You are on page 1of 39

Morfologa Latina

Curso Latn Clsico

Profesora Ximena Ponce de Len A.

2013
1

INDICE

Pg.
Las Declinaciones

Sustantivos:
Primera Declinacin 2
Segunda Declinacin 3
Tercera Declinacin 5
Cuarta Declinacin 10
Quinta Declinacin 11
Adjetivos:
Tres Terminaciones 12
Dos Terminaciones 14
Una Terminacin 14
Numerales 15

Pronombres:
Personales 16
Reflexivos y Posesivos 17
Demostrativos 18
Personales 3era persona 19
Relativos 19
Interrogativos 20
Indefinidos 21

Participios: 22

Verbos:
Compuestos del verbo Sum 24

Conjugacin Regular Activa 25


1era Conjugacin
2da Conjugacin Indicativo
3era Conjugacin
4ta Conjugacin
5ta Conjugacin
Verbos Irregulares 28

Preposiciones: 31

Adverbios: 33

Conjunciones: 37

Interjecciones: 38
2

LOS SUSTANTIVOS

Primera Declinacin

Pertenecen a esta declinacin los sustantivos femeninos, tambin algunos masculinos


por su significacin o por su pertenencia a profesiones de varn, como nauta
(navegante), poeta (poeta), incola (habitante), etc. Por esta razn, podemos sealar que
en la primera declinacin se encuentran mayoritariamente palabras, sustantivos y
adjetivos femeninos.

SINGULAR

CASOS SUSTANTIVOS ADJETIVOS


Nominativo y Vocativo rosA (la rosa) albA
Acusativo rosAM (a la rosa) albAM
Genitivo rosAE (de la rosa) albAE
Dativo rosAE (para la rosa) albAE
Ablativo rosA (por/ con la rosa) albA

PLURAL

CASOS SUSTANTIVOS ADJETIVOS


Nominativo y Vocativo rosAE albAE
Acusativo rosAS albAS
Genitivo rosARUM albARUM
Dativo y Ablativo rosIS albIS
3

Segunda Declinacin

Pertenecen a esta declinacin sustantivos y adjetivos masculinos, neutros y femeninos


(escasos). En el caso de los sustantivos pueden presentar terminaciones como us, er, ir,
um y en los adjetivos us, er y um.

SINGULAR

CASOS SUSTANTIVOS
Nominativo dominUS agER vIR templUM
Vocativo dominE agER vIR templUM
Acusativo dominUM agrUM virUM templUM
Genitivo dominI agrI virI templI
Dativo dominO agrO virO templO
Ablativo dominO agrO virO templO

PLURAL

CASOS SUSTANTIVOS
Nominativo y dominI agrI virI templA
Vocativo
Acusativo dominOS agrOS virOS templA
Genitivo dominORUM agrORUM virORUM templORUM
Dativo y dominIS agrIS virIS templIS
Ablativo

SINGULAR

CASOS ADJETIVOS
Nominativo albUS libER albUM
Vocativo albE libER albUM
Acusativo albUM liberUM albUM
Genitivo albI liberI albI
Dativo albO liberO albO
Ablativo albO liberO albO
4

PLURAL

CASOS ADJETIVOS
Nominativo y albI liberI albA
Vocativo
Acusativo albOS liberOS albA
Genitivo albORUM liberORUM albORUM
Dativo y albIS liberIS albIS
Ablativo
5

Tercera Declinacin

Pertenecen a esta declinacin sustantivos y adjetivos masculinos-femeninos y neutros.


Podemos encontrar palabras como: princeps (jefe), miles (soldado), lux (luz), y caput,
(cabeza).

SINGULAR

CASOS MASCULINO-FEMENINO NEUTRO


Nominativo y princepS mileS luX capuT
Vocativo
Acusativo principEM militEM lucEM capuT
Genitivo principIS militIS lucIS capitIS
Dativo principI militI lucI capitI
Ablativo principE militE lucE capitE

PLURAL

CASOS MASCULINO-FEMENINO NEUTRO


Nominativo, principES militES lucES capitA
Vocativo,
Acusativo
Genitivo principUM militUM lucUM capitUM
Dativo y principIBUS militIBUS lucIBUS capitIBUS
Ablativo

Tambin encontramos en esta declinacin palabras como consul (cnsul), orator


(orador), pater (padre), aequor (llanura), leo (len), virgo (virgen), hiem (invierno),
semen (semilla), pubes (pber), mos (costumbre) arbos / arbor (rbol), corpus (cuerpo)
y genus (raza).

SINGULAR

CASOS MASCULINO-FEMENINO NEUTRO


Nominativo y consuL oratoR pateR aequoR
Vocativo
Acusativo consulEM oratorEM patrEM aequoR
Genitivo consulIS oratorIS patrIS aequorIS
Dativo consulI oratorI patrI aequorIS
Ablativo consulE oratorE patrE aequorE
6

PLURAL

CASOS MASCULINO-FEMENINO NEUTRO


Nominativo, consulES oratorES patrES aequorA
Vocativo,
Acusativo
Genitivo consulUM oratorUM patrUM aequorUM
Dativo y consulIBUS oratorIBUS patrIBUS aequorIBUS
Ablativo

SINGULAR

CASOS MASCULINO-FEMENINO NEUTRO


Nominativo y leO virgO liEN hiemS semEN
Vocativo
Acusativo leonEM virginEM lienEM hiemEM semEN
Genitivo leonIS virginIS lienIS hiemIS seminIS
Dativo leonI virginI lienI hiemI seminI
Ablativo leonE virginE lienE hiemE seminE

PLURAL

CASOS MASCULINO-FEMENINO NEUTRO


Nominativo, leonES virginES lienES hiemES seminA
Vocativo,
Acusativo
Genitivo leonUM virginUM lienUM hiemUM seminUM
Dativo y leonIBUS virginIBUS lienIBUS hiemIBUS seminIBUS
Ablativo
7

SINGULAR

CASOS MASCULINO-FEMENINO NEUTRO


Nominativo y pubES moS arboS/arboR corpUS genUS
Vocativo
Acusativo puberEM morEM arborEM corpUS genUS
Genitivo puberIS morIS arborIS corporIS generIS
Dativo puberI morI arborI corporI generI
Ablativo puberE morE arborE corporE generE

PLURAL

CASOS MASCULINO-FEMENINO NEUTRO


Nominativo, puberES morES arborES corporA generA
Vocativo,
Acusativo
Genitivo puberUM morUM arborUM corporUM generUM
Dativo y puberIBUS morIBUS arborIBUS corporIBUS generIBUS
Ablativo

Por ltimo en esta declinacin encontramos las siguientes palabras masculinas


femeninas y neutras: sitis (sed), hostis (enemigo), febris (fiebre), sedes (sede), imber
(lluvia), mare (mar), animal (animal), mors (muerte) y ferox (feroz)

SINGULAR

CASOS MASCULINO-FEMENINO NEUTRO


Nominativo y sitIS hostIS febrIS marE
Vocativo
Acusativo sitIM hostEM febrEM/IM marE
Genitivo sitIS hostIS febrIS marIS
Dativo sitI hostI febrI marI
Ablativo sitI hostE febrE/I marI
8

PLURAL

CASOS MASCULINO-FEMENINO NEUTRO


Nominativo, sitES hostES febrES marIA
Vocativo,
Acusativo sitES/IS hostES/IS febrES/IS marIA
Genitivo sitIUM hostIUM febrIUM marIUM
Dativo y sitIBUS hostIBUS febrIBUS marIBUS
Ablativo

SINGULAR

CASOS MASCULINO-FEMENINO NEUTRO


Nominativo y sedES imbER animaL
Vocativo
Acusativo sedEM imbrEM animaL
Genitivo sedIS imbrIS animalIS
Dativo sedI imbrI animalI
Ablativo sedE imbrE animalI

PLURAL

CASOS MASCULINO-FEMENINO NEUTRO


Nominativo, sedES imbrES animalIA
Vocativo,
Acusativo sedES/ sedIS imbrES/ imbrIS animalIA
Genitivo sedIUM imbrIUM animalIUM
Dativo y sedIBUS imbrIBUS animalIBUS
Ablativo

CASOS SINGULAR PLURAL


Nominativo y morS mortES
Vocativo
Acusativo mortEM mortES/ mortIS
Genitivo mortIS mortIUM
Dativo mortI mortIBUS
Ablativo mortE mortIBUS
9

SINGULAR

CASOS MASCULINO-FEMENINO NEUTRO


Nominativo y feroX feroX
Vocativo
Acusativo ferocEM feroX
Genitivo ferocIS ferocIS
Dativo ferocI ferocI
Ablativo ferocI ferocI

PLURAL

CASOS MASCULINO-FEMENINO NEUTRO


Nominativo y ferocES ferocIA
Vocativo
Acusativo ferocIS/ ferocES ferocIA
Genitivo ferocIUM ferocIUM
Dativo y Ablat. ferocIBUS ferocIBUS
10

Cuarta Declinacin

Pertenecen a esta declinacin sustantivos masculinos, femeninos y neutros. Como por


ejemplo: fructus (fruto), tribus (tribu) y cornus (cuerno).

SINGULAR

CASOS MASCULINO-FEMENINO NEUTRO


Nominativo y fructUS tribUS cornU
Vocativo
Acusativo fructUM tribUM cornU
Genitivo fructUS tribUS cornUS / cornU
Dativo fructUI tribUI cornUI/ cornU
Ablativo fructU tribU cornU

PLURAL

CASOS MASCULINO-FEMENINO NEUTRO


Nominativo, fructUS tribUS cornUA
Vocativo,
Acusativo
Genitivo fructuUM tribuUM cornuUM
Dativo y fructIBUS tribUBUS cornIBUS
Ablativo

Hay casos como el del sustantivo domun que es heterclito, es decir, se declina tanto en
la segunda declinacin como en la cuarta

CASOS SINGULAR PLURAL


Nominativo y domUS domUS
Vocativo
Acusativo domUM domUS, domOS
Genitivo domUS/ domI domuUM, domorUM
Dativo domUI/ domO domIBUS
Ablativo domU/ domO domIBUS
Loc. domI
11

Quinta Declinacin

En esta declinacin los sustantivos son pocos y casi todos femeninos, exceptuando el
masculino (meridies).
Tan slo dies (da), res (cosa) y spes (esperanza) tienen ambos gneros en el singular y
en el plural son masculinos.

CASOS SINGULAR PLURAL


Nominativo y diES diES
Vocativo
Acusativo diEM diES
Genitivo diEI diERUM
Dativo diEI diEBUS
Ablativo diE diEBUS
12

LOS ADJETIVOS
Los Adjetivos de Tres Terminaciones

Cada terminacin corresponde a un gnero distinto: masculino, femenino y neutro.

SINGULAR

CASOS MASCULINO FEMENINO NEUTRO


Nominativo bonUS (bueno) bonA (buena) bonUM
Vocativo bonE bonA bonUM
Acusativo bonUM bonAM bonUM
Genitivo bonI bonAE bonI
Dativo bonO bonAE bonO
Ablativo bonO bonA bonO

PLURAL

CASOS MASCULINO FEMENINO NEUTRO


Nominativo y bonI (buenos) bonAE (buenas) bonA
Vocativo
Acusativo bonOS bonAS bonA
Genitivo bonORUM bonARUM bonORUM
Dativo y bonIS bonIS bonIS
Ablativo

SINGULAR

CASOS MASCULINO FEMENINO NEUTRO


Nominativo pulchER pulchrA pulchrUM
Vocativo pulchER pulchrA pulchrUM
Acusativo pulchrUM pulchrAM pulchrUM
Genitivo pulchrI pulchrAE pulchrI
Dativo pulchrO pulchrAE pulchrO
Ablativo pulchrO pulchrA pulchrO
13

PLURAL

CASOS MASCULINO FEMENINO NEUTRO


Nominativo y pulchrI pulchrAE pulchrA
Vocativo
Acusativo pulchrOS pulchrOS pulchrA
Genitivo pulchrORUM pulchrARUM pulchrORUM
Dativo y pulchrIS pulchrIS pulchrIS
Ablativo

SINGULAR

CASOS MASCULINO FEMENINO NEUTRO


Nominativo acER acrIS acrE
Vocativo acER acrIS acrE
Acusativo acrEM acrEM acrE
Genitivo acrIS acrIS acrIS
Dativo acrI acrI acrI
Ablativo acrI acrI acrI

PLURAL

CASOS MASCULINO FEMENINO NEUTRO


Nominativo y acrES acrES acrIA
Vocativo
Acusativo acrES acrES acrIA
Genitivo acrIUM acrIUM acrIUM
Dativo y acrIBUS acrIBUS acrIBUS
Ablativo
14

Adjetivos de Dos Terminaciones

La primera terminacin es comn al masculino y femenino; la segunda corresponde al


neutro.

CASOS SINGULAR PLURAL


MASC-FEM NEUTRO MASC-FEM NEUTRO
Nominativo y omnIS (todo, omnE omnES (todos, omnIA
Vocativo toda) todas)
Acusativo onmEM omnE omnES (IS) omnIA
Genitivo omnIS omnIS omnIUM omnIUM
Dativo y omnI omnI omnIBUS omnIBUS
Ablativo

Adjetivos de Una Terminacin

La terminacin es comn a los tres gneros en el nominativo del singular, pues la


desinencia S del masculino-femenino se ha extendido tambin al neutro.

CASOS SINGULAR PLURAL


MASC-FEM NEUTRO MASC-FEM NEUTRO
Nominativo y prudenS prudenS prudentES prudentIA
Vocativo
Acusativo prudentEM prudenS prudentES (IS) prudentIA
Genitivo prudentIS prudentIS prudentIUM prudentIUM
Dativo prudentI prudentI prudentIBUS prudentIBUS
Ablativo prudentE prudentI prudentIBUS prudentIBUS

CASOS SINGULAR PLURAL


MASC-FEM NEUTRO MASC-FEM NEUTRO
Nominativo y vetUS vetUS veterES veterA
Vocativo
Acusativo veterEM vetUS veterES veterA
Genitivo veterIS veterIS veterUM veterUM
Dativo veterI veterI veterIBUS veterIBUS
Ablativo veterE veterE veterIBUS veterIBUS
15

ADJETIVOS NUMERALES

Los numerales cardinales expresan simplemente el nmero o la cantidad. La mayora de


los cardinales no se declina; los nicos que tienen declinacin son:

UNUS, -A, -UM ('uno'):


CASOS MASCULINO FEMENINO NEUTRO
Nominativo unus una unum
Acusativo unum unam unum
Genitivo unius unius unius
Dativo uni uni uni
Ablativo uno una uno

DUO, -AE, -O ('dos'):


CASOS MASCULINO FEMENINO NEUTRO
Nominativo duo duae duo
Acusativo duos duas duo
Genitivo duorum duarum duorum
Dativo duobus duabus duobus
Ablativo duobus duabus duobus

TRES, TRIA ('tres'):


CASOS MASCULINO FEMENINO NEUTRO
Nominativo tres tres tria
Acusativo tres tres tria
Genitivo trium trium trium
Dativo tribus tribus tribus
Ablativo tribus tribus tribus
Ejemplos
Lectio septima: tum mater porculum uno numno aureo.
Lectio decima: saepe mile duo pila habet.

Nota:
El numeral centum ('cien') es indeclinable, pero las dems centenas se declinan
como el plural de los adjetivos de una o dos terminaciones.
El numeral mille ('mil') es indeclinable, pero los dems millares se expresan con
el plural milia, milium, que se declina un sustantivo neutro de la tercera
declinacin.
16

LOS PRONOMBRES

Pronombres Personales

Los pronombres personales son las palabras que sustituyen a las personas gramaticales,
es decir, a los interlocutores en el dilogo. Son los siguientes:

1era Persona = la que habla:


Singular : ego = yo
Plural : nos = nosotros

2da Persona = la que escucha:


Singular : tu = t
Plural : vos = vosotros

3era Persona = la que no participa en la conversacin. No tiene forma propia.

SINGULAR

CASOS 1era. PERSONA 2da. PERSONA


Nominativo ego / yo tu / t
Vocativo ---- / ---- tu / t
Acusativo me / me, a mi te / te, a ti
Genitivo mei / de mi tui / de ti
Dativo mihi / a, para mi : me tibi / a, para ti ; te
Ablativo me / de, por mi te / de, por ti

PLURAL

CASOS 1era. PERSONA 2da. PERSONA


Nominativo nos / nosotros vos / vosotros
Vocativo ---- / ---- vos / vosotros
Acusativo nos / nos, a nosotros vos / os, a vosotros
Genitivo nostrum o nostri/ de nosotros vestrum o vestri / de vosotros
Dativo nobis / a, para nosotros; nos vobis / a, para vosotros; vos
Ablativo nobis / de, por nosotros vobis / de, por vosotros
17

Pronombre Reflexivo

Existe nicamente el pronombre reflexivo de tercera persona sui, sibi; es el mismo para
el singular y plural.

CASOS PRONOMBRE REFLEXIVO


Acusativo se y sese se, a s
Genitivo sui de s
Dativo sibi a, para s ; se
Ablativo se y sese de, por s

Pronombres / Adjetivos Posesivos

Los pronombres posesivos indican posesin o pertenencia. Derivan, como en espaol ,


de los pronombres personales y se distinguen por la persona gramatical y por el nmero
de poseedores:

meus, mea, meum : de primera persona y un solo poseedor: mo, ma, mi.

tuus, tua, tuum : de segunda persona y un solo poseedor: tuyo, tuya, tu.

suus, sua, suum : de tercera persona y un solo poseedor: suyo, suya, su.

noster, nostra, nostrum : de primera persona y varios poseedores : nuestro, nuestra.

vester, vestra, vestrum : de segunda persona y varios poseedores: vuestro, vuestra.

suus, sua, suum : de tercera persona y varios poseedores: suyo, suya, su.

Nota:
Son adjetivos si acompaan al nombre: mater mea = mi
madre.

Son pronombres si sustituyen al nombre: meus = el mo


18

Pronombres Demostrativos

DEMOSTRATIVOS PROPIOS DE IDENTIDAD ANAFRICO


hic, haec, hoc = ste idem, eadem, idem = el is, ea, id = ste,
mismo se, aqul, l
iste, ista, istud = se
ipse, ipsa, ipsum = l
ille, illa, illud = aqul mismo

Pronombres /Adjetivos Demostrativos

CASOS SINGULAR (este, esta) PLURAL (estos, estas)


MAS FEM NEUTR MAS FEM NEUTR
Nominativo hic haec hoc hi hae haec
Acusativo hunc hanc hoc hos has haec
Genitivo huius huius huius horum harum horum
Dativo huic huic huic his his his
Ablativo hoc hac hoc his his his

CASOS SINGULAR (ese, esa) PLURAL (esos, esas)


Nominativo iste ista istud isti istae ista
Acusativo istum istam istud istos istas ista
Genitivo istius istius istius istorum istarum istorum
Dativo isti isti isti istis istis istis
Ablativo isto ista isto istis istis istis

CASOS SINGULAR (aquel, aquella) PLURAL (aquellos, aquellas)


Nominativo ille illa illud illi illae illa
Acusativo illum illam illud illos illas illa
Genitivo illius illius illius illorum illarum illorum
Dativo illi illi illi illis illis illis
Ablativo illo illa illo illis illis illis

CASOS SINGULAR (el mismo, a) PLURAL (los mismos, as)


Nominativo idem eadem idem iidem (eidem) eaedem eadem
Acusativo eundem eandem idem eosdem easdem eadem
Genitivo eiusdem eiusdem eiusdem eorundem earundem eorundem
Dativo eidem eidem eidem iisdem ( isdem, eisdem)
Ablativo eodem eadem eodem iisdem ( isdem, eisdem)
19

CASOS SINGULAR (l mismo, a) PLURAL (los mismos, as)


Nominativo ipse ipsa ipsum ipsi ipsae ipsa
Acusativo ipsum ipsam ipsum ipsos ipsas ipsa
Genitivo ipsius ipsius ipsius ipsorum ipsarum ipsorum
Dativo ipsi ipsi ipsi ipsis ipsis ipsis
Ablativo ipso ipsa ipso ipsis ipsis ipsis

Pronombre Personal 3era persona

CASOS SINGULAR (ste, a o l , ella) PLURAL (stos, as o ellos, as)


MAS FEM NEUTR MAS FEM NEUTR
Nominativo is ea id ii (i,ei) eae ea
Acusativo eum eam id eos eas ea
Genitivo eius eius eius eorum earum eorum
Dativo ei ei ei iis (is, eis)
Ablativo eo ea eo iis (is, eis)

Nota: Este pronombre se utiliza como pronombre personal de 3era persona, l


ella. Las flechas indican que el pronombre es el mismo para todos los gneros.

Pronombre Relativo

CASOS SINGULAR (el que, la que) PLURAL (los que, las que)
MAS FEM NEUTR MAS FEM NEUTR
Nominativo qui quae quod qui quae quae
Acusativo quem quam quod quos quas quae
Genitivo cuius cuius cuius quorum quarum quorum
Dativo cui cui cui quibus quibus quibus
Ablativo quo qua quo quibus quibus quibus
20

Pronombre Interrogativo-Indefinido

CASOS SINGULAR PLURAL


Interrogativo (quin, qu) Interrogativo (quines, qu)
Indefinido (quien, que) Indefinido (quienes, que)
MAS FEM NEUTR MAS FEM NEUTR
Nominativo quis quae quid qui quae quae
(qui) indef. (qua) (quod) indef. (qua)
Acusativo quem quam quid quos quas quae
(quod) indef. (qua)
Genitivo cuius cuius cuius quorum quarum quorum
Dativo cui cui cui quibus quibus quibus
Ablativo quo qua quo quibus quibus quibus
(qui)
21

Pronombres Indefinidos

Entre el gran nmero de pronombres indefinidos existentes en latn los ms frecuentes


son:

ALIQUIS y aliqui, aliqua, aliquid y aliquod = alguno.

QUIDAM (quisdam), quaedam, quidam y quoddam = alguno, cierto.

ALIUS, alia, aliud = otro (de varios).

ALTER, altera, alterum = el otro (de dos)

UTERQUE, utraque, utrumque = cada uno de los dos, los dos.

UNUS, una, unum = uno, uno solo.

ULLUS, ulla, ullum = uno, alguno.

NULLUS, nulla, nullum = ninguno.

SOLUS, sola, solum = solo.

TOTUS, tota, totum = todo, entero.

Nota:
Los dos primeros son compuestos de quis y se declinan como ste. Los restantes se
declinan como los adjetivos de tres terminaciones, pero haciendo el genitivo singular
en ius y el dativo singular en i para los tres gneros.

Los pronombres indefinidos se transformaron al pasar al espaol. Entre los que quedan
se encuentra aliquis en la forma de alguien (de aliquem) y alguno (de aliquis
unus).
22

PARTICIPIOS

SINGULAR

CASOS MASCULINO-FEMENINO NEUTRO


Nominativo amaNS (amando) amaNS (amando)
Vocativo
Acusativo amantEM amaNS
Genitivo amantIS amantIS
Dativo amantI amantI
Ablativo amantE /amantI amantE /amantI

PLURAL

CASOS MASCULINO-FEMENINO NEUTRO


Nominativo amantES amantIA
Vocativo
Acusativo amantES/ amantIS amantIA
Genitivo amantIUM amantIUM
Dativo Ablativo amantIBUS amantIBUS

DECLINACIONES IRREGULARES

CASOS SINGULAR
Nominativo y IuppitER viS boS suS senEX
Vocativo
Acusativo IovEM viM bovEM suEM senEM
Genitivo IovIS (viS) bovIS suIS senIS
Dativo IovI (vI) bovI suI senI
Ablativo IovE vI bovE suE senE

CASOS PLURAL
Nominativo y virES bovES suES senES
Vocativo
Acusativo virIS /virES bovES suES senES
Genitivo virIUM boUM suUM senUM
Dativo y Ablativo virIBUS buBUS /boBUS suBUS/suIBUS senIBUS

NOTA: Iuppiter no tiene plural y vis es apenas empleado en genitivo y dativo singular.
23

VERBO SER

MODOS
P INDICATIVO SUBJUNTIVO IMPERATIVO
R S. Ego sum yo soy S. sim yo sea Presente Futuro
E Tu es t eres sis t seas Es s t 2. esto sers
S Ei est l es sit l sea t
E 3. esto sea, ser l
N P. Nos sumus nos somos P. simus nos seamos
T Vos estis vos sois sitis vos seis este sed 2.estle sed,
E Ii sunt ellos son sint ellos sean seris vosotros
I S. eram yo era S. essem yo sera, fuera
M eras t eras esses t seras, fuese 3. sunto sean,
P erat l era esset l sera sern ellos
E
R P. ramus nos eramos P. essmus nos seramos INFINITIVO
F ertis vos erais esstis vos serais Presente esse ser
E erant ellos eran essent ellos seran
F S. ero yo ser Perfecto fuisse haber
U eris tu sers sido
T erit l ser
U Futuro fore; futurum
R P. rimus nos seremos am, um, os, as, a esse
O eritis vos seris 2)haber de ser
1 erunt ellos sern
P S. fui yo fu S. ferim yo haya sido PARTICIPIO
E fusti tu fuiste feritis t hayas sido
R fut l fue ferit l haya sido Presente-
F
E P. fimus nos fuimos P. furimus n hayamos sido Perfecto-
C fusti vos fuisteis furitis vos hayis sido
T furunt ellos fueron ferint ellos hayan sido Futuro futurus a um
El que ser
P S. feram yo haba sido S. fussem habra, hubiera
L feras habas sido fusses hubiese sido
U ferat haba sido fusset 2) En la construccin
S del nominativo con
C P. fuermus habamos sido P. fuissmus infinitivo, vale:
U fuertis habais sido fuisteis fore; futurus a, um, i
A ferant haban sido fussent ae, a, esse, que ser
F S. fero habr sido 1) Formas menos usadas: el infinitivo fore es
U feris habrs sido forem invariable
T ferat habr sido fores
U foret
R P. ferimus habremos sido formus
O furitis habris sido fortis
2 fuerint habrn sido forent
24

VERBO ESSE Y SUS COMPUESTOS

CONJUGACIONES Y TIEMPOS DEL VERBO ESSE (SER)


PRESENTE PERFECTO IMPERFECTO
sum fui eram
es fuisti eras
est fuit erat
sumus fuimus eramus
estis fuistis eratis
sunt fuerunt erant

La lengua latina presenta once compuestos del verbo copulativo sum:

ab-sum, ab-es, ab-esse, a-fui: estar ausente, faltar.


ad-sum, ad-es, ad-esse, ad-fui (affui): estar presente, asistir.
de-sum, de-es, de-esse, de-fui: faltar.
in-sum, in-es, in-esse,in-fui: estar dentro. estar presente.
inter-sum, inter-es, inter-esse, inter-fui: estar presente, participar, interesar.
ob-sum, ob-es, ob-esse, ob-fui: daar, contrariar.
pos-sum, pot-es, pos-se, potui: poder.
prae-sum, prae-es, prae-esse, prae-fui: presidir, estar delante.
pro-sum, prod-es, prod-esse, pro-fui: aprovechar, ser til.
sub-sum, sub-es, sub-esse: estar debajo.
super-sum, super-es, super-esse, super-fui: estar encima, dirigir, sobrevivir.

CONJUGACIONES Y TIEMPOS DEL VERBO POSSUM (POT + ESSE), (PODER)


PRESENTE PERFECTO IMPERFECTO
possum Potui poteram
potes potisti poteras
potest potuit poterat
possumus potuimus poteramus
potestis potistis poteratis
possunt potuerunt potuerant

El verbo possum est formado con el pot-. La t final se mantiene si la forma


correspondiente del verbo sum empieza por vocal (potest), pero se transforma en s si la
forma de sum empieza por s- (possum). El tiempo perfecto es regular sobre el tema
potu-
25

CONJUGACIN REGULAR ACTIVA


T MODO INDICATIVO

1era. 2da. 3era. 4ta. Conjugacin


P Conjugacin Conjugacin Conjugacin Conjugacin mixta (3a y 4)
R
E
Verbo Amo Verbo Moneo Verbo Rego Verbo Audio Verbo Capio
S Yo amo Yo aviso Yo rijo Yo oigo Yo cojo
E am-o mon-eo reg-o aud-io cap-io
N amo-as mon-es reg-is aud-is cap-is
T
E
am-at mon-et reg-it aud-it cap-it
am-amus mon-emus reg-imus aud-imus cap-imus
am-atis mon-etis reg-itis aud-itis cap-itis
am-ant mon-ent reg-unt aud-iunt cap-iunt
P Yo amaba Yo avisaba Yo regia Yo oia Yo cogia
R
E
T am-abam mon-ebam reg-ebam aud-iebam cap-iebam
E am-abas mon-ebas reg-ebas aud-iebas cap-iebas
R. am-abat mon-ebat reg-ebat aud-iebat cap-iebat
I
am-abamus mon-ebamus reg-ebamus aud-iebamus cap-iebamus
M am-abatis mon-ebatis reg-ebatis aud-iebatis cap-iebatis
P. am-abant mon-ebant reg-ebant aud-iebant cap-iebant
F Yo amar Yo avisar Yo regir Yo oir Yo coger
U
T
U am-abo mon-ebo reg-am aud-iam cap-iam
R am-abis mon-ebis reg-es aud-ies cap-ies
O am-abit mon-ebit reg-et aud-iet cap-iet
I
am-abimus mon-ebimus reg-emus aud-iemus cap-iemus
M am-abitis mon-ebitis reg-etis aud-ietis cap-ietis
P. am-abunt mon-ebunt reg-ent aud-ient cap-ient
P Yo am Yo avis Yo reg Yo o Yo cog
R
E
T amav-i monu-i rex-i audiv-i cep-i
E amav-isti monu-isti rex-isti audiv-isti cep-isti
R. amav-it monu-it rex-it audiv-it cep-it
amav-imus monu-imus
P
rex-imus audiv-imus cep-imus
E amav-istis monu-istis rex-istis audiv-istis cep-istis
R. amav-erunt monu-erunt rex-erunt audiv-erunt cep-erunt
P Yo haba amado Yo haba avisado Yo haba regido Yo haba odo Yo haba cogido
R
E
T. amav-eram monu-eran rex-eram audiv-eram cep-eram
amav-eras monu-eras rex-eras audiv-eras cep-eras
P amav-erat monu-erat rex-erat audiv-erat cep-erat
L
U
amav-eramus monu-eramus rex-eramus audiv-eramus cep-eramus
S amav-eratis monu-eratis rex-eratis audiv-eratis cep-eratis
C. amav-erant monu-erant rex-erant audiv-erant cep-erant
F Yo habr amado Yo habr avisado Yo habr regido Yo habr odo Yo habr cogido
U
T
U amav-ero monu-ero rex-ero audiv-ero cep-ero
R. amav-eris monu-eris rex-eris audiv-eris cep-eris
amav-erit monu-erit rex-erit audiv-erit cep-erit
P
E
amav-erimus monu-erimus rex-erimus audiv-erimus cep-erimus
R amav-eritis monu-eritis rex-eritis audiv-eritis cep-eritis
F. amav-erint monu-erint rex-erint audiv-erint cep-erint
26

MODO IMPERATIVO
1era. 2da. 3era. 4ta. Conjugacin
Conjugacin Conjugacin Conjugacin Conjugacin mixta (3a y 4)
PRESENTE
am-a ama t mon-e avisa t reg-e rige t aud-i oye t cap-e coge t

am-ate amad vos mon-ete avisad vos reg-ite regid vos aud-ite oid vos cap-ite coged vos

FUTURO
am-ato ama t mon-eto avisa t reg-ito rige t aud-ito oye t cap-ito coge t
am-ato ame l mon-eto avise l reg-ito rige l aud-ito oiga l cap-ito coja l
am-atote amad vos mon-etote avisad reg-itote regid aud-itote oid cap-itote cojed
am-anto amen ellos vos vos vos vos
mon-ento avisen reg-unto rijan aud-iunto cap-iunto cojan
ellos ellos oigan ellos ellos

T MODO SUBJUNTIVO

1era. 2da. 3era. 4ta. Conjugacin


P Conjugacin Conjugacin Conjugacin Conjugacin mixta (3a y 4)
R
E
Verbo Amo Verbo Moneo Verbo Rego Verbo Audio Verbo Capio
S Yo ame Yo avise Yo rija Yo oiga Yo coja
E am-em mon-eam reg-am aud-iam cap-iam
N amo-es mon-eas reg-as aud-ias cap-ias
T
E
am-et mon-eat reg-at aud-iat cap-iat
am-emus mon-eamus reg-amus aud-iamus cap-iamus
am-etis mon-eatis reg-atis aud-iatis cap-iatis
am-ent mon-eant reg-ant aud-iant cap-iant
I Yo ama-ra o (se) Yo avisa-ra o (se) Yo rigie-ra o (se) Yo oyera o (se) Yo cogiera o (se)
M
P
E am-arem mon-erem reg-erem aud-irem cap-erem
R am-ares mon-eres reg-eres aud-ires cap-eres
F am-aret mon-eret reg-eret aud-iret cap-eret
E
C
am-aremus mon-eremus reg-eremus aud-iremus cap-eremus
T am-aretis mon-eretis reg-eretis aud-iretis cap-eretis
O am-arent mon-erent reg-erent aud-irent cap-erent
Yo haya amado Yo haya avisado Yo haya regido Yo haya odo Yo haya cogido
P
E
R
amav-erim monu-erim rex-erim audiv-erim cep-erim
F amav-eris monu-eris rex-eris audiv-eris cep-eris
E amav-erit monu-erit rex-erit audiv-erit cep-erit
C amav-erimus monu-erimus rex-erimus audiv-erimus cep-erimus
T
O
amav-eritis monu-eritis rex-eritis audiv-eritis cep-eritis
amav-erint monu-erint rex-erint audiv-erint cep-erint
P Yo hubiera o Yo hubiera o Yo hubiera o Yo hubiera o Yo hubiera o
L
U
hubiese amado hubiese avisado hubiese regido hubiese odo hubiese cogido
S
C amav-issem monu-issem rex-issem audiv-issem cep-issem
U amav-isses monu-isses rex-isses audiv-isses cep-isses
A
N
amav-isset monu-isset rex-isset audiv-isset cep-isset
P amav-issemus monu-issemus rex-issemus audiv-issemus cep-issemus
E amav-issetis monu-issetis rex-issetis audiv-issetis cep-issetis
R. amav-issent monu-issent rex-issent audiv-issent cep-issent
27

INFINITIVO
1era. 2da. 3era. 4ta. Conjugacin
Conjugacin Conjugacin Conjugacin Conjugacin mixta (3a y 4)
PRESENTE
am-are amar mon-ere avisar reg-ere regir aud-ire or cap-ere coger

PRETRITO
amav-isse haber monu-isse haber rex-isse haber audiv-isse cep-isse haber
amado avisado regido haber odo cogido
FUTURO
amat-urum, -am,-um monit-urum, -am, rect-urum, -am, - audit-urum, - capt-urum, -am, -
esse o fuisse, haber de -um esse o fuisse, um esse o fuisse, am, -um esse o um esse o fuisse,
amar haber de avisar haber de regir fuisse, haber de haber de coger
oir

PARTICIPIO
1era. 2da. 3era. 4ta. Conjugacin
Conjugacin Conjugacin Conjugacin Conjugacin mixta (3a y 4)
PRESENTE
am-ans, -antis, el que mon-ens, -entis, el reg-ens, -entis,el aud-iens, -entis, cap- iens,- entis,
ama, amante o amando que avisa o avisando que rige, regente, el que oye, el que coge
rigiendo oyente, oyendo cogiendo

FUTURO
amat-urus, -a, -um, el monit-urus, -a, -um, rect-urus, -a, - audit-urus, -a, - capt- urus, -a, -
que ha de amar el que ha de avisar um, el que ha de um, el que ha de um, el que ha de
regir oir coger

CASOS GERUNDIO
Genitivo am-amdum, a amar mon-endum, a avisar reg-endum, a regir
Dativo am-andi, de amar mon-endi, de avisar reg-endi, de regir
Ablativo am-ando, para amar mon-endo, para avisar reg-endo, para regir
am-ando, amando mon-endo, avisando reg-endo, rigiendo

CASOS GERUNDIO
Genitivo aud-iendum, a or cap-iendum, a coger
Dativo aud-iendi, de or cap-iendi, de coger
Ablativo audi-iendo, para or cap-iendo, para coger
audi-iendo, oyendo cap-iendo, cogiendo

CASOS SUPINO
Ablativo amat-um, a amar monit-um, a avisar rect-um, a regir
amat-u, de amar monit-u, de avisar rect-u, de regir

CASOS SUPINO
Ablativo audit-um, a or capt-um, a coger
audit-u, de or cap-u, de coger
28

VERBOS IRREGULARES

VERBO VOLO, querer.

El caso de visne (vis + ne), se utiliza en forma de pregunta.


Ejemplo lectio septima: lanio: pinguem inquit habeo porculum; visne emere? tum
mater porculum uno numno aureo emit

PRESENTE PERFECTO IMPERFECTO


volo volui volebam
vis voluisti volebas
vult voluit volebat
volumus voluimus volebamus
voluistis volebatis
vultis
voluerunt volebant
volunt

Participio presente: volens, volentis.

VERBO NOLO (contraccin ne + volo), no querer.

PRESENTE PERFECTO IMPERFECTO


nolo nolui nolebam
non vis noluisti nolebas
non vult noluit nolebat
nolumus noluimus nolebamus
noluistis nolebatis
non vultis
noluerunt nolebant
nolunt

Participio de presente: nolens, nolentis.


29

VERBO MALO (contraccin magis + volo), preferir

PRESENTE PERFECTO IMPERFECTO


malo malui malebam
mavis maluisti malebas
mavult maluit malebat
malumus maluimus malebamus
maluistis malebatis
mavultis
maluerunt malebant
malunt

Participio presente: malens, malentis.

VERBO ESSE Ser o Estar

PRESENTE PERFECTO IMPERFECTO


sum fui eram
es fuisti eras
est fuit erat
sumus fuimus eramus
estis fuistis eratis
sunt fuerunt erant

VERBO FERO, llevar.

PRESENTE PERFECTO IMPERFECTO


fero tuli ferebam
fers tulisti ferebas
fert tulit ferebat
ferimus tulimus ferebamus
tulistis ferebatis
fertis
tulerunt ferebant
ferunt

Participio presente: ferens, ferentis.


30

VERBO EO, Ir.

PRESENTE PERFECTO IMPERFECTO


eo ivi (ii) ibam
is ivisti ibas
it ivit ibat
imus ivimus ibamus
ivistis ibatis
itis
iverunt ibant
eunt

Participio presente: iens, euntis


31

LAS PREPOSICIONES

Son partes invariables de la oracin. A diferencia de los sustantivos, adjetivos y


pronombres, las preposiciones no tienen gnero ni nmero, y cumplen la funcin de
relacionar dos palabras o grupos de palabras entre s.
Podemos mencionar algunas de ellas como:

AB (alejamiento, separacin)

AD (cercana)

AMBI (dualidad, alrededor)

ANTE, ANTI (ante, delante, contra)

APUD Junto a.

CIRCUM (alrededor)

CONTRA (opuesto, contra)

CUM (con, compaa, reunin)

MECUM Conmigo.

TECUM Contigo.

SECUM Consigo.

NOBISCUM Con nosotros.

VOBISCUM Con vosotros.

DE (lejana, negacin)
32

E, EX (salida, movimiento al exterior)

IN (privativo, negativo)

INFRA (debajo, inferior)

INTER (interioridad, entre, escasamente)

IUXTA (junto a)

OB (al frente, oposicin, concordancia)

PER (a travs, insistencia)

POST (detrs, despus)

PRO (adelante)

SUB (bajo, debajo)

SUPRA (superioridad, sobre)

SUPER (sobre, encima)

TRANS (al otro lado, cambio)

Nota
Las frases preposicionales en la latn poseen la siguiente estructura
Preposicin + Acusativo: in hortum, ex villam.
Preposicin + Ablativo: de milite, in stabulo.
33

LOS ADVERBIOS

Adverbios de Modo

a) Varios

quomodo? Cmo? clam, palam Secretamente, abiertamente


sic, ita As gratis, gratuito Gratis, de balde
aeque, item Igualmente frustra, nequa en vano, de balde
quemadmodum A la manera de quam, incassum
quasi, ceu Como, como s sponte, ultro Sinceramente
aliter, alioquin De otro modo facile, difficile Fcilmente, difcilmente
Contra Al contrario impuns Impunemente

b) Adverbios en Im

catervatim Por grupos passim Por diferentes partes


certatim A porfa paulatim Poco a poco
confestim Al instante praesertim Sobre todo
furtim A hurtadillas raptim De prisa
gradatim Poco a poco sensim Insensiblemente
guttatim Gota a gota separatim Por separado
nominatim Nominalmente statim Al momento, al instante
partim En parte syllabatim Slaba por slaba
vicissim Mutuamente
saitem Siquiera

c) Adverbios en Tus

antiquitus Antiguamente humanitus Humanamente


calitus Del cielo intus Dentro
divinitus De Dios penitus Hondamente, del todo
funditus De arriba radicitus De raz, de cuajo

d) Adverbios derivados de Sustantivos

certo De cierto necessario Por Necesidad


falso Falsamente raro Rara vez
forte Por casualidad rite Debidamente
iure Justamente sbito De repente
merito merecidamente tuto Con seguridad
vulgo Comnmente
34

Adverbios de Tiempo

quando Cando? abhinc Desde, de


aliquando Alguna vez nondum An no
alias En otra ocasin nuper Recientemente
tum, tunc Entonces intrdum Entre tanto
olim, quomdam En otro tiempo sero Demasiado tarde
nudiustertius Anteayer primum Primeramente
pridie El da antes deinde Despus, luego
heri Ayer tandem Por fin
hodie Hoy dnique Finalmente
mane De maana quamdiu? Por cunto tiempo?
meridie A medioda tamdiu Tanto tiempo
intrdiu De da diu Mucho tiempo
vspere Por la tarde paulisper Un poco, poco tiempo
noctu, nocte Por la noche quousque? Hasta cundo?
cras Maana quamddum? Desde cundo?
perndie Pasado maana quoties? Cuntas veces?
postridie El da despus toties Tantas veces
nunc Ahora aliquoties Algunas veces
iam Ya semel, bis, ter Una, dos, tres veces
brevi, mox Pronto quotidie Diariamente
statim, confstim En seguida quotnnis Cada ao
extemplo, protinus Al momento saepe A menudo, muchas veces
antea Antes nunquam Nunca, jams
intrea Entre tanto unquam Alguna vez
pstea Despus, luego semper Siempre
plermque Por lo comn dnuo, terum Nuevamente
simul Juntamente iugiter Continuamente
35

Adverbios de Lugar

ubi Dnde? edem Al mismo sitio


ibi Ah huc Ac
ibidem All mismo hucsque Hasta ac
hic Aqu intro Hacia adentro
libi En otra parte foras Hacia afuera
ubique En todas partes obviam Al encuentro
prope Cerca quovis A cualquier parte
procul Lejos quoquovrsus Hacia todas partes
longe A distancia, lejos quocmque A donde quiera
supra Arriba qua? Por dnde?
infra Abajo ea Por ah
incus Dentro edem Por all mismo
foris Afuera hac Por aqu
retro Atrs, detrs quacumque Por cualquier parte
nusquam En ninguna parte quorsum? Hacia adnde?
unde? De dnde? sursum Hacia arriba
inde De ah dersum Hacia abajo
hinc De aqu retrorsum Hacia atrs
aliunde De otra parte sersum Aparte, separadamente
ndique De todas partes qutenus Hasta cuando, hasta donde
quo? Adnde? etenus Hasta all, hasta entonces
eo hacia all hctenus Hasta aqu
36

Adverbios de Cantidad

multum, multo Mucho parum, paulum Poco


valde Muy, mucho paulo Excaso
tantum, solo Solamente fere, prope Casi
modo Solamente paene Casi
plus, magis Ms mximum A lo ms, a lo sumo
minus Menos minimum Por lo menos
nimis, nimium Demasiado circiter Ms o menos
vix Apenas omnino Del todo
magnpere En gran manera satis Bastante

Adverbios de Comparacin

quemdmodum As como praecipue, praesrtim Principalmente


quasi, tamquam Como imprimis, maxime Ante todo
immo, potius Antes bien magis, plus, amplius Ms
aeque, priter Igualmente minus Menos
liter, secus De otra manera contra, econtra Al contrario
quodmmodo En cierto modo

Adverbios de Orden

Primum Primeramente tertium La tercera vez


deinde Despus postremum Por ltima vez
tum Luego primo Primeramente
postreme Finalmente secundo En segundo lugar
primum La primera vez tertio En tercer lugar
iterum La segunda vez postremo, ultimo Finalmente

Adverbios de Pregunta

cur, quare, quid Por qu utruman Acasoo bien


num, -ne Acaso, tal vez necne, annon O no
nonne Acaso no

Adverbios de afirmacin

ita, etiam, tique Si, cierto vere, certe, plane, sane En verdad
profecto, quidem Por cierto scilicet, vidlicet A saber
nimirum Sin duda immo Ms an

Adverbios de Negacin

non, haud No neququam, minine De ningn modo


ne quidam Ni siquiera non iam Ya no

Adverbios de Duda

forsam, frsitan, fortsse, fortssis Quizs o tal vez


37

CONJUNCIONES

Las conjunciones unen, enlazan entre s palabras o frases. Son de dos clases,
coordinativas y subordinadas.

Conjunciones de Coordinacin

a) De Enlace e) De Causa

et, ac, atque,- que Y quia, quod, quoniam Porque, pues


neque, nec Y no, ni nam, namque Porque, pues
etiam, quoque Tambin -enim, tinim Porque, pues

b) De Separacin f) De Consecuencia

aut, vel, -ve -O ergo, igitur Por esto, luego


sive, seu -O itaque Por lo tanto
quare, quaprter Por lo cual
c) De Oposicin ideo, idcirco, proinde As que
atqui, porro Pues bien
sed, at, verum Pero, ms
-vero, -autem Pero, ms
tamen, attamen Sin embargo

Conjunciones de Subordinacin

a) Finales d) Concesivas

ut Para que quamquam Aunque, si bien


ne Para que no quamvis, licet, cum Aunque, si bien
antequam Antes que etai, tamtsi, etimsi Aun cuando
postquam Despus que sive, seu Sea que
dum, modo Con tal que
b) Consecutivas ut Suponiendo que

ut As que e) Condicionales
ut non De modo que no
dum, donec En tanto que si Si
ut primum, ubi Luego que sin Pero si
quodsi Y si
c) Temporales nisi, ni Sino, a menos que

cum, quando Cuando f) Comparativas


ut, ubi Luego que
statim ut, simil tan pronto como ut, uti Como
sicut, velut As como
tamquam, casi Como
perinde ac Lo mismo que
quemdmodum A la manera que
prout Segn que
38

INTERJECCIONES

Se clasifican segn lo que expresan.

De Alegra: O, oh, ah, ohe, lo, vohe = ah, oh, bien, bueno, bravo.
De Dolor: hei, heu, eheu, pro = ay, oh dolor.
De Sorpresa: hem, proh, papae = oh, hola, cmo, caramba.
De Amenaza: vae = ay.
De Llamamiento: heus, eho, hodum, hem = hola, oye.
De Burla: vah = bah.
De Animacin: euge, eia, age = bien, bravo, ea, nimo.
De Silencio: st = chist, chistn, silencio.

Adems las interjecciones se usan como exclamaciones elpticas como:

per Jovem Por Jpiter


mehrcule, hercie Por Hrcules
pol, depol Por Plux
macte animo Ten nimo!
amabo, quaesc Por favor!
cedo Dime, dame!
pax Silencio!
page Quita, all, fuera! largo!
infandum Horrendo!
nefas Qu horror!
malum Maldicin, malvado!
scelus Infame, criminal!

You might also like