KB Niveli II 03 04 2014 PDF

Republika e Kosovs
Republika Kosova - Republic of Kosovo

Qeveria Vlada Government
Ministria e Arsimit, e Shkencs dhe e Teknologjis

Ministarstva Obrazovanja Nauke i Tehnologije
Ministry of Education Science and Technology
KURRIKULA BRTHAM
PR ARSIMIN E MESM T ULT T KOSOVS

(Klasa VI, VII, VIII dhe IX)
2012
MINISTRIA E ARSIMIT, SHKENCS DHE E TEKNOLOGJIS
Kshilli redaktues:
Nehat Mustafa
Drita Kadriu
Ramush Lekaj
Redaktori gjuhsor:
Sulejman Dermaku
Radhitja:
Granit Salihu
Ballina:
Granit Salihu
KURRIKULA BRTHAM PR ARSIMIN E MESM T ULT T KOSOVS
Fjala e Ministrit
Nxns, msimdhns, prindr, prfaqsues t arsimit dhe ju qytetar t Republiks s Kosovs, nj vit m
par n duart e t gjith atyre qe n fardo mnyre jan t ndrlidhur me arsimin parauniversitar, Ministria e
Arsimit, e Shkencs dhe e Teknologjis e Republiks s Kosovs, pasi e miratoi , solli Kornizn e Kurrikuls t
Arsimit Parauniversitar t Kosovs. Ndrsa, tani bazuar n kt dokument - Kurrikula brtham, promovohet
vizioni i ri shum m i primtuar e i konkretizuar i Qeveris s Republiks s Kosovs.
Ky dokument u dedikohet dhe ju shrben msimdhnsve, nxnsve, prindrve, drejtorve t shkollave dhe
komunitetit n prgjithsi. Rndsia e Kurrikuls Brtham, struktura, qllimet dhe parimet e arsimit parauni-
versitar jan t peshs s nj dokumenti bazik, i cili prcakton dhe rregullon rrugt e msimdhnies, msim-
nxnies, metodologjis, vlersimit, etj. Prmbajtjet e ktij dokumenti jan t obligueshme pr zbatim pr t
gjitha institucionet edukative arsimore publike dhe private n Republikn e Kosovs.
Kurrikulat brtham prmbajn gjith strukturn e arsimit parafillor dhe arsimit fillor, arsimit t mesm t
ult dhe arsimit t mesm t lart. Prmbajtjet prbrenda prkufizojn n detaje veorit e arsimit t t gjitha
niveleve t arsimit parauniversitar, kompetencat e t nxnit, shkallt e kurrikuls, rezultatet e t nxnit, fushat
e kurrikuls, planet msimore, msimi me zgjedhje, udhzimet (metodologjit) pr organizimin e procesit
msimor, vlersimi i nxnsve dhe aspekte tjera lidhur me zbatimin. Kto dokumente, besoj se prmbushin t
gjitha krkesat e shoqris pr secilin nivel formal i arsimit parauniversitar . Kshtu krijohen mundsi t reja
qe t zhvillohen tek nxnsit dijet, shkathtsit, qndrimet dhe vlerat duke kultivuar identitetin personal, kom-
btar, t prkatsis shtetrore e kulturore, duke promovuar vlerat e prgjithshme kulturore dhe qytetare, duke
zhvilluar prgjegjsit ndaj vetes, ndaj t tjerve, ndaj shoqris dhe ndaj mjedisit, si dhe duke aftsuar pr jet
dhe pr pun n kontekste t ndryshme shoqrore e kulturore, duke zhvilluar ndrmarrsin dhe prdorimin e
teknologjis, si proces e msim gjat gjith jets.
Me prkushtim profesional sht mundsuar zbatueshmria e kurrikulave brtham n koherenc dhe qn-
drueshmri te t gjitha niveleve formale t arsimit parauniveritar. Ky objektiv sht arritur duke u mbshtetur
n parimin e gjithprfshirjes, zhvillimit t kompetencave, msimdhnies dhe t nxnit e integruar dhe koher-
ent, n autonomin dhe fleksibilitetin n nivel t shkolls, n prgjegjsin dhe llogaridhnien. Parime kto qe
detyrimisht do t ndikojn n ngritjen e cilsis s arsimit.
T gjitha dokumentet e kurrikulave brtham jan t strukturuara rreth nj sistemi prej gjasht kompetencash
kryesore dhe jan ndrtuar mbi shtat fushat kurrikulare .
Dua t siguroj t gjith atyre qe ju dedikohet dokumenti, se nivelet formale t arsimit parauniversitar t
Kosovs prputhen me sistemin ndrkombtar t klasifikimit t arsimit (SNKA) t prpiluara nga UNESCO.
Andaj,shpresoj t jet br nj pun kruciale e me qndrueshmri afatgjate qe kurrikulat brtham t jen t
aplikueshme pr t gjitha nivelet formale t arsimit parauniversitar, duke filluar nga klasa parafillore dhe arsimi
fillor, pr arsimin e mesm t ult, pr arsimin e mesm t lart ( pr gjimnaze dhe pr shkolla profesionale).
Ministria kshtu po prmbush edhe nj synim nga projekti qeveritar qe ky dokument t mundsoj pro-
gres n zhvillimin e kompetencave tek nxnsit, n zhvillimin e msimdhnsve t suksesshm, dhe prindr
qe din t prcjellin sakt arritshmrit e kompetencave t fmijve t tyre. Kurrikula Brtham mundson
hartimin e planeve dhe programeve me baz n shkoll, teksteve msimore dhe burimeve tjera si dhe shum
dokumenteve tjer q e lehtsojn msimdhnien dhe msimnxnien t bazuar n kompetenca. Me kt hap
t rndsishm dhe reflektues t reformave sistemi arsimor i Republiks s Kosovs po kompletohet dhe po
demonstrohet prkushtimi pr finalizimin e projektit ton pr arsimin evropian e me njohje ndrkombtare.
Sinqerisht,
Prof. Dr. Ram Buja, Ministr
4
Shkurtesat
KB Kurrikula Brtham
RNSH Rezultatet e t nxnit pr shkall
FK Fush e Kurrikuls
ShK Shkall e Kurrikuls
KK Kurrikula e Kosovs
KKK Korniza e Kurrikuls s Kosovs
RNF Rezultate t nxnit pr fush
MASHT Ministria e Arsimit, e Shkencs dhe e Teknologjis
Shk Shkathtsi
L Lnd
RML Rezultate Msimore pr Lnd
Pp Planprogram
T Tema
RMT Rezultate Msimore pr Tema
GP Grup Punues
5
6
HYRJE
Rndsia e Kurrikuls Brtham
Struktura e arsimit parauniversitar
Qllimet e arsimit parauniversitar
Parimet e arsimit parauniversitar
shtjet e prbashkta t dokumentave t kurrikulave brtham
Struktura e Kurrikuls Brtham
7
Rndsia e Kurrikuls Brtham
Kurrikula Brtham sht dokument q n shkollat e Kosovs e bn t zbatueshme Kornizn e Kurrikuls s

Kosovs, t miratuar nga MASHT-i n gusht t vitit 2011. Me kt dokument prcaktohen rezultatet e kompe-
tencave pr lmenj t ndryshm t jets, t shprehura nprmjet njohurive faktike dhe procedurale, nprmjet
shkathtsive, qndrime dhe vlerave q duhet t zhvillohen te nxnsit gjat periudhave t caktuara kohore si
dhe qasjet, metodologjit e zbatueshmris, monitorimi dhe vlersimi. Gjithashtu, ky dokument prcakton
shprndarjen kohore npr fusha t Kurrikuls dhe ndrlidhjen ndrmjet tyre, t cilat mundsojn progres n
zhvillimin e kompetencave te nxnsit.
Dokumenti i Kurrikuls Brtham mbshtet:
nxnsit - n zhvillimin gradual t tyre, n zhvillimin e kompetencave pr arsimim trjetsor dhe n
integrimin e leht shoqror, duke i prgatitur q t ballafaqohen me sfida t jets;
msimdhnsit - n planifikimin dhe realizimin e suksesshm t puns me nxns - aktiviteteve msi
more n klas dhe jasht klase, n prgjigjet pyetjeve: Prse dhe pr qllim duhet t msojn nxnsit;
far, Kur, Sa dhe Si do t msojn nxnsit, si dhe far, Kur dhe Si t vlersohen arritjet e nxnsve -
realizimi dhe efektiviteti i aktiviteteve msimore dhe
prindrit - n ndjekjen e sakt t arritjeve t kompetencave t fmijve t tyre n periudha t caktuara
kohore n baz t njohurive, sjelljeve, ndjenjave dhe qndrimeve q manifestojn n situata t ndry
shme jetsore, n harmoni me rezultatet e t nxnit t fushave dhe shkallve kurrikulare.
Struktura e arsimit parauniversitar

Nivelet formale t arsimit parauniversitar t Kosovs prputhen me sistemin ndrkombtar t klasifikimit
t arsimit (SNKA), prpiluar nga UNESCO, dallime ka n prbrjen e strukturs s Kurrikuls Brtham t
SNKA 1, n kuadr t s cils hyn klasa parafillore, q sht pjes prbrse e edukimit parafillor. T gjitha
nivelet formale t arsimit parauniversitar jan t ndara n nnnivele formale, me emrtim - Shkallt e Kurri-
kuls, q kan qllime t caktuara dhe jan n funksion sipas emrtimeve t secils prej tyre (Shih n tabeln e
mposhtme emrtimet e secils shkall t Kurrikuls dhe seksionin 2 t ktij dokumenti).
Kurrikulat brtham (jan t hartuara) pr t gjitha nivelet formale t arsimit parauniversitar, si:
Kurrikula Brthame pr zhvillimin e fmijris s hershme (lindje - 5 vje);
Kurrikula Brtham pr klasn parafillore dhe arsimin fillor;
Kurrikula Brtham pr arsimin e mesm t ult;
Kurrikula brtham pr arsimin e mesm t lart (Kurrikula Brtham pr gjimnaze dhe Kurrikula
Brtham pr shkolla profesionale).
8
Sistemi Nivelet formale t Shkallt e Kurrikuls Kurrikulat brtham

arsimit
Ndrkombtar
parauniversitar n
i Klasifikimit t
Kosov
Arsimit - SNKA
SNKA3 Arsimi i mesm i lart Klasa XII Shkalla e Kurrikuls 6: Kurrikula Brtham pr kla-
(klasat X-XII) Konsolidim dhe specializim sat X-XII t arsimit t mesm
t lart
Klasat X-XI Shkalla e Kurrikuls 5:

Zhvillim i prgjithshm
themelor dhe profesional
SNKA 2 Arsimi i mesm i ult Klasat VIII-IX Shkalla e Kurrikula Brtham pr kla-
(klasat VI-IX) Kurrikuls 4: sat VI-IX t arsimit t mesm
Prforcim dhe orientim t ult
Klasat VI-VII Shkalla e

Kurrikuls 3:
Zhvillim i mtejm dhe
orientim
SNKA 1 Arsimi fillor Shkalla e Kurrikula Brtham pr

Kurrikuls 2:
klasn parafillore dhe klasat
(Klasat I-V) Klasat III-V Prforcim dhe
zhvillim I-V t arsimit fillor
Shkalla e
Kurrikuls 1
Klasat I-II
Prvetsim themelor
Klasa Shkalla prgatitore e Kur- Kurrikula Brtham e

rikuls: edukimit parashkollor
parafillore
Arsimi (Edukimi)
SNKA 0 Edukimi n fmijrin e
parashkollor
hershme
Mosha 0-5
Secila kurrikul brtham sht n linj me qllimet e prgjithshme t arsimit parauniversitar dhe zbatohet
duke respektuar parimet e themelore q dalin nga Korniza e Kurrikuls s Kosovs.
Qllimet e arsimit parauniversitar

Secili nivel formal i arsimit parauniversitar te nxnsit duhet t zhvilloj dijet, shkathtsit, qndrimet dhe
vlerat, n harmoni me krkesat e shoqris demokratike, duke:
kultivuar identitetin personal, kombtar, t prkatsis shtetrore e kulturore,
promovuar vlerat e prgjithshme kulturore dhe qytetare,
zhvilluar prgjegjsit ndaj vetes, ndaj t tjerve, ndaj shoqris dhe ndaj mjedisit,
i aftsuar pr jet dhe pr pun n kontekste t ndryshme shoqrore e kulturore,
zhvilluar ndrmarrsin dhe prdorimin e teknologjis,
i aftsuar pr msim gjat gjith jets.
9

Zbatueshmria e Kurrikuls Brtham siguron koherenc dhe qndrueshmri t t gjitha niveleve formale t
arsimit parauniversitar duke u mbshtetur n kto parime:
Gjithprfshirjen e fmijve dhe t rinjve n mnyr t barabart n arsim cilsor;
Zhvillimin e kompetencave, q reflektohen n rezultatet e t nxnit, q priten t arrihen n mnyr progresive
dhe t vazhdueshme nga t gjith nxnsit n periudha t ndryshme t shkollimit;
Msimdhnien dhe t nxnit e integruar dhe koherent, q promovon t nxnit e plot, duke reflektuar ndr-
lidhjet dhe ndrvarsit e natyrs dhe t bots s krijuar nga njeriu me dijen dhe informacionin q kan nx-
nsit pr to;
Autonomin dhe fleksibilitetin n nivel shkolle n zbatimin e Kurrikuls Brtham dhe pjess zgjedhore q
reflektohen n hartimin vjetor t planit msimor dhe n metodologjin e msimdhnies dhe t t nxnit ;
Prgjegjsin dhe llogaridhnien, q reflektohen n krijimin e kulturs pr vlersim t vazhdueshm - ndjekje

t progresit n zbatimin e krkesave t Kurrikuls prmes mbledhjes dhe analizs s t dhnave, dokumentimit
t sfidave dhe zgjidhjeve, drejt nj paraqitjeje me t mir n prmbushjen e krkesave t Kurrikuls dhe ngritjes
s cilsis s arsimit.
shtjet e prbashkta t dokumenteve t kurrikulave brtham

T gjitha dokumentet e kurrikulave brtham jan t strukturuara rreth nj sistemi prej gjasht kompetencash
kryesore, n prputhje me qllimet e arsimit parauniversitar dhe shtat fushat kurrikulare. Gjasht kompeten-
cat, t pranishme n t gjitha kurrikulat brtham, jan:
Kompetenca e komunikimit dhe e t shprehurit;
Kompetenca e t menduarit;
Kompetenca e t msuarit;
Kompetenca pr jet, pr pun dhe pr mjedis;
Kompetenca personale;
Kompetenca qytetare.
Ndrkaq, shtat fushat kurrikulare t pranishme n t gjitha kurrikulat brtham jan:

1.Gjuht dhe komunikimi;
2.Artet;
3.Matematika;
4.Shkencat e natyrs;
5.Shoqria dhe mjedisi;
6.Shndeti dhe mirqenia;
7.Jeta dhe puna.
Rezultatet e t nxnit pr do shkall dhe rezultatet e t nxnit pr do fush i bjn t dallueshme kompeten-
cat dhe fushat kurrikulare nga secili nivel formal i arsimit dhe secila shkall kurrikulare (shih seksionet II dhe
III t ktij dokumenti).
10
Struktura e Kurrikuls Brtham

Kurrikula Brtham n vete prmban kt struktur:
Fushveprimin, strukturn dhe prshkrimin e prgjithshm t nivelit formal t sistemit arsimor prkats
Fushveprimin e shkallve kryesore t Kurrikuls pr nivelin formal prkats
Rezultatet e t nxnit pr shkall kryesore t Kurrikuls, q shprehin nivelin e domosdoshm t

arritjes s kompetencave kryesore me rastin e prfundimit t do shkalle t Kurrikuls
Si do t prdoren rezultatet e t nxnit pr shkall kryesore t kurrikuls n procesin msimor dhe t

vlersimit
-Krkesat e progresit gjat niveleve formale t arsimit, duke prfshir krkesat minimale t kalimit
prej nj shkalle kryesore t Kurrikuls n nj shkall tjetr
-Kriteret dhe format e vlersimit
Fushat e Kurrikuls dhe fushveprimi i tyre npr shkall kryesore t Kurrikuls
Rezultatet e t nxnit pr fusha t Kurrikuls pr seciln shkall t Kurrikuls
Si prdoren rezultatet e t nxnit pr fusha n procesin msimor dhe t vlersimit
-Krkesat e progresit n fushat e Kurrikuls, duke prfshir krkesat minimale pr kalimin prej nj
shkalle kryesore t Kurrikuls
-Kriteret dhe format e vlersimit
Planin dhe programin msimor
Lndt n kuadr t fushave t Kurrikuls dhe fushveprimin e tyre
Udhzimet (metodologjit) pr organizimin e procesit msimor
Vlersimin e nxnsve
Aspekte lidhur me zbatimin.
11
12
II.
Kurrikula Brtham
pr arsimin e mesm t ult
klasa VI - IX
Kurrikula Brtham
Struktura e Kurrikuls
Veorit e arsimit t mesm t ult, klasa VI - IX
Kompetencat e t nxnit
Shkallt e Kurrikuls
Zbatimi i rezultateve t shkallve
Fushat e Kurrikuls Brtham
13
1.Kurrikula Brtham
Kurrikula Brtham pr arsimin e mesm t ult, sht dokument baz i cili rregullon ecurin e msimdhnies,
t msimnxnies, t metodologjis, t vlersimit etj. n nivelin e dyt t arsimit parauniversitar t Kosovs.
Ky dokument, dispozitat e t cilit vendosen nga MASHT-i, sht obligues pr t gjitha institucionet edukative
arsimore n Republikn e Kosovs. Kurrikula Brtham sht hartuar duke u bazuar n Kornizn e Kurrikuls
s Kosovs.
Ky dokument u shrben msimdhnsve, nxnsve, prindrve, drejtorve t shkollave dhe komunitetit n
prgjithsi.
2.Struktura e Kurrikuls Brtham

N Kurrikuln Brtham prshkruhet n detaje:
- Arsimi i mesm i ult
- Kompetencat e t nxnit pr kt nivel
- Shkallt e Kurrikuls
- Rezultatet e t nxnit sipas shkallve
- Fushat e Kurrikuls
- Plani msimor
- Msimi me zgjedhje
- Udhzimet (metodologjit) pr organizimin e procesit msimor
- Vlersimi i nxnsve
- Aspekte t tjera n lidhje me zbatimin
KB i mbulon shtat fushat kurrikulare, t cilat prcaktohen prej autoritetit qendror t arsimit (MASHT) dhe
jan t detyrueshme pr t gjitha shkollat e Republiks s Kosovs (publike dhe private).
3.Arsimi i mesm i ult (klasat VI - IX)

Arsimi i mesm i ult nxnsve u ofron sfida t reja pr zhvillimin e tyre nga aspekti njohs, fizik, personal, so-
cial dhe moral. Krshria e natyrshme e tyre duhet t nxitet me tutje pr t siguruar q dija, shkathtsit, vlerat
dhe qndrimet e zotruara n kt nivel t paraqesin nj baz t qndrueshme pr nivele m t larta t arsimit.
Qllimi kryesor i ktij niveli sht q ti prgatis nxnsit pr shkollim t mtejm dhe orientim pr karrier,
duke u prkrahur me mentor/kshilltar profesional. Ky nivel po ashtu ndihmon nxnsit q t zhvillojn
interesat e tyre personale dhe definon pritjet e tyre pr t ardhmen n mnyr sa m t prshtatshme.
N kt nivel, Kurrikula pasurohet duke i vn nxnsit para nj spektri m t gjer t prvojave t t nxnit
(p.sh., kombinimi i qasjeve konceptuale dhe praktike; t menduarit abstrakt dhe veprimet e kontekstualizuara,
kontakti me realitetin konkret dhe virtual), n mnyr q ata t ndihmohen n identifikimin e preferencave t
tyre dhe fushave t interesit.
4.Kompetencat e t nxnit
Kompetencat reflektohen nprmjet rezultateve t t nxnit, t cilat jan t prgjithshme e t cilat shprehin
at se far duhet t arrijn nxnsit n mnyr progresive dhe t vazhdueshme deri n fund t arsimit t de-
tyrueshm. Kompetencat prfshijn nj sistem t integruar dhe koherent t dijeve, t shkathtsive dhe t qn-
drimeve t aplikueshme dhe t transferueshme, t cilat do tu ndihmojn nxnsve t ballafaqohen me sfida t
epoks digjitale, t ekonomis s tregut t lir dhe t bazuar n dije, n nj bot t marrdhnieve t ndrvarura.
Kompetencat e parapara me Kornizn e Kurrikuls rrjedhin nga qllimet e prgjithshme t arsimit parauni-
versitar dhe prcaktojn rezultatet kryesore t t nxnit, t cilat duhet ti arrijn nxnsit n mnyr progresive
dhe t qndrueshme gjat sistemit t arsimit parauniversitar. Kompetencat kryesore t parapara pr sistemin e
arsimit parauniversitar n Republikn e Kosovs jan:
1.Kompetenca e komunikimit dhe e t shprehurit
2.Kompetenca e t menduarit
3.Kompetenca e t msuarit
4.Kompetenca pr jet, pr pun dhe pr mjedis
14
5.Kompetenca personale
6.Kompetenca qytetare
Kompetencat e komunikimit dhe e t shprehurit, kompetencat e t menduarit dhe kompetencat pr t msuar

jan t natyrs instrumentale: ato jan baz pr kompetencat e tjera, q m tepr jan t lidhura me rrethanat
dhe me prmbajtjen e caktuar, si jan kompetencat e nevojshme n jetn private, publike dhe profesionale.
Kompetencat e komunikimit dhe t t shprehurit (Komunikues efektiv)

Me qllim q nxnsit dhe t rinjt t zhvillohen si personalitete, t msojn dhe t marrin pjes aktive n sho-
qri, sht me rndsi q ti kuptojn porosit q u drejtohen dhe t shprehen n mnyr adekuate nprmjet
gjuhve, simboleve, shenjave, kodeve dhe formave artistike. Pr t komunikuar n mnyr efektive, nxnsit
prkrahen q t shfrytzojn n mnyr t pavarur, kritike dhe kreative mjetet dhe mundsit e komunikimit
dhe t t shprehurit.
Kompetencat e t menduarit (Mendimtar kreativ)

Prve aftsis pr t identifikuar dhe pr tiu qasur informats/burimit t njohuris s caktuar, nxnsit kan
nevoj t zhvillojn edhe kapacitete pr tiu qasur njohurive dhe pr ti prpunuar n mnyr kritike, kreative
dhe ndrvepruese.
Kompetencat e t msuarit trjetsor (Nxns i suksesshm)

Pr nj nxns t suksesshm shkolla angazhohet t kultivoj vazhdimisht krshrin e nxnsve dhe interes-
imin pr t nxn si dhe t zhvilloj kompetencat pr t msuar.
Shkolla po ashtu duhet t vetdijesohet pr stilet dhe strategjit efektive msimore.
Kompetencat pr jet, pr pun dhe pr mjedis (Kontribues produktiv)

Shkollat angazhohet q nxnsi t prgatitet t punoj n mnyr t pavarur dhe ta vetdijesohet pr rolin e tij
n mbrojtjen dhe kultivimin e mjedisit.
Kompetencat personale (Individ i shndetshm)

Shkollat prgatisin nxnsit q n mnyr efektive dhe konstruktive t inkuadrohen n jetn familjare, sho-
qrore dhe t puns. N kt kontekst, nxnsit prkrahen q t vetdijesohen pr veten dhe t ken vetbesim,
por njkohsisht t jen t hapur dhe t ken besim te t tjert.
Kompetencat qytetare (Qytetar i prgjegjshm)

T msuarit pr t jetuar s bashku trajtohet si sfida kryesore e bots s sotme dhe s nesrme. Kjo kompetenc
siguron q nxnsit t jen n gjendje t veprojn si qytetar t prgjegjshm, duke marr parasysh kontekstin
e ngusht dhe t gjer.
5. Shkallt e Kurrikuls
Korniza e Kurrikuls e Arsimit Parauniversitar e Republiks s Kosovs prkufizon konceptin e shkallve t
Kurrikuls n saje t numrit t veorive t prbashkta q kan t bjn me zhvillimin socio-emocional t
nxnsve.
Shkallt e Kurrikuls kan t prbashkta:
Kompetencat q duhet t arrihen

Krkesat pr progres
Mekanizmin pr organizimin e prvojave msimore
Kriteret e vlersimit
15
4.1. Shkallt e Kurrikuls pr arsimin e mesm t ult

Korniza e Kurrikuls definon shkallt e Kurrikuls si perioda 1 3-vjeare q kan nj numr karakteristikash
t prbashkta t zhvillimit psikosocial t nxnsve.
Shkallt e Kurrikuls paraqesin pikn referuese pr progresin e nxnies, organizimin e aktiviteteve msimore,
qasjen dhe kriteret e vlersimit drejt arritjes s kompetencave kryesore sipas KKK-s. Kurrikula Brtham pr
nivelin e dyt i ka dy shkall, shkalln e tret (klasa VI dhe VII), shkalln e katrt (klasa VIII dhe IX).
Sistemi Nivelet e sistemit Shkallt e Kurrikuls Klasat Mosha

Ndrkombtar i formal t arsimit
Klasifikimit t Arsimit
Shkalla e Kurrikuls 4: IX 14
Prforcim dhe orientim
VIII 13
Arsimi i mesm i ult
SNKA 2 Shkalla e Kurrikuls 3: VII 12
(klasat VI-IX)
Zhvillim i mtejm dhe
orientim VI 11
4.2.Rezultatet e t nxnit pr shkall

Rezultatet e t nxnit pr shkall prshkruajn at se far nxnsi duhet t dij, t besoj, t vlersoj dhe t
jet i aft pr t br n fund t nj shkalle t Kurrikuls. Rezultatet prfshijn nj varg domenesh, si: njohurit,
t kuptuarit, shkathtsit, qndrimet dhe vlerat. Rezultatet e t nxnit parashihen q t prvetsohen nga t
gjith nxnsit me rastin e prfundimit t nj shkalle t Kurrikuls, por ato nuk mbulojn gjithka q nxnsit
kan msuar apo sht dashur t msojn gjat nj shkalle t caktuar. Ato shprehin krkesat esenciale t arrit-
shmris s kompetencave kryesore me rastin e prfundimit t nj shkalle t caktuar t Kurrikuls. Rezultatet
e t nxnit pr shkall promovojn integrim t mtejm t fushave t Kurrikuls n funksion t zhvillimit t
kompetencave kryesore t prcaktuara me Kornizn e Kurrikuls. Ato shprehin pritjet e msimdhnsve, t
autoriteteve arsimore, t prindrve dhe t shoqris n raport me arritjet konkrete, t matshme, t nxnsve n
fund t do shkalle t Kurrikuls. Rezultatet e t nxnit paraqesin kushtin pr kalim nga nj shkall n tjetrn.
Shkalla 3 zhvillim i mtejshm dhe orientim (klasat VI dhe VII)
Kjo shkall synon thellimin e dijeve n kuadr t fushave t ndryshme t nxnies, duke siguruar nj baz filles-
tare pr orientim akademik dhe n karrier. Nxnsit u ekspozohen sfidave pr:
zhvillimin e t menduarit abstrakt dhe kompleks (p.sh. t shkathtsive t larta intelektuale), q sht i
nevojshm pr t njohur botn dhe veten si dhe pr zgjidhje t problemeve;
kultivimin e interesimit pr njohje m t thell t vetes, t t tjerve dhe t mjedisit natyror e shoqror;
zhvillimin e shkathtsive pr vetvlersim;
zhvillimin e shkathtsive pr komunikim efektiv, prfshir edhe kodet matematikore, shkencore dhe
artistike;
zgjerimin e mundsive pr komunikim verbal dhe t shkruar n gjuhn amtare, n gjuhn angleze dhe
n gjuhn e dyt t huaj/njrn nga gjuht zyrtare;
zhvillimin e prgjegjshmris pr pjesmarrje aktive n jetn shoqrore dhe pr mbrojtje t mjedisit.
Deri n fund t shkalls 3 t Kurrikuls (klasat VI dhe VII), pritet q nxnsit t ken zotruar kompetencat e
arritshmris si n vijim:
16
Niveli i Llojet e prkrahjes pr nxnsit

ARRITJES s
Rezultatet e t nxnit pr shkalln 3 nxnsit
Nr. 1 2 3 4 5 Prkrahje Mnyrat Prkrahje Mny-
dhe kompetencat kryesore
prmirsuese pr t talen- rat
tuarit
Kompetenca e komunikimit dhe e t shprehurit

I Komunikues efektiv
Lexon rrjedhshm, me intonacion t duhur, nj tekst t cak-

1. tuar rrfyes, prshkrues, shkencor a publicistik etj., dhe e
komenton at sipas krkess me goj ose me shkrim.
Dgjon n mnyr aktive pyetjet dhe komentet e bra nga
t tjert pr temn e prezantuar t fushs s caktuar, duke
2.
u paraqitur nprmjet pyetjeve, komenteve, sqarimeve dhe
propozimeve.
Veon porosin kryesore t lexuar ose t dgjuar nga nj
burim, si libr, gazet, revist, internet, radio TV etj., e ko-
3.
menton dhe e shfrytzon at si referenc gjat hartimit t nj
punimi/detyre me shkrim.
Shpreh mendimin e vet pr nj tem t caktuar ose prezan-
4. tim artistik, me an t t folurit ose me shkrim si dhe n
forma t tjera t komunikimit.
Shkruan nj tekst deri n 500 fjal, sipas detyrs s dhn, si:
5. letr, krkes, ese etj., duke respektuar rregullat e organizi-
mit/strukturimit t shkrimit dhe standardin gjuhsor.
Shpjegon qart dhe sakt, me goj ose me shkrim, kupti-
6. min e termave (fjalve, koncepteve) t reja, duke prdorur
gjuhn dhe fjalorin adekuat dhe t sakt.
Prdor programet softuerike pr komunikim t drejt n
7. distanc nprmjet formave t caktuara t komunikimit,
qoft pr nevoja t veta apo si detyr shkollore.
Shpreh drejt mendimin apo krkesn, me goj ose me

shkrim, n gjuhn joamtare ose t huaj, pr nj situat t
8. caktuar t supozuar, n rast nevoje (pr shrbim, ndihm,
informim, orientim etj.), duke ndrvepruar n grup ose n
klas.
II Kompetenca e t menduarit
Mendimtar kreativ
Parashtron argumente pr pajtueshmrin ose kundr-
1. shtimin e nj qndrimi ose mendimi pr nj tem/problem
t caktuar gjat nj debati ose t publikuar n medie.
Shpreh mendimin e vet pr nj punim letrar apo artistik

2. duke veuar analogjit dhe dallimet me krijime t tjera t
ngjashme.
Harton planin e puns pr realizimin e nj krijimi/detyre

3. duke prcaktuar fazat kryesore sipas fushs msimore
(letrar, shkencor, artistik).
Zgjidh nj problem (aritmetik, gjeometrik, gjuhsor,

shoqror, shkencor... etj.) t dhn n form tekstuale ose
4.
tekstuale e numerike, eksperimentale dhe arsyeton pr-
zgjedhjen e procedurave prkatse.
17
Przgjedh dhe demonstron ecuri/strategji t ndryshme pr

zgjidhjen e nj problemi (matematik, gjuhsor, shkencor,
5.
artistik a shoqror) duke dshmuar arritjen e prfundimit,
domethn rezultatin e njjt.
Interpreton rregullat e zhvillimit t nj procesi natyror apo
6. shoqror, duke e ilustruar at me shembuj konkret, si: ilus-
trim, skic ose me shkrim.
Krahason ngjashmrit dhe dallimet e fazave m t rnd-

7. sishme npr t cilat sht zhvilluar nj proces/dukuri sho-
qrore, natyrore ose artistike.
Prdor krahasimin dhe kontrastin pr t gjetur dallimet dhe

8. ngjashmrit kryesore midis dy e m shum dukurive naty-
rore dhe shoqrore, krijimeve letrare apo artistike.
III Kompetenca e t nxnit

Nxns i suksesshm
Krkon dhe przgjedh t dhna n burime t ndryshme (si:
libra, revista, doracak, fjalor, enciklopedi ose internet), t
1. cilat i shfrytzon pr realizimin e tems/detyrs s dhn
dhe i klasifikon ato burime sipas rndsis q kan pr
temn.
Shfrytzon t dhnat pr t demonstruar t kuptuarit e kon-
cepteve numerike, grafike, simboleve, formulave n shken-
2.
ca natyrore dhe shoqrore, n matematik ose arte duke i
sqaruar n forma t ndryshme t t shprehurit.
Zbaton n mnyr t pavarur udhzimet e dhna n libr
3. ose n nj burim tjetr pr t nxn nj tem, veprim, aktiv-
itet ose detyr q i krkohet.
Shfrytzon dosjen personale pr identifikimin e prparsive

4. dhe mangsive n funksion t vetvlersimit t prparimit
dhe prmirsimit t suksesit n fushn e caktuar.
Ndrlidh temn e dhn, q sht duke e msuar, me njo-

hurit dhe prvojat paraprake q tashm i ka, duke i para-
5.
qitur ato n forma t ndryshme t t shprehurit (kolona,
tabela, grafik) sipas nj radhitjeje logjike.
Prdor programet softuerike adekuate pr zgjidhjen e prob-
6. lemeve dhe kryerjen e detyrave/punimeve shkollore dhe
joshkollore n fusha t ndryshme t dijes.
I parashtron pyetje vetes (pse, ka, si, kur?) dhe organizon

mendimet e veta n form t shkruar pr temn apo prob-
7.
lemin e dhn dhe vlerson prparimin e vet derisa t gjej
zgjidhjen e duhur pr problemin e caktuar.
I parashtron pyetje vetes (pse, ka, si, kur?) dhe organizon
mendimet e veta n form t shkruar pr temn apo prob-
8.
lemin e dhn dhe vlerson prparimin e vet derisa t gjej
zgjidhjen e duhur pr problemin e caktuar.
IV Kompetenca pr jet, pun dhe mjedis
Kontribuues produktiv
Prgatit planin pr organizimin e nj aktiviteti t caktuar n
1. shkoll ose n komunitet dhe e realizon at me sukses.
Zhvillon nj projekt individual ose n bashkpunim me
2. antart e grupit, pr kryerjen e nj aktiviteti mjedisor apo
shoqror me rndsi pr shkolln ose pr komunitetin.
18
Diskuton n grup moshatarsh pr rndsin q ka mbrojtja

e mjedisit, pr pasojat q sjell dmtimi i mjedisit pr jetn
3.
e njeriut dhe propozon masat q duhet t ndrmerren pr
evitimin e tyre.
Identifikon dhe vlerson burimet e nevojshme (p.sh., pajis-
4. jet, materialet, burimet njerzore, kohn etj.) pr realizimin
e nj aktiviteti n shkoll ose n komunitet.
Prdor programet kompjuterike pr prgatitjen e materi-

aleve t nevojshme (si: grafik, ilustrime t nevojshme, di-
5.
zajnim t ftesave, pamfleteve, njoftimeve apo publikimeve
t tjera) pr nevoja t klass dhe t shkolls.
Ndihmon n planifikimin dhe realizimin e aktiviteteve vull-
netare apo humanitare n shkoll dhe n komunitet dhe
6.
shpreh pastaj prvojat dhe ndjenjat e veta me shkrim dhe
forma t tjera t t shprehurit.
Bashkvepron n mnyr aktive me moshatart dhe t tjert
(pavarsisht statusit t tyre social, etnik etj.) pr realizimin e
7.
nj aktiviteti t prbashkt (projekti/aktiviteti n baz klase/
shkolle apo jasht saj).
Merr pjes si antar i nj jurie (n nivel klase apo shkolle)
8. pr vlersimin e nj aktiviteti/konkursi sportiv, shkencor,
artistik etj., duke u bazuar n kriteret e paracaktuara.
Kompetenca personale
V Individ i shndosh
Prezanton para nxnsve procesin e prgatitjes s nj ush-

1. qimi a specialiteti shtpiak sipas nj recete pr ushqim t
shndosh.
Vlerson prmbajtjen e vlerave pozitive dhe negative t pa-

2. ktn t tri llojeve t ushqimeve t cilat konsumohen n mje-
disin e tij ose n rrethin.
Diskuton n grup moshatarsh duke ofruar argumente pr

3. rndsin q ka respektimi i regjimit ditor dhe i aktiviteteve
fizike pr shndetin dhe pr jetn e njeriut.
Prkujdeset pr shndetin fizik dhe mendor gjat aktivitet

4. fizike dhe sportiv me karakter rekreativ dhe garues, por
edhe duke respektuar t tjert gjat gars apo lojs.
Identifikon shenjat e rrezikut n prodhime apo objekte

5. konkrete dhe u shpjegon t tjerve porosin apo krkesn
e tyre vizuale.
Vlerson shkaqet e nj situate t mundshme t konfliktit

midis moshatarve ose midis antarve t grupit dhe propo-
6. zon alternativa pr parandalimin e rrezikut dhe zgjidhjen
m t mir pr ta, duke ndar prvojat dhe mendimet pr
kohezionin e grupit.
Krkon ndihm/kshill pa hezitim nga personat dhe shr-
bimet prkatse pr prkrahje a mbshtetje n situata t
7.
supozuara si potencialisht t rrezikshme n t cilat cenohet
shndeti fizik dhe mendor.
Shpjegon gjat nj debati, prezantimi, me goj ose me
shkrim, pasojat e prdorimit t duhanit, alkoolit, drogs
8.
dhe substancave t tjera t dmshme pr shndetin dhe
mirqenien e individit.
19
Prshkruan ndryshimet fizike, psikike dhe emocionale t

9. fazs s pubertetit duke paraqitur fakte pr ndikimin e tyre
n mnyrn (stilin) e jetess.
Merr pjes ose udhheq nj grup punues q bashkpunon

me prfaqsues t komunitetit pr t ndihmuar moshatart
10. dhe antart e tjer t komunitetit q kan probleme shn-
detsore, sociale, ekonomike etj., raporton m pas me goj
ose me shkrim pr prvojat personale t fituara.
Kompetenca qytetare
VI Qytetar i prgjegjshm
Zbaton dhe respekton rregullat e mirsjelljes n klas, n
shkoll etj., dhe merr qndrim aktiv ndaj personave q si
1.
prfillin ato duke ua shpjeguar pasojat pr veten dhe pr
grupin ku bjn pjes.
Shpreh mendimin pr rregullat t cilat dshiron q ti ndry-
2. shoj n shkoll dhe jasht saj dhe arsyeton nevojn dhe
prfitimet q sjell ndryshimi i tyre.
Reagon ndaj sjelljeve t pahijshme n shkoll/klas dhe

jasht saj, t cilat ndikojn n raportet ndrpersonale, anali-
3.
zon shkaqet e manifestimit t tyre dhe propozon mjete pr
prmirsimin e tyre.
Shfaq mirkuptim pr personat t cilve u sht shkelur
ndonj e drejt, duke ilustruar me shembuj nga jeta e prdit-
4. shme nga mediet, t dhnat historike, personazhet nga ro-
manet q ka lexuar apo nga filmat q ka par n mnyr q
t mos prsriten m.
Shpjegon, n forma t ndryshme t t shprehurit, domos-
doshmrin e respektimit dhe t zbatimit t rregullave dhe
5.
ligjeve pr raportet e shndosha n bashksi t ndryshme
shoqrore apo n grupe t interesit.
Dshmon vetbesim t lart n marrjen e vendimeve pr
veprimet q ndrmerr, pa i dmtuar interesat e t tjerve, t
6.
cilat kontribuojn n rritjen e cilsis s aktivitetit t grupit
shoqror apo t komunitetit.
Identifikon paragjykimet q mund t ekzistojn n shkoll
7. dhe n rrethin si dhe propozon veprime konkrete pr luft-
imin e tyre.
Merr pjes n aktivitetet q promovojn tolerancn dhe di-

versitetin kulturor, etnik, fetar, gjinor etj., n shkoll apo n
8. komunitet, n t cilat jan prfshir moshatart e t gjitha
prkatsive t prmendura q jetojn n at mjedis dhe n
bashksin e gjer.
20
Msimdhnsi me rastin e zbatimit t rezultateve pr shkall kurrikulare, secilin rezultat duhet ta zbrthej n
pes nivele t arritshmris n mnyr q t vrej sakt arritjen e secilit nxns pr rezultatin e caktuar. M
pas, varsisht nga niveli i arritjes t secilit rezultat, planifikon aktivitete plotsuese pr nxnsin q ka ngecje
n arritjen e rezultatit t caktuar dhe planifikon aktivitete shtes pr nxnsin q i ka arritur t gjitha nivelet e
arritshmris pr rezultatin e caktuar, shembull - shih zbrthimin e nj rezultati n tabeln e mposhtme.
Rezultatet e
t nxnit pr Niveli i ARRITSHMRIS s nxnsit Llojet e prkrahjes pr nxnsit
shkalln 1
Nr.
dhe 1 2 3 4 5 Prkrahje Mnyrat Prkrahje Mnyrat
kompetencat prmirsuese pr t
kryesore talentuarit
Kompetenca
e
komunkimit
I dhe e t
shprehurit
Komunikues
efektiv
Lexon me Msuesi far Msuesi far
z nj tekst vendos se si t metoda t vendos se si metoda
s paku prej prkrah nx- aplikoj t prkrah t apliko-
gjysm faqeje nsin , n cilin duke nxnsin, j duke
Nxnsi....
Nxnsi...
Nxnsi e
t palexuar aktivitet apo pasur n cilin pasur

Nxnsit
Nxnsi
1. me par, q far aktiviteti parasysh aktivitet parasysh

ka t bj me stilin e t stilin e t
nj tem q nxnit nxnit
i prshtatet
moshs s
vet.
T zbrthehet pas do shkalle, shkalla e nivelit t arritshmris pr rezultatin e par te kompetenca e par, si
shembull pr zbatimin e rezultateve tjera (3,4)
Shkalla 4 - prforcimi dhe orientimi (klasat VIII dhe IX)
Kjo shkall synon ti orientoj nxnsit q t marrin parasysh mundsit e ndryshme t shkollimit dhe t kar-
riers. Ata u ekspozohen sfidave si n vijim:
shfrytzimi i burimeve t informacionit dhe qasja kritike ndaj t dhnave t ndryshme;

zhvillimi i interesit pr jetn publike prmes prfshirjes s drejtprdrejt n aktivitete t ndryshme
jashtshkollore;
prballja e shtjeve t ndryshme q kan t bjn me tema nga jeta reale prmes projekteve q do tu
mundsojn konsolidimin e dijeve t tyre dhe zhvillimin e mtutjeshm t shkathtsive dhe
qndrimeve;
familjarizimi me mundsit e ndryshme t shkollimit dhe orientimit n karrier;
prgatitjet praktike dhe aktivitetet orientuese q u mundsojn nxnsve t qartsojn aspiratat e tyre;
prforcimi i shkathtsive t vetvlersimit;
prforcimi i kompetencave pr pun t pavarur individuale dhe ekipore.
21
Deri n fund t shkalls 4 t Kurrikuls (klasat VIII dhe IX), pritet q nxnsit t ken zotruar kompetencat
si n vijim:
Niveli i ARRI- Llojet e prkrahjes pr nxnsit

TJES s nxnsit
Rezultatet e t Nxnit pr shkalln 4
Nr. dhe kompetencat kryesore 1 2 3 4 5 Prkrahje Mnyrat Prkrahje Mny-
prmirsuese pr t talen- rat
tuarit
Kompetenca e komunikimit dhe e t shprehurit

I Komunikues efektiv
Transmeton sakt t dhnat e mbledhur pr nj tem konk-

1. rete, n form tekstuale, numerike, verbale, elektronike apo
n ndonj form tjetr t t shprehurit.
Prshkruan nj ngjarje, t dhn si detyr, t lexuar ose t
2. dgjuar m par, n form verbale, vizuale ose me shkrim
duke ruajtur rrjedhn logjike t saj.
Diskuton pr nj tem t caktuar n gjuhn amtare, n
gjuhn angleze ose n gjuhn e dyt t huaj n lnd t ndry-
3.
shme, duke respektuar rregullat e pjesmarrjes efektive pr
kmbimin e informatave dhe t ideve.
Harton nj tekst, deri n pesqind fjal, duke e vazhduar nj
4. rrfim gojor apo tekst t lexuar paraprakisht duke u bazuar
n imagjinatn e vet.
Prezanton para t tjerve nj projekt pr nj tem t dhn,
t prgatitur vet ose n bashkpunim me grupin, duke gr-
5.
shetuar format e komunikimit verbal, elektronik dhe vep-
rimin praktik.
Analizon prmbajtjen dhe kuptimin e nocioneve (kon-
cepteve) t reja, duke prdorur leksikun adekuat, t pr-
6.
shtatshm dhe t sakt dhe i bn ato pjes t dosjes msi-
more.
Identifikon burime t ndryshme t informacionit pr ar-
simim, orientimin profesional dhe harton nj plan indi-
7.
vidual pr zhvillimin e karriers n fushn e komunikimit
(gazetar etj.).
Inicion biseda shoqrore me moshatart dhe me t rriturit
pr tema me interes msimor/shoqror duke shtruar pyetje
8.
pr temn dhe duke u prgjigjur dhe veuar informatn
kryesore.
Kompetenca e t menduarit
II.
Mendimtar kreativ
Paraqet, n form gojore ose t shkruar, grafike, me simbole,
1. argumente t veanta pr t sforcuar mendimin apo qn-
drimin e vet pr nj problem nga fusha t caktuara.
Przgjedh informata nga burime t ndryshme, pr nj tem
konkrete, i klasifikon ato n baz t nj kriteri t caktuar dhe
2.
i prdor ato pr marrjen e nj vendimi apo pr zgjidhjen e
nj problemi/detyre.
Analizon nj punim artistik ose joartistik (p.sh., artikull
3. gazetaresk, piktur... etj.) duke gjetur analogji dhe dallime
me punime t ngjashme nga autor t ndryshm.
22
Prpunon iden e vet n nj projekt me shkrim pr nj

shtje t caktuar duke propozuar aktivitetet kryesore, pr-
4. cakton qllimin kryesor, afatet, vendin, personat, materialet
dhe mjetet e nevojshme pr kryerjen e atyre aktiviteteve si
dhe parasheh pengesat e mundshme gjat realizimit t tyre.
Arsyeton ndrmarrjen e hapave konkret, t cilt kan re-
5. zultuar prfundimin e nj detyre/aktiviteti, zgjidhjen e nj
problemi apo t ndonj punimi n klas/shkoll apo gjetiu.
Demonstron zgjidhjen e nj problemi (matematik, linguistik
... etj.) bazuar n t dhnat tekstuale ose tekstuale numerike,
6. eksperimentale t detyrs e cila bhet n klas/shkoll apo
jasht saj duke arsyetuar me goj zbatimin e ecurive pr-
katse pr arritjen e rezultatit.
Interpreton me fjal t veta, me shkrim/me goj nj rregull,
7. koncept apo proces t caktuar duke e ilustruar at me shem-
buj konkret nga situata t jets s prditshme.
Identifikon me an t krahasimit dallimet dhe ngjashmrit
midis ligjeve dhe dukurive q ndodhin n natyr me ato n
8.
shoqri, duke vn n dukje lidhjen shkak-pasoj midis k-
tyre dukurive.
Kompetenca e t nxnit
III
Nxns i suksesshm
Regjistron n form t shkruar, grafike, me TI etj., informa-
tat ose faktet pr nj tem t caktuar duke i veuar, me an
1.
t teknikave t ndryshme, pjest e rndsishme dhe m pak
t rndsishme t nevojshme pr at tem/detyr t dhn.
Shfrytzon n mnyr efikase fjalort, enciklopedit dhe
2. teknologjin informative apo burimet e tjera gjat ndrtimit
t nj ideje ose projekti me baz klase/shkolle ose jasht saj.
Regjistron n skeda dhe teknika t tjera t veanta, TI etj.,
informatat ose faktet a formulat pr nj tem t caktuar
3.
duke i radhitur ato sipas llojit, burimit dhe rndsis msi-
more t tyre.
I parashtron pyetje vetes pr shtjet q trajton dhe organi-
zon mendimet pr t gjetur prgjigje pr temn apo prob-
4.
lemin e caktuar duke regjistruar prparimin apo ngecjen
derisa t gjej zgjidhjen prfundimtare.
Paraqet/skicon idet e veta pr ecurin dhe mnyrn e zh-
5. villimit t nj aktiviteti duke e sqaruar dhe duke argumen-
tuar m pas kt para t tjerve.
Ndjek n mnyr t pavarur udhzimet apo skicat e dhna
n libr, skic, plan, partitur muzikore, skenar, koreografi
6.
etj., ose t ndonj burimi tjetr, pr t performuar nj vep-
rim, aktivitet ose detyr q krkohet prej tij/saj.
Shfrytzon n mnyr t efektshme teknika t ndryshme
gjat t nxnit t tems s dhn duke veuar informatat q
7.
i kupton nga informatat e reja, t panjohura, si dhe informa-
tat q pr t mbeten ende t paqarta.
Zbaton elementet e dosjes personale pr identifikimin e
anve t veta t forta, i shfrytzon ato pr orientim n pro-
8. fesionin e ardhshm si dhe pr vetvlersimin e prparimit,
qoft prmirsimin apo ngecjen n fusha t ndryshme msi-
more.
23
Kompetenca pr jet, pr pun dhe pr mjedis

IV
Kontribuues produktiv
Vlerson rndsin e puns individuale dhe n grupe pr zhvil-
1. limin e komunitetit duke paraqitur, n forma t ndryshme t t
shprehurit, shembuj konkret nga jeta e prditshme.
Ndrmerr aktivitete t ndryshme (ekspozit, performanc,
instalacion, fushat, protest paqsore, tubim, avokim etj.) n
2. baz t projektit, t hartuar me antart e grupit, pr zgjidhjen
e nj problemi me rndsi shoqrore, pr shkolln ose pr ko-
munitetin.
Analizon pasojat q sjell dmtimi i mjedisit pr jetn e nje-
riut dhe t biodiversitetit, paraqet n form t shkruar, apo n
3. ndonj form tjetr t t shprehurit, mendimin dhe qndrimin
e vet pr kt shtje, por edhe organizon ndonj aktivitet pr
mbrojtjen e mjedisit.
Prdor programet kompjuterike pr prpunimin e t dhnave
dhe paraqitjen e vizatimeve/diagrameve t nevojshme pr
4.
prgatitjen e materialeve individuale apo/ dhe publikimeve t
ndryshme t shkolls.
Zhvillon nj plan pr shpenzimet dhe kursimet mujore person-
5. ale, t familjes ose t klass, arsyeton pastaj rndsin e krijimit
t shprehis pr t planifikuar.
Prdor materiale, burime t ndryshme informimi dhe
6. teknologjin n shkoll dhe n jetn e prditshme si ndihm
pr prparimin n msime dhe pr orientim n karrier.
Propozon kriteret pr vlersim t paanshm t nj aktiviteti
7. sportiv, shkencor, teknologjik, artistik etj., si antar jurie t
ngritur n nivel klase, shkolle apo shoqrie civile.
Hulumton nevojat e shkolls ose t komunitetit (me an t fo-
tografive, videoprojektimit t t dhnave nga terreni) dhe n
8.
baz t tyre organizon aksione vullnetare dhe humanitare pr
plotsimin ose prmirsimin e atyre nevojave.
Kompetenca personale
V
Individ i shndosh
Vlerson prmbajtjen dhe vlerat ushqyese t llojeve t ushqi-
meve t cilat njeriu i konsumon, duke i kategorizuar ato n baz
1. t nevojave t individit pr to n situata t ndryshme, si: gjat
stinve, smundjeve etj.
Argumenton nevojn e respektimit t regjimit pr ushqyerje t
shndetshme dhe rekreacion ditor, javor apo mujor, sipas ud-
2.
hzimeve t lexuara ose t dgjuara nga mjeku gjat nj dis-
kutimi n klas, n shkoll apo n familje.
Vlerson domosdoshmrin e kushteve t mira higjienike pr
prgatitjen dhe konsumimin e ushqimeve dhe pijeve dhe shp-
3.
jegon rrethanat e mundshme t helmimit nga ushqimet dhe
papastrtia.
Zhvillon aktivitete fizike dhe sportive me karakter rekreativ
apo garues, duke br prpjekje pr arritjen e standardeve t
4.
caktuara, me angazhim dhe sjellje t plqyera, por edhe duke
menaxhuar emocionet e veta gjat paraqitjes s rezultateve.
Analizon shkaqet e nj reagimi konfliktuoz apo emocional
nxns-nxns dhe propozon alternativa pr zgjidhje t drejt
5.
e pa pasoja, duke ndar prvojat, mendimet dhe ndjenjat me
antart e grupit.
Dallon atributet e mirsjelljes nga ato prmuese ndaj t tjerve
6. gjat puns n grup ose n situata emocionale dhe propozon
masat pr parandalimin/kaprcimin e tyre.
24
U shpjegon moshatarve, me forma dhe mjete t ndry-

shme t komunikimit, rndsin e identifikimit t perso-
7. nave dhe shrbimeve kompetent, ve e ve, t nevojshme
pr mbshtetje n situata q konsiderohen potencialisht t
rrezikshme pr shndetin fizik dhe mendor.
Prshkruan mundsit, rreziqet dhe pasojat e infeksioneve
dhe smundjeve seksualisht t transmetueshme dhe sqaron
mnyrat dhe mjetet pr parandalimin e tyre, duke prdorur
8.
forma t ndryshme t prezantimit (t folur, t shkruar,
grafike, pllakate, pamflete, loj teatrale, performanc artis-
tike etj.).
Reagon ndaj sjelljeve asociale t moshatarve duke identifi-
kuar shkaqet e shfaqjes dhe pasojat e mundshme pr shn-
9. detin dhe mirqenien e individit nga dukurit dhe shprehit
negative (p.sh., prdorimi i duhanit, i alkoolit apo drogs)
etj.
VI Kompetenca qytetare - Qytetar i prgjegjshm
Praktikon t drejtat dhe detyrimet e qytetaris n situata konk-
rete jetsore t prditshme, qoft n klas, qoft n shkoll apo
1.
gjetiu (si: gjat diskutimit, respektimit t mendimit t tjetrit
etj.).
Reagon, nprmjet formave t ndryshme t t shprehurit, ndaj
personave t cilt n ndonj mnyr shkelin, cenojn ose mo-
hojn t drejtat e t tjerve, duke ilustruar me shembujt e figu-
2.
rave t shquara historike, personazheve nga letrsia a filmat si
dhe arsyeton pasojat e ktyre veprimeve pr individin, grupin
dhe komunitetin.
Shpreh solidaritet me personat n nevoj ose t rrezikuar, duke
3. ndrmarr veprime/aksione konkrete pr ofrimin e ndihms
sipas nevojs q kan.
Merr pjes n prgatitjen dhe organizimin e nj votimi t zh-
villuar n klas ose n shkoll pr nj aktivitet t caktuar duke
4.
zbatuar rregullat prkatse dhe raporton m pas me shkrim pr
rrjedhn e gjith procesit.
Reagon me maturi ndaj sjelljeve apo veprimeve jo t mira q
ndodhin n klas/shkoll apo jasht saj, promovon sjelljet dhe
5.
veprimet e mira duke vn n pah shkaqet dhe pasojat e mani-
festimit t tyre pr individin dhe pr t tjert.
Identifikon paragjykimet apo dukurit jo t mira n klas, n
6. shkoll apo n komunitet, merr qndrim ndaj tyre duke propo-
zuar veprime konkrete pr luftimin e tyre.
Prgatit nj aktivitet me bashkpjesmarrje me t tjert, duke
prdorur tolerancn si mjet pr promovimin e diversitetit kul-
7.
turor, etnik, gjinor, fetar, social etj., n shkoll apo n komu-
nitet.
Prshkruan, n forma t ndryshme t t shprehurit, procedurat
dhe institucionet prgjegjse pr hartimin dhe ndryshimin e
8.
ligjeve duke argumentuar domosdoshmrin e zbatimit t tyre
n jetn e prditshme.
Prezanton pa ngurrim t kaluarn e familjes, t rrethit shoqror
ose t personaliteteve dhe ngjarjeve kryesore t kombit t vet,
9.
pr t krahasuar t tashmen me t kaluarn dhe pr t nxjerr
prfundime pr t ardhmen.
Msimdhnsi n shkollat prijse me rastin e zbatimit t rezultateve pr shkall kurrikulare secilin rezultat
duhet ta zbrthej n pes nivele t arritshmris n mnyr q t vrej nivelin e arritjes s nxnsve pr
rezultatin e caktuar. M pas, varsisht nga niveli i arritshmris t secilit rezultat, planifikon aktivitete plotsuese
pr nxnsin q ka ngecje n arritjen e rezultatit t caktuar.
25
26
III
FUSHAT E KURRIKULS N
ARSIMIN E MESM
T ULT
Gjuht dhe komunikimi
Artet
Matematika
Shkencat natyrore
Shoqria dhe mjedisi
Shndeti dhe mirqenia
Jeta dhe puna
27
Fushat e Kurrikuls
Kurrikula e Kosovs sht strukturuar n shtat fusha, t prkufizuara si fusha t Kurrikuls. Fushat e Kur-
rikuls prbjn bazn pr zhvillimin e kompetencave kryesore t prcaktuara me dokumentin e Kornizs s
Kurrikuls, nga fmijria e hershme deri n arsimin e mesm t lart. Kto vlejn si pr arsimin e mesm t
lart t prgjithshm ashtu edhe pr arsimin profesional. Lidhjet ndrmjet fushave, lndve dhe moduleve t
Kurrikuls duhet t jen n funksion t zhvillimit t kompetencave kryesore.
Fushat e Kurrikuls prbjn bazn pr organizimin e procesit edukativo-arsimor n shkoll n nivele dhe
shkall prkatse t Kurrikuls. Fushat e Kurrikuls jan:

Artet
Matematika
Shkencat natyrore
Shoqria dhe mjedisi
Jeta dhe puna
Pr seciln fush kurrikulare jan prcaktuar rezultatet e t nxnit, t cilat do t mundsojn arritjen e kompe-
tencave kryesore.
Fushat msimore prfshijn nj ose disa lnd apo module msimore. Lndt dhe modulet mbshteten n
qllimet dhe rezultatet msimore t prcaktuara pr fushn prkatse kurrikulare. Disa lnd t nj fushe kur-
rikulare mund t paraqiten si t integruara n shkall t ndryshme t Kurrikuls.
28
Fusha kurrikulare - Gjuht dhe Komunikimi
Hyrje
Arsyeshmria dhe prshkrimi
Konceptet dhe prshkrimi
Qasja e bazuar n kompetenca
Rezultatet e t nxnit t fushs
shtjet ndrkurrikulare
Ndarja e kohs prshkrimi
Udhzime metodologjike
Udhzime pr vlersim
Materialet dhe burimet msimore
1.Hyrje
Bazuar n Kornizn e Kurrikuls, fusha Gjuht dhe komunikimi prfshin kto lnd: gjuhn amtare, gjuhn e
par t huaj (gjuhn angleze), gjuhn e mjedisit, si dhe gjuht e tjera t huaja. Kjo fush u mundson nxnsve
q t zhvillojn dhe t kultivojn prdorimin e gjuhs si mjet komunikimi n shkoll, n jetn e prditshme,
n jetn profesionale dhe n jetn publike. Nprmjet ksaj fushe kurrikulare, n seciln lnd duhen arritur t
gjitha kompetencat e prcaktuara n Kornizn e Kurrikuls.
Qllimi kryesor i Kurrikuls Brtham pr fushn Gjuht dhe komunikimi sht q nxnsve tu
mundsoj t zhvillojn shkathtsit e komunikimit n lndt e prfshira n kt fush. Kjo mundson q
nxnsit, n do shkall a nivel, t aplikojn shkathtsit e komunikimit, duke u mbshtetur n zhvillimin e
sistemit gjuhsor: t dgjuarit, t folurit, t lexuarit dhe t shkruarit.
Prandaj, fusha Gjuht dhe komunikimi mundson komunikimin e realizuar nprmjet: t dgjuarit, t folurit,
t lexuarit dhe t shkruarit, t cilat jan t ndrvarura njra me tjetrn.
2.Arsyeshmria dhe prshkrimi

Fusha Gjuht dhe komunikimi u mundson t gjith nxnsve msimin e lndve brenda fushs prkatse.
Kurrikula Brtham pr nivelin e dyt prcakton kompetencat dhe rrugn se si duhet t arrihen kto kompe-
tenca, t shprehura prmes rezultateve themelore t fushs sipas shkallve kryesore t Kurrikuls.
Kurrikula Brtham prfshin qllimin, rezultatet e t nxnit, udhzimet metodologjike t msimdhnies dhe t
nxnies, kriteret e vlersimit pr fush dhe pr shkall kurrikulare. Kurrikula, gjithashtu, paraqet nj pasqyr
t qart pr njohurit, shkathtsit, qndrimet dhe vlerat q nxnsit duhet ti zhvillojn, ti prvetsojn dhe ti
arrijn npr shkall dhe nivele.
Kjo Kurrikul u dedikohet nxnsve, msimdhnsve, prindrve dhe komunitetit t gjer dhe u mundson
shkollave q t plotsojn nevojat individuale t nxnsve. Kurrikula ofron mundsi t njjta pr t gjith
29
nxnsit dhe siguron gjithprfshirjen dhe mundsit pr sukses, pa marr parasysh vshtirsit e tyre. Ajo u
mundson nxnsve zhvillimin e t kuptuarit t thell t roleve dhe prgjegjsive t tyre si qytetar; u ndihmon
nxnsve q t prballin shtje dhe rrethana t ndryshme morale dhe shoqrore me t cilat ata ballafaqohen
n jetn e tyre.
Kurrikula Brtham sht strukturuar sipas parimeve t prcaktuara n Kornizn e Kurrikuls (shkallt dhe
nivelet kryesore). Kurrikula Brtham paraqet at se far nxnsit duhet t msojn nga lndt e prfshira n
fushn Gjuht dhe Komunikimi pr shkallt kryesore 1-6.
3. Konceptet
Duke u bazuar n konceptet e lnds gjuh dhe letrsi, jan hartuar RN-t pr fushn Gjuht dhe komunikimi.
Konceptet e fushs jan:
- Tekstet letrare dhe jo letrare;

- Gjuha figurative dhe jofigurative;
- Pjest skenike, teatri, dramatizimi etj.;
- Kritika, teoria, historia;
- Sistemi i gjuhs (gramatik, leksik, fonetik, sintaks, drejtshkrim).
4. Qasja e bazuar n kompetenca

Fusha Gjuht dhe komunikimi, me lndt e saj, duhet ti arrij gjasht kompetencat e prcaktuara n Kurri-
kul, e ato jan: Komunikues efektiv, Mendimtar kreativ, Nxns i suksesshm, Kontribuues produktiv, Individ
i shndosh, Qytetar i prgjegjshm, t cilat duhet t arrihen nprmjet rezultateve t t nxnit. Kto duhet t
arrihen npr shkallt kryesore t Kurrikuls, gjat tr procesit msimor si dhe gjat przgjedhjes dhe organi-
zimit t prvojave msimore.
Kompetencat integrohen n mnyr t balancuar dhe prfshijn njohurit, shkathtsit qndrimet dhe vlerat.
N fushn Gjuht dhe komunikimi nxnsi duhet t arrij kto kompetenca:
- t komunikoj dhe t shprehet nprmjet gjuhve, simboleve, shenjave dhe kodeve;
- t flas, t dgjoj, t lexoj e t shkruaj dhe t shprehet n gjuhn amtare dhe (s paku) n nj gjuh
tjetr t huaj;
- t angazhohet dhe t kontribuoj n dialog t respektueshm dhe produktiv;
- t jap dhe t pranoj informata kthyese n mnyr konstruktive dhe kreative;
- t respektoj rregullat e prgjithshme t komunikimit, t ndrveprimit dhe njkohsisht t jet kreativ;

- t manifestoj njohuri kulturore, gjuhsore, letrare e jetsore n jetn individuale dhe publike;
- t prdor TIK-un dhe mediet n mnyr efektive dhe t prgjegjshme si mjete t rndsishme t in
formimit, t msimit, t komunikimit dhe t ndrveprimit.
5. Rezultatet e t nxnit t fushs
Rezultatet e t nxnit jan hartuar mbi bazn e koncepteve themelore t fushs, RN pr fushn Gjuht dhe ko-
munikimi prmbajn n vete krkesat q nxnsi duhet ti arrij pas prfundimit t do shkalle.
Organizimi i RN-s prmban njohurit, shkathtsit, qndrimet dhe vlerat t cilat zhvillohen dhe thellohen
gradualisht npr shkall, duke pasur parasysh zhvillimin fizik dhe psikomotorik t nxnsve. Kto rezultate
mundsojn arritjen e gjasht kompetencave t prfshira n Kornizn e Kurrikuls. RN ofrojn zhvillimin dhe
arritjen e vlerave pr fushn Gjuht dhe komunikimi: demonstrimin e shkathtsive t komunikimit (t dgjuar-
it, t folurit, t lexuarit, t shkruarit), demonstrimin e shkathtsive t komunikimit ndrpersonal, vlersimin
e zgjidhjeve pr nj problem, zbatimin e ideve abstrakte pr situata konkrete, shfrytzimin e teknologjis s
30
prshtatshme, aplikimin e parimeve etike pr vendimmarrje, punn si nj antar i ekipit pr t arritur qllimet
e prbashkta, diskutimin, krahasimin e karakteristikave t nj kulture dhe t kulturave t ndryshme.
Rezultatet e t nxnit pr fushn Gjuht dhe komunikimi mundsojn integrimin dhe qasjen e trsishme n
msimdhnien e lndve t veanta brenda nj fushe. Rezultatet e t nxnit pr fushn sigurojn:
Lidhshmrin ndrmjet lndve dhe aktiviteteve msimore, q realizohen n kuadr t fushs Gjuht dhe ko-
munikimi dhe ka pr qllim integrimin e njohurive prkatse, shkathtsive, qndrimeve dhe vlerave t ofruara
nprmjet lndve dhe, n prgjithsi, inkurajimin e msimit t integruar;
Promovimin e qasjes s bazuar n kompetenca, duke mundsuar zhvillimin e nj sistemi t prbashkt t
prvojave msimore t ndrlidhura, si dhe sigurimin e nj platform pr zhvillimin e planeve dhe programeve
lndore;
Mundsimin e zbatimit t praktikave t reja t msimdhnies, duke inkurajuar zhvillimin e planeve dhe pro-
grameve n baz shkolle.
Pr seciln fush kurrikulare prcaktohen rezultatet e t nxnit, t cilat do t mundsojn arritjen e kompe-
tencave kryesore. Fushat msimore prfshijn nj ose disa lnd apo module msimore. Lndt dhe modulet
mbshteten n qllimet dhe rezultatet msimore t prcaktuara pr fushn prkatse kurrikulare. Disa lnd t
nj fushe kurrikulare mund t paraqiten si t integruara n shkall t ndryshme t Kurrikuls.
31
REZULTATET E T NXNIT PR SHKALLN 3 dhe 4

Shkalla 3 Shkalla 4
Klasa VI, VII Klasa VIII, IX
SHKATHTSIT E KOMUNIKIMIT
T dgjuarit dhe t folurit T dgjuarit dhe t folurit

Krahason dhe prmbledh mendimet e t tjerve (nprmjet Prdor gjuhn pr t kuptuar ngjarjen, qllimin, idet pr
pyetjeve dhe prgjigjeve) pr temat nga materialet e dgjuara, forma t komunikimit (si, biseda, monolog, dialog etj.) dhe
t shikuara a t prezantuara dhe reflekton pr to. u prgjigjet pyetjeve m komplekse para nj publiku t
Merr pjes n biseda shoqrore me moshatart dhe me t caktuar.
rriturit mbi tema t njohura duke pyetur dhe duke iu Merr pjes n bisedat shoqrore me moshatart dhe me t rri
prgjigjur pyetjeve. turit pr tema t panjohura duke pyetur dhe duke iu
prgjigjur pyetjeve dhe rithekson informacionin.
T lexuarit T lexuarit
Analizon dhe kupton elementet e teksteve m komplekse le Kupton dhe analizon prshkrimin dhe ilustrimin e temave t
trare, joletrare dhe abstrakte (p.sh., fjaln, fjalin, grafikt, tab zakonshme q gjenden prgjat tekstit, fjalorin dhe pr
elat, titujt, motivet, shkrimet e hijezuara, leksikun dorimin e gjuhs n materialet komplekse (tekste letrare dhe
profesional). joletrare).
Lexon dhe identifikon karakteristikat themelore t tekstit, si: Lexon dhe prgjigjet pr tregime t njohura dhe tekste t tjera
titullin, prmbajtjen, tabelat etj. duke iu prgjigjur pyetjeve pr t kuptuar shkakun dhe
efektin.
T shkruarit T shkruarit
Dallon dhe prdor format e organizimit t shkrimit, si organi Prdor format t efektshme t t shkruarit pr t paraqitur in
zimin e paragrafve, ideve dhe zbaton rregullat e prdorimit t formatn, iden dhe mendimet, duke pasur parasysh qllimin
gjuhs dhe leksikut, pr t shprehur mendimet, qllimet, pr formn e shkrimit (p.sh., skee, vjersha, prezantime, ra
ndjenjat pr tema t caktuara n forma t caktuara t shkrimit. porte etj.).
Shkruan tekste t caktuara duke prdorur drejtshkrimin. Shkruan tekste pr nj qllim duke prdorur drejtshkrimin.
II. KUPTIMI DHE ANALIZA E TEKSTEVE
Interpreton dhe komenton ngjarjen, qllimin, qllimin e Analizon dhe prshkruan karakteristikat e veprave t letrsis
autorit, idet, rrfimin, marrdhniet shkak-efekt, gjuhn e duke identifikuar llojin, gjinin, temn, motivin, iden,
figurshme, vendin, hapsirn pr vepra t letrsis dhe nxjerr figurat, simbolet etj. dhe arsyeton strukturn e ndrtimit t
konkludime pr to. tyre.
Kupton elementet kryesore t teksteve t lexuara. Analizon dhe prshkruan karakteristikat e teksteve t
ndryshme.
III. ZHVILLIMI I KREATIVITETIT
Krijon punime t caktuara pr projektet, pr t eksploruar Krijon punime t ndryshme duke prdorur modele t
temat e caktuara dhe shpreh mendimet, ndjenjat e tij mbi caktuara pr tema, ngjarje, qllime dhe shpreh mendimet
shtjet t ndryshme t shoqris. idet, emocionet e veta pr disa shtje t shoqris.
IV. IDENTITETI DHE KULTURA

Shqyrton prvojat e veta dhe t t tjerve pr kulturn e Identifikon materiale nga kultura, q sht relevante pr
shprehur n vepra t krijuara nga ai/ajo ose t tjert prvojn e tij, duke prfshir mendimet, idet n krijimet e
(ceremoni, festa t ndryshme) dhe i prdor si baz pr veta pr nj periudh t caktuar t historis s vendit ku
tregime, vjersha etj. jeton.
V. MEDIET
Identifikon materiale t ndryshme q i prdor pr t kmbyer Prdor rregullat e shfaqjeve, planifikon organizimin, prezanton
porosi, nprmjet reklamave,shpalljeve, lajmrimeve dhe bn dhe vlerson punimet pr shfaqje t ndryshme (gjen materiale
prezantimin e tyre n medie. t publikuara, ngjarje, shkruan komente etj.) pr paraqitje n
medie.
VI . PRDORIMI I TIK-UT
Prdor lloje t shumta t teknologjis n aktivitetet kreative Prdor teknologjin pr t planifikuar dhe pr t prod-
pr t krijuar tekste grafik, tabela, skica, figura, fotografi huar krijime letrare dhe joletrare t ndryshme (programe
animacione, skee etj. softuerike, pajisje t regjistrimit), pr t krijuar nj video
ose animacion.
32
VII. VLERAT DHE QNDRIMET

Komunikon mir
Merr pjes n diskutim
Bashkpunon
Krkon dhe jep ndihm
Respekton mendimin e t tjerve
Kushton vmendje
Zhvillon personalitetin dhe humanitetin
Merr iniciativa dhe tregon interesim pr qasje t ndryshme
Motivohet pr zhvillimin e shkathtsive
Zhvillon imagjinatn dhe kreativitetin pr zgjidhjen e problemeve
Prdor teknologjin informative
Dshmon vullnet dhe gatishmri pr pun individuale dhe n grupe
Respekton parimet e t tjerve
Tregon vetbesimin pr pun t pavarur
Prdor imagjinatn dhe kreativitetin
sht i pavarur n vendimmarrje dhe n veprime
Bn pyetje dhe prgjigjet n mnyr t prgjegjshme
Kritikon duke u mbshtetur mbi argumente
Tregon kureshtje pr hulumtimin
Kujdeset pr veten, pr t tjert dhe pr ambientin
VIII. Njohurit
T Dgjuarit
T dgjuarit e teksteve informative
T dgjuarit e efektshm (shqiptimi i tingujve, pasurimi i fjalorit)
T dgjuarit dhe pasurimi i leksikut
T folurit
T folurit n funksion t marrsit dhe dhnsit t informacionit
T folurit aktiv n grup
T folurit n funksion t pasurimit t leksikut
Komunikimi verbal dhe joverbal
T lexuarit
Njohja me tekste t ndryshme letrare dhe joletrare
Lexim-kuptimi, leximi i teksteve prezantuese
T shkruarit
Kompetencat dhe njohurit, t dshmuara n shkrim
Aftsit dhe t kuptuarit
Shprehit dhe shkathtsit
IX. Shkathtsit
T komunikuarit
T dgjuarit
T folurit
T shkruarit
T lexuarit
T kuptuarit
Prdorimi i teknologjis informative
Zgjidhja e problemeve
Aftsit e t menduarit
Prpunimi i informacionit
T menduarit krijues
33
6. shtjet ndrkurrikulare
N Kurrikuln lndore Gjuht dhe komunikimi duhet t trajtohen edhe shtjet ndrlndore, ndrkurrikulare,
t cilat duhet t arrihen nprmjet t nxnit t lndve dhe temave t caktuara, si:
- edukimi pr t drejtat e fmijve dhe t njeriut;
- edukimi qytetar;
- edukimi ndrkulturor;
- edukimi medial,
- edukimi pr paqe,
- edukimi pr zhvillim t qndrueshm etj.
7. Ndarja e kohs prshkrimi

Fusha Gjuht dhe komunikimi n shkalln e par (klasa parafillore si dhe klasa: I, II) dhe n shkalln dyt
(klasa: III, IV, V) prbhet nga dy lnd: gjuha amtare dhe gjuha e par e huaj (gjuha angleze).
Gjuha amtare msohet npr t gjitha shkallt e Kurrikuls, q nga klasa parafillore deri te klasa e dymbdhjet.
Gjuha angleze fillon nga shkalla e par dhe msohet deri n klasn e fundit t shkolls s mesme t lart. N
shkalln e par kjo lnd msohet kryesisht nprmjet lojs, vizatimeve dhe kngve me prqendrim n t
folur, dhe vazhdon me leximin dhe shkrimin n shkallt e tjera.
Gjuha shqipe pr nxnsit e komunitetit joshqiptar msohet nga shkalla e dyt (klasa e tret) e Kurrikuls.
Planifikimi i kohs bhet n harmoni me rezultatet e t nxnit t parapara pr shkall dhe fush. Koha shprn-
dahet dhe nxirret nga prqindja e paraqitur n tabeln e mposhtme dhe pastaj ndahet pr lnd. Duhet pasur
parasysh se pjesa m e madhe e kohs, kur t ndahet, nga shkolla msimdhnsit, i dedikohet gjuhs amtare.
Shkolla e mesme e ult (SNKA 2)

Shk. 3 Shk. 4
Kl. VI Kl. VII Gjithsej or Kl. VIII Kl. IX Gjithsej or
Fusha kurrikulare
Nr. i Nr. i Gj. or % Nr. i Nr. i Gj. or %
orve orve orve orve
Gjuht dhe
komunikimi
- Gjuh amtare 7 7 14 25.00 7 8 15 25.45
- Gjuh angleze
- Gjuh e dyt e huaj
8.Udhzime metodologjike
Pr realizimin dhe arritjen e rezultateve pr fush dhe shkall kryesore, els kryesor sht zbatimi i metodave,
teknikave dhe formave pr msimdhnie dhe nxnie. Msimdhnsi duhet t prdor metoda t ndryshme t
puns me qllim t prmbushjes s rezultateve t fushs.
Prdorimi i metodologjis s msimdhnies me nxnsin n qendr, u mundson nxnsve motivim pr pun,
zhvillim t kreativitetit, shkmbim t ideve, debate, nxnie m t leht, bashkpunim mes tyre, zgjidhje t prob-
lemeve, hulumtim t burimeve pr marrjen e informacioneve t ndryshme etj.
Msimdhnsi duhet t zgjedh metodat dhe teknikat msimore (si: Brainstorming, DRTA, DLTA etj.) n
funksion t arritjes s rezultateve t t nxnit, duke iu prshtatur aftsive dhe njohurive t nxnsve, krkesave
t tyre, vendit ku realizohet njsia msimore, hapsirs dhe gjendjes materiale t shkolls (klass).
34
9. Udhzime pr vlersim
Zbatimi i Kurrikuls Brtham n vete prfshin edhe shtjen e vlersimit t vazhdueshm t nxnsve, i cili
ndihmon msimdhnsit pr ndjekjen e zhvillimit gradual t shkathtsive, qndrimeve dhe vlerave t nx-
nsve. Vlersimi bhet me qllim q t verifikohet se n shkall i kan zotruar nxnsit kompetencat dhe
RN-n t fushs npr shkallt kryesore t Kurrikuls Brtham. Gjat vlersimit identifikohen vshtirsit
me t cilat ballafaqohen nxnsit, prparsit dhe pengesat, ai u ndihmon nxnsve pr prmirsim t vazh-
dueshm. Vlersimi si proces nxjerr n pah arritjen e qllimeve t fushs nprmjet matjes s RN-s, t shtrira
n shkall dhe fush. Metodologjia e msimdhnies dhe msimnxnies sht e lidhur ngusht me procesin e
vlersimit t nxnsve. Duhet ti vlersojm kompetencat dhe RN-n, q jan krkes e papar n Kurrikuln
Brtham e t cilat nxnsi duhet ti arrij deri n fund t klass, t shkalls apo t nivelit. Vlersimi i nxnsve
pr fushn Gjuht dhe komunikimi pr nivelin e par ka pr synim matjen e kompetencave t fushs, t para-
qitura nprmjet rezultateve.
Llojet e vlersimit:
Vlersimi mund t klasifikohet si vlersim formues, diagnostikues, prmbledhs dhe motivues.
Vlersimi formues (vlersimi pr t nxn) kryhet n mnyr t vazhdueshme pr marrjen e

informacioneve t arritjes s nxnsve gjat procesit msimore.
Vlersimi diagnostikues prdoret pr marrjen e informacioneve t arritjes s nxnsve pr shkalln e
prvetsimit t njohurive, shkathtsive, shprehive, qndrimeve dhe vlerave dhe i ndihmon
msimdhnsit pr punn e mtejshme.
Vlersimi prmbledhs prfshin aktivitetin e prgjithshm t t nxnit t nxnsve. Vlersimi
prmbledhs bhet n fund t periudhave t caktuara.
Vlersimi motivues prdoret pr nxitjen e interesimit dhe dshirs s nxnsve pr t nxn.
Gjat vlersimit prdoren forma t ndryshme, si:

Vlersimi i drejtprdrejt dhe i pandrprer, ndjekja e vazhdueshme e arritjeve t nxnsve
vlersimi indirekt me an t testeve;
vlersimi nga nxnsi, gjat puns n grupe ose gjat prgjigjeve q japin, kur nxnsit plotsojn njri-
tjetrin dhe vlersojn mbi baz t argumenteve;
vetvlersimi.
Theks t veant gjat vlersimit duhet ti kushtohet komunikimit n vazhdimsi, t shprehurit gojor prmes
ndrveprimit si dhe t shprehurit me shkrim.
10. Materialet dhe burimet msimore

Pr arritjen e kompetencave n fushn msimore Gjuht dhe komunikimi sht i rndsishm prdorimi i
materialeve dhe burimet e ndryshme msimore pr msimdhnie dhe nxnie. Pr realizimin e rezultateve t
fushs dhe arritjen e suksesshme t rezultateve pr shkall t Kurrikuls, t gjitha mjetet dhe materialet msi-
more duhet tu prmbahen krkesave t ktyre rezultateve pr fush dhe shkall. Tekstet shkollore jan vetm
disa nga burimet pr marrjen e informacionit, por nuk duhet ket kufizim vetm n prdorimin teksteve si
burim, duhet t prdoren edhe burime t tjera si dhe teknologjia informative. Informacionet mund t merren
nga do burim, i cili ndihmon arritjen rezultateve pr kompetenca.
35
Fusha kurrikulare - Artet
Hyrje
Udhzime pr vlersim
1. Hyrje
Lmi i Kurrikuls Artet prfshin artin figurativ dhe artin muzikor, si lnd t obligueshme t Kurrikuls
Brtham t nivelit t par t arsimit n Republikn e Kosovs, me emrtimin Edukat figurative dhe Edu-
kat muzikore. Shkolla inkurajohet q prmes Kurrikuls sipas zgjedhjes (lndve ose aktiviteteve te shtuara
ose zgjedhore), tu ofroj mundsin nxnsve q t shfrytzojn edhe forma t tjera t shprehjes artistike, si:
drama, vallzimi, dizajnimi etj.
2. Arsyeshmria dhe prshkrimi

Artet mundsojn zhvillimin personal, intelektual dhe social t nxnsve duke inkurajuar kreativitetin, imagji-
natn dhe duke zhvilluar aftsit shprehse artistike. Artet jan pjes integrale e jets dhe prfshijn aspektet
materiale, shpirtrore, intelektuale dhe emocionale t ndrveprimit mes kulturs dhe shoqris.
Kultura si nj veprimtari m e gjer prfshin edhe artin popullor edhe artin e krijuar dhe manifestohet prmes
elementeve nga trashgimia kulturore kombtare, sjelljet, mnyra e jetess, sistemi i vlerave shoqrore n kon-
tekstin historik dhe n ndrveprim me kulturat e popujve t tjer n rajon e m gjere.
Nxnsit duhet t kuptojn ndrlidhjen mes artit dhe kulturs prmes pjesmarrjes aktive n aktivitetet e ndry-
shme artistike e kulturore n shkoll dhe jasht saj.
36
Edukimi prmes arteve mundson zhvillimin e qytetarit aktiv dhe kreativ q:
krijon, formson dhe merr pjes n mnyr aktive n ngritjen e kualitetit t jets s tij dhe mjedisit ku
jeton;
merr pjes n ndrveprimin social, kulturor dhe intelektual t grupeve t ndryshme etnike, kulturore
duke vn n rend t par aspektin njerzor t ktij ndrveprimi;
posedon shkathtsit dhe aftsit themelore teknike e krijuese q jan t rndsishme pr pun dhe jet;
kupton dhe kontribuon n zhvillimin e artit dhe t kulturs n nivel lokal, kombtar dhe global.
Duke u nisur nga fakti se Artet kontribuojn n t gjitha kto aspekte, ato zhvillojn intuitn, imagjinatn,
kreativitetin, guximin, shkathtsit intelektuale t shkalls s lart (si jan aftsia pr gjykim dhe vlersim),
ndjeshmrin ndaj formave t ndryshme t shprehjes dhe komunikimit artistik, por edhe prdorimin vetjak t
tyre. Artet po ashtu kontribuojn n zhvillimin e vetbesimit, durimit, prgjegjsis ndaj puns s prbashkt,
bashkpunimit, vetdisiplins, entuziazmit dhe nj varg cilsish t rndsishme t nj personaliteti n formim,
q synon t jet i edukuar, i arsimuar dhe i kulturuar.
3. Konceptet dhe prshkrimi

Fusha kurrikulare Artet n nivelin e dyt kryesisht synon t prmbush dy aspekte themelore:
a) zhvillimin e shkathtsive (praktike) artistike pr forma t ndryshme t t shprehurit artistik sipas
prirjeve dhe dispozitave individuale duke zbatuar njohurit dhe teknikat shprehse t disiplinave t
ndryshme artistike;
b) edukimin estetik q prfshin t kuptuarit e proceseve krijuese, teknikave t vrojtimit dhe kultivimin e
shijes pr t bukurn n disiplinat e ndryshme artistike duke zhvilluar kshtu edhe aftsit e nxnsve pr
vlersim dhe gjykim estetik t veprave dhe formave t ndryshme t shprehjes artistike;
c) edukimin pr qndrim pozitiv ndaj krijimtaris popullore dhe artistike n nivel lokal, kombtar dhe
global, zhvillimin e vazhdueshm t aftsis pr prjetim, t kuptuarit dhe vlersimin dhe gjykimin este-
tik t veprave dhe formave t ndryshme t shprehjes artistike.
I.VLERAT DHE QNDRIMET Q PROMOVOHEN PRMES ARTEVE
Krshria Qndrimi pozitiv ndaj artit dhe s bukurs
Vetbesimi Qndrimi pozitiv ndaj trashgimis kulturore
Dshira pr shprehje dhe komunikim n kombtare
mnyr t pavarur Qndrimi pozitiv dhe respekti ndaj kulturave t
Pjesmarrja aktive ndryshme
Shoqrimi Bashkpunimi dhe prgjegjsia
Bashkpunimi Prqendrimi dhe durimi
Respekti pr veten dhe t tjert
T vrejturit/t dgjuarit
Zhvillimi i aftsive prjetuese dhe perceptuese
Zhvillimi i kompetencave artistike (kndim, interpretim n instrumente, vallzim, vizatim, pikturim, modelim etj.)
Shkathtsit muzikore
Shkathtsit lvizore
Shkathtsit shprehse figurative
Zhvillimi i vmendjes dhe memories
Vullneti dhe motivacioni
Iniciativa dhe interesimi
Imagjinata dhe kreativiteti
Ndjenja pr t vrejtur dhe pr t dalluar ritm dhe harmoni (tingllore, ngjyrash, formash, strukturash, lvizjesh etj.)
Ndjenja pr t vrejtur trsit formale strukturore
Aftsia pr analiz dhe sintez t mendimit dhe shprehjes
Komunikimi artistik
Shkathtsia pr prezantim
Shkathtsia pr pun ekipore
Procedimi dhe t kuptuarit e informatave (tingllore, vizuale, tekstuale, lvizore etj.)
T menduarit analitik, kritik dhe kreativ
Zgjidhja kreative e problemeve
37
Konceptet kryesore q msohen prmes arteve Kompozicion (vizual)

Tingulli Knga
Vija Pjesa instrumentale
Ngjyra Vallja
Forma Drama
Hapsira Komedia
Struktura Tragjedia
Drejtpeshimi Grafika
Perspektiva Peizazhi
Lvizja ortreti
Ritmi Dizajni
Melodia Natyra e qet
Harmonia Sonata
Tonaliteti Simfonia
Dinamika Kuarteti
Stili Orkestra
Zhanri Kori
Instrumentet dhe formacionet muzikore Ekspozita
Trupi Shfaqja /performanca etj.
Koha Parimet
Energjia Kontrasti
Marrdhnia Prsritja
Roli/karakteri Ndryshimi (variacioni)
Tensioni Krahasimi
Theksi
Ekuilibri
Trsia

Sipas Kornizs s Kurrikuls s Kosovs, kompetencat prfshijn nj sistem t integruar dhe koherent t shkath-
tsive, shprehive, njohurive (dijeve) dhe qndrimeve t nxnsve si arritje e t nxnit pr t ciln kontribuojn
t gjitha fushat kurrikulare.
Artet kontribuojn n mnyr t veant dhe me mjetet, si dhe mnyrat shprehse artistike n arritjen e gasht
kompetencave themelore, si: Komunikues efektiv, Mendimtar kreativ, Nxns i suksesshm, Kontribuues
produktiv, Individ i shndosh dhe Qytetar i prgjegjshm.
Rezultatet e fushs
Rezultatet e t nxnit n fushn kurrikulare shtrihen brenda ktyre dimensioneve kryesore:
Krijimtaria, performanca dhe prezantimi artistik
Prmes arteve nxnsit inkurajohen t:
prjetojn veprat e ndryshme artistike;
performojn (marrin pjes) n aktivitete artistike individualisht ose n grup sipas prirjeve, dispozitave
dhe interesave t tyre;
krijojn trsi t reja me mjete t ndryshme shprehse artistike, duke prdorur idet e tyre personale
dhe origjinale;
prezantojn lirshm idet e tyre vetjake artistike;
interpretojn idet artistike t krijimeve t t tjerve.
Mjetet shprehse, teknikat dhe proceset
Nxnsit: njohin, kuptojn dhe shfrytzojn n mnyr efektive dhe t vetdijshme teknikat e prdorimit t
mjeteve shprehse t arteve t ndryshme, si: fjalt, tingujt, ngjyrat, format, lvizjen etj. pr komunikim dhe pr
t shprehurit artistik.
Aplikojn teknika shprehse dhe procese t ndryshme krijuese e performuese, n forma, gjini dhe zhanre t
ndryshme artistike.
38
Komunikimi dhe t shprehurit (artistik)

Nxnsit inkurajohen dhe aftsohen q t:
prdorin njohurit dhe shkathtsit e fituara pr tu shprehur n mnyr artistike, n mnyr t lir dhe
t pavarur;
prdorin mjetet shprehse t arteve t ndryshme pr tu shprehur n mnyr artistike mbi temat q i
preokupojn;
reflektojn dhe vlersojn aktivitetet vetjake dhe t t tjerve n forma t ndryshme t shprehjes
artistike.
Relacioni art-shoqri
Nxnsit:
Njohin, kuptojn dhe vlersojn rolin e ndrveprimit art-shoqri n kontekste t ndryshme historike,
shoqrore, kulturore etj.
Njohin vepra dhe autor m t rndsishm t krijimtaris artistike n nivele t ndryshme (kombtare,
ndrkulturore dhe n nivelin global).
39

SNKA / ISCED 2
Shkalla 3, klasa VI, VII Shkalla 4, klasa VIII, IX
II. Njohurit, t kuptuarit dhe shkathtsit q zhvillohen prmes arteve ndrlidhen konkretisht me:
1.Pjesmarrjen aktive dhe praktikimin n arte t ndryshme prmes: interpretimit, krijimit dhe
prezantimit;
2.Eksplorimin (t njohurit dhe t kuptuarit) e elementeve (mjeteve shprehse), proceseve dhe
teknikave krijuese n arte (muzik, art figurativ, art dramatik, vallzim etj.);
3.Komunikimin dhe t shprehurit artistik;
4 T kuptuarit e marrdhnies art-shoqri;
5.muarjen dhe vlersimin e vlerave estetike n arte;
6.Prdorimin e artit pr t kultivuar dhe pr t shprehur identitetin prkats: (individual, grupor,
social, kulturor (kombtar, rajonal, evropian dhe global).
1. INTERPRETIMI (Performanca), KRIJIMI DHE PREZANTIMI ARTISTIK

Nxnsit ,sipas prirjes, dispozitave dhe interesimit individual, zhvillojn shkathtsi t ndryshme pr interpretim artistik n
aktivitete artistike muzikore, figurative, vallzim, aktrim etj.
Shkalla 3, klasa VI, VII Shkalla 4, klasa VIII, IX
PERFORMIMI (INTERPRETIMI)
Demonstron prdorim t suksesshm t mjeteve shprehse, Shquhet me aftsi individuale performuese (interpretuese) n
teknikave prkatse t disiplinave artistike n muzik, dram, nj apo n m shum veprimtari artistike
arte pamore e vallzim
Ai/ajo: Ai/ajo:
Kndon dhe/ose interpreton n instrumente muzikore, Kndon dhe/ose interpreton n instrumente muzikore,
kng dhe melodi t thjeshta sipas imitimit dhe me tekst individualisht ose n grup, kng dhe melodi nga zhanre t
notal; ndryshme (artistike, popullore, muzik e leht);
Interpreton pjes nga role /personazhe t ndryshme (dram, Interpreton n trsi role (karaktere) t ndryshme;
komedi); Interpreton n performanca t ndryshme t kombinuara
Interpreton individualisht ose n grup vallzime me (muzik, dram, vallzim).
karakter t ndryshm.
Krijimi
Krijon duke prdorur mjete t ndryshme shprehse artistike Krijon duke prdorur n mnyr kreative dhe origjinale ma-
pr t shprehur prjetimin individual, ndjenjat dhe idet per- terialet, teknikat dhe mjetet shprehse t arteve prkatse
sonale
Ai/ajo Ai/ajo:
vizaton, ngjyros, modelon (me laps, ngjyra, plastelin, letr vizaton, ngjyros, modelon peizazh, portret, kompozicione
e materiale t tjera) n mnyr t lirshme dhe kreative ose dy e tridimensionale etj. n mnyr t lirshme ose me tem
n tema t caktuara; t caktuar;
Improvizon n mnyr kreative mbi melodi e ritme t njo- Krijon kng dhe shoqrime instrumentale n zhanre t
hura m par; ndryshme (popullore, artistike, argtuese);
krijon melodi, ritme, kng e shoqrime instrumentale t Krijon koreografi origjinale sipas muziks, tekstit ose situ-
kngve; ats s caktuar;
krijon lvizje origjinale e kreative gjat vallzimit; Krijon dhe kontribuon n realizimin skenik t teksteve pr
Krijon elemente origjinale e kreative n rolet,dialogt sipas shfaqje t ndryshme (dram, komedi, mjuzikl).
tems s caktuar.
40
Prezantimi
Prezantohet me sukses dhe vetbesim n aktivitete t ndryshme artistike individuale ose grupore n shkoll, n komunitet dhe m
gjer
2 . PROCESET ,TEKNIKAT DHE MJETET SHPREHSE
Nxnsi njeh dhe kupton elementet shprehse, proceset dhe teknikat themelore t krijimtaris artistike n muzik, n arte
pamore, n art dramatik dhe n vallzim
Njeh dhe kupton parimet themelore, format dhe teknikat shpre- Njeh dhe kupton prdorimin e mjeteve t ndryshme shprehse
hse artistike, p.sh.: artistike pr realizimin e veprave artistike t formave, gjinive,
kupton parimet e ndrtimit t melodis, harmonis, ritmit zhanreve e stileve t ndryshme artistike, p.sh.:
etj.;
kupton parimin e kontrastit, raportit hije-drit n vizatim kupton mnyrn e ndrtimit t forms s veprave muzikore
etj.; n stile t ndryshme (fuga, sonata etj.) e n zhanre t ndry-
kupton aspektet e ndrtimit t rolit; shme (kng popullore,muzik e leht, rok, pop, jazz etj.);
kupton aspektet e shprehjes me an t lvizjes, mimiks, kupton mnyrat e ndryshme pr modelim, skulpturim etj.
intonacionit t zrit etj.
3. T SHPREHURIT DHE KOMUNIKIMI ARTISTIK

Nxnsi demonstron aftsi pr t prdorur mjetet e ndryshme shprehse t arteve (zrin, instrumentet, ngjyrat, format, fjalt,
lvizjen etj.) pr t komunikuar dhe pr t shprehur prjetimet dhe idet e veta.
Shpreh idet, ndjenjat dhe prjetimet individuale duke prdorur nj nga format shprehse artistike n muzik, arte pamore,
dram ose vallzim, p.sh.:
vizaton, ngjyros, modelon pr t shprehur prjetimin e muziks s dgjuar;

lviz dhe vallzon sipas muziks s dgjuar;
shprehet me ese, poezi e krijime letrare nn ndikimin e muziks ose pr t shprehur prjetimet artistike n ekspozite,
shfaqje teatrore etj.;
prjeton nj vepr artistike dhe pr t shprehet prmes fjalve, eses etj.
4. T KUPTUARIT E RELACIONIT ART- SHOQRI-ART
Nxnsi kupton zhvillimin, rolin dhe ndikimin e artit n shoqri dhe anasjelltas n kontekste te ndryshme historike, sociale
dhe kulturore.
njeh vepra artistike dhe krijues, artist t shquar nga krijim- njeh n mnyr m t kompletuar kryeveprat artistike n
taria popullore dhe artistike kombtare e botrore t peri- nivel kombtar dhe botror (p.sh., Simfonia e nnt e Be-
udhave te ndryshme; thovenit, poema simfonike Sknderbeu e F. Beqirit etj.);
kupton zhvillimet stilistike n format e ndryshme t ve- kupton ndrlidhjen mes zhvillimeve shoqrore n periudha
prave artistike (p.sh., portreti n stile t ndryshme, opera n t ndryshme kohore dhe ndikimit n stilet, zhanret, for-
stile e periudha t ndryshme etj. mat, formacionet dhe elementet shprehse artistike (p.sh.,
baroku, klasika, romantizmi etj. dhe karakteristikat dal-
luese ose specifikat e krijimtaris artistike muzikore, figura-
tive n kto stile).
5. MUARJA DHE VLERSIMI ESTETIK
Nxnsi mon dhe vlerson n mnyr t informuar dhe kritike krijimet artistike individuale dhe t t tjerve n muzik, n
arte pamore, n art dramatik dhe n vallzim sipas prirjeve dhe aftsis.
Reagon emocionalisht ndaj veprave artistike prmes pr- mon dhe vlerson krijimet artistike vetjake dhe t t
jetimit, t vrejturit, vrojtimit, dgjimit dhe interpretimit. tjerve duke analizuar formn, elementet shprehse dhe
mnyrat e teknikat e prdorimit t tyre n funksion t
shprehjes artistike.
6.IDENTITETI DHE KULTURA
Nxnsi kultivon identitetin prkats: individual, grupor, social, kulturor (kombtar, rajonal, evropian dhe global) prmes
arteve.
Prjeton dhe njehin kryeveprat e artit popullor kombtar dhe Shprehet n mnyr artistike pr tema t ndryshme n nivel
komuniteteve t tjera, p.sh interpreton kngt, vallet kombtare global duke ruajtur elemente t identitetit kulturor kombtar.
edhe t popujve t tjer, prdor motive figurative kombtare
edhe t kulturave t tjera n punimet e veta.
41
6. shtje ndrkurrikulare
Artet ndrveprojn mes vete, andaj edhe n procesin msimor mund t ndrlidhen format e ndryshme t t
shprehurit artistik, p.sh., knga me lvizjen dhe vallzimin, muzika me shprehjen figurative, muzika me shpre-
hja letrare, shprehja figurative me shprehjen letrare, performanca artistike sinkretike etj.
Sidomos n kt nivel, mund t aplikohet qasja e integruar e kombinimit t shprehjeve artistike pr tema t
ndryshme.
Mirpo, artet mund t ndrlidhen edhe me lndt e tjera t fushave t tjera kurrikulare.
Ndrlidhja e gjuhs (amtare dhe t huaj) me muzikn mund t jet shum e suksesshme. Po ashtu, edhe shpre-
hja figurative e cila e vizualizon shprehjen gjuhsore (shkrimi, simbolet, figurat, ilustrimet etj.) ndrlidhet me
gjuhn.
Artet mund t ndrlidhen suksesshm edhe me lndt e fushs kurrikulare Shkencat (natyrore dhe shoqrore),
Matematika, Shndeti dhe mirqenia, Jeta dhe puna etj.
do tematik e veant dhe prmbajtje msimore q prpunohet n kt nivel bhet m e qart dhe m e
kuptueshme kur shoqrohet me shprehje artistike (ilustrimet, grafikat, hartat, knga, muzika, vallzimet, vid-
eoklipi etj.).

Sipas Kornizs s Kurrikuls s Kosovs, n planin msimor pr nivelin e par jan parapar gjithsej 12 or
msimore nga fusha kurrikulare Artet.
N shkalln e trete t Kurrikuls (kl. VI dhe VII) jan gjithsej 4 or msimore n jave t planifikuara, nga 2 or
pr seciln klas dhe njsoj jan planifikuar 4 or msimore pr Artet n shkalln e katrt t Kurrikuls pr
seciln klas.
Meq kt fush e prbjn dy lndt e obligueshme Edukat figurative dhe Edukat muzikore, ather ort
n mnyr t barabart ndahen mes ktyre dy lndve. Por, shkolla mund dhe duhet t ofroj n kuadr t Kur-
rikuls me zgjedhje hapsir t mjaftueshme pr aktivitetet artistike, si: kor, orkestr, grup i drams, i vallzimit
etj., sipas prirjes dhe interesimit t nxnsve.
Shk. 3 Shk. 4
Fusha kurrikulare
orve orve orve orve
Gjuht dhe
komunikimi
2 2 4 7.14 2 2 4 6.78
- Edukat muzikore
- Edukat figurative
8. Udhzime metodologjike
Artet edukojn n mnyr t suksesshme vetm kur aplikohet me saktsin m t madhe metodologjia speciale
prkatse e msimdhnies dhe e nxnies artistike n seciln prej disiplinave artistike (muzik, arte pamore,
dram, vallzim etj.). Metodika e msimdhnies n lndt q rrjedhin nga kto disiplina prfshin teknikat
msimore dhe metodat specifike t msimit t koncepteve, shkathtsive dhe njohurive q nxnsit duhet ti
arrijn prmes ktyre lndve msimore. Prjetimi artistik, krshria, imagjinata dhe liria e t shprehurit, jan
parimet kryesore t metodologjis s msimdhnies n fushn e arteve. Duke supozuar se sht punuar shum
me prjetimin artistik n nivelin e par, n kt nivel n mnyr graduale nxnsit njihen me konceptet e ndry-
shme, dukurit dhe fenomenet artistike prmes msimdhnies intuitive dhe qasjes konstruktive t t nxnit.
N seciln lnd t veant t fushs Artet, nxnsit njohin dhe kuptojn proceset dhe teknikat krijuese duke
msuar si ti zbatojn n praktik mjetet e ndryshme t t shprehurit artistik pr t realizuar veprat/interpre-
42
timet e tyre artistike. N kt nivel msimin e realizojn msimdhnsit specialist t lndve prkatse artis-
tike q me kujdes zhvillojn shkathtsit artistike t nxnsit sipas prirjes individuale dhe interesimit.
Vlersimi n fushn kurrikulare t artit krkon kujdes t veant dhe mbshtetet n parimin e individualizimit,
ngase do nxns ka predispozita dhe prirje t ndryshme pr format e ndryshme t shprehjes artistike. Andaj,
n vlersim duhet t prfshihet interesimi dhe prirja e nxnsit pr forma t caktuar t shprehjes, kuraja, im-
agjinata, shprehja origjinale dhe kreative, interesimi, prjetimi artistik, interpretimi etj.
Arritjet n fushn e artit jan individuale, andaj edhe duhet t vlersohen si t tilla, duke shfrytzuar vlersimin
pr motivim dhe inkurajim t zhvillimit t aftsive t tyre krijuese.
N art duhet t vlersohet interesimi dhe pjesmarrja aktive (individuale dhe n grup) n aktivitete t ndryshme
artistike q organizohen n klas, n shkoll dhe n komunitet. Grupet e ndryshme muzikore, teatrore etj., q
marrin pjes n shfaqjet e shkolls, n ekspozitat individuale dhe grupore duhet t prfshihen n vlersimin e
nxnsve m t talentuar. Pr nxnsit m pak t talentuar duhet vlersuar interesimi dhe guximi pr t pro-
vuar angazhimin e tyre n nj nga format e ndryshme t t shprehurit artistik.

Artet kan mjetet e tyre shprehse, teknikat dhe procedurat specifike q kushtzojn prdorimin e materialeve
t ndryshme pr realizimin e prmbajtjeve nga kjo fush kurrikulare. P.sh., n artin figurative materiali msi-
mor prkon me materialin e puns, si: letra, plhura, plastelina, materiale organike etj. Prpos materialeve,
shfrytzohen edhe burime msimore, si: teksti shkollor, fotografit, videoja, interneti etj.
N artin muzikor materiali kryesor sht vet tingulli muzikor q prodhohet nga zri i njeriut ose instrumentet
muzikore. Burimet msimore prfshijn edhe tekstin shkollor dhe burimet tingllore (cd-t prkatse, cd-t
muzikore, dvd-t, incizimet nga interneti, tv-t, koncertet publike etj.).
43
Fusha kurrikulare - Matematika
Hyrje
Udhzime pr vlersim
44
1. Hyrje
Kurrikula e fushs s matematiks reflekton n politikat arsimore t vendit, q do t ket ndikim n ngritjen e
cilsis n matematik dhe n arsimim n prgjithsi. Kurrikula e fushs s matematiks paraqet nj t drejt
statutore pr msim e matematiks pr t gjith nxnsit. Ajo paraqet kompetencat se ka do t msohet dhe
prcakton rrugn e arritjeve kryesore t msimit t matematiks. Po ashtu, Kurrikula paraqet se si do t vlerso-
het dhe do t raportohet performanca e nxnsve. Prandaj, Kurrikula, nxnsve, msuesve, prindrve dhe ko-
munitetit t gjer, u jep nj pasqyr t qart t t kuptuarit dhe t aftsive q nxnsit duhet ti prvetsojn
n shkoll. Kjo kurrikul u lejon shkollave q t plotsojn nevojat individuale t nxnsve dhe t zhvillojn
nj karakter t dallueshm dhe tipare karakteristike rrnjsore n komunitetin e tyre. Ajo po ashtu paraqet
nj model sipas t cilit t gjith partnert n edukim mund t prkrahin nxnsit n rrugn e mtutjeshme n
t msuar. Kurrikula n vete paraqet nj zgjedhje t vshtir dhe t balancuar, sht mjaft e fort dhe e qn-
drueshme pr t mbrojtur dijen dhe prvojn kulturore e cila sht e drejt e do nxnsi dhe n t njjtn koh
duhet t jet mjaft fleksibile pr tu mundsuar msuesve q t arrijn t ndrtojn mnyrn e tyre t t msuarit
n at mnyr q at ta prcjellin drejt te nxnsit e tyre.
Kurrikula e fushs s matematiks u mundson nxnsve q t zhvillojn aftsit thelbsore n matematik, q
ata ti prvetsojn, tu sigurohet atyre e drejta e garantuar dhe e plot pr msim dhe t kujdeset pr kreativ-
itetin e tyre.
Msuesve tu jap t drejtn q t gjejn mnyrn m t mir t mundshme q ata t frymzojn nxnsit e tyre
me nj knaqsi dhe angazhim pr t msuar.
Prmbajtja e dokumentit do t jet n harmoni me parimet e prcaktuara n Kornizn e Kurrikuls. Po ashtu,
prmbajtja duhet t:
- paraqes krkesat e Kurrikuls pr matematikn;
- ofroj informata pr t ndihmuar nxnsit q t jen kompetent mbi at q msohet dhe msuesit q t im-
plementojn me kompetenc matematikn n shkoll.
Renditja kryesisht sht e bazuar sipas hierarkis s shkallve dhe niveleve. Kurrikula pr nxnsit e nivelit I
(klasa 0-V) sht paraqitur pr msuesit e shkollave fillore. Kurrikula pr nxnsit e nivelit II (klasa VI-IX)
sht paraqitur pr msimdhnsit e shkollave t mesme t ulta. Kurrikula pr nxnsit e nivelit t tret (klasa
X-XII) sht paraqitur pr msimdhnsit e shkollave t mesme t larta, pr:
a. drejtimet e gjimnazeve dhe
b. arsimin profesional dhe shkollat artistike.
2. Arsyeshmria dhe prshkrimi i fushs s matematiks

Matematika mundson zhvillimin e shkathtsive dhe aftsive t nxnsve pr t menduar n mnyr kritike,
zhvillimin e personalitetit t tyre, zhvillimin e shkathtsive pr t punuar n mnyr t pavarur dhe sistematike,
nxitjen dhe inkurajimin pr zbulimin dhe ndrtimin e njohurive t reja me qllim t zbatimit dhe integrimit t
tyre n fushat e tjera dhe zgjidhjen e situatave problemore n jetn e prditshme.
Matematika me an t RPM-s dhe RThM-s ka n konsiderat t msuarit n fusha si shpirtrore, morale,
sociale dhe kulturore, si dhe aftsit kryesore dhe aftsit e t menduarit.

N Matematik kryesisht jan kto koncepte:
numri dhe algjebra;
forma, hapsira, matjet dhe gjeometria;
prpunimi i shnimeve dhe probabilitetit;
prdorimi dhe zbatimi i matematiks.
Matematika msohet n t gjitha shkallt e Kurrikuls. N shkalln e par dhe t dyt bhet nj lidhje e njo-
hurive pr numrat, figurat gjeometrike, pozitn n hapsir, matjet dhe shkathtsit pr llogaritje t zgjidhjeve
t problemeve.
45
N shkalln e tret dhe t katrt kjo lidhje integrohet me njohurit nga algjebra, nga gjeometria dhe nga statis-
tika, kurse n shkalln e pest dhe t gjasht sigurohet nj zgjerim dhe thellim i njohurive edhe nga trigonome-
tria, analiza matematike dhe probabiliteti.
Prshkrimi i nivelit ofron bazat e marrjes s vendimeve pr performancn e nxnsve n fund t do shkalle
kryesore 1-6 dhe pr tri nivelet.

Sipas KKK-s, t msuarit sht i bazuar n kompetenca. Organizimi i msimit prqendrohet n at q duhet
t din t bjn nxnsit dhe q duhet t jen t gatshm t bjn. Pr t br dika duhen njohuri, shprehi,
shkathtsi prkatse, por edhe qndrime t caktuara. Bazuar n kt kurrikul t matematiks, kjo sht e kon-
ceptuar n nj sistem t ndrtuar me baz niveli, shkalle dhe klase, q justifikohet me rezultate t prgjithshme
t t nxnit pr fush dhe shkall, andaj kemi tri nivele kompetencash, prmbushja e t cilave u referohet aspek-
teve m t rndsishme t msimdhnies dhe jan t orientuara e t renditura sipas nevojave reale t nxnsve,
q nevojitet planifikim i prgatitur kohor dhe trajtues.
Qasja e bazuar n kompetenca pr fushn e Matematiks arrihet prmes metodave rekomanduese: shtjellim,
bashkbisedim, dhnie dhe ilustrim shembujsh, dhnie udhzimesh, prezantim i zgjidhjeve, prezantim i pu-
ns n grupe, praktikim i mbikqyrur i grupeve t nxnsve, diskutim n grup, praktik. Rezultatet thelbsore
msimore n matematik jan bazuar n kto tet kompetenca matematikore:
5.Rezultatet e fushs
1.Zgjidhja e problemeve matematike

2.Arsyetimi dhe dshmit matematike
3.Komunikimi matematik
4.Lidhjet n matematik
5.Prfaqsimi matematik
6.Modelimi matematik
7.T menduarit matematik
8.Prdorimi i teknologjis n matematik
46
SNKA / ISCED 2
Shkalla 3, Klasa VI, VII Shkalla 4, Klasa VIII, IX
(11-13 vje) (13-15 vje)
I. Njohurit, t kuptuarit dhe shkathtsit q zhvillohen prmes prvojave msimore q ndrlidhen me:
1.Zgjidhjen e problemeve matematike
2.Arsyetimet dhe vrtetimet matematike
3.Komunikimin n/prmes matematiks
4.Lidhjen matematike
5.Prfaqsimet matematike
6.Promovimin e modelimit matematik
7.Strukturimin e t menduarit matematik
8.Prdorimin e TIK-ut n/pr matematik
1.Zgjidhja e problemeve
Nxnsi
Prdor simbole, fakte, mjete dhe strategji adekuate Prdor konceptet matematike q ndrlidhen me
pr zgjidhje t problemeve q kan t bjn me num- numra real, me shprehje algjebrike dhe trans-
ra racional, marrdhniet mes tyre si dhe matjen e formime gjeometrike pr zgjidhjen e problemeve t
formave 2D dhe objekteve 3D. ndryshme matematikore.
2.Arsyetimet dhe vrtetimet matematike

Nxnsi
Prezanton t dhna empirike pr format 2D dhe ob- Arsyeton dhe vrteton pohime matematike prmes
jektet 3D dhe duke u nisur nga ato zhvillon rezon- metodave direkte dhe indirekte, t zbatuara n vep-
imin matematik (p.sh., sugjeron formula, konstruk- rimet me numra real, transformime gjeometrike,
ton figura gjeometrike dhe prdor numra racional). matje, probabilitet dhe statistik.
3.Komunikimi n/prmes matematik/s
Nxnsi
Prdor terminologjin matematikore (p.sh.. dhjetor, Grumbullon dhe procedon informacione nga bur-
thyes, prqindje, mod, median etj.) dhe simbolet ime t ndryshme q ndrlidhen me numrat real dhe
algjebrike dhe gjeometrike pr t prshkruar situata vetit e tyre, me shprehje algjebrike, statistik dhe
t ndryshme nga matematika dhe nga jeta e prdit- probabilitet; prkthen nga gjuha natyrore n at t
shme. matematiks dhe anasjelltas.
4.Lidhjet n matematik
Nxnsi
Integron/Lidh konceptet e ndryshme matematike n Lidh konceptet dhe modelet e reja matematike me ato
mnyr q t zgjidh probleme t ndryshme. t prvetsuara m par nga fusha e Matematiks dhe
fushat e tjera.
5.Prfaqsimet matematike
Nxnsi
Prdor format simbolike t prfaqsimit prmes vi- Prdor simbolet dhe veprimet matematike pr t pr-
jave dhe grafikve, pr prshkrimin dhe zgjidhjen faqsuar situata t ndryshme nga jeta e prditshme;
e problemeve t ndryshme n matematik, lndt e przgjedh format alternative t prfaqsimit n pr-
tjera dhe n jetn e prditshme. puthje me situatn e dhn.
47
6.Promovimi i modelimit matematik

Nxnsi
Identifikon vetit e formave dhe objekteve t Prshkruan dhe krijon modele duke prdorur vep-
ndryshme dhe i klasifikon ato sipas ktyre vetive; rimet themelore matematikore n situata t prdit-
krijon modele t thjeshta duke prdorur numrat dy- shme (p.sh., ekonomis familjare, statistika ele-
shifror, forma dhe objekte nga klasa dhe nga jeta e mentare pr jet etj.) q lidhen me numrat deri n
prditshme. gjashtshifror, format 2D dhe objektet 3D.
7.Strukturimi i t menduarit matematik
Nxnsi
Demonstron zbatimin e numrave racional; mat for- Gjeneron konkludime relevante matematike duke
mat 2D dhe objektet 3D; krijon modele dhe zbaton grumbulluar dhe duke prpunuar t dhnat.
njohurit e msuara; e mendon matematikn si pjes
t kulturs njerzore.
8.Prdorimi i TIK-ut n/pr matematik
Nxnsi
Prdor kalkulatort e avancuar pr verifikimin dhe Verifikon rezultatet e problemeve t ndryshme duke
zgjidhjen e problemeve t ndrlikuara matematikore. prdorur veglat dhe programet e TIK-ut (p.sh., MS
EXCEL).
II. Qndrimet dhe vlerat e strukturuara nga arsimimi prmes matematiks
Kureshtja
Motivimi pr studimin e matematiks
Shpirti i objektivitetit dhe paansis
Imagjinatat dhe kreativiteti pr zgjidhjen e problemeve
Insistimi, kmbngulja dhe fuqia n fokusimin e problemeve
Vetvlersim, vetkritik
Pavarsia n mendime dhe veprime
Qndrim ndaj pyetjeve
Dyshim dhe siguri
Kritik konstruktive
Iniciativ dhe interes n qasje t ndryshme
Besim n forcat vetjake
Besim n prdorimin e teknologjis
Respekt pr pranimin e opinioneve t tjera (madje edhe te kundrta)
Vullnet
Respekt pr punn e kryer mir
Respekt pr prpjekjet personale dhe grupore
Respekt pr saktsin
Respekt pr vlerat q matematika u ofron individve dhe shoqris
III. Aftsit dhe shkathtsit matematike
Identifikim
Prshkrim
Formulim
Arsyetim
Zbatim
Njehsim
Matje
Skicime
Krijim modelesh
Ndrtim
Prdorim burimesh dhe informacionesh
48
IV. Njohurit dhe konceptet q promovohen nga fusha e matematiks (Aritmetika, Algjebra, Matja,
Gjeometria, Statistika, Probabiliteti)
Numrat real
Forma
Hapsira
Matjet
Gjeometria
Statistika
Probabiliteti
Bashksit
6.shtjet ndrkurrikulare
Msimi i matematiks do t prqendrohet n shkathtsit themelore me numra, objekte e figura n zhvillimin
e arsyeshmris dhe zgjidhjes s problemeve duke i prdorur metodat matematikore
Matematika dhe msimdhnia e saj do t ket parasysh shtjet ndrkurrikulare t paraqitura m posht:
Zhvillim personal dhe shkathtsi pr jet, pun n ekip, zgjidhje t problemeve, vendimmarrje,
planifikim t buxhetit personal.
Zhvillim i qndrueshm, vetdije ekonomike, shkathtsi gjuhsore dhe t komunikimit, msim
elektronik (TIK),prodhim i modeleve virtuale matematikore.
Grumbullim i t dhnave dhe paraqitje e tyre n forma t ndryshme

Plani msimor specifikon numrin minimal dhe maksimal t orve pr do fush msimore. Pr fushn e
matematiks sht domosdoshmri q t ket nj koh m t madhe n dispozicion. N nivelin e dyt, klasa
VI-IX, nevojiten m s paku 4 or e jo m shum se 5 or n jav. Vlersimi i rezultateve msimore bhet n
prputhje me KKK-n.

Shk. 3 Shk. 4
Fusha kurrikulare
orve orve orve orve
Matematika 5 5 10 17.86 4 4 8 13.56
8. Udhzimet metodologjike
Msimdhnsi prdor metoda msimore bashkkohore ndrvepruese dhe gjithprfshirse, teknika e forma t
shumllojta t puns dhe nj kompleks t tr procedurash (informacion i ri, prsritje, prforcim, ushtrime,
detyra, pun me projekte, mjete materiale, si jan: vizatime, makete, diagrame, modele, grafik dhe mjete
t tjera teknike bashkkohore kompjuter, internet etj.). Kto metoda duhet t jen n funksion t nxitjes s
mendimit t pavarur, kritik e krijues.
Przgjedhja e metodave sht kompetenc e msimdhnsit t lnds. Ajo bhet n prshtatje me nevojat dhe
krkesat e nxnsve, me natyrn e prmbajtjes s tems msimore, me bazn didaktike, me nivelin e formimit
t nxnsve etj.
Metodat dhe teknikat e puns me nxns duhet t jen t kombinuara dhe t shumllojta, ngase nxisin dina-
mikn e ors msimore, thyejn monotonin dhe motivojn nxnsit pr msim.
Metodat, teknikat dhe format e puns me nxns duhet t jen n funksion t prvetsimit m t leht t
prmbajtjeve msimore dhe t zbatimit m t shpejt e m t sakt t njohurive, shprehive, shkathtsive, qn-
drimeve dhe vlerave t tjera, q marrin pjes n trsin e formimit t personalitetit t tyre pr t prballur
sfidat jetsore.
49
Vlersimi prfshin tr veprimtarin e cila shrben pr t gjykuar mbi arritjen e rezultateve t nxnies n nivel
klase dhe shkalle t nxnsit si dhe zotrimin e kompetencave t fushs s matematiks.
Msimdhnsi gjat vlersimit duhet t ket parasysh prmbajtjen programore n arritshmrin e rezultateve
msimore dhe kompetencave t prcaktuara pr kt nivel, po ashtu ai vlersimin duhet ta konsideroj si pjes
t pandashme t msimit dhe ti angazhoj nxnsit n procesin msimor e ti aftsoj ata pr pun t pavarur.
Gjat vlersimit msimdhnsi duhet t mbshtet n nj sasi t konsiderueshme t dhnash q prfshijn kto
elemente:
vlersimi i prgjigjeve me goj;
vlersimi i ndihmess n grup;
vlersimi i aktivitetit gjat debateve n klas;
vlersimi i detyrave t shtpis;
testet pr nj grup temash t caktuara;
testet n fund t kategoris s prmbajtjes;
testet n fund t gjysmvjetorit ose n fund t vitit msimor.
Po ashtu, msimdhnsi sht i pavarur n zgjedhjen e:

llojeve t vlersimit (formativ, prmbledhs, diagnostikues, motivues etj.);
metodave t vlersimit (vetvlersimi, biseda me nxns, dosja, vzhgimi, projektet etj.);
instrumenteve t vlersimit (fleta pr vetvlersim analitik, dritare koordinuese (di, dua t di dhe mso-
va), diagramet (plus +, minus - , interesant I), semafori, partner pr biseda (shoku me shokun) etj.
Vlersimi duhet t jet n funksion t sigurimit t informatave kthyese me qllim t prmirsimit t t nxnit,
motivimin e nxnsve pr nxnie, t prcaktoj shkaqet e ngecjes apo ato t prparimit, prmirsimit t
msimdhnies dhe zhvillimit individual t nxnsit (Pr m shum, shih kapitullin V pr vlersim).
Po marrim shembullin e detyrave t shtpis nga njsia e shpjeguar m lart:

Kompetenca e t menduarit (n fushn e matematiks) Komunikimi matematik
Rezultati i t nxnit pr shkalln tret (III):
Prdor terminologjin matematikore (p.sh., dhjetor, thyes, prqindje, mod, median etj.) dhe sim-
bolet algjebrike dhe gjeometrike pr t prshkruar situata t ndryshme nga matematika dhe nga jeta
e prditshme.
Kompetenca e t menduarit Mendimtar kreativ
Rezultati i t nxnit pr shkalln e tret (III):
Zgjidh nj problem (aritmetik, gjeometrik, gjuhsor, shoqror, shkencor etj) t dhn n form tek-
stuale ose tekstuale e numerike, eksperimentale dhe arsyeton przgjedhjen e procedurave prkatse
Prkrahje Mnyrat Prkrahje pr Mnyrat

1 2 3 4 5
prmirsuese t talentuarit
Nxnsi nuk Nxnsi Nse nx- Nse nx- Nse nx- Msuesi far Msuesi far
ka punuar prcak- nsi prcakton nsi prcakton nsi prcakton vendos se si metoda t vendos se si metoda t
asgj ton vetm mimin e mimin e mimin e t prkrah aplikoj t prkrah aplikoj
mimin e artikullit pas artikullit pas artikullit pas nxnsin, duke pasur nxnsin, n duke pasur
artikullit pas ngritjes dhe ngritjes dhe ngritjes dhe p.sh., nxnsit parasysh cilin aktivitet parasysh
ngritjes s pas zbritjes pas zbritjes si pas zbritjes e grupit q nuk stilin e t apo far ak- stilin e t
mimit dhe dallimin dhe i paraqet ka arritur t nxnit t tiviteti shtes nxnit t
mes tyre n mnyr kryej detyrn nxnsit, t zhvilloj, nxnsit
tabelore i shprndan p.sh., jep p.sh. jep
npr grupe t detyr detyra shtpie
tjera... shtpie q shtes q ai
ta zgjidh vet t gjej
edhe nj ndonj detyr
her me adekuate
ndihmn e
shokve
50

Msimdhnsi jep msimin me nj kuptueshmri duke prdorur materiale dhe burime, t cilave nxnsit
mund tu qasen prmes t parit, t dgjuarit, prekjes etj. Prdor fjal dhe fjali t lehta, t sakta, njkupti-
more, pr mjete vizuale, teknologji t nevojshme, brje aktivitetesh, si: vizatime, modelime, jep ndihma t
veanta, adaptim shembujsh, krijim ambienti, aktivitete alternative etj.
Msimdhnsi siguron qasje prmes prdorimit t teksteve dhe materialeve adekuate q prkon me
moshn dhe mundsin e nivelit t t msuarit, ofron broshura t nevojshme, fjalor, prdor gjuh t
pastr. Msimdhnsi u sqaron prmbajtje t caktuara ose shkathtsi t nxnsve. Fokusi sht n trans-
ferin e informatave (gjithashtu videomateriale arsimore, prezantim nga ana e nxnsve);
Demonstrim nga ana e msimdhnsit ose nxnsit: Arsimtari jep informata vizuale t cilat e ndihmojn
sqarimin gojor.
51
Fusha kurrikulare - Shkencat e natyrs
Hyrje
Udhzime pr vlersim
1.Hyrje
Kurrikula Brtham e Shkencave t natyrs sht e obligueshme pr t tri nivelet e arsimit parauniversitar.
Kjo fush msimore prfshin realizimin e kompetencave (njohurit, t kuptuarit, shprehit, shkathtsit, qn-
drimet dhe vlerat) q do t arrihen nga nxnsit pas prfundimit t do niveli t arsimit parauniversitar.
Shkencat natyrore u mundsojn nxnsve t njohin, t kuptojn, t hulumtojn natyrn, botn e gjall e jo t
gjall dhe njeriun.
Njohurit dhe arritjet shkencore zbatohen: n prodhimin e ushqimit dhe t mirave t tjera materiale, n mjek-
si, n komunikacion, n komunikim, n prodhimin e energjis, n hulumtimin dhe prdorimin e pasurive
natyrore, ruajtjen e mjedisit jetsor, krijimtarin kulturore, art dhe n hulumtimin e gjithsis.
2.Arsyeshmria dhe prshkrimi i fushs s shkencave t natyrs

Shkencat e natyrs jan n funksion t:
- shpjegimit t bots materiale, vetit dhe shndrrimet e saj;

- zbatimit t metodave t hulumtimit t dukurive dhe t proceseve natyrore;
- prshkrimit t Toks si trup qiellor, me kushte t prshtatshme pr jetn e qenieve t gjalla dhe t
njeriut;
- prshkrimit t bots s gjall, bots jo t gjall dhe lidhshmrin mes tyre;
- prshkrimit t resurseve energjetike;
- prshkrimit t proceseve natyrore n koh dhe hapsir;
- prcaktimit t ndrlidhjes s njeriut me natyrn dhe ndikimet e ndrsjella mes tyre.
52
3.Konceptet themelore t shkencave t natyrs

Konceptet themelore t shkencave t natyrs duhet t mbshteten n 6 kategori (shtylla- orientime) kryesore:
1.Hulumtimi/krkimi shkencor
2.Zbatimi i shkencs dhe i teknologjis
3.Materia, vetit dhe shndrrimet e saj
4.Proceset fizike
5.Proceset jetsore
6.Toka dhe gjithsia
N Shkencat e natyrs konceptet themelore, kompetencat dhe metodologjia pr shkallt 1, 2, 3, 4 jepen t inte-
gruara, ndrsa pr shkallt 5 dhe 6 jepen n lnd t veanta: kimi, fizik, biologji dhe astronomi.
N shkollat profesionale kto koncepte jepen n form t integruar, t bazuara me qasje tematike t profesion-
eve t caktuara.
4.Qasja e bazuar n kompetenca

Sipas KKK-s, t msuarit e shkencave natyrore sht i bazuar n kompetenca dhe me nxnsin n qendr.
Organizimi i msimit prqendrohet n at q duhet t din t bjn nxnsit dhe q duhet t jen t gatshm t
bjn. Pr t br dika, duhen njohurit, shprehit, shkathtsit prkatse, por edhe qndrimet e caktuara, t
cilat mund t jen pozitive, negative, indiferente.
53

Shkalla 3 Shkalla 4
SNKA / ISCED 2
Shkalla 3, Klasa VI,VII (mosha 12-13 vje) Shkalla 4, Klasa VIII, IX (mosha 14-15 vje)
I. NJOHURIT, T KUPTUARIT DHE ZHVILLIMI I SHKATHTSIVE PRMES PROCESIT T T
NXNIT:
1. Strukturimi i mendimit shkencor pr konceptet, modelet, teorit dhe ligjet pr ndrtimin e materies,
proceseve dhe dukurive n natyr
Materia e gjall dhe jo e gjall dhe vetit e saj
Proceset dhe dukurit fizike, kimike, biologjike, n Tok dhe Gjithsi
2. Zhvillimi i shkathtsive t krkimit shkencor pr ndrtimin e materies, proceseve dhe dukurive n
natyr
3. Ndrlidhja ndrmjet lndve t shkencave t natyrs me fushat e tjera t Kurrikuls
4. Zbatimi i shkencs dhe teknologjis n jetn e prditshme
5. Zhvillimi i shkathtsive t komunikimit n shkenc dhe prmes shkencs
1. Strukturimi i mendimit shkencor pr konceptet, modelet, teorit dhe ligjet pr ndrtimin e materies,
proceseve dhe dukurive n natyr:
Materia e gjall dhe jo e gjall dhe vetit e saj.
Proceset dhe dukurit fizike, kimike, biologjike, n tok dhe gjithsi.
Dallon dhe klasifikon lndt sipas prbrjes, struk- Prshkruan dhe analizon elementet q hyjn n pr-
turs, vetive fizike dhe kimike, shndrrimeve dhe brjen e komponimeve inorganike dhe organike,
prdorimit t tyre n jetn e prditshme. strukturn, vetit fizike e kimike, funksionimin dhe
ndrlidhjen e tyre n botn e gjall dhe jo t gjall.
Shpjegon prbrjen e gjeosfers, hidrosfers, at- Analizon prbrsit e ndrtimit t kores s Toks,
mosfers, biosfers, proceset n to dhe ndrrimet e resurset natyrore e n veanti ato t Republiks s
thjeshta t pozits s trupave gjat kohs. Kosovs dhe lidhshmrin hapsir - koh n pro-
cesin e lvizjes s trupave.
Dallon dhe prshkruan rritjen dhe mbijetesn e Prshkruan ndrtimin dhe funksionin e qelizs,
qenieve t gjalla varsisht nga kushtet t mjedisit, organeve dhe sistemeve t organeve, shkaktart e
ndrtimin dhe funksionin e sistemeve kryesore t smundjeve te njeriu dhe te shtazt dhe mnyrat e
organeve t njeriut, strukturat dhe proceset e invol- kontrollit t tyre; metabolizmin dhe qndrueshmri-
vuara n rritjen dhe riprodhimin e bimve, shtazve n e ekosistemeve.
dhe njeriut.
Prshkruan burimet e energjis, format dhe Dallon format e shfaqjes s energjis n natyr,
shndrrimet e saj. formulimet matematike t tyre dhe mundsit e
shfrytzimit.
Demonstron bashkveprimet mes trupave q tako- Analizon ligjet q prshkruajn bashkveprimin
hen dhe q nuk takohen. gravitacional dhe elektromagnetik s bashku me
rrjedhojat e tyre.
54
2. Zhvillimi i shkathtsive t krkimit shkencor pr ndrtimin e materies, proceseve dhe dukurive n

natyr
Planifikon dhe kryen hulumtime t thjeshta shken-
core, individualisht ose n grup, brenda dhe jasht
klass duke mbledhur, duke analizuar dhe duke
interpretuar t dhnat me qllim t shpjegimit t
proceseve dhe dukurive natyrore.
3. Ndrlidhja ndrmjet lndve t shkencave t natyrs dhe me fushat e tjera
Integrimi i koncepteve t prbashkta n shkencat natyrore (biologji, kimi, fizik):
- lnda dhe energjia n zhvillimin e jets, interpretimi i proceseve dhe dukurive natyrore dhe ndikimi e tyre
te njeriu, qeniet e gjalla dhe n mjedis, shndrrimet e lnds, ndrveprimet mes lnds, trupave dhe qenieve
t gjalla, atomet, molekulat, ligji i ruajtjes se mass dhe energjis, tretsirat, fotosinteza, frymmarrja, ush-
qimi i shndetshm.
Integrimi n metodn shkencore hulumtuese:
- vzhgimi, klasifikimi, matja, modelimi, parashtrimi i hipotezs, eksperimenti, prova, prdorimi i instru-
menteve pr matje, planifikimi dhe projektimi i hulumtimeve t thjeshta shkencore, prpunimi i rezultateve,
siguria gjat puns n laborator.
3.3 Integrimi i shkencave natyrore me fushat e tjera
- Komunikimi dhe t shprehurit

Komunikon n gjuh amtare dhe n gjuh t huaja gjat puns n grup, pasuron fjalorin e gjuhs me shprehje
e simbole t reja prmes diskutimit, raporteve me shkrim, t punve praktike, hulumtimeve dhe matjeve.
-Matematika
Prdor formulat, modele matematikore pr t simuluar procese dhe dukuri t ndryshme, veprime matema-
tikore gjat llogaritjeve t rezultateve t fituara gjat matjeve t madhsive t ndryshme fizike.
- Shoqria dhe mjedisi

Trajton mjedisin natyror-shoqror si nj pasuri, e cila duhet t ruhet dhe t shfrytzohet pr t mirat e sho-
qris.
- Shndeti dhe mirqenia

Mbron shndetin duke respektuar rregullat e higjiens, t ushqimit, t lvizjeve trupore dhe t organizimit
t pushimit dhe vetdijesohet pr tu mbrojtur nga alkooli, duhani, drogat, HIV/AIDS dhe nga shtatznia e
padshiruar.
- Jeta dhe puna

Respekton parimet e puns n grup dhe bashkpunon n mnyr aktive n arritjen e objektivave t prcaktu-
ara duke shfaqur shkathtsi manovruese n prdorimin e veglave, pajisjeve dhe teknologjis s informacionit
dhe t komunikimit pr t marr informacione gjat hulumtimeve.
4. Zbatimi i shkencs dhe teknologjis n jetn e prditshme
Prdor TIK-un dhe pajisjet e reja t komunikimit, Shpjegon natyrn historike t ideve shkencore; pr-
veglat dhe mjetet e ndryshme t prodhuara prmes shkruan ndikimin e zbulimeve shkencore teknologjike
shkencs pr t kuptuar proceset natyrore dhe pr t gjat historis dhe efektet e tyre n ngritjen e cilsis
zgjidhur problemet n jetn e prditshme. s jets s njeriut.
55
5. Zhvillimi i shkathtsive t komunikimit n shkenc dhe prmes shkencs

Planifikon krkim shkencor t thjesht, paraqet t Prdor forma t thjeshta t interpretimit t t dh-
dhnat n tabel dhe diagrame, interpreton me goj nave shkencore me goj dhe me shkrim; planifikon
ose me shkrim informatat e mbledhura nga burime hulumtimin e nj problemi t thjesht shkencor, for-
t ndryshme. mulon nj hipotez, vrteton prmes eksperimentit,
nxjerr konkludime dhe i komunikon ato.
II. Qndrimet dhe vlerat e strukturuara nga arsimimi prmes fushs Shkencat natyrore
Nxnsi pritet t manifestoj:
Qndrim pozitiv pr studimin shkencor n prgjithsi.
Toleranc ndaj opinioneve t shprehura nga t tjert.
Kureshtje pr simulim dhe modelim t dukurive natyrore prmes eksperimentit.
Motivim pr studimin e shkencs si fush e rndsishme n jetn shoqrore dhe profesionale.
Iniciativ dhe interesim pr tiu qasur detyrave t ndryshme.
Interesim pr prdorimin e koncepteve dhe metodave specifike shkencore n zgjidhjen e problemeve
shkencore n jetn e prditshme.
Kujdes pr kualitetin dhe ruajtjen e mjedisit.
T menduarit kritik dhe pozitiv, ndershmri dhe toleranc.
Interesim n zbatimin e dijes n jetn e prditshme.
Interesim pr arritjet e reja dhe prparimet n shkenc.
Respekt ndaj diversitetit natyror dhe njerzor, ruajtje dhe mbrojtje t mjedisit.
III. AFTSIT DHE SHKATHTSIT N SHKENCAT NATYRORE

Identifikim
Prshkrim
Formulim
Arsyetim
Zbatim
Njehsime
Matje
kicime
Krijim modelesh
Ndrtim
Prdorim burimesh dhe informacionesh
Shkathtsi bashkpunimi
Shkathtsi komunikimi
Aftsi psikomotorike
Kreativitet
Shkathtsi t mendimit kritik
Shkathtsi n teknologji t informatiks
Shkathtsi numerike
Shkathtsi t zgjidhjes s problemeve
Shkathtsi menaxhimi
Shkathtsi studimi
56
IV. KONCEPTET DHE LNDT E FUSHS SHKENCAT NATYRORE

Shkenca natyrore
Kimi
Fizik
Biologji
Gjeografi
Gjeologji
Astronomi
Reaksione kimike
Eksperiment
Laborator
Acide
Baza
Kripra
Okside
Diversitet
Evolucion
Trashgimi
Ekosisteme
Atom
Molekul
Jone
Struktur
Funksion
Lidhje kimike
Koh
Hapsir
Sistem
Fotosintez
Ligje
Hipoteza
Teori
Parime
6. shtjet ndrkurrikulare
Integrimi i shtjeve ndrkurrikulare n fushn e shkencave t natyrs i ndihmon nxnsit t njohin dhe t
kuptojn botn dhe t prballojn m leht sfidat e jets.
shtjet ndrkurrikulare q mund t integrohen n Kurrikuln e shkencave t natyrs pr kt mosh t nx-
nsve jan:
Edukimi pr ndrmarrsi;
TIK dhe msimi elektronik;
Ndrgjegjsimi pr karriern;
Edukimi pr medie;
Edukimi shndetsor dhe seksual;
Besimet;
Zhvillimi personal dhe aftsit pr jet etj.
57
7. Ndarja e kohs - prshkrimi

Numri i orve t Kurrikuls Brtham sht i prcaktuar n do fush msimore, ndrsa Kurrikula Zgjedhore
prcaktohet nga shkolla prkatse.
Fusha e shkencave t natyrs n Kurrikuln Brtham, shkalla 1 dhe shkalla 2, prfshin lndt: kimi, biologji,
fizik, gjeografi dhe astronomi, q jan t integruara dhe numri i orve msimore javore pr do vit sht nga
1 or.
Kriter pr Kurrikuln Brtham t shkencave natyrore n do lnd sht: vllimi, baraspesha, lidhja horizon-
tale dhe vertikale e rezultateve msimore me gjasht (6) kompetencat kryesore dhe vazhdimsia e realizimit t
tyre nga klasa I-V.
Shk. 3 Shk. 4
Fusha kurrikulare
orve orve orve orve
Shkencat natyrore
- Fizik
4 4 8 14.29 5 5 10 16.95
- Kimi
- Biologji
8. Udhzime metodologjike
Suksesi i nxnsve n lndn e shkencave t natyrs varet nga puna dhe angazhimi i msimdhnsit dhe nx-
nsve. Kjo arrihet duke prdorur qasje bashkkohore ndrvepruese dhe gjithprfshirse, metoda, teknika e
forma t shumllojta t puns. Pr kt qllim zbatohet nj kompleks i tr procedurash, si: informacion i ri,
prsritje, prforcim, ushtrime, detyra, pun me projekte, pun praktike e t tjera. Po ashtu, prdoren mjete
materiale teknike, si jan: modelet, grafikt, kimikate, en t kuzhins, en laboratorike, instrumente, komp-
juter e teknologji t tjera arsimore). Kto qasje dhe metoda duhet t jen n funksion t nxitjes s mendimit
t pavarur, kritik e krijues.
Przgjedhja e metodave sht kompetenc e msimdhnsit t lnds. Ajo bhet n prshtatje me nevojat dhe
krkesat e nxnsve, me natyrn e prmbajtjes s tems msimore, me bazn didaktike, me nivelin e formimit
t nxnsve etj.
Metodat, teknikat dhe format e puns me nxns duhet t jen n funksion t prvetsimit m t leht t prm-
bajtjeve msimore, t njohurive, shprehive, shkathtsive, qndrimeve dhe vlerave t tjera pr t prballur sfidat
jetsore.
Me qllim t prmbushjes s krkesave pr nxnie cilsore, sugjerohen disa metoda, forma dhe teknika t
ndryshme t puns:
Msimdhnie e drejtprdrejt (shpjegim, sqarim, ushtrime praktike dhe shembujt);

Msimdhnie jo e drejtprdrejt (shqyrtimi, zbulimi, zgjidhja e problemeve);
Msimdhnia me an t pyetjeve (teknika e pyetjeve drejtuar nxnsve);
Diskutimi dhe t nxnit n bashkpunim ( n grupe t vogla, grupe m t mdha dhe me t gjith
nxnsit);
Msimdhnie q nxit t menduarit kritik, krijues dhe zgjidhjen e problemeve;
T msuarit prmes projekteve, punve krkimore n terren;
Msimdhnie prmes vrojtimit, demonstrimit dhe eksperimentit;
T msuarit dhe t nxnit prmes mjeteve multimediale e n veanti prmes kompjuterit;
Msimdhnie q nxit hulumtimin e pavarur;
T msuarit n natyr dhe vizitat n objekte industriale.
N t gjitha rastet zbatimi i metodave apo teknikave msimore duhet t shoqrohet me prdorimin e materi-
58
aleve dhe t mjeteve prkatse didaktike, pa t cilat nuk mund t arrihen rezultatet e pritura.
9.Udhzime pr vlersim
Vlersimi sht proces i grumbullimit sistematik, cilsor e sasior t informatave t arritjeve t nxnsve gjat
procesit t t nxnit dhe nxjerrja e gjykimeve pr to.
Vlersimi sht n funksion t:
- sigurimit t informatave t nevojshme pr prparimin e nxnsve dhe motivimit t tyre pr t nxn;
- identifikimit t vshtirsive gjat procesit t t nxnit;
- nxjerrjes s prfundimeve pr arritjet e nxnsve gjat procesit t t nxnit;
- vetvlersimit t nxnsve dhe msimdhnsve;
- prmirsimit t msimdhnies dhe t nxnies.
Vlersimi mund t klasifikohet n vlersim formues, diagnostikues, prmbledhs dhe motivues.
Vlersimi formues (vlersimi pr t nxn) kryhet n mnyr t vazhdueshme pr marrjen e
informacioneve t arritjeve t nxnsve gjat do veprimtarie msimore.
Vlersimi diagnostikues - prdoret pr marrjen e informacioneve t arritjes s nxnsve pr shkalln e
prvetsimit t njohurive, shkathtsive, shprehive, qndrimeve dhe vlerave dhe i ndihmon msimdh-
nsit n punn e mtejshme.
Vlersimi prmbledhs (vlersimi i t nxnit) - prfshin aktivitetin e prgjithshm t t nxnit t nx-
nsve. Vlersimi prmbledhs bhet n fund t periudhave t caktuara (gjysmvjetor, n fund t vitit etj.).
Vlersimi motivues - prdoret pr nxitjen e interesimit dhe dshirn e nxnsve pr t nxn.
Vlersimi i nxnsve pr lndt e Kurrikuls Brtham dhe pr lndt zgjedhore bhet me not, n prputhje
me kriteret e prcaktuara t MASHT-it. Vlersimi i nxnsit me not bhet pr prgjigjet me goj dhe me
shkrim, detyrat e shtpis, aftsit gjat puns n grup, provave, puns me projekte etj.
Format e vlersimit duhet t jen n prputhje me stilet e ndryshme t t nxnit.
Msimdhnsi sht i pavarur n przgjedhjen e metodave, teknikave dhe instrumenteve t vlersimit.
Vlersimi duhet t jet transparent para nxnsve, prindrve dhe komunitetit.
Instrument i rndsishm pr vlersim, vetvlersim dhe marrje t informacioneve t prparimit apo t ngecjes
s nxnies.
10.Materialet dhe mjedisi pr msimdhnie dhe msimnxnie

Pr realizimin me sukses t kompetencave n shkencat e natyrs sht e nevojshme t krijohen kushte, mjete
msimore dhe mjedis i prshtatshm msimor.
Materiale tekstuale: teksti shkollor, fletore e puns, libri i msuesit, udhzues profesional, fjalor, gaze
ta, revista, materiale psikopedagogjike, enciklopedi etj.;
Mjete vizuale pamore: tabel shkrimi, fotografi, piktura, modele, makete, diagrame, mjete grafike etj.;
Mjete auditive-dgjimore: radioja, magnetofoni, telefoni, kasetofoni etj.;
Mjete audiovizuale pamore-dgjimore: televizori, filmi, videoja, videoprojektori, kasetavideo, komp
juteri, interneti, teleteksti, CD-t, e-mail-i;
Mjedisi msimor (klasa, laboratori, puntoria, natyra, ferma etj.).
59
Fusha kurrikulare - Shoqria dhe mjedisi
Hyrje
Udhzime pr vlersim
1. Hyrja
Fusha kurrikulare Shoqria dhe mjedisi n nivelin e dyt, realizohet prmes msimit lndor ose t integruar.
Lndt msimore t ksaj fushe n kt nivel jan: historia, gjeografia dhe edukata qytetare. Msimdhnsit
duhet ta ken parasysh q nse kjo fush realizohet prmes msimit lndor, t marrin n konsiderat synimet
e prbashkta t fushs t cilat do t realizohen prmes prmbajtjeve lndore t historis, gjeografis dhe edu-
kats qytetare. Ndrsa, nse realizohet si fush e integruar, t kihen parasysh aspektet prmbajtjesore t ndr-
lidhura nga kto lnd.
Fusha Shoqria dhe mjedisi i ndihmon nxnsit pr t njohur dhe pr t kuptuar m mir konceptet,
proceset, zhvillimet dhe ndryshimet historike e shoqrore n nivel lokal, kombtar, rajonal dhe ndrkombtar,
duke prfshir lindjen dhe zhvillimin e qytetrimeve si dhe ngjarjet dhe rolin e personaliteteve nga koht m
t lashta deri m sot.
Kjo fush ndihmon nxnsit pr t thelluar njohurit mbi vendet dhe hapsirn, sistemet fizike e humane, ra-
jonet dhe karakteristikat e tyre. Gjithashtu, ndihmon krijimin e shprehive, vlerave dhe qndrimeve n raport
me diversitetin kulturor, identitetin social, trashgimin kulturore, organizimin shoqror, lirit dhe t drejtat e
njeriut si dhe rolin dhe funksionimin e institucioneve demokratike.
60

Fusha Shoqria dhe mjedisi n shkalln e tret dhe t katrt (klasat VI, VII, VIII dhe IX) ka pr synim
zhvillimin e aftsive, shkathtsive, vlerave dhe qndrimeve, pr t qen qytetar i prgjegjshm, pr t zhvilluar
identitetin personal dhe pr t njohur m mir identitetin kolektiv (social, kombtar, shtetror, etnik, fetar,
racor, gjinor, kulturor, regjional). Kjo fush ndihmon zhvillimin e aftsive pr t gjykuar drejt dhe pr t marr
vendime t prgjegjshme n situatat e jets s prditshme, kultivimin e shprehive dhe marrjen e iniciativave pr
ruajtjen dhe mbrojtjen e mjedisit.
Fusha Shoqria dhe mjedisi n kt nivel ndihmon nxnsit pr t zhvilluar e pr t prforcuar m tej njohurit
e tyre duke siguruar nj baz fillestare pr orientim akademik dhe orientim n karrier.

N ShK3 dhe ShK4, konceptet e prgjithshme t fushs kurrikulare Shoqria dhe mjedisi, t cilat i pr-
shkojn t tri nivelet e arsimit parauniversitar, zbrthehen m gjersisht dhe n nivel m t thelluar.
Grupet dhe marrdhniet shoqrore

N konceptin strukturat shoqrore n fushn Shoqria dhe mjedisi, pr nivelin e dyt, prfshihet zh-
villimi i aftsive dhe i shprehive t nxnsve pr t ushtruar role dhe pr t ndrtuar raporte t qndrueshme
shoqrore, si n familje, grup shoqror, ashtu edhe n komunitet dhe n shoqri n prgjithsi. N prmbajtjen
e ktij koncepti prfshihet edhe aftsimi pr pjesmarrje aktive n strukturat dhe organizimet e ndryshme sho-
qrore.
Proceset shoqrore
Ky koncept nnkupton proceset shoqrore, zhvillimet dhe ndryshimet q kan ndodhur dhe ndodhin
n vend, n rajon dhe n bot. N kuadr t ktij koncepti bjn pjes edhe njohurit, qndrimet dhe vlersimet
pr zhvillimet e popullsis, vendbanimeve, migrimeve, diversiteti kulturor, zhvillimin e qndrueshm, komu-
nikimin kulturor, teknologjin dhe globalizmin.
Normat, t drejtat dhe prgjegjsit

N kuadr t ksaj trsie nxnsit kuptojn dhe u prmbahen normave dhe rregullave shoqrore n
mjedisin jetsor. Ata msojn se liria dhe e drejta e tyre krkon prgjegjsi ndaj vetes, ndaj familjes, ndaj
shkolls, ndaj rrethit ku jeton dhe m gjer. Kjo nnkupton edhe vetdijesimin pr rndsin e lirive dhe t
drejtave njerzore, barazin gjinore, tolerancn, solidaritetin, luftn kundr diskriminimit dhe paragjykimeve,
nevojn e bashkpunimit dhe t komunikimit me t tjert, pr t kaluarn dhe t tashmen.
Vendimmarrja
N kt nivel kultivohet vetbesimi dhe arsyeshmria e vendimmarrjes n rastet e caktuara duke u
mbshtetur n argumentet e qndrueshme. Nxnsit duhet ta kuptojn se vendimmarrja e drejt dhe e argu-
mentuar sht e dobishme pr veten e tyre, pr t tjert, por edhe pr mjedisin shoqror dhe natyror. Gjithash-
tu praktikohet dhnia dhe marrja e ideve dhe e informatave t nevojshme, t cilat i shrbejn pr t marr
vendime n mnyr t vetdijshme dhe t prgjegjshme.
61
Mjedisi
Nnkupton njohurit e thelluara pr raportin e njeriut dhe mjedisit jetsor, lidhjet dhe ndikimet e tyre
reciproke, shkaktart q ndikojn n dmtimin e mjedisit dhe masat pr mbrojtjen e tij. Gjithashtu, prfshin
edhe vetdijesimin pr nevojn e ruajtjes s mjedisit, ekosistemeve dhe biodiversitetit pr t siguruar zhvillim
t qndrueshm. Ky koncept prfshin edhe njohurit mbi hapsirn (Tokn dhe gjithsin), elementet dhe ti-
paret natyrore dhe socio-gjeografike t mjedisit natyror e human, t rajoneve dhe vendeve, duke prfshir edhe
njohurit pr objektet e trashgimis natyrore dhe kulturore dhe kujdesin pr to. Nxnsit duhet t nxiten pr
t krijuar shprehit pr ruajtjen, mbrojtjen dhe prmirsimin e ambientit jetsor.

Fusha Shoqria dhe mjedisi duhet t realizohet n at mnyr q tù mundsoj nxnsve prvetsimin dhe
kultivimin gradual t kompetencave kryesore t parapara n KKK. Organizimi i msimit duhet t prqendro-
het n at se ka duhet t din dhe ka duhet t jen n gjendje t bjn nxnsit. Ajo pasqyrohet prmes njo-
hurive, shkathtsive, shprehive, por edhe qndrimeve dhe sjelljeve q duhet tì reflektoj nxnsi.
62
5.Rezultatet e t nxnit t fushs

Shoqria dhe mjedisi
SNKA / ISCED 2
Shkalla 3, Klasa VI, VII (11-13 vje) Shkalla 4, Klasa VIII, IX (13-15 vje)
I. Njohurit, t kuptuarit dhe shkathtsit prmes t cilave nxnsi:
1. Hulumton strukturn e grupeve shoqrore dhe mnyrat e pjesmarrjes apo prfshirjes

n to.
2. Hulumton objektet, dukurit, proceset historike, shoqrore, natyrore e mjedisore si dhe

lidhjet dhe ndikimet ndrmjet tyre.
3. Analizon dhe shqyrton n mnyr kritike dhe zbaton normat dhe rregullat shoqrore pr jet t prbashkt
n diversitet.
4. Jep ide dhe propozime si dhe merr vendime n mnyr t vetdijshme dhe t prgjegjshme.
5. Kontribuon n ruajtjen dhe mbrojtjen e mjedisit si dhe n zhvillimin e qndrueshm.
6. Shfrytzon efektivisht TIK-un dhe teknologjit e tjera bashkkohore.
1. Hulumton strukturn e grupeve shoqrore dhe mnyrat e pjesmarrjes apo t prfshirjes n to

Krahason rolin historik t personaliteteve t shquara Analizon n mnyr kritike shtjet shoqrore,
(burrave, grave) kombtare e botrore si dhe bn dal- ekonomike, kulturore e arsimore q ndikojn n in-
limin e tyre nga figurat e miteve, legjendave dhe go- divid dhe komunitet, si dhe reflekton pr ndikimin e
jdhnave. veprimeve t njerzve te t tjert dhe n mjedis.
Dallon faktet nga opinionet, kur shpjegon situata t Debaton pr veprimet dhe shtjet e rndsishme t
ndryshme n marrdhniet e individve apo t gru- qytetarve n nivel lokal, kombtar e ndrkombtar
peve shoqrore (n koh dhe hapsir) dhe shpjegon dhe ndrvarsin e tyre .
organizimin e hapsirs s banimit e t veprimit,
shprndarjen, lvizjen natyrore, strukturat, migrimet
e popullsis, vendbanimet dhe veprimtarit ekono-
mike n nivel lokal, vendi, rajonal dhe ndrkombtar.
2. Hulumton objektet, dukurit, proceset historike, shoqrore, natyrore e mjedisore si
dhe lidhjet dhe ndikimet ndrmjet tyre
Prezanton shembuj konkret q tregojn se si ngjar- Krahason ngjarjet shoqrore, historike, politike,
jet dhe dukurit ndikojn n jetn e njerzve dhe ekonomike e kulturore si dhe dukurit (fenomenet)
n mjedis dhe shpjegon pozitn e Toks n Gjithsi, natyrore e mjedisore, shpjegon shkaqet dhe pasojat
paraqitjen e siprfaqes s Toks n rrafsh, veorit e e tyre dhe ndikimin q kan ato n jetn e njerzve.
elementeve natyrore dhe socio-gjeografike t mjedisit
natyror e human dhe t vendeve e rajoneve n nivel
lokal, rajonal dhe ndrkombtar.
63
3. Analizon dhe shqyrton n mnyr kritike dhe zbaton normat dhe rregullat shoqrore
pr jet t prbashkt n diversitet
Kupton dhe prezanton shkaqet e ndryshimeve n jetn e Shfrytzon n mnyr kritike burime t ndryshme pr
komuniteteve n koh dhe hapsir (lvizjet shoqrore t eksploruar dhe pr t krahasuar ndryshimet dhe
dhe fenomenet natyrore. ngjashmrit etnike, kulturore dhe religjioze n vende
dhe periudha t ndryshme t zhvillimit historik.
4. Jep ide dhe propozime si dhe merr vendime n mnyr t vetdijshme dhe t
prgjegjshme
Vlerson ndikimin e vendimmarrjes n grupe t Arsyeton llojet e vendimmarrjes n jetn e prdit-
ndryshme shoqrore, n koh dhe vende t ndryshme shoqrore, kupton nevojat dhe rndsin e zba-
shme dhe prezanton qndrimet personale pr to. timit t procedurave demokratike prgjat proceseve.
5. Kontribuon n ruajtjen dhe mbrojtjen e mjedisit si dhe n zhvillimin e qndrueshm
Inicion aktivitete grupore duke dhn shembuj konk- Prezanton shembuj se si, si nj individ dhe si nj
ret q lidhen me rolin e faktorit njeri me qllim t antar i nj grupi, mund t kontribuoj n zhvillim-
rritjes s vmendjes s komunitetit n ruajtjen dhe in e qndrueshm (ruajtjen e burimeve, riciklimin e
zhvillimin e mjedisit shoqror e natyror n nivel lokal materialeve) n harmoni me ruajtjen e mjedisit dhe
e kombtar. t biodiversitetit.
6. Shfrytzon efektivisht TIK-un dhe teknologjit e tjera bashkkohore
Przgjedh dhe prdor lloje t ndryshme t burimeve Kategorizon dhe prdor lloje t ndryshme t buri-
digjitale q kan t bjn me raportet shoqrore dhe meve mediale pr t analizuar ngjarje shoqrore e
dukurit natyrore e mjedisore. historike si dhe dukuri gjeografike e mjedisore dhe
argumenton besueshmrin e tyre.
II. Qndrimet dhe vlerat e strukturuara nga arsimimi prmes fushs Shoqria dhe mjedisi
Respekt pr t tjert
Vetrespekt
Barazi
Toleranc
Gjykim i drejt
Prdorim i fjalve t msuara
Krijim i modeleve
Diskutim
Matje
Skicim
Ndrtim dhe lexim i grafikve, diagrameve, tabelave dhe hartave.
64
III. Aftsit dhe shkathtsit e fituara nga fusha Shoqria dhe Mjedisi
Prdorim informacionesh
Hulumtim i thjesht
Shfrytzim i burimeve t thjeshta
Lokalizimet dhe pozitn e vendeve
Sistemet kryesore natyrore t Toks
Sistemet kryesore socio-ekonomike t Toks
Diversiteti i popujve dhe i shoqris n Tok
Struktura dhe proceset e rajoneve dhe t vendeve
Prdorimi i shkalls s zvoglimit, simboleve dhe shenjave hartografike
Prdorimi i ngjyrave t harts
Prdorimi i skics, planit, harts, globit dhe busulls
Grumbullimi dhe dokumentimi informacioneve
Prdorimi i fjalorit t msuar
Ndrtimi dhe leximi i grafikve, diagrameve, tabelave dhe hartave
Prcaktimi i vendndodhjes n harta, atlase dhe glob i vendeve dhe rajoneve
Formulimi i pyjeve t thjeshta pr t marr informacion
Evidentimi i ngjashmrive dhe ndryshimeve
Realizimi i matjes n plane, atlase dhe harta n shkall t ndryshme t zvoglimit
Analiza, sintetizimi dhe vlersimi i t dhnave: numerike, grafike dhe tekstore.
IV. Konceptet ky t fushs Shoqria dhe mjedisi

Shoqria Ambienti Individi Edukata qytetare Historia Koha
Mjedisi Gjinia Liria Barazia Familja Komunikimi Solidariteti Bashkndjenja Rregulla Toleranc Kro-
nologjia Dshmia
Vendi/Hapsira Orientim Busull Hart Atlas Tok
Natalitet Mortalitet Migrime Emigrim Imigrim Vendbanim
Struktur e Xeherore Fabrika Reliev Erozion Akumulim
Popullsis Trmet Shkrettir Er Akullnaj Mot
Klim Burim Lum Liqen Det Oqean
Val Salanitet Flor Batic dhe zbatic Faun Vullkan
6.shtje ndrkurrikulare
Ndr qllimet e rndsishme t fushs Shoqria dhe mjedisi sht edhe msimi i shtjeve ndrkurrikulare, q
do t ndihmojn n arritjen e kompetencave kryesore t parapara me KKK. Disa nga shtjet ndrkurrikulare
q duhet t merren n konsiderat n kt nivel, por q mund t trajtohen n vazhdimsi edhe n nivelin e tret:
Edukimi pr paqen,
Shfrytzimi medies (prdorimi i medies pr ta kuptuar botn prreth).
Edukimi pr zhvillim t qndrueshm (ekonomik, shrbimet pr bashksin; siguria, mbrojtja e mjedisit naty-
ror dhe human dhe zhvillimi i qndrimeve ekologjike).
Gjuha dhe shkathtsit e komunikimit n tr Kurrikuln (cilsia e mir e komunikimit n t gjitha lndt).
Zhvillimi personal dhe shkathtsit pr jet (edukimi pr konsumim dhe kursim; respekti pr vete dhe pr t
tjert, toleranca, vetprmbajtja, aftsia pr marrveshje; vetiniciativa dhe prgatitjet pr t ardhmen).
Edukimi pr t drejtat e njeriut (t drejtat e fmijs, shtja gjinore etj.).
Edukimi pr t drejtn humanitare ndrkombtare
65
7.Ndarja e kohs - prshkrimi

N planin msimor, pr Kurrikuln Brtham pr kt nivel (pr kto dy shkall kurrikulare), sht prcaktuar
koha e nevojshme minimale pr seciln fush msimore kurrikulare q shprehet n prqindje apo n numra
orsh msimore. Pr fushn Shoqria dhe mjedisi sht ndar koh q llogaritet e mjaftueshme pr arritjen e
qllimeve dhe rezultateve t t nxnit t parashikuara pr kt nivel. N shkalln e tret kurrikulare, prqindja
e prcaktuar pr kt fush sht 14.29% nga totali i kohs s parapar pr t gjitha fushat. Ndrsa n shkalln
e katrt prqindja e prcaktuar pr kt fush sht 16.95 %
Shk. 3 Shk. 4
Fusha kurrikulare
orve orve orve orve
Shoqria dhe mjedisi
- Histori
4 4 8 14.29 5 4 9 15.25
- Gjeografi
- Ed. qytetare
Pr t realizuar qllimet e Kurrikuls prmes fushs Shoqria dhe mjedisi preferohet prdorimi i metodave t
ndryshme q e plotsojn njra-tjetrn dhe q mundsojn zhvillimin e mendimit kritik e kreativ te nxnsi,
pr zbatimin e njohurive n situata t ndryshme.
Msimdhnsi sht i lir t zgjedh metodologjin e puns duke vlersuar drejt kushtet, rrethanat dhe
mundsit t cilat i ka n dispozicion. Duke u bazuar n udhzimet e KKK-s, duhet t marr parasysh msimin
e bazuar n arritjen e kompetencave, msimin me nxnsin n qendr, gjithprfshirjen, msimin e diferenc-
uar, duke respektuar stilet e ndryshme t t nxnit si dhe Msimin e Bazuar n Projekte (MBP), i cili zhvillon
shkathtsit praktike t krkuara n KKK.
N kuadr t metodologjis pr kt fush dhe pr kt nivel, sugjerohet shfrytzimi:

I intervists dhe historis gojore pr mbledhjen e t dhnave pr ngjarjet, vendet, personalitetet dhe
mnyrn e jetess. Kto rrisin shkathtsin e prdorimit t burimeve t ndryshme t informacionit.
I lojs, n prgjithsi, dhe i lojs n role, n veanti, krijon shprehi t komunikimit efektiv, shkathtsi t
t menduarit kreativ, aftsi bashkpunuese, socializim.
Vrojtimi dhe kontakti i drejtprdrejt me mjedisin dhe natyrn, organizimi i vizitave msimore dhe ek-
skursioneve zhvillojn te nxnsit aftsit e hulumtimit dhe vzhgimit, interpretimit dhe diskutimit pr
dukuri t ndryshme natyrore dhe mjedisore.
Shfrytzimi racional i TIK-ut nga nxnsi n bashkpunim ose sugjerim t msimdhnsit dhe prindit
ndihmon n kompletimin e marrjes s informacioneve dhe prgatitjen e tij pr t qen i suksesshm.
Bashkveprimi brenda grupit zhvillon aftsit pr komunikim, organizim, menaxhim si dhe t dalloj
dhe t vlersoj situata t ndryshme nga e kaluara dhe e tashmja dhe t dij t nxjerr prfundime.
Bashkpunimi me institucionet, grupet e interesit dhe me shoqrin civile, jan forma t tjera t puns q
realizohen edhe jasht hapsirs shkollore. Prshkrimi i ngjarjeve si dhe i vendeve t ndryshme, mbledhja e
t dhnave dhe materialeve t tjera hulumtuese si dhe prezantimi i puns s vet dhe t grupit para t tjerve, e
ndihmojn nxnsin n arritjen e kompetencave.
66
Zbatimi i Kurrikuls, ndr t tjera, prfshin ngritjen e nj kulture t vlersimit t vazhdueshm pr ndjekjen e
progresit dhe mbledhjen e t dhnave pr identifikimin dhe dokumentimin e sfidave pr gjetjen e zgjidhjeve m
t mira pr realizimin e qllimeve t prgjithshme t Kurrikuls, atyre specifike t fushave, si dhe vlersimin pr
shkall sipas kompetencave.
Vlersimi sht i lidhur ngusht edhe me metodologjin e msimdhnies dhe krkon kompatibilitet dhe konsist-
enc n gjith procesin. Vlersojm at q synojm, at q e vm n objektiv.
Vlersimi n fushn Shoqria dhe mjedisi pr nivelin e par, prve q bhet me lloje t ndryshme t testimit, si:
testimi verbal, joverbal, teste objektive e subjektive, teste t prgatitura nga msimdhnsi, vlersimi i nxnsve n
tabel, i puns me projekte etj., mund t bhet edhe me vzhgimin e prvetsimit t njohurive, sjelljeve dhe qn-
drimeve dhe shkalls s rritjes s shkathtsive dhe aftsive pr t zbatuar rezultatet e parapara n KB pr kt nivel.
Pr t gjitha llojet e vlersimeve q duhet ti bhen nxnsit, pik referimi jan rezultatet specifike pr fush n
nivel klase si dhe ato pr kompetenca n nivel shkalle. Msimdhnsi, varsisht nga specifikat e tyre, hulumton
gjetjen e formave m t prshtatshme pr vlersimin e arritjeve t tyre. N kt kuptim prvojat e deritanishme t
secilit msimdhns dhe ato t praktikuara n prgjithsi n sistemin arsimor kosovar pr vlersim jan nj baz
fillestare e cila duhet t pasurohet n harmoni me ndryshimet n KKK.
Krkesat e Kurrikuls s re n kompetenca, synojn vlersimin e asaj se ka sht n gjendje t bj nxnsi, pra
vlersimi i zbatimit praktik t njohurive t marra gjat shkollimit. Kshtu, aplikimi i vlersimit prmes vzhgimit
t vazhdueshm t arritjeve t nxnsve dhe mbajtja e evidencs pr qllime dokumentimi dhe planifikimi t
puns s mtutjeshme me nxnsit sht e domosdoshme. Vzhgimi i puns n grupe dhe nismave individuale
mund t vlersohet edhe prmes tekniks q njihet si buletini i pjesmarrjes ose edhe asaj q quhet lista e kontrol-
lit etj.
Gjat vlersimit t nxnsve n kt nivel, duhet t kihet parasysh lidhja dhe varsia e nxnsit me msimdhn-
sin, rndsia etiks s vlersimit dhe synimi q ai t jet prkrahs dhe motivues n mnyr q nxnsi t eduko-
het t pranoj vlersimin real dhe t synoj arritje sa m t larta.
Q n kt mosh sht e rndsishme t kultivohet shprehia e vetvlersimit, e cila mund t realizohet me mba-
jtjen e dosjeve t nxnsve, n t cilat ata ruajn punimet e tyre reprezentative, si: intervistat me familjart, punt
individuale ose n grupe pr mbrojtjen e mjedisit dhe punt e tjera q lidhen me rezultatet e parapara pr kt
nivel.
Shkalla e dyt e Kurrikuls synon prforcimin dhe zhvillimin e njohurive, ku msimdhnsi vlerson sa kan
arritur nxnsit ti thellojn informacionet, njohjen m t thell t vetes dhe t tjerve si dhe t mjedisit natyror
dhe shoqror. Msimdhnsi duhet t hulumtoj dhe t testoj lloje t ndryshme t vlersimit dhe t vendos
pr ato t cilat i prshtaten zhvillimit dhe moshs s fmijs si dhe individualiteteve t tyre ose edhe specifi-
kave t rrethit ku ata msojn, n raport me kt t prdor shkallt e vlersimit pr t vlersuar situatat n t
cilat nxnsi sfidohet pr kryerjen e nj detyre t dhn nga msimdhnsi ose nga shkolla. N kt kontekst,
msimdhnsi gjithmon parasheh minitestet pr vlersimin e objektivave minimale dhe maksimale brenda
klass ose brenda shkalls.
caktuar, si dhe ballafaqimin individual ose si pjes e grupit me format e t nxnit. N kt rast msimdhnsi
kontribuon n vlersimin e kompetencave kryesore q lidhen me fushn Shoqria dhe mjedisi, si qytetar i
prgjegjshm dhe nxns i suksesshm, komunikues efektiv. Ky model mund t shfrytzohet edhe pr shtje
t tjera q dalin nga rezultatet dhe q lidhen me kompetenca t tjera t KKK-s.
67

Pr formimin kompetent n fushn msimore Shoqria dhe mjedisi prdoren burime t ndryshme
msimore q motivojn nxnsit n arritjen e progresit t prvetsimit t shprehive dhe shkathtsive q do tì
prdorin n t tashmen dhe n t ardhmen.
Prve teksteve msimore, nxnsit kan qasje edhe n burime t tjera t njohurive. Tekstet msimore dhe
burimet e tjera i shrbejn msimdhnsit pr t realizuar procesin msimor.
Pr njohje t qndrueshme t fushs msimore Shoqria dhe mjedisi prdoret nj spektr i gjer i buri-
meve msimore, prfshir tekstet shkollore, librat e aktiviteteve dhe t ushtrimeve, fletoret e puns, broshura,
atlase, globe, enciklopedi, literatur, softuer arsimor, projekte, studime t ndryshme, analiza dhe raporte t
ndryshme t lmit prkats, vizita t ndryshme njohse, si, p.sh., objekteve shoqrore, kulturore dhe natyrore.
Msimdhnsit, nxnsit dhe bartsit e tjer t arsimit, po ashtu mund t angazhohen n hartimin e
burimeve t prshtatshme msimore, p.sh.: rezultatet e projekteve nga nxnsit mund t bhen burime t vlef-
shme msimore pr klasa t ndryshme.
Msimdhnsit mund t shfrytzojn dhe t krijojn dosje, gazeta, revista, literatur t specializuar apo
doracak t ndryshm pr aktivitete me nxns. Gjithashtu, sht shum me rndsi q nxnsit dhe msim-
dhnsit t bashkpunojn edhe n prodhimin e produkteve t ndryshme prmes shfrytzimit t burimeve t
teknologjis informative.
68
Fusha kurrikulare - Shndeti dhe mirqenia
Hyrje
Udhzime pr vlersim
1.Hyrje
Fusha msimore Shndeti dhe mirqenia edukon dhe arsimon fmijt t sillen ndaj shndetit si ndaj nj vlere
m t rndsishme, t aftsohen q n mnyr t pavarur t kujdesen pr shndetin e vet dhe t tjerve, t mar-
rin mbi vete nj pjes t prgjegjsive pr jet dhe pr mjedis t shndetshm.
2.Arsyeshmria dhe prshkrimi i fushs Shndeti dhe mirqenia

Shndeti dhe mirqenia ka si qllim tu jap nxnsve njohuri, shkathtsi dhe ti udhheq drejt jets s shn-
detshme n mnyr q t jen n gjendje t marrin prgjegjsi pr shndetin dhe mirqenien e vet dhe t
tjerve. Gjithashtu, kjo u siguron nxnsve mundsin pr t zhvilluar dhe pr t praktikuar shprehi, qndrime,
cilsi, vlera dhe sjellje, t cilat do ti ndihmojn ata n prballimin me sukses t jets.
T msuarit pr shndetin dhe mirqenien, fmijve u mundson t:
Krijojn koncepte mbi zhvillimin e njeriut dhe njohurit baz t shndetit;
Aftsohen pr ndryshimin e vetes dhe t mjedisit q i rrethon;
Kuptojn dhe t zbulojn ndjenjat, qndrimet dhe vlerat e vetes;
Vendosin kontroll mbi sjelljet shndetsore, q n mnyr t ndrgjegjshme t sigurojn shndet cilsor;
Marrin vendime t informuara n mnyr q t prmirsojn mirqenien e tyre mendore, emocionale,
sociale dhe fizike;
Praktikojn mnyr t shndosh t jets;
Msojn pr higjienn dhe rndsin e saj pr shndetin, faktort e rrezikut dhe si tu shmangen aksi-
denteve;
Baraspeshojn punn dhe pushimin, t bjn ushtrime fizike dhe ti kushtojn vmendje higjiens per-
sonale dhe rregullave t t ushqyerit t shndetshm;
Aftsohen individt q me koh t shfrytzojn shrbimet shndetsore.
69
3.Konceptet dhe prshkrimi

Zhvillimi i gjithanshm dhe i harmonishm i trupit prmes aktiviteteve trupore dhe sportive;
Mirqenia fizike, mendore, emocionale dhe sociale;
T ushqyerit e shndetshm;
Shndeti seksual dhe riprodhues;
Rreziqet nga prdorimi i substancave q krijojn varshmri;
Edukimi mbi mjedisin.
Edukimi fizik
Edukimi fizik u ofron nxnsve platform nga e cila mund t ndrtojn kompetenca fizike, pr t prmirsuar
aspektet fizike q ndihmojn n zhvillimin e aftsive personale dhe ndrpersonale. Ajo u mundson nxnsve
t zhvillojn konceptet dhe aftsit e nevojshme pr pjesmarrje n nj gam t gjer t aktiviteteve fizike, spor-
tive, kulturore, q ndikon n rritjen e mirqenies s tyre fizike dhe i prgatit pr jet aktive dhe t shndetshme.
Mirqenia e plot fizike, mendore, emocionale dhe sociale

Mirqenia fizike, mendore, emocionale dhe sociale u mundson nxnsve t njohin, t ruajn dhe t kultivojn
shndetin e tyre dhe t tjerve, t njohin dhe t zbulojn ndjenjat e tyre, t zhvillojn respektin pr vetveten dhe
pr t tjert. Kjo do t rris besimin n arritjet e tyre, do tu ndihmoj t menaxhojn ndjenjat dhe emocionet
e tyre si dhe do ti prgatis pr t prballuar situatat e ndryshme.
T ushqyerit e shndetshm
T ushqyerit e shndetshm kontribuon n krijimin e shprehive t drejta t t ushqyerit t fmijve prmes
promovimit t vlerave q u mundsojn atyre t bjn zgjedhje t shndetshme. Kjo i ndihmon nxnsit t
njohin dhe t kuptojn praktika t sigurta dhe higjienike n mnyr q t aplikojn ato n jetn e prditshme.
Shndeti seksual dhe riprodhues

Shndeti seksual dhe riprodhues synon q fmijt t kuptojn ndryshimet q ndodhin n trupin e tyre, t mar-
rin informacione rreth rritjes dhe zhvillimit, proceseve t riprodhimit njerzor dhe problemeve t abuzimit
seksual.
Rreziqet nga prdorimi i substancave q krijojn varshmri

Nxnsit zhvillojn t kuptuarit e prdorimit dhe keqprdorimit t substancave t ndryshme, duke prfshir
medikamentet e paprshkruara. Ata zhvillojn t kuptuarit pr ndikimin e tyre negativ n marrjen e vendi-
meve.
Edukimi pr mjedisin
Edukimi pr mjedisin ndihmon nxnsit t bhen t ndrgjegjshm pr mjedisin dhe t mund t mbrojn
veten dhe t tjert nga faktort e rrezikshm. Ndrgjegjsimi mjedisor prfshin zhvillimin e ndjenjs s in-
formimit dhe t prgjegjsis pr ruajtjen dhe prdorimin e mjedisit.

Sipas KKK-s, t msuarit e shndetit dhe mirqenies sht i bazuar n kompetenca. Organizimi i msimit
prqendrohet n at far duhet t din t bjn nxnsit dhe q duhet t jen t gatshm t bjn. N kt
fush jan t pacaktuara rezultatet msimore t cilat duhet ti arrijn nxnsit n mnyr progresive dhe t
vazhdueshme.
70
5.Rezultatet e t nxnit t fushs
REZULTATET MSIMORE PR SHKALLT 3 DHE 4

Shkalla 3, Klasa VI, VII Shkalla 4, Klasa VIII, IX
(11-13 vje) (13-15 vje)
Ndrtimi dhe ruajtja e mirqenies mendore, emocionale, shoqrore dhe fizike n shtpi,
n shkoll dhe n komunitet
Mirqenia 1. Tregon pr ndjenjat n situata t jets s 1. Tregon njohuri, menaxhon emocionet e
mendore prditshme (p.sh., kur bashkbisedon me tij/saj dhe i prshtat ato n situata t ndry-
dhe msuesit, kolegt, gjat lojs, puns n grupe shme (p.sh., gjat puns n grupe, n loj, n
etj.) shkoll dhe jasht saj etj.)
emocionale
Mirqenia 2. Njeh dhe kupton t drejtat dhe 2. Kupton q do individ sht unik, i ndry-
shoqrore prgjegjsit tij/saj dhe i praktikon ato shm dhe kontribuon q shkolla dhe mjedisi
n jetn e prditshme brenda dhe jasht ku jeton t jet i barabart dhe mikprits pr
shkolls t gjith
Mirqenia 3. Identifikon rreziqet e ndryshme n shtpi, 3. Demonstron sjellje t prshtatshme n
fizike n shkoll dhe n mjedisin ku jeton situata emergjente dhe zbaton parimet
themelore t ndihms s par dhe ku mund t
krkoj ndihm
Praktikimi i t ushqyerit dhe konsumit t shndetshm
Ushqimi dhe 1. Kupton mnyrn e drejt t t ushqyerit 1. Zhvillon plane t thjeshta individuale pr
t ushqyerit e sipas rutins dhe shpjegon ndikimin e t ush- ushqim t shndetshm sipas stinve, periud-
shndeshm qyerit n rritje dhe zhvillim have ditore dhe aplikon rregullat elementare
t ushqimit t shndetshm
Siguria dhe 2. Demonstron shkathtsi dhe shprehi pr 2. Demonstron prkushtim pr ruajtjen dhe
praktikimi i mirmbajtjen e kultivimin e higjiens personale dhe t mje-
higjiens higjiens personale n shtpi (higjienn e disit n shtpi, n shkoll dhe n komunitet
trupit, higjienn e dhmbve etj.) dhe n
shkoll
Ushqimi dhe 3. Hulumton dhe zbulon si konsumues pre- 3. Dallon ushqimin e shndetshm dhe jo t
kultura e jardhjen e ushqimit duke zgjedhur dhe duke shndetshm n situata t jets s prditshme
konsumatorit shijuar ushqime t ndryshme (p.sh., n dyqane, n supermarket, n treg etj.)
Praktikimi i edukats fizike, aktiviteteve fizike dhe sportit
Edukata 1. Merr pjes n aktivitete 1. Mban qndrim t drejt trupor dhe prak-
fizike fizike dhe mson pr ndikimin pozitiv t tikon ushtrime t ndryshme trupore q mo-
pushimit aktiv dhe gjumit n shndet tivojn pr arritje t rezultateve m t larta t
zhvillimit trupor
Siguria dhe 2. Demonstron shkathtsi dhe shprehi pr 2. Demonstron prkushtim pr ruajtjen dhe
praktikimi i mirmbajtjen e higjiens personale n shtpi kultivimin e higjiens personale dhe t mje-
higjiens (higjienn e trupit, higjienn e dhmbve etj.) disit, n shtpi, n shkoll dhe n komunitet
dhe n shkoll
Ushqimi 3. Hulumton dhe zbulon si konsumues pre- 3. Dallon ushqimin e shndetshm dhe jo t
dhe kultura jardhjen e ushqimit duke zgjedhur dhe duke shndetshm n situata t jets s prditshme
e konsuma- shijuar ushqime t ndryshme (p.sh., n dyqane, n supermarket, n treg etj.)
torit
71
Praktikimi i edukats fizike, aktiviteteve fizike dhe sportit
Edukata 1. Merr pjes n aktivitete 1. Mban qndrim t drejt trupor dhe prak-
fizike fizike dhe kupton pr ndikimin pozitiv t tikon ushtrime t ndryshme trupore q mo-
pushimit aktiv dhe gjumit n shndet tivojn pr arritje t rezultateve m t larta t
zhvillimit trupor
Aktiviteti 2. Praktikon ushtrime themelore nga 2. Shfrytzon n baza ditore mundsit pr t
fizik dhe prmbajtja e atletiks, gjimnastiks, notit marr pjes n aktivitete fizike dhe sportive
sporti dhe sportet e tjera duke prdorur hapsirat e brendshme dhe t
jashtme
Aktiviteti 3. Kupton ndikimin aktiviteteve fizike n 3. Prshkruan ndikimin e aktiviteteve fizike,
fizik dhe shndetin e vet ne zhvillimin dhe ndryshimin e trupit t vet
shndeti
T kuptuarit e fmijris, adoleshencs, t qenit prind; ndrtimi i marrdhnieve t hapu-
ra, udhheqja e shndetit seksual
T kuptuarit 1. Emrton pjest e trupit t vet dhe pr- 1. Prshkruan prejardhjen, zhvillimin e nje-
e fmijris, shkruan se si funksionojn ato riut nga lindja deri n pleqri
adolesh-
encs, t
qenit prind
Marrdhniet 2. Ndrton bashkpunim me bashkmosha- 2. Identifikon dhe merr pjese n hartimin e
tart, por edhe t tjert n familje, n shkoll rregullave t mirsjelljes n shkoll dhe mje-
dhe n komunitetin ku jeton bazuar n vlera dise t ndryshme t njohura dhe argumenton
duke i respektuar dallimet rndsin e respektimit t tyre
Shndeti Kupton ndryshimet biologjike t dy gjinive
seksual
Parandalimi dhe shmangia e keqprdorimit t substancave
1. Njeh gjrat t cilat nuk preken dhe nuk 1. Njeh mnyrn e sigurt t prbrjes s
konsumohen dhe kupton se far jan medi- medikamenteve dhe kupton se disa medika-
kamentet dhe substancat e dmshme mente ndikojn pozitivisht n shndetin dhe
mirqenien e tij
Planifikimi pr zgjedhje dhe ndryshime

1. Merr pjes n lojra dhe aktivitete t prdit- 1. Merr pjes aktive n ngjarje dhe aktivitete
shme duke hulumtuar dhe duke br zgjedhje t ndryshme duke msuar dhe duke njohur
t cilat e zhvillojn t msuarit dhe interesat aftsit dhe shkathtsit e veta
e tij
1. Merr pjes aktive n ngjarje dhe aktivitete t ndryshme duke msuar dhe duke njohur af-
tsit dhe shkathtsit e veta
72
II. Qndrimet, vlerat dhe besimet

Respekton veten dhe t tjert
I prgjegjshm
Tolerant
Respektim i diversitetit
I prkushtuar
Qndrim pozitiv
Bashkpunues
Respekton kodin e mirsjelljes
Respekton kodin e veshjes
Respekton rregulloret
Gatishmri
I sigurt
III. Njohurit
Njeh veten dhe t tjert
Kupton veten dhe t tjert
Tregon pr veten, pr familjen dhe pr mjedisin
Identifikon rreziqet e ndryshme
Kupton ndikimin e veprimeve pozitive dhe negative
Shpjegon ndikimin e aktiviteteve sportive
Emrton pjest e trupit
Shpjegon emocionet
Shkmben prvojat
IV. Shkathtsit
Diskuton
Pjesmarrje aktive
Ushtron t drejtat e veta
Shpjegon
Menaxhon emocionet
Demonstron sjellje, veprime, shprehi
Zbaton principet
Prshkruan llojet e ushqimit, aktivitetet fizike
Qndrim t drejt trupor
Praktikon ushtrime
Ndrton bashkpunim
Harton rregullore
Hulumton
6. shtje ndrkurrikulare
Shndeti dhe mirqenia ndrlidhet me t gjitha fushat e tjera, i plotson dhe plotsohet nga to, pr shkak t
natyrs komplekse dhe rndsis q ka. Realizimi i shtjeve ndrkurrikulare do t ndihmoj zhvillimin dhe
plotsimin e prmbajtjes s fushs pr arritjen e t gjitha kompetencave KKK. Disa nga shtjet ndrkurriku-
lare q i ndihmojn nxnsit n kt nivel jan:
edukimi pr qytetari demokratike dhe t drejta t njeriut;
edukimi pr paqe dhe toleranc;
zhvillimi personal dhe aftsit pr jet;
edukimi pr zhvillim t qndrueshm;
TIK;
barazia gjinore;
edukimi ndrkulturor;
prgatitja pr jet dhe pr pun.
73
7.Ndarja e kohs - prshkrimi

Fusha msimore Shndeti dhe mirqenia n Kurrikuln Brtham prfshin aktivitete q nxisin zhvillimin e
shkathtsive fizike, psikike, emocionale dhe sociale duke prfshire lndt: Edukat fizike dhe sporte, Edukat
shndetsore, Edukat shndetsore dhe seksuale, e cila sht n nivelin 2, dhe Edukat shndetsore, seksuale
dhe familjare, n nivelin 3. Gjithashtu, n KKK jan t prcaktuara edhe numri dhe prqindja e orve msi-
more.
Kriter pr Kurrikuln Brtham t Shndetit dhe mirqenies sht: vllimi, baraspesha, lidhja horizontale dhe
vertikale e rezultateve msimore me gjasht (6) kompetencat kryesore dhe vazhdimsia e realizimit t tyre nga
klasa I-XII.
Shk. 3 Shk. 4
Fusha kurrikulare
orve orve orve orve
Shndeti dhe
mirqenia
2 2 4 7.14 2 2 4 6.78
- Edukimi shndetsor
-Edukat fizike
Pr realizimin e prmbajtjeve q prcaktohen n fushn Shndeti dhe mirqenia mund t prdoren metodat
e ndryshme t puns me qllim t prmbushjes s krkesave q ka fusha, por edhe pr shkak t specifikave q
mbart n vete. Disa prej metodave t cilat e lehtsojn zhvillimin e suksesshm jan metodat e msimdhnies
me nxnsin n qendr, puna me projekte.
9.Udhzime pr vlersimi
Fusha Shndeti dhe mirqenia, pr shkak t natyrs dhe specifikave q ka, krkon shumllojshmri t mny-
rave t vlersimit n baza t rregullta, ndrsa fokusi sht mbi t kuptuarit e shndetit, konceptet dhe prak-
tikimin e sjelljeve dhe qndrimeve pozitive. Me fjal t tjera, nxnsit duhet t jen n gjendje t vazhdueshme
dhe n mnyr aktive t zbatojn ne praktik njohurit e msuara n jetn e tyre t prditshme.
Gjithashtu, edhe pr lndt e fushs s edukimit shndetsor, pr shkak te specifikave q ka, do t ishte e
vlefshme q, prve vlersimit numerik, t aplikohej n mas t madhe vlersimi prshkrues, pasi puna n
grup, projektet, aftsit motorike, aftsia e t folurit etj., nuk mund t maten me an t testeve. Pr ti matur dhe
pr ti vlersuar ato prdoren instrumente t tjera. Vzhgimi i drejtprdrejt sht nj procedur e prshtat-
shme pr fushn e edukimit shndetsor dhe q mund t prdoret n situata t ndryshme msimore dhe n t
gjitha nivelet e shkollimit.
Ekzistojn disa teknika dhe instrumente q ndihmojn n vrojtimin e drejtprdrejt t veprimtaris s nx-
nsit, e q prdoren pr vlersim: buletini i pjesmarrjes, lista e kontrollit, dosja e nxnsit, informata kthyese
etj.
Buletini i pjesmarrjes, sht teknik vrojtimi q mund t prdoret pr t vrojtuar, n grupe t vogla ose gjat
diskutimit. Buletini tregon se cili jep ndihmes, sa shpesh bashkpunon dhe sa t vlefshme jan ndihmesat etj.
Lista e kontrollit - prmban nj list me tema, me objektiva, me njohuri, pr t cilat nxnsi do t vzhgohet.
Qllimi kryesor i lists s kontrollit sht t regjistroj nj vlersim t vazhdueshm pr prparimin e nxnsit,
duke dshmuar se si i prmbush ai detyrat ose objektivat e llojeve t ndryshme. Krahas lists me elementet q
do t vrojtohen, jepet edhe nj shkall vlersuese.
Dosja e nxnsit paraqet nj portret t sakt dhe t prmbledhur, prdoret si koleksion i qllimshm i puni-
meve pr t treguar modele t punve t nxnsve, t cilat dshmojn prparimin e nxnsit, aftsit e tij dhe
74
nivelin e punimeve. Prdoromi i saj prmirson msimdhnien, duke integruar vlersimin pr t nxn (VpN).
Dosja mund t prmbaj, pr shembull, vizatime, nj projekt, nj krijim, plane etj.
Dosja ka vlera, pr kto arsye:
sht nj mjet q i jep informacion msuesit, prindrve dhe nxnsve (pr zhvillimin dhe progresin e
tyre);
I jep nxnsit nj pasqyr trsore t puns s tij;
Duke e prgatitur vet dosjen, nxnsi luan rol aktiv n procesin e msimit dhe t vlersimit (vetvlersimit).
Informata kthyese - e cila ka pr qllim kontrollin dhe vlersimin e arritjeve t nxnsve q do t shrbej si
nj lloj dialogu ndrmjet msimdhnsit dhe nxnsit pr cilsin e t nxnit, msimdhnies dhe arritjet n
prgjithsi. Informata kthyese shrben n identifikimin e vshtirsive me t cilat ballafaqohen nxnsit gjat
procesit t nxnies, por njkohsisht siguron zbulimin e shkaqeve t cilat i sjellin ato vshtirsi dhe mundsis
pr prmirsimin e puns s tij. Informata kthyese sht efektive kur jepet n kohn e duhur - ather kur sht
e domosdoshme pr nxnsin.
10.Materialet dhe burimet msimore

Pr realizimin me sukses t kompetencave n fushn msimore Shndeti dhe mirqenia sht e rndsishme t
prdoren burime t ndryshme msimore qe ti motivojn nxnsit dhe t stimulojn progresin e tyre n mnyr
q t prvetsojn shprehi dhe shkathtsi t nevojshme pr jet. Meqense tekstet shkollore jan burime t
vlefshme dhe t rndsishme t t nxnit, qasja e nxnsve n informacion nuk duhet t kufizohet vetm n
tekstet shkollore, por edhe n burime t tjera t cilat i shrbejn pr t planifikuar dhe pr t realizuar procesin
msimor n klas.
Pr realizimin m t suksesshm t fushs msimore Shndeti dhe mirqenia duhet t prdoren nj spektr i
gjer i burimeve msimore, prfshir tekstet shkollore, librat e aktiviteteve dhe t ushtrimeve, librat e puns,
broshura, atlase, enciklopedi, softuer arsimor, projekte, studime t ndryshme, analiza dhe raporte t ndry-
shme t lmit prkats dhe libra t tjer.
Msimdhnsit dhe nxnsit mund t angazhohen n hartimin dhe shfrytzimin e materialeve msimore,
p.sh.: rezultatet e projekteve t realizuara nga nxnsit mund t bhen burime t vlefshme msimore pr klasa
t ndryshme.
75
Fusha kurrikulare - Jeta dhe puna
Hyrje
Udhzime pr vlersim
1.Hyrje
Prderisa prgatitja pr jet dhe pun theksohet n tr Kurrikuln si nj shtje e rndsishme, fusha e Kur-
rikuls Jeta dhe puna synon t kontribuoj veanrisht si nj fush mbartse n zhvillimin e kompetencave pr
jet dhe pr pun. N ShK 3 dhe ShK 4, ajo prqendrohet n shkathtsit pr jet, krahas shkathtsive q kan
t bjn me ekonomin familjare, orientimin n karrier, teknologjin dhe TIK-un.

Prmes ksaj fushe t Kurrikuls, nxnsit do t njihen me rolet e ndryshme t individve n jet dhe n pun,
si antart e familjes, qytetart, prodhuesit, konsumuesit, pundhnsit dhe punmarrsit. Nxnsit do ta zh-
villojn vetdijesimin dhe vetbesimin pr ekzistimin e mundsive te orientimit profesional (przgjedhja e
profesionit), prdorimit t TIK-ut, zhvillimit t ekonomis familjare, prdorimit t teknologjive t niveleve t
caktuara dhe nevojs pr tu zhvilluar n marrdhnie ndrpersonale n jet dhe n pun pr sa i prket toler-
ancs dhe respektit t ndrsjell.
Ata do ta zhvillojn shpirtin pr iniciativ dhe pr prgjegjshmri; t hartojn dhe ti respektojn planet e puns
dhe afatet kohore, si dhe t njihen me cilsin e proceseve dhe t rezultateve.
T nxnit n fushn e Kurrikuls Jeta dhe puna nxnsve u mundson:
T kuptuarit dhe ushtrimin e puns praktike n shtpi, n shkoll dhe n komunitet.
Ngritjen e kualiteteve personale pr jet dhe pr pun.
T kuptuarit dhe prdorimin e teknologjis pr jetn dhe punn e prditshme.
Prdorimin e TIK-ut pr t avancuar nxnien dhe cilsin e jets s prditshme.
Ushtrimin e zhvillimit t ndrmarrsis dhe biznesit (simulimi)!
76
Promovimin e kushteve t sigurta pr jet dhe pr pun.

Prgatitjen pr jetn profesionale dhe karriern e ardhshme (pikpamjet)!
Lehtsi komunikimi n / pr jet dhe pr pun.
Gatishmri pr mbrojtjen dhe ruajtjen e natyrs dhe t mjedisit.
3.Konceptet dhe prshkrimi :

Zhvillimi personal (shkathtsi pr jet)
Zhvillimi i bazuar n aktivitetet praktike
Ekonomia familjare (shtpiake)
Kshillim dhe orientim n karrier
Teknologji, duke prfshir TIK-un
Puna dhe edukimi pr ndrmarrsi
Ekonomia familjare (modul msimor)

Nxnsit ndihmohen pr tu prgatitur pr jet dhe pr pun si individ, si kontribuues pr shoqrin, si
bashkpunues pr ekonomi familjare dhe pr mjedis jetsor.
Ekonomia familjare nxnsve u mundson t hulumtojn problemet reale, me theks n kontekste msimore.
Kjo kontribuon n zhvillimin e shkathtsive bartse, si jan vendimmarrja dhe puna me t tjert. Nxnsit
zhvillohen si individ, si pjesmarrs n shoqri, n ekonomi familjare dhe n ruajtjen e mjedisit.
Kshillim dhe orientim n karrier (modul msimor)

Zhvillon te nxnsi aftsi pr t zbuluar mundsit e karriers, me qllim vendimmarrjeje pr shkollimin e
mtejshm, domethn pr t ndihmuar lidhur me profesionin q do ta zgjedh, duke u bazuar n karakteris-
tikat e profesioneve.
N vija t prgjithshme nxnsit informohen mbi tregun lokal t puns.
Teknologji, duke prfshir TIK-un

Teknologjia u mundson nxnsve prvetsimin e njohurive dhe t shkathtsive t nevojshme nga aspekti i
zhvillimeve tekniko-teknologjike, prdorimin e suksesshm dhe t pavarur t tyre, duke prfshir edhe pajisjet
e teknologjis s informacionit dhe komunikimit n prgjithsi.
Nxnsit prvetsojn konceptet mbi proceset tekniko-teknologjike, zhvillojn shkathtsi teknike dhe aftsi
pr planifikime t veprimeve praktike.
Nxnsit prvetsojn shkathtsi t prdorimit t TIK-ut pr gjetjen, zhvillimin, analizimin dhe prezantimin e
informacioneve, si dhe t modeleve pr zgjidhjen e problemeve n situata t caktuara.
Puna dhe edukimi pr ndrmarrsi

Prfshirja e nxnsve n aktivitete praktikimi simulimi lidhur me prgatitjen e planeve t biznesit familjar.
Simulimi lidhur me hulumtimin e ndrmarrjeve dhe zhvillimi i ndrmarrsis nxnsve u mundson hulum-
timin e nevojave pr kreativitet n ndrmarrsi, qoft si pundhns a i punsuar, t identifikoj dhe t ushtroj
disa shkathtsi dhe t zhvilloj atribute n ndrlidhje me shkathtsi ndrmarrsie.

Qllimet e arsimit kosovar do t realizohen te fusha kurrikulare Jeta dhe puna prmes prvetsimit dhe kul-
tivimit gradual t kompetencave kryesore t parapara n KKK.
Fusha Jeta dhe puna duhet t realizohet n at mnyr q tù mundsoj nxnsve prvetsimin dhe zbatimin
gradual t kompetencave kryesore t parapara n KKK. Organizimi i msimit duhet t prqendrohet n at se
ka duhet t din dhe ka duhet t jen n gjendje t bjn nxnsit. Ajo pasqyrohet prmes njohurive, shkath-
tsive, shprehive, por edhe qndrimeve dhe sjelljeve q ata duhet tì reflektojn.
77
5.Rezultatet e t nxnit pr shkalln 3 dhe 4

Rezultatet e t nxnit pr fushn msimore Jeta dhe puna jan hartuar mbi bazn e koncepteve themelore t
fushs, q prmbajn n vete krkesat q nxnsi duhet ti arrij pas prfundimit t do shkalle.
Rezultatet e t nxnit prmbajn njohurit, shkathtsit, qndrimet dhe vlerat t cilat zhvillohen dhe thellohen
sipas gradacionit n progres, duke pasur parasysh zhvillimin fizik dhe psikomotorik t nxnsve. Kto rezultate
mundsojn arritjen e gjasht kompetencave t prcaktuara n Kornizn e Kurrikuls duke e theksuar kompe-
tencn Kontribuues produktiv.
Rezultatet e t nxnit pr shkalln 3 dhe 4

Shkalla 3 Shkalla 4
Klasa VI,VII Klasa VIII, IX
1.Kuptimi dhe ushtrimi i puns praktike n shtpi, n shkoll dhe n komunitet
3. Zbaton aktivitete individuale dhe n grup 4. Dallon punn vullnetare, punsimin dhe
n mjedis shkollor dhe n komunitet vetpunsimin
3. Kryen aktivitete konkrete praktike sipas 4. Planifikon, organizon dhe merr pjes n aktivite-
planifikimit t parashtruar tet praktike individuale dhe n grup
2. Ngritja e cilsive personale pr jet dhe pun
3. Kupton drejt dhe zbaton udhzimet e 4. Demonstron shkathtsit e nevojshme pr qasje
shkruara dhe pasqyrimet pamore pr aktiv- orientimi n karrier
itete t ndryshme praktike
3. Kuptimi dhe prdorimi i teknologjis pr jetn dhe punn e prditshme
3. Prshkruan dhe analizon doracakt pr 4. Prdor vegla, pajisje dhe makina punuese bazuar
vegla dhe makina t ekonomis familjare n udhzime dhe doracak pr prdorim
3. Prdor veglat, mjetet dhe materialet 4. Prshkruan procesin teknologjik t shfrytzimit t
adekuate pr t punuar produkte, modele t burimeve natyrore t energjis
thjeshta, bazuar n skica dhe udhzime
4. Prdorimi i TIK-ut pr t avancuar nxnien dhe cilsin e jets s prditshme
3. Prdor informacione nga burime elektron- 4. Zbaton njohuri nga TI pr prezantimin e proce-
ike pr t qartsuar njohurit n kontekste t seve t caktuara
caktuara
5. Ushtrimi i zhvillimit t ndrmarrsis dhe biznesit
3. Kupton aspektin etik dhe ekonomik t 4. Prpilon ide dhe prgatit pilot plane t biznesit, in-
ekonomis familjare e n veanti veprimet dividualisht apo n grup, dhe i prezanton ato prmes
kursimtare n familje formave t ndryshme t komunikimit
6. Promovimi i kushteve t sigurta pr jet dhe pr pun
3. Zbaton rregullat pr mbrojtje dhe siguri, 4. Identifikon dhe parandalon rreziqet e
parandalon dhe ndihmon n menaxhimin e ndryshme t cilat mund t ndodhin n vendin ku
rreziqeve n pun punon
78
7. Prgatitja pr jetn profesionale dhe karriern e ardhshme

3. Prshkruan karakteristikat kryesore t profe- 4. Hulumton mundsit pr t shqyrtuar lloje t
sioneve t prindrve t vet dhe t tjerve n rre- ndryshme t profesioneve pr orientim n kar-
thinn ku jeton rier
8. Komunikimi n / pr jet dhe pun
3. Identifikon burime t ndryshme t informimit 4. Hulumton dhe prdor burime t ndryshme
e t orientimit pr arsim, aftsim profesional dhe t informimit pr arsimim, aftsim pr tregun
punsim (n medie, internet etj.) e puns me qllim t przgjedhjes s opsioneve
pr orientim n karrier
9. Mbrojtja dhe ruajtja e natyrs dhe mjedisit
3. Angazhohet pr ruajtjen e baraspeshs 4. Analizon dhe vlerson prparsit e llojeve t
ekologjike t mjedisit prreth ndryshme t energjis n ruajtjen e mjedisit ku
jeton
II. Qndrimet, vlerat dhe besimet
Respekton veten dhe t tjert Besimi n forcat vetjake
Vetrespekt Besimi n prdorimin e teknologjis
I prgjegjshm Vullneti
Tolerant Gatishmria pr bashkpunim
Respektim i diversitetit Qndrim i hapur ndaj prkrahjes s tjerve
I prkushtuar Toleranc
Qndrim pozitiv Shprehi dhe shkathtsi gjat puns teorike dhe
Bashkpunues praktike
Respekton kodin e mirsjelljes Vetvlersim, vetkritik
Respekton kodin e veshjes Iniciativa dhe interesi n qasjet e ndryshme
Respekton rregulloret Respekt pr punn e kryer mir
Gatishmri Respekt pr prpjekjet personale dhe ato
I sigurt grupore
Kureshtja Respekt pr saktsin
Pavarsia n mendime dhe veprime Hulumtimi pr orientim profesional
Iniciativa dhe interesi n qasje t ndryshme
III. Njohurit
Njeh veten dhe t tjert Vlersim
Kupton veten dhe t tjert Skicim
Tregon pr veten, familjen dhe mjedisin Prerje
Identifikon rreziqet e ndryshme Krijim modelesh
Kupton ndikimin e veprimeve pozitive dhe Qasje e problemeve nga perspektiva t
negative ndryshme
Shkmben prvojat Dizajnim (kreativitet)
Prshkrim Hulumtim
Identifikim Arsyetim
Zbatim Planifikim
Matje
IV. Shkathtsit
Diskuton Praktikon ushtrime
Pjesmarrje aktive Ndrton bashkpunim
Shpjegon Komunikim grafik
Demonstron sjelle, veprime, shprehi Komunikim elektronik
Zbaton principet
79
N kuadr t fushs kurrikulare Jeta dhe puna, nj ndr qllimet e rndsishme t saj duhet t jet edhe reali-
zimi i shtjeve ndrkurrikulare q do t ndihmoj n arritjen e kompetencave kryesore t parapara me KKK.
Disa nga shtjet ndrkurrikulare, q duhet t merren n konsiderat n kt nivel, por q mund t trajtohen
n vazhdimsi edhe n nivele t tjera, jan:
Njohja e medies (prdorimi i medies pr ta kuptuar botn prreth);
Edukimi pr zhvillim t qndrueshm (shrbimet pr bashksin);
Mbrojtja e mjedisit dhe zhvillimi i qndrimeve ekologjike;
Gjuha dhe shkathtsit e komunikimit;
Zhvillimi personal dhe shkathtsit pr jet;
Puna vullnetare;
Edukimi pr rrezikun nga minat.
7.Ndarja e kohs (plani i orve)/(Shih planin msimor)

Fusha kurrikulare Jeta dhe puna n Kurrikuln Brtham prfshin aktivitete q nxisin zhvillimin e
shkathtsive, aftsive, vlerave dhe qndrimeve duke prfshir lndt n nivelin 2:
Ekonomi familjare (modul msimor);
Orientim n karrier (modul msimor);
Teknologji me TIK.
Gjithashtu, n KKK sht i prcaktuar edhe numri dhe prqindja e orve msimore.
Kriter pr alokimin pr fushn kurrikulare Jeta dhe puna sht: vllimi, baraspesha, lidhja horizontale dhe
vertikale e rezultateve msimore me gjasht (6) kompetencat kryesore dhe vazhdimsia e realizimit t tyre nga
klasa VI-IX.
Shk. 3 Shk. 4
Fusha kurrikulare
orve orve orve orve
Jeta dhe puna 2 2 4 7.14 2 2 4 6.78
Pr realizimin e prmbajtjeve q prcaktohen n fushn kurrikulare Jeta dhe puna mund t prdoren metoda
t ndryshme t puns me qllim t prmbushjes s krkesave q ka fusha, por edhe pr shkak t specifikave q
mbart n vete. Disa prej metodave t cilat e lehtsojn zhvillimin e suksesshm jan metodat e msimdhnies
q n qendr kan nxnsin, si:
T nxnit n bashkpunim - ndodh kur nxnsit punojn s bashku, ndonjher dy e nga dy, e ndonjher n
grupe, pr t ngritur nj problem t prbashkt, pr t eksploruar nj tem t
prbashkt, ose pr t arritur mirkuptime t ndrsjell n krijimin e ideve t reja. Msuesi, me mjaft sukses,
mund t realizoj n orn e msimit punn me grupe, lojn me role, brainstorming (stuhi mendimesh) etj.
Brainstorming (stuhi mendimesh ose prftimi i ideve) sht nxitja dhe renditja e ideve pa br diskutime pr
to. Kjo metod prdoret pr shum qllime dhe n faza t ndryshme t ors s msimit.
Brainstorming mund t prdoret pr ti ndihmuar nxnsit t mendojn n mnyr krijuese, pr t zhvilluar
imagjinatn dhe ndjenjat rreth nj problemi a teme.
Loja me role - sht nj bised: e shkurtr, e thjesht pr tu organizuar me situata t kndshme bashkbisedimi.
80
Ajo zhvillon te nxnsit rrjedhshmrin, nxit ndrveprimin n klas, duke i ln hapsir nisms dhe imagji-
nats s nxnsit. Loja me role ngre n nj shkall t lart motivimin
Vlersimi sht nj element i pranishm n do veprimtari msimore. Matja dhe vlersimi jan pjes prbrse
dhe mjaft e rndsishme e msimdhnies n shkolln bashkkohore.
Nxnsit nxn mjaft gjat viteve t shkollimit. Sidoqoft, jo gjithka q ata nxn mund t matet me an t
testeve edhe pr faktin se, pr nxnsit e nivelit fillor, prdorimi i teknikave t ndryshme mundson vlersim
sa m realist bazuar n karakteristikat e ndryshme t nxnsve.
Fusha kurrikulare Jeta dhe puna, pr shkak t natyrs dhe specifikave q ka krkon shumllojshmri t mny-
rave t vlersimit n baza t rregullta, ndrsa fokusi sht mbi t kuptuarit e jets dhe puns, konceptet dhe
praktikimin e sjelljeve dhe qndrimeve pozitive. Me fjal t tjera, nxnsit duhet t jen n gjendje t vazh-
dueshme dhe n mnyr aktive q njohurit e msuara ti zbatojn n praktik n jetn e tyre t prditshme.
Gjithashtu, edhe pr lndt e fushs Jeta dhe puna, pr shkak t specifikave q ka, do t ishte e vlefshme q,
prve vlersimit numerik t aplikohej n mas t madhe vlersimi prshkrues, pasi puna n grup, projektet,
aftsit psiko-motorike, sensore, aftsia e t folurit etj. nuk mund t maten me an t testeve. Pr ti matur dhe
pr ti vlersuar ato prdoren instrumente t tjera. Vzhgimi i drejtprdrejt sht nj procedur e prshtat-
shme pr fushn Jeta dhe puna dhe q mund t prdoret n situata t ndryshme msimore dhe n t gjitha
nivelet e shkollimit.
Ekzistojn disa teknika dhe instrumente q ndihmojn n vrojtimin e drejtprdrejt t veprimtaris s nx-
nsit, q prdoren pr vlersim.
Buletini i pjesmarrjes, prshkruhet si nj teknik vrojtimi q mund t prdoret pr t vrojtuar, n grupe t
vogla ose gjat diskutimit. Buletini tregon se cili jep ndihmes, sa shpesh bashkpunon, sa t vlefshme jan
ndihmesat etj.
Lista e kontrollit, sht nj instrument q prmban nj list me tema, objektiva, njohuri, pr t cilat nxnsi do
t vzhgohet. Qllimi kryesor i lists s kontrollit sht t regjistroj nj vlersim t vazhdueshm pr prpa-
rimin e nxnsit, duke dshmuar se si i prmbush ai detyrat ose objektivat e llojeve t ndryshme. Krahas lists
me elementet q do t vrojtohen, jepet edhe nj shkall vlersuese.
Dosja e nxnsit, sht nj mjet q mund t prdoret pr t treguar modele t punve t nxnsve, t cilat dsh-
mojn prparimin e nxnsit, aftsit e tij dhe nivelin e punimeve.
Dosja mund t prmbaj, pr shembull, vizatime, nj projekt, nj krijim, plane etj.
10.Materialet dhe burimet msimore

Pr realizimin me sukses t kompetencave n fushn kurrikulare Jeta dhe puna sht e rndsishme t prdoren
burime t ndryshme msimore q ti motivojn nxnsit dhe t stimulojn progresin e tyre n mnyr q t
prvetsojn shprehi dhe shkathtsi t nevojshme pr jet dhe pun n prditshmri. Meqense tekstet shkollore
jan burime t vlefshme dhe t rndsishme t t nxnit, qasja e nxnsve n informacion nuk duhet t kufizohet
vetm n tekstet shkollore, por duhet t shfrytzohen edhe burime t tjera t cilat i shrbejn pr t planifikuar
dhe pr t realizuar procesin msimor n klas.
Pr realizim m t suksesshm t fushs kurrikulare Jeta dhe puna duhet t prdoren nj spektr i gjer i burimeve
msimore, prfshir tekstet shkollore, librat e aktiviteteve dhe t ushtrimeve, librat e puns, broshura, atlase, en-
ciklopedi, softuer arsimor, projekte, studime t ndryshme, analiza dhe raporte t ndryshme t lmit prkats
dhe materiale prkatse pune.
Msimdhnsit, nxnsit dhe bartsit e tjer t arsimit, po ashtu mund t angazhohen n hartimin e burimeve t
prshtatura msimore p.sh., rezultatet e projekteve t realizuara nga nxnsit mund t bhen burime t vlefshme
msimore pr klasa t ndryshme.
Msimdhnsit mund t sajojn dosje, gazeta, revista, literatur t specializuar apo doracak t ndryshm pr
aktivitete me nxns. Gjithashtu, sht shum me rndsi q nxnsit dhe msimdhnsit t bashkpunojn edhe
n prodhimin e materialeve t ndryshme prmes shfrytzimit t burimeve t teknologjis informative.
81
82
IV
PLANET DHE PROGRAMET
MSIMORE
Prkufizimi
Fondi i prgjithshm i orve n arsimin parauniversitar t Kosovs
Plani msimor (PM) pr arsimin e mesm t ult
Kriteret pr hartimin e planit msimor
Zbatimi i planit msimor
Autonomia e shkolls
83
1.Prkufizimi
Plani msimor sht nj dokument nga i cili varet i gjith organizimi i procesit msimor n shkoll, n nivel
shkalle kurrikulare apo klase t caktuar. Me t prkufizohen fushat e Kurrikuls, lndt msimore dhe koha e
nevojshme minimale, q shprehet n prqindje apo n numra orsh pr arritjen e rezultateve t t nxnit pr
fush dhe shkall kurrikulare, t dhna n Kurrikuln Brtham
Me KKK-n e re parashikohen ndryshime konceptuale dhe strategjike t planit msimor. Deri tani plani msi-
mor n sistemin ton t arsimit ka qen i hartuar dhe i mbikqyrur n nivelin qendror (MASHT), kurse tash
e tutje synohet q gradualisht (me prkrahjen e MASHT-it) plani msimor t zhvillohet n nivel shkolle. Kjo
mundson dhe lejon autonomi m t madhe t shkolls n organizimin e planit, por njherazi krkon an-
gazhim dhe prgjegjsi m t madhe nga ajo.
2.Plani i prgjithshm msimor (fondi i prgjithshm i orve)

pr arsimin parauniversitar
Shkolla gjat hartimit t planit msimor pr nivel formal (shkall dhe klas) duhet t ket parasysh vazhdims-
in e gjith planit msimor parauniversitar pr seciln fush urrikulave
Shkolla ka lirin q brenda kohs (prqindjes) s prcaktuar pr seciln fush t planifikoj organizimin e
msimit si e vlersojn m s miri ata, gjithnj duke pasur parasysh rezultatet e t nxnit pr fusha dhe shkall
urrikulave dhe mundsit e nxnse.
Tabela: Plani i prgjithshm msimor (fondi i prgjithshm i orve) pr arsimin parauniversitar
SNKA 0 SNKA 1 SNKA 2 SNKA 3
Fushat e ShK1 ShK2 ShK3 ShK4 ShK5&6 ShK5&6
Kurrikuls Klasa Klasa Klasa Arsimi i Arsimi
Klasa Klasa III & V VI & VII VIII & prgjith- profesional
I & II IX shm Klasa X, XI &
parafillore Klasa X, XI XII
& XII
Gjuht dhe
33.33% 38.10% 33.33% 25.00% 26.67% 20.00 % 15.63%
komunikimi
Artet 11.11% 9.25% 8.33% 7.14% 6.67% 6.67% 3.13%
Matematika 22.22% 23.81% 20.83% 17.86% 13.33% 13.33% 9.38%
Shkencat
5.56% 4.76% 8.33% 14.29% 16.67% 16.67% 6.25%
natyrore
Shoqria
dhe 5.56% 4.76% 8.33% 14.29% 13.33% 16.67% 6.25%
mjedisi
Shndeti
dhe 11.11% 9.52% 8.33% 7.14% 6.67% 6.67% 6.25%
mirqenia
Jeta dhe 5.56% 4.76% 4.17% 7.14% 6.67% 6.67% 46.88%
puna
Pjesa 5.56% 4.76% 8.33% 7.14% 10% 13.33% 6.25%
zgjedhore
Aktivitetet
e tjera
84
3.Plani msimor (PM) pr arsimin e mesm t ult

Prpara se shkolla, msimdhnsit, t shprndajn ort msimore pr fusha, kan mundsi q n mnyr t pa-
varur t vendosin pr shprndarjen e fondit javor t orve n total, gjithmon brenda numrit t prqindjes ose
orve t parapara pr shkall, p.sh., n shkalln e tret (SHK3) pr dy klasa (klasn e gjasht dhe klasn e shtat)
ka gjithsej 41 or n jav, ather msimdhnsi mund t vendos n mnyr autonome se sa or n jav do
t ket n klasn e gjasht, 20 apo 21 dhe sa n klasn e shtat. Kshtu, nse shkolla dhe msimdhnsit, men-
dojn se n klasn e gjasht (VI) ka nevoj pr 21 or n total pr jav, pr t gjitha fushat, ather n klasn e
shtat (VII) ata duhet tì prmbahen fondit t 20 orve n mnyr q t mos tejkalohet fondi prej 41 orve n
jav pr t dyja klasat dhe pr shkalln 3. Ose mund t ndodh e kundrta, q n klasn e gjasht t vendoset
fondi javor prej 20 orve dhe n klasn e shtat 21 or, duke pasur gjithnj n konsiderat moshn e nxnsve .
Klasa Numri i orve javore

Klasa VI 28
Klasa VII 28
Klasa VIII 29
Klasa IX 30
Plani msimor pr arsimin e mesm t duhet t bazohet n planin msimor t prgjithshm, q sht
prcaktuar n KKK. N nivelin e dyt plani msimor paraqitet n dy variante, n versionin A, me lnd t inte-
gruara, dhe n variantin A1, me msim lndor, q mendohet t jet n zbatim vetm pr periudhn kalimtare
derisa shkollat, msimdhnsit e Kosovs do t jen n gjendje q tì prmbahen vetm Planit msimor A. me
lnd t integruara.
N variantin e A1 duhet t kemi parasysh te hartimi i planprogrameve q t kemi sa m shum tema t integru-
ara n kuadr t fushave kurrikulare. Plani i orve n kuadr t fushave kurrikulare pr lnd msimore bhet
n shkoll kur t hartohen planprogramet me fascilitimin e ekspertve nga Ministria e Arsimit, Shkencs dhe
Teknologjis.
85
Plani msimor A
Shk. 3 Shk. 4
Fusha kurrikulare
orve orve orve orve
Gjuht dhe
komunikimi
- Gjuh amtare 7 7 14 25.00 7 8 15 25.42
- Gjuh angleze
- Gjuh e dyt e huaj
Artet
- Edukat muzikore
2 2 4 7.14 2 2 4 6.78
- Edukat figurative
Matematika
5 5 10 17.86 4 4 8 13.56
Shkencat natyrore
- Fizik
4 4 8 14.29 5 5 10 16.95
- Kimi
- Biologji
Shoqria dhe mjedisi
- Histori
4 4 8 14.29 5 4 9 15.25
- Gjeografi
- Ed. qytetare
Shndeti dhe
mirqenia
2 2 4 7.14 2 2 4 6.78
- Edukim shndetsor
- Edukat fizike
Jeta dhe puna 2 2 4 7.14 2 2 4 6.78
Pjesa zgjedhore 2 2 4 7.14 2 3 5 8.47
TOTAL: 28 28 56 100.00 29 30 59 100.00
Kjo fush n shkalln e par prbhet nga gjuha amtare dhe nga gjuha angleze. Shkolla vendos kur t fillohet
(n ciln klas) me gjuhn angleze. Kjo gjuh mund t msohet n jo m shum se tri or, n total, pr tri
klasat/pr shkall.
Plani msimor A mundson edhe fleksibilitet tjetr t realizimit t fondit t orve brenda fushs kurrikulare.
Msimdhnsit, shkollat jan t lira t vendosin edhe pr realizimin (shprndarjen) e numrit t orve pr
fush, brenda nj viti shkollor. Fondi i prcaktuar vjetor q vendoset nga vet msimdhnsi (shkolla) mund
t shprndahet sipas synimeve dhe qllimeve t tij t planifikimit, brenda semestrave (gjysmvjetorve) msi-
mor. Kshtu, p.sh., nse n klasn e par sht vendosur t merren 8 or nga fusha Gjuht dhe komunikimi,
ato or mund t shprndahen sipas qllimeve t msimdhnies, 10 or n semestrin (gjysmvjetorin) e par
dhe 6 or n semestrin (gjysmvjetorin) e dyt apo e kundrta. N kto raste, ort (prqindjet) e prcaktuara
gjithmon duhet t harmonizohen me ort (prqindjet) n fushat e tjera, n mnyr q t mos tejkalohet numri
total i orve n jave, q prcaktohen pr at klas/vit shkollor.
Shkollat, msimdhnsit inkurajohen t realizojn kt plan msimor, sepse llogaritet q n planin afatgjat kjo
form t jet forma e vetme e planeve msimore.
Prve Planit msimor A, kemi edhe Planin msimor A1. Ky plan do t jet vetm pr periudhn kalimtare,
derisa shkollat, msimdhnsit e Kosovs, t jen n gjendje q tì prmbahen vetm Planit msimor A.
Plani msimor A1, n prgjithsi, sht i afrt me planet msimore tradicionale t arsimit parauniversitar, q
86
nuk lejon shum fleksibilitet. N kt plan sht prcaktuar prqindja pr fushat msimore (kurrikulare), q
jan zbrthyer n or fikse msimore.
Plani msimor A1
Shk. 3 Shk. 4
Fusha kurrikulare
orve orve orve orve
Gjuht dhe
komunikimi
- Gjuh amtare 7 7 14 25.00 7 8 15 25.42
- Gjuh angleze
- Gjuh e dyt e huaj
Artet
- Edukat muzikore
2 2 4 7.14 2 2 4 6.78
- Edukat figurative
Matematika
5 5 10 17.86 4 4 8 13.56
Shkencat natyrore
- Fizik
4 4 8 14.29 5 5 10 16.95
- Kimi
- Biologji
Shoqria dhe mjedisi
- Histori
4 4 8 14.29 5 4 9 15.25
- Gjeografi
- Ed. qytetare
Shndeti dhe
mirqenia
2 2 4 7.14 2 2 4 6.78
- Edukim shndetsor
- Edukat fizike
Jeta dhe puna 2 2 4 7.14 2 2 4 6.78
Pjesa zgjedhore 2 2 4 7.14 2 3 5 8.47
TOTAL: 28 28 56 100.00 29 30 59 100.00
Planet msimore pr shkolln e mesme t ult (kl. VI, VII, VIII, IX) duhet t prgatiten nga shkollat
(msimdhnsit) duke filluar prej nj vizioni t prgjithshm t dhn n tabelat/planet e msiprme A ose A1.
Plani msimor A bazohet n parimin e autonomis dhe fleksibilitetit n nivel shkolle, q parashikohet
me KKK (f. 25). Kjo mundsi u jepet shkollave q ato n mnyr t pavarur t organizojn PM-n duke shfryt-
zuar n mnyr fleksibile kohn shkollore pr t mundsuar forma t ndryshme t msimdhnies interaktive,
gjithmon duke pasur pr qllim arritjen e kompetencave kryesore kurrikulare. Plani msimor A prcakton
prqindjen minimale t fondit t orve pr seciln fush kurrikulare pr shkallt kurrikulare dhe pr nivel
(shkallt 3 dhe 4 - klasa VI, VII dhe VIII, IX) dhe totalin e numrit t orve pr t gjitha fushat pr jav.
N baz t ktij plani, duke u bazuar n prqindjen apo numrin e prgjithshm t orve t prcaktuara
pr fush, shkolla vendos vet pr mnyrn e organizimit kohor pr t gjitha fushat dhe lndt. Kjo bhet gjith-
mon duke pasur parasysh q n fund t shkalls t realizohet koha (prqindja apo ort) pr seciln fush t
parapar me kt plan, p.sh., fushn Gjuht dhe komunikimi n shkall t tret dhe t katrt, shkolla (msimd-
hnsi/it) mund ta realizojn n forma t ndryshme. Shkolla duhet t marr n konsiderat prqindjen e para-
shikuar kohore 25% ose 8 or pr dy klasat (e gjasht e shtat) t s njjts gjenerat gjat nj jave msimore.
87
Msimdhnsi sht i lir t vendos se sa or nga kjo fush do tì realizoj n klasn e gjasht e sa n klasn
e shtat pr nj gjenerat. Mund t marr, p.sh., 5 or n klasn e gjasht pr jav dhe patjetr 3 or duhet tì
realizoj n klasn e shtat, n mnyr q n fund t shkalls t realizohen 8 ort e parapara. Por, nse n klasn
e gjasht sht vendosur t merren 5 or pr jav nga kjo fush, duhet t kihet parasysh q pr fushat e tjera t
merren m pak or, n mnyr q fondi javor i orve i parapar pr klasn e gjasht t mos tejkalohet (shih tab.
Numri javor i orve pr klas dhe tab. Plani msimor A, A1).
ose forma t tjera t puns t cilat i prcakton shkolla).
Plani msimor A mundson edhe fleksibilitet tjetr t realizimit t fondit t orve brenda fushs kur-
rikulare. Msimdhnsit, shkollat, jan t lira t vendosin edhe pr realizimin (shprndarjen) e numrit t orve
pr fush, brenda nj viti shkollor. Fondi i prcaktuar vjetor q vendoset nga vet msimdhnsi (shkolla)
mund t shprndahet sipas synimeve dhe qllimeve t tyre t planifikimit, brenda semestrave (gjysmvje-
torve) msimor. Kshtu, p.sh., nse n klasn e gjasht sht vendosur t merren 5 or nga fusha Gjuht dhe
komunikimi, ato or mund t shprndahen sipas qllimeve t msimdhnies, 6 or n semestrin (gjysmvje-
torin) e par dhe 4 or n semestrin (gjysmvjetorin) e dyt apo e kundrta. Gjithmon n kto raste ort
(prqindjet) e prcaktuara duhet t harmonizohen me ort (prqindjet) n fushat e tjera, n mnyr q t mos
tejkalohet numri total i orve n jav q prcaktohen pr at klas/vit shkollor.
Shkollat, msimdhnsit, inkurajohen t realizojn kt plan msimor, sepse llogaritet q n planin
afatgjat kjo form t jet forma e vetme e planeve msimore.
Prve planit msimor A, kemi edhe Planin msimor A1. Ky plan do t jet vetm pr periudhn kalim-
tare derisa shkollat, msimdhnsit e Kosovs, do t jen n gjendje q tì prmbahen vetm Planit msimor A.
Plani msimor A1, n prgjithsi, sht i afrt me planet msimore tradicionale t arsimit parauniver-
sitar, q nuk lejon shum fleksibilitet. N kt plan sht prcaktuar prqindja pr fushat dhe lndt msimore
(kurrikulare) q jan zbrthyer n or fikse msimore.
4. Kriteret pr hartimin e planit msimor

Me qllim q plani msimor t jet funksional n zhvillimin e kompetencave t parapara me KKK, msimdh-
nsit duhet t ken parasysh disa kritere:
Prqindjen totale t dhn n planin msimor pr seciln fush kurrikulare pr nj shkall kurrikulare;
Numrin javor t orve pr nj klas;
Rezultatet e t nxnit pr fush kurrikulare, q duhet zotruar nxnsit gjat nj shkalle kurrikulare;
Rezultatet e t nxnit pr shkall kurrikulare;
Mundsit psikofizike dhe intelektuale t nxnsve;
Paraprgatitjet dhe prvojat e nxnsve;
Kriteret e tjera q shkolla i sheh t nevojshme (si, p.sh., pr arritjen e rezultateve, mbajtja e orve shtes
ose format e tjera t puns t cilat i prcakton shkolla).
5. Zbatimi i planit msimor

Zbatimi i Kurrikuls prmes planprogrameve dhe praktikave n klas do ti marr parasysh edhe mnyrat ino-
vative dhe fleksibile t caktimit t fondit t orve, si:
msimdhnia n bllok, pr shembull, pr nj semestr pr lndt pr t cilat nuk krkohet sekuenc
rigoroze (p.sh., mund te msohet me shkputje, nuk nevojitet vazhdimsi);
msimdhnia n bllok bhet ather kur nevojitet koh pr zhvillim t ndonj aktiviteti t caktuar n
mnyr t pandrprer apo ndonj vizit studimore n rajonin n t cilin vepron shkolla;
ort bllok brenda javs mund t organizohen me kohzgjatje 80-90 minuta n vend t ors msimore
40-45 minuta, n funksion t zbatimit t pedagogjive (metodave) ndrvepruese;
fondi i orve pr msimdhnie n bllok pr msimin dhe aftsimin praktik n shkollat profesionale.
88
6. Autonomia e shkolls
Shkollat do t mund t vendosin, n bashkpunim me prindrit dhe palt e tjera, pr shfrytzimin n mnyr
inovative dhe fleksibile t kohs s msimdhnies dhe nxnies si mbshtetje pr hartimin e programeve msi-
more me baz shkolln, t cilat prkojn me nevojat e nxnsve, me kontekstin dhe me interesat e tyre.
Pjesa e Kurrikuls me baz shkolln (mes 10%-14% t kohs s shkolls) do ti marr parasysh disa
opsione, prmes t cilave mund t prkufizohet autonomia e shkolls, si:
aktivitetet shtes t msimdhnies dhe nxnies q mund t ndihmojn n arritjen e kompetencave

specifike (d.m.th., t lndve zgjedhore, projekteve, shrbimeve pr bashksin, aktiviteteve artistike
dhe sportive);
prforcimi i njohurive, shkathtsive dhe qndrimeve n fusha t caktuara msimore;
adoptimi i temave/kurseve/moduleve opsionale t ofruara prej MASHT-it;
zhvillimi i aktiviteteve specifike t shkolls, t cilat i prcaktojn projektet shkollore (si msimdhnia
dhe nxnia e gjuhve, e TIK-ut, e orientimit n karrier);
zhvillimi dhe zbatimi i Kurrikuls s modifikuar n raport me kushtet lokale, mjetet dhe nevojat;
prforcimi i orientimit n karrier dhe prgatitja pr jet dhe pr pun.
89
90
V.
KURRIKULA
ZGJEDHORE PR NIVELIN E DYT
Koncepti
Qllimi
Prmbajtja dhe realizimi
Struktura
Procedurat pr hartimin e Kurrikuls Zgjedhore
Procedurat pr zgjedhjen e lnds zgjedhore
Zbatimi
91
1. Koncepti
Kurrikula Zgjedhore sht pjes e Kurrikuls s prgjithshme, e cila, ndryshe nga Kurrikula Brtham, prcak-
tohet nga shkolla dhe zhvillohet brenda kohs s planifikuar me planin msimor n prputhje me interesimet,
potencialet, mundsit, informacionet paraprake t nxnsve dhe me mundsit e shkolls.
2. Qllimi
Kurrikula zgjedhore sht n funksion t arritjes s kompetencave kryesore pr shkall dhe pr fusha kur-
rikulare pr:
thellimin dhe zgjerimin e njohurive, aftsive dhe qndrimeve t lndve t Kurrikuls Brtham;
prforcimin e njohurive, aftsive dhe qndrimeve t lndve t Kurrikuls Brtham;
plotsimin e interesimeve dhe nevojave specifike t nxnsve sipas moshs, komunitetit dhe vendit.
3. Prmbajtja dhe realizimi

Kurrikula zgjedhore prmban lnd msimore q realizohen prmes:
lndve t veanta,
moduleve,
projekteve,
njsive tematike (t lnds s Kurrikuls Brtham dhe t temave ndrkurrikulare).
4. Struktura e Kurrikuls zgjedhore

Kurrikula zgjedhore ka struktur t njjt me Kurrikuln Brtham. Ajo prfshin:
Hyrje
Udhzime pr vlersim ( realizohet si vlersim i mbrendshm dhe nuk prfshihet n vlersim t jashtm)
5. Procedura pr hartimin e Kurrikuls zgjedhore

Procedurat pr hartimin e Kurrikuls zgjedhore (lnds me zgjedhje), bazohen n Udhzuesin pr msimd-
hns, t hartuar nga MASHT-i.
6. Procedura pr zgjedhjen e lnds me zgjedhje

Pr procedurn e zgjedhjes s lnds zgjedhore, sht i domosdoshm respektimi i hapave t prcaktuar n
Udhzimin Administrativ t Kurikuls Zgjedhore t hartuar nga MASHT-i.
7. Zbatimi
Lnda me zgjedhje, prej momentit kur zgjidhet nga ana e nxnsve dhe miratohet nga organet prkatse, ka
status t njjt me lndt e Kurrikuls Brtham, d.m.th. sht e detyrueshme pr t gjith nxnsit q e pr-
zgjedhin.
Periudha msimore duhet t zgjas jo m pak se nj gjysmvjetor.
Kurrikula zgjedhore monitorohet, vlersohet (me status t veant) dhe evidentohet me kritere e parime t
njjta me ato t Kurrikuls Brtham.
Udhzimet e mtejme t lnds zgjedhore prcaktohen me Udhzimin pr msimdhns t Kurrikuls
zgjedhore.
92
93
94
VI
METODOLOGJIA E
PRGJITHSHME - UDHZIME
Hyrje
Prkufizimi
Ndrlidhja e rezultateve t fushave kurrikulare dhe rezultateve t
nxnies pr shkall
Msimdhnia dhe nxnia me nxnsin n qendr dhe gjithprf-
shirjen
Msimdhnia dhe nxnia e bazuar n qasjen e integruar
Msimdhnia dhe nxnia e bazuar n kompetenca
Msimdhnia dhe nxnia e diferencuar
dhe
shtjet jashtkurrikulare
95
1.Hyrje
Parimet e prgjithshme pr zbatimin e KKK-s, n prgjithsi, dhe t KB-s, n veanti, duhet t prvijohen
sipas metodologjis pr arritjen e synimeve t prgjithshme t prcaktuara me dokumentet dhe politikat arsi-
more. N t gjitha dokumentet dhe politikat arsimore, t hartuara koht e fundit n Kosov, synohet t promo-
vohen vlerat e prgjithshme shoqrore, mbrojtja e t drejtave t njeriut, gjithprfshirja n arsim, respektimi i
vlerave t njri-tjetrit si dhe zhvillimi i individit sipas aftsive dhe nevojave t tij pr qytetar aktiv.
2. Prkufizimi
Nuk ekziston nj metodologji e veant e msimdhnies dhe e nxnies pr zbatimin e KB-s apo zbatimin e
kurrikuls s nj fushe arsimore. Secila fush e Kurrikuls dhe secila lnd msimore ka veantit pr reali-
zimin e synimeve t paravendosura. Prandaj, kt metodologji t prgjithshme mund ta prkufizojm si nj
sistem t strategjive, t metodave, t mnyrave e parimeve, mjeteve e teknikave, t cilat na shrbejn si baz pr
ndrtimin e konceptit t msimit ose pr organizimin e dhnies s msimit n shkoll.
Me qllim t prkrahjes dhe ndihms pr msuesit/edukatort parafillor dhe msuesit e arsimit fillor, n
pjesn n vijim do t ofrohen udhzime t prgjithshme metodologjike lidhur me aspektet1 e:
ndrlidhjes s rezultateve t nxnies pr shkall, me rezultatet e t nxnit pr fusha kurrikulare/msi

more;
msimdhnies dhe nxnies me nxnsin n qendr dhe gjithprfshirjen;
msimdhnies dhe nxnies, t bazuar n qasjen e integruar;
msimdhnies dhe nxnies, t bazuar n kompetenca;
msimdhnies dhe nxnies s diferencuar;
shtjeve ndrkurrikulare dhe
shtjeve jashtkurrikulare.
3.Ndrlidhja e rezultateve t t nxnit pr shkall me rezultatet e

fushave kurrikulare/msimore
Pr ti arritur kompetencat kryesore t KKK-s, MASHT-i fton msuesit q n praktikn e msimdhnies
dhe t nxnies t ndrlidhin rezultatet e t nxnit pr shkall me rezultatet e t nxnit t fushave kurrikulare/
msimore.
Msuesi, pr t realizuar n praktik kt ndrlidhje duhet t krijoj pako/set/ t metodave, teknikave dhe t
mjeteve didaktike pr arritjen e secilit rezultat t t nxnit apo secils kompetenc. Pakoja e till, duhet t jet
transparente pr do dit dhe pr do or msimore para msuesit, para nxnsve dhe para prindrve. I gjith
ky material duhet t prfshihet n dosjen e msuesit.
Pavarsisht metods s zgjedhur, tekniks dhe mjeteve didaktike, pr t br ndrlidhjen e rezultateve t t

nxnit pr shkall me rezultatet e t nxnit t fushave kurrikulare/msimore, msuesi duhet ndjek hapat n
vijim:
saktson, przgjedh rezultatin/et e t nxnit pr shkall, q synon t arrij me nxns;2
rezultatin e t nxnit pr shkall e zbrthen n rezultat specifik pr klas;
saktson, przgjedh rezultatin/et e t nxnit t fushs kurrikulare/msimore q ndihmon n arritjen e
rezultatit t t nxnit pr shkall; 3
rezultatin e t nxnit pr fush kurrikulare e zbrthen n rezultatet specifik pr klas;
1.Udhzime specifike pr t gjitha aspektet kryesore t ktij kapitulli do t pasqyrohen n kuadr t udhzimeve pr fushat msimore, si dhe n udhzuesit
pr msimdhns dhe drejtues t shkolls.
2.(kujto: rezultatet pr shkall jan hartuar nga shteti dhe realizohen nprmjet t gjitha fushave kurrikulare);
3.(kujto: rezultatet e t nxnit pr fusha kurrikulare/msimore jan hartuar nga shteti);
96
przgjedh prmbajtjen/et msimore, mjetet didaktike, metodologjin e msimdhnies dhe nxnies,

prmes t cilave realizon rezultatet specifike t fushs s Kurrikuls pr klas dhe rezultatet specifike t
t nxnit pr klas;
planifikon msimdhnien dhe nxnien duke prfshir periudhn kohore, kur do ti arrij rezultatet
specifike t t nxnit pr klas brenda viti shkollor.
Pas realizimit t orve msimore, detyrs, kapitullit, analizohet, vlersohet ecuria e tyre pr t verifikuar
arritjet e rezultateve t t nxnit pr fush kurrikulare.
4.Msimdhnia dhe nxnia me nxnsin n qendr dhe

gjithprfshirja
Zbatimi i qasjes s msimdhnies dhe nxnies me nxnsin n qendr krkon q procesi i planifikimit dhe i
organizimit t msimdhnies dhe nxnies t mbshtetet n prvojat individuale t nxnsve, n potencialet,
nevojat dhe interesimet e tyre.
Msimdhnia dhe nxnia me nxnsin n qendr, duhet t mbshtetet n parimin e gjithprfshirjes, i cili
merr parasysh dhe adreson stilet e ndryshme t t nxnit, mnyrn dhe shpejtsin me t ciln msojn nx-
nsit, si dhe aspektet e tjera t diversitetit t nxnsve, duke prfshir gjinin, moshn, kulturn, prejardhjen
shoqrore dhe ekonomike, si dhe nevojat e veanta t nxnsve, qoft pr aspektet e nxnies plotsuese qoft
pr ato t nxnies shtuese.
Msuesit kan mundsi q n mnyr t pavarur, duke u mbshtetur n ekspertizn e tyre dhe n prvojat in-
dividuale paraprake t nxnsve, n nevojat dhe interesimet e tyre, t przgjedhin strategjit, metodat, teknikat
e msimdhnies dhe t nxnies, mjetet didaktike, etj., por n parim przgjedhja e tyre duhet t ket piksynim
msimdhnien dhe nxnien me nxnsin n qendr dhe gjithprfshirjen. Kjo do t thot se msuesi duhet t
respektoj parimet e msimdhnies dhe nxnies me nxnsin n qendr, ku:
nxnsi sht n qendr t msimdhnies dhe t nxnies;

msuesi gjat puns/aktivizimit t nxnsve, mbikqyr, ndihmon dhe lehtson t nxnit e nxnsve;
nxnsi sht pjesmarrs aktiv dhe i angazhuar/i prfshir n aktivitetet q nxisin nxnien dhe
interesimin e nxnsve;
temat e nxnies jan relevante dhe interesante pr nxnsit;
nxnsit inkurajohen t bhen prgjegjs, t pavarur e reflektiv dhe t vazhdojn nxnien gjat gjith
jets s tyre;
msuesi ndjek ndryshimet individuale t nxnsve prmes vrojtimit dhe bashkveprimit;
aktivitetet msimore prshtaten n baz t nivelit zhvillimor t nxnsve;
msimdhnia dhe vlersimi planifikohen duke pasur parasysh zhvillimin individual dhe stilet e nxnies
s nxnsit;
ofrohen llojllojshmri t mundsive t nxnies dhe t metodave t vlersimit, pr t prkrahur stilet e
ndryshme t nxnies s nxnsit;
vrojtimet dhe vlersimet e nxnsve prdoren pr t planifikuar msimdhnien e mtejshme.
sht me rndsi q do msues t jet n gjendje t shfrytzoj nj gam t gjer t metodave msimore, duke
baraspeshuar metodologjin e prqendruar tek msuesi dhe at t prqendruar tek nxnsin, duke iu prshta-
tur nxnsve dhe rezultateve t t nxnit t prcaktuara pr seciln or msimi.
97
5.Msimdhnia dhe nxnia e bazuar n qasjen e integruar

Lndt msimore, duke qen t ndara nga njra-tjetra, ofrojn mundsi q nxnsit t fitojn njohuri, shkatht-
si, qndrime t fragmentuara (t shkputura). Me qllim t integrimit t ktyre aspekteve, Kurrikula Brtham
pr klasn parafillore dhe arsimin fillor, realizohet prmes lndve msimore t integruara n fusha t Kur-
rikuls dhe prmes msimdhnies e nxnies s bazuar n qasjen e integruar.
Msimdhnia dhe nxnia e bazuar n qasjen e integruar ndrlidh prmbajtjet e veanta t lndve msimore
me qllim t arritjes s rezultateve n t nxnit e fushave msimore me rezultatet e t nxnit t kompetencave
kryesore pr shkall dhe nivele.
Pr ti prmbushur krkesat e KKK-s dhe t Kurrikuls Brtham pr SNKA 1, MASHT-i fton msuesit para-
fillor dhe fillor q t zbatojn msimdhnien dhe nxnien e bazuar n qasjen e integruar, duke br:
- ndrlidhjen ndrmjet fushave kurrikulare/msimore, ku prmbajtjet e veanta msimore kontribuojn

n zhvillimin e kompetencave kryesore;
- ndrlidhjen midis rezultateve t t nxnit t fushave kurrikulare me rezultatet e t nxnit pr shkall
dhe nivele, me qllim q aplikimi i njohurive, i shkathtsive, i qndrimeve dhe i vlerave t jet i ndr
lidhur me situata konkrete nga jeta e prditshme;
- integrimin n msimdhnie dhe n nxnie t karakteristikave t prbashkta t lndve t fushs pr
katse (p.sh., t gjuhs amtare me gjuhn angleze) apo t karakteristikave t prbashkta t fushave kur
rikulare (p.sh., t fushs Shoqria dhe mjedisi me fushn Shkencat natyrore);
- aktivitete me nxns q t zhvillojn kompetencat pr t gjetur dhe pr t prpunuar informata n
mnyr efektive dhe t prgjegjshme, pr shfrytzimin e msimit elektronik, t teknologjive aktuale dhe
t ardhme n epokn digjitale;
- aktivitete me nxns q promovojn perspektivn e msimit trjetsor dhe t cilat i ndihmojn nx
nsit q t zhvillojn kompetencat e tyre pr tu ballafaquar me sfidat dhe mundsit brenda zhvillimeve
n shoqrin dhe n ekonomin e sotme dhe t ardhshme.
6.Msimdhnia dhe nxnia e bazuar n kompetenca

KKK-ja promovon perspektivn e bazuar n kompetenca me qllim q njohurit e nxnsve, aftsit dhe
qndrimet e tyre t zhvillohen n funksion t arritjes s kompetencave kryesore dhe me qllim t adresimit t
nevojave t ndryshme t nxnsve pr t prmbushur krkesat e kurrikuls dhe rezultatet kryesore t t nxnit
pr shkall dhe nivele.
Msimdhnia dhe nxnia e fokusuar dhe e orientuar n kompetenca, nga msuesit krkon q t bjn przgjed-
hjen dhe organizimin e prvojave msimore t cilat integrojn njohurit relevante me vlerat, qndrimet dhe
shkathtsit e nxnsve. Msimdhnia dhe nxnia e bazuar n kompetenca pr baz ka rezultatet msimore, t
cilat prshkruajn se ka sht n gjendje nxnsi t dij, t bj, t kuptoj, t vlersoj dhe t marr qndrim
lidhur me prfundimin e suksesshm t nj shkalle t Kurrikuls.
MASHT-i fton msuesit q, duke u mbshtetur n rezultatet msimore pr fusha kurrikulare dhe pr shkall/
nivel, t planifikojn msimdhnien dhe nxnien me synime pr t arritur kompetencat e parapara n Kur-
rikul pr nivelin prkats t arsimit, duke e zbrthyer planifikimin n plane vjetore, mujore dhe ditore t do
msuesi. Gjithashtu, MASHT-i fton msuesit t zbatojn msimdhnie dhe nxnie interaktive, ku msuesi m
pak shpjegon dhe m shum u ndihmon nxnsve si t msojn dhe si ti zhvillojn kompetencat e tyre t t
nxnit.
Msimdhnia dhe nxnia e bazuar n kompetenca krkon q msuesit t przgjedhin strategji, metoda, teknika
dhe forma t ndryshme t puns me nxns, si dhe t organizojn prvojat msimore t nxnsve q integrojn
njohurit relevante me shkathtsit, vlerat dhe qndrimet.
Msimdhnia dhe nxnia e bazuar n kompetenca sht e lidhur ngusht edhe me procesin e vlersimit, me
fokus t veant me vlersimin formativ dhe progresiv. Pr t vlersuar kompetencat e nxnsve, sht e rnd-
sishme q secili msues t przgjedh teknika dhe instrumente pr vlersim, t cilat u mundsojn nxnsve t
98
demonstrojn e t shprshfaqin njohurit, shkathtsit dhe aftsit e tyre, e jo vetm njohurit faktike. N kt
mnyr msuesit sigurojn informacion pr cilsin e msimdhnies dhe t nxnies, prparimin e nxnsve
dhe zhvillimin e kompetencave.
Ka disa qasje dhe strategji t cilat mundsojn q msimdhnia dhe nxnia e bazuar n kompetenca t jet e
suksesshme dhe q t ndihmoj zhvillimin e kompetencave t nxnsit, pa marr parasysh fushn e
Kurrikuls. Vlen pr ti veuar tri qasje nga m t rndsishmet q mbshtesin parimet e KKK-s, pra edhe
qasjen e bazuar n kompetenca:
Krijimi i mjedisit t prshtatshm, n klas dhe n shkoll, n t cilin nxnsit ndihen t mirpritur dhe
t lidhur me njri-tjetrin, me msuesin e tyre dhe shkolln e tyre;
Zhvillimi i msimeve nprmjet qasjeve dhe teknikave t t nxnit aktiv;
Zbatimi i strategjive t msimdhnies dhe t nxnies, zgjidhjes s problemeve dhe zhvillimit t t men
duarit kritik.
7.Msimdhnia dhe nxnia e diferencuar

Msimdhnia dhe nxnia e diferencuar paraqesin nj qasje sipas s cils msimdhnia, pr zhvillimin e
kapaciteteve t t gjith nxnsve, mbshtetet n planifikim, n zbatim, n kontroll, n prkrahje dhe n
vlersim.
Mundson prfilljen e dallimeve ekzistuese ndrmjet nxnsve n klas prkitazi me prmbajtjen q do t

msojn, ecurin didaktike-metodike t t nxnit si dhe matjet dhe materialet far duan dhe mund t shfryt-
zojn gjat msimit.
Prmes msimit t diferencuar mundsohet prshtatja e kohs dhe e shpejtsis s t nxnit dhe t t msuarit
me veorit individuale t secilit nxns.
Gjithashtu, edhe prshtatja e vllimit, llojit dhe shkalls s vshtirsis s prmbajtjeve, detyrave dhe obligi-
meve me veorit individuale t nxnsve.
Msuesi, pr ta organizuar dhe pr ta zbatuar n mnyr t suksesshme msimdhnien dhe nxnien e diferen-
cuar, duhet t mbshtetet n motivet, n aftsit, n interesimet dhe n stilet e t nxnit nga nxnsit. Kto jan
aspektet kryesore n t cilat msuesi duhet ta mbshtes msimdhnien dhe nxnien e diferencuar.
Msuesit e nivelit t par t arsimit, pr organizimin dhe zbatimin me sukses t msimdhnies dhe t nxnies
s diferencuar duhet t:
bjn forma t organizimit msimor, t cilat promovojn dhe ndihmojn zhvillimin e motivimit t
brendshm t nxnsve dhe t mekanizmave t vetkontrollit t nxnies;
prdorin me efikasitet aktivitetet me nxns t cilat promovojn nxnien e organizuar;
organizojn procesin msimor prmes qasjeve t ndryshme t cilat mundsojn dhe lehtsojn hulum
timin dhe identifikimin e prvojave ekzistuese t nxnsve, t njohurive, t pikpamjeve t tyre dhe t
cilat mundsojn prfshirjen aktive t nxnsve n prmirsimin e gabimeve t mundshme, si dhe q
prkrahin nxnsit q t riorganizojn njohurit e tyre faktike dhe procedurale pr arritjen e kompe
tencs s nxnsit pr t nxn;
prdorin teknika dhe forma t ndryshme t nxnies bashkpunuese n procesin msimor;
praktikojn format e ndryshme organizative t msimdhnies dhe nxnies (aktivitetet n klas, puna
n grupe, puna n ifte, nxnia individuale), q fokusohen n aktivitetet q zhvillojn vetbesimin,
iniciativn, zgjidhjen e problemeve dhe kreativitetin e nxnsve;
organizojn msimdhnien dhe nxnien prmes diferencimit n detyra, prmbushja e tyre, kontrolli,
vlersimi dhe shkalla e ndihms q ofrohet prej msuesit i prshtatet secilit nxns;
99
aplikojn teknika t organizimit t msimit q i prshtaten nj detyre t caktuar prmes s cils zhvil
lojn aftsit e veanta t nxnsve t favorizuar;
prdorin forma t ndryshme pr organizimin e nxnies pr nxnsit t cilt krkojn trajtim t veant,
kan nevoja t veanta arsimore, duke prfshir edhe nxnsit me vshtirsi n t nxn ose me prob
leme n sjellje;
organizojn msimdhnien prmes s cils ndihmojn bashkpunimin dhe prdorimin e formave or
ganizative (p.sh., gjithprfshirjen) q i promovojn mundsit e barabarta pr nxnie, si n sfern e
bashkpunimit mes nxnsve n aktivitetet brenda klass dhe shkolls, ashtu edhe jasht saj;
prdorin teknologji t ndryshme msimore, t cilat ofrojn mundsi m t mdha t organizimit t
avancuar t msimdhnies dhe t nxnies me ann e t cilave procesin msimor e bjm m trheqs
pr nxnsit.
Kurrikula Brtham pr klasn parafillore dhe pr klasat fillore prfshin hapsir pr msim prtej kufijve
lndor n at mnyr q fmijt/nxnsit t mund t ndrtojn lidhje mes fushave t Kurrikuls dhe lmenjve
t ndryshm.
Studimet ndrlndore, t bazuara n grupimin e prvojave dhe t rezultateve t fushave t ndryshme t Kur-
rikuls, dhe shtjet ndrkurrikulare duhet t ofrojn prvoja relevante, sfiduese dhe q sjellin knaqsi n
kontekstin e prmbushjes s nevojave dhe t krkesave t ndryshme t fmijve dhe t t rinjve.
Krijimi i ndrlidhjeve ndrmjet fushave kurrikulare krijon mundsi pr progres n zhvillimin e shkathtsive t
nxnsve, pr njohjen dhe t kuptuarit e koncepteve t reja apo pr rishikimin dhe prforcimin e koncepteve
apo t shkathtsive nga perspektiva t ndryshme. Gjithashtu, kjo qasje ndihmon q kurrikula t jet koherente
dhe m kuptimplot nga pikpamja e nxnsit.
Integrimi i shtjeve ndrkurrikulare n Kurrikuln Brtham pr klasn parafillore dhe klasat fillore mund t
realizohet prmes:
- gjetjes s korrelacioneve midis lndve/temave apo njsive msimore me qllim t realizimit t ndon-
jrs nga kompetencat e KK-s, p.sh., nse tema msimore sht nga mbrojtja e mjedisit, ajo ndrlidhet
edhe me shtje gjuhsore, letrare, por edhe me matematik, edukat qytetare etj. Pra, ka mundsi t
shumta pr t gjetur ksi ndrlidhjesh nprmjet t cilave arrihen disa objektiva msimore t fushave t
ndryshme kurrikulare;
- forms s projekteve individuale apo kurseve me zgjedhje, n t cilat ndrlidhen, duke ndihmuar
njra-tjetrn, tema apo fusha t ndryshme, si, p.sh., projekte n fushn edukimit qytetar me udhzim n
karrier etj., t cilat gjithashtu ndihmojn realizimin e kompetencave t veanta.
9.shtjet jashtkurrikulare
Jan aktivitete t strukturuara msimore q ndodhin jasht kontekstit t fushave dhe lndve msimore for-
male, por q e ndihmojn arritjen e kompetencave pr shkall t Kurrikuls dhe nivele formale t arsimit. Pr
secilin nga aktivitetet e mundshme, msuesi dhe shkolla duhet t prgatisin plan dhe program t qllimshm,
t orientuar, e jo aktivitete stihike apo t rastit.
N klasn parafillore dhe klasat fillore, msimdhnia dhe msimnxnia n fushat e ndryshme t Kurrikuls do
t mbshteten me an t aktiviteteve jashtkurrikulare t organizuara pr nxns, si:
Vizitat n muze, n parqe, n vende n natyr dhe n vende historike, n institucione, n galeri, n
teatr etj.;
Festimet n data t veanta, n ngjarje, n tradita, n suksese;
Pjesmarrja n vendimmarrje n shkoll dhe n format e tjera t demokracis s shkolls;
Pjesmarrja n grupe msimore, n aktivitete t lira dhe n shoqata;
Diskutimet me mysafirt (d.m.th., me udhheqsit e bashksis, me prindrit, me prfaqsuesit e
100
bizneseve lokale, me politikan, me njerz t medies);

Puna me projekte q fokusohen n tema dhe n shtje specifike t karakterit shumdimensional q
prkojn me moshn e nxnsve;
Ekspozitat (d.m.th. artet e bukura, fotografia);
Shrbimet pr bashksin (d.m.th. ndihma pr personat n nevoj, mbrojtja e mjedisit, forcimi i
lidhjeve midis gjeneratave);
Lojrat, koret, revistat e shkolls;
Puna vullnetare.
Rekomandohet q t gjith nxnsve tu mundsohet t prfshihen n shtje jashtkurrikulare, sipas prefer-

encave dhe talentit personal t jen pjes e nj grupi n aktivitete t ndryshme: ekipe sporti, grup muzikor,
ansambl vallzimi, kor, ansambl teatri, grup pr ofrimin e mbshtetjes pr bashksin.
101
102
VII
Vlersimi udhzime t
prgjithshme
Hyrje
Qllimet e vlersimit
Parimet themelore t vlersimit
Vlersimi i brendshm
Vlersimi i jashtm
103
1.Hyrje
Qllimi kryesor i shkolls sht q t promovoj t msuarit, ndrsa vlersimi sht pjes integrale e ktij pro-
cesi. Meqense t msuarit paraqet proces kompleks, ather edhe vlersimi i t msuarit sht proces i till.
Vlersimi nxnsve u siguron informacione pr nivelin e prvetsimit msimit, ndrsa msimdhnsve u sigu-
ron informacione q t promovojn msimdhnie m cilsore, po ashtu u siguron informacione kthyese in-
stitucioneve arsimore dhe t gjitha palve t interesit.
Realizimi i vlersimit bhet prmes qllimit, parimeve dhe llojeve t vlersimit.
Vlersimi sht pjesa m e rndsishme e reforms s synuar n sistemin arsimor t Kosovs, nprmjet s
cils gjykohet se n far niveli ndodhet arsimi dhe n far niveli dshirohet t jet ai. N trsi vlersimi si
proces realizohet n funksion t msimdhnsit/vlersuesit, t msimdhnies dhe t nxnies, duke u ofruar
nxnsve jo vetm kritere t shkruara, por edhe modele ndryshme t llojeve t vlersimit, pr t kuptuar n
mnyr konkrete arritjet q ata i synojn.
2.Qllimet e vlersimit
Vlersimi ka kto qllime kryesore:
Prkrahjen dhe forcimin e t nxnit;
Raportimin e rregullt t prparimit individual t nxnsve;
Prmbushjen me sukses t kompetencave t prcaktuara n Kurrikul;
Vendosjen dhe monitorimin e standardeve t arritshmris pr do nivel;
Krahasimin, certifikimin dhe orientimin e nxnsve pr shkollim t mtejshm.
3.Parimet themelore t vlersimit

Ministria e Arsimit, e Shkencs dhe e Teknologjis ka hartuar standardet kombtare pr vlersimin me baz
n shkoll dhe kodin e etiks pr vlersim4 . Vlersimi gjithmon t jet n prputhje me normat e ktyre dy
dokumenteve.
Vlersimi gjithmon duhet tu referohet kompetencave kryesore dhe rezultateve t t nxnit sipas
fushave t Kurrikuls, fushs lndore, pr klas, pr shkall dhe pr nivel t shkollimit.
Instrumentet pr vlersim gjithmon duhet t jen t prshtatshme, varsisht prej qllimit t vlersimit.
Forma dhe lloji i vlersimit dhe veanrisht mnyra me t ciln raportohen rezultatet, gjithmon duhet
t reflektojn qllimin e vlersimit.
Mnyra e ndrtimit t vlersimit gjithnj duhet t jet transparente dhe e drejt.
Vlersimi gjithmon duhet t zbatohet me standardet m t larta etike, me prgjegjsi dhe me
llogaridhnie.
4.Vlersimi i brendshm
Vlersimi i brendshm ose me baz n shkoll, kryesisht ka pr qllim prkrahjen dhe forcimin e t nxnit dhe
raportimin e rregullt t prparimit individual t nxnsve.
Te vlersimi i brendshm zakonisht zbatohen kto dy lloje t vlersimit:
Vlersimi i vazhdueshm;
Vlersimi prfundimtar.
Vlersimi i vazhdueshm
Vlersimi i vazhdueshm sht vlersim n nivel t klass, i cili udhzon dhe prkrah t nxnit gjat tr vitit
shkollor, ndrsa n fund t vitit shkollor vlersimi raporton prparimin e nxnsve.
Vlersimi i vazhdueshm i nxnsve nga msimdhnsit gjat procesit t msimdhnies fokusohet n:
evidentimin e rezultateve t t nxnit, qllimin e t nxnit dhe kriteret e suksesit;
prkrahjen pr vetvlersim dhe vlersim t ndrsjell, duke u bazuar ne kriteret e suksesit;
dhnien e informatave kthyese pr performancat e nxnsve bazuar n kriteret e suksesit;
4. Shih udhzimet administrative Standardet kombtare pr vlersimin me baz n shkoll dhe Kodi i etiks pr vlersim.
104
evidentimin dhe raportimin e prparimit t arritjeve t nxnsve bazuar n kriteret e suksesit.
Vlersimi i vazhdueshm bhet me nota numerike (1-5), q paraqesin shkalln e vlersimit t arritjes s
nxnsit n zotrimin e njohurive, shkathtsive dhe qndrimeve pr prmbushjen e kompetencave.
N periudhat e rregullta kohore gjat vitit shkollor, nxnsit duhet t ken nota numerike. Msimdhnsit do t
vlersojn prparimin e nxnsve, bazuar jo vetm n teste formale, por edhe n t dhnat e arritjeve q kan
mbajtur gjat msimdhnies s tyre, si: vzhgimit, pyetsorve, detyrave msimore, eseve, dosjeve, grupeve n
fokus, puns me projekte etj. Ata do ti raportojn rezultatet duke prdorur shkallt e vlersimit q prfshijn
notat.
Nxnsit mund t tregojn nivelin e arritjes s performancs s prcaktuara prmes dimensioneve t njohurive,
shkathtsive, qndrimeve dhe vlerave q kan si n sasi, denduri, thellsi, ndihmes, kreativitetit dhe cilsis
n zotrimin e kompetencave.
Nota 1 (dobt/pamjaftueshm) prcakton performancn e pamjaftueshme n realizimin e detyrs s dhn.

Nxnsi nuk ka arritur nivelin e minimumit t zotrimit t kompetencave, ai nuk e arrin kufirin e kalimit t
poshtm t lejueshm t lnds/fushs lndore.
Nota 2 (mjaftueshm) prcakton performancn e mjaftueshme n realizimin e detyrs s dhn. Nxnsi ka

pak njohuri, paraqitet rrall, ngadal e siprfaqsisht dhe sht imitues. Ai ka arritur nivelin e minimumit t
pranueshm n zotrimit e t kompetencave dhe prmbush kriterin e lejuar t kalimit t lnds/fushs lndore.
Nota 3 (mir) prcakton performancn e mir n realizimin e detyrs s dhn. Nxnsi ka njohuri t pjesshme
e t cekta, paraqitet ndonjher dhe ka kreativitet t zakonshm, ai ka arritur nivelin mesatar n zotrimin e
kompetencave.
Nota 4 (shum mir) prcakton performanc shum t mir n realizimin e detyrs s dhn. Nxnsi zakon-
isht ka njohuri t plota e t thella, paraqitet shpejt dhe ka imagjinat, ai ka arritur nivelin shum t lart t
dshiruar n zotrimit t kompetencave.
Nota 5 (shklqyeshm) prcakton performancn e shklqyeshme dhe origjinale n realizimin e detyrs s

dhn. Nxnsi ka vazhdimisht njohuri t gjera e t thella, paraqitet automatikisht dhe sht kreativ, ai ka arri-
tur nivelin e shklqyeshm t zotrimit t t gjitha kompetencave, e njkohsisht prdor materiale dhe burime
shtes.
Gjat procesit t vlersimit n lnd/fush msimore, nxnsi vlersohet me not duke marr pr baz t gjitha
nivelet e dijes, bazuar n rezultatet e t nxnit pr fush/lnd msimore pr arritjen e kompetencave.
Vlersimi prfundimtar
Vlersimi prfundimtar bhet n fund t do viti shkollor dhe reflekton nivelin e performancs s nxnsit
gjat nj viti shkollor.
N fund t vitit shkollor, nxnsve u jepet nota prfundimtare. Kjo not prfundimtare do t jet n form
t nj shkronje (A, B, C, D), q del nga mesatarja aritmetike e notave nga vlersimi i vazhdueshm gjat vitit
msimor n nivel klase.
Prshkrimi i nots prfundimtare sipas shkalls s vlersimit paraqitet si vijon:
Nota A (mesatarja prej 4.5 deri 5.00)

Nota B (mesatarja prej 3.5 deri 4.49)
Nota C (mesatarja prej 2.5 deri 3.49)
Nota D (mesatarja prej 2.0 deri 2.49)
105
Shembull t vlersimit prfundimtar: Vlersimi i vazhdueshm, i realizuar n nivel klase gjat nj viti msi-
mor pr nj nxns n njrn nga fushat/lndt msimore sht br me 8 nota me vler numerike (1-5), sipas
shkallve t vlersimit (3, 4, 5, 3, 2, 5, 2, 5). Mesatarja aritmetike e notave numerike n fund t vitit shkollor e
nxjerr kt no prfundimtare:
3 + 4 + 5 + 3 + 2 + 5 + 3 + 5 30
= ( Nota B )
= = 3.75
8 8
Nota nga nj lnd/fush lndore, do t jet baz e raportimit pr nxnsit dhe prindrit. N raportin e shkolls
pr prindrit, notat duhet t shoqrohen me komente t shkurtra nga msimdhnsi, se far mund t bjn
nxnsit pr t prmirsuar arritjet e tyre dhe si mund t jet prkrahja prmirsuese dhe prkrahja pr t
talentuarit.
Kjo qasje e vlersimit prfshin t gjitha fushat msimore dhe prfshin secilin nxns. Nxnsit q nuk kan
arritur nivelin D (2.00-2.49), nuk e kan arritur minimumin e domosdoshm t rezultateve t t nxnit sipas
fushs / lnds msimore pr klasn prkatse.
N rast se nxnsi nuk e ka arritur minimumin e domosdoshm t rezultateve t t nxnit, n jo m shum se
tri fusha/lnd msimore, i mundsohet msimi plotsues. Msimin plotsues e organizon shkolla me kohzg-
jatje jo m pak se dy jav msimore dhe jo m pak se dy or msimore n dit pr fusha/lnd msimore pr-
katse. Msimi plotsues organizohet nga msimdhnsi i fushs/lnds msimore prkatse.
Vlersimi prfundimtar i nxnsve, t cilt kan ndjekur msimin plotsues bhet n shkoll nga msimdh-
nsi i fushs/lnds msimore prkatse.
N rast se nxnsi as pas vijimit t msimit plotsues nuk e ka arritur minimumin e domosdoshm t rezultat-
eve t t nxnit, atij i jepet e drejta pr tiu nnshtruar vlersimit prfundimtar edhe nj her para prfundimit
t vitit shkollor 5.
Vlersimi prmbylls
Vlersimi prmbylls n nivelin e par t arsimit bhet n fund t shkalls s par (klasa II) dhe n fund
shkalls s dyt (t klass V). Ky vlersim nuk nxirret nga mesatarja e aritmetike e notave t regjistruara n
ditar gjat periudhs q mbulohet me shkalln prkatse t Kurrikuls, por vlersimi i nxnsit bhet n baz
t lists s rezultateve t t nxnit sipas shkallve t Kurrikuls pr fusha kurrikulare t prcaktuara me Kur-
rikulen Brtham dhe secili rezultat vlersohet me not numerike (1-5). Mesatarja e aritmetike e ktyre notave
si rezultat nxjerr notn prmbyllse (A, B, C, D).
Shembull i vlersimit prmbylls: Nj fush lndore brenda nj shkalle, p.sh., ka 112 rezultate msimore dhe
pr secilin rezultat nxnsi e arrin nj not numerike, mesatarja aritmetike e notave e nxjerr not prmbyllse
3 + 4 + 5 + 3 + 4 + 5 + 2 + 5 + 4 + 5 + 4 + 3 47
= Nota B
= = 3.92
12 12
Kjo qasje e vlersimit prfshin t gjitha fushat msimore dhe prfshin secilin nxns.
Nxnsit q nuk kan arritur nivelin D (2.00 - 2.49) vazhdojn shkalln/klasn vijuese me programe shtes n
fushat prkatse. Pas programit shtes dhe vlersimit prmbylls, nxnsit t cilt nuk e arrijn nivelin D nuk
e vazhdojn shkalln/ klasn vijuese6 .
Nota prmbyllse sht vlersim me baz n shkoll, n bashkpunim me autoritetet komunale me qllim t
planifikimit t masave pr t siguruar nivelin e domosdoshm t zotrimit t kompetencave kryesore nga t
gjith nxnsit.
Msimdhnsi pr vlersimin e rezultateve pr shkall kurrikulare secilin rezultat duhet ta zbrthej n pes
nivele t arritshmris n mnyr q t vrej saktsisht arritjen e secilit nxns pr do rezultat msimor. M
pas, varsisht nga niveli i arritjes s secilit rezultat msimor, planifikon aktivitete plotsuese pr nxnsin q
ka ngecje n arritjen e rezultatit t caktuar dhe planifikon aktivitete shtes pr nxnsin q i ka arritur t gjitha
5.Rregullohet me Udhzim Administrativ.

106
nivelet e arritshmris pr rezultatin e caktuar msimor.

N librezn e nxnsit dhe n dftesn e prfundimit t nivelit t par t shkollimit regjistrohen vetm notat
prmbyllse t fushave kurrikulare.
5.Vlersimi i jashtm
Vlersimi i jashtm i arritjes s nxnsve organizohet nga autoriteti qendror profesional i arsimit me qllim t
verifikimit t gjendjes dhe nivelit t cilsis t arsimit dhe vlersimit n nivel shkolle, komune apo shteti.
Qllimet themelore t vlersimit t jashtm shrbejn pr:
Klasifikimin e nxnsve dhe orientimin pr shkollim t mtutjeshm;

Certifikimin e individit pr prmbushjen e kompetencave kundrejt qllimeve t kurrikuls;
Monitorimin e sistemit arsimor dhe pr t raportuar mbi krahasimin dhe progresin e arritjeve t
nxnsve, shkollave dhe komunave n nivel vendi dhe nxjerrjen e rekomandimeve pr t gjitha palt
e interesit (hartuesit e politikave dhe vendimmarrsit t cilt ndikojn n prmirsimin e sistemit
arsimor).
Certifikimi i zotrimit t kompetencave bhet duke prdorur vlersimin kombtar i cili prgatitet nn mbikqyrjen
e autoriteti qendror profesional, i autorizuar nga MASHT-i. Vlersimi kombtar administrohet n fund t nivelit
t dyt t arsimit parauniversitar (mbarimi i klass IX) apo n mbarim t shkalls/klass, varsisht interesave t
politikave arsimore. Kto vlersime jan t standardizuara dhe kryesisht jan t prqendruara n matjen e nivelit t
arritjes n zotrimin e kompetencave kryesore. Krkesat (pyetjet) e provimit duhet t vlersojn nj varg gjithprf-
shirs/t hollsishm dhe t balancuar t kompetencave t Kurrikuls dhe t rezultateve thelbsore msimore.
Rregullat dhe procedurat pr kto vlersime jan t prcaktuara nga ligjet prkatse dhe udhzimet administrative7 .
Monitorimi i progresit prmes procesit t vlersimit t jashtm bhet edhe nga MASHT-i nprmjet autoritetit
qendror profesional.
Korniza e Kurrikuls gjithashtu, prve vlersimit t jashtm u mundson shkollave dhe autoriteteve komunale
organizimin e vlersimeve t jashtme n nivel komunal n fund t shkallve t Kurrikuls, domethn n fund t
klass II.
Ky vlersim organizohet pr t:
vlersuar punn e shkollave n prkrahjen e nxnsve pr zotrimin e kompetencave kryesore;
ngritur prgjegjshmrin e msimdhnsve, t shkollave dhe komunave;
siguruar zotrimin e kompetencave kryesore nga t gjith nxnsit.
Ky vlersime do tu siguroj nj informat kthyese shkollave, prindrve, komunitetit dhe autoriteteve komunale mbi
cilsin e shrbimeve arsimore.
Rezultatet evidentohen n dosje t nxnsve8 .

107
Shembull
-Kompetenca e komunikimit dhe e t shprehurit Komunikues efektiv
-Rezultati i t nxnit nr. 1 pr shkalln e tret (III): Lexon me z nj tekst t palexuar me par, s
paku prej gjysm faqeje, q ka t bj me nj tem q i prshtatet moshs s tij
Niveli i ARRITJES s nxnsit Llojet e prkrahjes pr nxnsit

5 Prkrahje Mnyrat Prkrahje pr Mnyrat
1 2 3 4
prmirsuese t talentuarit
Nxnsi Nxnsi e Nxnsi e Nxnsi e Nxnsi e Msuesi far Msuesi far
e fillon fillon de- fillon detyrn fillon detyrn fillon detyrn vendos se si t metodash vendos se si metodash
detyrn pa tyrn pa duke i br nj duke i br duke i br prkrah nx- t aplikoj t prkrah t aplikoj
i br nj i br nj shikim t shpe- nj shikim nj shikim t nsin, ne cilin duke pasur nxnsin, n duke pasur
shikim t shikim t jt tekstit: ai/ t shpejt shpejt tekstit: aktivitet apo parasysh cilin aktivitet parasysh
shpejt tek- shpejt tek- ajo i artikulon tekstit: ai/ajo ai/ajo i arti- far aktiviteti stilin e t apo far ak- stilin e t
stit; ai/ajo ka stit: ai/ajo ka mir shkronjat, i artikulon kulon shum plotsues t nxnit t tiviteti shtes nxnit t
vshtirsi n vshtirsi n fjalt lidhen n shum mir mir shkronjat, zhvilloj nxnsi t zhvilloj nxnsit
artikulimin artikulimin fjali; megjithat shkronjat, fjalt lidhen
e shkronjave e shkro- ai nuk lexon fjalt lidhen plotsisht
dhe t lexim- njave, ti rrjedhshm n fjalit pr- n fjalit
it t fjalve lexoj mir n mnyr t katse; lexon prkatse; toni,
n trsi, t disa fjal, ka mjaftueshme pa ndrprerje; shpejtsia,
lidhjes s megjithat megjithat ka theksi jan n
fjalve n vshtirsi ca problem vendin e vet;
fjali etj. n lexim t me t leximin lexon shum
rrjedhshm e rrjedhshm rrjedhshm
t fjalive n
trsi etj.
108
Fjalorth i termave pr msimdhns9

KONCEPTI SHPJEGIMI TERMAT E BARASVLERSHM
(anglisht, shqip dhe serbisht)
Llogaridhnia Koncepti i qeverisjes etike (duke prfshir qeverisjen
etike t shkolls) q bazohet n njohjen dhe marrjen
e prgjegjsis pr vendimet, veprimet dhe pasojat e
tyre dhe ndrlidhet me pritjet pr dhnien e llogaris
para palve me interes.
Gjuha artificiale Nj gjuh e shpikur, e bazuar n disa rregulla t pr- P.sh. Esperanto, Pascal etj.
shkruara dhe t zhvilluar pr nj qllim t caktuar, si
pr komunikim ndrkombtar ose pr programim n
kompjuter.
Vlersimi Procesi i mbledhjes s informatave dhe i nxjerrjes
s gjykimeve lidhur me arritjen ose performancn e
nxnsve.
Vlersimi pr t Synon t prkrah nxnsit t arrijn kompetencat Vlersimi formativ
nxn kryesore duke u treguar se ku jan pr sa u prket re-
zultateve msimore t parapara. Bazohet n at q ti
vetdijesoj nxnsit dhe ti bj pjesmarrs n pr-
caktimin e rezultateve msimore, kritereve t cilsis
dhe treguesve personal t suksesit. Nxnsit msojn
se ka duhet t bjn q t arrijn ato rezultate t ven-
dosura msimore dhe si t arrihet atje.
Vlersimi i Mbledhja e dshmive valide, t besueshme dhe t kra- Vlersimi prfundimtar
nxnies hasueshme pr t vlersuar progresin e nxnsve n
nxnie (d.m.th. arritjen e tyre n fusha t ndryshme t
Kurrikuls/lndve msimore dhe zotrimin e kom-
petencave kryesore).
Metodologjia e Strategjit dhe aktivitetet e zbatuara, zakonisht nga
vlersimit msimdhnsit (n vlersimin e brendshm) apo nga
agjenci t specializuara (n vlersimin e jashtm), pr
t matur arritjen ose performancn e nxnsit.
Qndrimi Pozicionimi i brendshm drejt njerzve, fakteve, Dispozitat
fenomeneve, veprimeve, besimeve dhe situatave; gat-
ishmria e brendshme pr t vepruar.
Arsimi themelor Vitet e shkollimit q konsiderohen t nevojshme pr Zakonisht mbulon arsimin e
ti arritur standardet minimale pr zotrimin e kom- detyrueshm
petencave kryesore.
Msimdhnia n Mnyr fleksibile pr caktimin e orve t msimit
bllok duke prcaktuar periudha m kompakte t kohs pr
lndt/njsit (pr shembull, msimdhnia e nj lnde
gjat nj semestri prej gjasht javsh n vend t orve
javore t shprndara gjat tr vitit shkollor). Kjo
mund t zbatohet kryesisht n rast t ndonj lnde ku
nuk krkohen sekuenca jashtzakonisht t rrepta.
9.Termat q nuk jan relevant pr msimdhnsit mund t hiqen.

109
Lnd bartse Nj lnd q duke u bazuar n fushveprimin dhe

strukturn e saj sht m afr t kontribuoj n arri-
tjen e qllimeve t caktuara t msimit dhe mundson
zhvillimin e kompetencave t caktuara tek nxnsit
(p.sh., arsimi pr pun ose teknologji; zhvillim per-
sonal, aftsit pr jet, studime sociale).
Mjedis miqsor Ambiente t t msuarit t cilat jan miqsore, t ba- Shih konceptin e UNICEF-it pr
pr fmijt zuara n t drejta, gjithprfshirse, t shndetshme shkollat dhe sistemet arsimore
dhe mbrojtse pr t gjith fmijt. Ato po ashtu prf- miqsore pr fmijt dhe t ba-
shijn marrdhnie t fuqishme mes familjeve/komu- zuara n t drejta.
nitetit dhe shkolls.
Vlersim me Vlersimi q kryhet rregullisht nga msimdhnsit
baz klase/ n klas si pjes t msimit t tyre dhe strategjive t
Vlersimi nga msimit, ofron informacion t menjhershm dhe t
msimdhnsit vazhdueshm pr sa i prket arritjes s nxnsve dhe
problemeve n msim.
Kodi Kodi sht rregull pr konvertimin e nj pjese t in- Me kt i referohemi:
formacionit (pr shembull, nj shkronj, nj fjal, - Kodi linguistik (kur shprehet
fraz apo gjest) n nj form apo paraqitje tjetr (nj informacioni prmes mjeteve t
shenj n nj shenj tjetr), jo domosdo n t njjtin ndryshme linguistike tingullit,
lloj. fjalve, shkronjave, fjalive etj.
N komunikim dhe prpunim t informacionit, kodi- - Kodi artistik (ngjyra, forma e
mi sht procesi me an t t cilit informacioni nga pikturs /dizajni /arkitektura; zri
nj burim konvertohet n simbole pr tu komuni- toni pr muzik; lvizje, gjestet
kuar. Dekodimi sht proces i kundrt, konvertimi i pr vallzim; gjuha lvizjet
ktyre simboleve n form kodi prsri n informa- mimika pr dram etj.
cion t kuptueshm prej nj marrsi.
Komunikimi Komunikimi sht aktiviteti i bartjes s informacionit Komunikimi krkon q palt

kuptimplot. Komunikimi krkon nj drgues, nj komunikuese e ndajn bashk
mesazh dhe nj marrs, megjithse marrsi nuk ka nj fush t prbashkt t ko-
nevoj t jet i pranishm ose n dijeni t qllimit t munikimit, d.m.th. nj kontekst.
drguesit q t komunikoj me t n kohn e komu- Procesi i komunikimit sht i
nikimit; kshtu komunikimi mund t ndodh edhe n plot n rastin kur pranuesi e ka
largsi t mdha, si n koh ashtu edhe n hapsir. kuptuar mesazhin e drguesit.
Bashksit e Bashksit e interesit praktik, sipas antropologut Jean Community of practice
interesit praktik Lave dhe Etienne Wenger, jan nj grup njerzish Ndodh prmes procesit t shkm-
q kan interesa, zanate dhe/ose profesione t pr- bimit t informacionit dhe t
bashkta. Grupi mund t zhvillohet natyrshm pr prvojave me grupin ku antart
shkak t interesit t prbashkt t antarve n fushn msojn prej njri-tjetrit dhe se e
apo domenin e caktuar, ose mund t krijohet pikrisht kan mundsin q t zhvillohen
pr qllim t fitimit t njohurive q kan t bjn me personalisht dhe profesionalisht
fushn e tyre. (Lave & Wenger 1991). Bashksit
e interesit praktik mund t ekzisto-
jn virtualisht, si prmes grupeve
t diskutimit dhe grupeve t tjera
t lajmeve, ose n jetn reale, si
n kuzhin gjat puns, n terren,
n dyshemen e fabriks ose diku
tjetr n mjedis
110
Kompetenca Aftsi t gjera pr ti zbatuar njohurit, shkathtsit, Kompetenca/ Shkathtsit

qndrimet, rutinn, vlerat dhe (nganjher kompetencat
emocionet n mnyr t pavarur, praktike dhe barazohen me
domethnse. shkathtsit,veanrisht n
shprehjet si shkathtsit pr jet.
Megjithkt,
sipas nj prkufizimi m t pr-
shtatshm
t kompetencave,shkathtsit kon-
siderohen si
pjes prbrse e tyre, s bashku
me njohurit, vlerat dhe qndrimet
(kompetencat gjithashtu prfshijn
rutinn, modelet e t menduarit,
sjelljet).
Arsimi i Kohzgjatja e shkollimit q konsiderohet si e

detyrueshm obligueshme me ligj dhe (zakonisht) sht falas pr
nxnsit dhe familjet e tyre. Prbrja e Arsimit t
detyrueshm n Kosov prfshin arsimin fillor, t
mesm t ult dhe t mesm t lart (SNKA 1, 2 dhe
3).
Periudha Koha q caktohet zakonisht pr
kontaktuese bashkveprimin sistematik mes
msimdhnsve dhe nxnsve n kuadr t nj lnde,
njsie msimore dhe/ose msimi.
Qasjet Filozofia dhe praktikat q frymzohen prej teorive
konstruktiviste t ndryshme konstruktiviste t msimit dhe zhvil-
limit q thekson se t msuarit ndrtohet prmes
kulturs, prvojs individuale dhe shoqrore, si dhe
bashkveprimeve dhe konteksteve. Sipas teorive kon-
struktiviste, t msuarit duhet t ket kuptim (pr t
qen kuptimplot) pr nxnsit n mnyr q t jet
efektiv.
Kurrikula Krkesat e prbashkta pr t gjith nxnsit n as-
Brtham pektin e kompetencave kryesore, lndt e prbashkta
dhe orientimet e prgjithshme.
shtjet e Prmbajte e rndsishme kurrikulare q nuk i prket Temat e ndrlidhura
ndrlidhura krejtsisht vetm nj lnde apo fushe t Kurrikuls
ndrkurrikulare ekskluzivisht msimore, por q m s miri msohet
n disa lnd. Shembuj t zakonshm jan edukimi
pr paqe, t drejtat e njeriut dhe edukata qytetare,
shtjet gjinore, shkathtsit e komunikimit dhe
edukimi ndrkulturor.
111
Kurrikul Trsia e fushave msimore, e lndve dhe e shtjeve Kurrikulat (sh.)

ndrkurrikulare q gjenden n nj sistem arsimor.
Koncepti zakonisht prdoret pr t nnkuptuar Kur-
rikuln formale apo
t parapar (t shkruar), por mund t prfshij edhe
Kurrikuln e paparapar apo t fshehur. Po ashtu,
bhen dallime midis Kurrikuls s parapar (zyr-
tare), t zbatuar, ndrvepruese (q vjen si rezultat i
ndrveprimeve n klas) dhe Kurrikuls efektiv (at
se msojn n t vrtet nxnsit).
Korniza e Nj numr politikash, rregulloresh, orientimesh dhe

Kurrikuls udhzimesh q jan qensore pr zhvillimin dhe zba-
timin e Kurrikuls q orienton zhvillimin e
programeve msimore dhe dokumenteve t tjera kur-
rikulare. Duke pasur parasysh statusin e Kurrikuls si
nj bosht t sistemit arsimor, kornizat e Kurrikuls za-
konisht shihen si kushtetuta t arsimit parauniversi-
tar. Kornizat e Kurrikuls mund t hartohen pr tr
sistemin, pr faza t veanta (si arsimi themelor) dhe/
ose pr fusha dhe shtje t veanta t Kurrikuls (si
p.sh. korniza pr integrimin e shtjeve t ndrlidhu-
ra n Kurrikul).
Integrimi i Procesi i kombinimit/artikulimit t prmbajtjes msi-

Kurrikuls more dhe lndore me qllim t promovimit t msimit
holistik dhe gjithprfshirs. Kjo shpie n reduktimin
e nj numri t lndve diskrete dhe zakonisht zbato-
het n arsimin fillor dhe t mesm t ult.
Politikat e Vendimet formale, t bra nga qeveria ose autorite-
Kurrikuls tet e arsimit q kan nj ndikim t drejtprdrejt
ose t rndsishm n zhvillimin e Kurrikuls. Kto
vendime zakonisht dokumentohen n dokumentet
zyrtare t qeveris.
Struktura e Mnyra se si sht organizuar Kurrikula n cilindo
Kurrikuls sistem, prfshir lndt dhe fushat e Kurrikuls, kur
ato duhet t msohen dhe modelin me t cilin ato
duhet t msohen. Kurrikula mund t prbhet, pr
shembull, prej Kurrikuls kryesore dhe zgjedhore, q
msohen me disa ndryshime midis klasave t ndry-
shme.
Sistemi i Trsia e dispozitave dhe e dokumenteve t Kurri-
Kurrikuls kuls prmes t cilave u jepen udhzime msimd-
hnsve dhe palve t tjera n lidhje me at se pse,
ka, si dhe sa mir duhet t msojn nxnsit. Sistemi
i Kurrikuls zakonisht prbhet nga ligjet arsimore,
kornizat e Kurrikuls, kurrikulat lndore, standardet
e vlersimit, tekstet shkollore dhe materialet e tjera
msimore.
112
Vlersimi Vlersim q zakonisht realizohet n fillim t procesit

diagnostik msimor dhe fokusohet n identifikimin e aftsive
dhe dobsive t nxnsve q duhet t merren parasysh
pr prkrahjen e nxnsve q t kaprcejn problemet
e ndryshme n nxnie.
Msimdhnia e Msimdhnia e diferencuar nnkupton krijimin e
diferencuar programeve t shumfishta ashtu q nxnsit me af-
tsi, interesa apo nevoja t ndryshme msimore t
prjetoj n mnyr t barabart rrugt e duhura pr
t absorbuar, pr t
prdorur, pr t zhvilluar dhe pr t prezantuar kon-
ceptet si pjes e procesit msimor t prditshm. U
mundson nxnsve t marrin prgjegjsi m t mad-
he dhe pronsi mbi msimin e tyre dhe
ofron mundsi pr msimdhnien prmes shokut dhe
nxnien n bashkpunim.
Kurrikula Ajo q nxnsit n t vrtet e msojn n aspektin e Kurrikula e realizuar
efektive dijes, qndrimeve dhe shkathtsive.
Msimi Msimi q bazohet n prdorimin e
elektronik teknologjive t reja t informacionit dhe t komuni-
kimit me qllim t avancimit t qasjes n informata,
e po ashtu edhe prdorimi efektiv dhe i prgjegjshm
i tyre n kontekstin (e zakonshm) t aktiviteteve n
distanc dhe n rrjet.
Kurrikula Fusha msimore/lndt t cilat nxnsit mund ti
zgjedhore zgjedhin n harmoni me interesat, talentet dhe nevo-
jat e tyre.
Edukimi pr N kuptimin e ngusht: prgatitja e fmijve dhe e
ndrmarrsi t rinjve q t marrin role ndrmarrse n ekonomi,
d.m.th. t krijojn bizneset/ndrmarrjet e tyre. N
kuptim m t gjer: pajisja e fmijve dhe e t rinjve
me shkathtsi ndrmarrse si jan iniciativa, vendim-
marrja, ndrmarrja e riskut,udhheqja, shkathtsit
menaxheriale dhe organizative.
Msimdhnia Ndarja e nj kohe m t madhe pr msimdhnie

e zgjeruar dhe dhe msimnxnie t fituar njohuri, shkathtsi dhe
koha pr t qndrime t caktuara me qllim q t nxitet msimi i
msuar thell dhe i qndrueshm.
T shprehurit T shprehurit mund ti referohet shprehjes simbo- Shprehjet trupore:

like: t shprehurit (gjuh), nj mendim i komuni- Shprehjet emocionale, sjelljet ver-
kuar prmes gjuhs; T shprehurit (matematik), nj bale dhe joverbale q komuniko-
kombinim i shtjelluar i simboleve q jan t formuara jn emocion; shprehjet e fytyrs,
mir sipas rregullave t aplikueshme; t shprehurit nj lvizje e fytyrs q pron
(programim), nj udhzim pr t ekzekutuar dika emocione; shprehja e gjeneve,
q do ta kthej nj vler; t shprehurit (prmes artit) procesim me t cilin informacioni
(muziks) q e shnon dinamikn muzikore. prej nj gjeni prdoret n bioki-
mi; shprehje artistike (vallzim,
dram, pantomim, etj.)
113
Vlersimi i Vlersim q kryhet nga agjenci jashtshkollore

jashtm apo bazohet n procedurat dhe instrumentet e ofru-
ara nga agjenci jashtshkollore (d.m.th. provimet e
jashtme; testet e ofruara nga agjenci t specializuara
t vlersimit). Duhet t bazohet n standardet (kom-
btare) t vlersimit q subjektiviteti n vlersim t
zvoglohet n maksimum.
Aktivitetet Aktivitete t strukturuara msimore q ndodhin

ekstrakurriku- jasht kontekstit t lndve dhe fushave msimore
lare formale. N disa sisteme, kto mund t prfshijn
prvoj pune apo sport t organizuar.
Kurrikula Mundsit dhe prvojat msimore q u ofrohen nx- Kurrikula e
formale nsve n kontekstin e arsimit formal. Kurrikula for- parapar/zyrtare/e obliguar
male shrben si baz pr certifikata dhe dhnien e
diplomave t pranueshme nga shoqria.
Arsimi formal Sistem arsimor i strukturuar n mnyr hierarkike dhe
me klas kronologjike q fillon me arsimin parafillor
deri n universitet duke prfshir, prve studimeve
akademike t prgjithshme, nj larmi t programeve
t specializuara dhe institucioneve pr aftsim teknik
dhe profesional me orar t plot. Rezultatet dhe kuali-
fikimet e fituara n arsimin formal pranohen nga sho-
qria prmes certifikatave dhe dhnies s diploms.
Vlersimi Vlersim q parimisht sht i bazuar n klas dhe re-
formativ alizohet nga msimdhnsi me qllim t prkrahjes s
nxnsve q t prparojn n msim gjat tr nj pe-
riudhe t caktuar kohore. E parasheh msimin si pro-
ces e jo vetm si rezultat (shiko po ashtu Vlersimin
pr nxnie, me t cilin sht i ndrlidhur).
Arsimi I Arritja dhe zhvillimi nga nxnsit m prgjithsisht
prgjithshm i nj game t gjer t dijes, shkathtsive dhe qndri-
(shkollat) meve q jan t ndrlidhura me lndt/msimin aka-
demik e po ashtu edhe me jetn e punn.
Kurrikula e Besimet, qndrimet dhe shkathtsit q nxnsit i
fshehur kan apo i zhvillojn prmes prvojave t tyre person-
ale. Kurrikula e
fshehur mund t jet ose t mos jet n harmoni me
Kurrikuln zyrtare/t obligueshme.
Msimi holistik Msimi q integron aspektet akademike me zhvillim- Shih po ashtu

dhe i in e nxnsve duke u prpjekur t trajtoj fenomenet Msimin e integruar
gjithanshm si trsi duke theksuar ndrlidhjen e dimensioneve
dhe proceseve natyrore, shoqrore dhe personale.
Zhvillimi Progresi/zhvillimi i harmonizuar i t gjitha Qasje pr zhvillimin e personit
holistik dimensioneve d.m.th. aspekteve intelektuale, n plotsi
emocionale dhe motorike.
114
Mjedisi pr Organizimi i prcaktimit t t msuarit q fton nx-

msimin nsit pr t br prdorimin e njkohshm intelek-
holistik tual, emocional dhe aftsit motorike t tyre
Arsimi Arsimi gjithprfshirs prpiqet t adresoj nevojat

gjithprfshirs pr msim t t gjith fmijve me fokus t veant
tek ata q jan t cenueshm ndaj margjinalizimit
dhe prjashtimit. Ai nnkupton q t gjith nxnsit
me ose pa paaftsi jan n gjendje t msojn
s bashku prmes qasjes n mjedise t prbashkta
parashkollore, shkolla dhe mjedise arsimore n
komunitet me rrjet t prshtatshm t shrbimeve
prkrahse.
Arsimi informal Prvetsimi dhe zhvillimi i dijes, i shkathtsive dhe i
qndrimeve jasht mjediseve arsimore formale ose jo-
formale gjat prvojave t prditshme dhe n munges
t procesit msimor sistematik dhe t parapar.
Teknologjit e Instrumentet dhe proceset e reja pr t pasur qasje n
Informacionit informata dhe pr ti prpunuar ato, e po ashtu edhe
dhe t pr ti komunikuar duke u bazuar n pajisje elek-
komunikimit tronike si kompjuter, TV, internet, apo pajisje t tjera
(TIK) digjitale.
Msimdhnia e Msimi q reflekton dhe v n pah lidhjet dhe ndr- Msimi holistik dhe i gjithanshm
integruar dhe t lidhjet n jetn individuale dhe shoqrore (aktivitetet
msuarit njerzore), natyr dhe dije.
Klas Mjedisi msimor n nivel klase, q bazohet n shkm-
bashkvepruese bime t vazhdueshme mes msimdhnsve dhe nx-
nsve n kontekstin e aktiviteteve t bazuara n
krkim, zgjidhje t problemeve dhe pun konkrete.
Msimd- Filozofia dhe praktika e prfshirjes s nxnsve pr t
hnia dhe prcaktuar dhe pr t ndrtuar prvojn e tyre msi-
msimnxnia more duke marr parasysh nevojat e tyre, interesat,
bashkvepruese dijen paraprake dhe kontekstin.
Kompetencat Kompetenca q konsiderohen nga sistemi i arsimit Kompetencat gjenerike, transver-
kryesore dhe aftsimit si t rndsishme pr t nxnit e secilit sale apo gjithprfshirse
nxns dhe t kontribuuesve t rndsishm n jetn
e secilit antar t shoqris. Kompetencat kryesore q
jan m t prafrta me Arsimin themelor mund t
njihen edhe si kompetenca themelore.
115
Shkalla kryesore Faza t caktuara prmes t cilave realizohet Kurrikula

e Kurrikuls nprmjet niveleve dhe klasave t ndryshme t arsim-
it. Periudha q mbulojn karakteristika t prbashkta
n aspektin e zhvillimit t fmijve, krkesave t Kur-
rikuls dhe qasjeve t msimdhnies e msimnxnies
pr zhvillimin e nxnsve dhe prparimin n nxnie.
N Kornizn e Kurrikuls t Kosovs, shkallt ky jan
fazat e caktuara n nivelet e arsimit pr t siguruar:
m shum transparenc dhe saktsi n arti-
kulimin e qllimeve arsimore dhe detyrave;
mundsi pr udhzime konkrete pr organi-
zimin e puns s shkolls me theks n meto-
dat specifike, rezultatet msimore dhe mjetet e
vlersimit;
mundsi pr t ofruar sfida t reja pr sa i pr-
ket zhvillimit t nxnsve dhe qllimeve speci-
fike t secils shkall ky t Kurrikuls.
T njohurit Konceptet dhe informatat faktike (t dhnat) e po

ashtu edhe relacionet mes tyre (p.sh., strukturat dhe
modelet) lidhur me mjedisin natyror dhe artificial,
njerzit dhe shoqrin,
kulturn dhe ekonomin dhe t pikpamjet tona pr
botn, njerzit dhe shoqrin. Njohja deklarative v
n pah pr t ditur lidhur me ka, ndrsa dija proce-
durale v n pah njohurit lidhur me si.
Ekonomi dhe Shoqri dhe ekonomi n t ciln dija bhet burimi
shoqri e dijes kryesori i zhvillimit dhe progresit (veanrisht
prmes internetit, msimit elektronik dhe proceseve
t ndrmjetsuar nga pajisjet elektronike).
Fush Nj kategori e gjer msimore q grupon lndt q Curriculum area
kurrikulare kan qllime dhe detyra t prbashkta pr msimin
e dijs, shkathtsive, vlerave dhe qndrimeve.
Bashkimi i lndve n nj fush t caktuar msimore
merr parasysh kontributin e tyre specifik n zhvillim-
in e nxnsve, n pajtim me qllimet e prgjithshme e
t veanta t procesit msimor n shkolla. Ai po ashtu
merr
parasysh mundsin pr qasjet multi dhe ndrd-
isiplinore e gjithashtu edhe realizimin e qllimeve
ndrkurrikulare.
Gjuha Gjuha mund tu referohet ose aftsive specifike t Prafrsisht 3000-6000 gjuh q
njeriut pr prvetsimin dhe prdorimin e sistemeve fliten nga njerzit sot paraqet
shembullin m domethns, por
komplekse t komunikimit, ose shprehjes specifike t gjuht natyrale mund t bazohen
nj sistemi t till kompleks t komunikimit. Studimi edhe n stimulin vizual jo vetm
shkencor i gjuhs n do aspekt t tij quhet gjuhsi. n at dgjimor, pr shembull gju-
ha e shenjave dhe gjuha e shkruar.
Kodet dhe llojet e tjera t siste-
meve artificiale t konstruktuara,
aso faresh q prdoren pr pro-
gramim n kompjuter, po ashtu
mund t quhen gjuh.
116
Perspektiva me Filozofia dhe praktika e organizimit t msimdhnies,

nxnsin n msimnxnies dhe vlersimit nga perspektiva e nevo-
qendr t jave, interesave dhe aftsive t nxnsve.
vmendjes
Msimnxnia Procesi i fitimit, i absorbimit dhe i zhvillimit t di-
jeve, shkathtsive, vlerave dhe qndrimeve t reja
sht i integruar n strukturat paraekzistuese, ndrsa
gjithashtu prbn nj baz pr prvetsime t reja.
Prmbajtja Temat, besimet, sjelljet, konceptet dhe faktet, shpesh Prmbajtja
msimore t grupuara brenda nj lnde ose fushe kurrikulare
nn dijet, shkathtsit, vlerat dhe qndrimet q priten
t formojn bazn e msimdhnies dhe t nxnit.
Prvoja Situatat dhe proceset prmes t cilave nxnsit i
msimore fitojn/zhvillojn dijet, shkathtsit, vlerat dhe
qndrimet.
Mundsit Situata dhe procese q kan potencial pr nxitjen e t
msimore msuarit tek nxnsit.
Rezultatet e t Deklarata q prshkruajn at se far duhet t din Rezultate

nxnit nxnsit, t besojn, t vlersojn dhe t jen n Rezultatet msimore
gjendje t bjn. Rezultatet jan shprehur n Kornizn Kompetencat e nxnsve Rezulta-
e Kurrikuls n nj varg domenesh, prfshir dijen, t tet e nxnsve
kuptuarit, shkathtsit dhe kompetencat, vlerat dhe Arritjet e nxnsve
qndrimet.
Burimi i t Referenca dhe prkrahje pr msimin e nxnsve,
msuarit prfshir tekstet shkollore, softuert arsimor, vegla
eksperimentale, atllase, fjalor, ushtrimore etj.
Msimi Pajisja e nxnsve me kompetencat e nevojshme pr
trjetsor t qen nxns t suksesshm gjat tr jets.
Aftsit pr jet Aftsi q u ofrojn nxnsve kapacitete pr t ndr-
marr detyra ose procese t ndrlidhura me jetn e
tyre t prditshme.
Arsimi i mesm Cikli i par i arsimit t mesm (katrvjear n
i ult Kosov) (SNKA 2).
Msimi Ndryshe nga msimi prmendsh,
domethns shpie drejt zhvillimit t rrjeteve
konceptuale (d.m.th. hartave konceptuale) q mund
t aplikohen n situata t ndryshme dhe q mundso-
jn kreativitetin dhe zgjidhjen e problemeve. N lid-
hje me pikpamjet konstruktiviste, po ashtu i refero-
het msimit q ka kuptim pr nxnsit (d.m.th. sht
i ndrlidhur me prvojat e tyre personale dhe sht i
orientuar n praktik dhe pun konkrete).
Koncepti T kuptuarit e identitetit si rezultat kompleks edhe i

shumshtresor i faktorve t paracaktuar edhe i faktorve zhvillues pr
identitetit shkak t ekspozimit dhe pjesmarrjes s individve
dhe grupeve t kulturave t ndryshme n kontekstin e
fenomeneve aktuale t globalizimit.
117
Inteligjencat e Teori bashkkohore me ndikim q ka t bj me in-

shumfishta teligjencn dhe personalitetin (H. Gardner), q thek-
son se inteligjenca t veanta mund t detektohen n
tru, n vend t nj inteligjence t prgjithshme apo
t gjenerike, zakonisht t prkufizuara si aftsi pr
t zgjidhur probleme n mnyr efektive. Ajo kishte
pasoja t rndsishme n zhvillimin dhe zbatimin e
Kurrikuls, posarisht prmes konceptit t qasjes
me fmijn apo nxnsin n qendr dhe modelit t
zhvillimit t tr personit n procesin e msimit
dhe t zhvillimit. Deri me sot jan identifikuar tet
inteligjenca t shumfishta: gjuhsore; matematike
logjike; hapsinore; kinestetike trupore; muzikore;
ndrpersonale; intrapersonale; natyrore. N mesin e
ktyre tet inteligjencave, si shtes prmendet edhe
inteligjenca ekzistenciale/shpirtrore/morale.
Gjuha natyrore N filozofin e gjuhve, nj gjuh natyrore (ose
gjuh e zakonshme) sht do gjuh e cila ngrihet n
mnyr t paqllimt si rezultat i aftsive t lindura
pr gjuhn q posedohen nga intelekti njerzor. Nj
gjuh natyrore prdoret pr komunikim dhe mund t
flitet, t shnohet me shenja ose t shkruhet. Gjuha
natyrore dallohet prej gjuhve t konstruktuara t
tilla si gjuht e programimit n kompjuter ose prej
gjuhve n studimin e logjiks formale, veanrisht
logjiks matematike.
Arsimi joformal fardo aktiviteti i organizuar dhe i
qndrueshm q nuk korrespondon saktsisht me
prkufizimin e arsimit formal. Prandaj, arsimi jofor-
mal mund t mbahet edhe brenda edhe jasht institu-
cioneve arsimore dhe u shrben personave t t gjitha
moshave. Mund t prfshij programme arsimore q
adresojn shkrim-leximin pr t rritur, arsimin theme-
lor pr fmijt q kan braktisur shkolln, aftsit pr
jet, aftsit pr pun dhe kulturn e prgjithshme.
Programet e arsimit joformal nuk ndjekin detyrim-
isht sistemin e prshkallzuar dhe mund t jen t
ndryshme n kohzgjatje dhe mund t jepet ose t
mos jepet certifikat pr suksesin e arritur n msim.
Kurrikula Pjesa zgjedhore e Kurrikuls q prfaqson lndt
zgjedhor dhe aktivitetet kurrikulare t vendosura n nivelin e
shkolls.
Vlersimi Vlersimi i nxnsve pr punn e nxnsve t tjer
shoku-shokun (mund t jet edhe formativ edhe prfundimtar).
Edukimi shoku- Proceset e msimit t bazuara n kmbimin e infor-
shokun matave, dijes dhe prvojave mes shokve n t cilat
ata veprojn si persona burimor lehtsues t msimit
dhe/ose mentor.
Msimdhnia Praktika n t ciln nxnsit marrin rolin e msimd-
shoku-shokun hnsit n nj mjedis shkollor me qllim t ndarjes s
dijes dhe shkathtsive t tyre me nxnsit e tjer.
118
Vlersimi Vlersimi q synon t parashikoj dshtimet dhe suk-

parashikues seset potenciale n zhvillimin e nxnsve me qllim
q t sugjerohen programe efektive pr prparimin e
tyre e po ashtu edhe veprime t duhura plotsuese n
rast t mangsive (t pritura) n msim.
Arsimi fillor N Kosov, periudha ose cikli i par i arsimit prej pes
vjetsh kohzgjatje, duke prfshir edhe nj klas par-
afillore (SNKA 1).
Aktivitetet Mundsi dhe prvoja msimore q ofrohen me qllim
prmirsuese t sigurimit t ndihms pr nxnsit q t kaprcejn
vshtirsit n t nxn n mnyr efektive.
Autonomia e Autonomia e dhn pr shkolla n aspektin e menax-
shkolls himit t burimeve financiare (me financim publik dhe
privat), menaxhimin e burimeve njerzore (drejtort
e shkollave, personelin arsimor dhe joarsimor) dhe
vendimmarrjes brenda shkollave e po ashtu edhe sis-
temet e vlersimit (llogaridhnia) e shkollave e reali-
zuar n lidhje me kt autonomi.
Kurrikula me Pjesa e Kurrikuls q vendoset n nivel shkolle (ose
baz shkolle institucioni).
(ose me baz n
institucion)
Arsimi i mesm Faza apo cikli i dyt i shkollimit, e ndar n dy faza - e

ult dhe e lart (SNKA 2 dhe 3).
Vlersimi Vetvlersimi nga nxnsit i arritjeve dhe i proble-
selektiv meve t tyre n msim. Sikur n rastin e vlersimit
shoku-shokun bazohet n shkathtsit intelektuale t
nivelit t lart q i prdorin nxnsit pr t vlersuar
msimin e tyre n aspektin e proceseve dhe rezultat-
eve.
Vetvlersimi Vetvlersimi nga nxnsit i arritjeve dhe i proble-
meve t tyre n msim. Sikur n rastin e vlersimit
shoku-shokun bazohet n shkathtsit intelektuale t
nivelit t lart q i prdorin nxnsit pr t vlersuar
msimin e tyre n aspektin e proceseve dhe t rezul-
tateve.
Msimi i bazuar Msimi q ndodh si rezultat i angazhimit t nxnsit Msim i bazuar n shrbime pr
n shrbim n ofrimin e ndonj shrbimi t organizuar, zakonisht bashksin
n bashksi lokale apo m gjer.
Shenja Nj shenj sht dika q nnkupton nj lidhje midis Ky sht kontrasti me simbolin i
vetvetes dhe objektit t tij. Nj shenj natyrore bart cili qndron pr dika tjetr, ashtu
marrdhnien e shkakut t objektit t tij pr shemsi flamuri q mund t jet simbol
bull, vettima, bubullima sht shenj e stuhis. Nj i nj kombi. Mnyra me t ciln
shenj konvencionale bhet me pajtim, ashtu si pika shenja nnkupton dika, quhet
q nnkupton fundin e fjalis. semiosis, e cila trajtohet n se-
miotik dhe n filozofi t gjuhs.
Shenja ka nj (a) form dhe (b)
kuptim.
119
Simboli Simboli sht nj realitet i cili paraqet nj ide, nj en- P.sh. simbolet matematikore, iko-
titet fizik ose nj proces, por dallon prej tij. Qllimi nat e kompjuterit, simbolet kom-
i simbolit sht t komunikoj domethnien e nj btare (flamuri, himni etj.) sim-
forme t caktuar sintetike m ndryshe prej realitet- bolet fetare (kryqi, gjysmhna,
it t komunikuar. Pr shembull, nj oktogon i kuq etj.), emrat etj.
mund t simbolizoj mbase kuptimin e STOP-it.
N hart, fotografia e nj tende mund t paraqes nj
kamping. Numrort jan simbole pr numrat. Emrat
e prvem jan simbole t paraqitjes s individit.
Shkathtsia Aftsia pr ta zbatuar dijen pr t kryer nj detyr t
veant sipas nj standardi t qndrueshm (dimen-
sioni operacional/procedural i dijes).
Kurrikula Modeli i zhvillimit t Kurrikuls q prfshin Rritja spirale e Kurrikuls/
spirale prsritjen periodikisht t dijes, shkathtsive dhe qn- msimit
drimeve t ndrlidhura me fusha kurrikulare/lnd
n kontekstin e prvojave msimore t reja m t gjera
e m komplekse. I shrben konsolidimit t msimit
paraprak dhe trajtimit m t thell t prmbajtjes s
ndryshme msimore.
Standard 1.Vendim, krkes ose rregull q pritet t zbatohet apo
aplikohet (pr shembull, standardet e cilsis/ Kur-
rikuls). Standardet e Kurrikuls (cilsis) mund ti
referohen prmbajtjes msimore (standardet e prm-
bajtjes), proceseve (standardet e proceseve), rezultat-
eve standardet e rezultateve), dhe mjediseve (standar-
det e mjedisit).
2.Niveli i arritjes apo suksesit q pritet t arrihet prej
nxnsve nse duhet tu jepet ndonj rezultat i cak-
tuar.
Lnda Disiplin e veant msimore (t tilla, si matematika

ose historia).
Vlersimi Vlersimi q prmbledh prparimin dhe arritjen e re-
prfundimtar zultateve msimore nga nxnsit n nj koh t cak-
tuar.
Msimi i Msimi i ndrlidhur me dhe n shrbim t zhvillimit
qndrueshm t qndrueshm t shoqris, ekonomis dhe mjedisit.
Progresioni i Msimi q bazohet n integrimin efektiv t msimeve

msimit t t mparshme n sistemet e reja t dijes, shkathtsive
qndrueshm dhe qndrimeve.
Programi Dokument q prshkruan objektivat msimore, re- Programi i msimit n/pr nj
msimor zultatet dhe prmbajtjen msimore lidhur me nj lnd t caktuar
lnd t veant. Programet msimore moderne ofro-
jn edhe udhzime pr zbatimin e tyre, duke prf-
shir metodologji prkatse pr msimdhnie dhe
vlersim.
Msimdhnia Aktivitet q realizohet me qllim t nxitjes s msimit
tek nxnsit duke prdorur nj gam t gjer meto-
dash q u prshtaten stileve t msimit t nxnsve.
120
Fondi i orve Koha e caktuar pr msimdhnie dhe msimin e nj

lnde t veant apo fushe msimore gjat nj viti apo
jave shkollore. Korniza e Kurrikuls siguron alokim
t kohs pr pun n projekte dhe msimdhnie e
msimnxnie bashkvepruese.
Vlerat Ato q njerzit i mojn si parime udhzuese dhe ref-
erenca kryesore pr zgjedhjet dhe sjelljet e tyre.
Arsimi dhe Arsimi dhe aftsimi pr tu mundsuar nxnsve q t
aftsimi fitojn shkathtsi pr pun dhe kualifikime profesion-
profesional ale pr profesione t caktuara, prve arritjes s kom-
petencave kryesore t prcaktuara prmes Kornizs
s Kurrikuls.
121
Bibliografia
Ministria e Arsimit Shkencs dhe Teknologjis (2011), Korniza e Kurrikuls e Arsimit Parauniversitar t Re-
publiks s Kosovs, Prishtin
Ministria e Arsimit, e Shkencs dhe e Teknologjis (2011), Ligji pr Arsimin Parauniversitar n Republikn e
Kosovs
Ministria e Arsimit, e Shkencs dhe e Teknologjis (2007), Strategjia e Arsimit Parauniversitar e Kosovs 2007
- 2017 Prishtin
Ministria e Arsimit, e Shkencs dhe e Teknologjis. (2010). Plani strategjik pr arsimin e Kosovs 2011 - 2016
Prishtin.
Ministria e Arsimit, e Shkencs dhe e Teknologjis (2012), Udhzues pr prmirsimin e praktikave n klas,
botimi pr edukatoret parashkollore n institucionet parashkollore, grupmosha 0-3 vje dhe 3-5 vje.
Ministria e , e Shkencs dhe e Teknologjis (2012), Udhzues pr prmirsimin e praktikave n klas, botimi
pr edukatoret parafillore n institucionet parashkollore dhe n shkolla; grupmosha 5-6 vje; klasa parafillore,
shkalla 1 e Kurrikuls.
Ministria e Arsimit, e Shkencs dhe e Teknologjis (2012), Udhzues pr prmirsimin e praktikave n klas.
Udhzues pr msimdhnsit Shkolla fillore, mosha 6-10 vje, klasat I V, shkallt 1 dhe 2 t Kurrikuls, niveli
1 sipas SNKA
botimi pr msimdhns/e, arsimi i mesm i ult, mosha 11- 14 vje, klasat VI-X, shkallt 3 dhe 4 t Kurri-
kuls, niveli 2 sipas SNKA
botimi pr msimdhns/e, shkolla e mesme e lart - gjimnazet / shkollat profesionale, mosha 15-17 vje, kla-
sat X-XII, shkallt 5 dhe 6 t Kurrikuls, niveli 3 sipas SNKA
Udhzues pr drejtort e institucioneve parashkollore, mosha parashkollore 0-5 vje
Udhzues pr drejtort e shkollave, edukimi parafillor, mosha 5-6 vje, shkalla 1 e Kurrikuls, arsimi fillor,
mosha 6-10 vje, klasat I-V, shkallt 1 dhe 2 t Kurrikuls, niveli 1 sipas SNKA, arsimi i mesm i ult, mosha
11-14 vje, klasat VI-IX, shkallt 3 dhe 4 t Kurrikuls, niveli 2 sipas SNKA
Udhzues pr drejtort e shkollave, shkolla e mesme e lart - gjimnazet / shkollat profesionale, mosha 15-17
vje, klasat X-XII, shkallt 5 dhe 6 t Kurrikuls, niveli 3 sipas SNKA.
Ministria e Arsimit, e Shkencs dhe e Teknologjis (2012), Udhzues pr Kurrikuln Zgjedhore, Prishtin
Ministria e Arsimit, e Shkencs dhe e Teknologjis (2012), Udhzues pr mentorim t msimdhnsve nga
drejtort e shkollave, Prishtin
122
Ministria e Arsimit, e Shkencs dhe e Teknologjis (2003), Plani dhe Programi Msimor 1
Ministria e Arsimit, e Shkencs dhe e Teknologjis (2005), Plani dhe Programi Msimor 3.
Sternberg, R. & Subotnik, R., eds. (2006). Optimizing Student Success with the Other Three Rs:Reasoning,
Resilience, and Responsibility. Greenwich, CT: Information Age Publishing
Wagner, T., Kegan, R. , Lahey, L., Lemons, R., Garnier, J., Helsing, D., Howell, A., Rasmussen, H. (2006). Change
Leadership: A Practical Guide to Transforming Our Schools. San Francisco: Jossey Bass
Perkins, D. Integrating Thinking and Learning Skills across the Curriculum. In Jacobs, H. (1989). Interdisci-
plinary Curriculum: Design and Implementation
Alexandria, VA: Association for Supervision and Curriculum Development. Tucker, M.S. & Codding, J.B.
(2002/1998)
Council of Europe official document, Daniel Coste (ed.), Marisa Cavalli, Alexandru Crian, Piet-Hein van de
Ven, A European Reference Document for Languages of Education? Council of Europe, Language Policy Divi-
sion, Strasbourg, 2007, 88 pp
Departamenti i Arsimit dhe Shkencs (2001), Korniza e Kurikulit t Ri t Kosovs
Finnish National Board of Education (2004), National Core Curriculum for Basic Education
The National Curriculum Handbook for Primary Teachers in England (www.nc.uk.net)
The National Curriculum Handbook for Secondary Teachers in England (www.nc.uk.net)
Ministria e Arsimit dhe e Shkencs Tiran (2008), Korrniza Kurrikurale e Gjimnazit
123
N hartimin e kurrikulave brtham morn pjes:

Komisioni pr finalizimin e kurrikulave brtham
1.Nehat Mustafa, zvendsministr n MASHT
2.Drita Kadriu, kshilltare politike n kabinetin e Ministrit
3.Ragip Gjoshi, kshilltar politik n kabinetin e Ministrit
4.Xhavit Dakaj, sekretar i prgjithshm n MASHT
5.Alush Istogu, drejtor i Departamentit t administrats s arsimit parauniversitar
6.Agim Berdyna, drejtor i Departamentit t zhvillimit t arsimit parauniversitar
7.Zeqir Veselaj, prodekan n Fakultetin e Edukimit
8.Ramush Lekaj, udhheqs i Divizionit pr sigurimin e cilsis n arsimin parauniversitar
9.Enesa Kadiq, udhheqse e Divizionit pr Minoritete
10.Ryve Prekorogja, Divizioni i Arsimit Profesional
11.Mustaf Kadriu, udhheqs i Divizionit pr Vlersim dhe Standarde
Ekipi udhheqs pr koordinimin dhe hartimin e kurrikulave brtham

1.Ramush Lekaj, udhheqs dhe koordinator i zhvillimit t kurrikulave
2.Shqipe Gashi, koordinatore pr nivelin e par ISCED I
3.Laberie Luzha, bashkkoordinatore pr nivelin e par ISCED I
4.Ismet Potera, koordinator pr nivelin e dyt ISCED II
5.Selim Mehmeti, koordinator pr nivelin e tret ISCED III
6.Ryve Prekorogja, bashkkoordinatore pr nivelin e tret ISCED III
7.Valbona Kadriu, bashkkoordinatore pr nivelin e tret ISCED III
Ekipet pr koordinimin dhe hartimin e kurrikulave brtham

sipas fushave kurrikulare
1.Feime Llapashtica MASHT, Koordinatore e fushs dhe hartuese
2.Nezafete Kutllovci MASHT, Bashk-koordinatore dhe hartuese
3.Shejnaze Elezi - MASHT, Zyrtare pr Plan Programe
4.Afrdita Hajdari Msuese kl. I-V, Shkolla Fillore Elena Gjika, Prishtin
5.Dragosllava Macula MASHT, Prishtin
6.Hyrishahe Kora - X-XII Gjuh shqipe, Shkolla e Mesme Sami Frashri, Prishtin
7.Igbal Bivernik - VI-IX Gjuh turke SHMU Sami Frashri, Prishtin
8.Kujtim Rrahmani Instituti Albanologjik i Prishtins
9.Merita Zeqiri - Msuese kl. I-V, Shkolla Fillore Vllezrit Frashri, Lipjan
10.Sadik Idriz Gjuh dhe letrsi boshnjake, Universiteti i Prishtins, Prishtin
11.Sevdije Maliqi - Shkolla Fillore e Mesme e Ult Meto Bajraktari Prishtin
12.Shkndije Mejzini - I-V parashkollor, Shkolla Fillore Fatmir Berisha, Prishtin
13.Shykrane Grmizaj - Universiteti i Prishtins, Prishtin
14.Valona Gashi - Shkolla fillore Hasan Prishtina, Prishtin
124
Artet
1.Besa Luzha, Fakulteti i Muziks, UP - koordinatore e fushs dhe hartuese
2.Haki Xhakli, Fakulteti i Edukimit, UP - bashkkoordinator dhe hartues
3.Adhurim Rasimi, Profesor i artit muzikor Universiteti I Prishtins
4.Gazmend Osmani, Msimdhns, Art Figurativ Gjimnaz, Prishtin
5.Muhamet Ahmeti, Fakulteti i Artit Figurativ, UP, Prishtin
6.Nexhmi Bardhi, Msimdhns, Art Figurativ, Prishtin
7.Violeta Krasniqi, Drejtoresh e Shkolla e Muziks, Prishtin
Matematika
1.Mustaf Kadriu MASHT, koordinator dhe hartues , MASHT
2. Nezir Hajdini - MASHT, bashkkoordinator dhe hartues, MASHT
3. Armend Shabani - prof. n Fak. Mat. Nat.- pr t gjitha nivelet
4.Fadil Latifi - msimdhns i m. klasor n shk. fill. dhe e m.ul pr nivelin I Gjilan
5.Fehmi Sylejmani msimdhns i matematiks n shk.fill.dhe e m.e ul.-pr niv.II Gjilan
6. Hadije Jashari drejtoresh shkolle Shkolla fillore Jusuf Rexha, Mitrovic
7.Ibe Gashi - msimdhnse e matematiks n sh.f. dhe t m. ul. pr nivelin II Prishtin
8.Indira Huruglica msimdhnse n shk. fill. dhe e m.ul - pr niveli I (parafillor) - Prishtin
9.Isane Bajrami msimdhnse e matematiks n gjimnaz - pr nivelin III- Prishtin
10.Nexhmije Barani-msimdhnse e matematiks n shk.f.dhe m.ul pr nivelin II - Mitrovic
11.Teuta Zogiani msimdhnse e matematiks n gjimnaz - pr nivelin III - Prishtin
12.Xhevat Krasniqi prof. n Fak e Edukimit - pr t gjitha nivelet
13.Zijadin Ibrahimi msimdhns i matematiks n sh. teknike - pr nivelin III Prishtin
Shkencat natyrore
1.Rexhep Kastrati, MASHT - koordinator dhe hartues
2.Mirlinda Dehari Zeka, MASHT - bashkkoordinatore dhe hartuese
3.Agim Gashi - Departamenti i Biologjis, UP-Fakulteti i Shkencave Matematiko-Natyrore, Prishtin
4.Drita Curri - msimdhnse X-XII e biologjis, Gjimnazi Gjergj Kastrioti, Drenas
5.Fetah Podvorica, Prof. Dr. Kimi, Universiteti i Prishtins, Prishtin
6.Mirnije Halili - msimdhnse VI-IX, Shkolla Mesme e Ult Meto Bajraktari, Prishtin
7.Rasim Bejtullahu Departamenti i Fiziks, UP-Fakulteti i Shkencave Matematike-Natyrore, Prishtin
8.Sadik Berisha - Msimdhns X-XII, Kimi, Gjimnazi Bedri Pejani, Pej
9.Selvete Mujaj, Msuese I-V, Shkolla Fillore Faik Konica, Prishtin
Shoqria dhe mjedisi

1.Arbr Salihu, MASHT - koordinator dhe hartues
2.Besa Halimi Zagragja, MASHT - bashkkoordinatore dhe hartuese
3.Dashamir Brxuli, Departamenti i Psikologjis, Fakulteti Filozofik - Universiteti i Prishtins,
4.Fehmi Rexhepi, Departamenti i Historis, Instituti i Historis, Prishtin
5.Nexhat Rexha, Gjeografi, Gjimnazi Zenel Hajdini, Gjilan
6.Pranvera Shemsedini , Msimdhnse e Edukats Qytetare, Shkolla Fillore Jeronim De Rada
7.Shemsi Krasniqi, Departaenti i Sociologjis, Fakulteti Filozofik, Universiteti i Prishtins
8.Shemsi Reica, Departamenti i Filozofis, Fakulteti Filozofik - Universiteti i Prishtins
9.Sheribane Bahtiri, msimdhnse, klasa VI-IX, Shkolla Fillore Faik Konica Prishtin
125

1.Lulavere Behluli, MASHT - koordinatore dhe hartuese
2.Enesa Kadic, MASHT - bashkkoordinatore dhe hartuese
3.Albana Desku, Psikologe - Shkolla Fillore Zenel Hajdinii, Prishtin
4.Bedri ejku, Msues i Edukats Fizike - Shkolla Fillore e Mesme e Ult Mustafa Bakiu, Prizren
5.Diana Qarkaxhiu, Msuese e nivelit I-V - Shkolla Fillore Zekirja Rexha, Gjakov
6.Emine Ahmetaj, Msuese I-V - Shkolla e Mesme e Ult Pavarsia, Prishtin
7.Hajrije Balidemaj, Shkolla Fillore Naim Frasheri, Prishtin
8.Merita Berisha, Mjeke nutriciste - Universiteti i Prishtins Fakulteti i Mjeksis, Prishtin
9.Qazim Elshani, Fakulteti i Edukats Fiziks Universiteti i Prishtins
10.Ramzije Krasniqi, drejtoresh n Entin parashkollor n SOS
Jeta dhe puna

1. Binak Grguri, MASHT - koordinator dhe hartues
2.Radica Berisha, MASHT - bashkkoordinatore dhe hartuese
3.Agron Zeqiraj, Arsimi i mesm i ult (klasa VI-IX) - Shkolla e Mesme e Ult Bajram Curri, Istog
4.Arbnor Pajaziti, Fakulteti i Informatiks, Universiteti i Prishtins
5.Besiana Blakaj, Msimdhnse - Shkolla Fillore Bajram Curri, Prishtin
6.Kastriot Buza, Fakulteti i Edukimit Profesor, Universiteti i Prishtins
7.Mustaf Ukaj, Arsimi i mesm i lart X-XII, shkollat e AAP- Shkolla e Mesme Teknike Shaban Spahija,
Pej
8.Myzafer Ademaj, Arsimi i mesm i lart - gjimnazet (klasa X XII - Shkolla e Mesme Teknike Gani
avderbasha, Prizen
9.Nebi Caka, Fakulteti Elektronik, Profesor, Universiteti i Prishtins
10.Rizah Haxhiu, Arsimi i mesm i lart X-XII shkollat e AAP - Shkolla e Mesme Teknike Shaban Spahija,
Pej
11. Xhejlane Aliu, Msuese Shkolla Fillore Elena Gjika, Prishtin
Kontribues t tjer:
Arif Demolli - MASHT, Sektori pr Tekste dhe Mjete Msimore
Abdurrahman Simnica MASHT, Divizioni pr Arsimin Profesional
Fatime Jasiqi MASHT, udhheqse e Zyrs pr Gjini
Igballe Cakaj MASHT, udhheqse e Sektorit t Trajnimit
Leonora Shala MASHT, koordinatore pr Shkollat promovuese t shndetit
Luan Sahiti MASHT, Sektori i Trajnimit
Merita Jonuzi Bajraktari, MASHT - udhheqse e Sektorit pr t Drejtat e Njeriut
Nuhi Gashi - MASHT, Sektori pr Diaspor
Shukri Maxhuni MASHT, Divizioni pr Arsimin Profesional
Shyhrete Reica MASHT, inspektore e arsimit
Konsulentt ndrkombtar e vendor:

Alexander Chrisan EU SWAP
Chris Waller EU SWAP
Eda Vula EU SWAP
Meriat Shala EU SWAP
Naser Zabeli EU SWAP
Osman Buleshkaj EU SWAP
Tom Gougeon EU SWAP
Xhavit Rexhaj EU SWAP
126
127
Shkurtesat 5
HYRJE 7
Rndsia e Kurrikuls Brtham 7
Struktura e arsimit parauniversitar 7
Qllimet e arsimit parauniversitar 7
shtjet e prbashkta t dokumentave t kurrikulave brtham

7
Struktura e Kurrikuls Brtham 7
Rndsia e Kurrikuls Brtham 8
Struktura e arsimit parauniversitar 8
Qllimet e arsimit parauniversitar 9
Parimet e arsimit parauniversitar 10
Struktura e Kurrikuls Brtham 11
II. 13
Kurrikula Brtham 13
pr arsimin e mesm t ult 13
klasa VI - IX 13
Kurrikula Brtham 13
ka sht Kurrikula Brtham pr arsimin e mesm t ult 13
Struktura e Kurrikuls 13
Veorit e arsimit t mesm t ult, klasa VI - IX 13
Kompetencat e t nxnit 13
128
Shkallt e Kurrikuls 13
Zbatimi i rezultateve t shkallve 13
Fushat e Kurrikuls Brtham 13
1.Kurrikula Brtham 14
2.Arsimi i mesm i ult (klasat VI - IX) 14
3.Kompetencat e t nxnit 14
Kompetencat e komunikimit dhe t t shprehurit (Komunikues efektiv)

15
Kompetencat e t menduarit (Mendimtar kreativ) 15
Kompetencat e t msuarit trjetsor (Nxns i suksesshm) 15
Kompetencat pr jet, pr pun dhe pr mjedis (Kontribues produktiv)

15
Kompetencat personale (Individ i shndetshm) 15
Kompetencat qytetare (Qytetar i prgjegjshm) 15
4. Shkallt e Kurrikuls 15
4.1. Shkallt e Kurrikuls pr arsimin e mesm t ult 16
III 29
FUSHAT E KURRIKULS N
KUADR T ARSIMIT T MESM
29
T ULT 29
Gjuht dhe komunikimi 29
Artet 29
129
Matematika 29
Shkencat natyrore 29
Shoqria dhe mjedisi 29
Shndeti dhe mirqenia 29
Jeta dhe puna 29
1.Fushat e Kurrikuls 30
Fusha kurrikulare - Gjuht dhe Komunikimi 31
1.Hyrje 31
Qllimi i fushs Gjuht dhe komunikimi sht: 31
3.Arsyeshmria dhe prshkrimi 32
Konceptet 32
Qasja e bazuar n kompetenca 32
Rezultatet e fushs 33
shtjet ndrkurrikulare 36
Planifikimi i kohs 36
9.Udhzime metodologjike 36
Udhzime pr vlersim 37
Materialet dhe burimet msimore 37
Fusha kurrikulare - Artet 38
Hyrje 38
Arsyeshmria dhe prshkrimi 38
Konceptet dhe prshkrimi 39
130
41
shtje ndrkurrikulare 44
Alokimi (ndarja) i kohs 44
Materialet dhe burimet msimore 44
Udhzime metodologjike 45
Udhzime pr vlersim 45
Fusha kurrikulare - Matematika 46
46
46
1.Hyrje 47
2.Arsyeshmria dhe prshkrimi i fushs s matematiks 47
3. Konceptet dhe prshkrimi 47
4. Qasja e bazuar n kompetenca 48
5.Rezultatet e fushs
48
6.shtjet ndrkurrikulare 51
7.Ndarja e kohs 51
8. Materialet dhe burimet msimore 51
9.Udhzimet metodologjike 52
10.Udhzime pr vlersim 52
1.Hyrje 54
131
2.Arsyeshmria dhe prshkrimi i fushs s shkencave t natyrs 54
3.Konceptet themelore t shkencave t natyrs 55
4.Qllimet e t msuarit t shkencave t natyrs 55
5.Qasja e bazuar n kompetenca 55
6.Rezultatet e t nxnit n fushn e shkencave t natyrs 56
Shkalla 3 Shkalla 4 56
8. Alokimi i kohs 60
9.Materialet dhe mjedisi pr msimdhnie dhe msimnxnie 60
10. Udhzime metodologjike 60
Fusha kurrikulare - Shoqria dhe mjedisi 62
1. Hyrja 62
2.Arsyeshmria 63
3. Konceptet dhe prshkrimi 63
Grupet dhe marrdhniet shoqrore 63
Proceset shoqrore 63
Normat, t drejtat dhe prgjegjsit 63
Vendimmarrja 63
Mjedisi 64
8.Rezultatet e fushs 65
132
4.Ndarja e kohs (fondi i orve) 67
5.shtje ndrkurrikulare 68
6.Materialet dhe burimet msimore 68
Fusha kurrikulare - Shndeti dhe mirqenia 71
1.Hyrje 71
2.Arsyeshmria dhe prshkrimi i fushs Shndeti dhe mirqenia

71
3.Konceptet themelore t fushs 72
Edukimi fizik 72
Mirqenia e plot fizike, mendore, emocionale dhe sociale 72
T ushqyerit e shndetshm 72
Shndeti seksual dhe riprodhues 72
Rreziqet nga prdorimi i substancave q krijojn varshmri 72
Edukimi pr mjedisin 72
5.Rezultatet e fushs Shndeti dhe mirqenia 73
REZULTATET MSIMORE PR SHKALLT 1 DHE 2 73
6. shtje ndrkurrikulare 75
8.Materialet msimore dhe burimet pr msimdhnie dhe nxnie

76
10. Udhzime pr vlersimi 76

133
Fusha kurrikulare - Jeta dhe puna 78
1.Hyrje 78
2.Arsyeshmria dhe prshkrimi i fushs Jeta dhe puna 78
3.Konceptet themelore t fushs: 79
Ekonomia familjare (modul msimor) 79
Kshillim dhe orientim n karrier (modul msimor) 79
Teknologji, duke prfshir TIK-un 79
Puna dhe edukimi pr ndrmarrsi 79
5.Rezultatet e fushs Jeta dhe puna 80
Rezultatet msimore pr shkalln 1-2

80
REZULTATET MSIMORE PR SHKALLT 3 DHE 4 80
7.Ndarja e kohs (plani i orve)/(Shih planin msimor) 82
8. Materialet dhe burimet msimore 82
9. Udhzime metodologjike 83
10. Udhzime pr vlersim 83
IV 85
PLANET DHE 85
PROGRAMET 85
134
Prkufizimi 85
Fondi i prgjithshm i orve n arsimin parauniversitar t Kosovs

85
Plani msimor pr klasn parafillore dhe klasat fillore 85
Kriteret pr hartimin e planit msimor 85
Zbatimi i planit msimor 85
Autonomia e shkolls 85
2.Plani i prgjithshm msimor (fondi i prgjithshm i orve)

pr arsimin parauniversitar 86
3.Plani msimor (PM) pr arsimin e mesm t ult 87
4. Kriteret pr hartimin e planit msimor 90
5. Zbatimi i planit msimor 90
6. Autonomia e shkolls 91
V. 93
KURRIKULA 93
ZGJEDHORE PR NIVELIN E PAR
93
Koncepti 93
Qllimi 93
Prmbajtja dhe realizimi 93
Struktura 93
Procedurat pr hartimin dhe zgjedhjen e Kurrikuls Zgjedhore 93

135
1. Koncepti 93
2. Qllimi 94
3. Prmbajtja dhe realizimi 94
4. Struktura e Kurrikuls zgjedhore

Kurrikula zgjedhore ka struktur t njjt me Kurrikuln Brtham. Ajo prfshin: 94
5. Procedura pr hartimin e Kurrikuls zgjedhore 94
6. Procedura pr zgjedhjen e lnds me zgjedhje 94
7. Zbatimi 94
VI 97
METODOLOGJIA E 97
PRGJITHSHME - UDHZIME 97
Hyrje 97
Prkufizimi 97
Ndrlidhja e rezultateve t fushave kurrikulare dhe rezultateve t

nxnies pr shkall 97
Msimdhnia dhe nxnia me nxnsin n qendr dhe gjithprfshirjen

97
Msimdhnia dhe nxnia e bazuar n qasjen e integruar 97
Msimdhnia dhe nxnia e bazuar n kompetenca 97
Msimdhnia dhe nxnia e diferencuar 97
shtjet ndrkurrikulare 97
dhe 97
shtjet jashtkurrikulare 97
136
1.Hyrje 98
2. Prkufizimi 98
3.Ndrlidhja e rezultateve t t nxnit pr shkall me rezultatet e fush-

ave kurrikulare/msimore 98
4.Msimdhnia dhe nxnia me nxnsin n qendr dhe

gjithprfshirja 99
5.Msimdhnia dhe nxnia e bazuar n qasjen e integruar 100
6.Msimdhnia dhe nxnia e bazuar n kompetenca 100
7.Msimdhnia dhe nxnia e diferencuar 101
9.shtjet jashtkurrikulare 102
VII 105
Vlersimi udhzime t 105
prgjithshme 105
Hyrje 105
Qllimet e vlersimit 105
Parimet themelore t vlersimit 105
Vlersimi i brendshm 105
Vlersimi i jashtm 105
1.Hyrje 106
2.Qllimet e vlersimit 106
3.Parimet themelore t vlersimit 106
137
4.Vlersimi i brendshm 106
5.Vlersimi i jashtm 109
Bibliografia 124
Komisioni pr finalizimin e kurrikulave brtham 126
Ekipi udhheqs pr koordinimin dhe hartimin e kurrikulave brtham

126
Gjuht dhe komunikimi 126
Artet 127
Matematika 127
Shkencat natyrore 127
Shoqria dhe mjedisi 127
Shndeti dhe mirqenia 128
Jeta dhe puna 128
Kontribues t tjer: 128
Konsulentt ndrkombtar e vendor: 128
138

KB Niveli II 03 04 2014 PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

KB Niveli II 03 04 2014 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Republika e Kosovs

Republika Kosova - Republic of Kosovo

Ministria e Arsimit, e Shkencs dhe e Teknologjis

PR ARSIMIN E MESM T ULT T KOSOVS

Prof. Dr. Ram Buja, Ministr

RNSH Rezultatet e t nxnit pr shkall

ShK Shkall e Kurrikuls

KKK Korniza e Kurrikuls s Kosovs

RNF Rezultate t nxnit pr fush

MASHT Ministria e Arsimit, e Shkencs dhe e Teknologjis

RML Rezultate Msimore pr Lnd

RMT Rezultate Msimore pr Tema

Rndsia e Kurrikuls Brtham

Struktura e arsimit parauniversitar

Qllimet e arsimit parauniversitar

Parimet e arsimit parauniversitar

shtjet e prbashkta t dokumentave t kurrikulave brtham

Struktura e Kurrikuls Brtham

Rndsia e Kurrikuls Brtham

Kurrikula Brtham sht dokument q n shkollat e Kosovs e bn t zbatueshme Kornizn e Kurrikuls s

Struktura e arsimit parauniversitar

Sistemi Nivelet formale t Shkallt e Kurrikuls Kurrikulat brtham

Klasat X-XI Shkalla e Kurrikuls 5:

Klasat VI-VII Shkalla e

SNKA 1 Arsimi fillor Shkalla e Kurrikula Brtham pr

Klasa Shkalla prgatitore e Kur- Kurrikula Brtham e

Qllimet e arsimit parauniversitar

Parimet e arsimit parauniversitar

Prgjegjsin dhe llogaridhnien, q reflektohen n krijimin e kulturs pr vlersim t vazhdueshm - ndjekje

shtjet e prbashkta t dokumenteve t kurrikulave brtham

Ndrkaq, shtat fushat kurrikulare t pranishme n t gjitha kurrikulat brtham jan:

Struktura e Kurrikuls Brtham

Fushveprimin e shkallve kryesore t Kurrikuls pr nivelin formal prkats

Rezultatet e t nxnit pr shkall kryesore t Kurrikuls, q shprehin nivelin e domosdoshm t

Si do t prdoren rezultatet e t nxnit pr shkall kryesore t kurrikuls n procesin msimor dhe t

Veorit e arsimit t mesm t ult, klasa VI - IX

Zbatimi i rezultateve t shkallve

Fushat e Kurrikuls Brtham

2.Struktura e Kurrikuls Brtham

3.Arsimi i mesm i ult (klasat VI - IX)

Kompetencat e komunikimit dhe e t shprehurit, kompetencat e t menduarit dhe kompetencat pr t msuar

Kompetencat e komunikimit dhe t t shprehurit (Komunikues efektiv)

Kompetencat e t menduarit (Mendimtar kreativ)

Kompetencat e t msuarit trjetsor (Nxns i suksesshm)

Kompetencat pr jet, pr pun dhe pr mjedis (Kontribues produktiv)

Kompetencat personale (Individ i shndetshm)

Kompetencat qytetare (Qytetar i prgjegjshm)

Kompetencat q duhet t arrihen

4.1. Shkallt e Kurrikuls pr arsimin e mesm t ult

Sistemi Nivelet e sistemit Shkallt e Kurrikuls Klasat Mosha

4.2.Rezultatet e t nxnit pr shkall

Shkalla 3 zhvillim i mtejshm dhe orientim (klasat VI dhe VII)

Niveli i Llojet e prkrahjes pr nxnsit

Kompetenca e komunikimit dhe e t shprehurit

Lexon rrjedhshm, me intonacion t duhur, nj tekst t cak-

Shpreh drejt mendimin apo krkesn, me goj ose me

Shpreh mendimin e vet pr nj punim letrar apo artistik

Harton planin e puns pr realizimin e nj krijimi/detyre

Zgjidh nj problem (aritmetik, gjeometrik, gjuhsor,

Przgjedh dhe demonstron ecuri/strategji t ndryshme pr

Krahason ngjashmrit dhe dallimet e fazave m t rnd-

Prdor krahasimin dhe kontrastin pr t gjetur dallimet dhe

III Kompetenca e t nxnit