzen-i rz--Hud'dr y Reslllah
Kelmn ka hletfezdr y Reslllah
Grnr srr- esm cevher-i mir't olub ztn
Derin yne-i lem nmdr y Reslllah
Vcdun Hak tal kintn mefhari klm
Cenbn mukted-yi enbiydr y Reslllah
Der-i devlet mebn melce-i hn- lemdir
Nigh- merhamet kl kim geddr y Reslllah
Cenbndan efat hh olubdur Nak-i k
Nigh- merhamet kl kim geddr y Reslllah (2)
_4_
Hisar ilh, G. brhim Nak
Kimdeki ak- ilh nle v efgn ola
Gevher-i rz- Hud'ya ol tlsm- kn ola
Katre-i cmn hayl iden olur mest harb
Kim gre yne-i ddrn hayrn ola
Mazhar- nr-i tecell-i Ahad'dir bhesiz
ol gnl kim derd-i Hak'dan yklub vrn ola
(1) Mst. Mc.

file:///C|/Documents%20and%20Settings/Admin/Desktop/SNE_Antoloji/114.TXT

_2-
- Baba Thir ilh, G. ibrhim Nak -
Menzili klarn kh beybn olur Gevher-i gencnenin meskeni vran olur Mrdi her kim grr Hazret-i Hzr' bulur lm-i lednn bilr shib-i irfn olur Hemdemi kmil olan derdine mil olan lm ile mil olan fik-i akrn olur Her kime feyz-i Hud eyleye hlet fez evket drt ile bir ulu sultn olur Nak bu klarn pyine yzler sren Tlib-i ddr olub mlk-i dile hn olur (1)
-3-
- Bayt tevh, G. brhim Nak -
Dernun mahzen-i rz--Hud'dr y Reslllah Kelmn ka hletfezdr y Reslllah Grnr srr- esm cevher-i mir't olub ztn Derin yne-i lem nmdr y Reslllah Vcdun Hak tal kintn mefhari klm Cenbn mukted-yi enbiydr y Reslllah Der-i devlet mebn melce-i hn- lemdir Nigh- merhamet kl kim geddr y Reslllah Cenbndan efat hh olubdur Nak-i k Nigh- merhamet kl kim geddr y Reslllah (2)
_4_
- Hisar ilh, G. brhim Nak -
Kimdeki ak- ilh nle v efgn ola Gevher-i rz- Hud'ya ol tlsm- kn ola Katre-i cmn hayl iden olur mest harb Kim gre yne-i ddrn hayrn ola Mazhar- nr-i tecell-i Ahad'dir bhesiz ol gnl kim derd-i Hak'dan yklub vrn ola
(1) Mst. Mc.
file:///C|/Documents%20and%20Settings/Admin/Desktop/SNE_Antoloji/114.TXT [20.04.2008 14:02:54]

XVII NC ASIR
115
te-i hasret ile yd etseler evsfn
Serd-i rhniyyeti uka rh cn ola
Hazret-i Seyyid Aleddin'e bu Nak gibi
Arz idb ihlsm mlk-i dile sultn ola (1)
5
Muhayyer ilh, G. Nak
Ky- akn bana bir kh-i tecell grnr
Kalbime d-i vislinle tesell grnr Doludur ak
mahabbet ile bu kevn mekn Kande baksam
bana her gede Leyl grnr Rz eb sha-i
vahdette kym eylerler Cmle ecr emen
sanki musall grnr . Slik-i Hak olana vaz' ile
etvr nedir Cnib-i hazret-i Allh'a tevell grnr
Nakiy lem-i bkde llebsra Her kesin hl
makmiyle mahall grnr (2)
Uzzl ilh, G. brhim Nak

Maksad klarn menzil-i cnn olur smini
yd eylese vlih hayrn olur Hak vere
cnbilerin afv ide kem ilerin Menzili
dervilerin ge-i vrn olur Fn cihndan kesil
yine-i kalbini sil Arsa-i maherde bil bir ulu
dvn olur Etse tecell eer vuslata irie er
Kfire klsa nazar mazhar- mn olur Ak ile
kim h ede kalbini gh ede Azmini dergh ede
ol ulu sultn olur Nak-i k sana ak haberin
ver bana Menkbe-i evliy reg-i glistn olur
(3)

(2) Alm. Mc. No: 637, Cv. K. No: 183.
(3) Alm. Mc. No: 637, bir mecmuada ayn bestekr nmna "Hicz"
olarak kaydldr: Mst. Mc.
XVIII inci Asrda Din Trk Musikisi
XVIII inci asr din Trk musikisi tabi seyrini takib ederek
daha bedi bir hl ald. Ve byk san'atkrlar elinde ilene ilene
daha yksek bir dereceye erdi.
Trk musikisinin bu asrdaki mahsullerinden elimizde bulunan,
lar, bundan evvelki asrlara id olanlardan bir hayli oktur.
Din Trk musikisi bu asrda daha geni himayelere mazhar ol-
mutu. Zengin bir takm ahsiyetler byk camilere ve tekkelere
teberrularda bulunarak musikimizin inkiafna hizmet ettiler. Mev-
lid, Miraciye ve Muhammediye okunmak iin bir hayli vakflar te-
sis edilmesi bundandr. Bir takm Mevlidhan ve Muhammediye'cile-
rin de bu asr zarfnda muhtelif camilere tayin edildiklerini gr-
mekteyiz.
XVIII nci asr din Trk musikisi mahsllerini, dier asrlarda
olduu gibi - tavrlarna gre - muhtelif zmrelere ayrmak mm-
kindir:
I Cami Mmikisi: Kur'an musikisine vkf olan bir takm
musikiinaslarn ibda ettikleri eserlerdir. Bu eid musiki mahsul
leri bariz bir zhd takva rneidir. Bu bestekrlar arasnda mu
tasavvfa meslekine mtemayil olanlar olduu gibi hi br tarikate
intisab olmayan, hatt tasavvufa kar menf bir kanaat besleyen
ler de vardr. Bu tarz musiki, Zhd edebiyatmzn tamam tama
mna mukabili olarak gsterilebilir. Garibname, Mevlid ve Muham-
mediye'yi taklid suretiyle Anadolu'nun muhtelif yerlerinde vcude
getirilen Zhd bir edebiyatmz nasl mevcudsa, ayn mahiyeti hiz
bir musikimiz de ylece mevcuddur. Bu eserler ekseriyetle san'at
bakmndan byk bir kymeti hiz deildir. Fakat bilhassa s-
tanbul ve havalisinde okunan bir takm cami eserlerinin klasik mu
sikiinaslar tarafndan ibda edildiini de unutmamak lzmdr.
II Tekke musikisi: Mutasavvflarn ibda ettikleri mahsuller
dir. "Tekke musikisi" ni "Tasavvuf edebiyat" veya "Tekke i'ri"
deye ayrdmz edebiyat zmresine m'kabil olarak mtala etmek
imkanszsa tekke musikisini de klasik musiki dairesinde tedkik et-

mek ylece mmkin deildir. Bu musikinin ayr bir tavr, ayr br
hususiyeti vardr. Mevlevhaneler mstesna, tekkelerde ayi olan din
Trk musikisinin bir ok mahsullerini bu zmre mensublar vcude
getirmilerdir. Bunlar arasnda klasik musikiye vukufu sath olduu,
kaidelerine de pek o kadar bal bulunmad halde eser besteleyenler
de vardr. Bu bestekrlar, ezgilerini daha ziyade bir dou mahsul
olarak ibda etmiler ve san'at klfetleriyle pek o kadar mu-kayyed
olmamlardr. Tabi gzellii olmakla beraber bu eserlerde teknik
bakmndan bir takm hatalar da bulunabilir. Maamafih ilerinde
klasik musikiye de hakkyle vkf olanlar vardr. Bir ksm tekke
mahsulleri ise klasik musikiinaslar tarafndan vcude getirilmitir.
III Klasik Musiki: Byk san'atkrlarn ibda ettikleri mah-
sullerdir. Klasik Trk musikisinin btn kaidelerine hakkyle v-
kf olan bu stad musikiinaslar, cidden gzel bir ok tebihler;
na'tlar, Tevihler, ve ilhler vcude getirmilerdir. "Mevlev musi-
kisi" ni de bu zmre dahilinde mtala etmek lzmdr. Mevlev -
irleri, dem, Dede, Neyzen Musa, Dede gibi bir iki ahsiyet mstes-
na, nasl ki tamamiyle klasik kalmlar ve divan edebiyat tarznn
haricine kmamlarsa Mevlev musikiinaslar da Itr ve Kudilm-
zen Ali Dede gibi bir ka istisna edilmek artiyle, ylece Trk mu-
sikisinin klasik erevesi dahilinde eserler ibda etmilerdir. Esasen
klasik musikimiz klasik edebiyatmzn mukabili olan bir san'at
zmresidir. Bu eserler ekseriyetle halka hitab eden mahsuller
deildir. Bilhassa ar paralarn kolaylkla anlalmalarna imkn
yoktur. Nasl ki divan edebiyatna nfuz edebilmek iin ark
kltrne ihtiya varsa bu musikiyi kavrayabilmek iin de ayn kl-
tre sahib bulunmak arttr. Bu itibar iledir ki btn gzelliine,
incelie ve derinliine ramen bu tarz musiki mahsulleri - basit
paralar mstesna . ancak mnevver bir zmre dahilinde intiar ede-
bilmitir. Fakat bu san'at mahsullerini, en kudretli divan sairleri-
mizin eserleri ile her zaman iin mukayese mmkndr. Hatt bir
bakmdan Trk klasik musikisi, Trk edebiyatndan stn bir mev-
kidedir. Trk airleri, eserlerine mahall bir renk vermekle beraber,
Acem edebiyatnn nfuzu altnda kalmlardr. Trk musikiinas-
lar ise byle bir cereyana kaplmamlar, bilkis Arab ve Acem-
ler zerinde geni mikyasta tesir brakmlardr.
XVIII NC ASIR 121
IV k musikisi: Saz airlerinin vcude getirdikleri din

mahsullerdir. Bunlarn da kendilerine mahsus musiki slblar var
dr. Nasl ki tekke ve divan tarzlarnn haricinde "k edebiyat"
denilen bir edebiyat tarz varsa "k musikisi" denilen bir tarz
da ylece mevcuddur. Sazairlerinin mhim bir ksm "Bekta" dir.
Fakat ilerinde dier tarikatlere intisab olanlar da vardr. Bunla
rn vcude getirdikleri "divan, sema, kalenderi koma..." gibi
mahsuller arasnda tamamiyle din mahiyeti haiz olanlar da mev
cuddur. "Koma" lan andran "Bektai nefesleri" ni de ayr bir tarz
da ve ayr bir tavrda olmakla beraber "k musikisi" erevesinde
mtala etmek lzmdr. Bu eserlerin bir ksmnda "ilh" lere ben
zer bir eda da mevcuddur. Esasen "k musikisi", bir taraftar,
"Halk musikisi" nin, dier taraftan da tekke ve klasik musikilerinin
tesiri altnda teekkl etmi bir san'at ubesidir.
Bu asrda bestelendii muhakkak olan ve bu zmreye id bulu.
nan "din" baz ilhlerle, "din - batm" bir takm nefesler ezgile-
riyle elimizde bulunmaktadr. Fakat maalesef bunlarn bestekrlar
hakknda sarih vukufumuz yoktur.
V Halk musikisi: Halk edebiyatna muvazi olan ve tamamiy
le ibtida bir mahiyeti haiz bulunan bir musikidir. Tabi gzellii
olmakla beraber bu eserler, san'at mahsul olarak gsterilemez. Ana
dolu ve Rumeli'nin muhtelif yerlerinde bu tarzn din mahiyeti haiz
basit ve sade nameli bir takm ezgilerini vcude getiren ahsiyet
ler eski devirlerden beri mevcuddur. Hatt san'at merkezi olan is
tanbul'da dahi bu kabil halk musikicilerine daima tesadf edilmek
tedir. Bir takm dilencilerin ve goygoycularn sade nameli ezgile
rini de bu zmrede mtala etmek lzmdr. Halkn din ve manev
hislerini tahrik ederek yank bir takm terennmlerle para toplayan
ve mhim bir ksmn malller tekil eden bu insanlar da teden beri
mevcuddur. Bunlardan bir ksmnn iirler de kaleme aldklar ma
lmdur. Mamafi bilgili bir takm divan airlerinin de bu mesleki
ihtiyar ettiklerini unutmamak lzmdr (1).
Bu cins eserler, ekseriyetle kymetsiz addedildii iindir ki tes.
bit edilmemitir. Fakat bu mahsullerden, bu asra id epeyce ezginin
Anadolu'nun bir ksm yerlerinde hl yaad muhakkaktr. Yek-
(1) Tezkirelerde, dilencilik eden bu ai-.le-den bazlar hakknda, mal-
mat vardr. Mesel Yavuz Sultan Selim zamnmnda yaayan Tokatl VliV bun-
lardan biridir. Lt'f diyor ki: "Gazel hn ve ho avaz ve si'r ins ve name-
perdz kimcsne idi. Nef3 cihan ve ?.?. '!<_' ^-:-! 'vrb. leryze ederdi".
nesak nameli Mevlid ve Muhammediye bestelerinin okunmakta

devam ettiini de gryoruz. Folklor tedkiklerine giren bu zmre
mahsullerinin de hi bhe yok ki bir takm hususiyetleri vardr.
Ayr ayr tavrlara malik olan bu zmreler arasnda bir ta-
km tedahller vukua geldiini de daima unutmamak lzmdr. Bil-
hassa klasik musiki stadlarndan bir ksmnn dier zmre musi-
kilerine kar daima mtemayil olduklarn grmekteyiz. Divan a-
irlerimiz pek ndir olarak tekke ve k tarzlarna rabet gster-
milerdi. VsM (Vefat 945 - 1538), Nefm (Vefat 1143 - 1730),
eyh Galib (Vefat 1213 - 1798), ve bilhassa Vahid Mahtum (Ve-
fat 1145 - 1732) gibi bir.ka mstesna, k tarzna rabet gste-
ren divan sairi pek mahduddur. Nail (Vefat 1077-1666) ve Nahf
(Vefat 1151-1738) gibi tekke tarzna mtemayil olan ve o yolda
baz ilhler vcude getiren ahsiyetler de o nisbette azdr.
Fakat buna mukabil klasik bestekrlarmzdan mhim bir ksm,
tekke ve k edebiyatyla musikisini divan airleriyle kyas kabul
etmeyecek nisbette benimsemilerdir. teden beri mevcud olan bu
temayl, XVII nci asrn ortalarnda inkiaf etmi, Koca Osman,
Hafz Post, Solakzade Hemdem, Tazade Receb, hen... gibi bir
takm klasik musiki stadlar k ve tekke musikilerine samim bir
iltifat gstermiler ve onlar taklid ederek baz ilhler ve trkler
vcude getirmilerdir.
XVIII nci asrn ilk yarsnda ise bu cereyann bsbtn inkiaf
ettiini grmekteyiz. Bu devrin Itr, Nazm, Tosunzade, Kara tsma-
il Aa, Abdi Aa, Hasan Aa, Bekir avu, Seyyid Nuh, Tomtom
mam... gibi tannm deerli san'atkrlar Divan airlerinin M-
nacat, Na't, Gazel, Murabba, Ruba ve arklarna din ye ldin
besteler vcude getirirlerken, hece vezniyle yazlm k ve tekke
iirlerine de - musiki bakmndan da o tarzlar taklid ederek - sade
ve samim bir takm ezgiler balamay ihmal etmemilerdir (1).
Itr gibi, Nazm gibi, Hasan Aa gibi ahsiyetlerin ise hem
divan tarznda, hem tekke tarznda, hem de k tarznda manzu-
meler bile kaleme aldklarn grmekteyiz.
Klsik san'atkrlarn tekke ve k musikilerine gsterdikleri
bu rabete mukabil onlarn da klasik musikiden mteessir olduklar
muhakkaktr.
Btn bu temayllerde bilhassa halk zevkinin hkim bir rol
(1) Bu hususlar ve bilhassa k tarznda veude getirilen ezgiler hak-
knda tafsilt ile rnekler ikinci iddedir.
XVIII NC ASIR 123
oynadn gryoruz. Musik sanatkrlarmzdan bir ou hemen

her zmreye hitab etmek mecburiyetini hissetmilerdir. Klasik ark
gftelerinin, ilhlerin ve trklerin ekseriyetle sade bir lisanla ya-
zlm manzumelerden seilmeleri de bundandr.
Trk musikisinin din mahsulleri daha ok tekkelerde ayi ol-
mutur. Geri camilerde okunan tebihler, temcidler, Na'tler, salt-
lar, mahfel srmeleri de epeyce bir yekn tutar. Fakat bunlarn
mikdar tekke ilhlerine nazaran azdr.
Cami musikisinde gene ekseriyetle Arapa gftelere ehemmi-
yet verilmitir. Tekke musikisinde ise bilhassa Trke gftelere ky-
met atfedilmitir. Mamafi bu asrda; bir ok tekke ilhleri-
nin camilerde de ayi olduunu gryoruz. Bir takm camilere ne-
ihatler ilve edildiine bu asrda daha ok rastlyoruz. Ayafosya ca-
miine mehur Sad eyhi Abdsselm eybn'nin arzusu zerine
(Vefat 1165 - 1751) "Y Hazret-i Sa'deddin-i Cibv' yazi bir
levhann asld ve Kadir geceleri bata "Sadler" olmak zere
bir ksm tarikat mensublarmn bu camide yin yapmaa baladk.,
lan da gene bu asr iinde olmutur.
. Btn bu hareketler, din Trk musikisinin yaylmasnda m-
him birer mil olmutur. Bilhassa XVIII inci asrdan itibaren cami
ve tekke musikileri arasnda bundan dolayidir ki bir ok tedahller
grlmektedir.
Kadir, Rifa, Bedev, Sad, zel, Bayram, Halveti, Cel-
vet gibi bu asrda daha ok yaylan tarikatlerin ayinlerinde mah-
dud baz Arabca "uul" ler okunmakla beraber en ziyade Trke
ilhlere byk bir yer ayrlmtr. Bu ilhlerin ou Trk muta-
savvflarnn din eserlerinden seilmi paralardr. Bu asrda bata
M^' Niyaz olmka zere, Abdlhad Nnr, Sivasl &ms, Seyfd-
lh Halveti, Isa Mahv... gibi 'tannm ahsiyetlerin eserlerine ve Yu-
nus Emre'ye isnad olunan baz iirlere besteler vcude getirildiini
gryoruz.
XVIII inci asrn ilk yarsnda Sultan Mustafa, II. nn ve daha
sonra Sultan Ahmed III. in sade bir lisanla bir takm ilhler yaz-
dklar ve bunlardan bir ksmnn gene bu asr iinde bestelene-
rek tekkelerde okunduu da malmdur.
Mevlevi tekkelerinde ise sadece "Na't" ve "yin" e ehemmiyet
verildii iindir ki ilhler ayi olmamtr. Bu tarikat mensublar,
"Mesnevi" ve "Dvn- Kebr" tesirine kaplarak daha ok Farsa
gftelere ehemmiyet vermilerdir. Mamafi bu gftelerin ekseriyet-
le Mevlna, Celleddin Rm, Sultan Veled gibi Trk rkndan olan

ahsiyetlerin eserlerinden seildiini de unutmamak lzmdr.
Mevlna'ya isnad olunan bir ka Trke iir paras ile Mena-
kbname sahibi mehur Eflk'nin Trke bir manzumesi de yin-
lerin "Selm" lan arasnda bestelenmitir.
Mevlevi yinlerinden baz paralarn - zikre uygun geldii tak-
dirde - dier tarikat yinlerinde okunduu da vkidir. Esasen Mev-
levlerin "ilh" okumaylar bu eserleri istihfafla karladklarn-
dan deildir, yinlerinin iktizas dolay siyledir. Bununla beraber
Mevlid veya Miraciye okunan cemiyet gnlerinde dier tarikat men-
sublarm davet ettiklerini ve Mevlevi yni yapldktan sonra mec-
lisi, hazr bulunan en eski eyhe terk ile ilhler okunarak "dev-
ran" ve "Kyam" zikri yapmalarna izin verdiklerini, kendilerinin
de o arada sem' ettiklerini biliyoruz.
"Ehli snnet" akidelerine bal olan ve yalnz teslik tarzlarn-
da, yahut ta merasimde ayrlan bu tarikatler, birbirlerine kar da-
ima yaknlk gstermilerdir.
Bir halvet airinin vcude getirdii manzumeyi, Mevlev tari-
katine mensub bir musikiinas bestelemi, bir Celvetnin eserini bir
Sad, bir Kadirinin ilhsini bir Bayram mensub olduu tekkede
ezgisiyle dinleyebilmitir. Esasen bestelenen eserler, yin tarzlar
gzetilerek vcude getirildii iin, tarikatlere gre deil, ancak zi-
kir nevilerine gre ayrlmlardr. Faraza "bu ilh, Rifa tekkele-
rinde okunur, Kadir tekkelerinde okunmaz" gibi bir an'ane mev-
cud deildir.
Bu asrn yetitirdii san'atkrlar arasnda bilhassa din mah-
sulleriyle en ok hret kazanan ve o nisbette muvaffak olan deerli
ahsiyet, Glen eyhi Dervi AH irgan'ir. Onun eserlerinden
epeycesinin bugn bile unutulmadm gryoruz. Hem ok beste
ibda eden, hem de san'atta byk bir neharet gsteren, hatta k-
k paralarn bile ustalkla vcude getiren bu kymetli bestekr,
hi bhe yok ki din Trk musikisinin yalnz bu asrda deil, b-
tn asrlarda en mhim simas olarak gsterilebilir.
Bu asrn ilk yarsmda yetien byk musikiinas Itr'yi de n
safta zikr etmek icab eder. Trk musikisinin bu asrda en kudretli
ahsiyeti olan bu san'atkrn "nhft" makamnda vcude getirdii
"tevih" ile "Segah" makamnda ibda ettii "Mevlev yni" ni ve
bilhassa "Na't" ini en olgun eserlerimiz arasnda gstermek la-
XVIII NCI ASIR 125
z.mdr. Kymetli musiki stad Nay Osman Dede'mn "Miraciye" si

ile yinleri de bu asrn cidden muvaffakiyetli eserlerindendir.
Miraciye, musikiinaslar arasnda byk bir rabet kazanmak,
la kalmam, din bir kudsiyeti haiz bulunduu iin, halk arasnda
da anlalsn, anlalmasn derin bir hrmete nazhar olmutur.
Yalnz Mevlevi tekkelerinde deil, Snbl efendi, Merkez efendi,
Hday, Nasuh hanikahlarnda ve Kadirhane ile dier bir takm
byk tekkelerde uzun zamanlar her yl bestesiyle okunmakta de-
vam etmitir. Miraciye okumakla itihar eden bir ksm ahsiyet-
lerin yetimesi bundandr. Mevlid cemiyetlerinde yalnz eker veya
yalnz erbet tevzii det olduu halde Miraciye okunurken eker,
erbet ve st, her birden datlmtr.
Gene bu asrn ihtidasnda hakl bir hret kazanan Niznam Yu-
suf elebi de byk sanatkrlarmzdan biridir. Bu stad musi-
kiinasn vcude getirdii "rast" ve "evi" makamlarndaki "du-
rak" lar, birer ah eser olarak gsterilebilir. Mehur air ve mu-
sikiinas Arif Abdlbk'nm "Miraciye" sine vcude getirdii beste
ise maalesef unutulmutur. Gerek bu deerli zat, gerek "Na't"
leriyle geni ve devaml bir hret temin eden air ve musikiinas
Nazm'i, ikinci cildde yazacaz. Mahdud bir takm din eserler bes-
teleyen Hasan efendizade h, Kazzaz Hasan, Kudmzen Dervi
Ali, Seyyid- Nuh, Fimdkl Memis Aa, Edirneli Musli, Odbast
olu Mehmed R^za, Sleyman Rifat, Hafz Kmr, air ve hattat
Zihn... gibi deerli musikiinaslar da ekseriyetle ladini paralar
vcude getirdikleri ve daha ziyade o yolda itihar ettikleri iin, ki-
tabmzn ikinci ksmnda mevzubahs edeceiz.
XVIII inci asrn ilk yarsnda bilhassa Muhamm.ediyeci'\kle b-
yk bir hret temin eden ahsiyet, eyh Mstoikim'dir. istanbul'da
dodu. Mehur Halveti mmi Sinanzade Hasan efendi'ye intisab etti.
Bilhare Sofular mahallesinde Halveti tekkesine eyh oldu. 1121 (M.
1709) de vefat etti.
Saf ay diyor ki: "eyh-i mezbr slhorde ve rzgr dde ziy-
de msin ve ihtiyar idi. Amma gayet ho savt olub keml-i evkinden
Mlet-i prde halka-i zikirde gaze-i taksim kaside sergaz ol-
dukta kan derviane ziyde zevk u evk hsl olurdu."
Salim' diyor ki:
"Nefes ve vzesi hb bir eyh-i mergub olub begayet sohbeti
nzik olmala kibr. enamla kesret-i sohbet zre evkat gzr olub
her br sohbet-i lfete ddedz-i hasret olan zurafnm nr-i ayni
ve ol asrda lftegn miymnda tarh olunan encmen.i yarann

ziyneti idiler. Semt-i e'rda reftr manzr-i akran olduundan
. gayri tarh gylukta b tekellf . gftr-: sene olan mverrihlerden
parmak ile gsterilen ehl-i dillerden idi."
Bursal Sancazade brahim ise bu devrin bilhassa Mevlid ve
Muhammediye okumakla itihar eden ahsiyetlerinden biridir.
Beli "Gldeste" de diyor ki (S. 528):
"Sinn-i sigarda tahsl-i ilme slik nefes-i blend-i Huddda
mlik olmala Cmi'.i kebr'de veklet-i hitabet ederek asla vsl
huls-i hizmet mukabelesinde maksduna nail olmu idi. Dilk
elhn ile krat-i Muhammediyye ve Mevlidhn ve mu'cize-i Dv-
d nefes ile dilmrdegna bah-i can ederken 1121 (M. 1709) sene-
sinde heng-i makam-i baka idb Deveciler'de medfundur."
Mehur Celvet Bursal ismail Hakk u lm tarihini kaleme
almtr:
1121 -
Bu devirde yetien Bursal bestekrlardan biri de atal sakal
Mustafa'dr, nce terzilik ediyordu. Sonra shak hocas Ahmed
efendi'nin derslerine devam ederek mlzm oldu. Bir taraftan iir
ve musiki ile megul oldu. Bilhare Celvet dergh eyhi ftade za-
de brahim, efendi'ye intisab eyledi. Tekkenin zkirbas oldu.
1121 (M. 1709) de vefat etti. Pnarbamda ftade tekkesi yolu ze-
rinde medfundur. Beli diyor ki (Gldeste S. 528)
"eyh ibrahim efendi sitne-i saadetine intisab ederek hiz-
met-i erfleriyle behreyb nefes-i mu'ciz eserleriyle fenn-i musik-
de benm ve ba'z- makamda beste cd edb sbih makam olmu
idi."
XVIII nci asrn ilk yarsnda byk bir hret temin eden
Himmetzade Abdullah'n, da din ve ldin mahiyette baz besteler
vcude getirdiini gryoruz. Bayram tarikatinin deerli simala-
rndan olan mehur Himmet'in olu olan bu zat;-1050 (M. 1640) ele ,
istanbul'da dodu. Genliinde mtemadiyen alt. Tefsir, Hads
ilimlerinde ihtisas sahibi oldu. Bir takm eserler vcude getirdi. Ayn
zamanda gzel sz syleyen bir adamd. Devrinin en kudretli vaizi
olarak tanlmt. Muhtelif camilerde vaizlik etti. 1095 (M. 1683) de
babasnn vefat zerine Yenibahe'deki Bayram tekkesine eyh oldu.
1122 (M. 1710) rebiulevvelinde vefat etti. air ve musikiinas
Nazm u lm tarihini kaleme almtr:
XVIII NC ASIR 127
Azm-i glzi'- baka eyledi bir zt- erf

Nm yd olmadadr imdi fena dnyde
tim irfan ile bir zt-, hikemnerver idi
eyh-i rnrtd idi hatt vera' takvde
Dedi trh-i vefatn gam hzn ile Nazn
1122
Bilhassa ilm ve tasavvuf sahada itihar eden Himmetzade Ab-

dullah, ayn zamanda air, hattat ve musikiinast. Vcude getirdii
ilhlerden ancak mahdud bir ksm elimizde bulunuyor.
Himmetzade Abdullah'n zkirbas istanbullu vei Ahmed
elebi de bu devrin tannm musikiinaslarmdand. Yzden fazla
murabba, savt ve ilh bestelediini rivayet eden E ad efendi, "At-
rablsar" da unlar soyuyor:
"Avz-i mmtaz halvetmz ve lehce-i ndiresz letafet en-
gz olub vk- mezy-yi ilm-i srd ve dnende.i ve-i reftr-
namt d vrd idi."
XVIII nci asrn ilk yarsnda zkirlikle itihar eden bestekr-
larmzdan biri de olak ve aylak namlaryla itihar eden istan-
bullu eyh Ahmed'dir. Hayat hakknda hi bir menbada malmata
tesadf edemedim . Onun 1091 (M. 1680) de Caalolu civarndaki
Halvet tekkesine eyh olduunu air Reha'nin u tarihinden anla-
maktayz :
Zkir Ahmed elebi posta geb eyh olcak
ou. ende-i trihe db yarann Her biri
bulmak in zevk- tecell-i mdm Halka-i
fikre girb devr eder iken ann Dedi ahin
Dede trihini hr dnerek
1091
Bu tarih manzumesi de sarahatle gsteriyor ki, aylak Ahmed,

XVII nci asrn son nsfnda, yani 1091 (M. 1680) den evvel din
musiki sahasnda hret kazanm bir ahsiyettir.
skdarl Hasib'in "Vefeyat" nda ve grebildiim tarikat silsile-
namelerinde onun 1123 (M. 1711) de vefat ettii kaydldr. 32 sene
mddetle eyhlik ettii dergha defnedilmitir: Mstakimzade me-
maanda 1133 (M. 1720) de ld iaret edilmi ise de yanltr.

lk Ahmed'in mahdud baz ilh bestelerine mecmualarda te-
sadf ediyoruz. Bunlar arasnda, hl unutulmayan da vardr.
XVIII inci asrn en mehur musikiinas ise hi bhe yok ki
Buhunzade Mustafa, Itr'dir. Ailesi hakknda tarih menbalar, ma-
alesef hi bir ey sylemiyorlar. Bu cihetledir ki babasnn adn
dahi bilmiyoruz. Safay ve Salim tezkireleriyle ,e^M'nin "Vakayil-
fuzal" snda, Mstakimzade'nin "Tuhfe-i hattatin" inde ve "Atra-
blsar" da onun sadece Buhrzadelikle hret kazand kaydl-
dr. Fakat bu tabirin neyi ifade ettii bizce mehuldr. Babas bu-
hurcu muydu? Yoksa bu tabir, bir aile lkab mdr, bilmiyoruz.
imdilik bu hususta kat' bir hkm vermee de imkn yoktur.
Itr'nin istanbullu olduunda btn menbalar mttefiktir.
Esad efendi "Atrablasar" da "Mevlid ve mevtini Yaylak nm ma-
haldir" diyor. Bugn Yayla dediimiz bu yer, Mevlne kaps ci-
varndadr.
Itr'nin doum yln da kat' olarak bilmiyoruz. Dr. SubhPmn
onu tahmin olarak 1040 (M. 1630) da (Trk musikisi I, 113), Rauf
Yekta- merhumun da gene tahmin olarak 1050 (M. 1640) de (Mevlevi
yinleri II) dnyaya gelmi olarak gstermeleri aa yukar takri-
b bir tarihe tekabl eder. Yaayna, besteledii gftelere ve v-
cude getirdii lm tarihlerine nazaran 1040-1050 (M. 1630-1640)
yllar arasinda domu olmas kuvvetle memuldur. 1085 (M. 1674)
de len mehur musikiinas Kk lma>m'a bir vefat tarihi vcude
geitren (1) Itr'nin o sralarda divan edebiyat kltrn tama-
miyle benimsemi olgun bir air olduu grliyor. Vefatndan 38
yl nce yazm olduu bu tarihi tekemml etmi bir yasta iken v-
cude getirdii muhakkaktr.
Itr, iyi bir tahsil grd. Divan edebiyat tarznda gzel iirler
vcude getirebilmesi bunu aka gstermektedir. Genliinde yaz
mek ettiini ise Mstakimzade'&en reniyoruz. "Tuhfe" deki kay-
da gre (S. 745), "Siyah Ahmed efendi'den msevvede-i gsi ile
hattt- fhir olmudur". Bilhassa "Talik" de meharet gsteren
Siyah Ahm-ed'in (Vefat 1099-1697) deerli bir divan airi olduu-
nu da unutmamak lzmdr. Bu zatn Itr'ye yalnz yaz hocal.et-
mekle kalmadn, edebiyat vadisinde de bir ok eyler rettiini
kuvvetle tahmin edebiliriz.
(1) B tarih iin bakmz: S. 39.
XVIII NC ASIR 129
Musikiyi kimden rendiini henz bilmiyoruz. Fakat Hafz

PosVtan istifade ettii kuvvetle memuldur. Bu byk musikiinasa
samim bir vefat tarihi vcude getiren ve mecmuasna eserlerini il-
ve eden Itr'nin yaa kendisinden byk olan bu deerli ahsiyetten
mteessir olmamasna imkn yoktur. XVII nci asrn en ileri gelen
stadlarmdan Koca Osman ile Dervi mer'den de musiki mek
ettii tahmin olunabilir.
Dr. Bay Subhi, Itr'nin "Hafz" olduunu da sylemektedir.
Fakat bu, bir zhul eseridir. Geri Evliya. elebi, "Seyahat,
name" sinde Buhurzade Hafz isminde bir musikiinastan
bahs etmektedir. Bu deerli seyyah, "Nevzuhur hanendeler" ba-
l altnda Sar Kapc, Kk imam, Tazade Receb... gibi ah.
siyetleri zikrederken "Hafz Buhurzade shib beste std- kmil
bir zt- erif idi" kaydn da ilve etmitir (Sy. I, 634). Bu bahsin
nihayetinde u malmat da vermektedir:
"hvn- bsafya ma'lm ola ki daha bundan baka bir ok
hanendeler vardr. Fakat bu zikrettiklerimiz pdih sohbetine
mazhar olmu, nedm-i vzer ve a'yn olan hnendegndr ki ade-
di 355 e doru varr."
Evliya elebi'nin "nevzuhur hanendeler" serlevhas altnda
yazd bu ksmda XVII nci asrn ilk yarsnda byk bir hret
temin eden Koca Osman ve Nasuh Paazade mer de mevcuddur.
Hususiyle Koca Osman'n "pr" ve "std- kmil" olduu da sy-
lenmektedir. u halde Evliya elebi'nin gelii gzel yazd "Nev-
zuhur hanendeler" bal altndaki bu musikiinaslar, ekseriyetle
yetimi ahsiyetlerdir. Esasen Evliya elebi eserinin birinci cil-
dini 1041 (M. 1631) de vcude getrmitir. Itr'nin o tarihlerde "S-
hib beste bir std- kmil" olmasna imkn yoktur. Bu itibar ile-
i-
Hjjjjhkugb,jl;likjhut8frfd6es6
dief br. ahsiyettir. Ve Trk musiki tarihinde Buhurzadelikl

tihar eden deerli sima vardr.
Itr'nin ne gibi vazifelerde bulunduunu bilmiyoruz. Yalnz
siki sahasnda hret kazandktan sonra bir takm bykleri
tifatlarna mazhar olduu malmdur. Mesel Krm Han Selin
ray onun hamilerinden ve takdirkrlanndan biridir (Selim (
maddesine baknz Cild II). Osmanl hkmdar Mehmed IV. i
F:
epey ltfuna mazhar olmutur. Hatt hkmdarn sarayna giderek

kme fasllarna itirak ettiini tarih menbalar sarahatle kâydedi-
yorlar. Padiahla olan bu samim mnasebeti dolaysyledir ki, kendi
isteiyle esirciler khyas olarak tekade sevk edilmi ve hayatnn
son yllarn mreffeh bir halde geirebilmistir. eyh bu hususta
unlar sylemektedir:
"llm-i edvarda mahir ve fenn-i musikide akran ndir olman
merhum Sultan Mehmed hn- gaz hazretlerinin meclis-i hma-
yunlarna dhil ve b nihye ihsan ataya nail olduundan
mada kendi arzhli mucibince b hatt- hmyn-i saadet makrun
ber vech-i te'yM Esirciler kethdas unvann i't buyurmular
idi".
Rauf Yekta merhum, onun ney aldn da bildiriyor. Fakat
bu rivayet hi bir menbada kaydl deildir. Ben yle zannediyorum
ki bu yanllk, o sralarda neyzenlikle byk bir hret kazanan ve
1125 (M. 1713) de len Mevlevi Mustafa Deae ile Mevlevi Itr Mus-
tafa'nn ayn ahsiyet zannedilmesinden ileri gelmitir.
Itr'nin Mevlev olduu muhakkaktr. Mevlevi tekkelerinde o-
kunmak zere bir "na't" besteleyen ve bir yin vcude getiren
Itr'nin bu tarikata mensub olduunda tereddd edilemez. Fakat ne-
dense tarih menbalarda bu hususa katiyen temas edilmemitir.
Rauf Yekta merhum, - hi bhe yok ki sadece ifah rivayetlere is.
tinaden - u malmat vermektedir (Mevlev yinleri- II}:
"Itr genliinde her hafta pazarertesi ve perembe gnleri ma-
hallesine yakin olan Yenikap Mevlevhanesine devan eder ve mu-
sikiye kar hissettii iddetli hevesini tekkede dinledii yinlerden
ald ruhan ne'e ile tatmine alrd. Musiki ak, Itr'nin niha-
yet mevlev olmasna sebeb olmutur. O tarihlerde Yenikap der-
ghnda Cm Ahmed Dede (Vefat 1082 - 1671) isminde lim.ve
fzl bir ztn eyh olmas pek ok kimseleri oraya cezb ediyor, tek-
kede parlak mevlev yinleri yaplyordu. Bu mnasebetle dergh
stanbul'un en mehur musiki stadlarnn toplanma yeri olmutu."
Bu ifah rivayetleri esassz addetmek iin ortada hi bir se-
beb yoktur. Yenikap Mevlevhanesi civarnda domu olan musiki-
inas Itr'nin o Mevlevihane'ye devam etmesi kadar tabi bir ey
olamaz.
Itr'nin vefat tarihi menbalarda bir yl ihtilafl olarak kayd-
ldr. eyh 1123 (M. 1711) de ldn yazyor. Salim de "1123
hududunda intikal eyledi" diyor. "Atrablsar" da ve "Tuhfe.i
XVIII NC ASIR 131
hattatin" de ise 1124 (M. 1712) de vefat ettii tasrih elilmektedir,

Her iki eserin de senedi, u tarih msradr:
Bu msra' , filhakika "1124" e tekabl ediyor. Fakat tarihlerde

hemze bazan yekna dahil edilmez. Bu suretle hesablamrsa bu tarih
msra da 1123 eder. eyh gibi tedkiklerinde ekseriyetle isabet bu-
lunan bir mverrihin kat' surette onu 1123 de lm olarak gste.
mesi, tarih msramn da bu hesaba uymas dolaysilyle Itr'nin 1124
de deil, 1123 de ldn tercihen kabul etmek daha muvafk olur
kanaatindeyim.
Itr, eyh'nm rivayetine gre "Mevlevihane Yenikapusu hri--
cine" defn olunmutur.
Atrablsar'n Veled elebi nerinde u kaydlar grliyor
(Mekteb mecmuas No: 2, 17 Receb 1311).
"Mustafa Paa dergh civarnda Edirnekapusu kabristn-
kebri kesinde klh-i blend zerine rfl destar sarlm, kita-
beden hli sandukal bir seng-i mezar grrsnz, o niane Itr-i
stadn medfen-i lsidir."
Rauf Yekta merhum da unlar soyuyor (Mevlevi yinleri II):
"Edirne kaps darsnda Itr'ye nisbet edilen ve n tarafna
ahiren bir de ta dikilen kabir bu ztin deildir. Ve skdarl HQ-
sib'in Vefeyt-i mehr adl eserine gre Buhurcu Yakub isminde
bir zate iddir. Zeylzzeyl-i akayk mellifi Itr'nin Mevlevihane
Yenikaps haricine gmldn yazyor ise de bugn oralarda Itr
namna dikilmi bir tasa tesadf olunmamaktadr."
Itr, devrinin mkemmel bir hanendesidir. Salim tezkiresindeki
kaydlar bunu sarahatle gsteriyor. Esasen Mehmed IV. huzurunda
hanendelik etmesi de bu hususu isbat eder. E ad Efendi'nin Itr'yi
irkin sesli bir adam olarak bildirmesi muhakkak ki yanltr. Fakat
onun en byk kymeti, hi bhe yok ki bestekrlndadu*. .Ve 'bu
sahada kendinden evvel gelenlerin fevkinde bir muvaffakiyet
gstermitir. Itr'nin ahs bir slbu vardr. Trk musikisinin he-
men her sahasnda besteler ibda edebilen yksek bir san'atkrdrr.
Klasik vadinin en gzel rneklerini ibda' ettii gibi Mevlevi musi-
kisinin, tekke ve k tarzlarnn en ince ve zarif ezgilerini de vcu--
de getirebilmitir. Onun ar ve musanna' paralar yannda hafif
ve kk arklar, trkleri de vardr. Itr; Na't, Tevih, lh,
yin, kr, murabba', sema, perev... gibi din ve ldin musikimizi^
XVIII NC ASIK 133
Itr gerek devrinde, gerek sonraki zamanlarda byk bir san-

atkr olarak hret kazand. Daha XVIII inci asr iinde adnn
edeb bir mazmun olarak kullanlmaa baladn bile gryoruz.
O devrin maruf divan airlerinden Rakm bir kasidesinde Hce ve
Gulm'dan bahsettikten sonra tr - Itr mnasebetini gzeterek
yle diyor:
stim' etse olurdu nefes-i mgnin
Itri dilbeste-i zlf-i siyeh-i pr tbi
Itr'nin, kudretli bir air olduunu da eserleri isbat etmekte,
dir. Bir takm gzel na'tler, gazeller, muammalar ve tarihler, hatt
hece vezniyle trkler vcude getirdiini mecmualardan reniyo-
ruz. Divan tertib ettiini ise Salim bildiriyor. Fakat byle bir eser,
bugn mevcud deildir. "Itr" mahlsyle mecmualarda grd-
mz iirlerin hepsini bu deerli musikiinasa mal etmek de doru
olmaz. Bizim musikiinas sairimizden evvel bu mahlasla hret ka-
zanan ve 1032 (M. 1622) de vefat eden bir air daha mevcuddur.
"Dervi mereb" olduu sylenen bu zatn da Rza tezkiresindeki
kayda gre "hb e'r ve mergub gftr" vardr.
. Itr'nin besteledii iirler arasnda Itr mahlsiyle mevcud o-
lanlar muhakkak kendisinindir. Bay Ruen Kam'm nerettii iki
manzume de mutlak surette bizim Itr'ye iddir (Radyo mecmuas
No: 7).
Itr'nin gzel bir talik yazs olduunu ise Hafz Post mecmu-
asna ilve ettii bestelerden reniyoruz (Hafz Post maddesine
bakime S. 50).
- Btn bunlara ramen Itr'nin asl ehemmiyetini airliinde ve
hattatlnda aramamaldr. O, Trk musikisinin muazzam ve em-
salsiz eserlerini vcude getirebildii iindir ki byk bir varlktr.
Tezkirecilerimiz de onun bilhassa bu hususiyetini tebarz ettirmi-
lerdir.
Safay diyor ki.
"lm-i edvarda devrin Hce-i snsi ve fenn-i musikide ehrin
Gulm-i Sad'si olmala sad-yi nev-yi nlesi Irak ile Hicaz' pr
avaz ve nezket gaz- ho nevas Nibr u Acem ve sfahan'
regendz etmitir."
Salim, ise, u sitayili cmlelerle onu medhetmektedir (Matbu
tezkire S. J>79 - 481)
"Ol ilm-i edvarn hce-i snsi ve fenn-i musiknin Sevh Ni-
zm-i Hkansi uk. vl nm miynnda Buhrzdelik nv~

iliyle hret-i tam hsl eyleyen zt- lmakamdr ki b- rin
servistn- dilr kadn- mahabb-i rzgrn nye-i revnak-
sebz-i bahn olan bezm-i henginde ol rmi-i cnm nizm- mu-
rt. levazm- fennine nisbet name-i har ken-i Frb-i perantr
bir nev-yi kalenderi ve htta- tvs-i dehnndan haste-i hicrana
safa bah-i dd ferd olan canbah- rhperver-i elhniyye her
end ki ol serv-i seh glistn- lfet bir mecliste encmen efrz-i
ferah-i rz-i sohbet ola Perde-i hirm-i ayar olan dmen-i tes--
rf-i kab-yi i'tibr ol glsenin namesery-i bezmi olan ir nr-
gan- nle perdzne mnend-i perde-i kumr ve perde-i blbl zeyl.i
hicb olup hemn perde-i ankebt bend py.i reftr ve ol std-
b akrann name-i glbm ve name-i Berkhn ile hem mzn
olan elhn- eker efsnn mukabelesinde her mantk-ut-tayr me-
sabesine olan savt- ndir beraberlerin izhrdan ka'de nin.i hayret
olup phuften-i iktidar olurlard. Ol zt- dilrnn bu gne na-zri
npeyd bir mhir-i fen azma olduundan merhum cennet me. kn
firdevs iyan pdihn. cihann dr-i yekt-yi gencne-i irfan
sultn- cell--n- bmdn nr. st' Sultan Mehemmed Hn-
rbi' hazretlerinin meclis-i hmyunlarna kerreten ba'de merretin
dhil ve kirren mirren aty-yi husrevnlerine nail olduundan
mada teden beri esrj hbb-i ch olduu esirciler ket-hudlna b
hatt- hmyn-i evketmakrn vsl olub bu hl zre gtizrende-i
eyyam leyl iken 1123 hududunda intikal eyledi. Penn-i musikde
hce-i lmakam olduu beyn-eLenm mlkelm olub hezr asar
mehr-i cihan ve mesm'-i smh- ins can ve nak kr-
sanyi-i revnak bah-i dire-i dern iken b- glistana e'rda dahi
bir blbl-i ho gftr ve Itr nahlsiyle nice asar ve mretteb
dvn vardr. Ve miyn-i uarda hayli nm sn olub bu gftr
cmle-i srndandr (Kt'a):
Dili vre klan fikr-i kad-i dilcdur Beni
Mecnn iden ol kkl-i anber budur Grmeden
etme sakn yok yere sen kl kal
Kim ne derse desin Itr o miyna mdui'
* **
Etsn il derd-i dile ol tbb ise
Yoksa visale minnetimiz yok nasb ise"
Ruen Kam, Itr hakknda yazd bir makalede unlar syliyor
(Radyo mecmuas No: 7}:
XVIII NC ASIR 135
"Nevkr, segah yin, Rast na't gibi her biri kendi vadisinde
birer ah eser olan bu eserler dinlenirken tutumayan zevk, titreme-
yen gnl tasavvur edilemez."
Son devrin deerli airi Yahya Kemal ise, bu byk san'atkn
vecz bir surette anlatan u gzel manzumeyi vcude getirmitir
(Itr: Rfk Mell Meric'e, Akant gazetesi, l Mays 1940):
Byk Itr'ye eskiler derler
Bizim z msikmizin pri; O
kadar halk sevk edip yer yer, O
afak %Taktinin cihangiri, Nece
bayramlarn sabah erken Gk
top sesleriyle grlerken, Sylemi
saltanatl Tckbr'i
T Budin'den Irak'a Msr'a kadar,
Peth edilmi uzak diyarlardan,
Vatan stnde hr esen rzgr
Ses gtrm btn baharlardan; .
O deh yle toplam ki bizi
Yedi yz yl sren hikyemizi
Dinlemi ihtiyar nai'lardan.
Msiksinde bir taraftan dn, Bir

taraftan btn hayt akm, Her
taraftan, Boaz o ehryn, Mavi
Tunca'yla gr Frat akm; Nece
seslerle gk ve yerlerimiz, Hznmz
evkimiz, zaferlerimiz.... Bize benzer o
kinat akm
ok zaman dinledim Neva Kr' Bir

terennm ki hem geni, hem uh...
Dalrken Nev'mn esrar Balyor ark
ufuklarnda vuzuh Mest olub szlerinde
her heceden, Yola dm, birer birer,
geceden Yryor fecre elli milyon ruh.
Kskanp gizlemi kaza ve kader

Belki binden ziyde bestesini;
Bize mrs kald yirmi eser
Na't'idir en mehbi, en derini.
; Vaka ney, kudm gelince dile,
Hzlanan M*vev Sem'iyle,
,j Yedi kat ara km yn'i >
O ki bir ihtiaml dnyya Ses ve

tel kudretiyle hkimdi Adet
benziyor muammaya, Ulemmz
da bilmiyor kimdi; O eserler
bugn define midir? Ebediyyete
bir hazne midir? Bir bilen var
m nerdeler imdi?
yle bir msikyi rten lm Bir

teselli brakmaz insanda; Muhtemel
grmiyor henz gnlm. ok saatler
geince hicranda, Dlr bir
hayle, zevk alnr; Belki hl o
besteler alnr Gemiler gemeyen
bir ummanda.
XVIII nci asrn ilk yarsnda hret kazanan deerli neyzen-
lerden biri de Mevlevi Mustafa'dr. Bu maruf ve kymetli san'atk-
rm 1125 (;M. 1713) de vefat ettiini Vahid Maktum^nin u tarihin-
den anlamaktayz:
Pehm edelden bu makan- bbakann niydin
Rast bildi bzrg kek cihann niydin
Bada darbeyn ile eyler terennm fhte Sanma
fehm etmez usl-i sofiynn niydin
Bnevlklar eder amma sab eyler nhft Kr
naks enber devr-i revann niydin Gitti
Neyzen Mustaf terk et sem' ey felek Mye-i
hzn ile. nevrz-i saf nn niydin Neran sfil
seyr idb pest blend-i lemi Grd hep evc-
i hisar u sfahann niydin Anlad knc-i ribt
olmadn cy-i karr Etti heng-i baka bildi
fenann niydin Her dem-i rhatfezs
rhatlervh idi Bisnev ez ney renizi m eyler
ann niydin Krsz- dehr ana bir perdede
gstermesn Name-i refgen-i rz-i cezann
niydin Geldi dedi fevti trihin Vahd efss
kim
1125
XVII nci asrn son ve XVIII nci asrn ilk yarlarnda byk
bir hret teinin eden ve din Trk musikisinin yalnz bu a'srda de-
il, btn asrlarda en verimli ahsiyeti olan stad san'atkr, hi
bhe yok ki Dervi Ali irgam'dir. istanbul'da dodu. Gen ya-
XVIII NC ASIR 137
nda musikiye heves ederek bu sahada yksek bir kabiliyet gster-

di. Glen tarikatine intisab ile tasavvuf vadisinde de ihtisas sa-
hibi oldu. ehremini'nde Gleniyedei Hulv tekkesi (1) eyhi eyh
Sincan efendi'nin 1107 (M. 1695) de irtihali zerine bu dergha eyh
tayin edildi. 1126 (M. 1714) da vefat etti. eyhi bulunduu derghta
medfundur. Yerine olu Ahmed efendi eyh oldu. Bu zat de 1185 (M.
1771) de vefat ederek yerine olu ve Ali irgan'nin hafidi Uak
Hol efendi geti. Bunun lm, 1196 (M. 1781) tarihindedir.
Dervi Ali'nin epeyce yaadn kuvvetle syleyebiliriz. 1077
(M. 1666) de len Bursal Salih elebi, stanbul'a gelmi ve musi-
kiyi o devrin bu hususta en muktedir ahsiyeti saylan Dervi Ali-
den renmiti (Gldeste S. 526). u halde 1077 (M. 1666) dan n-
ce bir musiki stad olarak tannm olan bu zatin, bu vaziyete gre
en aa 80 yanda lm olmas icab eder.
Dervi Ali irgan'nin Mstakimzade mecmuasnda "Dervi Ali
Sinan" kaydyla da baz ilhlerine tesadf edilmektedir.Bu zatn Gl-
eniyeden baka Sinaniye'ye de mensub olduuna dair baka bir ka-
yd grmedim. Teberrken bu tarikate de intisab etmi olmas mm-
kindir. Esasen her iki tarikat te Halvetiye kollarndandr. Fakat
eyhi olan ve tarikat silsilenamelerini muhtevi menbalarda ad "E-
eyh Sinan efendi ibn-i eyh Arab erf Mehmed efendi Esehr Be-
mmi Sinanzde" knyesiyle kaydl bulunan bu zate nisbetin. den
dolay "Sinan" gsterilmesi de memuldur.
Dervi Ali irgan hakknda etrafl malmata sahib deiliz.
Esad efendi, mutad vehile ondan da ksaca bahsetmitir. Bu men-
bada istanbullu Dervi Ali irgan'nin "Glen" olduu ve Meh-
med IV. devrinin musiki stadlarmdan bulunduu tasrih edilmekte
ve bu malmata u sitayikr cmleler ilve edilmektedir:
"Sad-yi letafet nm ve halvet intins ltf ve ho yende
ve lehce-i blend-i azb-l-eds stdiyyet nmyende olub filhakika
fenn-i merkumun dekayik hakaykn kemyenbag dana 'std-
nktepr ve kmil-i bhemt idi. Yze karb murabbat ve alt yz-
den mtecaviz savt ve tesbh ve ilahiyat dahi vardr ki her biri
(1) Bu tekkenin ilk eyhi, mehur mutasavvifeden Mehmed Hulv, Sn-

b-liye ve Gleniyeden idi. Lemezat, Cm- dilnzav gibi mteaddid eserler
kaleme alm ve iirler vcude getirmi olan bu zat 982 (M. 1574) de domu,
1064 (M. 1653) de vefat etmitir. Yerine eyh Sinan geti. Ali irgan, tek-
kenin nc eyhidir.
ber mcib-i kavid-i fenn-i elhn musanna' ve b noksan olub katbe-

musikdnn ez dil can ceman istihsli etmilerdir."
Dervi Ali irgan, XVII nci asrn en byk musik stad idi.
Onun bir ok talebe yetitirdii de muhakkaktr. Beli, "Gldeste"
de Bursal musikiinas Salih elebi'den bahsederken "Mlik-i feyz-i
uur oldukdan sonra istanbul'da ilm-i musiknin peder mderi s-
td- ndir-l-misl Glen Dervi Ali'den ta'lm-i ezkr ve esvt"
ettiini sylemektedir" (S. 526)..
1142 (M. 1729) de, yani Dervi Ali'den 16 yl sonra vefat eden,
binaenaleyh onun muasr olan Bursal Beli'in bu dikkate deer
takdirleri, sarahatle gsteriyor ki bu kymetli ahsiyet, devrinin mu-
hakkak surette en byk musiki stad olarak emsaline tefevvuk et-
mitir.
Mehur musikiinas Ny Osman Dede, "Rabt- ta'brt- musiki"
adl manzum eserinde Hafz Post ile Ali irgan'nin musikide yeni
baz tab:>er bulduklarm soyuyor ve bu mnasebetle Dervi Ali'yi
u beyitlerle takdir ediyor
Grlyor ki, Osman Dede, bir ok savt, zikir ve ilh bestele-

yen bu deerli musikiinas, devrinin limleri arasnda bir "merd-i
vel" olarak gstermektedir.
Sultan Mustafa II. (Vefat 1115-1703) nn hayatnda yazlan
ve Dervi Ali'nin bir hayli eserini ihtiva eden bir mecmuadaki u
kayd da bu kanaati kuvvetlendirmektedir (Alm. Mc. No: 637):
"Hce-i zaman olan Dervi Ali Elmehr Dede"
Dervi Ali'nin eyhlik ettii "Hulv tekkesi" nin de sonralar
kendi ismiyle anlmas, onun geni hretinin tabi bir neticesin.
den baka bir ey deildir. Bursah Tahir, Hulv'den bahsederken
unlar soyuyor (Osmanl mellifleri I, 61):
"Rihletleri 1064 de, merkadleri stanbul'da ehremini civarn-
da tramvay caddesinde Ereli mahallesinde irgan ismiyle yd-
olunan dergh hazresindedir".
Dervi Ali'nin mecmualarda bestelerine ekseriyetle "Dede'*
serlevhasiyle tesadf edilmektedir,. Bir kremi -rrecmuaterda da
XVIII NC ASIR 139
V Ali veya Dervi Ali rgan balyla tesbit edilmitir. Msta-

kimzade mecmuasnda, ise; Ded*, Ali Dede, Dervi Ali Sinan, eyh
Ali Sinan Halveti gibi muhtelif baslklar grlyor. Daha eski men-
balarda, mesel Hafz Post mecmusmda ise, eserleri sadece "Dervi
Ali" balyla mukayyeddir.
Bestelerinin bilhare en ziyade Dede nvaniyle mecmua.
3ara gemesi de, onun devrinde ve daha sonraki zamanlarda ne b-
yk bir hret temin ettiini aka gsterir.
XIXuncu asrda Dede nvaniyle itihar eden stad san'atkr
smail efendi (Vefat 1262 M. 1845) den tefrik iin onun eserleri
muahhar zamanlarda Atik veya Eski Dede balklaryla yazlm-
tr. Mesel musiikiinas eyh Ruen efendi, tertib ettii mecmuaya
bu zatin bir ksm bestelerini "Atik Dede" balyla yazmtr.
Piyanist Esad efendi mecmuasnda da "ehremininde madfun eski
Dede'nin" kaydyle mahdud baz paralan grliyor. Fakat btn
bunlara ramen baz bestelerinin ismail Dede'ye yanl olarak isnad
edildiini grmekteyiz. Hatta garibdir ki, ismail Dede'nin dou-
mundan belki bir asr nce yazlan mecmualarda "Dede" balyla
tesbit edilen besteleri gya tashih ediyorlarm gibi "Bu, smail
Dede'nandir" kaydyla tahrif edenler bile grlmektedir.
Son zamanlarda ise bu deerli ahsiyetin bsbtn unutulduu-
na ahid oluyoruz. Konservatuvar neriyatnn "Tevihler" ks-
mnda, Rehav makamndaki tevihinin dercedilen notas mnase-
betiyle konulan u kaydlar bunu aka gsteriyor (S. 29):
"Eski mecmualar, bu ilhnin bestekr olarak gftesinin bl-
sna "Beste-i Dede-i atk" nmn yazmlardr. Anlalyor ki bu
"atk" ta'bri, ilhnin yine "Dede" namiyle mehur Hammzade
&mail Dede'den evvel gelmi baka bir Dede tarafndan bestelen-
diini ihtar iin ilve edilmitir. Acaba bu "Eski Dede" nin ismi
nedir? Hangi tarihde yaamtr? Bunlar imdilik mechlmzdr.
Geri Kadrhne dergh ktbhnesinde mahfuz byk bir ilh
ktnn ba tarafnda: "Beste sahibi dedeler kadmden beri m-
teaddiddir" deye bir kayda tesadf edildi ise de bu kayd dahi bize
"Pede-i Atk" in hviyetini bildiremedi. Maamafih tetebbuat-
mza devam ediyoruz. Msbet bir netice elde edersek bu ztin ge-
lecek formalarmza dercedilecek ilhlerinden birinin altna yaza-
rz."
Bu ifadelerde, bir mecmuaya istinaden "Dede" namiyle me-
hur olan bestekrlarn mteaddid olarak gsterilmesi yanltr.
Trk musikisinde "Dede" nvaniyle itihar eden Dervi Ali ile

Dervi ismail'den baka kimse tanmyoruz. Ny Osman Dede, Na-
sr Abdlbak Dede, Zek Dede, Neyzen Aziz Dede... gibi musiki
leminde "Dede" likle itihar eden ahsiyetler ise ancak isimleriyle
anlmlardr.
Dervi Ali irgan'nin vcude getirdii rivayet edilen "600"
den fazla "Savt", "Tebih" ve "lh" den benim tesbit edebildiim
mikdar 202 adedden ibarettir. Esad efendi'nin altyz mtecaviz din
eseri olduunu sylemesi, kat' bir yeknu gstermiyor. Bu rakamn
tahmin olduu meydandadr. Fakat uras da muhakkaktr ki bi-
sim tesbit ettiimiz beste gfteleri Dervi Ali'nin din btn eser-
leri deildir. Elimize gemeyen mecmualarda onun daha bir ok
ilhlerine tesadf edilebilecei muhakkaktr.
Bugn elimizde mevcud olan bu gftelerden mhim bir ksm-
nn bestesi Jcayb olmutur. Fakat 25-30 kadarnn hl unutulma-
dn gryoruz. Bunlar arasnda bestesi yaad halde bestekr
mehul zannolunanlar da vardr. Mesel Konservatuvar tarafndan
notalar neredilen "Dgh" tevih ile, "Acem" ilhiyi bu meyanda
gsterebiliriz (istanbul Konservatuvar neriyat, Trk musikisi ki.
lsiklerinden ilhler. I, 5; H, 67).
Deerli musikiinas Dr. Subhi de Dervi Ali'ye id iki eserin
notasn neretmi,fakat birinin ona aid olduunu tasrih ettii hal-
de, dierinin bestekrn mehul sanmtr (Trk musikisi. II,
58, 113). Bu eserde "Bugn iki dura kalmtr" denilmesi de bir
zhul eseridir. Yukarda da sylediimiz gibi, Dervi Ali'nin bu-
gn epeyce ilh bestesine sahib bulunuyoruz. Ve bunlar ekseriyetle
ok mehur eserlerdendir. Yalnz alkadarlar arasnda bestekr bi-
linmeyerek ayi olmulardr. Mesel 1006 (M. 1597) da vefat eden
mehur mutasavvf Sivasl ems'nin,
Vsl olmaz kimse Hak'ka cmleden dr olmadan
Kenz almaz sol gnlde t ki pr nur olmadan (1)
matlal manzumesinin "Hseyn" makamnda ve "Dyek" ikamda-
(1) Bu manzumenin yanl olarak, matbu Konyal em' divanna .ge-
irildiini gryoruz. Bay bnlemin mahmud Kemal de buna dikkat etme-
mi ve "Son asr Trk airleri" ne bu manzumeyi Sazairi em'nin se-
me i'ri olarak dere etmitir (S. 1792). 1006 da vefat eden Sivasl ems di-
vannda mukayyed grdmz, 1126 da len Dervi Ali tarafndan da bes-
telendiini bildiimiz bu manzumenin 1257 (M. 1841) de len em''ye id
bulunmasna imkn yoktur.
XVIII NC ASIR 141
ki bestesi pek mehurdur, mecmualarda da Dervi Ali irgm na-

mna kaydldr.
"Segah" makamnda ve "Dyek" kandaki "Ey gafil uyan"
ilhsi de ok taammm eden eserlerden biridir. Ve bu manzumele-
rin besteleri yalnz istanbul muhitinde deil, Anadolu ve Rumeli'-
nin bir ok yerlerinde de ayi olmutur.
Dervi Ali'nin "Evi" makamnda ve "Evsat" ikamda beste-
ledii "Devran odur ki", "Ey tarikat erleri", "Nazarn pak ise" f
"lim bahri vcud" ilhleri ile "Rehav" ve "Muhayyer" makamla-
rnda ve "Devri hind" ikamda besteledii "Dervi olan kiinin" ve
"Cmle lem in" ilhleri de en ok intiar eden paralarndan-
dr.
Mahdud kimseler tarafndan bilinen, fakat onun cidden en
nefs eserleri meyannda gsterilebilecek olan ilhsi ise, "Rast" ma-
kamnda ve "Sofiyan" kandaki bestesidir. Mkemmel bir san'at eseri
olan bu paA, Dede'nin musikideki kudretini aka gsterecek
mahiyettedir. "Puselik" makamndaki "Nice bir besleyesin" evsat
ilhsi de ince ve zarif namelerden teekkl eden ve kkl ni-
betinde samim ve gzel olan bir san'at eseridir.
Duraklar ise din musikimizin en parlak mahsullerindendir.
Zkirler ve mezzinler arasnda son asra kadar onun eserleri-
nin seme bir mahiyeti haiz olduunu da gryoruz. Osmanl hkm-
dar Mukmud H., 1239 (M. 1823) ylna tesadf eden bir ramazan
gecesi, ilh dinlemek istemiti. Mezzinler, bilhassa Ali Dede'nin
paralarndan intihab ederek okumulard. Vakayi'-i Letif-i Ende-
nm'da, u kaydlar vardr (S. 307):
"... Mezzinn- ho elhn ilh hn olmalar ferman ve o an-
da mecmuu huzr.i hmyna sitban olub meydn- ves'-l-erkna
halka evirdiklerinde cmlesine rchn zahir ve ilh okumaa
mahir olan avulardan Suyoleuzade Salih efendi,
Tahtgh etti vcdum ehrini sultn- ak (1)
nutk- pkini pek temiz okuyup irleri ummen "evi" kolunda ya-
phn, mntehab ilahiyattan
lim bahri vcd asdfnn drdnesiyem ben
lhsi de kamilen okunup arkasndan...
Yusuf elebi'nin besteledii "evi" duraktr.
Ey gnl bir derde d kim anda derman gizlidir

lhsi de alenen" okunmutu. Her iki ilh de Dervi Ali'nindir.
Dervi Ali, sadece din eserleriyle deil, ladini mahiyetteki yz-
lerce bestesiyle de itihar eden byk bir san'atkrdr. Mecmualar-
da onun bir hayli murabba ve semasi grlmektedir.
Btn bu bestelere nazaran Dervi Ali irgn, cidden stad
bir musikiinastr. Gerek gfte taksimatnda, gerek namelerin ter-
kibinde onun ok mahirane bir kudret izhar ettii aka grliyor.
Olgun ve malmatl bir san'atkrn bed zevki mahmul olan bu
eserlerde bariz bir incelik kendisini gstermektedir.
Dervi Ali, din besteleri iin en ok Msr Niyazi ile Isa Mah--
v'nin gftelerini semitir. Bu iki mutasavvfa kar onun derin bir
balants olduu anlalmaktadr. Bununla beraber, ekseriya Ha-
vetiyeden olan Eref olu Rm, Sivasl ems, Abdlhcuj, Nr,
Feth Abdlkerim gibi maruf ahsiyetlerle Sultan Mustafa. II. nn
ilhlerine de epeyce besteler vcude getirdiini de grmekteyiz.
Tevihlerini, ilhlerini, murabbalarn ayr ayr tavrlarda ve
ustalkl bir slb ile besteleyebilmek kabiliyetini' gsteren bu san'-
atkrm ihmal edilmesi, Trk musikisi tarihi iin muhakkak byk
bir kaybdr.
XVIII nci asrn ilk ve on yedinci asrn son yarlarnda ilhle-
riyle byk bir hret temin eden deerli musikiinaslardan biri de
stanbullu hattat eyh Mehmed Zaf'dir. Akbaba'da dodu. Ba-
bas Hafz Mustafa efendi, Akbaba imam idi. Kendisi de bu l-
kabla itihar etmitir. Gen yanda hafz oldu. Yazya merak etti.
Mehur Kcmlcal Msta-fa'dan sls ve nesih hatlarn mek etti.
cazetname ald. Bir taraftan da musiki reniyordu. Sesi gzeldi.
Babasnn vefat zerine Akbaba'ya imam oldu. Mstakimzade di-
yor ki (Tuhfe S. 454):
"Ho nefes musikidan olmala stanbul'da dahi eyh-i nak-
bendan Hce Seyyid bid elebi mescidinde mahalle imm ve
civarnda mektebde muallim ve cevm.i'de ty^mmedvyehn olmu-
tur. Hatt eyh Hakk-i Celvet Muhammedi])e'yi erhine sebeb d-
yor ki (Tuhfe S. 454):
Bir taraftan da tasavvuf meslekine slik olmu, Bursa'da me-
hur ftdezde eyh IbraMnn Sdk efendi (Vefat 1089-1678) ye
intisab etmiti. Gene Mstakimzade unlar soyuyor (Ayn eser):
"ftdezde eyh brahim Sdk efendimden inbet ve gfte,
lerini beste eylemitir. Kendi kalemiyle mecmuasnda kayd eylemi
XVIII NC ASIR 143
ki "Alt yl ba'd-el-inbe suulden sonra Bursa'ya ziyaretlerine va-

rub yz be gn mchedeyi itinam akabinde yedi kerre sohbetle-
riyle merref oldukta hilfet tarikiyle emr olunduk Elhamdlil-
lah". Elkssa abd-i fakirin vlid-i mcidim merhum dahi sahavetle-
rinde tedrikine gi ve sls ve neshi bunlardan te-
meuk ile verzi eylemi idi. Cls-i Sultan Ahmed Hn- slisedek
kutb-i dire-i hayt olub
Anda bulundu mrg-i dile lne-i karr
Ahbb eer sorarsa bizi Akbaba'dayz
meali zre medfenleri karye-i mezbrededir. Bu beyit kendi gfte-
leridir :
Dinler isen hak sz dinle v anla kl amel
Ala ayn- hakikat kef ola envr- zt"
Mstakimzade, bu deerli musikiinasn vefatn kat' olarak
deil, tahmin olarak 1115 (M. 1703) senelerinde gstermektedir.
Mecmualarda epeyce ilssine tesadf edilmektedir. Vcude
getirdii besteler, bilhassa Celvetler arasnda oka ayi olmutur.
Zaf mahlsiyle mahdud baz iirler yazan Akbaba imam Meh.
med'in bilhassa musiki ve yaz sahalarnda muvaffakiyet gsterdii
muhakkaktr. Bursah smail Hakk da "Muhammediye" erhinde
ondan bahsederken "debya mushib ve makamata shib" olduu-
nu sylemektedir (Matbu nsha-S. 1).
Bu devrin maruf mutasavvuflarndan Ken-z Hasan'm da epey-
ce "ilh' bestelediini gryoruz. Safayi'ye gre Aliyeli, Salim'e
gre de Ayal olan bu zat tahsilini istanbul'da bitirdi. Bilhare
Snbl eyhi mehur Aleddin efendi'ye intisab etti. Hilfet aldk-
tan sonra Manisa'da Halveti tekkesine eyh odu. Safay'ye gre ya
yz gekin olduu halde 1126 (M. 1714) da Salim'e gre de 1127
(M. 1715) de orada vefat etti.
Kenz mahlsiyle mutasavvfane iirler vcude getiren ve bu sa-
hada muvaffakiyet gsteren air, besteledii ilhlerde de ayn kud-
reti belirtmitir. Onun bir "Edvar" risalesi de meveuddur (Bay
Nail'in husus ktbhanesinde).
XVIII nci asrn deerli musikiinaslarndan Tosunzade'nin de
baz ilhlerine rastlyoruz. Asl ad Abdullah olan bu zat, Ahmed III.
in mezzin ve hanendelerindendi. Musikiye hakkyle vkf olduu
.gibi sesi de ok parlakt, kiyzden fazla eser bestelemitir. Bu eser-
ler arasnda bir takm trklere de tesadf etmekteyiz. Vefat 1127

(M. 1415) dedir. Arkadalarndan air Vahid Mahtum u lm
tarihini kaleme almtr:
nki Tosunzde Abdullah Aa itti vefat
Firkatiyle oldu ahbabn dernu pr melal
Bulmadm devrin dgh- subh u samnda safa
Eyledim geri usl ile nice nakn hayl Rst
hi grmedim uak arasnda sab Msik
ilminde hergiz byle bir shib keml Sevr-i
gerdun etti bir kr- muhalif na'ine kim Snble
oldu Vahd-i bnevdan bmecl Mezra'-
dnyy n terk etti trihin dedim
1127
Atrablsar mellifi Tosunzde hakknda unlar sylyor: "hret-i
hsn-i savt- rni zb-i g-i gv- zemin ve reside-i sem'-i
sevr-i erh-i bern olub dihkaniyn- kitgh- ilm-i srddan
taallm-i benderger-i negam-i tarab nmd etmekle resdekr-
zr'-i ma'lmt_ ett ve dekayk- fenni kema hvel-lyk dana
olmutur. Filhakika lehce-i blend ve hbu ve hhn- elhnn
mergubu ve vz- hanceregr mmtaz sne-i sem'n d-
tarab endz olub vd-i hnendegde msellem-i lem ve ilm
amelde std- dekayk iyem idi."
XVIII nci asrn ok maruf musikiinaslarndan biri de Kk
Mezzin lkabiyle hret kazanan stanbullu Mehmed'dir, Sultan
Mustafa II. devrinde byk bir hret temin etti. "Endern-i h-
mayun" da mezzin idi. Padiah huzurunda yaplan kme faslla-
rnda da bulunuyor ve hkmdarn iltifatna mazhar oluyordu. Bu
yzdendir ki 1107 (M. 1695) de Anadolu muhasebecisi oldu. 112&
(M. 1716) da Edirne'de vefat etti. Arpaeminizade Sami u san'atl
lm tarihini kaleme almtr:
Meclis r-yi safa blbl-i glzr- tarab
Rind-i lde sebkrh ho yende kelm
Ahsen-s-savt- cihan ya'ni Mezzin elebi
Kim verirdi negami smiaya zevk- tamm
Namesi rhatlervh- kulb-i uak Dilde
kalmazd nevsiyle nhfte lm Bzrk
kei dilbeste-i avaz idb Dilde olmu idi
sermye dih-i evk u garrn
XVIII NC ASIR
Hce ayan -idi olmakha girdi ann Hem

def ana se.z halka beg olsa Gulm
Musikde bele bir perdede std idi kim
Zhre'ye kadir idi etmee ta'lm-i makam
Merdm-i yek tene dernder idi mnendi
argh zre srd ideli bu heft ecrm Devr
tisliyle sergaz ideli mutrib-i arh Gelmedi
ho nefes byle mugann-i benm Budrr
det-i ski-i galat bah- sipihr Gah zehrbe
verir geh ekerin erbet-i cam Nak- knn-i
felek byledir eyler lbd mrn gazn zr
efgen-i mdrb- hitm Pr- eng-i muhalif
nagamat- gerdun Szkrmda komaz kimsenin
heng-i nizm Sne n kse-i tanbr olur
elbette teh Oub ikeste bu tr- nefes-i sst
kyam Sarsar- merk essndan eder berkende
Penbe-i cisme bulursa ne kadar istihkm Hsl
eyledi ber nehc-i beyn- psn Dehrden bu
dahi berde bist- aram rci emri edince
dedi can bas zre Etti evk ile emen suffa-i
firdevse hirm Ski-i kevser idb ruhunu
siyrb- net Ola ravzt> behist ire kadeh
n-i meram Y lh be-hak- ravza-i Sultn-
rusl Rahmetinle ola iretkedesi d-- selm
Estdr terk idicek savt- segah trh (1)
1129
Atrablasar'da deniliyor ki:
"Sad-yi letafet nm ve halvet bahs pr te'sr ve lehce-
dilpesend-i marif gys b nazr olub geri dekayk- ilmiyye-i
ienn_i srdda sde idi. Lkin amelin icrada hasb-el-irde cmleden
ziyde halet vde olduu mesm' ve mehurdur".
E ad Efendi, onun on be kadar eseri bulunduunu soyuyor, fa-
kat elimize geen mecmualarda kaydl olan paralar bile bu mik-
dardan fazladr. Ezgisi unutulmayan paras ise, "ehnaz Puselik"
Aksak semadir.
(1) Tarih msra (1132) tutmaktadr. "Segah" , yani "3" adedini -
karnca 1129 olur.
F: 10
XVIII NC ASIR
Hce ayan -idi olmakha girdi ann Hem

def ana se.z halka beg olsa Gulm
Musikde bele bir perdede std idi kim
Zhre'ye kadir idi etmee ta'lm-i makam
Merdm-i yek tene dernder idi mnendi
argh zre srd ideli bu heft ecrm Devr
tisliyle sergaz ideli mutrib-i arh Gelmedi
ho nefes byle mugann-i benm Budrr
det-i ski-i galat bah- sipihr Gah zehrbe
verir geh ekerin erbet-i cam Nak- knn-i
felek byledir eyler lbd mrn gazn zr
efgen-i mdrb- hitm Pr- eng-i muhalif
nagamat- gerdun Szkrmda komaz kimsenin
heng-i nizm Sne n kse-i tanbr olur
elbette teh Oub ikeste bu tr- nefes-i sst
kyam Sarsar- merk essndan eder berkende
Penbe-i cisme bulursa ne kadar istihkm Hsl
eyledi ber nehc-i beyn- psn Dehrden bu
dahi berde bist- aram rci emri edince
dedi can bas zre Etti evk ile emen suffa-i
firdevse hirm Ski-i kevser idb ruhunu
siyrb- net Ola ravzt> behist ire kadeh
n-i meram Y lh be-hak- ravza-i Sultn-
rusl Rahmetinle ola iretkedesi d-- selm
Estdr terk idicek savt- segah trh (1)
1129
Atrablasar'da deniliyor ki:
"Sad-yi letafet nm ve halvet bahs pr te'sr ve lehce-
dilpesend-i marif gys b nazr olub geri dekayk- ilmiyye-i
ienn_i srdda sde idi. Lkin amelin icrada hasb-el-irde cmleden
ziyde halet vde olduu mesm' ve mehurdur".
E ad Efendi, onun on be kadar eseri bulunduunu soyuyor, fa-
kat elimize geen mecmualarda kaydl olan paralar bile bu mik-
dardan fazladr. Ezgisi unutulmayan paras ise, "ehnaz Puselik"
Aksak semadir.
(1) Tarih msra (1132) tutmaktadr. "Segah" , yani "3" adedini -
karnca 1129 olur.
F: 10
Bilhassa ladini mahiyetteki eserleriyle hret kazanan Kk

Mezzin'in baz ilhler de bestelediini mecmualardan reniyoruz.
XVIII nci asrn ilk yarsnda ilhleriyle hret kazanan Bes-
tekrlardan biri de mezzin ba Ka^raolan Mustafa'dr. "Bursa
tarihi" nde "Eski nm kasaba-i kebre nahiyesinde Kamca karye-
sinde zuhur" ederek sonradan Bursa'ya geldii kaydldr. Karakz
lakabyla anlan "Camii kebir" muvakkit ve mezzininden istifade
etti. 1080 (M. 1669) de onun yerine geti. 1098 (M. 1686) de m-
ezzin ba oldu. Gzel bir sese malik olan Karaolan, mehur Os-
man efendiden de Mevlid mek etmiti. Byk mutasavvf Mvsri
Niyazi'ye de intisab etti. eyhinin tekkesinde zakirbalk ediyordu.
Msr'nin Limni'ye nefyi zerine uzun mddet ona veklet etti. Ve-
fat 1129 (M. 1716) dadr. Vasiyeti zerine Pnarbanda Mevlide!
Osman efendi'nin civarna defnedildi. Bursal Bak u lm tarihini
kaleme almtr:
Dedi trihini Bak d
1129
XVIII nci asrn ilk yarsnda din musiki sahasnda byk bir
muvaffakiyet gsteren ve bilhassa Mevlid ve Mnhammediye okumakla
itihar eden ahsiyetlerden biri de stanbullu Hafz hudi Meh-
med'dir. Emir Buhar camiinin hatibi, Hoca Hayreddin mescidinin
de imam idi. ene lkabiyle de hret kazanan bu zat hem hattat,
hem musikiinas, hem kemanke, hem de sairdir. Yazy Nefeszade
smail'den mek etmiti. Saf ay diyor ki:
"Hamele-i Kur'n- azm-s-andan olub hsn-i savt ile mevsf
olan hutab zmresindendir. Emir Buhar cmi'-i erifi hatibi olub
fenn-i musikde dahi mceddeden beste ve ihtira kadir olmala
asrn Mevlid ve na't hnlarnn mmtaz ve serfirz olub meyh-i
zm hazertiyle me'lfdur".
Salim unlar syliyor:
"Fenn-i musikide zamannda mahir Mevlidhn nzk nefes bir
zt- fhir idi. Erbb- marifden ho nvs ve kemanke olduun-
dan mada sofiyane e'r ve eyhne gftar var idi."
eyh de "Vakayilfuzal" da..
"Fenn-i musikden haberdr Mevid-i erif ve Muhammediye-
hanlkla hre-i diyar" olduunu syliyor.
Pv-yi zkirn- hankah- Glen Terk-

i dny ile vsl oldu izz-i sermede
Pygh- sk- Mevl'ya kld ryml
ekdi ba hrka-i hk-i siyh- nerkade
Gs idb fevtin Nazr-yi dugy dedi
1134
XVIII inci asrn ok mehur mutasavvflarndan Celvet ismail
Hakk'rdn de baz ilhler bestelediini gryoruz. Aydos'ta do.
mu olan bu deerli ahsiyet; din, ilm, taavvuf yzlerce eser
vcude getirmi, Trke, Arabca, Acemce iirler de kaleme alm-
tr. 'Onun mretteb bir divan da vardr. Hayatnn uzun bir ksmn
Bursa'da geirmi ve orada eyhi bulunduu derghta 1137 (M.
1724) de vefat etmitir. Bursal ismail Hakk deye tannmas bun-
dandr.
XVIII nci asrn maruf neyzenlerinden biri de ATvmed Dede'dir.
Mevlev tarikatine mensub idi. Vefat 1139 (M. 1726) dadr. Vak'-
anvis akir Bey u lm tarihini sylemitir:
Fevtine htif-i gayb dedi kir trh
1139
XVIII nci asrn deerli musikiinaslarndan biri de Mevlev
Neyzen. Dervi Musa'dr. Bugn elimizde mevcud "Uak" maka-
mndaki "Tevih" i, onun klasik bestekrlarmzdan biri olduunu
gsterecek mahiyette olgun bir eserdir. Fakat Dervi Musa'nn, bu
asrda yetien bir ok san'atkrlar gibi Trk musiksinin hemen
her sahasna temayl gsterdii de kuvvetle tahmin olunabilir.
Bu deerli neyzenin mutasavvflar ve klar taklid ederek
hece ve aruz vezinleriyle baz iirler kaleme aldn da gryoruz.
Netekim bestesi unutulmam olan tevihin gftesi de kendisinindir.
Prof. Fuad Kprl de onun 1127 (M. 1715) Trkiye-Venedik harbi
mnasebetiyle yazd bir manzumesini neretmitir (Trk Sazar-
leri antolojisi H, 328, 351).
Devri Musa'nn 1140 (M. 1727) de ldn ise Mstakimza-
de mecmuasndan reniyoruz.
XVIII nci asrn mehur ve deerli musikiinaslarndan biri de
Huls Hasln'dr. Fndkl'da dodu. Musikiyi nce babasndan -
XVIII NC ASIR 149
Tendi. Gen yanda "Endern-i hmyn" a girdi. Ahmed III. dev-

rinde "Ba hanende" oldu. Gene o devirde "Kilr- hssa" dan
ez' bir maala 1127 (M. 1715) de tekade sevk edildi. Vefat
1141 (M. 1728) dedir. Ramiz tezkiresinde u lm tarihi kaydldr.
1141
Edirnekaps haricine defnedildiini Ayvansamyh Hseyn'in
"Vefeyat" mdan reniyoruz.
Hasan Aa Enf ve Burnaz lkablaryla itihar etmiti. Buna
sebeb, bilhassa gaga burunlu olusudur. Atrablsar'da u cmle-
lere tesadf olunuyor:
"Filhakika sad-yi halvet yepm.yi letafet nmsl sr heng
ve lehce-i blend ve zbs uh u eng olub mem. itkanna sr-
nkhet-i mg-i srd ve enf-i irfanna gbr- tarab ir- esrr-
edvar sud idb atsa rz-i asar olduka taraf taraf feninsn mu-
kabele-i brekllh ile zeban gzrn olurlard."
Esad efendinin bu aserini telhis ederek ve ifadesini zamanna
gre sadeletirerek "Mekteb" mecmuasnda ner eden Veled Celebi
bu hususta unlar sylemektedir:
"Tok sesli, sevimli ehreli bir zt olub enfiyye ekmee fevka-
lde mbtel olduu, Esad efendi tarafndan enfiyeye mteallik sarf
edilen mezmn.i mebzleden mstebn oluyor".
Fakat "Burnaz" lkabnn da mevcudiyeti, bu tahminin yerinde
olmadn gstermektedir.
Hasan Aa, devrinin ok eser vcude getiren sanatkrlarndan
biridir. Daha ziyade hece vezinleriyle yazlm manzumelere ve bilhas-
sa Nedim ve Mahtm'nm iirlerine besteler yapan bu kymetli ah-
siyet, halk zevkine uygun ve sde bir takm besteler ibda ettii gibi,
tamaniyle klasik ve ar paralar da vcude getirmitir. Esad efendi
onun 200, kadar eser bestelediini soyuyor. Tanbur ald da
rivayet edilen Hasan Aa, hi bhe yok ki devrinin en mehur mu-
sikiinaslarmdandr. Mecmualarda eserlerine daima tesadf edilmesi
de hretini gstermektedir.
Hasan Aa, yalnz ldin sahada eserler vcude getirmekle kal.
mam, epeyce ilh de vcude getirmitir. Seyfullah, Sezo... gibi mu-
tasaviflerin iirlerini ve bilhassa Yunus Emre'ye isnad olunan ilh-
leri bestelemitir. Bu deerli san'atkrn bu nevi eserlerinde tabi bir gzellik ve bir
sadelik mevcuddur.
Onun "argh" makamnda besteledii "Durak" ise hem gzel, hem de o
nisbette san'atkranedir.
Hasan Aa, Huls ve Hasan mahlslariyle baz iirler de kaleme almtr. Aruz
ve hece vezinlerinin her ikisini kullanan bu. deerli musikiinas, kudretli' br sair
olarak gsterilemez. Fakat bu iirler, bazan divan sairlerini, bazan da mutasavvflar
ve klar taklid eden Hasan Aa'nn, Trk edebiyatnn her sahasiyle megul olan ve
tasavvuftan anlayan bir ahsiyet olduunu gstermektedir.
Ramiz, tezkiresinde diyor ki:
"Fenn-i musik ile nev.yi nle-i itihar pr tann-i evc-i bern olduklar gibi
e'r- bdre dahi pr iktidar bir ir.i gzn idL Na'1>i erfde bu ebyt zde-i
tab'- pr niktdr:
Ey grh-i enbiy v asfiynn akdemi Hazret-i Hak'kn habbi mrselnin a'lemi Her ne
denl mcrim ise kendi abdindir Huls Kl efaat ana ey esrr- Hak'kn mahremi
Ayvansarayl Hseyn de unlar soyuyor:
"E'r, musiki ve ir marifde eli var idi. Huls mahlsiyle na't-i erifleri
vardr. Ve nice ilhiyyt beste eylemitir. sr- i'-riyyesinden bu anndr:
Allah akna Allah' seven Hem habbini can ile seven veys'i seven bunlar seven Ulu
sultandr Veyselkaren
Hrka-i pkin Habb-i Rahman Geydirp ana eyledi ihsan mmetine dua etmekle her an
Ulu sultandr Veyselkaren
Hak'kn sevgili vel kuludur Huda perverlik ann yoludur Makbl-i Rabb-i lemyezel'dir
Hazret-i Hak'kn kurbinde kaim Hem Resulnn fi'linde dim Siv savmn can ile sirn
Ulu sultandr Veyvelkaren
XVIII NC ASIR 151
Hak tecell-i zt etmi ana

Kulluun her dem ederdi tenh
Halka bgne Hak'ka in Ulu
sultandr Veyselkaren
Bu Huls ister Tanr'dan rahmet

Hem Habb'inden ltf u efaat
Hem senden rec eyhinden himmet
Bizzat Hasan Aa tarafndan bestelendii muhakkak olan bu

manzume, baka bir ilh mecmuasnda da kaydldr (Alm. Mc. No:
69i).
XVIII inci asrn ok deerli musikiinaslarndan biri de Ny
Osman Dede'dir. istanbul'da dodu. Salim, Vefa civarnda dnyaya
geldiini soyuyor. Babas ibrahim namnda deerli bir adamd.
Mstakimzade diyor ki (Tfthfe S. 297):
"Pederi Sleymniye Drifsmn res.l-huddm bir pr-i
shib nefes ve hezr bmr- bhua deva res olmu hcclharemeyn
bir zt- erf idi."
Ny Osman Dede, gen yanda muhtelif ilim ve san'at ube-
leriyle megul oldu. Mehur hattat Nefeszade Isynail efendi (Vefat
1090-1679) den sls ve nesih yazlarn mek etti. Bilhare Galata
Mevlevhanesi eyhi Gavs Dede'ye intisab eyledi. Bu zat; hem de-
erli bir sair, hem deerli bir hattatt. Tasavvufta da derin bilgisi
vard. 1083 (M. 1672) de Galata Mevlevhanesi eyhliine tayin e-
dilmiti. te Osman Dede, bilhassa bu zatten azam istifadeler te-
min etti. Bir mddet sonra bu maruf ahsiyete damad olduunu
da tarih menbalardan reniyoruz. Mevlevi tarikatine giren Os-
man Dede, bir taraftan Tasavvuf, edebiyat ve yaz ile urarken,
bir taraftan da musiki ile itigal ediyordu. Ney flemek hususunda
da epeyce mmarese peyda etti. Sakb Dede "Sefine" de yle bir
menkibe kaydediyor (II, 229):
"... Evil-i mek u taallmnde henz d perev ve yek semaye
kadir iken Hazret-i Seyyid Hall-r-Rhv cenb- velayet meb
Galata sitnesine terif buyurub eyh Ahmed Gavs hazretleriyle
sohbet-i hs esnasnda neyzen tefakkud olunub bi-hikmetillh.i ta-
l neyzenn- hnkahdan ferd-i vhid h'zr bulunmayub Dervi
Osman'a bihaseb-il-iktiz neynvz teklf olundukda mbted.i
merkum dahi hezr acz serm ile sermye-i ma'lmun meydna
koyub bezl-i makdr ile elden geleni icra idb ve dilden geldii mer-
tebe i'tizr nm ve destbs-i azzeynJ mkerremeyn ile niyz-
mend-i hayr- nefes dua oldukda Seyyid Hall efendi hazretleri
derv-i m ser neyzenn- zaman hhed d dem-i keramet tev'em.
leriyle nevzi ferma olmalar muktez-yi himmet-i gavsneleri" ol-
mutur.
Osman Dede, on sekiz sene faslasz bir surette Galata mevlev-
Tanesinin neyzen balnda bulundu. Gavs Dede "Mesnevi" oku-
turken Karilik vazifesini ifa etmiti. eyhi ve kayn babas Gavs
Dede'nin 1109 (M. 1697) da vefat zerine derghn eyhliine ta-
yin olundu. Ve Mesnevi okutmaa balad.
Osman Dede'nin hayatnda yazlan Safay tezkiresinde denili-
yor ki:
"Cevher-i zt msteidd-i iksr-i ird olmala gavs-Lvsln
Gavs Ahmed Dede'nin nazar- feyz eseriyle tahsl-i ma'rifet ve tek.
ml-i db- tarikat idb mazhar- keml olmala Gavs efendi'ye
dmd olub ba'dehu yerine ol zviye-i feyz resanda mesned.i mei-
hat olub hl ders-i Mesnev ve nakl-i Ma'nev ile sbha kerdn-
eyyam leyldir. Hakka ki bir eyh-i b riya ve bir rif- rn
edadr."
Osman Dede, hayatnn sonuna, yani 1142 (M. 1729) ylna ka-
dar bu vazifede bulundu. Yerine olu Srr Abdlbak Dede geti.
O da yirmi iki yl eyhlik ettikten sonra, krk iki yanda iken 1164
(M. 1750) de vefat etti. Baba, oul Galata Mevlevhanesinde sema'-
hane kapsnn sol cihetindeki trbeye defnedilmilerdir.
Seyyid Vehb u san'atl tarihi vcude getirmitir:
eyh-i Galata Nyi tketdi demini
tdi mteselli veledi uk Vehb
elidi trihini ann mlhem
1142
Nazr da u lm tarihi kaleme almtr:
Hazret-i Gavs efendi menzilin tutmu iken
Azm-i adn idb didi ahbaba unutman beni
Cevhei' ti'hidir ann Nazr ad diri
1142
XVIII NC ASIE 153
Kutb-i Nay nvaniyle de itihar eden Osman Dede, devrinin en

kudretli neyzeni idi. "Ny" mahlasn almas da bu algya kar
besledii muhabbetin canl bir delilidir. Onun mutasavvfane bir
takm iirler kaleme aldn ve bu yolda da olduka muvaffak oldu-
unu gryoruz.
Yaz vadisindeki hnerini ise Safay u yolda pek ok takdir
etmektedir:
"lm-i edvarda telife kudreti ve fenn-i musikide tasnife liy-
kati olub alelhuss enva'. huttun dakkadn olmala hatt- ta'-
lkde hne-i henin ny-i nevsz md- beyt-l-irk- cihan-
dr."
Fakat btn bu muvaffakiyetlerine ramen onun bilhassa musi-
ki vadisinde devaml bir hret temin ettiini gryoruz. Salim de
bu deerli ahsiyet hakknda unlar soyuyor (Tezkire: S. 635) :
"Hakka ki ol grh-i pr fthda eyh dimee lyk hem eyh,
hem dervi, hem sdk, halk ve pr marif melek sfat bir zt-
agh ve arif olub lem-i dnyda zr-i sm-i py-i reftnnda bir
mr deil mr dahi dilgr ve yed lisnndan efrd- ferdeden
bir ferd rencide zamr olmayub meclis-i erfleriyle her merref olan
sohbetine firfte ve rbde dil ve zt- lileri ile tfem-lfet olana hezr
vech ile tesell-i hl hatr olmak emr-i mukadderdir. ir irfanndan
ve zmre-i meyih-i tarkat-i merkume lyk ve mhim marif-i fi-
rvnndan mada hssatan ilm-i musikde irfn- vls ve hem-
zebn- esrr- bpayn olan neyde dahi yed.i tls olup bir kerre
g zedi olan kr- sa'blmenl ve nak- san'at- mlml ve na-
me-i hayli mersm-i safhe-i bal eyleyp mrr-i zaman ile nisyn
eylemek adm-l-ihtiml idi. Cmle-i marifinden mada fenn-i
musikde muhayyer-i ukul bir ma'rifet-i vlya destres-i vusul ol-
mudu kim bir kr ya bir nak bir kerre istim' ile kendi icn bir
zimmete karmak mmkin idi."
Esrar Dede, tezkiresinde u kaydlar vardr:
"Hakka ki eyh-i mtercem lim ve arif ve zhid olduklarn-
dan mada fenn-i musikde stz- estize-i zamanlar olub masn'-
t- hible-i heviyyeleri el'an hayretfigen-i havtr- mehere-j
fenn-i mezbr olub her taraflar ma'mr ve fenn-i i'r inda
dahi pr zr olub mu'cizt- nebeviyyeden Mi'raciyye'leri tasannu-
t-i i'riyyeden hl l sebl-il-ilhm serzede-i tab'- lkleri ol-
duu gibi bestesinde dahi mlhem olduklar ibe-i itibhdr."
Mstakmzde "Tuhfei hattatin" de diyor ki (S. 298): "Merhum

Osman Dede'nin i'r in taraf dahi ir fez ve marifi gibi
msellem olmala nice sr- bisyra muvaffak olmu idi. Ezcmle
Mi'rciyeleri gfte ve beste kendi eserleri her sal ,sabh-i Mi'rc'de
kraat olunmakla mstemi'n-i zvvr ferahnak ve envr- salevt-
kesre ile tark diller tbnk olurlar."
F atin diyor ki (Matbu tezkire S. 396):
"Neyzenlik fenninde mehreti olmak mlbesesiyle Ny mah-
las kendye mcib.i hret olmutur."
Osman Dede'nin bugn elimizde tamam, biri noksan ol-
mak zere drt yini ile bir Miraciye bestesi mevcuddur. Miraciye-
nin de bir bahri unutulmutur, sadece gfte halinde mevcuddur.
Bu muazzam eserler, Trk musikisinin en musanna mahsulleri
arasnda gsterilebilecek kymettedir. Osman Dede deta Fahri oy-
mas vcude getirir gibi ezgileri zerinde uzun mddet ilemi ve
san'atin btn inceliklerini gstermee muvaffak olmutur.
Miraciye, kenarlarnda makamlar da gsterilmek suretiyle
1310 (M. 1892) de tabêttirilmitir. Eseri bastran "Trikat- aliy-
ye-i Sa'diye hulef|sndan Eeyh Ali Galib'dir. Kitabn ismi
dr.
Osman Dede'nin Ravzatl'i'cz adl manzum dier bir eserinin
mevcudiyetini de Safay tezkiresindeki u kaydlardan anlamakta-
yz:
"Cmle.i asarndan peygmbern- ln
hazertnn mu'cizt- bhirt-l.berektlann cem' tedvin
ve nazm edb rite-i tahrre keide kld Ravzatl'i'cz nm kitb-J
mustetb rakamzede-i kilk-i ihtir subh-i sdk gibi ren ve h-
veyddr."
Bu deerli ahsiyetin bugn elimizde Rabt- ta'brt- musik
adl bir eseri de mevcuddur. "Failtim Filtn filn" vezninde
yazlan ve 276 beyitten ibaret bulunan bu manzum eser, Farsa ka-
leme alnmtr. Mukaddimesinde Sultan Ahmed IH. le Damad ib-
rahim Paa medh edilmektedir. Mellif bu mesnevisini ne maksad-
la vcude getirdiini ise u beyitlerle anlatmtr:
XVIII NC ASIR 155
Bu eserin yazma bir nshas deerli musikiinas Bay Sadeddm

Arel'in husus ktbhanesindedir. Veled elebi'ye id bir yazmadan
bizzat kendisi istinsah etmitir.
Ny Osman Dede'nin bir nota icad ettiini ise, muhtelif men
balarn rivayetlerinden anlamaktayz. Salim diyor ki (Matbu tez-
kire S. 635):
"Keiimt ve hurf kitabet eder gibi name ve savt kitabet
ederdi. Zrubem tz pes ve-i harekt idre-i mahss zre ya-
zub bir vech ile zabt ederdi kimi rakam keidesi olan kd nne
koyub ol kr ol besteyi binamtih min gayr.i ziydetin ve la
noksnin okurdu. Bu emr-i hod bu fenne keml-i ttl olan erbb-
XVIII NC ASIR 155
Bu eserin yazma bir nshas deerli musikiinas Bay Sadeddm

Arel'in husus ktbhanesindedir. Veled elebi'ye id bir yazmadan
bizzat kendisi istinsah etmitir.
Ny Osman Dede'nin bir nota icad ettiini ise, muhtelif men
balarn rivayetlerinden anlamaktayz. Salim diyor ki (Matbu tez-
kire S. 635):
"Keiimt ve hurf kitabet eder gibi name ve savt kitabet
ederdi. Zrubem tz pes ve-i harekt idre-i mahss zre ya-
zub bir vech ile zabt ederdi kimi rakam keidesi olan kd nne
koyub ol kr ol besteyi binamtih min gayr.i ziydetin ve la
noksnin okurdu. Bu emr-i hod bu fenne keml-i ttl olan erbb-
irfana ayandr ki be-gayet asr ve bu vech ile erbb- kemlden bir

kmil bulunmak gaye-tl-gaye ndirdir."
Sakb Dede ise Sefine'de (H, 230), "Melleft- savtiyeyi ka-
leme getrb ukud-i ekl.i ihtiriyyeleri ile zabt- hev-yi pr us-
le ve akd-i asvt- manzumeye iktidryb" olduunu kaydediyor.
Ne yazk ki bu eser, elde mevcud deildir.' Bu itibar ile icad
ettii notann mahiyeti de malm olamamtr.
Klasik musikiye hakkyle vkf olan Ny Osman Dede'nin bir
takm ldin besteler, perevler ve sazsemaileri vcude getirdiini
de grmekteyiz.
XVIII inci asrn deerli bestekrlarndan biri de ibrahim Aa-
dr. Mehur mutasavvf skdarl Nash'nin mridlerinden olan
ve hayatn ekseriya eyhinin yannda geiren Isu zat, bilhasa Nash
gftelerine vcude getirdii din besteleriyle tannmtr. skdar-
da Doanclar'da Nash tekkesinin trbe haricindeki hatiresinde
medfun olan bu musikiinasn 1145 (M. 1732) de ldn mezar
taandaki su kitabeden anlamaktayz :
Fez-yi akda Mevl'ya can edb teslim
md-i ltf ile bu cda oldu abd-i mukm
Nisb- mye-i irada oldu hk-i kadem Ki
rh- vuslte sl ede o zt- kerm Dua
edb dedi fevtine nevcivan trh
1145
XVIII nci asr zkirlerinden Molla Mustafa'ma da baz besteler
vcude getirdiini gryoruz. Kadirhanede zkirbalk eden bu
zatn 1145 (M. 1732) de vefat ettiini Hamd'nm u lm tarihin-
den anlamaktayz:
Kadiriler zkirinin fahri Molla Mustafa
Cn- mevti n idb gitti fenadan bakiye
Eyleyb Hamd dua ahbaba trihin dedi
_ H45
Mevlevi tarikatine mensub maruf neyzenlerden biri, de Hsn
Dede'&ir. 1147 (M. 1734) de vefat ettiini Fenm'mn u lm tari-
hinden anlamaktayz:
XVIII NC ASIR 157
Fevti trihine gaz edelim ey Fenn
1148
Bursal Nizameddin de bu devrin tannm Mevlidcilerindendir.
1086 (M. 1675) da dodu. Mehur Mevlidci Sultan imam Hac Mus
tafa'nn, oludur. Gen yanda musikye heves etti. Mevlid'i baba
sndan mek etmitir. elebi sultan Mehmed camiinde ikinci imam
ve hatib idi. 1150 (.M. 1737) de vefat etti. Selmi Ali efendi tekke,
sinde babas ya-nna defnedildi. u kt'a, doum ve lmn gster
mektedir : i
Nizmeddn efendi zbde-i erbb- Mevlidhn
Vch ile nizmn bulmu idi hl-i dnys
>- Jal
1150
.VJLki olub dnyy terif ettii trih
Mehmed Rasid "Zbdetlvakayi" de onun "fenninde mahir ve

nazr ndir" olduunu, kemankelikte de kudreti bulunduunu sy-
liyor.
Mahdd baz ilhler besteleyen mutasavviflerden biri de E-
refzade zzeddin'dir. Bursa'da incirli tekkesi eyhi idi. Misafir ola-
rak stanbul'a gelmiti. 1152 (M. 1739) de vefat etti, Tophane'de
Kadrhane'ye defnedildi. Rahm u tarihi sylemitir:
$"'Ti? 't.'7^":
Geldi ler Rahmiy Trh-i fevtin dediler
1152
Izz mahlsiyle mutasavvifane iirler yazan ve ilm bir takm
eserler kaleme alan zzeddin Ahmed, musiki ile de itigal etmi de-
erli bir ahsiyettir.
Bursa'nm bu devirde yetitirdii musikiinaslardan biri de
Zkir Htem Mehmed'Air. Selm Ali efendi halfelerinden eyh
ibrahim (Vefat 1110 - 1698) in oludur. Gen yasnda musikiye
heves etti. Sultan imama Hac Mustafa'dan "Mevlid" mek etti. Pek
ok savt ve ilh rendi. Muhtelif tekkelerde zkirlik ediyordu.
1153 (M. 1740) de vefat etti. Selm Ali efendi derghnda kendi
Diktii aacn dibine gmld.
Mehmed Raid "Zbdetlvakayi" de unlar soyuyor:
"Andelb-i name sery.i zt hsn-i savt ile mzeyyen ve m-
veah ve terennmt- dil asan ile murassa' ve mnakkah idi. Eza,n
sebeb zevy-yi meyih-i kibarda esn-yi meclis-i zikirde safa
bah. kulb-i kan bahusus Erefzde eyh Izzeddin efendi'nin
hnkah- iradlarnda ilhhn idi. Azz-i mumaileyh hazretlerinin
baz ilhiyytma 'hb besteler cd ve peyda ve glistn- akda he-
zr var namehy-i gngn icra etmiler idi."
Bursal Kabakzade Mustafa de bu devrin "stadlk mevkiine
erimi" zkirlerindendir. Erefolu tekkesinin zkirbas idi. 1158
(M'. 1745) de vefat etti.
Bursal Hastazade Abdullah' da burada zikretmek icab eder.
Mehmed Raid, bu zatin "Mehere-i f enn'-i musikden ma'dd ve
ilm-i mezkrda nazri nbd" olduunu syliyor (Zbdetlvakayi).
Gazz tekkesinde zkirba idi. 1159 (M. 1746) da vefat etti. P-
narbanda medfundur.
XVIII inci asrn maruf musikiinaslarndan biri de eyh Ah~
med Vefk'dir. "Draman zkiri Ahned" balyla mecmualarda
epeyce din bestesine tesadf edilen bu deerli ahsiyet, skdar'da
dodu. Babasnn ad Ramazan'dr. Draman tekkesi eyhi mehur
Isa Mahv (Vefat 1127-1715), onun kz kardeiyle evlenmiti. Bu
.mnasebetle bu deerli mutasavvftan byk istifadeler temin etti.
Onun tarikatine de girerek "Halveti" oldu. Daha sonra byk mu.
sikiinas Dervi Ali irgan'ye intisab etti. Tasavvufta ve musi-
kde bu zattan azam faydaland. Zerek mezzini Hattat ve musi-
kiinas Hseyin efendiden de "Mevlid" bestesini mek etti. Ayn
zamanda yaz rendi.
orlulu Ali Paa camiinin cuma vaizi ve Draman tekkesinin
ba mezzini idi. Abdlmecid-i Svas tekkesi eyhinin ocukluunda
ona veklet etmiti. Bu mnasebetle c tekkenin bir odasnda o-
turuyordu. 1161 (M. 1748) de orada vefat etti. Sivas efendi tr-
.msra, hemze hesaba katlmayarak vefatna tarih drlmtr.

besi haricine defnedildi.
XVIII NC ASIR 159
Matbu ."Tuhfe-i hatttin" de vefatnn 1165 (M. 1751) olarak

gsterilmesi yanltr.
Vefk ve Dervi Ahmed mahlslaryle baz iirler de yazan, eyh
Ahmed, bu devrin din musiki sahasnda en muktedir ahsiyetlerin -
dendir. Bilhassa tevihlerinde byk bir iktidar gstermitir. 0-
nun rast makamndaki tevihi, muhakkak ki Din Trk musikisinin
lmez eserlerinden biridir.
Ayvansarayl Hseyin "Musikde dahi kemli olup na't-i erf
ve ir ilhiyyt beste eyledii mehurdur" diyor. (Vef ey at).
Ayn eserde bu deerli musikiinasn u iki beyti de rnek ola-
rak kaydedilmitir:
Glende bizim nliimiz blble benzer
Ruhsr da ol gonca dehnn gle benzer
Baland dil-i Vefki deyu eyleme ta'n Var
m grelim bir dahi ol kkle benzer
Bu devrin deerli zkirlerinden biri de Kadiri Mahmud'dur.
Tophane'deki Kadirhane'nin zkirbas idi. 1161 (M. 1748) de ve-
fat etti. Sabh, u lm tarihini vcude getirmitir:
Hnkah- lemin bir zkir-i honanesin Eyledi
bd-i ecel mecma-i mrn tebh Halka-i zikr
ire ussk ederdi beste leb Eylese gaze-i
savt- segah argh Andelb-i glen-i tevhd
idi gya o zt Namesinden cmle dervn
ederdi h vah Feyze rnazhard u rtbe kim
kudm-i evk ile eyh bm tab'n eylerdi ol
pr intibah Dd hl-i fevti trhi mcevher
harf ile
1161
Bu devrin deerli neyzenlerinden biri de Mevlevi Dervi Ah-
med'dir. Galata Mevlevhanesinin neyzenbas idi. 1162 (M. 1748)
de vefat etti. Sabh, u lm tarihini kaleme almtr:
Yzn neyzehba Dervi Ahmed Bu
tekyeghdan ad hayf dnd rrd
dem makamt- ezelden Ki eyhi
Hazret-i Gavs efendi Bed yn-i
felek dembeste kld Kudm-i merk
ile ol derdmendi
Makam- rhatlervh iken l

Nhuft oldu nev-yi dilpesendi
Dedi rmiger-i nhd trh
1162
Bu devrin deerli neyzenlerinden biri de Mevlevi Dervi S~
leymarir. 1167 (M. 1753) de vefat etti. Sabh, u lm tarihini
kaleme almtr:
h Dervi Sleyman demini eyler iken
Etti ahbabna yahu deyerek azm-i baka
Fukarasndan idi Hazret-i Mevln'nn
ems idi sohbet-i irfanda o nerd-i dana
Deh dlse bu olub gmesinin trihi
1167
Kapanktibizade Bursah Mutafa, da bu devrin deerli zkir-
ba ve Mevlidcierindendi. ftadezade eyh Mustafa, efendi'ye da-
mad olmutu. 1169 (M. 1755) da vefat etti. Pnarbanda medfun-
dur.
XVIII nci asrda din baz besteler vcude getiren Mutasavvflar-
dan biri de Mudurnulu eyh Mehmed Tul'dir. Halvetiyyeden s-
kdarl mehur Nasuh'ye intisab etmi ve Nasuhzade eyh AK'den
hilfet almt. skdar'da Nalac tekkesi eyhi Mehmed efendi'mn
1155 (M.1742) de vefat zerine bu tekkenin eyhliine tayin edil-
di. Bir aralk kendi memleketi olan Mudurnu'ya gitmiti. Orada
hastaland. 1170 (M. 1756) de yetmi yanda 'olduu halde vefat
etti (1). Yerine damad eyh oldu. Mudurnu'da kayn babasnn me.
zar tasn diktiren bu zattr.
Mehmed Tul'nin bugn elimizde bir dura vardr. Bestesi
hl unutulmayan bu eser, onun stad bir musikiinas olduunu
gsterecek mahiyettedir.
Tul'nin hattat olduunu da Mstakimzade'den reniyoruz (2).
"Tuhfe" de onun iin "Hsn-i hatt eyhi intikalinden sonra Son
Yahya efendi'den taallmle resde-i derece-i icazet oldu" diyor.
(1) skdarl Hasib'in "Vefeyt- ekbir-i slmiye" sinde ve baz ta
rikat silsilenamelerinde de ayn tarihte ld kaydldr.
(2) Suyolcuzade de ondan takdirle bahsediyor.
XVIII NC ASIR 161
Edirne'de hret ' kazanan deerli zkirbalardan biri de

"Imamzde efendi' Air. Glsen tarikatine mensub olan bu deerli za-
tin 1170 (M. 1756) de vefat ettiini Nazr'mn u lm tarihinden
..anlamaktayz :
mamzde efendi Glenler ire lemde
Saf-yi kalbe zikr-i Hak ile olmu idi nail
Dediler kan terk-i cihan ettikte trihin
1170
Bu asrn maruf zkirlerinden biri de Cuma Beyzade Hac Meh-
med'dir. Bursa'da Ahmed Gazz derghnn zkir bass idi. 1170 (M.
1756) de vefat etti. Mehmed Rasid "Zbdetlvakayi" de diyor ki:
"Pederlerinden ve baz estize-i musikinsandan mek- savt
ve zikir ve ilh etmekle ol fende fik.ul-akrn ve beyn-ez-zkirn
mrn bilbenn olmu idi. Sahfe-i hatrnda binden ziyde savt
ve zikir menku ve ilhiyyat- meyih-i kibar ile dery-yi dernu
pr hur' idi."
XVIII nci asrda din eserleriyle byk bir hret temin eden
maruf bestekrlarmzdan biri de zkir lkzade eyh Mustafa-
dr. Yukarda bahsettiimiz olak Ahmed Dede'nin olu olan bu
zat, babasnn 1123 (M. 1711) de lm zerine Caalolundaki
Halveti tekkesine eyh tayin edildi. Bayraniyeden Himmetzade
Abdssamed efendi (Vefat 1156-1743) nin halifesidir. Mevlid'i,
Zerek camii mezzini mehur Hseyin Dede'den mek ettiini
Mstakimzade'en reniyoruz (Tuhfei hattatn S. 659).
Muhtelif menbalar, onun 1171 (M. 1757) saferinde vefat etti.
ini bildiriyorlar (Mesel baknz: skdarl Hasib'in Vefeyaf,
Silsile-i turuk-i aliyye, Mst. Mc.) .
Medfeni de ayn derghta babasnn yanndadr.
lkzde'yi, Ali irgam'den sonra en ok ilh vcude geti-
ren bir ahsiyet olarak tanmaktayz.
Devrinin deerli bir zkiri ve Mevlidhn olduunda bhe bu-
lunmayan bu san'atkr, bestekrhkta da byk muvaffakiyetler
gstermitir. Onun bir takm eserleri, son zamanlara kadar en fazla
okunan din mahsuller arasnda gsterilebilir. Bilhassa "Bayat"
makamnda ve "Evsat" ikamda besteledii "idelim cevln..." ba-
lkl cumhur ilh, hemen her tarikat mensubu arasnda ayi' olmu
F: 11
basit, fakat gzel bir paradr. "Tende canm" deye balayan "Hicaz"
ve "lemler nura gark oldu" deye balayan "Rast" tevihleri ise
cidden muvaffakiyetli iki san'at eseridir. "Irak" makamnda ve
"Evsat" kamdaki,
Fak eyle gnl emesini t durulunca
msraiyle balayan ilhsi ise, din musiki ile itigal edenler ara-
snda "anta mal" addedilen ar ve o nisbette mahirane vcude
getirilmi bir eser olarak gsterilebilir. "Acemairan" makamn-
daki "T dil vereliden Snble" ilhsi de "kyam" tekkelerinde
"Kelime.i tevhid" zikrinin en kvrak ve en coturucu bir bestesi ola-
rak uzun zamanlar okunmutur.
"Ben sanrdm" deye balayan "Rast" dura da hakikaten
san'atl bir mahsuldr.
Biz bugn lkzde'nin 67 bestesini tesbit etmi bulunuyoruz.
Fakat onun gremediimiz daha bir takm eserleri mevcud olduu
da muhakkaktr.
Bu devrin deerli zkirbaslarmdan biri de avuzade Hac
MeJmed Aa'dr. Bursa'da dodu. Gen yanda musiki tahsil etti.
Pek ok beste rendi. eyh Murod'a intisab etmiti. Esre f zade z-
zeddin ile birlikte Hacca gitti. Bu mehur Kadirinin tekkesinde
zkirbalk ediyordu. Arasra istanbul'a gider, bilhassa deerli mu-
sikiinas lkzde Mustafa ile buluurdu. Bunlar, birbirlerinden
ilh mek ederlerdi. Vefat 1173 (M. 1759) ylndadr. Pnarba
kabristanna defnedildi. Mehmed Raid onun musikdeki meharet ve
stadln syledikten sonra unlar da ilve ediyor (Zbdetlva-
kayi):
"Kendi dahi cd- savt ve zikre kadir pr-i nrn bir recl-i
kesr.l- mefahir idi."
Bu devrin deerli neyzenlerinden biri de Mevlevi Dervi Musta-
fa'dr. Kasmpaa Mevlevhanesi neyzenbas idi. 1179 (M. 1765)
te vefat etti. Sabh, u lm tarihini vcude getirmitir:
Cihandan gd rieyzenba Dervi Mustaf eyvah
lh hemdem-i ussak ola firdevs-i a'lda Den-i te
nevas kalmaynca ny-i cisminde Karr etti o dem
evc-i makam- bezm-i ukbda Bu trh-i gher
yinidir intk- Mevln
1179
XVIII NC ASIR 163
Koyun Halife namiyle hret kazanan rekizade Ahmed M-

nir Bahaeddin de baz besteleriyle tannm deerli bir ahsiyettir.
stanbul'da dodu. Babas reki Mehmed, onun da babas Hac
Hasan'dr. Taban yass Mehmed Paa'nn krabasndand. Mesti-
zade Ahmed, Hoca Rasim gibi yaz stadlarndan istifade etti. Dev-
rinin maruf bir hattat idi. Bir takm iirler de kaleme almtr. Ve-
fat IG3 (M. 1769) dedir. "Kuttu hatiatan" da "E'r ve musik ve
ir fnunda erbb" olduu kaydldr. Mstakimzade de mecmua-
snda onu musikiinaslar arasnda zikrediyor.
Bu devrin deerli zkirbalarndan biri de Bursal Hac Salih.
tir. Mehmed Raid, "Sahfe-i hatrnda binden ziyade savt ve zikir
menku ve ilhiyyt- meyih-i kibar ile dery-yi dernu pr hu-
r idi" diyor (Zbdetlvakayi). Baz iirler de kaleme alan bu
deerli zat, eyh Ahmed Gazz derghnn zkirbas idi. 1186 (M.
1772) da vefat ederek ftade tekkesi yolu zerine defnedildi.
Abdssamedzade Sdk u lm tarihini drmtr:
ehr-i Bursa ire olmusdu res-i zkiran Meclis-i
Mevlid'de hakka ki iderdi ihtimam Zikr fikri
dima savt u ilhiyyt idi Sylemezdi zikr-i
Hak'dan gayri bhde kelm Yd idin ihls ile
ruhunu Hac. Salih'in stirahat ide kabrinde il
yevm-il-kym Kande kim Mevlid kraat oluna
tevih ile Cum'a Bezde ile anda bulunurdu
nizm ar yr imdd idb trh-i cevherdrma
XVIII nci asrn deerli musikiinaslarndan Halfezade Thir-

In de din baz eserler vcude getirdiini mecmualardan renmek
teyiz. Bilhassa ldin mahiyetteki eserleriyle tannm olan stanbul
lu Halfezade Thir, ayn zamanda airdir. Silhdarzade ve Badadh
efkat tezkirelerinde onun "Cem'-i marifde yegne hususa ilm-i
musikde hce-i zaman" olduu sylenmektedir. ,,
Ramiz tezkiresinde ise u kaydlar grliyor:
"Gftra kadir ve fenn-i musikde mehreti zahir ehr-i slam.
bul'un lftegmndan pkze sohbet ve beste ve arklar nakl-i mec-
iis-i erbb- isafa ve iret bir ir.i sermeddir".
1188 (M. 1774) de vefat ettiini Akif'in u lm tarihinden an-

lamaktayz :
Olan cyende-i trh-i sl-i fevti g etsn
- 1188
XVIII nci asrn ortalarnda din musik sahasnda byk bir
hret temin eden ahsiyetlerden biri de Buhurzade Abdlkerim'-
dir. Koca Mustafa Paa hankah eyhi mehur Nreddin efendi'ye
intisab ederek Snbl olmutu. Bilhare bu tekkenin zkirbal-
na tayin edildi. Daha sonra Eyip'te ah Sultan tekkesi eyhlii de
kendisine verilli. Ya sekseni gekin olduu halde 1192 (M. 1778)
de vefat etti. Mstakimzade, mecmuasnda, onun "Yekeim" olduu-
nu kaydediyor.
Elimizde bestelenmi baz ilhleri bulunan Abdlkerim, Kem.
ter mahlsiyle bir takn ilhler de kaleme almtr.
Ramiz diyor ki:
"Gftra pr iktidar bir pr-i ho reftr olub sl-i sinni hudd-i
semnni tecvz etmi bir zt iken zaviyeleri olan ah Sultan hn-
kahndan isticlb- feyz-i bhisb eyledikleri Zviye-i Koca Musta-
fa Pasa'ya asa ber dest.i azimetleri keml-i gayret ve himmetle-
rine dldir."
krk olu Bursal Siyh Ahmed de devrinin deerli zkir ve
Mevlidcilerindendir. Erefolu tekkesinde zkirbalk etmiti. Ve-
fat 1192 (M. 1778) dedir.
Bursal Kocagzzade Mustafa, da bu devrin deerli za-
kirlerindendir. Muhtelif tekkelerde zkirbalk eden bu zat Kadiri-
yeden Erefzade Izzeddin efendi'nin dervii idi. 1195 (M. 1780) de
vefat etti. Mehmed Raid "Zbdetlvakayi" de unlar soyuyor:
"Merhm-i mezbr tekyelerde meyih ve fukara ile ens ve
cels ve Muradiye camiinde olan mezzinlere res olub hatrnda
ilhiyyt- vefre mevcd ve hssa-i musikinsn olan nz isti-
na kendilerde mefkud idi. Evil.i hlinde tevh ile Mevlid kraatine
kadir olub safa bah-i kulb-i ahbb ve hir.i mrnde keyfe mb-
tel olub bin-yi vcdu zaf ve harb idi. Lkin mu'tekid-i ehlllah
pr-i ren zamr ve dil agh idi."
XVIII nci asrn son yarsnda hret kazanan bestekrlardan
biri de A'm Mehmed Sdtk'tr. Uzun mddet Bursa'da oturduu
XVIII NC ASIR 165
iin Bursal Sdk deye de anlan bu zatin hayat hakknda malmata

sahib deiliz. Geri Mehmed Raid'in vcude getirdii "Zbde-
tlvakayi" adl "Bursa tarihi" nde tercmeihali kaydldr. Fakat
bu yazma eserin Millet ktbhanesindeki nshas eksiktir. Sonundan
mahdud bir ksm yapraklar zayi olmutur. Bu musikiinasn ter-
cmeihali de maalesef bu kayb olan ksmdadr. Bursal Tahir mer.
hum, Beli'm "Gldeste" sine yazlan zeyillerden bahsederken
"1232 (M. 1816) de vefat ederek Mollafenar cmi'-i erifi kurbin.
de pederi yanma defn edilen uardan Bakrc Raid Mehmed efen.
di tarafndan Zbdetlvakayi der belda-i celle.i Bursa" namiyle
Bursa'ya mteallik mufassal vefeyatnmedir ki hatt. dest-i mel-
lifle muharrer nshas mtekaidn-i ricl-i adliyyeden hafdleri mer.
hum Mecd efendi ailesinde olub manzr.i ciz olmudur" diyor
(Osmanl mellifleri H, 103). Kitabn bu nshas meydana karsa
A'm Mehmed Sdk hakknda da olduka malmat elde etmek im-
kn bulunabilecektir. nk eserin fihristinde Serneyzenan Arif
Dede, Mevlidhn Mehmed efendi gibi bir ka musikiinas ile birlikte
"A'm Mehmed Sdk efendi" de kaydldr.
A'm Sdk'n 1195 - 1205 (M. 1780-1790) yllar arasnda
ldne muhakkak nazariyle bakabiliriz:
Millet ktbhanesindeki Zbdetlvakayi'in son sahifesinde 1195
(M. 1780)' de len Kocagzzade Mmtafa efendi kaydldr. Bir isim
sonra bizim musikiinas gelmektedir. u halde A'm Sdk'n bu
tarihten az bir mddet sonra ld anlalmaktadr. Fakat elimizde
Selim, III. in zamanna yetitiine dair de bir kayd mevcuddur.
Eer bu, doru ise, 1203 (M. 1788) de veya biraz sonra vefat et-
tiini sylemek icab eder.
te bu ihtimallerledir ki yukarda zikrettiimiz Bursa tarihi
bulununcaya kadar Sdk'n lm yln 1195-1205 (M. 1780.1790)
yllar arasnda gstermek mecburiyetindeyiz. Bugn muhakkak
olan cihet, A'm Sdk'n XVIII nci asrda yaad ve bu asrn ikin-
ci yarsnda hret kazanddr.
Snfay tezkiresinin sonuna Bay Nail Tman'm ilve ettii ka-
ydlr.rda A'm Sdk'a id u malmat griyor:
"BEstsnigr yn,.i erifini besteleyen Bursav Sdk efendi
dedegndan deildir, muhibbandandr. A'm ve mest bir zt idi.
Mevldu stanbul'dadr. Bursa'da iskn eylediinden Bursavk ile
hretirdr. Devr-i Selim Hn'da Beikta'ta sakin olurdu."
stanbul Konservatuvar tarafndan neredilen "Mevlevi yin-

leri" nde (14 nc cttd), Zekzade Bay Ahmed, "Bestenigr y_
ninden baka besteledii musiki eserleri yoktur" diyor. Fakat bu
zatn mecmualarda din ve ldin epeyce eserine tesadf edilmekte,
dir. Mstakmzade mecmuasnda "Mushib-i elriyr Mehmed
Sdk A'm" kayd grlyor. "Mushib.i ehriyrlii" in
ne derece doru olduunu bilmem. Fakat gerek stan-
bul muhitinde, gerek Bursa'da hret temin eden A'm Sdk'n, mu-
sikiinas olan Sultan Selim III. ile tanm olmas kuvvetle memul-
dur. Vcude getrdii Bestenigr yini ise san'attaki kudretini gs-
terecek mahiyette olgun bir eserdir.
XVIII nci asrn son yarsnda byk bir hret temin eden de-
erli musikiinaslardan biri de Vardakosta Ahmed Aa'dr. Amas-
ya'ya bal bir kasabada dodu. Dr. Subhi onun "Seyyid" olduunu
bildiren 1167 (M. 1753) tarihli bir ilmdan bahsetmektedir (Trk
musikisi I, 170). Hkmdarn tevecchne mazhar olan musahibler-
dendi. Mevlevi tarikatine intisab etmi, Yenikapu ve Galata Mevle-
vhanelerine oka devam etmitir. eyh Galib ile pek iyi grt
anlalmaktadr. Bu deerli airin baz manzumelerine besteler v-
cucle getirdiini de grmekteyiz. Onun "Hicaz", "Nihavend" ve
"Sab" makamlarnda Mevlevi yini de vardr. Fakat "Saba"
yini tamamiyle unutulmutur.
htifalci Zya merhum "Yenikap Mevlevhanesi" adl eserinde
diyor ki (S. 157) :
"Galata hnkah kudmzen bass Dervi Mehmed de az zaman
zarfnda, fenn-i musikde iktisb- hner ve behre ve malmat ede-
rek velvele-i hreti etrafa yaylm, hatt Derv-i mumaileyhin
azz-i ahibbsndan, cennet mekn Sultan Selm Hn- slis hazret,
lerinin musahibi Ahmed Aa'nn sem'-i rikkatine- vsl olmu oldu-
undan, o da geb Mevlev olarak kafile-i bahtiyrne katlmtr.
Mushib Ahmed Aa'nn ftrat- musikye pek ziyde isti'dd ve
meyli var idi. Mevlev olduktan sonra btn kemlt- musikiyye-
sini makamt- mevleviyyeye sarf idb Hicaz, Nihavend ve Saba
makamlarnda yn-i halvet gn bestelemi ve ekserisini hu-
zr-i hmyn-i ehriyr- dilghda okuyarak aks-i envr- fey-
ziyle dil-i pdih- ma'rifetpenhda bir nire-i mahabbet ve inci-
zab husule" getirmitir.
Ldin mahiyette bir ok eserler bestelediini de mecmualardan
XVIII NC ASIR 167
renmekteyiz. Bugn bu eserlerden bize kadar intikal edenler pek

mahduddur.
Dr. Subhi diyor ki (Trk musikisi I, 170):
"Hicz. hmyun perev ve saz semasi, szidilr perevi,
rhatlerval perev ve sazsemasi kalm saz eserlerinden olup,
evicr beste, nihvend yn-i erifi, sznk ve suzidil besteler, mu-
hayyer snble arks metn slblu sz eserlerindendir."
Bu deerli san'atkr "Darb- hner" adnda on dokuz darbl bir
"usul" de bulmutur (Abdlbak Dede: Tedkik u tahkik). "Ferahfe-
za" terkibinin de onun ihtira olduu malmdur.
Nasr Abdlbak Dede diyor ki (Tedkik u tahkik):
"Acemairan gaze idb Acemairan perdesine geldikte yegh
perdesi gsterb anda karr eder. Bu terkb mushib-i sehriyr
Seyyid Ahmed Aa'nn ihtir'dr".
Basit bir takm iirler kaleme aldn ise Esrar Dede'den -
reniyoruz. Knh Abdrrahim maddesinde unlar soyuyor:
"Eeri si'r inda gerek mushib-i mumaileyhin, gerek Ku-
dmzenba Dervi Mehmed'in nev'en hisseleri olub kelm- mevzuna
muktedir idiler. Lkin bu tezkire.i mevleviyyemiz cerde.i stdn-
i'r olmala kendileri tahrrden imtina' ettiler."
Vardakosta Ahmed Aa'nn 1209 (M. 1794) da ldn eyh
Galib'm u tarihinden anlamaktayz:
Mushib Seyyid Ahmed ol hnerrnend
Ki olmudu bu devre pr-i Frb Dirga
eyleyb heng-i rihlet Sad-yi rci'den
oldu btb Karr itdi makam-
Mevlevi'de Ola yn-i rahmetden
safyb . Olur trh-i f evt-i ali Galib
- 1209 Galata Mevlevhanesinin

trbesine bitiik hatirede medfundur.
XVIII nci asrn son yarsnda yetien deerli musikiinaslardan
biri de Hafz eyda Abdrrahim Dede'dir.
eyh Galib'in vcude getirdii tezkire ile Fatin tezkiresinde ve
"Sicilli Osman" de asl ad Abdrrahim olarak kaydldr. Esrar
ise yanl olarak Abdrrahman tesbit etmitir.
Hafz eyda, stanbullu bir Halveti derviinin oludur. Gen-

yanda gzleri kr olmutu. Buna ramen musikiye byk bir
gayretle alt. Ve o nisbette muvaffakiyet gsterdi. Ney almak
hususunda da teferrd etti. Galata Mevlevhanesi eyhi Selim De-
de'den Mevlevi sikkesi giydi. Yetmi yan gekin olduu halde
1214 (M. 1799) de vefat etti. skdar Mevlevhanesi trbesinde
medfundur .
F atin, tezkiresinde "1212 trihinden sonra" vefat ettiini soy.
liyor. Demek oluyor ki lm yln kat' olarak tesbit edememitir.
Sic'de ve - Bay Ncdl'n verdii malmata istinaden - Dr. Subhi'mn
"Trk musikisi" adl eserinde (I, 130) ise, bu deerli san'atkrn
1212 (M. 1797) de ld kat' bir ifade ile sylenmektedir. Fakat
Mstakimzade mecmuasnda doru olarak 1214 (M. 1799) de ld
yazldr (1). Esrar Dede tezkiresinin kenarna ilve edilen haiyede-
de bu yl gsterilmektedir. Nebil Bay (Vefat 1235-1819) in u cemi--
yetli lm tarihi ise btn teredddleri izaleye kfidir:
Tel krub mutnb- cerh eyledi devr-i nsz
Urdu mdrb- ecel sz- dil-i sevdaya
Msikde hele Frbi-i as- idi o pr Syt
varmt Irak u Acem Arb'ya Bis-i kec
nigehi leme neydi acaba h- Mansr'u
girift etti yed-i ekvaya Zhre'yi raksa
getrmst ann besteleri kub vzesi
evc-i felek-i blya Grd devrnda heng-i
usl olmadn Gitti tebdl-i makam etmek
in me'vya Fevti trihi "Segah" ile karr
etti Nebl (2)
_ m4
Hafz eyda, devrinin deerli bir musiki stad idi. eyh Galib-
vcude getirdii tezkiresinde onun iin "Serdefter-i stdn- fenn-i
musik" tabirini kullanyor ki san'attaki maharetini gstermek iti.
bariyle ok mhimdir. Esrar Dede tezkiresinde de u sitayikr
cmleler kaydldr:
"Mehere-i ihvn. tarkden ta'lm-i ryzen ve yin hni idb
tekml-i fenn-i musikye az zamanda nail ve zamanmzn Hafz
(1) Bu kayd, bu mecmuaya sonradan" ilve edilmitir.
(2) 1221 tutan Tarih msrama "Segah" yani "3" ilve edilecektir.
XVIII NC ASIR 169"
Yusuf'u olub Yenikapu Mevlevhanesinde kudmzen balk ma-

kam- ref'ine resde olmudur. Hatt Irak makamnda beste ettii
yn.i halet gn el'an meclis-i mukabeltda bis-i hezran vecd
hl olmaktadr."
Bay Na'in elyazs ile mevcud bir Saf ay tezkiresinin sonuna
- menba zikredilmeyerek - u malmat ilve edilmitir:
"Hafz eyda'nn Irak ayni hakknda u kayd vardr:
"bu yn.i erifi, 1200 (M. 1785) senesinde eyda Hafz efendi
besteleyip ibtid-yi kraati Yenikapu Mevlevhanesinde vki' ol-
mutur. eyh Galib efendi eyda Hfz' Yenikap derghnda Ku-
dmzenba deyu tahrr eylemi, merhum kudmzen ba deildir.
Kudmzenba eyh Abdrmhim efendi'nin stad olduundan
eyda merhum geldike Abdrrahm efendi hrmet ederlerdi."
Esrar Dede tezkiresinin Veled Celebi''de mevcud bir nshasnn
kenarna sonradan ilve edilen bir haiye ise bu "Kudmzen balk""
rivayetinin esassz olmadn gsterecek mahiyettedir. Dr. Fe-
ridun N af iz'in istinsah ederek bana gndermek ltfunda bulunduu
bu kayd aynen dercediyorum:
"Yenikapu Mevlevhanesinde Kudmzenbal bir ay mikdr
olub ba'dehu Sultan Selim Hn hazretleri hacc- erife gnderb
ba'de ed-il-hac gelb hanesinde bir iki sene mikdr halvetgzn
olub 1214 (M. 1799) senesi evhirinde vefat idb skdar mevle-
vhnesine defnolunmustur."
Basit bir takm iirler de kaleme alan Hafz eyda, ldin ma-
hiyette epeyce eser vcude getirmitir. Kk Mehmed Aa, Varda-
kosta, Ahmed Aa ve Sadullah Aa ile mtereken "Thir" makamnda
bir "Kr" bestelediklerini de mecmualardan reniyoruz. Onun din
eseri ise, "Irak" makamndaki "Mevlevi yni" nden ibarettir. Fakat
bu muazzam eser, san'attaki, kudretini bariz bir ekilde gsterecek en
deerli mahsuldr. Ldin mahiyeti haiz eserlerinden bugn
ezgisiyle elimizde kalan mahdud paralar da, klasik Trk musikisinin
olgun ve parlak eserleri arasnda gsterilebilir..
Dr. Subhi diyor ki (Trk Musiksi I, 130):
"Muhtelif makam ve usullerde eserler besteledii mecmualarda
grlmekte ise de bugn Irak yn-i erifi, hzzam Remel beste,
hzzam kr- ntk, hzzam yrk sema olmak zere drt para eseri
kalmtr. slbu gzel ve kuntdur."
Bu asrda yetien daha bir ok kymetli musikiinas tanyoruz.

Fakat ekseriyetle ldin besteler vcude getirdikleri iin, bu ah.
siyetleri ileride mevzubahs edeceiz. Pek mahdut baz ilhler bes-
telemekle beraber bu eserlerinde mhim bir hususiyet gsteremeyen
kimselerden ise sadece rnekler tesbit etmekle iktifa ettik.
Suttan Selim III., Abdrrahim Knh Dede... gibi bu asrn so-
nunda hret kazanan, fakat lmleri daha muahhar zamanlara te-
sadf eden deerli bir takm musikiinaslar ise XIX uncu asrn ilk
.yarsnda zikredeceiz.
XVIII inci Asra id metinler
Himmetzde Abdullah
Bestenigr ilh, G. Himmet

Bana ak- Hud yr olmadka gnlm elenmez
Cihnn halk ayr olmadka gnlm elenmez
Tasavvuf didiler bir ka sz ile aldanub kaldm Visl-i
ky-i dildr olmadka gnlm elenmez Yine sevd-yi
ak ile aceb dvnelik vardr Hemandem seyr-i glzr
olmadka gnlm elenmez Ne denl kesret ire vahdete
irse mertible Bana evkat- eshr olmadka gnlm
elenmez Gnl ynesin pk eyledim n sa'y
himmetle Tecell zt- dildr olmadka gnlm elenmez
(1)
Hseyn aran ilh, G. Himmet

Yine bir sevdya ddm
Akn elinden elinden
Yine umman olub tadm
Akn elinden elinden
te-i ak ile yandm
Fni cihandan usandm
Gyy Mecnn'a dndm
Akn elinden elinden
Seherlerde alayaym
Derdli snem dalayaym
Sular gibi alayaym
Akn elinden elinden
(1) sk. H. K. Mc. No: 15.

Dervi Himmet bredir

Cihn ire vredir Hem
yrei pr yredir Akn
elinden elinden (1)
Sab tevh, G. B., kendisinin

Ravzana yz sren bulur aman
El'aman ey Fahr-i lem el'aman Her
gelen dil haste bulur tze can El'aman
ey Fahr-i lem el'aman Anda kim
medfn ola nzik tenin Cennet-i a'lya
benzer medfenin Dervi Abdullah
garbindir senin El'aman ey Fahr-i
lem el'eman (2)
lk eyh Ahmed
Acem ilh, Evsat, G. Hac Bayram

alabm bir ar yaratm iki cihan arasnda Bakcak
ddr grnr ol rn kenresinde (3)
Arazbr ilh, Dyek, G. Msr Niyz

Derd-i Hak'ka tlib ol dermna irem dersen
Mihnetlere rgb ol ssna irem dersen Ak yolu
belldr her kn cefldr Cnndan mdin kes
cnna irem dersen Sabr itmede Eyyb ol gam
ekmede Ya'kb ol Ysuf gibi mahbb ol Ken'n'a
irem dirsen
(1) sk. H. Mc. No: 15.
(2) Mst. Mc.
(3) Alm. Mc. No: 637. Gfte iin baknz S. 20
XVIII NC ASIR 173
Od yak sneni k it su gibi zn pk it Yzn

yere sr hk it ummna irem dersen Terk et kuru
da'vy hem ucb ile riyy Msr ko bu sevdy
Sbhn'a irem dirsen (1)
Baba Thir ilh, G. Himmetzde Abdullah

Bir k- nlnnm Y Muhammed y Mustaf Ben vlih
hayrnnm y Muhammed y Mustaf Grdm seni grdm
seni d eyle gel bu gamgni Hak'dan efat kl Neb y
Muhammed y Mustaf Gller gibi kdesin ltf itmee
mdesin Sun bana akn bdesin y Muhammed y Mustaf
Bu Dervi Abdullah o eb grr seni eyler tarb Cel-ferah
rha-l-kreb Y Muhammed y Mustaf (2)
Sab ilh, G. Erefolu Rm

Ey Allh'm beni senden ayrma
Beni senin ddrndan ayrma
Seni sevmek benim dnim mnm
lh dni mandan ayrma
eyhim gldr ben ann yapraym
lh yapram glden ayrma
Ben ol dost baesinin blblyem
lh blblm glden ayrma
Erefolu senin kemter kulundur
lh kulu sultndan ayrma (3)

Ey beni ak teine yandran Ak senin
k senin ma'k senin
(1) Os. Mc., Sd. Mc., Mstakimzde bu ztn olu eyh Mustaf nmna
tesbt etmitir.
(2) sk. H. Mc. No: 15.
(3) Alm. Mc. No: 650.
Hem seven hem sevilen hem sevdiren Ak

senin k senin ma'k senin Yanar ise
ak ile cn tenim Geer ise h ile dn
gnm Hep senindir arada nem var benim
Ak senin k senin ma'k senin
kn kalbine klsan bir nazar
Msivdan anda kalmaz hi eser
Sana iren cennet hri nider
Ak senin k senin ma'k senin
Mahz- ltfun ile ey Kdir lh
kn kalbine klsan bir nigh
Bir geddr Nr kulun pdih
Ak senin k senin ma'k senin (1)
Buhrzde Itr
1
Hisar ilh, G. Feth Abdulkerm
Bahr mrmn n khnelendi Hud brn-
ltfun eyle rzan ebbn kuvveti geldi v
gedi Hud brn- ltfun eyle rzan Meded
ey kblegh- cmle mevcd Ki senden gayri
yokdur Hakk ma'bd Eer mevcd ola
Yhud ki nbd Hud brn- ltfun eyle
rzan Muhalif er' olan akvle tevbe Rzna
uymayan ef'le tevbe Muhassal cmleten bed
hle tevbe Hud brn- ltfun eyle rzan
Kulun Feth fakrin tevbesini Kabl eyle ilh
giryesini Myesser it cemlin grmesini
Hud brn- ltfun eyle rzan (2)
(1) Os. Mc., Sd. Mc. Mstakimzde, bu ztn

olu eyh Mustaf nam--na tesbt etmitir.
(2) Alm. Mc. No: 650.
XVII NC ASIR 175-
Hseyn Aran, G. Msr Niyz

Sen seni bilmekdir ancak pre lfetden garaz Noktay
fehm eylemekdir ilm hikmetden garaz Halk bunca
enbiy kim geldi d'vet eyledi Vahdetin srr
bilinmektir o d'vetden garaz Sni'i gr gnde yz
bin drl san'at gsterir Kendyi gstermek indr o
san'attan garaz Hep cellin perdesidir kfr isyndan
murd Bahr-i cdun katresidir fazl- rahmetden garaz
Nefsini bilen irermi bir tkenmez devlete Fakr
fahr'dir Niyz bil o devletden garaz (1)
Nhft Tevh, Ar dyek, G, B. kendisinin

Syesi dmez yere bir byle nahl-i Tr'sun Mihr-i
lem grsin badan ayaa nrsun Trik-i glzr-i lem
mlik-i mlk-i adem Mnkrine mahz- mtem
m'minne srsun Sensin ol ah kim Sleyman'lar
kapunda mrdur On sekiz bin leme hkm etmee
me'mrsun El benim dmen senin ey
Rahmetenlil'lemin hretim isyn benim sen afv ile
mehrsun Pdih- evveln kblegh- hrn Evvel
hr mm-l-enbiy mezkrsun Y Reslllah
umarm diyesin rz-i cez Geri crmn okdur amm
Itry mafrsun (2)
_4
Rhatlervh ilh, G. Nak
Bula tevhd ile esmdan gnller inbist Nr-i
zikrinle gele uka y Rabbi net Dostlarnla
idelim her demde zevk- ihtilt Nr-i zikrinle gele
uka y Rabbi net
(1) Alm. Mc. No: 650.

(2) Alm. Mc. No: 637, 650,
Nak-i breni feyzinle eyle ber murd Y lh

dilerim ki eyle ihsnn ziyd Bula her demde iki
lemde ltfunla net Nr-i zikrinle gele uka
y Rabbi net (1)
_ 5 _ Rast Na't, G.
Mevlna Celleddin
j , j> VI jJb ,1* ji ^ JJ

^ j >i-. ^; ijii o
(2) ^_J> Mc I J..-J'*' ^V J
Rast ilh, G. Ruen

n doub tuttu cihan yzn hsnn gnei
Kim ola sevmeye bu hsn ile sen mh vei
Parmandan akdub b- revn bah-i revn Nie
yz bin kiiden def idisersin tei Sen emre kul
olan her ne kadar mdbr ise Bende-i mukbl olur
misl-i Bill-i Habe Dk-i hikmetde piirdi
seni sevgili Hak Cebrel olsa nola matbahnn
illekei Sensin ol pt penh- melek ins
per Enbiynn gzeli sevgilisi hb hai
(1) Alm. Mc. No: 637, Sd. Mc.

(2) Alm. Mc. No. 758.
XVIII NC ASIR 177
zlr rk- Ebcehl gibi ebter olur Sen

Eblksm ile her km ederse grei Vedduh
verdine Velleyl okuram simblne Ren virdi
budur klle gadtin ve a (1)
7 Segh yin,
Devr-i revn
Selm- evvel
JJ
- jl>U j.Vl
i. JJ'3
-j .Ay J Jl) !_/ L J J
uj, _/!"; jtfjolj

jj
Selm-'sn
(1) Notas iin baknz: stanbul Konservatuvar neriyat, lhler, G. 3r 99.

, F: 12
i
Hfz Kmr
1 Aran ilh, G. s Mahv

Hudy kapuna geldik
Umarz afv gufrnn

Kamumuz tapuna geldik
Umarz afv gufrnn
Esr-i nefs-i emmre
Fakr Mahvi bre
Kerem et yakma gel nre
Umarz afv gufrnn (2)
2
Irak na't, G. Nz
Kef ola srr- lh bendene klsan nazar
Elmeded ey Fahr-i lem Seyyid hayr-at-beer
Mahv ola cmle mas kalmaya dilde keder
Elmeded ey Fahr-i lem Seyyid hayr-at-beer N't-i
pkin Nz-i zr 'eylesen dim ziyad Tal'at-i nr-i
cemlin kalbime versn red erh olunmaz vasf-
pkin kim bihr olsa midd Elmeded ey Fahr-i lem
Seyyid hayr-al-beer (3)
(1) Notas iin baknz: Konservatuvar neriyat, Mevlev yinleri, Cild: 7, S.
331-346.
(2) Alm. Mc. No: 637, 650.
(3) Alm. Mc. No: 637.
Hfz Kmr

Hudy kapuna geldik
Umarz afv gufrnn

Umarz afv gufrnn
Esr-i nefs-i emmre
Fakr Mahvi bre
2
Irak na't, G. Nz
331-346.
(2) Alm. Mc. No: 637, 650.
(3) Alm. Mc. No: 637.
Hfz Kmr

Hudy kapuna geldik
Umarz afv gufrnn

Umarz afv gufrnn
Esr-i nefs-i emmre
Fakr Mahvi bre
2
Irak na't, G. Nz
331-346.
(2) Alm. Mc. No: 637, 650.
(3) Alm. Mc. No: 637.
180 TRK MUfeiAS ANTOLOJS
Irak ilh, G. ftde

lh yri kl bana ki senden zge yrim yok Ne yz ile
varam sana gnehden gayri krm yok Ne dervem
fergatde ne tc taht devlette Bu dr- dehr-i gurbetde
garb oldum anarm yok Gnl yd etdi Sbhn' gzm
ya cier kan Yoluna vermiem cn bu yolda ihtiyrm
yok Geru bir menzile erdim nedmet bahrine daldm
Hayl-i aka kul oldum sab gibi karrm yok Benem s
yz kara garb ftde bre Tutumuum ki bir nra
yanmca bir yanarm yok (1)
Muhlif-i Irak, G. Nazm

Kim ki feyz-i Hak'kn olmak isteyen yepmnesi Bana
gelsn kim benim ol bdenin meyhnesi Hcegn-
rs-yi aka didim essal Bahr-i ilm oldu bu cismim
dil ann vrnesi Drl diller derdine oldum tabb-i
resz Kim if isterse gelsn bendedir cnnesi
Bezm-i mahbb-i hakkatte olur mahrem o kim
Msivnn cn dilden ola ol bgnesi nki ey
Nazm olur gencneler vrnede Genc-i zt-i Hak'kn
oldu bu gnl vrnesi (2)
5 Uak
ilh, G. Cismi Ltif
Srr- tevhd ile srrn inlk eyledi Bunu bana
himmet-i pr ile Hlik eyledi Zulmet-i imkn iinde
zr sergerdn iken ekti nr-i Kibriy'ya
rehnmlk eyledi Ak- Hak'dan gayr bir yr-
vefger bulmadm Her kime yr oldum ise b
veflk eyledi
(1) Alm. Mc. No: 637, 650.
(2) Alm. Mc. No: 650.
XVIII NC ASIR 181
Merve hakk sa'y idb kesb-i saf et ey gnl

Nr-i K'be Hac yolunda renlk eyledi Pr-i
akn dmenini koma elden Cismy (1) z
atandan artk ol sana atalk eyledi (2)
Hasan efendizde h
Mhr Durak, G. Nash

Eyleyen uk eyd dim Tal'atindir
y Reslllah senin Derd ile h itdiren
subh u mes Hasretindir y Reslllah
senin Ey ef'-al-mznibn nr-i Ahad
Bir garbindir Nash (3) kl meded
Bb- ltfundan kerem kl itme red
mmetindir y Reslllah senin (4)
Zihn
Mhr Na't, G. B, Kendisinin

Gnlde cilveger nak-i haylin y Reslllah Ensim
rz eb fikr-i vislin y Reslllah Ulvv-i nna
nisbetle esfel kubbe-i gerdun Ne bilsn her den kadr-i
cellin y Reslllah Komaz jeng-i kdret serteser
yne-i dilde Ziy-yi pertev-i nr-i cemlin y
Reslllah Umar her dem cenb- hazretinden Zihni-i
eyd Tem-yi ceml-i b kemlin y Reslllah (5)
(1) 1106 (M. 1694) de veft eden mutasavvf air smail Cism.
(2) Alm. Mc. No: 637, 650. Bu manzmenin "Aran" makmnda da bestesi
vardr: Alm. Mc. No: 666.
(3) 1130 (M. 1717) da veft eden mehur Halvet eyh skdarl Meh-med
Nash.
(4) Mst. Mc., Os. Mc., Sd. Mc.
(5) Alm. Mc. No: 650, Sd. Mc.
Diyarbakrl Emr elebi
Isfahn ilh, G. Yunus

Allh emrin tutalm
Rahmetine batalm Blbl
gibi telim Allh Allh
diyelim Allh ad uludur
Emrin tutan kuludur
M'minlerin yoludur Allh
Allh diyelim Allh ad
dillerde Sevgisi gnllerde
Ol korkulu yerlerde Allh
Allh diyelim lb kabre
varnca Melek sual sorunca
Rabbin kimdir deyince
Allh Allh diyelim Yunus
seyr edb gezer lm
tedbirler bozar Grmek
istersen ddr Allh Allh
diyelim (1)
Nev ilh, G. Yunus

Mlk-i bakdan gelmiem fni cihn neylerem Ben
dost cemlin grmm hr cinn neylerem Vahdet
meyinin cr'asn ma'k elinden imiem Ben dost
kokusun almam misk-i Tatar neylerem smil'im
Hak yoluna cnm kurbn eyledim nkim bu can
kurbn imi kou kurbn neylerem s gibi dny
koyub gkleri seyrn eylerem Ms-i ddr olmuam
ben Lentern neylerem
(l) Mst. Mc., Os. Mc.
XVIII NC ASIR 183
k yunus ma'kuna vuslat bulcak mest olur Ben

ieyi aldm taa nms r neylerem (1)
3
Sab ilh, G. mn
Heme ak ile lemde eyd Kadiryiz biz Bizi pr
te eyler cezb-i Mevl kadiryiz biz Habbullaha,
klar reh-i aknda sdklar Mdm kalbi
yanklar Musaff Kadiryiz biz Girban k idb
dvneyi meydn- ak ire Mahabbet arasnda b
muhb Kadiryiz biz Cem'-i l ashbn yolunda
can fed klan Dernu sdk-i pk ile ahibb
Kadiryiz biz Nola mn (2) figan zrmzla
glen-i lem Olur rz eb bir blbl s
Kadiryiz biz (3)
Sab ilh,G.Abdlahad
Nr--
Eser akn yeli esrra karu ter
blblleri glzre karu (4)
Dervi Ali irgani (Dede)
1
Acem, ilh, G. Msr Niyz
Hatm-i cem'-il-mrselnin fahridir fakr fen Hatm
odur kim bir ola yannda hem h ged Devlet-i
dny seni bir rtbeye muhtc eder Devlet oldur
sana her bir rtbede vire gn
(1) Alm. Mc. No: 637.
(2) 1184 (M. 1692) ylmda ehid olan Diyarbakrl Hattat ve ir mn
Mehmed
(3) Alm. Mc. No: 650.
(4) Mst. Mc., Alm. Mc. No: 637, Cv. K. Mc. No- 183, Os. Mc.
Dersin aknmdan alur bin yl sana olmaz dell Dersini

var Hak'dan al kim ilmin ola rehnm Msri'ye hatm-
l-makamt oldu her eyde fer Zahir btnda
kalmad ebed ill Hud (1)
Acem ilh, Dyek, G. s Mahv

Derdmendim mcrimim dermna geldim y Resl
Silim muhtcnm ihsna geldim y Resl K'be-i
vasln yolunda sa'y idb ddm garb Gayri nem var
cnm kurbna geldim y Resl ntisb- zt- pkin
afv-i crme n sebeb stn- rahmet-i Rahmn'a
geldim y Resl Varlm zenbin brakdm kenz-i
rahmet bulmaa Ben mcerred sen efat kna geldim
y Resl tme Mahv bendeni red ey efat menba'
Sen gibi ihsn ok sultana geldim y Resl (2)
Acem ilh, Yrk dyek, G. Msr Niyz

Bakub ceml-i yre
aram dost dost Dil
oldu pre pre aram
dost dost Akn ile
dolmuam Zhdm
yanlmam Mets.i mdm
olmuam arram dost
dost Mescid meyhnede
Hnede vrnede K'be'de
bthnede arram dost
dost
(1) Alm. Mc. No: 650.
(2) Os. Mc., Alm. Mc. No: 696., Sd. Mc. Ekseri menbalarda bu ilh "Nevruz"
makmnda tesbt edilmistir. Notas iin baknz: Konservatuvar neriyat, lhler
I, 67.
XVIII NC ASIR 185
Geldim o dost elinden

Koka koka glnden
Niyz'nin dilinden
arram dost dost (1)
_4
Acem ilh, G. Msr Niyz
ster isen bulasn cnn sen Gayre bakma
sende iste sende bul Kendi mir'tnda gzle
an sen Gayre bakma sen de iste sen de bul
Sreti terk eyle ma'n bula gr Ko sft
bahr-i zta dala gr Ey Niyz ark garbe
dola gr Gayra bakma sen de iste sen de bul
(2)
_5_
Acem ilh, G. Tekirdal Msli
lem-i ry buldum lem-i r benem Mlik-i kevn
mekn tc ile Dr benem n serr-i izzete
basdm pey-i irfn ile Gel Sleymn- zamnm kaf
ile anka benem On sekiz bin lemi seyr eyledim
seyyre var Kabekavseyn'e eridim srr- Ev'edn
benem Ger vcdum katre ise zhid dery doar
Serser gezme cihanda ltf ile ma'n benem Bu
rmzu Nutky (3) ancak yine irfn bilr Vdi-i
eymende gy tr ile Msa benem (4)
6
Arazbr ilh, G. s Mahv
Hazn olma gnl zinhr
Kerm Allahmz vardr
Mdm eyle istifr
Kerm Allahmz vardr
() Mst. Mc.
(2) Alm. Mc. No: 637.
(3) Tekirdah Musli. Veft 1099 (M. 1697).
(4) Mst. Mc.
Niyz arz- hct Kabl eder

mnct Verir Mahv murdt
Kerm Allhmz vardr (1)
Aran ilh, G. Sultan Mustaf II.

Mstaak oldum ltfuna Hamd
olsun Allahm sana Subh mes
in'mna Hamd olsun Allh'm sana
Meftni'ye ltf eyledin Gz yana
rahm eyledin Mrikleri kahr
eyledin Hamd olsun Allh'm sana
(2)

Kldan ince v kltan keskin ol hn yolu Her
keml ehli kapusunda ann edn kulu rifin bir
himmeti var ar ana olmaz makam Sidre v tb
gzetmez kmilin cn dili kilin mzn- akl
mversn almad kn killer ire ad mlhid
y deli Zerre zerre kld Msr ' nin vcdunu kaz
Katre katre kld ztn ann akn yeli (3)
9
Aran ilh, G. Mevlev eyh Selm
Sevdn ile, dil milkin vrneye dndrdn em'-i
ruhine cnm pervneye dndrdn Rhat
komadn bende tkat komadm tende Bu ehr-i
vcdum t gamhneye dndrdn
(1) Alm. Mc. No: 637.
(2) Alm. Mc. No: 637, 650.
(3) Alm. Mc. No: 637, Os. Mc.
XVIII NC ASIR 187
Ltfuna nihyet yok ihsnna gayet yok
Ddemden akan yam drdneye dndrdn
Her yzden edb nz kef etmedesin rz T
kalb-i Selm'yi bthneye dndrdn (1)
10
bn-i vaktim ben eblvakt olmazam Abd-i
mahzm ben tesarruf bilmezem n- dimdir
hakkt gnei nym ben gitmezem ben
gelmezem Meryem ire ben dourdum bir
gulm Hem bu gn de bir glm kim
solmazam Ben dourdum atasz s'y hem
ttislim var ana ayrlmazam Sanma kim
Mehd benim Mehd odur Ad Yahy'dr ann
yanlmazam Vasfdr Esm-i hsn cmleten
Bu sz isbta ciz kalmazam Sr ile bana
iimden sylenr Msriy ben domazam ben
lmezem (2)
11
Aran ilh, G. s Mahv
Murd- devlete irmek dilersen Cenb-

Hazret-i Allh'a yalvar Saf v izzete
irmek dilersen Cenb- Hazret-i Allh'a
yalvar Marif ehli ol terk et sivy Bulasn
t fen ire baky Dilersen kbet Mahv
likay Cenb- Hazret-i Allh'a yalvar (3)
(1) Alm. Mc. No: 637.

(2) Os. Mc.
(3) Alm. Mc. 637.
12
Baba Thir ilh, G. s Mahv
Dernum yand nr- hasretinle Ey nr-
i Hud gster cemlin Eridi cism
cnm firkatinle Ey nr-i Hud gster
cemlin Bu gnlm blbl hayli
zamandr Vislin glsitnndan cddr
Nazar eyle efendim bir geddr Ey nr-
i Hud gster cemlin Yznden
ref'edb kaldr nikbn Grnsn bana
ry-i mstetbm
idem pes dehnmdan hitbm
Ey nr-i Hud gster cemlin
Bu Mahv bendene gel eyle ihsan

Firkn teiyle oldu szan
Vislin erbetin sun eyle reyyan
Ey nr-i Hud gster cemlin (1)
13
Baba Thir ilh, G. s Mahv
Bulmak dilersen dim sadet
Cn gnlden Allh'a yalvar Gaflette
kalma eyle ibdet Cn gnlden
Allh'a yalvar Yoklukta yokla ma'ny
Mahv Maksdu anla sarf eyle nahvi
Merdd-i rh ol gel iste sahvi Cn
gnlden Allh'a yalvar (2)
14
Baba Thir ilh, G. Msr Niyz
Rmz- enbiyy vkf- esrr olandan sor Enelhak
srrn candan geb berdr olandan sor
(1) Alm. Mc. No: 650.

(2) Mst Mc., Alm. Mc. No: 650.
XVIII NC ASIR 189
Yr var ehl-i tecrdi alik ehline sorma An cn

cihn terk idb deyyr olandan sor Geh kahr geh
ltfun kemlin bilmek istersen Fen ender fenda yo
olub hem var olandan sor Dil bu mantk-ut-tayr
feshat ehli anlamaz An ancak y Attr yhud Tayyr
olandan sor Anadan doma gzszler kemh grmez
eyy Niyz vech-i dildr llebsr olandan sor (1)
15 Baba Thir
ilh, G. Ltf
Mest-i akz sabrmz yok snemiz k eyleriz
Derd-i ak ile demdem em-i nemnk eyleriz
Grmek in hid-i maksdu em-i cn ile
Msivdan kalbimiz ynesin pk eyleriz Ne'e-i
cm- mahabbet verdi bir hlet bize Gzmz
yumup anca seyr-i eflk eyleriz Bir aceb hlet
verir keyfiyyet-i sahb-yi ak Gh hki zer eder
gh zeri hk eyleriz Cm- ak dest-i sk-i
ezelden imiiz Ltfiy ann in gftr b bk
eyleriz (2)
16
Bayt ilh, G. Msr Niyz
Zulmet-i hecrinde bdr olmuam y Rab meded ntizr-
subh-i ddr olmuam y Rab meded Glen-i vasln
nesmin irgrb bd-i sab Andelb-i b- glzr
olmuam y Rab meded Kalmam zindn- cism ire
bugn tenh garb Bu kafesde rz eb zr olmuam y
Rab meded Vahdet elinde seninle yr idim noldu bana
Kesret ire bend-i ayr olmuam y Rab meded Bu
Niyz dd varlk hna Ysuf gibi Al elim kurtar ki
nr olmuam y Rab meded (3)
(1) Mst. Mc., Alm. Me. No: 629.
(2) Alm. Mc. No: 637.
(3) Alm. Mc. No: 637.
17
Bayt ilh, G. Stzde Hfz

Karn-i bezm-i erbb- hevym y Reslllah Harm-i
ky-i kurbinden cdym y Reslllah Yeter oldum
yeter garkab- girdb- yem-i hecrin Ezelden hazretinle
inym y Reslllah Humr- hasretinle dil harb
ender harb oldu Meded muhtc- sahb-yi likym y
Reslllah irr-i te-i hicrn ile barm kebb oldu Ki
ben pervne-i em'-i vefym y Reslllah Vcdum
t-i aknla serp k k olsun Yolunda Hfz'm
mahls gedym y Reslllah (1)
18.
Bestenigr tevh, G. Hfz
Vcdun em'-i pr nr-i huddr y Reslllah
Zuhrunla d lem rendr y Reslllah Bizi hn-
efatden kerem kl behreyb eyle Demdem krmz
crm hatdr y Reslllah Senin ism-i erfin her
kaan yd olsa sultnm Saflar bah eder rha gddr
y Reslllah Keml zre seni vasf eylemek mmkin
midir Hfz Murd intisb- hkipdr y Reslllah
(2)
19
Bestenigr ilh, G. s Mahv
Zerre-i akn ilh her kimin gnlnde var
Soldurur benzin sarardr inledir leyl nehr
Her zaman gs eyledikde zikr-i tevhdin senin
Ra'e tutar cmle endmn ann b ihtiyr
h zr d cihn doldurursa ayb deil
Hne-i kalbinde zr bir unulmaz yre var
T ezelden bu meseldir derdi olan iniler
Neylesn bre k bulmad dermn- yr
(1) Mst. Mc., Alm. Mc. No: 637, Cv. K. Mc. No: 183, Os. Mc. (2)
Alm. Mc. No: 637, 650.
XVIII NC ASIR 191
Klhan- gnln klnde setr olunmu nr- ak Merd

isen kef eyle Mahv sana oldur zge kr (1)
20 Bestenigr
ilh, G. Msri Niyz
Dnmek ister gnlm cmle sivdan
Dnelim klar Mevl derdiyle
Gemek ister gnlm mlk-i fendan
Geelim klar Mevl derdiyle
Ba aub girerim ak meydnna
Mansur olurum Enelhak drna
Yanmakda Niyz akn nrna
Yanalm klar Mevl derdiyle (2)
21 rgh ilh, G.
Sultan Mustaf II.
Dim salt olsun sana
Y Rahmeten lil'lemin
Hlim benim her dem bk
Y Rahmeten lil'lemin
Kfir diler cenge bizi
pten saknmazz gz
Rahm eyleyb kayr bizi
Y Rahmeten lil'lemn
Bizde libs- erefin
Hem sanca- pr enverin
slma eyle himmetin
Y Rahmeten lil'lemn
Mesrr ola hep mmetin
Mabn ola din dmenin
r erb- kevserin
Y Rahmeten lil'lemn
Rhat harm oldu bana
T iriince nusreta
Cnm fed olsun sana
Y Rahmeten lil'lemn
(1) Alm. Mc. No: 637.
(2) Mst. Mc.
Meftn ahkar bendene Ltf et

garb efgendene Yapmm
dmnna Y Rahmeten lil'lemn
(1)
22
rgh ilh, G. Hk
Sahn- srrn kl mutahhar kalmasun ill Ahad
Zkir mezkr a zikr ol Kul hvallahus-samed
Klli ey'in hlikn bezminde kalsun vitr ferd
Eyle ltfunla lh dembedem fazln meded
Hki alar ghi inler derd ile feryd idb
Asmna kd h yerleri tfn idb
Et tecell kl tesell derdine dermn idb
Eyle ltfunla lh dembedem fazln meded (2)
23 rgh ilh,
Dyek, G. Ynus
Akn ald beni benden
Mevlm seni isterem seni
Ben alarm dn gn
Eer beni yandrsalar
Klm gke savursalar
Zerrelerim arsalar
riflere dny gerek
Zhidlere ukb gerek
Mecnunlara Leyl gerek
Ne varla sevinirem
Ne yoklua yerinirem
Akn ile elenirem
(1) Alm. Mc. No: 637, 650, Ali irkan, bu manzmeyi "Uak" ma
kmnda da bestelemitir.
(2) Alm. Mc. No: 637, 650.
XVIII NC ASIR 193
Dervi Yunus benim adm Gnden

gne artar derdim ki cihanda
maksdum Mevlm seni isterem
seni (1)
24 rgh ilh,
G. Msr Niyz
Esm-i lhiyye'de b had hnerim var

Her demde semvt- hurfa seferim var
Gnlm gknn yldznn hi adedi yok
Her burcda benim bin gne bin kamerim var
lemlere ebced hocas olmak olur r
Alak grnen ebcede li nazarm var
Ar v semvt ulmun budur elhak
Hem dahi zemninde tkenmez gherim var
Bununla bir oldu dem-i s ile Msr
Gnlme dahi ne gelr ne giderim var (2)
25
rgh lh, G. Abdlahad Nr
B- -cemle n irem Vuslat
gln anda direm Hak'kn
tecellsin grem Ben H direm
y H direm Gecede de
gndzde de Kesretde de
vahdette de Maherde de
cennetde de Ben H direm y H
direm Ayrlsa cismimden bu can
Yklsa bu kevn mekn Mnkir
olursa hep cihan Ben H direm
y H direm klar ire olsa
sr Bu Nri'ye erse srr
(1) R. Mc.
(2) Alm. Mc. No: 637, 650.
F:
194 - TRK MUSKS ANTOLOJS
Anda tecell etse nr

Ben H direm y H direm (1)
-26-
rgh ilh, G. Msr Niyz
Akn kime yr olur dim ii zr olur
Dinmez gznn ya yanar ii nr olur
Sevd-yi zlfn kimin taklsa gerdnna
Mansur gibi kbet yolunda berdr olur
brhim i Edhem'i dervi iden akndr
Derdine den hn taht trmr olur
Ben de r terk idb girdim bu dervilie Her
kim senin akna ddyse b r olur
Terk et Niyz seni bul anda o sultn
Her kim cnndan geer ol vsl- yr olur (2)
27
Dilke ilh, G. Sultan Mustaf II.
Dil-i eydy syletsen Reslllah'a ktr Firk
hecr ile dim dern-i bar yanktr Hilf olmaz bu
da'vdan Hud billhi tankdr efat eyle sultnm
kulun kbl'e yazkdr Gnhm b nihyetdir
sevbm zerrece yokdur Cible irse ger crmm
Hud'nn rahmeti okdur im mkildrr gayet
mdim gayriden yoktur efat eyle sultnm kulun
kbl'e yazktr (3)
28 Dgh ilh,
Evsat, G. Feny
Y lh sitnn hasteye dr--if erbet-i
vasln ienler buldular derde dev
(1) Cv. K. Mc. No: 183.
(2) Mst. Mc.
(3 Alm. Mc. No: 637.
XVIII NC ASIR 195
Bahr-i rahmet katresi yannda cmle yo olur Her ne

denl o olursa bizde crm ile hat Mahz- fazlndan
ilh vkf et esrrna delim her hl ile isr-i Resl'e
iktid Ger ziy-yi ems-i ztn irmez ise slike Nice
kat' eder menzil kande irir at Zerre grnmez
Feny (1) ibu lem rife Bir demine vuslatm iki
cihan olmaz bah (2)
_ 29 _
Dgh ilh, G. Ynus
Benem zri klan ol yre karu Gnlden

can veren dildre karu Giceler subha
dek hayrn mestim Oturub muntazr
n yre karu Seher gh durub zri
kluram Sanasn blblm glzra karu
Bu gn Mansur benem akn yolunda
Soyunub erh uran ol dra karu Bu gn
gurbette kald Ynus Emrem Ki ak
syledi ayre karu (3)
30 Dgh ve Muhayyer
ilh G. Himmet
Mrg-i dil pervz urub'umak diler
iyn- lmekndr seyrimiz
Seyr-i fillha kanad amak diler
Aiyn- Lmekn'dr seyrimiz
Ak- Hak'dan c idb dery gibi
Rtbe-i lde hem anka gibi
Glsitanda blbl-i eyd gibi
iyn- Lmekn'dr seyrimiz
(1) Hdy dergh eyhi Feny Cennet Mehmed efendi. Veft- 1075 (M.
1664).
(2) Alm. Mc. No: 650, Mst. Mc. "Gfte ve bestesinin shibi mlm de-
ildir" serlevhasiyla notas neredilmitir; Konservatuvar neriyat, Mevld
tevihleri S. 5.
(3) Mst. Mc.
Zhid olmaz bu kl kal ile rmedi

Cibrl perr bl ile Ak- dildr ile
vecd hl ile iyn- Lmekn'dr
seyrimiz Ak- Hak ile o kim serden
geer Hil olmaz yer gk bahr ile
ber Himmet merd-i Hud'dan al haber
iyn- Lmekn'dr seyrimiz (1)
31
Evic ilh, G. Nahif
Cemlin matla'- ems-i hidyet y Reslllah
Cebnin merik- nr-i sadet y Reslllah Vcd-
pkini Hak gevher-i yekt-yi ltf etmi db ryi-i
tc- kermet y Reslllah Rec-yi afv ile ahvlimi
arz eyleyb geldim Olub mstarak-i erm-i haclet
y Reslllah Bu isyn ile maherde benim hlim
mkedderdir Cemlinden ger olmazsa inyet y
Reslllah Ne denl mcrm ise yine kendi
mstemendindir Nahf bendene eyle efat y
Reslllah (2)
32
Evic ilh, G. Nahf
Sensin evc-i risletin mh Can
fed sana y Reslllah Sensin
mmetlerin ehinh Can fed
sana y Reslllah Gonca-i glen-
i saf sensin Gevher-i bahr-i stf
sensin Cmle mahlka pv
sensin Can fed sana y Reslllah
Derd-i aknla dil helk olsun Tg-i
hasretle sne k olsun
(1) sk. H. Mc. No: 15.

(2) Alm. Mc. No: 637, 650.
XVIII NC ASIR 197
Cmle varm yolunda hk olsun
Can fed sana y Reslllah Ten-i
zerdim nizr- hasretdir Sne sad
k-i t-i firktdir Dil giriftr-
dm- hayretdir Can fed sana y
Reslllah Bir nigh eyle cn-
bmre Eyle ltfunla derdime re
Kl efat Nahfi-i zre Can fed
sana y Reslllah (1)
33
Evic Durak, G. Nasuh
Dilhnesi mir't- Hak Seyr-i
cemlllh gr Maksd olan
kef-i sebak Srr- cemlllh
gr Cmle bilr sensin ayn
Ancak cemlindir nihn Oldu
Nash gark-i an Bahr-i
cemlllh gr (2)
34
Evic ilh, G. Dede mer Ren
Ey Seyyid-i d lem vey rif-i Hud bin Sensin
iki cihanda peygamber-i ho yin Ey ltf-i Hak'ka
mazhar dim kde rsun Grmedi kimse senin
ebrlarn pr in Mahbb-i Kibriy'sn maksd-i
asfiysn Matlb- evliysn ser defter-i meskin
Ms'ya dindi Fahl' na'leyn yer yznde Dindi
sana semda ar stne ko na'lin Arz sem
kokunla doldu senin tammen Ann n oldu
medhi ey Ren mgin (3)
(1) Alm. Mc. No; 650.

(2) Mst. Mc., Os. Mc., Alm.. Mc. No: 696.
(3) Os. Mc.
35
Evic ilh, Dyek, G. Sultan Mustaf II. -
Allh Rabbi lyezl
Y Vhid y Zel-cell
Ey pdih- b zevl
Yessir len hayr-el-umr
Vakt-i seher ferydmz
Ara kar efgnmz
Her dem hatdr krmz
Senden erimezse aman
Oldu kamu iler yaman
Y shib-i kevn mekn
kbl sdir garb
Ltfundan etme b nasb
Y Bki-i Hayy Mcb
Yessir len hayr-el-umr (1)
36
Evic ilh, G. Abdlkerim Feth
Ey Rabb-i Rahman eyle gel ihsan
Kalmasun vran bu dil-i nln
Hecr ile bunda kaldm efgende
Vasln sen de bana et ihsan
Bakma sen kle irgr ahvle
Bezm-i visle muntazr bu can
Kapuna geldim zriler kldm
Suumu bildim eyle gel gufran
Feyz-i Sbhn olsa erzn
Kul iken an eyler lan

Feth miskine gnl gamgne
Kalbi derdine eyle sen derman (2)
(1) Alm. Mc. No: 637, 650.

(2) Alm. Mc. No: 650.
XVIII NC ASIR 199
37
Evic ilh, Evsat, G. Msr Niyz

Devrn odur kim devrini devr-i felek bilmez ola nsan
odur kim srrn ins melek bilmez ola Merkeb izinde
u grb deryy buldum sanma sen Derya odur kim
ka'rn asla semek bilmez ola dem odur kim nn ola
hem m hem zam'n ola Hayvandan ol edaldir nn
nemek bilmez ola Kmil odur kim a susuz ok ok
emek ekmi ola Nks olardr bunda kim hergiz emek
bilmez ola Her bir neb her bir veli zilletle erdi menzile
Msr'ye ssn ol az Allh demek bilmez ola (1)
38 Evic ilh,
G. Msr Niyz
Hak ilmine bu lem bir nsha imi ancak Ol
nshada bu dem bir nokta imi ancak
Ademliini her kim bulduysa odur dem
Yoksa grnen sret bir glge imi ancak Kim
ol deme buldu yol vasl oldu Niyz ol Nc
denilen frka bu zmre imi ancak (2)
39
Evic ilh, G. Halm
Her tarkin virdi var blble gl verdi Hud Topraa
samt sknet sulara syt sad Her kesin bir cn
vardr bana can derd-i Hud Cnma canlar katar cnm
benim derd-i Hud Bir aceb hlim var anlanmaz nice
tavsf ile Cnmn derdine dermn ide derd ile Hud
Kl Halm nleler efgna ksun dembedem Ger seni
maksda ermekden geri korsa Hud (3)
(1) Alm. Mc. No: 637, 650., Os. Mc. Notas iin baknz: Dr. Subhi:
Trk msikisi II, 113, Bu eserde ilhnin bestekr kaydedilmitir.
(2) Alm. Mc. No: 637, 650.
(3) Alm. Mc. No: 650.
40
Evic ilh, G. Nizm
Kerm li dergha
Heman ihsnna geldik Ne re
biz gnehkra Heman ihsnna
geldik Helk etti bizi dt hta
eyledi lezzt sensin kad-
yl-hct Heman ihsnna
geldik Senindir kuvvet kudret
Senindir heybet izzet Ne
lyik bize germiyyet Heman
ihsnna geldik Bizi ltfundan
gh et Kirm- nsa hemrh et
Dil can mlkne h et
Heman ihsnna geldik
Nizm'ye (1) sadet ver Kamu
ihvna rhat ver bdetten
halvet ver Heman ihsnna
geldik (2)
41
Evic ilh, G. Feth Abdlkerim
Cism cn nr- hasret yakt v etti harb Ey gl-i
glzr- vahdet blbl-i mmlkitb Y lh
dergahinde hhiim oldur benim Eyleyem mjgnm
crb-i kabr-i mstetb Cism-i pki sathna
messeyleyen eczyi arz Tc- ara ziynetefz
olduun ntk kitb Reg eder emri muhakkak ar
krs sevk ile Ol trb- thire kim ztna oldu nikab
D cihnn sitn kurbin iste Fethiy Ol Reslun pes
odur klara hsn-i meb (3)
(1) 1107 (M. 1695) de veft eden mderris Nizm Ahmed.
(2) Alm. Mc. No: 637, 650.
(3) Alm. Mc. No: 637.
XVIII NC ASIR 201
42
Evic ilh, G. Himmet
Nr- aka yanmayanlar nr-i Rahman bulmad
Varlndan gemeyenler srr- Sbhan bulmad
Ahvel olub ikilikden vahdete irimeyen Ucb idb
kendin grenler kmil insan bulmad B vcd olub
gnlden srmeyen nmusunu Hke yeksn
olmayanlar bahr-i umman bulmad Mbtel-yi ak
olanlar derde derman buldular Ol tabbe ermeyenler
derde derman bulmad Ehl-i Hak'k mnkir iken ana
Himmet neylesn irki srmeyen aradan kmil insan
bulmad (1)
43 Evic ilh,
Evsat, G. Msr Niyz
lim bahri vcd esdfnn drdnesiyem ben Marif kenz
dil vassfnn vrnesiyem ben Benim ilmim katnda
mctehidler ciz oldular Vel ilm-i ilhnin deli dvnesiyem
ben Birer hle cihnn halk bir bir rz oldular Benim bir hle
meylim yok Hak'n bilmem nesiyem ben Bekll lemin halk
bilrler bende bir derd var Bilinmez sevdiim kimdir nenin
dvnesiyem ben Ne Msr'yem ne Mehd'yem ne s'yem ne
insnem Bu yanan dim em'in vel pervnesiyem ben (2)
44
Evic ilh, G. Svasl ems
Derd-i aka dmeyen dermna olmaz in
Cevre mahrem olmayan ihsna olmaz in Cn
baa bakmayanlar t ebed mestnedir Cnn
sr etmeyen cnne olmaz in Cehd idb rh-
ibdetde ferd ol tlib Kulluun bildirmeyen
sultana olmaz in
(1) sk. H. Mc. No: 15.
(2) Mst. Mc., Os. Mc., Alm. No: 636, 650
Zlfne irmek dilersen ko seri meydnna Ban top

etmeyen evgna olmaz in emsiy em'-i rh-i
cnna ver her varn Bl perrin saklayan pervne
olmaz in (1)
45 Evic ilh, G.
Erefolu Rm
Ey gnl bir derde d kim anda derman gizlidir Gel
kar bir katreye kim anda umman gizlidir Terk idb
cn cihn gey fergat cbbesin Bu fergat
cbbesinde srr- sultan gizlidir Deme bir dervi
hakre hor grb hor bakma kim Gnlnn her
gesinde ar- Rahman gizlidir Nutka gelse cn dil
bulur hayt- cvidan
Derviin her bir sznde b- hayvan gizlidir
Gr bu Erefolu Rm bahr-i akda neyledi
Cn ba terk edb cn- cihanda gizlidir (2)
46 Evic
ilh, G. Yunus
Dervi olan kiiler deli olaan olur Ak
nedir bilmeyen ana gleen olur Glme
sakn sen ana eyu deildir sana dem neye
glerse baa geleen olur Ah bu akn eseri
her kime urar ise Dn uykusu uyumaz
benzi solaan olur Bir kii k olsa ak
derysna dalsa
Ol derynn dibinde gevher bulaan olur
k lmekn olur dny terkini urur
Dny terkin uranlar ddr green olur
Dervi Yunus sen dahi incitme dervileri
Dervilerin dus kabl olaan olur (3)
(1) Alm. Mc. No: 637.

(2) Mst. Mc.
(3) Mst. Mc.
XVIII NC ASIR 203
47
Evi ilh, Evsat, G. Himmet -
Nazarn pk ise aldn nazar Ger
hulsun yo ise kl hazeri Vuslat- yri
eer ister isen Ne getrdn ya ana
mhazar Geliniz yra canmz virelim
n kuruldu bu yola can pazar
Himmet az grme o pirler nazarn
Nie bin can deer ol er nazar (1)
48 Evi
ilh, G. s Mahv
Ey blbl-i rhn Efgna m
baladn Mrg-i gl-i Sbhn
Nlna m baladn Kesret
gam medh Mahv'de
gnl kuu Vahdet meyi
serh Tayrna m baladn
(2)
- 49
Evi ilh, G. Msr Niyz
Bulan zn gren yzn Bir
yz dahi grmek dilemez
Vusltda olan hayretde kalan
Akln deremez kendin bulamaz
Her m seher odlara yanar Hem
benzi solar alar glemez k
olagr sdk olagr Cehd
eylemeyen menzil alamaz Meftn
olal Mecnn olal Bu Msr dahi
akla gelemez (3)

(2) Alm. Mc. No: 637.
(3) Alm. Mc. No: 637, 650, Mst. Mc.
50
Evi ilh, G. mm Sinanzde Hasan
Derde dermn ister isen derde er Yine
derddir kn dermn bil Cna cnn
ister isen pre er Ana mridsiz irilmez
yle bil Mride ir gzle szn cn ile
Nutkunu fehm eyleyb esrr bil Nieler
prini grb bilmedi Gfil olma prini
merdne bil Nr-i Hak'k grmek istersen
Hasen Ana mazhar kmil-i insn bil (1)
51
Evi ilh, Evsat, G. Msr Niyz
Ey tarkat erleri ey hakkat pirleri
Bir nin verin bana ol bnian kandedir
Kandedir dostun eli kande alur gl
Dost baesi blbl gl-i handn kandedir
Aradm bahr beri bulmadm ben bu srr
Cism candan ieri gizli sultan kandedir
Mdem ki can tendedir ten cn ile zindedir
Amm nidem bilmedim cna cnn kandedir
Niyz'ye cn olan srrnda sultn olan
Dn hem mn olan ol b gman kandedir (2)
52
Evi ilh, G. Msr Niyz
Varln mahv eyleyp meydne gel L
v illdan geb merdne gel Zulmete
Hzr ile gir gevher kar b-i hayvandan
ib hem kana gel er'i baa tc idb
skender ol Ge otur taht- dile hne
gel
(1) Mst. Mc.

(2) Mst. Mc., Alm. Mc. No: 637, 650.
XVIII NC ASIR 205
Knt kenzen srrn duydunsa ger

Sakla srr dime her ndna gel Ey
Niyz ba ak dvnesin Nice bir
dvnesin uslana gel (1)
53
Evi aran ilh, G. Sultan, Mustaf II.
n senin nn keremdir ey Kerm-i Zl - cell Kl
hidyet bu dil-i gamhra Allhm aman Aknn
sevdsna ddm Rahm-i lyezl Kl hidyet bu
dil-i gamhra Allhm aman Lcce-i isyna gark
oldu bu Meftn kulun Yz kara crm b haddir
bu abd-i cizin Rz-i maherde meded eyle emni
Ahmed'in Kl hidyet bu dil-i gamhra Allh'm
aman (2)
54
Evi gerdniye ilh, G. Svasl ems
Mecnn olal gnlm Leyl haberin syler Derde
deli cnm veyl haberin syler Cismimde gnl
kuu mahbs olub inler Cezbeyle boandkda a'l
haberin syler Can kuu bu glende medhin
okumakdayd Zlfn ana dd sevd haberin
syler Cnm duyal zevkin ana uyal gnlm zge
haberin koyub Mevl haberin syler ems seni
duyal aka cn uyal Firkat haberin koyub vuslat
haberin syler (3)
55
Gerdaniye ilh, G. s Mahv
Dernum yand nr- hasretinle Ey
nr-i Hud gster cemlin
(1) Alm. Me. No: 637, 650, Os. Mc.

(2) Alm. Mc. No: 637.
(3) Alm. Mc. No: 637, Mst. Mc. de "Evi" olarak kaydldr.
-206 TRK MUSKS ANTOLOJS
Eridi cism cnm firkatinle Ey nr-i

Hud gster cemlin Bu Mahv
bendene gel eyle ihsan Vislin erbetin
sun eyle reyyan Firkn teiyle oldu
szan Ey nr-i Hud gster cemlin
(1)
56
Gerdniye ilh, G. s Mahv
Bihamdillh ayn oldu bana H Derim y H v
y men h v y h Hviyyetle beyn oldu bana
h Derim y H v y men h v y h Bu
Mahv nefs elinden kald hayran Vcdu drn
zenb etti vran Meded y H kerem et eyle gufran
Derim y H v y men H v y H (2)
57
Gerdniye ilh, G. s Mahv
Bulmak dilersen dim sadet Cn
gnlden Allh'a yalvar Gaflette kalma
eyle ibdet Cn gnlden Allh'a
yalvar Yoklukta yokla ma'ny Mahv
Maksdu anla sarf eyle nahvi Merdd-i
rh ol gel iste sahvi Cn gnlden
Allh'a yalvar (3)
58 Gerdniye
ilh, G. Hocazde Ltf
Mest-i akz sabrmz yok snemiz k eyleriz
Derd-i ak ile demdem emi nemnk eyleriz
(1) Alm. Mc. No: 637.

(2) Alm. Mc. No: 637, Sd. Mc.
(3) Alm. Mc. No: 637.
XVIII NC ASIR 207
Grmek in hid-i maksdu em-i cn ile

Msivdan kalbimiz ynesin pk eyleriz
Ne'e-i cm- mahabbet verdi bir hlet bize
Gz yumub ancaya dek seyr-i eflk eyleriz
Bir aceb hlet verir keyfiyyet-i sahb-yi ak
Gh hki zer ider gh zeri hk eyleriz
Cm- ak dest-i sk-i ezelden imiiz
Ltfiy (1) ann in gftr bbk eyleriz (2)
59
Gerdniye ilh, G. Svasl ems
Derdin ne behey k bre neden oldun
Bir yerde karrn yok vre neden oldun
Dokunmad n sana tr-i mjesi yrin
Ey sne-i mecrhum pr yre neden oldun
Bir gonca sevb ey dil hr- gama m ddn
Gl gibi bu glende sad pre neden oldun
Ol mihr-i cihnr oldu mu gznden dr
Ey gzlerimin ya seyyre neden oldun
Pml-i mahabbetsin yoktur bana ren
k bu kadar ey ems pr yre neden oldun (3)
60
Hicz ilh, Dyek, G. Msr Niyz
nile ey derdli gnl inile
Ehl-i derdin inleyecek adr
Gel timr et yrene sen ak ile
Yrelerin unulacak adr
Ey Niyz dnyda eyle huzr
ol kii kim olmaya ehl-i gurr
Hak'k anla etmeden bundan ubr
Mevtin elisi gelecek adr (4)
(1) stanbullu Kad Ltfullah befendi. Veft 1103 (M. 1691).

(2) Bz mecmualarda, Dede nmna, "Baba Thir" makmnda kaydldr:
Alm. Mc. No: 638, Os. Mc.
(3) Mst. Mc., Alm. Mc. No: 637 de "Evi Gerdniye" balyla ka
ydldr.
(4) Mst. Mc.
61 Hisar ilh, G.
s Mahv
Cmle iim ayn- hat
Ifir len y Zel-at
Tebbet ileyh ercl-hd
Ifir len y Zel-at
Kesme mdin b gman
oktur deyu crmn heman
Mahv deil zhir nihan
Ifir len y Zel-at
__62 _
Hisar ilh, G. Nazm
Gark-i bahr-i isyn hatym y Reslllah

Vel senden efat mddeym y Reslllah Senin
ihsnna kald benim hlim mkedderdir Ki derd-i
zenb-i crme mbtelym y Reslllah Murdm
hazretinden bir nigh- inydir Kapun sillerinden
bir gedyim y Reslllah Nice koyam elimden
dmen-i ltfunu sultnm Seninle vsl- zt-
Hud'ym y Reslllah Bu Nazm (2) bendeni
yeste-i nakd-i efat kl Fakrim lerdmend ehl-i
atym y Reslllah (3)
63
Hisar ilh, G. Erefolu Rm
Bir ben deil seni seven cmle lemdir sevici
Yz bin olsa her kede birliine can verici (1)
64
Hisar ilh, G. Msr Niyz
T ezelden biz bu ak iinde rsvy olmuuz
smimizdir sylenen dillerde destn olmuuz
(1) Alm. Mc. No: 837, 650, 696, Mst. Mc.
(2) 1112 (M. 1700) de veft eden "Hediyetlihvan" shibi Nazm Meh-
med.
(3) Alm. Mc. No: 637.
(4) Mst. Mc., Alm. Mc. No: 650. Gfte iin baknz- S. 210
XVIII NC ASIR 209
Geri sret leminde sandlar kesretteyiz Kesret ire

bilmediler ferd tenh olmuuz Lfz sret cism ile
anlamak isterler bizi Biz ne elfzz ne sret cmle
ma'n olmuuz Katreler rmaa rma irdi bahre
cem'olub Karub bir birine hl o dery olmuuz Ten
gzyle Msr'yi srette grdm dime kim Zra biz ol
kaf- sret ire anka olmuuz (1)
65
Hseyn ilh, G. Feny Cennet
Y ilh sitnn hasteye dr--if erbet-i vasln
ienler buldular derde dev (2)
66
Hseyn ilh, G. Sultan Mutafa II.
Mstarak oldum ltfuna
Hamd olsun Allh'm sana (3)
67
Hseyn ilh, G. Abdlahad Nur
Ey dil bize ver bir haber
Ak ellerine kim gider
Hasret ile yand cier
klara vakt-i seher
Anda nesm-i ak eser
Ol nefhadan alub haber
ster gnl ol elleri
Mgin kokar snblleri
Solmaz o bn glleri
Billhi ol elin yolu
Nri'ye candan sevgili
(1) Alm. Mc. No: 637. I

(2) Alm. Mc. No: 637. Manzumenin tamam iin baknz: S. 194
(3) Os. Mc. Gfte iin baknz: S. 186.
F: 14
Baland akn mahmili

Ak ellerine kim gider (1)
68
vrJ
J-_JIUr vJll li ^.-jl
(2) l M l K ' ^ . l j i'J.l
69
Hseyn ilh, G. Erefolu Rm
Bir ben deil seni seven cmle lemdir sevici
Yz bin ola her kede yoluna canlar verici
Ben kim olam seni sevem ya yoluna cnm verem
Sevenleri griceiz ben de bir boyun eici
Yarn sorun mridlere var mdr bu derde re
Hi ola m dosta ire dman ile dost olucu
Dman dediim nefsindir ol tama' ile hrsndr
Keser tama' damarn dosta km deyici
Erefolu Rm gibi yle mcrim vre kul
Arasalar bulunmaya nefs hevsn kovucu (3)
70
Hseyn ilh, Dyek, G. Svasl ems
Vsl olmaz kimse Hak'ka cmleden dr olmadan
Kenz almaz ol gnlde t ki pr nr olmadan
Sr kar ayr dilden t tecell ide Hak
Pdih konmaz serya hne ma'mr olmadan
Mtukable en temt srrna mazhar olan
Bunda grd har neri nefha-i sr olmadan
Mest olan mestne geldi t ezelden t ebed
diler akn erbn b-i engr olmadan
Bir aceb sevdya dm tutuur ems mdm
Hak'ka makbl olmak ister halka menfr olmadan
(1) Os. Mc.
(2) Alm. Mc. No: 637.
(3) Os. Mc.
XVIII NC ASIR 211
71 Hseyin ilh, G.
Kastamonili Hfz
eb-i trk-i gayretten geb rz-i visl iste
Zalm- sicn-i kesretten kup nr-i ceml iste
Ahad Ahmed miynn mmeyyiz mm-i mmkindir
Dil imkn- srette elf h v dl iste
Garaz sur v kbrdan heman matlbdur ancak
Mebd u'lesinden ge netce v mel iste
Dilersen vasl- Yezdn' bula gr rh- irfn
Vcdun eylegel fn makale bakma hl iste
Ezel mrg-i lhdir hviyyet iynnda
Ana pervz in Hfz dern perr bl iste (1)
72
Akn meyine ben kana geldim evkn
oduna ho yana geldim em'-i tevhdi
grdm yaklm Gitti karrm pervne
geldim Halka-i zikri kurmu klar Ben
de sahnnda cevlne geldim Mecnn'um
bugn Leyl derdinden Neylerim akl
dvne geldim mm Sinn'n hkipyine
Srmee yzm sultana geldim Yremi
bildim yrmdan imi Bunda Niyz
Lokmn'a geldim (2)
73
Bir yze du oldu gzm yz bin ann dvnesi
Olmu cemli em'inin ay ile gn pervnesi Kendi
sunar dolu dolu peymneler klara Bir kez elinden
n iden olur ebed mestnesi
(1) Alm. Mc. No: 637.
(2) Alm. Mc. No: 637, Cv. K. No: 183.
212
TRK MSIK ANTOLOJS
unlar ki tatmad ezel bezminde ann cr'asn

Tatmaya dahi bunda ol ak ehlinin bgnesi Bir mlke
mlik eylemi ukn ol pdih Mlk-i Sleyman
anlarn yannda bir vrnesi ki cihanda Msr'ye
devlet dahi izzet yeter Geldike yrin sunduu
cevherlerin her dnesi (1)
74
unlar ki grb yzn bu dra gelrler Ol ahde
vef eyleyb ikrra gelrler Anlar ki ezel gzleri
sanda kalubdur Bunda seni hi bilmeyb inkra
gelrler emin kadehin n eden abdl- ilh Ol
ak ile bu lem-i devvra gelrler Yollar ne var
ayr ise hep sana k Cmle seni ister sana ddra
gelrler Elbette bu b iine kim girse Niyz
Hrm grb evvel sonu glzra gelrler (2)
75
Zerreler zhir mi olurdu (3) ftb olmasa Katreler
kande yaard hi sehb olmasa Her kes anlar hem
grrd yzn ey dost senin Kibriy-yi Lenternden
nikab olmasa Har inkr eyleyen nlhidler ilzam m
olur Sal be-sal evrak- ecr inkilb olmasa Kabri
vahdet gesi har temgh idi Ey Niyz kimde kim
cehlin azb olmasa (4)
76
Hseyn ilh, G. Mevlev Selm
Sevdn ile dil milkin
Vrneye dndrdn (5)
(1) Alm. Mc. No: 637, 650, Mst. Mc., Os. Mc.
(2) Alm. Mc. No: 650.
(3) Zhir molurdu tarznda okunacak.
(4) Alm. Mc. No: 650.
(5) Mst. Mc. Gfte iin baknz: S. 186.
Talib-i rh- hakkat olalm lyel nehr Hazret-i

Hak'ka irb leme sultn olalm (1)
80
Hseyn ilh, G. s Mahv
Dery-yi aka drdne geldim
Sahr-yi evka seyrna geldim
Grdm mnevver glzr- zikri
Blbl ve anda efgna geldim
Leyl-yi mahvin Mecnn'a oldum
Meydn- sahva dvne geldim
Prim hakkat milkinde ahdr
Kullua bunda sultana geldim
Derd-i firka ma'cn-i vuslat
Almaa Mahv Lokman'a geldim (2)
81
Hseyn ilh, G. Abdlkerim Feth
Ey Habb-i Mustaf v Mcteb Arz-
ddr eyle ey nr-i Hud em'i- ztn
kalbime versn ziy Arz- ddr eyle
ey nr-i Hud Hkipyin ttiy-yi
khl-i can Zt- pkin mukted-yi ins
can Bir nazar kl yerim olsun
lmekn Arz- ddr eyle ey nr-i
Hud Ey kerem kni Resl-i Kibriy
Cn bam yoluna olsun fed
Derdimendin Fethi'ye idb at Arz-
ddr eyle ey nr-i Hud (3)
82
Hseyn aran ilh, G. Is Mahv
nki bildin cmle eyde Hak messir gayri yok
Grd slik mmkinatta fi'l-i Hak'k gayri yok
(1) Alm. Mc. No: 650.
(2) Os. Mc.
(3) Os. Mc.
XVIII NC ASIR 215
Kesret-i imknda mevcd cmle muhdes bhe yok
Evvel hr Hud-yi bzevaldir gayri yok Vcib
mmkin vcda mttehid olmak muhl Kinatdan Hak
mnezzeh zt- Bk gayri yok lemin asl demdir n
vcda rz rz grme vcd-i vcibe bak gayri yok
Muzmahil gr bu vcd-i mmkint Mahviy fitb-
vhidiyyet zhir oldu gayri yok (1)
83 Hseyn
Aran ilh, G. Kenz
Derdini bir et gnlde vech-i cnn bir olur Sr kar
gayri gnl ehrinde mn bir olur Vech-i cnn ister
isen bekle mrid eiin Her tabbin kavline meyl etme
Lokman bir olur Nr-i zta hancer-i tevhd ile ir
Kenziy Cmle envrn iinde nr-i Yezdn bir olur (2)
84 Hseyn aran
ilh, G. Msr Niyz
bn-i vaktim ben eblvakt olmazam.
Abd-i mahzm ben tasarruf bilmezem
n- dimdir hakkat gnei
nyem ben gitmezem ben gelmezem
Meryem ire ben dourdum bir gulm
Hem bu gnde bir glm kim solmazam
Ben dourdum anasz s'y hem
ttislim var ana ayrlmazam
Sanma kim Mehd benem Mehd odur
Ad Yahy'dr ann yanlmazam
Vasfdr esm-i hsn cmleten
Bu sz isbta ciz kalmazam
Srr ile bana iimden sylenr
Msriy ben domazam ben lmezem (3)
(1) Alm. Mc. No: 637.
(2) Mst. Mc.
(3) Mst. Mc.
XVIII NC ASIR 215
Kesret-i imknda mevcd cmle muhdes bhe yok
Evvel hr Hud-yi bzevaldir gayri yok Vcib
mmkin vcda mttehid olmak muhl Kinatdan Hak
mnezzeh zt- Bk gayri yok lemin asl demdir n
vcda rz rz grme vcd-i vcibe bak gayri yok
Muzmahil gr bu vcd-i mmkint Mahviy fitb-
vhidiyyet zhir oldu gayri yok (1)
83 Hseyn
Aran ilh, G. Kenz
Derdini bir et gnlde vech-i cnn bir olur Sr kar
gayri gnl ehrinde mn bir olur Vech-i cnn ister
isen bekle mrid eiin Her tabbin kavline meyl etme
Lokman bir olur Nr-i zta hancer-i tevhd ile ir
Kenziy Cmle envrn iinde nr-i Yezdn bir olur (2)
84 Hseyn aran
ilh, G. Msr Niyz
bn-i vaktim ben eblvakt olmazam.
Abd-i mahzm ben tasarruf bilmezem
n- dimdir hakkat gnei
nyem ben gitmezem ben gelmezem
Meryem ire ben dourdum bir gulm
Hem bu gnde bir glm kim solmazam
Ben dourdum anasz s'y hem
ttislim var ana ayrlmazam
Sanma kim Mehd benem Mehd odur
Ad Yahy'dr ann yanlmazam
Vasfdr esm-i hsn cmleten
Bu sz isbta ciz kalmazam
Srr ile bana iimden sylenr
Msriy ben domazam ben lmezem (3)
(1) Alm. Mc. No: 637.
(2) Mst. Mc.
(3) Mst. Mc.
85 Hseyn Aran,
Evsat, ilh, G. Msr Niyz
Kldan ince v kltan keskin ol hn yolu Her
keml ehli kapusunda ann edn kulu Oklar kavs-i
kaznn kuvvetince yol olur Ptesine kalb-i
sultndan geer okun yolu rifin bir himmeti var
ana ar olmaz makam Sidre v tb grnmez
kmilin cn dili kilin mzn- akl mversn
almad kn kller ire ad mlhid y deli Zerre
zerre kld Msr'nin vcdunu kaz Katre katre
kld ztn ann akn yeli (1)
86
Hseyn aran, G. s Mahv
Kmil olmak ister isen ey gnl Tat-i
Mevl'da dim muhlis ol Blbl olsun
glen-i er' ire gl Tat-i Mevl'da
dim muhlis ol Mmkint Mahviy
grsen adem Gr vcd-i vcibi hib
kdem Vsl- tevhd-i zt ol
dembedem Tat-i Mevl'da dim
muhlis ol (2)
_ 87 Irak tevh, Evsat, G.

Feth Abdlkerim
Cemlin pertev-i nr-i Hud'dr y Reslllah
Kelmn cmle vahy-i Kibriy'dr y Reslllah Raf
hem rahm ile msemm oldu ztn n efat
eylemek sana sezdr y Reslllah Zll-i r'yete
atn olub yandm harretden r cm- vislinden
ifdr y Reslllah
(1) Mst. Mc., Alm. Mc. No: 650.

(2) Alm. Mc. No: 637.
XVIII NC ASIR 217
Ne gne arz-i hl itsn der-i ltfuna sultnm

Bu mflis derdmendin bir geddr y Reslllah
Yolunda hayli demlerdir srnr slikin Feth
Esirge kulun olsun b riydr y Reslllah (1)
88 Irak ilh, G.
Abdlahad Nr
Y habballah kaan kalkar cemlinden nikab Mahv
olur nr-i ziy salmaz cihna fitb Sanki fns-i
haylindir hiym- sman Dim em'-i cemlin ile
dner mhtb lem dem mzeyyen nr-i ztnla
senin Zikr-i evsf- cemlin ile meml drt kitb Ol
tecell eyleyen vechinde ey mir't- Hak Sret-i
Rahman'drr Vallah a'lem bis-savb Srr- ak-
feyz edelden Nriy feyyz- Hak Ca geldi evk-
hsnn ile dner siyb (2)
89 Irak ilh,
G. Abdlaziz
Crmn bilb gelen kii
Durmaz akar gz ya
Gice gndz endesi
Mevlm cemlin cemlin
n hidyet ire cna
Gz yalar dne kana
Dost yoluna dne dne
Mevlm cemlin cemlin
Dostdan haber geldi cna
Annn yanar pervne
Ak boyad beni kana
Mevlm cemlin cemlin
Bu Dervi Abdlazz'i
Kl derdlilerin tabbi
efat kl Habb'i
Mevlm cemlin cemlin (3)
(1) Alm. Mc. No: 637.

(2) Alm. Mc. No: 637.
(3) Tpk. Bg-. K. Mc. No: 402.
218 TRK MUSIK ANTOLOJS
90
Irak ilh, G. Nazm
Dern-i ka hletfezdr halka-i tevhd Gd-yi
rh-i erbb- vefdr halka-i tevhd Kimisi blbl-i
gy kimi gl ehl-i tevhdin Riyz- vahdete havz-
atdr halka-i tevhd Aceb mi vsl- srr- bak
eylerse uk Tenr-i msivsz-i fendr halka-i
tevhd Ahds-i sahhayla olubdur sbit ey Nazm
Matf- kudsiyn- Kibriy'dr halka-i tevhd (1)
91
Irak Durak, G. Msr Niyz
ki kan arasnda ekdi hatt- istv Allemelesm'yi
ta'lm etti ol hatdan Hud Zt- ilme Mustaf
esmya dem'dir emn kisinden zhir olmudur
ulm-i enbiy Secde eyle deme t kim Hak'a kul
olasn den demden ib Hak'dan dahi oldu cd
Sret grdler Allh diyeni olmu fakr Sandlar
Allh fakirdir kendilerdir aniy Kande bulur
Hak'k inkr eyleyen bu Msr'yi Zhir olmuken
yznde nr-i zt- Kibriy (2)
92
Irak ilh, G. Msr Niyz
Dnmek ister gnlm cmle sivdan
Dnelim klar Mevl derdiyle Gemek
ister gnlm mlk-i fendan Geelim
klar Mevl derdiyle Ba ak girerim ak
meydnna Mansur olurum Enelhak drna
Yanmakta Niyz akn nrna Yanalm
klar Mevl derdiyle (3)
(1) Alm. Me. No: 650.
(2) Alm. Mc. No: 650.
(3) Alm. Mc. No: 637, 650.
XVIII NC ASIR 219
93
Irak ilh, G. Erefolu Rm
Ey gnl var kim bu derdden sen haberdr olmadn
Ann indr bu yolda sen cierdr olmadn Ben
dilerdim dost zlfn boynuma klam kemend Sen
peranlk idb ol dra berdr olmadn Ben ki ol hn
cemli em'ine pervneyem Var gnl var kim db ol
em'e yanar olmadn Var gnl var sen benimle Hak'ka
karu yanmadn ok ceflar eyledin bana vefdr
olmadn Erefolu Rm'ye yolda oluben ey gnl
Geben ass ziyandan dosta gider olmadn (1)
94
Irak ilh, G. Glenzde Hasan
smn- ma'nevnin necmi emsi mhiyem Sret geri
gedyem ak elinin hyem Ma'rifetde hrkadr olub
edindim ak tc Sfi-i sret benem ben sfi-i
Allhiyem Tayy idb nst gark- bahr-i lhut
olmuam Bahr-i vahdetdir makamm anda gizli
mhiyem lem-i sretde geri rehberimdir Glen Lk
ma'n leminde ben ann hemrhyem Bahr-i aka gark
olub der ki Hasan klara Tlib-i Hak'km deyen
gelsn yolun ghiyem (2)
95
Isfahn ilh, G. Hki
Ddemiz grsn cemlin dembedem b irtiyb Dil
hms per aub seyrn ede b ihticb Kl myesser
Lmaallh srrn sen y Gan Hb hsir
kalmayavuz kl dumz mstecb

(2) Mst. Mc. Bir mecmuada, ayn bestekr nmna "evi"olarak kaydldr:
Alm. Mc. No: 650.
ems-i ztn zerresinden mrdeler bulsun hayt Sem'-i

cna n be-an irsn hitb- mstetb Vahdet-i zta
terakk rz eb versin nasb Hki'ye (1) kl ltuf
ihsnn demdem b hisb (2)
96
Mhr tevh, G. Altunzade Hfz
Resl-i Kibriy hayrlversn y Reslllah ef'im
erham-i rz-i cezsn y Reslllah Synmez em'-
i er'in t olunca rz-i rsthz Mnevver mihr-i
eflk-i hdsn y Reslllah Slk-i rh-i Hak'da
nr-i feyz-i u'le tbnla Grh-i asfyya
rehnmsn y Reslllah Vcdun illet-i gaiyye-i
halk- d lemdir Habb-i nzperverd-i Hud'sn y
Reslllah Srb Hfz yzn derghna ltfun rec
eyler Mrvvet ma'deni kn- atsn y Reslllah
(3)
97
Mhr tevh, G. Hmmetzde Abdullah
Ruhindir nsha-i pk-i melhat y Reslllah
Vcdun mecma'- sdk letfet y Reslllah
Denler zeyl-i pkine bulurlar rtbe-i vl
Kapundur muksim-i izz sadet y Reslllah Yine
senden olur derman olursa bendene ferd Eeri
eyledim b had enat y Reslllah Sezvr- inyet
eyle Abd-i siyehkr efat y Reslllah efat y
Reslllah (4)
98
Mhr Durak, G. Msr Niyz
Dermn arardm derdime derdim bana dermn imi
Burhn arardm aslma aslm bana brhn imi
(1) Tophaneli Vel efendi

(2) Alm. Mc. No: 637.
(3) Alm. Mc. No: 637.
(4) sk. H. Mc. No: 15.
XVIII NC ASIR 221
Sa solum gzler idim dost yzn grsem deyu Ben

tarada arar idim ol cn iinde cn imi yle sanrdm
ayryam dost gayrdr ben gayryam Benden grb iideni
bildim ki ol cnn imi Savm salt hacc ile sanma biter
zhid iin nsn- kmil olmaa lzm olan irfn imi
Kanden gelr yolun senin y kande varur menzilin Nerden
gelb gittiini anlamayan hayvn imi Mrid gerekdir
bildire Hak'k sana hak-kal-yakn Mrdi olmayanlarn
bildikleri gmn imi it Niyz'nin szn bir nesne
rtmez Hak yzn Hak'dan ayan bir nesne yok gzszlere
pinhn imi (1)
99
Mhr ilh, G. Sultan Mustaf II.
Rh-i pk-i Mustaf'ya etmiim cnm fed Bu
zebnm her zaman eyler ana medh sena RZ-
maherde bu abd-i kemterin etme cd Y
Reslllah efat y Nebiyyllh meded Sen
efat etmez isen hlimiz mkil kati Bende-i
Meftna rahm et ey efat menbai Enbiylar ire
senden mmete mfik kani Y Reslllah efat
y Nebiyyllh meded
(2)
100
Mhr ilh, G. Hdy
Sevd-yi sivdan ge Gel
H diyelim y H Bir
mereb-i sfi i Gel H
diyelim y H Ko kef
kermt Ge cmle
makamt Kasd it bulagr
zt Gel H diyelim y
H
(1) Alm. Mc. No: 594, Mst. Mc., Os. Mc., Notas iin baknz: Dr. Sub-
hi: Trk msksi II, 59-60.
(2) Alm. Mc. No: 637, 650.
:222 TRK MSIKS ANTOLOJS
Iskat-i kuyd eyle fn-yi

vcd eyle Hakkan hd
eyle Gel H diyelim y H
Srrna Hdy yr Esrrn
ide zhr Ey derde uman
timr Gel H diyelim y
H (1)
101
Gir sem'a zikr ile gel yana yana H deyu r saf-
yi ak- Hak'ka yana yana H deyu Hep erenler
H ile kaldrdlar can perdesin Adlar gzlerin
andan yane yane H deyu Grdler H kaplam
hep on sekiz bin lemi Feyz alurlar cmle H'dan
yane yane H deyu Zt- Hak'k buldular
buludular bu H ile Dost grnd her tarafdan
yane yane H deyu Ey Niyz gnlne klarn
hikmet dolar Knt kenz'in haznesinden yane
yane H deyu
(2)
102
Gel ey gurbet diyrnda esr olub kalan insan Gel ey
dny harbnda yatub gfil olan insan Gzn a
perdeyi kaldr duracak yer mi gr dny Kati
Mecnundrr buna gnl virb duran insan Kafesde
ttiye skker verirler hi karar etmez Aceb nin karar
ider bu zindna giren insan Kararm kalbin ey gfil
nashat neylesn sana Hacerden katdr kalbi t kr
etmeyen insan Niyz bu d sen ver evvel kendi
nefsine Digil gayriye andan kim tuta her iiden insan
(3)
(1) Os. Mc.
(2) Os. Mc., Alm. Mc. No: 650.
(3) Os. Mc.
XVIII NC ASIR 223
103
Mhr ilhi, G. s Mahv
Bihamdillh yine geldi sadetle syam ehri Hudy mh-
i rahmettir umarz afv gufrnn Ganmet syesin sald
sehvetle kym ehri Hudy mh- rahmettir umarz afv
gufrnn Cenb- Hazret-i Allh ol fazl at etti
Gnhn derdine bid bu ehr ile dev etti Gnller
zulmetin Mahv giderdi pr zy etti Hudy mh-
rahmettir umarz afv gufrnn (1)
104
Mhr ilh, G. Hdy
Nefse uyub rh- Hak'dan tara kmak yol mudur
Kibr ucb ile adn derve takmak yol mudur
Matlabn a'l iken ednya akmak yol mudur
Yr- bk var iken ayra bakmak yol mudur
Nice bir emmrelikde eyleye nefsin karar
idb Firr illlah' et ol yana firr
Ko sivy sdk ile gel Hak'ka eyle i'tizr
Her murd Hak verir sen gayre bakmak yol mudur (2)
105
Mhr Durak, G. ftde
Noldun alarsn gnl bir bedel yrin mi var Zri zri
inlemekten gayri bir krn m var Nr- aka kendini
atmak dilersin her nefes Oda yanmaz kim Hallllah gibi
tenin mi var Rz eb arz edersin dost cemlin grmee
Srr- Ahmed'den erimi emine nrun mu var Ne aceb
cr'et edersin szlere ftde'sin Rh- Hak'ka vsl olmu
zerrece hlin mi var (3)
(1) Alm. Mc. No: 637.

(2) Mst. Mc,, Alm. Mc. No: 637, 650.
(3) Mst. Mc.
106
Mhr ilh, G. Himmet
Sivdan kalbini pk et
Gnl mir't-i Rahman'dr
Safdan sneni k et Gnl
mir't- Rahman'dr Bu
lem nsha-i sur Nedir
bil nsha-i kbr ekilmi
tura-i garr Gnl mir't-i
Rahman'dr Srersen
msivallah Bulursun
Hak'k billhi Taleb kl
vech-i Allah'i Gnl mir't-
i Rahman'dr Gel ey
Himmet ikr eyle Gnlde
zge kr eyle Bu srr ikr
eyle Gnl mir't-
Rahman'dr (1)
107
Aldn m gnl hsn ile yekt haberin sen

Duydun mu hem ol Ysuf-i zb haberin sen
Ya'kub ve ol ddelerin grmez olunca Alad m
t sorsan o bn haberin sen Ysuf yoluna
alayan ancak dime Ya'kub itdin an noldu
Zelh haberin sen Kays' nie yl aladub
inletmedi mi ak Alsan nola bir doruca Leyl
haberin sen Dalar dahi dayanmaz ann yzne
karu lemlere sor Tr ile Ms haberin sen
Lht ile nstu gnl anladn ise Msr ana sor
kaf ile anka haberin sen (2)
(1) sk. H. Mc. No: 15.

(2) Mst. Mc., Alm. Mc. No: 637, 650, Os. Mc.
XVIII NC ASIR 225
108
Mhr ilh, G. s Mahv

bu gnlm hlini bilmez cihanda var olan Hi
bilr mi zt- b nr iinde nr olan Yokluunda
var olan varlkda bilmez yokluu Sohbet-i yr
lezzetin bilmez beim ayr olan Kim hakkat
vechi zre zlf-i yre bend olur Ma'rifet drnda
oldur kbet berdr olan Msiv vechinden imkn
perdesin ref'eyleyen Oldrr tevhd-i Hak'ka
vkf- esrr olan Mahviy bildin mi kimdir lyk-
ddr olan Lyk- ddr-i Hak'dr dnyede bdr
olan (1)
109 Mhr ilh, G.

mm Sinanzde Hasan
Y Rabbi dilerim akn ver evkn ver
Fazlndan umarm akn ver evkn ver
Mest eyle sen beni Bilmeyem ben beni
T bula can seni Akn ver evkn ver
Yolunda sklar Derd ile yanklar
Canlardan gediler Akn ver evkn ver
Kalbini pk eyle Msiv hubbundan
Hubbunu at kl Akn ver evkn ver
Bu Dervi kuluna nazar et hline
rgrb vaslna akn ver evkn ver (2)
110
Mhr ilh, G. Himmet
k iver cnn dildre kurbn etmee Andelb
iver seher glzre efgn etmee kn bin cn
olsa bezl ider ma'kuna r idersin zhid bir
cn kurbn etmee Cn baa kalmayanlar
yrmz hemrhmz n sala oldu bugn uka
cevln etmee
(1) Os. Mc.
(2) Alm. Mc. No: 637, 650.
F: 15
Gam yemem Himmet demidir rif ol meydna gir Bir

bahne ister ol uka ihsn etmee (1)
111
Muhlif-i Irak ilh G. s Mahv
Derdimendim mcrimim dermna geldim y Resl
Silim muhtcnm ihsna geldim y Resl (2)
112
Muhayyer tevh, G. Msr Niyz
Zuhr-i kintn ma'denisin y Reslllah
Rmz-i Kntkenz'in mahzenisin y Reslllah
Ne kim geldi cihna hem dahi er ge geliserdir
inde cmlenin seraskerisin y Reslllah
Cihan banda insan bir ecerdir gayrlar yaprak
Nebler miyvedir sen zbdesisin y Reslllah
Vcdun cmle mevcdt nice cmi' olduysa
Dahi ilmin muht oldu kamusn y Reslllah
efat klmasan varlk Niyaz'yi yo eylerdi
Vcdu zahmnn sen merhemisin y Reslllah
(3)
113
Muhayyer ilh, G. s Mahv
Geldik kapuna ey Hud Ltf et
bize y Rabben Fazln umar
by ged Ltf et bize y
Rabben Mahv'ye rahm et y
ilh rgr rzna pdih Sensin
ibda n penh Ltf et bize y
Rabben (4)
(1) sk. H. Mc. No: 15.

(2) Mst. Mc., Alm. Mc. No: 637, 650. Gfte iin baknz: S. 184.
(3) Alm. Mc. No: 637.
(4) Alm. Mc. No: 637.
XVIII NC ASIR 227
114
Muhayyer ilh, G. Abdlhay
Ne gam ey dil meakkatden kerm Allahmz vardr
mdin kesme rahmetten kerm Allahmz vardr (1)
115
Muhayyer ilh, G. Abdlkerim Feth
Yeter yandm firkn teine
Tecell eyle sultnm tecell Yeter
kanlar katld gz yana Tecell eyle
sultnm tecell Gnl seyr eyledi arz
semy Grem deyu meryda
hmy Taayyn ps gaym etmi
hevy Tecell eyle sultnm tecell
Grnmez oldu ky-i vuslat- yr
Duyulmaz oldu asla by-i dildr
Koma bgne mehcur byle nr
Tecell eyle sultnm tecell Fen
oldu bakda n kinye ridir
Fethi'yi evc-i ulye Fakri vsl eyle
bu gnye Tecell eyle sultnm tecell
(2)
116
Muhayyer ilh, Devrihind, G. Svasl, ems
Cmle lem in ben arada bgneyim Her iim ayr
ile gr kim aceb dvneyim Bilmeyb ta'mr-i cismettim
vel kalbini harb Hey meded mi'mr- lem kl nazar
vrneyim Teneyim zulmetde kaldm b-i hayvn
isterim Girmeden dery-yi aka tlib-i drdneyim Mey
fr oldum saldr ehl-i aka emsiy Bizdedir hamr-i
ezel gelsn gelen meyhneyim (3)
(1) Tpk. Bg. K. Mc. No: 402.

(2) Alm. Mc. No: 637, 650, Os. Mc,
(3) Mst. Mc.
117
Muhayyer ilh, G. Himmet

Mrg-i dil pervz urub umak diler
iyn- lmekndr seyrimiz Seyr-i
fillha kanad amak diler iyn-
lmekndr seyrimiz Her kim ak-
Hak ile serden geer Hil olmaz yer
gk bahr ile ber Himmet merd-i
Hud'dan al haber iyn-
Lmekn'dr seyrimiz (1)
118
Muhayyer ilh, G. Msr Niyz
Ey gnl gel alama zri zri inleme Prden
aldm haberi ol bnian sendedir Sendedir
dostun eli sende alur gl Syler bu can
blbl gl-i handn sendedir Gezme gel
bahri berri kendinde iste srr Cism candan
ieri gizli sultan sendedir Anladnsa sen seni
bildinse cn teni Gayri ne var ey gnl cn
cnn sendedir Ten tahtdr bu cnn can
tahtdr cnnn Ey Niyz bhesiz ol
bmekn sendedir (2)
119
Muhayyer ilh, G. Msr Niyz
Ahvl-i serencmm bu sate irince Dimem
sana icmlin t gayete irince Biz be er idik
kdk bir gnde yola girdik Krk ylda ere irdik
bu sohbete irince Tat bu imi ancak rhat bu
imi ancak zzet bu imi ancak bu hizmete
irince n cn ile bir idik ebdn ile daldk
hr bu deme irdik bu vahdete irince
(1) Alm. Mc. No: 637, 650.
(2) Mst. Mc., Alm. Mc. No: 637, 650.
XVIII NC ASIR 229
Dnyy nider k ukby nider sdk Msr

olagr ayk sen vuslata irince (1)
120 Muhayyer ilh,

G. Mevlev Fash
Felek gerdilerinden ilerin bitmilerin gnder Muhassal
bu fenda cmleden gemilerin gnder Beni bir nra
vsl et ki y Rab zulmet-i ebde Alik ristesini mihr ve
kesmilerin gnder Alnmak bir haber mmkin olayd
bezm-i akndan Grb bu ne'enin keyfin geb
yitmilerin gnder Dim- cn bir by-i mahabbet rz
eyler Sab ve seyr-i kh deti get etmilerin gnder
Kerem zt- kerm--nna mahsstur y Rab Fash'e
kr- dvar olub bitmilerin gnder (2)
121
Muhayyer Durak G. Msr Niyz
ki kan arasnda ekti hatt- istiv
Allemelesm'y ta'lm etti ol hattan Hud (3)
122
Muhayyer ilh, Dyek, G. Msr Niyz
Halk ire bir yneyim her kes bakar bir n grr Her ne
grr kendi zn ger yahi ger yaman grr ol chil
ndn gr rter Hak' inkr idb Kmil olan kmillerin
her bir szn burhan grr Tutdu rikbn rifin nie
saltn- vel Kmil olan sultn gr dervi ol sultan grr
Dedi ulular levn-i m levn-i indr bhesiz Kana
boyanm gz hemin Nl Fr't' kn grr Ol dilberin
Mehd ad skkerdrr halka dad Msr eker bu mihneti
ol rhati Rahman grr (4)
(1) Alm. Mc. No: 273, 637, 650, Os. Mc.

(2) Mst. Mc., Alm. Mc. No: 637.
(4) Mst. Mc., Alm. Mc. No: 650.
123
Muhayyer Snble ilh, G. Tlib
Genc-i ak ister isen dil-i vranda ara Hzr ve b-i
hayt zulmet-i tende ara Allemelesm rmzun Men
aref srrn dahi Anlamak nndan ise ehl-i irfanda ara On
sekiz bin lemi get eylesen bulmak muhl Seni yokdan
var iden Mevl'y var sende ara Her hacerden gevher
olmaz ma'den olmaz her trb Zhid gir bahr-i aka
drr ummanda ara Tlib-i Mevl isen her kiiden
himmet dile Gfil olma matlabn var Srr Kur'anda ara
(1)
124
Nev ve Hseyn Aran ilh G. Mustaf Paa
Hev-yi nefse cnm mbteldr y Reslllah im hep
cmleten crm hatdr y Reslllah (2)
125
Nev Tevh, G. Abdlahad Nur
Sende domudur Muhammed Mustaf
Merhab ey mh- Mevlid merhab
Sende olmudur bu lem pr saf
Merhab ey mh- Mevlid merhab
Sende geldi ol efat menba'i Sende
zhirdir o nrun matlai Sensin etlf-i
Hud'nn mecmai Merhab ey mh-
Mevlid merhab Azm iken cehl ile
halk- cihan Dolmu iken kfr ile kevn
mekn Nr-i mn sende olmudur
ayan Merhab ey mh- Mevlid
merhab Ol Habb'i kim Hud's medh
ide An vassf olmaya Nr nide
(1) Alm. Mc. No: 637, 650, Cv. K. Mc. No: 183, Os. Mc., R. Mc. Bu
iir, baz mecmualarda Srr ve Himmet namlarna da kaytldr.
(2) Alm. Mc. No: 650. Gfte iin baknz: S. 110.
XVIII NC ASIR 231
Kim bilir kadrin ann bu dnyede Merhab

ey mh- Mevlid merhab (1)
126 Nev ilh

Dyek, Msr Niyz
Dodu ol sadr- rislet basd ar zre kadem Sald ol nr-i
nbvvet pertevin fevk-al-mem alnub tabl-i beret
geldi h- enbiy Gulgule doldu cihna kondu ol shib
alem Nr-i vechinden alnd encm ems kamer Bahr-i
ilminden bilindi hikmet-i levh kalem Biz gnehkr
mmete sen h irsl eyledi Hamdlillh sana mmet
eylemi ol z kerem Y Reslllah efat kl Niyz
bendene ol zaman kim ba ak yaln ayak kn alayam
(2)
127
Nev ilh, Dyek, G. Bursal eyh Ykub
D
il can hi karr etmez
Tecell eyle y Allh
Eiinden firr etmez
Tecell eyle y Allh
Nider k haylt
Nider ma'k makalt
Cemlindir mnct
Tecell eyle y Allh
Cemlin fikrine ddm
lh gayrdan gedim
Kanad aub sana udum
Tecell eyle y Allh
n kdr sana Ykub
Yzn gster ey mahbb
Yine sensin sana matlb
Tecell eyle y Allh (3)
(1) Alm. Mc. No: 650.

(3) Mst. Mc., Os. Mc., Alm. Mc. No: 650.
128
Nev ilh, G. Seyyd Nizam olu

Mevlm ver akn bana hayrnn olaym senin Blbl
gibi cemline nlnn olaym senin Yandr beni yandr
beni ak meyine kandr beni Sarho idb dndr beni
mestnn olaym senin Ak meyini bana ir can kuunu
sana uur Bu tc hrkadan ger rynn olaym senin
Al bende benlik olmasun her kim grrse bilmesn Nm
ninm kalmasun pinhnn olaym senin Seyyd
Nizamolu'n hocam ayrma kendinden ycem Eer
gndz eer gicem mihmnn olaym senin (1)
129
Nev ilh, Dyek, G. Sleyman
Yandm yakldm ben nr-i aka Andelb
oldum glzr- aka Zlf hevsna olal
hayran Olmuam Mansur berdr- aka
Feth etti kalbini n nr-i zt Mstarak
oldum envr- aka Dost cemline olal
hayran Oldum mnd bzr- aka Bezm-
i Elest'ten mest olub geldim Ben bende
oldum hnkr- aka Nice Sleymn geldi
cihna Ben Sleymn'm (2) serdr- aka
(3)
130
Nev ilh, G. Himmetzde Abdullah
Uyub emmreye ettim cihanda bunca evzr efat
eyle sultnm efat ben gnehkr
(1) Os. Mc.

(2) Kubbe eyhi Sleyman; Veft; 1115 (M. 1703).
(3) Mst. Mc., Bu manzumenin "Isfahn" makmnda bir bestesi <Je
vardr.
XVIII NC ASIR 233
Annca crmm etmekteyim feryd ile zri

efat eyle sultnm efat ben gnehkr
Rc'et msivdan hunu cem'eyle Abdullah
Mezelletde kalursun hadden efzn oluruz dergh
Yine dil hastesiyim kl ilc y Reslllah
efat eyle sultnm efat ben gnehkr (1)
131
Nev ilh, G. Abdlahad, Nur
Ak- Hak her kimin ola yri
Hr ider gzlerine ayr
lem ire bu cmle mevcdt
Kabza-i kudretinde dr vri
Ne vcdu ola cebbirenin
Var iken kahramne kahhr
Srr- ztn nun gr kim
Cmleden ri cmleden sri
Gele ey Nr syleme sabr it
Yeter adn bu srr- Settar'i (2)
132
Nev ilh, G. Msr Niyz
Gel ey bd-i sab ltf eyle bir dem
Haber ver bize cnn ellerinden
Beretle bizi kl d hurrem
Eer bir cn ise hsnn bahs
Nie bin can ann olsun feds
Niyz'nin kadm ins
Haber ver bize cnn ellerinden (3)
133
Zt- Hak'da mahrem-i irfn olan anlar bizi lm-i srda
bahr-i b pyan olan anlar bizi (4)
(1) sk. H. Mc. No: 15.

(2) Os. Mc.
(3) Alm. Mc. No: 637.
134
Nev ilh, Sofiyan, G. Abdlahad Nr
Yanmaktan usanmazam pervnemiyem bilmem Hi
sonunu saymazam dvanemiyem bilmem Her m seher
zrm g eylemez ol yrm Bakmaz bana hnkrm
bgne miyem bilmem Dilhne harb oldu ykld trb
oldu Her cnibi bb oldu vrne miyem bilmem
Kalbimde ocam var snemde de dam var tede
duram var hep yanemiyem bilmem Nr dem-i
dehette bahr-i gam-i firkatte Ka'r- yem-i hayrette
drdne miyem bilmem (1)
135
Nevruz ilh, G. Hseyn
Crm ile isyn zulm ile tuyan Cmleyi
yeksan kaplad y Rab Afv ile gufran
ltf ile ihsan Derdlere derman eyle sen
y Rab Rahmetin okdur Nihyet yokdur
Doru varana kapun akdr M'minler
in nusratn okdur Anlara imdal eyle
sen y Rab Seyyd Hseyn'in hem
Halvet'nin Niyz senden avn
nusratdr Dosta mjde idb ala
himmetin Anlara imdad eyle sen y
Rab (2)
136
Nevrz-i Arab ilh, G. Erefolu Rm
Ey gnl var kim bu derdden sen haberdr olmadn Ann
indr bu yolda sen cierdr olmadn Ey gnl var kim
benimle dosta karu yanmadn ok ceflar eyledin bana
vefdr olmadn
(1) Mst. Mc., Alm., Mc. No: 637, 650.

(2) Bu manzume, Hac Evhad eyh Abbaszde Hseyin efendi'nindir.
Veft: 1105 (M. 1693)). Alm. Mc. No: 637.
XVIII NC ASIR 235-
Her gice fikrinde ben bir lhze hba varmadm Sen

benimle yr olub bir gice bdr olmadn Ben ki ol
hn cemli em'ine pervneyem Var gnl var kim
db ol em'e yanar olmadn Erefolu Rmi'ye
yolda oluben ey gnl Geben ass ziyandan dosta
gider olmadn (1)
137
Nevruz Uak ilh, G. Abdlhay
Rabbinden olur ihsan ey dil neye mahzunsun

Derdine olur derman Ey dil neye mahzunsun Hak'dr
seni var iden b sabr karar iden Tevhd ile yr iden
ey dil neye mahzunsun mna iren sensin irfn
bulan sensin Ddr gren sensin ey dil neye
mahzunsun Tevhd ile pr nr ol irfn ile ma'mr ol
Ddr ile mesrr ol ey dil neye mahzunsun Abdlhay
eder h Gz ya dker gnh Seversen gzel
Allh' ey dil neye mahzunsun (2)
138
Nikriz ilh, G. Nefeszde Vl
Ey Hud'dan ltf u ihsn isteyen

Mevlid-i pk-i Reslllah'a gel Cennet
ire hr u glmn isteyen Mevlid-i pk-i
Reslllah'a gel Meclis-i mevlidde ey
Vl mdm Ol Resle ver salt ile
selm Cennet-i a'lda istersen makam
Mevlid-i pk-i Reslllah'a gel (3)
(1) Alm. Mc. No: 637, 650.

(3) Alm. Mc. No: 637.
139
Nikriz ilh, G. ftde
Ey hakkat erenleri Dost elinin
rehberleri Tbiblerin serverleri
Dostdan haber verin bana Dd
yreime firak Dostumdan
olmuum rak demezem her dem
yerak Dostdan haber verin bana
Hicrn iinde kalmam Derd
gam ile dolmuam ok arsalara
dalmam Dostdan haber verin
bana Varub visline irem Anda
cemlini grem Sdk ile yolunu
bulam Dostdan haber verin bana
Miskin fakir ftde'yi i ta pr
yreyi Esirgegr breyi Dostdan
haber verin bana (1)
140
Nikriz ilh, Dyek, G. Msr Niyz
Bahr iinde katreyim bahr oldu hayran bana Fer
iinde zerreyim ar oldu seyran bana Dost grnd
n ayan kalmad bir ey nihan Tfn olursa cihan
bir katre tfan bana Sretde nem var benim sretdedir
ma'denim Kopsa kymet bugn gelmez peran bana
Kaf- dil ankasyem srrn insyem Endeler
hsyem ad oldu insan bana Niyz'nin dilinden
Yunus'drr syleyen Her kese n can gerek Yunus
'drr can bana (2)
(1) Cv. K. Mc. No: 183, Os. Mc. (2)

Alm. Mc. No: 637. Os. Mc.
XVIII NC ASIR 237
141
Nibur ilh, G. Atf

Dergeh-i Hak'ka yzn sr berdevm
Bermurd olmak dilersen ey gnl Bb-
hizmetde mukm ol subh m Ber
murd olmak dilersen ey gnl ster isen
afv ide Rabb-i Gafr Dk nedmet egini
ol gl sabr Gel Atf gibi ol abd-i ekr
Bermurd olmak dilersen ey gnl (1)
142
Nibr ilh, G. Himmet
Sivdan kalbini pk et
Gnl mir't- Rahman'dr (2)
143
Nhft durak, G. Msr Niyz
Halk ire bir yneyim her kes bakar bir n grr Her
ne grr kendi zn ger yahi ger yaman grr (3)
144
Nhft ilh, G. Svasl ems
Sky gel beni hayrn eyle gel Ben garbi
ak ile mihmn eyle gel Ak erbn
iben mest olmuam Ben humrm bana
dermn eyle gel Derd-i yri cn iinde
saklarm Ol kadar kim derde mihmn eyle
gel Ak- ma'k gnlm yamalad Gel
benim karmda cevln eyle gel
(1) Alm. Mc. No: 650.

(2) Alm. Mc. No: 650, Mst. Mc. Gfte iin baknz: S. 224.
(3) Sd. Mc. Bu duran Ali irgani'ye aidiyetini zaif bir ihtimalle
kaydediyoruz. Eski menbalarda yoktur. Gfte iin "baknz: S. 229.
Bilmezem ma'k ben mi yoksa sen Gel

benim mkilim sn eyle gel k isen
ma'ka ey ems ger Ma'ukun srrn
pinhn eyle gel (1)
145
Pengh ilh, G. Abdlkerim Feth
Cenb- Hazretinden oldu ihsan
Fekult kiren elhamdlillh Atn
kesmedin eylerken ihsan Fekult
kiren elhamdlillh erat rhnn
ettin basri Tarkat srrnn kldn
habri Gan ettin marifle fakri
Fekult kiren elhamdlillh
Ademden eyledin y Rabbi cd Dahi
ltfuna kldn beni mu'td Hakkat
ilmine hem ettin ird Fekult kiren
elhamdlillh Mem- cna Feth
by-i cnn Gelb lem fenya verdi
yeksan Hakyk leminden erdi bu an
Fekult kiren elhamdlillh (2)
146
Pengh ilh, G. Sultan Mustaf II.
Senden erimezse kerem
Netsn bu abd-i pr kusr
Afv eyle Rahman Rahm
Sensin hidyet eyleyen
Mcrimlere rahm eyleyen
sleri afv eyleyen Netsn bu
abd-i pr kusr
(1) Alm. Mc. No: 637, 650

(2) Alm Mc. No: 650
XVIII NC ASIR 239
Bizden hat dim olur

Senden at sdr olur
Her rz eb ndim olur
Meftniy dim Hud
Eyle bu cismini fed
Ltfun umarm dim
Netsn bu abd-i pr kusr (1)
147 Pengh
ilh, G. Adl
Yand gnlden msiv n nr- zikrullh ile Oldu

mnevver cn dil envr- zikrullh ile Pk ola kalbin
ey hmm zikr etmek ile subh m Dil mahzeni dola
tamm esrr- zikrullh ile Vahdet erbn kim ier bu
cmle varlkdan geer Mir't- kalbini aar tekrr-
zikrullh ile Ehl-i tarkat geldiler zikr ile Hak'k
buldular Esrra vsl oldular sr- zikrullh ile Dersen
kemle eresin varub cinna giresin Adl gzn a
gresin ddr zikrullh ile (2)
148 Pengh ilh, G.

Muslihiddin Nutk
Ben ol drr-i manyim ki smam heft deryya Ben ol

genc-i nihnyim ayn eyler beni mye Ben ol mihr-i
cihantbm ki syem ta'n eder aya Ben ol ar-i
muallym ki Hzr oldu bana dye Bu hy hy
vveyl n irmekdir o cnne Ki tfl- ma'nev
nkim doar o domadan ane Bu esrra irem dirsen
iri bir pr-i Ken'n'a Ben ol ar- muallym ki Hzr
oldu bana dye (3)
(1) Alm. Mc. No: 637, 698.
(2) Alm. Mc. No: 637.
(3) Mst. Mc.
149
Pselik ilh, G. Abdlhay
Cilvegh- snede devrn eder efkr- H Tr-i
dilde zhir olur u'le-i envr- H Vuslt- ddr-
cnn eyledikce rz kn sermyesidir
dim tekrr- H Sfi-i sfi ki vecd hletile
devr eder San melekdir ar- a'lda eder gftr-
H Hecr ile eyler dern-i snede n ney figan
Mevlev eyler sem' g edb esrr- H Cehr
ile tevhdine Abdlhay'n dahi eyleme Hissedr
olan tecellden eder zhr- H (1)
150
Pselik ilh, Evsat, G. Yunus
Nice bir besleyesin sen bu kadd kmeti Ddn
dny zevkine unuttun kymeti Kermetim var
deyu halka slusluk satar Nefsin mslman itsn
var ise kermeti Nefsin mslman iden Hak yola
doru giden Yarn ana idiser Muhammed efati
Dervi kazan ye yedir bir gnl ele getir Bin
K'be'den yedrr bir gnl imreti Dervi
Yunus sen dahi gereklerden ola gr Gerek
erenler imi cmlenin ziyreti (2)
Hak ak geldi benliim ald

---151---
Bir adm kald ak meydannda Alarm
glmem gzlerim silmem
Pselik ilah, Dyek, G. Devatzde tlib Nolduum bilmem ak
meydannda
Yandm kl oldum ak meydannda

Kokar gl oldum ak meydannda
Gl idim soldum nr ile doldum
Bilmezem noldum ak meydannda
(1) Alm. Mc. No: 650.

XVIII NC ASIR 241
Arayub buldum kudretle doldum
Ol dost ben oldum ak meydannda
Ulular gitmi yollar am
Su gibi akm ak meydannda
Tlib (1) de hayran ak ile szan
Olmutur giryan ak meydannda (2)
152
Rhatlervh ilh, G. Svasl ems
Biz ol uk- serbzz bize akl ss yr olmaz Mey-i ak
ile sermestiz bize hergiz humr olmaz erb- ak n
idik fergat milkine gdk Yanub ak ile tutuduk bize
tehdd-i nr olmaz Diriyz dim lmeziz ryb toprak
olmazz Karanulukda kalmazz bize leyl nehr olmaz
Bizim glendeki gller alur tze solmazlar Hazn
olmaz bu glende zemistn bahr olmaz Bu dny
balna banma hayltna aldanma Ebed bk kalur
sanma fendr pydr olmaz riti n bu ems'nin
vcd katresi bahre Ne katre ayn-i bahr oldu ana k'ar
kenr olmaz (3)
153
Rast ilh, Sofiyan, G. Yunus
mr baesinin gl solmadan Uyan hey
gzlerim gafletten uyan Ecel bir gn bize
devran dnmeden Uyan hey gzlerim
gafletten uyan Dervi Yunus syler sz
tutulmaz Senin kuma bu illerde satlmaz
Byle yatmak ile Hak'ka yetilmez Uyan
hey gzlerim gafletten uyan (4)
(1) Tlib mahlasiyle iirler yazan mutasavvf eyh Mehmed, Diviti
eyh Mustaf efendi'nin oludur .Veft 1090 (M. 1679).
(2) Mst. Mc., Alm. Mc. 637, 650 Os. Mc..
(3) Mst. Mc., Alm. Mc. No: 637.
(4) Mst. Mc., Sd. Mc., Kadr'nin de - makam tasrih edilmeyen - bir bestesi
vardr. Alm. Mc. No: 629.
F: 16
154
Rehv Tevh, Evsat, G. Nahif
Bu glende hezr- b nevyim y Reslllah
Vel zrde-i hr- cefym y Reslllah
Nola olsam dev cyende-i dr-yi ihsnn
Esr-i derd-i akm mbtelym y Reslllah
Nigh- efkatinden ben garb-i zri dr itme
Yolunda ben de kemter hkipyim y Reslllah
Meded sendendir ey kn- efat bendene yoksa
Huzr- Hakda mahcb-i hatym y Reslllah.
Yzm yok arzhle arsagh- hare vardkda
Gnehkrm giriftr- hevym y Reslllah
Kerem kl ltf ihsnnla dild eyle ben zri
Nahfyim kapunda bir gedyim y Reslllah (1)
155
Rehv ilh, G. brhim Nak
Klalm ak- lhde saf
Gel cenb- Hakk tevhd idelim
Ola dil yne-i nr-i Hud
Mahz- fazlndan Hud klara
Enbiy v evliy zevkn vire
Zhir btnda maksda ire
Enbiynn bak dil-i ghna
Bezl-i makdr eyle Hakkn rhna
Rz eb yzler srb derghna
Gir sema sneni sad k idb
Kalbinin ynesini pk idb
Nakiy uk tenk idb
Gel cenb- Hakk tevhd idelim (2)
(1) Mst., Mc., Alm. Mc. No: 637, Os. Mc, Sd. Mc.
(2) Os. Mc.
XVIII NCt ASIR
243
156
Rehv ilh, G. Yunus
niler dn gn derdli olanlar iniler
Dmem akn oduna oda yanan iniler
Gsterir kendzn pinhan ekmi zn
Gren ol dost yzn gzleri alar iniler
Ben nidem mrm gerdm eyledim b had gnah
Hak katnda sulu oldum suu olan iniler
n bre Dervi Yunus yaraldr Hak bilr
Her seher yresini eyhine syler iniler (1)
157
Rehv ilh, Devrihind, G. Msr Niyz
Dervi olan kiinin szleri umrn olur
Slik-i Hak olann rhna burhn olur
lm-i ledn dersini rif olan kiiler
Haste dil olanlarn derdine dermn olur
Her seher efgn idb blbl hayrn eder
Ddeyi giryn idb snesi biryn olur
Beyt-i dili pk olur zikr-i Hak' iiden
Sabr karr gider ileri devrn olur
Sanma Niyz zn dervi olubdur senin
Dervi olan kiiler ylece sultn olur (2)
158
Rehv ilh, G. Hdy
Ey nefs yeter sehv zelel
nsfa gel insfa gel
Terk eyleyb tl-i emel
nsfa gel insfa gel
Etme Hdy'ye ind
Fermna eyle inkyd
Etmez isen ukby yd
nsfa gel insfa gel (3)
(1) Os. Mc.
(2) Mst. Mc., Alm. Mc. No: 594, 637,
(3) Alm. Mc. No: 637.
TRK MUSKS ANTOLOJS
159
Sab ilh, Dyek, G. Adl
Ald evk ile meydan kani merdneler gelsin
Kzt te-i tevhd yanan pervneler gelsin
Girelden ravza-i aka srelden meclis-i tevhd
Hak'n ak erbndan dolu peymneler gelsin
Elest'den n idb cm- mey-i ak bu gn bunda
Cihandan gz yumub hl geen mestneler gelsin
Bu bmarhne-i aka girenler oldu hep kil
Ne var birr beybanda gezen dvneler gelsin
Diyr- nefsine Adl gazya hzr olmutur
Ad kler dilverler yarar merdneler gelsin (1)
160
Sab ilh, G. Yunus
Ol Allah'mn sevdii
Muhammed cnm Muhammed
Dim Kur'an'da d
mmetim demidir bize
Bakmad oula kza
Yarn ef' olur bize
Yunus Emrem sen tek otur
Srn eksiini bitr
evk ile salavat getr
Muhammed cnm Muhammed (2)
161
Dervi olan k gerek
Yolunda hem sdk gerek
Bar dahi yank gerek
Can gzleri ak gerek

(2) Os. Mc,
XVIII NC ASIR
245
Alakdan alak yrye

Toprak iinde rye
Ak ateinde eriye
Altun gibi szmak gerek
Zikr-i Hak'ka megul ola
T yana yana kul ola
Her kim diler makbul ola
Tevhde boyanmak gerek
ven kii yol alamaz
Maksdunu tez bulamaz
Yo olmayan var olamaz
Varn datmak gerek
Dervilerin en ala
Buday iinde bura
Bu Msr gibi bal
Her bir ayak basmak gerek (1)
162
Sab ilh, G. Erefolu Rm
Deli akn bu cnm eline
Beni brakd bu halkn diline
Gzlerimden ya ile kn akdr
ll yam dilemezem siline
Zira akdka gzmden kanl ya
Ho teselller gelr ben kuluna
Ho yaruur ka gz ya
Kim ki ksa gznden biline
Ben bu akdan bir nefes ayrlmazam
Ger yreim erha erha deline
smi resmi Erefolu Rmi'nin
Kul olub savruldu akn yeline (2)
163
Slikin mridine hizmeti hne gerek
Eiine koya ban diye h ne gerek
(1) Alm. Mc. 637, 650, Os. Me.

(2) Alm. Mc, No: 637, Mst. Mc. Bu ilhnin "mmi Sinan Hfz'na
isnad edildiini de gryoruz: Al. Mc. No: 650.
246
TRK MUSKS ANTOLOJS
Gee dny ile ukby dahi itmeye r

Bu yolun mihnetine ol kati merdne gerek
Nmurd olmaa tlib ola kim menzil ala
Dahi halk ire ad kil dvne gerek
Ey Niyz bu yola kim gire kurbn ide can
d-i ekberdir ana vuslat- cnne gerek (1)
164
Kandedir cehl ile zulmet nefs-i su'bnndadr

Kandedir ilm ile hikmet bil an cnndadr
Zulmet-i cehli brak sen iste nr-i hikmeti
Cennetin zevkn dilersen cmle irfnndadr
Al ele evgn- zikri hem svr ol nefsine
Kapagr tevhd topunu nki meydnndadr
Saykal ur mir't- kalbe taraya bakmay ko
Sen sana bak cmle lem halk dvnndadr
Knt kenzin remzini buldunsa sende Msriy
Klli yevmin H'yu anla kim senin nndandr (2)
165
Sab ilh, G. Himmet
Gel ey bd-i sab ltf et haber ver bana yrmdan

Firk cnma yetti usandm cmle vrmdan
Beni ferdlara salma kerem kl merhamet eyle
Tutuur korkarm arh- felek h ile zrmdan
Garbim gurbete ddm kimesne anlamaz hlim
Firk nrna yandm cd ddm diyrmdan
Bana prim nazar kld sabdan al haber dedi
Benim nefsim hicb oldu alkodu ikrmdan
Sab ider reh-i akda bulam dirsen o dildr
Bihamdillh idb Himmet haber aldm o yrmdan (3)
(1) Os. Mc.

(2) Alm. Mc. No: 637. Bu ilh, Bursal Tlib nmna da mukayyed-
lidir: Mst. Mc.
(3) sk. H. Mc. No: 15.
XVIII NC ASIR 247
166
Sab ilh, Dyek, G. Adl
Glen-i vahdette dim rz eb dil blbl
rgrr eflke feryd fignm gulgul
Himmetim bu cn dilden ala vahdet gl
Snblyem Snblyem Snblyem Snbl
Snbl Ya'kub u Merkez hem dahi eyhm Hasen
Adliy boynuma takdlar benim bir ho resen
Silsilen kime irer deyu sorarsan bana sen
Snblyem Snblyem Snblyem Snbl (1)
167
Sab ilh, G. Svasl ems
Cemlin nruna nisbet cihan emsi deil zerre
Denizler bahr-i cdundan saylmaz kemterin katre
Der dvrnn tan edinse bir ged mesned
Bulur kalbinde istin ba emez r idb dehre
Habb sitnn seklerinden kim olur m'dd
rir kadr-i vlya mebbed h olur asra
Keremler eyle sultnm kapun ktmridir ems
An redd etme b'bndan rbde olmasn gayre (2)
168
Zt- Hak'da mahrem-i irfn olan anlar bizi
lm-i srda bahr-i bpyn olan anlar bizi
Bu fen glzrna blbl olanlar anlamaz
Vech-i bk hsnne hayrn olan anlar bizi
Dnye v ukby ta'mr eylemekden gemiiz
Her tarafdan yklb virn olan anlar bizi
Biz ol abdlz brakdk enimizden lmz
Varlndan soyunub ryan olan anlar bizi
Kahr ltfu ey'-i vhid bilmeyen ekdi azb
Ol azabdan kurtulub sultn olan anlar bizi
Ey Niyz katremiz deryya saldk biz bugn
Msriy ol canlara cnn olan anlar bizi (3)
(1) Tpk. Bg. K. Mc. No: 403.
(2) Mst. Mc.
(3) Mst. Mc.
248
TRK MSIKS ANTOLOJS
169
Sab ilh, G. Seyyid Seyfullah
Merd-i meydn- Hud'nn kr zikrullh olur
Tlib-i ddr- Hak'kn yri zikrullh olur
Vuslat- Mevl dilersen iki lem terkin ur
Slik-i rh- Hud'nm var zikrullh olur
Ehl-i derd ol syleme bderde derdin sen sen ol
Dilde pinhan kn esrr zikrullh olur
Gel avm ile kelimt etme kalbin mesh olur
Ehl-i tevhdin mdm gftr zikrullh olur
Gitmesn Seyyd Nizamolu dilinden zikr-i Hak
Zulmet-i dil ehrinin envr zikrullah olur (1)
170
Sab ilh, G. Hdy
Can terkini urmadan cnn eline girmez

Znnrn krmadan mn eline girmez
Ey lf urucu nmerd hen dlr m serd
Olmadan esr-i derd dermn eline girmez
Su gibi arnmazsan yerlere srnmezsen
Talarla urunmazsan ummn eline girmez
Her demde Hdy'den ilm oku manden
Sevdike sivy sen irfn eline girmez (2)
171
Segh ilh
(3) ^-ill^jl^-jl; ^\\,
172
Segh ilh, G. s Mahv
B- dilde menzil alm ak- Hak
Mekteb-i irfn kapusun eyle dak
(1) Alm. Mc. No: 650.

(2) Os. Mc.
(3) Mst. Mc.
XVIII NC ASIR 249
ster isen ilm-i vahdetten sebak

Nr- aka msivy cmle yak
Perde-i imkn kaldr Hak'ka bak
Tat zre geldi cmle kmiln
Verdi yarn ibu yolda kan
Bulmak istersen hayt- cvidan
Cm- ak n idenler t ezel
Mlk-i lyefny buldu b bedel
Tlib isen evk ile meydna gel
Menzilindir Mahviy ehr-i fen
Ge fendan bul bak ender bak
Matlabnsa hsl nr-i lika
Perde-i imkn kaldr Hak'ka bak (1)
173
Segh ilh, Dyek, G. Svasl ems
Ey gfil uyan rihlet-i ngh unutma
Yol korkuludur korkusu ok rh unutma
Marr oluben devlet-i dnyya dayanma
Sakn yitrb dnini Allh' unutma
Hlik'den utan rzkn kuldan sakn umma
Bil Rabbini Errzku alllah unutma
Bu dr- fen ire hev yollar okdur
ems yr sen Hak'ka giden rh unutma (2)
174
Segh Durak, G. Msr Niyz
Ey gnl gel Hak'ka giden rh bul
Ehl-i derd olub dern h bul
(1) Os. Mc., Alm. Mc, No: 696.

(2) Alm. Mc. No: 637, 650. Mst. Mc.
Cnn elindeki ems mh bul

dem isen Semme vechullh bul
Kande baksan ol gzel Allh' bul
rife eyda esm grnr
Cmle esmda msemm grnr
Bu Niyz'den de Mevl grnr
dem isen Semme vechullah' bul
Kande baksan ol gzel Allh' bul (1)
175
Segh ilh, G. Msr Niyz
Ey gnl gel gayrdan ge aka eyle iktid
Zmre-i ehl-i hakkat aka eyler mukted
Cmle mevcdt ma'lmta ak akdem drr
Zra akn evvelde bulmadlar ibtid
Hem dahi cmle fen buldukda ak bk kalur
Bu sebebden didiler kim aka yokdur intih
Dilerim senden Hudy eyle tevfkn refk
Bir nefes gnlm senin akndan etme gel cd
Ey Niyz nrid istersen bu yolda aka uy
Enbiy v evliyya ak olubdur rehnm (2)
176
Segh ilh, G. Msr Niyz
Ey Allh'm seni sevmek ne gzeldir ne gzeldir
Yolunda ba can vermek ne gzeldir ne gzeldir
ol ism-i ztn srmek vislin gln dermek
Ceml-i pkini grmek ne gzeldir ne gzeldir
Srb derghna yzler dkb ya yere gzler
Bir olsa gece gndzler ne gzeldir ne gzeldir
Vislin derdine dmek yanub ak odna pimek
Sonunda sana erimek ne gzeldir ne gzeldir
Niyz yrini bulmak yannda elenb kalmak
Varub bir ile bir olmak ne gzeldir ne gzeldir (3)
(1) Alm. Mc. No: 637, 650. Bir mecmuada "Kuuzde" serlevhasyle
kaydldr: Mst. Mc.
(2) Alm. Mc. No: 637, 650.
(3) Os. Mc.
XVIII NCt ASIR 251
177
Segh ilh, G. Himmetzde Abdullah
Cnbi eden geri tendir rh-i insan gizlidir
Hep kuv leker gibi amm ki sultan gizlidir
rife peyddr amm bilmedi ndn olan
Hep hveyddr sanurlar ki nmyan gizlidir
k alarsa gzmn yana dahl eyleme
Gz yann katresinde bahr-i umman gizlidir
Ddu olmudur nefes anlar bunu rif olan
Dervi Abdullah gnlde nr- szan gizlidir (1)
178
Sultn Irak ilh, G. Msr Niyz
Ol menem kim vkf- esrr- ilm-i demim
Kif-i genc-i hakkat hem hayt- lemim
Bende mahf oldu gayb-l-gaybn esrr hemin
Bendedir srr- emnet ana kenz-i mbhemim
Ben ceml-i Hak'k cmle eyde zhir grmem
Bu meryaya annn bakdmca hurremim
Her szm mifth- kufl-i kntkenz olmudrr
Hemdem-i s ile her bir nefesde mahremim
Ben o Msr'yem vcdum msrna h olmuam
Hdisim geri vel ma'nde srr- akdemim (2)
179
Snble ilh, G. Himmet
Genc-i ak ister isen dil-i vranda ara
Hzr ve b-i hayt zulmet-i tende ara (3)
180
Snble ilh, G. Msr Niyz
Bilenler vech-i cnn bu cism cn neylerler
Grnse emsin envr meh-i tbn neylerler (4)
(1) sk. H. K. Mc. No: 15.
(2) Mst. Mc.
(3) sk. H. Mc. No: 15, Gfte iin baknz: S. 230. "123" numaral
beste ile bu beste ayn olsa gerektir.
(4) Alm. Mc. No: 637. Manzume iin baknz: S. 96
252
TRK MSIKS ANTOLOJS
181
Snble ilh, Dyek, G. Msr Niyz
Gl mdr blbl mdr ol zr efgn eyleyen
Ten midir y can mdr hem ar seyrn eyleyen
Nr bd b hkin gel haber ver asln
Kim bularn her birini emre fermn eyleyen
tein germiyyetinin srrn duyur bize
Geh hilf zre an kimdir glistn eyleyen
Yelde kimdir ki nesm geh sab zevkn veren
Ghi hm ile nice bldn vrn eyleyen
Ey Niyz kim vcdun terk ederse oldrr
Cmle yzler ire ol bir yz seyrn eyleyen (1)
182
Snble ilh, G. Sultan Mustaf II.
ermsr etme Hudy rz-i maherde beni
Hrmetine Htemin yandrma dzahta beni
Mu'terifim ben gnhma mukrrm crmme
Enbiy v mrseln ire hacl etme beni
imdilik kbliy daldm amk- hayrete
Ltf ile tut destimi y Rab drme krbete
Diler isen ko cahme diler isen cennete
Enbiy v mrseln ire hacl etme beni (2)
183
ehnz na't, G. Sultan Mustaf II.
Elmeded ey Fahr-i lem ey ef'al-mznibn
Nzil oldu hakkna hem Rahmeten lil'lemn
idelden vasfm budur lisnmda hemin
Essalt vesselm y sdk-al-va'd-l-emn
alayub her dem akar bu em-i girynm benim
Fikr edb nr- cahmi havf eder cnm benim
Umarm rz-i cezda ola hemrhm benim
Essalt vesselm y sdk-al-va'dlemn
(1) Os. Mc. Bir mecmuada "Pengh" olarak da Dede nmna mukay-
yeddir: Alm. Mc. No: 594. Pakat bu makamdaki ilh bestesi, lkzde'nindir,
(2) Alm. Mc. No: 637.
XVIII NC ASIR 253
Dalmam bahr-i ekvet ire krm seyyit

Y lh sen hidyet eyle bir dem ver nect
Sen efat kl garbe ey Resl-i kint
Essalt vesselm y Sdk-al-va'dlemn
mmetinden en hakri b kesim ben y Resl
cizim Meftn'yi cennt-i adne et vusl
Hazretine ettiim vird-i salt kl kabl
Essalt vesselm y sdk-al-va'dlemn (1)
184
ehnz Durak, G. Msr Niyz
in-yi ak olandan h zr eksik deil
Keti-i bahre demdem rzgr eksik deil
Ol ceml-i mutlakn akmda arttkca niyz
Ol kadar nz artrr bir gl'izr eksik deil
Yeri cennet bakd ddr olursa kn
Vechi nrundan an yakmaa nr eksik deil
Bu nin kn rhat olur gan dirilr
Hayret ender hayreti leyl nehr eksik deil
em'-i aka Msriy yandr zn ya ol mdm
ka her yokluun stnde var eksik deil (2)
185
ehnz ilh G. brhim Nak
Anub Fahr-i cihn dilden h- aten ettim
Gnl glzrn gy ki firdevs-i bern ettim
O sultn- cihna t ezelden rhum kdr
Ann akyle cezb vecd hli hemnin ettim
Salt ile selm ihd ederken n- ztna
rb feyz-i lh menzilim ayn-i yakn ettim
Gelb ltf-i Hud-yi Lemyezel ey Nak-i k
Gd-yi rhu dim zevk- Fahr-l-mrseln ettim (3)
(1) Alm. Mc. No: 637, 650.
(2) Alm. Mc. No: 696, bir mecmuada lkzde Mustaf nmna ka-
ydldr: Mst. Mc.
(3) Mst. Mc.
XVIII NC ASIR
184
185
(1) Alm. Mc. No: 637, 650.
ydldr: Mst. Mc.
(3) Mst. Mc.
XVIII NC ASIR

184
185
(1) Alm. Mc. No: 637, 650.
ydldr: Mst. Mc.
(3) Mst. Mc.
186
ehnz ilh, G. s Mahv
Cemli nrunu Mevl kamuya eylemi zhr
Velkin em-i imknda irimez ztna enzr
Sivy kim ki grmezse grr anlar cemlullah
Solar kim kald kesretde grnmez anlara ddr
Bu devlet kimseden gelmez yine Hak'dan olur ancak
Riyzat rhna girsen olurdun vsl- esrr
Vcud-i mmkin vcib muhaldir mttehid olmak
Kamu mmkindeki varlk Hud'dan olmas muhtr
Slknde olan slik vcdun eylese hlik
rise vahdet-i zta grnmez gzne ayr
Bu mmkin katresi Mahv hakkat bahrine erse
Tekessr muzmahil olur sana zhir olur Settr (1)
187
Uak Tevih, G. s Mahv
Braktm akn ile nm rm y Reslllah
Unuttum evkin ile cmle krm y Reslllah
Bu gnlm blbl asla cihnn bna bakmaz
Yzn grmek glistanda ararm y Reslllah
Enn h vh ile tih-i firkatde Mecnn'um
Yitirdim Leyl v leyl nehrm y Reslllah
Gnl pervne ve devvr vislin em'ine dim
Tkendi kalmad sabr karrm y Reslllah
Bu Mahv (2) bendene rahm et firkn nrna dm (3)
Kat hayli zaman oldu yanarm y Reslllah (4)
188
Uak ilh, G. Reca
Bu can tene visl-i hazretine
Efendim hlikm ma'bdum Allh
(1) Mst. Mc.
(2) 1127 (M. 1715) de veft eden mehur mutasavvf.
(3) Yakma: nsha.
(4) Alm. Mc. No: 629, 637, 650, 696, Mst. Mc., Os. Mc.
186
ehnz ilh, G. s, Mahv
Velkin em-i imknda irimez ztna enzr
Sivy kim ki grmezse grr anlar cemlullah
Solar kim kald kesretde grnmez anlara ddr
Riyzat rhna girsen olurdun vsl- esrr
Vcud-i mmkin vcib muhaldir mttehid olmak
Kamu mmkindeki varlk Hud'dan olmas muhtr
Slknde olan slik vcdun eylese hlik
Bu mmkin katresi Mahv hakkat bahrine erse
187
Uak Tevih, G. s Mahv
Braktm akn ile nm rm y Reslllah
Unuttum evkin ile cmle krm y Reslllah
Bu gnlm blbl asla cihnn bna bakmaz
Yzn grmek glistanda ararm y Reslllah
Enn h vh ile tih-i firkatde Mecnn'um
Yitirdim Leyl v leyl nehrm y Reslllah
Gnl pervne ve devvr vislin em'ine dim
Tkendi kalmad sabr karrm y Reslllah
Bu Mahv (2) bendene rahm et firkn nrna dm (3)
Kat hayli zaman oldu yanarm y Reslllah (4)
188
Uak ilh, G. Reca
Bu can tene visl-i hazretine
Efendim hlikm ma'bdum Allh
(1) Mst. Mc.
(2) 1127 (M. 1715) de veft eden mehur mutasavvf.
(3) Yakma: nsha.
(4) Alm. Mc. No: 629, 637, 650, 696, Mst. Mc., Os. Mc.
XVIII NC ASIR 255
Ne re nice irem vuslatine

Efendim hlkm ma'bdum Allh
Behakk- Sre-i Th v Ysn
Rec'nin kabl eyle dusn
Gider kalbinden olan msivsn
Efendim hlikm ma'bdum Allh (1)
189
Uak ilh, G. Sultan Mustaf II.
Hrmetine Htem'in yandrma dzahta beni (2)
190
Uak ilh, G. Svasl ems

Cemlin nruna nisbet cihn emsi deil zerre
Denizler bahr-i cdundan saylmaz kemterin katre (3)
191
Uak ilh, G. Yunus Emre
kdm erik dalna anda yedim zm
Bostan ss kakyub der ne yersin kozumu
Kerpi koydum kazana poyraz ile kaynatdm
Nedir deyb sorana bandm verdim zm
plik verdim ulhaya sarub yumak etmemi
Becid becid smarlar gelsn alsun bezini
Bir serenin kanadn krk kanlya ykletdim
Krk ift dahi ekmedi kald yle yazl
Bir sinek bir kartal kaldrd urdu yere
Yalan deil gerekdir ben de grdm tozunu
Bir ktyle gretim elsiz ayam ald
An da basamadm gyindirdi zm
Kaf dandan bir ta yle atdlar bana
ylelik yola dd yze yazd yzm
(1) Cv. K. Mc. No: 183.
(3) Os. Mc. Gfte iin baknz S. 247.
Balk kavaa km zift turusun yemee

Lelek koduk dourmu baka unun szn
Yunus bir sz sylemi hi bir sze benzemez
Chillerin iinde rter ma'n yzn (1)
192
Uak ilh, G. Sz
N edelden cm- ak t ezel mestneyim

Sret beyt-i Hud'ym sret bthneyim
Genc-i esrr- lh bendedir tlib isen
Tlsm- tevhd ile gel gr beni vrneyim
Bahr-i ummandr vcdum drr gevherler kar
lm-i srr- Hzr Ms'dan bugn bir dneyim
Eylerim Hak'la tekellm eyleyb mahv-i vcd
Tr-i akda em'-i envra dner pervneyim
ok mudur Mecnn'a ak Leyl'y grd Sziy
Grmeden yrin cemlin ben deli dvneyim (2)
193
Uak ilh, G. Feny
klar handn eden
Sinnler derler bize
Seherlerde efgn eden
Sinnler derler bize
Giyeriz khne palas
Sileriz gnlden ya
Altun ider dil nuhs
Sinnler derler bize
Fark iinde bulduk fark
Gh cem' eyleriz ak
Hem bulan btn zevk
Sinnler derler bize
Tarkat bir yerden gelr
Cmlesi bir yere varr

(2) Alm. Mc. No: 637, 650.
XVIII NC ASIR 257
yn-i Sinn budur
Sinnler derler bize
Bulduk fen ender fen
Baka iindedir lika
Feny Halvet edn
Sinnler derler bize (1)
194
Uak Durak G. Msr Niyz
Zt- Hak'da mahrem-i irfn olan anlar bizi
lm-i srda bahr-i b pyan olan anlar bizi (2)
195
Uzzl ilh, G. Msr Niyz
Kim ki candan gemez ise den bize yr olmasn
r rz ile gelb klara yr olmasn
Gan ykn k olan dim ekegelmidrr
Doymayan dost derdine aka giriftr olmasn
Derd uyutmaz rhat itmez gice gndz k
ol ki blbldr gle karu nice zr olmasn
Zerrece ak odu kimde olsa yakar lemi
Ak odu ister ki Hak'dan gayri hi var olmasn
Ey Niyz hl-i ak her kese f eyleme
Srr- Hak'dr ana bgne haberdr olmasn (3)
196
Uzzl ilh, Evsat, G. Hdy
Msehhar emrine hep cmle ey
Senindir kul senindir hkm efendi
Elin altndadr dny v ukb
Ne istersen idersin kudretin var
Her ide nice nice hikmetin var

(2) Alm. Mc. No: 650, 696. Gfte iin baknz; S. 247
(3) Os. Mc.
F: 17
Esirgersin ust rahmetin var

Senndir kul senindir hkm efendi
Kiminin derdine timr idersin
Kimine tei glzr idersin
Kimini Mustaf Muhtr idersin
Usta rahmet gufrn eden sen
Gnller derdine dermn eden sen
Hdy'ye at ihsn eden sen
Senindir kul senindir hkm efendi (1)
197
Uzzl ilh, Dyek, G. Msr Niyz
Ey garb blbl diyrn kandedir

Bir haber ver gl'izrn kandedir
Sen bu ilde kimseye yr olmadn
Var senin elbette yrin kandedir
Artd gnden gne ferydn senin
h efgn oldu mu'tdn senin
Ak iinde kimdir stdn senin
Bu senin sabr karrn kandedir
Gkde uarken seni indirdiler
r unsur bendlerine urdular
Nr iken adn Niyz verdiler
ol ezelki i'tibrn kandedir (2)
198
Uzzl (Hicz yznden) ilh, G. Msr Niyz
nile ey derdli gnl inile

Ehl-i derdin inleyecek adr
Gel timr et yrene sen ak ile
Yrelerin unulacak adr
( 1 ) Mst. Mc., Os. Mc.

(2) Mst. Mc., Alm. Mc. No: 637
XVIII NCl ASIR 259
Ey Niyz dnyede etmez huzr

ol kii kim olmaya ehl-i gurr
Hak'k anla etmeden bundan ubr
Mevtin elisi gelecek adr (1)
199
Vech-i Hseyn Tevh, G. Nazm
Ey Habb-i hazret-i Hallk- lem Mustaf
Eref-i peygambern Fahr-i lem Mustaf
lem Adem seninle buldular cmle vcd
llet-i gaiyyesin sen ey mkerrem Mustaf
Sensin iden cism ile mi'rc beyn-el-enbiy
Ey nedm-i bezm-i vuslat Hak'ka hemdem Mustaf
Sad salt ile selm olsun revn-i pkine
line ashbna evldna hem Mustaf
Dim meddhn olan Nazmi'ye ol destgr
Derdlere derman gnller zahmna em Mustaf (2)
200
Vech-i Hseyn G. Enis
Cn szan eyledi fikr-i cellin klhani
Akl hayrn eyledi seyr-i cemlin gleni
Akna ol zt- pkin kl myesser ibtid
Klhani glende koyma kl vislin reni
Nr-i vahdetle mnevver eyle ey Mevl beni
Sevdiin nr-i Muhammed hakkin Br Hud
Bana hazretle Ens-l-kn ola nid
Nr-i vahdetle mnevver eyle ey Mevl beni (3)
201
Zvil ilh, G. Abdlhay
Ey gnl sabr et belya bulasn rhat tamm
det-i Mevl budur sabr ile bulur kul merm
(1) Alm. Mc. No: 637, 650.
(2) Alm. Mc. No: 637.
(3) Alm. Mc. No. 637, 650.
Hamd kr koma elden pes rz-yi Hak budur

zdiyd- ni'mete olur sebeb bil ey hmm
Dnye v ukbda Hak'dan gayriden yok fide
B abes sa'y eyleyb kendini yorma ey gulm
zzet-i dnyya tlib olana rif' at verir
Ni'met-i ukbya rgb olana li makam
Eyle Abdlhay kelmn muhtasar matlbdur
T olasn ehl-i irfn meclisinde sen imam (1)
202
Zrefkend ilh, G. Msr Niyz
riflere esrr- Hud'dan haberim var
klara dildr- bakdan haberim var
Ey firkat odna yanuben bar gynen
Gel kim yarana drl devdan haberim var
Gel ulu isen szlerime tut kulan kim
Can bah edici nefh-i niddan haberim var
dem yz ol yre mukbil dedi Ahmed
Bu szde olan remz imdan haberim var
demde bulub vasf- ilhiyi Niyz
Ol mecma'- evsf- amdan haberim var (2)
Akbaba mam Mehmed
Acem ilh, Devrirevan, G. Hamd

Hals eyle dili kayd- sivdan
Kerem eyle inyet ss Allh
Beri eyle bizi gayri hevdan
Kerem eyle hidyet ss Allh
Kulun Hamd'ye (3) akn rehnm kl
Cemlin nruna an sez kl
Fakrindir ana ltf et at kl
Kerem eyle hidyet ss Allh (4)
(1) Alm. Mc. No: 650.
(2) Mst. Mc.
(3) Bursa'da Erefolu tekkesi eyh, veft: 1069 (M. 1658).
(4) skdar Selimaa - Kemanke K. Mc. No: 515, Os. Mc.
XVIII NC ASIR 261
2
Bayt ilh, G. Nazm
ikyet nefs elinden ddhhm Rabbim Allh'm
Hals et nefs elinden sen lhm Rabbim Allh'm
Munim hem zahrim hem penhm Rabbim Allh'm
Efendim destgrim pdihm Rabbim Allh'm
Bu Nazm bendeni dim visle mazhar et y Rab
Lednn ilmine vrne gnlm masdar et y Rab
Heme feyz-i akdesle dernum enver et y Rab
Efendim destgrim pdihm Rabbim Allh'm (1)
3
Dgh ilh, G. Abdlahad Nur
Eser akn yeli eshra karu
ter blblleri glzre karu (2)
_4_
Evi ilh, G. Hdy
kn maksd ol mahbb-i b hemt imi
Himmeti gyet blend matlab bl imi
Kf Nun iklmi anksn ikr etse nola
Rh-i rif hbz- kaf- istin imi
Nr-i pk-i Hak'k hakkyle hd it ey gnl
Bunda yrin grmeyen yarn dahi a'm imi
Gayre bakmaz dim srr- seryin pk ider
Sdkn zr murd Hazret-i Mevl imi
Kbekavseyn'i geb iri sery-i vahdete
Srr- Evedn Hdy cmleden a'l imi (3)
5
Evi ilh, G. Hdy
Bir ak- pk ihsn ede
Ol Kdir hayy Vedd
(1) Alm. Me. No: 637.

(2) Alm. Mc. No: 637, Bir mecmuada "Sab" makmnda "Diyarba-
krl Emr elebi" nmna kaydldr: Alm. Mc. No: 650, Gfte iin baknz:
S. 73.
(3) Alm. Mc. No: 637, 650
Hubb-i siv dilden gide

Cnm ide Hak'k hd
Mevl tecell eyleye
Diller tesell eyleye
hsn- kll eyleye
Zhir ola envr- cd
Gel enfs fka bak
Hak'k bulan uka bak
Bu lem-i tlka bak
Gitsn izaft kuyd
Koyub Hdy cn ten
Vahdet diyrna giden
Fn vcdu terk iden
Bulmaz m Hakkan vcd (1)
6
Hseyn ilh, G, Hdy
Arz- ddr eyledike hid-i glzr- H
evk ile blbller eyler name-i glzr- H
Ski-i bezm-i ezelden n idb cm- saf
Mest ider klar ol cr'a-i sr- H
Zevk- dim ne'e-i klliyyeden verir nin
Kimde kim zhir ola keyfiyyet-i esrr- H
Levh-i dilden zulmet-i irk hevy mahv ider
Pk ider mir't- kalbi saykal-i envr-i H
Refrefidir rh- Hak'ka ol Hdy kn
Kal' eder ebvb- gayb lcerem tekrr- H (2)
Irak Durak, G. Gafr

Srb derghna ry-i siyhm
Umarm afv ola crm gnhm
Penhm Hlikm Rabbim lhm
Hudvendim efendim pdihm
(1) Alm. Mc. No: 637, 650.

(2) Alm. Mc. No: 637.
XVIII 'NC ASIR 263
Eer sen eylemezsen derde derman

Ne etsn neylesn bre insan
Yine senden olur her derde derman
Hudvendim efendim pdihm
Gafr'nin idb derdine timr
Cemlin nruna eyle sezvr
Keremler eyleyb ltf eyle her br
Hudvendim efendim pdihm (1)
8
Irak ilh, G. Tekirdal Musli
lem-i rm buldum lem-i r benem

Mlik-i kevn meknm tc ile Dr benem
n serr-i izzete basdm kadem irfn ile
Bil Sleymn- zamnm kaf ile anka benem
On sekiz bin lemi seyr eyledim seyyre var
Kabe kavseyn'e iritim srr- Evedn benem
Bu rmzun nktesin ancak yine rif bilr
Vdi-i iklimde gy Tr ile Sn benem
Ger bu gn s dem nutk- cihn- lemim
Mrdeler zinde eder ol cn ile cna benem (2)
_9_
Isfahn ilh, G. Feny -
Ey tarkat erenleri
Esrr- Hak hirmenleri
lm-i ledn mahzenleri
Dostdan haber verin bana
Miskin Feny Halvet
ok ekti yolda zahmeti
Sizinle bulur kurbeti
Dostdan haber verin bana (3)
(1) Alm. Mc. No: 637, 650, Bir ksm menbalarda "Bestenigr" ola-
rak kaydldr.
(2) Alm. Mc. No: 637, 650.
(3) Alm. Mc. No: 637.
10
Mhr lh, G. Hdy

Sevd-yi sivdan ge
Gel H diyelim H
Bir mereb-i sfi i
Gel H diyelim H
Ko kef kermt
Ge cmle makamt
Kasd et bulagr zt
Gel H diyelim H
Iskat- kuyd eyle
fn-yi vcd eyle
Hakkan hd eyle
G e l H diyelim H
Srrna Hdy yr
Esrrn ede zhr
Ey derde uman timr
Gel H diyelim H (1)
11
Mhr ilh, G. Hdy
Hak'k koyub btla meyl mahabbet neden
Tbi'-i eytn olub fitne v irret neden
Rh- salha gidb sulh slk ehli ol
Nefse uyub her kese hiddet iddet neden
Fni cihnn kii mlini cem'eylese
Bir gn olur kor gider buhl ile hisset neden
Devlet-i dny-yi dn bir kuru sevd iken
Fniye marr olub ziynet hret neden
Akln der bana dinle Hdy'yi gel
Hak sz g idegr byle sefhet neden (2)
12
Mhr h, G. s Mahv
Cemlin em'ine Mevl
Gnl pervnelik ister
(1) Alm. Mc. No: 637, 650.

(2) Alm. Mc. No: 637.
XVIII NC ASIR 265
Eriyb kalmaya asla

Gnl sznelik ister
Cenh- ak ile uub
Bu Mahv cmleden geb
erb- vahdeti ib
Gnl mestnelik ister (1)
13
Mhr ilh, G. Yahy
Ser-yi aka gir sof tem-yi ceml eyle
Keder gitsn dernundan temenn-yi visl eyle
Per-i er'i kad eyle tarkat rhna azm et
Hakkat ehline kul ol annla kl kal eyle
Reh-i ak- lhden haberdr olmak istersen
Tark- Hak'da gile bu fn kaddi dl eyle
Gider tevi sen senden ki kalmaya eser tenden
b cm- mahabbetden vcdun pyml eyle
Dernun zikre me'lf et serser mazhar- nr ol
db cnn ile sohbet demdem arzhl eyle (2)
14
Muhayyer ilh, G. eyhlislm Ebssuud
\ J*~a> ffj li'Jja) ('->j\
Kald miyn- zulmet-i gafletde kalbimiz
ol dem ki hke sala bizi sarsar- ecel
Bir khne kprdr bu cihan kim gelr geer

(3) 1,'j..*. >-l i-MJlj jAl,
15
Nev ilh, G. Gafr
Ey sadet mlknn sultn Fahr-l-mrseln
Pv-yi enbiy mahbb-i Rabb-il-lemn
(1) Alm. Mc. No: 637.

(2) Alm. Mc. No: 637, 650.
(3) Alm. Mc. No: 637, 650. Bu ilh "Irak" olarak ta tesbt edilmitir.
Sensin ol serv-i hirm- bstn- feyz kim

Sye-i ltfunda rhat buldu ashb- Yakn
Zerre-i mihr-i cemlin pertevendz olmasa
hrh- vuslat grmezdi em-i slikn
Tarfa-tl-ayn ire ar krsi seyr etmez idi
Himmetin bliyle pervz etmese Rhlemn
Zhir btn umar senden nigh- ltfunu
Kl Gafr'ye efat y ef'-al-mznibn (1)
16
Nev ilh G. ftde
Gel beru ey gnlmn sahnnda seyrn eyleyen

Zerreyi bir katre-i ak ile ummn eyleyen
On sekiz bin leme smaz iken bu ak ile
Bir haber birle ana dnyy zindan eyleyen
Varlmdr zerre zerre sed olan yolda bana
Al elim kurtar bu sedden ltf ihsn eyleyen
Ehl-i irfn dediler sen kmaynca aradan
Bilemezsin kimdrr kendyi pinhn eyleyen
Bilmek istersen nazar kl srrna ftde'nin
T bilesin kimdrr srrn seyrn eyleyen (2)
17
Nev ilh
Bilr var m yolu Kandedir dost eli

Syle can blbl Kandedir dost eli
Aklar sdklar Derd ile yanklar
Dn gn uyanklar Kandedir dost eli
Bunda iken biliniz Sonra irmez eliniz
Arayuben bulunuz Kandedir dost eli (3)
(1) Alm. Mc. No: 637, 650.

(2) Alm. Mc. No: 637, 650.
(3) Alm. Mc. No: 650.
XVIII NC ASIR 267
18
Nikriz na't, G. Abdlhay

Ey sadet nru ey sultn- hayr-l-mrseln
Umarm senden efat y Reslllah meded (1)
19
Rast ilh, Sofiyan, G. Fazl
Derdime derman eyle ey Rahman
Olmuum szan kl vasln ihsan
Ak ile bu can olubdur giryan
Derdime bir n bulmadm derman
Cmle kan derdinle giryan
Fazli kul heman vaslna hayran (2)
20
Rast ilh, devr-i revan, G. Hdy
ki cihan sultnnn
Doduu ay geldi yine
lm marif knnn
Doduu ay geldi yine
An Hdy kim sever
Matlba bulmutur zafer
Fahr-i cihan hayr-l-beer
Doduu ay geldi yine (3)
21
Rast ilh, G. s Mahv
Ak cmn Mevl'dan Neyledim evvel n
Bu lem-i insna mestne olub geldim
Vahdet elini kodum kesrette ikr in
Pes lem-i ebdne hayrne olub geldim
(1) Tpk. Bg. K. Mc. No: 402.

(2) Alm. Mc. No: 637.
(3) Alm. Mc. No: 637.
lemleri seyrettim bir yerde karar ettim

Ben menzil-i irfne hne olub geldim
Arz-yi vatan alm akln bu Mahv'nin
Kodum seri meydna dvne olub geldim (1)
22
Rehv ilh
Cemlin em'-i bezm-i enbiydr y Reslllah
Cenbn mahz- feyz-i Kibriy'dr y Reslllah
Erenler zt- Mevl'ya senin ztnla erdiler
Ki ztn mazhar- feyz-i Hud'dr y Reslllah
Nikab- vechini ref'et bize arz- ceml eyle
Gnl pervne-i em'-i hddr y Reslllah
ef'-i rz-i mahersin inyet et efat kl
Cenbn menba'-i ltf atdr y Reslllah
Erenler zt- Mevl'ya senin ztnla erdiler
Ki ztn mazhar- feyz-i Hud'dr y Reslllah (2)
23
Rehv ilh, G. Ak
Tecellde dolu lem
Basretle bak ey dem
Akt gzden demdem dem
Alsun can gz her dem
Gel ey bre Ak sen
Koma zikr-i Hak' dilden
Temenn eyle Mevl'dan
Alsun can gz her dem (3)
24
Rehv ilh, Evsat, G. Msr Niyz
Habs in geldi gelb tlak ile ferman bana
Evveli kahr hr ihsn ider sultan bana
(1) Alm. Mc. No: 637.
(2) Alm. Mc. No: 637.
(3) Alm. Mc. No: 637.
XVIII NC ASIR 269
Erbanim n tamm oldu dahi on gn geer

Hatm olur menzil mertib cn olur cnn bana
Kabekavseyn-i Evedn yz ellidir bilin
Dodu gn maribden ad zulmeti Sbhan bana
Geldi Hak btl firr itdi dolad maribe
Zhir oldu gizli srlar verdi Hak burhan bana
Ol dem smail gibi teslm-i Hak itdi hemin
ki yz bin dahi yetmi bede bir kurbn bana
Anladm zebh-i azme bir iretdir bu ko
Hem beretdir gele Yahy ile mihman bana
Halk- lem dediler s'ya Msr bir zaman
Dahi bundan zge M evh dedi Kurbn bana (1)
25
Segh ve Hisar ilh, G. Himmet
Gelmiz ibu cihna tciriz biz kr in
Yklenb akn metn dost ile bzr in
Yokluu verdik mezda bey'imiz oldu sahh
Alacam vereceim kalmad ayr in
Dmm gurbet diyra kimse bilmez hlimi
Blbl-i eyd gibi feryd edem glzr in
Himtmet'in hsn met'n nakd-i mrm yerine
Varlm ol dosta virb bey' idem ddr in (2)
26
Segh ilh, Dyek, G. s, Mahv
Siv efkrnn cndi gnl milkin harb etti
Elim al dmem kaldr meded Mevl-yi Rahmn'm
Emel arzsunun od yakub barm kebb etti
Elim al dmem kaldr meded Mevl-yi Rahmn'm
lh cmlenin kasd rzna olalar nil
nyet senden olmazsa ya kimdir matlaba vsl
Rec-yi afv ile Mahv der-i ltfunda bir sil
Elim al dmem kaldr meded Mevl-yi Rahmn'm (3)
(1) Os. Mc., Alm. Mc. No: 594.

(2) Os. Mc., Alm. Mc. No: 650. Akbaba imam bu manzumeyi iki
makamda bestelemitir.
(3) Alm. Mc. No: 637, 650, 696.
27
Snble ilh, G. Gafr
Cm- ak n edp sermest hayrn ol yr

Zerre-i nz iken mihr-i dirahn ol yr
Katreni mahv eyleyp dery-yi irfn ol yr
Ge bu fnden bak mlknde sultn ol yr
Gayret et olma sakn malb-i nefs-i pr hiyel
Gaflet ile sana rehzen olmasun tl-i emel
Ey Gafr fikr edp a'mlini insfa gel
Ge bu fnden bak mlknde sultn ol yr (1)
28
Snble ilh, G. Bursal smil Hakk
Vcdun devlet-i cn cihandr y Habballah

Zuhrun izzet-i kevn mekndr y Habballah
Seni Hak cmleden efdal yaratt kint ire
Annn mmetin de liandr y Habballah
Kelmn cmi'-i esrr- vahy-i smndir
Dehnn dim gevher feandr y Habballah
Vcdun hak ceml-i vech-i mutlakdr hakkatte
ll-ahyra bu ma'n ayandr y Habballah
Yanubdur te-i crm gnha elmeded Hakk
efat cnna ltf eyle kandr y Habballah (2)
29
Cemlin nrunun klarna

Kerem eyle kerem sultnm Allh
Firkn nrnn yanklarna
Kerem eyle kerem sultnm Allh
Yo old Nri'nin kll vcd
Ne ayn kald ann ne hd
(1) Alm. Mc. No: 637.
(2) Alm. Mc. No: 637.
XVIII NC ASIR 271
Efendim ana eyle ltf-i cd

Kerem eyle kerem sultnm Allh (1)
30
Uak ilh, G. ftdezde Sdk
A gzn gafletten uyan felh bulmaz nefse uyan
Srr- tevhid olsun ayan gel tevhd edelim tevhd
sr-i evliyy izle db- tark gzle
Tecell-i zt zle gel tevhd edelim tevhd
Ge bu fn alikden iz'n et bil hakykden
G et hak sz Sdk'dan Gel tevhd edelim tevhd (2)
31
Uak ilh G. smil Hakk
Ey gnl cm- fenfillha ten tbt olur
Hayy iken lemde na't-i mevt ile men't olur
Bir nefes elenmez ibu lem-i nstda
Her dilin kim cilvegh lem-i lht olur
Nieler Ysuf yzn grdkde hayrn oldular
Ey nie k ceml-i Hak grb mebht olur
Bulmaa yarn hayt-i cvidn kan
Cmlenin evvel gds cennet ire ht olur
Hakky srr- Hak'a remz ile eyle iktif
Eyleme n ehle kef ol rz kim meskt olur (3)
32
Uak ilh, G. Sa'd
ehinh- makamt- rislet
mm- enbiy hd-i mmet
Nbvvet gleninin andelbi
Gl-i sad berg-i glzr-i sadet
(1) Alm. Mc. No: 637, 650. Bir mecmuada Ali irgani nmna kayd-
ldr: Alm. Mc. No: 696.
(2) Alm. Mc. No: 637.
(3) Alm. Mc. No: 637, 650.
272 TRK MUSKSt ANTOLOJS
Tlsm- Knt kenzen oldu ztn

Zuhrun mmkinta oldu illet
Beer aczin okur na'tinde zr
Laamrk nna inmidir yet
Bu Sa'd-i gnehkr- fakre
efat y Reslllah efat (1)
33
Uak ilh, G. Kaygusuz Vizeli Aleddin
Evliyya eri bakma
Kevn mekn elindedir
Mlke hkmn sren oldur
ki cihan elindedir
Hak an bunda gnderdi
Kullarn irad in
Kime diler mn verir
Kahr ihsan elindedir
Sen an yle sanursun
Sencileyin bir demdir
Evliynn srr vardr
Gizli ayan elindedir
Hak ztiyle sftyle
Tecell eyledi ana
Varl Hak varldr
Emr-i Sbhan elindedir
Kaygsuz eder bu ilmi
Okudum anladm bildim
Btn lemlerin hkm
Kmil insan elindedir (2)
Niznam Yusuf elebi
Baba Thir ilh, G. Msr Niyz

Zeh kenz-i haf kndan gelr her var olur peyd
Geh zulmet zuhr eder geh envr olur peyd
(1) Alm. Mc. No: 637.

(2) Alm. Mc. No! 637, 650.
XVIII NC ASIR 273
Zeh dery-yi vahdet kim kesilmez hergiz emvc
Bu kesret lemi andan doub nr olur peyd
Grr ol kenz-i mahfden nice zhir olur ey
Bilr her nak sretten nie esrr olur peyd
i ummn- vahdetdir yz sahr-yi kesrettir
Yzn gren grr ayr iinde yr olur peyd
Alan lezzt birlikten hals olur ikilikten
Niyz kande baksa ol heman ddr olur peyd (1)
Dgh ilh, Dyek, G. Enver

Ey ehinh- serr-i enbiy v evliy
Vey sipehslr- hayl-i atky v asfiy
Ey vcd-i pk ey nr-i musavver pr zy
Mevlid-i Sultn- kevneyn-i Muhammed Mustaf
Sen ef'-al-mznibinsin eyle efkat ey ltf
Makdeminle n sadet buldu mmet ey nazf
Enver (2) misknine eyle efat ey erf
Mevlid-i sultn- kevneyn-i Muhammed Mustaf (3)
Dgh ilh, G. Himmetzde Abdullah

Nice bir alayam ayre karu
Bana ltf et meded anlara karu
Ummen feyzi var kullara Hak'kn
Nesm-i ltf eser eshra karu
der hemdemlii uka blbl
Annn zr ider glzre karu
Vcdun mahv idb t gide varlk
Dner pervneler hep nre karu
Nola Abdullah itse cnbi zhr
Grnr zerreler envre karu (4)
(1) Alm. Mc. No: 637.

(2) Enver mahlasiyle iirler yazan hattat ve musikinas Karakz Meh-
med'dir. Veft: 1106 (M. 1694).
(3) Mst. Mc.
(4) sk. H. Mc. No: 15.
F: 18
_4_
Evi ilh, G. Seyyd Seyfullah

Zt- Br'den haberdr olduum mudur suum
Cmle lem bilmediin bildiim midir suum
Msivdan lem-i kalbim musaff eyleyb
ol mahabbet nru ile dolduum mudur suum
Kfr verdim kfire dindra verdim dni de
Ben ceml-i yre hayrn olduum mudur suum
Nieler gencne-i Hak'dan haberdr olmad
Ben bu vran gnlm ire bulduum mudur suum
Zhid kendin grb dahl etme Seyyd Seyfi'ye
Varlm terk eyleyb yo olduum mudur suum (1)
Evi ilh, G. Himmetzde Abdullah

Nicesi fri olam ben nle-i herghtan
Byle grdm rh- Hak'k bir dil-i ghtan
Ne'eyb oldu gnl n nr-i zikrullhdan
Zhir btn murdm isterim Allh'tan
Emr-i d'n ve Felyebk'ya idb imtisl
Senden Abdullah eder y Rabbi sana arzhl
Kmcyne bu yoldan gayriye yoktur mecl
Zhir btn murdm isterim Allh'tan (2)
Evi ilh, G. brahim Nak

Kkl-i Fahr-i cihan nahl-i glistandr bana
Hatt- anber bleri hem snblistandr bana
Bis-i nr-i cil olan gubr- makdemi
Tty-yi dde-i khl-i Sfhan'dr bana
Zikr fikri hemdemidir bezmgh- rhumun
Kalbimin ynesi cm- frzandr bana
Neyleyim b- cihn glen-i dnyy ben
lemin glzr sensiz knc-i vrandr bana
(1) Mst. Mc., fk. Mc.
(2) Mst. Mc., sk. H. Mc. No: 15., fk. Mc.
XVIII NC ASIR 275
Nakiy na't-i erfin okusam bin cn ile

Asman encm ile gy zerefandr bana (1)
Evic Durak, G. Gafr

Tahtgh etti vcdum ehrini sultn- ak
Dil serynda kuruldu bir aceb dvn- ak
Mbtel-yi derd-i ak olmu serser bu cihan
Sylenen dillerde bu hem denilen destn- ak
Rtbe-i erbb- ak zhid sen bilmedin
h- mlk-i ma'nevdir hdim-i rindn- ak
Bu vcdum mlketinde koymadm ta zre ta
bu yolda byle istermi dil vrn- ak
Ey Gafr ermek istersen eer cnnna
Terk-i cn eyle tecell eylesn sultn- ak (2)
Gerdniye ilh, G. Mahv

Velkin em-i imkndan erimez ztna enzr
Sivy kim ki grmezse grr anlar ceml-i Hak
olar kim kald kesrette grnmez anlara ddr
Hiyzat rhna girsen olurdun vsl- ddr
Slknde olan sdk vcdun eylemez hlik
Bu Mmkin katresi Mahv hakkat bahrine erse
_9_
Hisar Tevh, Devr-i revn, G. Nak

Nr-i Fahr-i leme bir zerre olmaz fitb
L'l-i nbndan nmne gevher-i yektda tb
(1) Mst. Mc.
(2) Mst Mc., Alm. Mc. No: 650.
(3) Alm. Mc. No: 637, 650.
Pyine yz srmee mtk ola ar- bern

Var kys et kimdir ol peygamber-i lcenb
Nrdan bir tze snbldr siyeh kklleri
Gamze-i emrine vermi dil teden b
Mazhar- nr-i tecell ey Hudvend-i azm
hid-i ddr- Hak shib hitb- mstetb
Hamdlillh ravza-i pkin ziyret ideli
Oldu ey Nak dernum mlkne ok feth-i bb (1)
10
Irak ilh, G- Erefolu Rm
Deli bu akn cnm eline
Beni drd bu halkn diline (2)
11
Irak ilh, G. Ltf
Merhab ey ma'den-i sdk saf
Merhab ey gevher-i kn- vef
Sana mmetden olan ekmez cef
Merhab ey Fahr-i lem Mustaf
Ey gl-i b- behit-i cvidan
Andelbindir senin halk- cihan
Olmasan olmazd bu kevn mekn
Merhab ey Fahr-i lem Mustaf
Merhamet idb ey nr-i Hud
Ltfi-i bmrma eyle dev
Kl efat cmleye rz-i cez
Merhab ey Fahr-i lem Mustaf (3)
12
Pengh Tevh, G. zz
erat bstnnn glsn y Reslllah
Tarkat gleninin blblsn Y Reslllah
(1) Alm. Mc. No: 637.

(2) Sd. Mc. Ayn mecmuada "Hzzam" da Yusuf elebi nmna ka-
ydldr.
(3) Alm. Mc. No: 637. 650.
XVIII NC ASIR 277
Hakkatde seninle ma'rifet kesb etdi hep mrsel

Hud'nn byle abd-i mukbilisin y Reslllah
Sana grd sez Hak tahtgh- Lmaallh'
Hakk'n bu rtbesinin nilisin y Reslllah
Kerem kl zz-i brenin crmn dile Hak'dan
Ki Hak'kn nki abd-i mukbilisin y Reslllah (1)
13
Rast Drak, G. Nazm
Aftb- subh-i m evh habb-i Kibriy
Mhtb- m- Ev edn Habb-i Kibriy
Cevher-i kll tb-i sz-i mihrinin pervnesi
em'-i bezm-i Leyle-tl-isr Habb-i Kibriy
Akl evvel sayd- bend-i aknn dvnesi
Nzenn-i Hazret-i Mevl Habb-i Kibriy
Mest-i sergerm-i masdir bugn eyd Nazm
Eyleye efkat meer ferd Habb-i Kibriy
Umarm ma'zr ola evz'- gsthnesi
Bakma noksn- Nazm'e y Habb-i Kibriy (2)
14
Rast Tevh, Sofiyan, G. Nak
Merhab ey u'le-i yne-i srr- Hud
Merhab ey hid-i ddr- maksd-l-ver
Merhab ey mazhar- feyz-i cenb- Kibriy
Merhab ey nm ndr Muhammed Mustaf
h Nak bendeni serdefter-i uak kl
stnnda cemlin em'ine mtk kl
Srrn gster vislin bezmine ilhk kl
Merhab ey lim-i esrr- gayb- mver (3)
(1) Alm. Mc. No: 650.
(2) Mst. Mc., Os. Mc., Kn. Mc., Sd. Mc., Notas iin baknz; Dr. Subhi:
Trkmsikisi II, 56-57.
(3) Notas iin baknz: lhiler I, 92. Konservatuvar neri. 1115 (M.
1703) de veft eden Sultan Mustaf II. nin haytnda yazlan kymetli bir
mecnuada, Yusuf elebi nmna "Rehv" olarak kaydldr: Alm. Mc.
No: 637.
15
Rast ilh, Sofiyan, G. Snbl Sinan

Ezelden ak oduna yana geldim
Annn t ebed mestne geldim
Eer n itmez isen sen bu meyden
Dime zhid ki ben mna geldim
e bir cr'a ger rhib bu meyden
Koyub kfr diye mna geldim
Olan meyhne-i vahdetde mey n
arr kfr ile mna geldim
Sery-i vahdet olmuken makmm
Bu kesret lemin seyrna geldim
Bu dehr ire grb itme taaccb
gizli genc idim vrne geldim
Var idi ilm ayne kabiliyyet
Grben kendimi irfna geldim
birdir Snbl (1) ma'ruf rif
db da'v dime irfna geldim (2)
16
Rehv ilh, G. Bursal Selim
Ey cemlin matla'- hurd-i ikbl kerem

Vey cebnin ftb- hdi-i huld-i rem
yle mecnn-i visl olmu ki dvne gnl
Va'd-i vasl anlamaz fark eylemez l v naam
Bir gubr- kemter s hkipyin olmaa
Kn dker hasretle em-i intizrm dembedem
Ann in kadri l oldu ar- a'zamn
Leyle-i sr'da an eyledin zr-i kadem
Cn bam dahi kurbnn Selim s benim
Hep fed olsun yolunda cmle varm b kem (3)
(1) Halvetliin Snbllik ubesi messisi mruf Snbl Sinan. Vef-

t: 936 (M. 1529).
(2) Sd. Mc.
(3) Mst. Mc.
XVIII NC ASIR 279
17
Segh ilh, G. Sultan Ahmed III.
Ey Nebler serveri mahbb-i ins hs m
Kl efat bendene crm ile kalmaym melm
Ey kamu slerin derdine merhem eyleyen
Bir unulmaz derde ddm eyle hlime kirm
Sen efat knsm ey menba' - i ilm - i Hud
Gel terahhum eyle bana ola noksnm tamm
Rahmeten l'aleminsin ey nr - i bedr - i mnr
Ben zafe merhamet kl pr kusrum ey hmm
Ahmed gel olmak istersen eer gamdan hals
Uy Resl'n snnetine olasn shib makam (1)
18
Uzzl ilh, G. Gafr
Hak'ka teslm etmeyen cn dilin
Can gzyle grmedi cnn elin
Sdk ile bir kmilin var tut elin
Bulmak istersen eer Mevl yolun
Glbn-i zikri dikb b- dile
Gonca - i maksdu var Hak'dan dile
Kalb rha ver saf tevhd ile
Dermek istersen eer irfn gln
Ko hevy ey gnl insfa gel
T bekey bu gaflet sehv zelel
Ey Gafr oldur esrra mahal
rgren vuslat eline menzilin (2)
Kazzz Hasan
Mhr tevh, G. Hubb

Kudmun bis-i ayn-i sadet y Reslllah
Zuhrun pertevendz- hidyet y Reslllah
(1) Mst. Mc.

(2) Alm. Mc. No. 637, 650.
Reh-i Hak'da fen fillh olan erbb- himmetler

Senin feyzinle buldular kermet y Reslllah
Garbim b nevym sye-i ltfunda sultnm
Bu mflis bendeni eyle himyet y Reslllah
Ki yokdur bende bir haslet ola yeste-i hazret
Meer senden ola bana inyet y Reslllah
Nigh- merhamet kl Hubbi-i breye ltf it
Ola hemvre yn- efat y Reslllah (1)
_2_
Muhayyer Pselik ilh, G. Hdy

Tecell-i ceml ister
Gnl elenmez elenmez
Tesell-i visl ister
Gnl elenmez elenmez
Siv savmn kim tutdu
Vislin dine yetdi
Cemlin vasfn iitdi
Gnl elenmez elenmez
Cihn gezse sertser
Grnmez ana bahr ber
Meer y Rab seni ister
Gnl elenmez elenmez
u can kim buldu cnn
Nider milk-i Sleymn'
Kodu hayretde ak an
Gnl elenmez elenmez
Ne dnyda ne ukbda
Gnl bir zge sevdda
Demdem fikr-i Mevl'da
Gnl elenmez elenmez
Ne halvetde ne celvetde
Ne kesretde ne vahdetde
Ne tbde ne cennetde
Gnl elenmez elenmez
(1) Alm. Mc. No: 650, 637.

XVIII NC ASIR 281
Cemlin nrunu gzler
Ana kr eylemez szler
Meer y Rab seni zler
Gnl elenmez elenmez
Eer dny eer ukb
Vislinsiz kuru sevd
Hdy nitsn ey Mevl
Gnl elenmez elenmez (1)
3
Pselik ilh, G. Snbl Sinan
Ezelden ak oduna yana geldim
Annn t ebed mestne geldim (2)
Kudum Dervi Ali

Ey garb blbl diyrn kandedir
Bir haber ver gl'izrn kandedir (3)
_2_
Nikrz Tevh, G. Vl
Ey Hud'dan ltf u ihsn isteyen
Mevlid-i pk-i Reslllah'a gel
Cennet ire hr u glmn isteyen
Meclis-i mevlidde ey Vl (4) mdm
Ol Resl'e ver salt ile selm
Cennet-i a'lda istersen makam
Mevlid-i pk-i Reslllah'a gel (5)
(1) Mst. Mc., Alm. Mc. No: 637.
(2) Mst. Mc., Gfte iin baknz: S. 278.
(4) 1107 (M. 1695) de veft eden kadasker Abdrrahman Vl.
(5) Alm. Mc. No: 650, Mst, Mc.
Uak ilh, G. Sezy

Dernum te-i aknla yandr y Reslllah
Dil-i tenem mey-i vaslnla kandr y Reslllah
Firkn tei barm yakub eim revn itti
D em-i intizrm dolu kandr y Reslllah
Sen ol ems-i hakkatsin ki lem cmle zerrtn
Vcdun bis-i kevn mekndr y Reslllah
enler cm- akn b-i Hzr'a iltift itmez
Senin akn hayt- cvidandr y Reslllah
Sezy derdmendin bb- ltfun iltic eyler
Bilr kim dergehin dr-l-emandr y Reslllah (1)
Fndklh Memi Aa
Nev ilh, G. Vehhab mm

Evliydan sr sorana dokuz drl nin gerek
Evvel kapu erattir gne gibi ayan gerek
Ayet ile Hads ile anlayana verdim cevab
Andan te ieruye levvameye seyran gerek
eratden tarikatden ierusu sr iledir
kil ana rif olmaz mlhimeye vicdn gerek
Drdncs mtmainne Mansur bilr bu menzili
Pr yzne ulamaa ikrar eder bir can gerek
htiyrm elde deil lzm geldi sylemesi
Beincisi kermetdir ayan deil nihn gerek
Yol erinin tevhdini rif gerek anlamaa
Altncs Mardyyedir bunda burhan Kur'an gerek
Yedincisi Sfiyyedir halka ayan etmek olmaz
Andan geb ulamaa can hazrete kurban gerek
Sekizinci budur makam aynelyakin hakkalyakin
Kim ksa bu meydanda gayrullahdan ryan gerek
(1) Mst. Mc., Os. Mc., Bir mecmuada ayn bestekr nmna "Nevrz-i
Arab" makmnda kaydldr: Alm. Mc. No: 650.
XVIII NC ASIR 283
Dokuz sfatdan ieru bir r diyem anlar isen

nsan adn bunda koyub mahv garkda nihan gerek
Vehhb mm'nin (1) tevhdi htrna g gelmesn
Bu ma'ny fehm etmee sfi nurdan insan gerek (2)
Eyuplu Memi efendi

-- Pselik ilh, G. Yunus--
Sen canndan gemeden cnan arz klarsn

Belden znnar kesmeden man arzu klarsn
Men aref nefse dersin kendi nefsin bilmezsin
Melikden yukar seyran arz klarsn
Tfl- nevreste gibi etein at edinb
Meydan ele girmeden cevln arz klarsm
Bildin mi ki sen seni sdkile ne gevhersin
Msr'a sultn olmadan Ken'an arz klarsn
Dervi Yunus her derde Eyyub'leyin sabr eyle
Derde katlanamazsn derman arz klarsn (3)
Edirneli Musli
Acem ilh, G. Sezy

Cemlin nruna nisbet gne bir nr-i bferdir
Gne sensin ki zerrtn neblerle vellerdir
Sen ol sultn- iklm-i risletsin ey Ahmed
Kamu ehler kapunda bir geddan dahi kemterdir
Kadin b- hviyyet her d haddin bir gl-i ra'n
Yzn ems-i mnevverdir cebnin mh- enverdir
Yeter uka mjde Men ren kim buyurmudun
Seni grmeklik ile Hak'k grmeklik berberdir
(1) Mehur Halvet Yiitba Ahmed halfelerinden Elmall

Abdl-vehhab .
(2) Mst., Mc., Os. Mc.
(3) fk. Mc. Bir mecmuada "Eyuplu Tanbur Mehmed"
balyla kaydldr: Mst. Mc.
in altun eder hk-i derinde eyleyen hizmet

Nigh- iltiftn ka kibrt-i ahmerdir
Ey h- rusl rahm et Sezy derdmendindir
Kapun bekler kadm hizmetinde pr perverdir (1)
Eyup mezzini Siyah Mehmed
Aran ilh, G. Abdlhay
Bu vcdum ehrini yakt firkn tei
Kaplad cmle dernum itiykn tei
Arz-yi va'de-i vuslatla k elenr
Korkarm yakar vcdum o firkn tei
erbet-i ak ielden mest hayrandr gnl
Serser etti beni cna firkn tei
Nefs rhum srrm ile hsn medh etmede
Dd bu dil ehrine ol ittifkn tei
Derdmend Abdlhay' n mmdi her dem vasl- yr
Yakt kalbin bes o mefhm-i siyhn tei (2)
_2_
Baba thir tevh G, Slim
Efendim bende yok ltfa liykat
efat y Reslllah efat
Meer senden ola ltf inyet
efat y Reslllah efat
Ey peygambern- pk sertc
Derine geldi Slim (3) zr muhtc
Behak-k leyle-i mmtz- mi'rc
efat y Reslllah efat (4)
3
Bayt tevh, G. Nl
Sana ey h- rusl uymayann bitmez ii
Bleheb gibi ann Tebbet olur serzenii
(1) Mst. Mc., fk. Mc
(2) Alm. Mc. No: 637, 650.
(3) 1152 (M. 1739) da veft eden mehur tezkire sahibi Slim.
(4) Alm. Mc. No: 637.
XVIII NC ASIR 285
Ayan toprana yz srenin kutlu ba
"n doub tuttu cihan yzn hsnn gnei"
"Kim ola sevmeye bu vech ile sen mh vei"
Eg kim yoluna akmaz yere gesin dr ise

Uymayan er'ine nefsin kuludur ger hr ise
rir sana kimin ak ile kalbi pr ise
"Sen emre kul olan her ne kadar mdbir ise"
"Bende-i mukbil olur misl-i Bill-i Habe"
Kmetin bkd kadin sidrenin ey gonca dehen

bhesiz bedr-i ruhin ems kamerden ren
Hub idi Ysuf-i Ken'an sen andan ahsen
"Trk Krd Acemi Hindi bilir bunu ki sen"
"Himsin Arabsin Medensin Kura"
Makdeminle nola d olsa eh kevn mekn

Ki oldu fka vcdun sebeb-i emn aman
Berk- emrin ile yand salb evsan
"Parmandan akdub b-i revn bah-i revn"
"Nie yz bin kiiden ref edisersin atai"
Zr-i pyinde kodu nh felei Rabb-i felak

Vechi var srse yzn pyine hurd-i afak
Halk- eyya sebeb oldu vcdun mutlak
"Dk-i hikmetde pirdi seni sevgili Hak"
"Cebrel olsa nola matbahnn illekei"
Korkudub nr ile halk gehi firdevsi e

mmete havf recdan garaz hsse dee
er'i icrda o eh bakmad pya bee
"Yerdeki da'veti fevt ola giden deyu ge"
"Beline balad ol nr bil sye ta"
Yz sren hk- der-i devletine server olur

Nazar seng-i siyha dokuna gevher olur
Cndne vakt-i gaz cnne der-i Hayber olur
"zlr rk- Eb cehl gibi ebter olur"
"Sen Eblksm ile her kim ederse grei"
Kef-i mu'ciz eserin nutka getrd haceri
ki akk eyledi engt-i erfin kameri
Mu'cizen mrdeyi hayy etti yrtt eceri
"Sensin ol pt penh- melek ins per"
"Enbiynn gzeli sevgilisi hb hai"
Andelb etti Hak rh-i emni glne

Cenneti nola fed etse sfi blblne
Bezl eder Nli (1) kabl eyle revnn yoluna
"Vedduh verdine Velleyl okuram snblne"
"Ren virdi budur klle gadtin ve a (2)"
_4_
Mhr ilh, G. Vahy
Gnl yz srmek ister hkipye y Reslllah
re t rtbesi fevkal-ulye y Reslllah
Hayl-i ravza-i pkin vel reg-i cinn etti
'Mahal olsa nola zevk safye y Reslllah
Garbim derdmendim bkesim dergha yz tutdum
Meded sad elmeded eyle himye y Reslllah
Kodu ihls ile derghna yz Vahyi-i sil
Atlar eyle ltf et ol gedye y Reslllah (3)
5
Mhr ilh, G. Nazif
Okunsun dergehinde arzhlim y Reslllah
Bilinsn derd-i tab'- pr mellim y Reslllah
Nice rml idem dergh- lchna ferd
Beni ermende etti nefs-i zlim y Reslllah
Mzeyyen etmedi kl-yi tatle hezr efss
Gzr etti brehne mh slim y Reslllah
(1) Esasen Konyal olduu halde skdar'da oturduu iin skdarl
Nl diye hret kazanan Selnik kads Mehmed efendi. Veft 1086 (M.
1675). Bu iir Ruen'nin mehur manzumesini tahmistir.
(2) Mst. Mc.
(3) Os. Mc.
XVIII NC ASIR
Benem ol andelb-i u'lezr- b- hazret kim
irr- aka yand perr blim y Reslllah
Ziyret eyledim n ravza-i pkin Nazf s
Cemlinden efatdir sulim y Reslllah (1)
_6_
ehnz ilh, G. Emirzde Slim
ekmeye ekdr- dnydan netce ztrb
Dergeh-i pk-i Resl'e eyleyenler intisb
Y Reslllah garbim re eyle derdime
Gamla ahvlim peran hecr ile hlim harb
sitnn kble-i hct-i mmetdir senin
Yz srenler lbd ol cya olurlar feyziyb
Merhamet kl sedd-i rh- maksad etme crmm
Mcrimim eyle efat bana sen yevm-i hisb
Y Reslllah garbin Slim-i breyi
Eyle hn- ltf-i pkinden kerem kl behreyb (2)
Manisal Hasan
287
Bayt Na't, G. Kenz Hasan
Delden derdine yoktur karrm y Reslllah
Deitim akna dr diyrm y Reslllah
Geirdim mrm sevdy- hsnn nr-i firkatle
Benim h enindir bergzrm y Reslllah
Grnmez gzme dr-i fennn b bstn
Senin vechini grmek gl'izrm y Reslllah
Sevelden zr sergerdn olub aknla ey Leyl
Seni cism ire cnmda ararm y Reslllah
Sana meftn olan uak ile hemrh olur Kenz
Fed olsun yolunda cmle varm y Reslllah (3)
(3) Os. Mc.
(1) Alm. Mc. No: 637.
(2) Alm. Mc. No: 637.
Muhammediyeci Mustaf
_1_
Irak ilh, Devrihind, G. Nazm

Mahbb-i Hud zt- erefbr-i Muhammed
Makbl-i lhhdrr etvr-i Muhammed
Hep dem lem ann in yaradld
Pes illet-i gaiyyedir zhr- Muhammed
lemlere rahmet olcak zt- erfi
Bu mmete hod mahz- kerem kr- Muhammed
Ol gz ki o em--erefi grmeye efss
Parlatm iken lemi envr- Muhammed
Bir bende-i makbl-i Hud'sn sana mjde
Girse ele serrite-i sr- Muhammed
Amlini ahvlini dstr-i amel kl
T kef ola Nazm sana esrr- Muhammed (1)
Muhayyer ilh, G. Hdy

Yeter oldun fen banda nln
Yr blbl yr dost ellerine (2)
db tvs-i kudslerle cevln
Yr blbl yr dost ellerine
Fen banda elenme ua gr
Gln rengine aldanma gee gr
Varub vahdet erbndan ie gr
Yr blbl yr dost ellerine
Gnl verme Hdy kinta
Geb fnden ir bk hayta
Saf bul gark olub envr- zta
Yr blbl yr dost ellerine (3)
(1) Alm, Mc. No: 637, 650. Muahhar devirlerde yazlan baz mecmu-
alarda gfte sahibi Nazm nmna kaydldr.
(2) Matbu divanda "dost elleri" yerine "Kadm iyna" yazldr.
Manzumenin dier ksmlar da epeyce deiiktir. Baknz: Dvan, Glen Bey
tab' S. 128-129.
(3) Mst. Mc., Os. Mc. Bu ilhinin "Hzzam" makmnda da bestesi var-
dr.
XVIII NC ASIR 289-
3
ehnz ilh, G. Yunus
Rm'da Acem'de k olduum
Yemen ellerinde Veyselkarn
Allah'n habbi dostum dedii
Ass var idi hurma dalndan
Hrkas var idi deve ynnden
Gzn ayrmaz K'be yolundan
Seher vakitlerde kalkar giderdi
Dim Allh' tevhd ederdi
deti bu idi deve gderdi
Yunus bunda idi kendisi anda
Arzum kald yine benim ol yerde
Asln sorarsan Karen kynde
Yemen ellerinde Veyselkarn (1)
Uak ilh, G. Snbl Fahir

Habbisin Cenb- Kibriy'nn y Reslllah
ef'isin cem'-i siynn y Reslllah
Grh-i mrselnin hsn sen iki lemde
mmsn cem'-i enbiynn y Reslllah
Mubrek makdemin ara eridi n- vhidde
Annn berter oldu hl nn y Reslllah
Hud medh eyleyb ztn dedi Levlk nnda
Sen oldun illeti kevn meknn y Reslllah
Bu Fahr-i (2) gnehkra efat eyle maherde
Ki reddolmaz kelm- drfenn y Reslllah (3)
(1) Mst. Mc., Os. Mc., Bu ilhnin bestekr mechul "Hicz" mak-
mnda ve "Evsat" kanda bir bestesi daha vardr.
(2) Koruklu eyh Snbl Mehmed Fahr, veft: 1148 (M. 1735).
(3) Mst. Mc.
F. 19
Yuva Ahmed
Irak ilh
Y Reslllah kamer alnn yzndr ftb
Kim grrse gl cemlin oldu ol l cenb
Vasf idb didi Hud n rahmeten lillemn
Na't-i pkinle dolubdur nzil olan drt kitb (1)
_2_
Sultn Irak tesbh
(2)
Clz Ali Dede
Hseyn ilh, G. Abdlahad Nur

Ey dil zen-i dnynn n line aldandn
Pervne gibi her dem em'-i ruhine yandn
Karde o yalancnn ahdine mi inandn
Rengine mi boyandn va'dine mi inandn
Bilmem sana bu dny bk mi kalr sandn
Bu meclis-i fnde sk mi kalr sandn
Ey Nr uyar cn sakn ki geer frsat

Sel gibi akar mrn Nil gibi eder sr'at
Bin yl yaasan hr gelmez sana bir sat
Ey gz nie bir uyku ey dil nie bir gaflet
Bilmem sana bu dny bk mi kalur sandn
Bu meclis-i fnde sk mi kalr sandn (3)
(1) Alm. Mc. No: 637.
(2) Alm. Mc. No: 637, Mst. Mc.
Bir mecmuada "Nola tcm" deye balayan Pengh tevh te Yuva
Ahmed nmna kaydldr: Alm. Mc.'No: 637. Manzume iin baknz: S. 65.
(3) Alm. Me. No: 637, 650.
XVIII NC ASIR 291
Snbl eyh Kenz Hasan
Acem ilh, G. B. Kendisinin

Demedim mi demedim mi
Behey karde demedim mi
Bu can kuu kafesinden
Uar bir gn demedim mi
Kenziy okur destann
Ald b bostann
mrnde bahristnn
Solar bir gn demedim mi (1)
Bestenigr ilh, G., B. Kendisinin

Grelden yzn akl urum trmr oldu
Beni mecnn eden zlf telindir y Reslllah
Sen ol sun'-i lhsin ki vasln b- cennettir
Bahr- ma'nev ry-i glndr y Reslllah
Sadet mlknn h Habb zt- pkindir
Ziyretgh olan dim ilindir y Reslllah
Bu Kenz geri mcrimdir yzn srer eiine
Kabl eyle kusruyla kulundur y Reslllah (2)
Dgh ilh, G. Yunus

Ben dost ile dost olmuam
Kimseler dost olmaz bana
Mnkirler bakub glr
Selm dahi vermez bana
k Yunus bir nie dem
Fn cihn terk idem
Yana yana dosta gidem
Selm dahi vermez bana (3)
(2) Mst. Mc.
(3) Mst. Mc.
_4_
Hseyn ilh, Dyek, G. Svasl ems
Cnn elinin gllerinin b grnd
Dost ikliminin llesinin d grnd
Envra Muhammed douben tuttu cihn
ak-kul-kamer'in mu'cize parma grnd
Ya'kub'a bugn Ysuf 'unun kokusu geldi
Eyyb' a dahi shhatinin a grnd
Kaygu gecesi geti kamu kalmad korku
Vuslat dnnn gndznn a grnd
Dil hastesinin derdine timr eriti
ems'ye dahi dostunun ota grnd (1)
5
Isfahn ilh, G., B. Kendisinin
Aldn m saf ile musaff haberin sen
Ol nr-i Hud vech-i mcell haberin sen
Her mddeiye sorma ki akdan haberi yok
Mecnn'a sul eyle o Leyl haberin sen
Sevdya db yrini sahrda arama
Cn ehline sor matlab-i a'l haberin sen
Mahv eyledi hep varn esrr- Enelhak
Mansr'a sul eyle o Mevl haberin sen
Ey Kenzi eb boynunu pyine yzn sr
Sor eyhin Aleddin'e Mevl haberin sen (2)
Rehv ilh, G. Yunus-

Ben dost ile dost olmuam kimseler dost olmaz bana
Mnkirler bakub glr selm dahi vermez bana
Ben dost ile dost olaym cnm kurbn vereyim
lmezden evvel leyim dny bk kalmaz bana
Ben bir k- breyim badan ayaa yareyim
Bir aklsz dvneyim aklm da yr olmaz bana
(1) Mst. Mc., Os. Mc,
(2) Os. Mc.
XVIII NC ASIR 293
Sanmanz beni deliyim Dost baesi blblym

Tanr'nn edn kuluyum kimse bah saymaz bana
k Tunus ben nice idem Fn cihn terk idem
Yana yana dosta gidem perde hicb olmaz bana
Segh ilh, G., B. Kendisinin

Delden derdine yokdur karrm y Reslllah
Deitim akna dr diyrm y Reslllah
Geirdi mrm sevd-yi hsnn nr- firkatle
Benim h enindir bergzrm y Reslllah
Grnmez gzme dr- fennn b bstn
Senin vechini grmek gl'izrm y Reslllah
Sevelden zr sergerdn olub aknla ey Mevl
Seni cism ire cnmda ararm y Reslllah
Sana meftn olan uak ile hemrh olub Kenz
Fed olsun yolunda cmle varm y Reslllah (2)
Tosunzade Abdullah

Acem ilh, G. Sultan Ahmed III.
Ey gnl sen matlab- a'ly tahsl etmedin
Var ise zd- reh-i ukby tekml etmedin
Ey gnl gaflettesin insf kl y nin
Srr- Mt'ya vukufa hi ta'cl etmedin
Ey gnl hi kenz-i mahfden haberdr olmadn
Kald serbeste bu mcmel an tafsl etmedin
Ey gnl nefsine -ta'zm eyledin kani cihd
Gfil oldun hayf ol nmerdi tezll etmedin
Ey gnl bir dem leb-i ikbl ile misl-i Necb (3)
Ge-i seccde-i irfn takbl etmedin (4)
(1) Os. Mc.
(3) 1149 (M. 1736) da veft eden Osmanl Hkmdar Sultan Ahmed
III, Necb ve Ahmed mahlslaryle iirler yazmtr.
(4) Mstakimzde: Tuhfe-i hatttn S. 79, Os. Mc.
Acem ilh, G. Zkirzde Abdullah

Y lh ddm yerde koma kaldr beni
Nie demdir alarm bir demde de gldr beni
Vaslnn sevdsna verdim cem'-i varm
Mflis breyim nrun ile doldur beni
Pdihm ol zaman kim da'vet edersin beni
Ztn ile kl tecell ba'dehu ldr beni
Bir kerem kn Hud'sn y Kerm y Rahm
Rahmet gufrnnn derysna daldr beni
Bahr-i hayretde gezer Bre'yim (1) y Rabben
Rzgrn kl muvfk vuslata irgr beni (2)
Aran ilh
Hasret-i dergh- fahr-i lem ile dembedem
Dilde d- itiyk dde-i giryanda nem
T bekey bhde get-i det-i mihnet eyleyem
(3)
Baba, Thir ilh, G. Dervi Ahmed

Bah-yi reh-i l'lin can deil mi
Bu nakde ol mat' erzan deil mi
Nola bin cn ile mn getrsek
Ecell-i mu'cizat Kur'an deil mi
Burk Refref Cibrl Mi'rc
Merref olduun cnn deil mi
Kadem basnca ol ar-i berne
Ceml-i hazrete mihman deil mi
(1) Bre mahlsyle iirler yazan Zkirzde Abdullah. Veft 1068
(M. 1657).
(3) Os Mc. Manzme, Molla Cm'nin mehur na'tinin tahmisidir.
XVIII NC ASIR 295
Yzn suyuna halk olundu cmle
Semvt zemin burhan deil mi
efat y Reslllah senindir
Kulun Ahmed ana yan deil mi (1)
5
Baba, Thir ilh, G. Yunus
Ey hocam seni seveli gzme cihan grnmez
Ben sana gnl vereli ne cihan bu can grnmez
Yandrd beni cellin can mtk ister cemlin
Gitmez gzmden haylin hri v glman grnmez
kn bar ba olur gzleri kanlu ya olur
Cmleden eli bo olur ass v ziyan grnmez
Yunus istedi meydan ba top elde evgn
Ar stndedir seyrn gzne seyran grnmez (2)
6
Bayt ilh, G. Fiz
Kaan kim makdem-i pkinle lem muhterem oldu
Ne bhe serteser ry-i zemin b- rem oldu
Varnca Kabekavseyn-i Evedn'ya sadetle
Sana peyk-i emin ey shib-i mi'rac hadem oldu
Aceb mi rtbe-i izz al bulsa d lemde
O kim mahv-i vcd idb sana hk-i kadem oldu
Behitin kt'asdr hbgh- hikmet amzin
erefbah-yi Ar krsi hem levh kalem oldu
Kerem bbn kad it Fiz (3) nra ltf eyle
Ki zr crm taksr ile gayet pr elem oldu (4)
Dgh ilh, G. Vahy

Buldu terfinle diller incil
Merhab ey mh-i rze merhab
(1) Alm. Mc. No: 650, Ayn mecmuadaki kayda gre, bu manzmeyi,
Ali irgan de "Baba Thir" makmnda bestelemitir.
(2) fk. Mc.
(3) 1130 (M. 1717) da veft eden Edirneli Brekizde Mustaf Fiz
(4) Mst. Mc., Os. Mc., fk. Mc.
Oldu envrnla lem pr ziy

Merhab ey mh-i rze merhab
Makdemin dnyy pr nr eyledi
Kalb-i ehl-i dni ma'mr eyledi
Vahyi-i gamhr mesrr eyledi
Merhab ey mh- rze merhab (1)
8
Hseyn ilh, Dyek, G. Yunus
Behey karde Hak'k bulam m dersin
Hak'ka yarar amel ilemeyince
Bu srrn tesin duyam m dersin
Mrid-i kmile sylemeyince
Behey karde gel bu tevhde boyan
Tevhiddir nefisin kal'esin bozan
Hi kendi kendine kaynar m kazan
evre yann te eylemeyine
Deme kimse gnl evin dzemez
Hak'kn takdrini kimse bozamaz
Ummanlara dalub kub yzemez
Akn derysn boylamaynca
Akm galib oldu yreim szlar
Ak olan r nmsu neyler
Behey Yunus sana syleme derler
Ya ben leyim mi sylemeyice (2)
9
Hseyn ilh, G. Yunus
Ben bu aka deli Ak ile bilieli
Eli yeil asl Bize derviler geldi
Yeil as elinde Tesbihi var belinde
Hak'kn zikri dilinde Bize derviler geldi
Blk blk derviler Hak'kn buyruun iler
Yunus eder kardeler Bize derviler geldi (3)
(1) Mst. Mc.

(8) Os. Mc.
XVIII NCt ASIR 297
10
Hseyn ilh, G- Yunus
Ey hocam seni greli
Gzme cihan grnmez (1)
Hseyn ilh, G. Yunus

Milk-i bakdan gelmiem
Fn cihn neylerem (2)
12
Krd ilh, G. Ynus
Ol alabmn ak
Barm ba eyledi
Ald benim gnlm
Srrm f eyledi
Dervi Yunus nr
Dostu grr sevinr
Erenler meclisinde
Ak cnb eyledi (3)
13
Mhr ilh, G. Sultan Ahmed III.
Zikrin ile olmuum ratbllisan
Y Gys-el-mstagsn el'aman
Akn ile eylerim h figan
Y Giys-el-mstagsn el'aman
Bulmadm yol iyn- vahdete
Hayret elverdi bakub bu kesrete
rmedim ben bezm-i hs- hazrete
Y Giys-el-mstagsn el'aman
Dd vahetgh- dnyya bu dil
Crmm afv eyleyb sen rahm kl
Sye-i ltfunda eyle mustazil
Y Gys-el-mstagsn el'aman
(2) Os. Mc.
(3) Mst. Mc.
ki lemde ey Hayy-i Mcb

Her kesin maksduna eyle nasb
Zerre-i akn niyz eyler Necb
Y Giys-el-mstagsn el'aman (1)
14
Nevruz ilh, G. Hilm
Kalmz dery-yi gaflet ire b tb tvan
Y lh kl nesm-i feyz ihsnn vezan
Olmuuz ftde-i girdb- isyn el'aman
Y lh kl nesm-i feyz-i ihsnn vezan
Mni' mu't sensin gayrdan yokdur recam
Genc-i bd verd-i ltfunla bizi kl dgm
Mstemendin Hilmi-i nda ltfundur merm
Y ilh kl nesm-i feyz ihsnn vezan (2)
Kk Mezzin
Baba Thir ilh, G. Kse Ahmed

Geeyim cn ile tenden beni aknla eyd kl
Haberdr olaym srdan beni aknla eyd kl
Geir varlk hicbndan ki zevk alam vislinden
ir vahdet erbndan beni aknla eyd kl
Kodum meydn- ak ire ne kim var gayr- ma'ukdur
Bu bzr- mahabbetde beni aknla eyd kl
Siyeh r bendeler y Rab senin ltfun dilerler hep
Senindir kuvvet kudret beni aknla eyd kl
Revdr kn cn fed olmak reh-i Hak'da
Grh-i slikn ire beni aknla eyd kl
Sem'u vecd hletle bu Dervi Ahmed'e y Rab
Girince halka-i zikre beni aknla eyd kl (3)

(2) Os. Mc.
(3) Mst. Mc.
XVIII NC ASIR 299
Evic ilh, G. Kse Ahmed
Ak ile dim edersem h vh

Ben Resl-i Mcteb'ya km
Rh- ak ire tenim etsem tebh
Ben Resl-i Mctebya km
Blbl s eyleyb h figan
Eylesem hk-i rehinde terk-i can
Dervi Ahmed virdin olsun her zaman
Ben Resl-i Mcteb'ya km (1)
Mhr ilh, G. Kse Ahmed -
Ey rehber olan rh-i visle

Muhammed Mustaf sultn- kevneyn
Seninle erdiler nr-i cemle
Ki ol taht- rislet h sensin
Gnehkrn efathh sensin
Gnller burcunun n mh sensin
Habb-i Hazret-i Yezdan Muhammed
Yolunda slikin bu Dervi Ahmed
Nolur afv et kusrun eyleme red
Muhammed Mustaf sultn- kevneyn (2)
_4
Nev ilh, G. Sultan Mustaf II.
Elmeded ey Fahr-i lem hem ef-al-mznibn
Nzil oldu hakkna hem rahmeten lillemn (3)
(1) Mst. Mc., Alm. Mc. No: 696, fk. Mc.
(2) Os. Mc., Mst. Mc.
(3) Alm. Mc. No: 650, Gfte iin baknz: S. 252.
_5_
Pselik Durak, G. Vahy -

Gnl olsun nevlinle mutayyeb
Bizi ltfunla mesrr eyle y Rab
ki lemde ltfundur matlb
Serser crm isyn hatyz
Esr-i nefs malb-i hevyz
Vel senden inyet mltecyz
Dil-i Vahy giriftr- hevdr
Vel dim talebkr- rehdr
Kulun kn temenn v recdr
Bizi ltfunla mesrr eyle y Rab (1)
Mezzin ba Mustaf (Karaolan)
Bayt ilh, G- Erefolu Rm

Nideyim sabr edebilsem dil can oda yanar
Veli h eyler isem kevn mekn oda yanar
Boyad yer yzn h ile zrm ttn
Bu inildim iiden cmle cihan oda yanar
Firkatin oduna y Rabbi yanar yedi tamu
Yine hecrin oduna kevn mekn oda yanar
Erefolu yanagr kyi kenrnda ann
Ko disnler Rumi'ye ibn-i fln oda yanar (2)
2
Uak ilh, G. Kemter
Bu gnlm ehrini seyrn ederken
Dedi srrn bana seyrn iinde
Derde ddn nin dermn ararsn
klar derd arar dermn iinde
(1) Mst. Mc., Alm. Mc. No: 637, 650., Sd. Mc.
(2) Mst. Mc.
XVIII NC ASIR 301
b akn meyin yle mest ol kim

Dvne desinler yrn iinde
Rhati terk eyle rhat arama
Rhat mi bulunur zindan iinde
A gzn Kemter(1) Hak'k zikr eyle
Fezkrn dedi Kur'n iinde (2)
Krml Molla Mehmed
rgah ilh, Evsat, G. Osman Fazl

Ey cemlin pertevendaz - semvt- ul
Vey ruhin mir't- vech-i enbiy v evliy
lem-i ma'nda iken hazret-i dem neb
Sen ehin nrunu halk etmi idi ol zl-at
Enbiynn htemi olduuna hid senin
Cebhe-i pkinde olan nrdur biri eh
Birisi mhr-i nbvvet zahr- pkinde senin
Defter-i peygamberan imzsn etmitir Hud
mmetinden ciz ahkar bu Fazl bendeni
Hem harm et zmre-i ebrr ile taht-el-liv (3)
Nazm
1
- Hseyn Na't, G., B. kendisinin
Ey ledn mektebinin hce-i mm lkab
Enbiy v rusln zver-i tesbh-i lebi
(1) 1098 (M. 1686) de veft eden Bursal eyh Nasuh efendi'nin
olu olan Kemter Ali efendi. Veft 1137 (M. 1724).
(2.) Mst. Mc., Os. Mc., Bir mecmuada yanl olarak beste de gfte sahi-
bi nmna kaydldr: Alm. Mc. No: 650.
(3) Mst. Mc. Bu ilh muahharen yazlan baz menblarda yanl olarak
Hfz Post nmna kaydldr: R. Mc. Konservatuvar neriyat arasnda no-
tas bastrlm, fakat bestesi de yanl olarak Fazl'ye isnad edilmitir (Mev-
ld tevihleri I, 4). Gfte sahibi eyh Osman Fazl, umnuludur. 1102 (M.
1690) da Kbrs'ta veft etti. Atpazar eyhi namiyle mruf olan bu muta-
savvfn musik ile itigaline dair hi bir kayd yoktur.
Seyyid-i lem dem sened-i mevcdt

Mesned-i her d sernn eh-i vl hasebi
Eref-i halk- cihan pdieh-i kevn mekn
Tahtgh-i erefin husrev-i l nesebi
eh-i thir neseb husrev-i pkze haseb
Him hem Meden hem Kura hem Arab
Suhani rh-i mcerred deheni cevher-i ferd
Kn- kevnin gher-i mhasal- mntehabi
Hak risletle nbvvetle vcdun etmi
Hdi-i cem'-i rusl rhber-i fevc-i neb
ferni yznn suyuna halk olmudur
Rahmet-i lemiyandr o d lem sebebi
Hdim-i halkabeg-i deri sdt- kirm
Bende-i brgeh-i cdu hezran elebi
Eylemi da'vetinin kabza-i teshrine rm
Rm Hind Acem'i Msr ile m Haleb'i
O gn olur mu diyem kyine rml knan
Y Neb yoluna kurbn ola mm v eb
Dergehinde edeyim kudretim olduka ed
Deyn olan vcib farz snen mstehabi
Kereminden budur mmd ki bre Nazm
ki lemde dahi ekmeye renc teabi
Oldu gsth rev-i rh- suhan hme-i mest
Ola ma'zr umarm bu revi-i blacebi
T ola mmetinin habl-i metn-i er'i
Zver-i gerden-i teslmi sen zb-i lebi
mmeti dergeh-i vlsna olduka revn
Salavat ile tahiyyt ola sz selebi (1)
Neyzen Musa Dede

1
Dgh Tevh, Evsat, G., B. Kendisinin
Bir ismi Mustaf bir ismi Ahmed
Allahmme Salli al Muhammed
RZ- maherde bize ede meded
(1) Sd. Mc., Rauf Yekta: Abdlkadir-i Merag S. 89. Manzumenin ta-
mm iin baknz: Matbu Nazm divan S. 29-30.
XVIII NC ASIR 303
Nru ann kalbini pr nr eder

Zikri gnl milkini ma'mr eder
ok sa'levat demi mesrr eder
Nil olam dersen eer devlete
Eyle ibdet cenb- Hazrete
Ver salevat rh-i pk-i emcede
Vird idinb an mdm syleyen
Yohsul olub bayln dileyen
Gn bulur ok salavat eyleyen
Dervi Ms hlis eyle niyyetin
Emrine imtisl eyle hazretin
te budur doru yolu cennetin
Allahmme Salli al Muhammed (1)
Sahaf Hfz
Evi ilh, G. Sezay

lm-i Hak'kn metni dem erhidir bu kint
Ztdr ma'ni annla buldu her biri sft
Bunca kesret kim zuhr etti eder bir noktadr
Devr idb ol nokta hr buldu demde sebt
Blaceb deryy gr kim mevcine yok inkt'
Asl bir dery hevdan oldu emvc- sft
rif isen Kntkenz'in srrn kendinde bul
Gayre bakma gir senden sana irir nect
Ren eyler Glen'nin nr-i feyzi kalbini
Andan irir Sezay sana bes bk hayt (2)
_2
Rast ilh, Evsat, G. Fenay Cennet
Cn dil ehrin ezelden eyledi yam-yi ak
Ol vecihden dd bu lemlere gavga-yi ak
(1) Mst. Mc.," Os. Mc., Sd. Mc., Notas iin baknz: Konservatuvar ne-
riyat, Mevld tevihleri S. 9.
(2) Os. Mc. No: 616.
Derde dendir bilenler ehl-i derdin hlini

Gr nice klleri Mecnn eder Leyl-yi ak
Gel glistn seyrin eyle k kafesden ey hezr
Cennet-i kudse urc et bulasn me'v-yi ak
Zhir olub srrmz lemlere f eyledi
Hemdem olanlar bu srra nokta-i sevd-yi ak
nki mevcd nutk imi lemde ak l makam
Bize bildirdi Feny dehri n Mevl-yi ak (1)
Hac Ramazan
1
Mhr ilh, Dyek} G. Yunus
Ayrma beni senden Yaradan
Db lrem ben bu yaradan
Alama derim ol gzlerime
Kn ya akdr akdan karadan
ldm in gam m ekerim
Alur cnm bir gn Yaradan
Varam yz srem eyh eiine
Bir hrka giyem yz bin preden
k Yunus'un budur maksdu
Alub bam kam aradan (2)
Enf Hasan Aa
_1_
Arazbr ilh, G- Yunus
lhm ile dn gece Seyr ettim Muhammed'i
yne-i kalbimde Seyr ettim Muhammed'i
Ammesi banda Yeil hulle eninde
Drt yriyle yannda Seyr ettimMuhammed'i
(1) Mst. Mc., Bir mecmuada "Rehv" makmnda ayn musikiinas

nmna kaydldr., Os. Mc.
(2) Mst. Mc., Sd. Mc., Os. Mc.
XVIII NC ASIR
305
Pervaneyim em'ine
eyhim azzim bile
Cmle klar ile
Seyr ettim Muhammed'i
Katreyim umman buldum
Derdime derman buldum
Dn gece kadre erdim
Seyr ettim Muhammed'i,
Yunus murada erdi
Zevk ile saf srd
k ma'kun buldu
Seyr ettim Muhammed'i (1)
Arazbar ilh, G- Akkirmanl Nak
Ey sen sanma kim senden bu gftr dehan syler
Vey terkb olan unsur yahud lhm-i zeban syler
Seni ol sana bildirmek murdn kasd edb Mevl
Ansrdan giyib bir don yznden terceman syler
Hayl-i zl yeter ibret grnen hayme-i tende
Deildir nutk eden sret dernunda duran syler
olar kim bilmedi nefsin Aref'den almam dersin
Deildir Hak'ka rifler zn bilmez yalan syler
Sekahm rabbhm hamrin ien klar ey Nak
Erer ma'kuna anlar mekndan Lmekn syler (2)
Baba Thir ilh, G. Seyyid Seyfullah

Cem'-i derdlere derman Muhammed
Cihan ten gibi ana can Muhammed
Zemn sman olmazd peyd
Seninn oldu bu ekvan Muhammed
Vcdun mazhar- nr-i lh
Yzndr sre-i Rahman Muhammed
(2) Mst. Mc.
F. 20
Gnahkr mmetine kl efat

Nevl ettii dem gufran Muhammed
Senin Seyyid Nizm, olu kulundur
Hi zd eyleme Sultan Muhammed (1)
Baba Thir ilh, G. Seyyid Seyfullah

Gznden ehl-i inkrn nihn ender nihansn sen
Mvahhid kande kim baksa ayn ender ayansn sen
sensin evvel hr dahi hem btn u zahir
Meknn lmekn bek kamu kevn meknsn sen
Gzmdeki gren sensin dilimde syleyen sensin
Sem'imsin sem'msn benim cnmda cansn sen
Bu yanmakdan yaklmakdan murdn Hak ise sf
Vcdun aradan mahv et nazar kl gr ne knsn sen
Vcdu varln Seyyid Nizm olu'nun al gitsn
Ulatr aslna an hayt- cvidansn sen (2)
Baba Thir ilh, G. Yunus

Canm kurbn olsun senin yoluna
Ad gzel kendi gzel Muhammed
efat eyle bu kemter kuluna
Ad gzel kendi gzel Muhammed
M'min olanlarn okdur cefs
hretde olur zevk u safs
On sekiz bin lemin Mustafs
Ad gze kendi gzel Muhammed
Dervi Yunus neyler cihn sensiz
Sen hak peygambersin eksiz gmansz
Sana uymayanlar gider mansz
Ad gzel kendi gzel Muhammed (3)
XVIII NC ASIR
Baba Thir ilh, G. Hilm

A'lem-i cem'-l-ver Seyyidin Mustaf
fi'-i rz-i cez Seyyidin Mustaf
Bende-i Hilm fakr hhed ez t meded
Ey ki mer rehnm Seyyidin Mustaf (1)
rgh Durak, G. Sezay

Sery-i lmaallh gnldr
Tecell hne vallahi gnldr
Yr gezme yabanda zr giryan
Hud'nn ulu dergh gnldr
Ne istersen yr var andan iste
Muhakkak srrn agh gnldr
Ayandr ana esrr- guybt
Ki zr srrn agh gnldr
Zya gster olur kevn-i vcde
Sem-yi sadrnn mh gnldr
Raiyyetdir kamu a'z Sezay
Vcd ikliminin ah gnldr (2)
8 Hicaz ilh, Dyek, G. Sezay

Ey blbl-i nlende
Gl vasln hhende
Gl vasl mukarrerdir
Sa'y eyle bu glende
Gl ismini evrd et
Var derd ile feryd et
Feryd ile mu'td et
Vuslat bulasn sen de
(1) Mst. Mc.

(2) Mst. Mc., Alm. Mc. No: 696., R. Mc.
308
TRK MUSKS ANTOLOJS
Gl vasl Sezy'de
Bulmudu Feny'de
Sen dahi bulam dersen
Gel cn ile ol bende (1)
Sab ilh, Devrihind, G. Sinan mm

Aceb hayran oldum aka uyaldan
Yanub bryn oldum aka uyaldan
Ne ass fark idem ne hod ziyan
Derde dkkn oldum aka uyaldan
Kimi eder deli kimi der uslu
Halka seyrn oldum aka uyaldan
Uub rahat kuu mihnet uyand
Syler ozan oldum aka uyaldan
Sinan mm eder kalmad hi gam
zge sultn oldum aka uyaldan (2)
Ny Osman Dede
Mi'rciye G., B. Kendisinin (3)
_I_
Segh Tevh

(2) Alm. Mc. No: 650, Bir mecmuada "Dervi avu ba" balyla kaydldr: Mst. Mc.
(3) Tevihler, Mevlna ile Nasuh'nindir, Mesnev tarznda yazlan .b-tn manzume, Nay Osman
Dede'nindir.
309
XVIII NC ASIR
Fasl-ul-evvel Der makam- Segh

Evvel Allah adn yd eyleriz
D dil olmu kalbi dild eyleriz
Zikr-i Hak'la nutk- ird eyleriz
Her harb bd bd eyleriz
Hazret-i Ahmed sftn syleriz
Mustaf'nn mu'ciztn syleriz
Her kim eylerse Muhammed vasfn
kbet Mahmud ider Hak ismini
Bestenigr
Kim ann zt- erfin ikr
Bis-i mevcd itdi Girdigr
Ann in cmleden efdaldir ol
Ann in berter ekmeldir ol
Ann in yaradld e ciht
Ar fer heft dery hem nebt
Ana virdi Hak hakyk srrn
Ana bildirdi dekyk srrn
Her ne kim ikrm kld ztna
Hazm idb ikrm bildi ztna
Ak- hubbi kld ztna salt
Essalt ey mazhar- zt essalt
Mster
Ey hakayk k g it beni
Kim Muhammed'den habr idem seni
Zt- pkin bilmee gel g ol
Akln der bana pr h ol
Mye
Bil ne kudret virdi mahbbuna Hak
Bil ne hikmetden verilmidir sebak
n habb oldu lhna Resl
Mu'cizt- vfire buldu vusul
Sana nakl idem bir iki mu'cizt
Dilde illet var ise virsn hayt
. TRK MUSKS ANTOLOJS
Bayt
Eylerem lkin niyz her emcede
Ftiha'yla yd ola Osman Dede
II
Dgh Tevh
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
Essalt vesselam ey nr-i zt- Kibriya

Essalt vesselm ey Hak Muhammed Mustaf
Fasl- sn der makam-i dgh

n irde kld ol Rab-bl-enm
Kim Muhammed bula ikram tamm
Biline peygamber-i lcenb
Kavl fi'li nicedir ayn- kitb
Sab
Yd olunsun mu'cizt- Ahmed
Ho bilinsn zt- pk-i emcedi
Mu'ciztndan biri mi'rcdr
Hazret-i Peygamber'i i'rcdr
rgh
Bir eb idi kim d enbihdi o eb
Bir eb idi gicelerden mntehab
ebde mi'rc itdiin kla aceb
b- hayvn kodu zulmetde Rab
-Kek-
mmhn hnesindeydi Resul
Kim Ali'nin hheriydi ol Betl
Kld mahbbunu da'vet ol Cell
Da'vet in geldi ana Cebrel
XVIII NC ASIR 311
Emr idb Cibril'e ol Rabb-i ceml

Eyledi emrini sga Cebrel
Hseyn
Bir burk al cennet-i a'lmdan
Eyle agh hazreti ikrmdan
Da'vet it mahbbumu gelsn bana
Gsterem ddrm ben de ana
Vech-i Hseyn
Nie ltf u nie ihsn eyleyem
Bana varan yolu sn eyleyem
Kullarmdan eyledim mmtz an
Bilrem ben arzu eyler beni
Hseyn
Bir burk ald cinandan ol melek
Geldi ol sultna tesbih iderek
Krd
Hb bdr miynnda hemin
Y Muhammed Kum dedi Cibril Emin
G idb Cebrail'i durdu heman
Oldu Cebrl Mkl ayn
tdiler mi'rc tebir ol zaman
Doldu nr ile zemin smn
Arazbar
Dedi Cibrl ey Muhammed Mustaf
ok selm eyler sana Rab-bil-ul
Acem
Da'vet eyler zt- pkin hazrete
T ki hazret irie ol devlete
Cn ile oldu mut'-i emr-i yr
Geldi h- zemzeme ol bahtiyr
312
TRK MUSKS ANTOLOJS
Anda dahi akk- sadr itdi zuhr

Zemzem ile ho vuz kld o nr
Ak- hubbi ztna kld salt
III
Nev Tevh
.r i.ULIJUl. # U U j "M. l
L'Jb
L
J* J
Fasl- slis der makam- nev

Didi Cibrl ey habb ey nr-i Hak
Virdi Hak sana cinandan bir burak
Gel suvr ol idelim azm-i Hud
Hep melik muntazrlardr sana
n burk ekdi v tutdu rikb
Kim suvr ola burka ol cenb
Hikmet ile itdi serkelik burk
Koymad binsn o h- itiyak
Didi Cibrl ana ey serke burk
Binmeyiser sana bundan yz ak
Nice serkelik idersin Ahmed'e
Kim erisersin hayt- sermede
Binmeyiser bundan efdl sana nr
Rz ol olsun suvr itsn ubr
n burkn guna irdi kelm
Oldu bin cn ile ol sultna rm
Didi kim olsun sadetle svr
Lk ben brenin mmdi var
n sabh-i maher olunca o nr
Gn gibi evkinden idince zuhr
Bir burka bindirirler izz ile
Yine Cebrl Mkil bile
313
XVIII NC ASIR
0l zaman dahi bana olsun svr

Byle va'd itsn o h-i kmkr
Byle diyb oldu hm ol burk
Ya'ni kim ol demde olmaya firk
Nibur
Hazret-i sultan g itdi an
Kim lisan verdi burka ol Gan
Va'd ider ol dem ana ol nr-i ayn
Oldu Mkl Cibril hideyn
Ak- hubbi kld ztna salt
IV
Sab Tevh
L _}>- Jj 5te J L j -*>. .il>l

313
L j i j, j
->*->
.p ,5 j
F asl- rbi' der makam- sab

Pes hemn oldu svr ol pk zt
Na're-i b ile doldu ciht
Bir rikbnda yrr Cibrl emn
Biri Mkl ile oldu bern
Nie kez yz bin melik geldiler
Emr-i Hak'la ana peyrev oldular
Kuds'e doru azm idb yrlar
Oldular ayrdan bzrlar
Gna kar' itdi gne sad
Y Muhammed dur deyu kld nid
*Hi mukayyed oladm gitdi heman
Vard Kuds'e izzet ile dman
Hseyn
Geldiler ervh- hayl-i enbiy
Oldu tekrr anlar ile pr saf
Emr-i Hak'la didi Cibrl ey hmm
ki rek'at kl namz ol imm
Pselik
Gedi mihrba mm- mrseln
Kld iki rek'ati ol dem hemn
Nrda mi'rc hzr kldlar
zzet ile ol araya geldiler
Bir tabakla geldi kse ana
Biri hamr biri sd birisi m
Didi Cibrl eyle birin ihtiyr
Byledir emr-i Hud ey bahtiyr
Hikmeten ol sret ma'n hner
N idb sd klmad hamre nazar
Hamd idb Cibrl didi ey azz
Hamllillh eyledin krn temz
Hamri n itseydin ey hikmet gzn
Cmle fsik olur idi m'minn
Ak- hubbi ztna kld salt
_V_
Hseyn Tevh
u .Ijl j>j U)lYl4)lY a? ^ j\j *jf
<IVNIV dU
Fasl- hmis Der makam- Hseyn

nki eflke urc itdi Resl
smanda buldu ervha vusl
XVIII NC ASIR 315
dem s v Yahy Ysuf'u

Grd drs ile Hrn'u dahi
Gerdniye
Sdise vard grb Ms'y
Merhaba kld annla r be-r
dicek terf-i heftn sman
Necid Hseyn
Pr brhm ile tutdu mekn
Rh-i brhm idb ikbl ana
Didi gel gel Slih oul Mustaf
Pselik
Sidreyi seyr itdi andan ol cenan
Kald Cibrl oldu Sidre yan
Didi hazret ey refk-i ho efk
tme misin bile tekml-i tark
Pes didi Cibrl sen ey hbz
Olasn izzet ile rif'at trz
Sebkat itsem Sidreden ben yek benan
Hark ider perrim benim heybet heman
Acem
Zhir oldu refref ol dem hazrete
Kim svr ola irince hazrete
Anda da nice hicb oldu adem
Grd hazret hazreti b keyf kem
nki hazret hazrete buldu vusl
Ettahiyyt okudu anda Resl
Uzzal
rdi ayn- ztdan bir ho nid
Y Habb y Muhammed Mustaf
Y selm rahmet tyb saf
Sana virdim ey mm- enbiy
Ayn- ayn ile nazar kl ayn gr

nki gayre terk kldn ayn gr
Her ne kim maksddur mahsldr
Hazretimde hcetin makbldr
Hazret ol dem mmetin kld niyz
An da bah eyledi ol B Niyz
Cebrele kef olub ol va'dler
Pes sr ile ehdet itdiler
Anda doksan bin kelm oldu kelm
Nie bin esrr ile sohbet tamm
Hak tal ltf u fazl ile salt
Hedye kld kla m'min m'mint
Hem buyurdu be vakit olsa ed
Elli vaktin ecrin idem ben ana
Oldu dstr ol habbin ztna
Geldi yine mmhn katna
Emr-i Hak'k halka tebli eyledi
Muhbir-i sdk hakkat syledi
0l ki m'min idi tasdk eyledi
Evvel mn Sddk eyledi
Cmle ashb oldular rif'at ikr
Mu'cize-yi Mi'rc oldu aikr
Ak- kubbi ztna kld salt
Nev Nibr Mnct

Y Rab ol sultn- cnn hrmeti
Nr-i zt- mstenn hrmeti
0l Muhammed rhuna ta'zm in
Mustaf'nn cismine tekrm in
Hzzam
Nr-i zt- Mustaf'nn hakkn
Srr- ar- Kibriy'nn hakkn
Ryine mtk olanlar hakkn
Akna uk olanlar hakkn
Yz suyu hakkn Peygamber'in
Srr- byi hakkn ol serverin
XVIII NC ASIR
Va'dini ihsn kl klara

Din yolunda sa'y eden sdklara
Cmle mn ile hatm olsun mem
Cennet ddar ile kl mutenem
Kek
B hak- Ahmed Muhammed Mustaf
Dervi Osmn'a dahi eyle at
Ey keml kudret ss pdih
Sen kabl eyle recmz y lh
Ftiha'yla bed'olundu bu kelm
Htihayla hatm olunsun vesselm
sfahan
Ahmed ashb cmle m'minn
(ARABCA)
2
rgh yin
JJrU -uf 4> j~ Uib Lj.1 -tU- U. le f
(ARABCA)
3
Hicaz yin
(ARABCA)
4
Hseyn ilh, G. Mevlna
Mhest nemdnem hurd-i ruhat yane
Bu ayrlk oduna cnm nice bir yane
Mrdem zi firk- tu mrdem ki heme dnend

Ak od nihn olmaz yanar dicek cna
Sevd-yi ruh-i Leyl d hsl- mhayl
Mecnun gibi vveyl oldum gene dvne
Sad tr zened ber dil an Trk-i kemn ebru
Fitnel el gzler n uyhudan uyane
Ey ah caddn ems-l-hak- Tebrz
Rahmetden eer nola bir katre bize tame (1)
5
Rast yin
(ARABCA)
Uak yin
(ARABCA)
ibrahim Aa
Hmayun ilh, G. Nasuh

Senin hsnn tecellsi eder klar nln
Yakub cn dili akn bu aklm eyledim talan
Gnl levhinde nak olmu vislin va'desi ah ah
Annn andelb oldu kamu hlinde sergerdan
Nasuh hk ile yeksan idb cnn sana kurban
Terahhum kl ana her an be-hakk- sre-i Frkan (1)
(1) Mst. Mc.

(2) yin Notalar iin baknz: stanbul Konservatuvar neriyat: Mev-levi yinleri III: Uak S. 378-398,
argh 400-416, Hicaz 421-432, Rast 351-368.
(3) Sd. Mc.
XVIII NC ASIR 319
Segah ilh, Devr-i Hindi, G. Nasuh

Derdimin dermn sensin y Muhammed Mustaf
Gnlmn sultn sensin y Muhammed Mustaf
Ben kim olam medhine cr'et edem ey h- dil
Nr-i Ysin mh sensin y Muhammed Mustaf
Srr- Evedn'ya mlik sensin ey mir't-i Hak
Taht- Levln h sensin y Muhammed Mustaf
Eyledi br- gneh kadd-i Nash'yi dt
Hey meded hey re sensin y Muhammed Mustaf (1)
Uak ilh, Dyek, G. Svasl ems

Gster cemlin em'ini yansun oda pervneler
Devlet deil mi ka em'ine karu yaneler
Ol hli ok a'l gzel yamalad gnlm evin
Pek bala akn zencirin boanmasun dvneler
Mescid ile medreseyi smarladk zhidlere
Hak'ka mnct etmee yeter bize vrneler
Ben meye tevbe etmezem ayar elinden imezem
Kudret eliyle sun bize dolu dolu peymneler
Cevr cef etmek ile ems seni terk eylemez
Sen sanma kim seni seven senden eh usaneler (2)
Bursal eyh zzeddin
l
Hisar Tevh, G., B. Kendisinin
Ey sadet menba sultn-i cmle enbiy
El'aman yand vcdum firkatinle el'aman
(1) Sd. Mc., Notas iin baknz: Konservatuvar neriyat C. 3, S. 102,,. Bu eserde, bu ilh iin "Bestesi kimin
olduu malm deildir" denildii gibi gftenin de yanl olarak "Kenz" ye isnad edildii grlmektedir. Bu ilh
bir mecmuada yanl olarak Akbaba imam nmna kaydldr: Alm. Mc. 650.
(2) R. Mc., Mvh. Mc., Mevhib Aydn mecmuasnda "Ukiyeden zkir brhim der skdar" kayd da vardr.
TRK MUSK ANTOLOJS
Taht- Levlk pdih kn- eltf ata

Hayli demdir eg-i emim itiyakdan oldu kan
tee dd bu cismim iftirakdan b gman
Derd-i hecrinden garbin zzi ider terk-i can
El'aman yand vcdum firkatinle el'aman (1)
Isfahan ilh, G. Erefolu Rm

olar kim dost elinden iti cm
Olar bilmedi hergiz hs u m
Olar esrkdrr dim aylmaz
Olar fehm eylemezler subh u m
Olara korku yok iki cihanda
Olar grmeyiser dr- melm
Olar bilmez yecz lyecz
Ki L havfn aleyhim Hak kelm
Olar Erefolu Rm 'ye sor
Olar gstere size mdm (2)
Isfahan ilh, G. Erefolu Rm

Razym derdine yrin ben ikyet etmezem
Kendi hlim sylerim gayri hikyet etmezem
Derd mihnet yoldamdr bu yola azm edeli
Dost belsndan bam bir dem selmet etmezem
Dost yzn gstermeyen bildim ki benlikmi bana
Benlik evin yktm u yaktm imret etmezem
derem klara akdan haber imdenger
ikre gn gibi gizlu iaret etmezem
Syle Erefolu Rm derdini klara
Deme kim ben gizlerim ak melmet etmezem (3)
() Mst. Mc., fk. Mc.

(2) Os. Mc.
(3) . Os. Mc.
XVIII NC ASIR 321
Medh
___ 1 ___
Arazbar lh, G-, B. kendisinin

Cebnin yet-i nr-i Hud'dr y Reslllah
zr- tbnkin Vedduh'dr y Reslllah
Vcdun bir mcessem nr-i mahz- Kibriy'dr kim
unla d lem pr ziydr y Reslllah
Sen ol taht- rislet hsn kim cmle mevcdt
Der-i devlet mebnda geddr y Reslllah
Keml zre seni vasf eylemek mmkin mi sultnm
Ki meddhn cenb- Kibriy'dr y Reslllah
Senin na't-i erfin dilde tekrr etmeden ancak
Murdm intisb- hkipdr y Reslllah
Ne denl mcrim ise de yine kendi garbindir
Kulun Medh (1) efat mddedr y Reslllah
_2_
Uak ilh, G., B. Kendisinin
Ey Gaffar olan Mevl-yi bn
Esirge kullarn etme mahzun
Rec-yi afvin etdim eyleme red
Koma ayakda kaldr mstemendi

Ki sensin erham efak efendi
Sevindir ltfun ile derdmendi
(1) Medh'ye id olan iki lh gftesini, Mlga Kadirhne derghn-daki bir mecmuadan Bay Gavsi istinsah
ederek gndermek ltfunda bulun-mutur. Medh, XVIII nci asr ir ve msikiinaslrndandr. Vefat trihini
bilmiyoruz. Slim tezkiresinde u kaydlar vardr:
"Medh: Zmre-i dervandan Baddiy-yl-asl bir derv-i dilr olub medne-i Kostantiniyye muzftndan
Tophne nm mahalde vki' hnkah- Kadiriyyede uzletnin bir merd-i shib temkin olub uar-yi asrdan
olmala bu mecelle-i celle-i zurafya tastr ve srndan bu beyti tahrr olundu:
Ayn on drd gibi dn gece meclisde idin

Kande ahamladn ey mh- dirahan bu gece"
Medh'nin Kadir tarkatine mensub bir msikiinas olduu anlalmak-tadr.
F. 21
Nie bir hasret ile idelim h

Keremlerle atalar eyle Allah
Alsun bb- rahmet her sehergh
Eerci Medhi'nin kr hatdr
Vel senden inyet mltecdr
Sana lyk olan nki atdr
Abdi ah
Muhayyer ilh, G. Gafur
Eden rh- mahabbetde tekp
Gl-i glzr- vuslattan alr b
Gnl olsun o glende akar su
Diyelim evk ile Allah y h
de cm- visl-i yr kim n
O dem eyler sivy hep ferm
Gafr eylesn bahr- saf c
Diyelim evk ile Allah y H (1)
skdarl Kad Hfz Sleyman Rifat
_1_
Evi ilh, G. Eref-i sn
Karrm yokdur ey dilber grelden sen dilry
Cemlin grmek in ben aarm canda yaray
erb- lyezlden sunub sk mey-i bak
Safsndan olub esrk niderem cm- hamry
Yecz lyeczden gerd ilm-i Rabbn
Hayl-i hsnne ddm niderem a u karay
Sab yeli ki zlfnden kokular getrr cna
Verirem yoluna yrin Semerkand Buhr'y
Habbin hakkn y Rab bu Sn Erefe rahm et
hdun aynna dim gre ol bedr olan ay (2)
(1) Cv. K. Mc. No: 183. Bu ilh Dervi Receb namna da kaydldr, Baknz: S. 86.
(2) Mst. Mc.,
XVIII NC ASIR 323
2
Rhatlervah Durak G- Nasuh
Vislinle edb i'zz ikram
Tecell et meded y Hayy gufran
Nikbn ref'ile et bize in'am
Tecell et meded y Hayy Gufran
Nash derdin ile yand y Rab
Gz giryan z biryn oldu hep
Teselli et meded y Rab bil reyb
Teselli et meded y Hayy Gufran (1)
Ahmed Rid
Segh maa Mstear ilh, G. Necib
Subh u mes sizler ile shib-i ezkr olalm
Sad can ile imdengeru chid-i derkr olalm
Bu ak u evk- Hak ile hem ielim bde-i sf
imdengeru nefsimize bizler de ayr olalm
Byle zen-i dehre zebn olmak nedir sen merd iken
Bakmayalm hi semtine fri-i efkr olalm
Bu mekkreye uymayan rh- Hak'ka yzn tutar
imdengeru gel Necb (2) hdim-i Gaffr olalm (3)
Nlzde brhim
_1_
Baba T hir ilh, G. Msr Niyz
Rmz-i evliyy vkf - esrr olandan sor
Enelhak srrn candan geb berdr olandan sor
Yr var ehl-i tecrdi alik ehline sorma
An cn cihn terk idb deyyr olandan sor
(1) Os. Me., Mst. Me.

(2) Necib mahlasiyle iirler yazan Osmanl hkmdr Ahmed III. dr. "Veft 1149 (M. 1736). Bu gfte de
belki onundur.
(3) Alm. Mc. No: 632.
Geh kahr u geh ltfun kemlin bilmek istersen

Fen ender fenda yo olub hem var olandan sor
Dil bu mantk-ut-tayr feshat ehli anlamaz
An ancak ya Attr yahud tayyr olandan sor
Anadan doma gzszler kemh grmez eyy
Niyaz vech-i dildr llebsr olandan sor (1)
l
Bayt Durak, G. Dervi Osman
Blbl-i rdeyim glden nasbim var benim
Sanmanz bhdeyim glden nasbim var benim
Derd-i hre katlananlar buldu bu kez sohbetin
Glsitn- H'daym glden nasbim var benim
Alur klara n kim visli glleri
Dembedem kapudaym glden nasbim var benim
By-i Hak'tan lezzet ald Dervi Osman (2) sdk ile
Her dem ol kokudaym glden nasbim var benim (3)
Gebzeli eyh Cemal

l
Hseyn ilh, G., B. Kendisinin
T ezelden sen benimle ahd peymn eyledin
Gsterb ol hub cemlin y ne pinhn eyledin
Demedin mi sev beni derdine dermn olaym
Sevdiim n artd derdim y ne dermn eyledin
Bir kuluna vermedin dnyda bir gmlek giye
Bir kuluna mlk verdin hem Sleyman eyledin
Bir kulunu Kerbel'da eyledin susuz ehd
Bir kulunu kul iken Msr'na sultn eyledin
Hem kulundur hem resln h- kevneyn Mustaf
ki cihan arasnda an sultn eyledin
eyh Ceml alamakdan gzlerinden kan dker
Yer gk ar krs dostu seyrn eyledin (4)
(1) Os. Mc., Bir mecmuada "Nl" balyla kaydldr: fk. Mc.
(2) Halveti eyhlerinden stanbullu Hakkzde Osman efendi. Veft
1037 (M. 1627).
(3) Mst. Mc.,
XVIII NC ASIR 325
Zkir Halil
--
Nev ilh, G- Adl
imiz subh u mes crm hat
Mlket-i cn dile verdi fen
Gark- isyn olmuam ifir len
Rabben y Rabben fafirlen
Adli-i gamhr nr eyleme
Sana yr et nefsine yr eyleme
Cennet eyle yerini nr eyleme
Rabben y Rabben fafir len (1)
Slihzde
__
Irak ilh, G. Sezy
Zlfn ire vechini cna pinhn eyledin
Ehl-i mn o vech ile pern eyledin
Eyledin envr- hsnn tr- zlfnden ayan
Beste-i znnra ya'n arz- mn eyledin
Pertev-i akn hidyet oldu inkr ehline
Kfir-i hsnn olanlar mslmn eyledin
ekdin erbb- dili zencr-i zlfn kaydna
Pdiehsin mlket-i hsnnde dvn eyledin
Genc-i akn kang dillerde ezel kldn nihan
kbet ol dilleri lemde vrn eyledin
Mushaf- ryinde hsnn hattn kim okudu
Vkf ettin an esrrna hayrn eyledin
Hattn ile gsterb cn Sezy'ye ruhin
Hzr- cna zulmet ire b- hayvan eyledin (2)
_2_
Nibr Mersiye, Dyek, G. Sezy
Ey ehd-i Kerbel'ya alayan
Ala matemdir muharremdir bu gn
(1) Mst. Mc. (2) Mst. Mc.

te-i hasretle sne dalayan

Ala mtemdir muharremdir bugn
Snede serde gerekdir da ola
Kanlu yan ddeden rma ola
Ger dilersen menzilin uma ola
Ala mtemdir muharremdir bu gn
Gice gndz ey Muhammed mmeti
delim cn- Yezd'e laneti
Dersen ire sana Hak'kn rahmeti
Kimdir ol h- ehd-i Kerbel
Nr-i em-i Murtez l-i Ab
Eb ceddidir Ali hem Mustaf
Her seher sanma afakla ebnemi
And kan alar felekler ol demi
lemi tuttu Hseyn'in mtemi
ryr ile Muhammed ey sad
Oldular tesmm-i zehr ile ehd
Kydlar rahm itmeyb bunca and
Ey Sezy bilmi ol h- Hseyn
Cmleye sevmekdir an farz- ayn
eksiz ehlllha oldu nr-i ayn
Ala mtemdir muharremdir bugn (1)
skdarl Ali (Zkirba)

Dgh ilh, G. Nash
Mazharsn Kibriy'nn ey ceml-i H Ahad
Kl efat ben hazne y Reslllah meded
Oldu zhir bu kemlin t ezelden t ebed
Kl efat ben hazne y Reslllah meded
B- vahdet blblsn hem inyet snbl
Menba'-i rh-i reyhin sensin ol Hak'kn gl
(1) Mst. Mc., fk. Mc.

XVIII NC ASIR 327
Kl Nash bendeni vasfnda gya blbl

Kl efat ben hazne y Reslllah meded (1)
_2_
Hseyn ilh., G. Dervi Himmet
Uyan behey gafil hb- gafletden
mrn geldi gedi haberin var m
Bir haber aldn m srr- vahdetden
mrn geldi gedi haberin var m
Bu dr- rihletdir bunda kalnmaz
Hem sonu fendr murd alnmaz
Kfile kalknca geri dnlmez
Kervan ba gd haberin var m
Dervi Himmet senden evvel gelenler
Kimi kul kimisi sultn olanlar
Dny benim mlkm deyb bilenler
Ecel hamrin idi haberin var m (2)
_ 3 __
Irak ilh, G. Ren
Der idim gl yzne olsa gln gz ka
Ya benefe kokulu haddi kad-i serv vei
He lillh ki diyem ben de senin gl yzne
Vey nice benzedeyim pdiehe cr kei
Ne aceb kfir-i bed gevher sengin dil imi
Gelmeyb rahme senin gevherine att ta
Pk sf oluben evsf- beerden arnur
N iden l'l-i lebinden mey-i b gll g
Ren zlf ruhin ydna tan m okusa
Sre-i Nr u Duhan Klle gadtin ve a (3)
Uak ilh, Devrinhind, G. Erefolu Rm

Tecell evk- ddrn beni mest eyledi hayran
Enelhak srrn candan annn klmazam pinhan
(1) fk. Mc.

(2) Os. Mc.
(3) Os. Mc.
Bu ay gn bu yldzlar bu giceler bu gndzler

Bu yazlar klar u gzler benim emrimdedir yeksan
rm tenlere bir kez eer dersem biizn kum
Yaln ayak u ba ak duralar kamusu ryan
Benim ilm-i lednnmde hezran Hzr olur ciz
Benim her bir tecellimde nie bin Msiler hayran
Sanursn Erefolu'yam ne Rm'yem ne znk
Benem ol dim bak grndm sret insan (1)
eyh Mehmed (Kdir)

Hseyn ilh, G. Erefolu Rm
Zih bahtlu u canlar kim bulur ann vislini
Zih devletl gzler kim grr ann cemlini
Zih tt v kumrler ki vasl skkerin yerler
Didre karu dururlar ib kevser erbn
Zih blbller terler ann ddrna karu
Zih klar okurlar ann hsn kitbn
lh sen myesser kl bu Erefolu Rm'ye
Ki ol meclis-i lde dura kavura elini (2)
_2-_
Isfahan ilh, G- Msr Niyaz
Oldum mahv-i mahz-i zat buldum vcdumdan nect
Ben imiem b- hayt irmez bana hergiz memt
Ben dost yolunda varm terk eyledim nden sona
Kfr ile mandan geb a'yanda bulmuam sebt
Her kande baksam grinr gzlerime srr- ezel
Her ey ulaub hakkna kd aradan kint
Dost ile ben dost olal zevk ile iret bulal
Dayf- mkerremdir bu can hep yediim kand nebt
Halvetden itdim rihleti kesretde buldum vahdeti
Bzarda dzdm halveti rz ebim d bert
(1) Mst. Mc. Mecmuada i'rin ba tarafna u kayd ilve edilmitir: "Ali skdar, Derghda beste
eylemi."
(2) Os. Mc.
XVIII NC ASIR
Grdm bu lemler kamu benim vcdumla dolu

Bir olmu uma u tamu cmle bana oldu sft
Her ne yana kim eilem ol yana her ey eilr
Olmu Niyaz hep senin syelerin sitte ciht (1)
3
Isfahan ilh, G. Msr Niyaz
Hak'n kullarn baz kul eyler
An kul eylemez yine ol eyler
Alan veren odur pazar iinde
Kimi bay kimini yohsul eyler
Kiminin bakrn eder altun
Kiminin altunun kara pul eyler
Kimini gldrr dim cihanda
Kiminin h fignn bol eyler
Bu szn Yunus Msr deildir
Luz bunda muammsn ol eyler (2)
Nev ilh, G. Msr Niyaz

Kim ki akn drna berdr olur
Cmle uak ire ol serdr olur
Bunda uk yakan od kibet
Nr- brhim gibi glzr olur
Korkma tamudan eer k isen
Blbl olann yeri glzr olur
Cennet-i irfna dhil olann
Kande baksa grd ddr olur
Gzsz olanlar o yz gremez
An gren hep llebsr olur
Msr tc tahta olmaz vasl- yr
det oldur ana can sr olur (3)
(1) Os. Mc. No: 616.

(2) Os. Mc. No: 616.
(3) Os. Mc. No: 616.

Y Rab bize ihsn it vuslat yolunu gster
Sretde koma cn it uzlet yolunu gster
Nefsimi hevdan kes kalbimi riydan kes
Meylimi sivdan kes halvet yolunu gster
Candan sana tlib kl her tata rgb kl
Bir pre mushib kl hizmet yolunu gster
Hr ire biter glzr zr ire doar envr
Her eyde tecellin var r'yet yolunu gster
ol kim ola vuslatte halvet bula celvette
Bu Msr 'ye kesrette vahdet yolunu gster (1)
Rast ilh G. Msr Niyz

rifin mutlak kelmn tutmaa irfan gerek
Srr- mulakdr gnlde zevk ile vicdan gerek
Bir haznedir tasavvuf mlik olmaz her hass
Bulmaa an d lemde beim sultan gerek
rif oldur halk bana rmek istemez
Gnl cmle halk iinde hk ile yeksan gerek
nki rdir izfatdan vcdu dilberin
Zevk- kll isteyen k dahi ryan gerek
Msry terk-i izft etmee lyk olan
Kmmel-i insn iinde binde bir insan gerek (2)
7
Rehv ilh, G. Atf
Mazhar- srr- Hud'dr eyh Abdlkadir
Menba'-i feyz atdr eyh Abdlkadir
Kutb-i lem gavs-i a'zm mazhar- hulk-i azm
Shib-i sadr- safdr eyh Abdlkadir
Oldrr Sultn- cmle evliy v atky
Nesl-i pk-i Mustaf'dr eyh Abdlkadir
(1) Os. Mc. No: 616.

(2) Os. Mc. No: 616.
XVIII NC ASIR 331
stnn bekleyen maksda olur in

Fiz-i feyz vefdr eyh Abdlkadir
Ey Atf (1) bende ol bin cn ile ol hazrete
Ry-i maksdu nmdr eyh Abdlkadir (2)
_8_
ehnaz ilh, G. Vahdet
Syle blbl tze gller asrdr
Meclise gel Kdirler devridir
Rz kef et ehl-i diller vaktidir
Meclise gel Kdirler devridir
Hokka-i mgn- hn- rahmeti
Halka-i zerrn-i bb- hazreti
Grmek istersen eer ey Vahdet
Meclise gel Kdirler devridir (3)
9
ehnaz ilh, G. Vahdet
Marif burcunun ha hms Kdirlerdir
Hakkat cem'inin bir mehliks Kdirlerdir
Ne yerde akd olunsa ak u evkin meclisi cn
O bezmin bis-i zevk u safs Kdirlerdir
Sebl oldukda uka erb- kevser-i tevhd
O havzn ski-i cm- ats Kdirlerdir
Dilersen ala gzn gel al el Kdirlerden
Ki cn dil gznn ttys Kdirlerdir
Ne denl medh olunsa Kdirler Vahdet hakdr
Ki her yzden semnn pek sezs Kdirlerdir (4)
10
Uzzal ilh, G- Yunus
Akn durur haytm Cismimde can gerekmez
Ninn bulsa gnl gayri nian gerekmez
(1) Sfzde Abdullah Atf efendi- Veft 1122 (M. 1710).

(2) Os. Mc. No: 616.
(3) Sd. Mc.
(4) Sd. Mc.
XVIII NC ASIR 351
Mahabbet szu cn ire ki candan dahi nzikdir

Bulunmaz dnyede mahrem sakn f itme esrr
Aceb haddince M evlna (1) sz trkce nazm eyler
Kelmndan olur ma'lm kiinin kendi mikdr (2)
12
Bayat ilh, Evsat, G. Yunus
delim cevln Klalm seyran

Mest olub hayran eyh eiinde
Aldm himmeti Getim zulmeti
tim hayt eyh eiinde
istedim yr Brakdm r
Kesdim znnr eyh eiinde
Nice bir lfet Edelim uzlet
ekelim halvet eyh eiinde
Yunus'em elhak Ddre mtak
kam uak eyh eiinde (3)
13
Bayat ilh, Dyek, G. Snbl Fahr
Ez cn dil peygambere k isen Sall aleyh Shib

kar rz-i cez ekk etme gel Sall aleyh Snnetini
Peygamber'in icr ider isen eer Nil olursun
ltfuna Peygamberin sall aleyh Her kim erat
zredir kurbiyyete basar kadem Mazhar olur ltf-i
Hak'a hi bhe yok sall aleyh Cmle nebler efdali
hr zaman peygamberi Mazhar olur Hak ltfuna hi
bhe yok sall aleyh Ta'zm ile tekrm ile Leyl
nehar hem evk ile Ey Fahriy her hl ile ez cn
dil Sall aleyh (4)
(1) Bu i'rin XVII nci asr iinde Mevlna'ya isnad edildii tahram
olunabilir.
XVIII NC ASIR 353
Cihna itmeziz rabet budur ynimiz Himmet

Yeter uka bu izzet mrd-i Mustaf'yz biz (1)
-Bestenigr ilh, G. Himmet -
Kapuna geldiler muhta gedlar

Atlar eyle sultnm atlar
Eeri kldlar crm hatlar
Atlar eyle sultnm atlar
Bu Dervi Himmet'i irgr safye
Uladr srr- pk-i Mustaf'ya
Eer lyk deil ltf u atye
Atlar eyle sultnm atlar (2)
18
Bestenigr ilh, G. Msr Niyaz
A gzn dildre bak ref' oldu yznden nikab

Zulmeti srd kard ara yerden ftb
ol Sekahm Rabbhm hamrin lebinden iegr
Katresin n eyleyen uk ebed grmez azb
Otuz iki harfi bildin drt kitbn asldr
Safha-i vechinde yazlm kamu b irtiyb
Her ne sz kim, sylenr lemde Trk y Arab
Tut kulan kim sanadr cmle dillerden hitb
Her ne kim grr gzn andan ceml-i yre bak
nki gitti ey Niyaz kalmad asla hicb (3)
- 19-
rgh ilh, G. Hday
Ak- ma'uku edelden ihtiyr

Ak ile ho zindedir eyd gnl
Yerde gkte eylemez oldu karr
Bir kapuya bendedir eyd gnl
F. 23
(1) Mst. Mc., sk. H. Mc. No: 15.

(2) Os. Mc.
(3) Mst. Mc.
Cnib-i matlba perr bl aar

Tir-i kuds gibi dn gn uar Dil
Hdy ar krsden geer
Sanmagl ki bundadr eyd gnl (1)
20
Evi ilh, G. mm Sinan
Erenlerin sohbeti ele giresi deil
krr ile gelenler mahrum kalas deil
krar gerek, bir ere gz aub ddar gre
Sarraf gerek gevhere ndan bilesi deil
Bir pnarn bana bir destiyi koysalar
Krk yl anda durursa kendi dolas deil
Deme kii er olmaz bu yolda ihtiyr olmaz
Amelsiz ddr olmaz Hak'kn rzs deil
mmi Sinan yol ayan olubdur bellu beyan
Dervilik yolu heman tc hrkas deil (2)
21
Evi ilh, G. Himmet
Mest olduum etmen aceb

Humhneye uramam
klar mest eyleyen
Kneye uramam
Bir ski grdm anda ben
Sar ile erbet sunar
Peymne sundu destime
Meyhneye uramam
Dil milkini ettim tebah
Klsam aceb mi h vah
Ma'mr ide kalbim lh
Vrneye uramam
Ak ehlinin germiyyeti
Artrd dilde hleti
(1) Mst. Mc.

(2)Mst. Mc., Os.
Mc.
355 XVIII NC ASIR
Ben dahi bilmem Himmet

y neye uramam (1)
22
Hicaz tevih, Evsat, G. Abdssamed
Tende cnm canda cnnm Muhammed Mustaf

Milk-i dil tahtnda sultnm Muhammed Mustaf
Muntazrdr mah cemlin grmee klarn
Gel tul' et mh-i tbnm Muhammed Mustaf
Cilvegerdir dim nak- cemlin snede
Hne-i kalbimde mihmnm Muhammed Mustaf
Y Reslllah garbindir senin Abdssamed (2)
Kl efat ey kerem knm Muhammed Mustaf (3)
23
Hicaz ilh, G. Yunus
Y Rabbi cennet evine

Girenlerden eyle bizi
Yarn anda cemlini
Grenlerden eyle bizi
Maherde halk ola mzan
ok cierler oldu biryan
Arn glgesinde seyran
denlerden eyle bizi
Bakma dnynn mline
Sarf it varn Hak yoluna
Bertn sa eline
Alanlardan eyle bizi
Bu dnynn bakas yok
Ya a olmu ya olmu tok
Terzda sevb ok
Gelenlerden eyle bizi
Y Vhid ferd Ahad
slere eyle meded
(1) Mst. Mc., sk. Hs. Mc. No: 15.

(2) Himmetzde Abdullah'n oludur. Vefat: 1156-1743.
(3) Notas iin baknz- Konservatuvar neri, ilhiler I, 17.
Cennet iinde t ebed

Kalanlardan eyle bizi
M'minlere rahmet ola
Mnfklar mahrum kala
Yunus ider doru yola
Gidenlerden eyle bizi (1)
- 24 -
Hisar ilh, G. Himmet
Eer dostdan bell haber sorarsan

Sana haber versn seher yelleri
Dost elleri kande deyu ararsan
Bahar ald m gllerinin
Feryd var mdr blbllerinin
Doru yolun bilr dost ellerinin
Sana haber versin seher yelleri
Akmn atei tutuub yand
Dd-i hm feleklere boyand
Kandedir der isen gzel efendi
Sana haber versn seher yelleri (2)
-25-
Hisar ilh, G. Himmetzde Abdullah
Sdk- ile k olursan sana yr eksik deil

Pre kl mihr vefy gamgsr eksik deil
B- kesretden cd ol meyve-i irfn bul
Gir riyz- vahdet ire berg br eksik deil
Dergeh-i merdne arz it iktidarn dim
Halka-i erbb- dilde z nisr eksik deil
Dervi Abdullah niyz et nil ol matlbuna
Himmet-i merd-i Hud elbette var eksk deil
(1) Mat. Mc., Os. Mc.

(2) sk. H . Mc. No: 15.
(3) sk. H. Mc. No: 15.
XVIII NC ASIR 357
26
Hisar ilh, G. Himmet
Ddm yine bir derde

Gnlm nin elenmez
Karrm yok bir yerde
Gnlm nin elenmez
M'minim kr ederim
Dim zikr ederim
Her zaman fikr ederim
Gnlm nin elenmez
ehvet gavgas deil
Ziynet sevds deil
zzet da'vs deil
Gnlm nin elenmez
Himmet bir k kuldur
Bu yol bir aceb yoldur
Hlimi bilen oldur
Gnlm nin elenmez (1)
27
Hisar ilh, G. Msr Niyaz
Can bu elden gmeden cnn bulmazsa ne g

Yrn terk etmeden yrn bulmazsa ne g
Sreti insan ii hayvn olursa kiinin
Talar ile dnb insn bulmazsa ne g
demin gnl evinde bahr-i umman gizlidir
Dima susuz gezb ummn bulmazsa ne g
ol fakr olub gezenlerde hazne dobdolu
Sa'y edb ol kenz-i bpyn bulmazsa ne g
Bunda gelmekten murad nkim Hak'n irfndr
Ey Niyz kii ol irfn bulmazsa ne g (2)
28
Hseyn ilh, G. Yunus
Hlet ile bana bir ak yneldi

Allah derler bir meclise uradm
(1) sk. H. Mc. No: 15. (2)

Mst. Mc.
Tutun kulak nakleyleyeyim size

Mnadler nid idb zra balar
Halli hlince tesibh ider kular
Secde ider dalar talar aalar
Mnd szne kulak tutarlar
Arn etrfnda saf saf melekler
Ol meclisde kabl olur dilekler
Dervi Yunus ok kr Hak'ka erdim
Muhammed'in nru berk urur grdm
Eb Berk mer Osman Ali hem
Allah derler bir meclise uradm (1)
29
Hseyn ilh, G. Yunus
Sensin bize bizden yakin

Grnmezsin hicab nedir
n ayb yok gkler yzn
znde b nikab nedir
Yunus bu gz an grmez
Grenler hod haber vermez
Bu menzile akl ermez
Bu koduun serab nedir (2)
30
- Hseyn ilh G. Snbl Fahr-
Hak ltfuna mazhar olan

Snbller derler bize
klara rehber olan
Snbller derler bize
Bu ltf- Hak'k subh u m
krn eddayz mdm
(1) Os. Mc.

(2) Mst. Mc.
XVIII NC ASIR 359
Kim Fahriy hs ile m

Snhller derler bize (1)
- 31 -
Hseyn Aran ilh, G. Abdssamed
Tende cnm canda cnnm Muhammed Mustaf

Milk-i dil tahtnda sultnm Muhammed Mustaf (2)
32
Irak ilh, G. Hamd
Evliyann nazarnda yanmaynca durulur mu

Ak k esrk eder doymaynca durulur mu
Ak yakar kuruyu ya inledir da ile ta
Hak k olan kii ya usanur yorulur mu
Gurab gibi tmek ile el hakkn yutmak ile
Hayvan gibi yatmak ile hri ddar grlr m
Zikr ile esilr yeller zikr ile kef olur haller
Tevhd ile varan kullar derghndan srlr m
Emir Hak'kn verilrse re nedir sorulursa
Hamd (3) bu yolda lrse soru hisab sorulur mu (4)
Irak ilh, Evsat, G. Lmekn
Pk eyle gnl emesini t durulunca

Dik tut gzn gnlne gnln gz olunca
Efkr ko dil destisin ol emeye tut dur
01 b- saf bah ile ol desti dolunca
Ver k evin shibine sen k aradan
B ek gelr vz eve sen savulunca
Evvel koma ki sonra karmas g olur
eytan erisi hne-i kalbe koyulunca
(1) Mst. Mc.

(3) Mehur Emr Osman Haim'nin damad.
(4) Mst. Mc. ; Bir mecmuada babas lk eyh Ahmed namna kayd-
ldr: Os. Mc.
Ey Lyimekn'm seni pek ok aradm ok

Sinemde mukm olducan t duyulunca (1)
- 34 -
Irak ilh, G. Himmetzde Abdullah
nyet eyle kl nazar

Kerm Allah Rahm Allah
Kalmasun gnlmde keder
Gr benim za'f- hlimi
Tef't etme ahvlimi
Ben bilrem ef limi
Ben kulum sensin dverim
Kapmda kemter kerim
Ltfunla ol gl yverim
Abdullah halkn kemteri
Kald cihanda serseri
Sen eyle ltfun mazhar
Kerm Allah Rahm Allah (2)
35
Isfahan ilh, G. brahim Nak
meyen l'lin erbn merd-i meydn olmad

Dmeyen zencr-i aka mest hayrn olmad
Gemeyb benlik hicbn grmedin mi zahidi
Kald irket ire hr gitti insn olmad
Derd-i akn resin gel sorma andan kim dil
Defter-i uk ire h Lokmn olmad Mlk-i
Ken'n ire cna bulmayan dil Ysuf'un
h- zulmet ire kald Msr'a sultn olmad
meyen cnn elinden Naki kudret cmn
Gelmeyb bu bezme hr kald ol cn olmad (3)
(1) Mst. Mc., Os. Mc., Sd. Mc. Mstakimzade mecmuasnn kenarnda
bu ilh iin "Sultan Irak budur" kayd ilve edilmitir. Rauf Yekta merhum
tarafndan alnan notas iin baknz: Abdlbak: Melmlik ve Melmiler.
(2) sk. H. Mc. No: 15.
XVIII NC ASIR 361
36
Isfahan ilh, G. Himmet
Ey can gzn aabilsem deyenler
Leyi nehar zikrullaha megul ol
Bu varlkdan geebilsem deyenler
Leyl nehar zikrullaha megul ol
Enbiy nbvvet bulduu yoldur
Evliy velyet bulduu yoldur
Dil cnn envr ile doldur
Men aref srrn duyub bulursun
Eksiklerin gidb kmil olursun
Hak'kn tecell-i ztn grrsn
Gel bu Dervi Himmet'den al bu demi
Bilegr sen de ma'h-yi demi
Seyr edersin on sekiz bin lemi
Leyl nehar zikrullaha megul ol (1)
37
Krdi ilh, G. Mevln
Hurd-i ruhinle dil benzer gibi biryne

Bu ayrlk oduna cnm nice bir yane
lem ki bilr cn ldrd beni firkat
Ak odu nihn olmaz yandka irer cna
Yz tr urur her dem ol yy- kemn ebr
Fitnel el gzler n uyhudan uyane
T ki deli Molla, vuslatdan ra elbet
Hakka ki dker emim ykut ile drdne (2)
38
Mhur ilh, G. Himmetzde Abdullah
Cnbi iden geri tendir rh- insan gizlidir

Bu kuv leker gibi amm ki sultan gizlidir
(1) Sd. Mc.

(2) Os. Mc.
rife peyddr amm bilmedi ndn olan

Hep hveyddr sanurlar ki nmyan gizlidir
k alarsa gznn yana dahl eyleme
Gz yann katresinde bahr-i umman gizlidir
Ddu olmudur nefes anlar bunu rif olan
Dervi Abdullah gnlde nr- szan gizlidir (1)
39
Mye ilh, G. Adl

Mevt haberin iidicek
Yansun benim dervilerim
Pervneler gibi her dem
Dnsn benim dervilerim
Gaflet ile yanmasunlar
Eri yola gitmesnler
Adl'yi unutmasunlar
Ansun benim dervilerim (2)
- 40 -
Nev ilh, G. Seyyid Kerm
kn oldu dili mesv-yi H

Mest ider dim an sahb-yi H
ad hezr esrr eyler aikr
Kalbe girse hid-i ma'n-yi H
Mnkirin kalbinde klmad karr
mr iinde bir nefes anka-yi H
Tlib-i Hak olann kalbinde dil
Oldu ancak maksad- aks-yi H
Gark eder Seyyid Kerm'in cismini
Her zaman envr- H dery-yi H (3)
- 41 -
Nev Uak ilh, G. Snbl Fahr
Sem'dan srr- tevhd oldu izhr

O srra vkf oldu cmle ebrr
(1) sk. H. Mc. No: 15.

(2) Mst. Mc.
XVIII NC ASIR 363
Kim etse hsm- tevhde tehassun

Necta vsl olur budur ihbr
Bir k olsa tevhde mlzim
Zuhr eder ann vechinde envr
Kaan cehr ile tevhd etse k
Ana hemdem olur ahcr ecr
Yeter kef ettin ey Fahr bu rz
Slk ehline kef olur bu esrr (1)
42
Nikriz ilh, G. Msr Niyaz
Cnne grnr bana cn neye baksam

Kne grnr heme vrneye baksam
Mest olub ayam nere basdm bilmem
Her br ol iki gzleri mestneye baksam
Cmle bu cihan ol sanemin vechidir elhak
Ger mescid y deyre ya bthneye baksam
Her zerre Niyaz heme hurd-i mnevver
Her katre hemin lcce-i dery neye baksam (2)
43
Nhft ilh, G. Msr Niyaz
Hak'k seven klarn elencesi tevhd olur

Ak oduna yanklarn elencesi tevhd olur
zinden rmaz gzn cn ile tutar szn
Grmee iver yzn elencesi tevhd olur
Ml menlin terk ider ehl aylin terk eder
Hl ile kalin terk eder elencesi tevhd olur
Dny v ukb perdesin ardna atar cmlesin
Kor msiv elencesin elencesi tevhd olur
Msr'ye uyan kiinin gider r iinin
indeki can kuunun elencesi tevhd olur (3)
(1) Mst. Mc.

(2) fk. Mc.
(3) Mst. Mc.
44
Pengh ilh, G. Msr Niyaz
Gl mdr blbl mdr ol zr efgan eyleyen

Ten midir y can mdr hem ar seyrn eyleyen (1)
- 45 -
Pselik ilh, G. Himmet
Zhid dem urma akdan kapuyu kakdn m h

Snen zre te-i ak aceb yakdn m h
Cezbe-i aka db geyb melmet hrkasn
Hayret ire adn dvneye takdn m h
Alub mir't- kalbin nefsinin bed sreti
Sen tem eyleyb yneye bakdn m h
Himmet-i merd-i Hud'dan bir nashattir sana
Kavcaazn kurudub akmakn akdn m hi (2)
- 46 -
Rhatlervah ilh, G. Svasl ems
Andm yine ol bezmi mestnelik el verdi

Yamya verb akl dvnelik el verdi
n ziynet-i zhirle olmad gnl ma'mr
Pes tlib-i gene oldum vrnelik el verdi
emimden akan yaa sordum ki neden prsn
Der ke's-i dilrdan peymnelik el verdi
Olmad gnl kani' vardka olur tmi'
em'-i ruh-i yr ister pervnelik el verdi
Beydak- hev ban kesmek dilerim bir bir
Bu nat'- cihn ire ferznelik el verdi
a'y eyle duru ems Hak ile ens ol kim
imdengeru halk ile bgnelik elverdi (3)
(1) Alm. Mc. No: 594, Os. Mc., Sd. Mc. Bir mecmuada Rehav olarak
ayn bestekr namna kaydldr: Mst. Mc. Gfte iin baknz: S. 252.
(2) sk. H. Mc. No: 15.
XVIII NC ASIR 365
- 47
Rast Durak, G. Msr Niyaz
Ben sanrdm lem ire hi bana yar kalmad

Ben beni terk eyledim grdm ki ayar kalmad
Cmle eyda grrdm hr var glzr yok
Hep glistn oldu lem imdi hi har kalmad
Gice gndz zr efgan eyleyb inlerdi dil
Bilmezem noldu kesildi h ile zar kalmad
Gitti kesret geldi vahdet oldu halvet dost ile
Hep Hak oldu cmle lem ehr bzar kalmad
Din diyanet det hret kamu vard yele
Ey Niyaz noldu sende kayd- dindar kalmad (1)
48
-Rast Tevih, Evsat, G. Yunus-
lemler nra gark oldu

Muhammed doduu gece
M'min munafk fark oldu
Muhammed doduu gece
Arn nru yere indi
Suyun rengi nura dnd
Hep susuzlar suya kand
Muhammed doduu gece
Hri kzlar geldiler
Kundan bile sardlar
Muhammed'e yz srdler
Muhammed doduu gece
Dervi Yunus ey kardeler
Akar gzden kanl yalar
Secde kld dalar talar
Muhammed doduu gece (2)
(1) Mst. Mc., Os. Mc., M vb. Mc.. Sd. Mc.

(2) Mst. Mc., Os. Mc., Mvh. Mc., Notas iin baknz:
Konservatuvar
neri, ilhler I, 24.
49
Rehv ilh, G. eyh Mehmed
Benim bu zge hlim cmle halka yadigr oldu

Grnd her yana baksam yedi dery kenr oldu
ki yne ire hep ceml-i yre dd dil
Ki ak- avn-i Hak ile kamu ehr diyr oldu
O ehrin cmle bzrnda vardr lem-i tlk
Ki nakd-i ek ile aldm met'- baht-i yr oldu
O bzr- mahabbetde nid itdi mndler
Met'- rz tebdl itdiler hep ikr oldu
O ehrin halk tlk kuyuda eyledi tebdl
Ki nakd-i er'-i pk ile serser hep ikr oldu
Bu srr- mbhemi ehl-i slke itdiler teslm
Safland dernu ehl-i hlin tbdr oldu
Tarkat ehli anlar eyh Mehemmed mnkiran bilmez
Senin de hlin ancak ehl-i hle i'tizr oldu (1)
50
- Sab ilh, G. Yunus-
Gaflet ile bana bir hal yneldi

Bir yeil alemli sultan grnd
Gzmn grdn sylerim size
Sanca ak idi dnd yeile
Uyandm kendimi dodum taile
lh bir dahi gster d ile
Sancan kaldrd dzld yola
Sancan ald yrd yle
Gele ey gnehkr gnhn dile
Sancan ald yle yrd
Yreim iinde yam eridi
Muhammed'in nuru ar brd
Bir yeil sancakl sultan grnd

XVIII NC ASIR J67
Dervi Yunus sana sdk ile tapar

Tapmayanlar doru yolundan sapar
Ey Allah'm bizi anlarla kopar Bir
yeil alemli sultan grnd (1)
-51 -
Sab ilh, G. Himmetzade, Abdullah
Cn dilden ak mihmn eyleyen

Ak senindir dil senindir can senin
Kabza-i kudretdedir cmle nfs
Bu meryda zuhur iden uks
Dver-i ak eylese dilde cls
Ak senindir dil senindir can senin
Gelse akn kalbini d eylese
Dervi Abdullah' handn eylese
lem-i ma'nda sultn eylese
Ak senindir dil senindir can senin (2)
- 52 -
Segh ilhi, G. Himmet
Hamdlillh bir makam- lide kldm karr

Alub mir't- kalbim oldu ok ey ikr
Ba aub zr eyler idim bir seherde ngehan
Eyledi Hd hidyet gitti elden ihtiyr
Yzm yere srb zr klub h eyledim
El aub dergh- Hak'ka didim ey Perverdigr
Ref 'idb gnlm hicbn eylegil arz- ceml
Dm- akna tutulub olmuam nkim ikr (3)
53
Segh ilh, G. Himmetzde Abdullah
Tre kalurdu gnl nr-i cenb olmasa

Ren olmazd bu gnler fitb olmasa

(2) sk. H. Mc. No: 15.
(3) Mst. Mc., sk. H ? . Mc. No: 15.
Anlamazd dersini ilm-i ledn tlibleri

Mekteb-i cisminde levh-i dil kitb olmasa
Can gzyle hep grrlerdi cemlin nrunu
Ztna frt- cellinden nikab olmasa
Cevher-i rhun nice pertev salard leme
Ak ile bu tlsm- cismin harb olmasa
nlemezdi Dervi Abdullah gz yan dkb
Ehl-i akn aya altnda trb olmasa (1)
54
- Segh ilh, G. Msr Niyaz
Ey eh zen-i dnynn gel line aldanma

em'-i ruh-i nrna pervne gibi yanma
Fndir ann hsn var rengine boyanma
Ahdine v va'dine gnl virb aldanma
Hakdr bu szm hakla inkrna dayanma
Gereklere teslim, ol her sz yalan sanma
Msri sanadr bu sz cehd it alagr ibret
Fakr ile idb fahri itme ana sen nisbet
Emrz- sehilden sen buldunsa eer shhat
Tutma sakn asla hi bir kimseye var kedret
Hakdr bu szm hakla inkrna dayanma
Gereklere teslm ol her sz yalan sanma (2)
55
Segh ilh, G. Yunus
Yazklar bu benim geen mrme

Dervilik ne gzel sultanlk imi
H dedike saf verir canma
Dervilik ne gzel sultanlk imi
Bakmaz msn u dnynn hline
Pdihlar re bulmaz lme
Var Yunus sen de kr eyle hline
Dervilik ne gzel sultanlk imi (3)
(1) sk. H. Mc. No: 15.

(2) Os. Mc.
(3) Mst. Mc.
Kulluunda Himmet midir heman ancak hakr

Cmle lem variserdir dergehe noksn ile (1)
59
Uak ilh, G. Yunus
Toprakta yatacak teni

Tenim yar deyb neylersin
Meknn bulmayan can
Canm var deyb neylersin
Yumus bunu syler heman
hr oldu devr-i zaman
Yolda olmaynca man
lm var deyb neylersin (2)
60
Uak ilh, G. Yunus
Hlet ile bana bir ak yneldi

Allah derler bir meclise uradm (3)
61
Uak ilh, G. Kse eyh Ahmed Slik
Bahr-i tevhidde bulan drr-i yetm

eyh Hasen'dir eyh Hasen'dir eyh Hasen
Hem olan hulki hasen tab' kerm
eyh Hasen mrid idi bil bgman
Bende olmudu ana halk- cihan
Mazhar olan cezbe-i Hak'ka her an
Zikr fikr etmi idi ol pesin
Zikr-i Hak etmi idi endesin
(1) sk. H. Mc. No: 15.

(2) Sd, Mc. Bir mecmuada Nev-yi uak olarak kaydldr: Os. Mc.
(3) Os. Mc. Bir mecmuada Neva olarak kaydldr: Sd. Mc. Gfte iin
baknz: S. 357.
XVIII NC ASIR 371
Hem kran r ile nmus esin

Hazret-i mm Sinan'dr ceddi bil
Dervi Ahmed bende ol ez cn dil
Mridin kimdir deyene sylegil
eyh Hasen'dir eyh Hasen'dir eyh Hasen (1)
- 62 -
Uak ilh, G. Mrid olu
Bugn bize veflarla saf-yi Mustaf geldi

Zehi zevk u safdr ki cef-yi Mustaf geldi
ridik yre d oldu sivdan dil bad oldu
Bugn yevm-l-mezd oldu saf-yi Mustaf geldi
Esen bd-i sab ile kudm-i pr saf ile
Muhammed Mustaf ile hezran merhab, geldi
Mrdolu ne hlettir nin gnln mellettir
Gelen hatm-i rislettir saf-yi Mustaf geldi (2)
63
Uzzal ilh, G. Yunus
Blbl nin h feryd idersin

tme blbl tme barm delindi
Varub yad ellerde mekn tutarsn
te te stmzden geersin
Eski yeni yarelerim aarsn
Senin de kanadn vardr uarsn
Dervi Yunus kanadn vardr udun
Ac derylar te mi gedin
Ayrlk erbetin sen de mi idin
tme blbl tme barm delindi (3)

(3) Os. Mc.
XVIII NC ASIR 373
Vuslatta olan kadrin bilmez benim amm kim

Her gice yanar banm dner yreim kane
T ki deli Molla l'linden ra elbet
Hakka ki gzm dker ykut ile drdne (1)
67
Zirgle ilh, G. Abdlahal Nur
B- cemle n irem Vuslat
gln anda direni (2)
Ahmed Mnir (Koyun Halfe)
Sab ilh, G. Yunus

Benem ol ak bahresi denizler hayran bana
Dery benim katremdir ak oldu seyran bana (3)
Halfezde Thir
Hseyn lh, G. Abdlahad Nur

Gnlmz her an
Sendedir y Rab
Derdime derman
Sendedir y Rab
Nuri bre
Oldu pr yre
Derdime re
Sendedir y Rab (4)
(1) Mst. Mc.

(2) fk. Mc., Bir mecmuada "argh" , bir mecmuada da "Uzzal" i
gene lkzade namna kaydldr: Os. Mc., Mst. Mc. Gfte iin baknz:
S. 193.
(3) Alm. Mc. No: 629.
_ 2 _
-Hseyn Aran ilh, G. Abdlahad Nr-
Geldi sadetle yine

ehr-i siyam mh- kyam
Env'- ni'metle yine
ehr-i syam mh- kyam
klar mesrr eden
Cn dili ma'mr eden
Bu Nri'yi pr nr eden
ehr-i syam mh- kyam (1)
3
Krd ilh, G. Abdlahad Nr
Atna lyk olmak kul ne mmkin
A sultnm heman ihsan senindir
Neye kadir ola bu abd-i miskin
A sultnm heman ihsan senindir
Esirge Nri'yi ey Rabb-i Gaffr
Fakrindir yolunda kald nr
O misknin sana lyk nesi var
A sultnm heman ihsan senindir (2)
Bu h u r z a d e A b d l k e r i m
Acem ilh, G. Abdlahad Nr

Sende domutur Muhammed Mustaf
Merhab ey mh-i mevlid merhab
Sende olmutur bu lem pr saf
Merhab ey mh-i Mevlid merhab
01 Habbi kim Huds medh ede
Kim bilr kadrin ann bu dnyede
An vassf olmada Nr nide
Merhab ey mh-i Mevlid merhab (3)
(1) Alm. Mc. No: 629.

(2) Alm. Mc. No: 629.
(3) Mst. Mc,
XVIII NCt ASIR 375
_ 2
Acem MM, G. CemLi Halveti
Pertev.i canan kime erdiyse hayran eyledi Katre
iken b nihayet bahr.i umman eyledi Vasl envn
tecell eylese kalmlara Ysuf- Msr gibi
kevneyne sultn eyledi Tc- devlet her kimin
bana ger irdi ise Hkmne hkim klub an
Sleyman eyledi Bu C&ml-i Halveti Hak'dan
grnd ok ata Enirini yetirmeyb hamdinde
noksan eyledi (1)
__ 3 _
Arazbar ilh, G. Snbl Sinan
Ak ile iki cihanda ah olan gelsn beri Rh-i
Hak'ka bende.i dergh olan gelsn beri Devlet.!
dnyi ile marur olanlar 'gelmesn Arif.i fn
fenfillh olan gelsn beri Hancer-i tevhidi ek
bu asker-i eytneye Dima kalbinde zikrullah
olan gelsn beri Kntkenz'in kibriysndan
gren srr- Hak' On sekiz bin leme agh olan
gelsn beri Snbl incedrr kldan srt.
mstakim Destgr dima Allah olan gelsn beri
(2)
4 Hisw
ilh, G. Adl
Feyz-i mahz. Kibriya'dr ak, pak
Rehber-i rh. Huda'dr ak- pak
Nura gark etse nola her zerresi
leme nr.i Huda'dr ak- pak
Kntkenz esrarnn mifthdr Hak
budur kim kimyadr ak. pak
Deme bir kalbe tenezzl eylemez
Adtty zge hmdr ak- pak (3)
(1) Mst. Mc.
(2) Mst. Mc.
4.3) Mst. Mc.
Rehav ilh, G. Kenz
Mefth-l-hd oldu hillin y Reslllah

Mesbh-l-dc nr-i cemlin y Reslllah
Yazaldan kalbime hsnn kitbn Hazret-i Mevl
Beni mest eyledi fikr haylin y Reslllah
Aceb mi her seher nle ederse andelb-i dil
Nevsz- glistandr makalin y Reslllah
Habb nr-i firkatle kulun Kenz harb oldu
mret eyledi d-i vislin y Reslllah (1)
6
Rast ilh, G. Yunus
Hak'tan gayri sevgili kll yalandr yalan

Hak'dan gayrisi fn bk deildir kalan
Hak k olann bell nin vardr
Dn uyhusu uyumaz ddra mtk olan
Dervi Yunus bu sz kmillere syledi
Chillerin sohbeti akla ziyandr ziyan (2)
7
Uak ilh, G. Ceml-i Halvet
Bana cnan gerek ol can gerekmez

Kusr cennet Rdvan gerekmez
Bana ma'uk tecellsinden zge
Gerekmez hri v glman gerekmez
Ceml-i Halvet miskin fakrin
Canndan zge hi ferman gerekmez (3)
8
Zvil ilh, G. Yunus
Aceb bu benim cnm zd ola m y Rab
Yoksa yedi tamuda yanub kala m y Rab

(2) Mst. Mc.
XVIII NC ASIR 377
Aceb bu benim hlim yer altnda ahvlim

Varub yatacak yerim akreb dola m y Rab
Allah olcak kad bizden ola m rz
Grb Habb'i bizi ef' ola m y Rab
Can hulkuma geldikde Azril'i grdkde
Ya canm aldkda sn ala m y Rab
Yunus kabre vardkta Mnker Nekir geldikte
Rabbin kimdir dedikte dilim dne mi y Rab (1)
Feyz Dede
Baba Thir ilh, G. Zhr
Gel ey k haber al dost elinden

Nedir ak iit rif dilinden
Ezelden sen annla hemdem idin
Cd db rak oldun sen andan
Sen an bilmedin kim kande idi
Yakn idi sana ol yine senden
Hakkatle nazar kl kinta
Ayan olsun Cemli cmlesinden
erb- vahdet ile mest oluben
Tekellm eyleyen Zhri dilinden (2)
-Bayat ilh, G. Hilm-

Derd-i aka dmeyince O dermna nice irer O
Bahr-i aka girmeyince ummna nice irer Gayri
k olan bu meydanda sevd komaz canda O
Anlamayan Hak'k bunda cnna nice irer em'-i
Pervne ve dnmeyince aka yanmaynca O
Yo olub var olmaynca ihsna nice irer
Hilm bu yolda varndan Gemeyen r nmndan
Haber almayan prinden, O irfna nice irer (3)
(1) Mst. Mc.

(2) fk. Mc.
(3) fk. Mc.
Dilke ilh, G. mm Sinan
Sr elinde sevdiim y Rab haylindir senin

lm-i srdan erdiim y Rab vislindir senin
Nesl-i zer yapd bthneden eyler gzer
Secdegh cnmn y Rab cemlindir senin
Zikr-i ztn feyzidir can milkine b- revan
Kalbimi thir klan y Rab zllindir senin
Cmle mahlkun iinde gizli yer yok gzlye
Kande baksan grdm y Rab kemlindir senin
Der sana mmi Sinan her kim ki vahdet buldise
Ak elinden sunduun y Rab nevlindir senin (1)
Hmayun ilh, G. mm Sinan
Gelberu seyr-i kermet isteyen hl stne

Bize Allah'dan ne izzet alur kal stne
Gelmiiz Kalbel'dan ztn zikr etmee
Meylimiz yokdur bizim hi gayri a'ml stne
Biz eratle hakkat bahrinin gavvsyz
Gitmedik hakdr yolumuz gayri akvl stne
Kim ki btn leminde giydi akn hil'atin
stemez gayri libas lemde bir l stne
Ey Hud ltf eyle sen mm Sinan'n yolunu
Bala akn zenciriyle gitmesn dl stne (2)
5
Pselik aran ilh, G. Him
Sfiyem sf ezelden Hak'ka mir't olmuam
btidsz gevherim hem b nihyt olmuam
Cmle eynn dilinde ntkyem nutkyem
Hem Zebr ncl Furkan ile Tevrt olmuam
Knt kenzin srrna vkf olaldan zhid
Lerkin birliine mutlak yt olmuam
fk. Mc.
fk. Mc.
XVIII NCt ASIR 379
Seni sana perde klma sensin ol srr- lh

Varlm mahv eyleyelden mazhar- zt olmuam
Bu dil-i viranm mehcr edelden Him Hem
Kelim hem ana tr-i mnct olmuam (1)
Urfal eyholu
Hmeyn ilh, G. Hday

Ey nefs-i m insaf idb dimedin y H Kalbin
gnehden pak idb dimedin y H (2)
Bursal Sdk
Bestenigr yn
Bayat ilh, G. ismail Hakk

Huls ile dil canm Reslllaha kdr Geer evk
ile her nm ana Allah tamkdr Ann ruhsr n
gldr benim canm blbldr Dernum lle ve
da- cier vallahi yankdr Gz ahusuna hr ikr
oldum bu dest ire Ruhinde hlini grdm kati
mgne fikdir Kusuru yokdrr geri kapusunda
bu Hakk'nin O h- lemin amma yolunda abd-i
sdkdr (4)
(1) fk. Mc.
(2) fk.Mc. Bu manzumenin bestesi de baz mecmualarda Hday na
mna kaydhdr, Baknz: S. 61.
(3) Notas iin baknz: stanbul Konservatuvar neriyat, Mevlevi yin-
lert, Cild 14.
(4) Kn. Mc.
- Dilke tevih, G, smail Hakk

Yznden okunur Seb'ulmesn y Reslllah
Gznden hall olur akd-i man y Reslllah
Sadef vr oldu lem anda sen drr-i yetm oldun
Bulunmaz lem ire sana sn y Reslllah
Vcdun zt esm v sfta mazhar olmakda
Cihanda kimsenin yokdur gmn y Reslllah
ridir rz-i maher Hakki'yi firdevs-i a'lya
Ayaklarda koma ltf eyle an y Reslllah (1)
Sab zemzeme Durak, G. smail Hakk
Melekler hzr olmudur nin tevhde gelmezsin

Kamu ervh dolmudur nin tevhde gelmezsin
Hzr bunda erenler bunda erbb- saf bunda
Gelenler cmle gelmidir nin tevhde gelmezsin
kar erbb- tevhdin makam- ara enfs
Nefes tutan yol almdr nin tevhde gelmezsin
Bulanlar Hakky Hak'k bulur tevhd ile ol ki
An bulmaz ne bulmudur nin tevhde gelmezsin (2)
Uzzal ilh, G. Mderris

Ehl-i derdin derdine dermn iken tekrr- H
Sr nedir kim inledir klar ezkr- H
B- H'da blbl isen rber efgana gel
Kim bahr- H irb zeyn oldu ho glzr-
H Klma bhde kelm H'ya sarf et vaktini
rgre t srr- lhta seni efkr- H
Katdr tadan meer kalbin Mderris H deyu
nlemezsin gayretin yok inledir dalar H (3)
(1) Kn. Mc.

(2) Os. Mc. Bir mecmuada Bursal Kalburcuzade Mehmed Emin nam
na kaydldr: R. Mc.
(3) Os. Mc.
XVIII NC ASIR 381
6
Nibr ilh, G. ismail Hakk
Tozar serv-i seh s vcdum
Dnerse dil dner ben Celvetyim
zt- Hak'ka ermidir hdum Beni
Hak zabt eder ben Celvetyim u kim
esb-i dili Mevl'ya srmez Ebed
menzil yzn bu yolda grmez Eeri
devr ider eflki durmaz Eana Hak'dr
mefer ben Celvetyim Tutarsan ger
kulak bu Hakk kula Tarkatde yr
bir doru yola Ayam atmazam ben
saa sola Sana doru haber ben
Celvetyim (1)
Vardakosta Ahmed Aa
l
Hicaz yin
Nihavend yin
2
(1) Alm. Mc. No: 650.

(2) Bu iki yinin gfte ve notalar iin baknz: stanbul Konserva-
tuvar neriyat, Mevlevi yinleri, Cild: 9.
382 i'RK MUSKS ANTOLOJS
Hafz eyda Dede
Irak yn
Mhest nemdnem hurd-i ruhat yne
Bu ayrlk oduna cnm nice bir yne
Sevd-yi ruh-i Leyl d hsl mhayl
Mecnun gibi vveyl oldum deli dvne ilh. (1)
Kalburcuzde Zkir Hac Mehmed
Arazbar ilh, G. Hakk
lh abd-i syem
Kerem eyle kerem eyle
Aceb bir kalbi kasyem
isyan bahrine daldm
Vcdum zenb olub doldum
Mededsiz resiz kaldm
Nie dem intizrm var
blbl h zrm var
Begayet ztrrm var
Bu Hakk kuluna y Rab
Nigh- rahmetinle bak
Budrr nna elyak
Kerem eyle kerem eyle (2)
2
Hicaz Durak, G. Hakk
Dd cna akbet sevd-yi ak
Eyledi eyd beni Leyl-yi ak
(1) Gftesi ve notas iin baknz: stanbul Kon servatu var neriyat,
Mevlevi yinleri, Cild: 9.
(2) Kn. Mc.
XVIII NCI ASIR 383
Mest olub aylmaya t haredek

Yr elinden n iden sahb-yi ak
Gl yanan soldurur klarn
Sreti tebdl ider ma'n-yi ak
Gzlerin ya ko aksun Hakky
Byle olur l'l-yi ll-yi ak (1)
Hseyn (Tiz), G. Hakk
Hil'at-i vasim giyr y Rab bu mtk stne

Katre sa dery-yi feyzinden bu toprak stne
Her ne gelse ltf u kahr an kabul itmek gerek
Hi olur mu hkm ide mahbb Hallk stne
Yaz kalemle levh-i mahfz-i derna vridt
Hatt- nrn gibi gya ki evrk stne
Bir siyeh r hdimidir Mustaf'nn Hakk kul
lesn her ne dilerse ol yz ak stne (2)
Muhlif-i Irak ilh, G. Hakk
Ey kerem kn Muhammed Mustaf

Mazhar- ltf u vef sdk u saf
Ztnn pryesidir hsn-i hulk
Srrnn sermyesi srr-i Hud
Leblerin feyz-i ilh menba'
Merebin ayn- ulm-i enbiy
Kl efat Hakki-i breye
Y ef'-al-halk y hayr-el-ver (3)
__ 5 ____
- Muhayyer ilh, G. Hikmet -

Katre akn ummn oldu
Dalan gelsn bu meydna
(1) Os. Mc., Kn. Mc., Mst. Mc.

(2) Kn. Mc., R. Mc.
(3) Kn. Mc.
384
TRK MUSKS ANTOLOJS
Drr cevher ile doldu
Alan gelsn bu meydna
Her iin evveli Allah
Okuruz hasbetenlillh
Cihanda rif-i billh
Olan gelsn bu meydna
Lednn ilmin okuyub
Hud'nn emrine uyub
Men aref srrn duyub
Bilen gelsn bu meydna
Hikmet bir edn candr
D cihanda lmekndr
Srr- Mevl'da pinhandr
Bulan gelsn bu meydna (1)
6
Mstear ilh, G. Hakk
Ey imm- enbiy v evliy

Slik-i rh- Hud'nn rehberi
Olduyn na'thnn
Cebrel Kurdu Hak ar zre l minberi
Sen Habbullahsn kim hazretin
Senden zge gelmedi hi dilberi
Y safiy-yez-zt memdhas-sft Ola
Hakk sitnn kanberi (2)
7
Mstear ilh, G. brahim Glen
B vcdum ak odu bilsem benim nem yandrr

Yanuben kll kl oldum pes dahi nem yandrr
Yandrr geri cihanda ak od klar
Lk ben ciz kulunu kati muhkem yandrr
h edersem bir nefes dnyy oda yakuben
Yedi erhi hm odu cmle bir de
XVIII NCI ASIR 385
Ren'nin akna dm eker derd GLen Ak

od pervane misli beni her dem yandrr (1)
8 Nhft er'-i
pk-i
ilh':, G- Hakk Ahmed
Genc-i esrr- Huda'dr y Reslllah dilin 'e sarf
Zt- pkin hatmidir cmle neb v mrselin eyle
Bitmedi ztn gibi bstn- lemde diraht mr-i
Alur dim glistn- cemlinde gln hsln
Vedduh'dr sol iki dbce-i vechin senin
Sre-i Velleyl'dir gya baklsa snbln
Rz-i maherde efaat ister isen Hakky
Rast Tevsik, Evsat, G. Hakla

Merhaba ey mevlid-i peygamberi Gel beru ey
ruh perver gel beri Meclis-i Mevliddedir
zevk u net Dil o meclisde olur gamden ber
erbeti skker verir kabz- dile Can dima
bulur d anberi Salli y Rabb l hayr-il-
ver Oldu Hakk'mn bu vird ezberi (3)
10
Segah 'ilh, G. Hakk
Mahall-i feyz-i rahmet oldu ravzan y Reslllah
Makam- srr- hazret oldu ravzan y Reslllah
Nzul eyler melekler dima derghna saf saf Ki
zr beyt-i izzet oldu ravzan y Reslllah
(1) R. Mc.
(2) Kn. Mc.
(3) Sd. Mc. Notas iin baknz .Konservatuvar neriyat, tevihler C.
S. 22.
F: 25
XVIII NC ASIR Yahya elebi
l
Ussak ilh, G. Hakimolu Ali Paa
387
Dildde-i zlfn eh Her trma bin can feda D eber. em can Bende sana ins ile can
Her bir kelmn dr bana Her halde ol sef' ana
Mahlka bah etmib Huda Ey Fahrj lem Mustaf Kurban yolunda ba can Ey Fahr-i lem
Mustaf l rec eyler sana Ey Fahr-i lem Mustaf (1)
Mezzinzade Mehmed
argh ilh, G. Himmet
Ne var derde ddm ise Gnl senden derman ister Merkebimden atm ise Gnl menden
derman ister Fn dny kesretinden Kurtulu yok mihnetinden Cenb- Hak hazretinden
Gnl senden derman ister Dervi Himmet der her bari Dil milkinin ehriyr Gnl senden
derman ister (2)
Dekizade
Evi Durak, G. Seyyid Seyfullah
Mecnn-i Huda olan zencre ekerler Sol tlib-i Hak k bir pre ekerler Dil derde db
istese ddr- Huda'y Prn- hakikat an tedbre ekerler
(1) Mst. Mc.
(2) sk. H. K. Mc. No: 15.
Fer' ile bilinr yine ol lemin asl

Ma'n bileni lf z ile takrre ekerler
Bu kne yeknu ile ey hce bu olmaz
Bu dersi gren k tefsre ekerler
Seyf bilrin dne sakn ilm-i lednn
Erbb- tarkat seni ta'zre ekerler (1)
Uak Durak, G. Nak
Bu gn ol d-i ekberdir gelr kurbna klar

Giyerler cme-i glgn kyarlar cna klar
Karr etmez der ol dem grb ol em' nrundan
Yakar kandl-i ak ire olur pervne klar
Geer ekl-i bahyimden hm pervz olur bunlar
Tenezzl eylemezler sret-i insna klar
erb- ak- dildr ib meyhne-i dilde
Tammen aldrub akln gezer mestne klar
Ban top eyledi Nak girb meydn- ak ire
Saldr cem'olub gelsn bugn erkna klar (2)
Teberdar Musa
Zirefkend ilh, G. Sezay
Nedir bu katrelerde bahr-i ummn olduun cn

Nedir bu zerrelerde sems-i tbn olduun cn
sensin zhir btn hakkatde olan mevcud
Nedir bu nak- gngnda pinhn olduun cn
Demisin grmedi kimse beni bu lem iinde
Nedir y bunca yzden yine seyrn olduun cn
Esr-i derd-i mihnet eyledim dersin ebed n kim
Nedir yine gnl derdine dermn olduun cn
Meknlardan mnezzehdir senin zt- erfin n
Nedir bu kalb-i vrnmda mihmn olduun cn
(1) Alm. Mc. No: 696, R. Mc., Sd. Mc. Bir mecmuada lkzade nam
na kaydldr: Mst. Mc.
(2) Mst. Mc., Sd. Mc., Alm. Mc. No: 696.
XVIII NC ASIR 389
Seni dersin Sezy nr- hecr ile edem szan

Nedir yine benimle bende her n olduun cn (1)
olak mamzde Ahmed
Krd ilh, G. Muhy
Arzet cemlin greyim ey mh- tban Mustaf

Ref'et nikab- ryini ems-i dirahan Mustaf
ren sana irdi Hak'a ak zencirin boyna taka
T Hak cemline baka ey nr-i cnan Mustaf
Seninle dodu fitb gnderdi Hak sana kitb
klara feth oldu bb ey derde derman Mustaf
Medh eylemek seni muhl meddhn oldu Zlcell
Muhy kuluna kl visl ey derde derman Mustaf (2)
Deniz urusu Bahr Hseyin

-1 -
- Acem ilh, G. Sultan Mustafa II -

Hrmetine Htem'in yandrma dzahda beni (3)
Murad Paa mezzini Hseyin

__ l ___
Acem, ilh, G. Yunus
Milk-i bakadan gelmiem fn cihn neylerim
Ben dost cemlin grmem hr cinn neylerim (4)
2
Dgh Durak, G. Eref olu Rm
Gh gh kendme gelrem
Ghi yavi klunuram
(1) Mst. Mc.

(2) Mst. Mc., Sd. Mc.
(4) Mst. Mc., Os. Mc. Gfte iin baknz: S. 72.
Gh yok ile yok oluram

Gh varlkta bulunuram
Gh mut' gh siyem
Gh lim gh miyem
Gh Eref olu Rm'yem
Bu dillerde sylenrem (1)
3
Hseyn ilh, Dyek, G. Kenz
Aldn m saf ile musaff haberin sen
01 nr-i Hud vech-i mcell haberin sen (2)
Irak ilh, G. Kenz
Grelden yzn akl u uurum tr mr oldu

Beni Mecnn eden zlf-i telindir y Reslllah
Sen ol sun'-i lhsin ki vasln b- cennettir
Bahr- ma'nev ry-i glndr y Reslllah
Sadet mlknn h habb zt- pkindir
Ziyretgh olan dim elindir y Reslllah
Bu Kenz geri mcrimdir yzn srr eiine
Kabl eyle kusuruyla kulundu y Reslllah (3)
- Muhayyer Pselik, ilh, G. Nahf -
Blbl-i nln olub arram dost dost

01 gle hayrn olub arram dost dost
Rz- dilimden eer ister isen bir haber
Ak ile m seher arram dost dost
Zikr-i Hud bana bes gayriye etmem heves
Sdk ile ben her nefes arram dost dost
Zikr-i Hud derdile bendeyim ihls ile
Kabrim iinde bile arram dost dost
(1) Mst. Mc.

(2) Os. Mc., Gfte iin baknz: S. 292.
(3) Os. Mc.
XVIII NC ASIR 391
Cezbe-i zevk- visl buldu Nahfi keml

Yunus u Msr misl arram dost dost (1)
Segh ilh, G. Yunus

Rm'da Acem'de k olduum
Yemen ellerinde Veyselkarn (2)
Kaymakzade eyh Ahmed
- l
Sab ilh, G. Azz
Ey ceml-i Hak'ka tlib

Tevecch eyle Mevl'ya
Ey visl-i Hak'ka rgb
Tevecch eyle Mevl'ya
Bu deryda olan havs
Olur elbette hs-l-hs
Azz sen de ayak bas
Tevecch eyle Mevl'ya (3)
Etyemez imam
- Nev Uak ilh, G. Seyyid Kermddin-
Gel meclis-i uka t ref ola ahznn

Cr'a-i mahabbet i mest ola dil cnn
Bu meclise gam gelmez erbb elem grmez
Snblleri hi solmaz bu b glistnn
Her demde rz gzle ma'n elini zle
Dim arayub izle t ar ola seyrnn
emin yan her br hn- ciger ile kar
Ayyka uladr var h- dil efgann
(1) Mst. Mc., Sd. Mc. Bir mecmuada Muhayyer Snble olarak kayd-
ldr: Os. Mc.
Bu bende Kermddin her kim ki eder yin

Ztn edb tezyin tac ola devrnn (1)
necizade
- Uak ilh, G. Snbl Sinan-
Yine dostdan haber geldi

Gel hey gnl imdengeru
Yine idin nefs agusun
Kan hey gnl simden geru
Anmaz msn lecein
Kara sine girecein
Bana ne gelecein
Bil hey gnl imden geru
Bunca demdir yedin itin
nsf eyle hadden atn
Snbl eder yeter utun
Kon hey gnl simden geru (2)
irret Hfz
Puselik ilh, G. Seyyid Seyfullah

Zhid bize ta'n eyleme
Devrniyz devrniyz Biz
ehl-i akz syleme
Devrniyz devrniyz
Seyyid Nizamolu yine
Mecnn olmu dne dne
Girdik n ak meydanna
Devrniyz devrniyz (3)
(1) Mst; Mc., Os. Mc. Mstakimzade mecmuasnda bu ilh, "Nevrz-i u

ak" olarak ta kaydldr.
(2) Os. Mc.
(3) Mst. Mc.
XVIII NC ASIR 393
Nefes anbar Mustafa
Segh ilh, G. Erefolu Rm
Ak ile ol k
Sdk ile ol sdk
Mahbbudur hlik
Sultan Abdlkadir
Erefolu Rm
Dervilerin mahremi
Evliylar hemdemi
Sultan Abdlkadir (1)
Sayyad Mustafa
-Mahur ilh, G. Glenzade Hayal-
Durman yanalm te-i aka

u'le verelim te-i aka
Evvel aldandm Key kolay sandm
Kat be-kat yandm te-i aka
Ak ile geldim Meydana girdim
Barm kydm te-i aka
Ak.eri lmez Srdr anlanmaz
Yanmayan bilmez te-i aka
B ser, bp Derd-i dil ara
Yana gr cn te-i aka
Terk ide kali Anla Hayal (2)
Yak per bli te-i aka (3)
(1) Mst. Mc.

(2) Mehur mutasavvif brahim Glen'nin olu Ahmed Hayal Ve
fat: 977 (M. 1569) .
(3) Mst. Mc. Bu manzume yanl olarak Yunus Emre'ye, ekseriyetle de
Nesim'ye isnad edilmitir.
Bursal Hasan
_ 1 ___
sfahan ilh, G. zz
h- iklm-i velyetdir grh-i Kadir

Rh- Hak'da zlkermetdir grh-i Kadir
Cmle erbb- tarikt blbl-i rdedir
Anlara b- letfetdir grh-i Kadir
Dmenin tutmu bular Sultn Abdlkadir'in
Mefhar-i ehl-i sadetdir grh-i Kadir
Zr-i mhr-i pk-i eyhde bir Sleyman her biri
Nil-i avn inyetdir grh-i Kadir
stn- Kadir'ye sr yzn anlardan ol
Izziy shib selmetdir grh-i Kadir (1)
Abdullah Aa
l
Muhayyer Pselik ilh, Dyek, G. Seyyid Seyfullah
Mevlm ver akn bana hayrnn olaym senin

Blbl gibi cemline nlnn olaym senin
Yandr beni yandr beni ak meyine kandr beni
Sarho idb dndr beni mestnn olaym senin
Al bende benlik kalmasn kimseler hlim bilmesn
Nm ninm kalmasun pinhnn olaym senin
Bu can kuun sana uur ak meyinden bana ir
Bu tc hrkadan ger rynn olaym senin
Seyyid Nizam olu hocam ayrma kendden ycem
Eer gndz eer gecem mihmnn olaym senin (2)
Cmi'-i cedid hatbi
l
Uak ilh, G. Erefzde erefeddin
Tul' etti dile ems-i hakkat

ereflendik bu gn elhamdlillh

(2) fk. Mc.
XVIII NC ASIR 395
Musaff oldu meclis kalkd zulmet

ereflendik bu gn elhamdlillh
db zrde hl-i yri her dem
Akttrd gzmden b ile nem Olub
Seyyid eref yr ile hemdem
ereflendik bu gn elhamdlillh (1)
Emir Abdullah (Mezzin-i ehriyar)

l
- Arazbar ilh, Dyek, G. Sezay -
Ey k- dildde gel n edelim bde

Bir bde gerek amm kim iile me'vde
Sksi ola Mevl akdh ann esm
Bir kerre ien kat' gam grmeye dnyde
01 cna olan tlib cn ile ola rgb
Nefsine ola galib dil balaya stde
N eyleyen ol camdan subhu ne bile amdan
Ta'lm-i cnn eyler Mecnn ile Ferhd'e
it bu Sezy'den ne grd Feny'den
Dost vechini gsterdi mir't- mcellde (2)
(1) Mst. Mc.

(2) Mst. Mc., Os. Mc., Kn. Mc.
XIX ncu Asr Din Trk Musikisi
XIX uncu asrn ilk yarsnda Trk musikisi tabi seyrini takib
ederek en yksek derecesini buldu. Kudretli bir bestekr ilan ve
Szidilr, Nev Pselik, Arazbar Pselik, Nev Krd, Gerd
niye Krd, Isfahnek-i cedd, Hiczeyn, evk- dil gibi terkibler
ihtira eden Osmanl hkmdar Selim III. in musikiinaslara kar
byk bir tevecch gstermesi ve onlar himaye etmesi, bu gzel
san'atn lke dahilinde ykselmesinde mhim bir mil olmutur.
Byk musikiinas smail Dede'nin yetimesinde de en byk m-
essir bu hkmdardr. Ldin musikide olduu kadar, din musiki-
de de vukuf sahibi olan ve Na't, yin, durak, ilh gibi muvaffa-
kyetli paralar besteleyen bu padiah, hi bhe yok ki musiki ta
rihimizin byk bir ahsiyeti olarak daima hrmetle anlacaktr.
Mahmud II. u da musikiinaslara kar daima mtemayil g-
ryoruz. Musikiden anlayan ve ldin mahiyette baz ezgiler vcude
getiren bu hkmdar da din ve ldin bestelerden derin bir hazz
duyard. Bazan Saraynda teekkl eden kme fasllarn dikkatle
takib eder, bazan da maruf eyhleri davet ederek huzurunda tarikat
yinleri yaptrr, o arada okunan Na't, durak ve ilhler dinlerdi.
"Letif-i vakayi'-i Enderun" da 1228 (M. 1813) senesi vak'a-
lar arasnda Beikta Mevlevhanesi eyhi Yusuf Dedefmn (Vefat
1232.1816) saraya daveti mnasebetiyle unlar kaydedilmektedir-
(S. 55):
"... Mezzin ba Emin Aa, eyh-i marnileyhin makam ta-
ayyn ve db erknn telkn ettirerek postu fer olunacak mahal-
1-i mahssay tezyn ettii ile yn-i erf krat ve hrmet riyet
nihyet bulcak mutrbda olan nezyen ve kudmzenler Sultan Veled
devrine gaz ve Kutb-i Ny gibi mmtz olduklar halde Mevlevler
ellerin yere urub devrna kyam ve eyhin makamna boyun kes-
dikleri hsl- kelm olmala dedeler devrn tamm ve ta'zm
tekrmi itmmdan sonra tennre giyenlere sem'a ibtid ve deti
kadar sem' ile saf" etmilerdi.
400 XIX NCU ASIR
Ayn eserde 1230 (M. 1814) vak'alar arasnda u kaydlar

mevcuddur (S. 87):
"... bu ehr-i Reblevvelin on ikinci gecesine tesadf etmi
olan pazar gecesi Mevlid-i erf-i mafiret redf kandili mnsebe-
tiyle aalar diresindeki mescid-i erf ve ma'bed-i ltife terf ve
kaide-i kadmesi zre krat olunan menkbe-i veldet-i b sadeti
istim' ile bendegn- endern-i hmynu taltf ve her snfn gn-
ln bir gn telf buyurub ba'dehu Mevlid-i erf hitmnda kut-
blrif n gavslvsln hazret-i Hdy Eeyh Aziz Mahmud efendi
hazretlerinin sitnesinde postnin redetlu eyh ehbeddin
efendi hazretlerinin hnkahnda mevcd olan sfleri ile huzr-i fiz-
n-nr-i mlknelerinde yn-i tarklerin icr ve tevhd-i ,e. rf
arasnda a'l sad ile ilh okuyan Suyolcuzde Slih efendi sen
olunduundan hadd-i ztnda sesi messir ve hussiyle okuduu nutk-
i erf evliyullah nutku olmasyle kime olsa tesr etmein nutk-
mezbr teberrken dhil-i dire-i silk-i sutr oldu:
Hazret-i Hak'kn habbi sevgili bir dnesi
Olduyn oldu lem mihrinin pervnesi
Kenz-i akn mahzeni olmu Sezy galib
stemez asla imret bu dil-i vrnesi
Nutk- canbahn dinleyenler mest ve bh ve b huss ak olan-
lar mehbet-i meclisi ferm idb ekserisi bil irdetin medd-i h
ve kimisi lisn- hl ile eyvallah dedikleri kan ikre hrh
olunca sar kebr izhr- mfizzamr ederek ah u ocuu sary-
hmyna alaydlar dediklerine hazret-i padih- nuhalled-l-ikbl
intikal ve mahdm-i mevsm-i pesendde rsmu saraya alub se-
ferli odasna irsl buyurduklar".
Gene ayn eserde 1235 (M. 1819) senesi vak'alar arasnda u
malmat mnderitir:
"Ramazn- erfin onuncu gecesi tervh klndktan sonra
ilh smarlanup mbeyin mezzinleri mezzin ba kir aa ile
tun kapunun hizsna dizildikleri manzr-i pdih- bendeperver
olcak eh-i devran kkten kir Aa'ya hitben
ilhsini okuma ferman ve sermezzin-i mmileyh dahi tiz perde
ile ol nutk- pki okumaa bezl-i tb- tvn idp zemn zamnn-
da env'- u'beler peyd ve drl nameler icr ederek okuduktan
sonra temenni idicek sirleri "segh" ve kararlar "dgh" olan dz-
XIX NCU ASIR 401
ce ilhlerden bir ka ilh tl dirz okumaa cmleten gaz edb

takm takm cmhur ilhlerini dinlettirdikleri misillu biraz da
"Hicaz" da okunan
sman bstun muall get
Kudret-i Lilheillllah
ilhsine varnca okunduu rabt- kalbe sebeb ve mezzinn- ho
elhnn ihsn almalarna msebbeb oldu."
te Selim III. in ve daha sonra Mahmud II. un bestekrlar,
mezzinleri, hanendeleri, sazendeleri himaye etmeleri ve onlara ih-
sanlarda bulunmalar XIX uncu asrn ilk yarsnda din ve ldin
Trk musikisinin inkiafnda azam messir oldu.
Asrn ikinci yarsnda bu rabetin yava yava azaldn ve
Trk musikisinde bir inhitat devrinin baladn gryoruz. Gerek
klasik musikide, gerek cami ve tekke musikilerinde bariz bir durgun-
luk ve tedenn grlr. Olgun eserler ibda eden bestekrlar azal-
m, evvelce vcude getirilen san'atkrane mahsuller unutulmaa
balamtr. Cami ve tekke musikilerinin en mkemmel eserlerini
tekil eden Na't ve duraklarn ve bir takm musanna' saltlarn,
savtlarn, Glen savtlarnn yava yava kayb olduklarn gr-
yor, Miraciye ve bilhassa Mevlid bestelerinin de mahdud kimselerin
hafzasnda kaldna ahid oluyoruz.
Bu asr sonunda tekkelerde bilhassa "uuller" revatadr. Kv-
rak olduklar iin din rakslara msaid, fakat san'at eendiesi ile
vcude getirilmeyen bu uullerin ekseriyetle Msr, Trablus, am
az mahsuller olduunu da grmekteyiz. Fakat bu besteleri de gene
Trk musikisi teknii ile ekseriyetle Trklerin bestelediklerini, an-
cak mahall bir takm namelerden istifade ettiklerini unutmamak
lzmdr. Netekim asrn sonunda Zek Dede'nin vcude getirdii
Msr az paralar, bu cereyann tabi bir neticesi olarak gsterile-
bilir. Mamafi bata smail Dede olmak zere mahdud bir ksm mu-
sikiinaslar "Tara az" denilen Anadolu ve Rumeli namelerine
de rabet etmiler ve o yolda kk bir takm eserler de vcude
getirmilerdir. Hac rif Bey, Hac Faik Bey gibi bu asrda yetien
bir ksm musikiinaslarn din eserlerinde ise az ok "ark tavr"
hkimdir.
XIX uncu asrn ilk yarsnda cami musi-
Cami Musikisi-: kii de daha mtekmil bir hal almtr.
Bilhassa Selim III. zamannda bir takm
F: 26
XIX NCU ASIR 403
zel sesli ve musikiye olduka vkf ahsiyetlerin tayin edildiklerini

gryoruz. Mevki sahibi baz ahsiyetler de husus imamlarn de-
erli musikiinaslar arasndan semilerdir. Mesel sadrazam li
Paa'nn imam, Muta f zade Ahmed efendidir.
Kur'an musikisinin de bu asrda kemal devresine eritii mu-
hakkaktr. Bir taraftan Yusuf efendizade mesleki de denilen. "s
tanbul edas" okuyu revata iken, bir taraftan da S.ofizade mesleki
denilen "Msr az" krat taammm etmiti. Bu asrda tecvid ve
krat ilimlerine hakkyle vkf olan ve fevkalde mkemmel Kur'an
okuyan pek ok "hfz" yetitiini gryoruz. Sultan Selim imam
smail efendi, Humbarahane ba imam Sleyman, Tabak Yunus
imam Hac Kalfa namiyle maruf Hac Hasan, Selimiye imam; Is-
partal Hac Sabri, Hafizpasa mektebi muallimi Yemiizade smail,
mihrabl camii imam brahim, Rstempaa camii imam ama
rczade Hsn, Tikveli Yusuf, Duhanzade Mehmed, Hac Kmil,
Esircizade smail efendilerle Yamal Ahmed Bey gibi kraat mte-
hasss Hafzlar bu arada zikretmek icab eder.
XIX uncu asr Tekke musikisi XVIII inci
Tekke Musikisi: asra nazaran terakki etmi bir vaziyette
gsterilemez. Bu asrda tertib edilen mec-
mualarda daha ziyade XVII ve XVIII inci asrlarda bestelenen din
mahsullere tesadf edilmektedir. Bu da gsteriyor ki, tekkelerde ek-
seriyetle XIX uncu asrdan evvel vcude getirilen mahsuller okun.
maktadr. Bu asrda bestelenen bir ksm eserlerin pek o kadar re-
va bulmadn ve mahdud bir zmre arasnda az bir zaman yaa-
dktan sonra unutulduunu da gryoruz.
Bu asrn son mehur ilh bestekr Snbliyeden ikrzade
Ahmed'dir. Daha ok arklariyla tannd iin kendisinden ldin
musiki sahasnda bahsedeceimiz Kadasker Mustafa zzet efendi
de Nait ve duraklarnda byk bir muvaffakiyet gstermitir. Ka-
dir tarikatine mensub olan bu deerli ahsiyetin bu nevi besteleri,
cidden emsalsiz birer san'at eseri olarak gsterilebilir-
Bu devrin nait, durak ve ilh besteleyen kymetli ahsiyetleri
arasnda bata Selim III. olmak zere Duhan erif, Delllzade s-
mail efendi, Hac Faik Bey, Ruen efendi, Mezzinba Rifat
gibi ahsiyetleri de burada zikretmek icab eder.
Mehur smail Dede'nin ve bilhassa Zek Dede'nin de bir hayli
ilh bestelediklerini gryoruz. Zkir ve zkirbalar arasnda da
baz ilhler vcude getirenler mevcuddur.
XIX uncu asrda en ziyade Seyyid, Seyfullah, Msr Niyaz,

Bursal smail Hakk gibi daha evvelki asrlarda yaayan maruf
mutasavvflarn eserlerine besteler vcude getirilmitir.
XIX uncu asrn ortalarnda ve sonlarnda bilhassa "uul" bes-
telemek cereyannn inkiaf ettiini, hatt zkirbalar arasnda bu
hususta rekabet hissinin uyandn gryoruz. Mesel Hopuzade
akir efendi'nin bir ka uul vcude getirmesi, bu vadide de eser-
ler ibda edebileceini gstermek maksadiyledir.
San'at endiesiyle bestelenmeyen bu kvrak nameli basit par
alarn taammm din rakslarn inkiafnda mil olmakla, beraber
musiki zevkinin azaldn da gsterir. Esasen yukarda da syle-
diimiz gibi, din Trk musikisinin aheserlerini tekil eden Mira-
ciye, Mevlid, Durak, Mersiye, ve tevihlere rabet gittike azalm,
bunlarn yerine enilmesi kolay paralar yaylmtr. Mamafi gf-
teleri Arapa olmakla beraber, tamamiyle klasik ilhler tarznda
bestelenmi bir takm kymetli san'at eserlerine de bu asrn mah-
sulleri arasnda tesadf edilmektedir. Bilhassa "Rifa, Sad, Bede-
v" tarikatlerinin mterek "Kelime-i tevhid" zikirlerini tekil eden
muayyen bir tarz, harikulde, san'atkrane tertib edilmitir. nce
yalnz zkirba tarafndan okunan ve "Y Mevln y Hannn..."
deye balayan Rast mnacat ve mteakiben zkirlerin de itirakiy
le okunan gene Rast makamnda ve ar dyek kandaki,
ARABCA
ilhsi, hi bhe yok ki birer ah eserdir.

Tekke musikisinde gftelerin de yava yava deersiz para.
lardan intihab edilmee baladn gryoruz. Kltr sahibi bir
ksm musikiinaslar, ezgileri iin XVII ve XVIII nci asrlarda ye-
tien maruf mutasavvf airlerin eserlerini semekle, bu asrdaki
edeb inhitat kavradklarn isbat etmiler, fakat bir ksmlar ede-
b veya tasavvuf hi bir kymeti bulunmayan basit baz paralar
bestelemekten kendilerini alamamlardr- Bu gfte intihabndaki
zevksizlie bilhassa asrn sonunda fazlasyle rastlyoruz. Bununla
XIX NCU ASIR 405
beraber tekkelerde okunan bu gfteler, bedi kymeti bulunsun bu-

lunmasn din mahsullerdir. Hepsinde esas "ubudiyet" tir.
Tekke musikisi, tekke edebiyatna muvazidir. er'dir, Ruh
ifadesi ibadet, takva, vecid, hl, istigrak ve "Vahdet-i vcud" dur.
Her tekke airi gibi her tekke musikiinas mteerridir. Bestelen-,
mi gftelerinde eriat ahkmna muhalif hi bir cihet yoktur.
Hepsi "Ehl-i Beyt" muhibbidir. lerinde Ali'yi daha ok se-
venler mevcuddur. Hatt aralarnda Mufaddile'den olanlar, yani
Ebbekir, mer, Osman'dan fazla Ali'yi sevenler de vardr. Fakat
bunlardan hi birine sebbetmezler. Hazret-i Muhammed'e olan hr-
met ve muhabbetleri ise cmlesinin fevkindedir. Esasen Ashabn
kymetleri onlarn nazarnda Muhammed'e olan mensubiyetleri do-
laysiyledir. Onun iindir ki tekkelerinde okuduklar ilhlerin o-
unu Peygamberin medhine tahsis etmilerdir. Hepsinin slik ol-
duu en byk dstur "Akullah, Mahabbetullah, Mahabbet-i Res-
lillh, Mahabbet-i Ashah- Reslllh, Mahabbet-i Ehl-i Beyt-i Re-
slillh, Mahabbet-i evliyullah" dr.
Din musiki sahasnda XIX uncu asrda

Mevlevi Musikisi: bilhassa Mevlev musikisinin byk bir
inkiaf gsterdiini gryoruz. Bu asr-
dan evvelki devirlerde Mevlev yinlerinin mikdar mahduddu.
XVII nci asrdan evvelki devirlerde 3 yin mevcuddu. XVII nci asr-
da ancak iki yin bestelendi. XVIII. nci asrn ilk yarsnda yalnz
Ny Osman Dede'nin vcud getirdii drt yin vardr. Asrn
sonunda da 5 yin bestelenmi ve btn yinlerin mikdar 14
bulmutu. Halbuki XIX uncu asrda tam 32 yin bestelenmi ve
bu tarz din bestelerin adedi 46 ya karlmtr. Bununla beraber bu
yinler arasnda taammm etmeyenler de vardr. Mesel Hasim Bey-
in vcude getirdii "Suznak yini" ancak bir defa Beikta Mev-
levhanesinde okunabilmitir. Ahtned Celleddin Dede'nin rivayetine
gre, Haim Bey, besteledii bu yin gftesini Yeniehirli Nazif De-
de'nin iirlerinden intihab ederek vcude getirmiti. Halbuki te-
denberi Mevlna'nn veya Sultan Veled'in e'arndan seilen manzu-
melerin bestelenmesi detti. Bu an'aneye mugayir hareket eden ve
tekkesinde byle bir yinin okunmasna msaade eden Beikta Mev-
levhanesi eyhi Nazif Dede'ye Konya elebisi tarafndan bir tek-
dirname gnderilmi, Mevlevhanelerde mezkr yinin okunmas
da menedilmiti. Hatt Nazif Dede'nin muarzlar, "Mesnev-i erf
ve Dvn- kebr'de iir mi kalmad ki kendi gftelerinden yin v-

cde getirtiyor" deye muhezeye de urad. Mamafi bu asrda beste,
lenen yin selmlar arasna muhtelif kimselere id Trke kk
kk manzumeler ilve edildiini de grmekteyiz.
Dervi Abdlkerim ve Kmil efendi'nin besteledikleri "yegh"
makamndaki iki yin ile Belikizade Ali Aki Bey'in vcude ge-
tirdii "Hseyn aran" yini de ayi olamam ve bugn tamamiyle
unutulmutur. Hac Faik Bey'in "Dgh yini" ise, ancak bir iki defa
skdar Mevlavhanesinde okunabilmitir. Fakat Selim. III, smail
Dede, Nak Dede, Eyplu Hseyin Dede, Zek Dede, Mezzin ba
Rfat Bey, Ahmed Hsameddin Dede, Celleddin Dede, Bolahenk
Nuri Bey, Hseyin Fahreddin Dede gibi ahsiyetlerin vcude getir-
dikleri yinler Mevlevhanelerde kabule mazhar olmu ve bir ok de-
falar okunmutur.
Mevlevi musikisinin bu asrda bu derece inkiafnda Osmanl
hkmdar deerli musikiinas Selim III. ile musikiye vkf olan
Mahmud II. un da byk tesirleri olmutur.
ihtira' ettii Szidilr terkibiyle bir Mevlev yini besteleyen
Selim III. Mevlevlie kar derin bir rabtas olduu iindir ki Ali
Nutk Dede, Nasr Abdlbaki Dede gibi maruf Mevlev musikiinas-
larna daima tevecchkr davranmtr. Nsr Abdlbaki Dede'nin
vcude getirdii iki musiki eserini bu hkmdara ithaf etmesinin
de balca sebebi, ondan grd muhabbet ve iltifattr. Gerek Se-
lim III. in, gerek Mahmud II. un stanbul'daki Mevlevhanelere ek-
seriyetle devam etmeleri, bu messeselerdeki musiki faaliyetinin
artmasnda mhim bir mil olmu, deerli bestekrlarn, kudm-
zenlerin ve neyzenlerin yetimelerini temin etmitir.
Ldin Trk musikisinin de XIX uncu asrda en ziyade Mev-
levler elinde inkiaf ettiini gryoruz. Nsr Abdlbak Dede gibi
mmtaz bir ahsiyet amel musikide yksek bir kabiliyet gstermi,
bir takrt terkibler bulmu, bir nota icad etmi ve "Tedkk tahkk"
adl musiki nazariyatndan bahs eder bir eser vcude getirmitir.
Din ve Ldin musikimizin eser ibdanda ve bilgide - iki mhim
simas olan byk bestekr smail Dede ile, asrn sonunda yetien
Zek Dede'nin de Mevlev olduklarn unutmamak lzmdr.
Gerek tekke musikisinde, gerek Mevlev musikisinde hkim o-
lan ruh, tamamiyle "slm" bir mahiyettedir. Mevlevlikte . akde
bakmndan - dier tarikatlere uymayan hi bir cihet mevcud deil-
dir. Tekke ve Mevlev musikileri arasnda ancak "san'at" fark var-
XIX NCU ASIR 407
dr. Tekke musikisi, yukarda da sylediimiz vehile tekke edebi-

yatna mvazi bir tarzda inkiaf etmi; Mevlev musikisi ise, Mev-
lev edebiyatnda olduu gibi "Klasik" bir mahiyet arzetmitir.
Sadece san'at bakmndan deil, akde bakmndan da dier ta
rikatlerden ayrlm olan ve tamamiyle baka bir edebiyat ve baka
bir musiki tarzna malik bulunan tarikat ise "Bektalk" tr. Fakat
evvelce de sylediimiz gibi Bektaln Hac Bekta- Veli ile hi
bir mnasebeti olmadn ve bu Trk mutasavvifinin dier tarikat
erbab gibi mteerri' ve mtteki bir ahsiyet olduunu da unutma-
mak lzmdr.
Evvelki asrlarda olduu gibi XIX nc asrda Bekta musikisi:
da, "Bekta nefesleri" vcude getiren musikiinaslar hakknda sarih
vukufumuz yoktur.
XV nci asrdan balayarak son asra kadar din ldin mahiyeti
haiz bir ok "Mnacat, tebih, na't, yin, durak, ilh, uul, kr, mu-
rabba, nak, sema, ark, trk gibi muhtelif ekillerle vcude ge-
tirilen eserlerin bestekrlar hakknda olduka etrafl malmata sa
hib bulunuyoruz. Fakat ktbhanelerde ve husus ellerde mevcud o.
lan yzlerce Bekta cngn bu maksadla taradm halde' tesbit
edilmi bir nefes bestekrna rastlamadm.
Bu asrda bestelenen nefeslerin ou hi bhe yok ki sazair-
lerinin eserleridir. Ezgileriyle beraber bir ksm gftelerin de gene
bu asr mahsul olduklar muhakkaktr.
XIX uncu asrda yetien Derdli, Seyran, Mir't.... gibi bir ta-
km sazairlerinin Bekta tarikatine mntesib olduklar malmdur.
Bu adamlardan bir ksm her halde kendi eserlerine besteler de v-
cude getirmilerdir. Fakat sazairi olduklar halde Bekta olmayan
ve Kadirlik, Rifalik, Sadlik, Nakbendlik... gibi tarikatlere int-
sab edenler de vardr. Bunlarn "koma" veya "sema" tarznda
yazdklar iirleri Bektaln ifadesi olmad iin "Nefes" addet-
mek doru olmaz. Mamafi ilerinde Bekta olmadklar halde Bek-
talar tarafndan benimsenmi olanlar da vardr. nki Bektal-
n esaslarndan biri de "Davet" tir. Maruf ahsiyetleri daima ken
di tarikatlerinde tantmak ve bu suretle halk bu zmreye sndr-
mak isterler. Erzurumlu Emrah (1), Tokatl Nuri gibi sazairleri
(1) Emrah'a Bektalk isnad edildiini Bay Vhid Ltfi'nin bir maka-
lesinden reniyoruz. (k Emrah ve san'ati: Yeni Trk, Say 41, 1936). Fakat
bu mehur sazairinin Bekta olmasna katiyen imkn mevcud deildir. Bay
Vhid Ltfi'nin nerettii, Bektal terennm eden Emrah mahlsl iir,
yle dursun, Fuzul gibi, eyh Galb gibi pek mehur bir takm di-
van airlerini de bu tarikat mensubu gsterirler. Bu hususta istinad
ettikleri en mhim delil "Ehl-i Beyt muhabbeti" dir. Bir air eer
Ehl-i Beyt muhibbi ise, onlarn nazarnda mutlaka Bektadr. Hal-
buki "Ehl-i Beyt muhabbeti" islmiyetin esaslarndan biridir. Ve
"Farz" hkmndedir. ^^ JJ^j Ju.^ b-u- JJ.^ ,+M btn msl-
manlarn, hatt namazda okumakla er'an memur olduklar saltlar.
dan biridir. u halde bu muhabbeti, yazd iirlerde terennm eden
airin Bekta olmas icab etmez. J \ ^ j'j j*^. $' ^JljAl l o'*^
gibi hadslerin mevcudiyetine gre, mtteki olanlar da "Ehl-i Beyt"
den addedilmitir. Mutasavvifeye gre "Ehl-i Beyt" muhibbi olanlar
onlarn izinde yryenlerdir. Bu zmre arasnda "Ali" ve "Ev-ld-
Ali" ye kar muhabbetlerini izhar eden bir ok airler vardr.
Aralarnda, pek mahdud olmakla beraber, "a" mezhebine mte-
mayil olanlara bile tesadf edilmektedir. Fakat Bektalk "ilik"
te deildir. "Gult- a" mstesna iler de mteerri' insanlardr.
Bektalarn tarikatlerini yaymak hususunda mracaat ettikleri
dier bir vsta da, her hangi bir aire Bekta akidelerini terennm
eden bir iir isnad etmek ve bu suretle onun Bektaln iln
etmektir. Bu cihetledir ki Bekta nefeslerini ihtiva eden mecmua-
lar daima byk bir dikkat ve ihtiyatla tedkik etmek icab eder.
Onlar bu hareketleriyle kendilerini katiyen mes'ul de addetmezler.
"Ehl-i snnet" tarikatlerinin balca dsturlar "ya olduu gibi g-
rnmek veya grnd gibi olmak" tr. Bektalkta ise "grnd
gibi olmamak ve olduu gibi grnmemek" esastr. Hakik itikad
mutlak surette bakasna iddir. Emrah'n talebesi, Tokatl Nur tarafndan
toplanan mkemmel bir divan, sabk Erzurum meb'usu Bay Salih'in husus
ktbhanesindedir. Tedkik ettiim bu divan sarahatle gsteriyor k Emrah,
tamamiyle "Ehl-i snnet" akidelerine shib ve Nakbendliin Hlidlik koluna
mensub bir ahsiyettir, Onun iirlerini ihtiva eden bu kymetli eserde Bek-tala
hatt uzaktan temas olan bir manzume bile yoktur. Na'tler, Hulef-yi ridn
hakknda hrmetkrane beyitler vcude getiren, ah Nakbend ve Mev-ln
Hlid'i medheden Erzurumlu Emrah, mutasavvfane ve kane manzumeler
kaleme almtr. Gene bu makalede Erzurumlu Emrah'n musikiye id bir kitab
yazd ve Trk musikisinde bir takm yenilikler yapt rivayet edilmektedir.
Muharririn, kitabdan naklettii baz paralar sarahatle gsteriyor ki bu ifade XIX
uncu asrda yaayan bir sazairine id olamaz. Bu eser, muahhar zamanlarda
yetien ve muasr Garb musikisine az ok vukufu olan biri tarafndan yazlmtr.
Trk musikisinde iki veya daha ziyade sesli eserler, ileride greceimiz
vehile, daha sonraki zamanlarn mahsuldr.
ilga ettii zaman Bektal da ortadan kaldrm, bir takm

bektalar ldrtm, tekkelerine de Nakbend eyhlerini tayin
etmiti. te bu tarikat mensublarnn dier baz tarikatler arasna
dalmalar bu tarihe tesadf eder.
Abdlmecid'i-n clsundan sonra Bektalar tekrar ortaya k-
.mlar, tekkelerine de gene "Baba" lar tayin edilmiti. Fakat dier
tarikatler arasna evvelce sokulan Bektalar cahil baz dervilerin
itikadlar zerinde messir oldular ve bir takm Bekta akdelerinin
tabi dinin ve tarikatin esaslarna vkf olmayanlar arasna
yaylmasnda mhim birer mil oldular. Mridlerini namazdan, ni-
yazdan affeden, er' tekliflerden kurtaran bir takm eyhlerin t-
remesi en ziyade bu tarihten sonradr. XIX uncu asrn sonlarna doru
muhtelif tarikat kisveleri altnda bir takm Bektalara tesadf
edilmesi de bundandr. Nazenn-i Usak deye ayrca bir tarikatin
teesss ettiine de gene bu asrda tesadf edilir. Fakat bu zmrenin
Uaklikle hi bir mnasebeti olmad da muhakkaktr. nki Hal
vetliin bir kolu olan bu tarikatin messisi Hsameddin-i Uak
tam manasiyle mteerri ve muttaki bir mutasavvftr.
Gene bu asrn sonlarnda skdar'da Rifa sitanesi eyhi Ziya
efendi'nin, banda "Bekta fahr" ile sokaklarda gezmee balad
malmdur.
Hangi kisveye brnrse brnsn, Bektalarn en mhim va
zifeleri, halk ve dier tarikat mensublarn Bektala meylettir
mektir. Bunlar; "Feyz ancak Bektalktadr, dier tarikatler bun
dan mahrumdur. nsan Bektai olmadka "Ehl-i beyt" muhibbi ola
maz. Bektaln ibtidas dier tarikatlerin intihasdr" gibi muay-
yen tabirlerle, bir takm insanlar kendi tarikatlerine celbetmee
almlardr.
Bektai iirleri; nutuklar ve nefeslerden ibarettir. Bunlar ek-
seriyetle hece vezniyle, ksmen de ibtida bir aruzla vcude getirilmi
mahsullerdir. Ve ekserisini sazairleri vcude getirmitir. Aralarnda
esasl bir tahsil grm ve din mevzular zerinde uram hi bir
ahs mevcud deildir. Telkkleri, din ve tarih bir menbaa da
istinad etmemektedir, kendi karhalar mahsuldr. Tarih hak-
katlere ve din mevzulara aykr olan akdelerinin istinad ettii hi
bir huccet te ellerinde mevcud deildir. Ancak bir takm hurafelere
inanmlar, onlarn mahiyetlerini aratrmaya da lzum grmemi-
lerdir.
Bektai i'rinin ruhunda zhd, ibadet ve ubudiyet mefhumlar
XIX NCU ASIR 411
da mndemi deildir. Bu manzumelerde seriate kar bir istihza

emmesi bile mevcuddur.
Btn tarikat mensublarnn ilhlerinde dine kar derin bir
hrmet mevcuddur. Mutasavvf her air, en ziyade Hazreti Pey-
gamber'e olan ak ve muhabbetinden bahsetmektedir. Bektai ne-
feslerinde ise "Na't" mahiyetini haiz bir manzumeye bile tesadf
edilemaz. Buna mukabil Hazreti Ali hakknda saysz medhiyeler v-
cude getirmilerdir. Esasen slmda zuhur eden btn "ehl-i sun.
net" tarikatlerinin iir muhassalasn Muhammed tekil ettii halde,
Bektai i'rinin muhassalasn Ali tekil etmektedir. Bir nefesteki:
Rehberim Muhammed, mridim Ali
msra, Bektailiin bu akde hususiyetini bariz olarak gstermek-
tedir.
Samanlk, Musevlik, sevlik, slmiyet, mamlik, ilik, Ta-
savvuf, Btmlik, Ali.Allahlik, bhilik, Huruflik, Hulul, ttihad, Te-
nash... gibi muhtelif akidelerin birlemesinden doan Bektalkta
mnhasran saf bir "islm akidesi" bulmak mmkin deildir. Bek-
tai i'rinde de btn bu akidelere halita halinde daima tesadf edilir
(1). Fakat akde bakmndan btn bu ibtidaliine ramen Bek. ta
iirlerinde czib taraflar vardr. Bu iirler; Arab ve Acem lisan ve
edebiyatlarnn tesirlerinden uzak kalm mill eserlerdir. "Bektai
i'ri" dediimiz "zmre edebiyat" mahsrlleri iinde cidden ince,
zarif ve ok gzel manzhmeler mevcdddur. Bu iirlerin ez. gieri de
muhakkak ki sade, tasannusuz ve o nisbette gzeldir. Anadolu ve
Rumeli'nin mahall halk namelerini ihtiva eden bu besteler, son
asra kadar hususiyetlerini muhafaza etmitir. Ve bu iirler, Anadolu
ve Rumeli'nin bilhassa baz kylerinde yasayan Bektalar
tarafndan takdis edildii iindir ki asrlardan beri az-
dan aza, intikal etmi ve "ayn cemler" d; daima okunmak suretiyle
unutulmamtr. XIX uncu asr iinde de epeyce Bektai nefesinin
vcude getirildii muhakkaktr. Bu asrn ortalarnda ve bilhassa
sonlarnda bir takm klasik musikiinaslarn da bu tarza temayl
gsterdikleri ve bir takm nefesler besteledikleri sylenmektedir.
Mehur musikiinas Hasm Bey (Doumu 1230-1814, Vefat 1285-
1868) in de baz Bektai nefesleri vcude getirdii rivayet edilmek,
tedir. Geri hangi, nefeslerin ona id olduu henz bence malm de-
fi) Bu iirler iin bilhassa u kitaba baknz: Sadeddin Nzhet: Bektai

Sairleri.
ildir. Fakat Bektai tarikatine intisab ettii muhakkak olan, me-

zar tanda da "Tark- nazenin" mntesiblerinden bulunduu kay-
dedilmi bulunan bu maruf ahsiyetin baz Bektai nefesleri beste-
lemi olmasn pek tabi grmelidir.
Merdivenky Bektai tekkesi eyhi Mehmed Ali Hilmi Dede
Baba, mensublarndan Divan- hmayun kalemi hulefasndan Ney-
zen Mehmed Kmi'nin de bir takm arklardan baka baz Bektai
nefesleri vcude getirdii mervidir. Fakat btn bu eser.
lerde asl Bektai nefeslerindeki tarz, kayb olmu gibidir. Bunlar
ksmen ilhlere, ksmen de arklara benzeyen mahsullerdir. Asl
Bektai nefesleri ise, k eserleri tavrmdadr.
Bektai musikisinde klasik musiki tesiri bilhassa stanbul mu-
hitindeki Bektai tekkelerinde okunan paralarda mevcuddur. Ru-
meli, Anadolu erknlarnda, sreklerde ve tahtaclarda ayi' olan
nefesler tamaniyle mahall namelerden mrekkebdir. Ve bu ezgi-
ler, ayn zamanda daha sade ve daha sammidir.
Bektai tekkelerinde saz alan epeyce ahsiyet tanyoruz. Bun-
lar arasnda bilhassa Ceyhun ilz inar en mehurlardr. Yz ya-
na kadar yaayan Erzurumlu Ceyhun, Yedikuleli Hac Hasan
Baha'nn mridlerindendi. irticalen iirler de syleyen ve saz al-
mak hususunda muvaffak olan bu deerli sazairi, 1304 (M. 1886)
de vefat etti. Bir ok akird yetitiren Ceyhun'nin en maruf tale-
besi man'dir. Bulgaristan'da, rpan kazasnda dodu. On telli
saz alard. Stlce Bektai tekkesi eyhi Mnir Baba'ya mensubd.
1317 (M. 1899) de yetmi be yanda iken vefat etti.
amlca Bektai tekkesi mensblarndan nebolulu 'ik Ahmed.
de bu devrin en iyi saz alanlarndandr.
Bektai tekkelerinde taammm eden bir "raks" ta mevcuddu.
Dansa benzeyen ve biri kadn, dieri erkek ikier ikier yaplan bu
raks, sazlar alnrken ve husus bir ka' ile bestelenmi nefesler
okunurken yaplrd.
XIX uncu asrda - bata ismail Dede olmak
Bestekrlar: zere - deerli bir ok bestekrlar yetiti. Bun-
lar arasnda din eserleriyle itihar edenler de
vardr. Biz kitabmzn bu ksmnda bilhassa yin ve ilhleriyle h-
ret kazananlarn hayatlar hakknda malmat verdik. Ayin, durak
veya ilh de vcude getirmi olmakla beraber, daha ziyade ldin
besteleriyle hret kazanan Selim III., Sadk Aa, Hasln Bey, Del-
llzade Ismmil efendi, Kadasker Mustafa izzet efendi, Ham Arif
XIX NCU ASIR 413
Bey, Hac Faik Bey, Mezz'mba Rifat Bey, Bolhenk Nuri Bey..
gibi kymetli ahsiyetleri ise eserimizin ikinci ksmnda mevzubahs-
edeceiz.
Bu asrn ilk yarsnda din musiki sahasndaki vukuf iyle tann-
m olan ve elimizde mkemmel bir "yin" i bulunan deerli ahsi.
yet, Ali Nutk Dede' dr. 1176 (M. 1762) muharreminin beinci g-
n Yenikap Mevlevhanesi civarndaki bir evde dodu. Babas Ye-
nikap Mevlevhanesi eyhi Ktahyal Eb Bekir efendi'dir. Onun
babas Halveti eyhlerinden Ahmed efendi'dir. Onun babas Sey-
yid Hseyin efendi, onun babas Halveti eyhi Seyyid Nureddin
efendi'dir. Annesi Saide Hanm, "Miraciye" sahibi Ny Osman
Dee'mn kzdr. Ali Nutk'nin tahsil ve terbiyesinde bilhassa "Ette-
varhl Mevleviye" sahibi Sahih Ahmed Dede'nin byk tesirleri var-
dr. On drt yanda iken babas lm, 1189 (M. 1775) de Yenikap
Mevlevhanesine eyh tayin edilmiti. Otuz sene meihatte bulun-
duktan sonra 1219 (M. 1804) cemaziyelevveli iinde krk yan-
da iken vefat etmitir. Yenikap mevlevhanesinde babas yaknn-
da medfundur.
Nasr Abdvlbak Dede, kendi elyazs ile yazd "Defter.! der-
vian" adl mecmuada yle diyor (Nafiz P. K. No. 1194):
"Merhum bir hafta mikdr hasta olub vs hastalnda hane-
sinden dergha gclp iki gn derghta oturub derghda hcre-
sinde vefat eylemitir. Maraz ishal idi. Lkin ishal dahi gnden
sonra munkat' olmu. idi. Dergh- erfde trbe-i erfde elebi
Eb Bekir efendi hazretlerinin ve Kemal Ahmed Dede efendi haz-
retlerinin ve pederimiz Eb Bekir Dede efendi hazretlerinin ayak-
lar ucunda defn olunmutur".
Mverrih Srun u lm. tarihini kaleme almtr:
Devrin tamm kld meded eyh-i hnkah
Kim Mevlevlerin bu idi ekmeli Dede
Trh-i fevtini diye Rdvan duam odur
1219
Esrar Dede, "Evsf- aliyyelerinin mlm-i hakayik inyn-
ihvan hiiln" olduunu soyuyor. Mehmed Zya, "Yenikap Mevle-
vhanesi adl eserinde diyor ki (S. 144):
"Ali Nutk Efendi, ocukluk lenrnden kurtulub sinn-i rd ve
kemle eriince btn evkat- zindegnsini tahsl-i mal ve fezile
hasretmi ve ftratinde merkz olan feyz-i amk. edeb pr kendi,

sine saik ve pv olarak arsa.i cs-i i'r inda dahi isbt-
nm nian eylemitir".
Babas tarafndan kendisine Memi mahlasnn verildiini de
yine bu eserden reniyoruz. Filhakika onun Memi mahlsl bir
i'rine baz mecmualarda tesadf ediliyor. Esrar Dede tezkiresinde
Nutk mahlsl bir gazeli, Fatin tezkiresinde de bir kt'as kaydl-
dr. Veled elebi'nin "Smt- kan" adl mecmuasnda da bir
ka i'ri grlmektedir. Fatin onun hakknda "Mumaileyhin ,nutk.
erifleri tahsinkerde-i ashb- marifdir" hkmnde bulunuyorsa
da nihayet bir ka para manzume yazan Ali Nutk'yi air olarak
gstermemize imkn yoktur. Onda baka meziyetler aramaldr. Di-
vanlarla megul olduunu ve epeyce gzel bir yazya mlik bulun-
duunu 1204 .(M. 1789) da istinsah ettii "Neat divan" ndan -
renmekteyiz (Sleymaniye - Nafiz Paa Ktphanesi No: 942).
Yenikapu Mevlevhanesindeki "Esrar Dede tezkiresi" nin kenarla-
rna da faydal baz haiyeler ilve etmitir. Ali Nutk Dede'nin
"Defterci dervan" adl mhim bir mecmuas da mevcuddr (Sii-
leymaniye . Nafiz Paa K. No: 1194). Bu eserde kendisine intisab
edenler, meihat zamannda ilesini bitirenler kaydldr. Bunlar
arasnda mesel air eyh Galib, musikiinas smail Dede gibi pek
maruf ahsiyetlerin isimlerine de rastlyoruz-
eyh Galib, Ali Nutk Dede'ye ok hrmetkardr. "Cezre-i
Mesnev erhi" adl'eserinin mukaddimesinde bu zat iin u sitayi-
kr cmleleri kaydediyor:
"HIsa-tl-evliy-i'l-jMevleviyye ve nekave-tl-asfiy-il-evle.
viyye seyh:m azizim mridim eseyh Ali Dede Efendi metteanalla-
h bitli hytihi" Divanda ise:
Dedem kim hazret-i Seyyid Ali'dir
Plermet vech-i pkinde celidir O
dr r S3ccd'e-i ma'nda el'an Sezdr
rtbe-i irada el'an
beyitlerine rastlyoruz. Sakal brakmas mnasebetiyle yle bir ta-

rih de kaleme almtr:
Skin-i Hnkah- Bb- cedd
Mev!:;v eyh A!i-yl di agh Ya'ni
Bu Bekr efendi'nin veledi Vris-i
srr ana peyrev-i rh
XIX NCU ASIR 415
Etti isbt hatt ile nesebin

ecere oldu sanki hatt- siyah
Nevcivan nerd-i pr merebdir
Pirdendir ana bu ltf- nigh
kd trh deyu nezr ettim
Geldi bu iki msra' ite gvh
Ali Nutk Dede'nin musikiinas olduuna dair tarih menbalar.

da hi bir kayda tesadf edemedim. ifah rivayetlere gre devrinin
musiki stadlarndan biri imi. Mehur Dede'nin kendisinden musiki
rendii de yine ifah rivayetlere istinad ediyor (Rauf Yekta De.
de efendi S. 127). Yenikap Mevlevhanesindek yin mecmuasnda
grlen bir kayd, bu ifah rivayetleri teyid eder mahiyettedir. Ra-
uf Yekta merhum diyor ki (Aym eser S. 131):
"Dede'nin hem mridi, hem de fenn-i musikde stad olan
eyh Ali Nutk Dede merhum vefatndan pek az mukaddem "evk
u tarab" makamnda bir yn.i erf bestelemi ve bu ah essr-i san.
at ilk defa olarak 19 Rebulhr 1219 (M. 1804) trihinde Yeni-
kap derghnda esn-i mukabelede okunmutu. Maahaz Nutk De.
de bu yni skird. gznine ithaf etmi olduundan ynin dergh
mecmuasndaki kaydnn zerine Dervi smail nmn yazmt.
evku tarab yni okunal henz bir ay kadar zaman gemi idi ki
1219 senssi cemaziyelevvelinde Nutk Dede irtihl etmesiyle Dede
efendi mecmuadaki yin gftesinin nihayetine aynen u szleri ya-
zarak hakkat-i hli i'tirfa lzum grmtr:
"eyhim azz;m Yenikap eyhi Esseyyid eyh Ali Efendi haz-
retlerinin re'y tedbri ve her bir namede ta'rfi munzam oldu-
undan hl okunan bestede medhalim yoktur. Hl-i hayatlarnda
tenb'hleri mucibince kendi isimlerini ihf ve blsna bu fakirin
ismimi tahrr buyurub fakire l tark-il-hediye ihsan buyurdular.
Elfakr
Dervi ismail
Bu ma' \at ay^3n kabul etme:a;z, biraz mbalal oTur. Mu.
siki bilgisi kuvvetli olan Ali Nutk Dede'nin besteledii bu yin
zerinde san'atkr smail Dede muhakkak ki almtr. Esasen
Dede'ye hs olan tavr, bu bediada kendini gstermektedir.
XIX uncu asrn cidden kymetli musiki stadlarndan ve beste-
krlar;:'.! n biri de Nasr Abdlbk Dede'ir. Ali Nutk
Dede'mn Kk kardei olan bu deerli san'atkr 1179

(M. 1765) de Yenikap Mevlevhanesi civarndaki bir evde do-
du. Milas mf irisi zade Halil ef endi'den okudu. Arapa, Acemce
rendi. 1209 (M. 1794) Recebinin haftasnda evlendi. Tekkenin bir
dairesinde eser telifi ile vakit geirdi. Bir taraftan da musikinin na-
zariyat ve ameliyat ile etrafl bir surette megul oldu. Epey bir
mddet derghn neyzen balm ifa etti. Mehur musikiinas Dede
efendi'ye ney rettii hakknda bir rivayet te mevcuddur. Sesinin
gzel olduu da sylenmektedir. Ali Nutk Dede vefat edince
Abdlbk Dede 1219 (M. 1804) senesi Cemaziyelevvelinde Yenika.
p Mevlevhanesine eyh tayin edildi. n yedi yl bu vazifede1 bulun-
du. 1236 (M. 1820) Cemaziyelevvelinin yirminci cuma gecesi saat
bete vefat etti. Kitabesindski tarih msra sudur:
Keecizade zzet Molla u lm tarihini sylemitir:

On sekiz yl eyh olub Bak Dede azn eyledi
Vlidi Bu Bekr efendi'den yana Allah diyb Etdi
zzet dne-i sbhayla trihin hisb
1236
Mevlevi Safay de u tarihi kaleme almtr:
Seyyid Abdlbki merdn-i Huda'nn aslahi Per
aub glzr- kuds ruhu kld iyan Heft deh
sal eyh olub bu hnkah ire bu zt eyh ibn-
i-eyh Eb Bekr idi meshr-i cihan Eyledi zikr
u salh u zhd ile mr gzr W.<> Hak a'l-
yi illyni ruhuna mekn Milket-i tecrde yol
bulmudu andan slikn Byezd s demidi
Leyse fi delk sivh Tfbe-i Hazret Keml'e
eyledi cismin nihan Grd kim esrr- Mevln
kemliyle ayan G edince srr- Mevln'ya
mazhar olduun Alem-i sfliye lyk grmedi
Kerrbiyan de Hak mahdumunun mrn mezid
bahtn ssd Hsn-i himmetle ola postunda kaim
ok zaman Didiler trihini syle Safay Nsr'n
Fevtini itsn eda cevherle yek msra' henan
SHke terk-'i fena etneklii ta'lm in
1236
XIX NCU ASIR 417
Abdlbak Dede, nzm seviyesinde kalan bir airdir- Nasr

mahlsiyle vcude getirdii iirlerde hi bir fevkaldelik grmiyo-
ruz. 3000 kadar beyti ihtiva eden yazma divan bugn Sleymaniye
ktbhanesi yazmalar arasndadr (Nafiz Paa K- No: 941).
Mevlevi eyhlerinden Musa Saf Dede'nin "Ta'rb-i hid" sine
bir erh vcude getirmi, "Eflk" nenakibini de tercme etmitir.
Fakat onun asl ehemmiyeti bilhassa musik bakmndandr. Fan
tezkiresinde diyor ki (S. 389):
"Fenn-i musikde olan mehret ve malmat cb ve iktizs
zere makamt- musikden Isfahan ve Hicaz ve Eve ve Nihvend
ve bunlarn emsali on bir aded terkb ihtira' ve edvr- musikye
zeyl ve ilve ile bir nota dahi cd ve ibda eylemitir. Acem Pselik
ve Isfahan makamlarnda iki aded yn-i tavle bir nevi' beste-i ber.
ceste terkb ve tertb etmitir ki her mukabele gnleri mezkr yin.
ler hnkah- Mevleviyye'de kraat ve icra olunmaktadr. Hlsa mu-
maileyh ilm ve amel fenn-i musiknin marnbilbenn ve ol ilmin
std- b misil ve akran olub hakknda Frb-i sn demek elyak
ve erzndir".
Fatin'in Isfahan, hicaz, evi, nihavend makamlarn Abdlb.
k Dede'nin ihtira gibi gstermesi vukufsuzluktan ileri geliyor. 0-
nun bulduu terkiblerin on bir olarak tesbiti de yanl olsa gerek,
tir. Abdlbak Dede'nin ibda' ettii terkibler, bizim bildiimize ve
bizzat muhteriin ifadesine gre, unlardr (Tedkik tahkk"ten
naklen):
I Dilvz: Acem perdesini eve perdesine tahsis ile nibr
gaze edb aran karr eder. Bu terkb bu fakr-i hakirin ihtir'
dr.
// -- Rhefez: Nazenin gaze edb aran karr eder. Bu dahi
fakr-i cizin ihtir'dr.
/// -- Glruh: Isfahan gaze edb karargh olan dgh perde-
sine geldikte suden ve hbten bir rast gaze edb karr eder. Bu
dahi hakirin ihtir'dr.
IV - Dildr: Neva gaze edb kaide-i sabk zere bir rast ga-
ze edb karr eder. Bu dahi fakirin ihtirdr.
- Hisar Krd: Dgh ve segah perdesi gstermeksizin Hi-
sar gaze eyleyb argh perdesi gsterdikten sonra bir neva per.
desi gsterb Krd karr eder. Bu terkb bu fakirin ihtir- ci-
Enemdir."
F: 27
Abdlbk Dede'niri irin adl bir de ka' meydana getirdiini

yine Tedkk tahkik'en reniyoruz. Bizzat kendisi bu hususta u
izahatta bulunuyor:
"irin: Haff-i sn ile yirmi iki darbdr:
Onun vcude getirdii bu terkibierden ve k'dan bir takm

besteler telf ettii muhakkaktr. Hatt bunlar bizzat kendisi, ih-
tira' ettii nota ile tesbit etmi olmaldr. Fakat henz byle bir
yazmaya tesadf edilmi deildir. Bu terkibler ve bu ka' ile ba-
ka biri tarafndan yaplm bir bestenin mevcudiyetinden de ha-
berdar deiliz-
1211 (M. 1796) da len Esrar Dede, tezkiresinde "Isfahan ve
Acem pselik makamnda el'an mukabelt- Mevleviyyede iki yn-i
bestekerdeleri okunur" diyor. Fatin de vcude getirdii tezkirede ayn
yinlerin okunmakta devam ettiini bildirmektedir. Fakat bu gn
Isfahan yni tamamiyle unutulmutur. Onun tesbit edilen yegne
eseri Aeem Pselik yinidir.
Merhum Mehmed Ziya,, "Yenikap Mevlevhanesi", Bursal Ta, hw
merhum da "Osmanl mellifleri" adl eserlerinde evk u tarab
yinini de Abdlbk Dede'ye isnad ediyorlarsa da katiyetle yanltr.
Tedkk tahkik adl telif eseri, musiki nazariyatma hakkiyle
vkf olduunu ve bu sahada epeyce aratrmalar yaptn isbat et-
mektedir. 1209 (M. 1794) de yazlarak Salim IH. e takdim olunan
bu esere mellif 1212 (M. 1797) de yine hkmdarn emriyle baz
ilveler yapmtr. Kitab u bahisleri muhtevidir. Mukaddime: Bb-
evvel: ardeh makam
(Teshl) Ecz-i elhn olan perdeler
(Tavzih) Mzeyyint
(Tekmil) Namt-i mzeyyine, derece-i sud, makamlar
beyninde mlyemet, makamlarn insanda hssalar. Bb- sn:
Terkbt
(Tenbih) Seyr-i makamt, mevziinin gayride makamt,
perde ismiyle msemm makamlar, gaz ve gaze.
XIX NCU ASIR 419
(Telinime) Gayr-i mehur terkbin bu risalede sebeb-i

zikri.
Bb. slis: Uslt-
(Hatime) Mebde-i makamt, gfteli asarn kraati, bes-
tehanlkta mahalle mnasebet, lhn ile gftenin mnse-
beti."
Bu eserde 136 makam ve terkb ile 21 ka' tesbt edilmitir. M-
ellifin makamlar hakknda verdii izahlar arasnda "Kudema, kude-
m-i selef, kudem-i mteahhirn, mteahhirn.i selef, selef, mteah-
hirn" gibi ta'birler grlmektedir. Fakat Abdlbk Dede bu tbir,
lerle hangi devirleri kasdettiini tasrih etmemitir. Esasen bu devir
tyini hususunda onun kat' hkmler veremediini, hatt bazan
"Mteahhirn ihtir' olmas caizdir" tarznda ve ihtiyatl bir ifde
kullandn da grmekteyiz.
Kendi devrinde vcude getirildiini syledii evi Pselik,
Acem Pselik, Hisar Pselik, Hicaz Zemzeme, Arazbar Zemzeme,
Sab Uak, Snble Nihavend, Nihvend-i cedd... gibi bir ksm
terkiblerin mcidlerini de nedense kaydetmemitir. Mesel "Nz"
ve "Niyaz" gibi esasen eskiden mevcud terkib isimlerini de iittii
bir nameye yeni bir ad olarak vermekte beis grmemitir.
Abdlbk Dede'nin kitabndaki dier bir eksiklik te mehaz
zikretmeyerek "Birinin edvarnda grld" gibi kaydlarm bulunu-
udur. Onun btn terkibleri tesbit edemediini de gryoruz. Me-
sel daha evvelki devirlerde ihtira' edildikleri muhakkak olan Kar-
car, Rekb, Bahr-i nzik, Dev-yi Nibr... gibi terkibleri bu eser-
de bulamadk. Mamafi btn bunlara ramen "Tedkk tahkk"
musiki bakmndan cidd ve faydal bir eserdir. Bata Him, Bey
mecmuas olmak zere bir ok teliflere de mehaz vazifesi grm-
tr.
Abdlbk Dede'nin ikinci mhim eseri Tahririye'sidir. 1209
(M. 1794) de yazlm ve Selim III. e takdim olunmutur. Bu kitab
bizzat mellifin ihtira olan bir notann izahn ve bu nota ile yazl-
m drt rnei muhtevidir. Kitabcla bahisler u suretle sralanm-
tr:
Sr': Notann ta'rfi.
Sz-i dilr yin_i erifi: Sultan Selm-i alisin.
Sz.i dilr perevi: Sultan Selm-i alisin.
Sz.i dilr sazsemsi: Sultan Seln-i alisin.

Sz-i dilr perevi : Musahib Ahmed Aa'nn.
Nota hakknda malmt. mtemmime, notann lzumu, notada
maharetin derect- selsesi".
"Tedkk tahkik" ile "Tahririye" nin yazma bir nshas bu-
gn Sleymaniye ktbhnesindedir (Nafiz Paa K. No: 1242).
Hsm Bey de "Musikde yed-i tls olan merhum eyh Ab-
dlbk Dede efendi hazretlerinin bir taksim tarz ihtira' ettiini
sylemekte ve bu taksimin seyrini eserine kaydetmektedir (Him
Bey mecmuas, ikinci tab, S. 53.54). Fakat bu taksim, Kandemir-
olu'nun (Vefat 1136jl723) edvarnda mevcuddur. u halde Ab-
dlbk Dede'ye id olamayaca meydandadr.
XIX uncu asrn ilk yarsnda yetien maruf musikiinaslardan
biri da Abdrrahim Knh Dede'div. Yenikap Mevlevhanesi eyhi
Ebu Bekir Dede'nin oludur. 1183 (M. 1769) de dodu. Gen ya-
nda musikiye heves etti. Messir ve gzel bir sese malikti- Az za-
man zarfnda terakki ederek derghn kudmzen balma yksel-
di. Bir aralk istirak iinde yaad. Meczub denebilecek bir vaziye-
te girmiti. Sonra bu hal kendisinden zail oldu. Aabeysi Nasr Ab-
dlbk Dede'nin olu Receb Hsn Dede'nin 1245 (M. 1829) de ve-
fat zerine Yenikap Mevlevhanesine eyh tayin edildi. ki yl eyh-
lik ettikten sonra 1247 (M. 1831) de vefat etti.
msralar lm ylm gsterir. Yenikap mevlevhnesindeki san-

dukas zerinde de su kitabe kaydldr :
Yek szkra dm gaze-i usli Vaktinde
Fryb acz ile ebkem olmu Bir psrev
alnm guna rci'den Peyrevlik ol
nevaya hakknda elzem olmu
Abdrrahim Dede, Knh mahlsiyle mahdud baz iirler de

kaleme almtr. Fakat onun asl kymeti musiki sahasmdadr. "Hi.
caz" makamnda besteledii yin klasik Trk musikisinin en gzel
eserleri arasnda gsterilebilir. Tarih menbalar da ona bilhassa mu.
siki bakmndan byk bir kymet vermilerdir.
XIX NCU ASIR 421
Knh Abdrrahim'in genliinde yazlan Esrar Dede tezkire-

sinde deniliyor ki:
"El'an hnkah- merkumda kudmzenba olub enfs. azizesi
hayt bah- kulb-i kan ve vz- ltifi ruh efzy- sdkan
ve rifandr. D. kemli hil'at-i ilm edeble rste ve ar etrf-
hisli zver-i hsn-i reftr ile prstedir".
Esrar Dede tezkiresinin kenarna Ahhar mahlsyla iirler ya.
zan Zhd Bey unlar yazmtr (Yenikap Mevlevhanesindek
nsha):
"Selm-i slis hazretleri sbk-ul.menkbe Knh Abdrrahim
Dede Yenikap mevlevhanesinde kudmzen ba iken fenn-i musi-
kideki mehret.i fevkaldesine mebn eng Yv^suf Dede merhuma
kysen endern-i hmyna alma murd etmi ve Abdrrahim
Dede dahi kalben meyi eylemi olduu halde bir sahra ayn-Lcem'in--
de birader ve mrebbleri Nutk Ali Dede hazretlerinin bir na-
zar- gavsne atfiyle kendisini dery-yi istirak ve hayrete ilka bu-
yurarak mrn ileyhi o vartadan kurtardklar ve mrebblerinin
vefatndan hayli zaman sonraya, kadar o halde kalub muahharen
sahv temkine gelerek hnkah- mezkre eyh olduklar o zaman
idrk eden sikat-i ihvandan mesm'-i fakr olmutur."
Mehmed Ziya "Yenikap Mevlevhanesi" adl eserinde diyor ki
(S. 154.156):
"Abdrrahim efendi'nin i're olan isti'dd. fevkalde.i ftrsi
dolaysiyle az zaman zarfnda fenn-i musikde de iktisb- behre ve
malmat etmi ve sanyi'-i nefsenin en rakk aksamndan olan bu
iki u'be-i rhefzda, hele musikde std- kl mertebesini ihraz e~
derek asrnn Frb-i snsi olmudur."
Rauf Yekta merhum, bastan sona kadar ayn makam muhafa-
za eden "yin" lerden bahsederken diyor ki (Estz.i elhan: Dede
efendi S. 142):
"Yenikap mevlevhnesi meyihinden Abdrrahim efendi
merhumun yni bu snfn parlak bir mislidir ki, serapa Hicaz ma-
kamndan bestelendii halde yeknesaklk (Monotonie) aibesinden
mberrdr".
Btn bu izahlar gsteriyor ki, Abdrrahim Dede, musiki sa-
hasnda kudretli bir ahsiyettir Onun "Anberefsan" adl bir ter.
kib ihtira ettiini de Nasr Abdlbk Dede'nin "Tetkik tahkik"
adl eserinden reniyoruz. Mellif diyor ki:
"Nihvend gaze idb karargh olan rast perdesine geldikde
Acemairan ve Irak ve ba'dehu yine Acemairan perdesi ve yegh

perdesi gsterb yegh perdesinde karr eder. Bu terkb birader-i
mellif-i fakr Seyyid Abdrrahim Dede'nin ihtir'dr.
Abdrrahim Dede, bulduu bu terkib ile muhakkak ki bir takm
eserler de bestelemitir. Fakat ne yazk ki bunlar elimizde mevcud
deildir. Onun bugn Hicaz yininden baka hi bir eserine sahib
deiliz.
Bay Nail'in elyazsyla grdm Safay tezkiresinin sonunda
u kaydlar vardr:
"Bu yn-i erifi 1205 (M. 1790) trihinde Bb- cedd'de (1)
Kudmzen bas olan Abdrrahim efendi tasnif ve besteleyip ibti-
d.i kraati dergh-i mezbrda olmutur".
XIX uncu asrn deerli bestekrlarndan biri de ikrzade Ah-
med'dir. Doum tarihini bilmiyoruz. Fakat 1206 (M. 1791) dan ev-
vel Koca Mustafa Paa hanikah zkirbas olduu malmdur.
Byle byk bir tekkede zkirbalk edebilmek iin, hi olmazsa
krk yan bulmak arttr. Bu cihetle onun 1160-1170 (M. 1747-
1756) yllar arasnda dnyaya geldiini kabul etmek icab etmek-
tedir.
1199 (M. 1784) de vefat eden Koca Mustafa Pasa eyhi Meh-
med Haim efendi'nin halifesi olduunu silsilenamelerden reni-
yoruz.
ikrzade, 1206 (M. 1791) de Hacca gitmi ve dndkten sonra
"Der beyn- ahvl-i Medine" adl bir eser kaleme almtr. Ki-
tabnn mukaddimesinde unlar sylemektedir (Millet K. Tarih:
No: 305, Seciye: 722):
"Bu abd-i fakr serzkirn- Koca Mustafa Dervi Ahmed Be-
ikrzade sye.i evliyullhda bi.inyetillh-i tal 1206 senesi
merhum ve mafur il rahmeti Rabbihilgafr Mollackzde shak
efendi'nin olu fazletlu Mehmed Atullah efendi hazretleri Med-
ne.i mnevvere kads olub maiyyeten bir sene kamilen mcavir ol-
mala her bir ey hakikatine vsl olduum in naklen ve r'yeten
vkf. esrar olduum ahvali kaleme getrb tahrr ettim ki k-
raat eden kardelerime ak- Muhammedi galib olub ziyret-i eri-
fine sa'y edb muvaffak olalar..."
Hac Evhad tekkesi eyhi olan ve hayatnn sonuna kadar Sun.
bul efendi hanikahndaki zkirbalk vazifesini terk etmeyen Sika-
(1) Yani Yenikap Mevlevhanesinde.
Bu ehbz- himem dergh- vl-yi Hiidy'den

Cenh- zahir btnla bezm-i vahdete utu Bu
trh eyledi hem nm- Cm Zika rihlet
1258
Bursal Tahir diyor ki (Osmanl mellifleri I, 77):.

"Abdrrahman Nesb efendi erbb. dniden bir zt olub Sey-
yid mahlsl dvanesiyle slk-i Celvetiyyeye dir risalesi var-
dr".
Abdrrahman Nesb'in bestekrlm mecmualardan reniyo-
ruz- Bendeki bir mecmuada baz ilhleri kaydldr. Olu Ruen
efendi de vcude getirdii mecmuaya "eyh efendimiz" kaydyle o-
nun baz ilhlerini yazmtr. Bu besteler arasnda bilhassa "Ba-
yat" makamndaki "Gnl hayran olubdr ak elinden" ilhisini
cidden san'atkrne bir eser olarak gsterebiliriz.
Kendi elyazsyle vcude getirdii divan skdar'da Selim-
aa Ktbhanesindedir (Hday K. No: 34). Onun bir takm ilhlerr
mutasavvfane manzumelerden baka ldin mahiyette baz gazeller
ve arklar da yazdn gryoruz.
XIX uncu asrn ok deerli musiki stadlarndan biri de Mev-
levi Mustafa, Nak Dede'ir. Hayat hakknda etrafl bilgimiz bu-
lunmayan bu kymetli ahsiyetten nce bahseden Fatin'dir. 1243
(M. 1827) de Msr'a giden ve sekiz sene orada kalan bu zat 1269
(M. 1852) tarihine kadar yetien airlerden bahsettii tezkiresinde
aynen unlar soyuyor (S. 418) :
airnn cem' edb asarn bil-imtihan Yapd bir
mecma-i ra'n Nazf-i ho nvis Bir birine nakl
ile hd asrt miat Het trh oldu Nak
ite bu beyt-i sels Ne nefs oldu Nazif Ahmed
Be'in mecmuas Oldu nev mecmuas Ahmed
Nazif'in pek nefs
Nzm. mumaileyh eyh Nk efendi mahrse.i Edirne'de

Nakbend-i lem-i vcd olup tarkat-i aliyye-i Mevleviyyeye inti-
sb ile 1240 (M. 1824) trihlerinde Msr- Kahire'ye azmet ve bir
mddet ikametle 1254 (M- 1838) senesi hillinde Kahire-i mezbre-
Mevlevhnesi mehatine revnaksz-i ird olmutur".
Sicill.i Osman'de ise u kaydlar vardr (IV, 577):
XIX NCU ASIR 425
"Nak Dede: Konya'da Mevlevi olub 1240 da Msr'a azimet ey-

lemitir. 1254 de Msr Mevlevhnesi eyhi oldu. Evst- asr. Sul-
tan Abdlaziz Hn'de irtihl eyledi. ir ve hattat idi".
Mehmed Sreyya'nn onu Abdlaziz zamannda lm olarak
gstermesi yanltr. Nak Dede, Abdlmecid devrinde vefat etmi-
tir.
Dier baz menbalarda tesadf edilen bir takn kaydlar da
esasszdr. Mesel "Mevlevi yinleri" adl eserde Tahir Olgun'un
nerolunan mektubundaki baz malmat bu kabildendir (Cd 14, San
yaprak).
Sadece "Sicil" deki kaydlar esas tutarak ve hi bir aratrma
yapmaya lzum grmeyerek yazlan bu mektubda; Nak Dede'nin
Msr Mevlevhnesinde kudmzen balk ettii, 1280 (M. 1863) de
ld, imdiye kadar hi bir iirine, ve hi bir yazsna tesadf edil-
medii yazldr. Fakat btn bu haberler aslszdr.
Son yllar zarfnda neredilen "Edirne Tarihi" de ise "Bir
ok tekke yinleri bestelemi ve lmez eserler brakmtr" tarzn-
da yanl bir cmle mevcuddur (S. 310). Nak Dede'nin bir ok
yinleri deil, bir yini mevcuddur.
Bu kymetli musikiinas hakknda olduka etrafl malmata
sahib olan mlga Galata mevlevhanesinin son eyhi Ahmed Cel.
leddin Dede'dir. Bugn 91 yanda olan bu deerli lim Nak De.
de'nin talebesi Subki Bey'den ney mek etmitir. Binaenaleyh Nak
Dede, hocasnn hocasdr.
ileride hayatndan bahsedeceimiz bu musikiinasn verdii
malmata nazaran Nak Dede, Edirnelidir- Gen yanda Tasav-
vuf, edebiyat, yaz ve musiki ile megul olmu ve btn bu sahalarda
muvaffakiyet gstermitir.
Nak, arkada ems Dede ile Mevlevi tarikatine intisab et-
mek ve ileye soyunmak zere Edirne'den Konya'ya mteveccihen
hareket ettiler. nce Afyonkarahisar Mevlevhnesinde misafir.ol-
dular. ems Afyon'da kalmay tercih ietti. Nak ise Konya'ya gitti
ve ilesini Mevlevi sitanesinde ikmal etti.
Arabca ve Farscaya hakkyle vkf olan Nak Dede, Hem-
dem elebiye epey mddet ders okuttu. Sonra Msr'a gitti. Msr
Mevlevhnesi eyhi Fikr Dede'nin vefat zerine 1254 (M. 1838)
de Hemdem elebi tarafndan mezkr derghn eyhliine tayin edil-
di. 1270 (M. 1853) de vefat etti- Msr Mevlevhanesinin trbesinde
medfundur.
1270 -
msra . Mcevher olarak . lm tarihini bildirir. Rivayete gre, Tbu
msra vefatndan bir hayli evvel bizzat kendisi sylemitir. Yerine
ibrahim. Rd Dede eyh oldu. Bu zat de on yedi sene eyhlik et-
tikten sonra 1287 (M. 1870) de vefat etti. Onun yerine, bu mal-
mat kendisinden tesbit ettiimiz Ahmed Celleddin Dede'nin ba-
bas Azmi Dede eyh oldu.
Nak Dede, devrinin cidden kudretli bir airidir- Bilhassa ru-
bai vcude getirmek hususunda byk bir iktidar gstermitir.
1260 (M. 1844) tarihlerinde Nak Dede, Edirne'ye slaya git-
mi ve bu seyahati esnasnda bir mddet te Gelibolu mevlevhane-
sinde misafir kalmt. Tekkenin o zamanki eyhi Ahmed Celled-
din Dede'nin babas Azmi Dede idi. Dergha id eski bir yin me.
muasnn kenarlarna kendi rubailerinden 74 n yazmtr. Bu
iirlerin istinsah edilmi suretleri bugn Ahmed Celleddin Dede.
de mevcuddur. Tedkik etmek imknm bulduum bu rubailer, cid-
den nefis paralardr. Bu iirler, onun divan edebiyat tekniine
hakkyle sahib, kudretli bir air olduunu gstermektedir. Gerek
Trkelerinde, gsrek Farsalarmda cidden muvaffak olmutur. Ge-
lii gzel yazdmz u mahdud rubailer bile onun bu sahadaki
kudretini gstermee kfidir:
kil mi ya dvn emiyim bilmem h

Mahrem mi ya bs^ne miyim bilmem h
Bu kesret vahdetle mbhem kaldm B;r
dne mi bin dne miyim bilmem h
Ben ben deilim ben dediim sensin hep
Ruhum dediim ten dediim sensin hep
Mnend-i kudm snekpn oldum Tenn
tenen ten dediim sensin hep
Mescidde v bthnede ferr oldum
T derd-i sanemlerle sarardm soldum
Ktb ive arar idim an ben hr
Evrk- pern- dilimde buldum
Sen ben mi ya ben sen mi ya sen sen ben ben
Ger ben sen isem sen ben isen nola bu ten Ben
ben deilim anladm bu ki heman 'Hem ben
ben hem sen sen sen ben ben sen
V
XIX NCU ASIR 4,7
Evld- Ali bendesiyiz gam yemeyiz

Mevl-yi vel bendesiyiz gam yemeyiz
Nak gibi ad hezr Mevln'nn T
rz-i bel bendesiyiz gam yemeyiz
"etaraban yni" Msr'dan sonra Gelibolu'da taammm et-

mitir- Nak Dede, evvelce besteledii bu eseri, Gelibolu mevlev-
hanesinde misafir iken bu derghtaki mridlere gemi, o arada tek. .
kenin eyhi Azmi Dede de renmitir.
yinin stanbul'da intiarn temin eden Ahmed Celleddin De.
de'dir. Babasndan mek ettii bu yni, bir gn Zek Dede dinle-
mi ve olu Bay Ahmed' e bu eseri renmesini tenbih etmi, o da
Ahmed Celleddin Dede'den mek etmitir. Ahmed Celleddin De.
de, bu yini daha bir oklarna mek ettiini de sylemektedir.
Nak Dede'nin musiki eseri olarak bugn elimizde sadece bu
yin mevcuddur. Kvrak ve o nisbette stadane olan bu eser, Msr-
da bestelenmitir. Ve 1260 (M. 1844) dan biraz evvel ilk defa ola-
rak Msr Mevlevhanesinde okunmutur. Sonra yukarda da syle-
diimiz vech ile Gelibolu'da ve mteakiben istanbul'da intiar et-
mitir.
Nak Dede, ney flemek hususunda asrnn en ileri gelenlerin-
den biridir. Ve bir oklarna ney mek etmitir. Onun kudretli bir
hattat olduu da anlalmaktadr. Msr Mevlevhanesinin ktb-
hanesindeki bir ok eserlerde kendi elyazsyla talikat vardr. Bun-

lar Ahmed Celleddin Dede, Msr'da bulunduu zaman tedkik et.
mistir. Ve kudretli bir hattat olduunu sylemektedir.
Mecmualarda, ldin mahiyette bir takm bestelerine tesadf
edilen hattat ve musikiinas Mustafa Nak (Vefat 1178 M. 1764)
ile Mustafa Nak Dede'yi bir birine kartrmamaldr.
XIX uncu asrn en mhim ahsiyeti hi bhe yok ki, ismail
Dede'dir. Dervi ismail, Dede, Hamamzade gibi unvanlarla itihar
etmi olan bu deerli musikiinas hakknda maalesef etrafl mal.
mata sahib deiliz- Ona dair bugn elimizde mevcud olan yegne
menba, Rauf Yekta merhumun 52 sahifelik bir brordr (Es-tz-i
elhan: nded 3: Dede efendi 1340-1924).
Drlelhan mecmuasnda tefrika suretile neredildikten sonra
kitab eklinde kan bu eser, tamamiyle ifah rivayetlere istinaden
yazlmtr. Rauf Yekta merhum iittiklerinin tarih hadiselere uygun
olub olmadn tedkike lzum grmediinden dolay bu kitabn- < da
bir ok yanllar yapmtr. Konservatuvar'n nerettii. Mevle-v
yinleri'ne Zekzade Bay Ahmed de, ismail Dede'ye dair yazd
tercmeihali sadece Rauf Yekta'nm eserinden telhis suretiyle kaleme
almtr (S. 672-674).
Rauf Yekta merhumun eserinde tarih denilebilecek pek az ma-
lmat vardr. Mamafi menkibev bir mahiyette yazd bahisler ara.
smda fayda bir takm ifah malmat ta mevcuddur.
Rauf Yekta'nm verdii izahata gre ismail Dede, 1191 (M.
1777) senesi zilhiccesinin onuncu gn ehzadeba civarnda bir
evde dodu. Babas Sleyman Aa, Manastr'a tabi Grice sanca-
nn Kesriye kasabasnda dnyaya gelmitir. Sleyman Aa Sayda
valisi Bosnal Cezzar Ahmed Paa'nn bir mddet mhrdarlmda
bulunmu, fakat bu vezirin halka gsterdii gaddarla tahamml
edemeyerek vazifesinden istifa etmi ve istanbul'a gelmitir. .eh-
zadebandaki Acsmolu hamamn satn alm ve hamamcla ba.
lamtr. Bir mddet sonra. Rukiye isminde bir hanmla evlenmi
ve bu kadndan Dede efendi dnyaya gelmitir. Doumu kurban
Bayramnn birinci gnne rastlad iin kendisine ismail ad ve-
rilmitir, ismail henz drt yalarnda iken babas Acemolu
hamamn satm ve Altmermer'de kuru sebil mahallesinde avu
hamamn ve civarndaki bir evi alarak oraya nakletmitir. ismail
sekiz yana gelince Hakimolu Ali Paa camii bitiiindeki ama-
rc mektebine devama balam ve ilk tahsilini orada bitirmitir.
XIX NCU ASIR 429
Bu mektebe devam esnasnda sesinin gzellii ve kabiliyeti yzn-

den "ilhci balk" etmitir. Mekteb civarnda oturan Anadolu ke-
sedar Uncuzade Mehmed Emin efendi, bir ocuunu amarc
mektebine balatmt. Musikiye vkf olan ve merakllara mek eden
bu zat, o gn ismail'in ilh okuyuunu dinlemi ve kendisinde bu.
yk bir istidad sezdii iin talebeliine kabul etmitir. smal'in ite
ilk musiki hocas mahdud baz ilh ve arklar da bestelemi olan
bu ahsiyettir-' Onu ba muhasebe kalemine yazdran da bu zattr,
smail, yedi yl kadar hem bu kaleme, hem de Uncuzade'nin musiki
derslerine devam etmitir. Bu arada pazartesi ve perembe gnleri
de Yenikap Mevlevhanesine gitmi ve derghn eyhi Ali Nutk
Dede'nin derslerinden istifadeye balamtr.
Ali Nutk Dede'nin kendi elyazs ile mevcud olan "Defter.i
Dervan" adl mecmuada "Bu fakirin zamn- mehatinde derg-
ha gelen hcreniin canlarn tarihleridir" bal altnda smail De-
de'nin de "18 Zilhicce 1212 (M. 1797) tarihine msadif Cumartesi
gn 21 yanda olduu halde Matbah- Mevln'ya dhil" olduu
yazldr. Gene ayn mecmuadaki kayddan reniyoruz ki smail
Dede 15 Safer 1213 (M. 1798) de sem' mekini bitirmitir. "ile-
sini tamamlayanlar" bal altndaki ksmda ise "Dervi smail
Hamamczde ehr 20 evval 1213 Yevm-l-hams" kayd grl-
metkedir.
Rauf Yekta merhumun "1215 (M. 1800) senesi Ramazn- e-
rifine musdifdir ki Dervi smail bin bir gnden ibaret olan ile
mddetini ikml etmesiyle Dede unvann alm ve derghn kendi,
sine tahsis edilen bir hcresine ekilmi idi" demesi katiyetle yan.
ltr. Anlalyor ki Rauf Yekta merhum, Dede'nin Mevlevi oldu.
u tarihi gz nnde bulundurmu ve 1001 gnden ibaret olan Mev-
levi ilesi mddetini de bu tarihe ilve ederek onun 1215 ramaza-
nnda ilesini ikmal ettiini yazmtr. Halbuki Mevleviler arasnda
muayyen olan bu 1001 gn bitirmeden hcreye kanlar da var-
dr. Dede'nin ksa bir zaman zarfnda ilesini tamamlamasmdald en
mhim sebeb Selim III. in onu saraya aldrm olmasdr, zannnda-
ym. Netekim 1213 (M. 1798) senesinde hkmdarn onu huzuruna
kabul ettiine dair bir takm rivayetler mevcuddur. Rauf Yekta
merhum da bu hususta unlar sylemektedir (Dede efendi S. 128 -
131):
"Dervi smail'in ileye girmesinden bir mddet sonra pederi
Sleyman Aa'nn irtihli vuku' bulur. smail, pederinden kendisine
intikal eden hamam hemen satmak ister; validesi Rukiye Hanm,

buna mmanaata kyam ederse de kadncaz kklnden beri
pek sevdii ve ziyadece yz verdii oluna sz gevremediinden ni-
hayet hamam satlarak parasyle derghda mteaddid "yn-i cem"
ler, ziyafetler yaplr, hamamn paras da suyunu eker!.. Dervi Is.
mail, ileye girdiinin ikinci senesinde en nefs asarndan biri olan:
Zlfndedvr benim baht- siyahm
gfteli mehur puselik arksn bestelemi idi- Bu ark sur'atle ma-
hfil-i musikiyeye aksederek herkes tarafndan pek ziyade beenilir
ve messirinin Yenikap mevlevhanesi ilekelerinden olduu an-
lalnca bu derece stadane bir arky besteleyen dervii grmek
iin bir ok musiki merakllar dergha gelb:
Burada bir Dervi smail var imi, grmek isteriz...
Demee baladlar. Derghtakiler bittabi halkn bu tehacmn-
den memnun olmazlar. Mamafi arknn hreti gittike artmakta-
olduundan hanendegn-a ehriyr tarafndan temeuk edilerek
. Selimdi slis'in huzurunda okunur; ark, pdihn cidden houna
gittiinden bestekrnn saraya celbi hakknda irde sdr olur. Bu.
nn zerine musahiblerden Vardakosta Ahmed Aa dergha
gelb irade-i seniyyeyi tebli ve msaade taleb edince eyh efendi:
Emr-i ahaneleri ba stne, ancak kendisi ilededir, ilesi
de iki seneye bali oldu, tarkimizin usli cbnca gece hricde ka
lamaz; rec ederim her halde akam ezanndan evvel dergha av
det etsin..-.
Deyerek Dervi ismail'i Musahibe terfkan Topkap sarayna
gnderir. Selm-i slis ismail'i derhal huzuruna kabul ile bir ok il-
tifatlardan sonra puselik arksn okutur; ark padiahn o derece
mahzziyetini mcib olur ki bir defa daha okumasn ister. Bunun
zerine Selm-i slis ismail'i atiyye.i seniyye ile taltf ve dergha
iade eder. Dervi smail saraydan kt vakit akam ezanna an.
ak bir saat kaldndan komaa balayp yol zerinde bulunan va-
lidesinin hanesine urar, kapu alnca:
- Anneciim! hamam sattn da parasn tekkede dervilere ye-
dirdin deye bana darlm idin; bak ite pirim bana neler ihsan etti.
deyerek atiyyeyi hv keseyi ieri atar ve alelacele kapuyu kapayup
vakt zamaniyle dergha yetiir.
ismail Dede'nin ilesini ikmal edb Yenikap mevlevhanesi
hcreniinleri zmresine dhil olduktan sonra bilhassa mukabele
gnleri, odas, mrnileyhden istifade iin gelen musiki heveskr-
XIX NCN ASIR 431
lan ile dolmaya balam idi. Bu esnada Dede efendi, bir ok bed'
eserler vcde getirmekte ve bu eserler dergha devam eden tilmiz-
leri vstasiyle istanbul'un o tarihlerde pek revnekdr olan musiki
mahfillerine intir ettike ismail Dede namnn byk bir hret
kazanmasna sebeb olmakta idi. Dede'nin eserleri birbirinden par-
lak dyor idi; alelhuss Hicaz makamndan mehur:
Ey em-i h hecr ile tenhlara saldn beni n
nfe barn hn idb sahralara saldn beni Ey
kameti serv-i semen salnmada ellerle sen Har
olalm dedike ben ferdalara saldn beni
nakn bestelemesi istanbul musiki alemince fevkalde bir hdise

olarak telkki edilmi idi; o derecede ki her musiki merakls bu yeni
san'at eserini edinmee byk bir tehalk gsteriyor idi- Dede'nin
cidden nefs eserlerinden biri olan bu "nak" messiri hakknda Se-
lm-i slis'in tekrar nazar- iltifatn celbe vesile olmutur. Hkan.
marnileyh, "zlfndedir benim baht- siyahm" arksyle musi-
kdeki iktidarnn l derecelerini anlad Dede'yi bu nak beste-
lemesi zerine tekrar huzuruna kabul ile yeni eserini dinlemi ve
yine atiyye.i seniyye ile taltif ettii Dede'nin haftada iki defa sa-
rayda icra olunan huzur fasllarna devamn irde etmitir. Bir
mddet sonra Dede efendi'ye musahib.i ehriyr unvan verilmi
ve aras ok gemeden "ser mezzinlik" hizmeti de uhdesine tev-
ch olunmu idi. Hakknda ahane iltifatlarn bu suretle tevalisi De-
de'yi pek mtehassis ettiinden bu tesr altnda yazd:
Mtk- cemlin gece gndz dil-i eyd
Etti nigeh-i tifetin bendeni ihya Mesrur
ede Hak kalb-i hmynunu dim Ed'iyye-i
hayrn dil canmda hveyd
nazmn "suznak" makamnda ve "darbeyn" ikamda besteleyerek

rufekasiyle beraber Selm-i slis'in huzurunda okumu ve Dede'nin
bu suretle teekkrtm izhr etmesi pdihn pek. ziyde mahz-
ziyet'ni mcib olmutur. Ser mezzin olduktan sonra 1216 (M- 1801)
senrsi evhirinde Dedf> pfpnH tooV>iMi a^-f-;-v. v^,,^.-:.-:- - -----L-------- ._
" suuc" UM-: hna gidb kendine mahss hcred
e akrdlerme musiki ta'hmiyle itigal eder idi.".
Bu malmatn doru ksmlar olmakla beraber, hakikate uy-

mayan taraflar da vardr. smail Dede, saraya alndktan sonra tek.
rar ilesini ikmal etmek zre tekkeye dnmemi, yalnz, yin gnleri
izin alabilmitir. Mabihlerden Vardakosta Ahmed Aa'nm 1213
(M- 1798) de iradeyi tebli etmesine de tarihen imkn yoktur; n.
ki bu zat 1209 (M. 1794) da vefat etmitir.
Dede'nin Selim III. zamannda Musahib-i ehriyar ve ser m-
ezzin olmas hakkndaki rivayet te tamamiyle yanltr, ismail Dede
saraya alnd 1213 (M. 1798) tarihinde henz yirmi iki yanda bir
gentir. Bu yldan biraz sonra musahib olmas ve sermezzinlik ma-
kamn igal etmssi kabil deildir. Enderun'a ondan evvel intisab
eden deerli ve yasl musikiinaslar dururken sanatta mstaid, fa-
kat henz mbtedi saylan Dede'nin "Sermezzin" seilmesine im-
kn mevcud deildir. 1220 (M. 1805) de len olunun kitabesinde
"Mushib-i ehriyar" kaydnn bulunmas da tan daha sonra
diktirildiini veya bu tabirin "saray mensubu" manasna kullanld,
n gsterir.
smail Dede 1227 (M. 1812) tarihinde yani Mahmud II. devrin,
de musahiblik unvann kazanmtr. Letaif.i Enderun'da bu yla
tesadf eden vak'alar arasnda u kaydlar grliyor (S. 3):
"Ziyadesiyle makam in ve bu cihetle ddeleri ren olan
Dervi smail efendi ile erbb- hev-yi bnevdan hanende Arif
Aa'mn musikide mehretleri zahir ve sadlarmn nazri ndir ol-
duundan bu aralk musikinin ryic-i revyic-i i'tibr- mster iz.
diyad bulduuna baz makam karnesiyle intikal ve pesendde.i
tab'- hmyun buyurulmas ihtiml olan beste ve sema ... de ikti-
darlar derkr olduundan ... Filhl ol iki Frbi.i zaman musahib
lik unvan ile..." taltif edilmilerdir.
Dede'nin mezzinbal ise daha sonraki zamanlardadr-
1228 (M. 1813) de Mezzinba olan Emin Aa'dr (Letaif-i Ende-
run S. 55). Daha sonra da bu vazifeye kir Aa getirilmitir.
Selim IH. in ehadeti dolaysyle saraydan uzaklat ve 1241
(M. 1825) tarihinde, tekrar "musahib.i ehriyar" olduu hakknda
Rauf Yekta merhumun naklettii rivayetler de tamamiyle aslszdr
(Dede efendi S. 133).
"Letaif-i Enderun" da 1239 (M. 1823) senesi vak'alar arasn-
da hkmdarn bir gezintisinden bahsedilirken deniliyor ki (S. 278) :
"Hazneli Keman Mustafa Aa, Hanende Rifat Bey, Mukallid
Aziz Bey, Kilerci Kei Arif Aa ve acemisi Tanbur Necib aa ve
XIX NCN ASIR 433
Neyzen Mustafa efendi, Suyolcuzade Salih efendi ve mushiblerden

Kmrc zade Hafz efendi ve Dervi ismail efendi ve Tanbur
Nu'man Aa ve Abdi Bey ve Kemn Ali Aa ince sazlar ile kenr-
havzda fasla gaz" eylediler.
Gene "Letaif.i Enderun" da 1241 (M. 1825) senesi vakayii ara-
snda u kaydlar vardr (S. 357):
"Mushib-i ehriyr Hanende Dervi ismail efendi'nin yr-
gar mehir.i estz-i ilm-i musikden Delllzde avu ismail Aa,
Dede'nin dusyle otuz trihinden beri Endern-i hmyunda her.
drl syt u ada peyda" etmiti.
Bu misaller de gsteriyor ki, Selim III. devrinde yani 1213 (M.
1798) de saraya intisab eden ve yava yava ykselerek Mahmud
II. zamannda musahib olan Dervi ismail, 1241 (M. 1825) tarihin-
de de ondan epeyce evvel de esasen sarayda bulunmakta idi-
Dede'nin Sultan Mecid zamannda sarayda ne'esiz bir hayat
geirmee balad hakknda rivayetler mevcuddur. Ahmed Cel.
leddin Dede ile Eref Ede'nin verdikleri ifah malmata gre, Ab-
dlmecid, san'atl saz ve sz eserlerine rabet etmez, bedi hi bir
gzellii olmayan alelade bir takm ark ve trkler istermi, ismail
Dede, bir gn Delllzade'ye bu halden ikyet etmi, sz arasnda
da "Bu oyunun tad kat" tabirini kullanmt, ite hacca gitme-
sinde mil olan madd sebeblerden en mhimmi budur. O gnden
sonra hkmdar'a mracaat etmiler ve msaade alarak Hac mak-
sadyla stanbul'dan uzaklamlardr. Hac yolunda kendisine Del.
llzade ismail ve Mutafzade Ahmed efendiler refakat ediyorlard.
Rauf Yekta merhum unlar soyuyor (Dede efendi S. 168):
"Dede'nin hacca gittii sene Hicaz'da iddetli kolera hastal
zuhur etmi idi. Biare Dede farza.i hacc fdan sonra 1262 (M.
1845) senesi zilhiccesinin onuncu gn akam ezan vaktinde bu
mdhi hastala tutulmu ve o gece sabaha kar Mina'da irtihl-i
dr- baka eylemitir. Cenazesinin cemat-i kbr ile kaldrlarak
Hazret-i Hadcetlkbr'nn merkad-i eriflerinin ayak ucuna ,defn
edildiini Mutafzade Ahmed efendi merhum hikye ederdi:" air
Kzm Paa u lm tarihini vcude getirmitir:
Hazret-i Frbi-i sn mezzin ba kim Ztna

olmutu ilm-i musik ihsn- Hak Asin-yi her
makam etmiti kalb-i gehin Sye-i Molla'da
ltf u himmet-i merdn- Hak
F: 28
Pertev-i ems-i hakikatten klub kesb-i keml

Zerre-i nz iken oldu meh-i tbn- Hak Fehm
olur bundan makam- kurba heng ettii Hac
idb Mnda oldu vsl- Gufrn- Hak ar
tekbrin ekb Kzm dedi tarihni
1262
Dr. Subhi, Dede'nin defa hacca gittiini soyuyorsa da bu ri-
vayetin menbam kaydetmiyor (Trk Musikisi I, 80).
Gelibolu ve Msr Mevlevhanelerinde eyhlik etmi olan Azmi
Dede'en naklen olu Ahmed Celleddin Dede, smail Dede'nin Sul-
tan Mahmud II. la birlikte iki defa Gelibolya gittiklerini ve Mev-
levi yininde bulunduklarn bildiriyor.
Msr valisi Mehmed Ali Pasa'nn Dede'ye fevkalde hrmet et.
tii ve gezintilerde onu arabasnn sa tarafna oturttuu hakknda
Muallim Kzvm Uz'un, tbnlemin Mahmud Kemal'den naklen verdii
malmat ise aslszdr (Ycel mecmuas No: 43< 1938). Msr'a,
giden ve Msr valisinin iltifat ve tevecchlerine mazhar olan smail
Dede deil, Neyzen Deli smail Dede'ir.
smail Dede, XIX uncu asr Trk klasik musikisinin en kudretli
bestekrdr. Halk musikisi namelerine, hatta baz eserlerinde
biraz da garb musikisine temayl gsteren Dede, btn Trk mu-
sikisi ekillerinde eserler ibda edebilmi byk bir san'atkrdr. O.
nn yin, durak, ilh gibi din; kr, murabba, sema, ark ve trk
gibi ldin eserleri epey bir yekn tutmaktadr-
. Rauf Yekia merhum Dede hakknda u sitayilerde bulunuyor
(Dede efendi S. 169):
"Dede efendi'nin sri "slb" itibariyle gayet asl ve kibr-
nedir. Byk bestekrmzn hviyyet-i stdnesinde her eyden
evvel gze arpan hususiyet Trk musikisinde /tr'lerin ve emsali
estize.i sMfenin himmetleriyle asrlardanberi teesss eden an'-
anev tarz ve tavrn gayet riayetkar muhafz olmasdr. Bununla
beraber Dede efendi'nin bu riyetkrl eserlerini eslfnn gs.
teremedii yenilikleriyle tezyin ve ibdma mni' olmamtr. Bil
tereddd denilebilir ki son asrda yetien Trk bestekrlar iinde
Dede efendi derecesinde hem klasik slba tamamiyle s-
dk kalm, hem de bu slbun kuyu d ve urtundan d-
ar kmamak artyle mamekrhkta m te ceddi d an e ve te.
XIX NCU ASIR 435
rakk;' perverane eserler vcude getirmee muvaffak olmu

bir bestekr daha gsterilemez. Bir de uras yru dik-
kattir ki Dede efendi baz bestekrlarmz gibi en ziyade yalnz bir
nevi eserlerin tanziminde ihtisas sahibi olan estizeden deildir:
Mesel Hac Arif Bey merhum yalnz "ark" vadisinde asrnn te~
ferrd etmi b nazr bir stad idi. Baka vadilerde her naslsa ayn
iktidar gsterememitir; netekim bir aralk "Nihavend" makamn-
dan bir "Murabba" bestelemek arzusuna dm ise de anda dahi
muvaffak olamam ve bu eserinden sonra bir daha kr, murabba,
sema gibi paralar bestelemekten bsbtn vazgemitir. Bu nokta.i
nazardan baklnca Dede efendi'nin her nevi sr. musikiye tanzi-
minde gsterdii harikulade muvaffakiyeti lisn- takdirle yd et-
memek mmkin olamaz. "Musiki-i ruhan" deki "yin" leri, "ilh"
leri, "durak" lan ile Dede efendi nam trh- musikimizde deta
eslfna gbta bah bir mevki ihraz etmitir- Klasik musikimiz va-
disinde Dede'nin vcude getirdii "kr" lar, "murabba" lar, "nak"
lar, "sema" ler kymet ve san'at itibariyle eslfnn asarndan aa
olmadktan baka baz noktalarda eslfm bile gemitir. arklarna
gelince, o asrda berhayat olan musikiinaslar arasnda Dede efen-
di'nin arklarndan daha parlak ve daha stadne ark yapan bir
bestekra tesadf edilemediini hakkalinsaf teslime mecburuz. El-
hsl Dede efendi berhayat olduu mddete Trk musikisi leminin
hi bir rakibi olmayan bir kutbu idi. Dede'nin asar o kadar oktur
ki bunlarn cmlesini birer birer burada ta'dd ve bu eserlerin hiz
olduklar kymet ve meziyetleri tedkik. ve tahlile imkn yoktur".
Dr. Subhi Ezgi ise unlar soyuyor (Trk musikisi I, 80):
"Kr, nak, sema, beste, ark, keke, perev, durak, yn-i
erif, ilh olmak zere yz altm mtecaviz eseri mevcud ve ma.
lmdur ki her birisi bestekrlar iin birer musiki hazinesidir".
Dede'nin din eserleri alt yin ile ilhlerden ibarettir. Bu il-
hlerden biz mahdud bir ksmn tesbit etmi bulunuyoruz. Her halde
gremediimiz mecmualarda daha baz paralar kaydh olsa gerek-
tir.
Yukarda Ali Nutk Dede namna tesbit ettiimiz "evku tarab"
yininin de Dede'ye id olmas ve bu eseri eyhine balam bu-
lunmas ihtimal dahilindedir. Netekim "Bestenigr" yininden bah-
sederken bizzat kendisi yedi yin vcude getirdiini sylemektedir.
Vcude getirdii eserlerin en mkemmellerini tekil eden yin-
lerini - bestelendikleri tarih srasna gre - tesbit ediyorum:
XIX NCU ASIR 435
rakkperverne eserler vcude getirmee muvaffak olmu bir

bestekr daha gsterilemez. Bir de uras yn- dikkattir ki
Dede efendi baz bestekrlarmz gibi en ziyade yalnz bir nevi
eserlerin tanziminde ihtisas sahibi olan estizeden deildir:
Mesel Hac rif Bey merhum yalnz "ark" vadisinde asrnn te~
ferrd etmi b nazr bir stad idi. Baka vadilerde her naslsa ayn
iktidar gsterememitir; netekim bir aralk "Nihavend" makamn-
dan bir "Murabba" bestelemek arzusuna dm ise de anda dahi
muvaffak olamam ve bu eserinden sonra bir daha kr, murabba,
sema gibi paralar bestelemekten bsbtn vazgemitir. Bu nokta.i
nazardan baklnca Dede efendi'nin her nevi sr. musikiye tanzi-
minde gsterdii harikulade muvaffakiyeti lisn- takdirle yd et-
memek mmkin olamaz. "Musiki-i ruhan" deki "yin" leri, "ilh"
leri, "durak" lan ile Dede efendi nam trh- musikimizde deta
eslfna gbta bah bir mevki ihraz etmitir- Klasik musikimiz va-
disinde Dede'nin vcude getirdii "kr" lar, "murabba" lar, "nak"
lar, "sema" ler kymet ve san'at itibariyle eslfnn asarndan aa
olmadktan baka baz noktalarda eslfm bile gemitir. arklarna
gelince, o asrda berhayat olan musikiinaslar arasnda Dede efen-
di'nin arklarndan daha parlak ve daha stadne ark yapan bir
bestekra tesadf edilemediini hakkalinsaf teslime mecburuz. El-
hsl Dede efendi berhayat olduu mddete Trk musikisi leminin
hi bir rakibi olmayan bir kutbu idi. Dede'nin asar o kadar oktur
ki bunlarn cmlesini birer birer burada ta'dd ve bu eserlerin hiz
olduklar kymet ve meziyetleri tedkik. ve tahlile imkn yoktur".
Dr. Subhi Ezgi ise unlar soyuyor (Trk musikisi I, 80):
"Kr, nak, sema, beste, ark, keke, perev, durak, yn-i
erif, ilh olmak zere yz altm mtecaviz eseri mevcud ve ma.
lmdur ki her birisi bestekrlar iin birer musiki hazinesidir".
Dede'nin din eserleri alt yin ile ilhlerden ibarettir. Bu il-
hlerden biz mahdud bir ksmn tesbit etmi bulunuyoruz. Her halde
gremediimiz mecmualarda daha baz paralar kaydh olsa gerektir.
Yukarda Ali Nutk Dede namna tesbit ettiimiz "evku tarab"
yininin de Dede'ye id olmas ve bu eseri eyhine balam bu-
lunmas ihtimal dahilindedir. Netekim "Bestenigr" yininden bah-
sederken bizzat kendisi yedi yin vcude getirdiini sylemektedir.
Vcude getirdii eserlerin en mkemmellerini tekil eden yin-
lerini - bestelendikleri tarih srasna gre - tesbit ediyorum:
I Sab yin: Dede'nin ilk vcude getirdii yindir. Bay

Nail'e aid Safay tezkiresinin sonunda u kaydlar grliyor:
"Bu yn-i erifi 17 cmdelhr 1239 (M. 1823) tarihinde
Bb. ceclicl dergh dedelerinden sermezzin-i Hazret-i ehriyr
umde-i musikinsn ve zbde-i ehl-i irfan olan std- ekrem mer-
hum Dervi smail efendi hazretleri tasnif ve besteleyb ibtid-i ki.
rati dergh- mezbrda vki' olmutur".
II - - Neva yin: Dede'nin ikinci din eseridir. Ayn menbada
u kaydlar grliyor:
"Bu yini 17 aban 1239 (M. 1823) trihinde Dervi smail De.
de tasnif ve besteleyb ibtid-yi kraati leyle-i kadirde olmutur."
III Bestenigr yin: Dede'nin nc olarak besteledii
Mevlevi eseridir. Bu yin hakknda ayn menbada u malmat mn-
daritir:
"Bu yini 1248 (M. 1832) trihinde Dervi smail Dede se-
lm- evvel ve selm. alisi ile "Hezr aferin" e kadar tasnif ve
besteleyip ve "Ey ki hezr aferin" den nihayetine kadar Sab yn-i
erifinin selm- snsini ve "Ey ki hezr" dan aasn izafe et-
mitir. Ve selm- alisin usl aksak olarak bir dm ve bir tekten
ibaret olduundan darb deyu iaret olundu-"
Bizzat Deda bu yin hakknda unlar soyuyor (Rauf Yekta:
Dede efendi S. 143):
"1248 (M. 1832) trihinde tekmil olub ibtid-i kraati Dergh-
Bb. cedd'de vki' olmutur. "Men b ser smnem" rubaisi ve
"Ey maksad-i kn..." rubaisi shib beste Dervi smail'indir.
Min gayr-i haddin kabuln m'ir niyznendne vaz' eylemitir.
Cmle dervan karndalara, ma'lm ola ki bu abd.i ahkara geri
yedi aded yn-i erif tasnifi nasb oldu; lkin her beyt-i erifinin
hn-i tasnifinde gya bu abd-i zelilin zebanndan hazret-i pir efen.
dmz maa Duyururlard, halta bu bire mnende-i mflis pesman-da
lal ve hm b mecal olub insd olunan yn-i eriflerin beste.
lerinde ve her bir perdelerinde zerre misl medtalim olmayup cm-
ÊB aesxgirm iem.i aiemiyan Tazret-i Mevln efendmizindir."
Bay lYcnn yazmasnda su
kaydlar vardr:
"Bu yn-i erf gurre-i Receb 1249 (M. 1833) trihinde Der-
vi smail efendi bir selm tasnif ve besteleyip selm- snsinden
nihayetine kadar Neva yn-i erifinin selm- sn ve selm- s-
lis ve selm- rbi'ini izafe etmitir."
XIX NCU ASIK 437
V Hzzam yin, hakknda bizzat Dede, unlar soyuyor (Rauf

Yekta: Dede efendi: S. 160):
"Bu yn-i erf evvel bir selm tasnif olunub Sab yn-i e-rfiyle
tekmil olunurdu, hvn. safa bu fakire niyzmend oldular ve
tekmilini niyaz ettiklerinde fakir dahi Mesnev.1 erfden yn.i e-
rifin tekmili in tefe'l edb "Devletet payende bda" beyt-i e-
rifi geldii in yn-i erf tekmil ve teberrken devletet beyt-i e-
rifini selnu slise vaz'ettim. 1249 (M. 1833) senesi tasnif ve tek-
ml olub ibtid-yi kraati Dergh- Bb- cedd'de vki' oldu". Rauf
Yekta merhum diyor ki (Dede efendi S. 158): "Hzzam yininin
bilhassa birinci bendi can kulayla dinlenirse hissolunur ki Dede
bu muall eserinde, derd-i itiyak ile n-ln ve giryn olan hassas
ve rakk bir kalbin teellmt ve tahass-rtn pek beli bir lisn-
elhn ile terennm etmitir- Bu yn. erif, byk bestekrmzn
serapa feryd ve efgan eklinde teces-sm etmi bir bide.i
dehsdr. Kuvvetli bir kaleme mlik olub da Dede'nin bu gibi
eserlerinde mndemi mezyy biletrf tasvre muktedir
olamadma ok mteessifim. Maahaza bu kadarck olsun
yazmakla teessfm ta'dl ediyorum.... Bestekrlk fenninin btn
gavmzna vkf olan Dede, hzzam yinini yeknesaklktan kur-
tarmak mhimmesini ihml etmemi ve
matlaiyle balayan beyitlerde "tebdl-i makam" san'at- dakkasm

emsaline ndir tesadf olunur bir mehretle icra etmitir. Erbabna
ma'lmdur ki makam deitirme san'at, ne derece gayr muntazr
bir anda yaplrsa tesiri de o nisbette artar; bununla beraber beste-
kr, evvelden buna zemin hazrlama bilmeli ve bu hazrlk smi'-
lerce asla fark edilmemelidir. Dinleyenler ne yaplacan evvelden
hissederler ise tesr-i matlb hsl olmayaca gibi hazrlksz yap-
lan makam tebeddlat da hi bir ie yaramayarak heder olur gider.
te Dede efendi, bldaki beytin birinci msranda bu dekayka ta-
mmiyle riyet etmi ve ikinci msranda birden bire "Hzzam" dan
"etaraban" makamna yle gayr-i mahss ve mhirne bir surette
geivermitir ki bu tebeddl-i an karsnda furk- elhn idrke
muktedir zevatn hem mtehayyir, hem mtelezziz olmamas kabil
deildir."
VI Isfahan ym hakknda Bay Nail'in tesbit ettii- malmat

udur:
"25 Ramazan 1252 (M. 1836) trihinde merhum ismail Dede
bir selm tasnif ve besteleyb selm- snden nihayetine kadar d-
gh yn-i erifinin selm. snsinden nihayetine kadar olan beste-
nin ayndr ve bazan Sab yn-i erifinin selm- snsinden niha-
yetine kadar kraat olunduu vardr-"
Dede'nin ilhleri de cidden parlak eserlerdir. Talebesi Vhib
efendi'den naklen Said zok unlar soyuyor:
"smail Dede, besteledii bir arky Sultan Mahmud II. a oku-
mu, Hkmdar takdir etmekle beraber, ilh tavrnda olduunu
sylemi, Dede de hemen o gece, suzidil makamnda besteledii bu
eseri su ilh gftesine giydirmi:
Ey gnl g eyle gel klarn gftrn
Nicedir gr dost ile yanklarn bzrm
Dede'nin son eseri, hac ziyareti esnasnda ehnaz makamn-
da besteledii su cumhur ilhdir:
Yrk deirmeler gibi dnerler El
ele vermiler Hak'ka giderler"
Dede, yalnz kudretli bir bestekr olarak deil, Trk musikisi
tarihinin hakik bir stad vasfiyle de tannmtr. Devrinde onun
kadar mahfuzat ok olan ve eslfn eserlerini mkemmel surette
onun kadar renmi bulunan ahsiyet pek nadirdir denilebilir.
smail Dede'nin bu kadar ieseri kimlerden mek ettiini kat'
olarak bilmiyoruz. Yenikap Mevlevhanesinde AU Nutk ve Nasr
Abdlbk dedelerden bilhassa din musiki sahasnda istifade et-
tii muhakkaktr. Abdlbk Dede'den ney rendii hakkndaki ri-
vayet te esassz olmasa gerektir. Fakat onun asl kymeti bu saha.
da deildir. Bu devrin deerli neyzeni Deli ismail Dede'ir.
Rauf Yekta diyor ki (Dede efendi S. 133):
"Pazarertesi ve perembe gnleri muntazaman dergha devam
eder ve mutrbhnede "yn-i erf" okur idi. Rivayete nazaran
"Na'thanlk" vazifesini de ekseriya Dede efendi if ieder imi; hatt
her mukabelede okunacak yn-i erf hangi makamdan ise Dede
efendi dahi Itr'nin rast makamndaki mehur na'tini yinin beste-
lenmi olduu makama bit-tahvl irticalen bir na't okurmus ki bun-
daki mkilt iktihm iin ilm.i elhanda ne derecelere kadar mele-
ke sahibi olmak lzm geldiini erbab takdr eder".
XIX NCU ASIR 439
Ahmed Celleddin Dede, babas Azmi Dede'den naklen diyor

ki:
"Dede efendi'ye mutrbdaki canlar bu gn hangi makamdan
yin okuyacaz deye sormaktan ekinirlermi o, "na't.i erf" i
hangi makamdan okursa onlar da o makamdan yne balanacan
anlarlarm".
Bu misaller de sarih olarak gsteriyor ki, Dede, Trk musiki-
sinin btn inceliklerine vkf olan ve o nisbette musiki kabiliyetine
sahib bulunan mmtaz bir ahsiyettir .
Kendi zamanna kadar bestelenmi olan Mevlevi yinlerini,
na'tleri, bir ok duraklar, ilhleri ve Miraciye'yi renmi olan
Dede, ldin mahiyetteki Kr, murabba, sema, ark ve trkleri de
en ok bilenlerden biridir. Emsalsiz bir okuyuu olduunu ve ok
gzel bir sese malik bulunduunu da "Letif-i Enderun" daki ka-
ydlardan renmekteyiz.
Dr. Subhi yle diyor (Trk musikisi I, 83):
"Ondan fasl eser mek etmi olan stadn Zek efendi'nin
bana sylediine gre Dede'nin sesi ince ve clz imi, hatt mek es-
nasnda, kalb terennm edermi."
Bu szler doru olabilir. Fakat Zek Dede, ismail Dede'nin son
talebelerindendir. Binaenaleyh bu byk stadn yetmi yalarn-
daki halini bilir. Halbuki onun ateli devirlerinde "Sadann na-
zri ndir" olduu tarihen sabittir (Letif Enderun S. 3):
Dede'nin mahfuzatna ve eserlerine tevars eden en deerli ta-
lebeleri Eyuplu Mehmed Bey, Mutafzade Hac Ahmed efendi, Ya-
lkzade Bursal Ahmed efendfc ve Vhib efendi'dir. Bu deerli
adamlar, Dede'nin besteledii paralar da renmi ve yaymlar-
dr.
Dede'nin dier bir talebesi de Gelibolu Mevlevhanesi eyhi Azmi
Dede'dir. Ahmed Celleddin Dede'nin babas olan bu zat, Dede'den
bilhassa Na't, Miraciye ve yinlerle baz krlar meketmitir.
Delllzade ismail efendi, iUngirzade Ahmed Aa ve Hsm Bey
de Dede'nin mmtaz talebelerindendir.
ark bestekr kymetli musikiinas Nikogos Aa da Dede'den
pek ok mstefid olmutur. Bestekr Lem'i Bey'in eski musikiinas-
lardan naklen verdii malmata gre, Nikogos Aa mek etmek zere
ilk mracaat ettii zaman Dede kendisine "Evvel Trke ren,
ondan sonra gel" demi Musikiye cidden merakl olan bu adam, geceli
gndzl alm ve ivesini dzelterek tekrar Dede'ye mracaa-

tnda bir Trk gibi okuyabiliyormu.
Din ve ldin yzlerce eser besteleyen ve bestelerinde byk bir
muvaffakiyet gsteren smail Dede, Nev eser adl bir terkibin de
mucididir- Him Bey, bu hususta unlar soyuyor (Matbu mecmua,
ikinci tab, S. 24):
"Nev eser: btid Hicaz neva r evi gerdaniye muhayyer ile-
Snble basub yine bu minval perde perde inb ba'dehu Hicaz
Krd dgh aarak dnb yegndan rak ile rast perdesinde karr
eder. bu makam stadm sermezzin-i sehriyr Dervi smail
efendi merhumun ihtir'kerdesidir."
smail Dede, basit bir takm iirler de kaleme almtr. Fakat
onun bu sahada muvaffak olduu sylenemez.
Dede'nin ailesi ve ocuklar hakknda Rauf Yekta merhum un-
lar kaydediyor (Dede efend S. 132):
"Dede efendi eyhinin vefatndan ok mteessir olmu idi. Bu
teessr henz zail olmadan yanda olu Salih de rahmet.i Rah-
mn'a kavuarak dergh civarndaki dedegn ve muhibbna mah-
ss kabristana defn olundu. Elyevm mevcud olan seng-i mezarnn
zerinde "Mushib-i sehriyr Hamamzde smail Dede'nin olu
merhum ve mafur Mehmed Salih Dede'nin rhiyn..." ibaresi ve
altnda 220 (M. 1805) trhi muharrerdir. Pek ziyade sevdii Sa-
lih'im ebediyyen gaib eden Dede'yi bu elm zya' ok dilhn etmi
idi. "Bayat" makamnda ve "Hafif" kamdaki:
Bir gonca femin yresi vardr cierimde...
Murabban ite bu srada kalbini coturan b nihye teessrden
mlhem olarak yazm ve bestelemitir ki hakkaten szili ve pek
hazn bir eserdir."
" sene sonra bre Dede'nin validesi Rukye Hamrn da vefat
ederek hafidi Salih'in n tarafna defn edilmitir. Mezar tamda
"Yenikapu Mevlevhanesi dedegnndan sermezzinn- sehriyr
smail Dede'nin validesi Rukye Htn..." szleri ve zrinde 1223
(M. 1808) trhi nahkktur. Artk felketler bir birini tkbe ba-
lam idi. 1225 (M. 1810) senesinde Dede, ikinci olu alt yanda
Mmtafa'mn da ngehn ufliyle musb olmu ve an da sevgili Sa-
lih'inin yanna defnetmitir. Dede efendi'nin bunlardan sonra mh.
telif tarihlerde kz dnyya gelmitir. Byk kz Hatice Hamm
tanbr-i ehr Kei Arif Aa ile izdiva etmi ve bu izdivatan es-
XIX NCU ASIR 441
bak sermezzin maruf bestekrlarmzdan Rifat Bey domutur. Or-

tanca kz olan Patma, Hamm, Drri Bey namnda bir zte varm-
tr; Mlga musika-i hmayun seravularndan hanende evket Bey
bu ztin oludur. Dede efendi'nin nc kermesi Aye Hanm, te-
zevvc etmeden on yanda iken irtihl etmitir."
Dede'nin byk kz Fatma Hanm, doksan yanda vefat etmi-
tir. Musikiye vkf olan bu hanende ile Abdlkadir Tre, bir defa
Vefa'daki evinde grm ve kendisinde mevcud olan mkemmel bir
ark mecmuasn da gzden geirmitir.
Hatice Hanm'n kz Ferdane Hamm, Musikiinas Bay Mustafa
Nezih'vn. teyzesidir. Ahmed Drri Bey'in kz kardei efika dile
Hamm, Safvet Beyzade Taribnr Drri Turan'm baba annesidir.
Dede'nin mahfuzatma ve besteledii btn eserlere vris olan
en deerli ahsiyet, Muta/zade Ahmed efendi'dir. Medrese tahsili
grd. Bir takm nibliklerle dolat. Bir mddet Gelibolu'da bulundu.
Msr Mollas oldu. 1262 (M. 1845) de ismail Dede ile hacca gitti.
Olduka servete malikti. skdar'da Bulgurlu'da krgir byk bir
kk yaptrmt. Yazlar orada otururdu. Snbl efendi dergh
mensublarmdand. Bu derghta zkirlik eder, bilhassa durak ve
mersiye okurdu. Musiki hocas ismail Dede'dir. Muasrlar arasnda
Dede'den en ok istifade eden ahsiyet olarak tannmt. Filhakika
Miraciye, Mevlid gibi muazzam paralarla durak, kr, .nak... gibi
muhtelif ekillerde bestelenmi binlerce mahfuzat vard. Bir ok
talebe de yetitirdi. Dr. Subhi Ezgi diyor ki:
"Mutafzade Miraciye'nin Neva bahri ile Mevlid bssteleri kayb
olmak zeredir. Arzu edenlere memnuniyetle retmek isterim de-
dii halde kimse iltifat etmedi ve bu besteler, onun lmyle unu-
tuldu gitti."
Mutafzade, Hac Nafiz Bey'in hatrat defterine kendi elyazs
ile tesbit ettii vech ile 12 Saf er 1301 (M. 1883) tarihine tesadf
eden cuma gn vefat etti. Din ve ldin mahdd baz paralar da
bestelemi olan bu deerli musikiinasn asl kymeti, mahfuzatmn
okluunda ve pek ok talebe yetitirmi bulunmasmdadr.
XIX uncu asrn son yarsnda byk bir hret kazanan eyh
Mehmed Ruen efendi de deerli bir musikiinastr. Yukarda bah-
settiimiz eyh Abd-,rrahman Nesib efendi'nin oludur.
Mehmed Ruen Tevfik efendi babasnn lm zerine 1258
(M. 1842) de Hday tekkesi eyhliine tayin edildi. Vefat tarihi
olan 22 Rebiulahir 1309 (M. 1891) a kadar gecen 51 yl zarfnda
bu vazifede bulundu. Uzun zaman "Meclis-i meayih" reisliini de

ifa etmitir. Hday derghnda meahiye mahsus trbede medfun.
dur.
Sicil'de, "Sinni sekseni mtecaviz halm ve mtevaz' bir zt
idi" denilmektedir (H, 422)..
Bursal Tahir "Osmanl mellifleri" nde unlar syliyir:
"Uraf ve erbb- dniden bir zt idi. lm-i musikde de behre-i
kll sahibi olduundan pek ok ilhiyyt bestelemitir. FeziL ra~
mazan, fezil-d muharrem risleleriyle krk meclisten mrekkeb me-
vize mteallik bir meclisi Vkt-i Hday'den iltikat etmek sartiy-
le meydana gelen Slk.i Celvetiyye risalesi ve mecmua-i ilhiyyt
vardr. Asar gayr. matbu'dur".
Bursal Tahir merhumun pek ok ilhiyyt bestelediini sy-
lemesi mbalaldr. Onun ilhleri mahduddur. Vcude getirdii
"Mecmua-i lhiyyt" da kendi iirleri deil, bestelenmi ilhlere
id mhim bir mecmuadr (sk. Selimaa Hday K- No: 15).
Mehmed Ruen efendi, bu mecmuada epeyce ilh tesbit etmi,
bir ksmnn bestekrlarn da gstermitir. Mamafi - ihtimal ki
iittiklerini de yazd iin . bazan yanld da grlmektedir. Fa-
kat bizzat kendisinin ve baz muasrlarnn bestelerini tesbit etmesi
itibariyle bu mecmuann ehemmiyeti vardr. Musiki hocasnn Bur-
sal Duhan erif olduunu da bu mecmua sayesinde renmi bulu.
nuyoruz.
Bay Said zok diyor ki:
"Ruen efendi'nin hafzasnda pek ok musiki eseri vard. Bir
ok ndir besteler ve bilhassa "kr" lar, onun lmiyle kayb olup
gitmitir. Miraciye'nin btn bahirleri ile Mevlid bestesine de ta-
mamiyle vkft."
Ahmed Celleddin Dede diyor ki:
"Ruen efendi; sz, sohbeti gayet tatl olan muhterem bir
adamd. Nadir bir takm musiki eserlerine vkft. Mkemmel bir
"Kr- ntk" ondan baka bilen yoktu."
Bu kr ntk Al Bafra'nn Ruen efendi'den getiini Bay
Hayrullah sylemektedir.
XIX uncu asrn son yarsnda itihar eden deerli musikiinas-
lardan biri de Behll efendi'dir. SargzePde Hasan halfe camiinin
havlsmdaki evde dodu. Babas skdar'da Selimiye civarnda at-
ma yaplan tezgh sahiblerinden Rifat efendidir. Mahalle mektebinde
ve rdiyeds okuduktan sonra memuriyet hayatna atld. Son vazi-
XIX NCU ASIK 443
fesi Mahzeni evrak kalemi mmeyyizliidir. Vefat, 1313 (M. 1895)

tarihindedir. Esmer, ksa boylu, iek bozuu kibar bir adamd. Mu.
sikiinas ihsan lyisan ve Deerli muharrir Refik Halid, bu kymetli
ahsiyetin yakin akrabasmdandr.
Behll efendi gen yanda Mevlevlie intisab etmiti. eyhi,
Yenikap Mevlevhanesi postniini Osman Salhaddin efendi'dir.
Musiki tahsiline de bu derghta balad. Pek gen iken ksa bir
mddet smail Dede'Aen istifade etmiti. Fakat onun asl hocas
mezkr derghn neyzenlerinden, Musa Dede'ir. Eyuplu Mehmed
Bey'den de epey istifade etti.
Behll efendi, kudretli bir musikiinas idi. ok gzel taksim
eder, gayet mkemmel durak okurdu. Hemirezadesi Bay hsan yi.
san diyor ki:
"Behll efendi'nin mahfuzat oktu. Bildii N'at ve duraklarn
adedi de ziyade idi. Esasen bilhassa duraklkla itihar etmiti. Ye-
nikap Mevlevhanesinde na't ve yin, skdar'da Nash ve Nal.
ac tekkelerinde de durak okur, taksim ederdi.
Sesi fevkalde deildi, fakat gayet tavrl okurdu. Btn usul-
leri daire ile almak kudretini de haizdi. En iyi grt musikii-
nas Yenikyl Hasan efendi idi- Ekseriyetle beraber gezerler ve
beraber okurlard."
"Behll efendi, Yenikyl Hasan efendi ve Tanbur Buhur, bir
clus gecesi Hidv smail Paa'nn Emirgn'daki yalsnda yaplan
elentide bulunmulard. O gece Msr'dan gelen hanende ve sazen-
deler de vard. Ayr ayr fasllar yaplyordu. Hdv, o gece Yeni.
kyl Hasan efendi ile Behll efendi'ye biner Msr liras ile birer
top al hediye etmiti. Fakat Behll efendi de Hasan efendi de bu
parann hi hayrn grmedik derlerdi."
Zekzade Bay Ahmed diyor ki:
"Behll efendi'nin okuyuu gayet tatl idi. Katiyen souk bir
name yapmazd. Yenikap Mevlevhanesinde mukabeleden sonra
eyh dairesinde bazan fasl yaplrd. Taksimi mutlaka Behll efen-
di'ye brakrlard- ok iyi durak okurdu. Ben "Blbl-i rdeyim"
duran ondan gemitim."
Muallim Kzm Uz diyor ki:
"Ben Behll efendi'ye Sahib Molla'nn ncir kyndeki yalsn-
da mlki oldum. Sahib Molla, yalsnn bahesisdeki kk Behll
efendi'ye tahsis etmiti. Orada uzun yllar oturdu. Haftada bil-
gece Yenikyl Hasan efendi, Tanbur Buhur oraya giderler ve
XIX NCU ASIK 443
fesi Mahzeni evrak kalemi mmeyyizliidir. Vefat, 1313 (M. 1895)

tarihindedir. Esmer, ksa boylu, iek bozuu kibar bir adamd. Mu.
sikiinas ihsan lyisan ve Deerli muharrir Refik Halid, bu kymetli
ahsiyetin yakin akrabasmdandr.
Behll efendi gen yanda Mevlevlie intisab etmiti. eyhi,
Yenikap Mevlevhanesi postniini Osman Salhaddin efendi'dir.
Musiki tahsiline de bu derghta balad. Pek gen iken ksa bir
mddet smail Dede'Aen istifade etmiti. Fakat onun asl hocas
mezkr derghn neyzenlerinden, Musa Dede'ir. Eyuplu Mehmed
Bey'den de epey istifade etti.
Behll efendi, kudretli bir musikiinas idi. ok gzel taksim
eder, gayet mkemmel durak okurdu. Hemirezadesi Bay hsan yi.
san diyor ki:
"Behll efendi'nin mahfuzat oktu. Bildii N'at ve duraklarn
adedi de ziyade idi. Esasen bilhassa duraklkla itihar etmiti. Ye-
nikap Mevlevhanesinde na't ve yin, skdar'da Nash ve Nal.
ac tekkelerinde de durak okur, taksim ederdi.
Sesi fevkalde deildi, fakat gayet tavrl okurdu. Btn usul-
leri daire ile almak kudretini de haizdi. En iyi grt musikii-
nas Yenikyl Hasan efendi idi- Ekseriyetle beraber gezerler ve
beraber okurlard."
"Behll efendi, Yenikyl Hasan efendi ve Tanbur Buhur, bir
clus gecesi Hidv smail Paa'nn Emirgn'daki yalsnda yaplan
elentide bulunmulard. O gece Msr'dan gelen hanende ve sazen-
deler de vard. Ayr ayr fasllar yaplyordu. Hdv, o gece Yeni.
kyl Hasan efendi ile Behll efendi'ye biner Msr liras ile birer
top al hediye etmiti. Fakat Behll efendi de Hasan efendi de bu
parann hi hayrn grmedik derlerdi."
Zekzade Bay Ahmed diyor ki:
"Behll efendi'nin okuyuu gayet tatl idi. Katiyen souk bir
name yapmazd. Yenikap Mevlevhanesinde mukabeleden sonra
eyh dairesinde bazan fasl yaplrd. Taksimi mutlaka Behll efen-
di'ye brakrlard- ok iyi durak okurdu. Ben "Blbl-i rdeyim"
duran ondan gemitim."
Muallim Kzm Uz diyor ki:
"Ben Behll efendi'ye Sahib Molla'nn ncir kyndeki yalsn-
da mlki oldum. Sahib Molla, yalsnn bahesisdeki kk Behll
efendi'ye tahsis etmiti. Orada uzun yllar oturdu. Haftada bil-
gece Yenikyl Hasan efendi, Tanbur Buhur oraya giderler ve
musiki fasllar yaparlard. Behll efend daima ba hanende olurdu.

Bir takm kimselere gene orada nadide fasllar mek ederdi."
Behll efendi ladini mahiyette bir takm eserler bestelemi, baz
ilhler de vcude getirmitir.
XIX uncu asrn sonlarnda itihar eden deerli musikiinaslar-
dan biri de Yenikyl Hasan efendi'dir. 1238 (M. 1822) de Boazi-
inde Yeniky'de dnya'ya geldi. Babas Emin efendi, onun baba.
s Yenieri orta ocak aas Hseyin Aa'dr. Emirgn nisaiyesin-
den mezun olduktan sonra memuriyet hayatna atld. "Meclis.i v-
l-yi ahkm- adliye" kalemine ra edildi. Tedricen mmeyyiz, ba-
ktib oldu- 1308 (M. 1890) de "Mahkeme-i ticaret icra memurluu"
na tayin edildi. Hastaland. Vazifesine devam edemez oldu. Memur,
riyeti henz uhdesinde iken 1323 (M. 1905) abannn 25 inci per-
embe gn vefat etti. Rumelihisar'na aile kabristanna defn edil-
di. 1328 (M. 1910) de olunun Yenikap Mevlevhanesinde yaptr-
d lhde nakledildi.
Hasan efendi'nin yazda ilk hocas Yeniky Rauf tekkesi eyhi
Tevfik efendi'dir. Sonra Kadasker Mustafa zzet efendi'ye intisab
etti- Ondan hem yaz, hem musiki mek eyledi. Yazda mahlas Sr-
n'dir. Mehur Hamamzade ismail Dede, Klhanbeyi Hseyin Dede
gibi ahsiyetlerden epey paralar geti. Bir ok fasl elde etti.
lahiyat rendi. rendiklerini de retmekten ekinmedi ahsan
ve ahlakan gzel bir adamd. Hac Faiz Bey, kardei Hadi Bey, Ka-
smpaah Cemal efendi, eyh Nida ve Nuri eyda merhumlarla b-
rahim Erkal gibi ahsiyetler, musiki sahasnda ondan azam istifa-
deler temin etmilerdir.
Abdlmecid'in kz Seniha Sultan'n Kurueme'deki saraynda
30 ramazan mezzinbashk etti. Mehmed Ali Paazade lhami Paa-
nn dnnde riyaset ettii saz heyetiyle Msr'a gitti. Hazin bir
sese malik olan Hasan efendi, saz meclislerinde ekseriya Behll efen-
di, Tanbur Buhur, Keman Aleksan Aa ile birlikte bulunurdu.
Snbl efendi hanikahnda ve dier baz derghlarda da zkirlik eder
ve duraklar okurdu. Mevlevi tarikatine mensub idi. nce Eskiehir
Mevlevhanesi eyhi Hseyin efendi'ye, sonra da Yenikap eyhi Os-
man Salhaddin efendi'ye intisab etmiti- Konya'da, Mevlna Ce-
lleddin'in sandukas zerindeki psideyi, bir cret mukabili olma-
yarak, Hasan efendi vcude getirmitir. Onun baz ark ve ilhler
bestelediini de gryoruz. Olu Mehmed Nuri Urunay da kymetli
bir hattat ve nakkatr.
XIX NCU ASIR 445
XIX uncu asrn son yarsnda itihar eden musikiinaslardan

biri de Hafz Hac Nafiz Bey'dir. istanbul'da Aksaray civarnda Ka-
zanc Sadi mahallesinde Slkl caddesinde on drt numaral evde 3
Muharrem 1266 (M. 1849) da dodu. Babas shak efendi, onun babas
Mehmed Emin efendi, onun da babas ulemadan Erzurumlu shak
efendi'dir. Vcude getirdii hatrat defterinde bizzat kendisi >sun-
lar yazmtr:
"Babam Erzurumlu shak efendi'nin mahdumu olub Yunan
vak'asnda yirmi yanda ve kitabet meslekinde iken ol srada he-
nz teekkl eden silk-i cell-i askerde tabur kitabetini bilihrz
mevki'-i harbe azimet ve esn-yi muharebede 1242 (M. 1826) tri-
hinde hiz.i nisb- mertebe-i ehdet olan sitaneli Mehmed Emin
efendi'nin veled-i sulb Mehmed shak efendi'dir. Bu zat 1238 (M.
1822) sene.i hicriyyesinde Dersedet'te tevelld ederek hazne-i ce.
lile-i mliye ketebesi silkinde bulunduu halde 1294 (M. 1877) se-
nesi muharreminin on altnc ve 1292 senesi knunusnisinin on do-
kuzuncu gn irtihl-i dr. nam etmitir."
Hac Nafiz Bey, mahalle mektebinde okuduktan sonra Hfza
balad. Harikulade bir sese malikti. Bir gn evinde, yksek sesle
Kur'an okurken oradan geen bir harem aas dinlemi ve hnkra arz
etmiti. Sultan Aziz, kk Nafiz'i huzuruna celb etti, bir ar okut-
tu. ok beenmi ve onu 12 Receb 1279 (M. 1862) tarihinde "Ende-
rn-i hmyn hademelii silkine" dahil etmiti. ki ay sonra "M.
beyn-i hmyun hademelii silkine" alnd. Ayn sene iinde hkm-
dar, maiyyeti ile birlikte Msr'a gitti. Bunlar arasnda, Neyzen Yu-
suf Pasa gibi deerli musikiinaslar da vard. Nafiz Bey'i ise bil-
hassa ezan okutmak ve Trklerin bu sahadaki meharetlerini M.
srllara gstermek maksadiyle gtrmt.
1283 (M. 1866) ramazan iinde bir takm kskanlar ona g-
vercin tersi yedirerek sesinin kslmasna sebeb oldular. Sultan Aziz
bunu haber alnca ok zlm ve "ona da m kydnz!" deye ala-
mt. 8 Ramazan 1283 (M. 1866) de "B irde.i seniyye Endern-i
hmyuna iade" olundu. Bundan mteessir olan Nafiz Bey istifa
etti. 26 Muharrem 1285 (M. 1868) de "Maliye hazinesinde masa-
rifat muhasebesine kitabetle" devama balad. 28 Zilkade 1296 (M.
1878) da Dahiliye muhasebesine nakledildi. 23 evval 1297 (M.
1879) de Hacca gitti. 20 evval 1299 (M. 1881) da evlendi. 21 Zil.
Ticce 1311 (M. 1893) de mmeyyiz oldu. 22 Rebiulhr 1312 (M.
1894) de saniye rtbesine terfi edildi. 1315 (M. 1897) senesi a.
bannda hastaland. be gn yattktan sonra bir pazar gecesi ve-

fat etti. Seyyid Nizam dergh civarna defnedildi. Mezar ta yok-
tur.
Evvelce kslm olan Nafiz Bey'in sesi on on be yi! sonra al.
m, eskisi gibi olmamakla beraber yeni bir eni hasl etmiti. 7
Receb 1288 (M. 1871) de aban tarikatine intisab etti. eyhi, s-
kdar'da Nalac tekkesi postniini Mustafa Enver (Vefat 19 Receb
1289, M. 1872) dir. Safer 1288 (M. 1871) de bir cuma gn Snbl
efendi derghnda ilk olarak bir durak okudu. Bu hal temad etti.
Snbl efendi, Ramazan efendi, Seyyid Nizam, Hday, Nasuh ve
Nalac derghlarna muntazaman gider, zkirlik ederdi. 1306 (M.
1888) senesi Ramazannda Zekiye Sultann dairesine mezzin tayin
edildi.
Gayet tiz ve gzel bir sese malik olan Hac Nafiz Bey, binlerce
din esere vkft. Yzden fazla durak bilirdi. Esasen bilhassa du.
rak okumakla itihar etmiti. Onun bir hayli talebesi de vardr. ok
mtedeyyin olan ve maann yarsn her ay tand baz fakirlere
datmak suretiyle byklk gsteren bu deerli ahsiyet bir takm
ilhler de bestelemitir.
Onun vcude getirdii bir "Hatrat defteri" de vardr. Mahdu-
mu istanbul Asliye mahkeme baktibliinden mtekaid Ahmed Ma-
cid Berker'in nezdinde mahfuz olan bu mecmuada bir ok hadise-
lerle, doum ve lm vak'alarmn 'tarihleri tesbit edilmitir.
XIX uncu asrn sonlarnda- byk bir hret temin eden stad
musikiinas ise, Hafz Hoca Mehmed Zek Dede'dir. 1240
(M- 1824) da Eyup'ta "Cedid Ali Paa" mahallesinde dnyaya geldi.
Babas mezkr mahallenin imam Hafz Sleyman Hikmeti efen-di'dir.
Zek, yedi sekiz yalarnda iken evinin civarndaki "L-lzade
Abdlkadir efendi mektebi" ne devama balad. "Pepe hoca" namiyle
tannm olan amucas Hafz brahim Zhd efendi, bu ibtida
mektebinin hocas idi. Babas Sleyman efendi de, ayn mektepte yaz
muallimlii ediyordu. Mektebi bitirdikten sonra bir taraftan
amucasndan hfza almaya, bir taraftan da babasndan ya-'z
mekine balamt. 1259 recebinde (M. 1843) hfzn bitirdi. Ayn
tarihte babasndan yaz icazetnamesi de ald- Rauf Yekta merhum
diyor ki (Esatz.i elhan, aded l, Hoca Zek Dede efendi S. 11):
'-Esn-yi mezuniyette yazd iki kt'a levha-i nefse necl-i m-
kerremlerinde mahfuz imi; geende teberrken ziyaret ettim. He-
nz on dokuz yanda iken yazd satrlarn metanet ve letafetine
XIX NCU ASIR 447
hayran kalmamak mmkin deildir. Levhalarn zrine asrn me-

hrj hatt tininden Mustafa Rakm (1), Elkac Mustafa zzet hatb.i
cmi'-i Hazret-i Hlid, Esseyyid Mehmed Rid min tilmz-i elhc
Mehmed Emn-l-Vasf elmehur Be-kebecizde, Mustafa Hilmiy-
yn - Nakbend, Esseyid Mehemmed Emn.z-Zihn gibi estiz?-i
muktedire tarafndan yazlan birer fkra.i mahssa ile nevresde
hattatn iktidar ve mehreti lisn- sitayile takdir ve talisin edil-
mitir".
Hafz Zek, daha sonra Eyp iskelesi civarndaki bir yalda
oturan Balkl Hoca Ali efendi'ye devama balam ve ondan tasav-
vurat ve Tasdikat'a kadar medrese dersleri grmtr. Musiki'ye
de bu tarihlerde heves etmi, mehur Eyuplu Mehmed Bej'den isti-
fadeye balam, fakat yazy da ileriletmeyi ihmal etmeyerek me-
hur musikiinas ve hattat Mustafa zzet efendi'en sls ve nesih
renmitir. Rauf Yekta diyor ki (Ayn eser S. 12):
"Mustafa zzet efendi merhuma bir sene kadar devan ederek
sls ve nesih huttunun dekaykn marnileyhten taallm etmi-
tir- Hatt zzet efendi Hsn-i hat akirdinin az vakitte musikice
kazand hret-i ayiay evvelce Itmi olduundan ilk yaz gster-
mee geldii zaman bir ey okumasn emr etmesiyle Zek efendi'-
nin emr.i stada imtislen terennm eyledii bir ilhyi smia-i
takdr ile. dinlemi ve san'at- dakka-i teganndeki maharetini s.
ret-i mahssada takdr ve tahsn eylemitir. Hce merhum andan
sonra ne vakit temeuk iin gitse efendi-i marnileyh akirdin-
den -evvel bir ka ilh istim etmedike yazsn kartmaz imi."
Zek efendi Mehmed Bey'den bir yl zrafnda be on fasl -
renebilecek kadar istidada malik olduunu gstermi ve ufak tefek
ilhler, arklar bile bestelemee balamtr. Rauf Yekta unlar
soyuyor (Aym eser S. 13.15):
"Dede efendi, ol tarihte Ahrkapu civarnda kendisine ihsan
buyurulmu olan bir konakta sakin bulunduundan Mehmed Bey
haftada bir ka gn oraya devam ile mek refikleri olan sadret
mster- esbak AH efkati efendi, DelMlzade smail efendi mer-
humlar gibi tilmize-i ire ile musiki taallmne sarf- ihtimam
ediyor idi. Zek efendi'nin musikideki terakkiyt naslsa Dede
efendi'nin vsl- sem'-i ttla olmasiyle marnileyh bir gn Meh.
med Bey'e der ki:
(1) Bu zat, mehur hattat Rakm deildir.
449
xrx NCU ASIR
.gfteli murabbam, ve andan sonra kendi sr- muhalledesinden
olup o senada besteledii,
Ey em-i h hecr ile tenhlara saldn beni "Hicaz"
nak ile "Nhft" makamndan: Bend oldu dil bir
sh-i cihna
arksn mek etmitir ki su para eser, Zek efendi'nin Dede-

den ahz ettii sr- nefseye bir mukaddime olduu iim Hoca mer-
hum mezkr eserleri mek etmesini mnsebet dtke en ltf h-
trt- musikiyyesinden olarak hikye eder idi. O srada Mehmed
Bey "Suzidil" faslndan "Darb-i fetih" ve "Hafif" usulleriyle te'lf
ettii mkemmel iki murabba' henz ikml ederek tilmzinin en
gzideleri olan Hafz Zek ve Hafz Hamdi efendilere ta'lm etmi
idi. Bir gn yine ber mu'td mek in Dede efendi'nin konana
gidildii zaman Mehmed Bey, yeni eserleri hakknda Dede'nin fikir
ve mutlsm anlamak maksad- istifde cynesiyle murabba'la-
rnn huzr-i stdda okunmasna msade taleb eder; Dede efen.
di maalmemnuniye ire-i ry-i ruhsat etmekle Hafz efendiler tara.
fndan murabba'lar terennm olunur. Cidden sr- nefseden olan
u iki eserdeki insicm- nant ile alelhuss Hafif murabban me.
ynnda mndemi olup suzidil makamnda estize-i eslafdan hi bi-
rinin hatr u hayline gelememi olan bir san'at-i dakkayi Dede
efendi tekrar alet-tekrr takdir ettii gibi eserleri sezvr- tahsn
bir ed-yi dilnin ile tegann eden Hafz efendilerin muvaffakiyet-
lerini de bilhassa tebrik ettikten sonra bir iltift- mahss olarak
der ki:
- Mehmed Bey! eserlerin hakkaten gzel olmu. Lkin fasl
tekmil olmak iin bunlara iki sema ilve etmeli. Artk bu himmet te
Hafz efendilere kalyor; Zek efendi'den bir suzidil ar sema,
Hamd efendi'den de bir sz-i dil yrk sema bestelemelerini rec
edelim. nallah gelecek haftaki mekte semaleri dinleriz. Bu tek-
lfin hsn-i fsndaki mkiltn derecesini ta'rfe hacet var m-
dr? Evvel isr-i stada iktifa ederek bu hususta hakkyle muvaf.
fak olabilmek. Saniyen yaplan eseri Dede efendi gibi bir mkilpe-
sendin huzurunda okuyup ona beendirmek icb ediyordu!... Zek
efendi o anda zihninden geen daha bu yolda bir ok mutlatm te'-
sriyle Dede'nin bu teklf-i tevecch nisrna: kar ne cevab vere-
F: 29
ceini ta'yinden ciz kalm. Hamdi efendi ise adet aalam idi ki
Mehmed Bey imdadlarna yetierek:
Mdem ki rz-yi lleri bu merkezdedir; emir buyurulan
semleri al kader-il-istita tanzme sarf-i makderet ederek nazar-
tashh-i lnize arz eylesinler. Himmet-i ma'neviyye-i stdneleri
muvaffak olacaklarna berat-i istihlldir... kelimt-i cesret bah-
syle kirdlerini bulunduklar nevki'-i mkilden tahlse ms-raat
eder. Mehmed Bey, Zek efendi'nin - kendisince mcerreb ve
msellem olan iktidr ve kifyetine binen - matlb semayi hsn-i
tanzme muvaffak olacan bildii iin o cihetten hi ende etme-
mekte ise de Hafz Hamdi efendi'nin san'at- te'lfte o derece hiz-i
behre olmadn takdr ettiinden mucib-i mahcbiyeti olmamak
maksadyle alelacele:
Uk ile dolsun der isen ky-i mahabbet
Gsterme rakbin olana ry-i mahabbet
Kana boyad kyini seylb- sirikim
Hn-i dil ile tat meer cy-i mahabbet
Beyitlerini "Szidil" makamndan "Yrk sema" usliyle besteleyip
Hafz Hamdi efendi'ye mek etmee balar. Zek efendi, byle
muavenetlere arz- iftikardan essen mstan bulunan o hrika-
musiki, hissesine den parann "Ar sema", binenaleyh beste-
lenmesi "Yrk sema" ye nisbetle daha g olmasna da ehemmiyet
vermeyerek hsn-i niyyet ve muhlesetine i'timaden:
Dil hasret-i vasln ile nln gel efendim
Cevrinle beni eyleme giryan gel efendim
Etmekte felek szidilin dembedem efzun
Bir kat ta sen etme beni szan gel efendim
Ar semasni hemen o gece Itrpesendne bir tavr- rengn ile ke-de-i
silk-i negam etmitir ki - evvelce besteledii baz sr- mteferrika
istisn edilir ise - kr, nak, murabba', sema gibi mmu-ht-
msikyyeden ma'dd olub bestelenmesi mertebe-i stdiyyeti ihrz
edenlere hs olan paralardan Hoca merhmun ilk eseri olmak zere ite
bu "Szidil ar sema" si gsterilebilir. Mek iin Dede efendi'ye
gidilecek gn gelince Zek efendi hem bir kerre eserini Mehmed Bey'e
okumak, hem de birleilip beraberce azmet olunmak zere
mmileyhin hnesine urar. Bir de ne baksn ? Mehmed Bey, Hafz
Hamdi efendi'yi karsna alm, hediyekerdesi olan semanin bir
haftadan beri mekettii halde - yine lyk vech ile kamayan
ceini ta'yinden ciz kalm. Hamdi efendi ise adet aalam idi ki
Mehmed Bey imdadlarna yetierek:
Mdem ki rz-yi lleri bu merkezdedir; emir buyurulan
semleri al kader-il-istita tanzme sarf-i makderet ederek nazar-
tashh-i lnize arz eylesinler. Himmet-i ma'neviyye-i stdneleri
muvaffak olacaklarna berat-i istihlldir... kelimt-i cesret bah-
syle kirdlerini bulunduklar nevki'-i mkilden tahlse ms-raat
eder. Mehmed Bey, Zek efendi'nin - kendisince mcerreb ve
msellem olan iktidr ve kifyetine binen - matlb semayi hsn-i
tanzme muvaffak olacan bildii iin o cihetten hi ende etme-
mekte ise de Hafz Hamdi efendi'nin san'at- te'lfte o derece hiz-i
behre olmadn takdr ettiinden mucib-i mahcbiyeti olmamak
maksadyle alelacele:
Uk ile dolsun der isen ky-i mahabbet
Gsterme rakbin olana ry-i mahabbet
Kana boyad kyini seylb- sirikim
Hn-i dil ile tat meer cy-i mahabbet
Beyitlerini "Szidil" makamndan "Yrk sema" usliyle besteleyip
Hafz Hamdi efendi'ye mek etmee balar. Zek efendi, byle
muavenetlere arz- iftikardan essen mstan bulunan o hrika-
musiki, hissesine den parann "Ar sema", binenaleyh beste-
lenmesi "Yrk sema" ye nisbetle daha g olmasna da ehemmiyet
vermeyerek hsn-i niyyet ve muhlesetine i'timaden:
Dil hasret-i vasln ile nln gel efendim
Cevrinle beni eyleme giryan gel efendim
Etmekte felek szidilin dembedem efzun
Bir kat ta sen etme beni szan gel efendim
Ar semasni hemen o gece Itrpesendne bir tavr- rengn ile ke-de-i
silk-i negam etmitir ki - evvelce besteledii baz sr- mteferrika
istisn edilir ise - kr, nak, murabba', sema gibi mmu-ht-
msikyyeden ma'dd olub bestelenmesi mertebe-i stdiyyeti ihrz
edenlere hs olan paralardan Hoca merhmun ilk eseri olmak zere ite
bu "Szidil ar sema" si gsterilebilir. Mek iin Dede efendi'ye
gidilecek gn gelince Zek efendi hem bir kerre eserini Mehmed Bey'e
okumak, hem de birleilip beraberce azmet olunmak zere
mmileyhin hnesine urar. Bir de ne baksn ? Mehmed Bey, Hafz
Hamdi efendi'yi karsna alm, hediyekerdesi olan semanin bir
haftadan beri mekettii halde - yine lyk vech ile kamayan
XIX NCU ASIR 451
yerlerini Hamdi efendi'ye ta'lm ile megul! Tab i anlalyor...

Mehmed Bey bir defa da Zek efendi'nin semasini dinlemek ister,
Zek efendi beyn-el-havfi verrec eserini okuyub stdndan tashhini
istirhm eder ise de mr-i muhterem, semayi md ve intizrnn kat kat
fevkfinde bularak der ki:
Zek! byle eserlerini grdke cidden medr- iftihrm
oluyorsun, eserin tashih ihtiycndan mstan olduktan baka do-
rusunu ister isen benimkinden bile-a'l, Cenb- Hak berhordr eyle-
sn_... Nihyet Mehmed Bey ile kirdleri, o asrda "Rzdn- ilm-i
edvr" nmn bihakkn kazanm olan Dede efendi'nin konana
giderler. Marnileyh derhal semaleri sorar. Elemr fevkaledeb
mantkunca emr-i std- ekreme imtislen cizane yle bir eyler
yapld cevb verilerek semaler okunur. Hafz Hamdi efendi'nin
okuduu sema - arz olundua zere Essen std mal. Mehmed Bey'in
eser-i te'lfi olduu halde Dede efendi gibi bir hurdeins- musiki
Zek efendi'nin semasini daha ziyade takdr etmesin mi? Artk o
gnden i'tibren Dede efendi'nin nazar- tevecch bsbtn Zek
efendi'ye mn'atf olmu ve haftada drt gn akamlara kadar
huzr-i std- ekremde znzede-i mevki'-i taallm bulunarak o
dery-yi bkern- musikden gavtahor-i istifde olmak Zek efendi
in akdem-i me-gil hkmne gemi idi. Zek efendi bu sayede
"ehnaz" ve "Gl-izar" fasllaryle esmsi mazbt-i ciz olmayan
dier bir ka fasl daha hfza-i metnine nak etmee muvaffak
olmutur. ifide ki bu istifdesine uzun mddet devam edebilmek
Hoca merhuma nasb olamamtr. Sebebini arz edelim: Civr-
Hazret-i Hlid'da Bahriye nm verilen shil minel-kadm ekbir ve
aniynn sayfiyye ittihzna rabet ettikleri mevki'den biri idi, bahs
ettiimiz tarihlerde ise bu rabet - imdiki gibi - bsbtn munkat
olmayarak oralar olduka mkellef shilhnelerle mzeyyen
bulunuyor idi ki bunlarn birisi de Hdv-i esbak Said Paazade
Mustafa Fzl Bey merhumun uhdesinde idi. Mr-i mrnileyh her
sene mevsim-i sayf bu shilhnede imrr ettii gibi o yaz dahi ber
mu'tad yalsna nakl etmi idi. Mustafa Bey bir gece diresinde
menkbe-i ve-ldet-i hazret-i Nebev krat ettirmek isteyerek esn-yi
kratte tevht ve ilhiyyt ile tenf-i zn- ta'zmt etmek zere
ho elhn huffz- muktedire taharr ettirir. Zek efendi'nin siyt- ce-
ml ve ed-yi b adl-i elhan insnesi tam o sralarda mahfil-i m-
sikiyyece ma'lm olmaa baladndan erbb- hner ve ma'rifetin
kadr kymetini bilen bir zt tarafndan Zek efendi mr-i irfan semre
tavsiye olunur. Bu tavsiye zerine Mustafa Fzl Bey, Hoca merhum ile
rfekasn bir pazarertesi gecesi shilhnesine da'vetle menkbe-i celle-
i Nebeviyye, krat ettirir. Hafz Zek'nin o gece nmyn olan etvr-
edbnesi, terbiye ve diryeti ve bilhassa ikti dr- musikisi mr-i
ehliyyet perverin nazar- dikkatini celb ettii gibi ayrca icr eyledii
tahkkat netcesi de hissiyytnda aldanma dn gsterdiinden Hoca
merhmu diresinin musiki muallimlii hizmetiyle maiyyetine alr.
Aras ok gemeden Mustafa Fzl Bey Msr'a azmet etmi ve Zek
efendi'yi dahi beraber gtrmtr. Hazret-i std, stne-i aliyyeden
mufrakat ve skenderiyye'ye s-ret-i muvsalat ile esn-yi rhtaki
sergzetini skenderiyye'den 6 Cmdelhire 1261 (M. 1845) trhiyle
Dersaadet'de bulunan pederi Sleyman Hikmet efendi'ye yand
mektubunda beyn etmitir ki bu mektub elyevm mahdm-i
mkerremleri Hafz Ahmed efendi biraderimizde bir ydgr- kymetdr
olarak mahfuz bulunmaktadr. Msr'a muvsaltlariyle beraber Zek
efendi'nin her hususta sr grlen iffet ve istikameti Mustafa Fzl
Bey'in mazhar- takdiri olduundan musiki muallimlii kemkn
uhdesinde kalmak zere diresi mdirliini de uhde-i diryet-i stda
tevd' eylemitir. Zek efendi'nin ite bu sretle Dersadet'ten
mufrakate mecbriyeti, bir taraftan Dede efendi'den, dier cihetten
Mehmed Bey'den olan istifza-i musikiyesinden mahrumiyetine sebeb
olmu idi. Hoca merhum ved' in Dede efendi'nin huzuruna gittii
zaman std ile kird arasndaki sret-i iftirk cidden sznk bir levha-
i hzn intim tekil ediyor idi. O pr-i muhterem, lihye-i nrnsi hazin
hazin aktt dm'-i teessrle nemnk olduu hlde Zek-nin
dreynde mes'd ve bahtiyr olmas da'vtn tekrr ediyor, kird-i
irfn da her nerede bulunur ise bulunsun yegne medr- muvaffakiyet,
sermye-i mbht ve mefharet bildii teveccht- kalbiyye ve
mahsin-i enzr- stdnesinden dr ve mehcr kalmamas
temenniytnda bulunuyor idi. Meerse sik-i kader u ved'-i
cierszun bu iki dhiye-i musiki arasnda ebed bir mufrakat olmasn
takdr etmi imi!... Filvki' Zek efendi'nin stanbul'dan
mfrakatinden drt be ay sonra - ki 1261 (M. 1845) senesi ev-val--
mkerremine msadiftir - Dede efendi dahi f-yi farza-i hac niyyet-i
mukaddesesiyle cnib-i Hicz- mafiret trza azmet etmi ve -
ma'lm olduu zere hacc-i erfi eda ve ihrz- ecr mesbt- b
intiha eyledikten sonra name-i cell-i rci smh-
XIX NCU ASIR 453
dil cnna aksendz olarak rhil-i glenser-yi cennt- liyt

olmutur (ARABCA) Zek efendi, bir ka sene Msr'da ikamet ettikten
sonra bir aralk li-ecl-il-maslaha yalnzca Dersedet'e avdet etmi idi;
1268 (M. 1851) cmadilhresinde tekrar Msr'a azmetle kemfis-
sbk Mustafa Fzl Bey'in diresindeki vezifiyle megul olmutur.
Mr-i mrnileyh 1274 (M. 1857) senesi ramazan evilinde rtbe-i
smiye-i vezretle mazhar- taltf-i l buyu-rularak Mustafa Fzl Paa
nvn- eref iktirann ihrz ve mu-ahharen Dersedet'e gelb vkel-
yi fihm- devlet-i aliyye zmre-i cellesine iltihk etmi olmala gerek
Dersedet'te ve gerek Msr'da ikameti mddetince Zek efendi'yi
maiyyetinde bulundurmu ve 1292 (M. 1875) tarihine msdif olan
irtihline kadar yanndan ayrmamtr. Paa-y marnileyh fakgr-i
itihr olan cd sehs, ehil nvzlktaki fart- himmet ve i'tins
cbnca std- ehri pek ok in'm ve ihsanna mstarak klmtr.
Paadan gr d eltf ve inyt, nm ni'met kadrini bilen Hoca'nn
kalb-i minnet perverinde o kadar mellim bir htra brakm idi ki o
dem lerdeki sadet-i hlini bir lisn- telehhf beyn ile hikye ettii
zamanlar - msellem olan meslek-i kanat pervernesiyle beraber -yine
son derece mteessir olmaktan kendini alamaz idi.."
Rauf Yekta merhumun verdii bu malmat arasndaki ufak tefek
kaydlara itiraz edenler vardr. Muallim Kzm Uz, unlar syliyor
(Ycel mecmas No: 43, Yl 1938):
"Dede'nin stanbul'dan Hicaz'a gittii zaman stadm Zek'nin
Msrl Fzl Paa nezdinde Msr'da bulunduuna dir Estz-i el han'da
yazlan haberin, stadmn kendi azndan iitilen szlerine klliyyen
tetbuk etmedii gibi stadmn Dede'den ilk mek ettii hafif arklar
arasnda Zaharya'nn Segh bestesinin bulunduuna dair ayni eserde
grlen malmatn doru olmadn Zekzade Bay Ahmed lham'nin
ehdetleri ile de sbittir".
Zek Dede'nin talebesinden Dr. Subhi Ezgi de "Dede efendi hacca
gittii zaman Zek Dede stanbul'da idi. Hatt ona: gel seni de
gtreyim demiti" diyor.
1318 (M. 1900) de yani Zek Dede'nin vefatndan sene sonra
bu deerli musikiinas hakknda bir eser yazan Rauf Yekta, merhumun
rivayetleri esassz olmasa gerektir. nki 6 cemaziyel-hr 1261 (M.
1845) de skenderiye'den stanbul'daki babasna mek-tub yazan Zek
efendi'nin smail Dede'den evvel stanbul'dan kmas icab eder. u
halde epeyce zaman getii iin hadiseyi unut-
mu olanlar ve bu yzden yanlanlar Rauf Yekta'nm verdii haberi

tenkid veya tashihe alanlardr. Netekim Zek Dede'nin olu Bay
Ahmed de bu hususta unlar syliyor (Mevlev yinleri Cild 16, S.
815):
"-Dede efendi'den ilk rendii eser, Dede'nin "Ey em-i h"
hicaz nak ile nhft makamnda "Bend oldu dil bir h-i cihna"
arks idi. Dede efendi'ye devam ettii srada Dede merhum Hafz
Zek Efendiye "Szidil" makamnda "Dil hasret-i vas-ln ile nln gel
efendim" ar semasini bestelemitir. Bundan sonra Zek efendi
Dede'den "gl'izar' ve sir fasllar gemitir. Lkin bu srada Zek
efendi'nin Msr'a azmeti bu meklerin devmna mni oldu. O sene
nihyetine doru Dede efendi de Hicaz'a giderek orada veft etti.
Dede'den edilen istifde de bu kadar kald."
Dede'nin Zek Dede'ye ilk mek ettii paralarn "kekeler"
yani oyun havalar olduunu, "Orostopolluk" tabirinden de bu nevi
kvrak arklar kasd ettiini Zekzade Ahmed ve Kzm Uz'un
makalelerinden reniyoruz.
Zek Dede, Msr'da bulunduu zaman eyh ehab isminde bir
musikiinastan da epeyce eyler rendi. Onun bilhare "Msr az"
baz "uuller" vcude getirmesi bundandr. 1247 (M. 1831) de Mustafa
Fzl Paa vezir olarak stanbul'a gelirken Zek efendi'yi de beraber
getirdi. Mehmed Bey'in musiki derslerine yeniden devama, balad.
1285 (M. 1868) de Mevlev oldu. Yenikap eyhi Osman Salhaddin
efendi'ye intisb etti. Her hafta pazartesi ve perembe gnleri mezkr
Mevlevhaneye gider, yin okurdu. 1300 (M. 1882) 'da Drafaka
musiki muallimliine tayin edildi. 1302 (M. 1884) de Bahariye
Mevlevhnesi kudmzenbalna getirilerek kendisine Dede unvan
verildi. Hayatnn sonuna kadar bu iki vazifeyi ifa etti. 1315 (M. 1897)
de hastaland. Fevkalde zaif dmesine ramen vazifelerine
muntazaman devam etti. 1315 (1897) cemaziyelahrnn yirmi
dokuzuncu aranba gecesi 75 yanda iken vefat etti. aramba gn
Eyp camiinde leyin cenaze namaz klndktan sonra, pek ok
kalabalk ile Kgar dergh civarna defnedildi. air smet Bey su
lm tarihini vcude getirmitir:
Cenb- Hce Zek-i ma'rifet yn
Sem' hne-i lhta kld azm gzr
Nev-yi rhatlervh- rci'yi duyub
Revn- pkin o srr- nhfte etti nisr
XIX NCU ASIR 455
Ederdi krn beste usl-i uka

kard evc-i semya figan hem hezr
Fenda peyrevi hep szkr- Mevln
Bakada pirevi olsun lhi ol Hnkr
ridi guma smet nid-yi trhi
1315
Tophne Muhasebe kalemi mdr Edhem de u tarihi kaleme
almtr :
Dirga namesencn eylesn feryd ny s

Zek gitti pr evk u tarab dergh- Mevl'ya
Ann tutmu idi syt Hicaz ile Nihvend'i
Aceb mi rhatlervh olsa ztna mye
Hakkat rstg tt-i ehnz- tabat kim
Nev-yi hreti km idi t evc-i a'lye
Ferahnk eylesn Mevl makam- huld-i akdesde
Kararghn edb rh-i Reslllah'a hemsye
kub bir Mevlev dnd dedi trh-i menkutun
1315
Yeniehirli air Hseyin Haim de, merhum hakknda u mer-
siyeyi kaleme ald (Resimli gazete nsha-i fevkaldesi 1315, S. 161-
163);
Dksn zaman kederle dm'-i melleti
Kopdu cihn- fazl u kemlin kymeti
Dd zemne nsha-i mehre-i zek
Etti fl mihr-i dirahende-i deh
Hk-i siyha girdi bedyi' haznesi
Etti ved' halka mal defnesi
std! ey zy-yi fud ey zekpenh
Gittin cihn gzlerime eyledin siyh
Kuds terennmnle verirdin bana hayt
Raksn olurdu savtn duyduka kinat
Olmudu dillere sebeb-i evk- cvidan
heng-i rh bahna hayrn idi cihan
Bed'-i srd eylese ol tab'- b bedel
Gy gelirdi g-i dile name-i ezel
Bir hiss-i i'til uruyordu dilinde berk
'ln- iftihr eder idi seninle ark
Verdin karr vard skta o tab'- pk
Hecrinle oldu name-i dil lhn- sznk
C eyledike evk ile ol k- Hud

Elhn- dilpezrine olmazd intih
Rha verirdi rh-i dier ol terennmt
Gy feminde titrer idi pertev-i hayt
Vicdan nvz idi nigeh-i rifnesi
Ehl-i garm gay ediyordu ternesi
Uk grse vech-i lh insn
Dinlerdi g-i cn ile kuds nevsn
Gittike etti tab'- safdr ittis'
Dim ltf nameler eylerdi ihtir'
Oldu vcdu klbd-i msikye rh
Verdi o lemin nice esrrna fth
Mmtz idi tabat-i blrevi, o merd
Olmudu msik cihetince sahh ferd
Vech-i mnri muktebes-i nr-i Ahmed
Kalb-i feshi u'legeh-i evk- sermed
Eylerdi cilve cebhe-i pkinde feyz-i pr
Oldu o nurdan dil-i hasss mstenr
Ryinde mncel idi envr- ibtism
Nameydi hep kan deheninden deil kelm
Y Rab nedir bu ltf-i kab-yi sefd fm
Ettike seyr-i saff- melik eder hirm
Hurd var ehresi pr iltim'dr
R-i sefdi sanki hutt-s-u'dr
Seyr eyliyordu cemm-i gafr zre bir hayl
Hatrdadr o gulgule-i lfza-i cell
Karmdadr o levha-i kbr-yi snesz
vz- H smh- teessrdedir henz
ster mi hzn-i kalbine bundan byk gvh
Dilden sudur etmededir perde perde h
Giryan gzmde kalmad dny sadeti
Billh yok gnldeki hznn nihyeti
Bir ben miyim tahassr ile etmeyen karr
Oldu kulb-i halk ummen cerhadr
Enmzec-i mahsin-i ahlk idi, lh
Klsn o nra sadr- behiti ternegh
Talebesi Ahmed Avni Konuk ta u mersiyeyi nazmederek "Szidil"

makamnda ve "Hafif" kanda "Kr" olarak bestelemitir (Hnende S.
693):
Ey blbl-i ho nev ham ol
Vey kalb-i hazn zehr n ol
std- hner Zeki gitti
Ey bang-i adem srd g ol
Avn dil-i zra tesliyet yok
Ey eg-i d dde pr hur ol
XIX NCU ASIR 457
Zek Dede, Trk musikisi tarihinde "Hoca" nvann kazanm

deerli bir ahsiyettir.
Mehmed Sreyya diyor ki (Sicil IV, 855):
"Musikide std-i kl olmu Ve Hce nmn alm ve nice nak ve
sema yapm ve Mevlev dedegnndan bulunmu bir merd-i kr-ins
idi."
Bestekrlkta da onun veld bir ahsiyet olduunu gryoruz. Trk
musikiinaslar arasnda Ali irgani'den sonra en ok din eser vcude
getiren de muhakkak Zek Dede'dir. Onun "evk u ta-rab" tevihi,
Abdlkadir Geylan'nin medhini ihtiva eden rast il hisi ve Szidil
ilhisi gibi mhim bir ksm eserleri ise yalnz musikiinaslarla cami ve
tekke muhitlerinde deil, bir zamanlar halk arasnda da byk bir zevkle
okunmutur. Onun baz mektep ilhleri vcude getirdiini de
gryoruz. Kvrak ve hane olmaktan ziyade stadane ve arbal,
fakat vicdanlar zerinde messir mahsuller ibd eden Zek Dede, hi
bhe yok ki Trk musikisinin en deerli ahsiyetlerinden biridir. Rauf
Yekta, merhum bu hususta unlar syluiyor (Hoca Zek Dede efendi S.
43):
"Asr- hirde yetien estize-i msikiyye iinde - kesret-i sr
i'tibriyle - Dede efendi merhumdan sonra Zek efendi hemen birinci
dereceyi ihrz etmitir denilse mubalaya mahml olamaz. Filvaki'
aksm- ameliyye-i musiknin yn-i erf, Na't, lh, durak, kr, nak,
murabba', sema, ark... gibi hi biri yoktur ki Hoca merhum o
ksmlardan mteaddid sr- muhallede vcude getirmi olmasn.
Mrnileyhin sr bu kadar kesr olmakla berber sr- mezkre
iinde, en parlaklarnn hangisi olduunu ta'yn 'etmek hakkaten
gtr. Vka o eserlerin her biri kendisine mahss bir letfeti hiz,
yekdierine nisbet kabul etmez bir takm sanyi'-i mm tzeyi cmi'dir.
Zek efendi'nin slb-i musikisi esasen "Dede efendi tavr" denilen
slbun hemen ayn ise de merhum bu tavra baz etvr- hususiyyesini
de ilve ettiinden sr- Zek elyevm baka bir renk, baka bir kisve
ile nazar- takdre arz- ihtim etmektedir. Dede efendi tavrnda gfte
taksimleri garib bir kaideye tbi'dir; bz hurdeinsnn clib-i
intikadt olan bu kaideye shib ter-ceme dahi - o tavr ile kesret-i
i'tilfndan n - tebaiyyet etmekte meslb-l-ihtiyr kalmtr. Mesel
Zek efendi'nin Karcar faslnda cidden enfis-i srndan biri olan:
Feryd ederim zlf-i siyehkrn elinden

murabbann msra'- evvelindeki "feryd" lfz tavr- mebhsn anh

iktizsnca "fer-ri-yd" okunacak surette taksm edilmi ve yi ne Thir
yrk semasinde emim lfzna tesdf eden namtn tarz- telfi
insn "e-i-mim" demee mecbr edecek bir ve-i garbi muhtev
bulunmutur ki zamanmzda bu yolda gfte taks mtn ho
grmeyenler pek oktur. Mamafi baz zevtn zannettikleri gibi Zek
efendi'nin slb-i musiksine "lh tavr" tlak mu-vfk- hakikat
olamaz. nki mrnileyh - yazdmz vech ile -musikiyi Dede
efend'nin kird-i hs-l-hs Eyyb Mehmed Beyden ahz etmi ve bu
syede ilhiyyt ile murabba'lar, semaler, arklar arasnda tavren nasl
bir fark gzetmek lzm geleceine m-kemmelen vkf olduktan baka
bu vukufunu mteaddid eserleriyle de isbt eylemi bir std-
dekaykdn bulunduundan sr- mak-blesini her birine hs olan tavr
ile bestelemek hussunda zerre kadar tecvz-i msmaha etmemitir.
Binenaleyh son elli sene zarfnda meydana konulan mahslt-
musikiyenin - aslet-i tavr ref-tr itibriyle - en ziyde takld
olunmaa yan bir nmne-i kemlini grmek isteyenler sr-
Zek'yi nazar- istifdeden geirmelidirler. std- muhteremin
eserlerine "lh tavrn hizdir" yolunda bir isnadda bulunulmasna
tilmzinden baz kimseler se beb olmutur denilebilir. Filhakka tilmz
cihetinden Zek efendi pek bedbaht olmutur; Zr kendisinden uzun
uzad mek edenlerin ekserisi ya hsn-i savt, veyahud tabat-i musikiye
nmna pek az nasbi olan zevttan olub bu iki lzme-i musikyi
cem'edenleri ise ndir hkmnde idi. te bu gruhdan olan kimselerin
tede beride
- tab'- selm ashabna nefret ver olacak bir sret-i mzebzebede
-okuduklar sr- nefseyi Zek efendi'den mek ettiklerini sy-
lemeleri ve mrnileyhin sika-i pr ile icrsna mecbr kald baz
etvr taklde yeltenerek bu "gay gay" larn musikden ma'dud
olamayacan syleyenlere de: "Hoca efendi byle okur idi-." yollu
idre-i kelm eylemeleri Zek efendi'nin tavr- musiksi hakknda
ekser-i zevatn s-i fikir hsl etmesini mcib olmutur. Halbuki
Hoca'nn ecille-i tilmzinden eyh Hseyin efendi hazretleri, evki
Beyefendi gibi bir ok zevt-i kirmn tavr edlarnda mehd olan
rikkat ve nezketi, elhn- musannaa-i nefis pesendneyi is-tim' ve
takdre muvaffak olanlar mrnileyhe azv isnd edilen etvr-i gayr-
mstahsenenin ne derecelere kadar mereb-i stda muhlif olduunu
idrk in glk ekmeseler gerektir."
Zekzade Bay Ahmed de unlar syliyor:
XIX NCU ASIR 459
"slb-i musiksi Dede efendi ve Mehmed Bey slbunun ayni ise

de merhum Zek efendi baz husus tavrlar ilve ettiinden eserleri
baka bir renk, baka bir kisve altndadr. Mrnileyh Dede efendi
mektebinin yetitirdii musikiinaslarn htimesidir. Besteledii be
yinden baka ilhler ve arklar ve uult drt yzden ziydedir. Yz
kadar da murabba, kr, nak sema gibi byk ruhnvz eserleri vardr
ki yksek kymetleri itibriyle birinin dierine terchi mkildir.
Merhumun din musikye hizmeti ok byk olmutur. Eserleri klasik
hlis Trk musikisinin birer beda sdr. Her cmlesinde ayr bir halvet
duyulmaktadr".
Zek Dede'nin din eserleri arasnda en byklerini tekil edenler,
Mevlev yinleridir. Onun be yin vcude getirdiini gryoruz. lk
olarak besteledii "Szidil yini" dir. Rauf Yekta, diyor ki (Ayn eser S.
27):
"Zek efendi, bir gn Mustafa Fzl Paa'nn huzrunda - m-
rnileyhin istima'mdan pek ziyde telezzz ettii - "evk u tarab"
yn-i erifini okumu idi; Paa merhum std sret-i mahssada takdir
ve taltf buyurduktan sonra demi ki:
Zek! "Szidil" makamn ne kadar sevdiimi bilirsin. Geen
gn esn-yi mushabette bir zt: "Szidil makamnn seyr reftr yin
bestelemee pek te msid deildir" dedi. Sebebini sordum, mddesn
isbt edecek mukni' bir delil bulamad; yalnz "olamaz" demekle iktif
etti. Szidilden bir yn-i erf besteleyecek olsan ne kadar makble
geer idi? Zaten o makamdan baka yn-i erf de yok... Paa'nn bu
tevkat ve temenniyat Zek efendi'de te'sr-i matlbu hsl etmi idi.
Koca std drt gn iinde "S zidil" den mkemmel bir yn-i erf
besteleyip Mustafa Paa'ya okudu. Kadirinaslkla itihar eden Paa,
yn-i erifi keml-i hrmetle dinledikten sonra fevkalde takdr etmi
ve std- mhire bir ok in'm ve ihsanda bulunmu idi. te Zek
efendi'nin ibtid besteledii yin-i erf budur ki tanzmi 1287 (M.
1870) trihlerine tesadf ettii halde naslsa o esnda dergh- eriflerin
birinde krati myesser olamayub 1309 (M. 1891) senesinde Bahariye
Mev-levhnesinde okunabilnitir."
Zek Dede bilhara srasyle "Mye, Isfahan, Sznak, Saba
Zemzeme" yinlerini bestelemitir. Bu yinler hakknda da Rauf Yekta
unlar soyuyor (S. 35) :
" 1302 (M- 1884) sene-i hicriyesi std- kudret nisbn en ziyde
fa'liyyet-i msikyye ibraz ettii bir sene olmutur. Bahariye
kudmzen balma ta'yni, marnileyhte bir takm yeni emeller

husle getirmi idi. Esn-yi mukabele-i erfede krat olunmak zere
estize-i eslf ve ezan cmle Dede efendi tarafndan mteaddid "yn-i
erf" ler bestelenmi ise de std- tekemml i'tiyd bunlarn mikdrn
istisgar ediyor, daha bir ok makamlar olduundan anlardan da birer
"yin" tanzm ederek musik-i rhannin bu ksmnda grd nevks
ikmle hizmet etmek istiyor idi. Lkin Dede efendi gibi bir dh-i
musiknin bile, besteledii o parlak yn-i eriflerden dolay zamannda
ne yolda ta'rzt ve muhezta hedef olduunu grm, iitmi
olduundan . ikinci bir "Dede efendi" olmaktaki ehliyyet-i
msellemesiyle beraber - ayn i'tirzta urama fart- mahviyyet ve
tevzu'u iktizasnca rz etmiyor, yalnz pe-restikr- ezelsi olduu o
hizmet-i mteberrikeyi hsn-i fya mu-vaffakyyetini kalben hazret-i
pr-i destgr efendimizden niyz etmekle iktifa ediyor idi. Nihayet bir
gn geldi ki rz-yi hizmetin iddet-i muhcemtna kar mukavemette
meslb-l-ihtiyr kaldn anlad. Heman rhniyyet-i hazret-i Pr'den
istimdd, hsn-i niyyet ve huls-i kalbine istind ederek "Mye"
makamndan besteledii bir yn-i erfi mrid-i kemlt perverine
keml-i hicb ve ihtiraz ile krat etti. Mrnileyh hazretleri eser-i
himmet-i std bilhassa takdr ve bir glbang-i mahss ile rehn-i
mevki'-i tevkr ettikten baka esn-yi mukabele-i erfede krati
hakknda dahi beyn-i rz ile shibini bir kat daha taltf ve tesrr
buyurmalar zerne mezkr yn-i erf, 1302 (M. 1884) senesi
rebulevve linin on ikinci perembe gn birinci defa olarak Yenikapu
Mevle-vhnesinde ve bir hafta sonra dahi Bahariye Mevlevhnesinde
kraat olunmutur. "Mye" yn-i erifinin mazhar olduu hsn-i kabl,
bu yolda arz- hizmete devam in Zek efendi'yi tevk etmi idi.
Maahaza Dede efendi'ye edilen ta'rztn ayniyle kendi eseri hakknda
dahi tekrar edildiini ve:
Artk eski yinler beenilmez oldu, yenileri yaplyor, bri
eskilerden gzel bir ey olsa?!... gibi hasdne szlerin meydan al
dn iittii cihetle bir dereceye kadar hevesi krlyor idi. Yenikapu
dergh postnini efendi hazretleri bu trrehtn ne derece yn-
nazar- ehemmiyet olmadn isbat buyurmak maksad- ehl
pervernesiyle bir gn Zek efendi'yi huzuruna arup yeniden b i r -
yn-i erf daha bestelemesini iltims buyurmulardr. stad, ml.i
hlisasna iddet-i tevfuku muhtc- zh olmayan bu emr-i vcib-l-
infz telkkden mtehassl meserreti arasnda hazret-i
XIX NCU ASIR 461
eyhten yn-i erif in bir gfte ve makam intihab buyurub bu-

yurmadklarn istifsr etmei tahattur etmi idi ki mrnileyh
hazretleri: Orasn Hazret-i Pr efendimizden soralm..." nutk-
tevekkl mzu ile dvn- erften tefe'l iret buyurmalaryle
derhl dvn- mal beyn- cenb- pr-i destgr alm ve zuhu-rt-
ma'neviyyeden olarak matla':
msra' ile ibtid eden gazel-i bbedel kmtr. Bunun zerine yn-i
erfin Isfahan makamndan bestelenmesi ve teyemmnen bu ms-ra'n
dahi ibtid-yi yn-i erfe vaz' taraf- mrnileyhten emir
buyurulmutur. Zek efendi hemen o gn ynin bir kt'asn bes-
teledii gibi redetlu Celleddin efendi hazretleri dahi mba'dinin
gftelerini peyderpey tertb buyurarak yn-i erifin az mddet
zarfnda ikml myesser olmasiyla 1302 (M. 1884) rebulhrnn
dokuzuncu pazartesi gn Yenikapu Mevlevhnesinde krat edil-
mitir. Mye gibi btn kadirinsnn mazhar- takdr ve tahsni olan
Isfahan yninden sonra Hoca merhum, Sznk ve Sab Zem. zeme
makamlarndan iki yn-i erf daha tanzm etmitir ki birincisi yine
sene-i merkume zilhiccesinin drdnc pazartesi gn birinci defa
olarak Yenikapu, ikincisi de 1303 (M. 1885) senesi reb-ulevvelinin on
altnc aramba gn Bahariye Mevlevhnelerin. de krat
olunmutur."
Saba Zemzeme yni hakknda da Zekzade Bay Ahmed unlar
sylemektedir (Mevlevi yinleri Cild: 16, S. 814):
"Drdncs "Sab zemzeme yn-i erfidir. Bir gn Bahariye
Mevlevhenesi eyhi Hseyin efendi kn sem' edenlerin memesi ve
yinhanlarn yorulmamas in, ksa bir yn-i erf olsa temennsinde
bulunmu ve bu arzu zerine Zek Dede efendi Saba Zemzeme yn-i
erfini bestelemitir ki bunda yin okuyanlarn yorulmamas iin Acem
perdesinden yukar klmam, yin de ksa kesilmitir. 1303 (M. 1885)
senesi rebulevvelinin 16 nc aramba gn ilk okunuu -Bahariye
Mevlevhnesinde vki' olmutur."
Zek Dede'nin fevkalde sr'atle besteler vcude getirdii rivayet
edilmektedir. Olu Bay Ahmed unlar syliyor (Ayn eser) :
"Zek efendi'nin bir eser bestelemesi o kadar abuk olurdu ki
besteleyecei eserin gftesine bir kere gz gezdirir gezdirmez he-
men karsnda mevcud bulunan zatlere mek etmee balard. Bu hal

kendisine mahsus meziyyetlerden idi."
Bazlar Zek Dede'nin nota bildiini, bazlar da bilmediini
rivayet ediyorlar. Dr. Subhi Ezgi ise "Ben Hamparsum notasn Rauf
Yekta merhum'dan rendikten sonra Hocam Zek Dede'ye rettim.
Ondan evvel hi nota bilmezdi" diyor. Zekzade Bay Ahmed ve
Muallim Kzm Uz ise Alafranga notay da bildiini syliyorlar.
Anlalyor ki Zek Dede notay renmi ve hafzasna gvenerek bu
bilgisini ilerletmemitir. Binaenaleyh bilmedii her hangi bir eseri,
derhal okuyabilmek melekesini kazanmamtr. Rauf Yekta de bu
hususa dair unlar sylemektedir (Zek efendi S. 28) :
"Hoca merhum asvt- musikiyenin vsta-i zabt tahrri olan
"retnme - Nota" ile ol kadar itigal etmez idi. Bu szmzden
"Nota bilmezdi" mnas karlmamaldr. Notann ne demek oldu
unu, nasl yazldn, her drl kavid ve esrrn pek a'l bilir idi;
lkin kendisine mevhibe-i mahssa-i cenab- Kibriy olan id-det-i
zek ve metnet-i hfza syesinde notaya hemen de ihtiyac yok gibi
idi. Zr lakal seksen fasla karb olan mahfzt- musi-kiyyesine her
fasldan mteaddid ilhler, duraklar, arklar ve saire ile beraber her
birisi bir fasla bedel olan otuzu mtecaviz yn-i erifler zammedilerek
yle bir hisb- icml yaplacak olsa iki bine bli olan sr-
mtenevviay zabt edecek bir hafzaya mlik ve eline ald bir gfteyi
istedii makamdan hemen o dakkada bestelemek derecesinde
cem'iyyet-i htra, vs'at-i karhaya shib olan bir dhinin notaya arz-
iftikara lzum, grmemesi - fikr-i ciznemizce - pek te yn-
muhaze bir istina pesendlie mahmul olmamak lzm gelir. Mamafi
okunan bir musiki parasnn perdelerini o kadar m-hirne tahll eder
idi ki bu melekenin deme notaclarda bile bulunamayacan i'tirfa
mecburuz. Hi htrmdan kmaz: Bir gn Bahariye Mevlevhnesinde
Zek efendi'nin odasnda bulunuyordum. std-i ekrem Drafaka
mektebine mahss olarak esniye ve mahmid-i seniyye-i hazret-i
hilfetpenhyi mtezammin be. teledii bir manzme-i duiyyeyi
notaya almaklm iltims etmi idi. Derhal ceb defterimi kararak
Hoca merhumun okuduunu zabt etmee balam idim; Manzumenin
nihayetlerinde bulunan gayet g bir nameyi iki defa tekrar ettikleri
halde naslsa anlayamadmdan bir kerre daha okumalarn rec edince
Hoca merhm "Mi, do..." diye o nameyi tekl eden notalarn
esmsini syleyi-vermesin mi? Bu tilmz-i ciz ise o zamna kadar
hocann fevkalde
OSKAY ALPTB
XIX NCU ASIR 463
perde in olduunu bidef'at mahede etmekle beraber nota bil-

diini ve perdelerin esmisini bu suretle Solfier edebileceini hatr
u haylime bile getirmemi idim- ite nota ile itigal etmedii halde
esvt- msikyyeyi yegn yegn tanmaktaki melekesinin derecesi,
arz ettiim su vak'a ile anlalm olan Zek efendi, Drafaka-
da mek ettii talebesine dahi - kendisine mahss bir usl ile - no-
tasz, iretsiz btn perdeleri srasiyle anlamak ve indelhce tah-
ll etmek meleke.i ameliyyesini tedricen iktisb ettirmi idi ki ta-
lebe-i mumaileyhimin bu iktidarn re'y-el-ayn mahede ve bizzat
dahi tecribe ettiim vakit ulvv-i himmet-i stad cizane takdir
ve tebcile mecbur olmu idim".
Zek Dede'nin pek ok talebesi vardr. Bunlar arasnda ken-
disinden en ok istifade edenler, bata olu Ahmed Irsoy olmak
zere, Belikizade Ali Ak Bey, Hseyin Fahredclin Dede, evki
Bey, Ahmed Avni Konuk, Dr. Subhi Ezgi, Muallim Kzm., Uz, Dr.
Arif Ata gibi ahsiyetlerdir. Rauf Yekta merhum ise ancak ay
kadar kendisinden istifade edebilmi ve bu deerli hocas hakknda,
lmnden yl sonra 53 sahifelik bir eser Kefetmitir (Estz-i el-
han, Hoca Zek D\ede efendi 1318).
Dr. Subhi Ezgi de stad hakknda unlar sylemektedir (Trk
musikisi H, 184):
"Yetmi iki yanda mlki olduum Zek efendi'nin sesi g-
zel deil idi- Velkin dilerinin yokluuna ramen okuyuu gayet
metin idi. Sesleri ve arpmalar tam shhatle ve ok aikr bir su-
rette terennm ederdi. Gayetle zhd takva sahibi idi. ok temiz
giyinir ve ok cmerd idi. Bir ok musiki talebesi yetitirdi. Bdi-
hev idi. Yalnz Drafaka'da musiki muallimliinden az bir para
alyordu. Bu hayrhah musikiciye hicr 307 (M. 1889) senesinde a-
kirt olmutum. Her pazar gn leden sonra Eyup'ta ah Sul-
tan tekkesinin hnkr mahfilinde be alt arkadamla kendisinden
musiki dersleri aldk. Her derste bizimle drt be saat urayordu.
Benim sz musikisindeki ma'lmtm bu ztin himmetiyle hsl ol.
mutur, iki buuk sene kendisinden sz musikisini rendim."
Bu san'atkr hakknda bir takm ihtifaller de yaplmtr.
Darlelhan mecmuasnn l nisan 1340 tarihli ve 2 numaral
nshasnda u kaydlar vardr (S- 96):
"Zek Dede ihtifali: Byk Trk bestekr Eyyub Zek De-
de'nin vefatndan beri yirmi yedi sene gemesi mnasebetiyle "Eyp
mahfili" tarafndan merhumun hatrasn tebcil iin bir ihtifal yap-
lacan l numaral nshamzda yazm idik. ubatn altnc aranba

gn irca edilen bu ihtifal pek parlak olmu ve ihtifal mersiminde
stdn kirdleri, takdirkrlar, en gzide musikiinaslarmz ve
musikiye az ok alkas ve muhabbeti olan bir ok mnevverlerimiz
hzr bulunmulardr. Evvel Eyup mahfilinde kraatine balanan
Hatm-i erf, stadn Kgar dergh civrndaki mak-berine gidilerek
orada ikml ve hazretin pk ruhuna ithf edildikten sonra mahfile
avdet olunmutur. Mahfilde Zek Dede'nin sanat hayat hakknda
Darlelhan Trk musikisi nazariyyat ve tarihi muallimi Rauf Yekt
Bey tarafndan bir konferans verilmitir. M. tekiben ark musiki
cemiyeti tarafndan byk bestekrmzn eserlerinden mntehab baz
paralar alnm ve muhterem misafirler aylar ve pastalar ikrmiyle
i'zz edilmitir."
Son zamanlarda Radyo neriyat arasnda da merhumun baz
paralar takdirle terennm edilmektedir.
XIX uncu asrn son nsfnda yetien kymetli bestekrlardan
biri de Ali Aki Beydir. stanbul'da dodu Beliki Hac Salih Aa
nn oludur. Bu cihetle Belikizade'likle hret kazanmt. Baba-
sndan intikal eden ehemmiyetli bir servete malikti. Memuriyet ve
ticaretle itigal etmemi, hayatn edebiyat ve musiki tahsiline sarf
etmiti. Mkemmel bir surette Arabca ve Farsa rendi. Trk ve A-
rab edebiyatlar ile urat. Trke, Arabca baz iirler kaleme ald.
Musiki sahasnda bilhassa Zek Dede'den istifade etti. Bay Ahmed
Irsoy'un ifadesine gre, Hoca'nn en deerli talebelerinden biriydi.
Din ve ldin pek ok paralar elde etti. Bestekrlkta da muvaffak
oluyordu. Vcude getirdii din eserler, cidden gzel paralardr.
"Hseyn aran" makamnda bir de yin vcude getirdi. "Nikriz"
makamnda bestelemee balad yini ise ikmale muvaffak olama,
d. Krk yalarnda iken tahminen 1295-1300 (M. 1878-1882) yllar
arasnda Lleburgaz'da vefat etti.
XIX uncu asrn son yarsnda yetien musiki stadlarndan biri de
Mehmed Celleddin Dede'dir. 1265 (M. 1848) senesi Rebilevvelinin
sekizinci gn dodu. Yenikap Mevlevhnesi eyhi Osman Sal haddin
Dede'nin oludur. Onun babas Nsr Abdlbak Dede'dir. lk tahsilini
Davudpaa rdiyesinde bitirdikten sonra, muhtelif ahsiyetlerden
medrese dersleri, tasavvuf, edebiyat, Mesnev, Fusu-slhikem, Farsa
ve musiki tahsil etti. 1304 (M. 1886) de baba-snn vefat zerine
Yenikap Melevhnesi eyhliine tayin edildi. 1326 (M. 1908)
rebilhrnn otuzuncu pazar gecesi saat bir rad-
XIX NCU ASIR 465
delerinde vefat etti. Yenikap Mevlevhanesinde babasnn sol yanna

defnedildi, smet Bey u lm tarihini vcude getirmitir:
Cenb- eyh Osman- Vel'nin necl-i mes'du Yiirmi
iki yl hsn-i idre etti dergh Dedi Derv smet
hn-i fevtinde bu trhi
1326
Celleddin Dede, din mevzularda, edebiyatta ve bilhassa tasavvuf
ile musikide ihtisas sahibi idi.
Rauf Yekta merhum Celleddin Dede'nin musiki sahasndaki
kymetinden u yolda bahsediyor (Yenikap Mevlevhanesi S. 237):
"... Celleddin efendi hazretleri ilm-i cell-i tasavvufta tebahhur
derecesine varan vukuf-i kllsinden mada fenn-i nefs-i musikide ki
iktidr- ilm ve emelsi i'itbriyle de eslf- izmna tekaddm
etmitir. Tanburnvazlkta asrnn cidden ferdi olduu gibi naza-
riyye-i musikide dahi bu fakrin hce-i snsidir. Musikimize mte-
allik olarak imdiye kadar mbhem ve mekk kalm olan bir ok
mesil-i nazariyye mrnileyhin byr-i himmetiyle mnkeif ol-
mutur. "Dgh" yn-i erfleri ise kemlt- musikiyyelerinin bir
enmzec-i b adlidir. Bu yn-i erf nm- pk- hazret-i Cell'i il
yevm-il-kyme lisn- ta'zm ve takdrde dir klacak ve istic-Ib-
rahmet-i Sbhniyyeye bir vesle-i hasene tekil edecektir. h-vn-
kirmca ma'lmdur ki "Dgh" yni iin ayrca bir gfte intihab
buyurmayarak Ny Osman Dede merhumun "Hicaz" yn-i'
erflerinin gftesini "Dgh" makamnda bestelemiler idi. Bundaki
maksad- dakk-i san'at perverlerini idrk edemeyen baz zevt
tarafndan zemn-i i'tirzda bir takm mutalt rd edildii mesm'-i
ciz olmu idi. Bir gn huzurlarnda bil-iltizm mutl-t-
mezkreyi mevz'-i bahsettim. Fakre hitben makam- iltift da.
"Bundaki nkteyi yalnz sana anlatabilirim" buyurdular. Filhakka
muahharen bu tilmz-i irfanlarna zah buyurduklar vechile "Hicaz"
ve "Dgh" makamlar arasnda seyr reftr i'tibriyle hi bir
mnsebet-i lhniyye olmad halde "Dgh" ayninin bir ok
yerlerinde Ny Osman Dede'nin "Hicaz" yininde kulland ekl-i
namt tayir etmemek artiyle tarz- "Dgh" a nakle muvaffak
olmulardr ki, eslftan hemen hi kimseye nasb olmayan u
muvaffakyyet-i stdneleri cidden yn- takdrdir. Bu san'at-
musikiyye ise yn-i erifin en ziyde:
F: 30
evk- hayl-i dost ten cn cn eder

Sd ziyn zevk u gam bnin eder
Gah tebessm ile selm tamm- nz
Ak inya secdeye yet beyn eder
Bir tb var ki u'le-i ruhsr- yrda
Cibrl-i ak ddesine ddebn eder
Beyitlerinin bestesinden tecell etmitir; bu beyitlerin beste-i kadm ve

ceddleri arasnda yrtlecek bir mukayese bu hususta ne demek
istediimizi erbbna daha sarh surette tefhm eder. Maahz essen
hiz olduu slb-i ltf-i kane ile beraber ihtim ve ul viyyet-i
ifde gibi mezy-yi musikyyeyi de bir sret-i fevkaldede cmi'
bulunan "Dgh" yn-i erfi, byle muhtasar bir tahll ile mhiyyet-i
hakkiyyesi hakknda bir fikir istihsl mmkin olan srdan deildir.
Binaenaleyh bu kadar bir iaretle iktify zarr gryorum".
Mehmed Zya da unlar syliyor (Yenikap Mevlevhanesi S.
235.236):
"eyh Celleddin efendi; musikiyi ve tanburu estize-i musi-
kiinasandan smet Aa'dan, Byk ve Kk Osman Beylerle Ni-
kogros'tan taallm etmitir. Tanbur almaktaki mehret-i fevkaldesi
yn- hayret hasssiyyet-i msikiyyesi elsine-i kadirinsn-
musikide hrmetle yd edilmektedir. Hele mzrab urmaktaki vaz' ve
tavr- mahss- kanesi, insan adet teshr ederdi. Hastal
hengmnda, Gedikpaa'daki konaklarnda bir gece sret-i mahs-
sada dvet ettii Keman Memduh efendi'nin kemaniyle hem heng
olarak ald tanbur fenn-i musikinin gavmz- kavid ve esrrna
derece-i vukufunu Memduh efendi'ye "ben imdiye kadar byle
tanbur dinlememitim" deye teslm ve takdr etitrdi. llm-i bed-i
musikinin nazaraiyytndaki kemlt srf kendi sa'y tetebbuu se-
meresidir. 1322 (M. 1904) senesi iinde Ny Osman Dede'nin "Hi-
caz" ynini "Dgh" makam ve uslnde besteleyerek darbhne-i
irfna yadigr brakmtr."
Zekzade Bay Ahmed Irsoy ise unlar syliyor (Mevlev yin-
leri Cild: 17, S. 868):
"Celleddin efendi, mehere-i musikiinsandan Byk Osman
Bey'den "tanbur" renmitir. Tarz- mahss ile tanbur almakta mhir
idi. lm-i musikideki vukufu derin olmakla beraber bilhassa nazar
ksmn pek iyi bilirdi. "Dgh-i cedid" makamnda st-dne byk
ruhnevaz bir yn-i erf bestelemitir..."
XIX NCU ASIR 467
Cell Dede, eyh mahlsiyle baz iirler de kaleme almtr (1).

XIX uncu asrn son yarsnda yetien deerli musikiinaslardan
biri de Hac Kiram efendi'dir. Mevlevhane kapsnda Kl der-
ghnda dodu. Gen yanda musikiye heves etti. nce Hac Faik
Bey'den, sonra da Bolahenk Nuri Bey'den bir ok eserler mek etti. Bir
taraftan saza merak etti. Devrinin iyi bir tanbursi oldu. Mlga
Bbserasker'de birinci snf ketebeden idi. Mehmed Read'-n
veliahdlii zamannda da mezzinbaln ifa ediyordu. Ramazanlarda,
korka korka teravih kldrmaa giderdi. saf Paa srre emini olunca,
Sadiyeden Abdsselm dergh eyhi Yahya efendi ile Kiram
efendi'yi de yannda Hacca gtrd. Sultan Read padiah olduu
vakit, saraya ba mezzin olarak alnacan tahmin etmiti. Hatt bu
tayin keyfiyeti ayi olmu ve dostlarndan tebrikname-ler almt.
Umduu gibi kmaynca, teessrnden kendisini evinin bahesinde
dud aacna ast. Vefat 1327 (M. 1909) dedir. Mevlevhane
kapusunda Kadiriye'den Badadl namiyle maruf derghn hatiresine
defnedildi. Mezar ta yoktur. Bay Fehim Tanda u lm tarihini vcude
getirmitir:
Ye's ile etti cihn- san'ate arz- ved'

Rst szl pk zl muhterem bir bestekr
Ya'ni std- Kirm mekrmet kim ztdr
Fenn ilm-i msikde hce-i hretir
Bestesi dbeste eyler bestekr- iri
Namesinden vlih dembestedir her namekr
Sofiyan uk ile yekreng yek heng olur
Balaynca nameye ol blbl-i bezm-i kibr
nledirdi nle-i k gibi her tarn
Eyledike ak ile tanbr demsz- kenr
Ner olunmu bestesi okdur fakat kald yine
Ekser-i sn lef f-i rahne-i teng-i cidr
Nevemend-i ltf u takdr olmad devrnda
Ztna asla deildi sz- lem szkr
Her sene ehr-i sym- mafiret encmda
Ser mezzindi veliyyiahd in biliztrr
Rsdn- pdihn korkusuyla her gece
Katlanup zahmetlere devr tervhe koar
yle bir devr-i terassudda bu korkun hizmete
Cansprne almken be-fevk-al-iktidr
Tahta gedikde Mehemmed Hn- hmis, erh-i dun
Etti std- gzni tre baht dilfigr
(1) Bu iirler iin baknz: Sadeddin Nzhet, Trk airleri II, 942-943.
Bunca yllk hizmeti yn- takdr olmad

Byledir zr serencm- vef-yi rzgr
Devr-i demden beri byle gelb byle gider
Ehl-i ilmin kadrini takdr eder ancak mezr
te bu std- fennin son mel-i hlidir
Eyleyen her kalb-i pki sznk ddr
Dr- dny dar geldi kendini berdr edb
Eyledi Mansr ve terk-i hayt- mster
Bir Hseyn h ekdi perde-i Mansr'dan
B- illiyyn iinde bir per-i gl'izr
Nr- firkatle yanan sz-i dili teskn in
Beyt-i atyi terennm eyledi b ihtiyr
Nak olunsun eder-i devrna trihin Fehm (1)
1327
Hac Kiram efendi, musiki bilgisiyle ve bilhassa okuyuunun
dzgnlyle temayz etmiti. Baz tekkelerde mezzinlik ve z-
kirlik eder, durak okur ve taksim ederdi. Ldin bir takm eserleri de
bestelemitir. Onun mahdud baz ilhleri de vardr.
Takasaptaki kahvehanede merakllara muntazaman musiki mek
ederdi. Ahmed Avi Konuk, m Hafz Hasan, Mevlidci Ha fz Kemal..
gibi bir ok ahsiyetler ondan istifade etmilerdir.
Camilerde, baz hankahlarda ve btn Mevlev

Na'thanlar: tekkelerinde Hazret-i Peygamber'in medh
senasna dair yazlan manzumeleri, muayyen
ezgilerle okuyanlara Na'than derler. Bilhassa cmilere XVII nci asr-
danberi deerli bir takm ahsiyetlerin Na'than olarak tayin edildik
lerini de biliyoruz. XVII nci .asrn kymetli musikiinas Kk mam,
Valide camimin Na'thn idi. XVIII nci asrn ilk yarsnda byk
bir hret kazanan Niznam Yusuf elebi de Sultan Selim camiinde
bu vazifeyi ifa etmekte idi. Trk musikisi tarihinde Na't yazmak ve
bestelemekle itihar eden Nazm ve okumakla temayz eden Na'than
Abdi gibi ahsiyetleri de burada zikretmek icab eder.
Byk camilerde cihet vard. Bu vazifeler, cuma namazndan
evvel yaplrd. nce gzel sesli "Devirhanlar" Kur'an okurlard. Sonra
"Ta'rifhan" ayaa kalkar, Hazreti Peygmber'e salt u selm getirdikten
sonra camiyi yaptrann hayrlarn sayar ve dua eder.
(1) Tarih msrana "eder" karin esiyle "6" adedi ilve olunacaktr.
XIX NCU ASIR 469
Bunu nteakib "Na'than" olan zat, husus bir ed ile ve muayen

makamla na't okurdu.
Mevlev tekkelerinde de na'thanln byk bir kymeti vard.
Bazan kudmzenba na'ti bizzat kendisi okur, bazan da sesi ve edas
mkemmel bir zate brakrd. XIX uncu asrn en deerli na'thn Dede
nvaniyle maruf olan Hamamzade smail efendi'dir. Yenikap
Mevlevhanesinde irticalen okuduu na'tlerle itihar etmiti. Fakat
Mevlev tekkelerinde bilhassa Itr tarafndan bestelenmi olan 'Rast"
makamndaki na't yi olmutu. Bu na't; bazan bir, bazan da mekleri
ayn olan iki kii tarafndan okunurdu. Bu beste iin muayyen bir
"gfte" yoktu. Mevlna'nn "Divan- kebr" inden seilen ve vezni
ezgiye uygun gelen her hangi bir manzume bu besteye giydirilerek
okunabilirdi.
Cami na'tleri ise mteaddiddir. Ve bunlarn ekserisini deerli
musikiinaslar tarafndan vcude getirilmi kymetli mahsuller tekil
etmektedir. Ayr bir edaya ve ayr bir hususiyete malik olan bu
na'tler, XIX uncu asnn sonlarna doru unutulmaa balam ve
nihayet ancak bir ka kiinin hafzasnda kalmtr.
Maliye ar mmeyyizi Beylerbeyili merhum Hakk Bey ve Sul-
tanselimli Hafz Mehmed XIX uncu asrn son yarsnda itihar eden
en muktedir na'thanlardandr.
Dier asrlarda olduu gibi XIX uncu asrda da Mevlidhanlar: Mevlid
okumann ayr bir san'at telkki edildi ini gryoruz. XV nci asrda
bestelenen bu esere mteakib asrlarda yeni yeni besteler vcude
getirildiini yuka-rda sylemitik (S. 17, 26). Bu bestelerden birinin
XVI nci asr sonunda yaayan Sinaneddin Yusuf elebi'ye id
olduunu tahmin etmekteyim. Dier bir beste de XVII nci asrn ilk
yarsnda yaayan Bursal Sekban'ndr. Tercmeihaline vkf
olamadmz bu musikiinasn eseri, daha devrinde byk bir hret
kazanm ve bu besteyi bir oklar, bizzat bestekrndan mek ederek
mmkn mertebe yaymaa almlardr.
XIX uncu asr musikiinaslarnn ve Mevlidcilerinin hafzalarnda
yaayan Mevlid bestelerinden ikisinin kimlere id olduunu kat'
olarak syleyemeyiz. Fakat bunlardan birinin Sekban'n olmas
memldr. Hopu kir efendi, Klhan beyi Hseyin Dede, Mutafzade
Ahmed efendi, Hdy eyhi Ruen efendi, Mesud efendi, Paa Mehmed,
Balat eyhi Kemal, Bedev eyhi Ali Baba, eyh Muhtar efendi, Arab
Salih gibi ahsiyetlerin besteli Mevlid'e vkf ol..
duklarn ve mteaddid yerlerde okuduklarn da biliyoruz. Bugn

hayatta ve 90 yanda bulunan Said zok da vaktiyle aabeysi Mesud
efendi'den, kendi tbiriyle - fevkalde musanna olan - bu besteyi gemi,,
fakat uzun zamanlar okumad iin tamamiyle unutmutur, Bay
Hayrullah Taceddin, Ali Baba'dan; Kadirhane'nin son eyhi Bay Gavsi
de Hopuzade'den iittikleri mahdud baz msralarn ezgilerini terennm
edebilmektedirler.
Hdy tekkesi zkirbas Hayrullah Zek efendi merhum ta-
rafndan Hdy ktbhanesine vakfedilen bir Miraciye mecmuasnn
sonunda besteli Mevlid bahirleri de kaydldr (skdar,.Selim aa K.
Hdy Fihristi No. 1286): Hdy tekkesinde okunan Mevlid bestesini
gsteren bu yazmada her beytin yannda o beytin makam da tasrih
edilmitir.
Abdlkadir Tre ise musiki nazariyatna dair yazd gayri matbu
eserinde unlar syliyor:
"... Bir de Koca Mustafa Paa'daki Snbl efendi derghna
mahss olmak zere bestelenmi bir Mevlid-i erf vardr ki her
satrdan sonra zkir krsisinin dibinde hay hay derler idi. Zaman-
mzda bu Mevlid'i bilen Koca Mustafapa'da skin mtekaidlerden
yetmi sekiz yanda Mehmed Sami efendi vardr".
Btn bu muhtelif rivayetlerin mevcudiyetine ramen Mevlid
bestelerinin umum bir rabete mazhar olduu iddia oluna-maz. Bu
eserler Miraciye gibi mahdud kimseler tarafndan renilerek, gene
mahdud bir takm yerlerde okunmutur. Netekim Bay Hayrullah
Taceddin, bir zamanlar Hdy hankahnda mutlaka besteli Mevlid'in
okunduunu sylemektedir. Said zok'un rendii halde okumaya
okumaya tamamiyle unutmas ve bugn bilen kimsenin kalmamas da
bu eserin taammm etmediini gsterir. Bu cihetle gerek XIX uncu
asrda, gerek ondan evvelki asrlarda memleketin her tarafnda
yaylarak okunan Mevlid'in ekseriyetle besteli Mevlid olmad
muhakkaktr. Drt bahirden ibaret olan ve bahirleri, srasiyle "Dgh,
Hseyn, Rast, Irak" makamlarndan teekkl eden Mevlid, baz
taksimler gibi ksmen muayyen ezgilerle, ksmen de irticl bir
mahiyette usulsz, fakat kendine mahsus bir tavrla okunmakta devam
etmitir.
XIX uncu asrda bilhassa Mevlidcilikle itihar eden bir takm
ahsiyetler mevcuddur. Osmanl hkmdarlar tarafndan merasimle
okutturulan Mevlidleri de bu sahada muvaffak olan en deerli veya en
kdemli kimselere kraat ettirildii malmdur.
XIX NCU ASIR 471
1228 (M. 1813) ylnda en ihtiyar Mevlidci, Belerbeyi hatibi

Hnkrbeendi Rifat efendi'dir. Genliinde mkemmel Mevlid okuyan
bu zat, bu tarihte ancak ihtiyarlna hrmeten hnkr Mevlid lerinde ilk
bahri "Kr- kadm negamt ile ve perde-i makamt tez-yn" ederek
okumakta idi (Letaif-i vakayLi Enderun S. 48).
ems efendi de bu devrin ihtiyar Mevlidcilerindendir. Bu asrn ilk
yarsnda tiz sesli mevlidcilerden biri de Zkirba Hac brahim'dir.
Fakat bu sralarda en muvaffakiyetli Mevlid okuyan deerli sima,
Selimiye hatibi eyh mer efendi'dir (Ayn eser: S. 48).
XIX uncu asrn ortalarnda gerek sesinin gzelliiyle, gerek
san'attaki meharetiyle byk ve devaml bir hret temin eden kudretli
ahsiyet ise Said Paa imam namiyle tannm olan Hasan Rza
efendi'dir. Manisa'da dodu. Babas Eirdirli Hoca Abdullah efendidir.
Tahsilini Manisa'da yapt. Hfza alt. Yaz mek etti. Musiki rendi.
Rifa tarikatine intisb eyledi. eyh Ahmed Vehb'den "Marfiye"
icazetnamesi ald. stanbul'a geldii zaman musikide epeyce ihtisas
sahibi idi. Burada Mutafzade Ahmed efendi'den de pek ok istifadeleri
oldu. Bir takm ilhler, duraklar, mersiye ve bilhassa Mevlid'i bu zatten
mek etti. Epeyce fasl da elde etti. Sesi gayet parlak, okuyuu da
fevkalde tavrl ve messir olduu iin memlekette byk bir hret
kazand. Fakat kendisinde bir cezbe hali vard. Can isterse okur,
cemiyetlere davetle gitmez; gitse bile teklif ve ricalarla deil, iinden
gelen bir arzu ile okurdu. Yalnz fakirlerin, cizlerin riyasz
yalvarmalarna tahamml edemez, onlarn isteklerini derhal yerine
getirirdi. air Mehmed Akif'in yazd u gzel i'rin meali tamamiyle
bir hakkatin ifadesidir (Said Paa imam: Safahat, yedinci kitab, Msr
1933, S. 75):
Balanr Mevlid'e mu'td olan dbiyle;
nce tevhd okunur, gay ile dinler her kes
O, gzel, sonra messir, sekiz on parlak ses,
Kimi yerlerde ilh, kimi yerlerde durak;
Kimi yerlerde cematle beraber coarak,
Kalan bahri terennmle, ekerken "mn!"
T uzaklarda akar zulmet iinden bir enn.
Gecenin kalbi durur; rperir inler, cinler;
Alan pencereler, gz kulak olmu, dinler.
O enin karki shilden almaz m biraz,
Sr- maher gibi sesler karr, imdi, Boaz!
Tutuur, cebhe-i Snya dner, sne-i cev:
Sanki yzlerce yank ney savurur, yer yer alev
Kayalardan, kylardan bir atetir alar.
Lhn-i dvd ile inler yine gy dalar!
h o kuds nefes ebha ederken sereyan,
Karalar vecd ile pr c, sular pr galeyan
Dem ekip dem tutarak etmeye balar feryd,
Boazn her tarafndan bir lh ind:
"Sultn- rusl, h- mmeccedsin efendim!
Kesilir, git gide, tedrc ile sesler artk,

Aktarr sahile Mevlidciyi bir khne kayk.
Koarak, doruca mbeyne alr kar kan;
"Nerde kaldn, hoca? der, Vlide sultan o zaman,
Sen de kalllk edersen, bize eyvahlar ola!,,
Henz akamd ki, gelsem diye, dtm de yola,
Yrdm haylice .... derken hele sen ksmete bak!
teden karma bir yalca htn karak,
"Azck dursana, olum" dedi. durdum, nr.
Gsn manlya benzer sana bir hizmet var,
Ama redd etme ki, zten beni mahv etmi lm!
Bir peran anaym, da gibi evld gmdm!
Kzmn cn iin ,bri bu krknc gece,
yle bir Mevlid okutsam, diyorum, kendimce
Nasl etsem? okuyan ok ya, benim yufka elim...
Hocasn, elbet okursun; hadi olum, gidelim.
Ne olur bir yorulursan, hadi, bekletme, gnah!
Sen benim yavrumu d et ki, rzenlillh,
ki dnyda azz eylesin Allah da seni.
Htnun szleri dvneye dndrd beni;
Ne saray kald haylimde, ne sultan, ne filn;
"ile dolsun, yr yleyse, dedim, oldu olan!,,
Size yzlerce adam Mevlid okur benden iyi.
Ama bre kzn, bar yank, annecii,
Yoklasn merdini, nmerdini, insan deyerek,
Eli yzlerce heylya deip bo dnecek!
Fukarnn seneler, belki, siler gz yan,
Hangi ta pekse, heman urmaya baksn ban,
Elin evldna yanmaz parasz bir kimse!
resizdim sizi bekletmede, beklettimse.
Hoca! der Vlide sultan, beni alatma, yeter!
Yeniden Mevlid okursun bize, dva da biter.
Said Paa imam'nn buna benzer daha bir ok menkbeleri sy-
lenmektedir.
Hasan Rza efendi, bir cuma gn Bayazd camiine gitmiti.
Tesadfen selmlk ta o gn o camide yaplyordu. Hatib minbere
XIX NCU ASIR 473
karken Hasan Rza, yerinden frlam, i ezann okumaa bala

mt. Tabiatiyle kimse susturmaya cesaret edemedi. Sesi harikula
de gzel olduu iin Sultan Mecid ve cemaat hayret ve neeyle dinle
milerdi.
Onun bu hareketinden Padiah holanm ve kametin de, ye-
telkrs'nin de, Byk mn'in de Hasan Rza efendi'ye braklma-
sn irade etmiti. Abdlmecid o gn, Rza efendi'yi kendisine imam
tayin etmek istedi. Fakat Damat Said Paa (Vefat 1285-1868),
"efendimizin gzel sesli bir ok bendegnnz var, Bu zati de ku-
lunuza braknz" dedi. Hkmdar da kabul etti. Hasan Rza efen-
di'nin "Said Paa imam" deye hret kazanmasnn sebebi budur, Ve
bu mtedeyyin Paa, Hasan Rza efendi'yi uzun mddet himaye
etmitir.
Sultan Aziz de Hasan Rza efendi'nin okuyuuna hayran olmu ve
onu hnkr imamlna tayin etmiti. Fakat ilk cuma selmlnda,
kendisine, bugn filn hutbeyi okumanz hkmdar irade buyurdular
denilince, "Benim canm hangi hutbeyi isterse onu okurum, yle irade
mirade tanmam" deyerek camiden uzaklat. Hkmdar, onun bu
hususiyetlerini renince kendisine bir mikdar atiyye gnderdi ve
vazifesinden afvetti.
skdar'da Drbali mahallesinde Toygar tepesinde Orta sokakta
12 numaral evde otururdu. Kendisinin olan bu evde mteaddd
defalar evlenmiti.
Hasan Rza efendi, byklerin taazzumuna katiyen tahamml
edemez, byle bir hal karsnda kalrsa bulunduu meclisi derhal terk
ederdi. Devam ettii tekkelerde de eyh odasnda oturmaz, kahve
ocann bir kenarna iliirdi. Ekseriyetle mdavim bulunduu
skdar'da Sandk derghnda pazar geceleri glsuyu eksik edil-
mezdi; nk Hasan Rza efendi ne'elenirse derhal Mevlid'e ba-
layverirdi.
Her bulunduu yerde mtemadiyen orap, emle ve takke gibi
eyler rerdi. Koynunda yumak yumak yn bulundururdu. Hatt
tekkelerde, Mevlid okurken bile makasla postekilerin ynlerini keser,
sonra onlar gene orada iplik yapard. Yannda daima kutu ile kahve
tar, bu kahveyi bazan avucuyla azna atar, bazan da enfiye gibi
burnuna ekerdi.
Bay Hayrullah Yalm diyor ki:
''Hac Dede isminde bir zat Rza efendi'ye hoca efendi, btn
vaktinizi rg rmekle geiriyorsunuz, gznze yazk deil mi de-
ye sormu, o da "Evld! nazarm masivadan vikaye ediyorum" ce-

vabn vermi".
Hasan Rza efendi bilgili bir adamd. Hattatl ve airlii de vard.
iirleri ufak bir risale halinde matbudur. Hattat Bay Necmeddin
Okyay'da da bir ka yazs mevcuddur. Rifaliin Ma'rflik koluna id,
kendi elyazsyle yazarak Tabaklar'da Rifa dergh eyhi Tevfk
efendi'ye verdii bir icazetname de Bay Hayrullah Taceddin'dedir.
1286 (M. 1869) da kaleme alnan bu icazetnamede u kaydlar vardr:
(ARABCA)
Said Paa imam Devrinin Mevlidcileri

arasnda en mmtaz bir ahsiyet olarak tannmtr.
Zekzade Ahmed diyor ki :
"Bir gn babamla Oluklubayr derghna gitmitik. Said Paa
imam Mevlid okuyordu. Kendisini ilk defa orada dinlemitim. Gf-
telerin arasn kesmiyor ve nameleri msra' sonlarnda yapyordu. Bu
yzden szler de tamamiyle anlalyordu. Tekkeden ktktan sonra
babam dedi ki : Hafz ! ite asl Mevlid byle okunur."
Musahibzade Cell diyor ki. :
"1293 muharebesinde Mevkib alay teekkl ettii sralarda
Sultantepesinde Hasan efendi bir Mevlid okur, duay da kendisi yapar.
skdar'da okunan bu Mevlid'i Beikta'tan dinlerler. Hasan efendi'nin
sesi gr ve ok tiz olduu halde kula tahri etmez, bilkis ne kadar
yksek sesle okursa o kadar ok hoa giderdi."
Said Paa imamnn ldin musikiye de vukufu vard. Gene
Musahibzade unlar syliyor:
"Salacak taraflarnda bir evde kna gecesi yaplyormu. Tesadfen
oradan geen Hasan Rza efendi, hengi iidince dayanamam ve
derhal evden ieri girmi. Hane sahibi kendisini tanm-yormu, sarkl
ve cbbeli bir zatn uluorta byle bir elence yerine girmesi hayretini
mucib olmu, fakat bir ey de sylemeyerek, buyurun demi. Hasan
Rza efendi, doruca saz heyetinin bulunduu yere gitmi ve bir frsat
drerek "Taksim" e balam, sonra tefi eline alm ve sabaha kadar
fasl idare etmi."
XIX NCU ASIR 475
Hasan Rza efendi, hi phe yok ki yalnz gzel Mevlid okuya-

bilmek hususunda teferrd etmekle kalmam, iyi taksimleriyle, ilh
ve arklaryla ve mersiyeleriyle de byk bir hret ve muvaf fakiyet
kazanmtr. Devrinin en gzel Kur'an okuyanlarndan biri de odur.
Said Paa imam, 1307 (M. 1889) de Toygar tepesindeki evinde
85 yalarnda iken vefat etti. Ve skdar'da Topta caddesinde Ri-
faiye'den Sandk dergh bahesine defnedildi. Mezar tanda u
kitabe kaydldr:
"Meczb- lh bende-i mam Rif Said Paa imam Hasan Rza
efendi'nin ruhuna fatiha f 19 evval 1307 Cumartesi".
Hasan Rza efendi'nin muasrlarndan ve talebesinden Hac Hakk
efendi de bu devrin kudretli bir mevlidcisidir.
Bay Eref Ede diyor ki:
"Hac Hakk merhum Said Paa imam ile mterek ezan okur
lard. kisinin de sesi fevkalde gzeldi. Hac Hakk, seksen yan
gekin olduu halde, dik perdelere bast zaman mezzinler yetie-
mezlerdi."
Mevlidcilerin piri addedilen Bedev eyhi Ali Baba da Rza efen-
di'nin en deerli talebelerindendir.
XVIII nci asrn son ve bilhassa XIX uncu asrn

Mersiyehanlar: ilk yarlarnda Mersiyehanlkla itihar eden baz
ahsiyetler yetitiini de biliyoruz. Muhar rem esnasnda ve daha ok
bu ayn onuncu gnnde okunan Mersiyeler, epeyce bir yekn tutar.
Evvelki asrlarda Mersiyehanlkla itihar eden ahsiyetlere dair sarih
malmatmz yoktur. Bununla beraber Ehl-i Beyt ve bilhassa mam
Hseyn hakknda bir ok medhiyelerin yazld ve teden beri bir ak
tekkelerde okunduu muhakkaktr.
Muhtelif dinlerde mukaddes addedilen muharremin slmiyette de
bir hususiyeti vardr. Bu ayda oru tutmann ve "Nevafil" namaz
klmann faziletlerine dair hadisler de mervdir. Eski devirlerde
muharrem mnasebetiyle Mersiyeden baka Mevlid de okutulduunu
biliyoruz. Him'nin 987 (M. 1579) de yazd "eb-i ra. da Mevlid
okunub tevhid olduunadr" balkl u tarih manzumesi, bu hususta
vzh bir delildir (Hm divan: nv. K. No: 256):
Gurre-i mh- muharrem sneler k etmee

Ngehan bir kanlu haner eyledi peyd yine
Y afak te olubdur meh fitl-i da olub
Tzelendi derd ile d- dil-i eyd yine
Tekye ire ol gice bir hb tevhd ettiler
Kld ehl-i derd olanlar h vveyl yine
Anda eg-i dde-i gamddesi klarn
Oldular h- ehdn akna sakka yine
Cmle uk ol makam ire Hseyn'i yd edb
Rst oldu nevda blbl-i eyd yine
Hep grenler didiler bu Him trhdir
987
Son zamanlara kadar baz Anadolu ehirlerinde bu an'anenin
devam ettiini ve Mevlid okutturularak aure piirildiini muhtelif
ahslar sylemektedir (1).
Snbl efendi tekkesinde muharremin onu, hangi gne tesadf
ederse etsin, o gn orada leden sonra on iki rekt Husam namaz
klnd ve Yazczade mersiyesi okunduu, gecesi de yz rekt
namaz klnarak yetmi bin "Kelime-i tevhid" ekildii tarifen
sabittir.
Baz derghlarda ve evlerde on gece srayla Fuzl'nin "Had-
katssuada" s okunduu da malmdur. Cami Bey, Tamvarl Naim...
gibi ahsiyetlerin "Ravzathed" tarznda eserler kaleme almalar da
bu mevzularn Anadolu ve Rumeli trkleri arasnda byk bir rabet
kazandna kuvvetli birer delildir.
Mersiye okunmak ve aure piirilmek detinin bilhassa kyam ve
devran tekkelerinde yer bulduunu gryoruz. Muharremin o-
nundan otuzuna kadar geen mddet zarfnda tekkenin yin gn
veya gecesi aure datlr, kurbanlar kesilir, yemekler yedirilir ve
maruf Mersiyehanlara mersiye okutulurdu. Bu mersiyeler, bata
Bayram Yazczade (Vefat 855-1451) olmak zere Sinan Seyyid
Seyfullah (Vefat 1010-1601), Mevlev Fasih Dede (Vefat 1111-
1699), Glen Sezay (Vefat 1151-1738), Halveti Zek (Vefat
1227-1812), Nakbend Selm (Vefat 1228-1813), Bedev Kzm
Paa (Vefat 1307-1889), Kadir Osman ems efendi (Vefat 1311-
1893), Muallim Feyzi (Vefat 1328-1910) gibi ahsiyetlerin eser-
lerinden seilirdi. Bekta tekkelerinde de Mebn Baba, Mehmed
(1) Aure piirmek deti, yalnz "Snn" lerde vardr. iler, safer ay
zarfnda zerde piirirler.
XIX NCU ASIR 477
Ali Hilmi Dede Baba, gibi maruf zatlerin mersiyeleri okunurdu. Bunlar
arasnda en mehur olan Sf'nin;
Ey nr-i em-i Ahmed-i Muhtr y Hseyn
Vey ydigr- Hayder-i Kerrr y Hseyn
Her kim seni v lini can gibi sevmeye tten
beterdir ol nice insn y Hseyn
Kandr erb- kevsere Saf kulunu sen
Giydir libs- hulle-i Rdvn y Hseyn
msralarn ihtiva eden manzumesi idi. Bu ve buna mmasil dier baz
mersiyelerde Yezid ve tabileri bir takm tabirlerle tahkir o lunmaktadr.
Mutasavvflarn bu nevi manzumelerinde ise, en ziyade Ehl-i Beyt
hakknda hrmet ve muhabbet zhar edilmitir. "Vahdetperest" olan bir
ksm tarikat mensublar bu vak'alar Hakkn takdiri addetmiler ve
"Kaz-yi lh" ye itiraz olaca iin msebbiblerini sp saymak
teebbsnde bulunmamlardr. Bu itibar iledir ki XIX uncu asrn son
yarsnda "Meclis-i meayih", Sf'nin mersiyesi ile buna benzeyen
mersiyelerin tekkelerde okunmasn men'etmi, cemiyet gnlerinde ise
yalnz Yazczade mersiyesinin okunmasna msaade etmitir. Bununla
beraber tekkelerde muharrem ay zarfnda okunmaa mahsus olan ve
ilhler gibi muayyen ezgi ve ikalarla bestelenmi bulunan baz mersiye-
ler de mevcuddur. Bunlarn en mehuru Yunus Emre namna yi olan
u manzumedir (R. Mc., Sd. Mc.) :
ehidlerin seremesi Enbiynn bar ba
Evliynn gz ya Hasan ile Hseyin'dir
Hazret Ali babalar Muhammed'dir dedeleri
Arn iki kpeleri Hasan ile Hseyin'dir
Kerbel'dr yazlar ehd olmu gazileri
Fatma ana kuzular Hasan ile Hseyin'dir
Kerbel'nn t iinde Nur balkr siyah sanda
Yatar al kanlar iinde Hasan ile Hseyin'dir
Kerbel'da bile talar Okur Kur'an kesik balar
ehd olan o kardalar Hasan ile Hseyin'dir
Dedesiyle bile varan Kevser rmanda duran
Susuz mmete su veren Hasan ile Hseyin'dir
Dervi Yunus dny fn Bizden evvel gelen kani
ki cihnn sultn Hasan ile Hseyin'dir
Hicaz, Sab, Hseyn, Arazbar gibi muhtelif makamlarda ayr ayr
bestelenmi bulunan bu ilhden baka 1046 (H. 1636) da vefat eden
abaniye tarikatine mensub mer Fuad'nin u manzumesi de
"Hseyn" makamndaki bestesiyle pek mehur olmutur:
ah Hseyn'in firkatiyle alayan gelsn beri

h vh idb demdem inleyen gelsn beri
Kerbel'da carsurlar y Muhammed y Ali
Snesine erhalarla d uran gelsn beri
Kerbel-y ak iinde cn ile olub ehd
Snesin ryn idb kanlar saan gelsn beri
01 Yezd'e cn dilden l'net idenlerdeniz
01 Peld'e sebb l'n eyleyen gelsn beri
Hem Muhammed meclisinde ryar gelsn beri
Ey Fud hl ile ird olan gelsn beri Kutb-i lem
eyh a'bn'n azz erknn
Leyl-i rada ihy eyleyen gelsn beri
ikrzade'nin besteledii Hicaz mersiye de bilhassa Halvet tek-
kelerinde ok okunmutur.
slmiyet, herhangi bir l iin nevha ve matemi emretmemi, fakat
muhabbetin tabi bir neticesi olan ve ruhun galeyanndan husule gelen
alamay da bir "nas" ile men'eylememiti. Hatt mam Hseyn
hakknda "Bk" yi emr eden hadisler de vardr. Dou mahsul olan ve
"Ehl-i Beyt" sevgisini telkin eden din mahiyeti haiz mersiyeler, bu
itibar iledir ki, mhim bir ksm tekkelerde ayi olmu, bu rabet
dolaysile de bu asrda bir hayli mersiyehan-lar yetimitir. Vak'anvis
Pertev divannda 1206 (M. 1791) y lna it bir hdiseyi tasvir eden ve
"Sa'diyye fukarasndan Revanici Dervi Mustafa ar- muharremde
Halvay tekkesinde mer-siye-i mam Hseyn Radyallah anh krati
esnsnda keml-i c-i lcce-i ak birle mstarak- bahr-i gufran
oldukta sylenen mersiyedir" baln ihtiva eden yle bir manzume
kaydldr:
Derv Mustaf-yi Revn fr kim
Rh-i revn d ola ehl-i vef imi
Ar- muharreminde ikiyz alt slinin
Tevhd iinde gd nasl can fed imi
O geri msteid idi ak ile yanmaa
Mersiyyehn- tekkede te nev imi
Bir kerre y Hseyn deyu sayha eyleyb
Can vermek ise ancak olur b riy imi
Defn oldu gitti gzlerinin kan dinmedi
Elhak muhibb-i Al-i Resl-i Hud imi
Ben Pertev yle bir kuru da'vy dinlemem
k dernek te ite bu zte sez imi
Mersiyenin kendine mahsus bir tavr, yank bir edas mevcuddur.
Gerek bestelenmi olan, gerek irticalen sylenmi bulunan
mersiyelerde bu hususiyet, bariz olarak kendisini gsterir.
XIX NCU ASIR 479
XIX uncu asrn bilhassa ortalarnda ve son yarsnda mersiye-

hanlkla itihar eden baz ahsiyetler tanyoruz. Mehur zkirlerden
Kastamonili Turucuzade Hafz Mehmet efendi, Bedev eyhi Ali Baba,,
Beylerbeyili Hakk Bey, skdar'da Valide tekkesi eyhi Hafz
erefeddin efendi ve kardei gh Bey gibi ahsiyetler bu arada
gsterilebilir.
Boynunu bkerek okuduu mersiyelerle dinleyenleri mutlak su-
rette alatmakla itihar eden Beylerbeyi imam Hafz Hamdi efendi de
bu asrn ortalarnda temayz etmi ok kymetli mersiyehanlardandr.
Asrn son yarsnda, bu sahada byk bir muvaffakiyet gsteren
ve stanbul'un en mehur mersiyehan olarak tannm olan ahsiyet ise,
Hafz Hseyin Tevfik efendi'dir. 1266 (M.. 1849) da skdar'da dodu.
Babas Aktrbe yokuunda Gizlice evliya zaviyesi eyhi Mehmet
Muhlis efendi'dir. Babasnn vefat zerine mezkr zaviyenin eyhliine
ve skdar Yenicamii mezzin balna tayin edildi. Mehur Hafz
Hac Sabri efendi, Fstkl mektebinin "muallim-i evveli" iken o da
"muallim-i sn" si oldu. Musikiyi Hac Faik Bey'den eyh Muhtar
efendi'den, Mutafzade Ahmet efendi'den ve Paa Mehmed'den meketti.
Bouk fakat gayet muhrik bir sesi vard. Gzel taksim eder, Cami ve
tekke naitleriyle durak okumakta muvaffak olurdu. Fakat bilhassa
mersiyede emsali yoktu. En ziyade Bandrma tekkesinde okurdu
Mersiye okurken dp baylanlar, feryad edenler pek ok olurdu.
Vefat 1324 (M. 1906) ramazanndadr. nadiye'de Selim Baba civarnda
medfundur.
XIX uncu asrda pek ok zkir ve zkirba ye-
Zkirler titiini gryoruz. Bunlardan bir ksm "kya-
Zkirbalar: m" zkirleridir. Ayakta zikreden Rifa, Sad,
Bedevi gibi tarikaterin tekkelerinde zkirlik
veya zkirbalk edenler arasnda cidden muktedir ve maruf ah
siyetlere tesadf edilmektedir. Esasen "kyam zikri" nin bu asrda
bsbtn bedi bir tavr aldn ve kyam tekkelerinin mterek
bir zikir tarz ancak bu asrn ilk yarsnda teekkl ettiini tahmin
etmekteyiz. Daha evvelki asrlarda "kyam zikri" deye bir tarzn
mevcud olduu da muhakkaktr. Fakat "Rast" dan balayarak perde
perde ykselen ve sonra gene perde perde pestleen, musiki ve din
raks bakmndan ok mkemmel bir "Kelime-i tevhid" zikrinin bu
asr ibtidalarnda tertib edildiine muhakkak nazariyle bakabiliriz.
Devran zikirlerinin de gene bu asrda yeni yeni tavrlara girdiin

gryoruz. Geri XVIII nci asrda ve ondan evvelki devirlerde tarikat
mensublarnn ayakta, oturduklar yerde zikrettikleri, devran yaptklar
ve sem'a kalktklar malmdur. Fakat XIX uncu asrda btn bu zikir
tarzlarnn yeni yeni tavrlarla bir takm hususiyetler gsterdiklerine de
hid olmaktayz. Tavaf tevhdi, Dalga tevhidi, Yan tevhidi, Beyyum,
Bedevi topu, Demdeme... gibi zikir tarzlar ekseriyetle bu asrda
taammm etmitir.
XIX uncu asrda yetien zkir ve zkirbalar arasnda Trk
musikisine hakkiyle vkf olanlar ve bir sazla itigal edenler de
vardr. Mesel bu asrda yetien zkirbalardan Hopuzade kir
efendi iyi tanbur alan deerli bir musikiinastr. Ondan evvel Ka-
dirhane'de zkirbalk eden bestekr Mehmed efendi'nin de iyi ney
fledii rivayet edilmektedir.
Din ve ldin musikiye hakkyle vkf bir takm ahsiyetlerin de
tekkelere ve bilhassa hanikahlara devam ederek zkirlik ettiklerine
ahid oluyoruz. Mesel fevkalde bir sese mlik olan Suyolcuzade Salih
efendi'nin bir ksm tekkelerde "durak" okuduu mervdir, Mutafzade
Ahmed efendi'nin de Snbl efendi derghna muntazaman devam
ederek durak ve mersiye okuduunu biliyoruz.. Asrn sonunda bilhassa
gzel okuyuularyla hret kazanan Behll efen-di, Yenikyl Hasan
efendi, Hac Nafiz Bey, Hac Kiram efendi gibi maruf musikiinaslarn
da muhtelif tekkelere devam ederek ilh ve durak okuduklar
malmdur.
XIX uncu asr iinde zkirbalkla itihar eden ahsiyetler srasnda
bilhassa ikrzade Hac Ahmed, Hac Kadn imam Hopla, Sofizade
Hac akir, Sara Osman, eyh Mesud, Paa Mehmed, Kastamonulu
Turucuzade Hafz Mehmed, skdarl rif, eyh Muhtar, Delll
Osman, eyh Hulusi, Arab Salih gibi simalar n safta zikretmek icab
eder. Miraciye'ye besteli Mevlid'e ve pek ok durak ve ilhye hatt
Mevlev yinlerine vkf olan bu deerli adamlardan bir ksm baz
besteler de vcude getirmilerdir. Fakat bunlarn asl kymetleri cemiyet
ve idare bakmndandr. En bilgili musikiinaslar dahi bunlarn
vazifelerini deruhde edememilerdir. Bu ii yapabilmek iin ok
mahfuzat olmak kfi deildir. Ayr bir ihtisas ve mmareseye ihtiya
vardr. te zkirbaln asl ehemmiyeti bu noktadadr.
Bu sahada muvaffakiyet gsteren en deerli ahsiyetlere s-
XIX NCU ASIR 481
tanbul'da rastlyoruz. Bursa, Edirne, zmir gibi bu kltr merkezine

yakn olan yerlerde de epeyce zkir ve zkirba yetimitir. stanbul'a
uzak muhitlerde ve bilhassa ark vilayetlerimizdeki tekkelerde ise, en
ziyade din mahiyeti haiz "k musikisi" mahsulleri reva bulmutur.
Bu ilhileri, kendilerine mahsus tavrla okuyan bir takm kimseler
stanbul'a gelmiler ve bu eserleri bu muhitlerde de yaymlardr.
Pervneyim em'-i yre

Y ben nice dnmeyeyim (Uak)
Aceb ltfun sehridir
Seher vaktinde zikrullah (Segh)
Ey rahmeti bol pdih
Crmm ile geldim sana (Rast)
Drt kitabdan haber verir mollalar

Drt kitabda hezar drl mn var (Hseyn)
Seni ben severim candan ieru
Yolum vardr bu erkndan ieru (Krd)
Cn dilde hne kldn akbet
Gnlm vrne kldn akbet (Krd)
Matlal ilhler, bunlar arasnda gsterilebilir. Fakat bu ezgilerin

bestekrlar hakknda hi bir vukufumuz yoktur. Anadolu veya
Rumeli'de yetien bu zkirlerden bazlarnn "Mazhar" aldklarn da
gryoruz.
Bedi zikir tarzlar stanbul'da bilhassa kyam ve devran
tekkelerinde yer bulmutur. asel ve Nakibend tekkelerinde de ayr
ayr tarzlarda ve daha basit ekillerde zikirler yaplmakta idi.
stanbul'da mevcut zbek tekkesinde ise "zikr-i erre" denilen ve
Bedi olmaktan ziyade yorucu ve coturucu bir mahiyeti haiz bir zikir,
basit nameli Ahmet Yesev gfteleri okunarak yaplrd.
XIX uncu asrda, yetien zkir ve zakirbalardan mhim bir
ksmn ksaca mevzubahs etmeyi faydal buluyorum:
XIX uncu asrn ilk yarsnda hret kazanan zakirbalardan eyh
Hasan, efendi, 1219 (M. 1804) da vefat etti. Edirnekapu'da Zll
emesi civarnda medfundur. Nureddin hanikah zkirbas idi. Bu
zatn irtihali zerine eyh Mehmed Necib Dede bu vazifeye geti.
F. 31
Glen zkirlerinden Mustafa, Dede 27 Muharrem 1227 (M.

1812) de vefat etti. apa'da Glen tekkesi hazresinde medfun,
dur.
Hdy hankah zkirbas mer efendi 1228 (M. 1813) de vefat
etti. Mezkr derghta medfundur .
Nureddin hanikah zkirbas eyh Mehmed Necib Dede, 1235
(M. 1819) de vefat etmitir. Edirnekapu'da ehidlik'te medfundur
yerine Pepeyi eyh Hasan efendi tayin olundu. 1238 (M. 1822) de
vefat etti. Otaklar'da Sertarikzade tekkesinde medfundur. Onun
yerine eyh Mustafa efendi zkirba oldu. Vefat 1243 (M. 1827)
tarihindedir. Kasmpaa'da dris-i Muhtef civarnda medfundr. Bu
zatten sonra Kanbur eyh Hafz smail efendi zkirbala getirildi.
1255 (M. 1839) de vefat zerine eyh Salih efendi zkirba oldu.
1269 (M. 1852) de vefat etti.
Koca Mustafa Paa hankah zkirbas Hackadnl Nuri efen-
di, 1264 (M. 1847) de vefat etti.
XIX uncu asrn maruf zkirierinden biri de Hatib Aziz efen
di'dir. skdar'da Hdy dergh zkirbas idi. 1272 (M. 1855) de
vefat etti. Senih u lm tarihini vcude getirmitir:
Nesl-i l-i Hdy'den bu zt- b misl

Bir azz-l-kadr efendi idi kld irtihl
Ol edibi genc iken ilm salh u hilm ile
Mazhar- hulk-i Muhammed eylemidi Zlcell
Hem hatb hem mm- stn- pr idi
Minber mihrb zeyn eylerdi eyym leyl
Mevlid Mersiyye v yin -Mi'rciyye'de
Ndir b misl idi ol zkir-i rin makal
rtihl defnine trh-i tam oldu Senh
1272
Bu devrin deerli zkirlerinden biri de Arab eyh namiyle hret

kazanan smail efendi' dir. 1273 (M. 1856) de vefat etti. Senih, u lm
tarihini yazd :
Bendegn- Gavs-i Geyln'den ite ngehan
Oldu bir eyh-i zamandde reh-i Hak'ka revan
Zkir-i Hak idi mhirdi ilhiyytda
Tekkegh- lemi pr evk iderdi her zaman
XIX NCU ASIR 483
Allah Allah olmiyor mahrum emekdr- tark

Nutk-i ehlullah krat eyleyb bak verdi cn
Mafiretcy oldu bu trh-i mu'cemle Senh
1273
XIX uncu asrn cidden deerli zkirba ve bestekrl'arndan
biri de Hopuzade Hac Mehmed akir efendi'dir. Tophane'de Ka-
diriyeden Karaba tekkesi eyhi idi. Baz derghlarda ve bilhassa
Kadirhane'de uzun mddet zkirbalk etmitir. Musiki hocas maruf
bestekr ikrzade Hac Ahmed efendi'dir. Ruen efendi mecmuasiyle,
Senih'in vcude getirdii lm tarihinden reniyoruz ki, hocas gibi o
da hacca gitmi ve "Hac kir efendi" namiy-le hret kazanmtr.
Din musikiye hakkyle vkf olan, bu deerli musikiinas,
muvaffakiyetli bir takm ilhler de bestelemitir. Vefat 1276 (M.
1859) tarihindedir. Bay Cemaleddin Server'in "stanbul tekkeleri" adl
gayri matbu eserinde, Karaba tekkesi haz-
nesinde mihrab nnde medfun olduu ve Kadir tal mezar tan-
da Senih'in u vefat tarihi yazl bulunduu tasrih edilmektedir:
Hazret-i kutb-i rk Pr Abdlkadir'in
Bendegnndan Karaba eyhi bu zt- benm
Gt pek mhirdi asvt ilhiyytda
Tab'na tavr us'l-i musik olmudu rm
tti savt- Glen ol andelb elhn ile
Hizmet eylerken makam- Snbl'e b evk-i tm
Rst atvr resendde eda bir zt idi
Halka-i uka evk efz olurdu subh u m
Anda b- zemzeme kanm idi bir vakt olub
zim-i beyt-i Hicz u zir-i Fahr-l-enm
Sznk oldu firk ite nr- hecrine
Yand ahbb Senh-i b nev gibi tamm
Savt- hme argh olsun dem-i trhde (1)
1276
stad bir musikiinas olan, tanbur almakta da meharet gsteren bu
deerli zkirba'nn bugn elimizde baz ilh besteleri de mevcuddur.
Ve bu gzel eserler, onun san' attaki kudretini gsterecek mahiyette
cidden olgun mahsullerdir.
(1) 1272 tutan tarih msrana "argh" yani drt rakam ilve edilecektir.
Hopuzade kir efendi'nin byk olu Ahmed Cavs efendi-

(vefat: 26 Ramazan 1326-1908) ile, kk olu Ali Rlza efendi
(vefat: 1342, l temmuz 1924) de zkirbalktaki kudretleriyle ta-
nnmlardr. Htrt- mer Vasf'de u kaydlar vardr:
"Karaba eyhi merhum Ahmed ve birderi Rz efendiler, Ka-
dirhne zkirbas kir efendi'nin mahdumlardr. kir efendi let-i
musiki alar ve eser besteler muktedir bir zt imi, Mi'rci-ye'nin zyi'
olan "Nev bahri" kendisinde varm. Ahmed ve Rz efendiler durak
ve ilhleri kendilerinde cem' eylemiler ise de perde ve musiki lfetleri
yoktur. Maahaz beyn-ez-zkirn zamnmzda yegne std eyh
Rz efendi'dir. Mi'rciye de kendisinde mahfuzdur. Hseyn bahri
andan yazlmtr. en ve tr ve latifeye mil iken hl-i pr ne'e-i
Rz'yi tayir eylemitir''
Deerli zkirlerden biri de eyh Hamdullah'tr. Hakimolu Ali
Paa tekkesi eyhi Sadeddin efendi merhumun babas, son eyh Mfid
efendi'nin byk babasdr. Snbl efendi trbedar iken 1281 (M.
1864) de vefat etti. Koca Mustafa Paa camii hazresinde medfundur.
Nureddin dergh zkirbas Yalklar khyas eyh Slih
efendi, 1286 (M. 1869) da vefat etti. Yerine Yorganc eyh mer
efendi tayin edildi. 1289 (M. 1872) da vefat etti. Topkapu'da Pazar
tekkesinde medfundur.
Sesinin gzellii ve okuyuunun dzgnl ile itihar eden deerli
zkirlerden biri de Ak efendi'dir. Bilhassa Yazczade mersiyesini
okumakla tannmt. Aakakan Bedev tekkesi eyhi ve bnsi
Ahmed Baba'nn olu ve ayn derghn eyhi rif efendi'nin babas
olan bu zat, Sadrazam Kmil Paann imam idi. Hidiv smail Paa
kzn evlendirdii zaman bir oklar gibi o da Msr'a gitmiti. Orada
hastaland ve 1290 (M. 1873) da Mevlev-hanede vefat etti. Msr'da
Kadiriyyeden Talib derghndaki makbereye defnedildi. Manastrl
Hoca Nail u tarihi vcude getirdi:
d-i adhda dedim trh-i fevtin Nil
(ARABCA)
1290
Snbl efendi trbedar Osman Dede kardei mehur eyh Mustafa

da deerli bir zkirdi. 1290 (M. 1873) da vefat etti. Silivrikap
darsnda emeba karsndaki mezarlkta medfundur.
XIX NCU ASIR 485
Snbl efendi trbedar Osman Dede kardei Attar Hac Ahmed de
iyi bir zkir idi. 1291 (M. 1874) de vefat etmi, kardei yanna
defnedilmitir.
Mehur hanendelerden Kanbur evki de muvaffakiyetli bir z-
kirbadr. Sesi gayet tesirli ve tatl olan bu zat Dellal eyh Osman
efendi'den meketmistir. Bir ok ilh ve uulden baka Miraciye'yi
de tamamiyle renmiti. Vefat 1291 (M. 1874) dedir. Silivrikap
mezarlnda medfundur.
Nureddin dergh zkirbas Kutucu eyh Ali efendi, 1293 (M.
Yukarda ismi geen Attar Hac Ahmed efendi'nin kardei K
sk Mustafa efendi de "bu devrin deerli zkirlerindendir. Snbli-
yeden, Fndkl dergh eyhi Yunus Hilmi efendi'nin halifelerinden
idi. eyhinin tekkesinde ve dier baz devran tekkelerinde zkr-
balk etmekte idi. 23 Receb 1293 (M. 1876) de vefat etti. Bay Ce-
maleddin Server'in "stanbul tekkeleri tarihi" nde tesbit ettiine
gre, Silivri kaps haricinde Hac Bayram emesi karsnda Bostan
kulbesi nnde medfundur. Mezar tanda Trbedar Osman
Dede'nin biraderi olduu ve mehur zkirlerden bulunduu ka-
ydldr.
Eyyupl kir efendi de iyi bir kyam zkr idi. 1294 (M.
1877) de vefat etti. Eyup Sultan'da medfundur.
Nureddin dergh eyhi eyh Hafz Mahmud efendi, 1295 (M.
1878) de vefat etti. Topkapu'da medfundur.
XIX uncu asrn ortalarnda din musiki sahasndaki vukufuyla itihar
eden ahsiyetlerden biri de eyh Mes'ud efendi'dir. skdarda dodu.
Babas Doanclarda Safvet efendi dergh eyhi Abdrrahm kr
efendi, onun babas Hac Mes'ud efendi'dir. Byk
ceddi, mehur mutasavvf Nasuh efend'dir. Babasnn irtihali -
zerine eyhlie tayin edildi. 1295 (M. 1878) de vefat etti. Doanc
larda Nasuh tekkesinde medfundur. Okuyuu gayet edal ve m-
kemmeldi- Kk kardei 'Bay Said zok'un verdii malmata gre,
Bu zatn lmyle yzlerce na't, durak ve ilh bestesi kaybol-
mutur., Mahfuzat pek oktu. Musiki hocas, stanbul'un mehur
zkirlerinden ve meyihinden Hopuzade Hac akir efendidir. Devrinin
dier maruf ahsiyetlerinden de istifade etmitir. Bay hsan yisan
diyor ki: "Mes'ud efendi, skdar'dan her sabah kalkar, ate
kay le stanbul'a geer, Nuruosmani camiine gider, Hac Nafiz
Bej de Hakimoglu Ali Paa semtinden oraya gelir; Mes'ud efen-
di, Nafiz Be'e ilh, Nfiz Bey de Mes'ud efendi'ye durak geermi".
XIX uncu asrn ortalarnda byk bir hret temin eden ok de-
erli zkirbalardan biri de skdarl Delll eyh Osman efendi dir.
Baz besteler de vcude getiren bu zat hakknda Bay Ali Gerek, bana
verdii bir varakada diyor ki:
"Altm yetmi seneden beri stanbul'da yetimi olan kyam
zkirlerinin kdemlisi ve birincisidir. daresi mkemmel olduu iin;
kyam tekkeleriyle Mevlevhnelerde yaplan Mevlid ve Miraciye
cemiyetlerinde zkirbalk etmek zere bu zat davet ederlerdi. yin,
uul, ve ilhlerden maad Miraciye'nin tekmil bahirlerini bilir ve
okurdu. Yetmi yan mtecaviz olduu halde perenbe gnleri
Ortaky'de bir tekkede vazifesini yapp kayk ile skdar'a geerek
Menzilhane yokuundaki tekkeye yetitii, mukabeleden sonra
Belerbeyinde cuma geceleri almakta olan dier bir tekkeye yaya
olarak gittii ve iecei menba suyu ile bir kat amar gittii tekkelere
beraber gtrd mehurdur. Bir tekkede dike balad bir ilhnin
meyann arkadalarnn okuyamamalar zerine yalnz olarak okuduu
esnada boazndan rahatsz olmu, bir ka ay sonra bu yzden vefat
etmitir. lm tarihi 1296 (M. 1878) dir. Karacaahmed'de medfundur."
Hattat Bay Nuri diyor k i :
"Delll Osman efendi, orta boylu, nur gibi bir adamd. K yaz
orap giymez, ter temiz gezerdi. Fndk Hafz ve Hac Kadn mahallesi
imam Hopla merhumlardan mek etmiti."
Baruthane yokuunda Nazm efendi tekkesi eyhi Srr efendi" de
ilh, durak vs Miraciye okurdu. 1296 (M. 1878) senesinde vefat etmi,
tekkesine defn olunmutur.
XIX uncu asrn deerli zkirbalrndan biri de Kdir eyhlerinden
Abdlaziz efendi'dir. Eyup'ta Otaklar'da dodu. Bilhassa
Kkhamam, Krk, enezade, Kabakulak, eyh Muhy efen di, Ali
Paa gibi Kadir tekkelerinde zkirbalk" ederdi.21 Receb 1298 (M.
1880) de vefat etti. Merkezefendi nazresine defnedilmi-tir.
Koca Mustafa Paa hankah zkirbass Mehmed Nuri efendi,,. 3
Rebiulevvel 1301 (M. 1883) de veft etti.
XIX NCU ASIR 487
Kyam zkiri Mcellid Tevfik efendi 1302 (M. 1884) de vefat etti.
Kyam zkiri Topkapulu Hafz Hsn, dile Sultan saraynda
bir ka sene imamlk etmitir. 1302 (M. 1884) de vefat etti. Yk-
sekkaldrm'da Fndkzade tekkesinde medfundur.
Hopuzade kir efendi raklarndan zkir Rifat efendi, nadide
duraklar okurdu. 1303 (M. 1885) de vefat etti, Silivrikapu mezar-
lna defn edildi.
Kyam zkirbas Salih efendi 1305 (M. 1887) senesinde vefat
etmi, Silivrikapu mezarlna defnedilmitir. Devrinin deerli
zkirlerindendi.
Koca Mustafa Paa hankah zkirbas Hatib Hafz Mahmud
efendi, 1305 (M. 1887) de vefat etti. Mahfuzatiyle ve okuyuunun
gzelliiyle tannmt.
Eyuplu Hac Hamdi, bilhassa Bekta nefeslerini ok bilen gzel
sesli bir zkirdi. 1305 (M. 1887) de vefat etti. Eyup'ta medfundur.
Kyam zkiri Hac Mehmed 1305 (M. 1887) de vefat etmitir.
Mevlevhane kapusu mezarlnda medfundur.
eyh Vefa trbedar stad Osman efendi de bilhassa ok uur
bilen bir zkirba idi. steyenlere mek ederdi. Mehur Krml Hac
Hafz, Yalelci Hafz Mustafa bu zatten mek etmilerdir. Vefat 1307
(M. 1889) tarihindedir. eyh Vefa camii hazresine defnedilmitir.
Silivrikapu civarnda Badadl tekkesi zkiri rif efendi 1307
(M. 1889) de vefat etmitir. Silivrikapusu mezarlnda medfundur.
ehremini Saray meydannda eyh Sfi efendi tekkesi zkir-
bas eyh Hafz Halid efendi. 1307 (M. 1889) de vefat etmi, Mer-
kez efendi mezarlna defnedilmitir.
Edirneli eyh Ali Bey de bu devrin deerli zkirbalrndan-
dr. 1307 (M. 1889) de Edirne'de vefat etti.
Devran zkiri Edirnekapulu Nalband Mehmed efendi 1308 (M.
1890) de vefat etmitir. Edirnekapusu mezarlnda medfundur.
Kyam zkirlerinden ehreminli Kanbur Raid efendi 1308 (M.
1890) de Guraba hastahanesinde vefat etmitir. Topkapu'da
medfundur. Olu Sddk efendi de zkirlik ederdi. (Vefat 1312-1894).

Mevlid ve Mersiye okumakla itihar eden gzel sesli zkirlerden
biri de Mollagranili Mnib'dir. 1308 (M. 1890) de vefat etti. Sey-
yid Nizam trbesi karsndaki mezarlkta medfundur.
Kyam zkiri emseddin Bey, 1309 (M. 1891) da vefat etmitir.
Merkezefendi mezarlnda medfundur.
Kyam zkiri Esad efendi ok uul bilirdi. Ldin musikiye de
vukufu vard. 1312 (M. 1894) de vefat etti. Maka mezarlna def-
nedilmitir.
Koca Mustafa Paa zkirbas Hseyin Hsn efendi 20 ev-
val 1312 (M. 1894) de vefat etti. Silivrikapu mezarlnda medfundur.
Bulgurluda Yalnzservi camii mezzini Mevlevhanekapulu Zkir
Hafz Hasan efendi,1312 (M. 1894) senesinde vefat etmitir.
Yalnzservi mezarlnda medfundur.
Gazi Mahmud da bu devrin mehur zkirbalarndandr. 1313
(M. 1895) de vefat etti. Ahmied Celleddin Dede u lm tarihini v-
cude getirmitir:
Dergh- Selmiyye'de zkir ba idi
Mstahlef iken kendi tark- Bedev'den
Ho mereb ho sohbet ho kal idi ho hl
Hazz eyler idi her kes o nerd-i Alev'den
Mahmud idi ismi lkab u hreti Gaz
Kurtuldu gaz eyleyerek nefs-i gavden
Gaz'nin ilh ola Mahmd makam
Cennette lh okusun hem rehevden
Gd maraz u za'f ile bin yz on de
Ukbda ire ruhuna imdd Kavden
1313
Edimekapusu civarnda Sarmak'ta Aye Htn tekkesi eyhi
emseddin efendi de ok ilh ve uul bilen ve okuyan bir zatt. 1314 (M.
1896) de vefat etti, tekkesinde medfundur.
XIX uncu asrn son yarsnda itihar eden deerli Kyam z-
kirbalarndan biri de Nuriosmani camii mezzini eyh Huls'dir. 1265
(M. 1848) de dodu. Kyam zkirlerinden Osman efendi'nin olu olan
bu zat hakknda Bay Ali Gerek unlar syliyor:
"lk hocas Kanbur evki efendi'den epey uul ve ilh mek ederek
Miraciye'nin mekine balayacaklar sralarda evki efendi vefat
ettiinden mteveffnn hocas Delll eyh Osman efendi'den
XIX NCU ASIR 489
meke balam, evki efendi'den renmee muvaffak olamad ilh

ve uullerle Miraciye'nin tekmilini renmitir. Kaideden olduu zere
bir gn derghlarn birinde hocas yerini kirdine terk ederek kendisini
zkirbalk etmee mezn etmi, bundan sonra Huls efendi
Cumartesi, Cerrahpaa'da Bekr Bey, Pazar Haskyde Erdi Baba,
akam Sultanahmed'de Kaygusuz Baba, Pazarertesi Koska'da
Sadiyeden Abdsselm, akam Hakimolu Ali Paa civarnda Saati
Hafz Ahmed efendi, Sal Etyemez'de Kadem, akam Aksaray'da
Ekrem Bey, aramba Odabanda eyh Abdullah efendi, Perembe
Mevlne kapusu civarnda Alyanak, akam Beylerbe yinde Bedev,
Cuma gn akam Haseki'de Bayram Paa nm- dger Baba efendi
tekkeleri ile cemiyetlerinde davet olunduu dier tekkelerde
zkirbalk etmitir. Bir sal gn Kadem tekkesinde hizmetini f
ettikten ve ikindi namazn klp yeniden abdest aldktan sonra kk
Lnga'daki evine giderken 22 Cemazilhr 1315 (M. 1897) de kalb
sektesinden vefat etmitir. daresi pek mkemmeldi. Gayet dik bir
sadya mlikti. Silivri kapu hricinde eme-bana giderken sa
taraftaki kabristanda medfundur."
Bu kymetli zkirbann baz ilhler bestelediini de grmek
teyiz.
Bay Fehim Tanda u lm tarihini vcude getirmitir:
Bu zkirba mahbb-l-kulb olmutu dnyda
An ukbda da ehl-i baka yestedir sevse
Fehm ilhm- kalbdir gher trhi merhumun
- 1315 -
Bay Cemaleddin Server "stanbul tekkeleri tarihi" adl gayri matbu
eserinde diyor ki :
"Salt Kemliye rihi skdarl eyh Mehemmed Nuri efendi
hulefsndan ve tarkat-i aliyye-i Rifaiyyeden Odaba tekkesi bnsi
Ankaral eyh Hac Abdullah Vehb Bin Yunus efendi'nin olu ve
Odaba eyhi Muhtar efendi nmiyle anlan eyh Hafz Ahmed
Muhtar efendi'nin halfesidir. stanbul'un ma'ruf zkirlerinden olub
hemen btn kyam tekkelerinde zkirbal vardr".
Husrev Paa tekkesine mensub Hakkk Hasan efendi; kyam
zkirlerindendi. 1315 (M. 1897) senesinde vefat etmi, Edirnekapu
kabristanna defnolunmutur.
Kkhamaml Zkir Hac efik efendi 1315 (M. 1897) de M-
sr'da vefat etmitir.
Kyam zkiri Hakkak Hasan efendi'nin kardei Hakkk Meh, med

efendi de iyi zkirlik eden ve baz ilhler besteleyen bir ahsiyettir.
Bolahenk Nuri Bey'den ark ve saire de mek etmitir. Usullere
hakkyle vkf olan bu zat mehur Hakkak Ymni efendi'nin yannda
kalfalk ederdi. 1317 (M. 1899) de vefat etti, aabeysi yanna defnedildi.
Devran zkirlerinden biri de Merkez efendi trbedar Siyah'
eyh Salih'tir. 19 Zilhicce 1317 (M. 1899) cuma gecesi vefat etti.
Merkez efendi camii hatresinde medfundur.
Bu asrn ok deerli zkirbalarndan biri de skdarl Paa
Mehmed'dir. Bay Eref Ede diyor ki:
"skdar'da Celvetiyeden Bandrma tekkesi eyhi Fahreddin
efendi'nin ilk dervii ve daha sonra halfesi olan Paa Mehmed, emsalsiz
bir kabiliyete shibdi. Mahfuzat pek oktu. Besteli Mevlid'i ve
Mifaciye'nin tamamn bilirdi. Regaib, Mirc ve Berat gecele. rinde
tekkelerde okunan fevkalde musanna' SaltJar, onun lmyle kayb
olup gitti. Nadide duraklar, saltlar, ilhlerden baka bugn besteleri
unutulan bir hayli "Kr" da mahfuzu idi. 1318 (M. 1900) tarihlerinde
vefat etti."
Koca Mustafa Paa zkirbas ve Cihangir tekkesi eyhi Hafz
Resm efendi 19 Ramazan 1319 (M. 1901) da vefat etti. eyhi bu-
lunduu derghta medfundur.
ehremini civarnda Himmetzade tekkesi eyhi Hsameddin efendi
de ok ilh ve durak bilir, gittii tekkelerde okurdu. Baz ilhler de
bestelemitir. 1329 (M. 1911) da zmir'de vefat etti.
Son devrin stad zkirbalarndan biri de Balat mam namiyle
hret kazanan Hafz Hasan efendi'dir. Balat'ta Meydanck imam idi.
Bay Ali Gerek diyor ki:
"Hasan efendi, ok zkire ilh ve uul mek etmitir. Ezcmle
mehur Yaar Baba, Reml eyh Hseyin Hlis efendi, Zekzde
efik Dede. Yenicami mezzini Hafz Ali efendi; Erikapulu Ha
fz Fahri efendi, ehreminli Hafz Bekir efendi, Balatl Emin efendi,
Kabakulak tekkesi dervilerinden Mustafa Dede, Meydanckl rif
Bey merhumlarla Zkir Rd, Gmrkl Mehmed, Hac eref ve
Cell efendiler mumaileyh Hafz Hasan efendi'nin yetitirdii z-
kirlerdendir."
Bu deerli zkirba l Birinciknun 1328 (M. 1911) de vefat etti.
Edirnekapu'da Haleb kabri civarnda medfundur.
Nureddin dergh zkirbas, Koca Mustafa Paal eyh Hafz
XIX NCU ASIR 491
Hseyin efendi, 1319 (M. 1901) da vefat etti, Karacaahmed'de med-

fundur.
Odabal zkir sm efendi, Kasmpaa Mevlevhanesi kudm-
zenbas Hakkk Nazif (Hakkk mahls Zeki'dir) efendi'nin kk
kardeidir. lhlerden baka aabeysinden yin de mek etmiti. 1320
(M. 1902) de vefat etmi, Mevlevihane kapusu mezarlna
defnedilmitir.
Son devrin deerli zkirlerinden biri de Hakkk Hafz Abdi'dir.
Cemiyeti ok ve idaresi mkemmel bir devran idi. Koca Mustafa
Paa hanikahnn ihtiyar zkir bas zikir esnasnda ilk ilhiye
balar, st tarafn bu zat idare ederdi. Tekkenin bir odasnda mnzev
bir hayat geirirdi. Hakkklikte de mehareti vard. Mahls "Mecd"
idi. Baz ilhler de bestelemitir. Vefat 1320 (M. 1902) dedir. Koca
Mustafa Paa'da medfundur.
Merkezefendi trbedar zkir Hakk Dede 9 Zilkade 1321 (M.
1903) de Hicaz'da vefat etmitir.
Mirahor tekkesi zkirlerinden Fndklk rif efendi, 1322. (M.
1904)de vefat etmitir. Maka kabristannda medfundur.
XIX uncu asrn son yarsnda din musiki sahasndaki vukufuyla
tannm olan ahsiyetlerden biri de Rifaiyeden Tahtaminare tekkesi
eyhi Rza efendi'dir. Ayn tekkenin eyhi Sal Salih efendi'nin
oludur. Rsumat baktipliinden mtekaiddi. Kubbe tekkesi eyhi
Molla efendi'nin halifesi ve zkirbas idi. Musikiyi Zek Dede'den
renmi, dier baz zkirlerden de epeyce ilh, mek etmitir.
Mahfuzat ok ve idaresi, mkemmeldi. Baz ilhiler de bestelemitir.
Vefat 1322 (M. 1904) tarihlerindedir. eyhi bulunduu derghta
medfundur.
Deerli zkirbalardan biri de stanbullu Malak Hafz'dr. Ak-
sarayl Bekir efendi namnda bir tacirin oludur. Asl ad Hseyin
olan bu zat, skdar'da Tabaklar mahallesi imamlna tayin edil
miti. Musiki hocas Behll efendi'dir. stanbul'da Nureddin-i Cerrah,
skdar'da da Bandrma ve skender Baba tekkelerinde zkirbalk
ederdi. Davud ve fevkalde gzel bir sesi vard. Kur'an okuyuu da
mkemmeldi. 1322 (M. 1904) de vefat etti. Karacaahmed'de
medfundur.
engelky Bedev tekkesi eyhi Edhem efendi de kymetli bir
zkirba idi. 1322 (M. 1904) de vefat etmi, tekkesine defnedilmitir.
Kyam zkrbas Yalelci Hafz Mustafa, Kasmpaa mezarlnda

Husrevelebi trbedar idi. 1324 (M. 1906) te vefat etti. Mezkr trbe
civarnda medfundur.
Kztanda eyh Srr efendi tekkesi eyhi Esrar efendi de ilh
uul, durak, Mevlid ve mersiye okurdu. 1324 (M. 1906) muharre-
minde vefat etmitir. Tekkesinde medfundur.
Koca Mustafapaa camii ikinci imam Zkir Hafz Azmi efendi de
son devir zkirlerindendir. 2 Rebiulevvel 1325 (M. 1907) de vefat etti,
Koca Mustafa Paa camii hatiresine defnedilmitir.
XIX uncu asrn son yarsnda yetien deerli zkirlerden biri
de Hseyin efik Dede'dir. Bahriye hastahanesi ba hekimi Muta
fa Hilmi Paa'nn oludur. Ana tarafndan silsilesi mehur eyh
Zek Mustafa .efendi (Vefat 1227-1812) ye mntehidir. Bay Ali
Gerek diyor ki:
"Zekzade efik Dede efendi'nin mekinde ok ilh var idi.
Kendisinde olmayan bir ilhyi duyunca ne yapp yapp erbbndan
renir idi."
Vefat 1326 (M. 1908) dadr. Merkezefendi dergh hazresinde
medfundur.
Haskyde Humbarahane camii mezzini Haskyl m Osman
efendi da kyam ve devran zkirbas idi. 1326 (M. 1908) da ve fat
etti. Hasky mezarlnda medfundur. Gzel ney de flerdi.
Mevlevi yinlerinde en mhim vazifeyi deruh
Kudmzenbalar de edenler hi bhe yok ki kudmzenbalar-
Ayinhanlar: dr. Mevlev musikisine ve bu musikide kullanlan
usullere vkf olduktan baka kudm
usullerini de hakkyle vuran bu adamlar muhakkak ki Trk mu-
sikisinin kymetli simalar arasnda gstermek icab eder.
XIX uncu asrda kudmzenbalkla itihar eden bir hayli ah-
siyet mevcuddur.
Bu asrn ilk yarsnda hret kazanan deerli kudmzenlerden
biri Mevlev Seyid Hafz Efendi'dir. Beikta Mevlevhanesinin ku
dmzenbas idi. 1224 (M. 1809).de vefat etti.
Mehmed Dede de bu asrn deerli kudmzenbalarndandr.
Galata Mevlevhanesinde yetiti. Sonra kudmzenba oldu. Bil
hare Gelibolu, oradan da Msr Mevlevhanesine nakletti. Msr'da
evlendi. Byk kz Mnire Hanm, deerli muharrir mer Rza'nn
annesidir.
XIX NCU ASIR 493
Ahmed Celleddin Dede, onun ok kymetli bir kudmzenba

olduunu ve mkemmel bir idare kabiliyetine sahib bulunduunu nin
amcasdr. Bahariye ve Kasmpaa mevlevhanelerinde
kudmzenbalk etmekte idi. 1302 (M. 1884) de vefat etti. u msra'
lm yln gsterir:
(ARABCA)
1302
Bahariye Mevlevhanesinde onun yerine mehur musikiinas Zek

Dede tayin edildi.
XIX uncu asrn son yarsnda hret kazanan kudmzenlerden biri de
Hsameddin Dede'dir. 1233 (M. 1817) de Gelibolu'da dodu. Babas
Gelibolu Mevlevhanesi eyhi Ali zzet Dede'dir. Bu derghta uzun
zaman kudmzenbalk etti. 1287 (M. 1870) de eyh oldu. 1302 (M.
1884) de vefat etti. Biraderzadesi Ahmed Celleddin Dede u lm
tarihini vcude getirmitir:
eyh-i dergh- Aazde Hsmddn kim
Vermi idi hnkaha revnak hsn-i nizm
yle bir Htem iyem shib kerem l himem
Cd in'miyle lemde kazand nk nm
Eyledi sr- hayre Hak muvaffak ztn
stikametle meihat etti on be yl tamm
Matbah- pr feyzi dilsr eyleyb ok canlar
Sye-i terbiyyetinde puhte oldu nice hm
Riste-i mrn hsm- mevt kesdi kbet
Eyledi kat'-i alyk etdi ukbya hirm
Sbi'-i mh- muharrem idi isneyn gicesi
Frik-d-dny v rhat ruhuna dr-s-selm
Alad brn ve yran cierler dalayub
Oldu ihvn- tarkat mtemiyle telhgm
de Hak mlhak ehdna be-hakkil-Mustaf
Rahmet ile ruhunu d eyleye Rab-blenm
B teemml gaybdan ihlm ile yazdm Cell
Lfzen ma'nen d msra'da iki trh-i tm
Kurb-i Hak'ka eyledi rihlet bin yz ikide
(ARABCA)
1302
XIX uncu asrn son nsfnda itihar eden musikiinaslardan biri de

Vhib efendi'dir. skdar'da dodu. Babas Dkmeci Mehmed
Usta'dr. btida ve rd tahsilini ikmal ettikten sonra memuriyete
intisb etti. Son vazifesi Maliye nezareti evrak kalemi m-
meyyizliidir. Tekad olduktan sonra Mevlev sikkesi ile gezmee
balam ve skdar Mevlevhanesi kudmzeribalna tayin edil-
miti. Ahmed Celleddin Dede'nin verdii malmata gre "ho sohbet,
zurafadan bir adamd. Bulunduu mecliste azna baktrr, herkesi
dinletirdi. Sesi gzel deildi. Fakat mahfuzat oktu. Mehur
Hamamzade smail Dede'nin raklarndand." Muasrlar arasnda
Dm tek Vhib efendi" deye tannmt.
Hac Nafiz ey'in "Hatrat defteri" nde tesbit ettiine gre 18
Receb 1314 (M. 1896) de skdar'da vefat etti. Karacaahmed'de
medfundur. Enitesi Said zok'un rivayetine gre, mezar ta yoktur.
Olu Muzikali Mahmud Bey de musiki ile itigal eden bir zat idi.
Bu asrn sonunda yetien maruf kudmzenlerden biri de Ahmed
Hsameddin Dede'dir. 1255 (M. 1839) de stanbul'da Yenikapu
Mevlevhanesinde dodu. Mezkr Mevlevhanenin abas Hac rif
Dede'nin olu, Nsr Abdlbak Dede'nin de kerimezadesidir. Hac
irf Dede, 1244 (M. 1828) de Nasr Abdlbak Dede'nin kz erife
Aye Sdka Hanmla evlenmitir.
Ahmed Hsameddin Dede, gen yanda musikiye, heves etti. Bu
sahadaki bilgisini Yenikapu Mevlevhanesinde yetien musikii-
naslardan elde etti. Nihayet bu derghn kudmzenbas tayin edildi.
1318 (M. 1900) de vefat etti. Musikiinas Musullu m Hafz Osman
u lm tarihini yazmtr:
Kudmiyle cinn ehli sem'zen oldu b trh
- 1318 -
smet Bey de u vefat tarihini vcude getirmitir:

Serkudm dedemiz gd meded
Garka-i rahmet ide Rabb-i ahad Dedi
smet dahi trh-i tamm
(ARABCA)
1318
"Galata Mevlevhanesinin kudmzenbas olmakla beraber, ald

"niyaz" ailesini iaeye kifayet etmedii iin temn-i maet fikriyle
bilhassa ramazanlarda Bayazt camiinin avlusunda sucuk satard.
nnde zenbili, stnde terazisi olduu halde afyon ne'esiyle ekseriya
uyuklar, arasra gzn aar, "Dede'nin baharl sucuu buyurun
efendim buyurun" deye mteri arrd. Bir gn kendisine "Dede,
nazarm uyuklyorsun, mteri gelince teraziyi eline alp tartyorsun,
uyku sersemlii ile eksik fazla verdiin olmuyor mu ? de ye sordum.
"Vallah erenler, bilerek yapmyorum, eksik verdiim oluyorsa, fazla
verdiim de oluyor, Allah hirette fazla verdiimden alsn, eksik
verdiime versin" demiti."
Raif Dede, bir aralk Yenikap Mevlevhanesinde "hcreniin"
oldu. Daha sonra gene Galata Mevlevhanesine nakletti. 1321 (M.
1903) de orada vefat etti, Eyup'ta Bahariye Mevlevhanesi
hamuanlna defnedildi.
Bay Tahir Olgun u lm tarihini kaleme almtr:
ehrh- Mevlevnin bir merd-i Hak pesendi
T sk- ara att himmet ile kemendi
Rif Dede efendi sertc- rifand
Mahviyyeti ire eylerdi bir blend
Bir nsha-i keml-i zrh idi verirdi
Ehl-i slke her dem hliyle nush u pendi
Olmutu serkudm dergh- Mevlevde
Rha gd olurdu vz- namebendi
Glbangi rci'nin cezbe fez olunca
Temkin stbr ol cezbeden tkendi
Tennre at utu t ayn- cem'-i vasla
Can verdi buldu elhak cnn- ercemendi
Cevher ins olanlar nmn unutmaz asla
Geri trb iinde gencne oldu kendi
Dd dyek usli trh-i intikali
(ARABCA)
1321
Raif Dede okuyuuyla ve idaredeki nuvaffakyetiyle tannm,
muasrlar arasnda en iyi kudmzenba olarak itihar etmiti.
yinleri de en doru olarak bilenlerdendi. Nayzen Emin Yazc di yor
ki:
"Galata Mevlevhanesi eyhi At efendi merhum, yinleri Raif
Dede'den geiniz. nki bazlar tahrif ederler; halbuki o, -
XIX NCU ASIR 497
rendii gibi okur, deitirmez" derdi. Ahmed Celleddin Dede bu

dergha: eyh olduktan sonra bu deerli ahsiyetten de btn yinleri
dinledik. Grdk ki Raif Dede'nin okuyuuyla hi bir ayrl yok. O
zaman At efendi'ye hak verdik".
Galata Mevlevhanesi kudmzenbas air Zya Dede, skdar
Mevlevhanesi kudmzenbas Hac Rza, Dede, evki Dede... gibi
ahsiyetleri de burada zikretmek icab eder. Kudmzenbaya peyrevlik
eden yinhanlar arasnda ise Kamber Dede, Bestekr H. sam Dede,
Bahriye imam Hafz Mehmed, Na'than Hafz Tahsin, zkir Duba
Mehmed gibi simalar da unutmamak lzmdr.
Mevlevi yinlerinden bir ksmnn stanbul, Gelibolu, Msr gi bi
ehirlerde yaylmasna mhim bir mil olan deerli yinhanlardan biri
de Azmi Dede'dir. 1231 (M. 1815) te Gelibolu'da dodu. Babas
Gelibolu Mevlevhanesi eyhi Ali izzet Dede'dir. Bu zatn
1240(M.1824)da vefat zerine dokuz yanda iken eyh tayin edildi 41
sene bu derghn meihatinde bulundu. Bilhare Hicaz'a gitti. O radan
Msr'a dnd. 1287 (M. 1870) te Msr Mevlevhanesine eyh tayin
edildi. 1311 (M. 1893) de hava deitirme maksadiyle Rodos'a, gitti.
Mteakiben Beyrut'a geti. O yl orada vefat etti. Olu Ahmed
Celleddin Dede, u tarihi vcude getirmitir:
ekti bir htif etti byle nid
(ARABCA)
1311
Azmi Dede devrinin lim bir ahsiyetidir (1). Baz iirler ve eserler
kaleme alm, genliinde ney de flemitir. Din musikiyi ise hemen
her yl stanbul'a geldike smail Dede'den mek etmitir. Hammzade
smail Dede de birka defa Sultan Mahmud II. ve Sultan Mecid ile
birlikte Gelibolu'ya giderek tekkede misafir olmutur. Azm Dede,
devrinin en gzel na't ve yin okuyanlarndan dr. Gerek Gelibolu ve
stanbul'da, gerek Msr'da bir ok kimselere mek etmitir.
XIX uncu asrda bir ok deerli neyzenler yeti-
Neyzenler ti. Daha evvelki asrlarda mnbsrlan Mevlev
Giriftzenler: tekkelerinde veya kme fasllarnda yer bulan
bu Trk algsnn bu asrdan itibaren baz kya-
(1) lm eserleri ve iirleri iin baknz: Sadeddin Nzhet: Trk airleri II, 640 -
644.
F. 32
500 TRK MUSlKlS ANTOLOJS
Neyzen Yusuf Paa ve kardei Neyzen Slih Dede, "Muzika-i hma-

yun'a nensub olduklan iin eyh olamadlar. Yerine Yeniehirli Hasan
Nazif Dede postniin oldu. Bu zat, maruf air Yeniehirli Avni ey'in
kaynbabas ve musikiinas Hseyin Fahreddin Dede'nin babasdr.
Said Dede devrinin en stad neyzeni idi. Kardei Neyzen Salih
Dede, olu Yusuf Paa ve skdarl mehur Neyzen Slim Bey hep
bu zatn yetitirdii deerli ahsiyetlerdir. Gerek, Mehmed Said De
de'nin, gerek bu zikrettiimiz talebelerinin cidden muvaffakiyetli bir
takm saz eserleri de mevcuddur.
"etaraban" yininin ve baz saz eserlerinim bestekr Salih De-
de'nin Beikta, Kasmpaa ve Bahariye Mevlevhanelerinde neyzen,
bal olmakla beraber musiki sahasndaki faaliyeti daha ziyade ldin
vadidedir. Bu cihetle gerek onu, gerek 'Musika-i hmayun ferk"
Yusuf Paa'y eserimizin ikinci ksmnda mevzubahs edeceiz.
XIX uncu asrn ortalarnda itihar eden stad neyzenlerden bi ri
de smail Dede'dir. Deli smail namyle tannmt. Galata Mevle-
vhanesi eyhi Kudretullah Efendi (Vefat 1295-1878) ye intisb etti.
Bu zatin 63 yl sren eyhlii esnasnda byk bir hret kazand ve
derghn neyzenbalna tayin edildi. Hemdem elebi (Vefat 1275-
1858), stanbul'a geldii zaman, onun neyzenlikteki iktidarn grm
ve hangi Mevlev tekkesine giderse gitsin, neyzenbaln mutlaka ona
terkedilmesi hakknda bir imtiyaz vermiti. Deli smail, ok serbest
bir adamd. Hi kimseden ekinmez, aklna geleni pervaszca
syleyiverirdi. Vkel nazls bir adamd. 1265 (M. 1848) de Msr
valisi olan Abbas Paa (Vefat 1270-1853), onu Msr'a gtrm,
kendisine mstevfa maa balam ve bir iftlik hediye etmiti. Hatt
bazan araba ile beraber gezerlerken Paa onu sa tarafna oturtur,
hrmet gsterirdi.
Nak Dede'nin meihat esnasnda bir aralk Msr Mevlevha
nesinin neyzenbaln da ifa etmi olan smail Dede, btn bu iltifat
ve tevecchlere ramen orada duramad, iftlii ve maa brakarak
stanbul'a dnd. Tahminen 1275-1280 (M. 1858-1863) yllar
arasnda stanbul'da vefat etti. Bir takm saz eserleri de vcude
getiren Deli smail Dede'nin bilhassa "Hayyan" namn verdii
perev, bir vakitler baz Mevlevhanelerde oka alnan eserlerdendi.
Hi kimseden korkmayan smail Dede yalnz Msr Mevlev hanesi
eyhi Nak Dede'den ekinir, bu deerli musikiinasn tenhidlerine
maruz kalmamak isterdi.
XIX NCU ASIR 501
Devrinin en mmtaz ney stad olarak tannm olan Deli smail
Dede, bir ok neyzenler de yetitirmitir. Kozyata Rifa tekkesi eyhi
Halim efendi ise onun en deerli talebesidir.
sim iltibas dolaysiyle, muahhar zamanlarda Deli smail Dede ile
Hamamzade smail Dede, ayn ahsiyet sanlm ve bu deerli neyzen
bu yzden unutulmutur. Halbuki ney flemek hususunda byk bir
iktidar gsteren smail Dede deil, Deli smail Dede'dir.
XIX uncu asrn ortalarnda hret kazanan neyzenlerden biri de
Nizameddin Dede'dir. Edirne Mevlevhanesi eyhi Ahmed Dede'nin
kk oludur. Bir mddet Edirne, Aydn ve Konya Mevlevhanele-
rinde neyzenbalk etmiti. Baz sz ve saz eserleri de besteleyen
Nizameddin Dede cezbe leminde iken 1286 (M. 1870) da Edirne'de
vefat etti. Muradiye camii avlusunda medfundur.
XIX uncu asrn pek deerli ve mehur neyzenlerinden biri de Zya,
Dede'dir. Gelibolu Mevleyhanesinde neyzen ba idi. Dag Ba ba'nn da
trbedar idi. 1298 (M. 1880) de vefat etti Ahmed Celleddin Dede u
lm tarihini vcude getirmitir:
Zeh rn nev bir neyzen-i dilketi evk -efz
Dem-i ny Mesh ve ederdi dilleri ihy
Alnca ejder-i nyi as ve dest-i i'cze
Yakard tee Pir'avn-i nefs-i mu n Ms
Edince nefh-i ney bhu olurdu smin evvel
Dnb zinde ederdi nefha-i dgerle sr s
Nihvend Sefhn Acem'de Krd kavminde
Bild- Rm'da mnendi yok neyzen idi hakka
Irak'a azm idi kasd ziyret eyleyb andan
Hicz'a gitmek isterdi myesser olmad amm
db dergh- Aazde'de il sl serny
Reh-i rastdan sapup semt-i hilfa gitmemi asla
Nice yllar idp Dg Baba derghn mesken
Keml-i sdk ile olmu idi hizmetde p berc
Nefes bend-i ham oldu dem-i hrda uzletle
Kaup uzzlden "dallar ban eylemi me'v
Olup ny-i revn rci vzna peyrev
Kudmi eyledi heng-i azm-i lem-i bl
alup yuf borusun gd bu fn dar- dnydan
Karn-i rahmet ide rh-i pkin hazret-i Mevl
Zemn-i hk-i kabre gizlenb gzden rihn oldu
Miyn- mutribandan gitdi ol std sad -hayf
(1) Neyzen Deli -smail Dede hakkndaki .malmat, .Ahmed Celleddin -

Dede'den alnmtr.
lanlarndan biri de Halim efendi'dir. Asl ad Abdlhalm olan bu zat

Bayazt'ta Soanaa mahallesinde dodu. Babas Tahir efendi'dir.
skdar'da Tabaklarda Rifa dergh eyhi eyh Nur efendi'ye intisb
etmi ve bu zatin halifelerinden stanbul'da Odaba dergh bansi ve
eyhi Abdullah Vehbi efendi (Vefat 1285-1868) den hilfet name
almtr. Bilhare Erenkynde Kozyata Rifa dergh ile kendi
namna anlan eyh Halim efendi camiini yaptrm ve banisi olduu bu
cami ve tekkede imamlk, hatiblik ve eyhlik etmitir. 73 yalarnda
iken 1314 (M. 1896) Ramazannda vefat etti. Kendi derghna
defnedildi.
Halim efendi, zengin bir adan deildi. Kozyatandaki cami ve
tekkeyi, talebesinden ald hocalk cretinden arttrarak yaptrmt.
Bu deerli zat, devrinin ney fleyenleri arasnda mmtaz bir mevki
ihraz etmi, tanbur almakta da emsalsiz bir kudret gstermitir.
Hamparsum notasna da vkf olan bu kymetli sazende, bir ok
talebeler de yetitirmitir. Hseyin Fahreddin Dede, Cemal Dede, Dr.
Subhi Ezgi gibi deerli musikiinaslar, ondan pek ok istifadeler temin
etmilerdir. Hatt Tanburac Osman Pehlivan mer humun dahi ilk saz
hocas Halim efendi'dir Dr. Subhi Ezgi diyor ki:
"Halim efendi gayet metodlu ve przsz ney alard. Merbut,
gayri merbut ve noktal namelerin kffesinde meharet gsterirdi. Ney
stad Deli smail Dede idi. Tanburu nce piyasa tanburcularndan
Nikoli'den renmiti. Bilhae mehur sa'n talebelerinden
Oskiyam'dan iki yl muntazam surette ders alarak stad bir tanburcu
olmutu. Bizzat kendisi bana unlar anlatmt :
"nce tanburu deta saz alar gibi alyordum. Fakat bu al, beni
tatmin etmiyordu. sa'n mehur akirdi Zeki Mehmed Aa, Mehmed
efendi ve Kuyumcu Oskiyam'dan ikisi hayatta idi. Zeki Mehmed Aa,
hi kimseyle grmez ve kimseye bir ey retmezdi. Hatt byk
olu Tanbur Osman Bey de ondan istifade etmi deildi. Mtemadiyen
Oskiyam' aryordum. Bir gn Soanaadan Nianca'daki kahveye
gitmi, orada yaplmas mutad olan musiki faslnda tanburla taksim
etmitim. Sonra sa'n bir perevini almaa baladm. Ben alarken
karmda ksa boylu bir zat elin deki enfiye kutusuna usul vurarak bizi
dinliyordu. Bu hal dikkatimi celbetti. imden gelen bir his ile, bu adam
mutlaka Oskiyam'dr hkmn vermitim. Fasl bittikten sonra yanna
gittim. Siz, Oskiyam efendi deil misiniz dedim. Biraz aaladktan
sonra, evet dedi. Epey zamandan beri kendisini aradm syledim.
Memnun oIT
XIX NCU ASIR 505
du. O gnden sonra iki yl kadar ondan tanbur mek ettim. Bu zat,
tanburu deta piyano gibi ve fevkalde metodlu bir tarzda alyordu.
Selim III. huzurunda da bulunmutu. Oskiyam'dan ders alan Ermen
zenginlerinden Karabet hocasnn vefat zerine benden de bir ka yl
tanbur mek etti."
Merhumu yakinden tanyan Bay Hayrullah Yalm yazd bir
varakada, unlar bildiriyor:
"eyh Halim efendi'nin iki olu vard. By Baytar
binbalndan mtekaid Tahir Bey'dir. K Rza efendi ise
Mahkemei temyiz istida dairesi hulefasndan idi. Halim efendi, byk
kk her kesin hrmetini kazanmt. Banda zm yetitirir ve baz
kibar ailelere saz mek ederek maietini temin ederdi. Geimi
mkemmeldi. Yazn Kozyata tekkesinin yanndaki kknde, kn
da stanbul'daki evinde otururdu. Tekkesinin hi tahsisat olmad
halde yazn cuma gn leri muhtelif yerlerden gelen dervian ve
muhibbana her hafta be on sofra yemek yedirirdi. Son derece sahi ve
misafirperverdi. Hat-t uzaktan tekkesine gelen fukaraya imendifer,
vapur ve ttn paras yetitirirdi. Tekkesinin zkirbas mehur evki
Bey'di. Cemiyet haftalar tekkenin n ziyareti arabalaryle dolard.
Tekkesinin balca mdavimleri, Erenkynde Kadasker camii erfi
b nsi Kasidecizade Sleyman efendi, Nafia nazn Zihni Paa, Maarif
nazr Zhd Paa, air Kzm Paa, Maliye nazr Read Paa, Nafia
muhasebecisi Sadi Bey, Refik Halid Beyin pederi Maliye veznedar
bas Halid Bey.. gibi maruf zevat idi. Neyzen Aziz Dede bir gn
bana, Halim efendi asrmzn en iyi ney fleyen staddr demiti.''
Halim efendi'nin olu eyh Rza efendi de babasndan ney ve
tanbur renmi, muhtelif tekkelerde ney ve husus meclislerde de
tanbur almakla itihar etmitir. Babasnn yerine Kozyata Rifa
tekkesine eyh olmu, 22 Nisan 1930 da vefat etmitir.
XIX uncu asrn son yarsnda byk bir hret kazanan neyzen,
lerden biri de Aziz Dede'dir. skdar'da Doanclar parkndan Ah-
mediye'ye inen yolun sandaki bir evde dodu. Gen yanda Msr'a
gitti. Neyzenlii nce ora Mevlevhanesindeki dedelerden rendi. Sonra
Gelibolu'ya gitti. Aazade Mevlevhanesi eyh vekili Ali efendi'nin
meihati esnasnda matbaha soyundu. Hsameddin Dede'nin eyhlii
zamannda ilesini bitirdi. Bilhare stanbul'a geldi. Dev-
"Hseyin efendi henz sekizinci sl-i haytnda iken pederle. rinin

vuku- irtihline mebn Konya'da stane-i Hazret-i Mevln postnini
Sadreddin elebi efendi tarafndan kendisine mehat-i Mevleviyye
tevchiyle Beikta Mevlevhnesi eyhi oldular. Sekiz yanda bir tfl-
ebced hna icazet verilmesi bazlarnca ho grlmemi ise de bu gibi
icazetnameler teberrken verilmekle anlarn mu. tla ettikleri
mahzurdan zdedir. nki icze mncez deil, ha-kkat-i hlde
iktisb- ehliyete muallakdr. u hlde mcz olan ti-yen hasil-i
irdiyyeyi ihraz eyledii takdirde hkm nfiz ve hilf srette infaz
gayr-i caizdir. eyh Nazif Dede, mahdmuna vermi olduu
icazetnmenin zahrn sabye hilfetin ciz olduuna dir olan yet-i
kermeyi yazup 1253 (M. 1837) trihiyle ve mhr-i zat siyle tahmm
eylemitir. bu icazetname Karahisar Mevlevhnesi eyhi Kemaleddin
elebi efendi ve muahharen Msr drlmevlevsi eyh-i kmili Azmi
Dede tarafndan tecdd edilmitir".
Hseyin Fahreddin Dede, eyh olmadan evvel Beikta R-
diyesine devam etti. Sonra Hindli skender efendi'den Farsa ve
Franszca, kayn babas Yenikapu MevlevhneSi eyhi Osman Sa
lhaddin Dede'den Araba, Sami Paa'dan da Mesnev okudu. 1289 (M.
1872) da Osman Salhaddin Dede'nin kz Fatma Aliye Ha-nm'la
evlendi. Fatma M'mine, Fatma Fasha, Fatma Destn isimlerinde
kz ile Hasan Nazif isminde bir olu dnyaya geldi.
Beikta Mevlevhnesi nce Maka'ya sonra da Bahariye'ye
nakledilmiti.
1329 (M. 1911) senesi ramazannn 21 inci gn kendisinde bir
rahatszlk hissetti. Ba dnmeye balayarak bir hayli terlemiti. Celb
edilen Belediye tabibi, kolera ihtimali ile, harem dairesinin kordon
altna alnmasn ihtar eyledi. Hseyin Dede tel ederek, ertesi gn
vefat etti.
skdar'l Talt merhum, u mcevher lm tarihini syledi :
Vsl ola cemle vsl ola cemle
1329
smet Beyde u tam tarihi kaleme almtr.

XIX NCU ASIR
509
Bahariye Mevlevhanesi dervilerinden Manisal brahim Zuhri Dede
u tarihi vcude getirdi:
Serbekef geldi Zuhri syledi trhini
1329
Merhumun mensublarndan Bay Rd ise u tarihi
vcude ge tirmitir:
Vkf- bahr-i rmzt- kitb-

Mesnev rif-i kenz-i hakkat eyh Hseyn-i
Mevlev Lem'a-i feyziyle tenvr eyler iken lemi
Snd hayf bezm-i irfnn erag pertevi
Pv-yi rifin dense sezdr nna
nki asrn ehl-i fazl hep olurdu peyrevi
Vyedr- feyz olub her vech ile ruhsdegn
tibh u za'f e dm nice dil oldu kav
Hsl bir mrid-i ltebrn bezmine
Cn atan erbb- dil ald nisb- ma'nev
Ak- Mevln ile sohbetsery-i lemi
kbet terk eyleyb oldu ham mnzev
Arz ider Rd keml-i hzn ile trh-i tm
1329
Hseyin Fahreddin Dede, tasavvufta, Mesnev takririnde, devrinin kymetli bir ahsiyeti
idi. Divan edebiyat tarznda kaleme ald iirlerde de muvaffak oluyordu. Kendi el yazsiyle
vcude getirdii bir iir mecmuas bugn Yenikapu Mevlevhanesi son eyhi Bak Dede
merhumun olu Bay Rsuh'dedir. Fakat Hseyin Fahreddin Dede bilhassa Musiki sahasnda
emsaline tefevvuk et miti. Eslfn eserlerinden bir ou mahfuzu idi. Neyle yapt taksimlerin,
taklid edilemeyecek kadar stadane olduu sylenmektedir. Kendisinden bir ok eserler mek
etmi olan Dr. Subhi Ezgi de hocasnn "kadife gibi ney flediini; krk dkk deil, memduh
namelerle taksimler" yaptn tahassrle ifade etmek, tedir. kif Paa'nn "tfl- nzennim
unutmam seni" msrayle balayan trksn besteleyen ve bir ka ark da vcude getiren
Hseyin Fahreddin'in en mhim eseri, Acemairan yinidir.
512
TRK MUSKS ANTOLOJS
stad, Bahariye Mevlevhanesi eyhi Hseyin Fahreddin Dede'dir. Halim efendi'den de

istifade etti. Farsay, mehur Mesnevhan Selnikli Esad Dede'den rendi. Yenikapu
Mevlevhanesinde epey mddet neyzenbalk etti. 1317 (M. 1899) de vefat etti.
smet Bey merhum u tarihi vcude getirmitir:
eyh Nasr Dede ahfd- kirmndan olub
Hizmet eyler idi ihls ile bu dergha
ekdi glbang-i niyaz dedi smet trh
1317
Bay Ahmed Remzi Akyrek te u lm tarihini kaleme almtr:
1317
Cemal efendi'nin Hseyin Fahreddin Dede kymetinde stad bir neyzen olduu sylenmektedir.
Bu asrn maruf neyzenlerinden Edirneli Nak Dede'nin yetitirdii Subhi Bey ile Yusuf Paa
raklarndan skdar Mevlevhanesi neyzeni Osman Dede, Gelibolu Mevlevhanesi neyzenbas
erkes Ahmed Dede, "Galata kulesine bir bapare yapsalar ney deye flerim" deyen mehur Ruh
Dede, Ms Dede, Ziya dede... gibi neyzenleri de burada zikretmek icab eder.
Bu asrn en deerli iki giriftzeni ise, skdarl Rza ve Mahmud'paal Hakk Beylerdir. Bestekr Hac
Faik Bey de iyi bir neyzen ve giriftzen idi.
Mevlev tekkelerinde nadir olarak "Rbab, keman, kemene, kanun" gibi alglar da alnmtr.
Mesel Nsr Abdlbk Dede'nin "Defter-i dervan" nda "Rb Seyyid Dervi Mehmed-I-Mev-
lev"nin Sefer 1224 (M. 1809) da vefat ettii kaydldr. XIX uncu asrn son nsfnda yetien
kudmzenba Hsameddin Dede'nin de baz yin gnlerinde "Rbb" ald malmdur.
XIX uncu asra id Metinler
Ali Nutk Dede
l
evk u tarab yin
(ARABCA)
Abdlhamid Dede
evk u tarab lh, Dyek
Yuvamdan ual eylerem cevln

Bu fena banda anda neylerem
Lmekn baesin eylerem seyran
Seyr-i vl iken anda neylerem (2)
Sultan Selim III.
Suzidilr yin
(ARABCA)
(1) Notas iin baknz: Konservatuvar neriyat, Mevlev yinleri, Cild: 13

(2) Sd. Mc., mecmuada "Sultan Selm-i slis'in muallimi Abdlhamid Dede" kayd vardr.
(3) Gftesi ile bestesinin notas iin baknz: stanbul Konservatuvar neryat, "Mevlevi yinleri".
F: 33
_2_
Acem Pselik ilh, G. Msr Niyz
Kalbini b- cinn et ravza-i tevhd ile

Can diman kl muattar nefha-i tevhd ile
Ka'be-i nr-i siyahn b nihayet yollarn
Kat'eder erbb- ak bir lem'a-i tevhd ile
Her ne denl r siyeh ettiyse isynn senin
Aarr b ek yzn bu gurra-i tevhd ile
Mver-yi ins cinni seyr idb ara kar
Kim ki mi'rc eylediyse cezbe-i tevhd ile
Ey Niyaz rif-i billh gnlden selb eder
On sekiz bin perdeyi bir lem'a-i tevhd ile (1)
_3_
Arazbar ilh, G. Muhibb
kn gitmez dilinden hi bu hy hy-i ak

Tutsa ger arz u semy serteser gavga-yi ak
Ka'rna irimedim mh olub kasd eyledim
Tl arz yok aceb umman imi dery-yi ak
Bezm-i gamda eng gibi hem inlemek kanun olur
Her kimin gnlnde kala bu sad-yi ny-i ak
Kendi hlinde yrrken bama sultn idim
Eyledi derd belya mbtel sevd-yi ak
Ey Muhibb (2) lem ire ana klk harm
Bu melmet ky ire olmaya rsv-yi ak (3)
Pesendde lh, G. Nazm
Reh-i aknda b sabr ikbim y Reslllah

Seni her kim severse ben rakbim y Reslllah
Gzm eg ile mlml gnlm ak ile meml
Badim sret ma'nen karbim y Reslllah
(1) R. Mc.
(2) Muhibb mahlasiyle gfte yazan Osmanl hkmdar Kanun Sleyman'dr. Vefat: 974 (M. 1275). Os. Mc.
(3) Os. Mc.
515 XIX NCU ASIR
Karn eyle gl-i g-i kable nle-i evkm

Riyz-i midhatinde andelbim y Reslllah
Nola erh eyledike vasfn cezb-i kulb etsem
Senin bmrn olmuken tabbim y Reslllah
N azm s olub rin mezk-i lezzet-i na'tin .
Zebnm mil-i ehd zebbim y Reslllah (1)
evk u tarab Durak, G. Nazm
Girandr em-i dilde hb- gaflet y Reslllah

Meer bdr ide subh-i hidyet y Reslllah
Dernum u'lezr etti serser te-i isyan
Meer itf ide eg-i nedmet y Reslllah
Nola br- girn- ma'siyet kaddim dt itse
Getrmez hsl da olsa tkat y Reslllah
Metn-i stvr olsa aceb mi ryr'ndr
ihr erkn- eyvn-i erat y Reslllah
Kabl eyle meded derdinle mahrm etme sultnm
Senin mahzununum sen eyle efkat y Reslllah
Benim de hlime rahm eyle hengm- efatde
Ust- mmete rz-i kyamet y Reslllah
Gnehkrm gnehkrm gnehkrm
Nazm s efat kl efat kl efat y Reslllah (2)
evk u tarab ilah, Dyek, G. Msr Niyaz
Akn meyine ben kana geldim

evkn nrna ho yana geldim
em'-i tevhdi grdm yaklm
Gitdi karrm pervne geldim
Halka-i zikri kurmu klar
Ben de sahamda cev'na geldim
Yremi bildim yrimden imi
Bunda Niyaz Lekm'a geldim (3)
(1) Os. Mc.

(3) Sd. Mc.
516
TRK MUSKS ANTOLOJS
Nsr Abdlbk Dede
-Acem Pselik yin-
(ARABCA)
Knh Abdrrahm Dede
-1-
-Hicaz yin-
(ARABCA)
Uncuzade Emin
Arazbar ilah, G. smil Hlis
Zll-i ltfun ile kand gnlm y Reslllah

Firkn ateiyle yand gnlm y Reslllah
Seni dilde tutarsam havfm olmaz nrdan asla
Cehennem ismin iitti utand y Reslllah (2)
(1) Bu iki yinin notalar iin baknz: stanbul Konservatuvar neriyat, Mevlev yinleri.
(2) Bu ilh Millet ktphanesindeki 637 numaral mecmuaya
15 Receb 1212 (M. 1797) tarihinde ilve edilmitir.
517 XIX NCU ASIR
Adapazarl Osman Bey
Baba tahir ilh, G. Seyyid Seyfullah
Dehr-i dna dil veren kil deil dvnedir

Mansb- devlet ki dersin bir kuru efsnedir
inlk kesb edenler erh-i sergerdn ile
Serseri kalmtr ol Hak'dan bu gne knedir
Gencini m'minlerin gnlnde pinhn etti
Hak Ann in dima bu ehr-i dil vrnedir
nki br cdya benzer bu cihan gayet sakn
Tlib-i dny-yi dnun hidmeti eytnedir
Msivdan el ekb Allah ile dostluk eden
Dnde Seyyid Nizm olu Aceb merdnedir (1)
Nev ilah, G. Seyyid Seyfullah
Merhab ey nesl-i pk-i nr-i Yezdan merhab

Merhab ey cmi'-i yt-i Kur'an merhab
Merhab ey zbde-i l-i Muhammed merhab
Merhab evld- Hay der h- merdan merhab
Merhab ammin Hasen hulk-ir-Rz'dr n senin
Merhab ceddin Hseyn h- ehdan merhaba
Merhaba Zeyn-l-ibd Bkr Ca'fer Zek
Sende zhir olmu ol db erkn merhab
Merhab Ms-i Kzm hem Al Mus-er-Rz
Srrma mahrem olan sultn- irfan merhab
Merhab olsun Tak v b Nak hem Asker
Bunlarn kaim makam pr-i pran merhab
Merhab hm Muhammed Mehdi'den evvel gelb
Mrde diller kldn ihy cna cnan merhab
Merhab reddetme Seyyid Seyfi bendendir senin
Yz srer derghna her gn garban merhaba (2)
(1)Mst. Mc.
(2)Mst, Mc.
-3-
Segk ilh, G. Snbul Fahr
Essal gelsn gelen meydn- aka essal

Ban top eyleyb avgn- aka essel
Bb- Hak'da Fahriy her rz eb nln olub
k- sdk olan szn- aka essel (1)
Musahib Sadk Aa
-1-
Hmayun ilh, G. Yahya
Ehl-i derdin derdine dermn iken tekrr- H

Sr nedir kim inledir klar ezhr- H
B hda blbl isen H deyb efgna gel
Kim bahr- H irb zeyn oldu ho glzr- H
Katdr tatan meer kalbin ki Yahy H deyb
nlemezsin gayretin yok inledir dalar H (2)
Mustafa Dede
Bayt ilh, G. Abdrrahim Tirs
A eyhim senin yoluna kurbn olaym gideyim

Her ne kim emr eyler isen fermn olaym gideyim
Bir katreyim geldim sana sen ummansn daldm sana
Karaym senden ana ummn olaym gideyim
Allah nrundan bir nursun kaldr nikab kul grsn
Dost baesinde bir glsn blbl olaym gideyim
Bildiini bildir bana grdn gster bana
Sevdiini sevdir bana kulluk edeyim gideyim
Benim eyhim mrvet kn Erefzde hslhs
Bu Abdrrahm-i Tirs benden ol'aym gideyim (3)
(1) Mst Mc.

(2) Mst Mc.
(3) Mst Mc.
519 XIX NCU ASIR
ikrzade Hac Ahmed
Arazbar tevh, G. Nazm
Fahr-i lem mahrem-i rz olduu ebdir bu eb

Kinat envr- rahmetle leblebdir bu eb
Nme-i a'ml-i mmet ol ef'-i maherin
Zver-i imz-yi afviyle mzehhebdir bu eb
Mjdeler ey mafiret cyan Habb-i
Kibriy Meclis-i hn- lhde muhtabdr bu eb
Mstecb olsa revdr da'vet- ehl-i niyz
Kim zemn sman pr syt- y Rab'dr bu eb
Vaktidir mi'rc- mmde urc eyle Nazm
Vsl- maksd olur her kes mcerrebdir bu eb (1)
Arazbar ilh, G. Hakik
A gnl neylersin sen bu cihn

Kalur sanma sana bu mlk-i fn
Kan bu leme sultn olanlar
Koyuben gittiler nm ile n
Bakn ol sinlere ibret gzyle
Trb etmi nie shibkrn
Hakk gafil olma kl hazer kim
Ecel gelr bir gn vermez mn (2)
3
Arazbar ilhi, G. Nasuh
K'be et kalbini sen bthne sansunlar seni

Beyt-i akla girme kim dvne sansunlar seni
Mal chn meylini sen terk idb aknda ol
C kl bir hl ile ummne sansunlar seni
(1) Mvh. Mc., Sd. Mc. Bir mecmuada "nhuft" olarak gene ikrzade namna
kaydldr: Mst. Mc.
Zillet ire bulmak in lezzet-i fakr fen

k- rde ol mestne sansunlar seni
Bu vcdun haymesin k eyleyb meydna gir
Nr- aka yle yan pervne sansunlar seni
Kmilin kalbinde zhir ayn mmin srlar
Ey Nash skit ol bigne sansunlar seni (1)
Bayt Duruk, G. Yunus
Nice bir uyursun uyanmaz msn

Gt kervan kaldk dalar banda
Dellllar arr inanmaz msn
Blbl olub dost banda tegr
Eyu amellerle ykn tuta gr
Efendimin kervanna yetegr
Yunus sen bu dnyya niin geldin
Gece gndz Hak'k zikr etsn dilin
Enbiyya uramaz ise yolun
Gt kervan kaldk dalar banda (2)
Hicaz Mersiye, Evsat, G. Seyyid Seyfullah
Y Reslllah bize gr netdi si mmetin

Grmeye anlar dahi rz-i kyamet efkatin
ah Hseyin'in ettiler hke berber cismini
Klmadlar ol munfklar senin hi hrmetin
Kerbel'da ger greydin y Muhammed hlimiz
T kymet skin olmazd bizimn firkatin
Kim ki lem fahrinin evldna buz eyleye
Y ilh eyleme ana myesser cennetin
Biz muhibb-i hnedn- Mustaf'yz Seyfiy
Rz eb nesl-i Reslllah olsun midhatin (3)
(1) Sd. Mc.

(2) Os. Mc.. Sd. Mc.
(3) Mst, Mc., R. Mc.
XIX NCU ASIR 521
-6-
Hseyn ilh, G. Yunus -
Mevlm senin cehennemin oduna

Birliin birleyen kullar yanar m
Fakre rahm eyh ihsn eylegel
Hak yoluna, giden mallar yanar m
Bir kii kendin haramdan sakna
Sofrasnda hayr du okuna
Kanat eyleyen kendi hakkna
Harama sunmayan eller yanar m
Yavuz derler cehennemin odunu
Nasb etme lezzetini tadn
Ak ile yd eden bin bir adn
Seni tevhd eden diller yanar m
Yunus der ki pervne olub yandm
ki faslm er bandan kandm
Ben bu akn oduna okdan yandm
Yanmaya susayan gller yanar m (1)
-Irak ilh, Dyek, G. M evlna-
(ARABCA)
- Nevruz ilh, Dyek, G- Erzurumlu brahim Hakk-
Hak erleri hayr eyler

Zannetme ki gayr eyler
rif an seyr eyler
Mevl grelim neyler
Neylerse gzel eyler
Kalbin ana berk eyle
Takdrini derk eyle
(1) Os Mc.
(2) Os. Mc., Mst. Mc., Mvh. Mc., Gfte iin baknz: S. 176.
Tedbrini terk eyle

Mevl grelim neyler
Neylerse gzel eyler
Bir ey'i murd etme

Olursa ind etme
Hak'dandr o redd etme
Mevl grelim neyler
Neylerse gzel eyler
Hak'kn olacak iler

Botur gam teviler
Ol hikmetini iler
Mevl grelim neyler
Neylerse gzel eyler
Deme u nin yle

Yerincedir ol yle
Bak sonunu seyreyle
Mevl grelim neyler
Neylerse gzel eyler
Bil elsine-i halk

Aklm- Hak ey Hakk
ren edeb hulk
Mevl grelim neyler
Neylerse gzel eyler (1)
Rast ilh, Dyek, G. Seyyid Seyfullah
Estafirullah-el-azm mrynin ilerine

Grd scd eylemedi dilberimin kalarna
Gnl karanl gidb ne ho mnevver olmad
Nazar idb dilberimin incu gibi dilerine
Badan ayaa yrimin nr idin bilmediler
Zhidler eksik olmasun bellar balarna
Saf bu ak iin deil derdlere uradr seni
Yar yreim bir nazar et bu barmn balarna
(1) Mst. Mc.

XIX NCU ASIR 523
Seyyid Nizamou cihan doldu ceml-i yr ile

Grmediler gzler an girmedi hi dlerine (1)
10
Rast ilh, G. Feth
Ey Rabb-i Rahman Eyle gel ihsan

Kalmasun vran Bu dil-i nln
Ad ile sanm Gide sultnm
Yolunda cnm ideyim kurban
Ltf u ihsn et yolun sn et
Ak mihmn et kalbe ey Sbhan
Feyz-i Sbhn olsa erzn
Kul iken an eyler lan
Bakma sen hle irgr ahvle
Bezm-i visle muntazr bu can Fethi miskne
Gnl gamgne Kalbi derdine eyle gel derman (2)
-11 -
Segh ilh Dyek, G. Adl
Gne gibi eeri serseryem

Hele kayd- taallktan beryem
O cyn ben de b p v seriyem
Nitekim tendedir cnm diriyem
Tark- Halvetinin keriyem
Mezr- Snbln hk-i deriyem
Nie mihnet ekb dil bahr berde
Aktt kanl yalar ry-i zerde
Db akn ile te-i derde
zn k eyledi Adl bu yerde
Tark- Halvetnin keriyem
Mezr- Snbl'n hk-i denyem (3)
(1) Mst. Mc.

(2) Os. Mc.
(3) Mst. Mc., R. Mc.
12
Segk ilh, Dyek, G. Yunus -
Dervilik badadr ta.cda deildir
Kzdrmak oddadr sacda deildir
Ararsan Mevl'y kalbinde ara Kuds'de
Mekke'de Hac'da deildir Eer bir
m'minin kalbin krarsan Hak'ka
eylediin secde deildir Kabul et
Yunw'uYi erken szn B'asa gelr bir
gn gee deildir (1)
13
Suzidil ilh, Evsat, G. Merkez
Kani bizden evv gelen veller
Bunu byle buyurmudur ulular
b- kevser rmandan dolular
er can dilden tevhd edenler
Sr tevhidi gzn gnln ala
Varma Hak'kn derghna su ile
Srat kprsn asan vehile Geer
can dilden tevhd edenler
Hak'k seven Hak yoluna altr
Dim Alfeh dostlariyle grr
kar gkte meleklere karur
Uar can dilden tevhd edenler
Hak'kn nuru gitmez ann yznden
Silinr perdeler ann gznden Zahir
btn ann yznden Aar can dilden
tevhd edenler
Gel ey Merkez gelen geti o canlar Sr
tevhidi ele girmez bu demler Sekiz
cennet kapusunu feth eyler Acar can
dilden tevhd edenler (2)
(1) Os. Mc., Sd. Mc. <2)
Sd. Me.
-12-
- Segk ilh, Dyek, G. Yunus-
Dervilik badadr tada deildir

Kzdrmak oddadr sada deildir
Ararsan Mevl'y kalbinde ara
Kuds'de Mekke'de Hac'da deildir
Eer bir m'minin kalbin krarsan
Hak'ka eylediin secde deildir
Kabul et Yunus'un erken szn
Baa gelr bir gn gee deildir (1)
- 13 -
-Suzidil ilh, Evsat, G. Merkez -
Kani bizden evvel gelen veller

Bunu byle buyurmudur ulular
b- kevser rmandan dolular
er cn dilden tevhd edenler
Sr tevhdi gzn gnln ala
Varma Hak'kn derghna su ile
Srat kprsn san vechile
Geer cn dilden tevhd edenler
Hak'k seven Hak yoluna alur
Dim Allah dostlariyle grr
kar gkte meleklere karur
Uar cn dilden tevhd edenler
Hak'kn nru gitmez ann yznden
Silinr perdeler ann gznden
Zhir btn ann yznden
Aar cn dilden tevhd edenler
Gel ey Merkez gelen geti o canlar
Sr tevhdi ele girmez bu demler
Sekiz cennet kapusunu feth eyler
file:///C|/Documents%20and%20Settings/Admin/Desktop/SNE_Antoloji/524.TXT (1 of 2) [20.04.2008 15:47:52]

Acar cn n dilden tevhd edenler (2)

(2) (2) Sd. Mc.
file:///C|/Documents%20and%20Settings/Admin/Desktop/SNE_Antoloji/524.TXT (2 of 2) [20.04.2008 15:47:52]

XIX NCU ASIR 525
14
Uak ilh
Gzm nru Fahr-i cihan

Yeti y Muhammed yeti
leme gn gibi doan
Yeil sancaklar yalabr
An gren can talabr
Acab gulv etti kfir
Hak'ka ermi erler ile
Ak sakall pirler ile
Cmle peygamberler ile
Yeti y Muhammed yeti (1)
15
- Uzzal ilh, G. Dervi Yunus -
Bir gece yatur iken ben gaflet ile

Uyuma der bana Sultan Muhammed
Gaflet uykusundan uyar gzn
Uyuma der bana Sultan Muhammed
Behey Dervi kendin girdba atma
Hak'kn buyurmad yola gitme
Dervi Yunus sakn gafletle yatma
Uyuma der bana Sultan Muhammed (2)
Abdrrahman Nesib
Bayat ilh, G. Glenzade Hayal
Gnl hayrn (3) olubdur ak elinden

Cier bryn olubdur ak elinden
(1) Os. Mc.

(2) Os. Mc.
(3) Divanda "szn" dr.
Bel v derd mihnet gesinden

Bes hayrn olubdur ak elinden
Niceler tc taht ml mlkden
Geb ryn olubdur ak elinden
Gre blblleri kim mest hayrn
i efgan olubdur ak elinden
Cihnn mkilt ey Hayl
Sana sn olubdur ak elinden (1)
Bayt ilh, G. Msr Niyaz
Sevdim seni hep varm

Yamadr alan alsun
Grdm seni efkrm
Yamadr alan alsun
Geldi dile dildrm
Buldum gl-i glzrm
imdenger hep varm
Yamadr alan alsun
Sen gaib hzrsn
Her hlime nzrsn
Ahvl ile etvrm
Yamadr alan alsun
Msr'ye vcb imkn
Bir oldu kamu a'yan
Tat ile ezkrm
Yamadr alan alsun (2)
3
-rgh Savt, G. Yunus-
rde v eyd klan

Yrin cemlidir beni
lemlere rsv klan
Yrin cemlidir beni
(1)Sd.Mc.
(2)R.Mc.
XIX NCU ASIR 527
Kaddim bkb yy eyleyen

Barm delb ny eyleyen
im gcm zr eyleyen
Yrin cemlidir beni
Gzlerimi giryn eden
Hem cierim biryn eden
Hayrn sergerdn eden
Yrin cemlidir beni
Aklm bamdan alan
Beni bu sevdaya salan
Bir mride bende klan
Yrin cemlidir beni
Kulunu mahzun eyleyen
Barm pr hn eyleyen
Yunus'u mecnn eyleyen
Yrin cemlidir beni (1)
-4-
-Dgh ilh, G. smail Hakk-
Dernum te-i hicrna yand

Meded senden kerem senden ilh
Yeter bu gzlerim kana boyand
Meded senden kerem senden lh
Bu sml Hakk'ye nazar kl
Sirigim destml-i ltfuna sil
Yzm gldr koma, ana gle il
Meded senden kerem senden ilh (2)
-5-
- Hicaz ilh, G. smail Hakk -
Akn ayn oldu bana

Hayrette kaldm ben garb
evkinle oldum in
Mihnette kaldm ben garb
Cennet iken yerim benim
Hakk yere dd tenim
(1) R. Mc., Ayni mecmuaya gre, Nesib Efendi, bu ilhyi "Sab savt
olarak da bestelemitir.
(2) R. Mc.
Terkettim eski meskenim

Gurbette kaldm ben garb (1)
-6
- Rast ilh, G. smail Hakk -
Dodu nurun leme verdi ziy

Zil oldu zulmet-i arz u sem
d olub ol dem dedi by ged
Merhaba ey Fahr-i lem merhab
Hakky vze-i hb ile di gel
Merhaba ey Fahr-i lem merhaba (2)
-7-
Sznk ilh G. Hakk
Ey cihan r
Perverdigr
Oldu bedenim
Acab benim
Tenim mihnetde
Canm hasretde
Amelim gnah
Allahm Allah
Tutmayan usul
Der Hakk kul
Hlim nic-olur
Hlim nic-olur
Beyt-l-hazenim
Hlim nic-olur
Dilim firkatde
Hlim nic-olur
Defterim siyh
Hlim nic-olur
Bulur mu vusl
Hlim nic-olur (3)
Hamamzade
smail (Dede)
-1-
Arazbar ilh, Dyek, G. Yunus
Ben yrrem yane yane

Ak boyad beni kane
Ne klem ne dvne
Gel gr beni ak neyledi
(1)R. Mc. (2)R. Mc. Sd. Mc.

XIX NCU ASIR 529
Gh eserim yeller gibi Gh

tozarm yollar gibi Gh
alarm sular gibi Gel gr
beni ak neyledi
Ben yrrem iden ile Dost
sorarm dilden dile Gurbette
hlim kim bile Gel gr beni
ak neyledi
Benzim sar gzlerim ya
Barm yara cierim ta
Hlim bilen derdli karda Gel
gr beni ak neyledi
Ben Yunus- breyim Ak
elinden vreyim Badan
ayaa yreyim Gel gr beni
ak neyledi (1)
- Arazbar ilh, Dyek, G. Sezay

Ey k- dildde Bir Gel n edelim bde
bde gerek amm Kim iile me'vde
Sksi ola Mevl Bir Akdh ann esm
kerre ien kat' Gam grmeye dnyde
Ol cma olan tlib Can ile ola rgb
Nefsine ola glib El balaya stde
it bu Sezay'den Dost Ne grd Feny'den
vechni gsterdi Mir't- mcellde (2)
3
Bayti ilh, Dyek, G. Seyid Seyfullah
Yandklarm m seher
Senden midir benden midir
Bamdaki akdan eser
(1) Sd. Mc.
(2) Sd. Mc.
F: 34
Terkettiim can teni Yo ettiim

hem ben beni Her grdm sanmak
seni Seriden midir benden midir
'Baarmdaki bam benim <zmdeki
yam benim Ar oldt yoldam benim
Senden midir benden midir Seiftfid
Nizmolu sana ! benliksiz senden
yana Sen ben sz bilmem bana
Senden midir benden midir (l )
4 .
Bestenigr yin
JIJI <U t
- Bestetigr ilh, G. Seyyid Seyfuttah

Y lh cmle sensin cmle sen Sen
dururken diyemezem bana ben "Zt-i
Hak'ka vsl ohnaz ol kii Gemeyince
cmle kendi kendiden IR'yet-i 'ddr-
dost olmaz nasb Nr-i aka yanmaynca
bu beden Ben bana baksam grnmez
bana ben Grnen ddr- Hak'dr
cmleden Ben de bildim ki bilinmez
Yaradan Kii kendi kmaynca aradan
Grnen Hak'dr gren Hak gsteren Y
Nizatnofa iki grmek neden (3)
(1) fc?. Mc., Mvh. Mc.
(2) Dede'nin yinlerinin notalar iin hakiniz: Mevlevi yinleri, cil:
11,- 12, 13.
f 3) Sd. M c.
XIX NCU ASIR 531
Bestenigr ilh, G. Hday

Olua-s.ycak senden ata kul neylesin y Rabbena Dim
ii sehv hat kul neylesin y Rabbena ster seni
can blbl lkin irimez akl eli Ger ayermezsen
yolu kul neylesin y Rabbena K g?^nda kim
rhatdedir lem buna hayretdedir Hep kabza-i
kudrettedir kul neylesin y Rabbena Kim k ezel
dedi Bel andan ra oldu bel Allafaa yefil m ye
kul neylesin y Rabbena Hak anlamak merd iidir
smaz akla merd iidir Cm SnF- ferd iidir kul
neylesin y Rabbena Usa kafesten andelb koma
Hday'yi garb 3St glen- vashn nasb kul neylesin
y Rabbena (1)
Bestenlg&r h, G. Ynms
A sultnm sen var iken Y
ben kime yalvaraym ismin
Gan Settr iken Y ben khne
yalvaraym Her dem aba pus
eyleyen Brl derde du
eyleyen Yams'a bhu eyleyen
,Y ben kime yalvsa-aym (2)
8 lM, Dyek,
G. Snbiil Sinan
el ey slik -diyem br sz ki hakdr
iidir hakk ol iim hak kulakdr
Hads. hak'drr hak sz hakikat
Eer -syleyen dfldr dudakdr
. c.
sa.
Solar kim gemedi can cihandan Ne

duydu ak v ne duyacakdr Sorarsan
hnkh- ak zhid Makam.- lidir
ulu ocakdr * -Mnevver olamaz
zhd ile zhid Anun karanu yeri bir
bucakdr Kalanlar -zhd takvada
mukarrer Sefer ehli deildir oturakdr
ikr. can sayd etmek dilersen Dil-i
viraneme gel kim yatakdr ir. k
benden sorarsan . Gnn h vah
hem alamakdr Gerekmez ka kesf
keramet Ki k olana bunlar
tuzakdr Ann aknda iken gayre
bakma Sakn kim kna o kyakdr
erb- ss'k imi Snbl n
VeJkin mest eden sol son ayakdr (1)
Evi ilh, G. brahim Glen

Benem Mecnun sfat Leyls akn
Mahabbet Vmk- Azrs akn
Meveddet husrevi rin likada Olur
bencileyin Dr's akn Alal aklm
akn hayli Oluben serbeser sevdas
.,km Sor h Glen eyh Ren'den
No bendedir olan Mevls akn (2)
- 10 -
Ferahfeza yin
(D Mvh. Mc.
(2) R-}. Mc.
XIX NCU ASIR 533
11
Ferahfeza ilh, Dyek,. G. Yunus
rde v eyd klan
- 12 -
Ferahnak Savt, G.
u'le verelim te-i aka (2)
Hzzam yin
Mhest nemdnem hurcl.i ruhat yane Bu
ayrlk oduna canm nice bir yane *Sevd-yi
ruh-i Leyli d hasl m hayl Mecnun gibi
vveyl oldum deli dv* ">.... ilh.
14 - Hzzam ilh,
G. Mevln
_ 15
Hzzam ilh, Dyek, G. Seyyid Setjfullah
Barmdaki biten balar
Muhammed'in akndandr Bu
gzmden akan yalar
Muhammed'in akndandr
Her sn seher ys.ndm
lemlerden usandm
'(1) Sd. Mc. Gfte iin'baknz: S. 527.
(2) R. Mc. Gfte iin baknz: S. 393.
(3) R. Mc., Mvk Mc.
Cerh urup sem' dndm

Muhammed'in akndandr
Cierim daladklarn Su gibi
aladklarna Her seher
aladklarm Muhammed'in
akndandr Dahi edenler
devrnma irmediler seyrnma
Kydm kendi canma
Muhammed'in akndandr Grn
Seyfdlah'm kasdn Sever ol
Allah'n dostun Sorarlarsa niin
mestin Muhanmedln akndandr
(1)
16
Irak ilh, Dyek, G. Zekt
Asknla yandr sultnm Allah
evkinle dndr sultnm Allah
Sensin lhm put penhim
Afv et gnhm sultnm Allah
Neslimi bildir aslm buldur
lmeden ldr sultnm Allah Al
beni handen kayd- bedenden
Ayrma senden sultnm Allah
Eyler Zek hamd senyi Dim
duay sultnm Allah (2)
17
- Muhayyer ilh, Dyek, G. Seytfd
Y Rabbi nurun hakkire
Ayrma akndan beni
Cennt- hrn hakkin;
Ayrma akndan beni
(1) Mvh. Mc., Sd. Mc.
(2,) R. Mc., Mvh. Mc. Sd. Mc..
XIX NCU ASIR 535
Rh-i Reslullah in Srr.

nebiyyullah in Allah in
billh in Ayrma akndan
beni Ahm gke olsun direk
Sen ol heman gnlmde tek
Ne o gerek ne bu gerek
Ayrma akndan beni
Sermest olaym gezeyim
Gnlmde nakn yazaym
Cmle cihandan bezeyim
Ayrma akndan beni
Zhidlere ver cenneti
Mtakdr anlar kati Ben
isterim sen hazreti Ayrma
akndan beni zmdeki
sensin gren Bu gnlmde
sensin duran Sensin alan
sensin veren Ayrma
akndan beni Seyyid
Nizamolu'imn M.aksdu
ddardr ann Dr etme
vashndan senin Ayrma
akndan beni (1)
18 o-T-
Muhayyer ilh, Dyek, G. Seyyid Seyfullah .
Y Rabbi akn ver bana
H diyeyim dne dne
k olaym ben sana \rf-^'
H diyeyim dne dne '; '
Koma hi benliim bende
Varlm yo eyle sende
Seni grb her meknda ; ;
H diyeyim dne dne
Cha d?dm Yusuf gibi
Derde ddm Eyyub gibi
_______ 1 .'..,''!
Mvh. Mc, ' " ; <; '"""-f:^
Alayaym Ya'kub gibi H

diyeyim dne dne evkin
ver bana dneyim T kl
olunca yanaym Grdm
seni sanaym H diyeyim
dne dne Mevlm koma
beni bana Al gnlm
senden yana Mtakn oluben
sana H diyeyim dne dne
Seyyid Nzamolu Kuldur
Gerek dirgr gerek ldr
Aknla gnlm doldur H
diyeyim dne done (1)
19 l ;
Muhayyer ilh, Difek, G. Seyyid Seyfullah

Deldi barm blbl-i bre nlnn senin Yoksa
aldrdn m sen de verd-i handann senin Bana
benzersin behey bre aram etmeyp Subha dek
bu halkj rahat etmez efgann senin Gleni
klhne dndrd inildin tei Nr- hicrandan m
halketdi Huda cann senin Ey felek .bir yre .-tn
sineme hi re yok T ile lde olmu t-
brrmn. senin nki Seyyid ey f dr oldun
visl-i yrdan Alasun kan alvsun bu em-i
girymn senin (2)
20 Muhayyer
ilh, G. M&n Niyazi
Ey derde derman isteyen yetmez mi derd derman bana
Ey rhat-j can isteyen kurban olandr can sana Yas
edersin varln gider gnlden darln Mahv eyle
sen ayrhm yr oliser mihman sana
<1.) R. Mc., Mvh. Mc. Sd. Mc. <2)
R. Mc., Mvh. Mc. Os. Mc.
XIX NCN ASIK 537
Sermye bu yolda heman teslim olur buna insn Sdk

ile Allah'a dayan etmez mi gr ihsan sana Kullua bel
balar isen sam seher alar isen Sular gibi alar
isen tiz bulunur umman sana Yzn Niyaz eyle hk
derd ile barn eyle ak Kalbin seryn eyle pak
yed gele sultan sana (1)
21
- Muhayyer ilh, Dyek
. Deli bu akn canm evine B?ni
drd bu halkn c!ilin3 (2)
22
Neva yin
23
N'iihft Dumk, G. Snbl Sinan
Benem M;sr-i ak ht? dara geldim
Cemlin grmee ddra geldim Enelhak
srrn aub ak eline Aluben boynuma
berdra geldim Benem bre ak olmu
cihanda Ne cr-2 derdime dermana geldim
Grbdr Snbl dostun cemlin Benem
blbl gibi glzra -eldim (3)
(1) R. Mc., Sd. Mc.. Piyanist E?nd E"fndi mecmuasnda smail Dede
namna "Muhayyer Snblc" olarak kpyt!d:r.
(2) R?. Mc., Mvh. Mc. Gfte iin baknz: S. 245.
(3) Sd. Mc., Bir mecmuada "Nisabu" olarak kny;tl:dr.
24
Sab yin
- 25
PseUk yin -
26
Suzidil Duruk, G. Msr Niyaz-
Aya tozm srme ekelden gzme cann Grinr
oldu her, gh gzme vech-i cananm Nin
sevmeye can an ki anda buldu canan Ykld
kal'e-i fikrim yapld dnim mnm bildim
vech-i canan kamuda sezdim Allah' Fenaym
Hak'da vallahi ne bilim kald ne dnm Ki bildim
cmle Hak imi ,srada gayri yok imi Bekll
anda gark imi ne ben varm ne erknn? Bulundu
bir ten bir can bu mlk eldiler seyran
Niyazi'den grnen ol b?n ancak ad ile sann (1)
27
Suzidil ilhi, Dyek, G. Msrl Niyazi -
Ey gnl g eyle gel klarn gftrm
Nicedir gr dost ile yanklarn bznn
(1) Sd. .Vo.
XIX NCU ASIR
Dost bels sehmine ryan idb sinelerin

Sonra ol yrelerin istediler dermann Ak
odu yle yakubdur cism cann anlarn Kl
edb savurdular cmle vcud harmann
SkLi bezm-i Elest peymnesin ienleri Gr
ki nice kef ederler srr. Hak estrm B
niann menzilin kaf- ademden izleyb Ey
Niyazi byle bulmu bulan ol canann (1)
28
ehnaz ilh
Kerm Allah R.ahm Allah Vezirin yok
mirin yok Alm Allah Azm Allah
Aman Allah Am^n' Allah Meded
senden rnun Allah Kerem senden
Kerm Allah Cihan sensin cinan sensin
Gnllerde nihan sensin Bu kevn
lmekn sensin Aman Allah Aman
Allah Meded senden mun Allah
Kerem senden kerm Allah Zevalin
yok mislin yok Vezirin1 yok mirin
yok erikin yok nazrin yok Aman
Allah Am-an Allah ' Meded senden
mun Allah Kerem senden kerm
Allah Muhammel Mustaf hakk
Aiy.yi' MurterA h?-'.--ehd-i Kerbel
hakk Amn Allah Aman Allah Meded
senden mun Allah Kerem senden
Kerm Allah (2)
f ) Sd. MC.
(2) R. Mc., Mvh. Mc. Sd. Mc.
540
TRK MUSKS ANTOLOJS
29
ehnaz ilh, Evsat, G. Yitmi
Yrk deirmenler gibi dnerler El ele vermiler Hak'ka giderler Gnl K'besini tavaf ederler
Muhammed'in ks alnr bunda O serverin demi srlr bunda
Dervi Yunus gel gr ne oldu bana Akn mahabbeti dokunur c;na Akln bana devir dvne
Muhammed'in ks calmr bunda O serverin demi srlr bunda. (1)
30
- ehnaz ilh, G. Scyyid Seyfullah
Beni bu nefsim eyledi hgyran Gam mdr eylesem nle v efgan Barm gel gr anda ne var gr Derci
gamnla dopdoludur kan Pervaneler var m'a yanarlar te-i aka sen de yr yan lmeden lsem
yzn grsem Canm versem vaslna kurban Seyyid Seyf gel mrid elin :! Eyleye t kim derdine
derman (2)
- 31
Uzzal ilh, Dyek, G. Merkez,
Ey lemlerin sahi TPPR]] kl teselli kl Gnller burcunun mh Tecell kl teselli kl
(1) Sd. Mc.
(2) R. Mc., Mvh. Mc., Sd. M.,-. Bir mecmuada Dede'nin bn neyi ayrca "Hicaz" makamnda
besteledii de kaydldr: Mvh. Mc.
.. ...XIX NCU ASIR 541
Cierden eylerim feryd

Bu benlik da'visinden ctd
kilikden klub zd Tecell
kl teselli kl Bu Merkez
kulun candan Yine ister
seni senden Aub hsnn
nikabndan Tecell kl
teselli kl (1)
Nak Dede
etafaban yin
Eyuplu Hseyin Dede

__ 1 _
Nhft yin .
Hac Hsim Bey
Sznk yin, G. Nazif Dede

Blaceb derya dili b keyf kemmiyet menem Nuh
sadefde drr.i ehvr- giran kymet menem
(1) Mvh. Mc., Bu ilhnin Bayat, Hzzam ve Segah makamlormda bes-
irrferi vardr.
(2) Notas iin bakr1^- stanbul Konservatuvar neriyat, Mevlevi
yinleri, cild: 14, S. 685 - 697.
(3) Notas iin baknz: Konservatuvar neriyat: Mevlevi yinleri, C. 14. ,
TRK MUSKS ANTOLOJS
Kinatn men medr- devre-i irfanym Merkez-i

srr. hakikat nokta-i vahdet menem Sureta bir
zerreyem ma'nde amma ftb Cmle zerrt- cihna
tbis-i suret menem Vkf. fenn.i tabyi' anlamaz
keyfiyyetim Hiyresz. akl- ir mni-i hikmet
menem Terk-i da'v ketm-i ma'n merebim a'mlara
Arife brka' k-yi srr- cer'iyyet menem Mver-
yi <akl. Efltun Aristlsiyem Aina-yi akl- evvel
lbb-i mhiyyet menem Hkip-yi Hazret-i Molla-yi
Rm'yem vel Kimyadr tynetim iksr.i hsiyyet
menem Zevk- vicdniyye ashab bilr hsiyyetim
Kim mezk- ehlj hle vecd ile halet menem ems
Mevlna Muhammed'laAli'nin srrym Bir mutalsam
kenz-i pr drdne-i hikmet menem Merik-i emsti
keml-i ak-i Mevlna olub ns cinne nir-i
envr.i nsiyyet menem
Ey ki hezr aferin bu nice sultn olur
Kulu olan kiiler husrev hakan olur.
**
*
Ordkde o ry stne ol hl-i siyah Ifhm

edamem leyi nehr ekdiim h Bin can
alyor nz ile bir kerre nigh .Allah in
Allah diyelim h diyelim h
.Derd elem-i hecr ile ny eyleyb efg3,n
Esrr- Huda sylemede ska her n Ey dil
olaym dersen eer mszharj irfan
.Allah in Allah diyelim h diyelim h
Duydun mu aceb nydan esrr- Ali'yi Bildin
mi Nazif nkte-i feyz-i ezelyi Arif olaym
dersen eer srr- hafyi Allah iin Allah
diyelim h diyelim h (1)
(!) Ahmed Remzi Akyre-'e id yin mcenuasndai. Notas, 'Bay

Abdlkadir Tre'nin koleksiyonunda nevcuddur.
XIX NCU ASIR 543
Delllzade iac ismail
inik Tevsik, Ev sat, G. eyh Galib

Sultn- rusl h- mmeceedsin efendim
Brelere .devlet-i sermedsin efendim
Dvn. llh'de sermedsin edendim
Menr-i Leamrk'le meyyedsin efendim
Sen Ahmed Mahmd Muhammed'sin efendim
Hrk'dan bize sultn- meyyedsin efendim
Hutben okunur minber-i iklm-i bskada Hkmn
tutulur mahkeme-i rzj cezada Glbang.i kudmn
ekilr ar- Huda'da Esm-j erifin anlur arz u
semda Sen Ahmed Mahmd Muhammed'sin
efendim Hak'dan bize sultn- meyyedsin efendim
Bredir mmetlerin isyanna bakma
Dest-i red urub hasret ile dzaha yakma
Rahm eyle aman te-i hicranna yakma
Ezcmle kulun Galib.l pr crm brakma
Sen Ahmed Mahmd Muhammed'sin efendim
Hak'dan bize sultn- meyyedsin efendim (1)
2
Suzidil ilh, G. Hdy
Ey "derdlilerin derdine derman iden Allah
Mznib kuluna rahmet-i gufran iden Allah
klarna vuslatn ihsan iden Allah
Kullarna yollarn asan iden Allah
B had keremin grd Hdy o Kerm'in
ihsanna gayet mi var ol Hayy Kadm'in
okdur keremi ltf o rahman Rahm'in
Kullarna yollarn asan iden Allah (2)
U) Sd. Mc. <2) Hdy Dvan, Glsen Efendi
tab', S. 135.
XIX NC ASIE 545
'Gayre Hdy meyli kes

Mevl yeter bak heves
Zikrini Hak'dan her nefes
'lnt ederler H ile (1)
Hzzam Durak, G. B. kendisinin

J3y Habb.i Kibriya vey matla'- nr-i Huda Nr-i
em-i enbiy v rehnm-yi evliya mmetinden bir
siyeh r siyim geldim sana El'amam ey melce-i
mmet Muhammed Mustaf Y Muhammed bana
imctd eyle Allah akna Gnlm aknla bd eyle
Allah akna szct'i vaslnla dild eyle Allah akna
Ei'amaj ey mece-i mmet Muhsmmed Mustaf (2)
Neva Durak, G. Dkkinzade Ahmed

Varm ben dosta verdim hnmmm kalmad
Cmlesinden el yudum pes d cihanm kalmad Cnki
hubbullah iridi cekdi beni kendiye Aed gnlm gzn
ayruk gmnm kalmad Ayn- tevhd alub hakklyakin
grdm an irki srdm aradan ekk gmnm
kalmad Evliyann himmeti yakd beni kal' eyledi
Sfiyem buldum safa gayri gmnm kalmad Ahmed
ider lh sana krm ldrr Hamdlillh sk-i
Hak'dan gayri varm kalmad (3>
5
ehnaz Durak, G. Emir Ostna.n Hsim -
Ak- yre d olaldan yrimi grdm ayan Ref olub
ekk gmnm mkilim kld beyan
(1) Hflday Divan, Glsen Efendi tab', S, 119.
<2) Sd. Mc.
<3) Tiyanist Esad efendi Mc., Sd. Mc.
F: 3
Bu ne mkil derd olur kim kendim ister kendimi;

Kendimi kendim ararken olmuum ben bnian
Zahiren baksan bana bir sret-i insniyem Ma'nide
gel gr beni kim cmleden oldum nihan Bu
vcdum milkini feth edeli emsr-i ak Saltanat
kll benimdir olmusam h- cihan Bahr.i aka
gark olaldan varlm ey Him Cmlesin verdim
fenaya ak ile kaldm heman (l)'1
Bursal Duhan erif
Acem PseUk ilh, G. Hdy '

kn maksdu ol mahbb-i b hetm imi -'
Himmeti gayet blend matlab bl imi Kf
Nn iklimi ankasn ikr etse nola Rh-i arif
hbz4 kaf- istina imi Nr.i pk.i Hak'k
hakkiyle hd et ey gnl Bunda yrin grmeyen
yarn dahi a'm imi Gayre bakmaz dima srr-
seryn pak eder Sdkm zr murad Hazret-i
Mevl imi Kabekavseyn'i geb eri per.yi
vahdete Srr- Ev edn Hdy cmleden l imi
(2)
2'
Araban ilh, G. sma Hakk
Perian eyledim dilden gam- dehri feram var
Siv cem'iyyetin ehr-i dile koymam, yasam var
Bana hacet deil glzr seyrin eylemek zr
Vedmde benim yer yer alm taze dam var"
Benim sultn- iklm-i fena v fakr istina
Felekler gibi stmde kurulmu ho otam var
Nola ersem firz- ar- maksda bu gn Hakki
Hakbatde elim mi'rc-i ma'nda ayam var (S)
(1) Sd. Mc.

(2) R, Me.
(3) Kn. Mc.
XIX NCU ASIR 547
3
Arazbar Durak, G. Selm
Ey vcdu nr-i mahz. mihr-i envr- kadm
Vey cemli mushaf- yt. Kur'an- kerm
h-i iklm-i risletsin cihan fermanberin
Mhrdrndr Sleyman bir asdrn Kelm
Hk-i ravzan tty-yi khl-i Mzgalbasar
ktihal iden bulur Allah'a rh- mstakim Y
Resllliah kapunda bu Selm derdmend Hi-i
ltfn sili bir kem ter-i edn yetim (1)
- Arazbar ilh, G. Rza

Dili mir'at- bahr.i Kibriydr ehl-i tevhidin hdu
her nefes zevk. likadr ehl-i tevhidin Zer .i hlis eder
kalb-i siyah hrik.i de Gubr. hk-i pay kimyadr
ehl-i tevhidin Dem.i isa'dr ahvli yed-i beyzdr
akvli Kelm. can feza nutku ifdr ehl-i tevhidin
Ya brahim Edhem'dir yahud Mahdm-i a'zamdr
Rzya her biri me^d-i Huda'dr ehl-i tevhidin (2)
- Evi Durak, G. eyh ehab

Ey gzeller gzeli derd gamn ald beni Nice bir
yaksun nr_ hicrann beni Nefs dny v fena ald
benim etrafm Sarf ederler azm-i vasl- hazretti
Hak'dan ben Gayri rem kalmad rem
hidyettir benim resz ol kurtar ol
dmanlarmdan sen beni Geri sdir ehb amma
mukirdir crmne Bezmgehle ad handan eyle y
Rab sen beni (3)
(1) R. Mc.
(2) R. Mc.
(3) R. Mc.
548
TRK MUSKS ANTOLOJS
Evi Dlrak, G. tsmal Hakk
Dergehii Hak'dan beni dv eyledi isyn- dil Kl efaat bendene y Rahmeten lil'lemn
Silsilem eyle iki lemde Hak'ka muttasl Kl efaat bendene -y; Rahmeten lirlemn Hsl
olur zemzem-i nutkun ile sadra if Vsl olur kalbe ihsannla env'. vefa Der bu Hakki
bulmaa mir't. can ire safa Kl efaat bendene y Rahmeten lil'lemn (1)
7 Evi Durak, G. Hday
Bahar oldu yine ald gller Murada blbl erdiin zamandr Safa buldu ferahnk oldu diller
Sanasn dalar balar cinandr
n lY-f-F TTaVlr +VV. \A~ .K
sden an r ocan gr ayan b dan yor an duran mezhir ir duran (3)
(2) {3)
8 Mahur ilh, G. smail Hakk\
Solmadan ban Yakub ran Gzn a ey can Ak oduna yan Ey can blbl Lmekn ili
Nur olub zahir Hakky hr
R. Mc. R. Mc. R, Mc.
Genw
Yand
Hak'k
Artn
Bula
Olsun
Geldi
Hak'd
XIX NCU ASIR 549
q _
~ f
Muhayyer -ilh, G. smail Hakk

Y lh kasmm krnde ben Kul
semin gufran-senin ihsan senin Ehl-i
taksirim senin yolunda ben . Kul senin
gufran senin ihsan senin Bunca ihsan
eyleyp dnsem sama Ol nefes feaoru
gelr ltt'un bana Sen bir ulu padiah
ben bir ged Kul senin gufran senin
ihsan senin Sylenr vasfnda Rabbl-
lemn Gafir-z-znb hayr.r-rhimn
Eyle Hakk'ye keremler y muin Kul
senin gufran senin ihsan senin (1)
10 Nihavcnd
ilh, G. smail Hakk
Ey Hak yolunun dervii Ge!
yanalm senin ile Ey derd
ehli olan kii Ge. yanalm
senin ile Dny bir
mtemhnedir Mihnetten
gayri y nedir Kasd akbet
cnedir Ge! yanalm senin ile
Ya'kub gibi alayalm Eyyub
gibi inleyelim Her dem cier
dalayalm Gel yanalm senin
ile Aay gitti enbiy nleyi
g.sldi evliya Biz de bu yolda
Hakky Ge! y an? hm seni-n
ile (2)
(D R. Mc.
(2) R. Mc.
550 'RK MUSKS ANTOLOJS
Rast ilh, Sofiyan, G. kir

Nedir derdin senin bu mtemin ne
Gnl noldun ne alarsn gamn ne
lcn ne aceb kim merhemin ne
Vatandan ayr dtn bildiim bu
Ki ferydnda g ettim senin h
Aceb zlf-i dilr m ya giys
Seni akn komaz elbet teh dest
Deil uk iinde merteben pest
Meer hamr-i ezel klm seni mest
Seni senden alan kimdir bilirsin
Gam- hecre salan kimdir bilirsin Bu
kir'le kalan kimdir bilirsin
Gnl noldun ne alarsn gamn ne (1)
12
Segh Durak, G. smail Hakk
Glen-i aka den blbl alar grdm

Derd-i Hak'dan nie ehl-i dili inler grdm
n hazn olsa gerek b- bahrn mr
Haste olmu o elemden nie salar grdm
b- vasla kanaym sanma sakn dnyda
Derd-i hicrn ile solmu nie balar grdm
Ne kadar da gibi olsa metnette gnl
Hakky eme gibi gzleri alar grdm (2)
(1) R. Mc., Sd. Mc. Notas iin baknz: Konservatuvar ner'iyat, l-

hler, II, 53, Bu eserde "Gfte ve bestenin sahihleri malm deildir" kayd
vardr.
(2) R. Mc.
XIX NCU ASIR 551
-13-
Segh ilh, Dyek, G. Yunus-
Dervilik badadr tacda deildir

Kzdrmak oddadr sada deildir
Ararsan Allah' kalbinde ara
Kuds'de Mekke'de Hac'da deildir
Eer bir m'minin kalbin krarsan
Hak'ka eylediin secde deildir
Kabl et Yunus'un erken szn
Baa gelr bir gn gece deildir (1)
14
ehnaz ilh, G. smail Hakk
On sekiz bin lemi tutdu sads kn

rir yerden gke elbet nevs kn
Nicesi ftde olmaz pyine her kes ann
Cn ba ml mlk olur fedas kn
eyh Fazl v Hdy v dahi ftde'dir
Pirlerdir lcerem Hakk hds kn (2)
15
ehnaz Durak, G. smail'Hakk
em-i hasret dde-i egimi Ceyhn eyledin

Zahm-i ak ile dilim vallhi pr hn eyledin
Dergehinden dr idb sahrlara saldn beni
kn akln alub Leyl'ya Mecnn eyledin (3)
- 16
Uak ilh, G. smail Hakk

Soydum kaby Akn elinden
Geydim aby Akn elinden
Elleri balu Ol aha karu
Dedim Allah h Akn elinden
(1) R. Mc., Sd. Me.

(2) R. Mc.
(3) R. Mc.
TRK MUSKS ANTOLOJS
Sevdim kemh Ol pdih

Eylerim h Akn elinden
Hakky yandm Aka boyandm
hr uyandm Akn elinden (l)
17 -
Uak Durak, G. smail Hakk
Menba-i ilm-i Hda'sn y Muhammed Mustaf.
Dembedem feyz insn y Muhammed Mustaf
Her kelmn mu'cize her krn ihsandr bize
Cnib-i Hak'dan atsn y Muhammed Mustaf
Tc- skender sana taht- Sleyman neylesn
Sen eh-i milk-i bakasn y Muhammed Mustaf
erbet-i vaslnla dermn eyle Hakk hasteye
Sen kabl eyle recsn y Muhammed Mustaf (:
18 .
- Uzzal Durak, G. Hdy
Tynet-i demde konmasa eer sevd-yi ak
Cenneti bir dneye satmad ol dn-yi ak
Kenz-i mahfden zuhra geldi ey lcerem
Bd-i hubb ile temevv etti n dery-yi ak
Tlib-i ddr olub aylmaya t hare dek
Kim ki n ide ezel bezminde ger sahb-yi ak
Blbln hlin bilenler g iderler nlesin
Bir gl-i bhr indr bunca hy hy-i ak
Ey Hdy hlet-i ak ne bilsn her mekes
Kulle-i kaf- hakkat mrgudur anka-yi ak (3)
Kethda-yi Attar
__ 1 _
Acem Krd Durak, G. Hakk
Cemlin pertev endz- cihandr y Reslllah
Gne nru gibi nrun ayandr y Reslllah
(1) R. M C .
(2) R. Mc.
(3) Kn. Mc., R. Mc.
XIX NCU ASIR 553
Eerki yinende cilvegerdir pertev-i vahdet
Velkin em-i a'mdan nihandr y Reslllah
Kan mihrb- gayb ruhlerin em'-i tecelldir
Siyeh hlin imm- kudsiyandr y Reslllah
efat erbetinden feyziyb- Hakk-i zr
Ki muhtc- deva bir hasta candr y Reslllah (1)
Katrczade
__ 1 ___
-Uak ilh, G. smail Hakk

Kendi hsnn vech-i dilberden hveyd kld ak
em-i kdan dnb n tem kld ak
Geri dilber kendidir hem giydi k kisvesin
Pes cemli cilvesin kendi temenn kld ak
Smad arz -u semya hsn akn lekeri
Bu aceb kim sne-i uk me'v kld ak
Nr nr ile eden mahv isnm resm-i kn
Seyr kl Hakk bu ho resmi ki peyd kld ak (2)
Had
. Zrefken ilh, G. smail Hakk

Nesmin esdi glzr- cihne y Reslllah
emmin by-i cennet oldu cne y Reslllah
Gnl pervne, ve cyende-i nurun olub her eb
Dner em'-i cemle yane yane y Reslllah
Biter her dnesinden bir gl-i nesrn-i fi'rdevs
Arakrz olsa vechin dne dne y Reslllah
Seni Hakk sfat hakdr deyen buldu vusl-i Hak
ridir ilm iinde ho ayne y Reslllah (3)
(1) R. Mc.
(2) R. Mc.
(3) R. Mc.
.554
TRK MUSKS ANTOLOJS
4
Mutafzade Hac Ahmed
(i)
(2)
l
Hicaz ilh, Dyek, G. Hsln Baba
ebpr ebper Sundular kevser Sofra Ali'nin hreti dnin
h
Ifok'dr Muhammed Bulmuuz rif'at Muhammed gldr Cmlemiz kuldur
1
-L
Dosta mihmmz
Ehl-i mnz
M
Pre mahabbet Talibe ni'met
f
Aslmz nurdur
.
Szmz budur H sim* in fikri Bu demin kr
V
Mrid rehber Elhamdlillah Himmet Velinin Elhamdlillah Olmuuz mmet Elhamdlillah Prim blbldr
Elhamdlillah Cmle bir canz
4
Elhamdlillah
Cnile hizmet Elhamdlillah Vaktimiz hurdur Elhamdlillah
- .
Elfakr fahr Elhamdlillah (1)
2
Hzzam ilh, G. Hsm Bvba
em'-i akn zhid pervnesidir gnlmz Mrg-i lht semender lnesidir gnlmz Nr-i Mzgalbasar'dr
feyz-i Hak'kn dayesi Tfl- serdm- tecell hnesidir gnlmz
T
'
Mekteb.i Smme de.n'nn hcesinclen ders alub
^
Lmaallah dersinin dershanesidir gnlmz
f
Bir sirre ana nisbet su'le-i ems kamer

Dima envr- hsnn anesidir gnlmz n- dimde kamu eyaya srr. feyz irer Sikke-i ems kamer
darbhnesidir gnlmz
Bahr-i tevhd-i hviyyetdir ann bir ka,tresi Bahr-i ztin H&im dtU'dnesidir gnlmz (2)
Sd, Mc.
>
Sd. Mc., Bir mecmuada Hopuzade kir namna kaydldr: Sd
Mc.
XIX NCU ASIR
555
3
* ' +
1
\
*
Mahur ilh, Dyek, G. Kenz

+
f
-
Glsen.! srda safa bahs eyledi snbl gli Snblyem Snblyem Snblyem Snbl
Kim gelr ol glsitna ad olur can dili

^
Snblyem Snblyem Snblyem Snbl

0
Gel mlzm ol saadet ister isen kyini emm edesin glsen-i vahdette snbl byini Nice
mddet eiine srd Kenz ryini Snblyem Snblyem Snblyem Snbl (1)
4
\
Mahur tih, G. Snbl Swn
t_
. '
"
Ak ile iki cihanda ah olan gelsn beri -Rh- Hak'da bende-i dergh olan gelsn beri (2)
Delll Osman
l
Dyek
Geldin ey seb rzu gêl Mh. mbarek Ramazaj

r savmm oldu hli perian Geldin d-i meserretle oldu gnlmz handan Senin kadrin
bilemedik todri gzel Ramazan (3)
(D
(2) (3)
<4)
%
Bestenigr ilh, G. Ahmed Rifa
Piyanist Esad efendi Mc., Sd. Mc.
Piyanist Esad efendi Mc., Gfte iin baknz: S: 375
Sd. Mc.
Bu ilhyi ayni makamda H]vu:-dc aki r Efendi de bestelemitir
- 6
Hseyni ilh
Yine ltf eyleyb merref oldum
Merhab dervilerim saf geldiniz
Gussal gnlm ele aldnz
Merhab dervilerim saf geldiniz
Gne gibi u'le verir taclar
Gece gndz ibdetdir ileri
Eref zde Rm'nin dervileri
Merhab dervilerim saf geldiniz (1)
- Hzzam ilh, Dyek, G. Neccarzade Rz

Lebin vasfnda sultnm dehn k zebn k
Sana ey mihr-i tbnm zemn k zamn k
Vcd-i leme bis vcdun olduu zhir
Min-el-evvel ile-l-hr sana kevn mekn k
Eer mahf eer peyda eer kil eer eyd
Senin evkin ile cn nihn k ayan k
Usl-i sofiyn ile budur yn-i etvr
Dner erh-i tahayyrde eder devr-i revan k
Gren k cemal-i b kemlin grmeyen k
O glruhsre billahi Hudvend-i cihn k
Ey sultn- mahbban buyur erbb- ak ire
Desnler bn-i Neccr'e budur ibn-i f lan k (2)
- 8
- Rast -ilh, G. Eref olu Rm
Ey derviem deyen kii gayre gnl verme sakn
Cann ak od sanub nefs odna urma sakn
Ak denizi derin olur yz bin yzgeler boulur
Kenar yok bu denizin kam deyu sorma sakn
(1) R. Mc.
(2) Hattat Bay Nuri'nin ifadesine nazaran.
XIX NCN ASIR 559
Bu denizin yzgeleri cansz olur bahrleri

Can terkini ummaynca bu denize girme sakn
Bahrsisin bu denizin Eref olu Rm sen de .
Az az kar ak gevherin kendzn yorma sakn (1).
Sab ilah, Sof iyan, G. Neccarzade Rza -

Kble-i ehl-i saf oldu cenb- Mustaf
K'b-i ky-i vef oldu cenb- Mustaf
Leyle-tl-esr haremden eyleyb get gzr
Zulmet efrz-i dc oldu cenb- Mustaf
Azm-i dergh- lh etti burk- himmeti
Hemreh-i peyk-i hd oldu cenb- Mustaf
Verdi mikt- rislet mescid-i aksya fer
Mukted-yi enbiy oldu cenb- Mustaf
Eyledi emin mcell khl-i Mzgalbasar
Lentern'den reh oldu cenb- Mustaf
Kasr- Mevh'da grd zt- vahdet gllerin
Blbl-i b- lika oldu cenb- Mustaf
Hadi- i rh- Rz oldu cenb- Mustaf
Mustaf'ya rehnm oldu cenb- Mustaf (2)
- 10 -
- Uak ilh, Dyek, G. Eref olu Rm
Kim ki dost yolunda terk-i can eder
Dost ana ddrn ihsn eder
Kim bu fn dnyeyi terk eylese
Dost ebed mlke an sultn eder
Dost in nefse murad vermeyene
Dost sekiz uman erzn eder
Dost elinden cm- ak n eden
Srr- ma'ku nite pinhn eder
Eref olu Rm can terk ideli
Her nefes dost eline cevln eder (3)
(1) Sd. Mc.

(2) Hattat Nuri'nin verdii malmata gre.
(3) Sd. Mc.
560 TRK MUSKS ANTOLOJ
Hac Arif Bey
-Hicaz Durak, G. k Paa-

Senin klarn klmaz nazar firdevs-i a'lya
Ne hrden haber syler ne rneyleyler musaffya
Nuku-i msivallahdan germ bunlar akn
Komular bunca sevday ulamlar bu sevdya
Enelhak kblesin bulmu yzn Hak'ka dndrm
erb- Lemyezel imi bakn Mansr-i eydya
Eer dery-yi akndan ki katre n ede slik
Hemandem cmle kevneyni verir trc yamaya
Sorarsan k'n hlini zhid kendiden sorma
Fen bahrine gark olmu ulam katre deryaya (1)
- Hseyni ilh, Devr-i kebir, G.Khyazade rif-
Kurratrl'ayn-i Habb-i Kibriya'sn y Hseyn
Nr-i em-i h- merdan Murtez'sn y Hseyn
Hem cierpre-i Zehra Ftma Hayrnnis
Ehl-i Beyt-i Mcteb l-i Ab'sn y Hseyn
Vlidin nnda dendi Lfet iil Ali
Mazhar- srr- etemm-i Lfet'sn y Hseyn
Sana glle dokunan mmd eder mi ma'firet
Gonca-i glensery-i Mustaf'sn y Hseyn
Sadhezran l'net olsun ol Yezd'in cnna
Nice kasd etti sana nr-i Hud'sn y Hseyn
Ehl-i maher dest-i Hayder'den ierken kevseri
Sen susuzlukla ehd-i Kerbel'sn y Hseyn
Kl efaat rif e ceddin Muhammed akna
Arsa-i maherde makbl-r-recsn y Hseyn (2)
_ 3 _
- Segh tevih, Hday -
Sadr-i cem'i mrseln
Sensin y Reslllah
(1) Sd. Mc.

(2) Sd. Mc.
Bedr-i eflk-i yakin
Sensin y Reslllah
Aan rh- tevhdi
Bulan srr- tefrdi
Hday'nin mdi
Sensin y Reslllah (1)
Neyzen Slim Bey
evkefza ilh, Dyek, G. Nr

erb- ak ile sekran bize Rifler derler
Saf-yi mey ile can bize Rifler derler
Hakkat srrna sbhan Hidyet rhna brhan
Tark- Hak'da verdik can Bize Rifler derler
Rm-i Knt kenz'in srrna erdinse Nriya (2)
Ki Bismillh bize ferman bize Rifler derler (3)
Hac Faik Bey
Acem aran ilh, Evsat

Lem'a-i nr-i velyet Hazret-i Snbl Sinan
Mukbil-i ehl-i tarkat Hazret-i Snbl Sinan
Vsl- dergh- izzet vkf- esrr- dil
Mkbil-i ehl-i tarkat Hazret-i Snibl Sinan (4)
- Bestenigr ilh, Dyek, G. Hday -

Firk at cehennemden eed
Mevl meded Mevl meded
Nefs olmasun ortada sed
(1) Matbu Hday Divan, S. 120, Sd. Me.

(2) skdar'da Rifaiyeden aramba dergh
eyhi eyh Nur ve fat 1273 (M. 1854).
(3) Sd/;Mc:
(4) Sd. Mc.
F: 36
Bulsun gnl cem'iyyeti

Mahv eyle isneyniyyeti
Gster sery-i vahdeti
Zahir olub sr- cd
rsn kemline hd
Vergel Hdy'ye vcud
Mevl meded Mel meded (l)
Evi tevih, Evsat

Mefhar-i cmle cihansn ey efat ma'deni
Mekke'de dodun Medine ire kldn meskeni
Vuslatnla ben fakri eyle mesrur y Gan
Dt gnlm y Muhammed cnm arzlar seni (2)
-4-
Dgh yin
_5_
Dgh ilM, G. Ceml

Ak- vahdette dil mihmn olan besbellidir
Mye-i cedd-i Muhammed can olan besbellidir
Tekye-i vahdetde ilmi kr eden ey mdde
Pr keml shib-i burhan olan besbellidir
Ey Cemli lem ire okdur irfnm deyen
Sylemez hi rif sultan olan besbellidir (4)
(1) Sd. Mc.

(2) Sd. Mc.
(3) Ahmed Remzi Akyre'e id bir yin mecmuasndan.
(4) Sd. Mc.
XIX NCN ASIR 563
Hicaz lahi, Dyek, G. Zek

Hkip-yi Mustaf'ya yz sren mesrr olur
Her ne denl mcrim ise kbet mafur olur
Mest-i cm- ak olub d rh- uka heman
Bu hrbat-I mahabbetde den ma'mr olur
evk ile hark- hicb ide aceb mi kan
Snesin k itse Mecnn-i Hda ma'zr olur
Mu'cizt- hazret-i h- rusl ider zuhr
Avn-i Br irib a'd-yi din makhr olur
H ile vakt-i seherde seyr-i lht idegr Zkir-i
Hak'kn Zeka btn pr nr olur (2)
-Hicaz lahi, Dyek, G. Yunus -
Gelin gidelim Allah yoluna

Kurban olalm Allah yoluna
Bir yl bir gn Gelecek ol gn
Sregel yzn Allah yoluna
Derdine bakma Yolundan kalma
Hi erik koma Allah yoluna
Yuns'n sz Kl olmu z
Kan alar gz Allah yolana (3)
(1) Sd. Mc.

(2) Piyanist Esad efendi mecmuas.
(3) Sd. Mc.
9
Hicaz lh, Evsat,G. Zek
Sylemem rz- dernum , srr- mbhemdir gnl
Gevher-i ak ile bir genc-i mutalsamdr gnl
Kef olunmu neyleyim ayar ana bgnedir
Bezm-i vuslatde nice esrra mabremdir gnl
Blaceb vd ki yokdur anda idrkin yeri
Semt-i sahr-yi melmet baka lemdir gnl
Hkip-yi l Evld- Habb-i ekrem'im
Ann in mtem ef z-yi muharremdir gnl
N eden bir katresin cm- dilin bulur hayat
Hzr u s'ya. Zek imdi hemdemdir gnl (1)
10
Hzzam ilh, Dyek, G. Hdy
Ey derdlilerin derdine derman eden Allah
Mznib kuluna rahmet gufrn eden Allah (2)
Hzzam tevih, Dyek, G. dile Sultan

Merhab ey Fahr-i lem merhab
Merhaba ey mihr-i a'zam merhab
Zt- pkin eylemi Rabbil-ul
Bis-i cd-i eya mutlaka (3)
12
Hzzam tevih, Evsat, G. Hakk
Menba'- ilm-i Hud'sn y Muhammed Mustaf

Dembedem feyz insn y Muhammed Mustaf (4)
(1) Sd. Mc.

(2) Ma bu Hdy Divani. S. 135, Sd. Mc.
(3) Sd. Mc.
(4) Sd. Mc. Gfte iin baknz: S. 552
XIX NCN ASIR 565
18
Hzzam tevih
Hud nmiyle bala mevlid-i Fahr-i cihandr bu
Tul'-i hazret-i'peygamber-i hr zamandr bu
Dil-i uka tze feyz ile rh-i revandr bu
Tul'-i hazret-i peygamber-i hr zamandr bu (1)
14
Mhur ilh, Evsat
Hlikn mahbbusun lemlerin sultnsn
Ey Nebiyy-i Mcteb Hak'kn bize ihsnsn
Kintn mefhari hem cmlenin znsn
Ey Nebiyy-i Mcteb lemlerin sultnsn (2)
15
Mster ilh. Dyek, G. Yunus

Tat rahmet derys
Gark oldu cmle s
Drt kitbn ma'ns
Lilheillllah
Budur esmnn has
Siler kalbinden pas
sm-i a'zam dus
Lilheillllah
Erenlerin klc
Ara kar bir ucu
Vay ne gzel kesici
Lilheillllah
Gnl burcundan doar
leme rahmet yaar
Hak'kn birliin er
Lilheillllah
(1) Berber Hac Hasan'a id bir mecmuadan naklen.

(2) Sd. Mc.
Cennetden kd dem
Dnyya basd kadem
Bunu der idi her dem
Lilheillllah
Yunus da bunu dedi
Yanar yrek ak odu
Mevl'nn gzel ad
Lilheillllah (1)
16
Mstear-f ilh, Dyek, G. B. Kendisinin-

Ey derdimin dermn
lemlerin sultn
Enbiylar, zn
Sensin efat kn
Fik aknla yanar
Dim ztn anar
Senden efat umar
Sensin efat kn (2)
17
-Pselik tevih, Evsat., G.Sdk-

Mahrem-i zt- Hud'sn y Muhammed Mustaf
Mukted-yi enbiysn y Muhammed Mustaf
Hak yaratd nr-i vechinden seni b itibh
Ol cemle insn y Muhammed Mustaf
Gzlerim yana rahm et y Reslllah meded
Rehnm-yi etkysn y Muhammed Mustaf
Sdk'm bir k- breyim geldim sana
Gster ol vechin ziysn y Muhanmed Mustaf (3)
(1) Sd. Mc.

(2) Sd. Mc.
(S) Sd. Mc.
XIX CN ASIR - 1 8
-
Ol Resl-i mcteb hem rahmeten lil'alemin
Beride medfundur deye eflke fahr eyler zemin
Ravzasn idb ziyaret didi Cibrl-i emin
Hazihi cennat adnin fedhulh hlidin (1)
- 19 -
ehnaz ilh, Dyek, G. Sezy
d eder gamgin dili Allah bir yzden dahi

Feth eder her mkili Allah bir yzden dahi
Vdi-i hicrnn tayy ettirir bir gn bize
Gsterir ser menzili Allah bir yzden dahi
Her kime kim arz- matlab eyledim etti dir
Verdi maksdum vel Allah bir yzden dahi
ekme gam zulmet grnse sana bir yzden eer
Arz eder nr-i tecell Allah bir yzden dahi
Nevbenev derkrdr lem Sezy srra bak
Her iin iler bel Allah bir yzden dahi (2)
20
ehnaz ih, Evsat, G. dile Sultan
Yzn mir't- zt-i Kibriy'dr y Reslllah

Vcdun mazhar- nr-i .Hud'dr y Reslllah (8)
-21 -
evkefza ilh, Dyek
Ey dil bu yeter iki cihanda sana iz'an

Birdir bir iki olmaya yok bilmi ol imkn
Hak syleycek sende senin ortada ,nen var
lemde heman ben dediindir sana noksan (4)
(1) Sd. Mc.

(2) Sd. Mc.
(3) Sd. Me.
(4) Sd. Mc.
22
evkefza ilh. Dyek,
L mevcde ill h
L ilhe ill h
Zikrim benim dim bu
L ilhe ill h (1)
Uak ilh, Dyek, G. Eb Bekr-i Sddk
-2 4 -
Uak ilh, Devr-i Hind, G. Himmet
Sivden kalbini pak et gnl mir't- Rahman'dr
Safdan sneni k et gnl mir't- Rahman'dr (3)
25
- Uak ilh, Evsat, G. Hdy
Nefse uyub rh- Hak'dan tara kmak yol mudur
Kibr ucb ile adn dervie takmak yol mudur
Matlbn a'l iken ednya akmak yol mudur
Yr- bk var iken ayra bakmak yol mudur
Nice bir emmrelikte eylese nefsin karr
idb Firrilllah' et ol yana firr
Ko sivy sdk ile gel Hak'ka eyle i'tizr
Her murad Hak-verir sen gayre bakmak yol mudur (4)
(1) Sd. Mc.

(2) Piyanist Esad efendi Mc., Sd. Mc. Notas iin baknz:
konservatuvar neriyat, lhler, III, 114.
(3) Sd. Mc., Manzume iin baknz: S. 224.
(4) Hdy Divan, Glen Efendi tab' S. 73, R. Mc.
XIX NCN ASIR 569
Neyzen Salih Dede
etaraban yin
(1)
eyh Ruen
Mahur Savt, G. Yunus

rde v eyd klan
Rast ilh, G. Abdrrahman Nesib

Fahr-i lem Mustaf'nn doduu ebdir bu eb
Nur-i Ahmed ile dny dolduu ebdir bu eb
Defter-i a'ml-i mmet bir rakamdr afv ile
sm-i gaffr ile olduu ebdir bu eb
Makdem-i h- cihan eyleyb izhr Hak
Ol habb-i Kibriy'nn geldii ebdir bu eb
On sekiz bin lemin cdna bis olan
Seyyid Fahr-i cihnn geldii ebdir bu eb (3)
_ 3 _
-Sab ilh, G. N esimi -
Alluhu ekber ey sanem hsnnde hayrn, olmuam
Kavs-i kuzahdr kalarn ysna kurbn olmuam
(1) Notas, Bay Abdlkadir Tre'nin koleksiyonunda mevcddur. Bay

Ahmed Remzi Akyrek'teki bir mecmuada "Araban"' makammda kaydldr.
(2) R. Mc., Bu manzumeyi Ruen Efendi, "M'stear1 savt" olarak da,-
bestelemitir: R. Mc.
(3) R. Mc.
Yzndrr vahdet gl byin hakikat servidir
Aknda, bir blbl gibi lemde destn olmuam
Kevn mekndan gemiem ma'n erbn imien
Cnan yzn grmem batan baa cn olmuar
bid benem zhid benem s benem fsik benem
M'min benem kfir benem y klli imn olmuam
Shib krn- vahdetim Ya'kub-i kn- kurbetim
Ben ol Nesmi'yim bugn hk ile yeksn olmuam (1)
- 4
-Sab ilh, G. Nev'-
Ben bilmez idim gizli ayan hep sen imisin
Tenlerde v canlarda nihan hep sen imisin
Senden bu cihan ire nian ister idim ben
Ahir bunu bildim iki cihan hep sen imisin (2)
Sab Pselik ilhi, G. Zenb

em'-i bezm-i hsnn pervnesi gnlm benim
Micmer-i aka deil mi yanesi gnlm benim
Rz eb feryd ider y h Muhammed akna
Ol habbin bir deli dvnesi gnlm benim
Mhasal bu ak ile Allah Allah diyerek
Blbl-i nlnn olmu lnesi gnlm benim
Klbe-i vasln tavfa sa'y eder dil pr ata
Zemzem-i ihsnn ib kanesi gnlm benim
Ey efat menba' Zenb kulun senden umar
Rz-i maher olmasun gamhnesi gnlm benim (3)
Mezzinba Rifat Bey

-l-
Acem ilh, Evsat, G. Zek
Hkip-yi Mustaf'ya yz sren mesrr olur
Her ne denl mcrim ise kbet mafr olur (4)
(1) R. Mc.
(2) R. Mc. .Sultan Veled'in bir i'rinden tercme olan bu kt'a muh-
t elif airlere isnad edilmektedir.
(3) R. Mc.
(4) Sd. Mc., Gfte iin baknz: S. 563.
XIX NCN ASIR 571
2
Segh tevih -
Gubr-i pyine almam cihn y Reslllah
Deimem myine heft smn y Reslllah (1)
3
Ferahnk yin
Hseyn tevih, Devr-i revn

h- iklm-i rislet doduu ebdir bu eb
Mebde-i srr- velayet doduu ebdir bu eb
- 6
-Segh, tevih, G. eyh Galib -

Sultn- rusl h- mmeccedsin efendim
Brelere devlet-i sermedsin efendim (6)
(1) Sd. Mc.

(2) Gftem ve notas iin Neyzen Emin Yazic'nn yin mecmuasna
baknz:
(3) Bay Muhyiddin'e id Mc.
(4) Gfte ve rtotas iin baknz stan.bul Konservatuvar neriyat.
Mevlevi yinleri, cild: 17.
1
(5) Bay Muhyiddin'e id Mc.
_ 7 _
Sab ilh
Ey gnl aka evir gel yzn
Arif-i billha benzet zn (1)
8
evkefz lh Devr-i Hind
Mest hayrnm Zr girynm
Her dem lisnm H demek ister
Geceler kaim Ehl-i Gndzn sim
Hak dim H demek ister (2)
_ 9 __
- Uak ilh -
Mtk olub zlediim
ehr-i ramazan merhaba
Bakub yolun, gzlediim
ehr-i ramazan merhaba (3)
Rsim Efendi
- Suzidil ilh, Dyek, G. Zat

eh bu benlii bzr-( akda senden aldm ben
Annn bu dernumda aradm seni buldum ben
Ne sen bensiz bilinirsin ne ben sensiz bulunurum
Seni bende beni sende bulub seninle doldum ben
Ne hikmettir bu lemde kimi Mecnun kimi Leyl
Hemen bu cmlesi sensin grb hayretde kaldm ben
sensin k u mauk dahi rn ile Ferhd
Nin Ferhd olub bu varln dan deldim ben
Vcd iklmini bir bir teferrc eyleyb hr
sensin Zfiy maksud annn sna geldim ben (4)
(1), (2) Sd. Mc. (3) Notas iin baknz: stanbul Konservatuvar
neriyat, lhler III
(4) Sd. Mc.

XIX NCU ASIR 573
Edhem Aa
Acem Pselik ilh, Dyek, G. Yunus

Ak bazirgn Sermaye can
Bahdr grdm Cana kyan
Vallah bahdr Can terkin uran
Sol Cercisleyin Cna kyan
Tez karrlar Fevk-al-ulye
Sol s gibi Dny koyan
Tez indirirler Taht-es-serye
ol Karun gibi Dny seveni
Mansr'u gr kim Enelhak dedi
Berdr ettiler itdin an
lmim var deyu Sen marur olma
Merdd ederler Marr olan
k olann Nin vardr
Melmet olur Bell beyn
Zinhr ey Yunus Grdm deme sen
Oda yakarlar Grdm deyeni (1)
Psklc Nur Efendi

l
- Bayat araban ilh, G. Hday -
k seni kande bula (2)
Hamamzade Neyzen Osman Bey _

-1-
Bayat ilh, G. Osman ems
Gnldebuldum esrr- veys'i
veys'yem veys'yem veys
Ki oldum,aknn Leyl v Kays
(1) R. Mc. Sd. Mc.

(2) Sd. MC ., Gfte iin baknz: S. 65.
TRK MUSKS ANTOLOJS
Hud akn ki cn tende buldum
Gl-i tevhdi ol glende buldum
Ne buldumsa arayub bende buldum
veysiyem veys'yem veys
Bulub tecrd dny-yi denden
Geb silk-i Nakbend-i Vel'den
Grndm Halvetden Kadirden
Melmetle ayaklarda srndm
Ki mir't-i meryda gr ndm
Libs- mefhar-i er'e brndm
Yolum er'-i Muhammed'dir dellim
Ki ems'im k- ak- cellim
Cemlllaha mtk- cemlim
veys'yem veys'yem veys (1)
- 2-
Bestenigr ilh, Dyek, G. Osman ems

Gel glen-i tevhde u blbl gibi y h
Nln olub Allah diyelim h diyelim h
Gz ya ile glbn-i aka verelim su
Giryn olub Allah diyelim h diyelim h
Mnend-i sab nefha edb nefha-i Rahman
Olsun emen-i dilde marif gli handan
B- melekta per aub etmee seyran
Perrn olub Allah diyelim h diyelim h
Bildik ki baka yok bize bu dr- fenda
Ahvl-i bakay grelim rh- Hud'da
Bildirmeyelim kimseye esrn kabd
Pinhn olub Allah diyelim h diyelim h
Dergh- lh'de olub bende-i ferman
Meydn- mahabbetde idb zikr ile cevln
Cezbeyle sem' eyleyelim vecd ile devran
Gerdan olub Allah diyelim h diyelim h
(1) Sd. Mc.

575-
Emri tutalm eyleyelim terk-i menah

ksun felee nefsimizin dde-i h
Tennr-i gnlde tutuub ak- ilh
Szn olub Allah diyelim h diyelim h
Ak il yanub yanmayalm nr- cahme
Mevt irmeden evvel girelim dv- name
Beyt-i Hak olan zviye-i kalb-i selme
Mihmn olub Allah diyelim h diyelim h
Dilden karub megale-i hubb-i sivyi

Can gzlerin atu b grelim fevk- uly
Her yzde temaa edelim vech-i Hud'y
Hayrn olub Allah diyelim h diyelim h
Envr- tecellde olub mahv peran
Fn olalm tr-i tecell gibi yeksan
Humhne-i Veysi den ib bde-i irfan
Sekrn olub Allah diyelim h diyelim h
Bul emsi gibi ak- Muhammed'le delli
Bir te ile srr- glistn- Hall i
Musa gibi seyr etmee envr- celli
Pyan olub Allah diyelim h diyelim h (1)
3
- Hicaz ilh, Dyek, G. Sultan hmed I.
Dilhnesi pr nr olur
Envr- Zikrullah ile klm-i
dil ma'mr olur Mi'mr-
Zikrullah ile
Ahmed seni ikrr eder
Hem zikrini tekrr eder
hlsn i'r eder
Tekrr-i Zikrullah ile (2)
(1)Sd.Mc.
(2)Sd.Mc.
-4-
Hseyn ilh Evsat, G. Osman ems
Rehber-i kafile-i isr-i Nebiy-yi Meden
em'-i minhc- hda necl-i sheyl-i Yemen
ems eder feyzi ile nr- dili merik- nr
Pr-i pran- Hd perver veys-l-Karen (1)
5
Hseyn ilh, G.Hekimolu Ali Paa -
Dildde-i zlfn eh mahlka -bahetmi Hud
Her trna bin can feda ey Fahr-i lem Mustaf (2)
Esad avu
_ 1 __
Acem ilh, G. Uyun
Snbl etvr srrn bilmek isterden gnl
Snbl, ol Snbl ol Snbl ol Snbl
Snbl sr nurun grmek istersen gnl
Snbl ol Snbl ol Snbl ol Snbl
Merkez-i devrinde dil Kutb olub Yusuf ceml
Dde-i Ya'kub-i dil shibleri ehl-i keml
Halka-i uak olub nr-i Sinan encm misl
Snbl ol Snbl ol Snbl ol Snbl
Ekseri l-i Muhammed'dir kerm l-i neseb
Gavs-i a'zam Pr Nreddin'dir ihym sebeb
Snbl feyzi Uyuni dilde car rz eb
Snbl ol Snbl ol Snbl ol Snbl (3)
-2-
Hicaz ilhi, G. -Rza
Ey Habb-i Hazret-i Rahman Muhammed Mustaf
B Levlk'e gl-i reyhan Muhammed Mustaf
Garka-i bahr-i masdir medet eyle ana
Ol Rza'nn derdine derman Muhammed Mustaf (4)
(l) Sd. Mc.

(2) Sd. Mc., Gfte iin baknz: S. 387
(3) Mvh. Mc.
(4) Sd. Mc.
XIX NCN ASIR 577
Zver Efendi
l
Rast ilh, Dyek, G. Hday
Vuslat gibi ni'met mi olur y Rab nice kr edelim
Hizmet gibi devlet mi olur y Rab nice kredelim
Cdunla cd eyledin Matlba ird eyledin
Cn dili ad eyledin y Rab nice kredelim
Hzr da sen nzr da sen kadir de sen nsr da sen
Zhir de sen kir de sen y Rab nice kredelim
Eyle Hdy'ye nazar kalmaya fniden eser
Varlk senindir serteser y Rab nice kredelim (1)
Piyanist Mimar Esad
-l -
Dgh ilh, Dyek, G. Osman ems
n grb dervi oldum eyhim Abdlkadir
Kadir'yem Kadir'yem Kadir'yem Kadir
Grdm ol yzden tecell-i Hud-yi Kadir'i
k- rdeyim amma Hanf mezhebim
Bde-i tevhd ile mestim veys merebim
Seyr-i lht etmede mnend-i Bz- ehebim
Ol velyet bnn balarda alm gl
ekdi ok Mansr'u dara tr- zlf-i snbli
Glen-i irfannn imdi ben oldum blbli
Etky idrki ermez rtbe-i irfnna
Evliya el balayub devr ettiler devrnna
r dest ile sarldm gse-i dmnna
Gavs-i a'zamdr tasarrufta d dest-i kudreti
Hep veller duna vaz'etti py-i himmeti
(1) R. Mc.
fil ' F: 37
ems oldum bende-i hs- harm-i hazreti

Kadir'yem Kadir'yem Kadir'yem Kadir (1)
-2-
Rast ilh; Dyek, G. Nesim
nki bildin m'minin kalbinde Beytullah var
Nin izzet etmedin ol evde kim Allah var
Her ne var demde var demden iste Hak'k sen
Olma bls ak demde srrullah var
Kimseyi ta'n etme ey dil srr- Hak'ka vkf ol
Nr-i Hak'dr cmle eya sanma gayrullah var
Ylda bir kez Hacc olursa K'be'de ey hc ger
Gir gnller K'besine nice bin haccullah var
Kenz-i mahfdir hakkat ey Nesm epsem ol
Srrn f eyleme bu yolda ok gmrh var (2)
Turucuzade Hafz Mehmed
Mhur ilh, Evsat, G. Selm

h- iklm-i rislettir Muhammed Mustaf
Cnin-i milk-i vahdetdir Muhammed Mustaf
Ahmed Mahmd mahbb-i ceml- Kibriya
Mahrem-i srr- hviyyetdir Muhammed Mustaf
Bb- ltf silidir evvelin hrn
Mltec-yi ehl-i hcetdir Muhammed Mustaf
Zulmet-i kfr giderdi leme verdi zy
ems-i tevfk-i hidyettir Muhammed Mustaf
Bu selm r siyeh bir mznib-i bedkr ise
Mnci-i hevl-i kymetdir Muhammed Mustafa (3)
2
Segh ilh, Dyek, G. eyh Muhyeddin
Yand bu cnm klhn- aka
Mahv oldu cismim szn- aka
(1) Sd. Mc.

(2) Bu eserin notasn ilk defa 1933 te Konservatuvar "Gfte shibi
mechuldr, bestesi Esad Efendi'nindir" deyerek neretti: (lhler III, 139),
daha sonra Dr. Subhi de ayn notay "eyhlislm Esad Efendi" nin bir
bestesi zannederek tekrar neretmitir (Trk Musikisi III, 80).
(3) Sd. Mc.
XIX NCU ASIR 579
k teiyle yand vcdum
Olmaz nihyet pyn- aka
Gavvs olub dal dery-yi zte
Drdneler ver mihmn- aka
Akn yolunda terk eylerim hep
Cn ile ba cnn- aka
klm-i aka seyyah olaldan
Hizmetler etdim sultn- aka
Muhyiddin (1) olmu hk ile yeksan
keri h- merdn- aka (2)
Behll Efendi
l
Mstear durak, G. Fuzul
if-yi vasl kadrin hecr ile bmr olandan sor
Zll-i zevk evkin ne'e-i ddr olandan sor
Lebin srrn gelb gftra benden zgeden sorma
Bu pinhan nkteyi bir vkf- esrar olandan sor
Gz yalularn hlin ne bilsn merdm-i gafil
Kevkib seyrini eb t seher bdr olandan sor
Mahabbet lezzetinden b haberdir zhid gafil
Fuzl zevk- ak ak zevki var olandan sor (2)
2
- Mstear ilh, G. Kuadah brahim
Vech-i yre d olan lemde seyrn istemez
Cnn cnne teslm eyleyen cn istemez
Bu misafirhanenin fniliin fehmeyleyen
Hne-i kalbinde Hak'dan gayr mihmn istemez
Geri zahir ilminin nef'i de vardr tlibe
Lk esrra irenler sri irfan istemez
rci vz erdi mrg-i cnn srrna
Bkarr oldu annn verd-i handn istemez
Msivallahdan mcerred oldu brahim bugn
Varn dildre verdi vali u hicrn istemez (2)
(1) Hrka-i erf-te Kadiriyeden Perembe tekkesi eyh Muhyeddin.

Vefat 1279 (M. 1862).
(2) Sd. Mc.
Hac Nfiz Bey
Mhur ilh, Dyek, G. Yunus

Yar yreim yar Gr ki neler var
Bu halk iinde Bize gler var
Girdik bu yola Ak ile bile
Gariblik ile Bizi salar var
Bu yol uzakdr Menzili okdur
Geidi yokdur Derin sular var
Her kim merdne Gelsn meydne
Kalmasun cne Kimde hner var
Yunus sen bunda Meydn iste
Meydn iinde Merdneler var (1)
Mahur ilh, G. Nash -

Tecell evk- ddrn bana yr yr etti
Visli bezmine irdim bana etvr yr itti
reli srr- cnna ne ismim kald ne resmim
Nash imdi mahv oldu ana ztn var itti (2)
Uak ilh, Dyek, G. Seyyid Seyfullah

Aknla k olsa bu ten
Ben yine llllah diyem
Yanub kl olsa bu beden
Ben yine illllah diyem
im gcm zr eylesen
im dm nr eylesen
Mansur ve berdar eylesen
(1) Sd. Mc. Abdlkadir Tre tarafndan tesbit edilen notas iin bak-
nz: Fuad Kprl: lk mutasavvflar.
(2) Sd. Mc.
XIX NCU ASIR 581
slere katsan beni
Tamulara tksan beni
Mcrim kulun etsen beni
Bin derdini versen bana
Halim gren kalsa tana
Yzm tutub senden yana
Kan aksa gzden yalarm
Barmda bitse balarm
Derd gam olsa ilerim
Bin pre ettirsen beni
Odlara attrsam beni
Terk etmeyb Mevlm seni
Seyyid Nizamolu ile
Ceddiyle harola bile
M'min muvahhidler ile
Ben yine llllah diyem (1)
Hoca Zek Dede
- Acem ilh. Dyek, G. Bill-i Habe-
Acem ilh, Dyek, G. Sbit

Aldanma dny varna
Koyma iin sen yarna
(1) Sd. Mc.

Dndr yzn ddrna

Hak'k zikr et tevhd ile
Sbit nedir bu gafletin
Gelr bir gn de nevbetin
Elde var iken frsatn
Hak'k zikr et tevhd ile
Acem ilh, Dyek, G. Yunus

Yine akn srr dt serime
Ben H demeyince elenemem
Hak'kn mahabbeti doldu gnlme
k Yunus msivy kosunlar
Kalbleri yusunlar hem artsnlar
Kimi deli kimi uslu desinler
Acemaran ilh, Dyek, G. Hday

Sehv ile olduysa gnah
Kuldan nedem senden kerem
Ey ltfu b had pdih
Gnlm evin seyrn eden
klar hayrn eden
Ey kendyi pinhn eden
Mzniblere gufran senin
Mcrimlere ihsan senin
Derdlilere derman senin
Mstarak iken vuslate
Dt Hday firkate
Yine sen irgr vahdete
XIX NCU ASIR 583
_ 5 ___
Acemaran ilh, Dyek

Y lh balayalm ism-i Bismillh ile
Bu duya el aalm ism-i Bismillh ile
Sen kabl eyle dumz Besmele hrmetine
lmini eyle myesser y lh-el-lemn
6
Acemaran ilh, Devr-i revan
Hamd minnetle sana ey Hlik-i msten
Mrde dilleri ihy kld ehr-i Ramazan
Ehl-i isynn yine oldu derdine derman
Mrde dilleri ihy kld ehr-i Ramazan
Acemaran ilh, Evsat, G. Hakk

Beni gamdan hals eyle Kerem senden meded Mevl
Karn-i bezm-i hs eyle Kerem senden meded Mevl
Bu Hakk bendeni y Rab At bbnda gnln yap
Ki efkat afv senindir hep Kerem senden meded Mevl
_ 8 _
Acemaran ilh, Dyek

Aman Allah aman Allah
Alm Allah azm Allah
Aman Allah aman Allah (1)
9
- Acemaran ilh, Dyek, G. Hayal-
(1) Gftenin tamam iin baknz: S. 539

(2) Gftenin tamam iin baknz: S. 393
10
Acemaran ilh, Dyek, G. Yunus
Ey Allahm (1) sen var iken
Y ben kime yalvaraym
smin gani Settar iken
Y ben kime yalvarym (2)
11
Acemaran ilh, Dyek, G. Yunus
Durmaz yanar vcdum h etmeyp nideyim

Sndremezem odum h etmeyp nideyim
Kan alay alay Ben severim Mevl'y
Mecnun sever Leyl'y h etmeyp nideyim
Yunus gibi dkne Akl gitmi akna
Dost Muhammed akna h etmeyp nideyim
Acemaran Durak, G. Hday

Ltf eyleyb bir kez nazar eylerse ger sultnmz
Krs deil ardan dahi l olur unvanmz
Benlik aradan dr ola zulmet gidb pr nr ola
Mahzun gnl mesrr ola ma'mr ola vrnemiz
Ola Hdy'ye at can sem'ine ire nid
Derdin veren Kadir Hud bir gn vere dermnmz
13
Acemaran ilh, Devr-i revan, G. Hakk
Var mdr lemde hi bir nesne bu candan lezz
Can nedir kim ola bir dem vech-i cnandan leziz
Okuram Kur'n' ezber hatt- ryinden senin
km bir nesne gelmez Hakk Kur'an'dan leziz
(1) Asultmm: nsha.

(2) Gfte iin baknz: S. 531.
XIX NCU ASIR 585
- 14-
-Arazbar ilh, Dyek -
15
- Bayat ilh, Dyek, G. Hassan-
- 16 -
Bayat ilh, Dyek
Y ilh neccin mimm nehf
Kl bizi dim bellrdan muf
17
Bayat ilh, Evsat
Ey rislet tahtnn h- cihan peygamberi
Vey nbvvet tcnn drr sadefle gevheri
Zt- pkindir cinnn misk by-i anberi
Enbiylar serveri hem evliylar rehberi
Essalt vesselm ey hdi-i cmle mem
Essalt vesselm ey shib-i ltf u kerem
18
Beste sfahan, Dyek, G. Yunus
Akn ile klar Yansun y Reslllah
b akn erbn Kansun y Reslllah
ol seni seven kii Verir yoluna ba
ki cihan gnei Sensin y Reslllah
ol seni sevdi Sbhan Oldun kamuya sultan

Canm yoluna kurban Olsun y Reslllah
km ol dildra Blblm ol glzra
Seni sevmeyen nra Yansun y Reslllah
ol seni sevenlere Kl efat anlara
M'min olan tenlere Cansn y Reslllah
k Yunus'un cn lm efat kn
lemlerin sultn Sensin y Reslllah
19
-Beste sfahan ilh, Evsat, G. Hakk -

Hsn-i ztye ezelden oldu dem mbtel
dem-i hkye belki cmle lem mbtel
Her nefesde imtihan oldu hurc ile duhl
Kudret-i hayy alm emriyle bir dem mbtel
Rh-i kudse merkez oldu mstev-yi zt- pak
Nefha-i Cibrl ile oldukda Meryem mbtel
Mbteldr kalb-i Hakk mantk- irfn ile
Delv-i huccc ile gya b- zemzem mbtel
20
Evi ilh, Dyek, G. Muhammed .Hanef
arabca
(1) mam Busr-nin olarak da ayi olan bu manzumenin "segah)- maka-

mnda bir bestesi daha vardr. Bu besteyi de Zek Dede, Msr arklarndan
birinden aynen bu gfteye giydirerek tamim etmitir.
XIX NCU ASIR 387
21
-Evi tebih, Muhammes -
- 22-
Evi ilh, Dyek
arabca
23
-Ferahnk ilh, Dyek, Msr Niyaz-

Ey Kerm Allah ey gan sultan
Ltfuna had yok ihsne pyan
Bu Niyz n zikrine dt
Dn gn gnl fikrine dt
Ztna iren krne dt
Derd-i Hakk'a tlib ol dermna irem derse
Mihnetlere rgb ol sana irem dersen
Ak yolu belldr her kr cefldr
Cnndan mdin kes crnna irem dersen
Od yak sneni k et su gibi zn pk et
Yzn yere sr hk et ummana irem derse
Sabr etmede Eyyb ol gam ekmede Ya'kub ol
Ysuf gibi mahbb ol Ken'n'a irem dersen
Terk et kuru da'vy hem ucb ile riyy
Msr ko bu sevday Sbhn'a irem dersen
25
Ferahnk ilh, Devr-i revan, G. eref
0l kadar mukbil-i mahbb-i Hud'sn ki seni
Kld tevkr ziyaret ile vehin greni
Yok nazrin aramam htta- Hind Yemen'i
Bahr-i isynda gezdirme yeter flk-i teni
Destgr ol bana y Hazret-i Veyselkaren
Hl-i hind v kef-i cdunu ettin i'ln
Rtbe-i ztn imdr o nr-i lemean
eref-i r siyehim pyine ddm el'an
Zuaf Huz biyed Huz biyed derken aman
Destgr ol bana y Hazret-i Veyselkaren
26
Ferahnk ilh, Dyek, G. Hday
Benim maksdum lemde deildir lkin ill H
Bu benim derdime derman deildir lkin ill H
Deildir hri v glman ne cennet kk ne Rdvan
Bu benim gnlme sultan deildir lkin ill H
Ann nak-i haylinden cihan bir zerre olmutur
Nazar etsen o zerreden grnmez lkin ill H
Hday sen eer idrk edersen fn dnyy
Bu szn srrna kimse erimez lkin ill H (1)
27
Ferahnk ilh, Dyek, G. Yunus
rde v eyd klan
Yrin cemlidir beni(2)
(1) Bu manzume bir ok mecmualarda Hday namna kaydldr, fa-

kat divannda yoktur. Baki Glpnarl ise Hac Bayram namna neretmitir
(Melmlik ve Melmiler, S. 208).
(2) Gfte iin baknz: S. 526 - 527.
XIX NCU ASIR 589
28
Ferahnk ilh, Evsat, G. Hakk

Nr-i Ahmed'dir dil dny v ukbdan garaz
01 Muhammed'dir bu mevcdt peyddan garaz
Mekteb-i irfandan aldn Hakkiy sen dersini
Anladn tevhd imi ta'lm-i esmdan garaz
29
Gerdniye ilh, G. Hayal
30
Hicaz Durak, G. Nasuh
Dilhnesi mir't-i Hak
Seyr-i cemlullah gr
Maksd olan kef-i sebak
Srr- cemlullah gr
demdedir kenz-i ezel
Seyre bakup etme zelel
Dil zevkine verme halel
Kef-i cemlullah gr
Cmle bilr sensin ayan
Ancak cemlindir nihan
Oldu Nash gark- an
Bahr-i cemlullah gr
31
Hicaz ilh, Dyek
(1) Gfte iin baknz: S. 393

32
Hicaz ilh, Dyek
arabca
33
-Hicaz ilh, G. Kmil-
arabca
34
Hicaz ilh, Dyek-
35
Hicaz ilh, Dyek, G. Ahmed Bedevi

arabca
XIX NCU ASIR - 591
-36 -
Hicaz ilh, Dyek
37
Hicaz ilh, Dyek-
38
Hicaz ilh, Dyek-
rde v eyd klan
Yrin cemlidir beni
lemlere rsv klan
39
- Hicaz ilh, Dyek, G. Hday-
Cenb- pkine lyk amel yok

Yine hr kerem Mevl senindir
Nesi var kulunun eksikten artk
Hdy'ye nasb et feth-i bb
Cemlinden getr ltf et nikab
Gider zulmni nrn hicb
Yine n son kerem Mevl senindir (2)
(1) Gfte iin baknz: S. 526 - 527.

(2) Hday divan, Glen efendi tab', S. 65.
40
Hicaz ilh, G. Fevz

Y Seyyid ifa' len
T gide bu dilden an
Feth eyleyb bb- gn
u Mevlid-i pkin bana
Hem Fevz'ye fi' ola
Hep gamlar dfi' ola
Dreynde hem nfi' ola
u Mevlid-i pkin bana
41
Hicaz ilh, Dyek, G. Hakk
Y vsi'-al-mafiret Hlime senden meded
Y sbk-al-merhamet Hlime senden meded
Kapuna geldim garb Maksdum eyle nasb
Ente sem' mcb Hlime senden meded
Gayr kapu bilmezem Srr ayan klmazam
Kapundan ayrlmazam Hlime senden meded
Hakk'yi redd eyleme Yolunu sedd eyleme
Ltfunu add eyleme Hlime senden meded
42
-Hicaz ilh, Evsat, G. Ulv -

h- iklmi-i rislet hem muazzam pdih
Nzenn-i Rabb-i zzet bende-i hs-i lh
Hkipyi olmayan bulmaz cenb- Hak'ka rh
Ann in halk olubdur nh felek ems ile mh
Sellim sall l bedr-id-dc ems-id-duh Nr-i
Hak'dr Mustaf mahbb-i dergh- Hud
Yd eden ism-i erfin evk ile pr nr olur
Mu'ciztn g eden mahzun gnl mesrr olur
Her kim an sevse crm afv olur mafr olur
k- Hak Ulvi-i bre ve ma'mr olur
Sellim sall l bedr-id-dc emsi-d-duh
Nr-i Hak'dr Mustaf mahbb-i dergh-i Hud
XIX NCU ASIR 593
43
Hicaz ilh, Evsat, G. Ulv

Ey Hud'nn sevgili mahbbu ey Fahr-i cihan
Hep seninn halk'u cd oldu bu kevn mekn
Crm isyn ile oldu hlimiz gayet yaman
mmetine kl efat y Muhamned el'aman
Eyle ey Ulv o sultna salt ile selm
Snnetin terk etme kl cn ile sa'y ihtimm
Diler isen t kabul ola dedikte bu kelm
mmetine kl efat y' Muhammed el'aman
44
Hicazkr ilh, Evsat, G. Hakk

yle sakla srr- ak tende cmn duymasn
Hlet-i ak hikyet kl zebann duymasn
lmek san kane zerre firkat olmasa
Byle mkil derd-i akn kim devsn duymasn
- 45
Hisar Pselik ilh, Dyek

Y lh sana geldik bizi mahzn eyleme
Fahr-i lem hrmetine ey Kadr-i lyezl
Ol kymet gnlerinde bizi mahrm eyleme
Ar- a'l hrmetine ey Basr-i lyezl
Gayri senden yok lhm gidecek derghmz
Eyle mesrur cmlemizi verme y Rab feti
Dn-i slm zerine kasd eden dmenleri
Ol cellin hrmetine ey Sabr-i lyezl
46
Hseyn ilh, Evsat, G. eyh Kmil
Andelb-i b- hicrn olmuam y Rabben
Gl'izr- mest hayran olmuam y Rabbena
Mddet-i mrm iinde bir nefes gldrmedi
tiyk- hasret-i cn olmuam y Rabbena
F. 38
TRK MUSKS ANTOLOJS
Hamdlillh ok eriti bizlere eltf- Hak

ok krler imdi handan olmuam y Rabben
Y lh rh- akndan ayrma Kmil'i
Cn ile cnna kurbn olmuam y Rabbena
- 47 -
Hseyn ilh, Dyek
Elmeded prim efendim elmeded

Ben gnehkr kanundan etme red
Bendegnn cmlesi de derdmend
Y Baheddn h- Nakbend
Crmm afv eyle hm el'aman
Hkipyinden niyazn bu heman
Eyleme red Kmil'i hi bir zaman
Y Baheddn h- Nakbend
48
Hzzam, ilh, Dyek
lh-el-lemnsin Hak Tal
Zek hayrn- sun'undur serp
Cihan nurundan olmu Tr-i Sn
Bu gn m Rabben yevm-i tecell
Cemil sensin celil sensin Hudy
Habb-i Hak'sn ey nr-i mcessem
Hud-yi lemyezel Rabb-i muazzam
Seni etmi o nm ile mkerrem
Hayt-i lem oldun ey mfehham
Feminkel-avn-i f yevmit-teh
49
Hzzam ilh, Dyek, G. Yunus
Ne bahtl ol kiiye ki okuduu Kur'n ola
alab ana rahmet klur gnl dolu mn ola
Her kimse kim Kur'n bilr Allah ana rahmet klur
Huri ana karsu gelr koltuunda ferman ola
XIX -NCU ASIR
KurTn okuyan dervie rahmet klur ol pdih
Rahmet klur batan baa dervi iken sultn olur
Kur'an oku sen ey gafil t bilesin burhan delil
Har gn sen syle bil srat ana sn ola
Ey bre Yunus Dede m Kur'an ile duru mdm
Gnahlarm an dembedera afiv kla Rahman ola
50
sfahan yin
arabca
51
sfahan ilh, Dyek, G. Hday
Sakn dnyya aldanma
A gzn gafletten uyan
Bunda kimse kalur sanma
Msivdan yumub gz
Dergh- Hak'ka tut yz
Hday'den g et sz
52
Kek ilh, Dyek
'Gnhm hadden efzn oldu gayet y Reslllah
Ki hi bir vech ile yokdur nihayet y Reslllah
Bu crm ile iki ltfun birinden kesmem mmdim
Hud'dan mafiret senden efaat y Reslllah
53
- Mhur ilh, Dyek, G. Yunus
Allah ad uludur
Emrin tutan kuludur (1)

596 TRK MUSKS"' ANTOLOJS
54
Mhur ilh,Evsat
Ey olanlar tlib-i kenzne-i esrr- H
Gizledi vrne-i dilde an settr- H
Nevbahr- ak ile at tecell glleri
Galiye endz- milk-i cn olub glzr- H
55
Mye yin
Muhayyer Durak, G. Sezay

Hazret-i Hak'kn habbi sevgili bir dnes
Olduyn oldu lem hsnnn dvnesi
Zt- pkindir sebeb bu lemin cdna
Olmasa terfin olmazd cihan knesi
Y Reslllah visalin bezmine yeste kl
T gnl olsun erb- aknn mestnes
kn ancak murd hazretinden kim ola
in-yi bezm-i hsn lemin bgnesi
Genc-i 'askn mahzeni olmu Sezy galib
Kim imret istemez bu gnlmn vrnesi
57
Muhayyer ilh, Dyek
(1) Gfte ve notas iin baknz: Mevlevi yinleri, cild: 15

XIX NCU ASIR
58
Muhayyer ilh
Durmaz yanar vcdum h etmeyp nideyim (1)
59
Muhayyer Krd ilh, Dyek
lemlerin sultn inayet eyle bize
Akn evkn zevkn ver inayet eyle bize
Azd gitti yolumuz Tevhd etmez dilimiz
Sana ma'lm hlimiz bir hlet eyle bize
60
Muhayyer Pselik, Dyek
Mcrimleriz sleriz Y Rab afv eyle bizi
Yolunda hem shleriz Y Rab af v eyle bizi
Derdli kulun derman diler s kulun gufran diler
Cmle ibd ihsan diler Y Rab afv eyle bizi
Mest eyle beni ak ile Zikrin nasb et evk ile
Pr et dernum zevk ile Y Rab afv eyle bizi
61
'Mstear ilh, 'Dyek-
Her shib-i tc klh
Senden umar ey pdih
Sesisin kamu halka penah
Y Rabben y Rabben
Fafir len znben
62
Nev ilh, enber

- 63-
-Nev ilh, Dyek, G. Hday -

Ey pdih- b vezr hsan cenbndan senin
Ey b ebh b nazr hsan cenbndan senin
Her ey'e sen verdin vcd Cmle sana eyler scd
Canm seni klsun hud hsan cenbndan senin
Kapundaki breler Koyub ya kande varalar
Ayruk kime yalvaralar hsan cenbndan senin
Senden Hday ey Kerm ster srt- mstakm
Sensin Rahman Rahim hsan cenbndan senin
64
Nev ilh, Evsaf
Srr- tevhdin Hudy kl tecellsin ayam
Tr-i tende t ki lya'kil ola Ms-yi can
Dde-i can alub grsn cemlin nrunu
Sneler k eyleyb girsn sem' a kan
65
Nev ilh, Evsat, G. Kmil
Y lh h-i kevneyn Mustaf'nn akna
1 arabca
Enbiy v evliy v asfynn akna

nki d'n dedin tenzlden sen y Mcb
bhemiz yok olmadk hem dahi fekkin karb
Mstecb eyle du kld kulun Ulv garb
66
Nikriz ilh, Sofiyan, G. Hakk-
Mestne-i akm ben ayamadm
Ezelden aladm hi glemedim
Yz bin lem yanar h zrmdan
Vech-i cad nedir ben bilemedim
XIX NCU ASIR
Hele Hakk bekle rz kapusun

Ahd-i ezel budur vefda msn |
Elinde aarsn ihsan kapusun
Vech-i cad nedir ben bilemedim
67
Nikriz ilh, Evsat, G. Hakk
Ben hrbat ehliyim yokdur karrm t ebed
Bde-i ak imiem gitmez humrm t ebed
Ski-i kevser elinden n edb cm- ezel
Hakky yamaya verdim cmle varm t ebed
68
Pengh mersiye, Evsat, G. Sadk -
Mevsim-i matemi gr dde-i devran alar
Gelicek mh-i Muharrem cierim kan alar
Cmle matemdedir ol ehil-i semvt zemn
Cennet ire bulunan hr ile glmn alar
Nr-i em-i Nebev merdmek-i ayn-i Ali
Mtemin etmek itn geri ki her can alar
Ben de sultn- ehdn in ey Sdk
Gelmiim dehre heman ddelerim kan alar
69
Rast ilh, Dyek, G. Mevlna

70
-Rast ilh, Dyek -
-71-
- R a s t i l h Dyek-
-Rast ilh, Dyek, G. Bahaeddin -
-73-
-Rast ilh, Dyek, G. eyh Kmil -

Tevbe edelim zenbimize tbt illlah
Ltfunla bize merhamet eyle aman Allah
Sen etmez isen bizleri kim afv eder Allah
Ltfunla bize merhamet eyle aman Allah
(1)Notas iin baknz: Konservatuvar

neriyat, lhler, cild: 3, s. 112.
XIX NCU ASIR 601
- 74 -
Rast ilh, Evsat, G. smail Hakk
Mil olma dnyeye m bvefdr bvef

Mekrine aldanma zr pr cefdr pr cef
Redd idb dv-i hev yoldan seni azdrmasun
htiraz et nefse uyma pr hatdr pr hat
Hakki-i rdeyi lde kld ak- yr
Bir unulmaz derde dim mbteldr mbtel
- 75 -
Sab tesbih, Muhammes
(ARABCA)
76
-Sab ilh, Hezc -
arabca
-Sab ilhi, Dyek-
arabca
78
- S a b ilhi, Dyek-
arabca
602 TRK. MUSKS ANTOLOJS
79
- Sab ilh, Dyek-
(ARABCA)
80
- S a b i l h , Dyek -
(ARABCA)
81
-Sab ilh, Dyek, G. Ali Ak-
(ARABCA)
82
Sab ilh , Dyek

Syle selmm ey sab
Olduka rs-yi harem
Ol ravza-i pke varam
Anda Nebiy-yi muhterem
(1) Bu manzumeyi Zek Dede Rast makamnda ve Dyek kanda

bestelemitir.
XIX NCU ASIR 603
Sab ilhi, Dyek

Ey Allahm sen var ike
Senin ismin gaffar iken
-84-
Sab zemzeme yin
(ARABCA)
85
-Sab zemzeme ilhi, Evsat, G. Sdk-
hid-i cilvedih-i meclis-i hs-i Ahad
u'le-i em'-i ebistn- visl-i Samed
Ey nebler senedi mmetinin mu'temedi
ledim nefse uyub crm hat kr-i bedi
Sensin ol h- sahiyy-i medednn mededi
Ey eh-i milk-i at huz biyed huz biyed
86
Szkr ilh, Dyek
B- marif ireyiz
Gln olan anlar bizi
Nisbet cihna vermiiz
Reyhan olan anlar bizi
Bb- tevekklde aman
h eyleyb her bir zaman
Kmil bu lemde heman
Sultn olan anlar bizi
87
Segh ilh, Dyek
(ARABCA)
88
- Segh lah, Dyek -

(ARABCA)
89
- Segh ilhi, Dyek -
90
- Segh ilh, Dyek-

Segh ilh, Dyek-
(ARABCA)
XIX NCU ASIR
92
-Segh ilh-
93
Segh ilh, Evsat, G. Kmil
Zt- mir't-i Hudsn y Muhammed Mustaf
leme behcet nmsn y Muhammed Mustaf
Yek iretle kamer akk oldu secde eyledi
Shib-i ar-i ulsn y Muhammed Mustaf
Hkipy-i h'azretinden eyleme red Kmil'i
Mcrime shib atsn y Muhammed Mustaf
94
Segh ilh, Dyek, G. Fehm
Boyad snemi al kana meded ddelerin Nola bir
gn beni rhat koya bu em-i terin
Bu felekte dili d etmee sa'y eyler iken
Nin olsun bana hemp u cihanda kederim
Gn be-gn ns- cihan ive zevkinde olub
Yine ben kendime gamhneyi mesken ederim
Fehmiy tli'imi yazm ezel byle Hud
Diyegr dil kaderimdir kaderimdir kaderim
95
Szidil yin
ARABCA -
(ARABCA)
90
Szidil ilh, Dyek, G. Yunus
Yce sultnm derde dermanm
Bedende canm H demek ister
Almsin alm dorudur yolum
Azmda dilim H demek ister
Ali srrnda tevhid nrunda
Maher yerinde H demek ister
Yunus postunda gnl dostunda
Srat stnde H demek ister
97
-Sznk Ayn-
(ARABCA)
98
-Sznk ilh, Dyek -
99
Sznk ilh, Nevaht, G. Seyyid
ARABCA)
(1) Gfte ve notas iin baknz: Mevlevi yinleri, cild: 15

XIX NCU ASIR 607
( A RA B CA )
- 100 -
Sznk ilh, Dyek
(ARABCA)
101
Sznk ilh, Evsat, G. Hakk
Y Habballah meded eyle mrvvet knsn
Mahz- ihsn ftvvetsin at ummnsn
Sen ef'-al-mznibin Hakk fakr mcrime
Tut elin ltf eyle ey ah derdliler dermansn
102
Sznk ilh
Y Reslllah efat eyle Allah akna
Ben garibim sen inayet eyle Allah akna
Nmurdm ber murd et y Reslllah meded
Fazl u cdunla sehvet eyle Allah akna
- 103 -
Sznk ilh, Dyek, G. eyh Kmil
Ey k uyan zikredelim vakt-i seher bu
Gz ya dkp ah ederek tevhidin oku
(1) Manzume, Belerbeyinde stavruz Bedevi tekkesi eyhi Seyyid

efendi'nind'ir.
XIX NCU ASIR 607
( A RA B CA )
- 100 -
Sznk ilh, Dyek
(ARABCA)
101
Sznk ilh, Evsat, G. Hakk
Y Habballah meded eyle mrvvet knsn

Mahz- ihsn ftvvetsin at ummnsn
Sen ef'-al-mznibin Hakk fakr mcrime
Tut elin ltf eyle ey ah derdliler dermnsn
102
Sznk ilh
Y Reslllah efaat eyle Allah akna

Ben garibim sen inyet eyle Allah akna
Nmurdm ber murd et y Reslllah meded
Fazl u cdunla sehvet eyle Allah akna
- 103 -
Sznk ilh, Dyek, G. eyh Kmil
Ey k uyan zikredelim vakt-i seher bu

Gz ya dkp ah ederek tevhidin oku
(1) Manzume, Belerbeyinde stavruz Bedev tekkesi eyhi Seyyid

efendi'nind'ir.
XIX NCU ASIR 609
- 108 -
- Szidilr ilh, Evsat, G. Edirne Mftisi Fevz-
Gel olunmakta tilvet kan

Mevlid-i pk-i Muhammed Mustaf
stim' et Mevlid-i pkin ann
Cn dil bulsun sem' ile saf
Fevzi ve eyle tevessl rz eb
Hrmetiyn mstecb olsun du
109
Szidilr ilh, Dyek, G. Fevz
Brekllah d cihann serveri Hak
Tal'nn aziz peygamberi
Hy-i ebbyinden ald byini
u cihann snbl verd-i teri
Mihr-i pk-i mevlidinden aldlar
ems meh ryindeki nr feri
Kl efaat y Habballah aman
Eyle tahlis Fevzi-i isyangeri
- 110 -
ehnaz ilh, Dyek
(ARABCA)
111
ehnaz ilh, Dyek
(ARABCA)
F. 39
112
evkutarab tevih, Evsat, G. Selm
Bir muazzam pdihsn ki kulundur cmle h

Kurb-i Ev ednda vaz' oldu seninn tahtgh
Nh felek heft zemn ancak sana bir brigh
Emrine mahkmdur lem her szn vahy-i lh
Essalt ves-selm ey hdi-i rh-i Hud
Kuntu s y ef-al-mznibn ifa'-len
Kang hke bassa py-i devletin ol Tr olur
Cnib-i Hak'dan tecelliyyt ile pr nr olur
Her nazarda aynna vech-i Hud manzr olur
Bu Selm hizmet-i na'tin ile mafur olur
Essalt vesselam ey Hdi-i rh-i Hud
Knt s y ef'-al-mznibn irham-len
- 113 -
Uak durak, G- Salh
Senin vasfn leb-i takrre gelmez y Reslllah
Nigh- midhatin ta'bre gelmez y Reslllah
Olursa srr- ztndan olur bir remz-i icml
Murd etsem dah tastre gelmez y Reslllah
Mdm hne-i aknla yazd re'y tedbre
Salh bir dahi tedbre gelmez y Reslllah
- 114 -
Uak ilh, Hafif
(ARABCA)
(1) Bu ilhye XVII nci asr musikiinaslarndan mehur Hatib Zkir

Hasan'n Pengh makamnda bir bestesi vardr: Alm. Mc. No. 637.
XIX NCU ASIR 611
- 115 -
Uak ilh, Dyek
(ARABCA)
116
- Uak ilh, Dyek-
ehinh-i cihanbn- rislet h- z unvan
Muhammed' dir Muhammed'dir Muhammed'dir Muhammed'dir
Bu nazm syledim r'yda ben lemlere sultan
Muhammed'dir Muhammed'dir Muhammed'dir Muhammed'dir
ihriyr Eb Bekr mer Osman Ali hergh
Hud'nn drt kitb vasfn rd eder billh
Hallllah Habbullah Nebiyyullah Reslllah
Muhammed'dir Muhammed'dir Muhammed'dir
117
- Uak ilh, Dyek, G. eyh Kmil-
Biz hatm- hce ederiz

Mevlm yoluna gideriz
Hubb-i svy nideriz
Nakleriz zikrederiz
Bid'at deildir yolumuz
ah Nakibend'dir ulumuz
(1) Zek Dede'nin son besteledii eserdir.

TRK MUSKS ANTOLOJS
Sddk ekberdir kolumuz

Nakleriz zikrederiz
Tevhd-i Zt erknmz
Ma'lm deil esrarmz
Dim tevecch krmz
Nakleriz zikrederiz
Prim efendim Nakibend
Ltfun bize eyle kemend
Kmil kulundur derdmend
Nakleriz zikrederiz
118
Uak ilh, Dyek

k seni kande bula (1)
119
Uak ilh, Dyek
Ey Hud'dan ltf ihsan isteyen
120
Uak ilh, Dyek, G. Erzurumlu brahim Hakk
Hak erleri hayr eyler
Zannetme ki gayr eyler (2)
- 121 -
- Uak ilh, Dyek, G. Hdy
Gelin diyelim evk ile
Lilhe illllah
Ak ile sdk u zevk ile
Lilhe illllah

(2) Notas iin baknz: Konservatuvar neriyat, lhler, citd 2, s. 89.
XIX NCU ASIR 613
Cennet annla alur

M'minlere nur salur
Dost ellerine glr
Lilhe illllah
ster isen hayr-l-ezkr
Durma heman tevhde var
Hdy'ye sorarsan yr
Lilhe illllah
- 122 -
Uak ilh
Allah ad uludur Emrin tutan kuludur (1)
123
Uak ilh, Sofiyan -
Nefs-i eytna uyub eyledik b had gnh

Senin keremin oktur afv eyle ey pdih
Rahmetin uma geldik y Allah mahrum koma
Rabbena y Rabbena takabbel min-nessym
- 124 -
Zevk u tarab ilh
Muhibb-i ryrm z vcudum sadrdr Sddk

mer'dir cismimin cn deil dersem olam zndk
Sven Osmn' buz ile Hud'dan bulmasn tevfk
Yezid gibi yezd olsun Ali'yi eyleyen tefrik (2)
-Beylikizade Ali Ak Bey -

_ 1 __
Acem ilh, Evsat, G. Hakk
Varm ben aka verdim hnmnm kalmad
Cmlesinden fari oldum can cihanm kalmad
Hakky her dem seninn kr-i Yezdan etmede
Hamdlillh ak- Hak'dan gayri vrm kalmad

(2) Zek Dede'nin besteledii bu ilhleri mahdumu Ahmed Irsoy, ba-
basna id mecmuadan istinsah ederek bana gndermek ltfunda bulunmutur.
TRK MUSKS ANTOLOJS
2
Acem ilh, G. Hakk
Cmle hevlardan ger

Mevl meded senden meded
Cm- mahabbetten ir
Ref ola kayd-i msiv
Dilden gide kamu hev
Et Hakky vasl at
-3-
- Bestenigr mersiye, G. Sbit -
Ey dde-i hunkerde durub eyleme rm n
geldi Hseyn'in deminin akt eyym Sbit
cierin dala Hseyn akna ala Dndrse
rev gzleri Ceyhun'a bu hengm
4
Dgh ilh, Dyek, G. Hakk
Meftn edeli bendesini shid-i Levlk Ald beni sevd
Kld ser-i pr ddumu ah rze-i fetrk Bir kkl-i ra'n
.Ey hid-i gayb al elini Hakki-i zarn ldrme gamnla
Celld- gamn eylemeden menzilini hk Kl ltf ile ihy
5
- Evi ilh, Dyek, G. Hakk -
Vcdum mlkini ma'mr eden dost
Srr-i evk ile mesrr eden dost
Bihamdillh kamuya etti vkf Bu
Hakk gnlm pr nr eden dost
6
- Hicaz ilh, Sofiyan, G. Hakk -
Y vsi'-al-mafiret
Hlime senden meded
Y sbk-al-merhamet
Hlime senden meded
XIX NCU ASIR 615
Kapuna geldim garb

Maksdum eyle nasb
Ente sem'-al-mcb
Hlime senden meded
Gayr kapu bilmezem
Srr ayn klmazam
Kapundan ayrlmazam
Hlime senden meded
Hakk'yi reddeyleme
Yolunu sedd eyleme
Lfzn add eyleme
Hlime senden meded (1)
7
Hicaz ilh, Sofiyan, G. Hakk
Tu-' etse gnlden nr-i tevhd

Ziy verir derna sanki hurd
Gnlden tut bu gftrn melin
Zebnn vaktidir Hakk bu te'kd
*
8
Hmyun ilh, Devr-i hind, G. Hakk
Y Rab garb bkesim senden meded senden meded

Mihnet rev-i gurbet resim senden meded senden meded
Ayre verme frsatn yre at et rhatin Hakk fakre
rahmetin senden meded senden meded
_ 9 _
- Hseyn aran yin
(ARABCA)
(1) Sd. Mc. Notas iin baknz: stanbul Konservatuvar neriyat, il

hler, citd 3, S. 109.
(2) Bu yinin baz ksmlar Zekzade Bay Ahmed rsoy'da mevcuddur.
10
- Hseyn ilh, Hafif, G. . Kamil -
Ey gnl rabet edersin aka huddm olmaa
Dmen-i ak brakma halka-i tevhde gir
Vuslat- deryaya Kmil bdbn am iken
Hasretin nrna yanma halka-i tevhide gir
11
- Irak ilh, Evsat, G. Hakk -
Mjde kld dillere bd- sab
Geldi ol dem kim verir kalbe ziy
Hakki-i rde oldum mutenim
Merhab ey mh- Mevlid merhaba
- 12 -
Nihvend ilh, Evsat, G. Hakk
Bahr-i akda bkarrm y Reslllah meded

k- b ihtiyrm y Reslllah meded
Ba ak sahr-yi aknda benim eyd-yi ak
Pr cnn b vakarm y Reslllah meded
Cmle ayar gider mir't- dilden ey Habb
Rh- gamda pr gubrm y Reslllah meded
Hakky dil hastene gster cemlin ey tabb
Bu recda ztrnm y Reslllah meded
13
- Sab ilh, Sofiyan, G. Hakk-
kn tende cndr tevhd

Cn iinde cndr tevhd
Her taraftan aceb temdr
Sanma zikr-i lisndr tevhd
Hakky zikr-i l v illdr
Mebde-l-kl klli eydr
XIX NCN ASIR 617
14
Szidil ilh, Evsat, G. Fehm
Boyad snemi al kana meded ddelerim
Nola bir gn beni rhat koya bu em-i terim (1)
Tanbur Ali Efendi

-1-
-Rast ilh, Dyek, G. Hazret-i mer-
Ahmed Hsameddin Dede
-1-
(ARABCA)
Bayt araban ilh
-2-
- Nihvend ilh-
(ARABCA)
-Rahtlervah yin-
(1) Gfte iin baknz: S. 605, Ali Ak Bey'in besteleri, Zekzade-

Ahmed Irsoy'dan alnmtr.
(2) Notalar iin baknz: Mevlevi yinleri
eyh Tevfik
l
-Dgh ilh, G. . Nur -
Essalt ey milk-i vahdet pdih essalt

Yo iken unsur mevld-i selse e ciht
Kaim idi zt- pkin zt- Bri'ye ezel
Y Reslllah grndn leme dem sft (1)
Yenikyl Hasan
Karcar ilh, G. Yunus

Yine yaz aylar geldi
Hasretin barm deldi
Syle canan blbl syle
Syle k derdli syle
Gln yananda al var
Seher vaktinde ok hal var
Var blbl Hud'ya yalvar
Syle k derdli syle
Karl karl dalar at
Nice maksda eriti
Yunus'un barn deti
Syle k derdli syle (2)
Hakkk Abdi Dede
l
Arazbar ilh, G. Mehmed Rz
Aknla y Rab behreyb eyle
Hayretde koma hisseyab eyle
Zhir btn eyleyb ma'mr
Esrra ma'den bir kitab eyle
(1) Bestekrn olu Bay Hayrullah Yalm'm ifadesine ve

verdii varakaya nazaran.
(2) Bestekrn olu Hattat Bay Nuri'nin ifadesine nazaran.

XIX NCU ASIR 619
Firkatde koma Raz nr

Vaslnla an feyziyb eyle (1)
Bestenigr ilh, G. Snbl Aleddin
Ben mest-i cnn olmuam

Cn cihandan gemiem
Hayrn giryn olmuam
Nm niandan gemiem
Duyal akn srrn
Kll cihandan el yudum
Bulal akn gencini
Dery-yi kndan gemiem
lm-i yaknin u'lesi
Doal gnlm truna
Hakk-ul-yakni bulmuam
Sd ziyandan gemiem
Ben Seyyd Aleddin'em
Ak ile l himmetem
Dny nedir ol dost in
ki cihandan gemiem (1)
-3 -
-Hzzam ilh, Yrk dyek, G. eyh Mehmed Rzaddin -
Ey Snbl bana ak kapusun a

Kamu uak senin kapuna muhta
Hizmetin devletidir taht ite tac
hretin Sakyn idi beyn-el-enm
b cmn diller olsun mstedam
Zhd takv ak ile olur tamm
ehr-i aka olmuundur sen h
Senin rhn mstakim yok itibah
Nola Rza olursa adan gh
Kamu uak senin kapuna muhta (1)
1) Bay Raif Yelkenci'ye id bir mecmua ve Sd. Mc.

Celleddin Dede
- Dgh yin-
Hseyin Fahreddin Dede

_1_
Acemaran yin
Bolahenk Nuri Bey
Karcar yin
Pselik yin
(1) Notas iin baknz: stanbul Konservatuvar neriyat: Mevlev

yinleri, cild 17.
(2) Notas iin baknz: Mevlevi yinleri, cild: 15.
(3) Gftenin tamam ve notas iin baknz: Emin Yazc: Mevlev
yinleri, gayri matbu.
(4) Notas iin baknz: Konservatuvar neriyat- Mevlevi yinleri,,
cild 17.
XIX NCU ASIR 621
Zkir Huls
Uak ilh, G- Khyazade rif
-1-
Y shib-el-alme
Y Ahmed-er-Rifa
Y bhir-el-kerme
Y Ahmed-er-Rifa
Sen seyyid-i cihansn
Hem h- knfeknsn
lemde srr-i cansn
Y Ahmed-er-Rifa
Bu hkdn- tende
Ef'-i nefs elinde
Kaldm ilc sende
Y Ahmed-er-Rifa
Sancan zre Fa'lem
Dil mrdegna merhem
Sensin tabb-i lem
Y Ahmed-er-Rifa
te sana msehhar
Kevn-i berde mazhar
Sensin yha server
Y Ahmed-er-Rifa
Sen rehnm-yi dinsin
Derviine muinsin
Lhavf ile eminsin
Y Ahmed-er-Rifa
Kutbiyyetin msellem
Rhlkudsle tev'em
Sensin melz- lem
Y Ahmed-er-Rifa
Sensin lednne lim
Penende hep avlim
Ma'lm sana hlim
Y Ahmed-er-Rifa
Sensin midd- hikmet

Gencne-i sadet
Kl rife inyet Y
Ahmed-er-Rifa (1)
Himmetzade Hsameddin
_l_
Uak ilh, G. Himmet
lemlerin cdna oldu sebeb ak- Hud

Mridlerin irdna oldu sebeb ak- Hud
Cennt glzr etmee tamuyu pr nr etmee
lemleri var etmee oldu sebeb ak-
Hud Ar yaratmaa Hud bis nedir bil slik
Bilmez o kim ndn ola oldu sebeb ak- Hud
Ya'kub u Ysuf ydna Mecnn Leyl adna
klarn ferydna oldu sebeb ak- Hud
Himmet'nin yand z kan ile pr oldu gz
Mansr ve syler sz oldu sebeb ak- Hud (1)
Hac Kirm Efendi
Hseyn ilh, Dyek, G. Abdlkerim
Ey vcd etvrna cevln Habb-i Kibriy

Vey vcd esrrna seyran Habb-i Kibriya
Vcid mevcud seni mir't edindi bhesiz
Sreti Hk sreti Rahman Habb-i Kibriya
nn tebcl in geldi hvel-hak-kulmbn
te burhan hidim Kur'an Habb-i Kibriya
Hsl Hak ztn mahbb idb ba's eyledi
On sekiz bin leme sultan Habb-i Kibriya
Hizmet-i na't-i erfin ile Rh (2) fahr eder
Mahz- ltfundan diler ihsn Habb-i Kibriya
(1) Sd Mc.
(2) Tarsus eyhi Melmiyyeden Abdlkerim Ruh. Vefat: 1323'
(M. 1905).
XIX NCU ASIR 623
air ve Hattat Hamdi
-Sznk ilh, Dyek, G. Hassan-
Nafia muhasebecisi Sadi Bey
Rast ilh, Dyek, G., B. kendisinin
ntisbm t ezeldendir cenb- Ahmed'e

Vris-i srr- Neb sultn- Gavs-i emcede
Nola byle fahr edersem essal klara
Ahmed'yem Ahmed'yem Ahmed'yem Ahmed
Cm- ak hazret-i Gavs-i Rif'den ib
Ne'e-i tevhd ile hest-i lemden geb
Sa'diy subh u mes byle tefhur eyleyb
Ahmed'yem Ahmed'yem Ahmed'yem Ahmed (1)
2
Rast ilh, G., B. kendisinin
Evliy zmresinin server-i l himemi

Asfiynn alemefrz eh-i muhteemi
Bahr-i feyz-i ezel hmil-i ebr-i keremi
Mazhar- ilm-i lednn halef-i Murtazav
Gl-i b- Nebev hazret-i Seyyid Bedev (2)
(1) Sd. Mc.

(2) Sd. Mc. Bu ilhiyi Ser mezzin Hafz Tevfik Bey de Hseyn ma-
kamnda bestelemitir.
XIX NCU ASIR 625
ayrl ismail Hakk
Uak ilh, G. Yunus Emre
Eyyub'um mbtelym derde derman isterim

km dil hasteyim cna cnan isterim
Ya'kub'leyin alarm Yusuf'n kldm firk
Ysuf'um zindan iinde fazl- Rammn isterim
Ms'nn Tr'una vardm dost cemlin grmee
Gitti aklm t ki ol dem srr- Sbhn isterim
Bir mekna gelmiem ki ol benim yurdum deil
Hzr ile zulmete erdim b-i hayvan isterim
Defter-i a'mlimi yklendim ettim azm-i rh
Menzil-i maksda Hak'dan emr ferman isterim
Yunus Emrem bilmedi hi kimseler hlin senin
Hlimi arz etmee bir merd-i irfn isterim
-o-
F. 40
Son asr Din Trk musikisi
Son asrn musiki sahasndaki en mhim faaliyetini tarih ma, hiyeti

ve deeri hiz din, ldin eserleri tesbit etmek hususundaki mesa tekil
eder. Geri XIX uncu asrda da bu neviden birok a-lmalar olmutur.
Mesel Piyanist Mimar Esad efendi, cami ve tekke mahsullerinden pek
ounun notalarn yllarca uraarak elde etmi ve mkemmel bir
koleksiyon vcude getirmiti. Fakat tab'edilemiyen bu eserler,
kaydszlk yznden ihtimaldir ki tama-miyle mahvolup gitti. Son
asrda ise Abdiilkadir Tre, Ali Rza en-gel, Hseyin Sadeddin Arel,
smail Hakk, Kzm Uz.... gibi ahsi-yetler de bir hayli nota elde
ettiler. Fakat toplanlan bir ksm ta-rih eserleri tab'ettirebilmek
muvaffakiyetini ilk defa stanbul Kon-servatuvan gsterebilmitir.
1923 te hakik teekkln bulan bu messise, imdiye kadar
Mevlev yinlerinden biroklarn, baz tevh ve ilhleri ve bir ksm
Bektai nefeslerini neretmek imknn bulabilmitir. Kon-servatuvar
Mdr Ziya. Demircinin bu sahadaki alka ve gayre-tini ve tasnif
heyetini tekil eden Rauf Yekta, Ali Rifat, smail Hakk merhumlarla
Zekizade Ahmed Irsoy,, Dr. Suphi Ezgi ve Mesud Cemil'in
mesailerini daima takdirle anmak icab eder.
stanbul Konservatuvarnn baard mhim, ilerden biri de din
ve ldin eserlerden muhtelif tipleri plkla tesbit etmek olmu-tur. Ve
bu tarz, hi phe yok ki notaya pek ok defalar mreccah-tr. nk
nota, tavr ve mahall lehe farklarn gsterecek mahi-yette deildir.
Trk musikisinin hakik stadlar bunun iindir ki mnhasran notaya
balanmamlardr. Netekim bu asrda ve XIX uncu asrn son
yarsnda sadece nota ile Trk musikisini renen ve retenlerin
okuduklar ve besteledikleri eserlerde bariz bir donukluk vardr.
Gerek husus ellerdeki malzemenin, gerek Konservatuvar heyeti
tarafndan tedarik edildii halde henz baslmyan notalarn
tab'edilmesi ve hafzalarda yaayan din ve ldin daha bir ok

eserlerin plklarla tesbit edilmesi "Trk Musikisi Tarihi" iin byk
bir kazan olacaktr.
Cami Musikisi
Son asr cami musikisinde bilhassa Kur'an okuyuunun eski
devirlerdeki hususiyetini muhafaza ettiini gryoruz. Musikiye
vkf olan ve "Kraat" ilminde cidden ihtisas bulunan bir hayli deerli
hafza, bu asrda da tesadf edilmektedir. Bir ksm XIX uncu asrn
sonunda yetimi olan bu ahsiyetler arasnda musiki tahsil
etmedii halde muvaffakiyet gsterenler de vardr. Bunlar tedenberi
memlekette hkim olan bedi "Kur'an okuyu" tarzn kavradklar iin
bir ok makamlarn seyrini bilmiyerek, tabiat evkiyle gsterebil-
milerdir.
Son devrin cidden mkemmel Kur'an okuyanlarndan biri Ha-fz
Ahmed Nazif efendidir. Huzur hocalarndan ve Sleymaniye
dersimlarndan Hafz smail Hakk efendinin oludur. Onun ba-bas
Geyveli Hac Mehmed efendi'dir. 1278 (M. 1861) de skdar'da
Hamzafakih de denilen Kaptanpaa mahallesinde dodu. lk tahsi-lini
bitirdikten sonra mehur tf Bey'den medrese dersleri okudu ve
icazetname ald. Selimiye imam maruf hafzlardan Hac Sabri
efendi'den hfza alt. Aere, takrib, seb'a gibi ilimleri de ayni
staddan rendi, mezun oldu. Musikiyi Hac Faik Bey merhum ile
Said zok'tan mek etmitir. Hdy eyhi Glen efendi'ye intisb
ederek Celvet olan bu deerli hafz Bayazd dersimlarndand. s-
kdar'da Kaptanpaa camiinin de imam idi. Kur'an okuyuu hari-
kulde mkemmeldi. Pek gzel ve yakc bir sesi vard. Mukabele
okuduu vakit, bir ok makamlarn seyrini gsterir, bir makamdan
teki makama gayet ustalkla geerdi. Orta boylu, hafif iek bozu-u
ve seyrek sakall olan bu kymetli ahsiyet, 26 Ramazan 1350 (M.
1931) tarihinde vefat etti. Karacaahmed mezarlna defnedil-di.
Kardei Hafz Mehmed Rifat da iktidarl hafzlardandr.
Son devrin stad hafzlarndan ve cidden mkemmel Kur'an
okuyanlarndan biri de skdarl Hoca, Fehmi Efendi'dir. 1288 (M.
1871) de Selimiye'de dodu. Babas, Paakaps rdiyesi mdir ve
"muallim-i evveli" Sleymaniye mderrislerinden smail Hakk efen-
didir. Onun babas Mustafa efendidir. Annesi Mevhibe hanm, mehur
hafz Hoca, Sabri efendi'nin kzdr. lk tahsilini skdar'da Valide
medresesinde bitirdikten sonra byk babas Sabri efendi'den hfza
balad. Kraat, aere ve takribi de bu zattan rendi. Bir taraftan
XX NC ASIR 631
da maruf mderrislerden Hoca Osman efendi'nin derslerine devam

etti. 1308 (M. 1890) de icazetname ald. 1304 (M. 1886) te babasnn
vefat zerine, Selimiye camii imamlna imtihanla tayin edildi. 1308
(M. 1890) de Maarife intisb etti. 20 ubat 1942 cumartesi gn vefat
etti. Cenazesi, ertesi gn bini mtecaviz bir cemaat ile kaldrld.
Karacaahmed'de ehidlik'te babasnn yanna defnedildi.
Fehmi efendi, son devrin pek mkemmel hafzlarndand. Kat-
iyen tasannu yapmaz, duyan ve duyuran bir vecd ile ve messir bir
eda ile Kur'an okurdu. Onun epeyce talebe yetitirdii de malmdur.
Son asrn en muktedir kraat mtehassslarndan biri olan ve
messir bir eda ile Kur'an okumakla itihar eden deerli ahsiyet-
lerinden biri de Hac Ahmed Niyaz Araz'dr. Pek ok talebe de
yetitirmi bulunan bu stad hafz, tercmeihalini bizzat kendisi u
yolda kaleme almtr:
"1285 (M. 1868) senesinde Beikta'ta sriye, nm-i dgerle
Kl Ali mahallesinde kademnihde-i lem-i hd olmuum.
Pederim hcegndan ve ehid Hasan Paa nmiyle mrf bir zatn
ahfadndan olan Hafz Halil efendi (vefat 1296-1878) dir. Kangr
vilyetine tbi Tuht nhiyesindendir. lk mektebi mahallemizdeki
mektebde ve o zamanda mruf olan Hce brahim efendi'nin by-i
feyzini istimm ederek bitirdim. Bdehu Rdiye-i mlkiyeden ne-et
ederek muallim-i mahssdan hfz- Kur'an- kerm, eyledim. Sultan
Selim cmi'-i erfi hatbi std- kl Hac Hafz Hasan efendi-den
ta'lm-i Kur'n ve tashh-i Frkan- mbn eyledikten sonra meslek-i
Atullah zere aere ve bdehu takrb okudum, icazetname aldm.
1314 (M. 1896) senesinde mbeyn-i hmyun imametine ve 1324 (M.
1906) senesi ramazn-i erfinin yirmi ikisinde stdm Hnkr imam
mrf Hafz Rid, efendi hazretlerinin vefatiyle yerine mm-
ehriyr oldum. Merhm-i mrnileyk hazretle-rinden de Sof Ve
Mtkin mesleklerini okuyarak icazetname aldm. Cemiyetimde hatt-
slsten de ketebe aldm. Tebeddl-i saltanat do-laysiyla ma'zl ve
bdehu tekad oldum. Byezid dersiamlarndan ve meclis-i marif
azasndan Kurra-i kmilnden Hac Hafz Meh-med Huls efendi'den
beyn-el-kurr malm olan tilf meslekin-den de iczetnme aldm.
Elhsl tevrh-i muhtelifede ilm-i vch-dan drt meslek zerine
iczetname aldm gibi bu mesleklerden bir ok hafz efendilere aere
ve takrb okutarak iczetnameler verdim. Bu efendilerden hayatta
olanlarn mruflar Rstem Paa cmii e-
rifi imm ve hatbi Hafz Hayri, Beikta'ta Sinan Paa cmii ba

imam ve htibi Hafz ur, Hamidiye cmi-i erifi ba imam ve ha-
tbi mderrisnden Hac Hafz Yusuf, Enderunlu Hafz smail ve
Orhaniye cmi'-i erfi ba imam Hafz Nuri efendilerdir. Arab dersini
Mbeyn-i hmayun imam iken o zaman eyhlislm mste-r zhir
ve btn kmil kurr-i mehreden Hac Necib efendi hazretlerinden
son ders olan erh-i akaid okurken vuku-i irtihalle-riyle Tophane'de
Nusretiye cmi'inde ehr-i akaid okutan std- kmil Haim efendi
hazretlerinin dersine devam ederek 1319 (M. 1901) cmdillda
Sleymniye cmi'inde refiklerimle beraber ic-zetname aldm. Lisn-
Farisyi de kitabcba merhum Hasb efendi hazretlerinden okudum.
Fen-i musikiyi evvel giriftzen hademe-i hssa binbalarndan Reid
Bey'den, sonra Bolahenk Nur Bey'in refki Hac Raif Bey'den ve
Hnkr mezzini Kolaas Feyzi Bey-den, kez muezzin-i ehriyrden
ve Darlelhan muallimlerinden Hakk Bey'den ve ilhiyat ksmn
birderim Harbiye nezreti mek-tb kalemi birinci snf
mmeyyizlerinden Hac sm Bey'den mek ettim ise de krk seneden
beri megul olmadmdan htrmda pek az beste ve sema ve ilhiyyt
kalmtr."
Son devrin deerli hafzlarndan biri de ekercizade nvaniyle itihar
eden Hafz Hayreddin Bilgen'dir. stanbulludur. 12 Sefer 1292 (M.
1875) de Aksaray'da Takasap'ta dodu. Babas Takpr yanndan
ekercizadeler nvaniyle tannm ileden Hac Mustafa efendi'dir.
Onun babas Hasan, onun babas Abdullah'tr. Days ehzadeba
camii hatbi Hac Hafz Mehmed Emin efendi'den hfza alt; 1301
(M. 1883) de hafz oldu. 1305 (M. 1887) de rdiyeyi bitirdi. Aksaray
Valide camii imam mehur duag Hoca Mehmed Tevfik efendi'den
"Tayfr-i Secavend", "Tecvd-i ediyye", "Ceze-r.mukaddimesi",
"Drre", "Nzmetzzhr" okudu ve Kur'an til-vetini rendi. Mehur
dersiam mderrisi Hafz Ali erif efendiden Yusuf efendi zade
meslekine uygun olarak "Kraat-i seb'a ve aere ve takrib" okudu. 133
(M. 1895) te mcaz oldu. Medrese tahsilini de ikmal ederek demili
Mustafa efendi'den ve yukarda ismi geen Ali erif Efendi'den 1317
(1899) de iki iczetname ald. Bir taraf-tan da Zek Dede, Bolahenk
Nuri Bey, Hac Kirm efendi, Hac Nafiz Bey, Eyuplu Hafz Ali efendi
gibi ahsiyetlerden musiki mek etti. Din ve ldin muhtelif paralar
rendi. Baz medreselerle maarif mekteblerinde ve bilhassa uzun
mddet Harbiyede Kelm muallimliinde de bulunmu olan
ekercizade, bugn Yenicami ha-
XX NC ASIR 633
tibidir. Sesinin ve okuyuunun gzelliiyle itihar eden bu zat, irticalen

okuduu hutbeleriyle de tannmtr.
Son devrin deerli kraat mtehassslarndan biri de Hafz Ahmed
Hamd Yavuz'dur. 1295 (M. 1878) tarihinde dodu. Sultan Selim camii
birinci imam Varnal hoca denmekle maruf Hoca Abdullah Duhan
efendi'nin oludur. On bir yanda iken hfzn babasndan ikmal etti.
Tekirda'nda oturan Tokatl Hoca Ali Sbir efendi'nin yanna giderek
Kur'an talim etti. Bilhare ba-basnn da stad bulunan mihrabl
imam Dramal Hafz brahim Hakk efendi'nin derslerine devama
balad. Hnkr imam smail Hakk efendi'den. Sofi meslekini rendi.
1311 (M. 1983) tari-hinde icazetname ald. Bir taraftan usul derslerini
takib etti- Hoca Abdlltif efendi, Gmlcneli Hoca Hasan efendi,
Hoca Meh-med efendi ve Gelibolulu Hafz Mehmed efendi gibi
zatlerden Tef-sir, Hadis, Farsa, Mesnev okudu. Bilhare "Mekteb-i
kuzat" a devam etti. Mezuniyet rusu ald. Yazya da merak sardrd.
Fili-beli Hoca rif efendi, Meihat mektupusu Tevfik efendi, Hoca
Hasan efendi gibi zatlerden sls, nesih, cel ve talik yazlarn -
rendi. Hazret-i Hlid trbesindeki (ARABCA) levhas, onundur.
Musikiyi hnkr mezzinlerinden Hafz Tevfik Bey'den mek etti.
Kraat ilminde pek ok talebe yetitirdi. Fatih camii imam Halil
Yenicami ikinci imam Gelibolulu Hafz Mehmed Ziyaeddin, Yeralt
camii imam ve hatibi Hafz Ali, gibi ahsiyetler bu arada zikredilebilir.
Bugn Diyanet ilerine bal "Mashif-i erfe" ve din eserler tedkik
heyeti azasndan bulunan Ahmed Hamdi Yavuz, ay-n zamanda Sultan
Selim camii birinci imam ve hatibi Klali Paa camiinin de "eyhl-
kura" sdr. Bu deerli hafz, ramazanlarda "hatm" ile namaz
kldrmakla da tannmtr.
Son devrin ok gzel Kur'an okuyanlarndan biri de Bulgurlulu,
Hafz Hsni'dir. 1302 (M. 1884) de skdar'da dodu. Tophane
muhasebeciliinden mtekaid Ahmed Faik efendi'nin oludur.
Abdlhamid II. in ba imam Hafz Raid efendi'den hfzn ikmal etti.
Takribi skdarl Hoca Fehmi, Aereyi Hafz Ahmed Niyazi
efendi'lerden okudu. cazetname ald. Sultanselim camii hatibi Hafz
Hasan efendi merhumdan da Cezer okudu. Usul derslerini ise
fetvaemini Nuri efendi'den grd. Musiki ile de megul oldu. M-
ezzinba Halid Bey'den ve Mollaakl smail Hakk Bey'den epeyce
ilhi mek etti. stanbul ve Msr edalarnda muvaffak olan Hafz Hsni,
bugn skdar'da Altunzade camiinin imamdr.
Son devrin gzel Kur'an okuyanlarndan biri de Abdrrah-

man Grses'tir. 15 Muharrem 1325 (M. 1907) de zmit'e tbi Hen-
dek'in Souksu kynde dodu. Orann hatibi merhum Hafz Said
efendi'nin oludur. Kur'an- kerimi babasndan hfz etti. 1335 (M.
1916) de hafz oldu. Hendek'te Rdiye hocas Hafz Abdrrauf
efendi'den Kur'an talim etti. 1934 ylndan itibaren skdar'da Se-
limiye hatibi merhum Fehmi efendi'den de aere ve takrib okudu.
937 de icazetname ald. Bugn Tevikiye ba imam olan Abdr-
rahman Grses, sadasnn ve Kur'an okuyuunun gzelliiyle ta-
nnm deerli hafzlardandr.
Son asrn kymetli hafzlarndan biri de Rahmi emses'tir. 1322
(M. 1904) tarihinde Gebze'de dodu. Gebze'de oban Mustafa Paa
camii imam merhum Hafz Receb efendi'den hfza balad-Bilhare
Fatih camii ba imam ve hatibi Kastamonili Hafz mer efendi'den
kraat talim etti. Tevikiye camii ba imam ve hatibi Hafz
Abdrrahman efendi'den aere okudu. 1940 ta icazetname ald. Gzel
Mevlid okumakla da itihar etmi olan Hafz Rahmi enses, bugn Aa
camii ikinci imamdr.
skdar'da Valide camii imam merhum Hafz Mustafa efendi,
Fatih camii imamlarndan merhum Hafz Bekir efendi, orumlu
merhum Hafz Yusuf efendi, Enderunlu merhum Hafz Hsn efen-di,
Enderunlu merhum Hafz mer efendi, Musullu bestekr m Hafz
Osman efendi, Nuriosmaniye imam Hafz Hasan, Sultanah-med camii
imam Hafz Idris, Lleli imam Hafz Necati, Hafz Kud-s, Yeralt
camii imam Hafz Ali... gibi ahsiyetler de bu asrn de-erli
hafzlarndandr.
Mezzinler ve ba mezzinler arasnda da musikiye vukuflariyle ve
seslerinin gzellikleriyle itihar eden baz ahsiyetler mevcuddur.
Bunlar arasnda Sleymaniye camiinde Hafz evket, Hafz Kemal,
Valide camiinde Hafz Hamdi, Hafz brahim, Hafz Mustafa, Atika-
lipaada Hafz Daim ve Hafz Kerim gibi zatlar mesleklerinde mu-
vaffak olanlardandr.
Cami naitlerini bilenler bugn pek mahduddur. Bunlar ara-
snda bilhassa Aksaray Valide camii mezzinbas Hafz Cemal,
Arab camii mezzinbas Hafz Ahmed ile Kudmzen Eref z-
kul gsterilebilir.
XX NC ASIR
Tekke Musikisi
635
XX nci asrn ilk yarsnda tekke musikisinde bir fevkaldelik

gremiyoruz.
Bu devrin zkir ve zkirbalar arasnda ilh besteleyen ahsiyetlere
de nadiren tesadf ediliyor. Klsik musikiinaslarmzn tekke tarznda
besteledikleri ilhiler de pek ok deildir. Esasen bu asrn ilk
yarsndan bestelenmi olan ilhiler - ekseriyetle - ayi ol-mu deildir.
Zakirler, eski devirlerde vcude getirilmi olan eserlere daha byk bir
kymet vermiler ve tekkelerde en ziyade bu eit besteleri okumakta
devam etmilerdir.
Bu asrda yetien bir ksm musikiinaslarmz, maruf ahsi-
yetlerin itihar etmi eserlerini deil, daha ziyade bedi kymetten
mahrum, hatta kailleri kendilerince de mehul bir takm iir par-
alarn bestelemeyi tercih etmilerdir. Esasen XIX uncu asrn or-
talarndan sonra yetien bestekrlarmzn ekserisi, gfte intihabnda,
muhakkak ki byk bir lkayd gstermilerdir.
Tekke musikisi sahasnda bu asrn en mhim mesaisini nota tesbit
ve tasnifinde buluyoruz. Bu yolda ilk muvaffakiyeti gsteren de
stanbul Konservatuvardr.
Bu nessisenin nerettii ilh klliyat, cildden ibarettir. 27 -
'Tevh" i ihtiva eden ve 1931 de intiar eden birinci cildde "stanbul
Musiki Konservatuvar tasnif heyeti reisi" Rauf Yekta merhum
tarafndan yazlan mukaddimede u kaydlar vardr:
"Trk musikisine id eski ve kymetli eserlerin tasnif ve tesbti
iin Maarif Veklet-i cellesi tarafndan bu cizin riyaseti altnda tekil
buyurulan heyetin vezifini mbeyyin veklet-i marnileyh "Talim
ve terbiye" dairesi "Sanyi-i nefse" ksmnn 9/12/926 tarih ve 176
numaral tahrrtna leffen" stanbul ehremnetine gnderilen
tlmatnamenin l inci maddesinde "Tasnif heyetinin zattan
mrekkeb olaca" zikredildikten sonra 3 nc maddesinde de:
"Hey'etin vzifesi mahfzt tesbit etmektir. Bu tesbit fa'liy-
yetinde Din eserler takdm edilecektir."
"Denilmitir. Bu tlimatname mcibince teekkl eden Hey'et-i
resmiyyeye z olarak ibtid Zekzde Ahmed ve smail Hakk Beyler
dhil olmu ve bilhare smail Hakk Bey'in vefat zerine inhill eden
zla std- ehr Ali Rfat Bey tyn olunarak bu suretle eski musiki
eserlerine bihakkn vukuflar msellem en g-
zde zevat sinesinde toplam olan Tasnif heyetinin res ve zas bir
taraftan kendi hafzalarndaki trih ve bed kymeti hiz klsik eserleri
notaya almaa devm etmekle berber dier taraftan bunlarn menfiini
tmm maksadiyle byk bir ksmn da tab' ve nere balamt..."
Din eserler klliyatnn ikinci ve nc cildlerini tekil eden ve
1933 te baslan ksmlarda ise 94 ilh notas mevcuddur. u hal de
stanbul Konservatuvar tarafndan neredilen ilhlerin mikdar bugne
kadar "121" i bulmu demektir. Fakat bu mikdar, hafzalarda
yaayanlara nazaran pek azdr. Esasen Konservatuvar he yeti tarafndan
notaya alnan ilhler de tamamen baslm deil dir. Ancak mahdud bir
ksm ilhlerin bestekrlarn tesbit edebilen bu heyet, her nedense
nerettikleri ilhleri kimlere okutarak tesbit ettiklerini de maalesef
zikretmemilerdir. Raatf Yekta merumh, sadece "Notalarn
nerettimiz tevihleri en mevsuk ve iti mada ayan menbalardan aldk"
demektedir (Mevlev tevihleri, S. 3). Fakat bu hususta yalnz
kendilerinin itimad etmesi kfi deil, eserlerini okuyanlara da ayni
itimad telkin eylemeleri cb ederdi. Bu suretle din eserleri okuyan ve
notaya alnmalarn temin eden "en mevsuk ve itimada ayan"
kimselerin tabi haklar da verilmi olurdu. Konservatuvar tasnif heyeti,
yalnz ilhlerde deil, yinlerde ve Bektai nefeslerinde de bu pek
mhim hususlar ihmal etmilerdir. Bununla beraber nerettikleri
eserlerde byk bir itin gsterdiklerini unutmamak lzmdr.
Memleket dahilinde din ve pek ok ldin eserleri ilk defa tesbit
edebilmek erefini kazanan bu heyetin, bundan sonraki neriyatn daha
ilm bir ekilde meydana getireceklerini mid ederiz.
XX nci asrn ilk yarsnda Mevlev musikisi, Mevlevi Musikisi
XIX uncu asrda olduu gibi byk bir in kiaf gstermi deildir.
Bu asrda Ahmed Avni merhum 3, Zekzade Ahmed Irsoy 2 ve Rauf
Yekta, Kzm, Uz merhumlarla, zmirli Rakm birer yin vcude
getirmilerdir. u halde bu asrn ilk yarsnda 8 yin bestelenmi
demektir.
Bu asrn Mevlev musikisi sahasndaki en byk mesaisi "yin"
lerin notaya alnmas ve bunlarn stanbul Konservatuvar tarafndan
neredilmesidir. Bu muazzam himmet, cidden takdire lyktr.
Yukarda da sylediim gibi tasnif heyeti, bu eserleri kimlerden tesbit
ettiklerini bildirmemidir. Fakat heyetin reisi bu-
XX NC ASIR 637
lunan Rauf Yekta, merhum Yenikp Mevlevhanesine mensubdur. Ve

bu derghta neyzenlik ve bilhare neyzenbalk etmitir. Zekyzade
Ahmed Irsoy ise bu hususta daha fazla salhiyetdardr. Gerek Yenikp
Mevlevhanesinde, gerekBahariye Mevlevhanesinde Kudmzenbalk
etmi ve uzun yllar bu yinlerin ounu okumutur. u halde stanbul
Konservatuvarnn nerettii yinler, ekseriyetle bu iki zatn
hafzalarnda mevcud olan din eserlerdir.
Konservatuvarn neretmedii yinler de vardr. Mesel Him
Bey'in "Sznk"' Manisal Mustafa Czim Dede'nin "Hicazkr", Neyzen
Salih Dede'nm "etaraban" (1), Bolhenk Nur Bey'in "Karcar",
Ahmed Avni Konug'un "Ryi Irak" (2) yinleri unutulmad ve husus
ellerde notalar mevcud bulunduu halde klliyata alnmamtr.
stanbul Konservatuvar, yinleri 1934 te nere balam ve 1939
da 718 sahifelik mkemmel bir klliyat halinde tamamlam-tr. Bu
eserde tam 38 yinin notas mevcuddur.
Din Trk musikisinin en mhim eserlerini tekil eden yin-lerin
kat' mikdarn gstermek imknszdr. Bu nevi bestelerden epeycesi
zamannda tesbit edilmedii iin unutulmutur. Mesel XVIII inci asrn
deerli bestekr Hafz eyda, Dede yin vcude getirdii halde,
bunlardan ancak biri yu bulmu, dier iki-sinin hatta gfteleri bile
bugn mechulmz kalmtr. Kezalik skdar Mevlevhanesinde otuz
dokuz yl eyhlik etmi olan Ahmed rif Hikmet Dede (Vefat 1291
M. 1874) nin besteledii Mahur yin de tamamiyle zyi olmutur.
Ahmed Celleddin Dede'ye id bir yin mecmuasnda u ehemmiyetli
kaydlar vardr:
"Abdrrahm efendi'nin yapt Nhft yni Hiczeyn'e kat kat
faik ve stadane ise de naslsa ner olunamayup kendisiyle berber
gitmi zy' olmu. Kudmzeba Hafz Ali efendi'nin N-hft yni
dahi gzel ise de Eyuplu Hseyin Dede'nin Nhft okunsu deyerek
Ali efendi kendi nhftn neretmemi. Abdl-bak efendi'nin
Isfahan yini ner olmam, zayi' olmu. Fesi Osman efendi
merhumun yin mecmuasnda gfteleri var imi. Yahya efendi trbesi
zkirbas'nn Isfahan yni ner olmad gibi Mushib smet Aa'mn
yapt Isfahan yni dahi gaib olmu. Dede
(1) Bu yinin notas, Abdlkadir Tre'nin koleksiyonunda mevcud-dur.

(2) Bu iki yinin bizzat bestekrlarndan zabtedilen notalar, Ney-zen
Emin Yazc'dadr.
merhum dahi bir selm Isfahan yapm alt taraf Dgh'a karvermi,
o da gaib olmu. eyda Hafz'n Isfahan' dahi zyi' olup bilen
kalmam, eyda Hafz'n bir de Hicazeyn yni Nak Dede merhumda
var imi ve o kadar gzel imi ki iman Ahmed Dede Gelibolu'da
Araban geip te Nak Dede merhumdan Hiczeyn'i mek etmediine
nedmet eder imi. Ahmed Aa'nn Sab yni zyi' olmu. Kasmpaa
Mevlevhanesinin yn-i erf mecmuasn-da gfteleri muharrer imi.
Eski Hicaz'in "Ey ki hezr..." aasndan zyi' olmu, Dede o gfte
zerine beste yapm ise de muahharen o da gaib olmu. Him Bey'in
eyh Nazif efendi merhumun gfteleri zerine yapt Szinak ve
ehnaz yinlerinin besteleri muahharen nutk- hazret-i Pr zerine
tahvl ve tatbk olunmu ise de o da gaib olmu. Tanbur Kmil
efendi'nin yini de gaib olmu nerolmam. skdar eyhi esbak rif
efendi'nin Mhur yni ner olmam, Hakkk Nazif efendi bir selmn
merhumdan dinlemi. Hac Faik Bey'in Dgh yni de ner olmam."
Benim tesbit edebildiim yinlerin mikdar 65 i buldu. Gre-
mediim mecmualarda da daha baz yinlere tesadf edilebilecei
tahmin olunabilir. Ekserisinin XIX uncu asr zarfnda bestelendikleri
anlalan bu eserlerden ezgisiyle bize kadar intikal edebilenler 46
adeddir.
Son asr k musikisi hakknda epeyce malmat
k Musikisi sahibi bulunuyoruz. Fakat bu musikinin din
mahsullerini vcude getirenlere dair henz
sarih bilgilerimiz yoktur. Trkiyenin muhtelif yerlerinde yetien
gayretli genlerin mahall edebiyat ve musiki hakknda yaptklar
tedkikler arasnda bu cihetlerin de aydnlanaca muhakkaktr.
Yukarda da sylediimiz gibi, klarn ekserisi tarkat mensubu
olan basit bilgili insanlardr. Ve mhim bir ksm "Bektai'dir, ilerinde
dier tarikatlere mensub olanlar da vardr. Bilhassa dou vilyetlerinde
en ziyade Kadirlik ve Nakbendlik gibi tarikatler yi olduu iin, bu
muhitlerde yetien saz airlerinin de daha ok bu iki tarikate intisb
ettikleri grlmektedir. Geirdikleri hayat ve iirlerinde ifade ettikleri
ruh, onlarn hangi tarikat mensubu olduklarn gsterecek mahiyettedir.
Binaenaleyh "Bekta nefesleri" ile "Snn" tarikatlere mensub saz
airlerinin "k musikisi" tavrnda besteledikleri "ilhler" i ya "k
musikisi" kadrosuna idhal etmek veya "Bektai nefesleri" ve "k
ilhleri" diye ikiye ayrmak icab eder. Netekim stanbul
Konservatuvar tarafn-
XX nci asrn ilk yarsnda bir takm nefesler
Bekta Musikisi bestelendii muhakkaktr. Fakat evvelki asr
larda olduu, gibi bu devirde de pek mahdud
ahsiyetlerin besteleri elimizde bulunuyor. Konservatuvar tarafndan
neredilen 87 nefesten sadece nn bestekr tesbit edilebilmiti.
Bunlardan ikisinin gfte ve bestesi Samih Rifat (1) merhumundur.
Dieri de Gnci Baba isminde bir Bektai tarafndan kaleme alnm bir
manzumenin Nuri Halil tarafndan vcude getirilen bestesidir (Bekta
nefesleri, No. 122, 131, 144). Samih Rifat'n bir nefesinin notasn da
Vhid Ltfi Salc nesretmitir (Mzik Mecmuas, No. 1).
Bekta airi Mihrab (vefat 1338-1919) nin de kendi vcude
getirdii iirleri bizzat bestelediini Baki Glpnarl rivayet etmek
tedir (Bekta Nefesleri. H, 211).
Abdlkadir Tre'nin nota koleksiyonunda:
Kemter kuluyam ben Ali'nin ol h- keremdir
Hasan bamn tc Hseyn gzmde nemdir
beyitlerini ihtiva eden mehur "Neveser" nefesin Hseyin Baba is-

minde biri tarafndan bestelendii kaydldr. Fakat memba zikre-
dilmeden yazlan bu malm'atn ne derece doru olduu ve bu Hseyin
Baba'nn kim olduu bence mehuldr (Bu nefesin notas iin baknz:
Bekta Nefesleri, No. 191).
Bu asrn bu sahadaki en mhim faaliyetini, nefeslerin notalarn
tesbit sahasnda aramaldr. Bu yolda azam gayreti sarf eden de gene
stanbul Konservatuvardr. Bu san'at messesesinin tasnif heyeti 1933
te tam 87 nefesin notasn neretmee muvaffak olmu, tur.
Tabettirdikleri iki cildlik "Bekta Nefesleri" nin mukaddimesinde, reis
Rauf Yekta unlar sylemektedir:
"... Koleksiyonumuzun bu drdnc cildile 44 ve bunu takib eden
beinci cildile de 43 nefesin notasn nerediyoruz. Mecmua 87 ye bali
olan bu nefeslerin bestelerini bilen eski Bektalar arayp bulmak ve
onlara bu nefesleri okutup notalarn yazmak iin biz bir
(1) 3 Knunuevvel 1932 de vefat eden bu deerli airin musiki ile itigali
sathdir. Genliinde tanbur alm ve baz nefesler bestelemitir. Hakknda fazla
malmat almak iin u esere baknz: Sadeddin Nzhet: Samih Rifat, Hayat ve
eserleri.
ok zahmetler ektik. Bestelerini zaptettiimiz nefeslerin "tekmil

gftelerini" elde etmek de ayr bir i oldu. Elimize geen yazma
mecmualarda bu nefeslerin tamamn bulmak kabil olamyordu. Ni-
heyet Kayseri Lisesi edebiyat muallimi Abdlbaki Bey imdadmza
yetiti: notalarn nerettiimiz nefeslerin tekmil gftelerini ve bunlar
syleyen Bekta airlerinin hayat hakknda senelerden beri toplad
malmatn bir hulsasn yaparak bize hediye etti. Bu kymetli
yardmndan dolay muhterem edbimize bilhassa teekkrler ederiz.
Mecmuamzn baz ksmlar iin "Bekta airleri" adl eserinden
istifde ettiimiz Sadeddin Nzhet Bey'e de teekkr etmek
borcumuzdur."
Anlalyor ki merhum musikiinas, manzume gftelerini, bilhassa
Abdlbaki Glpnarl'dan almtr. Notasiyle birlikte nerettii 87 iirin
37 si benim -'Bekta airleri" adl eserimde mevcuddur. Bunun
haricinde kalan manzumelerin mahdud bir'ksm Bekta nefesidir.
Dierleri; Hac Bayram Veli, Fuzul (1), Vizeli l-
(1) Rauf Yekta merhumun Bekta nefesleri'nde (C. l, S. 171), Fuzul

hakknda "Mfrit ve hatt gal ve belki de btn bir i" denilmektedir. Bu fikir,
Abdlbak Glpnarl'nndr. Ve "btn" tabiriyle "Ehl-i snnet" in "Frak-i dlle"
den biri addettii zmreyi kasdetmitir. Bu zat Trkler arasnda yetien bir ok
bykleri ve o arada Mevln gibi, Yunus Emre gibi ahsiyetlerle Fuzul'yi zoraki
gayretlerle "btn" gstermee almaktadr,
eh Fuzli-i dilhasteyem bihamdillh
Reh-i eratine tbi' emrine me'mr Mrr-
i mr sen-yi Resl ile gerem lende
idem an ermagan-i ehl-i kubr
Tatin eyler Fuzl tkat olduka vel Hrs ile ne
ravza-i Rdvan diler ne lr-i iyn Hr-i yn ravza-i
Rdvan hev-yi nefstir Nefsden gemidir ol senden
rz ister hemn
Bir yerde sabit et kadem-i i'tibrm Kini rehber-i
ert ola mukteda bana Ey ryr- kmilin a'yan-
,milk-i din Erbb- sdk u ma'dilet re'fet hay
Devrin bu drt fasl ile bir mu'tedil zaman er'in bu
drt rkn ile bir mu'teber bin Y Mustaf Fuzli-i
muhtaca rahm edb zhr- hcetin ile kl hcetin
rev
gibi bir ok beyitlerin sahibi olan, na'tler yazan ve "mufaddile" den bulunan bu
aire "gal bir ilik" ve "btnlik" isnad etmek, tamamiyle ind hareket olur.
XX NC ASIR 641
eddin. Gayb, eyh Galib, Emrah, Kzm Paa, (1)... gibi Bekta-
lkla alkas olmyan airlere iddir. Yunus Emre'nin manzumelerini
de "Bekta i'ri" kadrosuna idhal etmek mmkn deildir. Rauf
Yekta merhum btn bu nevi manzumeler hakknda unlar
sylemektedir:
"Bu nefeslerin iinde Bektalkla hi alkas olmyan airlerin
syledii bir takm manzumeler de vardr ki Bektalar her naslsa
bunlar benimseyerek bestelemilerdir .Biz bunlar nefes olduklar
iin deil, mahz bestelerinin "nefes" slbunda olmas ve senelerce
Bekta tekkelerinde nefes makamnda okunmalar itibariyle
mecmuamza dercettik."
Bekta tekkelerinde okunduu rivayet edilen, fakat Bektalar
tarafndan vcude getirildikleri hakknda hi bir bilgimiz bulunmayan
bu bestelerin ekserisini, bu tarkatin hususiyetlerini gstermedikleri
iin nefes addetmek doru deildir. Esasen bu iirlerden mhim bir
ksm, bilhassa dier tarikat derghlarnda oka okunan paralardr.
Hele divan airi Harputlu Hayrnin (vefat 1328-1910) tama-
miyle ldin mahiyette kaleme alnm olan,
Snemde bir tutumu yanm oca olayd Zlfn
karanlnda bezme er olayd
matll gazelini ve notasn bu esere dercetmemek iktiza ederdi. Ra-

uf Yekta merhumun "Bekta Nefesleri" nde dier tarikat mensub-
larnn k tarznda bestelenmi ilhlerini de dercedilmi buluyoruz.
(1) Kzm Paa'nn Bektalar tarafndan benimsenmi olan kt'as udur:

Pervne olub em'ine nr-i ezelnin
Can vermedeyim rhna Zehr v Al'nin
Kzm beni mest eyledi sahb-yi mahabbet
Dest-i kereminden Hac Bekt- Vel'nin
Fakat bu kt'ay kaleme alan Kzm Paa Bektai deil, mteerri ve Ehl-i Beyt
muhibbi bir "Bedev" dir. Btn tarikat mensublar gibi Hac Bek-ta', o da byk bir
vel olarak tand iin medhetmitir. Netekim bu airin "on iki pr" hakknda ayr
ayr kaside ve kt'alar mevcuddur. Esasen tarikat mmessilleri ve "kol" sahihlerinden
bir ksm hakknda mehdiyeler yazan Glen Edirneli Kmil, Mevlev eyh Galib.
Mevlev eref Hanm, Nakibend Selm, Sad Zarf, Bayram mer Faik, Halid
Hafz Sadi... gibi divan sahibi bir hayli air tanyoruz. Bu tarz iirlere bilhassa XVIII
inci asrdan itibaren oka tesadf edilmektedir.
F. 41
Her hangi bir ilh, bir trk veya bir arknn Bekta tekkelerinde
okunmutur diye nefes saylmas ve nefesler arasnda tedkik edilmesi
tamamyle yanl bir hareket olur.
Nefesler, Bektalii terennm eden ve daha ziyade k musikisi
slbunda bestelenmi olan manzumelerdir. Fakat bu musiki,
mnhasran Bekta tekkelerinde reva bulmu deildir. Yukarda da
sylediimiz gibi, Anadolu ve Rumeli'nin bir ok yerlerindeki snn
tarikatler arasnda da "k musikisi" ayi olmutur. Yunus Emre,
Erefolu Rm, Erzurumlu brahim Hakk, Kuddus, Seyyid Seyfullah,
Emrah, Sirac., gibi bir takn mutasavvflar ve Bek ta olmayp da
dier tarikatlere intisb etmi bulunan saz airlerinin eserleri,
bilhassa k tarzndaki ezgileriyle okunmakta devam etmitir. Hatt
bu nevi bestelerden bir ksmn, stanbul'a gelip giden tarallar, bu
ehirde de yaymlardr. u halde "Bekta nefesleri" adl eserdeki
bestelerden bazlarn "k edebiyat tarznda bestelenmi ilhler"
zmresinde mtalea etmek icab etmektedir.
Bekta airlerinin hayat hakknda yllardan beri tetkikatta
bulunduu haber verilen Abdlbaki Glpnarl'nn yeni malmat olarak
bu esere verdii kaydlar, Al. Dede, Perian Baba ve Mehmed Ali
Hilm Dede Baba hakknda iitme birka rivayet ile Mihrab'nin
bestekrlna dair olan nottan ibarettir. Dier malmat, ekseriyetle
benim "Bekta airleri" adl kitabmdan telhis edilerek yazlmtr.
Baki Glpnarl'nn verdii notlara istinaden yazlan bu eserde
kailleri deitirilmi manzumelere de tesadf olunmaktadr:
199 uncu sahifedeki (No, 166):
Gel gel yanalm te-i aka
u'le verelim tes-i aka
matll iir, Nesim'nin deil, ibrahim Glen'nin olu Hayal'nindir.
Mteaddid bestekrlar tarafndan mteaddid makamlarda "Savt" olarak
bestelenmi olan bu ilh derghlarda en ok okunan din eserlerdendir.
214 nc sahifedeki (No. 180):
Gster cemlin em'ini yansun oda pervneler
Devlet deil mi ka em'ine karu yaneler
matll iir, Bekta babas ems'nin deil, Halveti byklerinden

mehur Sivasl ems'nindir (vefat 1006-1597). Ve mteaddid besteleri
kyam ve devran tekkelerinde okunmutur.
XX NC ASIR 643
220 nci sahifedeki (No. 189),

Bu gnlm ehrini seyrn ederken
Dedi srrm bana seyrn iinde
matll manzume, mehur hecc Krkaal Eref (vefat 1330-1911) in

deil, Bursal eyh Nasuhzde Ali Kemter'indir (vefat 1137-1724).
Mstakimzade mecmuasnda da, daha evvel yazlan mecmualarda; da bu
mutasavvf namna kaydldr (Mesel baknz-Alm. Mc. No. 650, 694).
231 inci sahifede (No. 199), kaili mehul olarak kaydedilen drt
msra' mehur Nakibend Karabal Seyyid Nigr'nin olu Sirac nin
bir manzumesine iddir.
Btn bunlara ramen Rauf Yekta merhumun tertib ettii "Bekta
Nefesleri", bu tarz musikinin hususiyetlerini gsterecek mahiyette
faydal bir eserdir. Mndericatnn tedkiki sarahatle gsteriyor ki,
evvelki asrlarda bestelenmi olan paralar, bilhassa "k tarz" nda
vcude getirilmitir. Son asrda vcude getirilen ezgilerde ise ark
tavr hkimdir. Ve bu nefesler, stanbul'da yi olan paralardr.
Anadolu ve Rumeli'nin muhtelif kasaba ve kylerinde ise, daha epeyce
nefes bestesinin yasamakta bulunduunu da unutmamak lzmdr.
Bay Vhid Ltfi Konservatuvar'n bu sahaya id neriyatn
stanbul nefeslerine inhisar ettirdikleri iin uzun uzun yazlarla tenkid
etmektedir. Fakat bu heyet imkn nisbetinde alm ve bu nefesleri
tab'ettirebilmitir. Sahifeler dolusu faydasz tenkidler yerine Anadolu
kylerinde hl bakiyelerine tesadf edilen nefeslerin notalarn
neretmek, elbette daha msbet bir hareket olur. Bu mnekkid,
"Konservatuvarn nerettii Bekta nefesleri, Trk musikisi ve Trk
Bekta nefesleri deildirler!" gibi ilme ve hakikate aykr szler de sarf
etmektedir (Yeni Trk mecmuas, say 41, 1936). Fakat bu kabil
itirazlar cevabdan mstanidir.
Son asrda yetien ve Trk musikisine hakkiyle v-
Bestekrlar kf olan bir hayli ahsiyet mevcuddur. lerinde din bir
takm besteler vcude getirenler de vardr. Fakat bu devir mahsulleri,
evvelki asrlarda olduu gibi geni bir sahaya yaylmamlardr. Bu
asrn ilk yarsnda din eserleriyle en ok tannan ve bu sahada en ok
beste vcude getiren deerli ahsiyet, Zekzade Ahmed /rsoy'dur.
Daha ziyade ldin musik
sahasndaki mesaleriyle tannm olan Rauf Yekta, ve smail Hakk,

Kzm Uz merhumlarla zmirli Mehmed Rkm, Abdlkadir Tre, Ali
Rza engel, Nuri Halil Poyraz... gibi hayatlarndan ileride bah-
sedeceimiz ahsiyetler de bir takm din eserler vcude getirmilerdir.
Biz, kitabmzn bu ksmnda, bilhassa yin ve ilhleriyle tannm
olanlar mevzu bahs edeceiz:
XIX uncu asrn ikinci yarsnda ve bilhassa son asrn ilk yarsnda
itihar eden bestekrlardan biri eyh Mesud efendi'dir. Erikapu'da vaz
efendi mahallesinde Nakbendiye'den Emir Buhar derghnn eyhi idi.
Reislmeayih Salim efendi'nin oludur. 1324 (M. 1908) de vefat etti.
eyhi bulunduu tekkeye defnolundu. Beh-ll efendi'den pek ok eser
mek etmi olan Mesud efendi, bir takm ilh ve arklar da vcude
getirmitir. Merhumun yeeni deerli musikiinas Eyuplu Ali Rza
diyor ki,
"Mesud efendi'nin ark ve ilhleri pek sevimlidir. Besteledii
eserlerin gfteleri, ekseriyetle Kassam ktibi Sad efendi merhumundur.
"Yok nazrin hsn ansn ey-per", "ok felketler getirdin bama" ve
"k ihya eder nsiyyetin" msralaryle balayan Uak ve Dgh
arks mehur eserlerindendir."
Din musiki sahasndaki vukufiyle ve besteledii baz ilhleriyle
tannm olan son devrin maruf eyhlerinden biri Kutb efendidir, 1279
(M. 1862) da stanbul'da dodu. Babas, eyh Mehmed Rzaeddin
efendinin 5 Rebilevvel 1309 (M. 1891) da vefat zerine Koca
Mustafa Paa hnikhna eyh oldu. 52 yanda iken 11 Safer 1332 (M.
Son asrn deerli ilh bestekrlarndan biri de Yenikyl Hdi
Bey'dir. Tarabya cami'i imam ve hatibi Him efendi'nin olu ve
musikiinas Hac Fiz Bey'in kk kardeidir. Gen yanda o zaman
Muhacirn Komisyonu resi bulunan esbak adliye nazr Ali Rza
Paa'nn delletiyle rejiye intisb etti. Bey'iye mfettiliine kadar
ykseldi. Son zamanlarnda eker hastalna tutuldu ve bu yzden
mays 1336 (M. 1917) da vefat etti. Karacaahmed'de Byk Selimpaa
kabri civarnda babas yanna defnedilmitir. Yazn Yeniky'de, kn
da skdar'da Ahmediye'deki evinde otururdu.
Hdi Bey, Yenikyl Hasan efendi'nin mmtaz talebelerinden dir.
Din ve ldin pek ok mahfuzat vard. Heveslilere mek etmekten de
kat'iyyen ekinmezdi. Her nevi besteyi, przsz bir eda ile ve ok
dzgn bir tavrla okurdu. Bilhassa durak okumakta me-
XX NC ASIR 645
hareti vard. Gaygayl okuyulardan nefret eder, bu tarzda okuyanlar

daima tenkid ederdi. Hdi Bey, bilhassa oturduklar yerde zikreden
tarikat mensublar iin epeyce ilh bestelemi, ve bu sahada cidden
muvaffakiyet gstermitir.
Son asr bestekrlarndan biri de Hseyin Halid Bey'dir. Makam-
serasker muhasebat dairesi mmeyyizlerinden Hafz Said Bey'in
oludur. Memleketimizde ilk defa operet vcude getiren san-
atkrlarmzdan Haydar Bey'in de kk kardeidir. 1270 (M. 1853) de
dodu. Gen yanda Enderun'a intisb etti. Oradan muzika-i
hmyuna geti. Hnkra mezzinba oldu. Kolaas rtbesinde iken
tekade sevkedildi. skdar'da Nuhkuyusu'nda kendi evinde
oturuyordu. 1339 (M- 1920) da vefat etti. skdar'da Duvardibi'nde
Selimiye tekkesi karsndaki mezarla defnedildi. Din ve ldin bir
takm eserler bestelemitir.
Son devrin deerli bestekrlarndan biri de Ahmed Avni Ko-
nuk'tur. 1288 (M. 1873) de stanbul'da dodu. Babas balmumu t-
cirlerinden Mma Kzm efendi'dir. Byk babas brahim efendi'dir.
Anas Fatma Zehra hanm, ticaretle itigal eden Hafz Mustafa efendi
isminde Buharal bir Trkn kzdr.
Ahmed Avni, dokuz on yaslarnda iken pek az arayla nce ba-
basn, sonra annesini kaybetti. Mahalle mektebinde okuduktan sonra
Galata rdiyesine devam etti. Drdnc snfta iken imtihanla
Darsafaka'ya kaydedildi (1300-1884). Mektebin nc snfna
alnan Ahmed Avni alt yl sonra 1306 (M. 1890) da mezun oldu.
Padiahn iradesiyle Galata ittihad postahanesi mdiriyet ktibliine
400 kuru maala tayin olundu. Memuriyette iken Hukuk'a da devama
balam ve 1314 (M. 1898) de mezuniyet rusu almt. Derece derece
terakki ederek 1325 (M. 1909) de yaplan tensikat zerine posta;
masalihi kalemi mdr talyan Petai yerine mdrle terfi ettirildi.
Mill hkmetin stanbul'u igali zerine stanbul posta tekilt
faaliyetini tatil etmi ve bunun yerine umum mdrlk namna
Ankara'da tekil edilen posta ileri mdrlnn muavini olarak da
stanbul'da yeniden vazifeye balamt. Dokuz sene ayni memuriyette
alt. 1930 eyllnde umum posta mdrlnn hukuk
mavirliine tayin olunmu ve kendi isteiyle 1933 te tekad
edilmiti. Bir aralk posta ve telgraf mekteb-i lsinde posta dersi
vermi olan Ahmed Avn, Yksek Mhendis Mektebinde de ayni dersi
okutmakta idi. 6 mart 1938de vefat etti. Merkezefend kabristanna
defnolundu.
Posta ilerinde mtehasss olan Ahmed Avn, Trk musikisinde

de tasavvufta da ayni derecede iktidar sahibidir. Tasavvuf, Mesnevi
ve farsay mehur Esad Dede (vefat 1329-1911) den okudu. Musiki
sahasnda ise bilhassa Zek Dede'den istifade etmitir. Da-
rafaka'y bitirdikten sonra uzun yllar stadnn derslerine devam
etmi ve bir ok fasllar elde etmitir. Bestekrlkta byk bir iktidar
gstermesini, yalnz istidad sahibi oluunda aramamaldr. Bu
hususta, ok musiki eseri reniinin ve felsefe, edebiyat, riyaziye ve
tasavvuf gibi mevzularla itigal ederek geni bir bilgiye sahib
oluunun da mhim tesirleri olduu muhakkaktr. Onun ilk intiar
eden eseri, Hnende ismindeki byk beste mecmuasdr. 1317 (M.
1900) de baslan bu eser, 719 sahifedir. 95 makam ve terkibde
vcude getirilen kr, beste, sema ve arklar muhtevidir. Eserin ba
tarafnda makamlar ve usuller hakknla izahlar verilmitir.
Ahmed Avn'nin bir hayli bestesi mevcuddur.Bunlar arasnda
"Hafif" ikanda ve "Szidil" makamnda bir kr, "Hezc" kanda ve
"ehnaz" makamnda murassa' bir kr, "Hicaz" makamnda esas
"Fer"' kanda olarak muhtelif ka'lar hv bir kr, 119 makamn
seyrini gsteren ve her beytinde makamlarn ismi zikredine 119
beyitli bir "kr- ntk", "Rhatlervah" makamnda iki beste, iki
sema, "Dilke haveran" makamnda bir ar sema, en
ehemmiyetlilerini tekil eder.
Bir ok "ark" da bestelemi olan Ahmed Avn'nin Dilkede
adl bir de makam ibd ettiini biliyoruz. Bu makamdan iki beste, iki
sema ve bir yin besletemitir. Onun "Dilkede" yninden baka
"Ry-i rak" ve "Pselik aran" makamlarnda da iki yni vardr.
Ve bu yinler hi phe yok ki son asr din musikimizin en deerli
eserlerinden olarak gsterilebilir.
Ahmed Avn merhumun Pselik aran ve Dilkede yinlerinin
notalar Konservatuvar tarafndan tab'ettirilmi, fakat her nedense
"ry-i Irak" yini, baz Mevlev tekkelerinde okunduu ve tesbit
edilmi bulunduu halde nerolunmamtr. "Mevlevi yinleri" adl
eserde sadece unlar sylenilmektedir (C. 18) :
"Dilkede ve Pselik aran makamlarnda besteledii yni
erfler kendisi de hzr bulunduu hlde Kulekapusu Mevlevhne-
sinde okunmutur."
XIX ASIR
647
"Ry-i Irak" yni Ahmed Avn'nin en musanna din eseridir. Ve

her satr 9 usulden mrekkeb muazzam bir san'at mahsuldr.
Ahmed Avn vukuflu bir musikiinas ve deerli bir bestekrdr.
Nota bilmedii ve bir sazla megul olmad halde perdelere hakkiyle
vkf olmas onun byk bir musiki istidadna sahib olduunu da
sarahatle gstermektedir. Besteledii "Kr- ntk" taki bir takm
makamlarn seyrini edvar kitablarndan istidll yoluyla bulmu ve
bestelemitir. "Ry-i Irak" yni de bu tarzda bestelenmi
eserlerindendir. Nsr Abdlbak'nin "Tedkik tahkik" inde bu terkib
u yolda tarif edilmektedir:
"Ry-i Irak: Segh gaze idb Irak karr eder .Bunda ceman
ihtilf yokdur. Amm f zamanna gayr-i msta'meldir."
te Ahmed Avn bu tarife istinaden unutulan bu makam ihya
etmi ve bestelenmesi ok g olan bir yin vcude getirmitir.
Ahmed Avn, kskanlk aibesinden kurtulmu olan bir ok
muasrlarnn takdirlerini kazanm kudretli bir bestekrdr.
Deerli musikiinas Zekzade Bay Ahmed diyor ki (Mevlev
yinleri, cild 18, son sahife):
"Bestekrlktaki iktidar notaya vukufu olmamakla beraber
kymetli ve pek nemli idi."
Ahmed Avn merhumun bir takm eserlerini tesbit eden kymetli
Neyzen Emin Yazc mecmuasna ilve ettii notlarda unlar sylyor:
"Ahmed Avn Bey merhumun san'atkrne olarak vcde .getirdii
sr miynndo evhir-i mrnde ahlfa yadigr brakt "Kr- ntk"
n gfte ile bestesi arasnda hiz olduu syn- hay-ret mutabakat ve
119 makam ve uslde gsterdii bnazr mehret kendisinin Dede ile
hem ayr olduunu gsterir. Hezc uslnde ehnaz kr da en gzel
eserlerindendir."
Ahmed Avn'nin tasavvuf vadisinde de byk bir iktidara sahib
olduunu grmekteyiz. Ekserisi bu mevzua dair 14 mtecaviz eser
telif veya tercme etmitir (1). Onun bu kitablar arasnda bilhassa
Fususlhikem ve Mesnev-i erfe yapt erhler, mkemmel iki
tasavvuf eserdir. imdiye kadar yazlan bir ok Fusus ve Mesnev
erhlerinin tedkikiyle vcude getirilen bu kitablar cidden ehemmiyetli
iki menbdr.
(1) Bu eserler iin baknz: Sadeddin Nzhet: Trk airleri, II, 583.
Ahmed Avn san'at endiesiyle olmamakla beraber baz iirler de

kaleme almtr. Tevfik Fikret'in "Trh-i kadm" ine din hissiyat ile
yazlm manzum bir reddiyesi de vardr. Fakat onun asl kymeti
yukarda da sylediimiz vehile musiki ve tasavvuf bakmndandr.
Son devirde din musiki sahasndaki vukufu ile itihar eden deerli
ahsiyetlerden biri de Said zok'tur. 1271 (M. 1854) de stanbul'da
dodu. Babas eyh Abdrrahm kr efendi, onun babas, eyh
Hac Mes'ud efendi'dir. Her ikisi de skdar'da Safvet derghnda
eyhlik etmilerdir. Byk ceddi mehur mutasavvf Nasuh efendidir.
Said zok stanbul rdiyesinde okudu. Arnavud Hoca Abdrrahim
efendi'nin derslerine devam etti. Bilhare Harbiye nezaretine memur
olarak alnd. Otuz dokuz sene on bir ay bu nezarette hizmet etti
.Asker levazm dairesi yedinci ube mdr muavini iken tekad
edildi. Musikiyi aabeysi eyh Mes'ud efendi. den renmi,
Mutafzade Ahmed efendi, Hac Faik Bey, Hac Nafiz Bey, Paa
Mehmed gibi maruf ahsiyetlerden de istifade etmitir.
Aabeysinin 1295 (M. 1878) de vefat zerine Safvet efendi
dergh eyhliine de tayin edilen Said zok, son devrin cidden s-
tadane okuyanlarndan biridir. Ahlk faziletiyle de tannm ve
kendisini sevdirmi olan bu deerli ahsiyetin hafzasnda binlerce eser
mevcuddur. Gerek durak, gerek ilh okuyuunda emsalsiz bir zarafet
vardr. Kvrak namelerle yapt san'atkrane taksimler, ihtiyarlk
zamanlarnda bile byk bir zevkle dinlenilebilir. Epey mddet Hdy
ve Nasuh derghlarnda zkirbalk eden Said zok'un mahdud baz
ilhler bestelediini de grmekteyiz.
Onun "Hicaz" makamnda ve "Devrirevan" kanda,
Bir lhze reh bulmadm lm- cihandan
Kurtulmad bre gnl h figandan
beytiyle balayan bir arks da vardr.

Son asr iinde, din musiki sahasnda en ok eser ibda eden
ahsiyet ise, Zekzade Ahmed Irsoy'dur. "Mevlev Ayinleri" adl
eserde tercmeihali u suretle tesbit edilmitir (cild 16) :
"std- musiki mehur Hoca Zek Dede efendi'nin oludur. Hicr
1286 (M. 1869) tarihinde stanbul'da Eyb'de domutur. Tahsil ama
gelince o civarda bulunan Kalenderhne ibtid mektebine girerek ilk
tahsilini burada yapmtr. Ecdad teden beri hfz- Kur'an ile
muvakkar olduundan ilk tahsili srasnda hfza ala-
XX NC ASIR 649
rak 1298 (M. 1880) tarihinde hfzn dinletip gerek hfz ve gerek
hattatlktan icazet almtr. Ahmed efendi mstesn bir isti'dada, s-hib
olduundan hocasndan baka o asrn ileri gelen stadlarndan takdiri
hv tahidlerle icazet ve ketebesi tezyin olunmutur. Dier taraftan
asker rdyeye devm etmekle beraber asl mesleki olan ulm-i
Kur'aniyede ilerlemek iin o devir mehr-i kurrsndan olan
Kumbarahne cmi'i ba imam Res-l-kurr Hoca, Sleyman efen-
di'den vch tahsiline balyarak 1301 (M. 1883) senesinde krat,
seb'a ve aere ve takrbden mezun olduu yedindeki icazetnamede
kaydedilmitir. Ve imam Cezer'nin Tayyibesini hfz eylemitir. B-
dehu cmi derslerine devam edp Eyb Dersmlarndan Hoca Fik
efendi'den telemmz ederek 309 (M. 1891) trihinde silsile-i drsdan
iczet ahzine muvaffak olmutur. Bu sretle refte refte tekemml eden
Ahmed efendi pederinin isti'dd- msiksine vris olaca kk
yandan beri renip tegann ettii baz musiki paralarnn terennm
ve sret-i kandan anlalarak musikiye meyil ve istidad nazar-
dikkati celb eylediinden ve fenn-i gnya byk bir meyil ve arzsu
olduundan estz-i zamandan olan pederi Zek Dede oluna bu fenn-i
rhnyi ta'lme balamtr. Ahmed efendi bu ilim sahasnda da az
zaman iinde liykatini gstererek musikinin mnkasem olduu
ubelerden din ve gayr-i din eserleri renmekle beraber ayrca
Mevlev yinlerini de hfzasna nak eylemitir.
O devirde Mevlevhneler musiki ve nagamt- ilhiye ve tasavvuf
mektebleri itlkna sez birer messese olup burann mntesibleri bu
vdlerde kesb-i keml etmek ile hretyb idiler. Essen tarkat-i
Mevleviyyeye mensb olan Zek Dede, lem-i tarkatde kesb-i derect
etmi bir zt- stde sft olduu ve fazl kemlinde arz edildii
cihetle kendisi 1302 (M. 1884) tarihinde Bahariye Mevlevhnesine
Kudmzenba tayin olunmu idi. Muka-bele-i erife gnleri olunu da
beraber alarak derghda bulundurur ve yinlerin tarz- gnsna altrr
idi. O zaman derghn postnini olan Hseyin Fahreddin efendi,
mutasavvf ve musikiinas, felsefe-i Mevln'nn stad bir zt olup
Ahmed efendi'de grd isti'dd tenmiye iin kendisine lisn- Fris
ta'limi ila ber-ber ney mek etmei dir etmez ve ayn-i zamanda da
gnnn rkn olan nota usln de ayrca tedrs eder. Bu suretle iki
mstesn stdn dire-i terbiyetinde yetimee balayan Hafz Ahmed,
az zamanda pederinden en ndde musiki eserlerini ve Hseyin efen-
diden Fris ve ney ve notay renerek kesb-i keml etmitir. Bu
suretle devam eden sa'y netcesinde pederinin veft tarihi olan 315 (M.
1897) senesine kadar babasnn mazbt-i hafzas olan bilcmle
kymetdr ve muhalledt- sr- musikiyeden ve ydigr- eslfdan
mntehab eserleri rendii gibi mehr-i ihvan olan pederinin
mahsin-i ahlk ve etvrn da tammen iktisab etmi ve bulunduu
muht-i ilim ve nezhet iinde gerek pederinin kendi asarn ve gerek
sir mntehab paralar ve Trk ve Arab usullerinin tammn zabt ve
taallm etmitir. Pederinin irtihali zerine Hseyin efendi manev
irdat ile olunu babasnn yerine kudmzenba tayn edil-dii gibi
pederinin tedrsinde bulunduu Drafaka mektebi musiki
muallimliine intihb olunmutur. 1318 (M. 1900) tarihinde de
Yenikap Mevlevhnesine kudmzenbalk ile ilveten tayin edilip
sema'hneler kubbelerini nlatarak vazfesini hsn-i f etmitir. 322
(M. 1904) de eyhlislm Ebssuud efendi ibtid vakf mektebine ba
muallim tayin edilerek vakf mekteblerin marife dev rinden sonra, bu
vazifeden ayrlmtr. 330 nisan 4 (M. 1913) tarhinde Sultanahmed
Esma Kaya Sultan kzlar mektebine musiki muallimi tyn edilmi, 331
ubat 2 (M. 1914) tarhinde eyhlislm Hayri efendi'nin kad
eyledii Eimme ve hutaba mektebine musiki muallimi tyn edilerek bir
ok talebe yetitirmitir. 335 nisan 4 (M. 1918) de Hoca shak efendi
ilk mektebine, 336 nisan 26 (1919) da Kasmpaa nmune ilk
mektebine ilveten, 339 knunusan 8 (M. 1922) de skdar nc
Mustafa ilk mektebine mu siki muallimi tayin edilmitir. 340
knunuevvel 10 (M. 1923) da Sultanselim'de yeniden kad edilen
stanbul imam ve hatib mektebi Kur'n, tecvid ve musiki muallimliine
tayn edilmi, ksa, bir zaman vazifesinden ayrlm ise de 929 efrenc
tarihinde zamm maa ile tekrar mezkr mekteb musiki muallimliine
tayin edilmitir. 930 knunusani 10 da mezkr mektebin orta mektebe
tahvli mnsebetiyle terfan emberlita orta mektebi musiki
muallimliine, 1/9/932 de Gazi Osman Paa orta mektebine naklen,
musiki muallimliine, 933 eyll l de Eyb orta mektebine naklen
musiki muallimi tayin edilmitir. 934 te yann altm gemi olmasna
mebn tekade sevkedilmi ise de haddi nizamsini doldurmam
olmakla kendisi ikramiye ile taltif edilerek muallimlikten ayrlmtr.
330 (M. 19.13) senesinde ehremini Cemil Paa'nn Darlbedayi
namiyle at messeseye alaturka musiki ba muallimi tayin edilmi,
19 knunuevvel 332 tarihinde Maarifin at Darlelhan fasl- musik
muallimi tayin edilerek bir ok talebe yetitirmi, Ziya Paa ile
XX NC ASIR 651
hdis olan ilm bir mesele dolaysiyle istifa etmitir. 339 eyll l
tarihinde Darlelhn slah ve tensik edilerek tekrar kdnda usul ve
ilhiyyt muallimliine tayin edilip burada da bir ok talebe ye-
titirmitir. 937 Mart l tarihinde Drlelhan'dan alatrka musikinin
lviyle yeniden tekl edilen din ve gayr-i din klsik eserleri tasnif
ve tesbit komisyonu zlna tyin edilerek bir ok Trk musikisi
eserlerinin indiras ve inhitattan kurtulmas hususunda ok yararl
grlmekte bulunmu ve hl bu vazfe ile mkelleftir. Ve elyevm
Drefeka lisesi musiki muallimi olup bil-fsla krk birinci
senesini idrk etmi, burada da bir ok musikiinas yetitirmitir. Hafz
Ahmed efendi'den hricde de ders alanlar pek oktur. Alt hafz ve be
kiiye seb'a ve aereden izin vermitir. Kendisinin te'lf ettii eserler
lm-i tecvidden mehric ve sft- hurf rislesi, lm-i musikden
muhtasar ka' ve usul rislesiyle ilm-i musikden musik makamlar
hulsas namlariyle gayr-i matbu telft vardr. Din ve gayr-i din
muhtelif makam ve mtenevv ka'lar ile yz mtecaviz eserleri ile
Bayt Pselik makamnda bir yn-i erfi vardr ki 1323 (M. 1906)
rebulevvelinin yirminci perembe gn ibtid okunuu Yenikapu
Mevlevhnesinde vki olmutur. Ve Mstear makamnda dier bir
yin bestelemi ise de Mevlevhnelerin eddi dolaysiyle okunmayp
kalmtr."
Mahfuzatmn okluuyla ve klsik Trk musikisi sahasndaki
vukufuyla temayz eden Ahmed Irsoy, bestekrlkta da cidden kudret
gsteren bir ahsiyettir. 25 temmuz 941 tarihinden beri "Reslkur
rlk" mevkiini de igal eden bu deerli musikiinas, "kraat" ilminde
da mtehassstr.
Son asrn ilk yarsnda okuyuunun gzelliiyle itihar eden
ahsiyetlerden biri de Yusuf Daseven'dir. 1288 (M. 1871) de s-
kdar'da dodu. Babas mutasarrflktan mtekaid Hac Ali Bey
merhumdur. nce Fstkl mektebinde okudu. Sonra Paakaps R-
diyesini bitirdi. Daha sonra Edirne idadisine kaydolundu. Orann
nc snfnda iken Mir rif Paa'nn delaletiyle saraya alnd. On
alt gn sonra ezan okumu ve Sultan Abdlhamid'in takdirini
kazanarak mezzinlie ayrlmt. Yzbala kadar ykseldi. Mu
sikiyi Hnkr ba mezzini Miralay Baha Bey'den renmitir. s-
kdarl Hamam Osman Bey'den de epeyce ilh mek etti. "Mzikali
Yusuf Bey" namiyle tannm olan Yusuf Daseven, baz ilhler de
bestelemitir.
Son devirde din ve ldin musikiye vukufiyle tannm olan
bestekrlarmzdan biri de zzeddin Hmay'dir. 1292 (M. 1875) de
Fatih niancasnda dodu. Babas Nianca Kadir tekkesi eyhi Ha fz

emseddin efendi'dir. Annesi Kamer Hanm, gene o tekkenin evvelki
eyhi emseddin efendi'nin kayn babas Halim efendi'nin kzdr.
emseddin efendinin babas Yanbolulu Mustafa efendidir. Orada Rifa
tekkesi eyhi idi.
zzeddin nce Hrka-i erfte Atay rdiyesini bitirdi. Sonra
emberlita idadsinde tahsil etti. Oradan mezun olduktan sonra
Dahiliye rnektub kalemine girdi. Yirmi yl Babli'de bulunduktan
sonra muallimlie intisb etti. Gelenbev, skdar, Kabata, Da-
vudpaa liselerinde musiki dersleri okuttu. Bilhare yalnz Gelen bev
musiki muallimlii ile ktibliinde kald. Bir ok okullarda hocalk etti.
Son memuriyeti olan stanbul 16 nc ilk mekteb musiki muallimi iken
tekad oldu. Asl musiki stad, smail Hakk Bey dir. Babasndan ve
Eybl eyh Mehmed efendi'den ilhler, Bahrye imamlarndan Hafz
Mehmed efendi'den de Mevlev yinleri meketti. Epeyce ilh, ark ve
okul mar vcude getirmidir. o cuklara mahsus besteledii marlarn
formas matbudur.
Baz ilhler vcude getiren meayihden biri de Hayrullah Ta-
ceddin'dir. 1300 (M. 1883) de skdar'da dodu. Babas eyh Tevfik
efendi, byk babas eyh Nuri efendi'dir. Her de skdarda
Rifaiyeden aramba dergh eyhliinde bulundular. Bay Hayrullah
Taceddin bana verdii bir varakada diyor ki:
"Babam Tevfik efendi merhum, Selm eyhi Muhtar efendi-
(vefat: Ramazan 1305-1887) den, Mutafzade Ahmed efendi'den ve
Hdy eyhi Ruen efendiden musiki taallm etmiti. Sekiz on kadar
ilh bestesi mevcuddur. 1317 (M. 1899) de vefat etti. Mevlev Senih u
tarihi vcude getirmitir:
eyh-i pkze iyem Tevfk efendi oldu fevt
Meslek-i pr-i Rifiydi ana ni'm-et-tark
Kld mh- matemin on ikisinde irtihl
Yandrub barn teverrm gibi bir nr- hark
Hrz- cniydi vidd-i l evld-i Resl
emi giryan snesi szan idi kalbi rakk
Arda su imeyb gitti ehden tene leb
Kla bahr-i rahmet gufrnna Mevl gark
Bir iki ma'sm ile terk etti ehl-i beytini
Haklarnda savn- Br ola hm-i efk
Vech-i trh-i bec fl-i sadetdir Senh
(ARABCA)
1317
XX NC ASIR 653
Hayrullah Taceddin'in vcude getidrii iirler mnasebetiyle

tercmeihlini tesbit eden Bay bnlem'in Mahmud Kemal "Musikiye
intisb vardr." dedikten sonra, tamamiyle yanl olarak "Hdy
sitnesi zkirbalnda bulundu" kaydn da ilve ediyor (Son Asr
Trk airleri, S. 1851). Anlalyor ki, Bay bnlemin Mahmud
Kemal, bir mddet Hdy derghnda zkirbalk eden Na zif Beyzade
Hayrullah Zek efendi ile Hayrullah Taceddin Yalm' ayni ahslar
zannetmitir.
aramba derghnn imamlk ve hatibliinde de bulunan Hay-
rullah Taceddin, cami ve tekke musikilerine vkf olduu gibi bilhassa
kendi gftelerine de bir takm besteler vcude getirmitir. Musiki
hocas, Malak Hafz'dr.
Son devir bestekrlarndan Mehmed Fehmi Tokay da, evvelce din
baz eserler vcude getirmitir. 1307 (M. 1889) de skdar'da
Tabaklar mahallesinde dodu. Babas, Divn- muhasebat murkib-
lerinden merhum Hsn Bey, byk babas jandarma muhasebecisi
Hasan Tahsin Bey'dir. Annesi Harmanlk mektebi mdr adiye
Hanmdr. lk tahsilini skdar'da Ravza-i Terakki ve Topta asker
rdiyelerinde yapm ve Yksek Mhendis mektebine girerek 1336
(M. 1919) da mezun olmutur. O tarihten beri muhtelif vilyetlerde
nafia mhendis ve bamhendisliklerinde ve nafa mdrlklerinde
bulunarak 1936 da ran - Trabzon transit yolu inaat bamdrlne
tayin edilmitir. Bugn Nafia Vek-teli ose ve Kprler Dairesi reis
muavinidir.
Musiki duygusunu ilk nce babasndan alm olan Fehmi To, kay,
pek kk yatan itibaren muhtelif kimselerden din ve ldin bir ok
eserler mek etmi ve 1336 (M. 1919) senesinde Yeniky-l Hadi Bey
merhum ile muarefe peyda ederek kendisinden muhtelif makamlardan
ilhler, duraklar, semaler, arklar, gemi ve bilhassa bu eserlerin
tavrlarn renerek musikideki bilgisini artrmaa alm ve
muvaffak olmutur. Bulunduu memuriyet yerlerinde musiki
teekklleri vcude getirmi ve musikimizin inkiafna hizmetler ifa
eylemitir. Rauf Yekta merhumun tevecch ve takdirlerine mazhar olan
Fehmi Tokay, bir ok musiki stad ve bestekrlarnn da
tevecchlerine mazhar olan muktedir ve halk bir ahsiyettir. Ldin
mahiyette besteledii arklarn bugn radyoda dinlediimiz Fehmi
Tokay'n en muvaffakiyetli din eseri mstear makamndaki duradr.
Son asrda Mevlidcilikle itihar eden bir hayli Mevlidhanlar

ahsiyet mevcuddur. Fakat evvelki asrlarda olduu gibi edebiyat ve
musikiye vukuflariyle tanlan ve bu yzden Sleyman elebi'nin manzum
eserini bedi bir tarzda, doru drst okuyabilen ahsiyetler mahduddur.
Mevlid bahir, leri arasnda manal, manasz bir takm kasideler okumak
detinin de bilhassa son zamanlarda fazlasiyle reva bulduunu
gryoruz.
XIX uncu asrn son yarsndan itibaren Mevlidcilikle itihar eden
ahsiyetler arasnda Aksarayl m Hafz Hasan, ehl Hafz Osman,
Hnkr Mevlidcisi Fndkll Hac Hakk, Hnkr Mevlid-
cisi Hafz Hamdi, Hnkr imam Hafz Yusuf, Kudmzen Hafz kr,
Beiktal Hamdi, Enderunlu Hafz Hsn, Hafz smail, Bedev eyhi
Ali Baba, Hafz Receb, Hafz ir, Hafz Yaar... gibi mhim bir
ksmndan dier zmreler arasnda bahsedeceimiz ahsiyetleri n safta
zikretmek icab eder.
Bu asrn halk arasnda en ok hret kazanan Mevlidcisi ise Hafz
Sami'dir. 1291 (M. 1874) de Filibe'de dodu. Hac Ali Rza efendi'nin
oludur. Bu zat, nce Filibe'de bilhare Beyazd'da Sahaflarda kitaplk
etmitir. Drt yanda iken babasiyle birlikte stan, bul'a gelen Sami,
Fatih civarnda Mehmed Ata mekteb-i ibtidsin-de ilk tahsilini
bitirdikten sonra Sultan Selim camii imam mehur Hasan efendi'den
hfzn ikmal, ve Hac Kadri efendi'den kraat talim etti. Bilhare Fatih
dersiamlarndan Demirhisarl Hac Abdu efendi'den medrese dersleri
okudu. Otuz be yanda iken icazetname ald. Bolahenk Nuri Bey,
Enderunlu Hafz Hsn, skdarl Bes-tenigr Ziya Bey gibi
ahsiyetlerden de musiki sahasnda istifade etti. 1311 (M. 1893) den
1324 (M. 1906) ylna kadar Halcolu Topu mektebinin imamlnda
bulundu. Sonra istifa ederek Hicaz'a gitti. Dndkten sonra bir aralk
Galata camiinde imamlk etti ise
de ok gemeden hastaland ve vazifesini terketti. Otuz yl mtecaviz
bir zamandan beri rahatsz bulunan Hafz Sami, Kur'an ve Mevlid
okuyuuyla ve Taksimleriyle itihar eden maruf simalardandr.
stanbul'da ve Anadolu'nun bir ok yerlerinde - davet edilerek -
Mevlidhnhk eden, sesinin gzellik ve tizliiyle emsaline tefevvuk
eyleyen bu zat, ilk olarak on drt yanda iken Fatih, daha sonra uzun
mddet Bayazid camilerinde mukabele okumakla da byk bir hret
temin etmitir. Mehur Ahmed Mithat efendi "Hafz Sami" balkl bir
yazsnda bilhassa' unlar sylemektedir (Tarik gazetesi, 16-
Knunusani 1314):
XX NC ASIR 655
"Bir hayli senedir Bayezid cmi'-i erifinin ktbhne kapusu

cihetinde Ramazanlarda mukabele okuyan Hafz Sami efendi haz
retlerini tanyanlar, takdir edenler pek ok olduundan u makaleyi
kendisine hret kazandrmak iin yazmadmz tabatiyle sbittir.
Fakat mehrimizin kffesiyle iftihr eylediimiz halde meslekince
mertebe-i kemli kazanm olan bu kari-i muhteremle fahir yolunda
henz matbuatmz sahfelerine hi bir ey yazlmamtr. Her sene bir
iki defa bililtizm Hazret-i Sam'nin tilvet-i erfesini istim'a giderim.
Bu sene dahi ksmet bir aramba gn imi. M-hedtm bervechi
at yazmaa gayret edeceim:
"... O muhrik saddaki letfeti kalem ta'rif ve ta'yin edemez. O
takdr ve ta'yn kulaa mahsstur. Dinlemeli de anlamal. Tec-vd-i
Kur'an ilm-i erfinin tatbikatnda hi bir eksik ziyde bulunamaz. Asl
cy-i ehemmiyet lhin cihetindedir. San'at-i ltfe-i msikiyeye mevdu'
olan lhin cihetinde ki bu cihette Hafz- mrnileyh emsalinden hi
birisine maks olamaz. Hazret-i Hafz'n lhin hussunda en byk
mahareti hangi makam icr etmekte ise o makamdan birer zemin ve
birer karar tekl eyledikten sonra bir de meyan aarak ite bu
meyanlarda makam- mezkra en byk mnsebeti olan makamt-
sireye mzeyyen ittihz etmesinde g rlr. Asl yeste-i tezkr olan
ey bu krat-i erfenin mstemi' lere olan tesiridir. Mikdar drtyzden
aa tahmn olunamayan cematin bir byk ksm hl-i kudde
boyunlarn bkm olduklar halde bir ksm dahi kaimen cemati ihata
ederek insan vcdundan bir divar tekil olunmu idi: ki bu divarn
iinde mteabbidne bir sktu tezynen ihll eden ey yalnz lhn-i
erfden ibaret idi. Pek ok gzler yaarm pek ok burunlar kzarm,
pek ok ellerde mendiller bulunmaa ihtiya hsl olmu idi. Hele ma'n
ins olan bir hayli ulemnn lhn-i erf te'sirtna bir de kelm-
lhnin ah-km- liyesi te'srinin inzimamndan dolay aldklar zevkin
derecesi ancak dktkleri gz yalariyle takdir olunabilir."
Sesinde ok tesirli bir ihtizaz bulunan Hafz Sami, bugn dur. gun
ve mnzevi bir hayat geirmektedir.
Son devrin kymetli Mevlidcilerinden biri ise Boyabadl Hasan
olu Mustafa evki efendi'dir. ocukken stanbul'a, geldi- Hafz Hasan
efendi'den hfza alt. Kmrc Hoca'dan medrese dersleri okudu ve
icazetname ald. Hafz Bekir efendi'den kraat ilmini -
rendi. Mabeyne intisb ile bir mddet imamlk etti. 1318 (M. 1900) de
"Mevlidhn- ehriyr" oldu. Sultan Abdlhamid tarafndan bir takm
nianlarla taltif edildi. Sultan Read zamannda da bu unvan muhafaza
etti. Orhaniye, Altunzade ve Valide camilerinin ba imamlk ve
hatibliklerinde bulundu. 73 yanda iken (25 Birinci knun 1936)
tarihinde vefat eyledi.
Son devrin deerli ve maruf Mevlidcilerinden biri de Hafz Ke.
mal'dir 1300 (M. 1882) de ehremini civarnda tatlkuyu'da dodu.
Sara gh efendi'nin oludur. Musikiyi bir mddet Kasmpaal Cemal
efendi ile Bestenigr Ziya Bey'den mek etti. Tiz ve messir bir sadaya
malik olan bu mehur Mevlidci, 9 Austos 1939 da vefat etti,
Edirnekaps haricinde air Bak civarnda medfundur. Sleymaniye
camiinin mezzinbas idi.
Son devrin deerli Mevlidcilerinden biri de Beyolu'nda Aa
camii birinci imam Hafz Rza'dr. Kunt, gzel ve messir bir sese
sabih ve musikiye vkf olan bu zat, 10 mays 1942 de vefat etti.
Feriky kabristanna defnedildi.
Bugn yaayan deerli Mevlidcilerden biri de Hafz Muhyeddin
Tank'tr. 1296 (M. 1878) de skdar'da dodu. Babas Hac Hafz
Mehmed Veys, Hayreddin avu mahallesi imamdr. Byk babas,
ayni mahallenin imam olan Hafz Mehmed Hilmi'dir. Paa kaps
Mlkiye Rdiyesinden mezun olduktan sonra 1319 (M. 1901) de
Muzika-i hmayunun mezzinler ksmna nefer olarak alnd. Hafz
Hakk Bey'in tekad olmas zerine mezzinba oldu. Osmanl
hanedannn son mezzinbas Hafz Muhyeddin'dir. Atatrk'n ilk
Reisicumhurluu zamannda alt ay kadar hizmet ettikten sonra tekade
sevk edildi.
lk musiki hocas Enderunlu Hafz Tevkif Bey'dir. Sonra Mezzin
ba Hafz smail Hakk Bey'den, Sersazende Notac Hakk Bey'den,
Santuri Hilmi Bey'den ark ve bilhassa ilh mek etti.
Hafz Burhan, Hafz Hamid, Hafz Tahsin gibi ahsiyetler ise
bugnn en mmtaz Mevlidcilerindendir.
Son asr mersiyehanlar, ekseriyetle XIX
Mersiyehanlar: uncu asrn ikinci yarsnda yetien
ahsiyetlerdir. Bunlar arasnda seslerinin g
zellik ve tesiriyle hret kazanan epeyce maruf kimseler mevcud-
dur. Fakat bunlar mnhasran mersiye okumakla tannmamlardr.
Hafzlardan, Mevlidhanlardan, zkirlerden ve hnendelerden bir
XX NC ASIR 657
ksm bu sahada da muvaffakiyet gstermiler ve hret kazanm-

lardr. Bu asrn ilk yarsnda kyam ve devran tekkelerinde en ziyade
Yazczade mersiyesi taammm etmitir. Fakat Nevres, Osman ems...
gibi ahsiyetlerin eserleri de okunmakta devam etmitir.
XIX uncu asrn ikinci ve son asrn ilk yarsnda Mersiye oku-
makla byk bir hret kazanan en muktedir sima, Aksarayl m
Hafz Hasandr. Bu kabiliyetli zat, iki gzden mahrum olmasna
ramen zkirbalk eder, na't, durak ve Mevlid okumakta byk bir
iktidar gsterirdi. Kiyam tekkelerinde "Evrad" arasnda fevkalde
mkemmel bir tarzda "Y Hannan y mennn' okur, Mersi-yehanlkta
ise byk bir meharet gsterirdi. Ldin musikiye de vkf olan ve bir
hayli "fasl" elde etmi bulunan bu deerli mersiye-han, mihrabl
imam Hafz brahim efendi'den kraat ve vcuh talm etmi, son asrn
en iyi Kur'an okuyanlarndan da, biri bulunmutur. Vefat Rados'tadr.
Mersiye okumakla byk bir hret temin edenlerden biri de
Zkir ba Yaar Baba'dr.
nce Kadiriye'den Mtakzade eyh Edhem efendi'ye dervi
oldu. Sonra Rifaiyeden Mfti hamam tekkesi eyhi Raid efendi'ye
intisb etti. Daha sonra amlca Bekta tekkesi babas Ali Nutk
efendi'den nasib ald. Bilhara Eyup'ta Karyad Baba namiyle anlan
Bekta tekkesine baba oldu. 17 Knunuasni 1934 de Eyup'ta vefat etti.
Eyup'ta Krkmerdivenler mezarlna defnedildi.
Banda Bekta Fahri olduu halde stanbul'un baz tekkelerinde
zkirbalk eden Yaar Baba, idare hususunda fevkalde bir kabiliyete
sahibdi. Rifa tekkelerinde uzun mddet "Reislik" etmi olmasnn da
bunda tesiri vard. lhileri, Balat Meydanck imam Hafz Hasan
efendi'den mek etmiti. Mahfuzat pek ok deildi. Mahdud ilh,
durak, uul ve nefes bilirdi. Fakat bilhassa kyam zikirlerini idarede
emsalsiz bir kudrete malikti. Mersiye okumak hususunda ise byk bir
muvaffakiyeti vard. Muharremlerde bir ok tekkelerde ve Valide
hannda Mersiye okurdu. ran hkmeti bu yzden kendisine "ir
hurid" niann vermiti.
Yenikyl Hasan efendi raklarndan Bestekr Hac Fiz Bey,
Nezih Bey, Said Bey, Hafz Receb, Arab Ahmed, Hac Hakk, Hasan
Ymni, brahim Erkal, Karababa eyhi Haydar. Kasmpaa'da H-imi
dergh eyhi Rbabi Sreyya, Cerrahpaa camii hatib ve imam Hafz
Mehmed rif efendizde Nat'han Hafz Kemal gibi ahsiyetler de bu
asrn gzel mersiye okuyanlarndandr.
F. 42
XX NC ASIR 659
eyhi Rza efendi'nin halifesidir. "Balat eyhi" namile tannm olan

bu zat gzel sesiyle ilh, durak, Mevlid, Miraciye okuduu gibi
Glen savtlarnn tekmiline de vkft. Miraciye'nin kayb olan Nev
bahrini yeniden bestelemek istemi, Fakat Nay Osman Dede' nin
kbna eriemediinden eseri hi bir rabet grmemiti. 1333 (M.
1914) de vefat etti. Tekkesi haziresinde medfundur.
yi devran idare eden zkirlerden biri de Gl Ali Dede'dir. Koca
Mustafa Paa meydancs iken 1333 (M. 1914) de vefat etti. Silivri
kapusunda medfundur.
Son devrin deerli zkirba ve Mevlidcilerinden biri de Aa-
kakanl Hafz Emin'dir Sadiyeden Kadem tekkesi zkir bas idi.
Tekke ve camilerde Mevlid te okurdu. 1333 (M. 1914) de vefat et-
mitir. Silivri kabristannda medfundur.
Nureddin Dergh zkir bas eyh Mustafa efendi. 1344 (M.
1915) de vefat etti. Edirnekap'da Medfundur.
Devran idaresinde muvaffak olan zkirlerden biri de Hafz
Mehmed'dir. Silivri kapusunda Bl mektebi kalfas iken ocuklara
ilhi mekederdi. 1334 (M. 1915) de vefat etmi, Silivrikapu
mezarlna defnedilmitir.
Haskyde Humbarahane cmii mezzinbas ve Eyup Sultan
camii salcs zkir Ferid efendi, 1334 (M. 1915) de vefat etmi, E-
yup kabristanna defnedilmitir.
Haydarhane tekkesi eyhi Hafz Ahmed de Kyam ve devran
zkirbalarndand.
Bu tekkede kendisinden evvel eyh olan Hakk efendi'nin oludur.
daresi mkemmel ve cemiyeti oktu. stanbul tekkelerinde o-kunan
ilh ve uullerden baka kthane kyndeki azeli tekkesi eyhi
Tahsin efendi'den mek ettii azel uullerini de okurdu. 1334 (M.
1915) te vefat etti. Tekkesinde medfundur.
Nureddin dergh zkirbas eyh brahim Edhem efendi, 1335
(M. 1916) da vefat etti. Edirnekap'da medfundur.
Muzikal Kadri Bey 1335 (M. 1916) de vefat etmitir.Edirneka-
pu'da Belerbeyi emesi kurbindeki mezarlkta medfundur.
Fatih'te Yeni hamam'da Sbyan mektebi hocas Bedeviyeden
Siyah Hakk efendi 1335 (M. 1916) de vefat etmitir. Edirnekapusu
Son asrn deerli zkirbalarndan biri de Erikapl Mehmed
efendi'dir. 1263 (M. 1846) tarihinde dodu. Babas ulha khyas
Ahmed efendi'dir. Rdiye tahsilini bitirdikten sonra 1285
(M. 1868) de Evkaf nezareti evamir kalemine ra edilmi, mezkr

kalemin mmeyyizi iken tekad olmutur. Msaid zamanlarnda
tekkelere devam eden Mehmed efendi, musikiye heves etmi, Eyp'te
Hatuniye dergh eyhi Rza Efendi'den Bolahenk Nuri Bey'le birlikte
yzlerce ilh ve tevh mek etmi, Zek Dede den de din ve ldin
bir ok eserler elde etmitir. Hamparsum notasn ise, Neyzen Baba
Raid'den renmitir. Otaklar'da Serta-rikzade dergh eyhi
Cerrahiyeden Ali efendi'ye intisb etmi ve ondan hilfet almtr.
nce Hatuniye derghnda zkirbalk etmee balayan Mehmed
efendi, daha sonra dier baz tekkelerde ve bilhassa uzun mddet
Karagmrk'te Nureddin derghnda da bu vazifede bulunmutur.
Vefat 26 Temmuz 1333 (M. 1916) dadr. E-yup'ta Davudaa camii
kabristannda medfundur. Kymetli musikiinas Ali Rza'mn babas
olan Mehmed efendi, baz ilhler de bestelemitir.
Otaklarda Rifa tekkesi eyhi kyam zkiri Talt efendi,
Kasmpaal eyh Cemal efendi'den mek etmitir. Hocasna pey-
revlik ederdi. 1339 (M. 1920) da vefat etmitir. Tekkesinde medfundur.
Son devrin deerli kyam ve devran zkirbalarndan biri de
Hafz Hseyin Halis efendi'dir. stanbulda dodu. Demeci brahim
efendi'nin oludur. ehremininde Kadiriye'den Reml dergh eyhi
ve evkaf mahkemesi mmeyyizlerinden idi. 7 Muharrem 1338 (M.
1919) de vefat etmi, tekkesine defn edilmitir. Zkirbalkta
gsterdii iktidar derecesinde ilh bestekrlnda da muvaffak olan
bu kymetli ahsiyetin kardei Raid efendi (Doumu 1302 M. 1884)
de son devrin en muktedir kyam zkirbas olarak tannmtr.
Edirnekapusu civarnda Sarmak mahallesinde eyh Kmil
efendi tekkesi zkirbas ve Beylerbeyi camii bakayym Hattat
Mehmed efendi 1340 (M.1921) da vefat etmi ve Kplce mezarlna
defnedilmitir.
Kyam zkirbalarmdan Halim efendi de 1341 (M. 1922) de
vefat etmi, Kasm paa'da Kulaksz mezarlna defnedilmitir.
Koca Mustafa Paa hankah zkirbas ve mezkr derghn
eyhi Rza efendi'nin hafidi eyh Mehmed Sinan efendi 3 evvel 1343
(M. 1924) de vefat etti.
Etyemez tekkesi eyhi Hseyin Hsn efendi, gzel sesiyle Mevlid
ve Mersiye okumakla itihar etmiti. 25 Muharrem 1346 (M.
XX NC ASIR 661
1927) tarihinde vefat etmi, Merkez efendi mezarlna defnedil-

mitir.
Nureddin dergh zkirbas Necmeddin efendi 1349 (M. 1930)
da vefat etti. Edirnekapu haricinde Tokmak tepe kabristannda med-
fundur. Balat tekkesi eyhi idi.
Eyuplu eref te son devrin tannm zkirlerindendir. Eyuplu
akir ve Turucuzade Hafz Mehmed efendilerden uul, Eyup'ta
Htuniye tekkesi eyhi Rza efendi'den ilh ve durak mek etmitir.
Vefat 1926 dadr. Eyup mezarlnda medfundur.
Deerli kyam zkirlerinden biri de skdarl Siyah Ahmed'dir.
stanbul'da oturur, slanbul tekkelerinde zkirlik ederdi. Mersiye
okumakta mehur idi. Son zamanlarda Merkez efendi camiinde
mezzinlik ederdi. 1926 da vefat etti. Merkez efendi kabristannda
medfundur.
Durak okumakla itihar eden gzel sesli ahsiyetlerden biri de
Nida efendi'dir. Kadrga'da Mehmed Paa tekkesi eyhi ve Koca
Mustafa Paa camii hatibi idi. Meki, Yenikyl Hasan efendi'den dir.
1927 de vefat etti. Beykoz kabristannda medfundur.
Koca Mustafa Paa hatibi Hafz Sadeddin efendi, Silivri kapu-
sunda Ta mektep hocas Hafz Yakub efendi'nin oludur. Maliye
nezareti memurin kalemi ketebesinden idi, zkirlik eder, Mevlid ve
durak okurdu. 1927 de vefat etmitir. Silivri kapusu mezarlnda
medfundur.
ehremini imam eyh Niyaz efendi, ilh, durak, Mevlid ve
Mersiye okumakla itihar etmiti. 1927 de vefat etti. Merkez efendi
Medineli Hac Ahmed de otuz seneden ziyade stanbul tekke
lerinde zkirlik eden bir ahsiyettir. 1933 te Medine'de vefat etti.
Seyyid Nizam hanikah zkirbas Fehmi Hoca da mahfuzatnn
okluuyla tannm deerli bir ahsiyetti. Hac Nafiz Bey'den epey
nadide ilh ve durak renmi, isteyenlere de mesketmitir. 19
evval 1353 (M. 1934) de vefat etti. Seyyid Nizam trbesi karsndaki
kabristanda medfundur. Kuadal Bay Rza u lm tarihini vcude
getirmitir:
rticlen syledim trihini
Musiki stad cerrh- ehr
Duydum olmu vsl- kurb-i lh
(ARABCA)
1353
Hakimolu Ali Paa camii mezzini olan ve cerrahlkla da iti har

etmi bulunan bu zat, baz ilhler de bestelemitir.
Karababa tekkesi eyhi Haydar efendi de ilh, uul, Mevlid ve
Mersiye okurdu. 1936 da vefat etmitir. Merkezefendi mezarlnda
medfundur.
Hafz smail de Sinan derghlar zkirbas idi. 1936 da vefat
etmi, Eyp mezarlna defnedilmitir.
Kasmpaa' da Kk Piyale camii imam ve tekkesi eyhi Cemal
efendi de son devrin deerli zkirbalarndand. nce Yaar Baba'dan,
sonra srasiyle Haydarhane eyhi Hafz Ahmed, Krml Hafz smail
Hakk, Yalelci Hafz Mustafa, Vef trbedar Os man, azel eyhi
Tahsin efendilerden stanbul'da okunan uul, ilh ve azel uullerini
mek etmi; Yenikyl Hasan efendi'nin derslerine de devam ederek bir
takm kr, beste, sema ve ark renmi, isteyenlere de retmitir.
Vefat 1937 dedir. Kasmpaa'da Kulaksz mezarlnda medfundur.
Balat imam Hafz Hasan efendi'nin raklarndan Meydanckl
rif efendi de son devir zkrlerindendir. 1937 de vefat etti. E-
dirnekapusu mezarlnda medfundur.
Eblhamis Mehmed de tekkelerde ilh, uul ve arab ivesinde na't
ve son zamanlarda camilerde Mevlid okurdu. 1937 de vefat etti.
Edirnekapu mezarlna defnedildi.
Son asr zkirbalarndan biri de skdarl sm efendi'dir.
Gmrk memurlarndan Hseyin Hsn efendi'nin oludur. Valide
camii mezzinbas iken l ubat 1940 da 63 yanda olduu halde
vefat etti. Karacaahmet kabristanna defnedildi. Sadi tarikatine mensub
idi. eyhi, Fethi efendi tekken postniini emseddin efendi'dir.
skdar'da Sadiyeden Fethi efendi ve Halla Baba, Rifaiyeden
aranma ve Toygar derghlaryla Beylerbeyinde Hmil efendi,
engelkynde Kadir ve Bedevi tekkelerinde uzun mddet zkirbalk
etmitir.
Eblhamis'in kk kardei Cemil efendi de kyam tekkelerinde
zkirbalk eder, Mevlid ve mersiye okurdu. 1940 da vefat etti.
Feriky mezarlnda medfundur.
Kyam ve Devran zkirlerinden Hafz Ali efendi stanbul'da
Yenicami ikinci mezzini idi. Balat imam Hafz Hasan efendi'den
ilh, uul ve durak, Mevlidi Hafz ir efendi'den de ark ve saire
mek etmitir. Vefat 11 Mart 1941 dedir. Merkezefendi'de medf undur.
XX NC ASIR 663
Son asrn deerli zkirbalarndan biri de Hattat Hac Nuri efendi

namiyle tannm olan Nuri Korman'dr. 1285 (M. 1868) de Ortaky'de
dodu. Babas Ali Aa, Sultan Mecidin Hamlac bas idi. Onun babas
Kastamoni'ye tabi Alsaray karyeli Zaimolu Mehmed Aa'dr. Beikta
rdiyesinden mezun olduktan sonra Mah-keme-i temyiz-i cezya
mlzemetle devam etti. Bilhare Matbaa-i mireye hattat oldu. Baz
mekteblerin yaz hocalnda bulundu-Bir mddet Mekteb-i Osman
mdrln ifa etti. Medrese'tlhat-tatine imtihanla hoca oldu. Yazda
Nevehirli Osman efendi, Al eddin Bey, Muhsinzade Abdullah Bey
gibi ahsiyetlerden istifade etti. lhileri, Hopuzade Ahmed efendi'den
mek eyledi. uulleri Eyup'ta Cafer Paa tekkesi eyhi ve Dolma bahe
camii mezzin-bas Hac Hafz efendi'den rendi. Vefa trbedar
Osman efendi ile skdarl rif efendi'den de baz paralar geti.
Neccarzade Rza efendi, Firuzaa'da Paa baba, Cihangir, Yldz'da
azel tekkelerinde ve bilhassa Yahya efendi derghnda uzun zamanlar
zakirbalk etti. Mahfuzatnn okluuyla ve idaredeki kabiliyetiyle
tannm olan Nuri Korman, ayn zamanda deerli bir hattattr. Bugn
gzel sanatlar akademisinde yaz muallimidir.
Ali Gerek de son devrin deerli kyam zkirbalarndandr. En
iyi "ksm" edenlerden de biri idi. Mahfuzatnn okluuyla ve idare
hususundaki kabiliyetiyle de temayz eden bu zat 1288 (M. 1871) de
stanbul'da Mevlnekapusunda dodu. Babas Kadir tekkeleri
zkrbas eyh Aziz efendi'dir. Musiki'yi nce babasn dan rendi.
Sonra Zkir Hulsi, efik Dede, Malak Hafz Hasan ve Fehmi
efendilerden epey ilh mek etti. Devaml olarak Kabakulak derghnda
Sarmak'ta Mektupu Nuri Bey tekkesinde ve son zamanlarda Savaklar
ve Koruk tekkelerinde ve Edirnekapsnda Sarmak semtindeki Cuma
tekkesinde uzun mddet zkirbalk etti. Bugn de camilerde yaplan
Mevlid cemiyetlerinde ba tevihilik etmektedir.
Son asrda din musiki sahasndaki vukufuyla ve bilhassa iyi durak
okumakla itihar eden musikiinaslardan biri de hsan yisan'dr. 1290
(M. 1873) de skdar'da Nalac derghnda dnyaya geldi. Babas
mezkr tekkenin eyhi Mustafa Enver efendi'dir. Musikiyi nce Selmi
eyhi Muhtar efendi'den rendi. Sonra Bandrma zkirbas Paa
Mehmed'den, Valide dergh eyhi erefeddn efendi'nin kardei Agh
Bey'den, Snbl efendi zkirbas Sinan efendi'den de bir hayli ilh
mek etti. Days Behll efendi'.
den de pek ok mstefid oldu. Bildii duraklarn ekserisini bu de erli

ahsiyetten meketmitir. 1326 (M. 1908) da aabeysi Tayyar efendi'nin
vefat zerine Nalac eyhliine tayin edilen hsan yisan'n besteledii
baz ilhler de vardr.
eref, Terliki Mehmed, Edhem Sandkolu, Mevlidhan Hafz
kr gibi ahsiyetleri de son devrin muktedir zkirbalar arasnda
zikretmek icab eder. Yadigr- ems sahibi deerli tarihi Ms-r eyhi
emseddin efendi de Bursa'nn en muktedir zkirlerindendi (vefat
1936).
Son asrda Mevlevi tekkelerinde kudmzenba-
Kudmzenler lkla itihar edenler arasnda bilhassa Zek za-
Ayinhanlar: de Ahmed Irsoy, byk bir muvaffakiyet gstermitir.
Gerek yin okumak, gerek kudm vurmak hususunda devrimizin
yegne stad olarak onu gsterebiliriz. Mehur Mevlidhn merhum
Hafz Mehmed kr de son devrin muktedir kudmzenlerinden biri idi.
1280 (M. 1862) de Eyp sultan'da dodu. Babas Mehmed Zeki efendi,
devrinin deerli zkir ve Mevlid hanlarndan idi. Kadir tarikatine
mensup olan bu zat Tevikiye camiinin ba mezzini idi. Olu Hafz
kr de 1299 (M. 1881) da ayn camiin mezzin balna tayin
edildi. 1332 (M. 1913) de "Mevlidhn- ehriyar" oldu. 1333 (M. 1914)
de Kulekap, Kasmpaa ve skdar mevlevhaneleri
kudmzenbalna getirildi. 1928 de vefat etti.
Hatrt- mer Vasf'de u kaydlar vardr:
"Hafz kr efendi: Tevikiye mezzini Beyolu, Kasmpaa ve
skdar Kudmzenbasdr. yinlerin bir ksm kendisinden yazl-
mtr. Tavr- lzmsi zere Mevlidhan olub sads gayet kalb tz ve
idaresi yalnz kaldnda dzgn ve temizdir. Tufliyyetinde Zek
efendi'den meke ibtidr ve irtihline kadar devam eylemitir. Hikye
ve latifeye olduka mail mtedeyyin bir ztdr."
Mevlev derghlarnda yin okuyan bilgili baz ahsiyetlere bu
asrda da tesadf edilmektedir. Hafz Cell Melek, Bestekr Sadeddin
Kaynak, Ticaret Borsasnda Hafz Kemal, Eref... gibi zatleri bu arada
gsterebiliriz.
Bir takm yinleri memleket dahilinde tamim eden deerli ah-
siyetlerden biri de Galata Mevlevhanesinin son eyhi Na'than ve
Neyzen Ahmed Celleddin Dede'dir. 1270 (M. 1853) de Gelibolu'da
dodu. Babas Gelibolu Mevlevhanesi eyhi Hseyin Azm Dede'dir.
XX NC ASIR 665
Azm Dede, 1287 (M. 1870) de Msr Mevlevhanesi eyhliine

naklen tayin edilince Ahmed Celleddin de babasyla birlikte M-
sr'a gitti. O zaman 17 yasnda olan Ahmed, bir taraftan da Cmi-
lezher'e devam ediyordu. Muayyen tahsilden sonra icazetname al-
maya muvaffak oldu. Deerli bir takm ahsiyetlerden de ayrca
istifade etti. Musiki ile de cidd bir surette alkadar olmutu. Klasik
musikimizin en gzel paralar ile, Mevlevhanelerde okunan yin ve
naitlerin kffesini rendi. Bir ok kimselere de retti. Alafranga
nota ile Hamparsum notasn da lykyle elde etti. Ney almak
hususunda da muvaffakiyet gstermiti. Bana verdii bir varakada
diyor ki:
"Asl benim ney stdm Msr Mevlevhanesi eyhi olub fenn-i
musikde std- kmil olan pederim merhumun selefinin selefi
Mustaf Nak Dede'nin yetitirdii en gzide tilmzinden Hdv-i
Msr Abbs- evvel'in klesi Mehmed Subhi Bey'dir. O zamann en
mruf dedegnndan da istifde ettim."
1290 (M. 1873) da Mevlevlik erkn zere ileye soyundu ve
ayaklktan balamak suretiyle meydanclk ve kazanclk hizmetlerini
ifa etti. ilesini bitirdikten sonra tekkeye kudmzen ba, daha sonra
da neyzenba oldu. Babasnn ihtiyarl dolaysiyle tekkenin btn
ilerini zerine almt. 1311 (M. 1893) de Azmi Dede vefat ettikten
sonra Mevlevhanenin meihati aabeysi Ahmed Bahaeddin Dede'ye
tevcih edildi. Ahmed Celleddin bir mddet sonra stanbul'a geldi.
skdar'da satn ald bir evde inziva hayat geirmee balad. 1326
(M. 1908) de vekleten, 1327 (M. 1909) de asaleten skdar
mevlevhanesi mehati ile Mesnevhanlna tayin olundu. 1328 (M.
1910) de ilve olarak Galata Mevlevhanesi eyh vekletiyle
Mesnevhanhna memur edildi. Ataullah efendi'nin vefat tinerine
mezkr derghn eyhliine asaleten tayin edildi. Tekkeler
kapanncaya kadar bu vazifede bulundu. Bugn skdar'daki evinde
oturmaktadr.
Bir divan tekil edecek kadar iirler kaleme alm olan Ahmed
Celleddin Dede (1) Mevlev yinlerini yaymak hususunda mhim bir
mil olmutur. rgh, etaraban gibi bir takm yinlerin unutul-
mamasnda yegne mil olan odur. Beste vcude getirmemi olmakla
beraber pek ok eser mek etmi olan ve rendii eserler zerinde
(1) iirleri iin baknz: Sadeddin Nzhet: Trk airleri I 273-276.

XX NC ASIR 667
Yahya efendi dergh zkirbas evki Bey, Toygar eyhi Hazm

efendi'nin amcas eyh rif efendi, skdar'da Nakbendiyeden nar
eyhi eyh mer efendi, Kastamonulu Turucu Hafz Mehmed efendi,
engelky Bedev eyhi Ahmed efendi zde Edhem efendi, zmit'te
Himmetzde tekkesi eyhi Abdssamed Molla.. gibi ahsiyetler son
asrn en iyi nevbe vuranlardandr.
Kadirlerde "Kyam Hay'" Rifa, Bedev ve Sadlerde de "s m-i
cell" zikirleri yaplrken de bazan ve bilhassa bayram ve kandillerde
"Halle" ve "Kudm" alnmakta idi. Kadirhane'de ise her sal gn
"Erefi usl "llallah Hay" zikri yaplrken muntazaman kudm
vurulurdu.
Bayram sabahlar, Merkez efendi dergh ile Yenikap mevle-
vhanesi arasnda yaplan husus bir merasimin de musiki ile yakndan
alkas vardr. Binlerce halkn birikerek seyrettikleri bu an'anav
merasim, tekkelerin lavna kadar devam etmitir. Bay Tahir Olgun bu
hususta u malmat vermektedir:
" Yenikap mevlev hanesinde sabah namaz klndktan sonra
ihvan, eyk dairesinin nne toplanr, eyh kar. Hep birlikte Merkez
efendi tekkesine giderler. Orada bayram namazn eda ederler.
Namazdan sonra Mevlev eyhi Hazret-i Merkez'in nnde dua ve
glbank okur. Merkez eyhi ile bayramlar. Evvelce gnderilmi olan
kudmler, iki kiinin omuzunda olduu, arkasnda kudmzenler ve
neyzenler bulunduu halde perev alnarak Mevlevhaneye gelinir.
Cmle kapsndan ieri girilince terennme hitam verilir. eyh niyaz
penceresi nnde dua eder ve glbank okur. Ondan sonra ha ricden
gelmi olanlar,eyh dairesinde eyh ile bayramlarlar. Daha sonra elifi
somat kurulur. Orada eyh ve ileke devriler bulunur-Kavurma,
lokma denilen Mevlev pilv ve pelteden ibaret olan yemek yendikten
sonra derviler eyhle bayramlarlar. Sonra dua edilir".
Muhtelif tarikatlerde yer bulan bu an'aneler, "Hicret" esnasnda
Medine kadnlrnn Hazret-i Peygamberi
(ARABCA)
deye balayan mehur manzumeyi teganni ederek ve tef alarak

karlanmalarn hatrlatmak gayesiyle teekkl etmi ve derghlarn

kapatlmas tarihine kadar devam etmitir.
Son asrda bir ok neyzenlerin yetitiini gr-
Neyzenler: yoruz. Bunlar arasnda Neyzen Tevfik gibi b-yk bir
hret kazananlar, hatt Trk filmlerinde de bu algy alanlar vardr.
Biz burada sadece Mevlev tek. keleriyle dier bir ksm derghlarda
ney flemekle itihar eden ahsiyetleri mevzubahs edeceiz.
Evvelki asrlarda olduu gibi bu asrda da bu saz, bilhassa
Mevlev tekkelerinde yer bulmutur. Fakat dier bir ksm tekkelerde
de kuds bir mahiyet atf edilen bu saza byk bir rabet mevcuddur.
Mesel Giriftzen sim, Rauf Yekta, Binba Sddk.. gibi ahsiyetlerin
bir takm kyam ve devran derghlarnda ney fledikleri malmdur.
Son asrn maruf neyzenlerinden biri stanbullu Hakk Dede'dir.
Cemal Efendi'den mek etti. Aziz Dede'den sonra Galata ve Bahariye
mevlevihanelerinde neyzen balk etti. Vefat 1337 (M. 1918)
tarihindedir. skdarl Talt u lm tarihini vcuda getirmitir.
Mutrb oldu mkedder yine derghmzn
nki neyzen bamz eyledi heng-i bakay
Syledim cevher ile rihletinin trihin
(ARABCA)
_ 1337 _
XIX uncu asrn son yarsnda yetien maruf neyzenlerden biri de

Manisal Hilmi Dede'dir. Yenikap Mevlevhanesi Neyzenbas idi.
1340 (1921) de vefat etti. skdarl Talt u tarihi kaleme almtr:
Mevleviler yazdlar ihls ile
d idb rh-i revann dembedem
Nezr-i Mevln ile (1) trihini
(ARABCA)
_ 1340 _
Mlga Yenikapu mevlevhanesinin son neyzenbas, maruf

musikiinas Rauf Yekta merhumdur.
Son devrin deerli neyzenlerinden biri de Nurullah Kl'tr. 1297
(M. 1879) de stanbul'da Merkez efendi tekkesinde dnyya
(1) Tarih msra 1322 ye tekabl ediyor. Nezr-i Mevln karinesi ile 18 adedi
ilve edilince 1340 eder.
XX NC ASIR 669
geldi. Babas Snbliyeden Piri Paa dergh eyhi Merkez efendi

zadelerden Zek efendi'dir (Vefat 1343 - 1924). lk tahsilini Koca
Mustafa Paa asker rdiyesinde ikmal etti. Sonra medrese derslerine
devam etti. Hallac Baba eyhi Ahmed Ferid ve ibrahim Zihni
efendilerden husus dersler ald. Musikiyi ve ney flemeyi Bahariye
Mevlev eyhi Hseyin Fahreddin Dede'den rendi. Merkez efendi
derghnda Bahariye ve Yenikapu mevlevhanelerinde ve kendi
tekkelerinde ney flerdi hsn, erefeddin, yetullah, Ahmed gibi
neyzenler de yetitirmitir.
Son devrin cidden deerli neyzenlerinden biri de Mehmed Emin
Yazc'dr 1300 (M. 1882) de stanbul'da Tophane'de Trkgc so-
kanda 48 numaral evde dodu. Hrkai erif hatb Hafz Eyyub Sabr
efendi'nin oludur. Byk babas Galata kprsnn mltezimi mer
efendi'dir. lk tahsilini Sirkeci ibtida mektebinde bitirdi. Sonra Feyziye
rdiyesini ve Vefa, idadisini ikmal eyledi. Mezun oldu. Hukukun
ikinci senesine kadar da devam etti. lk memuriyeti Posta telgraf
mektub kalemi msevvidliidir. Maa orada 600 kurua kadar
ykseldi. Bilhare Harbiye nezareti erkn harbiye matbaas hattatlna
tayin olundu. Az zaman zarfnda maa 3500 kurua kadar ykseldi. Bu
vazifede iken tekad oldu.
Yazda hocas nce Tophane'de Kadri efendi (Vefat 1327 (M.
1909) idi. Sonra aabeysi mer Vasfi efendi (Vefat 1347 (M. 1928)
den mek etti. Daha sonra mehur hattat Sami efendi'ye intisb etti.
Ondan da bir hayli istifade temin eyledi.
Musikide ilk hocas Camii nusrat kayymlarndan Hafz Haim
efendi'dir. nce dyek usuliyle rast yinini gemiti. Sonra Kule-kaps
Mevlevhanesi Kudmzen bas Raif Dede'den dier yin ve usulleri
ve kudm usullerini rendi. Bir ka yin de Ahmed Celleddin
Dede'den geti. Kadrhane zkirbas Hopuzade Ahmed efendi'den
ilhiyyat ve Miraciye'yi mek etti. Onun vefat zerine kardei
Hopuzade Rza, efendi'den meke devam eyledi. Bolohenk Nuri
Bey'den de kendi besteledii Pselik ve Karcar yinlerini geti.
Hamparsum notasn Rauf Yekta merhumdan, alafranga notay evket
Gavsi'den, ney flemeyi de Aziz Dede'den rendi. Hakk Dede'den
sonra Galata mevlevhanesinin neyzenbalnda da bulundu.
Mehmed Emin Yazc, bu gnn klasik ney stad olarak gste-
rilebilecek yegne ahsiyettir. Dini musikiye de hakkiyle vkftr.
rendii eserleri aynen muhafaza etmek hususunda ok itina gster
mektedir. Tarih kymeti haiz eserleri, her ne suretle olursa olsun

tahrif edenleri ise, tahtie etmektedir.
Neyzen Emin, bir takm muvaffakiyetli saz eserleri de bestele-
mitir. Bunlar arasnda Pselik aran, Ry-i Iraf, Dilkede, Bayt,
Szidil, Sznak, Nev perevleri en gzellerindendir. Onun bir takm
saz semaileri de vardr.
Mevcud btn yinleri, Miraciye'yi ve bir ksm ldin eserleri,
notaya alarak mkemmel bir mecmua vcude getiren bu deerli
musikiinasn bir ok talebe yetitirdiini de grmekteyiz. Onu, her
nevi yazda muvaffak olan kudretli bir hattat olarak ta tanmakta-.yz.
Edirneli Neyzen Hsameddin, Abbas Dede, Attar Ali Dede, Feyzi
Dede, Konyal Bahaeddin elebi, zmirli eyh Cemal, Haskyl m
Zkir Osman, k Paal Cell Dede, Posta telgraf mfettilerinden Ali
Rza Bey, Neat Bey, Zeki Bey, Muabbirzade Nyab Bey, Defterhane
memurlarndan Muhsin Bey, Bb- serasker mstear erefeddin Bey,
Komiserlikten mtekaid Halid Bey, Kadir eyhi kr efendi,
Karagmrkl caaddin Bey, Reji mfettilerinden ehab Bey,
Poac Said Aa, skdarl Haydar Bey, Vsf Bey, Bahriye
Kaymakam brahim Bey, Trbedar Halid Dede, hsan Bey,
Karagmrkl kr Bey, skdarl Siyah Hasan efendi, Deli Salih
Dede, air evket Gavsi, Muharrir ve muallim Hakk Sha gibi bir
ksmlarndan ileride bahsedeceimiz ahsiyetler de baz derghlarda
neyzenlik veya neyzenbalk etmilerdir.
Din Trk musikisinin kyam tekkeleriyle otur-
Reisler: duklar yerde zikr eden Nakbendliin "cehr"
koluna mensub tekkelerinde yaplan "Din ra-
kslar" - idare edenlere "Reis" unvan verilmektedir. Bunlar, musikiye
ve musiki usullerine olduka vkf olan kimselerdir, "zkirba" nn ve
"zkir"lerin okuduklar ilhlere uygun olarak zikri tanzim eden, icabna
gre arlatran, tizletiren ve bu suretle umum ahengi temin eyleyen
bu adamlar arasnda tavrlarnn mkemmel, seslerinin gr ve tatl
oluuyla temayz eden ve XIX uncu asr sonundan itibaren bu sahada
hret kazanan epeyce ahsiyet tanyoruz. Bunlar arasnda stavruz'da
Bedev tekkesi reisi Muzikal Nuri Bey, skdar'da Rifaiye'den Toygar
tekkesi eyhi Hzm efendi, mezkr derghn reisi Dkmeci Ali Baba,
skdar'da Sadiye'den fethi efendi dergh eyhi emseddin efendi,
mezkr derghn reisi Sobac Hasan Dede, Dml Baba eyhi hsan
efendi, Mzikal
XX NC ASIR 671
Yaar'n babas Sadiye'den Sancakdar dergh eyhi Rifat efendi,

Mahyac Aziz efendi, Sadiye'den Kalas Hasan efendi, Kubbe eyhi
Haydar efendi, kardei Talt efendi, Rifaiye'den Defterhane memurin
mdr Rifat Bey, Rifaiyeden Hilmi efendi, skdar'da Rifaiyeden
aramba tekkesi reisi brahim Dede, Yeilin Ahmed efendi,
Kadiriye'den Haydarhane eyhi Hakk efendi, Kadiriye'den eyh
Sleyman, Maiyet bl binbalarndan Siyah eyh smail efendi,
iman Hasan efendi, Hac zade Muhtar, Kabakulan Ali Gerek,
Cevad.. gibi zatlar, en ileri gelen reislerdendir. Fakat gerek kyam, gerek
kuud zikirlerinin muntazam ve henkli yaplabilmesi iin yalnz
reislerin muktedir olmalar kfi deildir. Zkirbal da idaresi
mkemmel ahsiyetlerin deruhde etmesi lzmdr. Hele zkirbalar
ayn zamanda reislik, reisler de ayn zamanda zkirbalk edebilmek
kudretlerini haiz iseler, yaplan o zikirde bir fevkaldelik ve intizam
bulunaca muhakkaktr.
Son devrin en mkemmel reisi, skdar'da Sadiye'den Fethi e
fendi tekkesi eyhi emseddin efendi'nin olu Kemal'dir. stanbul
dahilindeki kyam tekkeleri, bilhassa cemiyet gnlerinde onu drt
gzle beklemilerdir. Ve bu deerli reisin bulunduu zikir meclisi,
mutlak surette cazibeli olmutur. Hele zkirbal Yaar Baba
merhm ile Rasid efendi gibi evik ve muktedir bir adam deruhde
etmise, Kemal zaslan'n tavrl hareketlerine ve cogunluuna
hayran olmamak kabil deildir.
Halvetlerde ve Kadirliin Ereflik kolunda
Devranler: el ele veya kol kola tutuarak ve bir daire eklinde devr
edilerek zikirler yaplrd. Buna "devran", bu suretle devr edenlere de
"devran" denilirdi. Kadirler, devr esnasnda sa, Snbller ise sol
tarafa doru ilerileyerek dnerlerdi. Kyam tekkelerinde ve
Mevlevhanelerde de cemiyet gnleri devran yaplrd. Devran idaresi,
devran eyhlerinin en eskisine braklrd. O, biraz sonra idareyi
kendinden sonra kdem sahibi bulunan eyhe terk eder, bu suretle o
gnk cemiyette bulunan eyhlerden bir ou devran idare etmi
olurlard. Musikiye ve mu siki usullerine vkf olanlar daha iyi
devran yaptrabilirdi. Son asrda, Halvetiye'den Mtakzade Ahmed
efendi, Merkez eyhi Sn-bliyeden eyh Ahmed Mesud efendi,
Kadirhane eyhi Ahmed efendi, Koca Mustafa Pasa eyhi
Snbliyeden Kutbi efendi, Bayrami-yeden Kara Hseyin efendizade
Mfti Ahmed sm efendi ve o
lu Abdssamed efendi, abaniye'den Nalac eyhi Tayyar efendi,

Bayramiyeden Himmetzade eyhi Abdlhay efendi, abaniye'den
Valide eyhi Vasfi efendi, eyh Sirke, Cihangir eyhi ve Arab camii
hatibi Hafz hsn efendi, Cerrahiye'den Nureddin eyhi Fahreddin
efendi... gibi ahsiyetler, bu hususta en ok muvaffak olanlar ara-
snda gsterilebilir.
Mutasavvife iirlerinin bestelerini ve "nay"
Sema'zenler: dinleyerek bir ahenk ve intizam ile dnmek manasna
kullanlan "Sema" bilhassa Mevlevler arasnda ayi olan din
rakslardan biridir. Bu rakslar yapanlara "Sema'zen", bunlar idare
edenlere de "Sema'zenba" denilmektedir.
Sultan Veled (vefat- 712 - M. 1312) zamanndan beri, Mevlevliin
yin erknlarndan biri olarak kabul edilen sema, asrlar getike
bsbtn bedi bir hal alm, akc bir henkle ve ok mkemmel bir
tavrla sema' edebilen ahsiyetler yetimitir. Mesel XIX uncu asrn
son yarsnda Kasmpaa Mevlevhanesinin sema'zen bas bulunan
Mehmed Fahr Dede, mutrb parmakl stnde de sem edecek
kadar eviklik gstermitir. Muktedir sem'zenlerden Yozgadl
Neyzen Salih Dede de bir defa her biri iki kilo arlnda bulunan on
tennureyi st ste giymi ve byle olduu halde gene muntazam bir
surette sem' edebilmiti. Karamanl Halid Dede, air smet, Emin
Hk ve hsan Mahv merhumlarla Tahir Olgun, Feridun Nafiz...
gibi deerli ahsiyetler de son devrin en iyi sem'zenlerindendir.
Dier baz derghlarda ve bilhassa Kadir, Rifa, Bedev ve Sad
tekkelerinde de "ism-i cell" esnasnda sem' etmek detinin ta-
ammm ettiini gryoruz. Bundan dolaydr ki, bu tarikat men-
sublar arasnda da sema' mek edenlere tesadf edilmektedir. Ri-
faiyeden Odaba eyhi Ahmed efendi, Snbliyeden Merkez eyhi
Ahmed Mesud efendi, bu sahada en ok muvaffak olanlardandr.
Kadirlerde yaplan sema ayr bir slbdadr. Ve bu nevi raks,
Mevlevlikten sonra en ok bu tarikat mensublar arasnda ayi ol-
mutur.
Asrlardan beri yaplan bu muhtelif zikir tarzlarnn bilhassa
son devirler zarfnda bsbtn bedi bir hal aldn da unutmamak
lzmdr. lk mutasavvflarn yaadklar zamanlardaki "kyam" ve
"kuud" zikirleriyle "devran" ve "sema"larda bu nevi tekellf ve
tasannularn reva bulmad ve bu tarz hareketlerin daha ziyade
XX NC ASIR 673
"Vecd" ile ve "gayri irad" bir halet ile yapld da muhakkaktr.

Netekim Cneyd, ibl... gibi bir ok mutasavvflar, din rakslar
iradesiz bir vecd ile yapmlardr. Mevlna'nn sem' da tekellfsz ve
tasannusuz bir tarzda ve an bir heyecanla dnmekten ibarettir.
Fakat "Tevacd" yni, "Tekellf ihtiyar ile vecdi istemek" de bir
ok mutasavvflarca makbul addedilmitir. Onlar (ARABCA) hadsini
delil ittihaz ederek "Tevacd"n de nihayet "Vecd"e mnkalib
olabileceini dnmler, ve talim bir mahiyeti haiz olan bu
hareketleri menetmemilerdir. Evvelce tekkelerde yaplan gayet tavrl
ve henkdar zikirler, bundan dolaydr ki, gittike taammm etmi,
son asrlarda ise cidden gzel denilebilecek meharetlerle vcud
hareketleri yapan tarikat mensubu bir takm ahsiyetler yetimitir.
urasn da daima gz nnde bulundurmaldr ki, slm bir
vecd ile yaplan btn bu din rakslar yani zikirler, devranlar ve
sema' tavrlar tamamiyle milldir. Arab ellerinde, Hindistan'da,
Arnavutluk'ta ve dier slm lkelerinde ayi olan rakslarla Tr-
kiye'de yaplan rakslarn hi bir benzerlii yoktur. Bizim raksla-
rmz kat' olarak Trk ruhunun ifadesidir, slm memleketlerinde
dolaanlarn tedkikleri ile Trkiye'ye misafir olarak gelen muhtelif
rklara mensub dervilerin rakslar, bu hakikati aka gstermitir.
Mill oyunlarmzla ve ldin mahiyeti haiz danslarmzla birlikte
bilenleri gittike azalan din rakslarmz da bir an evvel tebsit
etmek bir zaruret haline gelmitir.
Netekim deerli terbiyecimiz smail Hakk Baltacolu, bu hu-
susta unlar sylemektedir (Trke doru S. 140):
"Dinsel danslar ve yinleri iyi bilen sayl adamlarmzn banda
Hac Beyzade Muhtar gelir. Onun bu alandaki bilgisi bir hazne kadar
zengindir. Onun bildiklerini fotoraf, film, kroki, yaz ile
zabtedelim. Sonra bulamayz. Bata Maarif vekillii, Konservatuva-
rn, Etnorafya mzesinin bu ile uramas gerektir. Trk klt-
rnn, Trk zihniyetinin bu noktas karanlkta kalmamal."
Asrlardan beri yaayan ve geni bir ktlenin bedi heyecann

tatmin eden gzel musikimizi hi bir ilm vesikaya dayanmadan ulu orta
Garb veya ark milletlerinden birine mal etmek, yahud tamamiyle
ykmak isteyenler grlmektedir. Mill bir duygu ile renmek yle
dursun, hatta dinlemekten bile ekinen kimselerin bir
F. 43
ind hkm ve hareketlerinde hi bir kymet ve isabet aramamaldr.

Trk musikisini lkayd ile deil de benimseyerek dinleyenler bu
musikide briz bir "Trklk" hususiyeti sezmiler ve anlamlardr.
Yahya Kemal'in:
ok insan anlayamaz eski musikimizden
Ve ondan anlamayan bir ey anlamaz bizden
Msralar byk bir hakikatin ifadesidir. Garb ve ark musikilerini

bilen ve bu musikelerin nazariyatn tedkikten sonra hkmler veren
ahsiyetler ise, klasik musikimizin de, Cami, Tekke ,k ve Halk
musikilerimizin de bir kkten geldiini ve tamamiyle Trkn mal
olduunu teknik bakmndan ve vesikalar gstererek isbat etmektedirler
(Bilhassa baknz. Hseyin Sadeddin Arel: Trk musikisi kimindir?
Trklk mecmuas No. l 15).
Mill gurura sahib olan her Trk, ecdadnn yadigr olan mu-
sikyi, az ok tedkik ettikten sonra sevmek veya hi olmazsa anla-
mad iin istihfaf etmemek mecburiyetindedir.
Gar'b musikisinin tekmln inkr etmek ve lkemizde yayl,
masn istememek ne kadar hata ise Trk musikisini ve Trk musiki
tarihini ihmal etmekte ayn derecede yanl bir harekettir.
Sadece klasik musikimize ehemmiyet vererek dier musiki ta-
vrlarmza kar lkayd kalanlarn da yanl bir yol tuttuklarn
sylemek mecburiyetindeyiz. Trk musikisi ancak bir "btn" olarak
tedkik edilmelidir. Trk zevkinin mahsul olduuna bhe olmayan bu
musikiler arasnda yakinlikler, zahir ayrlklar ve tedahller bhesiz
ki mevcuddur. Her hangi bir halk trksnde tesadf ettiimiz bir
nameyi, klasik bir eserde aynen bulabilmemiz ihtimal dahilindedir.
Hususiyle klasik musikimizin Hafz Post gibi Itri gibi bir ok
stadlarnn tamamiyle halk zevkna uygun bir takm arklar,
varsalar, trkler ibda ettiklerini de daima gz nnde bulundurmak
lzmdr (1). unu da unutmamaldr ki, Halk ve k musikileri
asrlarca ayn seviyeyi muhafazaya altklar halde klasik musiki,
XIX uncu asrn ilk yarsna kadar tedric bir tekml gstermi ve
divan edebiyatmzda olduu gibi, incele incele san'atn en yksek
derecesine ermitir.
(1) Kitabmzn ikinci ksmnda bu hususa dair menbalaryla birlikte

pek ok vesika vardr.
0SKAY ALPTRK
XX NC ASIR 675
Trk musikisinde yenilikler yapmak iin ecdadmzn deerlerini

kk gstermee veya bsbtn yok etmee kalkmak kadar uursuz
bir hareket tasavvur olunamaz. Bugnn mnevver Trk nesli, kendi
tarihinin her safhasn hrmetle ve aynen muhafaza etmekle mill
vazifesini yapm olacaktr.
Trk musikisinin din ve ldin btn eserleri, lmez birer bide
olarak kalacak ve bu eserler, daima tedkik edilebilecek mdevven bir
hle getirilecektir. Maarif Vekletinin, Halk evlerinin, Trk Tarih
kurumunun ve konservatuvarlarn mterek gayeleri de Trk tarihinin
her koluna id vesikalar ayn derecede ve olduu gibi muhafazaya
almaktan ibarettir.
Son asra id metinler
Emir Buhar eyhi Mesud efendi
l
Uak ilh
m seher zikr eylerim

Allah derim Allah derim
Olsun fed cn serim
Feyyz'a dorudur zm
Buhl eylemez iki gzm
Yoktur benim baka szm
Allah diyen insan olur
Her mkili sn olur
yeste-i gufrn olur
Ben bahr-i aka dalmam
Medh hayran kalmam
Hak'dan nasbim bulmuam
eyh Kutb
Hzzam ilh, G., B., kendisinin
Ey gonce-i glget-i baka Hazret-i Snbl

Zbver-i firdevs-i ul hazret-i Snbl
XX NC ASIR 677
Hep sende nmyan eser-i feyz-i tecell
Ey arif-i esrr-i Hud hazret-i Snbl
Ey kutb-i cihan dire-i gavs-i velyet
Kim klsa senin ravza-i pkini ziyret
Yok bhe bulur anber misk by-i hakkat
Ey Snbl-i glzr- vef hazret-i Snbl (1)
Hafz Hseyin Hlis
Uak ilh, Dyek, G. Erefolu

Cem'olmu devrileri Prim Abdlkadir'in
Yolunda sdklar Prim Abdlkadir'in
Elim verdim eline Kurban oldum diline
Canm fed yoluna Prim Abdlkadir'in
Arsnn balym Baesinin glym
Bann blblym Prim Abdlkadir'in
nkr eden ol eri Mrid eder eytan
Asldrr Geyln Prim Abdlkadir'in
Sana derim hey kii kar kalbden tevii
Oda yanmaz dervii Prim Abdlkadir'in
Hak katnda uludur ki cihan doludur
Erefolu kuludur Prim Abdlkadir'in
Musullu Hafz Osman
Bayt araban ilh, G. Nasuh

Sadr- bezm-i nr-i lem ey Habb-i Kibriy
B- hsnn andelbi enbiy v evliy
Hk-i kabrin reggh- ar- Rahman olal
Nr zre devr eder ems kamer b sad hay
ftb- hsnne kdr Allah nass ile
Kande kald ibn-idem ey ars-i Lm y (2)
(1) Bay Raif Yelkenci'ye id bir mecmua, Sd. Mc.

(2) Lmaallah... hadsine iarettir.
Sabra tkat kalmad kl ey Nash nleler
Re'fet etsn evvel ref -i hicabn sniy (1)
-2-
Senden olmazsa inyet her iim b ek heb
Gel kabl eyle niyazm y Muhammed Mustafa (1)
- Hzzam ilh, Dyek, G. Fuzl-
Vasln bana hayt verir firkatin memt
Hicrnna tahamml eden vasln bulur
Mihrindir ftb- makasd veslesi
(ARABCA)
Dkm riyz- tab'ma brn- evkni
Kldn ed-yi na't Fuzl tamm kl (1)
Tanbur Ali efendi olu Tanbur Aziz Bey
l
Hmayun tevih, Evsat, G. Fuzul
Ey olan mi'rc burhn- ulvv-i an sana

Yere inmi gkten istikbl idb Kur'an sana
Hn-i da'v-yi nbvvet mdde ilzmna
Chil iken el senin ilmin yeter burhan sana
Bki mu'cizler ne hacet dn-i Hak isbtna
lem ire mu'ciz-i bak yeter Frkan sana
() Sd. Mc.
XX NC ASIR 679
01 kadar zevk- efat cevher-i ztnda, var

Kim gelr ayn-i hat ma'nde bir ihsan sana
Mh- nevdir yoksa sen ettikte seyr-i sman
Kaldrp parmak getrm sman man sana
Y Neb lutfun Fzl'den kem etme ol zaman
Kim olur teslm mifth der-i gufran sana
Yenikyl Hadi Bey
Bayt Araban ilhi,- Dyek, G. Nasuh

Dilhnesi mir't- Hak
Seyr-i cemlllah gr
Maksd olan kef -i sebak
Srr- cemlllah gr
Cmle bilr sensin ayan
Ancak cemlindir nihan
Oldu Nash gark-i an
Bahr-i cemlllah gr (1)
-2 -
Dgh ilh , Dyek, G. Yunus
Dolab nin inilersin

Derdim vardr inilerim
Ben Allah'a k oldum
Ann in inilerim
Benim adm derdli dolab
Suyum akar yalab yalab
Byle emr eylemi alab
Ann in inilerim
Ulu dalarda buldular
Kolum kanadm krdlar
Dolaba lyk grdler
Ann in inilerim
(l) Sd. Mc.

Dervi Yunus eder h

Gz ya dker gnah
Hak'ka akm billhi
Ann in inilerim (1)
Dgh ilh, Dyek, G. Nasuh
lh Azrail canm alnca

Canm tez veren kullardan eyle
Fendan baka mlkne gnce
mn ile gen kullardan eyle
Srat tez geen kullar kurtulur
Mnafklar yz zre srnr
Her kiinin hayri erri tartlur
Hayri ar gelen kullardan eyle
Ey Nash senin maksdun nedir
Her ne ister isen Ma'bud Kadir'dir
Allah' dilerim maksdum oldur
Cemlini gren kullardan eyle (1)
- Hzzam ilh, Dyek -

Dny fn neme gerek
steyene vermek gerek
Ben Muhammed bendesiyim
Kapusunda durmak gerek
5
Mster ilhi, Dyek, G. Halil
Bu bendeyi ak oduna yanmaa komazlar

Pervane sfat em'e dolanmaa komazlar
Ann ki ran uyandra Hall (2)
Erbb- hased sanki uyanmaa komazlar (3)
(1) Sd. Mc.

(2) abaniyeden Nalac dergh eyhi Halil.
(3) Sd. Mc.
XX NC ASIR 681
Nev ilh, Dyek, G. Yunus

Bir tahta yaratmsn
Hlim anda yazmsn
Mevlm ne yazdn anda
Kullar an ne bilsn
Eer hayr eer er
Eer avret eer er
Yazsnda glmeyen
ir yerde ne glsn
Yedi tamu yarattn
Kfirlere va'dettin
Ana m'minler girmez
Hazz olanlar girsn
Sekiz cennet yarattn
Habbine va'dettin
Ana kfirler girmez
M'minler-e ne dersin
Pselik ilh, G. Seyyid Seyfullah
Bu ak bir bahr-i ummandr Buna had kenar olmaz

Delilim srr- Kur'an'dr Bunu bilende ar olmaz
Sre geldik ezelden Pirim Muhammed Ali'den
erb-i Lyezlden enlerde humr olmaz
Eer k isen yre Sakn aldanma ayre
D brahim gibi nre Bu glende yanar olmaz
Kyamazsan ba cna Irak dur girme meydna
Bu meydanda nice balar Kesiliir hi sorar olmaz
Hak ile Hak olanlara Kendi zn bilenlere
Dost yolunda lenlere Kan bahs dnr olmaz
Bak u Mansur'un iine Halk rm bana
Enelhak'kn firna Denlere timr olmaz
Seyfullah sznde mestdir eyhinden ald destdir
Dvner kalem nstdir Ne sylese kanar olmaz (1)
(1) Bu ilhnin "Segh" ve "Nihavend" makamlarnda iki bestesi daha

vardr
8
-Rst ilh, Dyek-,
(ARABCA)
(ARABCA)
Enderunlu Hafz Hsn
- Bayt araban ilh, Dyek, G. Nash-
Gnl mazhardr envr- cemle

Gnl gldr gnl gldr cemle
Hud yakmaz an nr- celle
Fen resm ibdettir Nash
Tecell-i cemlidir sabhi
Gnl akdes lika ana fthi
Ltfi Bey
l
Hzzam ilh, G. eyh Galib
Fahr-i sdt- kiram piv-yi rifn
Eblhamis
l
-Uak ilh, Dyek -
(1) Sd. Mc. , Hd Bey, bu ilhyi "Segh" makamnda da bestelemitir

(Dyek).
(2) Sd. Mc.
XX NC ASIR 683
(ARABCA)
- 2
Mstear ilh, Dyek, G. Sadi

Server-i serblendimiz
Hazret-i Pr efendimiz
hid-i ehlevendimiz
Cezbe-i Mustaf ile
Sald cihna velvele
Ra'e verirdi heykele
Knye-i feyzi Blfth
Sgar-i ak pr sabh
Verdi cihna zevk- rh
kdr btn Cib
Tbii oldu evliya
Ehl-i slke pv
Sdi senin de hemdemin
Olmal gavsi lemin
u'lesidir bu ddemin
Y Sdeddin Y Cibv
Edrikn ey'enlillh
smail Hakk Bey
l
Pselik nefes, Dyek, G- Ziya
Bakdm ben ol mihraba grdm ceml-i yri

Temevvc etdi akm verdi bana bu hli
Ziya (1) sen de sabr eyle erem dersen
Hseyn'e Feda kl cn ban terk et ucb riyy
Hoca Fehmi efendi
Bestenigr ilh, Dyek, G. Niyaz
Pdih akn hemhne kl

Msiv-yi akn bgne kl
Zikr fikrinle beni pr nr idp
Mest medh eyleyp dvne kl
Benliimdir senden ayran beni
Varln ehrini yk vrne kl
Mrg-i ruhun meylini kes gayriden
ol cemlin em'ine pervne kl
Gnlm mir't- vech-i zt edp
01 tecellyle beni mestne kl
Cezbe-i feyzin erbn doldurup
Bu Niyaz bendeni meyhne kl
Dgh ilh, Evsat, G. Nasuh
Hak ayandr sr nihandr bid gafil nedir

Cmle ey mazhar-i Hak zhid zhil nedir
Kntkenz 'in srrn if eyledin nkim sana
lem-i itlkta mutlak rife fsl nedir
Ehl-i nsut kande kald srr- lhut kandedir
Srr-i vahdet kef olunmaz ka vsl nedir
Gel Nash'nin dinden bir kadeh n eyle kim
Mahv ola hep cmle varlk kalmaya hil nedir
Samih Rifat
l
Hzzam nefes, Devr-i Hind G., B. Kendisinin
Hezran per aup reng ziydan

fl etmi gne sahn- semdan
{1) skdar'da Rifa asitanesi eyhi Ziya efendi

XX NC ASIR 685
ebistn- elem hl saddan

Gnl pr girye hl-i inzivdan
O demdir gnlmn devr-i melli
Sever zulmetle rhum hasbhli
Sadlar duymann var ihtimli
Karanlklarda a'mk- hafdan
lh merebim vahdetperestim
erb- cilve-i hayretle mestim
O sardr ki ziynetsz-i destim
Dolar humhne-i l-i ab'dan
Uzakdan yalvarub ebr-i bahra
Dedim gel yle meylet bir kenra
Hseyn'imden haber ver kalb-i zra
Eer gedinse dest-i Kerbel'dan
Ne beklersin klub ey bd- ebhz
Demdem turra-i ezhr tehzz
Getir ltfeyle bir by-i dilvz
Mem-i cna kabr-i Murtez'dan
Ne mmkin sevmemek Smih Hseyn'i
Kabl eyler mi insan yle eyni Resl-i
Kibriy'nn nr-i ayni
Muazzezdir benimn enbiydan (1)
2
-Uak nefes, Dyek, G., B. kendisinin-
Ezelden km, ben Muhammed Mustaf'ya

Fed olsun haytm btn Al-i ab'ya
Acr bbhe anlar bu rh-i b nevya
Kabl etsn erenler kul oldum Murtez'ya
Ne sabrm kald artk ne rm karrm
Hseyn'in ateiyle yanar kalbi- nizrm
Tutar eflki her eb figanm h zrm
Revandr seyl-i egim fez-yi Kerbel'ya
Geh nisyn edersem ne var savm u salt
Unutdum Ehl-i Beyt'in gamndan kinat
(1) Notas iin baknz: Bekta Nefesleri I, 150

Olur elbet msdif nigh- iltift

Ali'nin rz-i maher hazin bir inya
O m'minlerle zhid sen ol cennetde hemdem
Ki nesl-i Mustafa'y klar pml-i matem
Kolunda hrz- Ysin dilinde ism-i a'zam
Salar t- advet sudr-i Hel et'ya
Budur Smih niyzm erenler serverinden
Bana bir cr'a sunsun erb-i Kevserinden
Grb resm-i slki Horasan erlerinden
Karn oldum hakikat yolunda evliyya (1)
Ahmed Avni Konuk

-l-
Dilkede yin
(ARABCA)
-2 -
-Pselik ran yin-
(ARABCA)
3
-Ry-i Irak yin -
(1) Notas iin baknz: Konservatuvar neriyat, Bekta nefesleri 1.

160. No: 131
(2) Notas iin baknz: Konservatuvar neriyat: Mevlev yinleri: Cild 18
(3) Notas iin baknz: Konservatuvar neriyat: Mevlev yinleri -
Cild. 18.
XX NC ASIR 687
(Arabca)
Said zok
Acemaran ilh, Evsat, G. Nazm
Ey harm-i harem-i lemyezel

Mahrem-i perde sery-i ezel
Dr-i yekdne-i bahr-i hilkat
Kn i kevnin gher-i mhasali
Gmi-i er'ine t subh-i kym
Saf- kandldir ashb vel
em' mihrb ana B Bekr
mer Mahfil minberi Osmn Ali
Babn harem-i yzid-i pk
emenr-yi riyz- Levlk (2)
Zek zade Ahmed Irsoy
Acem ilh, Dyek, G. Veliyddin
Cemlin akna dm
Senin bir derdmendin var
Geb ba ile cnndan
Senin,bir derdmendin var
Firknla mell olmu
Gamnla yr- gar olmu
Cihan bana dar olmu
Vislinle erefyb et
Dil-i mahznunu d et
Veliyydddin (3) kulun yd et
(1) Ayinin tamam ve notas iin baknz: Emin Yazc'nn "Mevlev

yinleri".
(2) Nazm'in bir Tercibendindendir. Manzume iin baknz: Nazm Divan
matbu nsha S. 36 - 37
(3) Mehur mutasavvf Nureddin Cerrah'nin ilk halfesi Veliyyddin
efendi.
- 2
Acemaran ilh, Dyek, G. Ziya Gkalp
Yeri g yaradan
Aalar donadan
iekleri atran
Bir Allah'tr bir Allah (1)
3
Acemaran ilh, Dyek
Geldin geri gider misin

Elveda y ehr-i ramazan (2)
-4-
Acemaran ilh, Sofiyan
efkat eyle y Resl cizlerin feryadna
Bakma nznib kullarn isyna isti'ddna
Ehl-i tevhdin terahhum kl dil-i ndna
Biz sndk sen ehin ihsn afv ddna
Sen yeti mcrim zaif mmetlerin imddna
5
Arazbar ilh, Sofiyan, G. Hdy
Gider ekk inkr Tevhde gel tevhde
Muhkem eyle ikrr Tevhide gel tevhde
Srete tapma sakn Ma'n yzne bakn
Olmaa Hak'ka yakn Tevhide gel tevhde
Hak yolunu ararsan irk srn srersen
Hdy'ye sorarsan Tevhide gel tevhde
6
Bayt ilh, Dyek, G. Bak Dede
Sevelim Hazret-i Mevln'y

Srelim devlet-i Mevln'y
(1) Bestekr, bu eseri ayrca Bayt makamnda da bestelemitir.

(2) Notas iin baknz Konservatuvar neriyat II, 132, Gfte iin ba-
knz: S. 103.
XX NC ASIR 689
Alalm himmet-i Mevln'y

delim dergeh-i Molla'y penh
alalm ny kudm her gh
Deyelim zevk ile Allah Allah
Bde-i ak verince sk
Unutup bilmeyelim fk
Dergeh-i pre gelp ey Bki
-Bayat Pselik yin-
(ARABCA)
Beste sfahan ilh, Evsat
Hamd minnettir sana ey Hlik- kevn mekn

Mrde diller oldu ihy geldi ehr-i ramazan
Mazhar etti rahmetine kullarn Msten
Mrde diller oldu ihya geldi ehr-i ramazan
_9_
Ferahfez ilh, Dyek G. Abdlahad Nur
Geldin geru gider misin

Elveda' y ehr-i ramazan (2)
(1) Gfte ve notas iin baknz: Konservatuvar neriyat, Mevlev yinleri

Cild: 16
(2) Manzume iin baknz: S. 103
F.44
10
Ferahnak ilh, Evsat
Rifler alur feyzi cenb- Seyyid Ahmed'den

Tecell etti nr-i Hak o sultn- meyyedden
Ulvv-i ztn takdr taltif eylemek zre
Uzand dest-i kudret ravza-i pk-i Muhammed'den
11
Ferahnak ilh, Fahte
Nefs-i eytana uyub eyledik bhad gnah

Senin keremin okdur afv eyle ey pdih
Rahmetin uma geldik y Allah mahrum koma
Rabben y rabben tekabbel minnessiym
12
Ferahnak ilh, Evsat
Gubr- nnehed-i pkin mcell eyler ensr

Derine yz sren mcrim alur feyzinden sn
Eiine denler b neva dinmek deil cri
Aman y Hazret-i Hlid Eb Eyyb-i Ensr
13
Gl'izar ilh, Evsat
Msivy terk idb geldik bu bb-i thire

Bende olduk sdk ile Sultn Abdlkadir'e
Hamdlillah uymadk bir lhze nefs-i kfire
Bende olduk sdk ile Sultn Abdlkadir'e
14
Hicaz ilh, Dyek, G. Yunus
Ey Ftma ey Ftma
Kn- sadet Ftma
Kapunda miskin bekliyor
Eyle inyet Ftma
XX NC ASIR 691
Miskinleri doyuralm
Biz bu gnde a duralm
Hissemizi ayralm
Didi fazlet Ftma
Hasan Hseyn bakndlar
Gzden yalar akttlar
Biz de yemeyiz dediler
Ver gel iczet Ftma
Ali dedi yedirmedim
Gzel libas geydirmedim
Sana hizmet edemedim
Gcenme canm Ftma
Srtnda vardr krk yama
Elimden ekdin ok cef
Sorarsa yarn Mustaf
Etme ikyet Ftma
Sen canlarn cnnsn
Htnlarn sultnsn
Sen bir Muhammed kzsn
Eyle efat Ftma
Dny ile ukb bizim
h idb alasun gzm
Ya bu benim iki kuzum
Bunlar emnet Ftma
Yunus syler bu szleri
Dnyda glmez gzleri
Maherde glsn yzleri
Bulsun selmet Ftma
15
-Hicaz ilh, Dyek-
(ARABCA)
16
-Hicaz ilh, Dyek, G. b-i Frz-
(ARABCA)
692 TRK MUSlKS ANTOLOJS
Hicaz ilh, Evsat
Dilerim bakmaya Rabbim yzmn karesine

Merhem-i rahmet ura bu yreim yaresine
Kereminden ne kadar mcrim isem kesmem md
Giremez kimse efendiyle kulun aresine
18
Hicaz lhi, Dyek, G. Bereketzade smail Hakk
Hamd Allah'a ki eltf- amm

Hlik-i mn'im Rahman Rhm
Hn- ihsn kde her dem
Feyz-i ltf ile kaim lem
Zt- a'lsdr ancak ma'bd
An takds eder her mevcd
evk u feryd ile ker lhze revan
Zikr tesbhde hep kevn mekn
19
Hseyn ilh, Dyek G. smail Hakk
Dd cna akbet sevd-yi ak

Eyledi eyd beni Leyl-yi ak (1)
- 20 -
Hzzam ilh, Evsat, G. Selm
Ey visl-i kurb-i Hak'ka ak ile tlib olan

Kutb-i lem hazret-i Sultn Sa'deddin'e gel
ns-i bezm-i hs- kudse sdk ile rgb olan
Kutb-i lem hazret-i Sultn Sa'deddn'e gel
Bir nefeste kayd- hestden hals isterse can
iyn- lmeknda tutmak isterse mekn
Mutu kable en temt'dan grem dersen nian
Kutb-i lem Hazret-i Sultn Sa'deddn'e gel
(1) Gfte iin baknz: S. 382

XX NC ASIR 695
Rm ola dersen vcdunda bu nefs-i ejdeh
Feth ola vrne-i dilde sana kenz-i haf
te budur ftih-i her ukde-i mkil k
Kutb-i lem Hazret-i Sultn Sa'deddn'e gel
Bu tark- nzenin olmu Selm aikr
Cmi'-i esrr genc-i feyz-i aktb- ihr
Sen de bu cevherden olmak ister isen hissedar
-21-
Mstear yin
(ARABCA)
22
Mstear ilh, Dyek, G. smail Hakk
Gel Muhammed mmeti ol Ahmed-i Muhtr'e bak

Eb Bekr'in sdkn bul vahdet-i esrra bak
merlfrk'u gzle sen eriat hlini
Ma'dilet tahtnda sultan tal'at-i envra bak
23
Mstear ilh, Dyek, G. Veled zbudak
Gedim hevest- dnyevden

Zevk aldm umr-i uhrevden
Y Rab beni bir nefes ayrma
Kur' an u Hads Mesnev'den
Hamdenlillh ki feyziybm
Kur'an'daki rz- ma'nevden
Ashb- Hadsin isrine uy
Ayrlma bu mezheb-i kavden
(1) Gfte ve nota iin baknz: Mevlev yinleri

Hayal be ayn etgil bu esrr beyn etgil

Meknn lmekn etgil cevb etgil msemmdan
30
Sab ilh, Dyek, G. Hakk

Tlib-i Hak'ka gerek bir pre candan istind
Eyleye her dem ana hakkat zre i'tikad
Hkmne mahkm olub tuta hakkat emrini
Anda asla olmaya l, lbd ide inkyd
31
Segah lh, Dyek, G.
32
-Segh ilh, Dyek, G. brahim Hakk-
Hak erleri hayreyler

33
Segh ilah
Mektebde bulan irfan

Elbette olur dan
Medh eyler an ihvan
Bak bak ne byk bir an
ahsiyle eden gayret
Her yerde grr hayret
rfanla bulur hret
lm ehli olan dem
Takdr olunur her dem
Medhinde olur lem
(1) Notas iin baknz: Konvervatuvar neriyat, lhler I, 69

Hayal bes ayn etgil bu esrr beyn etgil

Meknn lmekn etgil cevb etgil msemmdan
30
- Sab ilh, Dyek, G. Hakk
Tlib-i Hak'ka gerek bir pre candan istind
Eyleye her dem ana hakkat zre i'tikad
Hkmne mahkm olub tuta hakkat emrini
Anda asla olmaya l, lbd ide inkyd
31 -
Segh ilh, Dyek, G.
(ARABCA)
32
Segh ilh, Dyek, G. brahim Hakk
Hak erleri hayreyler
33
Segh ilh
Mektebde bulan irfan
Elbette olur dan
Medh eyler an ihvan
ahsiyle eden gayret
Her yerde grr hayret
rfanla bulur hret
lm ehli olan dem
Takdr olunur her dem
Medhinde olur lem
(1) Notas iin baknz: Konvervatuvar neriyat, lhler I, 69

XX NC ASIR 697
34
ehnaz ilh, Evsat
Mstenrindir semnn ftb mh da

Mstecrindir zemnin b nasb h da
Sen o yekta rehber-i Hak'sn ki ey maksd-i kl
Hep seni cy u kevnin rehrevn rh da
35
ehnaz ilh, Dyek
Gel sdk ile bende ol

Sultan Abdlkadir'e
T bulasn sen de yol
Sultan Abdlkadir'e
Gerek tlib ol da gel
Bir mrebb bul da gel
Nr-i evkle dol da gel
Sultan Abdlkadir'e
Cmle pran geldiler
Gavs-i a'zam dediler
Hepsi boyun ediler
Sultan Abdlkadir'e
01 pre kim bendedir
lmedi ol zindedir
Bu evk efgendedir
Sultan Abdlkadir'e
36
ehnaz ilh, Dyek, G. ftade
Noldun alarsn gnl bir bedel yrin mi var

Zri zri inlemekten gayr bir krn m var (1)
37
evkefz ilh, Dyek
Bende oldum ok kr Sultn Abdlkadir'e
Mltecyim bhesiz her n Abdlkadir'e
(1) Gfte iin baknz S. 223.

Sha-i tevhde girdim bahtiyrm bahtiyr

Her giren mes'd olur meydn- Abdlkadir'e
Destgridir fakrin Gavs-i a'zam b gman
htiycm var benim ihsn- Abdlkadir'e
Pv-yi evliy v atky hm Ali
Gel eritir ravza-i Rdvn-i Abdlkadir'e
38
Uak ilh
Ey Hazret-i Rahmn'm tevfk- hidyet et

Alemlere sultnm tevfk-i hidyet et
Sen kadir-i mutlaksn hem erham efaksn
hsn edici Hak'sn tevfk-i hidyet et
39
- Uak ilh, Devr-i revan, G. Bak Dede-
Ey yanan nr-i sivdan menba'-i envra gel

Dergeh-i Ahmed Rif'de al glzra gel
Terk idb inkr ey dil sdk ile ikrra gel
Halka-i tevhde can ver nefha-i s gibi
Hmil ol srr- Ali'yi ny-i Mevln gibi
h feryd ile her dem blbl-i eyd gibi
Kayd- hestyi ykub batan baa vrne ol
Bd nbd- cihn bilme gel dvne ol
Nr- aka ey gnl Bak (1) gibi pervane ol
40
Uak ilh, Dyek, G. Hdy
Keml-i ltfn ey Rahman

Bilir mi kadrini insan
Yine senden olur ihsan
Sana ok kr-i b pyan
(1) Yenikapu Mevlevhanesi eyhi vefat: 1935

XX NC ASIR 699
Hdy ni'met-i Mevl

Deildir kabil-i ihs
Odur eden bizi ihy
Ana ok kr-i bpyan
41
Uak ilh, Evsat
Hzin-i kenz-i dekayik Nakbendlerdeniz

Vkf- remz-i hakayk Nakbendlerdeniz
Rtbe-i a'ldan a'ldr ulvv-i nmz
Zmre-i akrna fik Nakbendlerdeniz
42
Uak ilh, Dyek, G. Neccarzade Rza
Kutb-i lemdir cenb- Nakbend

Gavs-i a'zamdr cenb- Nakbend
Cstcy-i b- hayvn etmede
Hzr'a hemdemdir cenb- Nakbend
Rhdur eflk-i tende gyy bn-i
Meryem'dir cenb- Nakbend
Mrid-i kmillere kmil olur
Pr-i ekremdir cenb- Nakbend
Lmaallah leminin srrna
Hs- mahremdir cenb- Nakbend
llet-i gamdan Rz ekme elem
Derdine emdir cenb- Nakbend
-43-
Uak ilh, Dyek
Milk-i cihan sultn
Abdlkadir Geyln
Hazret-i Hak yrn
Abdlkadir Geyln (1)
(1) Bu besteler, bizzat bestekrndan tesbit edilmitir.

zmirli Mehmed Rkm
- 1-
Karcar yin
(ARABCA)
-2-
-Mevlid Tevihi, G. eyh Behcet-
Rast
Mjdeler olsun size y m'minn
n Rebulevvele olduk karn
Mhur
Bis-i cd- lem nr-i Hak
Shib-i Levlk Fahrlmrseln
Sznk
h- Bath tc- kll-i enbiy
fi'-i rz-i ceza Sultn- dn
Hicazkr
Ahmed Mahmud Muhammed Mustaf
Peyk-i hs- kibriy nr-i mbn
Nihvend
On ikinci gecesinde bu mehin
Geldi dehre Rahmeten lil'lemn
Nev
Nra mstarak olub ry-i sem
sfahan
Saf saf doldu melikle zemin
Uak
ns cin ile melekler d olub
XX NC ASIR 701
Bayt
Secde-i krna vaz'etti cebn
Muhayyer
Sen de mmetsen fed et cnn
Hakk- mevlde riyet kl hemin
Hseyn
Bulmak istersen sery-i cenneti
Acem Krd
Olmak istersen cehennemden emn
Sarf edp bu yolda nakd varn

Bestenigr
Okuda mevldunu her mslimn
Evi
Eyler uhrda efat ol Resul
Rahmete nail eder Rabbl - mun
Rast
Pr kusur bir mmetinden Behet'i
Kl efat y efalmznibn
Yusuf Daseven
-Segah ilh, Dyek, G. Sezay-
Ben cm- ak itim mestnedir desinler

Havf recy getim dvnedir desinler
ehr-i melmet ire rsvylk ettim
Bir zge hle yettim y nedir desinler
Varlk serym ben yktm edb harabe
Genc-i Hak'a yer oldum vrnedir desinler
tim u denl cm bilmem ki subh u m
Mest olmuam mdm meyhanedir desinler
Yan em'-i hsn-i yre bin cn ile Sezay
Yok bundan zge re pervanedir desinler
Abdlkadir Tre
- Acem aran ilh, Evsat, G. Tahir Olgun-
(ARABCA)
(ARABCA)
Ey olan ma'n-yi medlli butn zhirin

Neveyb- cm- vahdet kl bu abd-i ftirin
Himmetiyle hazret-i Sultn Abdlkadir'in (1)
Beyti at tercemn- hli olsun Thir'in
(ARABCA)
2
Acemaran ilh, Dyek, G. Seyyid Seyfullah
Mride Hak deyen kii Mridi Hak bilmek gerek

Evliyya uyan kii Gayrsn yok bilmek gerek
Candan gr prinin yzn Ayrma izinden izin
Mrid-i kmilin szn Atlm ok bilmek gerek
Dndr yzn Hak'dan yana Mridin gr nden sona
Her ne gelse eyhden sana Az ise ok bilmek gerek
Sz bilr haber anlayan Anlamaz durup tanlayan
Evliy nutkun dinleyen Karnn tok bilmek gerek
(1) Tekerrr eden Farsa beyit "Gavs-i zam" Abdlkadir Geyln'-

nindir.
XX NC ASIR 703
Ezel Hak'da iken cnn

Var idi ahd peymnn
stersen Seyf mnn
Hakk u hukuk bilmek gerek
- Acem aran ilh, Dyek G. Seyyid Seyfullah -
Szm siryet etse bu nefs-i nmurda

Koyup tark-i hakk gezmez idi hevda
Vahdet deminde evvel ahd etmi idi Hak'ka
Terk eyleyp ol ahd dil verdi imdi yda
Makbl-i Hazret-i Hak olmaa kani tat
Vuslat demine ermez kalan kii riyda
Biri iki grenler bu menzile erimez
Zr ki vahdet-i Hak fenadadr fenada
Maksd- evvel hr Seyyid Nizm olunun
Gre ceml-i Hak'k ddr- evliyda
- Acem Krd ilh, Dyek, G. Seyyid Seyfullah-
Muhammed Mustaf'nn nesliyim ben

Bana mnkir olan inkra l'net Aliy-yel
Murtez'nn srrym ben
Beni hak bilmeyen murdra l'net
ribdr bana ceddimden ird
Gelb bat edenler oldular d
Beni hak bilmeyenler kaldlar yad
kilikde kalan mekkra l'net
Benim Seyyid Nizmolu'dur adm
Bu ad ile beni sanman ki yadm
Yeyenler ni'metimden bildi dadm
Bu ni'metten kalan e r r a l'net
-Bestenigr Durak, G. Seyyid Yakub Han-
Ya'kub ki ne hnkah ehli ne deyr

Ne lim-i vakfedir ne vkf- seyr
Hem ftiha hem htimesi cmlesi sen

(ARABCA)
6
Bestenigr ilh, Evsat, G. Osman ems
Gz dny m grr k- ddr olann

Dilberi sen gibi bir mh- dilzr olann
Gayra meyli olamaz akn ile yr olann
Ycedir rtbesi mihrinle hevdr olann
Aya yer mi basar zlfne berdr olann
"Ak u evk ile verir cn seri dne dne"
Cezbe-i ak ile bir leme kldn ki hirm
Dd sermest gnl bezmine b bade v cm
emime oldu hveyd nice merdn- kirm
Kimi Veys kimi Bedr kimisi ems-i benm
Mevlev gibi ebistn- mahabbetde mdm
em'inin yanmada pervneleri dne dne
Kld hasret beni sergete v mestne revan
Nr- firkat dilime ad nice d- nihan
Badan baa olub zr tenim dde-i can
Grmee zlf iinde ruh-i cnn ayan
ems olub hem revi-i mihr meh-i nr efan
Seyr eder erh ile m seheri dne dne
7
Hseyn ilh. Dyek, G. Seyyid Seyfullah
Ey k- sdklar
Tevhde gel tevhde
Ey hizmete lyklar
Tevhde gel tevhde
Ak erbn ienler
Gaflet gzn aanlar
(1) Bu manzume, Abdlkadir Tre'nin 1315 (M. 1897) de vefat

eden babas Yakub Han'ndr. apanzade tarafndan erh edilmitir.
XX NC ASIR 705
Pervz edp uanlar

Tevhde gel tevhde
Terk eyle dil cn
Cehd eyle bul mn
T kim bulasn an
Tevhde gel tevhde
Seyyid Nizamolu'nu
Eyledi kurb-i visl
Vuslat- yr isteyen
Tevhde gel tevhde
Irak ilh, Dyek, G. Seyyid Seyfullah
lemlerin sultn
nyet eyle bize
Akn zevkn evkn ver
Hidyet eyle bize
Azd gitti yolumuz
Tevhd etmez dilimiz
Sana ma'lm hlimiz
Bir hlet eyle bize
Yolundan azmlarz
Serser gezmileriz
Tarki bozmularz
nyet eyle bize
Akar gzmn ya
Unulmaz barm ba
ki cihan gnei
efat eyle bize
Seyyid Seyf kulunu
Zr edici blbln
Yrin vasln gln
Sehvet eyle bize
Yegh ilh, Dyek, G. Niyaz
Her yeri hsnn glistn eylemi

Her taraf da ba bstn eylemi
F. 45
Ziynetetmi zr pes evsf ile

Her sfattan ztn i'ln eylemi
Bunca evsafdan grinen bir ceml
Bir cemli bunca elvan eylemi
Hak'k istersen yr insna bak
ems-i zat yznde rahn eylemi
Anlaynca Zt- Hak'k zevk ile
Bu Niyaz nice seyrn eylemi (1)
Kzm Uz
Bayt ilh, Dyek, G. Behcet
Levh-i dilde nak olundu mihr-i yr

Gayr mnfek oldu dilden ak- yr
km akm cemlllahadr
Gel yeti imdada ey Perverdigr
Merhamet kl bir nigh et ey ltif
Ne'e-i akndan oldum giryebr
Hep visalin zevkidir h ettiren
Behcet (2) vechinden oldum cezbedr
-2-
Hseyn Pselik Durak, G. Tahir Olgun
Mrg-i sidre u'le-i dilhnemin pervanesi

nki sinem nr-i ak- Ahmed'nin Ianesi
T samm-i rhumun mihmn bir drr-i yetm
Kim onun gyssunun dest-i Hud'dr nesi
Zt- kudsiyyet sft Hak'ka bir dildr- ferd
Zt- Hak'ta ztnn dildde-i ferdnes
Ben kimim mahbb-i Hak kim lkin ey ehl-i nazar
Kaldrr zerrt mihrin ltf- cezzbnesi
bhesiz makbldr Allah ile Peygamber'in
Eg-i hlsn tekatur eyleyen her dnesi
evk- ruhsr- Muhammed kalbi tenvir eyledi
Ol dil-i yn-i akn Tahir tehnesi
(1) Bizzat bestekrndan tesbit edilmitir.

(2) Tahiraa dergh eyhi Behcet efendi, vefat: 15 Austos 1935
Y gavs-i muazzam sen hurd-i velyetsin

Himmetde sreyysn y Hazret-i Sa'deddn
Ey bedr-i cihn t sultn- at fermn
R-i reysn y Hazret-i Sa'deddin
arkdan nazarn garba ande messirdir
ems-i felek rsn y Hazret-i Sa'deddin
Vd-i mahabbetde serhaylisin ukn
Sen dver-i ma'nsn y Hazret-i Sa'deddin
Dnyda v ukbda nafiz nefesin elhak
Sen hid-i ma'nsn y Hazret-i Sa'deddin
Dergh- Muhammed'de Muhtar'a (1) tevassut kl
Dermandeye me'vsn y Hazret-i Sa'deddin
6
Uak ilah, Dyek, G. eyh Elif
eh-i iklm-i hsn-i mutlakn dvnesiyim ben
erb- bezm-i ns-i makdemin mestnesiyim ben
Bu fns-i fennn nak-i rengrengi b ferdir
Bu reng bu v nakn serteser bgnesiyim ben
Beni meftun eden bir nr-i lemtb- b renktir
O em'-i u'lep- dimin pervnesiyim ben
Benim srette bu nak u nigarm zb ferrim hep
Annndr ki bir hinehin knesiyim ben
Bakup sret grenler her biri bir zanna dmler
Hm-yi evc-i ma'nnn Elf (2) lnesiyim ben (3)
zzed din Hmay
-Hzzam, ilh, Devrihind, G., B. kendisinin-
Bugn mi'rc- pk-i Mustaf'dr

Bu gn sertc- nr-i istifadr
(1) Sdlce'de Sadiye'den Hasirzade tekkesi eyhi

(2) Sdlce'de Sadiye'den Hasirzade dergh eyhi Elf efendi: Ve-
fat: 1345 (M. 1926).
(3) Merhum Kzm Uz'un besteledii ilhler, bizzat kendisinden ya-
zld.
XX NC ASIR 709
Bu gn halvetsery-i Kibriya'dr
Muhammed bir Real-i Mcteb'dr
O sultna -bu gn canlar feddr
Ey sultn- kevneyn-i rislet
erfetle senindir tc- izzet
Senindir saltanat devlet mrvvet
Btn mmet umar senden efat
Mrvvet merhamet efkat inyet
-2-
Rast tevh, G., B- Kendisinin
Kadem basd bu gm ry-i zemine server-i lem

Zalm-i irk isyandan reh buldu bendem
ridi nr-i Sbhn kapand cehl-i zulmn
Kudm-i Fahr-i lemle btn dny olub hurrem
Hayrullah Yalm
Hseyn ilh, Dyek, G., B. Kendisinin
Cm- mahabbet itik

Hseynyiz Hseyn
Hubb-i sivdan getik
Hseynyiz Hseyn
Dost likasn srdk
Hne-i kalbe girdik
Ddr bunda grdk
Hseynyiz Hseyn
Esrr- ak bizdedir
Zevk- sohbet bizdedir
Srr- vahdet bizdedir
Hseynyiz Hseyn
Muktedmz Muhammed
Nazarghmz Ali
srimiz Rif'dir
Hseynyiz Hseyn
Sznak ilh, Dyek, G., B. Kendisinin
Farzdr er'an mahabbet hnedn-i Mustaf'ya

Cism cn olsun feda ol hkip-yi Murtez'ya
Olmyor billhi mahrum dcihanda bhesiz, kim
Sarlrsa sdk ile bb- Hseyn-i Kerbel'ya
Mhendis Fehmi Tokay
Hzzam ilh, Dyek, G. Yunus

Ne durursun gafil insan
mnn sorsalar gerek
E1li bin yl Hak'ka kar
Maherde dursalar gerek
Cehennem ehli hndan
Dim alar gnahndan
slerin sol elinden
Bertn verseler gerek
Cehennemden ka Mlik
Cier olur delik delik
sleri blk blk
Atee srseler gerek
Dervi Ynus Hak'tan dile
Bilmem baa neler gele
M'min kullar gle gle
Cennete girseler gerek
- 2
Mstear Durak
Muhammed'den dier yok vsl olmu Kabekavseyn'e
Grh-i enbiydan girmedi bir ferd o mbeyne
Haremgh- visle Ahmed'i tenh alub Mevl
O halvet oldu mahsus hazret-i Sultn- kevneyn'e (1)
(1) Bu kt'ay Hadi Bey de "Nihavend" makamnda ve dyek ikanda

bestelemitir.
XX NC ASIR 711
-3-
Rast ilh, Dyek, G. Yunus

Allah diyelim dim
Mevl grelim neyler
Yolda duralm kaim
Mevl grelim neyler
Sen sanmadn yerde
yed ala perde
Dermn erie derde
Mevl grelim neyler
Gndz olalm sim
Gice olalm kaim
Allah diyelim dim
Mevl grelim neyler
Netti bu Yunus netti
Bir doru yola gitti
Bir eyh etein tuttu
Mevl grelim neyler
lve ve Tashihler
Birinci cild:
26 nc sahifenin 11 nci satrndaki ilhnin gftesi Aziz Mahmud

Hday'nindir (Hdy divan, Glen efendi tab S. 8 0 ) .
46 nc sahifenin 33 nc satrndaki 1015 tarihi 1105 olacaktr.
skdar'da Selimaa ktbhanesinde Kzm Bey kitablar ara-
snda Seyyid Vehb'nin iirlerini ihtiva eden kymetli bir mecmuada
.(No. 161, S. 67) "Ber-yi Hafz Post" balyla yle bir beyit
kaydldr:
Kabz- ervh edince vaz'- yed Rh
kt Hfz- merhmdan
1105 (M. 1693) de ld muhakkak olan Hafz Post'un 1101

(M- 1689) da vefat ettiini syleyenler, "Postu r-i ecel k eyledi"
tarihinin bu yla tekabl etmesinden yanlmlardr. Halbuki tarihin
ilk msranda "drt" rakamnn ilve olunacana dair "tamiye"
mevcuttur.
47 nci sahifenin 4 nc satrndaki "karlacana" kelimesi
"ilve olunacana" suretinde tashih edilecektir.
69 uncu sahifenin 9 uncu satrndaki "Acentesi" kelimesi
"Acem tebih" eklinde tashih edilecektir.
72 nci sahifenin 17 nci satrndaki msra'n dorusu yledir:
Takvy zd-i dil klup
85 inci sahifenin 27 nci satrndaki "Acem Pselik" makam

"acam" eklinde tashih edilecektir .
88 inci sahifenin 14 nc satrndaki "Acem Pselik", "Acem"
olacaktr.
92 inci sahifenin 29 uncu satrndaki "cdlr" kelimesi "cdadr"
olacaktr,
97 nci sahifenin 7 nci satrndaki "Abdlahad", "Abdlhay""
olacaktr.
99 uncu sahifenin 3 nc satrndaki "Ddrm" kelimesi "d-

darn" olacaktr.
138 inci sahifedeki XVII, XVIII olacaktr.
141 inci sahifenin 16 nci satrndaki "para" kelimesi "para"
olacaktr.
142 nci sahifenin 34 nc satrndaki "yor ki (Tuhfe S. 454):
kelimeleri "bcede tasrhi zre bunlardr" tarznda tashih edilecek, tir.
147 nci sahifenin 2 nci satrna yazlmas unutulan u malmat
ilve edilecektir:
"Mstakimzade, hd iin "- 1130 trihinde evc-i bakada karr
eyledi" diyor (M. 1717).
149 uncu sahifenin 11 inci satrndaki "yepm" kelimesi "peyma"
olacaktr.
152 nci sahifenin 31 inci satrndaki "tarihi" kelimesi "tarihi-
ni" tarznda tashih edilecektir.
156 nci sahifenin 23 nc satrndaki J>\j\ ad ^lj-1 eklinde
tashih edilecektir.
156 nc sahifenin 34 nc satrndaki 1147 (M. 1734) tarihi 1148
(M. 1735) tarznda tashih edilecektir.
164 nc sahifenin 11 inci satrndaki "vefat etti" cmlesinden
sonra u kaydlar vardr:
Mstakimzade u tarihi vcude getirmitir:
-U. j-U uCl <;_JxJU-. e-A1 (J.3-
178 inci sahifenin 9 uncu satrndaki msrada ikinci J- kelimesi

fazladr.
179 uncu sahifenin 22 ve 24 nc satrlarndaki "hayr-at-beer"
"kelimeleri "hayr-al-beer" olacaktr.
180 inci sahifenin 13 nc satrndaki "yepmnesi" kelimesi
"peymnesi" olacaktr.
199 uncu sahifenin 29 uncu satrndaki "kaydedilmitir" kelimesi"
kaydedilmemitir" tarznda tashih edilecektir.
266 nci sahifede kaydl olan 17 numaral ilh gftesi Aziz
Mahmud Hday'nindir (Hdy dvan, Glen Efendi tab' S. 140).
323 nc sahifenin 9 uncu satrndaki "tesell" kelimesi tecell"
olacaktr.
338 inci sahifenin 7 nci satrndaki "G. B. kendisinin" tabiri "G,
Enf Hasan Aa" tarznda tashih edilecektir.
LVE VE TASHHLER 715
373 nc sahifenin 26. ve 27 nci satrlarndaki notlar yanl tertib

edilmitir. 3 numaral not, 4 numaral i're, 4 numaral not ta 3
numaral i're aiddir.
kinci cild:
405 nci sahifenin 25 nci satrndaki 14 rakam 16 olacaktr. Ayn
sahifenin 26 nc satrndaki "32 yin", "42 yin" tarznda dzeltilecek,
27 nc satrdaki 46 yeknu da 58 suretinde tashih edilecektir.
438 inci sahifeye Dede'nin "Ferahfez" yni hakkndaki u izahat
naslsa dercedilmemitir:
VII Ferahfeza yin: Dede'nin son besteledii yindir. Rauf
Yekta merhum, bu eser hakknda u malmat vermektedir (Dede efendi
S. 163):
"1254 (M. 1838) sene-i hicriyyesi evhirinde Mahmd-i sni'nin
mizcna inhiraf tr olmu ve hastal devam etmekte bulunmu idi.
Ferahfez yni bilhassa pdihn emriyle . bestelenmi olduundan
ekserisi Dede'nin kirdlerinden olan Hnkr mezzinleri ile derghn
yinhanlar tarafndan msraaten temeuk edilmi ve bestekr-
ehrin son yni olan bu ah eser-i san'atn 18 muharrem 1255 (M.
1839) tarihine msadif bir aranba gn Beikta Mevlevhanesinde
mutantan surette okunmasna karar verilerek keyfiyetten bilvasta
pdiha da malmat verilmi idi. Mukabele gn Beikta dergh bir
ok meyih, Dervan, muhibban, musi kiinsan ile hncahnc dolmu
idi. Her kes kinc Mahmud'un v. rduna mantazr bulunduu srada
dergha bir yaver gelerek "n-hirf. mizc-i hmyunlar
mnsebetiyle zt- ihnenin mukabelede bulunacaklar bheli
olduunu ve mahz Ferahfez ynin o gn her halde okunmas
muktez-yi irde-i seniyyeden bulunduunu baktib beyden ald emr
zerine eyh efendiye tebli etti. Bu haber bittabi' huzzrn mcib-i
teessf olarak icr-yi yn iin sema'hneye girildi. Henz Na't-i
erfin kratine balanm idi ki hilf- meml Sultan Mahmud dergha
geliverdi. Bu hl, huzzrn ve ezan cmle heyet-i mutrbenin evkn
arttrd ve Ferahfez yni cn dilden bir ak ve evk ile okundu.
Mukabeleden sonra p diah Dede'yi mahfiline artarak: ok
rahatsz idim, geleme, yecek idim, gayretle geldim; lkin ok isabet
etmiim. Ferahfez yni bana iksr-i hayt gibi tesir etti. Hamd olsun
adet iyiletim... zemninde iltifatlar ibzl etti ve o gn "niyz-i fiyet-i
seniye" olarak derghn eyhinden itibaren btn dervilerine atyyeler
da-
tld... Ferahfez yni o asrn musikiinaslar tarafndan pek ziyade

takdir edildii halde Dede, bilkis bu eserini hi beenmez ve bundan
bahs olunduka: Dier yinlerimi hep eyhlerimin emr ta'rifleri
mucibince bestelemi idim. Ferahfez'y ise pdihn, emriyle
bestelediim iin o kadar ruhlu olmad, onlardaki zevk ve ne'eyi
Ferahfez'da bulamyorum.... der imi. Maamafi muharir-i cizin fikr
mtlasna gre bu sz Dede'nin manev hissiyt itibariyle doru
olabilir; yoksa musiki fenni nok-ta-i nazarndan bu yin, serp sehl-
i mmteni tlkna yn ve cidden mstesn bir slb ile
bestelenmi bir eser-i dehdr.,,
442 nci sahifenin 16 nc satrndaki 15 rakam 1804 olarak tashih
edilecektir.
444 nc sahifenin 34 nc satrndaki "Hseyin efendi", "Hasan
efendi" eklinde tashih edilecektir.
480 inci sahifenin 27 nci satrndaki "Sofzade", "Hopuzade"
olacaktr.
489 uncu sahifenin 5 inci satrndaki "Hasky"' "Haseki" ola-
caktr.
498 inci sahifenin 12 nci satrndaki "Neyzenbas" ndan sonra
bir "idi" kelimesi ilve olunacaktr.
512 nci sahifenin 30 uncu satrndaki "Rba", yanltr; "R-
bab" olacaktr.
525 inci sahifede kaydl bulunan Segh ilh unutulmutur. Bu
ilhnin bugn mevcud olan Segh bestesti "Duhan erf" indir.535
inci sahifenin 34 nc satrndaki cah kelimesi ah olacaktr.
539 uncu sahfenin 10 uncu satr "Vezirin yok mrin yok""
deil "Aman Allah Aman Allah" dr.
543 nc sahifenin 16 nc satrndaki "yakma" kelimesi "kak-
ma" olacaktr.
619 uncu sahifenin 31 inci satrndaki "adan" kelimesi "ak-
dan" olacaktr.
634 nc sahifenin 11 inci satrndaki "emses", "enses" ola-
caktr.
635 inci sahifenin '6 nci satrndaki "eksehiyetle", "ekseriyetle"
olacaktr.
636 nci sahifenin 16 nci satrndaki "Mevlev", "Mevlid" ola-
caktr.
LVE VE TASHHLER 717
637 nci sahifenin 27 nci satrndaki Hicazeyne, Hicaz'na ola-

caktr.
637 nci sahifenin 31 inci satrndaki "okunsu", "okunsun"' ola-
caktr.
638 inci sahifenin 17 nci satrndaki "65 i buldu", "66 y buldu"
tarznda tashih edilecektir. Ayn sahifenin 30 uncu satrndaki
"Nakbendlik", "Nakbendlik" olacaktr.
641 inci sahifenin 37 nci satrndaki airin ad, "Edirneli K-
nil" deil; Edirneli Km'dir.
642 nci sahifenin 15 nci satrndaki "edebiyat" kelimesi, "mu-
sikisi" eklinde tashih edilecektir.
654 ve 655 inci sahifelerde kendisinden bahs edilen Hafz Sami, 26
nisan 1943 de vefat etmi, Edirnekap'da ilesi kabristanna def-
nedilnitir.
656 nc sahifenin 31 inci satrnda ismi geen Mevlidhan Hafz
Burhan 18 nisan 1943 de Ankara'da vefat etti. Beikta'ta Yah-ya
efendi kabristanna defnedildi.
Hafz Burhan 1313 (M. 1897) de stanbul'da domutur. Babas
tfeki Ahmed Bey, byk babas Kadir eyhlerinden Necmeddin
efendi'dir. Koca Mustafapaa rdiyesinde okuduktan sonra. "Mu-
zika-i hmayun" a intisb etti. Hfzn bilhare ikmal etmitir. Mu-
kabele, Mevlid ve Mersiye okur; mezzinlik, zkirlik ve hanendelik
ederdi. Camilerde bilhassa "yetelkrs" ve "Byk min" i mu-
vaffakiyetle okurdu. Ldin musikiye de vukufu olan Hafz Burhan gr
ve gzel bir sese mlikti.
657 nci sahifenin 38 nci satrnda kendisinden bahsedilen Na't-
han Hafz Kemal 17 nisan 1943 te vefat etti. Merkezefendi'de ile
mezarlna defnedildi.
Hafz Kemal, Kadir meayihinden Hafz Mehmed rif efendi-nin
olu ve Diyanet ileri reisi deerli lim erefeddin Yaltkaya'mn iki
ya kk kardeidir.
Sesinin gzelliiyle itihar eden Mehmed rif efendi, devrinin iyi
Kur'an ve Mevlid okuyanlarndand. Abdlbk efendi namnda bir
hocadan Kur'an hfz etmi ve on alt yalarnda iken ehzadeli-inde
Abdlhamid II. in imamlnda bulunmutu. Bilhare Cerrahpaa
camiine imam ve hatib oldu. Maruf meayihten lszade Musullu
Baba, efendi'ye de intisb etmi, sonra da Kadiriyeden hilfe name
almtr.
Hafz Kemal 1300 (M. 1882) de dodu. Bir mddet Davutpaa
mlk ve Koca Mustafapaa asker rdiyelerinde okudu. Bay Tahir

Olgun'la birlikte Babli'de bir mddet kitaplk etti. Nzma Sul-tan'n
Ortaky'deki sarayna daim mezzin oldu. Babasnn vefat zerine
Cerrahpaa camiine hatib oldu. Yenikap Mevlevhanesi eyhi
Celleddin Dede'den sikke giydi. Bay Tahir Olgun'dan sem' kard.
Bilhare Kadir tarikatine intisb etti. Paababa dergh-eyhi Hayrullah
Bey'den hilfetname ald. Romanya kral Karol tarafndan tecdid edilen
camiye imam ve hatib olarak gnderildi. Yllarca orada kald. Son
zamanlarda Rejiye intisab etmiti. Bay erefeddin Yaltkaya diyor ki:
"Kardeim, Hfz- Kur'an deildi. Fakat babamn azndan
kapm ve kulaktan dolmaca gzel Kur'an okumakta bulunmu idi.
Onun iin Hafz sanlrd. Musikiyi babamz merhum Hafz rif efendi
gibi sevk-i isti'dd ile bilir idi. Geri Yenikap Mevlevhanesi
kudmzadebas Ahmed efendi merhumdan Na't-i erf ve baz -yinler
gemi ise de muhtelif makamlar yekdierlerinden tefrik eden isimleri
bile bilmezdi. Gerek babam ve gerek kendisi musiki yapar ve name
cd ederlerdi. Hatt pederim hakknda musiki stadlarndan Hac
Kiram efendi "Cerrahpaa camiine gidip Hatib efendiden name
toplamal" dermi. Bunlar musiki bilenler deil yapanlardan idiler."
662 nci sahifenin 27 nci satrndaki "tekkeri" kelimesi "tekkesi''
olacaktr.
Na'tler ve Duraklar
-Bestekr henz mehul olanlardan bir ksm da gsterilmitir
No. Makam Bestelenmi i'rin ilk msra Bestekr Sahife

1 Acem n bahar irb seerler sezb
revnakgr olur Sepetizade 88
23 Acem Acem Korkdum kyamet gnnden
Yine dil na'tini syler Muham-med

Tende cnm canda cnnm-dr
4 Acem Hafz Post
Allah Hu deyen
Ltfeyleyb bir kez nazar eylerse ger 92
5 Acem Aran
sultnmz
Cemlin pertevendz- sem- Zek Dede 584
6 Acem Krd
vt-il-ul
Kethud-yi Attar 552'
7 Arazbar
Ey vcdi nur-i mahz- mihr-i
envr- kadm Bursal erif 547
8 Arazbar
Derd-i Hak'ka tlib ol dermna irem
dirsen
g_ Bayt Blbl-i rdeyim glden nasbim var
benim Nalzde 324
10 11 Bayt Bayt
12 Bayt Bayt Ben bu aka deli Allah le bilieli
Nice br uyursun uyanmaz msn ikrzade 520
13 14 Bayt Bayt
15 Mecnn'a sordular Leyl nice oldu
Gelin behey kardalar bu dervilie
Yakd akn nr dilde bir er
Ey sen sanma kim senden bu
16 Bayt Bayt gftr dehan syler
17 Bayt Araban Anca zr eyler kim ol blbl eyler
18 Gaflet ile Hak'k buldum deyenler
k olan cierin tee dalar
19 rgh Dilke alar
Sery-i Lmaallhi gnldr Hasan Aa 307
20
Gel vcdun perdesin kaldr ce-ml-
21 22 Dilke Dilke i yri gr
Behey blbl nedir feryd
Yznden okunur Seb'ulmesn y
Reslllah
Mevlevi yinlerini gsteren fihrist
No. Makam Asr Bestekr
1 Acem Aran 19 Hseyin Fahreddin Dede

2 Acem Pselik 19 Nsr Abdlbaki Dede
3 Bayt 17 Kek Dervi Mustafa
4 Bayt Pselik 20 Zekzade Ahmed Irsoy
5 Bestenigr 18 Bursal Mehmed Sadk
6 Bestenigr 19 smail Dede
7 argh 18 Ny Osman Dede
8 Dilkede 20 Ahmed Avni Konuk
9 Dgh 16 Bestekr mehul
10 Dgh 19 Hac Faik Bey
11 Dgh 19 Celleddin Dede
12 Ferahfeza 19 smail Dede
13 Ferahnak 19 Mezzinba Rifat
14 Hicaz 18 Ny Osman Dede
15 Hicaz 18 Vardakosta Ahmed Aa
16 Hicaz 19 Knh Abdrrahim Dede
17 Hicazeyn 18 Hafz eyd Dede
18 Hicazkr 19 Manisal Mustafa Czim
19 Hseyn 16 Bestekr mehul
20 Hseyn 19 Musullu m Hafz Osman
21 Hseyn Aran 19 Ali Ak Bey
22 Hzzam 19 smail Dede
23 Irak 18 Hafz eyd Dede
24 Isfahan 19 Nasr Abdlbak Dede
25 Isfahan 18 Hafz eyd Dede
26 Isfahan 19 smail Dede
27 Isfahan 19 smet Aa
28 Isfahan 19 Yahya ef. dergh zkir bas
29 Isfahan 19 Zek Dede
30 Karcar 19 Bolahenk Nri Bey
31 Karcar 20 zmirli Rkm
32 Mhur 19 Ahmed rif Hikmet Dede
33 Mye 19 Zek Dede
34 Mstear 19 smet Aa
35 Mstear 20 Zekzade Ahmed Irsoy
MEVLEV YNLER 725
36 Nev 19 smail Dede
37 Nev eser 19 Mezzinba Rifat Bey
38 Nihvend 18 Vardakosta Ahmed Aa
39 Nhft 19 Knh Abdrrahim Dede
40 Nhft 19 Kudmzen Hafz Ali Dede
41 Nhft 19 Eypl Hseyin Dede
42 Pengh 16 Bestekr mehul
43 Pselik 19 Bolahenk Nuri Bey
44 Pselik ran 19 Ahmed Avni Konuk
45 Rha tl ervah 19 Ahmed Hsameddin Dede
46 Rast 18 Ny Osman Dede
47 Ry- Irak 20 Ahmed Avni Konuk
48 Sab 18 Vardakosta Ahmed Aa
49 Sab 19 smail Dede
50 Sab Pselik 19 smail Dede
51 Sab Zemzeme 19 Zek Dede
52 Segh 18 Itr
53 Sultan yegh 20 Kzm Uz
54 Szidil 19 Zek Dede
55 Szidilra 19 Sultan Selim III.
56 Sznak 19 Hac Him Bey
57 Sznak 10 Zek Dede
58 Sznak 19 Selnikli Dervi Necib
59 ehnaz 19 Hac Him Bey
60 etaraban 19 Mustafa Nak Dede
61 etaraban 19 Neyzen Salih Dede
62 evku tarab 19 Ali Nutk Dede
63 Uak 18 Ny Osman Dede
64 Yegh 19 Tanbur Kmil efendi
65 Yegh 19 Dervi Abdlkerim
66 Yegh 20 Rauf Yekta
Asr
yn adedi
H. 9-10 (Milad 15.16)
3
H. 11 (Mild 17)
H. 12 (Mild 18) l
H. 13 (Mild 19)
H. 14 (Mild 20) 12
42
66
iir ve airleri gsteren fihrist
1 Benem ol ak bahresi denizler hayran bana (Yunus) 57

2 Bir pdiha kul ol kim mlk zil olmaz ola (Hdy) 64
3 Kuldan sana lyk nola (Hdy) 65
4 Kad erakat - i d - dny min nr-i humayyn (Mevln) 71
5 Devr edb geldim cihna yine bir devrn ola (M. Niyaz) 89
6 Zerre-i mihrinle olsun hne-i dil ren (Reid) 91
7 Ey Habballah Muhammed Mustaf (Abdlhay) 92
8 Ey Habb-i Mustaf v Mcteb (Feth) 95
9 Gider hzn lh eyle mesrr (Abdlhay) 97
Keremlerle atalar eyle Mevl
10 Ey erh-i dun nettim sana (Msr) 98
11 Uyan gzn a durma yalvar gzel Allah'a (Msr) 100
12 Fazl- Hak kullara her n olsa (Abdlhay) 101
13 Ey mbarek mh- garr-yi drahsan merhab (Abdi Paa) 102
14 Kimde ki ak- lh nle v efgan ola (Nak) 114
15 Bir k- nlnnm y Muhammed y Mustaf (Himmetzade) 173
16 Ey Allahm beni senden ayrma (Erefolu) 173
17 Hatm-i cem'-il- mrselnin fahridir fakr fen (Msr) 183
18 Mstaraf oldum ltfuna (S. Mustafa II) 186
19 Y lh sitnn hasteye dr--if (Fenay) 194
20 Devrn odur kim devrini devr-i felek bilmez ola (M. Niyaz) 199
21 Her tarkin virdi vardr blble gl verdi Hud (Halm) 199
22 Derd-i aka dmeyen dermne olmaz in (ems) 201
23 Cmle iim ayn- hat (sa Mahv) 208
24 Kad erakatid - dny bi - ems-i ve Mevln (M. Niyaz) 210
25 Zerreler zahir mi olurdu ftb olmasa (M. Niyaz) 212
26 ki kan arasnda ekdi hatt-i istiv (M. Niyaz) 218
27 Rh-i pk-i Mustaf'ya etmiim cnm fed (S. Mustafa II) 221
28 Geldik kapuna ey Hud (Mahv) 226
29 Genc-i ak ister isen dil-i vranda ara (Tlib) 230
30 Sende domudur Muhammed Mustaf (Nr) 230
31 Yandm yakldm ben nr- aka (Sleyman) 232
32 Ey hakikat erenleri.... Dostdan haber verin (ftade) 236
bana (Msr) 236
33 Bahr iinde katreyim bahr oldu hayran bana (Tlib) 240
34 Yandm kl oldum ak meydannda
GFTELER FHRST 727
35 Ey gafil uyan rihlet-i ngh unutma (ems) 249

36 Ey gnl gel gayrdan ge aka eyle iktid (Msr) 250
37 Ey Habb-i hazret- Hallak- lem Mustaf (Nazm) 259
.38 Ey tarikat erenleri... Dostdan haber verin bana (Fenay) 263
.39 Y erham - el - halaika aslih mrena (Ebssuud) 265
40 Habs in geldi gelb tlak ile ferman bana (Msr) 268
41 Zeh kenz-i haf kndan gelr her var olur peyd (Msr) 272
42 Ey ehinh- serr-i enbiy v evliy (Enver) 273
43 Kkl-i Fahr- cihan nahl- glistandr bana (. Nak) 274
44 Merhaba ey ma'den-i sdk u saf (Ltf ) 276
45 ftb- subh-i M evh Habb-i Kibriy (Nazm) 277
46 Merhaba ey u'le-i yne-i srr- Hud (Nak) 277
47 Ben dost ile dost olmuam kimseler dost olmaz (Yunus) 292
bana (Vahy) 295
48 Buldu terfinle diller incl (Fazl) 301
49 Ey cemlin pertevendz- semvt- ul (Hilm) 307
50 A'lem-i cem'l - ver Seyyidin Mustaf (Nasuh) 319
51 Derdimin dermn sensin y Muhammed Mustaf (Adl) 325
52 imiz subh u mes crm u hat (Sahv) 339
53 Mir't- dilin jeng-i siv etse mugatt (Mahv) 346
54 Budur derdim cda ddm elimden (Hasb) 352
55 Y lh kl bize ltf u at (Abdssamed) 355
56 Tende cnm canda cnnm Muhammed Mustaf (Lmekn) 359
57 Pk eyle gnl emesini t durulunca (Himmetzde) 367
58 Tre kalurdu gnl nr-i cenb olmasa (Niyaz) 368
59 Ey en zen-i dnynn gel lne aldanma (A. Nur) 374
60 Sende domutur Muhammed Mustaf (Hakk) 383
61 Ey kerem kn Muhammed Mustaf (Hikmet) 383
62 Katre akm ummn oldu dalan gelsn bu meydna (Ali Paa) 387
63 Dildde- zlfn eh (Sezay) 388
64 Nedir bu katrelerde bahr-i ummn olduun cn (Muhy) 389
65 Arz et cemlin greyim ey mh-i tban Mustaf (Azz) 391
66 Ey ceml-i Hak'ka tlib tevecch eyle Mevl'ya (Hayal) 393
67 Durman yanalm te-i aka (S. Seyfullah) 517
68 Merhaba ey nesl-i pk-i nr-i Yezdan merhab
(Yunus) 520
69 Nice bir uyursun uyanmaz msn
Gt kervan kaldk dalar banda (S. Seyfullah) 522
70 Estafirullah - el - azm mryinin ilerine (Hakk) 528
71 Dodu nrun leme verdi ziy (Hdy) 531
72 Olmaycak senden at kul neylesn y Rabben bana (Niyaz) 536
73 Ey derde dermn isteyen yetmez mi derd derman bana (Mustafa zzet) .545
74 Ey Habb-i Kibriy vey matl-i nr-i Hud (Hakk) 552
75 Menba'-i ilm.i Hudsn y Muhammed Mustaf (mni Sinan) 556
76 Meded Allah sana sundum elimi
Bizi ol dost Muhammed'den ayrma (Rza) 559
77 Kble-i ehl-i saf oldu cenb- Mustaf
(Hafz) 211
153 eb- trk-i gayretden geb rz-i visl iste
154 Dnmek ister gnlm cmle sivdan
Dnelim klar Mevl derdiyle (M. Niyaz) 218
155 k iver cnn dildre kurbn etmee (Himmet) 225
156 Ahvl-i serencmm bu sate irince (Msr) 228
157 Yand gnlden msv n nr- zikrullah ile (Adl) 239
158 Ben ol drr-i manyim ki smam heft deryye (Nutk) 239
159 Deli akn bu cnm eline 245
160 Cemlin nruna nisbet cihan emsi deil zerre (Erefolu) 247
161 klar handn eden Sinnler derler bize (ems) 256
162 Ser-yi aka gir sof tem - yi ceml eyle (Feny) 265
163 ki cihan sultnnn Doduu ay geldi yine (Yahya) 267
164 Yeter oldun fen banda nln
Yr blbl yr dost ellerine (Hdy) 288
165 Behey karde Hak'k bulam m dersin
Hak'ka yarar amel ilemeyince (Yunus) 296
166 Bu gnlm ehrini seyrn ederken
Dedi srrm bana seyrn iinde (Kemter) 300
(Sezay) 307
167 Ey blbl-i nlende
168 Mhest nemdnem hurid-i ruhat yane (Mevlna) 317
(A. Nur) 333
169 knm lmekndr bmekndr bu mekn ire
(Mahv) 336
170 Y Rabbi kerem eyle
(Mahv) 342
171 Gaflette olan gnlm gel Hak'ka niyaz eyle
(Ref) 344
172 Bu eb hurd-i evreng-i rislet geldi dnyye
(Fahr) 347
173 T dil yerelden Snbl'e Snbller derler bize
(Himmetzade) 347
174 Ermek istersen eer nsiyyete
(Yunus) 351
175 delim cevln klalm seyran Mest olub hayran eyh
(Fahr) 358
eiinde (Yunus)
(Mevlna) 361
176 Hak ltfuna mazhar olan Snbller derler bize
177 Hurid-i ruhinle dil benzer gibi biryne (Yunus) 365
(Himmet) 369
178 lemler nra gark oldu Muhammed doduu gece
179 Y lh ara yerde kalrmam noksn ile (mm Sinan) 378
(Hakk) 382
180 Gelberu seyr-i kermet isteyen hl stne
(Hakk) 383
181 lh abd-i syem kerem eyle kerem eyle
(Hakk) 386
182 Hil'at-i vasim giyr y Rab bu mtk stne
(Sezay) 395
183 Ey pdih- zlkerem Ltf eyle bu breye
184 Ey k- dildde gel n edelim bde (Niyaz) 514
(Yunus) 529
185 Kalbini b- cnn et ravza-i tevhd ile
186 Ben yrrem yane yane (Yunus) 529
187 Ey k- dildde
188 Y Rabbi akn ver bana
H deyeyim dne dne (S. Seyfullah) 535
189 Mevlm senin klarn devrn ederler h ile (Hdy) 544
190 Ey Hak yolunun dervi Gel yanalm senin ile (Hakk) 549
191 Nedir derdin senin bu mtemin ne (akir) 550
192 Ey gafil a gzn bir bak bu dny hline (Erefolu) 557
193 Dlhnesi pr nur olur Envr- zikrullah ile (Sultan Ahmed I.) 575
GFTELER FHRST 731
194 Yine yaz aylar geldi... Syle k derdli syle (Yunus) 618
195 Aknla y Rab behreyb eyle (Rz) 618
196 ntisabm t ezeldendir cenb- Ahmed'e (Sadi) 623
197 lh Azrail cnm alnca Canm tez veren kullardan (Nasuh) 680
eyle (Nash) 682
198 Gnl mazhardr envr- cemle (Hdy) 688
199 Gider ekk inkr tevhde gel tevhde (S. Seyfullah) 704
200 Ey k- sdklar tevhde gel tevhde (S. Seyfullah) 704
201 lemlerin sultn inyet eyle bize
(Hdy) 60
H
202 Kudmn rahmet-i zevk u safdr y Reslllah (Hdy) 66
203 Chid fillhi y ehle-s-salh (Stzde Hafz) 82
204 Gnl pervne-i bezm-i visalin y Reslllah. (Nazm) 82
205 Gark- bahr-i isyn hatym y Reslllah
(Himmet) 83
206 lh zulmet-i crm ile doldum
Nedmet eyledim estafirullah (Stzde Hafz) 84
207 Mey-i aknla sermest harbm y Reslllah (Ltf ) 88
208 if-yi derd-i dildir sitnn y Reslllah (Nail) 92
209 Gnl bignelerle indr y Reslllah (Fash) 94
210 Vcdun drr-i nyb- safdr y Reslllah (erf) 102
211 Cemlin glen-i feyz atdr y Reslllah (Abdlhay) 104
212 Umarm senden ltf ile ihsan
Ma'bdum Allah maksdum Allah (Mustafa Paa) 110
213 Hev-yi nefse cnm mbteldr y Reslllah (Nak) 111
214 Dernun mahzen-i rz-i Hud'dr y Reslllah (Zihn) 181
215 Gnlde cilveger" nak-i haylin y Reslllah (Stzde Hafz) 190
216 Karn-i bezm-i erbb- hevdr ya Reslllah (Hafz) 190
217 Vcdun em'-i pr nr-i Hud'dr y Reslllah (Nahifi) 196
218 Cemlin matla'- ems-i hidyet y Reslllah (Nahifi) 196
219 Sensin evc-i risletin mh Can fed sana y (Nazm) 208
Reslllah (sa Muhv) 214
220 Gark- bahr-i isyan hatym y Reslllah (Feth) 216
221 nki bildin cmle eyde Hak messir gayri yok (Himmetzade) 220
222 Cemlin pertev-i nr-i Hud'dr y Reslllah (Msr) 226
223 Ruhindir nsha-i pk-i melhat y Reslllah (Yakub) 231
224 Zuhr-i kinatn ma'denisin y Resllllah (Nahif ) 242
225 Dil can hi karr etmez Tecell eyle y Allah (Mahv) 254
226 Bu glende hezr- b nevym y Reslllah 254
(Reca)
227 Braktm akn ile nm rm y Reslllah
228 Bu can tene visl-i hazretine 260
(Hamd)
Efendim hlikm ma'bdum Allah
229 Hals eyle dili kayd- sivdan (Hakk) 270
Kerem eyle inyet ss Allah
230 Vcdun devlet- cn cihandr y Reslllah (Nur) 270
231 Cemlin nrunun klarna
Kerem eyle kerem sultnm Allah
312 Bir yze du oldu gzm yz bin ann dvnesi (M. Niyaz) 211
313 Yeter yandm firakn teine
Tecell eyle sultnm tecell (Feth) 227
314 Nice bir besleyesin bu kadd kameti (Yunus) 240
315 Zt- Hak'da mahrem-i irfn olan anlar bizi (Msr) 247
316 ermsr etme Hudy rz-i maherde beni (S. Mustafa II) 252
317 Msehhar emrine hep cmle ey (Hdy) 257
318 Cn szn eyledi fikr-i cellin klhani (Enis) 259
319 Bu vcdum ehrini yakd firkn tei (Abdlhay) 284
320 Sana ey h- rusl uymayann bitmez ii (Nl) 284
321 Rm'da Acem'de k olduum (Yunus) 289
Yemen ellerinde Veyselkaran
322 Demedim mi demedim mi (Kenz) 291
323 Y lhi ddm yerde koma kaldr beni (Bre) 294
324 Bah-yi reh-i l'lin can deil mi (D. Ahmed) 294
325 Ben bu aka deli (Yunus) 296
326 01 alabmn ak barm ba eyledi (Yunus) 297
327 Ey ledn mektebinin hce-i mm lkab (Nazm) 301
328 lham ile dn gece Seyr ettim Muhammed'i (Yunus) 304
329 Zih bahtlu u canlar kim bulur ann vislini (Erefolu) 328
330 Mazhar- srr- Hud'dr eyh Abdlkadir (Atf) 330
331 Ey grh-i enbiy v evliynn ekremi (. Ahmed) 338
332 Olursa devletin hemdem klursa tli'im yr (M evlna) 350
333 Y Rab cennet evine girenlerden eyle bizi (Yunus) 355
334 Eer dostdan bell haber sorarsan (Himmet) 356
335 Andm yine ol bezm mestnelik el verdi (ems) 364
336 Bugn bize vefalarla saf-yi Mustaf geldi (Mridolu) 371
337 Blbl nin h feryd edersin (Yunus) 371
338 Pertev-i cnan kime erdiyse hayran eyledi (Ceml-i Halvet) 375
339 Ak mm- iki cihanda h olan gelsn beri (Snbl Sinan) 375
340 Ey mm- enbiy v evliy
(Hakk) 384
Slik-i rh- Hda'nn rehberi
341 Merhaba ey mevlid- peygamber (Hakk) 385
342 h- klm-i velyetdir grh-i Kadir (zz) 394
343 K'be et kalbini sen bthne sansunlar seni (Nasuh) 519'
344 rde v eyd klan Yarin cemlidir beni (Yunus) 52ff
345 Dernum te-i hicrna yand
(Hakk) 527
Meded senden kerem senden lh
346 Y Rabbi nrun hakkin Ayrma akndan beni (S. Seyfullah) 534
347 Ey gzeller gzeli derd gamn ald beni (ehab) 54T
348 Glen-i srda saf bah eyledi snbl gl (Kenz) 555
349 d eder gamgin dili Allah bir yzden dahi (Sezay) 567
350 Gnlde buldum esrr- veys'i (0. ems) 573
FHRST GFTELER
735
351 Rehber-i kafile-i isr-i Nebiyy Meden (0. ems) 576
352 Snbl etvr srrn bilmek istersen gnl
Snbl ol Snbl o1 Snbl ol Snbl (Uyun) 576
353 n grb dervi oldum eyhin Abdlkadir (0. ems) 577
354 Tecell evk-i ddrn bana ayar yr etti (Nash) 580
355 01 kadar mukbil-i mahbb-i Hud'sn ki seni (eref) 588
356 Hazret-i Hak'kn habbi sevgili bir dnesi (Sezay) 596
357 hid-i cilvedih-i meclis-i hs Ahad (Sdk) 603
358 Brekllah d cihann server (Feyz) 609
359 Y shib - el - alme y Ahmed - er _ Rfa (rif) 621
360 Evliya zmresinin server-i l himemi (Sadi) 623
361 Baktm ben ol mihrba grdm ceml-i yri (Zya) 683
362 Ey harm-i harem-i Lemyezel (Nazm) 687
363 Mrg-i sidre u'Ie-i dilhnemin pervnesi (Tahir Olgun) 706
364 Cm- mahabbet itik Hseyn'yiz Hseyn (Hayrullah Yalm) 709
365 Ben dost hevsna ddm gayr hev neme gerek
366 Levh-i dilden okuyan ilm-i lhden sebak
367 lh yri kl bana ki senden zge yrim yok (Erefolu) 81
368 Hak ilmine bu lem bir nsha imi ancak
369 Kerm l dergha heman ihsnna geldik (Adl) 104
370 Dervi olan k gerek (ftade) 180
371 Slikin mridine hizmeti hne gerek (M. Niyaz) 199
372 Ba- dilde menzil alm ak- Hak (Nizam) 200
373 Tahtgh etti vcdum ehrini sultn- ak (Msr) 244
374 Evliyadan sr sorana dokuz drl nian gerek (Msr) 245
375 Cn dil ehrin ezelden eyledi yam-yi ak (Mahv) 248
376 Arifin mutlak kelmn tutmaa irfan gerek (Gafr) 275
377 Emr-i Hak ile cihna geldik (Vehhab) 282
378 Feyz-i mahz- Kibriy'dr ak- pk (Feny) 303
379 Dd cna kbet sevd-yi ak (Niyaz) 330
380 kn gitmez dilinden hi bu hy hy-i ak (Himmetzade) 349
381 Ben dost hevsna ddm gayr hev neme gerek (Adl) 375
382 Tynet-i demde konmasa eer sevd-yi ak (Hakk) 382-
383 Kendi hsnn vech-i dilberden hveyd kld ak (Muhibb) 514
384 Lebin vasfnda sultnm dehn k zeban k (Erefolu) 544
385 Gel Muhammed mmeti ol Ahmed-i Muhtr'e (Hdy) 552
bak (Hakk) 553
386 Mride Hak deyen kii Mridi Hak bilmek gerek (Rza) 558
387 Ne durursun gafil insan (Hakk) 693
mann sorsalar gerek (S. Seyfullah) 702
(Yunus) 710
388 Aknla cihan beste ltf eyle inyet kl (Abdlahad Nur)
389 Allah Rabb-i lyezl (S. Mustafa II) 77
390 Ko yaksun klli cismim nr- hicran (Nazm)
391 Bir nazar kl hlime sn ola cmle sbl (Nak) 94

392 Msiv-yi akn hena hne kl (Msr) 96
(Mahv) 184
393 Derdmendim mcrimim dermna geldim y Resul
394 ster isen bulasn cnn sen (Msr) 185
Gayre bakma sende iste sende bul
(S. Mustafa II) 198
390 Allah Rabbi lyezl
396 Derde dermn ister isen derde er Yine derddir kn (Hasan) 204
dermn bil
(M. Niyaz) 204
397 Varln mahv eyleyb meydna gel
398 Kmil olmak ister isen ey gnl Tat-i Mevl'da dim (Is Mahv) 216
muhlis ol
399 Ey Hud'dan ltf u ihsan isteyen Mevlid-i pk-i (Vl) 235
Reslllah'a gel
400 Dergeh-i Hak'ka yzn sr berdevm Bermurd olmak (Atf) 237
dilersen ey gnl
401 Sky gel beni hayrn eyle gel (ems) 237
(Hdy) 241
402 Ey nefs yeter sehv zelel
(Msr) 249
403 Ey gnl gel Hak'ka giden rh bul
(Msr) 253
404 in-yi ak olandan h zr eksik deil
405 Ey Hud'dan ltf u ihsan isteyen Mevlid-i pk-i (Vl) 281
Reslllah'a gel
(K. Ahmed) 298
406 Geeyim cn ile tenden beni aknla eyd kl
(Hdy) 353
407 Ak- ma'ku edelden ihtiyr
(mmi Sinan) 354
408 Erenlerin sohbeti ele giresi deil
(Himmetzade) 356
409 Sdk ile k olursan sana yr eksik deil
410 Ey can gzn aabilsem deyenler Leyl nehar zikrullaha (Himmet) 361
megul ol
(Merkez) 540
411 Ey lemlerin h Tecell kl teselli kl
412 Sylemem rz- dernum srr- mbhemdir gnl (Zek) 564
(Kutb) 676
413 Ey gonca-i glget-i baka hazret-i Snbl
414 Pdiha akn hemhne kl (Niyaz) 684
415 Ey visl-i kurb-i Hak'ka ak ile tlib olan (Selm) 692
416 Ey yanan nr-i sivdan menba'- envra gel (Bak Dede) 698
M (Hdy) 67
417 Hb- gafletten uyar uyaneyim

418 Y mrd-el hayri y sadr-el-kirrn (Edirneli brahim) 85
419 Esr-i nefs-i emmrem aceb bed hl bed krem (Hatib Zkir) 59
420 Milk-i bakadan gelmiem fn cihn neylerem (Yunus) 72
421 Bir kimse aceb yok mu ki bu snemi yrem (Msr) 77
422 Yz srb dergh- Hak'ka olalm her eb mukm (Gafur) 86
423 Yzn greli hayran olmuum (Erefolu) 89
424 Yeter ma'mre oldun bir zaman vrne ol gnlm (Nazm) 91
425 Ol cihann fahrinin srrna kurbn olaym (Msr) 106
GFTELER FHRST 737
426 Allah emrn tutalm (Yunus) 182

427 lem-i ry buldum lem-i r benem (Musli) 185
428 bn-i vaktim ben eblvakt olmazam (Msr) 187
429 B- cemle n irem (Abdlahad Nur) 193
430 Akn meyine ben kana geldim (M. Niyaz) 211
431 Ol menem kim vkf- esrr- ilm-i demim (M. Niyaz) 213
432 Gnlmn zevkini ben hecr ile tbn ettim (Abdlkerim Fethi) 213
433 Yanalm yaklalm ak ile szn olalm (Talib) 213
434 Dery-yi aka drdne geldim (sa Mahv) 214
435 bn-i vaktim ben eblvakt olmazam (M. Niyaz) 215
436 smn- ma'nevnin necni emsi mhiyem (G. Hasan) 219
437 Cmle lem in ben arada bgneyim (ems) 227
438 Dodu ol sadr- rislet basd ar zre kadem (Msr) 231
439 Yanmakdan usanmazam pervane miyem bilmem (Nr) 234
440 Klalm ak- lhde saf
Gel cenb- Hak'k tevhd delim (Nak) 242
441 Ol menem kim vkf- esrr- ilm-i demim (Msr) 251
442 Anub Fahr-i cihn dilden h- tein ettim (Nak) 253
443 N edelden cm- ak t ezel mestneym (Sz) 256
444 N edelden cm- ak t ezel mestneyim (Sz) 256
445 Ey gnl sabr et belya bulasn rhat tamm (Abdlhay) 259
446 ikyet nefs elinden ddhhm Rabbim Allahm (Nazm) 261
447 Srb derghna ry-i siyhm (Gafur) 262
448 lem-i rm buldum lem-i r benem (Musli) 263
449 Ak cmn Mevl'dan n eyledim evvel n (Mahv) 267
450 Tecellde dolu lem (Ak) 268
451 Siv efkrnn cndi gnl milkin harb etti
Elim al
dmem kaldr meded Nevl-y Rahmanm (Mahv) 269
452 Zt- Brden haberdr olduum mudur suum (S. Seyhullah) 247
453 Ezelden ak oduna yana geldim (Snbl Sinan) 278
454 Ey cemlin matl'- hrd-i ikbl kerem (Selim) 278
455 Ey nebler serveri mahbb-i ins hs m (S. Ahmed III. ) 279
456 Ak ile dim edersem h vah (K. Ahmed)
Ben Resl-i Mcteb'ya km (Erefolu) 299
457 Razym derdine yrin ben ikyet etmezem (Necib) 320
458 Subh u mes sizler ile shib-i ezkr olalm (Dervi Osman) 333
-459 Blbl-i rdeyim glden nasb-im var benim (MuhyeddinJ Arab) 324
460 Len min emrihi" rhun ve cismn 337
461 Ak ile dim edersem h vh
Ben Resl-i mctebya km (. Ahmed) 337
462 Dernumda olan hlet ne hlettir an bilmem (Mahv) 341
463 Dodu ol sadr-i rislet basd ar zre kadem (Niyaz) 344
464 Ben bende buldum n Hak' ekk gman nemdir benim (Yunus) 346
465 nki yand ak odu kl olmakdr murdm (Himmet) 348
466 Mest olduum etmen aeb Humhneye uramam (Himmet) 354
F: 47
467 Hlet ile bana bir ak yneldi

Allah derler bir meclise uradm (Yunus) 357
468 Mevt haberin iidicek Yansun benim dervilerim (Adl) 362
469 Cnne grnr bana cn neye baksam (Niyaz) 363
470 Sret emsl akrn arasnda ahkarm (Fahr) 372
471 Geldi sadetle yine ehr-i syam (A. Nur) 374
472 Sfiyem sf ezelden Hak'ka mir't olmuam (Him) 378
473 Tozar serv-i seh s vcdum (Hakk) 381
474 Gh gh kendme gelrem (Erefolu) 389
475 Akn meyine ben kana geldim (Niyaz) 515
470 A eyhim senin yoluna kurbn olaym gideyim (Abdrrahim Tirs) 518
477 Gne gibi eeri serseryim (Adl) 523
478 A sultnm sen var iken Y ben kime yalvaraym (Yunus) 531
479 Benem Mensr-i ak ho dra geldim (Snbl Sinan) 537
480 Aya tozunu srme ekelden gzme cnm (Niyaz) 538
481 Blaceb dery dil b keyf kemmiyet menem (Nazif Dede) 541
482 Sultn- rusl h- mmeccedsin efendim (eyh Galib) 543
483 Ey vcdu nr-i mahz-i mihr-i envr- kadm (Selm) 547
484 Glen-i aka den blbl alar grdm (Hakk) 550
485 Allahu ekber ey sanem hsnnde hayran olmuam (Nes-im) 569
486 em'-i bezm-i hsnn pervnesi gnlm benim (Zenb) 570
487 Vuslat gibi ni'met mi olur y Rab nice kr edelim (Hdy) 577
488 Aknla k olsa bu ten ben yine illallah diyem (S. Seyfullah) 580
489 Yine akn srr dd serime
Ben H demeyince-elenemem (Yunus) 582
490 Sehv ile olduysa gnah Kuldan nedeni senden (Hdy) 582
kerem (Yunus) 584
491 Durmaz yanar vcdum 598
(Hakk)
492 Mestne-i akm hi ayamadm (Fehm) 605
493 Boyad snemi al kana meded ddelerim 614
(Sbit)
494 Ey dde-i hunkerde durub eyleme rm 619
(Aleddin)
495 Ben mest-i cnn olmuam (Yunus) 625
496 Eyyub'um mbtelym derde derman isterim 679
(Yunus)
497 Dolab nin inilersin derdim vardr inilerim 692
(Hakk)
498 Hamd Allah'a ki eltf- amn
499 klar sdklar iitmi olun (Hdy) 694
Hak'dan geldim yine Hak'ka giderim 709
(zzeddin)
500 Kadem basd bu gn ry-i zemine seryer-i lem
(Abdrrahm Tirs) 22
N
501 Noldu sana ey gnl Aceb ne derde mi ura
(Hdy) 62
502 Tahkk eder tasdkin mna ermek isteyen
(Hdy) 63
503 steyen yrin hk eder varn
(Hdy) 63
504 Sadr- cem'-i mrseln sensin y Reslllah
505 Nola tcm gibi bamda getrsem dim 65
Kademi resmidir ol Hazret-i h- rusln (S. Ahmed I.)
GFTELER FHRST 739
506 Y Rabbi maher yerine ne yz ile varaym ben (Zkir aban) 68
507 Mlik-l- mlk kmil-l- ihsan (m Hseyn) 69
508 Gelmiem vahdet elinden ak ile cihna ben (brahim Sinan) 71
509 Bir drr-i yetmim kim grmedi beni umman (Yunus) 72
510 Gelberu ey gnlmn sahnnda seyrn eyleyen (f tade) 74
511 Feth olunca Hak'dan yana yolumuz
Gnl sabr eyle sabr eyle sabr ol (Tlib) 76
512 Ey blbl-i eyd yine efgana m geldin (Msr) 78
513 Akn meyine kandn (Azz) 81
514 Gzlerini noldu bdr eyledin (Msr) 83
515 Tende cnm canda cnnmdr Allah H deyen (Msr) 92
516 Ey kerm Allah ey gan sultan (Msr) 93
517 Geldin geru gider misin (Abdlahad Nur) 103
518 Hadden ad itiykn (eyh) 107
519 Zeh can kim mnevverdir bugn nr- tecelldan (Ak emseddin) 108
520 El ey mrid- lem haber ver ilm-i Mevl'dan) (Msr) 109
521 Ey gnl dillerde sen efsne oldun bilmedin (Msr) 110
522 Bulmaz bu derdin resin bre gnlm neylesin (Abdlahad Nur) 111
523 Derd ehli libsn ak ile giyen gelsn (dem) 113
524 _ Yine bir sevdaya ddm akn elinden elinden (Himmet) 171
525 Ravzana yz sren bulur aman (Himmetzade) 172
526 Derd-i Hak'ka tlib ol dermna irem dirsen (Msr) 172
527 Ey beni ak teine yandran (Abdlahad Nur) 173
528 Bahr mrmn n khnelendi
Hud brn- ltfn eyle rzan (Feth) 174
529 Syesi dmez yere bir byle nahl-i Trsun (Itr) 175
530 Hudy kapuna geldik Umarz afv gufrnn (Mahv) 179
531 Eyleyen uk eyd dima
Tal'atindir y Reslllah senin (Nasuh) 181
532 Sevdn ile dil milkin vrneye dndrdn (Selm) 186
533 Dernum yand nr- hasretinle
Ey nr-i Hud gster cemlin (Mahv) 188
534 Dim salt olsun sana
Y Rahmeten lil'lemin (S. Mustafa II) 191
535 Ey seyyid-i d lem vey rif-i Hud bin (mer Ren) 197
536 Ey Rabb-i Rahman Eyle gel ihsan (Abdlkerim Feth) 198
537 lim bahri vcd asdfnn drdnesiyem ben (M. Niyaz) 201
538 Ey blbl-i rhan efgana m baladn (sa Mamv) 203
539 n senin nn keremdir ey Kerm-i zl-cell
Kl hidyet bu dil-i gamhra Allah'm aman (S. Mustafa II) 205
540 Dernum yand nr- hasretinle
Ey nr-i Hud gster cemlin (sa Mahv) 205
541 Derdin ne behey k bre neden oldun (ems) 207
542 Vsl olmaz kimse Hak'ka cmleden dr olmadan (M. Niyaz) 210
543 Crmn bilb gelen kii...
Mevlm cemlin cemlin (Abdlaziz) 217
(Erefolu) 219
544 Ey gnl var kim bu dereden sen haberdr olmadn (M. Niyaz) 222
545 Gel ey gurbet diyrnda esr olub kalan insan
546 Bihamdillh yine geldi sadetle syam ehri (sa Mahv) 223
Hudy mh- rahmettir umarz afv (Msr) 224
gufrnn
(Mahv) 225
547 Aldn m gnl hsn ile yekt haberin sen 232
(Seyfullah)
548 bu gnlm hlini bilmez cihanda var olan
549 Mevlm ver akn bana hayrnn olaym senin (Msr) 233
550 Gel ey bd- sab ltf eyle bir dem
(Erefolu) 234
(Abdlhay) 235
551 Ey gnl var kim bu derdden sen haberdr olmadn
(Yunus) 241
552 Rabbinden olur ihsan ey dil neye mahzunsun
(Adl) 244
553 mr baesinin gl solmadan
(Msr) 250
554 Ald evk ile meydan kani merdneler gelsn
(Himmetzade) 251
555 Ey Allah'm seni sevmek ne gzeldir ne gzeldir
(Msr) 252
556 Cnbi eden geri tendir rh-i insan gizlidir
(S. Mustafa II) 252
557 Gl mdr blbl mdr ol zr efgan eyleyen
(Msr) 257
558 Elmeded ey Fahr-i lem ey efal - mznibn
(Hdy) 264
559 Kim ki candan gemez ise den bize yr olmasn
(Gafur) 265
560 Hak'k koyub btla meyl mahabbet neden
(ftade) 266
561 Ey sadet mlknn sultn Fahr-l-mrseln
(Fazl) 267
562 Gelberu ey gnlmn sahnnda seyrn eyleyen
(Himmet) 269
563 Derdime dermn eyle ey Rahman
(Himmetzade) 274
564 Gelmiiz ibu cihna tciriz biz kr in
(Gafur) 279
565 Nicesi fari olam ben nle-i herghtan
566 Hak'ka teslim etmeyen cn dilin (Yunus) 283
(A. Nur) 290
567 Sen canndan gemeden cnan rz klarsn
(Kenz) 292
568 Ey dil zen-i dnynn n line aldandn
569 Aldn m saf ile musaff haberin sen (S. Ahmed III) 293
(S. Ahmed III) 297
570 Ey gnl sen matlab- a'ly tahsl etmedin
(Hiln) 298
571 Zikrin ile olmuam ratbllisan
572 Kalmz dery-yi gaflet ire b tb tvan (K. Ahmed) 299
573 Ey rehber olan rh- visle
(Yunus) 304
574 Ayrma beni senden Yaradan (S. Seyfullah) 306
(Sinan mm) 308
575 Gznden ehl-i inkrn nihn ender nihansn sen
(Nasuh) 318
576 Aceb hayrn oldum aka uyaldan
577 Senin hsnn tecellsi eder klar nln (. zzeddin) 319
578 Ey sadet menba sultn- cmle enbiy
(Medh) 321
579 Ey Gaffar olan Mevl^yi bun (Nasuh) 323
580 Vislinle edb i'zz ikrm
(Gebezeli Cemali) 324
Tecell et meded y Hayy Gufran
581 T ezelden sen benimle ahd peymn eyledin (Sezay) 325
(Sezay) 325
582 Zlfn ire vechin cn pinhn eyledin
583 Ey ehd-i Kerbel'ye alayan
GFTELER FHRST 741
584 Tecell evk-i ddrn beni mest eyledi hayran (Erefolu) 327
585 Gnlm lh derdini arz eder dermn in (Mahv) 334
586 Rec-yi ltfuna geldik kapna (Mahv) 337
efat et meded sultn- kevneyn
587 Gnl senden peym- yri zler (A. Nur) 341
Haber ver ey sab dost ellerinden
588 Ak cmn Mevl'dan n eyledim evvel n (Mahv) 345
589 Makdem-i zt- erfin rahmeten lillemin (Sahv) 345
590 Pr nnde okuyan b harf akn nmesin (Sezay) 349
591 Ak ile n eyleyen bezm-i ezel peymnesin (Abdssamed) 349
592 Cn dilden ak mihmn eyleyen (Himmetzde) 367
593 Toprakta yatacak teni tenim var deyb neylersin (Yunus) 370
594 Bahr-i tevhidde bulan drr-i yetm (Ahmed Slik) 370
eyh Hasen'dir eyh Hasen'dir eyh
Hasen (Yunus) 376
595 Hak'dan gayri sevgili klli yalandr yalan (Zhr) 377
596 Gel ey k haber al dost elinden (mmi Sinan) 378
597 Sr elinde sevdiim y Rab haylindir senin (Hakk) 380
598 Melekler hzr olmudur nin tevhde gelmezsin (Hakk) 385
599 Genc-i esrr- Hud'dr y Reslllah dilin (S. Kermddin) 391
600 Gel meclis-i uka t- ref ola ahznn (S. Seyfullah) 394
601 Mevlm ver akn bana hayrann olaym senin (S. Seyfullah) 520
602 Y Reslllah bize gr netti s mmetin (Feth) 523
603 Ey Rabb-i Rahman eyle gel ihsan (Hayal) 525
604 Gnl hayran olubdur ak elinden (Niyaz) 526
605 Sevdim seni hep varm Yamadr alan alsun (S. Seyfullah) 530
606 Y lh cmle sensin cmle sen (. Glen) 532
60.7 Benem Mecnun sfat Leyls akn (S. Seyfullah) 536
608 Deldi barm blbl-i bire nlnn senin (S. Seyfullah) 540
609 Beni bu nefsim eyledi hayran (Hdy) 544
610 Buyruk senin ferman senin (Him) 545
611 Ak- yre d olaldan yrimi grdm ayn (Rza) 574
612 Dili mir't- bahr-i Kibriya'dr ehl-i tevhdin (Hakk) 548
613 Dergeh-i Hak'dan beni dr eyledi isyn- dil (Hakk) 548
614 Solmadan ban gemeden n (Hakk) 549
615 Y lh kasrm krnde ben (Hakk) 551
616 On sekiz bin lemi tuttu sads kn (Hakk) 551
617 Soydum kabay akn elinden (Hakk) 551
618 em-i hasret dde-i egim Ceyhn eyledin (Erefolu) 558
619 Ey derviem deyen kii gayre gnl verme sakn (Kahyzade rif) 560
620 Kurratlayn-i Habb-i Kibriy'sn y Hseyn (Zat) 572
621 eh bu benlii bzr- akda senden aldm ben (Niyaz) 387
622 Ey Kerm Allah ey gan sultan (Niyaz) 387
623 Derd-i Hak'ka tlib ol dermana irem dersen (Ulv) 593
624 Ey Hud'nn sevgili mahbbu ey Fahr-i cihan (Hakk) 593
625 yle sakla srr- ak tende cnn duymasn (Hdy) ,595
626 Sakn dnyya aldanma A gzn gafletten uyan
627 Ey pdih- b vezr hsan cenbndan senin (Hdy) 598

628 Y lh h- kevneyn Mustaf'nn akna
Rabben fafirlen ve ente hayrlgafirn (eyh Kmil) 598
629 Y Habballah meded eyle mrvvet k (Hakk) 607
630 Kadrin ola berter seref-i Nd-i Ali'den (rif) 624
631 Cem'olmu dervileri prim Abdlkadir'in (Erefolu) 677
632 Bir tahta yaratmsn (Yunus) 681
633 Fahr-i sdt- kirm pv-yi rifn (Galib Dede) 682
634 Hezran per aup reng ziyadan (Samih Rifat) 684
635 Getim hevest- dnyevden (Veled zbudak) 693
636 Musaffa eyle dil levhin bugn nr-i tecelldan (Hayal) 695
637 Keml-i ltfn ey Rahman (Hdy) 698
638 Mjdeler olsun size y m'minn (Behet) 700
639 Gz dny m grr k- ddar olann (O. ems) 704
640 Sen kutb-i muallsm y Hazret-i Sa'deddin (. Muhtar) 707
641 eh-i iklm-i hsn-i mutlakn dvnesiyim ben (. Elf) 708
R
642 Nolur ise ko ki olsun oliser (Erefolu) 20
643 Yreime dost derdi urdu drl yreler (Erefolu) 21
644 Gnlm alann szn Dim dinleyesim gelr (Erefolu) 21
645 Nakkamz bizi ezel b levn renk yazubdurur (Erefolu) 66
646 Gel vcdun perdesin kaldr ceml- yri gr (Yahya) 80
647 Hamden lihallk-l-kamer (Edirneli brahim) 84
648 n bahar irb ecerler sebz revnakgr olur (Gafur) 85
649 Vakt-i seherde... derman sendendir (Himmet) 96
650 Bilenler vech-i cnn bu cism can neylerler (Msr) 96
651 Kim gre ddrn akl perin olur (Nak) 99
652 Ey sanem noldun cna kasdn var (Msr) 100
653 Kandedir cehl le zulmet nefs-i su'bnndadr (Msr) 101
654 Ey gnl gel alama zri zri inleme
Pirden aldm haberi ol b nian sendedir (Msr) 104
655 Menzili klarn kh u beybn olur (Nak) 114
656 Ky-i akn bana bir kh-i tecell grnr (Nak) 115
657 Maksad klarn menzil-i cnn olur (Nak) 115
658 Kef ola srr- lh bendene klsan nazar (Nz) 179
659 Hazn olma gnl zinhar
Kerm Allahmz vardr (Mahv) 185
660 Murd- devlete irmek dilersen
Cenb- Hazret-i Allah'a yalvar (Mahv) 187
661 Bulmak dilersen dim sadet
Cn gnlden Allah'a yalvar (Mahv) 188
662 Rmz-i enbiyy vkf- esrr olandan sor (Msr) 188
663 Zerre-i akn lh her kimin gnlnde var (Mahv) 190
664 Esm-i ilhiyyede b had hnerim var (Msr Niyaz) 193
GFTELER FHRST 743
605 Akn kime yr olur dim ii zr olur

666 Dil- eydy syletsen Reslllah'a kdr (M. Niyaz) 194
(S. Mustafa II) 194
667 Mrg-i dil pervz urub umak diler (Himmet) 195
668 Dilhnesi mir't- Hak Seyr-i cemlllah gr (Nash) 197
669 Ey gnl bir derde d kim anda derman gizlidir (Erefolu) 202
670 Dervi olan kiiler deli olaan olur (Yunus) 202
671 Ey tarkat erleri ey hakkat pirleri
Bir nian verin bana ol b nian kandedir (M. Niyaz) 204
672 Mecnn olal gnlm Leyl haberin syler (ems) 205
673 Bulmak dilersen dim sadet
(sa Mahv) 206
Cn gnlden Allah'a yalvar
674 nile ey derdli gnl inile
Ehl-i derdin inleyecek adr (M. Niyaz) 207
675 unlar ki grb yzn bu dr gelrler (M. Niyaz) 212
676 Derdini bir et gnlde vech-i cnan bir olur (Kenz) 215
677 Nefse uyub rh- Hak'dan tara kmak yol mudur (Hdy) 223
678 Noldun alarsn gnl bir bibedel yrin mi var (ftade) 223
679 Sivdan kalbini pk et Gnl mir't- (Himmet) 224
Rahman'dr (mm Sinanzade) 225
680 Y Rabbi dilerim akn ver evkn ver
681 Ey gnl gel alama zri zri inleme (Msr) 228
Pirden aldm haberi ol bnian sendedir (Fash) 229
682 Felek gerdilerinden ilerin bitmilerin gnder (Misr) 229
683 Halk ire br yneym her kes bakar bir an grr (S. Mustafa II) 238
684 Senden erimezse kerem Netsn bu abd-i pr (Yunus) 243
685 niler dn gn derdli olan iniler (Misr) 243
686 Dervi olan kiinin szleri umrn olur (Himmet) 246
687 Gel ey bd-i sab ltf et haber ver bana yrimden (Seyfullah) 248
688 Merd-i merdn- Hda'nn kr zikrullah olur 254
(Mahv)
689 Cemli nrunu Mevl kamuya eylemi zhr (Msr) 258
690 Ey garb blbl diyrn kandedir (Msr) 258
691 nile ey derdli gnl inile Ehl-i derdin inleyecek (Msr) 260
adr (Mahv) 264
692 riflere esrr- Hda'dan haberim var 271
(Hakk)
693 Cemlin em'ine Mevl Gnl pervnelik ister (Kaygususz) 272
694 Ey gnl cm- fenfillha ten tbut olur
(Mahv) 275
695 Evliyaya eri bakma Kevn mekn elindedir
(Sezay) 283
696 Cemli nrunu Mevl kamuya eylemi izhr
(Erefolu) 300
697 Cemlin nuruna nisbet gne bir nr-i bferdir
(Nak) 305
698 Nideyim sabr edebilsem dil can oda yanar
(Sezay) 307
699 Ey sen sanma kim senden bu gftr dehan syler (Sivasl ems) 319
700 Sery-i Limallhi gnldr
(Niyaz) 323
701 Gster cemlin em'ni yansun oda pervneler
(Niyaz) 329
702 Rmz-i evliyay vkf- esrar olandan sor
(Niyaz) 329
703 Hak'kn kullarn baz kul eyle
(Niyaz) 330
704 Kim ki akn drna berdr olur
705 Y Rab bize ihsn et vuslat yolunu gster
(Vahdet) 331
706 Syle blbl tze gller asrdr
(Vahdet) 331
707 Marif burcunun ha hms Kadirlerdir
(Vahid) 332
708 Dahi eyleme devrna anda ok iler vardr
(Vahid) 332
709 lh matlabm ancak senin seyr-i cemlindir
(Rza) 335
710 eh-i halvet sery-i lmallah Muhammed'dir
(Sahv) 336
711 Heme blbln glende feryd mahabbetdir
(Feyz) 342
712 Katre-i ak- Hud bir bahr-i b pyndr
(Yunus) 350
713 Ance zr eyler kim ol blbl eyler
(Hdy) 352
714 Hudy cmle-i lem sana k seni zler
(Himmet) 353
715 Kapuna geldiler muhta gedlar
(Yunus) 358
716 Sensin bize bizden yakin Grnmezsin hicab nedir
(Himmetzade) 361
717 Cmbi iden geri tendir rh- insan gizlidir
(Fahr) 362
718 Sem'dan srr- tevhd oldu zhr
(Niyaz) 363
719 Hak'k seven klarn elencesi tevhd olur
(Himmet) 367
720 Hamdlillh bir makam- lide kldm karr
(Himmet) 369
721 Bugn ak oduna yanm cemlullaha klar
(Himmet) 369
722 Bilmezem y Rab benim gnlmdeki sevd nedir
723 Derdli derdli ne gezersin u yerde (Yunus) 372
Aladrsa Mevl yine gldrr
724 Atna lyk olmak kul ne mmkin (A. Nur) 374
Asultnm heman ihsan senindir
725 Derd-i aka dmeyince o dermne nice irer (Hilm) 377
(Hakk) 379
726 Huls ile dil cnm Reslulah'a kdr
727 B vcdum ak od bilsem benim nem yandrr (Glen) 384
728 Ne var derde ddn ise gnl senden dermn ister (Himmet) 387
(S. Seyfullah) 387
729 Mecnn-i Hud olan zencre ekerler
730 Bugn ol d-i ekberdir gelr kurbna klar (Nak) 388
731 Dehr-i dna dil veren kil deil dvnedir (S. Seyfullah) 517
732 Hak erleri hayreyler (brahim Hakk) 521
733 Dervilik badadr tacda deildir (Yunus) 524
734 Kani bizden evvel gelen veller (Merkez) 524
735 Ey cihan r hlim nie-olur (Hakk) 528
736 Yandklarm am seher (Seyfullah) 529
737 Gel ey slik deyem bir sz ki hakdr (Snbl Sinan) 531
738 Barmdaki biten balar (Seyfullah) 533
739 Yrk deirmenler gibi dnerler (Yunus) 540
(Hakk) 546
740 Pern eyledim dilden gam- dehri fergm var
(Hdy) 548
741 Bahar oldu yine ald gller
742 ebpr ebper (HimBaba) 554
743 Kim ki dost yolunda terk-i cn eder (Erefolu) 559
744 erb- ak ile sekran bize Rifler derder (Nur) 561
(Cemli) 562
745 Ak- vahdette dil mihmn olan besbellidir
746 Hkip-yi Mustaf'ya yz sren mesrr olur (Zek) 563
747 Nefse uyub rh-i Hak'dan tara kmak yol mudur (Hdy) 568
GFTELER FHRST 745
748 nki bildin m'minin kalbinde Beytullah var (Nesim) 578
749 if-yi vasl kadrin hecr ile bmr olandan sor (Fuzul) 579
750 Yar yreim var gr ki neler var (Yunus) 580
751 Dilhnesi mir't-i Hak Seyr-i cemlllah gr (Nasuh) 589
752 Cenb- pkine lyk amel yok (Hdy) 591
753 Mevsim-i mtemi gr dde-i devran alar (Sadk) 599
754 Yce sultnm derde dermanm (Yunus) 606
Bedende cnm H demek ister
755 BU bendeyi ak oduna yanmaa komazlar (Halil) 680
756 Hak ayandr sr nihandr bid gafil nedir (Nash) 684
757 Cemlin akna dm Senin bir derdmendin var (Veliyddin) 687
758 Ben cm- ak itim mestnedir desinler (Sezay) 701
759 Ya'kub ki ne hnkah ehli ne deyr (Yakub Han) 703
760 Levh-i dilde nak olundu mihr-i yr (. Behet) 706
761 Bana ma'bud-i ferd Allahuekber (Tahir Olgun) 707
762 Bugn mi'rc- pk-i Mustaf'dr (zzeddin) 708
763 Allah diyelim dim Mevl grelim neyler (Yunus) 711
-s- 608
764 mmet-i merhmeye n bir aman geldi veys (Kuddus)
- -
(M. Niyaz) 220
765 Dermn arardm derdime derdim bana dermn imi (Hdy) 261
766 kn maksdu ol mahbb-i bhemt imi
767 Yazklar bu benim geen mrme Dervilik ne gzel
(Yunus) 368
sultanlk imi (Niyaz) 705
768 Her yeri hsnn glistn eylemi
-T- (Hdy) 60
769 El ey server-i kn- rislet
770 Bula tevhd ile esmdan gnller inbist
(Nak) 175
771 Bakup ceml-i yre arram dost dost
(Msr) 1.84
772 ehinh- makamt- rislet
(Sa'd) 271
773 Efendim bende yok ltfa liykat
(Slim) 284
774 lm-i Hak'kn metni dem erhidir bu kinat
(Sezay) 303
775 Oldum mahv-i mahz- zat buldum vcdumdan nect (Niyaz) 328
776 Cemlin gsterb gldr dil-i mahzunlar d et (Said) 340
777 Elhamdlillah ol mh- rahmet
(Mahv) 343
778 Blbl-i nln olub arram dost dost
(Nahif ) 390
779 Vcdum mlkini ma'mr eden dost
(Hakk) 614
780 Esslat ey milk-i vahdet pdih essalt
(Nur) 618
781 Vasln bana hayt verir firkatin memat
(Fuzul) 678
782 Ev ki esrr- nibanr rz eb der cctcst
(Tahir Olgun) 702
783 Muhammed Mustaf'nn nesliyim ben
Bana mnkir olan inkra l'net
(S. Seyfullah) 703
u
784 Ey nefs-i m insf idb dimedin y H (Hdy) 61
785 Eser akn yeli eshre karu (Abdlahad Nur) 73
786 den rh- mahabbetde tekp (Gafr) 86
787 Grelden yzn yrin bel bana ikr oldu (Erefolu) 88
788 Safha-i sadrnda dim kn efkr H (Ceml-i Halvet) 112
789 Kldan ince v kltan keskin ol hn yolu (Msr) 186
780 Benem zr klan ol yre karu (Yunus) 195
781 Bihamdillah ayn oldu bana H (sa Mahv) 206
782 Kldan ince v kltan keskin ol ahn yolu (M. Niyaz) 216
783 Sevd-yi sivdan ge Gel H diyelim H (Hdy) 221
784 Gir sem'a zikr le gel yana yana H deyu (M. Niyaz) 222
785 Cilvegh- snede devrn eder efkr- H (Abdlhay) 240
786 Arz- ddar eyledike hid-i glzr- H (Hdy) 262
787 Nice bir alayam ayre karu (Hirnmetzade) 273
788 Grelden yzn akl urum trmar oldu (Kenz) 291
789 Kaan kim makdem-i pkinle lem muhterem (Faiz) 295
790 Eden rh- rnahabbette teyp (Gafr) 322
791 Db tlka terk iden kuydu (Sahv) 340
792 u dil kesret ile bthne oldu (Sahv) 344
793 Evliynn nazarnda yanmaynca durulur mu (Hamd) 359
794 kn oldu dili mesv-yi H (Seyyid Kerm) 362
795 Benim bu zge hlim cmle halka yadigr oldu (eyh Mehmed) 366
796 Ehl-i derdin derdine dermn iken tekrr- H (Mderris) 380
797 Yine dostdan haber geldi gel hey gnl imdengeru (S. Sinan) 392
798 Ehl-i derdin derdine dermn iken tekrr- H (Yahy) 516
799 Gel glen-i tevhde u blbl gibi y H (0. ems) 574
800 Benim maksdum lemde deildir lkn ill H (Hdy) 588
801 Ey k uyan zikredelim vakt-i seher bu (Kmil) 607
-- ( Sinanzade Hasan) 75
802 Gecelerde uyanksn... k n sdk n (mmi)
803 n sana gnlm mbtel dd (Msr) 95
804 Glen-i vahdetde dim rz eb dil blbl (Adl) 247
805 ktm erik dalna anda yedim zm (Yunus) 255
806 Cm- ak n edb sermest hayrn ol yr (Gafr) 270
807 Cnn elinin gllerinin b grnd (ems) 292
808 Gaflet ile bana bir hal yneldi
Bir yeil alemli sultan grnd (Yunus) 366
Z (Muhy) 56
809 Zhid bize tn eyleme Hak ismin okur dilimiz
810 Sen seni bilmektir ancak pre lfetten garaz (Msr) 93
GFTELER FHRST 747
Yine c eyledi ummn- akn

Gnl Allah'a kdr yenilmez (Abdlahad Nur) 107
812 lh neylesn netsn Gnl sensiz karr etmez (Abdlahad Nur) 107
813 Bana ak- Hud yr olmadka gnlm elenmez (Himmet) 171
814 Sen seni bilmekdr ancak pre lfetten garaz (Msr) 175
815 Heme ak ile lemde eyd Kadiryiz biz (mn) 183
816 Zulmet-i hercinde bdr olmuam y Rab meded (Msr) 189
817 Bulan zn gren yzn Bir yz dahi grmek (M. Niyaz) 203
818 Mset-i akz sabrmz yok snemiz k eyleriz (Ltf ) 206
819 T ezelden biz bu ak iinde rsvy olmuuz (M. Niyaz) 208
820 Mrg-i dil pervz urub umak diler (Himmet) 228
iyn- Lmekn'dr seyrimiz
821 Biz ol uk- serbzz bize akl ss yr olmaz (ems) 241
822 Can terkini ummadan cnn eline girmez (Hdy) 248
823 Tecell-i ceml ister Gnl elenmez elenmez (Hdy) 280
824 Ey hocam seni seveli gzme cihan grnmez (Yunus) 295
825 Evvel Allah adn yd eyleriz (Ny Osman) 309
826 Akndrr haytm cismimde can gerekmez (Yunus) 331
827 Dest-i ak ile demdem yakalar k eyleriz (zz) 334
828 Bu gn meydn- ak ire k yre inyz biz (Himmet) 352
829 Ddm yine bir derde gnlm nin elenmez (Himmet) 537
830 Bana cnan gerek ol can gerekmez (Ceml-i Halvet) 376
831 Zhid bize tnevleme devrnyz devrnyz (S. Seyfullah) 392
832 em'-i akn zhid pervnesidir gnlmz (Him Baba) 554
833 Vech-i yre d olan lemde seyrn istemez (Kuadal brahim) 579
834 Ltf eyleyb bir kez nazar eylerse ger sultnmz (Hdy) 584
835 Var mdr, lemde hi bir nesne bu candan (Hakk) 584
836 lezz (Hakk) 589
837 Nr-i Ahmed'dir dil dny v ukbdan garaz (Kmil) 611
838 Biz hatm- hce ederiz (S. Seyfullah) 681
Bu ak bir bahr-i ummandr
839 Buna hadd kenr olmaz (Sad) 683
840 Server-i serblendimiz (Sinan mmi) 694
Dost cemli em'inin pervnesidir cnmz [*]
[*] 221, 504, 555, 556, 613 ve 816 numaral iirler,

yanllkla kafiye harfleri srasna konmamtr.
BESTE VE BESTEKRLAR FHRST 749
Sra No. Sayfa Sra No. Sayfa
34 40 Aldanma dny varma

ermsr etme Hudy (Zek Dede) 581
35
(Bahr Hseyin) 389
Milk-i bahadan gelmi- 41 582
em (Mezzin Hseyin) 389 Yine akn srr dt
36
Geldin ey eb rzu g (Zek Dede)
42 613
zel (Delll Osman) 555 Varm ben aka ver-
37
Hkip-yi Mustafa'ya dim (Ali Ak) Cmle
(Rifat Bey) 570 43
hevlardan ge-r (Ali
614
38
Snbl etvr srrn
Ak)
(Esad avu) 576 44 687
39 Cemalin akna dm
Teyakkaz teyakkaz
y niymu (Zek Dede) 581 (Ahmed Irsoy)
Acem Aran
1- Hamden li-hallkil-ka- 15 Her rz bamadad (H-

mer (Edirneli brahim) 84 seyin Fahreddin Dede) 62
2 - Derde dermn-olmaz ise 0
16
bre kullar neylesn Ey harm-i harem-i lem- 687
(Ali irgan) yezl (Said zok) 688
T dil verelden Snb- 17 688
3 -
68
l'e (lkzde) 347 Yeri g yarada (Ahmed
702
4- Le'm'a-i nr-i velayet 18 Irsoy) 702
(Hac Faik Bey) 561 Geldin geri gider misin 702
5- Sehv ile olduysa gnah 19 (Ahmed Irsoy) efkat
(Zek Dede) 582 eyle y Resul (Ahmed
6- Y lh balayalm 20 Irsoy) Ey ki esrr-
(Zek Dede) 583 nihanr (Abdlkadir
7- Hamd minnetle sana 21 Tre) Mride Hak deyen
(Zek Dede) 583
kii (Abdlkadir Tre)
8- Beni gamdan hals eyle
22 Szn sirayet etse (Ab-
(Zek Dede) 583
Kerm Allah Rahm Al dlkadir Tre) On bir
9- 23 aylk yoldan gelir
lah (Zek Dede) 583
Durman yanalm te-i (Abdlkadir Tre)
10 - 24 Dermn arardm derdi-
aka (Zek Dede) 583
Ey Allahm sen var iken me derdim bana dermn
11 - imi (Ser mezzin Rifat
(Zek Dede) 584
Durmaz yanar vcudum Bey)
12 - 25
(Zek Dede) 584 Sultn- rusl h- m-
Ltf eyleyp birkez meccedsin efendim (Ye-
13 -
(Zek Dede) 584 nikyl Hasan) Ey
Var mdr lemde hi 26 ehinh- rislet vey
14 -
bir (Zek Dede) 584 Habb-i Kibriy (Mez-
zinba Rifat Bey)
TRK MUSlKS ANTOLOJS
Acem Krd
Sra No. Sayfa Sra No. Sayfa

l Cemlin pertev endz- nesliyim (Abdlkadir
cihandr (Kethud-yi Tre) 703
Attar) 55 3 On bir aylk yoldan gelir
2 Muhammed Mustafa'nn (Abdrkadir Tre)
Acem Pselik
1 Kalbini b- cinn et 3 kn maksdu ol mah-
(Selim III.) bb (Duhan erif) 546
51 4 Ak bezirgn (Edhem
4 Aa) 573
2 An kes ki tr dred
(Nsr Abdlbak) 516
Araban
Pern eyledim dilden

(Duhan erif) 546
1 Gnl bignelerle i- Arazbar

13 Ak ile iki chanda (B .
ndr (Hafz Post) 92 Abdlkedim) lh abd-i 375
2 Uyan gzn a durma 14 syem (Kal-burcuz)
(Tlib) 100 Ey k- dildde (Emir 382
3 Ey cen-b- Hazret-i 15 Abdullah)
Hak'kn (Goncazade) 113 kn gitmez dilinden 395
4 Derd-i Hak'ka tlib ol 16 (Selim III.)
(lk Ahmed) 172 Zll-i ltfun ile kand 514
5 Hazn olma gnl (i- 17 (Uncuzade Emin) Fahr-i
rgan) 185 lem mahrem-i rz 516
6 lhm ile dn gece 18 (ikrzde) A gnl
(Hasan Aa) 304 neylersin sen 519
7 Ey sen sanma kim senden 19 (ikrzde)
(Hasan Aa) 305 K'be et kalbini sen 519
8 Cebnin yet-i nr-i Hu- 20 (ikrzde)
d'dr (Medh) 321 Ben y rr em yan e ya- 519
9 Bihamdllah derim Al- 21 ne (smail Dede) Ey k-
lah (Draman zkiri) 334 dildde (smail Dede) 528
10 Dest-i ak ile demdem 22 Ey vcdu nr-i mahz
(Draman zkiri) 334 (Duhan erif) Dili mir't- 529
11 Ermek istersen eer 23 bahr-i Kibriy'dr
(lkzde) 347 (Duhan erif) 547
12 Evliyann kelm (- 24
lkzde) 348 547
32 TRK MUSKS AN7TOLOJS
hemen her eklinde eserler yaratabilmi harikulade bir varlktr. Pek

nadir olarak kendi gftelerini ve ekseriyetle Fuzul, Nev', ehr,
Nb... gibi airlerin ve arkada Nazm'in eserlerini besteleyen Itr,
"Selmek, Rekb, Mberka', Necd... gibi bugn unutulan terkiblerden,
en mehur makamlara varncaya kadar binlerce eser bestelemitir.
E ad Efendi de "emme-i tr- marif-i tab' olan murabbat
ve nak ve kr aded-i hezrdan bisyr" olduunu soyuyor ki pek
dorudur.
Itr'nin ezgisiyle bize intikal eden pek mahdud eseri kalmtr.
Dr. Subhi diyor ki (Trk musikisi I, 113):
"Bugn elimize kadar gelebilen eserlerinden Nhft perevi ve
semasi, Bestenigr darbfetih beste, Segah ar ve yrk semaler,
Segah yin-i erfi, Bayat enber beste, Nikriz muhammes beste,
Nim sakil Neva kr, Arazbar muhammes kr, Irak ar sema, N-
hft ar sema, Rehav berefan beste ve sema Rast na't-i peygam-
beri, Kurban bayram tekbiri, ilhler ve ire olmak zere yirmiyi
mtecaviz olup Itr'nin yksek bestekrln isbat etmektedirler."
ilhlerinden en mehuru ise "Nhft" makamndaki tevihtir..
Bu muvaffakiyetli eserin gftesi de kendisinindir.
Baz bestelerinin mevcudiyeti de ifah rivayetlere istinaden
sylenmektedir.
Rauf Yekta diyor ki:
"Bayram namazlarnda okunan Tekbir, cuma gnleri minare-
lerde okunan Sala, mukaddes emanetlerin ziyareti esnasnda oku-
nan Salt-i nmiye besteleri hep Itr'nin lmez eserlerindendir. Ca-
milerdeki mezzinlik usulnn tanzimi ile teravih namaz arasnda
makam deitirmek kaidesinin Itr tarafndan konulduu rivayet
olunmaktadr."
Itr'nin bu bestelerinde zhidane bir eda vardr. Fakat bu hli
onun btn eserlerinde mevcud farzetmek kadar yanl bir ey ola-
maz. Binden fazla eser ibda eden, fakat bunlardan ancak 18 - 20
kadar elimizde bulunan bir ahsiyet hakknda kat' ve doru h-
km vermee imkn yoktur. Hususiyle vcude getirdii ezgiler
arasnda basit bir takn ark ve trkler de vardr ki, btn
bunlarn zhidane olabileceini dnmek bile yanl olur. XVIII
inci asrn en muktedir bestekr olan ve ibda kudretine malik bu-
lunan bu 'san'atkr hakknda verilecek deimez hkm ancak u
olabilir: Itr, harikulade bir bestekrdr.
XIX. asrn son yarsnda kudumzenbalkla itihar eden deerli
ahsiyetlerden biri de Raif Dededir. Ceddi, Osman Efendi, onun
babas Halveti eyhlerinden Ahmed Efendidir. Ahmed Efendinin
dier byk iki olu Ebubekir ve mer Efendilerdir. Ebbekir
Efendinin olu yukarda tercme-i hallerini tespit ettiimiz,
Yenikapu Mevlevihanesi eyhleri Ali Nutk, Nsr Abdlbak ve
Knh Abdrrahim Dedelerdir. mer Efendinin olu Sahih Ahmed
Dededir. Bu zatn olu Galata mevlevihanesi eyhi Kudretullah
Efendi, onun da olu ileride tercme-i halini yazacamz Ataullah
Efendidir. Grlyor ki Ahmed Efendinin olundan gelen
kol Mevlevilik tarihinde mhim ahsiyetler yetitirmitir.
Raif Dede, Galata Mevlevihanesi kudumzenbas Ziya

Dededen musiki mek etti. Mehmed Dede Msra gittikten sonra
yerine Galata Mevlevihanesi kudumzenbalna tayin edildi. Bir
aralk skdarda atar dkkn amt. Bazan da seyyar satclk
ederdi. Kendisini yakndan tanyan Bay Tahir Olgun ifahen verdii
malmatta diyor ki:
"Galata Mevlevhanesinin kudmzenbas olmakla beraber, al-

d "niyaz" ailesini iaeye kifayet etmedii iin temn-i maet
fikriyle bilhassa ramazanlarda Bayazt camiinin avlusunda sucuk sa-
tard. nnde zenbili, stnde terazisi olduu halde afyon ne'esiyle
ekseriya uyuklar, arasra gzn aar, "Dede'nin baharl sucuu bu-
yurun efendim buyurun" deye mteri arrd. Bir gn kendisine
"Dede, nazarm uyuklyorsun, mteri gelince teraziyi eline alp
tartyorsun, uyku sersemlii ile eksik fazla verdiin olmuyor mu?
deye sordum. "Vallah erenler, bilerek yapmyorum, eksik verdiim
oluyorsa, fazla verdiim de oluyor, Allah hirette fazla verdiimden
alsn, eksik verdiime versin" demiti."
Raif Dede, bir aralk Yenikap Mevlevhanesinde "hcreniin"

oldu. Daha sonra gene Galata Mevlevhanesine nakletti. 1321 (M.
1903) de orada vefat etti, Eyup'ta Bahariye Mevlevhanesi
hamuanlna defnedildi.
Bay Tahir Olgun u lm tarihini kaleme almtr:

ehrh- Mevlevnin bir merd-i Hak pesendi
T sk- ara att himmet ile kemendi
Rif Dede efendi sertc- rifand
Mahviyyeti ire eylerdi bir blend
Bir nsha-i keml-i zrh idi verirdi
Ehl-i slke her dem hliyle nush u pendi
Olmutu serkudm dergh- Mevlevde
Rha gd olurdu vz- namebendi
Glbangi rci'nin cezbe fez olunca
Temkin stbr ol cezbeden tkendi
Tennre at utu t ayn- cem'-i vasla
Can verdi buldu elhak cnn- ercemendi
Cevher ins olanlar nmn unutmaz asla
Geri trb iinde gencne oldu kendi
Dd dyek usli trh-i intikali
- 1321 -
Raif Dede okuyuuyla ve idaredeki nuvaffakyetiyle tannm,
muasrlar arasnda en iyi kudmzenba olarak itihar etmiti.
yinleri de en doru olarak bilenlerdendi. Nayzen Emin Yazc
diyor ki:
"Galata Mevlevhanesi eyhi At efendi merhum, yinleri Raif
Dede'den geiniz. nki bazlar tahrif ederler; halbuki o, rendii
gibi okur, deitirmez" derdi. Ahmed Celleddin Dede bu dergha
eyh olduktan sonra bu deerli ahsiyetten de btn yinleri dinledik.
Grdk ki Raif Dede'nin okuyuuyla hi bir ayrl yok. O zaman
At efendi'ye hak verdik".
Sadettin Nzhet Ergun

Trk Musikisi Antolojisi
s. 495-496-497
XIX NCU ASIR 463
perde in olduunu bidef'at mhede etmekle berber nota bildiini

ve perdelerin esmsini bu suretle Solfier edebileceini htr u haylime
bile getirmemi idim. te nota ile itigal etmedii halde esvt-
msikyyeyi yegn yegn tanmaktaki melekesinin derecesi, arz ettiim
su vak'a ile anlalm olan Zek efendi, Drafaka-da mek ettii
talebesine dahi - kendisine mahss bir usl ile - no-tasz, iretsiz btn
perdeleri srasiyle anlamak ve indelhce tah-ll etmek meleke-i
ameliyyesini tedrcen iktisb ettirmi idi ki ta-lebe-i mmileyhimin bu
iktidrn re'y-el-ayn mhede ve bizzt dahi tecribe ettiim vakit
ulvv-i himmet-i std cizane takdr ve tebcle mecbur olmu idim".
Zek Dede'nin pek ok talebesi vardr. Bunlar arasnda kendisinden
en ok istifade edenler, bata olu Ahmed Irsoy olmak zere,
Belikizade Ali Ak Bey, Hseyin Fahreddin Dede, evki Bey, Ahmed
Avni Konuk, Dr. Subhi Ezgi, Muallim Kzm Uz, Dr. rif At gibi
ahsiyetlerdir. Rauf Yekta merhum ise ancak ay kadar kendisinden
istifade edebilmi ve bu deerli hocas hakknda, lmnden yl
sonra 53 sahifelik bir eser neretmitir (Estz-i el-han, Hoca Zek
D\ede efendi 1318).
Dr. Subhi Ezgi de stad hakknda unlar sylemektedir (Trk
musikisiII,, 184):
"Yetmi iki yanda mlki olduum Zek efendi'nin sesi gzel
deil idi. Velkin dilerinin yokluuna ramen okuyuu gayet metn
idi. Sesleri ve arpmalar tam shhatle ve ok aikr bir srette
terennm ederdi. Gayetle zhd takv sahibi idi. ok temiz giyinir ve
ok cmerd idi. Bir ok musiki talebesi yetitirdi. Bdi-hev idi.
Yalnz Drsafaka'da musiki muallimliinden az bir para alyordu.
Bu hayrhah musikiciye hicr 307 (M. 1889) senesinde akirt
olmutum. Her pazar gn leden sonra Eyup'ta ah Sultan
tekkesinin hnkr mahfilinde be alt arkadamla kendisinden musiki
dersleri aldk. Her derste bizimle drt be saat urayordu. Benim sz
musikisindeki ma'lmtm bu ztin himmetiyle hsl ol mutur, iki
buuk sene kendisinden sz musikisini rendim."
Bu san'atkr hakknda bir takm ihtifaller de yaplmtr.
Darlelhan mecmuasnn l nisan 1340 tarihli ve 2 numaral
nshasnda u kaydlar vardr (S- 9 6 ) :
"Zek Dede ihtifali: Byk Trk bestekr Eyyub Zek De-
de'nin vefatndan beri yirmi yedi sene gemesi mnasebetiyle "Eyup
mahfili" tarafndan merhmun hatrasn tebcl iin bir ihtifal yap-

Türk Musikisi Antolojisi

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Türk Musikisi Antolojisi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

6 TRK MUSKS ANTOLOJS

bu ihtimallerledir ki bu paralar buraya yazmakta tereddd etmedik. Bu

zannedenler aldanrlar. Esasen hayatlar hakknda verdiimiz izah-

Tekjj, Sala, Salt. Temcid gibi din paralarla Ezan, Ka-

Mevlid'i muhtelif kimselerin, muhtelif asrlarda besteledikleri

vardr. Bu eit ilhler iin "Sofu kaldran" tabirinin ayi' olmas

Tab, bilhassa musiki sahasnda byk bir kabiliyet gstermiti.

Bu asrn son yarsnda sesinin gzelliiyle, Kur'an, tecvid ve

(1) Mst. Mc., Os. Mc.

Seherde uyanr hep cmle kular

Mevleviler arasnda tedenberi okunmakta bulunan ve "yin-i

(1) Bu yinlerin notalar iin baknz: stanbul konservatuvar neriya-

Hac Bayram Veli

Acem ilh, G., B. kendisinin

Nolur ise ko ki olsun oliser

(1) Mst. Mc. Os. Mc., Sd. Mc.

Bayt lh, G., B. kendisinin

Yreime dost derdi urdu drl yreler

Pselik ilh, G., B. kendisinin

(1) Os. Mc.

Eref olu Rm eder

Bayat ilh, G., B, kendisinin

(1) Mst. Mc.

Bu asra id elimizde epeyce tebihler, tevihler ve ilhler var-

ilMsini kraat ederek alay kfc dibinden ubr ederler"

Sultan Dvn (vefat 936-1529) tarafndan tesis edilen Msr

"Mevln-yi mezbr Zkir mahlas ile mehur fenn-i musikde

Kymetli musikiinas Dr. S-ubki, "Trk musikisi" adl eserinde

"Altm seneden ziyde zikr-i nevbesteleri tannendz- gerdn*.

lerinde gitmee dmen herzede oldu. Her biri kaziyyeden b haber .

namelerinden reniyoruz- Bizzat Hday Halfelerinden olduu da

mt. eyhlislm Bostanzade'den mlzim olduktan sonra baz e-

eyhlislm Esad da onu u yolda medhetmektedir (Atrabl-

ve tesbht vardr ki syt- metanet ve nezketi peyveste-i bm-

Mushaf- mr mer ibn-i Nasuh Paa'nn

Safy diyor ki:

XVII nci asrn kudretli bestekrlarndan biri de Glsen Sada-

1067 (M. 1656) zilkadesinin yirminci gn Bursa'da vefat etti.

Kudsiyn- smn didi fevti trihin 1077 T*

Bre mahlsiyle baz iirler de kaleme alan Ykubzade, bir

"Hl zkiran beyninde mtedvel olan ezkr ve asvt ve ter-

_ 1080 air Fenn

de u tarihi vcude getirmitir:

Safay, Yusuf Dede hakknda u takdirli cmleleri sarfediyor:

Biri de Ysuf-i Derv ki Mevln'nn

Evliya elebi "Yusuf Dede" yi XVII nci asrn en muktedir neyzeni

Blbl-i b-l cihan ya'ni mm- kek

Hezargradl Behet'nin syledii u tarihten de onun ak y-

Dir mm Sinanzde fenadan intikal itdi lh

Celvet eyhi, Divitizde eyh Mehmed de hem air, hem mu-

eyh "Vakayilfuzal" da bu deerli ahsiyet hakknda u se-

"Bayat yininde Mustafa Dede'nin bestekrlktaki byk kud-

(1) Rd divan: Murad Molla - Lala K. No: 445.

Mevlevi Nesib Dede u lm tarihini vcude getirmitir:

(1) Noktal ve noktasz harfler 1100 etmektedir.

"Atrablsar" mellifi Esad efendi, onun tarikat mensubu ol-

adamd. Bu yzden bir takm devlet ricalinin iltifat ve tevecch-

msrama istinad ederek 1101 (M. 1689) da gstermektedir. Msta-

(1) Safay tezkiresi, Alm. Mc. No: 658.

kaydl olduu gibi Itr'nm yukarya yazdmz tarihi de mcevher

miynesinde begayet bl ve Rm Acem'de mstkanna nihayet

Mevlna'dan balayarak byk Trk sairlerinin eserlerini bes-

Hafz Post'un din ve ldin eserlerinden maada kendi el ya-szyle