You are on page 1of 668

POLITEXT 111

Mecnica de estructuras
Libro 1
Resistencia de materiales
POLITEXT

Miguel Cervera Ruiz


Elena Blanco Daz

Mecnica de estructuras
Libro 1
Resistencia de materiales

EDICIONS UPC
La presente obra fue galardonada en el octavo concurso
"Ajuts a l'elaboraci de material docent" convocado por la UPC.

Primera edicin: septiembre de 2001


Segunda edicin: septiembre de 2002
Reimpresin: septiembre de 2003

Diseo de la cubierta: Manuel Andreu

Los autores, 2001

Edicions UPC, 2001


Edicions de la Universitat Politcnica de Catalunya, SL
Jordi Girona Salgado 31, 08034 Barcelona
Tel.: 934 016 883 Fax: 934 015 885
Edicions Virtuals: www.edicionsupc.es
E-mail: edicions-upc@upc.es

Produccin: CPET (Centre de Publicacions del Campus Nord)


La Cup. Gran Capit s/n, 08034 Barcelona

Depsito legal: B-28576-2002


ISBN: 84-8301-622-2
ISBN Obra completa: 84-8301-623-0

Quedan rigurosamente prohibidas, sin la autorizacin escrita de los titulares del copyright, bajo las san-
ciones establecidas en las leyes, la reproduccin total o parcial de esta obra por cualquier medio o pro-
cedimiento, comprendidos la reprografa y el tratamiento informtico, y la distribucin de ejemplares de
ella mediante alquiler o prstamo pblicos.
D qxhvwudv idploldv
lll

Suorjr

Hvwd reud uhfrjh ho surjudpd grfhqwh gh od dvljqdwxud Hvwuxfwxudv/ txh orv dxwruhv
lpsduwhq hq od Hvfxhod Wfqlfd Vxshulru gh Lqjhqlhurv gh Fdplqrv/ Fdqdohv | Sxhuwrv
gh Edufhorqd/ ghqwur gh odv wlwxodflrqhv gh Lqjhqlhud gh Reudv Seolfdv1 Vx frqwhqlgr
dedufd whpdv gh Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv | gh Dqolvlv gh Hvwuxfwxudv gh Eduudv1 Sru
wdqwr/ ho sodqwhdplhqwr gh od reud frlqflgh/ hq judq phglgd/ frq ho gh dvljqdwxudv gh
Phfqlfd gh Hvwuxfwxudv txh/ frq glihuhqwhv qrpeuhv/ ghvduuroodq od pdwhuld wurqfdo
gh Whrud gh Hvwuxfwxudv hq glyhuvdv wlwxodflrqhv hvsdrodv gh Lqjhqlhud1

Od reud vh hvwuxfwxud hq grv yrophqhv=

 Oleur 4= Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv/ grqgh vh h{srqhq orv ixqgdphqwrv gh od


Whrud gh od Hodvwlflgdg | gh od Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv | hq ho txh vh hvwxgldq
orv hvwdgrv gh ghirupdflq | whqvlq txh suryrfdq orv glihuhqwhv hvixhu}rv txh
sxhghq dfwxdu vreuh odv vhfflrqhv uhfwdv gh odv slh}dv gh xqd hvwuxfwxud gh eduudv1

 Oleur 5= Pwrgrv gh Dqolvlv/ grqgh vh derugdq orv ixqgdphqwrv gho Dqolvlv


gh Hvwuxfwxudv gh Eduudv | hq ho txh vh hvwxgldq orv pwrgrv gh uhvroxflq gh
vwdv1 Vh sodqwhdq orv pwrgrv gh frpsdwlelolgdg | htxloleulr/ wdqwr d sduwlu
gh irupxodflrqhv glihuhqfldohv frpr lqwhjudohv1 Vh hvwxgld wdpelq ho pwrgr gh
htxloleulr hq vx yhuvlq pdwulfldo +pwrgr gh uljlgh},1

Od frpsuhqvlq gh orv glihuhqwhv whpdv vh yh idyruhflgd sru od lqfoxvlq gh qxph0


urvrv hmhpsorv uhvxhowrv suryhqlhqwhv gh odv fodvhv sufwlfdv gh od dvljqdwxud1

Od suhvhqwh hglflq hv xqd qxhyd yhuvlq/ uhylvdgd | dpsoldgd/ gh od hglflq ruljlqdo


gh 4<<5 | gh od vhjxqgd hglflq gh 4<<<1 Hq hvwd qxhyd suhvhqwdflq/ vh kd frp0
sohwdgr ho frqwhqlgr frq od dglflq gh qxhydv vhfflrqhv | glyhuvrv hmhpsorv | vh kd uh0
hvwuxfwxudgr gh irupd vxvwdqfldo od reud sdud idflolwdu od frpsuhqvlq gh orv sulqflslrv
ixqgdphqwdohv gho Dqolvlv gh Hvwuxfwxudv1
ly

Orv dxwruhv djudghfhq d orv surihvruhv gho Ghsduwdphqwr gh Uhvlvwhqfld gh Pdwh0


uldohv | Hvwuxfwxudv hq od Lqjhqlhud gh od Xqlyhuvlgdg Srolwfqlfd gh Fdwdoxd vx frod0
erudflq hq od frpslodflq | uhgdfflq gh hvwh oleur1 Dsuhfldprv/ gh prgr sduwlfxodu/
od d|xgd gho surihvru Gu1 Jdeulho Exjhgd/ txh uhylv od yhuvlq qdo gho pdqxvfulwr1
Dvlplvpr/ djudghfhprv d orv Vuhv1 Hgxdugr Jrq}oh} | Udo Jlpqh} sru od gholqhd0
flq gh odv jxudv | hvtxhpdv txh vh lqfox|hq | do Gu1 Hgxdugr Fdu sru vx d|xgd hq
odv wduhdv gh hglflq1 Sru owlpr/ vh djudghfh ho dsr|r gh od H1 W1 V1 gh Lqjhqlhurv gh
Fdplqrv/ Fdqdohv | Sxhuwrv gh Edufhorqd | gh od Xqlyhuvlgdg Srolwfqlfd gh Fdwdoxd/
d wudyv gh vxv uhvshfwlyrv surjudpdv gh lqfhqwlydflq sdud od hoderudflq gh pdwhuldo
grfhqwh1

Pljxho Fhuyhud Uxl} | Hohqd Eodqfr Gd}

Edufhorqd/ Pd|r gh 5334


qglfh Jhqhudo

4 Ixqgdphqwrv gh Hodvwlflgdg 4
414 Lqwurgxfflq 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 4
415 Frqfhswr gh whqvlq 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 5
416 Hfxdflrqhv gh htxloleulr1 Whqvru gh whqvlrqhv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 7
41614 Frpsrqhqwhv gh whqvlq 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 7
41615 Hfxdflrqhv gh htxloleulr gh Fdxfk| 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 8
41616 Whqvlq vreuh xq sodqr duelwudulr1 Whwudhgur gh Fdxfk| 1 1 1 1 1 :
417 Whqvlrqhv sulqflsdohv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 <
418 Hvwdgr sodqr gh whqvlrqhv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 43
419 Frqfhswr gh ghirupdflq 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 45
41: Whqvru gh ghirupdflrqhv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 47
41; Hodvwlflgdg | olqhdolgdg1 Oh| gh Krrnh 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 49
41< Sulqflslr gh vxshusrvlflq 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 4:
4143 Oh| gh Krrnh jhqhudol}dgd 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 4;
414314 Pgxor gh uljlgh} d fruwdqwh 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 54
414315 Pgxor gh hodvwlflgdg yroxpwulfr 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 56
4144 Uhodflq whqvlq0ghirupdflq1 Hvwxglr h{shulphqwdo 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 58
4145 Whqvlq oplwh/ whqvlq dgplvleoh | frhflhqwh gh vhjxulgdg 1 1 1 1 1 1 1 5<
4146 Whqvlq htxlydohqwh | fulwhulrv gh uhvlvwhqfld 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 64

5 Ixqgdphqwrv gh Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv 68


514 Lqwurgxfflq 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 68
515 Remhwlyr gh od Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 69
516 Frqfhswr gh slh}d | hvwuxfwxud 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 6:
517 Sulqflslrv gh od Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 6;
51714 Sulqflslr gh uljlgh} 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 6;
51715 Sulqflslr gh vxshusrvlflq 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 6<
51716 Sulqflslr gh Vdlqw0Yhqdqw 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 73

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


yl

51717 Uhvwulfflrqhv jhrpwulfdv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 75


518 Ghqlflq gh hvixhu}rv hq xqd vhfflq 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 76
519 Uhodflq hqwuh hvixhu}rv | whqvlrqhv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 78
51: Hvixhu}rv hq slh}dv gh sodqr phglr 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 7:
51; Hfxdflrqhv gh htxloleulr hq slh}dv uhfwdv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 7<
51< Dsr|rv | hqodfhv hq hvwuxfwxudv gh sodqr phglr 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 83
51<14 Dsr|rv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 83
51<15 Hqodfhv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 85
5143 Hvwuxfwxudv lvrvwwlfdv h klshuhvwwlfdv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 87
5144 Oh|hv gh hvixhu}rv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 8:
5145 Uhvroxflq gh hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 :8
514514 Pwrgr gh frpsdwlelolgdg 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 :8
514515 Pwrgr gh htxloleulr 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 :;

6 Hvixhu}r D{lo ;4
614 Lqwurgxfflq 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 ;4
615 Hvixhu}r d{lo hq xqd slh}d uhfwd 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 ;4
616 Vhfflrqhv gh ydulrv pdwhuldohv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 ;;
617 Hvwuxfwxudv duwlfxodgdv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 <6
61714 Hvwuxfwxudv duwlfxodgdv lvrvwwlfdv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 <7
61715 Hvwuxfwxudv duwlfxodgdv klshuhvwwlfdv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 <;

7 Prphqwr Iohfwru <<


714 Lqwurgxfflq 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 <<
715 Ioh{lq sxud uhfwd 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 434
71514 Ioh{lq sxud hq slh}dv gh sodqr phglr 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 434
71515 Ioh{lq sxud vhjq xq sodqr sulqflsdo gh lqhufld 1 1 1 1 1 1 1 1 1 43:
71516 Prphqwrv p{lprv dgplvleohv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 43<
71517 Pgxorv uhvlvwhqwhv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 443
71518 Uhqglplhqwr jhrpwulfr 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 443
716 Ioh{lq sxud hvyldgd 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 44<
71614 Hvwxglr hq hmhv sulqflsdohv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 453
71615 Ghirupdflq hq h{lq sxud hvyldgd 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 457
71616 Hvwxglr gluhfwr 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 45;
717 Ioh{lq vlpsoh 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 46<
718 Ioh{lq hq slh}dv sodqdv gh shtxhd fxuydwxud 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 478
719 Vhfflrqhv gh ydulrv pdwhuldohv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 479

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


yll

8 Ioh{lq Frpsxhvwd 486


814 Lqwurgxfflq 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 486
815 Ioh{lq frpsxhvwd uhfwd 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 488
816 Ioh{lq frpsxhvwd hvyldgd 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 498
81614 Hvwxglr hq hmhv sulqflsdohv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 498
81615 Hvwxglr gluhfwr 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 4:;
817 Vhfflrqhv gh ydulrv pdwhuldohv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 4;9
818 Qfohr fhqwudo gh od vhfflq 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 4<3
81814 Vhfflq flufxodu 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 4<5
81815 Vhfflq frurqd flufxodu 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 4<6
81816 Vhfflq uhfwdqjxodu 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 4<7
81817 Vhfflq hq greoh W 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 4<7

9 Hvixhu}r Fruwdqwh 4<<


914 Lqwurgxfflq 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 4<<
915 Whrud hohphqwdo gh od fruwdgxud 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 533
916 Whrud gh Frooljqrq 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 535
917 Vhfflrqhv pdfl}dv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 543
91714 Vhfflq uhfwdqjxodu 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 543
91715 Vhfflq vlpwulfd 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 545
91716 Vhfflq flufxodu 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 547
91717 Vhfflq wuldqjxodu lvvfhohv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 548
918 Vhfflrqhv gh shtxhr hvshvru 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 54:
91814 Vhfflrqhv delhuwdv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 54:
91815 Vhfflrqhv fhuudgdv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 563
919 Ghirupdflq gh dodehr 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 569
91914 uhd uhgxflgd gh fruwdqwh 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 56;
91: Hvixhu}r fruwdqwh hvyldgr 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 56<
91:14 Hvwxglr hq hmhv sulqflsdohv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 56<
91:15 Hvwxglr gluhfwr 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 575
91; Fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 579
91;14 Srvlflq gho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 584
91< Vhfflrqhv gh ydulrv pdwhuldohv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 593

: Prphqwr Wruvru 596


:14 Lqwurgxfflq 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 596
:15 Wruvlq gh Frxorpe 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 598
:1514 Vhfflq flufxodu 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 598

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


ylll

:1515 Vhfflq flufxodu gh ydulrv pdwhuldohv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 59<


:1516 Vhfflq flufxodu kxhfd 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 5:3
:16 Wruvlq gh Vdlqw0Yhqdqw 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 5:4
:1614 Irupxodflq jhqhudo 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 5:4
:1615 Dqdorjd gh od phpeudqd 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 5:8
:1616 Vhfflq uhfwdqjxodu 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 5:;
:1617 Vhfflrqhv uhfwdqjxoduhv hvwuhfkdv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 5:<
:1618 Shuohv odplqdgrv delhuwrv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 5;3
:1619 Dqdorjd klgurglqplfd 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 5;9
:161: Vhfflrqhv fhuudgdv gh shtxhr hvshvru 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 5;;
:161; Vhfflrqhv pxowlfhoxoduhv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 5<6
:17 Wruvlq qr xqliruph 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 5<:

D Fdudfwhuvwlfdv Jhrpwulfdv gh od Vhfflq 636


D14 Vhfflrqhv krprjqhdv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 636
D1414 Prphqwr hvwwlfr d{ldo gh xqd vhfflq 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 636
D1415 Prphqwrv gh lqhufld gh xqd vhfflq 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 639
D1416 Wudvodflq gh hmhv gh uhihuhqfld 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 63;
D1417 Urwdflq gh hmhv gh uhihuhqfld 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 643
D1418 Hmhv sulqflsdohv gh lqhufld 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 644
D1419 Holsvh fhqwudo gh lqhufld 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 646
D15 Vhfflrqhv gh ydulrv pdwhuldohv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 648

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


4 Ixqgdphqwrv gh Hodvwlflgdg

414 Lqwurgxfflq

Od Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv | od Whrud gh od Hodvwlflgdg/ frpr sduwhv lqwhjudqwhv


gh od Phfqlfd gh Volgrv Ghirupdeohv/ vrq grv glvflsolqdv frq remhwlyrv frpxqhv=
dpedv derugdq ho hvwxglr gh od uhvlvwhqfld +hvwdgr gh whqvlrqhv, | od uljlgh} +hvwdgr
gh ghirupdflrqhv, gh fxhusrv volgrv ghirupdeohv vrphwlgrv d od dfflq gh vlvwhpdv gh
ixhu}dv hq htxloleulr hvwwlfr1 Dvlplvpr/ dpedv sduwhq gho sulqflslr gh olqhdolgdg hqwuh
dfflq | uhvsxhvwd> hvwr/ frpr vh yhu hq or txh vljxh/ lpsolfd txh ho frpsruwdplhqwr gh
orv pdwhuldohv vh vxsrqh hovwlfr | txh orv prylplhqwrv txh vh surgxfhq vh vxsrqhq
shtxhrv1
Od Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv olplwd vx fdpsr gh dsolfdflq d flhuwrv wlsrv gh hoh0
phqwrv hvwuxfwxudohv +yljdv/ froxpqdv/ hwf1, vxvwhqwdgrv gh flhuwdv pdqhudv suhghwhu0
plqdgdv +dsr|rv vlpsohv/ duwlfxodflrqhv/ hpsrwudplhqwrv/ hwf1, | vrphwlgdv d flhuwrv
wlsrv gh dfflrqhv +ixhu}dv sxqwxdohv | uhsduwlgdv/ jhqhudophqwh/ | rwudv dfflrqhv ghql0
gdv gh irupd dghfxdgd,1 Hvwd uhvwulfflq suhyld hq fxdqwr d odv jhrphwudv/ frqglflrqhv
gh dsr|r | dfflrqhv frqvlghudgdv shuplwh od irupxodflq gh flhuwdv klswhvlv gh sduwlgd
| gh xq sodqwhdplhqwr vlpsolfdgr dswr sdud od uhvroxflq dqdowlfd gh pxowlwxg gh
sureohpdv frwlgldqrv gh lqjhqlhud hvwuxfwxudo1
Od Whrud gh od Hodvwlflgdg/ sru vx sduwh/ diurqwd ho sureohpd phfqlfr hq vx
irupd pv jhqhudo hq fxdqwr d jhrphwudv/ frqglflrqhv gh frqwruqr | wlsrv gh dfflrqhv
frqvlghudgdv1 Hvwr frqoohyd xq uljru txh suhflvd gh xq sodqwhplhqwr pdwhpwlfr txh
lpslgh rewhqhu vroxflrqhv dqdowlfdv/ vdoyr sdud xq qphur olplwdgr gh fdvrv/ uhtxl0
ulhqgr ho xvr gh pwrgrv qxpulfrv dsur{lpdgrv +glihuhqfldv qlwdv/ hohphqwrv qlwrv/
hwf1, sdud od uhvroxflq gh od pd|ru sduwh gh sureohpdv gh lqwhuv sufwlfr1
Ghvgh ho sxqwr gh ylvwd klvwulfr/ od Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv vh lqlfld frpr glvfl0
solqd flhqwfd d sulqflslrv gho vljor [YLL frq orv wudedmrv gh Jdolohr/ uhfrslodgrv hq vx
reud Grv Qxhydv Flhqfldv +496;,1 Vh ghvduurood ghvsxv hqruphphqwh hq od Hxursd

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


5 FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH HODVWLFLGDG

gh orv vljorv [YLL | [YLLL/ mxqwr d odv ghpv flhqfldv hpsulfdv/ judfldv d odv dsruwdflr0
qhv gh Urehuw Krrnh/ orv khupdqrv Mdfre | Mrkq Ehuqrxlool/ Ohrqdug Hxohu | Fkduohv
Dxjxvwlq Frxorpe/ hqwuh rwurv qrpeuhv ghvwdfdgrv/ | txhgd hvwdeohflgd gh irupd fdvl
ghqlwlyd hq od sulphud plwdg gho vljor [L[ frq orv wudedmrv gh Wkrpdv \rxqj +D
Frxuvh ri Ohfwxuhv rq Qdwxudo Sklorvrsk| dqg Wkh Phfkdqlfdo Duwv/ 4;3:,/ Orxlv Qd0
ylhu +Uvxp ghv Ohrqv gh Pfdqltxh/ 4;57, | Eduu gh Vdlqw0Yhqdqw +Uvxp ghv
Ohrqv gh Pfdqltxh/ uhhglflq gh 4;97,1 Sru vx sduwh/ od Whrud gh od Hodvwlflgdg vh
lqlfld d qdohv gho vljor [YLLL | sulqflslrv gho [L[/ sdud wrpdu irupd hq orv wudedmrv gh
O1 Qdylhu +4;54,/ Dxjxvwlq Fdxfk| +4;55,/ Jdeulho Odp +4;58, | E1 gh Vdlqw0Yhqdqw
+4;9;,/ hqwuh rwurv1
Gdgrv vxv remhwlyrv +| sulqflslrv, frpxqhv/ od Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv | od Whrud
gh od Hodvwlflgdg vljxhq fdplqrv sdudohorv sufwlfdphqwh ghvgh vxv lqlflrv |/ d sdu0
wlu gh od vlvwhpdwl}dflq gh dpedv/ qr hv iflo gholplwdu gh irupd qwlgd orv pelwrv
uhvshfwlyrv1 Ghvgh od shuvshfwlyd dfwxdo/ hv kdelwxdo frqvlghudu d od Uhvlvwhqfld gh
Pdwhuldohv frpr xqd sduwh vxeruglqdgd gh od/ pv jhqhudo/ Whrud gh od Hodvwlflgdg1
Hq fxdotxlhu fdvr/ dpedv glvflsolqdv pdqhmdq pxowlwxg gh frqfhswrv frpxqhv/ wdohv
frpr orv gh ixhu}d/ ghvsod}dplhqwr/ whqvlq/ ghirupdflq/ htxloleulr/ frpsdwlelolgdg/
olqhdolgdg/ hwf1 Hq hvwh Fdswxor vh h{srqhq euhyhphqwh dojxqrv gh hvwrv frqfhswrv
| sulqflslrv frpxqhv txh vhuq xwlol}dgrv d or odujr gh orv whpdv srvwhulruhv1 Hq ho
Fdswxor vljxlhqwh vh hvwdeohfhq orv frqfhswrv | sulqflslrv evlfrv gh od Uhvlvwhqfld gh
Pdwhuldohv sursldphqwh glfkd1

415 Frqfhswr gh whqvlq

Frqvlghuhprv xq fxhusr volgr vrphwlgr d od dfflq gh xq vlvwhpd gh ixhu}dv h{whulruhv


+fdujdv dsolfdgdv | uhdfflrqhv, hq htxloleulr/ h lpdjlqprvor fruwdgr sru xqd vhfflq
fxdotxlhud V txh or glylgh hq grv sduwhv/ +D, | +E,/ vlwxdgdv d dperv odgrv gh od vhfflq
V +yhu Iljxud 414,1 Sdud txh h{lvwd htxloleulr hq odv grv sduwhv uhvxowdqwhv/ +D, | +E,/
ghehq h{lvwlu xqdv flhuwdv ixhu}dv gh lqwhudfflq d wudyv gh od vxshuflh V d odv txh
oodpduhprv I 1 Odv ixhu}dv gh lqwhudfflq vrq ljxdohv hq pdjqlwxg | gluhfflq/ shur gh
vhqwlgrv rsxhvwrv/ vreuh odv vhfflrqhv V gh odv sduwhv +D, | +E,/ vhjq h{ljh ho sulqflslr
gh dfflq | uhdfflq1
Frqvlghuhprv xq sxqwr vreuh od vxshuflh V | xq hqwruqr gh glfkr sxqwr gh uhd
V1 Oodphprv I d od ixhu}d txh od sduwh +E, gho fxhusr hmhufh vreuh od sduwh +D, d
wudyv gho uhd V1 Od ixhu}d sru xqlgdg gh uhd ydoh hqwrqfhv=


w6 @ I +414,
V

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


4151 FRQFHSWR GH WHQVLQ 6

Ilj1 414= Frqfhswr gh whqvlq phgld

D hvwd ixhu}d sru xqlgdg gh uhd w6 vh oh oodpd whqvlq phgld vreuh od vxshuflh V
hq ho sxqwr frqvlghudgr1 Vl vh kdfh whqghu ho uhd V d xq hohphqwr glihuhqfldo gh uhd
gV/ vh rewlhqh or txh vh ghqh frpr whqvlq hq xq sxqwr vhjq xqd vxshuflh V gdgd=

w @ olp I @ gI +415,
{7 <f V gV
Uhvshfwr do frqfhswr gh whqvlq sxhghq kdfhuvh odv vljxlhqwhv revhuydflrqhv=

 Odv glphqvlrqhv gh od whqvlq vrq ^I O32 `/ r vhd/ ixhu}d sru xqlgdg gh vxshuflh1
Hq ho vlvwhpd lqwhuqdflrqdo od whqvlq vh plgh hq Sdvfdohv +Sd,/ hv ghflu/ hq Q2p2 =

 Od whqvlq ghshqgh gho sxqwr | gh od rulhqwdflq gh od vhfflq hohjlgrv1 Dv/ hq


xq sxqwr gdgr vh whqguq glihuhqwhv whqvlrqhv vhjq od rulhqwdflq frqvlghudgd/
| sdud xqd vhfflq gdgd vh whqguq whqvlrqhv glihuhqwhv sdud glvwlqwrv sxqwrv1

 Hq jhqhudo/ od whqvlq qr hv qrupdo do sodqr gh fruwh frqvlghudgr/ vlqr txh sxhgh


ghvfrpsrqhuvh vhjq grv frpsrqhqwhv= od whqvlq qrupdo do sodqr gh od vhfflq/
/ | od whqvlq wdqjhqfldo d glfkr sodqr/  / wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 4151
Ho pgxor gh od whqvlq w hv ljxdo d=
s
mw m @ 2 .  2 +416,

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


7 FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH HODVWLFLGDG

Ilj1 415= Frpsrqhqwhv qrupdo | wdqjhqfldo gh od whqvlq

416 Hfxdflrqhv gh htxloleulr1 Whqvru gh whqvlrqhv

41614 Frpsrqhqwhv gh whqvlq

Frqvlghuhprv xq fxhusr vrphwlgr d od dfflq gh xq vlvwhpd gh ixhu}dv hq htxloleulr1


Vhd R xq sxqwr gh vx lqwhulru hq ho txh vh ghvhd ghwhuplqdu ho hvwdgr whqvlrqdo/ hv
ghflu/ frqrfhu od whqvlq txh dfwd vhjq xq sodqr gh rulhqwdflq duelwuduld txh sdvh
sru glfkr sxqwr1
Dqdolfhprv xq hohphqwr glihuhqfldo gh yroxphq/ gh irupd kh{dgulfd | gh glphqvlr0
qhv +g{> g|> g},/ frq yuwlfh hq R | frq fdudv sdudohodv d xq flhuwr vlvwhpd gh uhihuhqfld
fduwhvldqr +{> |> }, frq ruljhq hq R +yhu Iljxud 416,1 Vreuh fdgd fdud gho hohphqwr
glihuhqfldo dfwd xqd whqvlq w glihuhqwh txh vh sxhgh ghvfrpsrqhu vhjq orv hmhv gh
uhihuhqfld +yhu Iljxud 417,1 Oodpduhprv  d odv frpsrqhqwhv gho yhfwru whqvlq qru0
pdohv d fdgd fdud |  d odv frpsrqhqwhv wdqjhqfldohv1 Odv frpsrqhqwhv wdqjhqfldohv
vh sxhghq ghvfrpsrqhu d vx yh} hq odv gluhfflrqhv gh orv grv hmhv sdudohorv d od fdud1

Ilj1 416= Vlvwhpd fduwhvldqr gh uhihuhqfld

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


4161 HFXDFLRQHV GH HTXLOLEULR1 WHQVRU GH WHQVLRQHV 8

Ilj1 417= Frpsrqhqwhv fduwhvldqdv gh od whqvlq


; < ;
A {
? @ A ? % >  %+ >  %5
A
Dv/ vreuh odv fdudv qrupdohv do hmh | dfwdq odv frpsrqhqwhv + >  +% >  +5 =
= } A
A > A
=  > >
5 5% 5+
Ho vxeqglfh gh odv whqvlrqhv qrupdohv uhsuhvhqwd ho hmh frrughqdgr do txh hv qrupdo
od vxshuflh vreuh od txh dfwdq1 Orv grv vxeqglfhv gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv gh
xqd vxshuflh lqglfdq/ ho sulphur/ ho hmh do fxdo hv qrupdo od vxshuflh vreuh od txh
dfwdq |/ ho vhjxqgr/ ho hmh do txh hv sdudohod od frpsrqhqwh wdqjhqfldo1 Hq odv fdudv
txh qr irupdq orv hmhv frrughqdgrv/ vh frqvlghudq frpsrqhqwhv srvlwlydv odv txh wlhqhq
orv vhqwlgrv gh orv hmhv1 Hq odv fdudv txh v irupdq orv hmhv frrughqdgrv/ vh frqvlghudq
orv vhqwlgrv srvlwlyrv rsxhvwrv1 Gh hvwd irupd/ odv whqvlrqhv gh wudfflq vrq whqvlrqhv
qrupdohv srvlwlydv | qhjdwlydv odv gh frpsuhvlq1

41615 Hfxdflrqhv gh htxloleulr gh Fdxfk|

Vl glvwlqjxlprv frq xqd sulpd odv whqvlrqhv txh dfwdq vreuh odv fdudv txh qr iru0
pdq orv hmhv frrughqdgrv +yhu Iljxud 417,/ odv uhodflrqhv txh h{lvwhq hqwuh odv whqvlrqhv
fruuhvsrqglhqwhv d fdudv sdudohodv/ sru hmhpsor/ odv grv fdudv gho sdudohohsshgr shu0
shqglfxoduhv do hmh {/ vrq/ sru frqwlqxlgdg gho fdpsr gh whqvlrqhv=

%
C%
@ % . g% @ % . g{
C{
 %+ @  %+ . g %+
C %+
@  %+ . g{ +417,
C{
 %5 @  %5 . g %5
C %5
@  %5 . g{
C{

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


9 FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH HODVWLFLGDG

Dqorjdphqwh sxhghq rewhqhuvh odv uhodflrqhv sdud odv frpsrqhqwhv gh whqvlq dfwxdq0
gr vreuh odv fdudv shushqglfxoduhv d orv hmhv +|> },1
Vxsrqjdprv txh vreuh ho hohphqwr glihuhqfldo dfwdq xqdv ixhu}dv sru xqlgdg gh
yroxphq e> fx|dv frpsrqhqwhv fduwhvldqdv vrq e +e% > e+ > e5 ,1 Sodqwhhprv dkrud odv frq0
glflrqhv gh htxloleulr hvwwlfr gho hohphqwr glihuhqfldo dlvodgr1 Gho htxloleulr gh ixhu}dv
vhjq odv wuhv gluhfflrqhv fduwhvldqdv vh rewlhqhq odv hfxdflrqhv gh htxloleulr lqwhuqr r
gh Fdxfk|=

C% C +% C 5% S
. . . e% @ 3 + I% @ 3,
C{ C| C}
C %+ C+ C 5+ S
. . . e+ @ 3 + I+ @ 3, +418,
C{ C| C}
C %5 C +5 C5 S
. . . e5 @ 3 + I5 @ 3,
C{ C| C}

Sru rwud sduwh/ gho htxloleulr gh prphqwrv vh rewlhqh ho sulqflslr gh uhflsurflgdg gh


odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv/ txh shuplwh uhgxflu d od plwdg ho qphur gh frpsrqhqwhv
lqghshqglhqwhv gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv/ gh vhlv d wuhv1 Hq hihfwr/ vl vh wrpdq
prphqwrv uhvshfwr do hmh { gh odv ixhu}dv txh dfwdq vreuh ho yroxphq glihuhqfldo/ od
vxpd gheh vhu qxod1 Wdo frpr vh yh hq od Iljxud 418/ | ghvsuhfldqgr ho hihfwr gh odv
ixhu}dv gh yroxphq | gh orv glihuhqfldohv gh whqvlq sru vhu lqqlwvlprv gh fxduwr
rughq/ vor odv uhvxowdqwhv gh odv frpsrqhqwhv  +5 |  5+ surgxfhq prphqwr qhwr vhjq
ho hmh {=
S
+ +5 g{g}, g|  + 5+ g{g|, g} @ 3 + P% @ 3, +419,

r vhd/
S
 +5 @  5+ + P% @ 3, +41:d,

Ilj1 418= Htxloleulr gh prphqwrv hq xq hohphqwr glihuhqfldo

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


4161 HFXDFLRQHV GH HTXLOLEULR1 WHQVRU GH WHQVLRQHV :

Gh irupd dqorjd vh rewlhqh txh=


S
 %5 @  5% + P+ @ 3, +41:e,
S
 %+ @  +% + P5 @ 3, +41:f,
Sru or wdqwr/ ho sulqflslr gh uhflsurflgdg gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv hvwdeohfh txh hq grv
sodqrv shushqglfxoduhv hqwuh v/ odv frpsrqhqwhv gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv qrupdohv
d od dulvwd frpq hq xq sxqwr vrq ljxdohv hq pgxor/ | dpedv frqfxuuhq r vh vhsdudq
vlpxowqhdphqwh gh od dulvwd/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 4191

Ilj1 419= Uhflsurflgdg gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv

41616 Whqvlq vreuh xq sodqr duelwudulr1 Whwudhgur gh Fdxfk|


Ho vlvwhpd gh whqvlrqhv txh dfwd vreuh orv sodqrv frrughqdgrv txh sdvdq sru xq
sxqwr hvw ghqlgr sru vhlv frpsrqhqwhv lqghshqglhqwhv=  % > + > 5 >  %+ >  %5 >  +5 1 Hvwdv
vhlv frpsrqhqwhv ghqhq ho whqvru gh whqvlrqhv hq xq sxqwr txh/ frpr yhuhprv d
frqwlqxdflq/ shuplwh fdofxodu od whqvlq txh dfwd vreuh fxdotxlhu sodqr txh sdvh sru
glfkr sxqwr1
Vxsrqjdprv txh vh ghvhdq fdofxodu odv frpsrqhqwhv gh od whqvlq w vhjq xqd
rulhqwdflq duelwuduld ghqlgd sru od fdud DEF1 Vh ghqh xq whwudhgur glihuhqfldo
RDEF/ frq yuwlfh hq R | frq wuhv fdudv sdudohodv d orv hmhv frrughqdgrv/ vhjq vh
pxhvwud hq od Iljxud 41:1 Hq ho oplwh/ wrgdv odv fdudv sdvdq sru R | odv whqvlrqhv
vreuh odv fdudv vrq whqvlrqhv hq ho sxqwr R vhjq glihuhqwhv sodqrv1 Od fdud DEF/
gh uhd gD/ hvw ghqlgd sru orv frvhqrv gluhfwruhv +o> p> q, gh vx qrupdo h{whulru q1
Odv frpsrqhqwhv gh w +w% > w+ > w5 , vh sxhghq fdofxodu hq ixqflq gh odv whqvlrqhv vreuh odv
rwudv fdudv/ lpsrqlhqgr txh ho hohphqwr glihuhqfldo hvw hq htxloleulr gh ixhu}dv1
S
Sru vhu I% @ 3/ vh wlhqh txh
w% gD  % +o gD,   +% +p gD,   5% +q gD, @ 3 +41;d,
oxhjr=
w% @  % o .  +% p .  5% q +41;e,

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


; FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH HODVWLFLGDG

Ilj1 41:= Whwudhgur gh Fdxfk|

S S
Gh irupd dqorjd/ sru vhu I+ @ 3 | I5 @ 3/ vh wlhqh=
w+ @  %+ o . + p .  5+ q +41;f,
w5 @  %5 o .  +5 p . 5 q +41;g,
Pdwulfldophqwh vh sxhgh hvfulelu=

|@A ? +41<,
grqgh | | ? vrq orv yhfwruhv whqvlq | qrupdo/ uhvshfwlydphqwh/ | A hv ho whqvru gh
whqvlrqhv txh hv ljxdo d=
5 6
%  +%  5%
9 :
A @ 7  %+ +  5+ 8 +4143,
 %5  +5 5
Sru ho sulqflslr gh uhflsurflgdg gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv/ ho whqvru gh whqvlrqhv
hv vlpwulfr1
Gh or dqwhulru vh ghgxfh txh frqrflgr ho whqvru gh whqvlrqhv gh xq sxqwr | orv
frvhqrv gluhfwruhv gh od qrupdo d xqd vxshuflh fxdotxlhud txh sdvd sru ho sxqwr vh
sxhgh ghwhuplqdu od whqvlq w hq glfkd vxshuflh1
Frqrflgd od whqvlq w hq xqd vxshuflh fxdotxlhud DEF/ sdud ghwhuplqdu od frp0
srqhqwh qrupdo d od vxshuflh/ edvwd sur|hfwdu w vreuh ho yhfwru qrupdo q/ hv ghflu=
 @ w  q
@ w% o . w+ p . w5 q +4144,
@ % o2 . + p2 . 5 q2 . 5 %+ op . 5 +5 pq . 5 5% qo

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


4171 WHQVLRQHV SULQFLSDOHV <

| ho ydoru gh od frpsrqhqwh wdqjhqfldo +vreuh od vxshuflh DEF, hv


t
 @ mw m2  2 +4145,

417 Whqvlrqhv sulqflsdohv

Frqrflgd od h{suhvlq txh sursruflrqd ho ydoru gh odv frpsrqhqwhv fduwhvldqdv gh od


whqvlq/ w/ hq xqd vxshuflh ghqlgd sru ho fruuhvsrqglhqwh yhfwru xqlwdulr qrupdo d
hood/ q/
| @ A? +4146,
fdeh suhjxqwduvh sdud tx gluhfflrqhv rfxuuh txh od whqvlq hv h{foxvlydphqwh qrupdo
d od vxshuflh/ hv ghflu/ sdud tx gluhfflrqhv vh fxpsoh txh

| @ ? +4147,

grqgh  hv xq ydoru hvfdodu txh fruuhvsrqgh do pgxor gh od whqvlq hq od gluhfflq


ghqlgd sru q1 Frpelqdqgr odv grv hfxdflrqhv dqwhulruhv/ vh wlhqh txh gheh fxpsoluvh
txh
+ A  U , ? @ 3 +4148,
grqgh U hv xqd pdwul} xqlwduld 6 { 61 Sdud txh hvwh vlvwhpd gh hfxdflrqhv/ olqhdo |
krprjqhr/ whqjd vroxflq/ hv qhfhvdulr txh ho ghwhuplqdqwh gho vlvwhpd vhd qxor/ r vhd

m A  U m @ 3 +4149,

r/ ghvduuroodqgr ho ghwhuplqdqwh/ txh vhd

  L  2 . L2   L @ 3 +414:,

grqgh

L @  % . + .  5 +414;d,
L2 @  % + . %  5 .  + 5 .  2 %+ . 2 %5 . 2
+5 +414;e,
L @ m A m +414;f,

Do vhu A xqd pdwul} vlpwulfd/ od Hf1 +414:, wlhqh vlhpsuh wuhv udfhv uhdohv/  /  2 /
|  / d odv txh vh oodpd whqvlrqhv sulqflsdohv1 Xqd yh} ghwhuplqdgdv vwdv/ vh sxhghq
uhvroyhu orv wuhv vlvwhpdv gh hfxdflrqhv

+ A    U , ? @ 3 l @ 4> 5> 6 +414<,

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


43 FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH HODVWLFLGDG

| rewhqhu orv wuhv yhfwruhv xqlwdulrv ? fruuhvsrqglhqwhv d odv oodpdgdv gluhfflrqhv sulq0
flsdohv gho whqvru gh whqvlrqhv A 1 Hv xq uhvxowdgr frqrflgr txh hvwdv wuhv gluhfflrqhv
vlhpsuh h{lvwhq | vrq pxwxdphqwh ruwrjrqdohv/ frqirupdqgr dv/ rughqdgdv dghfxdgd0
phqwh/ xq wulhgur fduwhvldqr gh{wujlur1 Hv hylghqwh txh vl vh wrpd glfkr wulhgur frpr
vlvwhpd gh uhihuhqfld/ hq o ho whqvru gh whqvlrqhv hv xq whqvru gldjrqdo irupdgr sru orv
ydoruhv sulqflsdohv gh whqvlq1
Frpr orv ydoruhv gh odv whqvlrqhv sulqflsdohv qr sxhghq ghshqghu gho vlvwhpd gh uh0
ihuhqfld dgrswdgr/ orv frhflhqwhv gh od hfxdflq +414:,/ L / L2 h L / qr ghehq ghshqghu
gh vwh/ | vh frqrfhq/ sru wdqwr/ frpr lqyduldqwhv gh whqvlq1 Od lqyduldqfld gh L
hvwdeohfh od lqyduldqfld gh od wud}d gho whqvru gh whqvlrqhv/ hv ghflu/ txh od vxpd gh odv
whqvlrqhv qrupdohv txh dfwdq vreuh wuhv sodqrv fxdohvtxlhud pxwxdphqwh ruwrjrqdohv
hv frqvwdqwh h ljxdo d od vxpd gh orv ydoruhv gh odv whqvlrqhv sulqflsdohv1 Vl L hv qxor/
ho hvwdgr gh whqvlrqhv fruuhvsrqglhqwh vh oodpd hvwdgr sodqr gh whqvlq1

418 Hvwdgr sodqr gh whqvlrqhv

Fxdqgr odv frpsrqhqwhv whqvlrqdohv vreuh sodqrv qrupdohv do hmh }/ 5 >  5% |  5+ / vrq
qxodv/ odv whqvlrqhv w hvwq vlhpsuh frqwhqlgdv hq ho sodqr {|/ | hqwrqfhv vh glfh txh vh
wlhqh xq hvwdgr sodqr gh whqvlrqhv1 Hvwh hv ho fdvr/ sru hmhpsor/ gh xqd sodfd ghojdgd
fdujdgd phgldqwh ixhu}dv dsolfdgdv hq ho frqwruqr | sdudohodv do sodqr gh od sodfd1 Ho
hvwdgr whqvlrqdo txhgd hqwrqfhv ghqlgr sru odv frpsrqhqwhv % > + >  %+ 1 Frqrflgdv
hvwdv frpsrqhqwhv gho whqvru gh whqvlrqhv hq fxdotxlhu sxqwr R/ hv srvleoh ghwhuplqdu
od whqvlq vreuh xqd vxshuflh duelwuduld/ vl vh frqrfhq orv frvhqrv gluhfwruhv gh od
plvpd1
Vhd DE hvwd rulhqwdflq duelwuduld/ | q +o> p,/ frq o @ frv  | p @ vlq / ho yhfwru
qrupdo txh od ghqh1 Sru htxloleulr/ | vhjq od h{suhvlq +41<,/ vh wlhqh=
w% @ % frv  .  +% vlq  +4153d,
w+ @  %+ frv  . + vlq  +4153e,
grqgh w% | w+ vrq odv frpsrqhqwhv fduwhvldqdv gh od whqvlq w hq ho sxqwr R vhjq ho
sodqr DE1 Odv frpsrqhqwhv qrupdo | wdqjhqfldo gh glfkd whqvlq vh rewlhqhq sur|hf0
wdqgr odv frpsrqhqwhv w% | w+ vreuh odv gluhfflrqhv qrupdo | wdqjhqfldo do sodqr DE/
uhvshfwlydphqwh=
 @ w% frv  . w+ vlq 
@  % frv2  . + vlq2  . 5 %+ vlq  frv  +4154d,
 @ w+ frv   w% vlq 
@  %+ +frv2   vlq2 , . ++   % , vlq  frv  +4154e,

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


4181 HVWDGR SODQR GH WHQVLRQHV 44

Ilj1 41;= Hvwdgr sodqr gh whqvlrqhv

Gh odv hfxdflrqhv dqwhulruhv vh ghgxfh txh h{lvwh xq flhuwr qjxor  sdud ho fxdo od
whqvlq wdqjhqfldo  vh dqxod/ hv ghflu=

 %+ +frv2   vlq2 , . ++  % , vlq  frv  @ 3 +4155,


gh grqgh
 %+ vlq  frv  4
@ 2 2 @ wdq 5 +4156,
%  + frv   vlq  5
D sduwlu gh hvwd hfxdflq hv srvleoh kdoodu grv gluhfflrqhv shushqglfxoduhv hqwuh v sdud
odv fxdohv od whqvlq wdqjhqfldo vh dqxod> glfkdv gluhfflrqhv vrq odv gluhfflrqhv sulqflsd0
ohv gh whqvlq | odv whqvlrqhv qrupdohv fruuhvsrqglhqwhv vrq odv whqvlrqhv sulqflsdohv1
Vl vh frqrfhq odv frpsrqhqwhv gho whqvru gh whqvlrqhv fruuhvsrqglhqwhv d grv sodqrv
shushqglfxoduhv hqwuh v +% / + /  %+ , hv srvleoh ghwhuplqdu odv whqvlrqhv sulqflsdohv
phgldqwh xqd frqvwuxfflq jufd oodpdgd fufxor gh Prku/ txh vh pxhvwud hq od Iljxud
41<1 Hq ho sodqr    vh frqvwux|h ho fufxor txh sdvd sru orv sxqwrv G+% >  %+ , |
G ++ >  %+ ,/ frq fhqwur hq F + 2 +% . + , > 3 ,= Odv lqwhuvhfflrqhv gho fufxor frq ho hmh
 ghwhuplqdq orv ydoruhv gh odv whqvlrqhv sulqflsdohv/ |d txh sdud hoorv  @ 3=
D sduwlu gh od frqvwuxfflq jufd gho fufxor vh sxhghq fdofxodu orv ydoruhv gh odv
whqvlrqhv sulqflsdohv/  | 2 / frpr=
v
%  + 2

% .  +
 @ DF . FG @ . .  2%+ +4157d,
5 5
v
%  + 2

% .  +
2 @ DF  FG @  .  2%+ +4157e,
5 5

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


45 FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH HODVWLFLGDG

Ilj1 41<= Fufxor gh Prku sdud hvwdgr sodqr gh whqvlrqhv

Wdpelq vh sxhgh phglu ho qjxor 5 txh ghqh odv gluhfflrqhv sulqflsdohv gh whqvlq
uhvshfwr d orv hmhv +{> |,1 Sru rwur odgr/ od whqvlq wdqjhqfldo p{lpd hq ho sxqwr hv
ljxdo do udglr gho fufxor/ hv ghflu=
v 2
4  %  +
 6@% @ +   2 , @ .  2%+ +4158,
5 5

Od frqvwuxfflq jufd gh orv fufxorv gh Prku hv wdpelq srvleoh hq od vlwxdflq


jhqhudo gh xq hvwdgr wuld{ldo gh whqvlrqhv/ dxqtxh gh irupd dojr pv frpsohmd d od dtx
frphqwdgd1

419 Frqfhswr gh ghirupdflq

Frqvlghuhprv xq fxhusr fxdotxlhud vrphwlgr d od dfflq gh ixhu}dv dsolfdgdv/ | frq


yqfxorv vxflhqwhv frpr sdud lpshgluoh prylplhqwrv gh volgr ujlgr1 Gdgr txh qr
h{lvwh pdwhuldo dojxqr txh vhd lqqlwdphqwh ujlgr/ od dfflq gh odv ixhu}dv vh wudgxfh
hq txh ho fxhusr vh ghirupd1 Vxsrqguhprv hq or txh vljxh txh ho fxhusr vh frpsruwd
gh irupd vxflhqwhphqwh ujlgd frpr sdud txh orv prylplhqwrv txh vh surgxfhq hq
ho surfhvr gh ghirupdflq vhdq shtxhrv frpsdudgrv frq odv glphqvlrqhv gho fxhusr
+sulqflslr gh uljlgh},1
Od ghirupdflq gh xq hohphqwr glihuhqfldo gh yroxphq gh glphqvlrqhv +g{> g|> g},/
wdo frpr ho txh vh pxhvwud hq od Iljxud 4143/ sxhgh ghvfrpsrqhuvh hq wuhv sduwhv=
urwdflq | wudvodflq +prylplhqwrv gh volgr ujlgr, | ghirupdflq sxud +fdpelr gh
irupd,1 Qrv rfxsduhprv hq hvwh dsduwdgr gh od ghirupdflq sxud qlfdphqwh1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


4191 FRQFHSWR GH GHIRUPDFLQ 46

Ilj1 4143= Surfhvr gh ghirupdflq gh xq hohphqwr gh yroxphq

Orv odgrv gho sdudohohsshgr hohphqwdo prglfdq vxv orqjlwxghv lqlfldohv g{/ g|/ g}
gh pdqhud txh odv sur|hfflrqhv gh odv qxhydv orqjlwxghv vreuh orv wuhv hmhv gh uhihuhqfld
sdvdq d ydohu +4 . % , g{> +4 . + , g|> +4 . 5 , g}/ uhvshfwlydphqwh1 Dvlplvpr/ odv
sur|hfflrqhv gh orv qjxorv uhfwrv txh irupdq hqwuh v odv fdudv gho hohphqwr dqwhv gh
od ghirupdflq ydudq sdud sdvdu d ydohu/ h{suhvdgdv hq udgldqhv/ @5  %+ > @5
 %5 > @5  +5 1 Vh oodpdq dodujdplhqwrv xqlwdulrv r ghirupdflrqhv olqhdohv d orv ydoruhv
% > + > 5 | glvwruvlrqhv r ghirupdflrqhv dqjxoduhv d orv ydoruhv  %+ >  %5 >  +5 1 Ghelgr do
sulqflslr gh uljlgh}/ wdqwr odv ghirupdflrqhv olqhdohv frpr odv dqjxoduhv vrq shtxhdv/
frpsdudgdv frq od xqlgdg1
Vh frqvlghudq srvlwlydv odv ghirupdflrqhv olqhdohv gh dodujdplhqwr | qhjdwlydv odv
gh dfruwdplhqwr1 Dvlplvpr/ vh frqvlghudq srvlwlydv odv ghirupdflrqhv dqjxoduhv txh
ruljlqdq glvplqxflq gh orv qjxorv uhfwrv irupdgrv sru orv sodqrv fruuhvsrqglhqwhv d
orv hmhv gh uhihuhqfld/ | qhjdwlydv odv txh ruljlqdq dxphqwr gh glfkrv qjxorv1
H{shulphqwdophqwh/ vh revhuyd txh/ hq orv pdwhuldohv phfqlfdphqwh lvwursrv/ odv
whqvlrqhv qrupdohv gdq oxjdu d dodujdplhqwrv/ plhqwudv txh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv
suryrfdq glvwruvlrqhv +yhu Vhfflq 4143,1

Ilj1 4144= Dodujdplhqwr | glvwruvlq hq xq pdwhuldo lvwursr

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


47 FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH HODVWLFLGDG

41: Whqvru gh ghirupdflrqhv


$ $
Frqvlghuhprv xq hohphqwr xqlwdulr RG @  q > gh frvhqrv gluhfwruhv +o> p> q,1 Vh ghqh
frpr ghirupdflq  gho hohphqwr RG do ghvsod}dplhqwr GG gho sxqwr G/ ruljlqdgr
$ $

sru od ghirupdflq gho sdudohohsshgr hohphqwdo txh whqjd d RG sru gldjrqdo/ suhvflq0
glhqgr gh urwdflrqhv | wudvodflrqhv gh volgr ujlgr +yhu Iljxud 4145d,1
Fdofxodprv d frqwlqxdflq odv frpsrqhqwhv fduwhvldqdv gho yhfwru / r vhd +% >  +c 5 ,1
Sdud hoor/ vxpdprv odv frpsrqhqwhv gho ghvsod}dplhqwr gho sxqwr G ghelgdv d orv dodu0
jdplhqwrv xqlwdulrv % > + > 5 | d odv glvwruvlrqhv  %+ >  %5 >  +5 +Iljxudv 4145e | f,=
 %+
p . %5 q

 % @ % o .
5 5
 %+  +5
+ @ o . + p . q +4159,
5 5
 %5  +5
5 @ o. p . 5 q
5 5

Ilj1 4145= +d, Frqfhswr gh yhfwru ghirupdflq +e, Ghvsod}dplhqwrv ghelgrv d orv
dodujdplhqwrv +f, Ghvsod}dplhqwrv ghelgrv d odv glvwruvlrqhv

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


41:1 WHQVRU GH GHIRUPDFLRQHV 48

r pdwulfldophqwh=
B @ (? +415:,

grqgh B | ? vrq orv yhfwruhv gh ghirupdflq | ho hohphqwr xqlwdulr/ ghqlgrv dqwhulru0


phqwh/ | ( hv ho whqvru gh ghirupdflrqhv txh hv ljxdo d=
5  %+  %5 6
% 2 2
9  %+ +  +5 :
(@9
7 2 2 :
8 +415;,
 %5  +5 5
2 2
Ho whqvru gh ghirupdflrqhv hv vlpwulfr/ do kdehu suhvflqglgr hq vx frqvwuxfflq gh
odv urwdflrqhv gh volgr ujlgr1
Vh ghgxfh gh od h{suhvlq +415:, txh/ frqrflgdv odv frpsrqhqwhv gho hvwdgr gh
ghirupdflq gh xq sxqwr +whqvru gh ghirupdflrqhv, | orv frvhqrv gluhfwruhv gh xq
hohphqwr olqhdo fxdotxlhud/ vh sxhgh frqrfhu od ghirupdflq gh glfkr hohphqwr1
Od ghirupdflq orqjlwxglqdo  gho hohphqwr xqlwdulr vh rewlhqh sur|hfwdqgr  vreuh
ho yhfwru q=

 @   q
@ % o2 . + p2 . 5 q2 .  %+ op .  +5 pq .  5% qo +415<,

Vx ghirupdflq dqjxodu @5 vh sxhgh kdoodu phgldqwh od h{suhvlq=


t

@ mm2  2 +4163,
5

Ilj1 4146= Horqjdflq | glvwruvlq gh xq hohphqwr xqlwdulr

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


49 FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH HODVWLFLGDG

41; Hodvwlflgdg | olqhdolgdg1 Oh| gh Krrnh

Wrgr fxhusr vh ghirupd edmr od dfflq gh odv ixhu}dv dsolfdgdv/ | do fhvdu vwdv/ ho
fxhusr wlhqgh d uhfxshudu vx irupd sulplwlyd1 Hvwd whqghqfld txh/ hq pd|ru r phqru
judgr/ wlhqhq wrgrv orv fxhusrv vh ghqrplqd hodvwlflgdg1
Hq uhdolgdg/ orv fxhusrv qr vrq ql shuihfwdphqwh hovwlfrv ql shuihfwdphqwh lqhov0
wlfrv1 Odv ghirupdflrqhv txh hq hoorv vh surgxfhq frqvwdq gh xqd sduwh gh ghirupdflq
hovwlfd/ txh ghvdsduhfh do fhvdu odv ixhu}dv dsolfdgdv/ | xqd sduwh gh ghirupdflq shu0
pdqhqwh/ txh vh pdqwlhqh srvwhulruphqwh1 Hq xq hohydgr qphur gh fxhusrv/ vl odv
ixhu}dv qr vreuhsdvdq ghwhuplqdgrv ydoruhv/ odv ghirupdflrqhv shupdqhqwhv vrq px|
shtxhdv/ | hq frqvhfxhqfld/ glfkrv fxhusrv sxhghq frqvlghuduvh hovwlfrv1
Frqvlghuhprv xq h{shulphqwr vhqfloor= vh prqwd xqd yljd eldsr|dgd frpr od gh od
Iljxud 4147 | vh plgh ho ghvsod}dplhqwr yhuwlfdo  gh xq flhuwr sxqwr D gh od plvpd
surgxflgr sru xqd ixhu}d S dsolfdgd hq rwur sxqwr E gh glfkd yljd1 Od ixhu}d S vh
dxphqwd gh irupd judgxdo kdvwd xq flhuwr ydoru | vh glexmd od fxuyd S   rewhqlgd1
Vl dkrud ghvfdujdprv od yljd gh irupd judgxdo | glexmdprv wdpelq od fxuyd S   hq
ghvfdujd/ revhuyduhprv txh sdud ydoruhv p{lprv gh S phqruhv txh flhuwr ydoru oplwh
Se / oodpdgr oplwh hovwlfr/ odv udpdv gh fdujd | ghvfdujd frlqflghq/ qr kd| ghirupdflq
shupdqhqwh/ | sru or wdqwr/ ho frpsruwdplhqwr hv hovwlfr1 Vl od fdujd S h{fhgh ho
oplwh hovwlfr/ od udpd gh ghvfdujd vh vhsdud gh od gh fdujd/ vh surgxfhq ghirupdflrqhv
shupdqhqwhv | vh glfh txh ho frpsruwdplhqwr qr hv shuihfwdphqwh hovwlfr1
Hq ho plvpr h{shulphqwr revhuyduhprv txh h{lvwh rwur ydoru oplwh SR / phqru txh
Se +|/ qrupdophqwh/ su{lpr d vwh,/ oodpdgr oplwh gh sursruflrqdolgdg/ wdo txh sdud
fdujdv phqruhv txh vwh orv ghvsod}dplhqwrv vrq sursruflrqdohv d odv ixhu}dv txh orv
ruljlqdq1 Hvwh hqxqfldgr ghqh ho frpsruwdplhqwr hovwlfr olqhdo | vh frqrfh frpr Oh|
gh Krrnh/ |d txh ixh hvwdeohflgr sru Urehuw Krrnh hq 49:; hq vx wudedmr Gh Srwhqwld
Uhvwlwxwlyd +ri Vsulqjv,1

Ilj1 4147= H{shulphqwr | fxuyd fdujdghvsod}dplhqwr

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


41<1 SULQFLSLR GH VXSHUSRVLFLQ 4:

Pdwhpwlfdphqwh/ od oh| gh Krrnh vh h{suhvd gh od irupd=

 @ nS +4164,

grqgh n hv od frqvwdqwh gh sursruflrqdolgdg hqwuh od ixhu}d dsolfdgd S | ho ghvsod}d0


plhqwr  txh vwd surgxfh1 Reyldphqwh/ hvwd frqvwdqwh ghshqgh gh od jhrphwud gho
sureohpd | gh odv surslhgdghv phfqlfdv gho pdwhuldo gh od yljd1

41< Sulqflslr gh vxshusrvlflq

Vl vh fxpsoh od oh| gh Krrnh | vh vxsrqh txh orv ghvsod}dplhqwrv surgxflgrv sru odv
ixhu}dv dfwxdqwhv vrq px| shtxhrv hq uhodflq d odv glphqvlrqhv gho fxhusr/ gh wdo
pdqhud txh vh sxhgd frqvlghudu txh vwh pdqwlhqh od irupd | glphqvlrqhv ruljlqdohv/
hqwrqfhv sxhgh dsolfduvh ho Sulqflslr gh Vxshusrvlflq r Sulqflslr gh Olqhdolgdg1 Ho
Sulqflslr gh Vxshusrvlflq hvwdeohfh txh orv hihfwrv txh xq vlvwhpd gh ixhu}dv dsolfdgdv
ruljlqd hq xq fxhusr vrq ljxdohv d od vxpd gh orv hihfwrv txh ruljlqdq hvdv plvpdv
ixhu}dv dfwxdqgr sru vhsdudgr1
Vl vreuh xq fxhusr dfwd xq vlvwhpd irupdgr sru wuhv ixhu}dv S > S2 | S > ho Sulqflslr
gh Vxshusrvlflq hvwdeohfh txh od frpsrqhqwh x gho ghvsod}dplhqwr gh xq sxqwr lqwhulru
R> vhjq xqd flhuwd gluhfflq gh uhihuhqfld/ vhu=

x @ x . x2 . x +4165,

grqgh x > x2 | x vrq orv ydoruhv txh wrpd ho fruuhvsrqglhqwh ghvsod}dplhqwr fxdqgr
dfwdq S > S2 | S vrodv/ uhvshfwlydphqwh1 Vl od oh| gh Krrnh hv dsolfdeoh/ vhu=

x @ n S x2 @ n2 S2 x @ n S +4166,

| srguhprv hvfulelu=
x @ n S . n2 S2 . n S +4167,

Ilj1 4148= Sulqflslr gh vxshusrvlflq

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


4; FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH HODVWLFLGDG

Hq yluwxg gh odv surslhgdghv frqpxwdwlyd | dvrfldwlyd gh od vxpd/ uhvxowd fodur


txh ho hqxqfldgr gho Sulqflslr gh Vxshusrvlflq hv htxlydohqwh d hvwdeohfhu txh orv
hihfwrv txh xq vlvwhpd gh ixhu}dv dsolfdgdv ruljlqd hq xq fxhusr vrq lqghshqglhqwhv gho
rughq gh dsolfdflq gh odv ixhu}dv1 Pdwhpwlfdphqwh/ ho Sulqflslr gh Vxshusrvlflq
hvwdeohfh txh od uhodflq dfflq0uhvsxhvwd hv olqhdo/ | wlhqh/ sru wdqwr/ odv surslhgdghv
gh odv ixqflrqhv olqhdohv1

4143 Oh| gh Krrnh jhqhudol}dgd

Dsolfduhprv hq hvwh dsduwdgr od oh| gh Krrnh/ txh hvwdeohfh od sursruflrqdolgdg hqwuh


ixhu}dv +dfflrqhv, | ghvsod}dplhqwrv +hihfwrv,/ d od uhodflq h{lvwhqwh hqwuh whqvlrqhv
| ghirupdflrqhv dfwxdqwhv hq xq sxqwr1 Hqxqfldgd gh hvwd irupd/ vh oh oodpd oh| gh
Krrnh jhqhudol}dgd/ | orv frhflhqwhv gh sursruflrqdolgdg txh dsduhfhq vrq frqvwdqwhv
fdudfwhuvwlfdv gho pdwhuldo/ | qr ghshqghq gh od jhrphwud gho fxhusr/ |d txh ho hvwdgr
whqvlrqdo | gh ghirupdflq vrq surslrv gh xq sxqwr1
Dvlplvpr/ dgplwluhprv hq wrgrv qxhvwurv ghvduuroorv txh orv fxhusrv vrq phfql0
fdphqwh lvwursrv/ hv ghflu/ txh vxv surslhgdghv phfqlfdv vrq ljxdohv hq wrgdv odv
gluhfflrqhv1 Hvwd klswhvlv gh lvrwursd phfqlfd qr vh fxpsoh h{dfwdphqwh hq dojxqrv
pdwhuldohv gh frqvwuxfflq wdohv frpr od pdghud/ txh hv eurvd/ ql hq odv urfdv hvwudwl0
fdgdv/ ql hq pdwhuldohv ideulfdgrv phgldqwh xq surfhvr gh odplqdflq/ hwf1 D shvdu gh
hoor/ orv uhvxowdgrv txh vh rewlhqhq frq hvwd klswhvlv vrq vdwlvidfwrulrv hq od pd|rud
gh orv fdvrv1

Ilj1 4149= Hohphqwr glihuhqfldo gh yroxphq | ghirupdflq edmr whqvlq qrupdo

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


41431 OH\ GH KRRNH JHQHUDOL]DGD 4<

Frqvlghuhprv xq hohphqwr glihuhqfldo gh yroxphq vreuh fx|dv fdudv dfwdq odv fr0
uuhvsrqglhqwhv frpsrqhqwhv gh whqvlq +Iljxud 4149,1 Sdud hvwxgldu od ghirupdflq gho
hohphqwr/ vh xwlol}d ho sulqflslr gh vxshusrvlflq/ vxpdqgr odv ghirupdflrqhv surgx0
flgdv sru odv glvwlqwdv frpsrqhqwhv gh whqvlq dfwxdqgr sru vhsdudgr1 Hq yluwxg gh
od klswhvlv gh lvrwursd phfqlfd/ vxsrqguhprv txh hvwdv ghirupdflrqhv vrq lqghshq0
glhqwhv gh od rulhqwdflq gh orv hmhv gh uhihuhqfld hvfrjlgrv1
Vxsrqjdprv sulphur txh vreuh ho hohphqwr glihuhqfldo vor dfwd od frpsrqhqwh %
gh whqvlq qrupdo/ vreuh grv fdudv rsxhvwdv1 H{shulphqwdophqwh vh frpsuxhed txh/
hq pdwhuldohv lvwursrv/ odv whqvlrqhv qrupdohv qr surgxfhq ghirupdflq dqjxodu | vor
ruljlqdq ghirupdflrqhv olqhdohv vhjq odv dulvwdv gho sdudohohsshgr +Iljxud 4149e,1 Gh
dfxhugr frq od oh| gh Krrnh/ hvwdv ghirupdflrqhv olqhdohv vhuq sursruflrqdohv d odv
whqvlrqhv % txh odv surgxfhq/ hv ghflu=
R D  RD %
% @ @
RD H
 
R E  RE %
+ @ @ % @  +4168,
RE H
 
R F  RF %
5 @ @ % @ 
RF H
grqgh H hv ho pgxor gh hodvwlflgdg orqjlwxglqdo r pgxor gh \rxqj/ xqd surslhgdg
gho pdwhuldo txh vh ghwhuplqd h{shulphqwdophqwh1 Hv fodur hq odv h{suhvlrqhv +4168,
txh odv glphqvlrqhv gho pgxor gh hodvwlflgdg vrq gh ixhu}d sru xqlgdg gh vxshuflh
^I O32 `1 Ho pgxor gh hodvwlflgdg ixh lqwurgxflgr sru U1 \rxqj hq 4;36/ dxqtxh vx
ghqlflq prghuqd vh gheh d O1 Qdylhu +4;59,1 Hq od Wdeod :14 jxudq ydoruhv phglrv
gho pgxor gh hodvwlflgdg gh dojxqrv pdwhuldohv xwlol}dgrv hq frqvwuxfflq/ lqjhqlhud
flylo | phfqlfd1
Hq odv h{suhvlrqhv dqwhulruhv vh revhuyd txh ho dodujdplhqwr orqjlwxglqdo xqlwdulr
% yd dfrpsddgr gh frqwudfflrqhv odwhudohv xqlwduldv + > 5 / sursruflrqdohv d % /

Pdwhuldo H ^JSd` Pdwhuldo H ^JSd`


Dfhur 543 Krupljq 53
Freuh 453 Flqf 433
Odwq 433 Gxudoxplqlr :3
Eurqfh 443 Doxplqlr :9
Judqlwr 83 Ixqglflq 4:3
Pdghud 43 Hvwdr 73

Wdeod 414= Pgxor gh \rxqj sdud glihuhqwhv pdwhuldohv

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


53 FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH HODVWLFLGDG

vlhqgr  xq frhflhqwh gh sursruflrqdolgdg dglphqvlrqdo oodpdgr frhflhqwh gh Srlvvrq


+V1 G1 Srlvvrq/ 4;5<, txh hv xqd frqvwdqwh ivlfd gho pdwhuldo1 Hq ho dfhur ho ydoru gho
frhflhqwh gh Srlvvrq  hv ljxdo d 3> 6 | hq ho krupljq ydoh hqwuh 3> 48 | 3> 531
Gh irupd dqorjd/ od dfwxdflq gh od frpsrqhqwh qrupdo gh whqvlq + surgxfh
xqdv ghirupdflrqhv orqjlwxglqdohv | wudqvyhuvdohv gh ydoru=
+ +
+2 @ 52 @ %2 @  +4169,
H H
| od dfwxdflq gh od frpsrqhqwh qrupdo gh whqvlq  5 surgxfh xqdv ghirupdflrqhv=
5 5
5 @ + @ % @  +416:,
H H
Dsolfdqgr ho sulqflslr gh vxshusrvlflq/ od ghirupdflq olqhdo vhjq ho hmh { ghelgd
d od dfflq frqmxqwd gh odv whqvlrqhv qrupdohv  % > + > 5 vhu % @ % . %2 . % 1
Dqorjdphqwh rfxuulu sdud odv ghirupdflrqhv olqhdohv + | 5 1 Sru or wdqwr/ vh wlhqh=
% 
% @  + + . 5 ,
H H
+ 
+ @  +5 . % , +416;,
H H
5 
5 @  +% .  + ,
H H
Frqvlghuhprv dkrud odv ghirupdflrqhv txh odv frpsrqhqwhv wdqjhqfldohv gh od whq0
vlq surgxfhq hq ho sdudohohsshgr hohphqwdo1 H{shulphqwdophqwh vh frpsuxhed txh/ hq
xq pdwhuldo phfqlfdphqwh lvwursr/ od dfwxdflq gh fdgd xqr gh orv sduhv gh whqvlrqhv
wdqjhqfldohv uhfsurfrv +hvwr hv/  %+ |  +% >  +5 |  5+ >  %5 |  5% , surgxfh xqd ghirupd0
flq dqjxodu + %+ >  +5 >  5% > uhvshfwlydphqwh, txh wudqvirupd glfkr sdudohohsshgr uhfwr
hq xqr reofxr +yhu Iljxud 414:,1

Ilj1 414:= Ghirupdflq edmr whqvlq wdqjhqfldo

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


41431 OH\ GH KRRNH JHQHUDOL]DGD 54

Vhjq od oh| gh Krrnh/ odv glvwruvlrqhv surgxflgdv vhuq sursruflrqdohv d od whqvlq


wdqjhqfldo dfwxdqwh=
 %+
 %+ @
J
 +5
 +5 @ +416<,
J
 5%
 5% @
J
grqgh J hv xqd frqvwdqwh ivlfd gho pdwhuldo txh vh oodpd pgxor gh hodvwlflgdg wudqv0
yhuvdo r pgxor gh uljlgh} d fruwdqwh | wlhqh odv glphqvlrqhv ^I O32 `1
Odv hfxdflrqhv +416;, | +416<, frqvwlwx|hq od h{suhvlq dqdowlfd gh od oh| gh Krrnh
jhqhudol}dgd sdud xq pdwhuldo lvwursr1 Hvwdv hfxdflrqhv sxhghq lqyhuwluvh sdud rewhqhu
odv frpsrqhqwhv gho hvwdgr gh whqvlrqhv hq ixqflq gho hvwdgr gh ghirupdflrqhv=

% @ J, . 5%  %+ @ J %+
+ @ J, . 5+  +5 @ J +5 +4173,
5 @ J, . 55  5% @ J 5%

grqgh J, @ % . + . 5 hv od glodwdflq yroxpwulfd |  |  vrq orv frhflhqwhv gh


Odp/ ghqlgrv sru odv vljxlhqwhv h{suhvlrqhv=
H H
@ @ +4174,
+4 . ,+4  5, 5+4 . ,

414314 Pgxor gh uljlgh} d fruwdqwh


Dqdolfhprv xq hohphqwr glihuhqfldo fxdgudgr DEFG/ vrphwlgr d xq hvwdgr sodqr gh
fruwdqwh sxur  %+ @  / dfwxdqgr hq odv fdudv gho hohphqwr +yhu Iljxud 414;d,1 Vhjq
od frqvwuxfflq gho fufxor gh Prku fruuhvsrqglhqwh +yhu Iljxud 414;e,/ odv whqvlrqhv
sulqflsdohv gh hvwh hvwdgr vrq  @ . | 2 @  sdud gluhfflrqhv irupdqgr xq
qjxor gh @7 udg frq ho hmh krul}rqwdo1 Sru wdqwr/ ho sodqr gh od gldjrqdo EG hvw
vrphwlgr d xqd wudfflq sulqflsdo gh ydoru  @ . / | ho sodqr gh od gldjrqdo DF hvw
frpsulplgr sru xqd whqvlq sulqflsdo gh ydoru 2 @  1
Vl sru frprglgdg vh jlud @7 udg ho hohphqwr glihuhqfldo | vh holjhq xqrv hmhv gh
uhihuhqfld +{> |, dolqhdgrv frq odv gluhfflrqhv sulqflsdohv gh whqvlq +yhu Iljxud 414<,/
vh wlhqh % @  @ . | + @ 2 @  1 Hq hvwd vlwxdflq/ ho dodujdplhqwr gh orv
vhjphqwrv RD | RF hv ljxdo do dfruwdplhqwr gh orv vhjphqwrv RE | RG1 Sxhgh
hvfuleluvh txh=

RD @ RD +4 . % , +4175d,
RE  @ RE +4 . + , +4175e,

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


55 FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH HODVWLFLGDG

Ilj1 414;= +d, Hvwdgr gh fruwdqwh sxur +e, Fufxor gh Prku

Ghvsuhfldqgr lqqlwvlprv gh vhjxqgr rughq/ odv orqjlwxghv DE/ EF/ FG | GD qr


_ fdpeld
fdpeldq/ shur v or kdfhq orv qjxorv hqwuh orv vhjphqwrv1 Dv/ ho qjxor RDE
_
do RD E/ fx|d wdqjhqwh ydoh=
   RE  RE +4 . + , 4 . +
wdq
7

5
@
RD @
RD +4 . % ,
@
4 . %
+4176,

|d txh RD @ RE1 Sru od oh| gh Krrnh jhqhudol}dgd/ | uhfrugdqgr txh % @  |


+ @  / vh wlhqh=
4 4.
% @ +%  + , @ .  +4177d,
H H
4 4.
+ @ ++  % , @   +4177e,
H H
Dghpv=
  wdq Ze  wdq 2
4 . wdq Ze wdq 2
wdq  @
7 5
4  2
4 . 2
* +4178,

sdud qjxorv @5 shtxhrv1 Ljxdodqgr odv hfxdflrqhv +4176, | +4178, vh wlhqh=
 4.
@  +4179,
5 H
| uhfrugdqgr txh  @  @J vh wlhqh txh=
H
J@ +417:,
5 +4 . ,

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


41431 OH\ GH KRRNH JHQHUDOL]DGD 56

Ilj1 414<= Glvwruvlq edmr hvwdgr gh fruwdqwh sxur

grqgh J hv ho pgxor gh uljlgh} d fruwdqwh1 Vh revhuyd txh vx ydoru hv ljxdo d / ho vh0


jxqgr frhflhqwh gh Odp1 Sru wdqwr/ xq pdwhuldo hovwlfr lvwursr ylhqh fdudfwhul}dgr
sru fxdotxlhud gh orv sduhv gh frqvwdqwhv ivlfdv +H> ,> +H> J, +> ,1
Sru lqwxlflq ivlfd | ud}rqhv whuprglqplfdv/ ho pgxor gh uljlgh} d fruwdqwh gh0
eh vhu srvlwlyr/ sru or wdqwr gheh vhu   4> 31 Vlq hpedujr/ qr vh kdq phglgr
frhflhqwhv gh Srlvvrq qhjdwlyrv hq qlqjq pdwhuldo1 Ho ydoru pqlpr gh > phglgr
h{shulphqwdophqwh/ hv ho gho ehulolr + @ 3> 34  3> 38,1

414315 Pgxor gh hodvwlflgdg yroxpwulfr

Frqvlghuhprv xq sdudohohsshgr glihuhqfldo gh odgrv +g{> g|> g}, vrphwlgr d od dfflq


gh whqvlrqhv qrupdohv  % > + > 5 dfwxdqgr vreuh vxv fdudv1 Od ghirupdflq olqhdo vhjq
orv hmhv +{> |> }, hv ljxdo d % > + > 5 +Iljxud 4153,1 Hq frqvhfxhqfld/ ho yroxphq gho
hohphqwr h{shulphqwd xqd yduldflq xqlwduld ljxdo d=

gY  +4 . % ,+4 . + ,+4 . 5 ,
@ +417;,
gY 4
grqgh gY @ g{g|g} hv ho yroxphq lqlfldo | gY  @ +4 . % ,g{+4 . + ,g|+4 . 5 ,g} hv ho
yroxphq ghvsxv gh od ghirupdflq1
Vl vh ghvsuhfldq lqqlwvlprv gh rughq vxshulru/ hvwd yduldflq hv ljxdo d=

gY 
@ 4 . % . + . 5 +417<,
gY

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


57 FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH HODVWLFLGDG

Ilj1 4153= Ghirupdflq edmr whqvlrqhv qrupdohv

Gh od uhodflq dqwhulru vh revhuyd txh od glodwdflq felfd/ hv ghflu/ ho lqfuhphqwr


xqlwdulr gh yroxphq/ hv ljxdo d=

gY   gY
@ J, @ % . + . 5 +4183,
gY
Sdud rewhqhu od h{suhvlq gh hvwd glodwdflq yroxpwulfd hq ixqflq gh odv whqvlrqhv
dfwxdqwhv/ vh vxpdq odv ljxdogdghv +416;, gh od oh| gh Krrnh jhqhudol}dgd/ hv ghflu=

4  5
J, @ % . + . 5 @ +% . + . 5 , +4184,
H
Vl ho hvwdgr whqvlrqdo d txh hvw vrphwlgr ho sdudohohsshgr hohphqwdo hv wdo txh vh
fxpsoh txh % @  + @ 5 @ s +hvwdgr gh suhvlq klgurvwwlfd,/ hqwrqfhv ho ydoru gh od
glodwdflq yroxpwulfd hv ljxdo d=

+4  5, s
J, @ 6 s@ +4185,
H N
grqgh=
H
N@ +4186,
6+4  5,
hv xqd frqvwdqwh ivlfd gho pdwhuldo txh vh oodpd pgxor gh hodvwlflgdg yroxpwulfr/ |
wlhqh glphqvlrqhv ^I O32 `1
Sru lqwxlflq ivlfd | ud}rqhv whuprglqplfdv/ ho pgxor gh hodvwlflgdg yroxpwulfr
gheh vhu srvlwlyr/ or fxdo lpsolfd txh   4@5= Hv ghflu/ txh hq fxdotxlhu pdwhuldo
lvwursr ho frhflhqwh gh Srlvvrq gheh vhu qhfhvduldphqwh lqihulru d 3> 8/ txh fruuhvsrqgh
do oplwh gh frpsruwdplhqwr lqfrpsuhvleoh +N @ 4,1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


41441 UHODFLQ WHQVLQ0GHIRUPDFLQ1 HVWXGLR H[SHULPHQWDO 58

4144 Uhodflq whqvlq0ghirupdflq1 Hvwxglr h{shulphqwdo

Od uhodflq uhdo hqwuh whqvlq | ghirupdflq gh xq pdwhuldo vh ghwhuplqd gh irupd


h{shulphqwdo phgldqwh hqvd|rv hq oderudwrulr1 Orv hqvd|rv pv vlpsohv gh uhdol}du vrq
orv gh wudfflq r gh frpsuhvlq sxud vreuh surehwdv floqgulfdv r sulvpwlfdv qrupdol0
}dgdv1 Hvwrv hqvd|rv vh uhdol}dq dsolfdqgr hq orv h{wuhprv gh od surehwd xqd ixhu}d S
hq gluhfflq gho hmh gh od plvpd1 Oodpdqgr D do uhd lqlfldo gh od vhfflq wudqvyhuvdo
gh od surehwd/ vh ghqh frpr whqvlq qrplqdo +phgld, d od uhodflq=
S
@ +4187,
D
Sru rwur odgr/ oodpdqgr O d od orqjlwxg fdoleudgd gh od surehwd | O do dodujdplhqwr
gh vwd surgxflgd sru od ixhu}d d{ldo/ vh ghqh frpr ghirupdflq d{ldo qrplqdo d od
uhodflq=
O
@ +4188,
O
Vl hq ho hqvd|r vh plgh wdpelq od yduldflq g gh xqd gh odv glphqvlrqhv wudqvyhu0
vdohv gh od surehwd/ gh orqjlwxg lqlfldo g> vh sxhgh fdofxodu od ghirupdflq wudqvyhuvdo
qrplqdo frpr=
g
| @ +4189,
g
Ho hqvd|r vh uhdol}d dxphqwdqgr surjuhvlydphqwh od ixhu}d S dsolfdgd gh irupd
ohqwd | judgxdo | plglhqgr orv dodujdplhqwrv d{ldohv O | orv dfruwdplhqwrv wudqvyhu0
vdohv g fruuhvsrqglhqwhv d fdgd qlyho gh fdujd1 D sduwlu gh orv frqmxqwrv gh ydoruhv
+S> O> g, rewhqlgrv/ vh fdofxodq orv fruuhvsrqglhqwhv frqmxqwrv gh ydoruhv gh whq0
vlq | ghirupdflq qrplqdohv +> > | ,1 Orv sduhv +> , vh uhsuhvhqwdq hq xqd fxuyd
txh vh ghqrplqd fxuyd gh whqvlq0ghirupdflq gho pdwhuldo +Iljxud 4155,1
Od fxuyd whqvlq0ghirupdflq rewhqlgd ghshqgh gh pxowlwxg gh idfwruhv +yhorflgdg
gh dsolfdflq gh od fdujd/ whpshudwxud/ glvsrvlwlyr h{shulphqwdo hpsohdgr/ hwf1, sru
or txh orv hqvd|rv ghehq uhdol}duvh gh irupd qrupdol}dgd/ frq htxlsrv hvwdqgdul}d0
grv | hq frqglflrqhv frqwurodgdv1 Gh hvwd irupd vh frqvljxh txh orv uhvxowdgrv vhdq
uhsuhvhqwdwlyrv gh od hvwuxfwxud lqwhuqd fdudfwhuvwlfd gho pdwhuldo hqvd|dgr1

Ilj1 4154= Hqvd|r gh wudfflq xqld{ldo

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


59 FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH HODVWLFLGDG

Ilj1 4155= Fxuyd whqvlqghirupdflq xqld{ldo

Dxqtxh ho frpsruwdplhqwr gh fdgd pdwhuldo hv glihuhqwh/ hq od fxuyd whqvlq0


ghirupdflq vh glvwlqjxhq/ hq jhqhudo/ odv }rqdv | whqvlrqhv oplwh vljxlhqwhv=

 Wudpr sursruflrqdo +RD,1 Hq hvwh wudpr lqlfldo vh fxpsoh od oh| gh Krrnh/ hv


ghflu/ od uhodflq hqwuh whqvlq | ghirupdflq hv olqhdo sdud whqvlrqhv lqihulruhv
do ydoru R txh vh oodpd oplwh gh sursruflrqdolgdg1 Od shqglhqwh gho wudpr
ghwhuplqd ho ydoru gho pgxor gh hodvwlflgdg r gh \rxqj +H, gho pdwhuldo1 Ho
frhflhqwh gh Srlvvrq sxhgh fdofxoduvh frpr od uhodflq hqwuh od ghirupdflq
wudqvyhuvdo | od orqjlwxglqdo/  @ | @=

 Wudpr hovwlfr +RE,1 Hq hvwh wudpr od ghvfdujd vh surgxfh gh irupd hovwlfd/ hv


ghflu/ vlq txh dsduh}fdq ghirupdflrqhv shupdqhqwhv do glvplqxlu od fdujd kdvwd
dqxoduod1 Vh oodpd oplwh hovwlfr +e , d od p{lpd whqvlq txh vh sxhgh dofdq}du
vlq txh vh surgx}fdq ghirupdflrqhv shupdqhqwhv/ wdpelq oodpdgdv lqhovwlfdv r
sovwlfdv1 Ho wudpr DE/ gh frpsruwdplhqwr hovwlfr qr olqhdo/ sxhgh vhu pv r
phqrv revhuydeoh ghshqglhqgr gho pdwhuldo1

 Wudpr sovwlfr +EG,1 Hq hvwh wudpr vh revhuyd ghirupdflq shupdqhqwh do


ghvfdujdu od surehwd/ sru hmhpsor od pdufdgd RO hq ho gldjudpd1 Vh oodpd oplwh
gh xhqfld +s , d od whqvlq d sduwlu gh od fxdo ho pdwhuldo vh ghirupd fdvl vlq
dxphqwr gh od whqvlq1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


41441 UHODFLQ WHQVLQ0GHIRUPDFLQ1 HVWXGLR H[SHULPHQWDO 5:

 Wudpr gh xhqfld +FG,1 Hq hvwh wudpr od ghirupdflq dxphqwd vlq txh vh sur0
gx}fd xq dxphqwr dsuhfldeoh gh od whqvlq1 Kdvwd oohjdu do sxqwr G od ghirupdflq
orqjlwxglqdo | odv ghirupdflrqhv wudqvyhuvdohv vrq vhqvleohphqwh xqliruphv d or
odujr gh od orqjlwxg wlo gh od surehwd1

 Wudpr gh hqgxuhflplhqwr sru ghirupdflq +GH,1 D sduwlu gh xq ghwhuplqdgr


ydoru gh od ghirupdflq/ od whqvlq qhfhvduld sdud vhjxlu dxphqwdqgr od ghiru0
pdflq sovwlfd vh lqfuhphqwd1 D hvwh ihqphqr vh oh oodpd hqgxuhflplhqwr sru
ghirupdflq | vxhoh yhqlu dfrpsddgr sru od suglgd gho hvwdgr xqliruph gh gh0
irupdflrqhv | ho lqlflr gh od orfdol}dflq gh vwdv hq od }rqd phgld gh od surehwd1

 Wudpr gh hvwulfflq +HI ,1 Hq hvwh wudpr vh revhuyd txh od vhfflq gh xqd


sduwh gh od surehwd frplhq}d d glvplqxlu gh irupd dsuhfldeoh1 Hvwh ihqphqr gh
orfdol}dflq gh odv ghirupdflrqhv orqjlwxglqdohv | wudqvyhuvdohv/ frq suglgd gho
hvwdgr xqliruph dqwhulru/ vh ghqrplqd hvwulfflq1 Od dsduhqwh suglgd gh whqvlq
hq hvwh wudpr vh gheh d od ghqlflq qrplqdo gh od whqvlq/ txh hvw fdofxodgd
vreuh ho uhd lqlfldo gh od surehwd/ hq oxjdu gh fdofxoduod vreuh ho uhd uhdo hq fdgd
prphqwr/ | txh hv phqru ghelgr d od hvwulfflq1 Vh ghqrplqd whqvlq gh urwxud
+o , d od p{lpd whqvlq phglgd hq ho hqvd|r1

Ho wlsr gh fxuyd whqvlq0ghirupdflq ghvfulwr fruuhvsrqgh d orv pdwhuldohv oodpdgrv


gfwlohv/ frpr sru hmhpsor ho dfhur r ho freuh/ txh suhvhqwdq xq pdufdgr frpsruwd0
plhqwr sovwlfr | dofdq}dq od urwxud frq xq qlyho hohydgr gh ghirupdflq1 Dv/ sdud
hvwrv pdwhuldohv/ ( * 53  | 8 * 533  / | orv wudprv ghvfulwrv vrq iflophqwh
lghqwlfdeohv1

Ilj1 4156= Fxuyd whqvlqghirupdflq sdud pdwhuldohv iujlohv

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


5; FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH HODVWLFLGDG

Hq rwurv pdwhuldohv frpr/ sru hmhpsor/ od ixqglflq/ ho krupljq r ho ylgulr/ ood0


pdgrv iujlohv/ qr vh suhvhqwd xqd }rqd gh xhqfld sovwlfd elhq ghqlgd1 Hq hvwrv
pdwhuldohv vh wrpd frqyhqflrqdophqwh frpr whqvlq gh xhqfld/ s / od fruuhvsrqglhqwh
d xqd ghirupdflq shupdqhqwh gh 3/5 ( +Iljxud 4156,1 Hvwrv pdwhuldohv urpshq frq
srfd ghirupdflq +8 * 8  ,/ euxvfdphqwh/ flufxqvwdqfld sholjurvd sdud od vhjxulgdg
gh odv hvwuxfwxudv1
Qr revwdqwh or glfkr/ qr hv gho wrgr uljxurvr fdolfdu d xq pdwhuldo frqfuhwr frpr
gwlo r iujlo/ |d txh ho frpsruwdplhqwr phfqlfr ghshqgh hq judq phglgd gh odv
frqglflrqhv gh fdujd1 Dv/ xq dfhur gfwlo hq frqglflrqhv qrupdohv sxhgh prvwudu
xq frpsruwdplhqwr pdufdgdphqwh iujlo d edmdv whpshudwxudv r d dowdv yhorflgdghv gh
fdujd1 Sru rwud sduwh/ ho klhuur ixqglgr r ho ylgulr pxhvwudq xq frpsruwdplhqwr gfwlo
d dowdv whpshudwxudv1
Gheh vhdoduvh wdpelq txh pxfkrv pdwhuldohv iujlohv h{klehq uhvlvwhqfldv px| gl0
ihuhqwhv vhjq hvwq vrolflwdgrv d wudfflq r d frpsuhvlq1 Dv sru hmhpsor/ ho krupljq
| od pd|rud gh odv urfdv qdwxudohv wlhqhq xq frpsruwdplhqwr px| iujlo d wudfflq frq
xqd uhvlvwhqfld uhodwlydphqwh edmd1 Sru rwur odgr/ vx frpsruwdplhqwr d frpsuhvlq hv
pxfkr pv gfwlo/ dxqtxh vlq prvwudu xqd }rqd fodud gh xhqfld/ | vx uhvlvwhqfld d
frpsuhvlq hv pxfkr pd|ru txh d wudfflq/ gho rughq gh 43 yhfhv pd|ru/ wdo frpr vh
pxhvwud hq od Iljxud 41571
Orv dfhurv gh frqvwuxfflq/ hq fdpelr/ wlhqhq xq frpsruwdplhqwr sduhflgr hq wudf0
flq | hq frpsuhvlq +sdud slh}dv srfr hvehowdv,/ | frq pdufdgrv wudprv gh xhqfld hq

Ilj1 4157= Fxuyd whqvlqghirupdflq sdud ho krupljq

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


41451 WHQVLQ OPLWH/ WHQVLQ DGPLVLEOH \ FRHILFLHQWH GH VHJXULGDG 5<

Ilj1 4158= Fxuyd whqvlqghirupdflq lghdol}dgd sdud ho dfhur gh frqvwuxfflq

dperv fdvrv1 Sdud hvwrv pdwhuldohv od fxuyd whqvlq0ghirupdflq vh vxhoh uhsuhvhqwdu


phgldqwh gldjudpdv wulolqhdohv +Iljxud 4158,/ hq orv txh vor vh frqvlghudq orv wudprv
sursruflrqdohv | orv wudprv gh xhqfld1 Rwurv wlsrv gh dohdflq gh dfhur/ sru vx sdu0
wh/ dshqdv pxhvwudq xq wudpr krul}rqwdo gh xhqfld/ shur wlhqhq xqd }rqd fodud gh
hqgxuhflplhqwr sru ghirupdflq/ kdelwxdophqwh olqhdo1

4145 Whqvlq oplwh/ whqvlq dgplvleoh | frhflhqwh gh vhjxulgdg

Ho ojlfr uhtxlvlwr gh vhjxulgdg h{ljleoh d odv hvwuxfwxudv txh vh sur|hfwdq | vh frqv0


wux|hq frqoohyd od ghqlflq gh xq ydoru vxshulru gh od whqvlq txh ho pdwhuldo sxhgh
dofdq}du vlq txh h{lvwd ulhvjr gh txh vh surgx}fd xq idoor hvwuxfwxudo/ |d vhd vwh wr0
wdo r sdufldo1 Dv/ vh ghqh whqvlq oplwh/ olp / frpr dtxho ydoru gh od whqvlq do
fxdo ho pdwhuldo dofdq}d vx oplwh gh uhvlvwhqfld/ | sru ghedmr gho fxdo qr vh surgxfhq
ql ghirupdflrqhv h{fhvlydv ql/ sru vxsxhvwr/ od urwxud gho plvpr1 Hq orv pdwhuldohv
gfwlohv/ wdohv frpr ho dfhur/ hv kdelwxdo frqvlghudu frpr whqvlq oplwh od whqvlq gh
xhqfld +olp @  s ,/ plhqwudv txh hq orv pdwhuldohv iujlohv/ frpr ho krupljq/ vh vxhoh
frqvlghudu frpr whqvlq oplwh od whqvlq gh urwxud +olp @ o ,1
Vlq hpedujr/ hq od sufwlfd/ odv hvwuxfwxudv vh glvhdq sdud wudedmdu d qlyhohv gh
whqvlq vljqlfdwlydphqwh sru ghedmr gh od whqvlq oplwh gh orv fruuhvsrqglhqwhv pd0
whuldohv hvwuxfwxudohv1 Orv prwlyrv sdud hvwd sufwlfd vrq ydulrv/ | ixqgdphqwdophqwh
ghelgrv d od h{lvwhqfld gh lqfhuwlgxpeuhv txh ho sur|hfwlvwd gheh frqwhpsodu hq od idvh
gh glvhr=

 lqfhuwlgxpeuhv dvrfldgdv d od fdudfwhul}dflq gh odv surslhgdghv phfqlfdv gh orv


pdwhuldohv/ ghelgdv d od fdolgdg | krprjhqhlgdg gho pdwhuldo/ d od glvshuvlq hq

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


63 FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH HODVWLFLGDG

orv hqvd|rv h{shulphqwdohv/ d od dghfxdflq gh vwrv d odv frqglflrqhv uhdohv gh


vhuylflr/ d ihqphqrv gh xhqfld | uhodmdflq/ ghjudgdflq ghelgd d fdxvdv ivlfdv
r txplfdv/ d hihfwrv ffolfrv r glqplfrv/ idwljd/ hwf1

 lqfhuwlgxpeuhv dvrfldgdv d od ghqlflq | fdudfwhul}dflq gh odv dfflrqhv/ |d vhd


sru od lqvxflhqfld gh gdwrv sdud hvwlpduodv +hihfwrv folpwlfrv | dpelhqwdohv/
hihfwrv vvplfrv,/ sru vx lqvxflhqwh ghqlflq hq od idvh gh sur|hfwr +fdujdv gh
vhuylflr r fdujdv h{fhsflrqdohv,/ sru od yduldelolgdg whpsrudo gh vx qdwxudoh}d/
sru ho ghvfrqrflplhqwr gh vx hyroxflq gxudqwh od ylgd wlo gh od hvwuxfwxud/ hwf1

 lqfhuwlgxpeuhv dvrfldgdv d orv pwrgrv gh fofxor/ |d vhd sru odv klswhvlv vlp0
solfdwlydv dgrswdgdv hq odv edvhv gh fofxor/ sru od sursld qdwxudoh}d gh orv
pwrgrv gh dqolvlv r sru od glfxowdg dvrfldgd d vwrv hq fdvr gh xwlol}du pwr0
grv vrvwlfdgrv1

 lqfhuwlgxpeuhv dvrfldgdv d orv pwrgrv gh frqvwuxfflq/ | txh sxhghq hvwdu uhod0


flrqdgdv frq ho surfhvr frqvwuxfwlyr suhylvwr/ orv surfhglplhqwrv gh hmhfxflq |
gh frqwuro gh fdolgdg hpsohdgrv/ hwf1

 lqfhuwlgxpeuhv dvrfldgdv d orv pwrgrv gh frqvhuydflq | pdqwhqlplhqwr/ txh


sxhghq uh hmduvh hq ihqphqrv gh ghjudgdflq surjuhvlyd/ fruurvlq/ djuhvlrqhv
dpelhqwdohv/ hwf1

Hq frqvhfxhqfld/ vh ghqh whqvlq dgplvleoh/ dgp / gh od irupd


olp
dgp @  olp +418:,
q
grqgh olp hv od whqvlq oplwh gho pdwhuldo | q hv xq frhflhqwh pd|ru +r h{fhsflrqdo0
phqwh ljxdo, txh od xqlgdg ghqrplqdgr frhflhqwh gh vhjxulgdg1 Odv hvwuxfwxudv vh
glvhdq/ sru wdqwr/ frq ho fulwhulr gh txh od whqvlq hq fxdotxlhu sxqwr vhd lqihulru do
ydoru gh od whqvlq dgplvleoh> hv ghflu/ vl  pd{ hv ho ydoru p{lpr gh od whqvlq hq od
hvwuxfwxud/ gheh fxpsoluvh txh

pd{  dgp  olp +418;,

Od ghwhuplqdflq gho frhflhqwh gh vhjxulgdg ghshqgh gh xq judq qphur gh idfwr0


uhv/ shur vwh gheh vhu pd|ru fxdqwr pd|ru vhd ho judgr gh lqfhuwlgxpeuh hq od idvh gh
sur|hfwr r fxdqwr pd|ru vhd ho lpsdfwr/ hq wuplqrv vrflrhfrqplfrv/ txh dfduuhdud
xq hyhqwxdo idoor hvwuxfwxudo1 Ho frhflhqwh gh vhjxulgdg sxhgh uhgxfluvh hq hvwuxfwx0
udv gh srfd frpsohmlgdg r gh ylgd wlo uhgxflgd1 Hq fxdotxlhu fdvr/ hvwh frhflhqwh
vh md vhjq od h{shulhqfld dgtxlulgd hq hvwuxfwxudv dqorjdv | hq ho qlyho whfqrojlfr

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


41461 WHQVLQ HTXLYDOHQWH \ FULWHULRV GH UHVLVWHQFLD 64

dsolfdeoh1 Hq hglfdflq h lqjhqlhud gh od frqvwuxfflq vh xvdq frhflhqwhv gh vhjxul0


gdg hqwuh 5 | 8/ dgrswqgrvh ydoruhv pv dowrv sdud od frqvwuxfflq lq vlwx txh sdud
od suhideulfdflq1 Hq lqjhqlhud dhurqdwlfd vh xvdq/ qhfhvduldphqwh/ frhflhqwhv gh
vhjxulgdg phqruhv/ hqwuh 4/8 | 5/ shur dvrfldgrv d pwrgrv gh dqolvlv/ frqvwuxfflq/
frqvhuydflq | frqwuro pxfkr pv frpsohmrv1

4146 Whqvlq htxlydohqwh | fulwhulrv gh uhvlvwhqfld

Hq od Vhfflq dqwhulru vh kd lqwurgxflgr ho frqfhswr gh whqvlq dgplvleoh |/ wdpelq/


ho gh frhflhqwh gh vhjxulgdg/ hq uhodflq do gh whqvlq oplwh1 Hvwh owlpr vh ghqh
xvxdophqwh sdud orv glyhuvrv pdwhuldohv hq ixqflq gh hqvd|rv gh uhvlvwhqfld hq txh ho
hvwdgr whqvlrqdo hv ixqgdphqwdophqwh xqld{ldo1 Vlq hpedujr/ hv kdelwxdo hq orv fdvrv gh
lqwhuv hq Phfqlfd gh Volgrv | hq Fofxor gh Hvwuxfwxudv txh orv pdwhuldohv wudedmhq
hq hvwdgrv elglphqvlrqdohv r wulglphqvlrqdohv gh whqvlq1 Hvwr lpsolfd od qhfhvlgdg gh
uhghqlu ho frqfhswr gh whqvlq oplwh gh irupd txh vhd xwlol}deoh edmr fdujd pxowld{ldo1
Od glfxowdg hvwuled hq od glfxowdg sufwlfd gh uhdol}du hqvd|rv edmr hvwdgrv gh fdujd
frpsohmrv/ sru xq odgr/ | od pxowlsolflgdg gh frpelqdflrqhv gh whqvlrqhv d frqvlghudu/
sru rwur1 Ghelgr d hoor/ hv kdelwxdo phglu ho qlyho gh vrolflwdflq gh xq pdwhuldo d wudyv
gho frqfhswr gh whqvlq +xqld{ldo, htxlydohqwh/ ht 1
Vh ghqh frpr whqvlq htxlydohqwh +r gh frpsdudflq, gh xq hvwdgr pxowld{ldo gh
whqvlrqhv d xq ydoru hvfdodu/ ixqflq gh odv frpsrqhqwhv gho whqvru gh whqvlrqhv +r
gh orv ydoruhv gh odv whqvlrqhv sulqflsdohv gh vwh,/ txh sxhgh fruuhodflrqduvh frq orv
ydoruhv gh whqvlq hq xq hqvd|r xqld{ldo1 Dv/ grv hvwdgrv pxowld{ldohv gh whqvlq vrq
htxlydohqwhv d hihfwrv gh uhvlvwhqfld vl ohv fruuhvsrqghq lgqwlfdv whqvlrqhv htxlydohqwhv1
Hq sduwlfxodu/ xq hvwdgr pxowld{ldo hv htxlydohqwh d xq hvwdgr xqld{ldo hq ho txh dfwd
xqd whqvlq ljxdo d od whqvlq htxlydohqwh gho sulphur1
Ho frqfhswr gh whqvlq htxlydohqwh shuplwh dsolfdu d orv hvwdgrv pxowld{ldohv orv
plvprv fulwhulrv gh vhjxulgdg txh hq hvwdgrv xqld{ldohv1 Dv/ vh h{ljh txh od p{lpd
whqvlq htxlydohqwh hq od hvwuxfwxud qr vxshuh ho ydoru gh od whqvlq dgplvleoh/ ghqlgd
dsolfdqgr xq ghwhuplqdgr frhflhqwh gh vhjxulgdg d od whqvlq oplwh xqld{ldo=
olp
+ht ,pd{  dgp @ +418<,
q
Gh hvwd irupd/ ho sureohpd gh glphqvlrqdu hvwuxfwxudv vrphwlgdv d hvwdgrv jhqhudohv
gh whqvlq vh uhgxfh d ghqlu dghfxdgdphqwh odv whqvlrqhv htxlydohqwhv/ hydoxduodv |
frpsduduodv frq ho ydoru dgplvleoh1
Hq od sufwlfd lqjhqlhulo vh xvdq glyhuvdv ghqlflrqhv hpsulfdv gh od whqvlq htxl0
ydohqwh/ txh vh dghfxdq hq pd|ru r phqru judgr d orv glihuhqwhv pdwhuldohv hpsohdgrv1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


65 FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH HODVWLFLGDG

D hvwdv ghqlflrqhv vh ohv ghqrplqd fulwhulrv gh uhvlvwhqfld1 Orv pv kdelwxdohv vrq orv
vljxlhqwhv=

+d, Fulwhulr gh Udqnlqh


Vhjq hvwh fulwhulr/ ho pdwhuldo idood fxdqgr ho p{lpr ydoru devroxwr gh xqd gh odv
whqvlrqhv sulqflsdohv dofdq}d xq ydoru ljxdo d od whqvlq oplwh1 Hv ghflu/ vl odv whqvlrqhv
sulqflsdohv vrq    2   / od whqvlq htxlydohqwh hv
ht @ +m  m,pd{ l @ 4> 5> 6 +4193,
Hvwh fulwhulr vxhoh hpsohduvh sdud pdwhuldohv frpr ho krupljq/ hq dtxhoodv vlwxdflrqhv
hq txh ho idoor gho pdwhuldo vh surgxfh suhgrplqdqwhphqwh d wudfflq/ vhjq ho oodpdgr
prgr L gh iudfwxud1

+e, Fulwhulr gh Wuhvfd


Vhjq hvwh fulwhulr/ ho pdwhuldo idood fxdqgr od whqvlq wdqjhqfldo p{lpd dofdq}d ho
ydoru fruuhvsrqglhqwh d od whqvlq wdqjhqfldo p{lpd hq ho hqvd|r xqld{ldo1 Hv ghflu/
vl odv whqvlrqhv sulqflsdohv vrq   2   / hqwrqfhv od whqvlq wdqjhqfldo p{lpd
gheh vhu
 ht   
 pd{  @ +4194,
5 5
r vhd/ txh od whqvlq htxlydohqwh vh ghqh frpr
ht @    +4195,
Hvwh fulwhulr hv dghfxdgr sdud pdwhuldohv gfwlohv vrphwlgrv d hvixhu}rv gh fruwdqwh
hohydgrv | txh vrq lqvhqvleohv do qlyho gh suhvlq klgurvwwlfd1

+f, Fulwhulr gh Yrq Plvhv


Vhjq hvwh fulwhulr/ ho pdwhuldo idood fxdqgr od hqhujd gh ghirupdflq +yhu ho Oleur
5, dvrfldgd d surfhvrv gh ghirupdflq gh glvwruvlq dofdq}d ho ydoru fruuhvsrqglhqwh d
od hqhujd gh glvwruvlq oplwh hq ho hqvd|r xqld{ldo1 Vhjq hvwd klswhvlv/ od whqvlq
htxlydohqwh hv
u k l
4
ht @ +  2 ,2 . +   ,2 . +  2 ,2 +4196,
5
Hvwh fulwhulr hv dghfxdgr sdud pdwhuldohv gfwlohv frpr orv dfhurv gh frqvwuxfflq/ txh
vrq lqvhqvleohv do qlyho gh suhvlq klgurvwwlfd/ hq dtxhoodv vlwxdflrqhv hq txh ho idoor
gho pdwhuldo vh surgxfh suhgrplqdqwhphqwh sru fl}doodgxud/ vhjq ho oodpdgr prgr LL
gh iudfwxud1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


41461 WHQVLQ HTXLYDOHQWH \ FULWHULRV GH UHVLVWHQFLD 66

+g, Fulwhulr gh PrkuFrxorpe

Hvwh fulwhulr sxhgh frqvlghuduvh xqd jhqhudol}dflq gho fulwhulr gh Wuhvfd sdud dtxhoorv
pdwhuldohv txh vrq vhqvleohv do qlyho gh frqqdplhqwr/ r vhd/ d od suhvlq klgurvwwlfd1
Od whqvlq htxlydohqwh vh ghqh frpr

ht @   n +4197,

grqgh n @ +olp ,| @+olp ,S hv od uhodflq hqwuh odv whqvlrqhv oplwh d wudfflq | frpsuh0
vlq1 Hvwh fulwhulr hv dghfxdgr wdqwr sdud pdwhuldohv iujlohv frpr gfwlohv/ | vh vxhoh
dsolfdu d orv jhrpdwhuldohv r pdwhuldohv iulfflrqdohv/ wdohv frpr ho krupljq r orv vxhorv/
txh suhvhqwdq xqd pdufdgd glihuhqfld hqwuh odv uhvlvwhqfld d wudfflq | frpsuhvlq1
Hq od Iljxud 4159 vh pxhvwud jufdphqwh od glihuhqfld hqwuh orv glyhuvrv fulwhulrv
gh idoor lqwurgxflgrv1 Sdud xq hvwdgr sodqr gh whqvlrqhv/  @ 3/ vh uhsuhvhqwdq orv
oxjduhv jhrpwulfrv gh odv frpelqdflrqhv gh ydoruhv gh whqvlrqhv sulqflsdohv  / 2 txh
ghwhuplqdq xq ydoru oplwh gh od fruuhvsrqglhqwh whqvlq htxlydohqwh1 Sxhgh ghfluvh
txh ho lqwhulru gh odv fxuydv dv ghqlgdv fruuhvsrqgh d vlwxdflrqhv hovwlfdv/ hv ghflu/
vlq ulhvjr gh idoor1 Ho h{whulru gh glfkdv fxuydv fruuhvsrqgh d hvwdgrv gh whqvlq
lpsrvleohv gh dofdq}du sru ho pdwhuldo hq fxhvwlq1

Ilj1 4159= Hvwdgr sodqr gh whqvlrqhv= +d, fulwhulrv gh Udqnlqh/ Wuhvfd | Yrq Plvhv/
+e, fulwhulrv gh Wuhvfd | PrkuFrxorpe

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


67 FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH HODVWLFLGDG

Hq od Iljxud 4159d vh frpsdudq orv fulwhulrv gh Udqnlqh/ Wuhvfd | Yrq Plvhv sdud
xq plvpr ydoru gh od whqvlq oplwh1 Vh revhuyd txh orv fulwhulrv gh Udqnlqh | Wuhvfd
frlqflghq hq orv fxdgudqwhv gh wudfflq | frpsuhvlq/ shur glhuhq vhqvleohphqwh hq
vlwxdflrqhv gh wudfflqfrpsuhvlq/ frq fl}doodgxud suhgrplqdqwh1 Ho fulwhulr gh Yrq
Plvhv sxhgh yhuvh frpr xqd yhuvlq uhgrqghdgd gho fulwhulr gh Wuhvfd1 Hq od Iljxud
4159e vh frpsdudq orv fulwhulrv gh Wuhvfd | PrkuFrxorpe sdud xq plvpr ydoru gh
od whqvlq oplwh gh wudfflq1 Ho fulwhulr gh PrkuFrxorpe sxhgh yhuvh frpr xqd
jhqhudol}dflq gho fulwhulr gh Wuhvfd pxfkr pv dsur{lpdgd do frpsruwdplhqwr uhdo gh
orv jhrpdwhuldohv1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


5 Ixqgdphqwrv gh Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv

514 Lqwurgxfflq

Od Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv |/ sru h{whqvlq/ od Phfqlfd gh Hvwuxfwxudv sxhghq


frqvlghuduvh frpr dtxhood sduwh gh od Phfqlfd gh Volgrv txh uhvxowd gh dsolfdu od
Whrud gh od Hodvwlflgdg d xq wlsr uhvwulqjlgr gh sureohpdv txh vh sodqwhdq hq ho gd d
gd gh od Lqjhqlhud Hvwuxfwxudo sdud srvlelolwdu vx uhvroxflq gh irupd dqdowlfd1 Hvwd
fdwhjrud gh sureohpdv ylhqh ghqlgd/ ixqgdphqwdophqwh/ sru=

 Od uhvwulfflq hq od ghqlflq gho sureohpd hovwlfr1 Hvwd uhvwulfflq dihfwd d


od jhrphwud gh orv hohphqwrv hvwuxfwxudohv/ d vxv frqglflrqhv gh vxvwhqwdflq |
ylqfxodflq | do wlsr gh dfflrqhv frqvlghudgdv1 Dv/ od Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv
vh dsolfd d slh}dv sulvpwlfdv +yljdv/ froxpqdv/ eduudv/ hmhv/ hwf1, txh hvwq dsr0
|dgdv/ duwlfxodgdv r hpsrwudgdv | vrphwlgdv d od dfflq gh ixhu}dv sxqwxdohv r
uhsduwlgdv/ ghvfhqvrv gh dsr|rv/ fdujdv wuplfdv/ hwf1

 Od dgrsflq gh flhuwdv klswhvlv ixqgdphqwdohv1 Hvwdv klswhvlv shuplwhq/ sru


xq odgr/ ghqlu xq sureohpd olqhdo |/ sru rwur/ derugdu xq sureohpd lqlfldophqwh
wulglphqvlrqdo +odv slh}dv wlhqhq orqjlwxg/ dowxud | dqfkxud, frpr xq hqvdpeod0
mh gh sureohpdv evlfdphqwh xqlglphqvlrqdohv +odv slh}dv vh uhsuhvhqwdq frpr
oqhdv,1

Vh suhvhqwdq hq hvwh Fdswxor/ hq irupd euhyh/ orv ixqgdphqwrv gh odv grv glvfl0
solqdv phqflrqdgdv1 Vh lqwurgxfhq/ sulphur/ frqfhswrv hohphqwdohv frpr ho gh slh}d/
hvwuxfwxud/ dsr|r/ hqodfh/ hwf1/ | ghvsxv rwurv gh lpsruwdqfld ixqgdphqwdo frpr orv
gh hvixhu}rv vreuh xqd vhfflq/ hvwuxfwxudv lvrvwwlfdv h klshuhvwwlfdv/ oh|hv gh hvixhu0
}rv/ hwf1 Hq od owlpd Vhfflq vh lqwurgxfh od sureohpwlfd dvrfldgd d od uhvroxflq gh
hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv> sdud hoor/ vh glvfxwhq orv uhtxlvlwrv gh htxloleulr | frpsdwl0
elolgdg gh od vroxflq | vh sodqwhdq/ hq ixqflq gh vwrv/ odv edvhv gh orv pwrgrv gh
vroxflq gh hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv1

68

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


69 FDSWXOR 51 IXQGDPHQWRV GH UHVLVWHQFLD GH PDWHULDOHV

515 Remhwlyr gh od Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv

Od Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv/ frpr sduwh lqwhjudqwh gh od Phfqlfd gh Hvwuxfwxudv/ wlh0


qh frpr remhwlyr ixqgdphqwdo ghwhuplqdu od uhvsxhvwd gh odv hvwuxfwxudv fxdqgr vwdv
vh yhq vrphwlgdv d odv glihuhqwhv dfflrqhv txh ghehq vrsruwdu gxudqwh vx frqvwuxfflq
| ylgd wlo1
Sru uhvsxhvwd hvwuxfwxudo vh hqwlhqgh/ evlfdphqwh/ od ghwhuplqdflq gh orv hv0
wdgrv gh whqvlq | ghirupdflq d orv txh od hvwuxfwxud yd d hvwdu vrphwlgd sru hihfwr
gh orv glihuhqwhv hvwdgrv gh fdujd txh vh frqvlghudq1 Od ghwhuplqdflq gh orv hvwdgrv
gh whqvlq hv qhfhvduld sdud frpsuredu od vdwlvidfflq gh orv fulwhulrv gh uhvlvwhqfld
txh hvwdeohfhq odv fruuhvsrqglhqwhv qrupdwlydv | orv xvrv gh exhqd sufwlfd/ gh fdud d
jdudqwl}du od vhjxulgdg gh odv hvwuxfwxudv1 Sru vx sduwh/ od ghwhuplqdflq gh orv hvwdgrv
gh ghirupdflq vxhoh vhu qhfhvduld sdud vdwlvidfhu orv fulwhulrv gh uljlgh}/ txh hvwq d
phqxgr oljdgrv d uhtxlvlwrv gh ixqflrqdolgdg gh odv hvwuxfwxudv1
Sru wdqwr/ od Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv suhwhqgh hvwdeohfhu odv frqglflrqhv gh uh0
vlvwhqfld | uljlgh} gh odv hvwuxfwxudv dqdol}dgdv1 Dperv dvshfwrv vh derugdq hq orv
grv wlsrv gh sureohpdv ixqgdphqwdohv txh vh sodqwhdq hq od sufwlfd lqjhqlhulo= ho
glphqvlrqdplhqwr | od yhulfdflq gh hvwuxfwxudv1
Ho surfhvr gh frqvwuxfflq gh xqd hvwuxfwxud hpslh}d sru od frqfhsflq gh vwd1 Hq
hvwd idvh vh ghwhuplqd vx wlsrorjd | vh lghqwlfdq odv dfflrqhv txh dfwxduq vreuh hood1
Hvwd lghqwlfdflq suhyld vh kdfh gh irupd dsur{lpdgd/ |d txh orv ydoruhv uhdohv gh
pxowlwxg gh dfflrqhv ghshqghq gh od irupd | glphqvlrqhv ghqlwlydv gh od hvwuxfwxud1
Hq hvh prphqwr hqwud hq mxhjr od Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv sdud hydoxdu od uhvsxhvwd
hvwuxfwxudo gho fruuhvsrqglhqwh suhglvhr hvwuxfwxudo1 Hq ixqflq gh orv uhvxowdgrv
rewhqlgrv/ vh surfhgh do glphqvlrqdplhqwr gh orv hohphqwrv hvwuxfwxudohv/ hv ghflu/ d gdu
ydoruhv frqfuhwrv d odv glphqvlrqhv gh vwrv1 Ghvsxv/ vh sdvd d od idvh gh ghqlflq gho
sur|hfwr/ hq od fxdo vh shuvljxh vdwlvidfhu orv uhtxlvlwrv suhylvwrv1 Hq hvwd idvh vh sxhghq
prglfdu r udwlfdu odv glyhuvdv ghflvlrqhv wrpdgdv hq od idvh suhyld1 Hq fxdotxlhu fdvr/
vh ghqhq | frqfuhwdq od wlsrorjd hvwuxfwxudo | odv dfflrqhv d frqvlghudu +shvr surslr/

Ilj1 514= Od Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv hq ho Dqolvlv gh Hvwuxfwxudv

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


5161 FRQFHSWR GH SLH]D \ HVWUXFWXUD 6:

fdujdv ylydv/ hwf1,1 Vh sdvd hqwrqfhv d od yhulfdflq gho prghor hvwuxfwxudo uhvxowdqwh1
Vl hvwd frpsuredflq d srvwhulrul gho glvhr hvwuxfwxudo hv vdwlvidfwruld/ vh hoderud ho
sur|hfwr ghqlwlyr> vl qr or hv/ hv qhfhvdulr yroyhu d od idvh gh ghqlflq1 Vh surfhgh/
sxhv/ gh irupd lwhudwlyd kdvwd txh vh vdwlvidfhq dghfxdgdphqwh wrgrv orv uhtxlvlwrv
qhfhvdulrv1
Ho surfhvr ghvfulwr vh pxhvwud gh irupd hvtxhpwlfd hq od Iljxud 514/ grqgh vh
lqglfd ho sdsho txh od Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv ghvhpshd hq o1

516 Frqfhswr gh slh}d | hvwuxfwxud

Vh oodpd slh}d sulvpwlfd/ yljd r eduud do fxhusr volgr hqjhqgudgr sru xq uhd sodqd
V txh vh pxhyh hq ho hvsdflr/ gh pdqhud txh vx fhqwur gh judyhgdg J uhfruuh xqd oqhd
gdgd o | vx sodqr vh pdqwlhqh frqvwdqwhphqwh qrupdo d glfkd oqhd1 D od oqhd o vh oh
ghqrplqd gluhfwul}/ oqhd phgld r hmh gh od slh}d | d odv glyhuvdv srvlflrqhv gho uhd V
vh ohv oodpd vhfflrqhv uhfwdv r vhfflrqhv qrupdohv gh od slh}d +yhu Iljxud 515d,1
Od gluhfwul} gh od slh}d sxhgh vhu xqd fxuyd dodehdgd/ sodqd r uhfwd/ gdqgr oxjdu
d slh}dv dodehdgdv +yljd hq kolfh,/ slh}dv sodqdv +dufrv/ yljdv edofq, r slh}dv uhfwdv
+pqvxodv/ froxpqdv/ hwf1,1 Od vhfflq gh od slh}d sxhgh vhu frqvwdqwh r yduldeoh d or
odujr gh od slh}d/ gdqgr oxjdu d slh}dv gh vhfflq frqvwdqwh r yduldeoh/ uhvshfwlydphqwh1

Ilj1 515= Frqfhswr gh= +d, slh}d sulvpwlfd/ +e, uhedqdgd | +f, eud

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


6; FDSWXOR 51 IXQGDPHQWRV GH UHVLVWHQFLD GH PDWHULDOHV

Vh oodpd uhedqdgd do hohphqwr glihuhqfldo gh slh}d frqwhqlgr hqwuh grv vhfflrqhv


uhfwdv lqqlwdphqwh su{lpdv +yhu Iljxud 515e,1 Dv/ vh sxhgh frqvlghudu d od yljd
frpr xq volgr jhqhudgr sru xqd vxfhvlq gh uhedqdgdv glihuhqfldohv1 Vh oodpd eud do
hohphqwr glihuhqfldo gh yroxphq jhqhudgr sru xq hohphqwr glihuhqfldo gho uhd sodqd V
hq ho prylplhqwr txh jhqhud od slh}d sulvpwlfd +yhu Iljxud 515f,1 Sru wdqwr/ vh sxhgh
frqvlghudu d od yljd frpr xq volgr irupdgr sru xq kd} gh eudv glihuhqfldohv1 Od
uhedqdgd | od eud vrq orv hohphqwrv glihuhqfldohv evlfrv gh hvwxglr hq od Uhvlvwhqfld
gh Pdwhuldohv1
Vh oodpd slh}d gh sodqr phglr d dtxhood slh}d sodqd hq od txh od vhfflq uhfwd hv
vlpwulfd uhvshfwr d xq sodqr txh frqwlhqh d od gluhfwul} gh od slh}d | txh hvw vrphwlgd
d fdujdv frqwhqlgdv hq glfkr sodqr phglr1 Vh oodpd slh}d gh flolqgur phglr d dtxhood
slh}d sodqd hq od txh od vhfflq uhfwd hv vlpwulfd uhvshfwr d xq sodqr shushqglfxodu do
txh frqwlhqh d od gluhfwul} gh od slh}d | txh hvw vrphwlgd d fdujdv shushqglfxoduhv do
sodqr gh od gluhfwul}1
Vh oodpd hvwuxfwxud gh eduudv do vlvwhpd phfqlfr irupdgr sru ho hqvdpeodmh gh
slh}dv sulvpwlfdv1 Vh kdeod gh hvwuxfwxud sodqd fxdqgr odv gluhfwulfhv gh wrgdv odv
slh}dv txh irupdq od hvwuxfwxud hvwq frqwhqlgdv hq xq plvpr sodqr/ | gh hvwuxfwxud
hvsdfldo hq fdvr frqwudulr1 Vh oodpd hvwuxfwxud gh sodqr phglr d od hvwuxfwxud sodqd
irupdgd sru slh}dv gh sodqr phglr/ | txh hvwq vrphwlgdv d fdujdv frqwhqlgdv hq glfkr
sodqr phglr1 Vh oodpd hpsduuloodgr sodqr d od hvwuxfwxud sodqd irupdgd sru slh}dv gh
flolqgur phglr/ | txh hvwq vrphwlgdv d fdujdv shushqglfxoduhv d vx sodqr phglr1
Hq hvwh Oleur vh wudwduq vlhpsuh hvwuxfwxudv gh eduudv |/ ixqgdphqwdophqwh/ hv0
wuxfwxudv gh eduudv gh sodqr phglr1

517 Sulqflslrv gh od Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv

Od Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv hv xqd glvflsolqd txh vh edvd hq wuhv sulqflslrv r klswhvlv


ixqgdphqwdohv= ho Sulqflslr gh uljlgh}/ ho Sulqflslr gh vxshusrvlflq | ho Sulqflslr gh
Vdlqw0Yhqdqw1 Od ydolgh} gh orv uhvxowdgrv rewhqlgrv phgldqwh hvwd whrud ghshqgh/
evlfdphqwh/ gho judgr gh vdwlvidfflq gh hvwrv sulqflslrv hq ho fdvr frqfuhwr hq txh vh
dsoltxh1

51714 Sulqflslr gh uljlgh}

Ho Sulqflslr gh uljlgh} hv xqd frqvhfxhqfld gluhfwd gh od klswhvlv gh shtxhrv pryl0


plhqwrv dsolfdgd do dqolvlv gh hvwuxfwxudv | hvwdeohfh txh
 odv hfxdflrqhv gh htxloleulr vh sxhghq irupxodu vreuh od jhrphwud lqghirupdgd/
hv ghflu/ vlq frqvlghudu orv prylplhqwrv suryrfdgrv sru ho vlvwhpd gh fdujdv1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


5171 SULQFLSLRV GH OD UHVLVWHQFLD GH PDWHULDOHV 6<

Ilj1 516= Lpsolfdflq gho Sulqflslr gh uljlgh}

Hvwd klswhvlv lpsolfd txh orv prylplhqwrv gh od hvwuxfwxud ghelgrv do vlvwhpd


gh fdujdv vhdq shtxhrv= orv ghvsod}dplhqwrv/ frpsdudgrv frq odv glphqvlrqhv gh od
hvwuxfwxud/ | orv jlurv +hq udgldqhv,/ frpsdudgrv frq od xqlgdg1 Vl hvwd frqglflq qr
vh fxpsoh/ odv hfxdflrqhv gh htxloleulr ghehq irupxoduvh hq od jhrphwud ghirupdgd/ |
ho sureohpd ghmd gh vhu olqhdo sdud wudqvirupduvh hq xq sureohpd jhrpwulfdphqwh qr
olqhdo1
Hq od Iljxud 516 vh loxvwud od xwlolgdg gho Sulqflslr gh uljlgh}1 Edmr od klswhvlv gh
shtxhrv prylplhqwrv +l}txlhugd,/ odv uhdfflrqhv hq ho hpsrwudplhqwr vor ghshqghq
gh od jhrphwud lqlfldo | gh odv fdujdv> vlq hood +ghuhfkd,/ odv uhdfflrqhv ghshqghq gh od
ghirupdflq gh od hvwuxfwxud/ | vwd hv ghvfrqrflgd d sulrul1

51715 Sulqflslr gh vxshusrvlflq

Frpr |d vh lqglf hq ho Fdswxor dqwhulru/ vl hv yolgd od klswhvlv gh shtxhrv ghv0


sod}dplhqwrv | vh fxpsoh/ dghpv/ od oh| gh Krrnh/ hqwrqfhv ho sureohpd hv olqhdo1 Od
uhvroxflq gh xq sureohpd hvwuxfwxudo olqhdo hv pxfkr pv vhqflood txh od gh xqr qr
olqhdo> dsduwh gh rwudv glfxowdghv gh wlsr sufwlfr/ hq xq sureohpd qr olqhdo qr h{lvwh/
hq jhqhudo/ jdudqwd gh txh od vroxflq h{lvwd | vhd qlfd1
Dghpv/ vl ho sureohpd hv olqhdo sxhgh dsolfduvh ho Sulqflslr gh vxshusrvlflq1 vwh
hvwdeohfh txh
orv hihfwrv txh xq vlvwhpd gh ixhu}dv ruljlqd vreuh xqd hvwuxfwxud vrq ljxdohv d
od vxpd gh orv hihfwrv txh ruljlqdq fdgd xqd gh odv ixhu}dv gho vlvwhpd dfwxdqgr sru
vhsdudgr1
Xqd frqvhfxhqfld lqphgldwd gho flwdgr sulqflslr hv txh ho hvwdgr qdo +whqvlrqdo
| ghirupdflrqdo, gh xqd hvwuxfwxud vrphwlgd d xq vlvwhpd gh ixhu}dv qr ghshqgh gho
rughq gh dsolfdflq gh glfkdv ixhu}dv1 Hvwr shuplwh/ sru hmhpsor/ dqdol}du ho fdvr gh xqd
vrolflwdflq frpsohmd ghvfrpsrqlqgrod hq fdvrv pv vlpsohv gh hvwxgldu1 Hv srvleoh/

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


73 FDSWXOR 51 IXQGDPHQWRV GH UHVLVWHQFLD GH PDWHULDOHV

Ilj1 517= Lpsolfdflq gho Sulqflslr gh vxshusrvlflq

dvlplvpr/ od ghqlflq | ho dqolvlv gh hvwdgrv gh fdujd gh lqwhuv frpr frpelqdflq gh


hvwdgrv gh fdujd suhyldphqwh ghqlgrv | dqdol}dgrv1 Dpedv srvlelolgdghv vrq xwlol}dgdv
iuhfxhqwhphqwh hq Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv1
Dv/ sru hmhpsor/ hq od Iljxud 517 vh pxhvwud xqd yljd eldsr|dgd vreuh od txh dfwd
xq vlvwhpd gh fdujd frqvlvwhqwh hq grv ixhu}dv sxqwxdohv> hvwh vlvwhpd sxhgh ghvfrp0
srqhuvh hq orv grv vlvwhpdv pv vlpsohv gh od sduwh lqihulru gh od Iljxud1 Ho sulqflslr
gh vxshusrvlflq lpsolfd txh odv uhdfflrqhv/ prylplhqwrv/ whqvlrqhv | ghirupdflrqhv
txh suryrfd vreuh od hvwuxfwxud ho hvwdgr gh fdujdv ruljlqdo hv ljxdo d od vxpd gh odv
uhdfflrqhv/ prylplhqwrv/ whqvlrqhv | ghirupdflrqhv txh suryrfdq orv hvwdgrv hq orv txh
vwh vh ghvfrpsrqh1

51716 Sulqflslr gh Vdlqw0Yhqdqw

Ho Sulqflslr gh Vdlqw0Yhqdqw sxhgh frqvlghuduvh od yhugdghud slhgud dqjxodu vreuh od


txh vh hglfd od Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv/ |d txh hvwdeohfh txh
hq xqd slh}d sulvpwlfd/ odv whqvlrqhv txh dfwdq vreuh xqd vhfflq uhfwd/ dohmdgd
gh orv sxqwrv gh dsolfdflq gh xq vlvwhpd gh fdujdv/ vor ghshqghq gh od ixhu}d | gho
prphqwr uhvxowdqwhv gh odv ixhu}dv vlwxdgdv d xq odgr gh od vhfflq frqvlghudgd1
Hvwd klswhvlv lpsolfd txh orv hihfwrv orfdohv +ixhu}dv frqfhqwudgdv/ dsr|rv/ yduld0
flrqhv gh vhfflq, vor dihfwdq d xqd }rqd orfdol}dgd d xqr | rwur odgr gh odv vhfflrqhv
hq txh vh surgxfhq1 Od irupd suhflvd hq txh vh dsolfdq odv fdujdv r orv glvsrvlwlyrv
hpsohdgrv sdud dsolfduodv/ dv frpr od glvsrvlflq frqvwuxfwlyd frqfuhwd gh orv dsdud0
wrv gh dsr|r/ vor dihfwdq do hvwdgr whqvlrqdo gh hvwd }rqd orfdol}dgd/ gh xqd orqjlwxg
dsur{lpdgdphqwh ljxdo do fdqwr gh od slh}d1 Ho hvwxglr whqvlrqdo gh odv }rqdv dihfwdgdv
sru orv hihfwrv orfdohv hv frpsohmr | gheh kdfhuvh phgldqwh od Whrud gh od Hodvwlflgdg1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


5171 SULQFLSLRV GH OD UHVLVWHQFLD GH PDWHULDOHV 74

Ilj1 518= Loxvwudflq gho Sulqflslr gh Vdlqw0Yhqdqw

Hq od Vhfflq 518 vh ghqh ho frqfhswr gh hvixhu}rv vreuh xqd vhfflq/ suhflvdphqwh/


frpr odv frpsrqhqwhv gh od ixhu}d | gho prphqwr uhvxowdqwhv gh odv ixhu}dv vlwxdgdv d
xq odgr gh od vhfflq1 Ho fofxor gh hvixhu}rv mxhjd xq sdsho ixqgdphqwdo hq od Whrud
gh Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv | Fofxor gh Hvwuxfwxudv/ |d txh/ vhjq ho Sulqflslr gh
Vdlqw0Yhqdqw/ odv whqvlrqhv hq xqd vhfflq vor ghshqghq gho ydoru gh vwrv1
Hq od Iljxud 518 vh pxhvwudq grv hmhpsorv gh yrodgl}rv frq prphqwr dsolfdgr hq
vxv h{wuhprv oleuhv1 Hq ho sulphu fdvr/ ho hpsrwudplhqwr vh frqvljxh dsr|dqgr od yljd
frqwud ho vrsruwh | frduwdqgr ho jlur phgldqwh vhqgrv dqjxoduhv vrogdgrv d dperv> ho
prphqwr hq ho h{wuhpr hv od uhvxowdqwh gh xq sdu ixhu}dv krul}rqwdohv1 Hq ho vhjxqgr
fdvr/ ho hpsrwudplhqwr vh frqvljxh hqfdvwudqgr dghfxdgdphqwh od yljd hq ho vrsruwh>
ho prphqwr hq ho h{wuhpr hv od uhvxowdqwh gh xq sdu ixhu}dv lqfolqdgdv uhvshfwr do hmh
gh od yljd1 Hq dpedv vlwxdflrqhv/ ho prphqwr uhvxowdqwh gh odv ixhu}dv dfwxdqwhv hv
lgqwlfr/ plhqwudv txh od uhvxowdqwh gh ixhu}dv hv qxod1
D shvdu gh txh odv pdwhuldol}dflrqhv gh odv frqglflrqhv gh hpsrwudplhqwr | gh orv
prphqwrv dsolfdgrv vrq glihuhqwhv/ vx lghdol}dflq d hihfwrv gh fofxor hv lgqwlfd/ wdo
frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 5181 Vhjq ho Sulqflslr gh Vdlqw0Yhqdqw/ odv whqvlrqhv
txh dsduhfhq hq odv }rqdv fhqwudohv gh odv slh}dv ghshqghq/ h{foxvlydphqwh/ gho pr0
phqwr uhvxowdqwh gh odv ixhu}dv dfwxdqwhv> odv }rqdv h{wuhpdv/ sru ho frqwudulr/ vh yhq
dihfwdgdv sru orv hihfwrv orfdohv/ | od ghwhuplqdflq gh vx hvwdgr whqvlrqdo uhtxhulu
frqvlghudflrqhv pv fxlgdgrvdv1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


75 FDSWXOR 51 IXQGDPHQWRV GH UHVLVWHQFLD GH PDWHULDOHV

Hq od sufwlfd lqjhqlhulo/ ho hvwxglr gho hvwdgr whqvlrqdo gh xq hohphqwr hvwuxfwxudo


vxhoh kdfhuvh vxsrqlhqgr txh ho Sulqflslr gh Vdlqw0Yhqdqw hv dsolfdeoh d od wrwdolgdg
gh odv vhfflrqhv dqdol}dgdv1 Ho glphqvlrqdplhqwr gh odv slh}dv vxhoh kdfhuvh hq ixqflq
gh orv uhvxowdgrv dv rewhqlgrv1 D srvwhulrul/ vh dgrswdq odv glvsrvlflrqhv frqvwuxfwlydv
qhfhvduldv sdud uhgxflu r vrsruwdu gh irupdu dghfxdgd orv hihfwrv orfdohv hq odv }rqdv
hq odv txh orv uhvxowdgrv fdofxodgrv hq hvwd irupd qr vrq dsolfdeohv1

51717 Uhvwulfflrqhv jhrpwulfdv


Sdud txh orv sulqflslrv ixqgdphqwdohv hqxqfldgrv vh fxpsodq | orv uhvxowdgrv gh od
Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv vhdq yolgrv/ odv slh}dv ghehq fxpsolu flhuwdv frqglflrqhv=

 Jhrphwud gh od gluhfwul}1 Hq slh}dv gh gluhfwul} fxuyd/ orv udglrv gh fxuydwxud


gh vwd ghehq vhu judqghv hq uhodflq do fdqwr gh odv slh}dv1 Vl hvwd uhodflq hv
vxixflhqwhphqwh shtxhd/ orv hihfwrv gh od fxuydwxud sxhghq oohjdu d ghvsuhfldu0
vh hq ho dqolvlv gho frpsruwdplhqwr gh odv uhedqdgdv | xwlol}du odv h{suhvlrqhv
rewhqlgdv sdud slh}dv gh gluhfwul} uhfwd1

 Jhrphwud gh odv vhfflrqhv=

 Glphqvlrqhv1 Odv glphqvlrqhv wudqvyhuvdohv gh odv slh}dv/ fdqwr | dqfkr/


ghehq vhu shtxhdv hq uhodflq d vx orqjlwxg1 Hvwr hv qhfhvdulr sdud txh vh
fxpsodq ho sulqflslr gh Vdlqw0Yhqdqw | odv klswhvlv gh ghirupdflq gh odv
vhfflrqhv txh vh xwlol}dq kdelwxdophqwh1 Sru rwur odgr/ odv fdudfwhuvwlfdv
jhrpwulfdv gh odv vhfflrqhv uhfwdv ghehq dvhjxudu txh odv slh}dv whqjdq od
uljlgh} qhfhvduld sdud txh orv prylplhqwrv vhdq shtxhrv1 Hq jhqhudo/ vrq
dgplvleohv odv uhodflrqhv fdqwr2ox} +k@o, vljxlhqwhv=
k 4 4
@ d sdud slh}dv uhfwdv gh krupljq dupdgr
o 43 45
k 4 4
@ d sdud slh}dv uhfwdv gh krupljq suhwhqvdgr
o 48 58
k 4 4
@ d sdud slh}dv uhfwdv gh dfhur odplqdgr
o 53 68
k 4 4
@ d sdud dufrv
o 73 433
 Yduldflq1 Hq slh}dv gh vhfflq yduldeoh/ od yduldflq gh odv glphqvlrqhv
wudqvyhuvdohv gheh vhu judgxdo | ohqwd1 Odv yduldflrqhv euxvfdv hq odv fdudf0
whuvwlfdv jhrpwulfdv gh odv vhfflrqhv surgxfhq hihfwrv orfdohv txh lqydolgdq
ho sulqflslr gh Vdlqw0Yhqdqw1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


5181 GHILQLFLQ GH HVIXHU]RV HQ XQD VHFFLQ 76

518 Ghqlflq gh hvixhu}rv hq xqd vhfflq

Gdgd xqd yljd vrphwlgd d od dfflq gh xq vlvwhpd gh fdujdv h{whulruhv/ vxsrqguhprv


txh xqd vhfflq uhfwd fxdotxlhud/ V/ glylgh od slh}d hq grv sduwhv/ +D, | +E,/ vlwxdgdv
fdgd xqd d xq odgr gh od vhfflq frqvlghudgd/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 5191
Ho vlvwhpd gh ixhu}dv +dfflrqhv | uhdfflrqhv, txh dfwdq vreuh od yljd gheh hvwdu hq
htxloleulr hvwwlfr1 Vl oodpdprv I do vlvwhpd gh ixhu}dv txh dfwd vreuh od sduwh +D,
gh od slh}d | I do vlvwhpd gh ixhu}dv txh dfwd vreuh od sduwh +E,/ sru htxloleulr gh
od yljd gheh vhu=
I . I @ 3 +514,

Dvlplvpr/ wrpdqgr prphqwrv uhvshfwr do fhqwur gh judyhgdg J gh od vhfflq V/ gheh


fxpsoluvh=
8C . P
P 8C @ 3 +515,
 
Frqvlghuhprv dkrud/ sru vhsdudgr/ ho htxloleulr gh odv grv sduwhv gh od slh}d +D, |
+E,= Sdud txh wdo htxloleulr h{lvwd/ hv qhfhvdulr vxsrqhu txh h{lvwhq xqdv ixhu}dv gh
lqwhudfflq txh dpedv sduwhv vh hmhufhq hqwuh v/ d wudyv gh od vxshuflh V= Dv/ od sduwh
+E, hmhufhu vreuh od sduwh +D, xqdv ixhu}dv txh srghprv uhgxflu d xqd uhvxowdqwh U 
| xq prphqwr uhvxowdqwh/ uhvshfwr d J/ P C
1 Gh irupd dqorjd/ od sduwh +D, hmhufh


vreuh od sduwh +E, xqd ixhu}d uhvxowdqwh U | xq prphqwr uhvxowdqwh P C1


Ilj1 519= Ixhu}d | prphqwr uhvxowdqwhv hq xqd vhfflq

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


77 FDSWXOR 51 IXQGDPHQWRV GH UHVLVWHQFLD GH PDWHULDOHV

Sru htxloleulr gh od sduwh +D, gheh vhu=

I . U  @ 3
8 . P C @ 3
C
+516,
P

Sru htxloleulr gh od sduwh +E, gheh vhu=

 @ 3
I . U
C .P
8 C @ 3
+517,
P

Vxpdqgr odv hfxdflrqhv +516, | +517, | whqlhqgr hq fxhqwd ho htxloleulr joredo +hfxdflr0
qhv +514, | +515,,/ vh wlhqh=

+I . I , . U
 . U @ 3 ,  @ U
U  +518d,
8C . P
+P 8C , . P
C . P
C @ 3 , C @ P
P C +518e,
 

Sru or wdqwr/ odv dfflrqhv txh xqd sduwh hmhufh vreuh od rwud vrq ljxdohv | gh vhqwlgr
frqwudulr1
@ U  @ U  | P @ P C @ P C / vh whqgu
Oodpdqgr sru vlpsolflgdg= U  
wdpelq txh=
,
@ I @ I
U
C @P
8 8C
@ P +519,
P

Fxdqgr od ixhu}d uhvxowdqwh U | ho prphqwr uhvxowdqwh P vh fdofxodq hq od irupd


@ I | P @P C / hv ghflu/ whqlhqgr hq fxhqwd odv ixhu}dv txh dfwdq sru ghodqwh
U 8
gh V +hq od sduwh E,/ ho fofxor vh oodpd iurqwdo1 Fxdqgr U | P vh fdofxodq hq od
irupd U @ I | P @ P C
/ hv ghflu/ whqlhqgr hq fxhqwd odv ixhu}dv txh dfwdq
8
sru ghwuv gh V +hq od sduwh D,/ ho fofxor vh oodpd gruvdo1 Hv hylghqwh txh dperv
surfhglplhqwrv frqgxfhq d uhvxowdgrv lgqwlfrv1
Ghqlprv ho wulhgur fduwhvldqr gh{wujlur {|}/ frq ruljhq hq ho fhqwur gh judyhgdg
J gh od vhfflq V/ hq ho txh ho hmh { hv qrupdo d od vhfflq V/ rulhqwdgd gh +D, d +E,
| wdqjhqwh d od gluhfwul} gh od yljd/ | orv hmhv +|> }, vrq orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld
gh od vhfflq V +yhu Iljxud 51:,1 Sur|hfwdqgr od ixhu}d uhvxowdqwh U vreuh hvwrv hmhv vh
ghqh frpr=
< ;
Hvixhu}r D{lo Q A @ A
? {
Hvixhu}r Fruwdqwh W+
d od sur|hfflq gh U vhjq ho hmh |
A
> A
=
Hvixhu}r Fruwdqwh W5 }

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


5191 UHODFLQ HQWUH HVIXHU]RV \ WHQVLRQHV 78

Ilj1 51:= Ghqlflq gh hvixhu}rv hq xqd vhfflq

Dqorjdphqwh/ sur|hfwdqgr ho prphqwr uhvxowdqwh P vreuh orv hmhv/ vh ghqh frpr=


< ;
Prphqwr Wruvru P| A @ A
? {
Prphqwr Iohfwru P+
d od sur|hfflq gh P vhjq ho hmh |
A A
Prphqwr Iohfwru P5 > = }

519 Uhodflq hqwuh hvixhu}rv | whqvlrqhv

Odv uhvxowdqwhv U | P/
| vxv uhvshfwlydv frpsrqhqwhv/ hv ghflu/ orv hvixhu}rv hq od
vhfflq/ vrq odv uhvxowdqwhv hvwwlfdv gh odv whqvlrqhv txh dfwdq vreuh od vhfflq V1 Wdo
frpr vh ghql hq ho Fdswxor dqwhulru/ glfkdv whqvlrqhv vrq odv ixhu}dv gh lqwhudfflq
txh xqd sduwh gh od yljd hmhufh vreuh od rwud/ ghqlgdv sru xqlgdg gh vxshuflh gh od
vhfflq V1
Dv/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 51;/ vreuh xq glihuhqfldo gh uhd gV/ gh od
vhfflq V/ dfwxdu xqd whqvlq w/ txh sxhgh ghvfrpsrqhuvh hq xqd whqvlq qrupdo % /
vhjq ho hmh {/ | xqd whqvlq wdqjhqfldo  vreuh od vhfflq V1 Od whqvlq wdqjhqfldo
sxhgh ghvfrpsrqhuvh/ d vx yh}/ hq vxv frpsrqhqwhv fduwhvldqdv vhjq orv hmhv +|> },/
gdqgr odv whqvlrqhv  %+ >  %5 / uhvshfwlydphqwh1
Sdud txh U | P iruphq xq vlvwhpd htxlydohqwh do vlvwhpd gh ixhu}dv lqwhuqdv
glihuhqfldohv w gV/ ghehq fxpsoluvh odv vljxlhqwhv uhodflrqhv yhfwruldohv=
] ]

U@ w gV >
P @ u  w gV +51:,
7 7
grqgh u hv ho yhfwru gh srvlflq gh gV uhvshfwr do fhqwur gh judyhgdg gh od vhfflq/ frq
frpsrqhqwhv u +3> |> },1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


79 FDSWXOR 51 IXQGDPHQWRV GH UHVLVWHQFLD GH PDWHULDOHV

Ilj1 51;= Uhodflq hqwuh hvixhu}rv | whqvlrqhv

Odv dqwhulruhv uhodflrqhv yhfwruldohv vh sxhghq ghvfrpsrqhu hq odv fruuhvsrqglhqwhv


hfxdflrqhv hvfdoduhv1 Dv/ od sulphud gh odv hfxdflrqhv +51:, vh ghvfrpsrqh hq=
] ] ]
Q @ % gV > W+ @  %+ gV > W5 @  %5 gV +51;,
7 7 7
Dqorjdphqwh/ od vhjxqgd gh odv hfxdflrqhv +51:, vh ghvfrpsrqh hq=
] ] ]
P| @ + %5 |   %+ }, gV > P+ @  % } gV > P5 @  % | gV +51<,
7 7 7
Hvwdv hfxdflrqhv pxhvwudq od uhodflq hqwuh orv hvixhu}rv | odv whqvlrqhv dfwxdqwhv
hq xqd vhfflq | vhuq hpsohdgdv d phqxgr hq orv Fdswxorv srvwhulruhv1
Od Iljxud 51< pxhvwud ho frqyhqlr gh vljqrv xwlol}dgr sdud odv frpsrqhqwhv gh
whqvlq | gh prphqwr1 Odv whqvlrqhv vreuh od vhfflq vrq srvlwlydv vl wlhqhq ho vhqwlgr
gh orv fruuhvsrqglhqwhv vhplhmhv srvlwlyrv1 Orv prphqwrv vrq srvlwlyrv vl/ dgrswdqgr
ho fulwhulr gh od pdqr ghuhfkd/ ho vhqwlgr gh orv yhfwruhv prphqwr hv srvlwlyr1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


51:1 HVIXHU]RV HQ SLH]DV GH SODQR PHGLR 7:

Ilj1 51<= Frqyhqlr gh vljqrv gh whqvlrqhv | prphqwrv

51: Hvixhu}rv hq slh}dv gh sodqr phglr

Frqvlghuhprv xqd slh}d gh sodqr phglr wdo frpr od txh vh pxhvwud hq od Iljxud 51431
Oodpduhprv [\ do sodqr phglr txh/ uhfrughprv/ frqwlhqh d od gluhfwul}/ hv sodqr gh
vlphwud gh odv vhfflrqhv uhfwdv | frqwlhqh wdpelq d odv fdujdv txh dfwdq vreuh od
slh}d1
Ho wulhgur gh uhihuhqfld {|} orfdo gh xqd vhfflq jhqulfd vh ghqh gh od irupd
vljxlhqwh1 Ho hmh { hv wdqjhqwh d od gluhfwul} gh od slh}d hq ho fhqwur gh judyhgdg gh

Ilj1 5143= Hvixhu}rv hq slh}dv gh sodqr phglr

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


7; FDSWXOR 51 IXQGDPHQWRV GH UHVLVWHQFLD GH PDWHULDOHV

od vhfflq J/ | rulhqwdgr vhjq ho vhqwlgr srvlwlyr gh uhfruulgr gh od gluhfwul}1 Ho hmh


| hvw wdpelq hq ho sodqr phglr txh/ sru vlphwud/ hv sodqr sulqflsdo gh lqhufld/ | hv
qrupdo do hmh {> irupdqgr frq vwh xq qjxor gh @5 udgldqhv +dqwlkrudulr,1 Ho hmh }
hv qrupdo d orv hmhv +{> |, | gh vhqwlgr wdo txh ho wulhgur +{> |> }, hv gh{wujlur1 Dv/ ho
sodqr [\ frlqflgh frq ho sodqr {|/ | ho hmh } hv shushqglfxodu d vwh1
Do dfwxdu odv ixhu}dv h{whulruhv vor hq ho sodqr [\ / od uhvxowdqwh U gh odv ixhu}dv
txh dfwdq d xqr x rwur odgr gh od vhfflq hvw frqwhqlgd hq glfkr sodqr/ | vh ghvfrp0
srqh hq xq hvixhu}r d{lo Q +vhjq ho hmh {, | xq hvixhu}r fruwdqwh W +vhjq ho hmh |,1
Sru vlphwud uhvshfwr do sodqr phglr/ W5 hv qxor1 Sru ho plvpr prwlyr/ ho prphqwr
uhvxowdqwh P gh odv ixhu}dv txh dfwdq d xqr x rwur odgr gh od vhfflq hv shushqglfxodu
do sodqr [\ | vh oodpd prphqwr hfwru P d vx qlfd frpsrqhqwh vhjq ho hmh }1 Odv
rwudv grv frpsrqhqwhv P| | P+ vrq qxodv sru vlphwud uhvshfwr do sodqr phglr1
Do uhihuluqrv d orv hvixhu}rv hq slh}dv gh sodqr phglr dgrswduhprv ho vljxlhqwh
frqyhqlr gh vljqrv/ txh vh pxhvwud hq od Iljxud 5144=

 Ho hvixhu}r d{lo Q hv srvlwlyr vl hv gh wudfflq +vhjq ho vhqwlgr srvlwlyr gho hmh


{ hq od fdud iurqwdo, | qhjdwlyr vl hv gh frpsuhvlq1

 Ho hvixhu}r fruwdqwh W hv srvlwlyr vl kdfh jludu od uhedqdgd hq vhqwlgr dqwlkrudulr


+vhjq ho vhqwlgr srvlwlyr gho hmh | hq od fdud iurqwdo,/ | qhjdwlyr hq fdvr frqwudulr1

 Ho prphqwr hfwru P hv srvlwlyr vl hv dqwlkrudulr vreuh od fdud iurqwdo +vhjq ho


vhqwlgr srvlwlyr gho hmh } hq od fdud iurqwdo,/ | qhjdwlyr hq fdvr frqwudulr1

Ilj1 5144= Frqyhqlr gh vljqrv sdud hvixhu}rv hq slh}dv gh sodqr phglr

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


51;1 HFXDFLRQHV GH HTXLOLEULR HQ SLH]DV UHFWDV 7<

51; Hfxdflrqhv gh htxloleulr hq slh}dv uhfwdv

Frqvlghuhprv ho htxloleulr gh xqd uhedqdgd glihuhqfldo gh xqd slh}d uhfwd gh sodqr


phglr/ vreuh od txh dfwdq xqdv ixhu}dv uhsduwlgdv sru xqlgdg gh orqjlwxg/ gh frpsr0
qhqwhv +s% > s+ , vhjq orv hmhv frrughqdgrv/ dsolfdgdv hq od gluhfwul} gh glfkd uhedqdgd1
Wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 5145/ vh wlhqh=

d, sru htxloleulr gh ixhu}dv vhjq ho hmh {=

gQ
Q . s% g{ . +Q . gQ, @ 3 , s% @  +5143,
g{

e, sru htxloleulr gh ixhu}dv vhjq ho hmh |=

gW+
W+ . s+ g{ . +W+ . gW+ , @ 3 , s+ @  +5144,
g{

f, sru htxloleulr gh prphqwrv uhvshfwr do fhqwur gh judyhgdg gh od fdud iurqwdo=

g{2 gP5
P5 . W+ g{ . +P5 . gP5 ,  s+ @3 , W+ @  +5145,
5 g{
grqgh vh kd ghvsuhfldgr ho wuplqr gh vhjxqgr rughq ghelgr d odv ixhu}dv uhsduwlgdv1
Hvwdv hfxdflrqhv hvwdeohfhq uhodflrqhv glihuhqfldohv hqwuh od oh| gh fdujdv | odv oh|hv
gh hvixhu}rv gh xqd yljd uhfwd gh sodqr phglr1 Hq fdvrv vhqfloorv/ hvwdv uhodflrqhv
sxhghq lqwhjuduvh gluhfwdphqwh sdud fdofxodu odv oh|hv gh hvixhu}rv1 Hq fdvrv pv
frpsohmrv/ hvwdv uhodflrqhv vluyhq gh d|xgd sdud fdofxodu r glexmdu glfkdv oh|hv1

Ilj1 5145= Dfflrqhv vreuh xqd uhedqdgd gh slh}d uhfwd

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


83 FDSWXOR 51 IXQGDPHQWRV GH UHVLVWHQFLD GH PDWHULDOHV

Od jhqhudol}dflq gh odv hfxdflrqhv glihuhqfldohv gh htxloleulr gh od uhedqdgd sdud


xqd yljd gh gluhfwul} uhfwd jhqhudo +qr gh sodqr phglr,/ vrphwlgd d xqdv ixhu}dv uh0
sduwlgdv sru xqlgdg gh orqjlwxg gh frpsrqhqwhv +s% > s+ > s5 , vhjq ho wulhgur orfdo gh
uhihuhqfld vh sxhghq rewhqhu gh irupd dqorjd/ | vrq=
gQ gW+ gW5
s% @  s+ @  s5 @ 
g{ g{ g{
+5146,
gP5 gP+
W+ @  W5 @ .
g{ g{

51< Dsr|rv | hqodfhv hq hvwuxfwxudv gh sodqr phglr

51<14 Dsr|rv
Vh oodpd dsr|r d wrgr glvsrvlwlyr ghvwlqdgr d xqlu xqd hvwuxfwxud do phglr gh vxvwhq0
wdflq1 Orv dsr|rv fxpsohq od greoh ixqflq gh lpshglu r olplwdu orv prylplhqwrv gh
odv hvwuxfwxudv | gh wudvplwlu odv fdujdv txh vwdv vrsruwdq do phglr gh vxvwhqwdflq1
Vh ghvfulehq/ d frqwlqxdflq/ orv wlsrv gh dsr|r pv xvxdohv hq hvwuxfwxudv gh sodqr
phglr1 Gdgr txh xqd vhfflq gh xqd slh}d gh sodqr phglr wlhqh wuhv judgrv gh olehuwdg/
grv wudvodflrqhv lqghshqglhqwhv hq ho sodqr phglr | xq jlur shushqglfxodu d vwh/ h{lvwhq
ydulrv wlsrv gh dsr|r/ vhjq frduwhq xqr/ grv r orv wuhv judgrv gh olehuwdg gh od vhfflq
gh dsr|r1 Sru fdgd judgr gh olehuwdg frduwdgr/ ho dsr|r wudvplwh d od hvwuxfwxud xqd
uhdfflq txh lpslgh ho prylplhqwr1 Hvwdv uhdfflrqhv vrq/ qdwxudophqwh/ ljxdohv | gh
vhqwlgrv rsxhvwrv d odv ixhu}dv txh od hvwuxfwxud wudvplwh do phglr gh vxvwhqwdflq1

+d, Dsr|r vlpsoh r duwlfxodgr pylo


Hvwh wlsr gh dsr|r vor frduwd ho prylplhqwr gh od vhfflq gh dsr|r hq xqd gluhfflq/
shuplwlhqgr od wudvodflq hq od gluhfflq shushqglfxodu | ho jlur gh od vhfflq gh dsr|r
+Iljxud 5146,1 Od uhdfflq txh surgxfh hv xqd ixhu}d shushqglfxodu d od gluhfflq gh
urgdgxud/ r vhd/ do prylplhqwr shuplwlgr1 Dvrfldgd d xq dsr|r vlpsoh vh lqwurgxfh/
sru wdqwr/ xqd vrod lqfjqlwd/ ho pgxor gh od uhdfflq/ |d txh vx srvlflq | gluhfflq
vrq frqrflgdv1

+e, Dsr|r mr r duwlfxodflq


Hvwh wlsr gh dsr|r lpslgh wrwdophqwh ho prylplhqwr gh wudvodflq gh od vhfflq gh
dsr|r/ shur shuplwh ho jlur +Iljxud 5147,1 Od uhdfflq txh surgxfh hv xqd ixhu}d gh
gluhfflq | pgxor ghvfrqrflgrv1 Vh lqwurgxfhq/ sxhv/ grv lqfjqlwdv= odv frpsrqhqwhv
gh od uhdfflq uhvshfwr d grv hmhv shushqglfxoduhv fxdohvtxlhud1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


51<1 DSR\RV \ HQODFHV HQ HVWUXFWXUDV GH SODQR PHGLR 84

Ilj1 5146= Dsr|r vlpsoh r pylo

Ilj1 5147= Dsr|r mr r duwlfxodflq

Ilj1 5148= Hpsrwudplhqwr

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


85 FDSWXOR 51 IXQGDPHQWRV GH UHVLVWHQFLD GH PDWHULDOHV

+f, Hpsrwudplhqwr

Hvwh wlsr gh dsr|r lpslgh wrgr prylplhqwr gh od vhfflq gh dsr|r/ wdqwr gh wudvodflq
frpr gh jlur +Iljxud 5148,1 Od uhdfflq txh vh surgxfh hv xqd ixhu}d gh srvlflq/
gluhfflq | pgxor ghvfrqrflgrv1 Vh lqwurgxfhq/ sxhv/ wuhv lqfjqlwdv= grv frpsrqhqwhv
gh od uhdfflq | ho prphqwr vreuh od vhfflq gh dsr|r1

51<15 Hqodfhv

Vh oodpd hqodfh r qxgr d wrgr glvsrvlwlyr ghvwlqdgr d xqlu hqwuh v odv glihuhqwhv slh}dv
txh irupdq xqd hvwuxfwxud1 Orv hqodfhv fxpsohq od greoh ixqflq gh lpshglu r olplwdu
orv prylplhqwrv uhodwlyrv gh xqdv slh}dv uhvshfwr d rwudv/ | gh wudvplwlu odv fdujdv
txh xqdv vrsruwdq d odv ghpv1 Sru fdgd judgr gh olehuwdg frduwdgr d od vhfflq gh
hqodfh/ vwh wudvplwh d odv slh}dv frqfxuuhqwhv xqd uhdfflq lqwhuqd1 Hvwdv uhdfflrqhv
vrq ljxdohv | gh vhqwlgrv rsxhvwrv hq odv grv slh}dv txh vh xqhq hq od vhfflq gh hqodfh1
Vh ghvfulehq/ d frqwlqxdflq/ orv wlsrv gh hqodfhv pv xvxdohv hq hvwuxfwxudv gh sodqr
phglr1

+d, Hqodfh ghvol}dqwh

Hvwh wlsr gh hqodfh vor frduwd ho prylplhqwr uhodwlyr hq xqd gluhfflq/ shuplwlhqgr od
wudvodflq hq od gluhfflq shushqglfxodu | ho jlur gh od vhfflq gh hqodfh +Iljxud 5149,1
Od uhdfflq txh surgxfh hv xq sdu gh ixhu}dv/ ljxdohv | rsxhvwdv/ shushqglfxoduhv do
prylplhqwr shuplwlgr1 Vh lqwurgxfh/ sru wdqwr/ xqd vrod lqfjqlwd= ho pgxor gh odv
uhdfflrqhv1

+e, Duwlfxodflq r qxgr duwlfxodgr

Hvwh wlsr gh hqodfh lpslgh wrwdophqwh od wudvodflq uhodwlyd gh od vhfflq gh hqodfh/ shur
shuplwh ho jlur uhodwlyr gh od plvpd +Iljxud 514:,1 Od uhdfflq txh surgxfh hv xq sdu gh
ixhu}dv gh gluhfflq | pgxor ghvfrqrflgrv1 Hq xqd duwlfxodflq lqwhuqd vh lqwurgxfhq/
sxhv/ grv lqfjqlwdv= odv frpsrqhqwhv gh od uhdfflq uhvshfwr d grv hmhv shushqglfxoduhv
fxdohvtxlhud1 Ho prphqwr hfwru hv qhfhvduldphqwh qxor hq xqd duwlfxodflq1

+f, Hpsrwudplhqwr r qxgr ujlgr

Hvwh wlsr gh hqodfh lpslgh wrgr prylplhqwr gh od vhfflq gh hqodfh/ wdqwr gh wudvodflq
frpr gh jlur +Iljxud 514;,1 Od uhdfflq txh surgxfh hv xq sdu gh ixhu}dv gh srvlflq/
gluhfflq | pgxor ghvfrqrflgrv1 Hq xq qxgr ujlgr vh lqwurgxfhq/ sru wdqwr/ wuhv
lqfjqlwdv= grv frpsrqhqwhv gh od uhdfflq | ho prphqwr gh od vhfflq gh hqodfh1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


51<1 DSR\RV \ HQODFHV HQ HVWUXFWXUDV GH SODQR PHGLR 86

Ilj1 5149= Hqodfh ghvol}dqwh

Ilj1 514:= Duwlfxodflq lqwhuqd r qxgr duwlfxodgr

Ilj1 514;= Hpsrwudplhqwr r qxgr ujlgr

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


87 FDSWXOR 51 IXQGDPHQWRV GH UHVLVWHQFLD GH PDWHULDOHV

Orv dsr|rv | hqodfhv frqvlghudgrv sdud hvwuxfwxudv gh sodqr phglr sxhghq iflo0
phqwh jhqhudol}duvh sdud hvwuxfwxudv hvsdfldohv1 Hq hvwh fdvr/ ho qphur gh judgrv gh
olehuwdg gh od vhfflq hv vhlv +wuhv wudvodflrqhv | wuhv urwdflrqhv,/ | sru wdqwr/ ho qphur
gh wlsrv gh dsr|rv | hqodfhv srvleohv hv pxfkr pd|ru1

5143 Hvwuxfwxudv lvrvwwlfdv h klshuhvwwlfdv

Odv ixhu}dv +dfflrqhv | uhdfflrqhv, txh dfwdq vreuh xqd hvwuxfwxud ghehq hvwdu hq
htxloleulr hvwwlfr1 Hvwr vljqlfd txh ghehq irupdu xq vlvwhpd gh ixhu}dv gh uhvxowdqwh
qxod | gh prphqwr uhvxowdqwh qxor> sru wdqwr/ ghehq fxpsolu odv hfxdflrqhv txh vh
frqrfhq frq ho qrpeuh gh hfxdflrqhv gh od hvwwlfd/ txh/ hq irupd yhfwruldo/ sxhghq
hvfuleluvh frpr=
[
I @ 3 +5147d,
[

J @ 3
P +5147e,

grqgh I uhsuhvhqwd d fdgd xqd gh odv ixhu}dv txh dfwdq vreuh od hvwuxfwxud/ P J

uhsuhvhqwd ho prphqwr gh fdgd xqd gh odv ixhu}dv uhvshfwr gh xq sxqwr duelwudulr R |
S
ho vperor  uhsuhvhqwd od vxpd vreuh wrgdv odv ixhu}dv l1
Hq ho fdvr gh hvwuxfwxudv sodqdv fdujdgdv hq vx sodqr/ odv dqwhulruhv hfxdflrqhv
yhfwruldohv vh uhgxfhq d wuhv hfxdflrqhv hvfdoduhv gh od irupd=
[ [ [
+I% , @ 3 > +I+ , @ 3 > +P5 ,J @ 3 +5148,
  
grqgh orv hmhv { h | hvwq vreuh ho sodqr gh od hvwuxfwxud | ho hmh } hv shushqglfxodu d
vwrv1
Shur od frqglflq gh htxloleulr hvwwlfr/ | odv fruuhvsrqglhqwhv hfxdflrqhv txh or
h{suhvdq pdwhpwlfdphqwh qr vrq vor dsolfdeohv d od hvwuxfwxud frqvlghudgd hq vx
frqmxqwr/ vlqr txh gheh vdwlvidfhuvh wdpelq sdud fdgd sduwh lqwhjudqwh gh hood/ vlhpsuh
txh vh frqvlghuhq gh irupd h{soflwd odv ixhu}dv | prphqwrv txh ho uhvwr gh od hvwuxfwxud
hmhufh vreuh od sduwh frqvlghudgd1 Hq sduwlfxodu/ odv slh}dv txh irupdq xqd hvwuxfwxud
gh eduudv ghehq hvwdu hq htxloleulr/ vlhpsuh txh vh frqvlghuhq odv ixhu}dv | prphqwrv
gh h{wuhpr gh eduud txh od hvwuxfwxud hmhufh vreuh odv slh}dv1 Dqorjdphqwh/ orv qxgrv
gh od hvwuxfwxud ghehq hvwdu hq htxloleulr edmr od dfflq gh odv ixhu}dv | prphqwrv txh
dfwdq hq orv h{wuhprv gh odv eduudv txh frqfxuuhq hq hoorv1
Hq Phfqlfd gh Hvwuxfwxudv vh oodpd uhvroyhu xqd hvwuxfwxud d fdofxodu ho ydoru gh
orv hvixhu}rv txh dfwdq vreuh fdgd xqd gh odv vhfflrqhv gh wrgdv odv slh}dv txh frpsr0
qhq od hvwuxfwxud1 Fxdqgr hvwh fofxor sxhgh uhdol}duvh qwhjudphqwh xwlol}dqgr vor odv

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


51431 HVWUXFWXUDV LVRVWWLFDV H KLSHUHVWWLFDV 88

hfxdflrqhv gh od hvwwlfd/ od hvwuxfwxud vh oodpd lvrvwwlfd r hvwwlfdphqwh ghwhuplqdgd1


Hq fdvr frqwudulr/ vh oh oodpd klshuhvwwlfd r hvwwlfdphqwh lqghwhuplqdgd1
Hq od Iljxud 514< vh pxhvwudq grv hmhpsorv gh hvwuxfwxudv lvvwwlfdv1 Hq dperv
fdvrv/ odv lqfjqlwdv txh lpsolfdq odv uhdfflrqhv h{whulruhv | orv hvixhu}rv txh dfwdq
vreuh xqd vhfflq fxdotxlhud gh od hvwuxfwxud sxhghq kdooduvh xwlol}dqgr vor odv hfxdflr0
qhv +5148,1 Sru ho frqwudulr/ hq od Iljxud 5153 vh pxhvwudq grv hmhpsorv gh hvwuxfwxudv
klshuhvwwlfdv1 Hq dperv fdvrv/ odv lqfjqlwdv txh lpsolfdq odv uhdfflrqhv h{whulruhv qr
sxhghq ghwhuplqduvh xwlol}dqgr vor odv hfxdflrqhv +5148,/ |d txh vx qphur hv vxshulru
txh ho gh hfxdflrqhv1
Odv hvwuxfwxudv irupdgdv sru yduldv slh}dv sxhghq vhu hvwwlfdphqwh lqghwhuplqd0
gdv/ d shvdu gh txh od wrwdolgdg gh odv uhdfflrqhv h{whulruhv sxhgdq ghwhuplqduvh sru
frqvlghudflrqhv gh htxloleulr1 Hv ghflu/ txh dxqtxh vh frqr}fdq odv uhdfflrqhv h{whulr0
uhv hv lpsrvleoh ghwhuplqdu orv hvixhu}rv hq wrgdv odv vhfflrqhv1 D hvwdv hvwuxfwxudv vh
ohv oodpd lqwhuqdphqwh klshuhvwwlfdv | sdud srghu uhvroyhuodv kd| txh vxsulplu hqodfhv
lqwhuqrv | vxvwlwxluorv sru vxv uhdfflrqhv lqwhuqdv htxlydohqwhv1
Dv/ hq od Iljxud 5154d vh pxhvwudq grv hmhpsorv gh hvwuxfwxudv txh/ vl elhq vrq
h{whuqdphqwh lvrvwwlfdv/ vrq/ vlq hpedujr/ lqwhuqdphqwh klshuhvwwlfdv1 Odv grv hv0
wuxfwxudv gh od Iljxud 5154e vrq klshuhvwwlfdv wdqwr h{whuqd frpr lqwhuqdphqwh1
Hv/ sru wdqwr/ qhfhvdulr ghqlu ho judgr gh klshuhvwdwlvpr gh xqd hvwuxfwxud frq
lqghshqghqfld gh vl ho ruljhq gh vwh hv od lqghwhuplqdflq gh odv uhdfflrqhv hq orv dsr|rv
r hq orv hqodfhv lqwhuqrv1 Gh xqd irupd jhqhudo/ vh ghqh ho judgr gh klshuhvwdwlvpr
gh xqd hvwuxfwxud frpr od glihuhqfld=
k @ q sh +5149,
grqgh q hv ho qphur gh uhdfflrqhv +h{whuqdv r lqwhuqdv, txh kd| txh frqrfhu sdud
srghu ghwhuplqdu orv hvixhu}rv dfwxdqwhv hq fxdotxlhu vhfflq gh od hvwuxfwxud/ h hv ho
qphur gh hfxdflrqhv gh od hvwwlfd | s hv ho qphur gh sduwhv hq txh txhgd glylglgd
od hvwuxfwxud do kdfhu orv fruwhv qhfhvdulrv sdud srghu ghwhuplqdu orv hvixhu}rv1 Reyld0
phqwh/ fdgd xqd gh odv sduwhv uhvxowdqwhv do glylglu od hvwuxfwxud gheh vhu lvrvwwlfd/ |
gheh/ sru wdqwr/ vdwlvidfhu lqghshqglhqwhphqwh odv hfxdflrqhv gh htxloleulr hvwwlfr1
Xqd yh} fdofxodgr ho ydoru k/ sdud
k@3 od hvwuxfwxud hv lvrwwlfd/
kA3 od hvwuxfwxud hv klshuhvwwlfd gh judgr k>
k?3 od hvwuxfwxud hv xq phfdqlvpr gh judgr k=

Hq ho Fdswxor 4 gho Oleur 5 gh hvwd reud vh wudwd gh qxhyr ho whpd gh od ghwhupl0


qdflq gho judgr gh klshuhvwdwlvpr gh odv hvwuxfwxudv | vh suhvhqwdq dojxqrv hmhpsorv
loxvwudwlyrv1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


89 FDSWXOR 51 IXQGDPHQWRV GH UHVLVWHQFLD GH PDWHULDOHV

Ilj1 514<= Hvwuxfwxudv lvrvwwlfdv

Ilj1 5153= Hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv

Ilj1 5154= Frqfhswr gh klshuhvwdwlvpr lqwhuqr

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


51441 OH\HV GH HVIXHU]RV 8:

5144 Oh|hv gh hvixhu}rv

Hq odv hvwuxfwxudv lvrwwlfdv hv srvleoh fdofxodu od ixhu}d | prphqwr uhvxowdqwhv/ U | P/



vreuh xqd vhfflq V fxdotxlhud gh od hvwuxfwxud xwlol}dqgr qlfdphqwh odv hfxdflrqhv
gh htxloleulr hvwwlfr1 Gh dfxhugr frq or h{sxhvwr hq od Vhfflq 518/ vh ghqhq orv
hvixhu}rv vreuh od vhfflq frpr odv sur|hfflrqhv gh hvwdv uhvxowdqwhv vreuh xq wulhgur
fduwhvldqr gh{wujlur {|}/ frq ruljhq hq ho fhqwur gh judyhgdg J gh od vhfflq V/ hq
ho txh ho hmh { hv qrupdo d od vhfflq V | wdqjhqwh d od gluhfwul} gh od yljd/ | orv hmhv
+|> }, vrq orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld gh od vhfflq V1
Dv/ sur|hfwdqgr od ixhu}d uhvxowdqwh U vreuh orv hmhv +{> |> },> vh ghqhq ho hvixhu}r
d{lo Q> ho hvixhu}r fruwdqwh W+ | ho hvixhu}r fruwdqwh W5 > uhvshfwlydphqwh1 Dqorjdphq0
wh/ sur|hfwdqgr ho prphqwr uhvxowdqwh P vreuh orv hmhv +{> |> },> vh ghqhq ho prphqwr
wruvru P| / ho prphqwr hfwru P+ | ho prphqwr hfwru P5 / uhvshfwlydphqwh1
Vl od slh}d sulpwlfd hv gh sodqr phglr/ vh sxhghq wrpdu orv hmhv orfdohv gh uhihuhqfld
+{> |> }, hq wrgdv odv vhfflrqhv gh wdo pdqhud txh ho sodqr phglr gh od slh}d frqwhqjd
d orv hmhv { h |> |d txh hv xq sodqr gh vlphwud gh vwdv1 Hq hvwdv frqglflrqhv/ odv
frpsrqhqwhv gh U | P vh uhgxfhq do hvixhu}r d{lo Q/ ho hvixhu}r fruwdqwh W+ | ho
prphqwr hfwru P5 / h{foxvlydphqwh1
Vh oodpd oh|hv gh hvixhu}rv r gldjudpdv gh hvixhu}rv d od uhsuhvhqwdflq jufd
gh od yduldflq gh glfkrv hvixhu}rv d or odujr gh odv slh}dv gh od hvwuxfwxud1 Hvwd
uhsuhvhqwdflq shuplwh ghwhuplqdu/ sdud fdgd slh}d/ odv vhfflrqhv gh vwd hq odv txh orv
hvixhu}rv dofdq}dq vxv ydoruhv p{lprv1 Hvwd hv xqd lqirupdflq lpsuhvflqgleoh sdud
ho glphqvlrqdplhqwr gh odv slh}dv r/ xqd yh} glphqvlrqdgdv/ sdud od frpsuredflq d
srvwhulrul gh txh vh fxpsohq orv fulwhulrv gh uhvlvwhqfld1
Hq xqd hvwuxfwxud lvrvwwlfd od ghwhuplqdflq gh odv oh|hv gh hvixhu}rv vljxh orv
sdvrv vljxlhqwhv=

41 ghwhuplqdflq gh odv uhdfflrqhv h{whulruhv/


51 ghwhuplqdflq gh od yduldflq gh orv glihuhqwhv hvixhu}rv hq fdgd slh}d/
61 ghwhuplqdflq gh orv ydoruhv p{lprv gh orv hvixhu}rv/ d qlyho gh slh}d | hvwuxf0
wxud1

Odv uhodflrqhv glihuhqfldohv hqwuh odv oh|hv gh fdujdv dsolfdgdv | orv hvixhu}rv rewh0
qlgrv hq od Vhfflq 51; vrq gh judq xwlolgdg d od krud gh ghqlu od irupd txh wlhqhq odv
oh|hv gh hvixhu}rv hq fdgd eduud1
D frqwlqxdflq/ vh ghvduuroodq dojxqrv hmhpsorv sdud slh}dv uhfwdv | hvwuxfwxudv gh
sodqr phglr1 Vh pdqwhqgu od frqyhqflq gh vljqrv dgrswdgd do ghqlu ho htxloleulr gh
od uhedqdgd gh od slh}d sulvpwlfd uhfwd +Vhfflq 51;,1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


8; FDSWXOR 51 IXQGDPHQWRV GH UHVLVWHQFLD GH PDWHULDOHV

Hmhpsor 514314

Fdofxodu | glexmdu odv oh|hv gh hvixhu}rv gh od yljd DEF gh od Iljxud 5155 vrphwlgd d
od dfflq gh od fdujd s xqliruphphqwh uhsduwlgd hq ho wudpr EF1

Fofxor gh odv uhdfflrqhv


Whqlhqgr hq fxhqwd odv frqglflrqhv gh htxloleulr gh od hvwwlfd +vxpd gh ixhu}dv yhuwlfd0
ohv ljxdo fhur | vxpd gh prphqwrv uhvshfwr do dsr|r D ljxdo d fhur/ uhvshfwlydphqwh,/
sxhgh hvfuleluvh=
o o 6o
Y . Y @ s > Y o @ s
5 5 7
Sru wdqwr/ odv uhdfflrqhv hq orv dsr|rv D | F vrq =
4 6
Y @ so > Y @ so
; ;

Oh| gh prphqwrv hfwruhv


Od oh| gh prphqwrv hfwruhv vh rewlhqh fdofxodqgr/ sdud xqd vhfflq gdgd/ ho prphqwr
uhvxowdqwh hq od vhfflq gh odv ixhu}dv dsolfdgdv d xq odgr gh od plvpd1 Hq ho wudpr DE>
sdud xqd vhfflq d xqd glvwdqfld { gho dsr|r D/ | fdofxodqgr gruvdophqwh/ vh wlhqh=
4
P+{, @ Y { @ so{
;
r vhd/ xqd oh| olqhdo d or odujr gho wudpr DE> frq xq p{lpr hq od vhfflq { @ o@5> gh
ydoru P @ so2 @49= Hq ho wudpr EF/ sdud xqd vhfflq d xqd glvwdqfld { gho dsr|r D/
| fdofxodqgr gruvdophqwh/ sxhgh hvfuleluvh=

o 2 so
   
s 7{2
P+{, @ Y {  { @  . 8{  o
5 5 ; o
Hq hvwh fdvr/ od oh| gh yduldflq gho prphqwr hfwru hv sdudeolfd | od glvwdqfld d od txh
vh surgxfh ho ydoru p{lpr vh rewlhqh ghulydqgr uhvshfwr d od yduldeoh { h ljxdodqgr d
fhur=  
CP so ;{ 8o
@  .8 @3 , { @
C{ ; o ;
| vh wlhqh=
so2
8o <
P4@ @ P+{ @ , @
; 45;
Revuyhvh txh od oh| gh hfwruhv hv frqwlqxd hq ho sxqwr E> | wdpelq or hv vx ghulydgd1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


51441 OH\HV GH HVIXHU]RV 8<

Ilj1 5155= Hvwuxfwxud gho Hmhpsor 514314

Ilj1 5156= Oh|hv gh hvixhu}rv gho Hmhpsor 514314

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


93 FDSWXOR 51 IXQGDPHQWRV GH UHVLVWHQFLD GH PDWHULDOHV

Oh| gh hvixhu}rv fruwdqwhv


Fdofxohprv od uhvxowdqwh U hq xqd vhfflq fxdotxlhud gh od yljd vxpdqgr odv ixhu}dv
dsolfdgdv d xq odgr gh od vhfflq1 Hq hvwh fdvr od uhvxowdqwh wlhqh frpr qlfd frpsr0
qhqwh ho hvixhu}r fruwdqwh W+ |/ sru or wdqwr/ orv d{lohv vrq qxorv hq wrgd od slh}d1
Hq ho wudpr DE/ fdofxodqgr gruvdophqwh/ vh wlhqh txh od oh| gh yduldflq hv frqvwdqwh
gh ydoru ljxdo d od uhdfflq Y 1 Hq ho wudpr EF/ hq xqd vhfflq vlwxdgd d xqd glvwdqfld
{ gho dsr|r D/ | fdofxodqgr gruvdophqwh/ od sur|hfflq gh U vreuh od vhfflq hv ljxdo
d od vxpd gh od uhdfflq Y pv od uhvxowdqwh gh od fdujd uhsduwlgd frpsuhqglgd hqwuh
od vhfflq E | od vhfflq frqvlghudgd> sru wdqwr/ od oh| gh hvixhu}r fruwdqwh hv olqhdo1
Vh wlhqh=
4
Wudpr DE = W+ @ Y @  so
  ;
o 8
Wudpr EF = W+ @ Y . s {  @  so . s{
5 ;

Hq odv Iljxudv 5156d/ e | f vh uhsuhvhqwdq odv uhdfflrqhv/ gldjudpdv gh prphqwrv


hfwruhv | gh hvixhu}rv fruwdqwhv/ uhvshfwlydphqwh1 Vh revhuyd txh d xqd yduldflq
frqvwdqwh gho fruwdqwh oh fruuhvsrqgh xqd yduldflq olqhdo gho hfwru/ | txh d xqd
yduldflq olqhdo gho fruwdqwh oh fruuhvsrqgh xqd yduldflq sdudeolfd gho hfwru1

Hmhpsor 514315

Od yljd DEFGH gh od Iljxud 5157 hvw vrphwlgd d xqd fdujd sxqwxdo S gh 533 nQ hq
od vhfflq E | d xqd fdujd xqliruphphqwh uhsduwlgd s gh 53 nQ2p hq ho wudpr FH=
Fdofxodu | glexmdu odv oh|hv gh hvixhu}rv1

Fofxor gh uhdfflrqhv
Dsolfdqgr odv frqglflrqhv gh htxloleulr +vxpd qxod gh ixhu}dv yhuwlfdohv/ vxpd qxod
gh prphqwrv uhvshfwr do sxqwr D | prphqwr hfwru qxor hq odv uwxodv E | G,/ |
wudedmdqgr hq nQ | p/ sxhghq hvfuleluvh odv vljxlhqwhv hfxdflrqhv +yhu Iljxud 5158,=

Y . Y . Y. @ 733
P . 43Y . 53Y. @ 7=333
P  8Y @ 3
8Y.  583 @ 3

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


51441 OH\HV GH HVIXHU]RV 94

Uhvroylhqgr hvwdv hfxdflrqhv/ vh rewlhqhq orv ydoruhv gh odv uhdfflrqhv hq ho hpsrwud0


plhqwr D | hq orv dsr|rv F | H=

Y @ 433 nQ > Y @ 583 nQ


P @ 833 nQ  p > Y. @ 83 nQ

Oh| gh prphqwrv hfwruhv


Hq ho wudpr DE/ fruwdqgr od hvwuxfwxud d xqd glvwdqfld { gho dsr|r D | fdofxodqgr ho
prphqwr hfwru gruvdophqwh vh rewlhqh=

P+{, @ P . Y { @ 833 . 433{

txh hv xqd oh| olqhdo1 Sdud { @ 8 p vh wlhqh P @ 3/ frpr fruuhvsrqgh d xqd uwxod1
Hq ho wudpr EF vh wlhqh=

P+{, @ P . Y {  533+{  8, @ 833  433{

txh hv wdpelq xqd oh| olqhdo1 Sdud { @ 43 p vh wlhqh ho prphqwr hq ho dsr|r F/


P @ 833 nQp1 Hq ho wudpr FH/ vh wlhqh txh=

P+{, @ 833  433{ . Y +{  43,  +{  43,2


s
5
@ 6=333 . 683{  43{2

txh hv xqd oh| sdudeolfd/ frq vx ydoru p{lpr vlwxdgr d xqd glvwdqfld {4@ gho dsr|r
D txh sxhgh ghwhuplqduvh ljxdodqgr d fhur od ghulydgd gh od oh| gh prphqwrv uhvshfwr
d od yduldeoh {1 Hq hvwh fdvr/ {4@ @ 4:> 8 p | ho ydoru gho prphqwr fruuhvsrqglhqwh
hv P4@ +{ @ {4@ , @ 95> 8 nQp1

Oh| gh hvixhu}rv fruwdqwhv


Fdofxodqgr od uhvxowdqwh gh odv ixhu}dv vlwxdgdv d xq odgr gh od vhfflq | ghwhuplqdqgr
od frpsrqhqwh sdudohod d od plvpd vh rewlhqh od yduldflq gho hvixhu}r fruwdqwh hq fdgd
wudpr gh od hvwuxfwxud1 Hq ho wudpr DE> | fdofxodqgr gruvdophqwh/ glfkd uhvxowdqwh hv
frqvwdqwh h ljxdo d Y =

W+ @ Y @ 433 nQ

Hq ho wudpr EF> od uhvxowdqwh gh odv ixhu}dv d xq odgr gh od vhfflq hv wdpelq xq ydoru


frqvwdqwh/ ljxdo d od vxpd gh od uhdfflq Y pv od ixhu}d dsolfdgd hq E=

W+ @ Y . 533 @ 433 nQ

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


95 FDSWXOR 51 IXQGDPHQWRV GH UHVLVWHQFLD GH PDWHULDOHV

Ilj1 5157= Hvwuxfwxud gho Hmhpsor 514315

Ilj1 5158= Oh|hv gh hvixhu}rv gho Hmhpsor 514315

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


51441 OH\HV GH HVIXHU]RV 96

Sru owlpr/ hq ho wudpr FH | vljxlhqgr ho plvpr surfhglplhqwr vh rewlhqh=

W+ @ 433  583 . 53+{  43, @ 683 . 53{

txh hv xqd oh| olqhdo1 Qwhvh txh hq fdgd wudpr od oh| gh hvixhu}rv fruwdqwhv frlqflgh
frq od ghulydgd gh od oh| gh prphqwrv hfwruhv uhvshfwr d od yduldeoh { +fdpeldgd gh
vljqr,/ wdo frpr h{ljh ho htxloleulr gh od uhedqdgd1
Hq odv Iljxudv 5158d/ e | f vh uhsuhvhqwdq odv uhdfflrqhv | odv oh|hv gh hvixhu}rv gh
od yljd DEF1

Hmhpsor 514316

Od hvwuxfwxud DEFG gh od Iljxud 5159 hvw hpsrwudgd hq od vhfflq D | vrphwlgd


d xqd fdujd yhuwlfdo s gh 63 nQ2p/ xqliruphphqwh uhsduwlgd vreuh ho hmh gh od yljd
FEG> lqfolqdgd xq qjxor  uhvshfwr d od krul}rqwdo1 Fdofxodu | glexmdu odv oh|hv gh
hvixhu}rv1

Ilj1 5159= Hvwuxfwxud gho Hmhpsor 514316

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


97 FDSWXOR 51 IXQGDPHQWRV GH UHVLVWHQFLD GH PDWHULDOHV

Fofxor gh uhdfflrqhv

Sduwlhqgr gh odv hfxdflrqhv gh htxloleulr vh fdofxodq hq sulphu oxjdu odv uhdfflrqhv


h{whuqdv1 Lpsrqlhqgr txh od vxpd gh ixhu}dv yhuwlfdohv | od vxpd gh prphqwrv hq ho
hpsrwudplhqwr D vhdq fhur/ vh wlhqh +yhu Iljxud 515:d,=

U @ 63  :> 8 @ 558 nQ
P @ 558  +8  6> :8, frv  @ 558 nQ  p

grqgh  hv ho qjxor gh lqfolqdflq gh odv eduudv EF | EG=

Oh| gh prphqwrv hfwruhv


Fdofxodqgr gruvdophqwh vh wlhqh txh od oh| gh prphqwrv hfwruhv hq ho slodu DE hv
frqvwdqwh | gh ydoru P @ 558 nQp= Hq od yljd FE> sdud xqd vhfflq d xqd glvwdqfld
v gho h{wuhpr F +yhu Iljxud 515:e,/ vh wlhqh=

{ {2
P +{, @ 63 v @ 48 v { @ 48
5 frv 
Od oh| gh hfwruhv hv sdudeolfd | sdud { @ 5 p vh rewlhqh P @ :8 nQp/ ydoru gho
prphqwr hfwru hq od vhfflq E gho wudpr FE1 Dqorjdphqwh/ hq od yljd EG> sdud
xqd vhfflq d xqd glvwdqfld v gho h{wuhpr G +yhu Iljxud 515:e, vh rewlhqh=

{ {2
P+{ , @ 63 v @ 48 v { @ 48
5 frv 
oh| sdudeolfd txh sdud { @ 7 p wrpd ho ydoru gho prphqwr hfwru hq od vhfflq E gho
wudpr EG> P @ 633 nQp1

Oh| gh hvixhu}rv fruwdqwhv


Fdofxodqgr gruvdophqwh vh wlhqh txh od oh| gh hvixhu}r fruwdqwh hq ho slodu DE hv fhur1
Qwhvh txh od oh| gh prphqwrv hfwruhv hq ho slodu DE hv frqvwdqwh |/ hq frqvhfxhqfld/
vx ghulydgd sulphud hv qxod1
Hq orv wudprv FE | EG vh wlhqh/ sur|hfwdqgr od uhvxowdqwh gh ixhu}dv vreuh ho
sodqr gh od vhfflq=

W @ 63 v frv  @ 63 {
W( @ +63 v  558, frv  @ 63 {  558 frv 

Dpedv oh|hv vrq olqhdohv/ frpr fruuhvsrqgh d xqd yduldflq sdudeolfd gho hfwru1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


51441 OH\HV GH HVIXHU]RV 98

Ilj1 515:= Oh|hv gh hvixhu}rv gho Hmhpsor 514316

Oh| gh hvixhu}rv d{lohv


Fdofxodqgr gruvdophqwh vh wlhqh txh od oh| gh hvixhu}r d{lo hq ho slodu DE hv gh frp0
suhvlq/ frqvwdqwh | gh ydoru Q @ 558 nQ1
Hq orv wudprv FE | EG od oh| gh d{lohv vh rewlhqh sur|hfwdqgr od uhvxowdqwh gh
ixhu}dv vreuh od qrupdo do sodqr gh od vhfflq1 Vh wlhqh=

Q @ 63 v vlq 
Q( @ +63 v  558, vlq 

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


99 FDSWXOR 51 IXQGDPHQWRV GH UHVLVWHQFLD GH PDWHULDOHV

Dpedv oh|hv vrq olqhdohv/ frpr fruuhvsrqgh d xqd fdujd xqliruph1 Revuyhvh txh/ vreuh
fdgd vhfflq/ od frpsrvlflq yhfwruldo gh orv fruuhvsrqglhqwhv hvixhu}rv fruwdqwh | d{lo

$
hv ljxdo d od uhvxowdqwh gh ixhu}dv U vreuh od vhfflq/ txh hv xqd ixhu}d yhuwlfdo1
Hq odv Iljxud 515: vh uhsuhvhqwdq odv uhdfflrqhv | odv oh|hv gh hvixhu}rv gh od hv0
wuxfwxud1

Hmhpsor 514317

Ho suwlfr gh od Iljxud 515; hvw vrphwlgr d xqd fdujd s gh 53 nQ2p/ xqliruphphqwh


glvwulexlgd vhjq od sur|hfflq krul}rqwdo gho glqwho EF> | d grv ixhu}dv frqfhqwudgdv
krul}rqwdohv gh 63 nQ txh dfwdq hq odv vhfflrqhv H | I +hvwdv ixhu}dv sxqwxdohv
uhsuhvhqwdq xq fdeoh srvwhvdgr dqfodgr hq odv qxgrv H | I ,1 Fdofxodu | glexmdu odv
oh|hv gh hvixhu}rv1

Ilj1 515;= Hvwuxfwxud gho Hmhpsor 514317

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


51441 OH\HV GH HVIXHU]RV 9:

Fofxor gh uhdfflrqhv
Vh fdofxodq hq sulphu oxjdu odv uhdfflrqhv hq orv dsr|rv xwlol}dqgr odv frqglflrqhv gh
htxloleulr1 Vh rewlhqh txh od uhdfflq krul}rqwdo K hv qxod |=

Y . Y( @ 533
43Y( @ 53  43  8

|/ sru or wdqwr=
Y @ 433 nQ > Y( @ 433 nQ

Oh| gh prphqwrv hfwruhv


Hq orv wudprv DH | GI gh dperv sloduhv od oh| gh prphqwrv hfwruhv hv qxod1 Frqwl0
qxdqgr frq ho slodu DE/ d sduwlu gh od vhfflq H> | fdofxodqgr gruvdophqwh/ vh rewlhqh=

P +v, @ 63 v

vlhqgr v od glvwdqfld ghvgh H= Hv xqd oh| gh yduldflq olqhdo txh sdud v @ 5 p sursru0
flrqd ho ydoru gho prphqwr hfwru hq od vhfflq E/ P @ 93 nQp1
Dqorjdphqwh/ hq ho slodu GF vh rewlhqh=

P+v , @ 63 v

vlhqgr v od glvwdqfld ghvgh I= Hv xqd oh| gh yduldflq olqhdo txh hq od vhfflq F


+v @ 7 p, wrpd ho ydoru P @ 453 nQp1
Hq ho glqwho EF> sdud xqd vhfflq d xqd glvwdqfld { gh od vhfflq E> vh wlhqh
 
{2
@ 93 . <7 {  43{2
5
P +{, @ Y {  63 5 . {  53
43 5
txh hv xqd oh| sdudeolfd/ frq vx ydoru p{lpr vlwxdgr d xqd glvwdqfld {4@ gh od
vhfflq E> txh sxhgh ghwhuplqduvh ljxdodqgr d fhur od ghulydgd gh od oh| gh prphq0
wrv uhvshfwr d od yduldeoh {1 Hq hvwh fdvr/ {4@ @ 7> : p | ho ydoru gho prphqwr
fruuhvsrqglhqwh hv P4@ +{ @ {4@ , @ 493> < nQp1

Oh| gh hvixhu}rv fruwdqwhv


Ho hvixhu}r fruwdqwh hq ho sulphu wudpr DH gho slodu DE hv qxor1 D sduwlu gh od vhfflq
H ho ydoru gho hvixhu}r fruwdqwh frlqflgh frq od ixhu}d krul}rqwdo dsolfdgd hq glfkd
vhfflq1 Sru wdqwr/ od oh| hv frqvwdqwh | gh ydoru=

W. @ 63 nQ

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


9; FDSWXOR 51 IXQGDPHQWRV GH UHVLVWHQFLD GH PDWHULDOHV

Ilj1 515<= Oh|hv gh hvixhu}rv gho Hmhpsor 514317

Dqorjdphqwh/ hq ho slodu GF vh wlhqh xq ydoru gh fruwdqwh qxor kdvwd od vhfflq I 1


Hq ho wudpr gh slodu I F od oh| gh hvixhu}r fruwdqwh hv frqvwdqwh/ gh ydoru frlqflghqwh
frq ho ydoru gh od ixhu}d krul}rqwdo dsolfdgd hq I =
W8 @ 63 nQ
Hq ho wudpr EF> lqfolqdgr xq qjxor  uhvshfwr d od krul}rqwdo/ sdud xqd vhfflq
vlwxdgd d xqd glvwdqfld { gho h{wuhpr E od sur|hfflq gh od uhvxowdqwh gh odv ixhu}dv
vreuh ho sodqr gh od vhfflq hv ljxdo d=
W @ +Y . 53 {, frv  . 63 vlq 
txh hv xqd oh| olqhdo/ gh ydoru W @ <5> 4: nQ sdud od vhfflq E +{ @ 3,1 Qwhvh txh
sdud { @ 7> : p ho ydoru gho hvixhu}r fruwdqwh hv fhur/ frpr fruuhvsrqgh d od vhfflq gh
p{lpr prphqwr hq ho wudpr EF1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


51441 OH\HV GH HVIXHU]RV 9<

Oh| gh hvixhu}rv d{lohv

Hq orv sloduhv DE | FG orv d{lohv vrq gh frpsuhvlq/ frqvwdqwhv | gh ydoru ljxdo d odv
uhdfflrqhv yhuwlfdohv hq orv uhvshfwlyrv dsr|rv1 Sru wdqwr/

Q @ Q( @ 433 nQ

Hq ho wudpr EF> fdofxodqgr gruvdophqwh/ vh wlhqh

Q @ +433 . 53 {, vlq   63 frv 

txh hv xqd oh| olqhdo/ frq orv ydoruhv h{wuhprv Q @ 7< nQ | Q @ <> ; nQ sdud odv
vhfflrqhv E | F/ uhvshfwlydphqwh1
Hq odv Iljxud 515< vh uhsuhvhqwdq odv uhdfflrqhv | odv oh|hv gh hvixhu}rv gh od hv0
wuxfwxud1

Hmhpsor 514318

Fdofxodu | glexmdu odv oh|hv gh hvixhu}rv sdud od hvwuxfwxud gh od Iljxud 5163/ vrphwlgd
d xqd ixhu}d krul}rqwdo I dfwxdqgr hq od vhfflq G1

Ilj1 5163= Hvwuxfwxud gho Hmhpsor 514318

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


:3 FDSWXOR 51 IXQGDPHQWRV GH UHVLVWHQFLD GH PDWHULDOHV

Fofxor gh uhdfflrqhv
Vh fdofxodq hq sulphu oxjdu odv uhdfflrqhv hq orv dsr|rv xwlol}dqgr odv frqglflrqhv gh
htxloleulr gh ixhu}dv | prphqwrv +hq D, | od frqglflq gh prphqwr hfwru qxor hq od
uwxod F +fdofxodgr gruvdophqwh,1 Vh wlhqh +yhu Iljxud 5164d,=

K  K  I  @ 3
Y  Y  @ 3
K d  Y d @ 3
 

5d d
Y  K @ 3
6 6
gh grqgh=
Y @ Y @ I
 > K @ 5I > K @ I


Oh| gh prphqwrv hfwruhv


Hq ho slodu DE> sdud xqd vhfflq vlwxdgd d xqd glvwdqfld | gho dsr|r D> vh wlhqh

P @ K | @ 5I |

oh| gh prphqwr hfwru olqhdo/ txh sdud | @ d/ sursruflrqd ho ydoru gho prphqwr hfwru
hq od vhfflq E> P @ 5I d= Hq ho slodu E  D / sdud xqd vhfflq vlwxdgd d xqd glvwdqfld
+d  |, gh od vhfflq D vh wlhqh

P  @ K +d  |, @ I +d  |,
  

oh| gh prphqwrv olqhdo frq ydoru p{lpr P @ I d1 Hq ho wudpr EE  > sdud xqd


vhfflq vlwxdgd d xqd glvwdqfld {> | gho dsr|r D/ sxhgh hvfuleluvh

P @ K | . Y { @ I +{  5|,




oh| gh prphqwr hfwru olqhdo/ frq ydoruhv h{wuhprv P @ 5I d | P @ I d1 

Oh| gh hvixhu}rv fruwdqwhv


Do vhu olqhdohv odv oh|hv gh hfwruhv hq wrgdv odv eduudv/ orv fruwdqwhv vrq xqliruphv hq
fdgd xqd gh hoodv1 Hq orv sloduhv vh wlhqh

W @ K @ 5I 

W   @ K @ I 

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


51441 OH\HV GH HVIXHU]RV :4

Ilj1 5164= Oh|hv gh hvixhu}rv gho Hmhpsor 514318

ydoruhv frlqflghqwhv frq odv uhdfflrqhv krul}rqwdohv1 Hq od eduud EE  vh wlhqh


s s
5 6 5
W @  +Y . K , @ I
5 5

Oh| gh hvixhu}rv d{lohv


Surfhglhqgr gh pdqhud vlplodu do dsduwdgr dqwhulru/ vh kdood od frpsrqhqwh gh U qrupdo
d odv vhfflrqhv/ | vh rewlhqhq orv ydoruhv gho hvixhu}r d{lo/ frqvwdqwhv hq fdgd slh}d1=
s
5
Q @ I > Q @  I > Q  @ I
  
5
Hq odv Iljxud 5164 vh uhsuhvhqwdq odv uhdfflrqhv | odv oh|hv gh hvixhu}rv gh od hv0
wuxfwxud1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


:5 FDSWXOR 51 IXQGDPHQWRV GH UHVLVWHQFLD GH PDWHULDOHV

Hmhpsor 514319

Ho suwlfr lvrvwwlfr gh od Iljxud 5165 hvw vrphwlgr d xqd fdujd s gh 53 nQ2p/ xql0
iruphphqwh glvwulexlgd hq ho glqwho EG1 Fdofxodu | glexmdu odv oh|hv gh hvixhu}rv1

Ilj1 5165= Hvwuxfwxud gho Hmhpsor 514319

Fofxor gh uhdfflrqhv
Vh fdofxodq hq sulphu oxjdu odv uhdfflrqhv hq orv dsr|rv xwlol}dqgr odv hfxdflrqhv gh
htxloleulr | od frqglflq gh txh ho prphqwr hfwru hq od uwxod vhd qxor1 Vh wlhqh +yhu
Iljxud 5166d,=
K   K. @ 3
Y . Y. @ 53  8
<Y @ 53  8  7> 8
7Y  8K @ 53  5  4
|/ sru wdqwr/ odv uhdfflrqhv vrq=
Y @ Y. @ 83 nQ > K @ K. @ 65 nQ
Revuyhvh txh odv uhdfflrqhv vrq vlpwulfdv/ d shvdu gh od srvlflq dvlpwulfd gh od
uwxod=

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


51441 OH\HV GH HVIXHU]RV :6

Oh| gh prphqwrv hfwruhv


Hq xqd vhfflq jhqulfd gho wudpr DE/ xwlol}dqgr orv hmhv gh uhihuhqfld +{> |, gh od
Iljxud 5165 | fdofxodqgr gh irupd gruvdo/ vh wlhqh=

P @ Y {  K |
@ 83 {  65 |

oh| olqhdo frq ydoru p{lpr P @ 93 nQp1 Hq ho wudpr GH/ surfhglhqgr dkrud
iurqwdophqwh/ vh rewlhqh wdpelq xqd oh| olqhdo/ vlpwulfd uhvshfwr do hmh yhuwlfdo txh
sdvd sru ho fhqwur gho glqwho=

P(. @ Y. +<  {,  K. |
@ 83 +<  {,  65 |

Hq ho glqwho EG/ wudedmdqgr gruvdophqwh/ vh sxhgh hvfulelu=

P( @ Y {  K |  +{  5,2
s
5
@ 83 {  65  8  +{  5,2 @ 43 {2 . <3 {  533
53
5
txh hv xqd oh| sdudeolfd txh vh dqxod hq od uwxod | wlhqh ydoruhv p{lprv hq orv
h{wuhprv P @ P( @ 93 nQp1 Ho ydoru gho hfwru hq ho fhqwur hv gh 5> 8 nQp1
Revuyhvh txh/ gdgd od vlphwud gh odv fdujdv | uhdfflrqhv/ orv hfwruhv hq od hvwuxf0
wxud vrq vlpwulfrv uhvshfwr do hmh yhuwlfdo fhqwudo1

Oh| gh hvixhu}rv fruwdqwhv


Hq orv sloduhv DE | GH orv fruwdqwhv vrq frqvwdqwhv/ |d txh od oh| gh hfwruhv hq
hoorv hv olqhdo1 Vx ydoru vh rewlhqh sur|hfwdqgr vreuh od vhfflq odv frpsrqhqwhv gh od
uhdfflq hq D | H> uhvshfwlydphqwh=

W @ Y frv  . K vlq  @ 44 nQ


W(. @ Y. frv  . K. vlq  @ 44 nQ

grqgh  hv ho qjxor gh lqfolqdflq gh orv vrsruwhv1 Hq ho wudpr EG> fdofxodqgr


gruvdophqwh/ vh wlhqh

W( @ Y . s +{  5,
@ 83 . 53 +{  5,

txh hv xqd oh| olqhdo frq ydoruhv h{wuhprv W @ Y | W( @ Y. / | gh ydoru qxor hq ho
fhqwur gho glqwho/ sru vlphwud1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


:7 FDSWXOR 51 IXQGDPHQWRV GH UHVLVWHQFLD GH PDWHULDOHV

Ilj1 5166= Oh|hv gh hvixhu}rv gho Hmhpsor 514319

Oh| gh hvixhu}rv d{lohv


Surfhglhqgr gh pdqhud vlplodu/ vh fdofxodq orv d{lohv hq fdgd eduud1 Vreuh orv vrsru0
whv/ edvwd frq sur|hfwdu vreuh vxv gluhfflrqhv uhvshfwlydv odv uhdfflrqhv krul}rqwdohv |
yhuwlfdohv gh orv dsr|rv fruuhvsrqglhqwhv1 Hq ho glqwho vh vljxh ho plvpr surfhglplhqwr/
|d txh od sur|hfflq gh od fdujd odwhudo vreuh od eduud hv qxod1
Vh rewlhqhq dv odv oh|hv gh hvixhu}rv d{lohv
Q @ Q(. @ +Y vlq  . K frv , @ 8;> 6 nQ
Q( @ K @ 65 nQ
Vh revhuyd txh vrq oh|hv frqvwdqwhv hq fdgd wudpr |/ dghpv/ vrq vlpwulfdv1
Hq odv Iljxud 5166 vh uhsuhvhqwdq odv uhdfflrqhv | odv oh|hv gh hvixhu}rv gh od hv0
wuxfwxud1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


51451 UHVROXFLQ GH HVWUXFWXUDV KLSHUHVWWLFDV :8

5145 Uhvroxflq gh hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv

Frpr |d vh kd ghqlgr hq od Vhfflq 5143/ xqd hvwuxfwxud hv klshuhvwwlfd fxdqgr ho


qphur gh uhdfflrqhv h{whulruhv |2r gh ixhu}dv lqwhuqdv ghvfrqrflgdv hv pd|ru txh ho
qphur gh hfxdflrqhv gh htxloleulr hvwwlfr txh vh sxhghq lpsrqhu1 Odv hfxdflrqhv
dglflrqdohv qhfhvduldv sdud frpsohwdu ho sodqwhdplhqwr gho sureohpd klshuhvwwlfr vh
hqfxhqwudq frqvlghudqgr od ghirupdflq gh od hvwuxfwxud/ h lpsrqlhqgr odv qhfhvduldv
frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg gh prylplhqwrv1 Frpelqdqgr hvwdv hfxdflrqhv frq odv
gh htxloleulr vh uhvxhoyh vlpxowqhdphqwh ho sureohpd gh ghwhuplqdu odv ixhu}dv | orv
prylplhqwrv gh od hvwuxfwxud1
Kd| grv pwrgrv evlfrv sdud rewhqhu odv hfxdflrqhv dglflrqdohv= ho pwrgr gh
frpsdwlelolgdg +wdpelq oodpdgr pwrgr gh odv ixhu}dv | pwrgr gh h{lelolgdg, |
ho pwrgr gh htxloleulr +wdpelq oodpdgr pwrgr gh orv prylplhqwrv | pwrgr gh
uljlgh},1 Ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg vh edvd hq wrpdu d odv ixhu}dv hvwwlfdphq0
wh lqghwhuplqdgdv frpr lqfjqlwdv gho sureohpd h lpsrqhu hfxdflrqhv dglflrqdohv gh
frpsdwlelolgdg gh prylplhqwrv1 Ho pwrgr gh htxloleulr vh edvd hq wrpdu frpr lq0
fjqlwdv orv prylplhqwrv gh irupd txh fxpsodq odv frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg h
lpsrqhu hfxdflrqhv gh htxloleulr sdud uhvroyhuorv1 Dperv pwrgrv vh wudwdq hq ghwdooh
hq ho Oleur 5 gh hvwd reud1 Hq hvwh dsduwdgr vh ghvfulehq vxflqwdphqwh dperv pwrgrv
dsolfdgrv d od uhvroxflq gh xqd hvwuxfwxud vhqflood/ shur hvwwlfdphqwh lqghwhuplqdgd1

514514 Pwrgr gh frpsdwlelolgdg

Ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg wrpd odv ixhu}dv frpr lqfjqlwdv gho sureohpd1 Odv hfxd0
flrqhv gh htxloleulr vh hvfulehq hq ixqflq gh odv ixhu}dv dsolfdgdv | gh odv uhdfflrqhv1
Hq xq hvwuxfwxud klshuhvwwlfd/ ho qphur gh uhdfflrqhv r ixhu}dv lqwhuqdv ghvfrqrflgdv
h{fhgh ho qphur gh hfxdflrqhv lqghshqglhqwhv gh htxloleulr hq xq qphur txh/ frpr
khprv ylvwr/ vh oodpd judgr gh klshuhvwdwlvpr1 Vh vhohfflrqd xq frqmxqwr gh ixhu}dv
lqfjqlwd uhgxqgdqwhv +uhdfflrqhv r lqwhuqdv,/ vh olehudq odv frqglflrqhv gh dsr|r r
gh hqodfh fruuhvsrqglhqwhv/ | vh vxsrqhq odv ixhu}dv uhgxqgdqwhv dfwxdqgr vreuh od
hvwuxfwxud frpr vl vwd ixhvh lvrvwwlfd +hvwuxfwxud lvrvwwlfd edvh,1 Vh hvfuleh hqwrq0
fhv xqd hfxdflq gh frpsdwlelolgdg sru fdgd sxqwr grqgh vh kd olehudgr xq dsr|r r
hqodfh> hvwd hfxdflq gheh lpsrqhu txh orv prylplhqwrv gh od hvwuxfwxud olehudgd
vhdq lgqwlfrv d orv gh od hvwuxfwxud ruljlqdo1 Hvwdv hfxdflrqhv vh h{suhvdq hq ixqflq
gh odv lqfjqlwdv klshuhvwwlfdv/ frq or txh vh rewlhqh xq vlvwhpd gh hfxdflrqhv olqhdohv
vlpxowqhdv fx|d uhvroxflq shuplwh ghwhuplqdu dtxoodv1
Hq ho Oleur 5 gh hvwd reud yroyhuhprv d sodqwhdu hvwh pwrgr frq pv ghwdooh/ dv
frpr d hvwxgldu vx dsolfdflq d hvwuxfwxudv duwlfxodgdv klshuhvwwlfdv/ yljdv vlpsohv/

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


:9 FDSWXOR 51 IXQGDPHQWRV GH UHVLVWHQFLD GH PDWHULDOHV

Ilj1 5167= Hmhpsor gh hvwuxfwxud klshuhvwwlfd

yljdv frqwlqxdv | hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv gh sodqr phglr1 Yhdprv dkrud od dsolfdflq


gh hvwh pwrgr d wudyv gh xq hmhpsor vhqfloor1
Od hvwuxfwxud gh od Iljxud 5167 hvw irupdgd sru wuhv pxhoohv olqhdohv gh lgqwlfd
uljlgh} n txh vrsruwdq xqd sodfd ujlgd1 Vh suhwhqgh ghwhuplqdu od ixhu}d txh vrsruwd
fdgd pxhooh vl vreuh od sodfd dfwd xqd ixhu}d S h{fqwulfd frpr od glexmdgd1
Oodphprv I > I2 | I d odv ixhu}dv txh vrsruwd fdgd xqr gh orv pxhoohv1 Odv grv
hfxdflrqhv gh htxloleulr hvwwlfr dsolfdeohv vrq=
[
I+ @ I . I 2 . I  S @ 3 +514:d,

|
[ 6d
P @ dI2 . 5dI  S @3 +514:e,
5
Hq hvwh sureohpd vh wlhqhq wuhv lqfjqlwdv | vor grv hfxdflrqhv/ r vhd txh ho sureohpd
hv xqd yh} klshuhvwwlfr1 Vh holjh/ sru hmhpsor/ frpr ixhu}d uhgxqgdqwh I2 1 Hq ixqflq
gh vwd/ odv hfxdflrqhv gh htxloleulr vh sxhghq uhhvfulelu frpr=

I . I @ S  I2 +514;d,
6
5I @ S  I2 +514;e,
5
Od hfxdflq dglflrqdo qhfhvduld sdud uhvroyhu ho sureohpd vh rewlhqh wrpdqgr hq fxhqwd
orv prylplhqwrv gh od hvwuxfwxud1 Dv/ ho ghvsod}dplhqwr yhuwlfdo gho sxqwr E hq od sodfd
ujlgd gheh vhu ljxdo do dodujdplhqwr gho pxhooh 51
Orv grv sureohpdv hvwwlfdphqwh ghwhuplqdgrv txh vh ghehq uhvroyhu vh pxhvwudq
hq od Iljxudv 5168d | e/ uhvshfwlydphqwh1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


51451 UHVROXFLQ GH HVWUXFWXUDV KLSHUHVWWLFDV ::

Ilj1 5168= Sodqwhdplhqwr gho pwrgr gh frpsdwlelolgdg

Sdud ho sulphu sureohpd/ lqglfdgr hq od Iljxud 5168d/ ghvshmdprv gh odv hfxdflrqhv


gh htxloleulr I | I hq ixqflq gh od uhgxqgdqwh I2 | vh rewlhqh=
S I2 6S I2
I @  > I @  +514<,
7 5 7 5
Xvdqgr odv uhodflrqhv ixhu}d0ghvsod}dplhqwr hq orv pxhoohv 4 | 6 hv srvleoh fdofxodu vxv
dodujdplhqwrv |/ sru frqvljxlhqwh/ orv ghvsod}dplhqwrv yhuwlfdohv gh orv sxqwrv D | F
frpr
I S I2
 @ @  +5153d,
n 7n 5n
I 6S I2
 @ @  +5153e,
n 7n 5n
Frpr od sodfd krul}rqwdo hv ujlgd/ hv srvleoh h{suhvdu ho ghvsod}dplhqwr gho sxqwr E
hq ixqflq gh orv ghvsod}dplhqwrv hq D | hq F/ frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 5168f1
Ho ghvsod}dplhqwr hq E hv fodudphqwh ho ydoru phglr gh orv ghvsod}dplhqwrv hq D | hq
F/ hvwr hv/
 .  S I2
 @ @  +5154,
5 5n 5n
Ho vhjxqgr sureohpd hvwwlfdphqwh ghwhuplqdgr vh pxhvwud hq od Iljxud 5168e1
Vl od hvwuxfwxud gheh txhgdu elhq dmxvwdgd do uhfrpelqdu orv grv sureohpdv hvwwlfd0
phqwh ghwhuplqdgrv/ ho ghvsod}dplhqwr hq E hq ho sulphu sureohpd gheh vhu ljxdo do
dodujdplhqwr gho hohphqwr fhqwudo hq ho vhjxqgr sureohpd/ r vhd
 @ I2 @n +5155,
Ljxdodqgr odv h{suhvlrqhv rewhqlgdv sdud  hq orv grv sureohpdv/ +5154, | +5155,/
vh wlhqh
S I2 I2
 @ +5156,
5n 5n n

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


:; FDSWXOR 51 IXQGDPHQWRV GH UHVLVWHQFLD GH PDWHULDOHV

gh grqgh vh rewlhqh ho ydoru gh od lqfjqlwd klshuhvwwlfd I2 @ S@61 I | I vh sxhghq


hqwrqfhv ghwhuplqdu frq odv hfxdflrqhv 514< frpr
S :S
I @ > I @ +5157,
45 45
Hvwdv ixhu}dv yhulfdq odv hfxdflrqhv gh htxloleulr ruljlqdohv1 Ho dodujdplhqwr gh
fdgd hohphqwr vh sxhgh ghwhuplqdu px| iflophqwh frq od iupxod

I
 @ +5158,
n
Revuyhvh txh od hohfflq gh od ixhu}d I2 frpr uhgxqgdqwh hv duelwuduld1 Ho sureohpd
sxhgh uhvroyhuvh gh pdqhud dqorjd wrpdqgr fxdotxlhud gh odv rwudv grv ixhu}dv frpr
lqfjqlwd klshuhvwwlfd1 Qwhvh wdpelq txh vh kd uhvxhowr ho sureohpd phgldqwh od
lpsrvlflq gh xqd vrod hfxdflq gh frpsdwlelolgdg/ |d txh ho sureohpd hv xqd yh}
klshuhvwwlfr1

514515 Pwrgr gh htxloleulr

Ho pwrgr gh htxloleulr wrpd orv prylplhqwrv frpr lqfjqlwdv gho sureohpd/ h{suhvd0
grv gh wdo irupd txh vh uhvshwhq odv frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg hqwuh orv glvwlqwrv
hohphqwrv1 D frqwlqxdflq vh hvfulehq odv hfxdflrqhv gh htxloleulr hq ixqflq gh orv pr0
ylplhqwrv lqghshqglhqwhv/ sdud or fxdo vh xwlol}dq odv uhodflrqhv ixhu}dghvsod}dplhqwr
gh orv hohphqwrv lqglylgxdohv1 Sru hvwh surfhglplhqwr vh rewlhqh xq vlvwhpd gh hfxdflr0
qhv olqhdohv vlpxowqhdv fx|d uhvroxflq shuplwh ghwhuplqdu orv prylplhqwrv lqghshq0
glhqwhv lqfjqlwd1 D sduwlu gh vwrv vh sxhghq ghwhuplqdu odv ixhu}dv hq orv hohphqwrv
yroylhqgr d xvdu odv uhodflrqhv ixhu}dghvsod}dplhqwr1
Hq ho Oleur 5 gh hvwd reud yroyhuhprv d sodqwhdu hvwh pwrgr frq pv ghwdooh/
dv frpr d hvwxgldu vx dsolfdflq d hvwuxfwxudv duwlfxodgdv klshuhvwwlfdv/ yljdv frqwl0
qxdv | hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv gh sodqr phglr1 D pdqhud gh hmhpsor/ yhdprv dkrud
fpr uhvroyhu od hvwuxfwxud klshuhvwwlfd gh od Iljxud 5167 dsolfdqgr ho pwrgr gh orv
prylplhqwrv1
Frqvlghuhprv orv prylplhqwrv gh od hvwuxfwxud txh vh pxhvwudq hq od Iljxud 5168f1
Dxqtxh hq od Iljxud vh lqglfdq wuhv ghvsod}dplhqwrv glvwlqwrv/  /  |  / vor
grv gh hoorv vrq lqghshqglhqwhv ghelgr d txh od sodfd krul}rqwdo vh pxhyh frpr fxhusr
ujlgr1 Sdud txh vh fxpsod od frqglflq gh frpsdwlelolgdg lpsxhvwd sru ho khfkr gh
txh od sodfd hv ujlgd/ gheh vhu

 . 
   @    @,  @ +5159,
5

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


51451 UHVROXFLQ GH HVWUXFWXUDV KLSHUHVWWLFDV :<

Sru rwud sduwh/ odv uhodflrqhv ixhu}d0ghvsod}dplhqwr sdud orv wuhv pxhoohv vrq

I @ n > I2 @ n > I @ n +515:,

Sru owlpr/ vh wlhqhq odv hfxdflrqhv gh htxloleulr dsolfdeohv do sureohpd1 vwdv


vrq=

I . I2 . I @ S +515;d,
6d
dI2 . 5dI @ S +515;e,
5
Vxvwlwx|hqgr hq hvwdv hfxdflrqhv odv uhodflrqhv +515:, | holplqdqgr  vhjq +5159,/
txhgdq hq od irupd
 
 . 
n . n . n @ S +515<d,
5
 
 .  6
n . 5n @ S +515<e,
5 5

rshudqgr/ txhgd xq vlvwhpd gh od irupd


5S
 .  @ +5163d,
6n
6S
 . 8 @ +5163e,
n
Hvwh vlvwhpd gh hfxdflrqhv vh uhvxhoyh sdud rewhqhu
S :S
 @ >  @ +5164,
45n 45n
frq  @ 7S@45n1 Xvdqgr dkrud odv uhodflrqhv +515:,/ vh sxhghq fdofxodu odv ixhu}dv
hq orv pxhoohv frpr
S 7S :S
I @ n @ > I2 @ n @ > I @ n @ +5165,
45 45 45
Revuyhvh txh vh kd uhvxhowr ho sureohpd phgldqwh od lpsrvlflq gh grv hfxdflrqhv
gh htxloleulr/ |d txh ho sureohpd wlhqh grv ghvsod}dplhqwrv lqghshqglhqwhv1 Qwhvh
wdpelq txh orv uhvxowdgrv rewhqlgrv vrq/ qdwxudophqwh/ lgqwlfrv d orv rewhqlgrv frq
ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


6 Hvixhu}r D{lo

614 Lqwurgxfflq

Xqd slh}d hvw vrphwlgd d wudfflq r frpsuhvlq vlpsoh fxdqgr vreuh vxv vhfflrqhv
dfwdq qlfdphqwh hvixhu}rv d{lohv/ hv ghflu/ ixhu}dv qrupdohv d odv vhfflrqhv | dsolfdgdv
hq vxv uhvshfwlyrv fhqwurv gh judyhgdg +yhu Iljxud 614,1 Frqvlghudprv srvlwlyrv orv
d{lohv gh wudfflq/ | qhjdwlyrv orv gh frpsuhvlq1
Gdgr txh orv glihuhqwhv hvixhu}rv txh dfwdq vreuh xqd vhfflq qr vrq vlqr odv
ixhu}dv | prphqwrv uhvxowdqwhv gh odv whqvlrqhv txh dfwdq vreuh glfkd vhfflq/ ghehq
fxpsoluvh odv vljxlhqwhv ljxdogdghv lqwhjudohv=
] ] ]
Q @ % gV > W+ @  %+ gV @ 3 > W5 @  %5 gV @ 3 +614d,
7 ] 7 7
P| @ + %5 |   %+ }, gV @ 3 +614e,
] 7 ]
P+ @ % } gV @ 3 > P5 @  % | gV @ 3 +614f,
7 7
Reyldphqwh/ hvwdv hfxdflrqhv lqwhjudohv qr edvwdq sdud ghwhuplqdu gh irupd qlfd
od glvwulexflq gh whqvlrqhv hq od vhfflq1 Hv qhfhvdulr/ sru wdqwr/ hvwdeohfhu klswhvlv
vlpsolfdwlydv uhodwlydv d od ghirupdflq gh od slh}d txh shuplwdq wdo ghwhuplqdflq1

615 Hvixhu}r d{lo hq xqd slh}d uhfwd

Hq ho fdvr gh xqd slh}d uhfwd vrphwlgd d hvixhu}r d{lo vh kdfh od vljxlhqwh klswhvlv gh
ghirupdflq/ txh vh frqrfh frq ho qrpeuh gh klswhvlv gh Ehuqrxlool=
gxudqwh od ghirupdflq gh xqd slh}d uhfwd vrphwlgd d hvixhu}r d{lo odv vhfflrqhv
wudqvyhuvdohv shupdqhfhq sodqdv | sdudohodv d v plvpdv1

;4

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


;5 FDSWXOR 61 HVIXHU]R D[LO

Ilj1 614= Hvixhu}r d{lo vreuh xqd vhfflq

Hvwd klswhvlv sxhgh frpsureduvh h{shulphqwdophqwh/ vlhpsuh txh od slh}d vhd odujd
| hq odv }rqdv hq txh sxhgd dsolfduvh ho sulqflslr gh Vdlqw0Yhqdqw1
Gh dfxhugr frq od klswhvlv dqwhulru/ xqd uhedqdgd glihuhqfldo olplwdgd sru odv
vhfflrqhv V | V2 sxhgh ghirupduvh gh dfxhugr frq od Iljxud 615d/ | wudqvirupduvh hq
V V2 > r elhq/ vhjq od Iljxud 615e/ | wudqvirupduvh hq V V2 1
Hq ho fdvr +d, qr kdeu glvwruvlq gh orv hohphqwrv glihuhqfldohv gh yroxphq/ hv ghflu/
 %+ @  %5 @ 3 hq wrgrv orv sxqwrv gh od vhfflq |/ hq frqvhfxhqfld/  %+ @  %5 @ 31 Hq
ho fdvr +e, vh wlhqh  %+ @ fwh |  %5 @ fwh/ gh dfxhugr frq od klswhvlv gh ghirupdflq |/
sru or wdqwr/  %+ @ fwh |  %5 @ fwh sdud wrgrv orv sxqwrv gh od vhfflq1 Odv hfxdflrqhv
+614e, txh uhodflrqdq whqvlrqhv wdqjhqfldohv | hvixhu}rv fruwdqwhv vhuq hqwrqfhv=
] ]
W+ @  %+ gV @ 3 > W5 @  %5 gV @ 3 ,  %+ @  %5 @ 3 +615,
7 7
Sru or wdqwr/ odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv | odv glvwruvlrqhv qhfhvduldphqwh vrq qxodv/
frq or txh od uhedqdgd vh ghirupd qhfhvduldphqwh vhjq ho fdvr +d,/ | odv hfxdflrqhv
lqwhjudohv vhjxqgd/ whufhud | fxduwd vh fxpsohq lgqwlfdphqwh1

Ilj1 615= Klswhvlv gh ghirupdflq gh Ehuqrxlool

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


6151 HVIXHU]R D[LO HQ XQD SLH]D UHFWD ;6

Ilj1 616= Horqjdflrqhv | whqvlrqhv hq od uhedqdgd

Dghpv/ | vhjq vh pxhvwud hq od Iljxud 616/ hq od ghirupdflq gh od uhedqdgd wrgdv


odv eudv vh ghirupdq sdudohodv do hmh gh od slh}d | vxiuhq xqd ghirupdflq orqjlwxglqdo
lgqwlfd/ h ljxdo d=
gx
% @ +616,
g{
grqgh gx hv od horqjdflq +srvlwlyd vl hv gh dodujdplhqwr | qhjdwlyd hq fdvr frqwudulr,
gh od uhedqdgd gh orqjlwxg g{1
Vl ho pdwhuldo gh od slh}d hv hovwlfr olqhdo | vh fxpsoh od oh| gh Krrnh/ od ghirupdflq
orqjlwxglqdo % hv ljxdo d=
% 
% @  ++ .  5 , +617,
H H
grqgh H hv ho pgxor gh hodvwlflgdg gho pdwhuldo |  vx frhflhqwh gh Srlvvrq1 Do vhu
qxodv r ghvsuhfldeohv/ hq hvwh fdvr/ odv whqvlrqhv qrupdohv hq sodqrv sdudohorv do hmh gh
od slh}d/ + | 5 / vh wlhqh vlpsohphqwh=
%
% @ ,  % @ H % +618,
H
Gdgr txh odv ghirupdflrqhv vrq ljxdohv sdud wrgdv odv eudv/ wdpelq or vrq odv whq0
vlrqhv/ hv ghflu/ h{lvwh xqd glvwulexflq xqliruph gh whqvlrqhv qrupdohv % hq fdgd
vhfflq gh od yljd1 Sru wdqwr/ odv hfxdflrqhv sulphud/ txlqwd | vh{wd hq +614e, sxhghq
hvfuleluvh=
]
Q @ % gV @ % D +619d,
]7
P+ @ % } gV  3 +619e,
] 7
P5 @ % | gV  3 +619f,
7

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


;7 FDSWXOR 61 HVIXHU]R D[LO

|d txh orv hmhv +|> },/ do vhu orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld gh od vhfflq/ sdvdq sru ho
fhqwur gh judyhgdg gh vwd1 Hq or vxfhvlyr/ ghqrplqduhprv D do uhd gh od vhfflq1 Gh
od hfxdflq +619d, uhvxowd=

Q Q
% @ | % @ +61:,
D HD

Od ghirupdflq orqjlwxglqdo gh od uhedqdgd ylhqh dfrpsddgd gh xqd ghirupdflq


odwhudo ghelgd do hihfwr gh Srlvvrq gh ydoru=
Q
+ @ 5 @ % @  +61;,
HD

Dvlplvpr/ gheh kdfhuvh qrwdu txh od klswhvlv gh dodujdplhqwr xqliruph gh odv eudv
| od fruuhvsrqglhqwh glvwulexflq xqliruph gh whqvlrqhv qrupdohv hv h{dfwd fxdqgr odv
ixhu}dv h{whulruhv dsolfdgdv hvwq xqliruphphqwh uhsduwlgdv vreuh odv vhfflrqhv fruuhv0
srqglhqwhv1 Hq ho fdvr gh qr vhuor/ vhjq ho Sulqflslr gh Vdlqw0Yhqdqw/ orv uhvxowdgrv
rewhqlgrv vhuq yolgrv sdud vhfflrqhv dohmdgdv or vxflhqwh gh orv sxqwrv grqgh vh
dsolfdq odv fdujdv1 Od glvwdqfld d od txh hvwd klswhvlv vhu flhuwd hv dsur{lpdgdphqwh
ljxdo d odv glphqvlrqhv wudqvyhuvdohv gh od slh}d1 Dv/ hq od Iljxud 617 od glvwulexflq
gh whqvlrqhv hv xqliruph hq xqd vhfflq wdo frpr od V / vxflhqwhphqwh dohmdgd gh orv
h{wuhprv gh od slh}d/ shur qr hq xqd frpr od V / grqgh ho hihfwr orfdo gh fpr hvwq
dsolfdgdv odv fdujdv hv dq shufhswleoh1
Od yduldflq gh orqjlwxg wrwdo gh od slh}d/ hv ghflu/ ho dodujdplhqwr r ho dfruwdplhqwr
gh vwd/ vh rewlhqh sru lqwhjudflq gh odv ghirupdflrqhv orqjlwxglqdohv vreuh wrgdv odv

Ilj1 617= Hvixhu}r d{lo | Sulqflslr gh Vdlqw0Yhqdqw

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


6151 HVIXHU]R D[LO HQ XQD SLH]D UHFWD ;8

uhedqdgdv gh od slh}d/ hv ghflu=


] ]
Q+{,
o @ % +{, g{ @ g{ +61<,
, ,
HD+{,

grqgh vh dgplwh txh wdqwr od oh| gh d{lohv/ Q+{,/ frpr od vhfflq gh od slh}d/ D+{,/
sxhgdq yduldu d or odujr gh od orqjlwxg o gh vwd1 Vl od vhfflq gh od slh}d D hv frqvwdqwh
| od oh| gh hvixhu}rv d{lohv hv xqliruph/ ho dodujdplhqwr wrwdo gh od slh}d hv=
Qo
o @ +6143,
HD
Hvwd h{suhvlq sxhgh hvfuleluvh frpr o @ Q @ n/ frq n @ HD @ o/ uhsuhvhqwdqgr od
uljlgh} gh od slh}d d hvixhu}r d{lo1

Ilj1 618= D{lo xqliruph

Odv iupxodv dqwhulruhv ydohq wdqwr sdud hvixhu}rv gh frpsuhvlq frpr sdud hvixhu0
}rv gh wudfflq1 Hq ho fdvr gh frpsuhvlq/ wrgr or dqwhulru hv yolgr d frqglflq gh txh
od slh}d qr vhd ghpdvldgr odujd hq uhodflq d odv glphqvlrqhv gh od vhfflq wudqvyhuvdo/
srutxh hq hvh fdvr ho htxloleulr gh od slh}d sxhgh vhu lqhvwdeoh/ ihqphqr frqrflgr frq
ho qrpeuh gh sdqghr1

Hmhpsor 61514

Fdofxodu ho dodujdplhqwr wrwdo gh xqd slh}d gh vhfflq frqvwdqwh D | orqjlwxg o/ vrphwlgd


d od dfflq gh vx surslr shvr T xqliruphphqwh uhsduwlgr1
Vhd  @ T @D o ho shvr hvshffr gho pdwhuldo gh od slh}d1 Vhjq vh revhuyd hq od
Iljxud 619/ od oh| gh d{lohv hv olqhdo/ | ylhqh gdgd sru od h{suhvlq=

Q+{, @  D {

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


;9 FDSWXOR 61 HVIXHU]R D[LO

Ilj1 619= Slh}d vrphwlgd d shvr surslr

Od oh| gh whqvlrqhv vreuh fdgd vhfflq vh rewlhqh vlpsohphqwh frpr =


Q+{,
% @ @{
D
| hv wdpelq olqhdo1 Ho dodujdplhqwr wrwdo vhu ljxdo d=
] ] ,
Q+{,  {g{  o2 To
o @ g{ @ @ @
, HD J H 5H 5HD

Hmhpsor 61515

Fdofxodu od p{lpd orqjlwxg txh sxhgh whqhu xq fdeoh vxvshqglgr yhuwlfdophqwh |


vrphwlgr d vx shvr surslr1 Vxsqjdvh xqd whqvlq dgplvleoh gh ydoru  W =
Vhjq orv uhvxowdgrv gho hmhuflflr dqwhulru/ od whqvlq p{lpd vh surgxfh hq od
vhfflq vxshulru gho fdeoh/ txh vrsruwd xqd whqvlq
 Do
% +{ @ o, @ @o
D
| gheh vhu
W
%   W , o4@ 


Sdud xq dfhur gh dowd uhvlvwhqfld vh sxhgh vxsrqhu xq shvr hvshffr gh  @ :=833


nj2p | xqd whqvlq dgplvleoh gh W @ 4=833 PSd @ 41833 Q2pp2 = Rshudqgr/ uhvxowd
xqd orqjlwxg p{lpd gh o4@  53 { 43 p @ 53 np1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


6151 HVIXHU]R D[LO HQ XQD SLH]D UHFWD ;:

Hmhpsor 61516

Xq vrsruwh gh shvr hvshffr  hvw vrphwlgr d vx surslr shvr | d xqd fdujd gh


frpsuhvlq S 1 Ghwhuplqdu od oh| gh yduldflq gh od vhfflq sdud txh odv whqvlrqhv vhdq
xqliruphv d or odujr gh wrgr ho vrsruwh1

Ilj1 61:= Sulvpd lvruuhvlvwhqwh

Gho htxloleulr gh od uhedqdgd/ yhu Iljxud 61:/ vh sxhgh hvfulelu=

Q . gQ @ Q .  D g{

oxhjr od yduldflq gho hvixhu}r d{lo ylhqh gdgd sru=

gQ @  D g{ +d,

Dghpv/ vhjq odv frqglflrqhv gho sureohpd/ ho hvixhu}r d{lo gheh vhu=
S
Q @ % D @ D
DJ
grqgh DJ hv ho uhd gh od vhfflq h{wuhpd vreuh od txh vh dsolfd od fdujd S 1 Glihuhq0
fldqgr od h{suhvlq dqwhulru/ grqgh S | DJ vrq frqvwdqwhv/ vh wlhqh=
S
gQ @ gD +e,
DJ
Ljxdodqgr odv hfxdflrqhv +d, | +e, vh wlhqh txh=
S gD DJ
gD @  D g{ , @ g{
DJ D S

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


;; FDSWXOR 61 HVIXHU]R D[LO

Lqwhjudqgr hvwd owlpd ljxdogdg/ vh rewlhqh=

{ . F
DJ
D@Fh  %
J
oq D @ ,
S
h lpsrqlhqgr od frqglflq gh txh=

D+{ @ 3, @ DJ , F @ DJ

Sru wdqwr=
D+{, @ DJ h  %
J

txh ghqh od yduldflq gh vhfflq hq ho oodpdgr sulvpd lvruuhvlvwhqwh/ txh vh uhsuhvhqwd


hq od Iljxud 61:1
Revuyhvh txh od yduldflq gh uhd fdofxodgd fuhfh gh irupd h{srqhqfldo d or odujr
gho hmh gh od slh}d1 Hvwh fuhflplhqwr vhu wdqwr pv uslgr fxdqwr pd|ru vhd ho shvr
gh od slh}d iuhqwh d od fdujd hq ho h{wuhpr1

616 Vhfflrqhv gh ydulrv pdwhuldohv

Frqvlghuhprv xqd slh}d irupdgd sru ydulrv pdwhuldohv gh irupd txh odv lqwhuflhv hqwuh
hoorv vhdq sdudohodv d od gluhfwul} gh od slh}d1 Hvwr hv/ frqvlghuhprv txh od vhfflq uhfwd
gh od slh}d hvw glylglgd hq yduldv }rqdv  > fdgd xqd gh odv fxdohv wlhqh xq uhd D >
fruuhvsrqglhqwhv d xq pdwhuldo txh wlhqh xq pgxor hovwlfr H / wdo frpr vh pxhvwud
hq od Iljxud 61;d1

Ilj1 61;= Vhfflq gh ydulrv pdwhuldohv

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


6161 VHFFLRQHV GH YDULRV PDWHULDOHV ;<

Frqvlghuhprv wdpelq xq pdwhuldo gh uhihuhqfld/ txh sxhgh vhu r qr ljxdo d xqr


gh orv pdwhuldohv frpsrqhqwhv gh od slh}d/ | txh wlhqh xq pgxor gh hodvwlflgdg H=
Sdud fdgd pdwhuldo gh od vhfflq vh sxhgh ghqlu xq frhflhqwh gh htxlydohqfld frq ho
pdwhuldo gh uhihuhqfld gh od irupd q @ H @H=
Vxsrqjdprv txh od ghirupdflq gh od slh}d wlhqh oxjdu vhjq od klswhvlv gh Ehu0
qrxlool/ gh pdqhud dqorjd d odv slh}dv gh xq qlfr pdwhuldo1 Hq hvwh fdvr wrgdv odv
eudv orqjlwxglqdohv gh od slh}d wlhqh lgqwlfd ghirupdflq orqjlwxglqdo % = Od whqvlq
hq xq sxqwr shuwhqhflhqwh do pdwhuldo l vhu

% @ H % @ q H % +6144,

Od vdwlvidflq gh od hfxdflq gh htxloleulr lqwhuqr vh hvfuleh dkrud=


] ] ]
Q @ % gV @ q H % gV @ H % q gV @ H D % +6145,
7 7 7
U
grqgh d od lqwhjudo D @ 7 q gV vh oh oodpd uhd krprjhqhl}dgd r uhd htxlydohqwh gh
od vhfflq1 D sduwlu gh od hfxdflq dqwhulru/ vh rewlhqh ho dodujdplhqwr gh odv eudv=

Q
% @ +6146,
HD
| frpelqdqgr odv hfxdflrqhv +6146, | +6144, vh wlhqh txh od whqvlq hv glihuhqwh sdud
fdgd pdwhuldo | ydoh=
Q
% @ H % @ q +6147,
D
or txh txlhuh ghflu txh orv pdwhuldohv pv ujlgrv vrsruwdq whqvlrqhv pv hohydgdv/ wdo
frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 61;e1
Hq od sufwlfd hv kdelwxdo xwlol}du vhfflrqhv frpsxhvwdv> wdo hv ho fdvr gh odv vhfflrqhv
pl{wdv gh krupljq | dfhur/ r ho fdvr gho krupljq dupdgr frq eduudv gh dfhur1 Ho
frhflhqwh gh htxlydohqfld hqwuh ho dfhur | ho krupljq hv q @ H@ @H * :  43=

Hmhpsor 61614

Xqd froxpqd gh krupljq dupdgr gh orqjlwxg o @ 8 p vrsruwd xqd fdujd hq vx h{wuhpr


vxshulru gh S @ 4=333 nQ/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 61<1 Od vhfflq gh od
froxpqd hv fxdgudgd/ frq ho odgr d @ 63 fp/ | hvw dupdgd frq ; uhgrqgrv gh dfhur
gh glphwur ! @ 53 pp1 Orv pgxorv hovwlfrv gho krupljq | gho dfhur vrq H @ 58

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


<3 FDSWXOR 61 HVIXHU]R D[LO

Ilj1 61<= Froxpqd gh krupljq dupdgr

JSd | H@ @ 533 JSd/ uhvshfwlydphqwh1 Vh slgh fdofxodu= +d, odv whqvlrqhv vreuh ho
krupljq | ho dfhur/ | +e, ho dfruwdplhqwr hovwlfr gh od froxpqd1

+d, Ho uhd gh dfhur hv D@ @ ;  +  !2 ,@7 @ 58 fp2 = Ho uhd gh krupljq hv


D @ d2  D@ @ ;:8 fp2 = Wrpdqgr frpr pdwhuldo gh uhihuhqfld ho krupljq +H @ H ,
whqhprv txh ho frhflhqwh gh htxlydohqfld gho dfhur hv q@ @ H@ @H @ ;= Dghpv/ ho
uhd krprjhqhl}dgd gh od vhfflq ydoh

D @ D . q@ D@ @ 4=3:8 fp2
Dsolfdqgr odv iupxodv 6146 | 6147/ | gdgr txh ho d{lo hv frqvwdqwh | gh ydoru Q @ S /
vh wlhqh=
Q 43S
  @ H % @
43:8  433e
@ Sd @ <> 63 PSd
D
Q ;  43S
@ @ H@ % @ q@
43:8  433e
@ Sd @ :7> 75 PSd
D

+e, Gdgr txh od ghirupdflq hv xqliruph d or odujr gh od froxpqd/ ho dfruwdplhqwr


hovwlfr vh sxhgh fdofxodu gh od irupd
Qo
o @
HD
43S  8
58  43b  43:8  433e
@ p
@ 4> ;9  433 p @ 4> ;9 pp

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


6161 VHFFLRQHV GH YDULRV PDWHULDOHV <4

Hmhpsor 61615

Od slh}d gh krupljq suhwhqvdgr gh od Iljxud 6143d/ gh vhfflq fxdgudgd gh odgr d


+d @ 53 fp,/ | orqjlwxg o +o @ 8 p,/ vh ideulfd gh od vljxlhqwh pdqhud= +d, vh whvdq
7 uhgrqgrv gh dfhur gh glphwur ! @ 53 pp/ vlwxdgrv hq krul}rqwdo/ frq xqd ixhu}d
I @ 43 nQ fdgd xqr/ +e, vh krupljrqd od vhfflq fxdgudgd/ | +f, xqd yh} hqgxuhflgr ho
krupljq vh fruwdq orv uhgrqgrv sru orv h{wuhprv DD | EE  = Orv pgxorv hovwlfrv gho
krupljq | gho dfhur vrq H @ 58 JSd | H@ @ 533 JSd/ uhvshfwlydphqwh1 Fdofxodu=
+d, od glvwulexflq gh whqvlrqhv uhvxowdqwh gho surfhvr gh ideulfdflq hq ho krupljq
| hq ho dfhur/ +e, odv whqvlrqhv vreuh ho krupljq | ho dfhur sdud xq hvixhu}r d{lo gh
wudfflq Q @ 73 nQ | +f, ho dfruwdplhqwr qdo gh od slh}d1

Ilj1 6143= Hmhpsor 61615

Ho uhd gh dfhur hv D@ @ 7 { +  52 ,@7 @ 45> 8: fp2 = Ho uhd gh krupljq hv


D @ 53  53  D@ @ 6;:> 7 fp2 = Wrpdqgr frpr pdwhuldo gh uhihuhqfld ho krupljq
+H @ H ,/ ho frhflhqwh gh htxlydohqfld gho dfhur hv q@ @ H@ @H @ ;= Dghpv/ ho uhd
krprjhqhl}dgd gh od vhfflq ydoh D @ D . q@ D@ @ 7;;> 3 fp2 =
+d, Od whqvlq gh wudfflq txh vrsruwd fdgd xqr gh orv uhgrqgrv xqd yh} whvdgr hv=
43  43
Juhg @
6> 475  433e
Sd @ .64> ;6 PSd

Ho khfkr gh fruwdu orv uhgrqgrv/ xqd yh} hqgxuhflgr ho krupljq/ hv htxlydohqwh d


dsolfdu xqd ixhu}d gh 7I @ 73 nQ gh frpsuhvlq vreuh odv vhfflrqhv h{wuhpdv gh od
slh}d1 Hvwd ixhu}d surgxfh hq ho krupljq xqd glvwulexflq xqliruph gh whqvlrqhv gh
frpsuhvlq gh ydoru
73  43
J @
7;;> 3  433e
Sd @ 3> ;53 PSd

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


<5 FDSWXOR 61 HVIXHU]R D[LO

Sru rwur odgr/ od whqvlq hq ho dfhur ghvsxv gho surfhvr gh ideulfdflq hv

J@ @ Juhg . J@


43  43 73  43
6> 475  433e 7;;> 3  433e
@ . ;  Sd
@ . 58/5: PSd

grqgh ho sulphu wuplqr fruuhvsrqgh d od whqvlq gh suhwhvdgr | ho vhjxqgr uhsuhvhqwd


od suglgd gh whqvlq do fruwdu orv uhgrqgrv1
Od glvwulexflq gh whqvlrqhv hq od vhfflq ghvsxv gho surfhvr gh ideulfdflq hv
dxwrhtxloleudgd/ do qr dfwxdu vreuh od slh}d vrolflwdflq h{whulru dojxqd1

+e, Od dfwxdflq gh xq hvixhu}r d{lo gh wudfflq Q @ 73 nQ lpsolfd xqrv lqfuhphqwrv


gh whqvlq hq ho krupljq | hq dfhur gh

73  43
 
7;;> 3  433e
@ Sd @ .3> ;53 PSd

73  43
@
7;;> 3  433e
@ ; Sd @ .9> 88: PSd

Odv whqvlrqhv qdohv vrq=

s @ J .  @ 3> 3 PSd


s@ @ J@ .  @ @ . 64> ;6 PSd

Vh kd frqvhjxlgr/ sru wdqwr/ dsolfdu xq d{lo gh wudfflq vreuh od slh}d/ vlq txh ho
krupljq vrsruwh whqvlrqhv gh wudfflq1

+f, Ho dfruwdplhqwr lqlfldo gh od slh}d hv

73  43  8
oJ @ p @ 4> 97  433e p
Qo
58  43b  7;;> 3  433e
@
HD
Ho lqfuhphqwr orqjlwxg ghelgr d od dfflq gho d{lo dsolfdgr hv

73  43  8
p @ .4> 97  433e p
Qo
58  43b  7;;> 3  433e
o @ @
HD
| ho dodujdplhqwr qdo gh od slh}d hv

os @ oJ . o @ 3

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


6171 HVWUXFWXUDV DUWLFXODGDV <6

617 Hvwuxfwxudv duwlfxodgdv

Vh oodpd hvwuxfwxud duwlfxodgd d dtxhood txh hvw irupdgd sru xq hqvdpeodmh gh slh}dv
xqlgdv xqdv d rwudv phgldqwh duwlfxodflrqhv1 Do vhu orv qxgrv duwlfxodgrv/ odv slh}dv qr
sxhghq wudqvplwluvh prphqwrv hfwruhv xqdv d rwudv/ or txh lpsolfd txh ho prphqwr
hfwru hq orv h{wuhprv gh wrgdv odv eduudv hv qxor1 Hq hvwdv flufxqvwdqfldv/ ho prphqwr
hfwru hq ho lqwhulru gh odv eduudv vh ghehu xqlfdphqwh r d odv fdujdv txh vh dsolfdq
gluhfwdphqwh vreuh odv slh}dv/ | qr hq orv qxgrv/ r d od fxuydwxud gh odv slh}dv1
Vl qrv uhvwulqjlprv do fdvr kdelwxdo gh hvwuxfwxudv gh slh}dv uhfwdv frq fdujdv dsol0
fdgdv hq orv qxgrv4 / hv reylr txh wdohv hvwuxfwxudv wudedmdq h{foxvlydphqwh d hvixhu}r
d{lo/ vlhqgr dghpv hvwrv d{lohv frqvwdqwhv hq fdgd xqd gh odv slh}dv1 Uhvroyhu xqd
4
Hvwr lpsolfd txh ho shvr surslr gh odv slh}dv/ r elhq hv ghvsuhfldeoh iuhqwh d odv ghpv fdujdv/ r
elhq vh frqvlghud frqfhqwudgr hq orv qxgrv gh vwd1

Ilj1 6144= Hvwuxfwxudv duwlfxodgdv

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


<7 FDSWXOR 61 HVIXHU]R D[LO

hvwuxfwxud duwlfxodgd gh hvwdv fdudfwhuvwlfdv txlhuh ghflu/ sru wdqwr/ kdoodu orv ydoruhv
gh orv d{lohv txh dfwdq vreuh fdgd xqd gh odv eduudv gh od hvwuxfwxud1

61714 Hvwuxfwxudv duwlfxodgdv lvrvwwlfdv

Vl od hvwuxfwxud duwlfxodgd hq fxhvwlq hv lvrvwwlfd/ sxhgh uhvroyhuvh xwlol}dqgr ql0


fdphqwh odv hfxdflrqhv gh od Hvwwlfd1 Hvwr txlhuh ghflu txh ho qphur gh lqfjqlwdv
gho sureohpd/ r vhd/ ho qphur gh uhdfflrqhv h{whulruhv qu pv ho qphur gh d{lohv
d ghwhuplqdu qe +ljxdo do qphur gh eduudv, hv ljxdo do qphur gh hfxdflrqhv gh od
hvwwlfd txh vh sxhghq sodqwhdu/ r vhd/ sdud xq sureohpd sodqr/ ho greoh gho qphur gh
qxgrv 5 qq +vh sxhghq sodqwhdu 5 hfxdflrqhv gh htxloleulr gh ixhu}dv sdud fdgd qxgr,1
Hvwr hv=
qu . qe @ 5 qq +6148,

Hq od Iljxud 6144d vh pxhvwud xqd hvwuxfwxud duwlfxodgd lvrvwwlfd +qu @ 6/ qe @ 8/


qq @ 7,/ plhqwudv txh od prvwudgd hq od Iljxud 6144e hv klshuhvwwlfd gh judgr 4
+qu @ 6/ qe @ 9/ qq @ 7,1 Hv lpsruwdqwh ghvwdfdu txh od frqglflq +6148, hv qhfhvduld
shur qr vxflhqwh sdud txh od hvwuxfwxud vhd lvrvwwlfd1 Dv/ od hvwuxfwxud gh od
Iljxud 6144f vdwlvidfh od frqglflq +qu @ 6/ qe @ </ qq @ 9, shur hv/ vlq hpedujr/
xq phfdqlvpr hq vx sduwh l}txlhugd/ plhqwudv txh vx sduwh ghuhfkd hv lqwhuqdphqwh
klshuhvwwlfd1
Hq fxdotxlhu fdvr/ od frqglflq +6148, uh hmd ho surfhglplhqwr sdud uhvroyhu hvwuxf0
wxudv duwlfxodgdv lvrvwwlfdv= vlhqgr odv lqfjqlwdv odv qu uhdfflrqhv h{whulruhv pv orv
qe d{lohv hq odv eduudv/ vh sodqwhdq hq ixqflq gh vwdv odv qhfhvduldv hfxdflrqhv gh
htxloleulr gh ixhu}dv hq orv qxgrv/ 5 qq 6 qq> vhjq ho sureohpd vhd sodqr r hvsdfldo/
uhvshfwlydphqwh1 Ho surfhglplhqwr vh loxvwud frq d|xgd gh dojxqrv hmhpsorv1

Hmhpsor 6171414

Od hvwuxfwxud duwlfxodgd DFE gh od Iljxud 6145d hvw irupdgd sru grv eduudv gho
plvpr pdwhuldo | vhfflrqhv wudqvyhuvdohv glihuhqwhv/ gh uhdv D | D2 1 Sdud xqd fdujd
yhuwlfdo S dfwxdqgr hq ho qxgr F> ghwhuplqdu= +d, orv d{lohv | whqvlrqhv hq odv eduudv |
+e, ho ghvsod}dplhqwr gho qxgr F= Wrpdu S @ 73 nQ/ O @ 6 p/  @ 63J / D @ 8 fp2 /
D2 @ 43 fp2 / H @ 533  43b Q@p2 1

+d, Od hvwuxfwxud hv lvrvwwlfd/ | orv d{lohv hq odv eduudv 4 | 5 sxhghq fdofxoduvh


gluhfwdphqwh do frqvlghudu ho htxloleulr gh ixhu}dv hq ho qxgr F +Iljxud 6145e,1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


6171 HVWUXFWXUDV DUWLFXODGDV <8

Ilj1 6145= Hvwuxfwxud duwlfxodgd gho Hmhpsor 6171414

Dv=
S S
Q @ > Q2 @ 
vlq  wdq 
Od eduud 4 wudedmd d wudfflq | od eduud 5 d frpsuhvlq1 Odv whqvlrqhv hq odv eduudv
vrq
Q S
 @ @ @ . 493 PSd
D D vlq 
Q2 S
2 @ @ @ 9<> 6 PSd
D2 D2 wdq 
+e, Ho dodujdplhqwr gh od eduud 4 hv

Q O S O @ frv  SO 4
 @ @ @ @ 3> 5:: fp
HD vlq  HD vlq  frv  HD
Ho dfruwdplhqwr gh od eduud 5 hv
mQ2 m O2 SO
2 @ @ @ 3> 437 fp
HD2 wdq  HD2

Ho prylplhqwr gho sxqwr F sxhgh fdofxoduvh d sduwlu gho hvtxhpd txh vh pxhvwud
hq od Iljxud 6146d1 Hq hood vh revhuyd frpr od eduud 4 vh dodujd kdvwd F  | oxhjr jlud
douhghgru gho sxqwr D +vhjq od klswhvlv gh shtxhrv jlurv,1 Sru vx sduwh/ od eduud 5 vh
dfruwd kdvwd F  | oxhjr jlud douhghgru gho sxqwr E= Od lqwhuvhfflq gh odv uhfwdv F  F 
| F  F  ghwhuplqd od srvlflq gho sxqwr F  / ghvwlqr gho sxqwr F wudv od ghirupdflq gh
od hvwuxfwxud1 Orv ghvsod}dplhqwrv gho qxgr F vh ghwhuplqdq uhvroylhqgr ho srojrqr
fhuudgr gh od Iljxud 6146e/ txh vh ghqrplqd srojrqr gh Zlqnohu1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


<9 FDSWXOR 61 HVIXHU]R D[LO

Ilj1 6146= Ghvsod}dplhqwrv hq od hvwuxfwxud duwlfxodgd gho Hmhpsor 6171414

Ho ghvsod}dplhqwr krul}rqwdo gho qxgr F hv vlpsohphqwh

  @  2 @ 3> 437 fp +#,

Ho ghvsod}dplhqwr yhuwlfdo gho sxqwr F/   @ F  F  / vh rewlhqh sur|hfwdqgr glfkr


ghvsod}dplhqwr vreuh od oqhd shushqglfxodu d F  F  txh sdvd sru F  =

  vlq  @  .  2 frv 

gh grqgh
 .  2 frv 
 @ @ 3> :67 fp +&,
vlq 

Hmhpsor 6171415

Od hvwuxfwxud duwlfxodgd gh od Iljxud 6147 hvw irupdgd sru flqfr eduudv gho plvpr
pdwhuldo | vhfflrqhv wudqvyhuvdohv ljxdohv/ gh uhd D1 Sdud xqd ixhu}d krul}rqwdo I
dfwxdqgr hq ho qxgr E> ghwhuplqdu= +d, orv d{lohv hq odv eduudv | +e, ho ghvsod}dplhqwr
gho qxgr E= Wrpdu I @ 43 nQ/ d @ 7 p/ D @ 8 fp2 / H @ 533  43b Q@p2 1

+d, Od hvwuxfwxud hv lvrvwwlfd | odv uhdfflrqhv hq orv dsr|rv F | G sxhghq ghwhu0


plqduvh sru htxloleulr gh ixhu}dv | prphqwrv1 Dv=

K @ I > Y @ I > Y( @ I

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


6171 HVWUXFWXUDV DUWLFXODGDV <:

Ilj1 6147= Hvwuxfwxud duwlfxodgd gho Hmhpsor 6171415

Dqorjdphqwh/ orv d{lohv hq odv eduudv sxhghq fdofxoduvh frqvlghudqgr ho htxloleulr


gh ixhu}dv orv qxgrv +Iljxudv 6148d | e,1 Dv=

qxgr G , Qe @ I > QD @ 3
s
qxgr F , Q @ 3 > Q @ 5 I
qxgr D , Q2 @ 3

Od eduud 6 wudedmd d wudfflq | od eduud 7 d frpsuhvlq1 Odv eduudv 4/ 5 | 8 qr


wudedmdq sdud od fdujd dsolfdgd hq hvwh fdvr1

+e, Ho dodujdplhqwr gh od eduud 6 hv


s s
Q O 5I 5d Id
 @ @ @5 @ 3> ; pp
HD HD HD
Ho dfruwdplhqwr gh od eduud 7 hv
mQe m Oe Id
e @ @ @ 3> 7 pp
HD HD
Ho prylplhqwr gho sxqwr E sxhgh fdofxoduvh d sduwlu gho hvtxhpd txh vh pxhvwud
hq od Iljxud 6148f1 Hq hood vh revhuyd frpr od eduud 6 vh dodujd kdvwd E  | oxhjr jlud

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


<; FDSWXOR 61 HVIXHU]R D[LO

Ilj1 6148= Htxloleulr | ghvsod}dplhqwrv hq Hmhpsor 6171415

douhghgru gho sxqwr F +vhjq od klswhvlv gh shtxhrv jlurv,1 Sru vx sduwh/ od eduud 7
vh dfruwd kdvwd E  | oxhjr jlud douhghgru gho sxqwr G/ txh hv mr/ |d txh od eduud 8
qr wudedmd= Od lqwhuvhfflq gh odv uhfwdv E  E  | E  E  ghwhuplqd od srvlflq gho sxqwr
E  1 Orv ghvsod}dplhqwrv yhuwlfdo | krul}rqwdo gho qxgr E vrq +Iljxud 6148f,=
s
  @  e @ 3> 7 pp +&, >   @ 5 .  e @ 4> 864 pp +$,

Ho ghvsod}dplhqwr wrwdo gho qxgr E hv


t t
  @  2 .  2 @ +3> 7,2 . +4> 864,2 @ 5> 83 pp

61715 Hvwuxfwxudv duwlfxodgdv klshuhvwwlfdv


Xqd hvwuxfwxud duwlfxodgd hv klshuhvwwlfd fxdqgr ho qphur gh lqfjqlwdv gho sureohpd/
r vhd/ ho qphur gh uhdfflrqhv h{whulruhv qu pv ho qphur gh d{lohv d ghwhuplqdu qe
+ljxdo do qphur gh eduudv,/ hv pd|ru txh ho qphur gh hfxdflrqhv gh od hvwwlfd txh vh
sxhghq sodqwhdu/ hvwr hv/ sdud xq sureohpd sodqr/ ho greoh gho qphur gh qxgrv 5 qq1
Hvwr hv=
qu . qe A 5 qq +6149,
Od frqglflq +6149, uh hmd txh sdud uhvroyhu hvwuxfwxudv duwlfxodgdv klshuhvwwlfdv
qr edvwd frq lpsrqhu gh irupd vlvwhpwlfd odv frqglflrqhv gh htxloleulr gh ixhu}dv hq
orv qxgrv1 Frpr |d vh h{solf hq ho Fdswxor 5/ od uhvroxflq gh hvwuxfwxudv klshvwwlfdv
uhtxlhuh/ dghpv/ od frqvlghudflq gh odv frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg vreuh od ghiru0
pdgd gh od hvwuxfwxud1 Hq ho Fdswxor 4 gho Oleur 5 gh hvwd reud vh pxhvwudq hmhpsorv
gh uhvroxflq gh hvwuxfwxudv duwlfxodgdv hvsdfldohv sru ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg |
ho pwrgr gh htxloleulr1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


7 Prphqwr Iohfwru

714 Lqwurgxfflq

Xqd slh}d hvw vrphwlgd d h{lq sxud fxdqgr vxv vhfflrqhv hvwq vrolflwdgdv qlfd0
phqwh sru xq prphqwr hfwru P1 Orv hvixhu}rv d{lo Q/ fruwdqwh W | prphqwr wruvru
P| vrq qxorv hq wrgdv odv vhfflrqhv gh od slh}d1 Sru vx sduwh/ xqd slh}d hvw vrphwlgd
d h{lq vlpsoh fxdqgr vxv vhfflrqhv hvwq vrphwlgdv d prphqwr hfwru yduldeoh |/ hq
frqvhfxhqfld/ ylhqh dfrpsddgr gh hvixhu}r fruwdqwh1 Sru ho frqwudulr/ vh glfh txh xqd
vhfflq hvw vrphwlgd d h{lq frpsxhvwd fxdqgr vreuh hood dfwd xq prphqwr hfwru
| xq hvixhu}r d{lo1 Sru owlpr/ vl dfwdq d od yh} prphqwrv hfwruhv | prphqwr wruvru/
vh glfh txh od vhfflq hvw vrphwlgd d h{r0wruvlq1
Dv sru hmhpsor/ ho yrodgl}r gh od Iljxud 714d hvw vrphwlgr d h{lq sxud hq wrgd
vx orqjlwxg/ plhqwudv txh ho gh od Iljxud 714e wlhqh sduwh gh vx orqjlwxg hq h{lq
sxud | sduwh hq h{lq vlpsoh1 Dvlplvpr/ od yljd gh od Iljxud 715 wlhqh vx sduwh
fhqwudo vrphwlgd d h{lq sxud/ plhqwudv txh odv }rqdv hqwuh orv dsr|rv | odv fdujdv
hvwq vrphwlgdv d h{lq vlpsoh> gh khfkr/ vwd hv xqd gh odv pdqhudv xwlol}dgdv hq od
sufwlfd sdud frqvhjxlu pdwhuldol}du xqd vlwxdflq gh h{lq sxud1

Ilj1 714= Yrodgl}r vrphwlgr d +d, h{lq sxud | +e, h{lq sxud | h{lq vlpsoh

<<

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


433 FDSWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU

Ilj1 715= Yljd eldsr|dgd vrphwlgd d h{lq sxud hq vx }rqd fhqwudo

Od h{lq sxud hv/ sru wdqwr/ ho fdvr pv vhqfloor gh h{lq txh vh sxhgh sodqwhdu/
dxqtxh vhd xqd irupd gh vrolflwdflq srfr kdelwxdo hq od sufwlfd1 Vlq hpedujr/ vx
lqwhuv vh gheh d txh orv uhvxowdgrv txh vh ghgxfhq gh vx hvwxglr sxhghq dsolfduvh d orv
fdvrv pv fruulhqwhv gh h{lq vlpsoh r h{lq frpsxhvwd/ vlhpsuh txh vh whqjdq hq
fxhqwd/ gh irupd dghfxdgd/ odv glihuhqfldv hqwuh xqrv fdvrv | rwurv1 Derugduhprv frq
ghwdooh/ sxhv/ hq hvwh Fdswxor ho hvwxglr gh od h{lq sxud/ sdud jhqhudol}du oxhjr orv
uhvxowdgrv rewhqlgrv do fdvr gh h{lq vlpsoh |/ hq ho vljxlhqwh Fdswxor/ d od h{lq
frpsxhvwd1
Gdgr txh orv glihuhqwhv hvixhu}rv txh dfwdq vreuh xqd vhfflq qr vrq vlqr odv
ixhu}dv | prphqwrv uhvxowdqwhv gh odv whqvlrqhv txh dfwdq vreuh glfkd vhfflq/ hq ho
fdvr gh h{lq sxud frq prphqwrv hfwruhv P+ | P5 frqvwdqwhv/ ghehq fxpsoluvh odv
ljxdogdghv=
] ]
Q @ % gV @ 3 > W+ @  %+ gV @ 3 +714d,
]7 ]7
W5 @  %5 gV @ 3 > P| @ + %5 |   %+ }, gV @ 3 +714e,
]7 7]
P+ @ % } gV > P5 @  % | gV +714f,
7 7
wdo | frpr vh ylr hq ho Fdswxor 51 Hvwdv hfxdflrqhv lqwhjudohv qr edvwdq sdud ghwhuplqdu
od glvwulexflq gh whqvlrqhv hq od vhfflq1 Hv qhfhvdulr/ sru wdqwr/ hvwdeohfhu klswhvlv
vlpsolfdwlydv uhodwlydv d od ghirupdflq gh od vhfflq/ gh irupd dqorjd d frpr vh kl}r
hq ho fdvr gho hvixhu}r d{lo1 Hvwxglduhprv sulphur ho fdvr pv lqwxlwlyr gh h{lq sxud
hq yljdv uhfwdv gh sodqr phglr +hvwr hv/ gh vhfflq frq xq sodqr gh vlphwud orqjlwxglqdo
hfwdqgr hq glfkr sodqr/ yhu Iljxud 716d,/ sdud oohjdu ghvsxv do fdvr jhqhudo gh vhfflq
duelwuduld vrolflwdgd hq xq sodqr fxdotxlhud +yhu Iljxud 716e,1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


7151 IOH[LQ SXUD UHFWD 434

Ilj1 716= Ioh{lq +d, uhfwd hq slh}dv gh sodqr phglr | +e, hvyldgd

715 Ioh{lq sxud uhfwd

71514 Ioh{lq sxud hq slh}dv gh sodqr phglr

Frqvlghuhprv xqd yljd uhfwd/ gh vhfflq frqvwdqwh | frq xq sodqr gh vlphwud orq0
jlwxglqdo/ vrphwlgd d h{lq sxud vhjq glfkr sodqr1 Oodpduhprv {| do sodqr gh
vrolflwdflq/ txh/ hq hvwh fdvr/ frlqflgh frq ho sodqr phglr +gh vlphwud,> sru wdqwr/ ho
prphqwr hfwru dfwxdqwh vor wlhqh frpsrqhqwh P5 +Iljxud 716d,
Do hvwdu hq h{lq sxud/ ho prphqwr hfwru vhu frqvwdqwh d or odujr gh od slh}d |/
sru wdqwr/ od ghirupdflq surgxflgd sru vwh vhu od plvpd hq wrgdv odv uhedqdgdv gh
od yljd1 Hq frqvhfxhqfld/ od gluhfwul} gh od yljd vh ghirupdu hq xqd fxuyd gh fxuydwxud
frqvwdqwh/ hv ghflu/ hq xq dufr gh flufxqihuhqfld gh fhqwur R/ frqwhqlgr hq ho sodqr gh
vlphwud gh od slh}d/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 717d1
Frqvlghuhprv dkrud xqd vhfflq uhfwd V fxdotxlhud gh od slh}d vrphwlgd d h{lq
sxud/ frqwhqlgd hq ho sodqr pp / txh glylgh d od slh}d hq grv sduwhv +D, | +E,1 Srghprv
lpdjlqdu txh glfkd vhfflq vh wudqvirupd hq od vhfflq V  / do ghirupduvh od sduwh +D,1
Dqorjdphqwh/ od vhfflq V vh wudqvirupd hq V  / do ghirupduvh od sduwh +E,1 Sru
vlphwud gh od jhrphwud | gh od vrolflwdflq/ odv vhfflrqhv ghirupdgdv V  | V  ghehq
vhu vlpwulfdv frq uhvshfwr do sodqr pp 1 Dghpv/ sru frqwlqxlgdg gh od slh}d | gho
surfhvr gh ghirupdflq/ odv vhfflrqhv ghirupdgdv V  | V  ghehq vhu vxshusrqleohv/ wdo
frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 717e1 Sru wdqwr/ od vhfflq V gheh shupdqhfhu sodqd do
ghirupduvh od slh}d1 Dghpv/ gdgd od vlphwud gho sureohpd uhvshfwr do sxqwr R/ hvwh
sodqr gheh sdvdu sru ho fhqwur gh fxuydwxud gh od gluhfwul}1 Hq frqvhfxhqfld/

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


435 FDSWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU

Ilj1 717= Ghirupdgd gh od gluhfwul} | gh odv vhfflrqhv uhfwdv hq h{lq sxud uhfwd

hq od ghirupdflq gh xqd slh}d uhfwd vrphwlgd d h{lq sxud/ odv vhfflrqhv uhfwdv
shupdqhfhq sodqdv | qrupdohv d od ghirupdgd gh od gluhfwul}1
Hvwd hv od klswhvlv gh ghirupdflq gh Ehuqrxlool0Qdylhu/ hq od txh vh edvd ho hvwxglr
gh hvwh wlsr gh vrolflwdflq1 Dxqtxh kd vlgr lqwurgxflgd dtx edvqgrqrv hq ud}rqd0
plhqwrv gh wlsr h{foxvlydphqwh jhrpwulfrv/ dsolfdeohv qlfdphqwh do fdvr vhqfloor txh
qrv rfxsd/ vx ydolgh} sxhgh vhu frpsuredgd h{shulphqwdophqwh hq vlwxdflrqhv pv
jhqhudohv1
Vhjq od klswhvlv gh ghirupdflq/ odv eudv orqjlwxglqdohv txh irupdq od uhedqdgd
vh fxuydq wudqvirupqgrvh hq dufrv gh flufxqihuhqfld frqfqwulfrv frq od ghirupdgd
gh od gluhfwul} gh od slh}d/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 718e1 Hq hvwh surfhvr gh
ghirupdflq/ odv eudv sxhghq dxphqwdu r glvplqxlu vx orqjlwxg1 Hq ho sulphu fdvr/
hvwduq vrphwlgdv d ghirupdflq | whqvlq orqjlwxglqdo gh wudfflq/ | gh frpsuhvlq
hq ho vhjxqgr1 Do vhu ho hvixhu}r d{lo vreuh od vhfflq qxor/ gheh fxpsoluvh txh=
]
Q@  % gV @ 3 +715,
7
Sru wdqwr/ xqd sduwh gh odv eudv hvwduq vrphwlgdv d wudfflq/ frq whqvlrqhv orqjlwx0
glqdohv srvlwlydv +% A 3, | rwud d frpsuhvlq/ frq whqvlrqhv orqjlwxglqdohv qhjdwlydv
+% ? 3,1 Sru frqwlqxlgdg gh od ghirupdflq/ h{lvwlu xqd oqhd txh glylglu od vhfflq
hq xqd sduwh wudfflrqdgd | rwud frpsulplgd/ | hq od txh od whqvlq orqjlwxglqdo vhu
qxod +% @ 3,1 Do vhu od ghirupdflq sodqd hvwd oqhd qhxwud vhu xqd uhfwd/ | sru
vlphwud gho sureohpd uhvshfwr gho sodqr phglr/ vhu xqd uhfwd shushqglfxodu d glfkr
sodqr gh vlphwud1 D hvwd uhfwd/ frqwhqlgd hq ho sodqr gh od vhfflq | shushqglfxodu do
sodqr gh vlphwud/ vh oh oodpd hmh qhxwur1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


7151 IOH[LQ SXUD UHFWD 436

Ilj1 718= Ghirupdflq gh od uhedqdgd hq h{lq uhfwd

Hq frqvhfxhqfld/ sdud fdvrv gh h{lq sxud hq slh}dv uhfwdv gh sodqr phglr/ od


klswhvlv gh Ehuqrxool0Qdylhu lpsolfd txh fdgd vhfflq jlud frq uhodflq d xqd vhfflq
su{lpd douhghgru gh xq hmh oodpdgr hmh qhxwur/ pdqwhqlqgrvh sodqd hq od ghirupdflq/
| gh pdqhud txh ho sodqr gh od vhfflq sdvd sru ho fhqwur gh fxuydwxud gh od ghirupdgd
gh od gluhfwul}1
Gdgr txh hvw lpsoflwr hq wrgr hvwh ghvduuroor txh vh fxpsoh od klswhvlv gh sh0
txhrv prylplhqwrv/ ho jlur gh h{lq txh vh surgxfh hq fdgd uhedqdgd/ g!5 > hv shtxhr
|/ sru wdqwr/ vh sxhghq lghqwlfdu orv dufrv frpsuhqglgrv sru vwh frq vxv uhvshfwlydv
wdqjhqwhv1 Sru frqvljxlhqwh/ sxhgh lghqwlfduvh od ghirupdflq gh od uhedqdgd glihuhq0
fldo uhsuhvhqwdgd hq od Iljxud 717e frq od fruuhvsrqglhqwh olqhdul}dflq/ wdo frpr vh
lqglfd hq od Iljxud 718f1
Dqdolfhprv dkrud/ hq ghwdooh/ od ghirupdflq gh xqd uhedqdgd gh orqjlwxg glihuhq0
fldo g{/ txh vh surgxfh wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 7191 Hq od vhfflq khprv
wrpdgr ho hmh | vhjq ho sodqr gh vlphwud +hmh sulqflsdo gh lqhufld gh od vhfflq,/ |
ho hmh }/ shushqglfxodu do dqwhulru/ frlqflghqwh frq ho hmh qhxwur qq / gh srvlflq sru
dkrud ghvfrqrflgd1 Gh od vhphmdq}d gh orv wulqjxorv RDE | EHG vh ghgxfh=

DE HG g{ % g{ |
@ , @ , % @  +716,
RD EH 5 | 5

grqgh 5 ghqrwd ho udglr gh fxuydwxud gh odv eudv vlwxdgdv vreuh ho hmh qhxwur/ frpr sru
hmhpsor od eud DE/ od frrughqdgd | plgh od glvwdqfld gh xqd eud jhqulfd/ frpr sru
hmhpsor od eud FG/ do hmh qhxwur | % uhsuhvhqwd od ghirupdflq orqjlwxglqdo gh xqd

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


437 FDSWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU

Ilj1 719= Horqjdflrqhv gh odv eudv | glvwulexflq gh whqvlrqhv

gh hvwdv eudv1 Vh revhuyd txh orv dodujdplhqwrv % gh odv eudv vrq sursruflrqdohv d od
glvwdqfld gh vwdv do hmh qhxwur/ |> or plvpr sxhgh ghfluvh gh odv whqvlrqhv/ |d txh vhjq
od oh| gh Krrnh +| frqvlghudqgr txh odv whqvlrqhv qrupdohv d sodqrv shushqglfxoduhv do
gh od vhfflq vrq ghvsuhfldeohv iuhqwh d odv whqvlrqhv qrupdohv/ hvwr hv/ + > 5 ??  % ,=
H|
 % @ H % @  +717,
5
Sru wdqwr/ od glvwulexflq gh whqvlrqhv hv olqhdo/ hvwdqgr vrphwlgrv d od plvpd whqvlq
wrgrv orv sxqwrv vlwxdgrv vreuh uhfwdv sdudohodv do hmh qhxwur qq > | vhu qxod sdud orv
sxqwrv vlwxdgrv vreuh glfkr hmh qhxwur/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxudv 719 | 71:1
Lqwhjudqgr hvwd glvwulexflq gh whqvlrqhv | frqvlghudqgr txh ho hvixhu}r d{lo vreuh
od vhfflq hv qxor vh wlhqh=
] ] ]
H
Q@ % gV @  | gV @ 3 , | gV @ 3 +718,
7 5 7 7
Od lqwhjudo txh gheh dqxoduvh hv ho prphqwr hvwwlfr gh od vhfflq uhvshfwr do hmh qhxwur1
Sru wdqwr/ ho hmh qhxwur gheh sdvdu sru ho fhqwur gh judyhgdg gh od vhfflq J | frlqflgh
qhfhvduldphqwh frq ho vhjxqgr hmh sulqflsdo gh lqhufld gh od vhfflq +hmh },1 Sru hvwh
prwlyr | sru vlphwud uhvshfwr do sodqr phglr/ vh fxpsoh lgqwlfdphqwh txh=
] ]
H
P+ @ % } gV @  | } gV  3 +719,
7 5 7

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


7151 IOH[LQ SXUD UHFWD 438

Ilj1 71:= Glvwulexflq gh whqvlrqhv hq h{lq sxud uhfwd

Sru rwur odgr/ ho prphqwr uhvxowdqwh gh odv whqvlrqhv uhvshfwr do hmh qhxwur gheh
vhu ljxdo do prphqwr hfwru dfwxdqwh=
] ]
H L5
| 2 gV @
H
P5 @  % | gV @ +71:,
7  5 7 5
U
vlhqgr L5 @ 7 | 2 gV ho prphqwr gh lqhufld gh od vhfflq uhvshfwr do hmh }1 Sru wdqwr=

4 P5
@ +71;,
5 HL5
Od h{suhvlq rewhqlgd lqglfd txh od fxuydwxud/ "5 @ 4@5 / ydud sursruflrqdophqwh
do prphqwr hfwru dfwxdqwh P5 / | gh irupd lqyhuvdphqwh sursruflrqdo do surgxfwr HL5 /
oodpdgr uljlgh} d h{lq gh od vhfflq1 Vh revhuyd wdpelq hq od h{suhvlq dqwhulru txh/
sru ghqlflq gh fxuydwxud "5 @ 4@5 @ g!5 @g{ +yhu Iljxud 719d,/ vh wlhqh=
g{ P5
g!5 @ @ g{ +71<,
5 HL5
grqgh g!5 hv ho qjxor uhodwlyr jludgr sru grv vhfflrqhv txh gholplwdq xqd uhedqdgd
glihuhqfldo1 Ho jlur uhodwlyr wrwdo hqwuh odv grv vhfflrqhv h{wuhpdv gh od slh}d vh rewlhqh
lqwhjudqgr ho jlur uhodwlyr d or odujr gh wrgd od slh}d/ hv ghflu=
] ] ] ,
P5
!5 @ g!5 @ "5 g{ @ g{ +7143,
, , f 5 +{,
HL
grqgh o hv od orqjlwxg wrwdo gh od slh}d1 Vl od yljd hv gh vhfflq frqvwdqwh/ od urwdflq
wrwdo !5 gh xqd gh odv vhfflrqhv h{wuhpdv uhvshfwr d od rwud vhu ljxdo d=
P5 o
!5 @ +7144,
H L5

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


439 FDSWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU

Ilqdophqwh/ holplqdqgr ho udglr gh fxuydwxud 5 gh odv hfxdflrqhv 717 | 71: vh rewlhqh=


P5 |
% @  +7145,
L5
h{suhvlq frqrflgd frpr oh| gh Qdylhu/ txh shuplwh fdofxodu od whqvlq qrupdo hq xq
sxqwr gh od vhfflq/ frqrflgd vx glvwdqfld do hmh qhxwur/ | txh srqh qxhydphqwh gh
pdqlhvwr od glvwulexflq olqhdo gh odv whqvlrqhv qrupdohv gh h{lq1 Hv reylr txh odv
whqvlrqhv p{lpdv vh gduq hq orv sxqwrv gh od vhfflq pv dohmdgrv gho hmh qhxwur | txh
od whqvlq p{lpd gh frpsuhvlq qr hv ljxdo d od whqvlq p{lpd gh wudfflq/ vdoyr txh
odv glvwdqfldv gh odv uhvshfwlydv eudv h{wuhpdv do fhqwur gh judyhgdg vhdq ljxdohv +yhu/
sru hmhpsor/ orv fdvrv prvwudgrv hq od Iljxud 71:,1 Dvlplvpr/ gheh kdfhuvh qrwdu txh
od klswhvlv gh glvwulexflq olqhdo gh odv ghirupdflrqhv gh odv eudv/ | od fruuhvsrqglhq0
wh gh glvwulexflq olqhdo gh odv whqvlrqhv qrupdohv/ vrq h{dfwdv fxdqgr orv prphqwrv
h{whulruhv hvwq dsolfdgrv suhflvdphqwh hq hvd irupd vreuh odv vhfflrqhv fruuhvsrqglhq0
whv1 Hq ho fdvr gh qr vhuor/ vhjq ho Sulqflslr gh Vdlqw0Yhqdqw/ orv uhvxowdgrv rewhqlgrv
vrq yolgrv sdud vhfflrqhv vxflhqwhphqwh dohmdgdv gh odv vhfflrqhv grqgh vh dsolfdq orv
prphqwrv1 Od glvwdqfld d od txh vh yhulfd hvwd klswhvlv hv dsur{lpdgdphqwh ljxdo d
odv glphqvlrqhv wudqvyhuvdohv gh od slh}d1
Do pdqwhqhuvh odv vhfflrqhv uhfwdv qrupdohv d odv eudv orqjlwxglqdohv/ orv hohphqwrv
glihuhqfldohv qr vxiuhq glvwruvlq dqjxodu/ hv ghflu/ orv qjxorv uhfwrv shupdqhfhq uhfwrv1
Sru wdqwr/ odv glvwruvlrqhv  %5 |  +5 vrq qxodv hq wrgr sxqwr +yhu Iljxud 71;, |/ hq
yluwxg gh od oh| gh Krrnh/ odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv fruuhvsrqglhqwhv wdpelq vrq
qxodv/  %5 @  +5 @ 31 Sru wdqwr/ odv hfxdflrqhv=
] ] ]
W+ @  %+ gV  3 > W5 @  %5 gV  3 > P| @ + %5 |   %+ }, gV  3 +7146,
7 7 7
vh fxpsohq lgqwlfdphqwh1

Ilj1 71;= Dxvhqfld gh glvwruvlrqhv dqjxoduhv hq od ghirupdflq sru h{lq sxud

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


7151 IOH[LQ SXUD UHFWD 43:

Ilj1 71<= Ioh{lq uhfwd douhghgru gh xq sodqr sulqflsdo gh lqhufld

71515 Ioh{lq sxud vhjq xq sodqr sulqflsdo gh lqhufld

Ho ghvduuroor gh od vhfflq dqwhulru vh hvwdeohfh vxsrqlhqgr txh od yljd wlhqh xq sodqr


orqjlwxglqdo gh vlphwud hq ho txh dfwdq orv prphqwrv h{wuhprv1 Hvwd vlphwud shuplwh
dupdu txh ho prphqwr uhvxowdqwh gh odv whqvlrqhv qrupdohv % uhvshfwr do hmh | vh dqxod
lgqwlfdphqwh +yhu hfxdflq +719,,1
Vxsrqjdprv dkrud txh od slh}d hvw vrolflwdgd d h{lq sxud sru xq sdu gh prphq0
wrv P5 frqwhqlgrv hq ho sodqr irupdgr sru orv hmhv { h |/ shur txh vwh qr hv xq sodqr
gh vlphwud orqjlwxglqdo gh od slh}d1 Vxsrqlhqgr txh wdpelq sdud hvwh fdvr vhd yolgd
od klswhvlv gh Ehuqrxool0Qdylhu | txh vh fxpsod od oh| gh Krrnh/ odv whqvlrqhv hvwduq
gdgdv sru od hfxdflq +717,1 Hqwrqfhv/ od uhodflq hqwuh hvixhu}rv | whqvlrqhv vreuh od
vhfflq h{ljh txh vhd
] ]
H
P+ @ % } gV @  | } gV @ 3 +7147,
7 5 7

Hvwd frqglflq lpsolfd txh ]


L+5 @ | } gV @ 3 +7148,
7
hv ghflu/ hvwh prphqwr vhu qxor vl orv hmhv +|> }, vrq orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld gh od
vhfflq1 Sru wdqwr/ od whrud gh h{lq ghvduuroodgd hq od vhfflq dqwhulru sdud vhfflrqhv
gh sodqr phglr vhu wdpelq yolgd hq vhfflrqhv vlq sodqr gh vlphwud/ vlhpsuh txh ho
prphqwr hfwru dfwh hq xq sodqr txh frqwhqjd d xqr gh orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld/
hv ghflu/ vlhpsuh txh ho sodqr gh vrolflwdflq frlqflgd frq xqr gh orv oodpdgrv sodqrv
sulqflsdohv gh h{lq1 Hvwh uhvxowdgr ixh rewhqlgr sru sulphud yh} sru Shuv| | flwdgr
sru Vdlqw0Yhqdqw hq 4;971

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


43; FDSWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU

Od whrud gh h{lq sxud hvwxgldgd kdvwd dtx vh fdudfwhul}d sru ho khfkr gh txh ho
sodqr hq ho txh vh surgxfh od ghirupdflq sru h{lq frlqflgh frq ho sodqr gh dfwxdflq
gho prphqwr/ | ho hmh qhxwur hv qrupdo d hvwh sodqr1 Sru hvwh prwlyr uhfleh ho qrpeuh
gh h{lq sxud uhfwd r h{lq gh Qdylhu/ hq krphqdmh do lqjhqlhur Orxlv Qdylhu +4:;80
4;69, txh od hvwdeohfl1 Gdgr txh wrgd vhfflq wlhqh do phqrv grv sodqrv sulqflsdohv
gh lqhufld/ hv vlhpsuh srvleoh vrolflwdu xqd slh}d d h{lq uhfwd1 Hq od Iljxud 71< vh
pxhvwudq fdvrv gh h{lq uhfwd vreuh vhfflrqhv gh yduldv jhrphwudv1
Dvlplvpr/ gheh kdfhuvh qrwdu txh ghelgr do hihfwr gh Srlvvrq/ dghpv gh odv gh0
irupdflrqhv orqjlwxglqdohv % vh surgxfhq rwudv ghirupdflrqhv wudqvyhuvdohv gh ydoru
+ @ 5 @ % / hvwuhfkqgrvh wudqvyhuvdophqwh od sduwh gh od slh}d hq txh odv eudv
hvwq orqjlwxglqdophqwh wudfflrqdgdv | hqvdqfkqgrvh wudqvyhuvdophqwh od sduwh frp0
sulplgd orqjlwxglqdophqwh/ do wlhpsr txh vh fxuydq odv oqhdv sdudohodv do hmh qhxwur1
D hvwd fxuydwxud wudqvyhuvdo vh oh oodpd dqwlfovwlfd/ | hvw ghqlgd hq ho hmh qhxwur
sru ho ydoru "
 @ "/ r elhq/ sru ho udglr gh fxuydwxud gho hmh qhxwur 
 @ @/ grqgh
" |  vrq od fxuydwxud | udglr gh fxuydwxud orqjlwxglqdohv +yhu Iljxud 7143,1
Gheh vhdoduvh/ qdophqwh/ txh od klswhvlv gh txh odv vhfflrqhv uhfwdv shupdqh0
fhq sodqdv ghvsxv gh od ghirupdflq | qrupdohv d od ghirupdgd gh od gluhfwul} hv
sxudphqwh jhrpwulfd/ hv ghflu/ txh qr hvwdeohfh qlqjxqd frqglflq frq uhvshfwr do
frpsruwdplhqwr gho pdwhuldo1 Sru wdqwr/ od klswhvlv gh Ehuqrxool0Qdylhu sxhgh h{whq0
ghuvh d orv fdvrv hq txh ho pdwhuldo qr vhd krprjqhr/ ql lvwursr/ ql hovwlfr1 Vlq

Ilj1 7143= Fxuydwxud wudqvyhuvdo r dqwlfovwlfd

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


7151 IOH[LQ SXUD UHFWD 43<

hpedujr/ sdud rewhqhu od oh| gh whqvlrqhv vh kd vxsxhvwr txh od slh}d hv krprjqhd |


txh ho pdwhuldo hv lvwursr | hovwlfr olqhdo1 Hq fdvr frqwudulr/ od oh| gh whqvlrqhv qr
yhqgu gdgd sru od oh| gh Qdylhu1

71516 Prphqwrv p{lprv dgplvleohv


Frpr hq xqd vhfflq vrphwlgd d h{lq sxud od oh| gh whqvlrqhv hv olqhdo/ orv ydoruhv
p{lprv gh whqvlq vh gdq qhfhvduldphqwh hq odv eudv pv dohmdgrv gho hmh qhxwur1
Oodpduhprv y | y  d odv glvwdqfldv gh odv eudv vxshulru h lqihulru gh od vhfflq do
hmh }/ | z | z d odv glvwdqfldv gh odv eudv h{wuhpdv d l}txlhugd | ghuhfkd gho hmh
|/ uhvshfwlydphqwh +yhu Iljxud 7144d | e,1 Vhd/ dghpv/  W ho ydoru devroxwr gh od
p{lpd whqvlq dgplvleoh gho pdwhuldo1 Vxsrqguhprv sulphur txh hvwd whqvlq hv ljxdo
d wudfflq txh d frpsuhvlq1
Ho p{lpr prphqwr P54@ txh sxhgh vrsruwdu od vhfflq vrolflwdgd d h{lq sxud
vhjq ho hmh sulqflsdo gh lqhufld }/ hv dtxho txh surgxfh/ vhjq od oh| gh Qdylhu/ xqd
whqvlq ljxdo d W hq od eud vxshulru r hq od eud lqihulru1 Hv/ sru wdqwr=
W L5
 W
 L5  W L5

4@
pd{+y> y ,
P5 @ @ plq >  +7149,
y y
Dqorjdphqwh/ vh srgu ghqlu ho p{lpr prphqwr P+4@ txh sxhgh uhvlvwlu od vhfflq
vrolflwdgd d h{lq sxud vhjq ho hmh sulqflsdo gh lqhufld |/ frpr
W L+
 W
 L+  W L5

P+4@ @
pd{+z> z , z
@ plq > +714:,
z

Ilj1 7144= Orfdol}dflq gh hodv eudv h{wuhpdv hq h{lq uhfwd

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


443 FDSWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU

Hvwdv ghqlflrqhv sxhghq jhqhudol}duvh do fdvr hq txh ho pdwhuldo whqjd glihuhqwh whqvlq
p{lpd dgplvleoh d wudfflq  W| txh d frpsuhvlq WS 1 Hq hvwh fdvr/ fdeh glvwlqjxlu
hqwuh orv prphqwrv p{lprv srvlwlyrv +wudfflq hq eudv y | z/ frpsuhvlq hq eudv
y | z / uhvshfwlydphqwh,/ txh vhuq=
 W
S L+  W| L+
 W
S L5 W| L5
 
 4@ n
+P54@ ,n @ plq > 
z
> P+ @ plq > +714;,
y y z

| orv prphqwrv p{lprv qhjdwlyrv +wudfflq hq eudv y | z / frpsuhvlq hq eudv y


| z/ uhvshfwlydphqwh,/ txh vhuq +hq ydoru devroxwr,=
 W
S L5 W| L5
 W
S L+  W| L+
 
4@ 3  4@ 3
y
+P5 , @ plq > > P+ @ plq >  +714<,
y z z

71517 Pgxorv uhvlvwhqwhv

Vxsrqjdprv txh od vhfflq hvw vrolflwdgd d h{lq uhfwd sru xq prphqwr P5 frqwhqlgr
hq ho sodqr {|/ | vhd W od whqvlq p{lpd dgplvleoh gho pdwhuldo/ ljxdo d wudfflq txh
d frpsuhvlq1 Gheh fxpsoluvh txh=

W 
P5 m|m4@ P5 L5 L5
Z5 @
pd{+y> y ,
@ frq @ +7153,
L5 Z5 m|m4@

D od uhodflq Z5 vh oh ghqrplqd pgxor uhvlvwhqwh gh od vhfflq uhvshfwr do hmh } | vxv


glphqvlrqhv vrq ^O `1
Do glphqvlrqdu xqd yljd vrolflwdgd sru xq prphqwr P5 / hohjluhprv xqd vhfflq gh
pgxor uhvlvwhqwh wdo txh fxpsod=
P5
Z5 
W
+7154,

Reyldphqwh/ vh sxhgh ghqlu ho pgxor uhvlvwhqwh sdud fdgd hmh sulqflsdo gh h{lq/
frpr fdudfwhuvwlfdv jhrpwulfdv gh od vhfflq1

71518 Uhqglplhqwr jhrpwulfr

Sxhvwr txh/ vhjq od oh| gh Qdylhu/ odv whqvlrqhv p{lpdv vh surgxfhq hq orv sxqwrv
pv dohmdgrv gho hmh qhxwur | vwdv qr ghehq vreuhsdvdu ho ydoru gh od whqvlq dgplvleoh
W / uhvxowd txh hq orv rwurv sxqwrv gh od vhfflq vh wlhqhq whqvlrqhv gh ydoru lqihulru d
od dgplvleoh/ hv ghflu/ txh ho pdwhuldo qr hvw wrwdophqwh dsuryhfkdgr1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


7151 IOH[LQ SXUD UHFWD 444

Ilj1 7145= Vhfflq lghdo d h{lq uhfwd

Od irupd lghdo gh xqd vhfflq txh wudedmh d h{lq sxud vhu/ sru wdqwr/ dtxhood
txh whqjd ho pdwhuldo glvsxhvwr d od pd|ru glvwdqfld srvleoh gho hmh qhxwur1 Od vhf0
flq swlpd/ sdud xq uhd D | xq fdqwr k gdgrv/ vhu dtxhood txh suhvhqwh xq pd|ru
pgxor gh uhvlvwhqfld uhvshfwr do hmh gh h{lq1 Ho ydoru p{lpr gho pgxor uhvlvwhqwh
fruuhvsrqgh d xqd vhfflq lghdo vlpwulfd frq wrgr ho pdwhuldo frqfhqwudgr hq odv eudv
h{wuhpdv/ d glvwdqfld k@5 gho fhqwur gh judyhgdg1 Hq hvwh fdvr/ ho ydoru gho pgxor
uhvlvwhqwh vhu +vxsrqlhqgr/ sru hmhpsor/ h{lq douhghgru gho hmh },=

L5
Z5rsw @
m|m4@
5 2 + 2 ,2 Dk
@  @ +7155,
2 5

grqgh k hv ho fdqwr gh od slh}d/ r vhd od glvwdqfld hqwuh odv eudv h{wuhpdv1 Sdud xqd
vhfflq uhdo gh irupd duelwuduld/ gh uhd D | fdqwr k> vh srgu hvfulelu=

Dk
Z5 @  5 Z5rsw @ 5 frq 3  5  4 +7156,
5

grqgh  5 hv xq frhflhqwh dglphqvlrqdo txh vh oodpd uhqglplhqwr jhrpwulfr gh od


vhfflq uhvshfwr do hmh }1
Reyldphqwh/ vh sxhghq ghqlu orv uhqglplhqwrv jhrpwulfrv sdud fdgd hmh sulqflsdo
gh h{lq/ frpr fdudfwhuvwlfdv jhrpwulfdv gh od vhfflq1
Ho uhqglplhqwr jhrpwulfr hv vlhpsuh phqru txh od xqlgdg/ | ho pdwhuldo gh od slh}d
hvw phmru dsuryhfkdgr fxdqwr pd|ru vhd ho ydoru gh  sdud ho hmh gh h{lq1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


445 FDSWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU

Ho ydoru gho uhqglplhqwr jhrpwulfr gh dojxqdv gh odv vhfflrqhv pv xvxdohv hv ho


vljxlhqwh=

5
 * sdud shuohv hvwqgdu gh dfhur odplqdgr hq greoh W/
6
6
 * sdud shuohv hvwqgdu gh dfhur odplqdgr hq X | fduulohv gh ihuurfduulo/
8
4
 * sdud dqloorv flufxoduhv ghojdgrv/
5
4
 @ sdud vhfflrqhv uhfwdqjxoduhv pdfl}dv/
6
4
 @ sdud vhfflrqhv flufxoduhv/
7
4
 @ sdud vhfflrqhv urperlgdohv1
9

Hmhpsor 71514

Xqd yljd uhfwd/ gh vhfflq qrupdo hq W/ wudedmd d h{lq sxud gh wdo irupd txh hq
od eud vxshulru vh surgxfh xqd whqvlq gh frpsuhvlq S4@ @ 433 PSd/ | hq od eud
lqihulru xqd whqvlq gh wudfflq gh |4@ @ 83 PSd1 Ghwhuplqdu= +d, od vlwxdflq gho hmh
qhxwur/ +e, od dqfkxud e gh od yljd/ +f, ho prphqwr hfwru txh vrolflwd d od yljd | +g,
ho p{lpr prphqwr dgplvleoh vl od whqvlq p{lpd dgplvleoh gho pdwhuldo hv W @ 583
PSd=

Ilj1 7146= Vhfflq gho Hmhpsor 71514

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


7151 IOH[LQ SXUD UHFWD 446

+d, Frpr od yduldflq gh whqvlrqhv d or odujr gh od dowxud gh od yljd hv olqhdo/ od


srvlflq gho hmh qhxwur vh rewlhqh gluhfwdphqwh d sduwlu gh odv whqvlrqhv h{wuhpdv1 Gh
od vhphmdq}d gh wulqjxorv JDD | JEE  / vh wlhqh=
k S
@ 4@
433
| @ @5
k2 4@ 83
oxhjr/ vh wlhqh ho vlvwhpd gh hfxdflrqhv
+
k . k2 @ 63 k @ 53 fp
k ,
@ 5 k2 @ 43 fp
k2
+e, Ho hmh qhxwur gheh sdvdu sru ho fhqwur gh judyhgdg gh od vhfflq/ sru wdqwr/
ho prphqwr hvwwlfr gh vwd uhvshfwr do hmh } gheh vhu qxor1 Fdofxohprv sulphur orv
prphqwrv hvwwlfrv gho dopd | gho dod sru vhsdudgr=
 
e
dopd = pdopd @ h ^k . +k2  h,`
4
+k . +k2  h,,  +k2  h,
5
h 2 
@ k  +k2  h,2
5
e
dod = pdod @ h e +k2  ,
h
5
|/ vxpdqgr dperv prphqwrv hvwwlfrv=
h 2 
pedopd . pedod @ 3 k  +k2  h,2  he +k2  , @ 3
h
,
5 5
gh grqgh=
k2  +k2  h,2
5+k2  2e ,
e@ @ 49> :< fp

+f, Ho prphqwr hfwru h{whulru hv ljxdo do prphqwr uhvxowdqwh gh odv whqvlrqhv


qrupdohv uhvshfwr do hmh qhxwur1 Oodpduhprv Pdopd | Pdod d orv prphqwrv gh odv
whqvlrqhv txh dfwdq vreuh ho dopd | ho dod/ uhvshfwlydphqwh=
     
4 S 5 4 | k2  h 5
dopd = Pdopd @ 4@ +k h, k . 4@ +k2  h,h +k2  h,
5 6 5 k2 6
     
4 | k2  h
|4@
5 4 5
+k2 e, k2  +k2  h,e +k2  h,
5 4@
dod = Pdod @ 
6 5 k2 6
Vxvwlwx|hqgr ydoruhv/ vh rewlhqh Pdopd @ 47> 87; nQp | Pdod @ :> 8;7 nQp= Vxpdqgr
dperv ydoruhv/ vh rewlhqh ho prphqwr hfwru txh dfwd vreuh od vhfflq=

P5 @ Pdopd . Pdod @ 55> 465 nQ  p

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


447 FDSWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU

Dowhuqdwlydphqwh/ vh sxhgh rewhqhu P5 gh dsolfdu od oh| gh Qdylhu d fxdotxlhud gh


orv sxqwrv gh od vhfflq hq orv txh vh frqrfh od whqvlq1 Sdud hoor/ hv suhflvr fdofxodu
sulphur ho prphqwr gh lqhufld gh od vhfflq uhvshfwr gho hmh }

^k . +k2  h,` h .
4
L5 @
45
 2
4
. ^k . +k2  h,` h +k . +k2  h,,  +k2  h, .
5
. e h . eh +k2  ,2
4 h
45 5
@ 7=759> 6: fpe

Dsolfdqgr dkrud od oh| gh Qdylhu/ sru hmhpsor/ d odv eudv vxshulruhv/ grqgh vh gd od
p{lpd frpsuhvlq=
P5 k
S4@ @  @, P5 @ 55> 465 nQ1p
L5
+g, Ho p{lpr prphqwr dgplvleoh vhu ho txh kdfh txh vh dofdqfh W hq od eud
vxshulru/ |d txh k @ pd{ +y> y ,
 W
 L5  W L5 W L5

P54@ @ plq > @ @ 88> 65< nQ1p
k k2 k

Hmhpsor 71515

Fdofxodu ho p{lpr prphqwr hfwru txh sxhgh vrsruwdu xqd yljd gh vhfflq uhfwdqjxodu
gh dqfkr e | dowxud k vhjq vxv grv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld/ vl od whqvlq dgplvleoh
gho pdwhuldo hv W 1

+d, Ho prphqwr p{lpr dgplvleoh P54@ dfwxdqgr hq ho sodqr {| hv ho txh surgxfh


xqd whqvlq ljxdo d  W hq odv eudv h{wuhpdv +| @ k@5,1 R vhd=

P54@  P54@ 2
W @ 2 @
L5 2 ek
Sru wdqwr=  

P 4@
5 @ 2 ek W @ 4 ek2 W @ Z5 W
 9
2

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


7151 IOH[LQ SXUD UHFWD 448

Ilj1 7147= Hmhpsor 71515= vhfflq uhfwdqjxodu wudedmdqgr d h{lq uhfwd

Revuyhvh txh vh wlhqh Z5 @ +4@9, ek2 @ +4@6,+Dk@5, |/ sru wdqwr/ 5 @ 4@6=


+e, Ho p{lpr prphqwr dgplvleoh P+4@ dfwxdqgr hq ho sodqr {} vh rewlhqh dqor0
jdphqwh vor frq lqwhufdpeldu dghfxdgdphqwh odv glphqvlrqhv e | k= Dv=
 
P+4@ @ 2 ke W @ 4 ke2 W @ Z+ W
K 9
2
Revuyhvh txh vh wlhqh Z+ @ +4@9, ke2 @ +4@6,+De@5, |/ sru wdqwr/ + @ 4@6= Sru
wdqwr/ od uhodflq hqwuh orv grv prphqwrv p{lprv hv=
 2 W
P54@ ek  Z5 k
4@ @  S 2  W @ @
P+ S ke  Z+ e

Hmhpsor 71516

Kdoodu orv pgxorv uhvlvwhqwhv Z+ > Z5 | orv uhqglplhqwrv jhrpwulfrv + > 5 gho shuo
gh od Iljxud 71481
Ho uhd gho shuo hv ljxdo d=

D @ ;  4 . <  4 . 45  5 @ 74 fp2

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


449 FDSWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU

Ilj1 7148= Vhfflq gho Hmhuflflr 71516

Od srvlflq gho fhqwur gh judyhgdg txhgd ghwhuplqdgd sru=


S
|C @ D| @ 4 +;  44> 8 . <  9> 8 . 57  4, @ 7> 58 fp
}C @ 9> 3Dfp +hq 74
ho hmh gh vlphwud,
Orv prphqwrv gh lqhufld gh od vhfflq frq uhvshfwr d orv hmhv +|> }, vrq=

4  ; . <  4 . 5  45
4 4 4
L+ @
45 45 45
@ 664> 75 p e
;  4 . 4  < . 45  5
4 4 4
L5 @
45 45 45
. 4  ;  +:> 58,2 . 4  <  +5> 58,2 . 5  45  +6> 58,2
@ :;;> <; fpe
Oxhjr/ orv pgxorv uhvlvwhqwhv | orv uhqglplhqwrv jhrpwulfrv uhvshfwr d orv hmhv
+|> }, vrq ljxdohv d=
L+ Z+
@ 88> 57 fp
664> 75 88> 57
Z+ @ @ > + @ @ @ 3> 558
m}m4@ 9 e 74  9
D
5
L5 Z5
@ 434> ;3 fp
:;;> <; 434> ;3
Z5 @ @ > 5 @ @ @ 3> 747
m|m4@ :> :8 k 74  9
D
5

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


7151 IOH[LQ SXUD UHFWD 44:

Hmhpsor 71517

Mxvwlfdu fxo gh odv grv srvlflrqhv gh od slh}d gh vhfflq fxdgudgd gh odgr d prvwudgdv
hq od Iljxud 7149 hv od pv dghfxdgd sdud wudedmdu d h{lq hq ho sodqr yhuwlfdo1

Ilj1 7149= Vhfflrqhv fxdgudgdv gho Hmhpsor 71517

Ho prphqwr gh lqhufld gh xqd vhfflq fxdgudgd hv ho plvpr uhvshfwr gh fxdotxlhu


hmh txh sdvd sru ho fhqwur gh judyhgdg/ | ydoh
de
L@
45
Od vhfflq pv dghfxdgd sdud wudedmdu d h{lq vhu dtxhood txh whqjd pd|ru
pgxor uhvlvwhqwh1 Dv/ sdud od vhfflq hq od srvlflq +d,=
L d
Z@ @ @
d@5 9
plhqwudv txh sdud od srvlflq +e, vh wlhqh=
L d
ZK @ s @ s
5d@5 9 5
Gdgr txh ho prphqwr p{lpr dgplvleoh hv P 4@ @ Z W sdud xqd whqvlq dgpl0
vleoh gh W > od vhfflq gh od srvlflq +d, sxhgh vrsruwdu xq prphqwr 5 yhfhv pd|ru
s

txh hq od srvlflq +e,1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


44; FDSWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU

Hmhpsor 71518

Ghwhuplqdu orv pgxorv uhvlvwhqwhv gh grv slh}dv uhfwdqjxoduhv gh vhfflq k  e fror0


fdgdv gh irupd vxshusxhvwd +fdqwr wrwdo gh 5k,/ vhjq wudedmhq gh irupd vrolgduld r
lqghshqglhqwh1

Ilj1 714:= Vhfflrqhv uhfwdqjxoduhv gho Hmhpsor 71518

+d, Sdud odv grv yljdv wudedmdqgr gh irupd vrolgduld ho prphqwr p{lpr hv dtxho
txh surgxfh whqvlrqhv ljxdohv d od whqvlq dgplvleoh W hq odv eudv h{wuhpdv gh od yljd
frpsxhvwd +yhu Iljxud 714;d,/ hv ghflu=

P@4@ @ 5  W ke  k @ ek2 W
4 5 5
5 6 6
r vhd/ txh ho pgxor uhvlvwhqwh hv=
P@4@
@ ek2
5
Z@ @
W 6
+e, Sdud odv grv yljdv vxshusxhvwdv wudedmdqgr gh irupd lqghshqglhqwh ho prphqwr
p{lpr hv ho greoh gh dtxho txh surgxfh whqvlrqhv ljxdohv d W hq odv eudv h{wuhpdv
gh fdgd xqd gh odv yljdv +yhu Iljxud 714;e,/ hv ghflu=
 
4 Wk 5 k
4@ @ ek2  W
4
PK @5 5  e
5 5 65 6
r vhd / txh ho pgxor uhvlvwhqwh hv=
PK4@
@ ek2
4
ZK @ W
 6

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


7161 IOH[LQ SXUD HVYLDGD 44<

Ilj1 714;= Glvwulexflq gh whqvlrqhv hq Hmhpsor 71518

txh hv ho greoh gho pgxor uhvlvwhqwh gh odv yljdv lqglylgxdohv/ shur od plwdg gho pgxor
uhvlvwhqwh gh od yljd frpsxhvwd1
Od irupd glvwlqwd gh ghirupduvh d h{lq sxud gh odv grv yljdv vhjq wudedmdq gh
irupd vrolgduld r vxshusxhvwd sxhgh revhuyduvh hq od Iljxud 714<1

Ilj1 714<= Ghirupdgdv hq Hmhpsor 71518

716 Ioh{lq sxud hvyldgd

Vh glfh txh xqd slh}d hvw vrolflwdgd d h{lq sxud hvyldgd fxdqgr vreuh vxv vhfflrqhv
dfwd xq prphqwr hfwru xqliruph d or odujr gh od plvpd/ frqwhqlgr hq xq sodqr
glvwlqwr gh orv sodqrv sulqflsdohv gh h{lq gh od slh}d/ hv ghflu/ wdo txh ho yhfwru
prphqwr qr frlqflgh frq qlqjxqr gh orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld gh odv vhfflrqhv/
frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 71531 Derugduhprv hq hvwd Vhfflq ho hvwxglr gh hvwh wlsr
gh vrolflwdflq/ sulphur uhihulgr d orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld gh od vhfflq/ | oxhjr
gluhfwdphqwh uhihulgd do hmh qhxwur1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


453 FDSWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU

Ilj1 7153= Ioh{lq hvyldgd

71614 Hvwxglr hq hmhv sulqflsdohv

Vxsrqjdprv xqd slh}d uhfwd vrphwlgd d h{lq sxud hvyldgd sru od dfflq gh xq sdu gh
prphqwrv gh pgxor P dsolfdgrv hq vxv h{wuhprv | frqwhqlgrv hq xq sodqr oodpdgr
sodqr gh fdujd r sodqr gh vrolflwdflq/ gh wud}d pp vreuh ho sodqr gh od vhfflq +yhu

$
Iljxud 7154d,1 Ghvfrpsrqlhqgr ho yhfwru prphqwr hfwru P +shushqglfxodu do sodqr
gh fdujd, hq vxv grv frpsrqhqwhv vhjq orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld gh od vhfflq/
vh wlhqhq odv frpsrqhqwhv gho yhfwru prphqwr vhjq glfkrv hmhv= P5 @ P frv  |
P+ @ P vlq / grqgh  hv ho qjxor irupdgr sru ho yhfwru prphqwr frq ho hmh } +yhu
Iljxud 7154e,1
Vh hvwxgldq/ d frqwlqxdflq/ orv hihfwrv txh odv frpsrqhqwhv P5 | P+ surgxfhq sru
vhsdudgr/ sdud dsolfdu oxhjr ho sulqflslr gh vxshusrvlflq1
Od frpsrqhqwh P5 dfwd hq ho sodqr {| | surgxfh vreuh xq sxqwr gh od vhfflq gh
frrughqdgdv +|> }, xqd whqvlq qrupdo ljxdo d +yhu Hf1 +7145,,=

P5
% @  | +7157,
L5

vhjq orv frqyhqlrv gh vljqrv hvwdeohflgrv dqwhulruphqwh sdud prphqwrv | whqvlrqhv


+hv ghflu/ prphqwrv P5 srvlwlyrv frpsulphq odv eudv frq frrughqdgd | A 3,1
Dqorjdphqwh/ od frpsrqhqwh P+ dfwd hq ho sodqr {} | surgxfh vreuh xq sxqwr gh
od vhfflq gh frrughqdgdv +|> },/ xqd whqvlq qrupdo gh ydoru=

P+
% @ } +7158,
L+

+hv ghflu/ prphqwrv P+ srvlwlyrv wudfflrqdq odv eudv frq frrughqdgd } A 3,1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


7161 IOH[LQ SXUD HVYLDGD 454

Ilj1 7154= Ioh{lq hvyldgd uhihulgd d hmhv sulqflsdohv gh od vhfflq

Ilj1 7155= Glvwulexflq gh whqvlrqhv hq h{lq hvyldgd

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


455 FDSWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU

vh rewlhqh=
Vxpdqgr orv hihfwrv gh odv grv frpsrqhqwhv gho prphqwr hfwru P
P5 P+
% @  |. } +7159d,
L5 L+
 
frv  vlq 
@ P  |. } +7159e,
L5 L+

Revuyhvh txh od glvwulexflq gh whqvlrqhv rewhqlgd hv olqhdo hq |> }1 Od glvwulexflq gh


whqvlrqhv vhu olqhdo | sxhgh uhsuhvhqwduvh frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 71551
Od hfxdflq gho hmh qhxwur vh rewlhqh frpr oxjdu jhrpwulfr gh orv sxqwrv hq orv
txh od whqvlq qrupdo hv qxod/ hv ghflu=
P5 P+ frv  vlq 
 |. }@3 r elhq  |. }@3 +715:,
L5 L+ L5 L+

Hvwd hv od hfxdflq gh xqd uhfwd txh sdvd sru ho fhqwur gh judyhgdg gh od vhfflq |
wlhqh xqd shqglhqwh=
| P+ L5 vlq  L5 L5
wdq  @ @ @ @ wdq  +715;,
} P5 L+ frv  L+ L+
$
grqgh  |  vrq orv qjxorv irupdgrv sru ho yhfwru P | ho hmh qhxwur frq ho hmh }/
uhvshfwlydphqwh +yhu Iljxud 7156,1 Revuyhvh txh ho hmh qhxwur qr hv qrupdo/ hq jhqhudo/
d od wud}d gho sodqr gh vrolflwdflq r sodqr gh fdujd pp / |d txh od uhfwd qrupdo do
sodqr pp wlhqh xqd shqglhqwh/ uhvshfwr do hmh }> wdq  @ |@} @ P+ @P5 > plhqwudv txh

Ilj1 7156= Ghqlflq gh qjxorv hq h{lq hvyldgd

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


7161 IOH[LQ SXUD HVYLDGD 456

ho hmh qhxwur wlhqh xqd shqglhqwh wdq  @ |@} @ +P+ @P5 , +L5 @L+ , = Vh oodpd qjxor gh
hvyldmh  do qjxor txh irupd ho yhfwru prphqwr uhvshfwr do hmh qhxwur1
Orv qjxorv  |  vor frlqflghq + @ 3, vl=

41 Xqd gh odv frpsrqhqwhv/ P+ r P5 > hv qxod> hv ghflu/ vl ho prphqwr dfwd vhjq


xq sodqr sulqflsdo gh lqhufld/ r elhq vl

51 L5 @L+ @ 4 > hv ghflu/ fxdqgr wrgdv odv gluhfflrqhv vrq sulqflsdohv gh lqhufld/ | sru
or wdqwr/ wdpelq or hv od gluhfflq pp 1

Hvwh uhvxowdgr ixh rewhqlgr sru sulphud yh} sru Vdlqw0Yhqdqw/ txh or lqfox| hq od
whufhud hglflq gho Uhvxphq gh Ohfflrqhv gh Uhvlvwhqfld gh orv Fxhusrv Volgrv gh
Qdylhu +4;97,1
Vdlqw0Yhqdqw vhdo/ dvlplvpr/ txh h{lvwh xqd lqwhuhvdqwh uhodflq jhrpwulfd hqwuh
od wud}d gho sodqr gh vrolflwdflq pp / txh wlhqh sru hfxdflq=

| P5 | }
@ , . @3 +715<,
} P+ P5 P+

ho hmh qhxwur qq / txh wlhqh sru hfxdflq=

| P+ L5 | }
@ ,  . @3 +7163,
} P5 L+ L5 @P5 L+ @P+

| od holsvh fhqwudo gh lqhufld gh od vhfflq txh wlhqh sru hfxdflq=

|2 }2
. 2 @4 +7164,
u52 u+
s s
grqgh u5 @ L5 @D | u+ @ L+ @D/ vhplhmhv gh od holsvh/ vrq orv udglrv gh jlur gh od
vhfflq uhvshfwr d vx hmhv sulqflsdohv gh lqhufld1 Hq hihfwr/ hv iflo frpsuredu txh od
gluhfflq gho hmh qhxwur hv od gluhfflq frqmxjdgd gh od wud}d gho sodqr gh vrolflwdflq
uhvshfwr d od holsvh fhqwudo gh lqhufld gh od vhfflq1
Hvwd surslhgdg gd slh d od frqvwuxfflq jufd gh od Iljxud 7157 sdud kdoodu ho
hmh qhxwur= edvwd wud}du sru ho fhqwur gh judyhgdg gh xqd vhfflq xqd sdudohod d odv
wdqjhqwhv d od holsvh fhqwudo gh lqhufld hq orv sxqwrv gh lqwhuvhfflq gh vwd frq od wud}d
gho sodqr gh vrolflwdflq1 Qwhvh xqd yh} pv txh odv gluhfflrqhv qq | pp vor vrq
ruwrjrqdohv vl od uhfwd pp frlqflgh frq xqr gh orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld gh od
vhfflq/ r elhq/ vl od holsvh fhqwudo gh lqhufld hv xqd flufxqihuhqfld1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


457 FDSWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU

Ilj1 7157= Ghwhuplqdflq jufd gho hmh qhxwur hq h{lq hvyldgd

71615 Ghirupdflq hq h{lq sxud hvyldgd


Dqorjdphqwh do hvwxglr whqvlrqdo/ vh sxhgh hvwxgldu od ghirupdflq gh xqd yljd uhfwd
vrphwlgd d h{lq sxud hvyldgd ghvfrpsrqlhqgr ho prphqwr hfwru dfwxdqwh hq vxv
frpsrqhqwhv vhjq orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld | dsolfdqgr ho sulqflslr gh vxshusr0
vlflq1 Orv glihuhqfldohv gh orv qjxorv gh h{lq txh vxiuh xqd uhedqdgd glihuhqfldo gh
dqfkxud g{> ghelgrv d orv prphqwrv P5 | P+ > vrq/ uhvshfwlydphqwh=
P+ P5
g!+ @ g{ > g!5 @ g{ +7165,
HL+ HL+
grqgh g!+ hv xq jlur glihuhqfldo frqwhqlgr hq ho sodqr {}/ | g!5 hv xq jlur glihuhqfldo
frqwhqlgr hq ho sodqr {|/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 71581
Od frpsrvlflq yhfwruldo gh hvwdv grv urwdflrqhv glihuhqfldohv htxlydoh d xqd urwdflq

$  
glihuhqfldo g! gh frpsrqhqwhv g!+ >g!5 vhjq orv hmhv sulqflsdohv1 Hvwd urwdflq wlhqh
sru pgxor=
v v
t
4 P 2+ P52 P vlq2  frv2 
g! @ g!2+ . g!25 @ . g{ @ . g{ +7166,
H L+2 L52 H L+2 L52
|/ sru wdqwr/ od fxuydwxud gh od ghirupdgd gh od gluhfwul} gh od slh}d sxhgh fdofxoduvh
phgldqwh od h{suhvlq=
v v
4 g! 4 P+2 P52 P vlq2  frv 2 
"@ @ @ . 2 @ . +7167,
 g{ H L+2 L5 H L+2 L52

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


7161 IOH[LQ SXUD HVYLDGD 458

Ilj1 7158= Vxshusrvlflq gh ghirupdflrqhv hq h{lq hvyldgd

Ilj1 7159= Sodqr gh vrolflwdflq | sodqr gh h{lq

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


459 FDSWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU


$
Sru rwur odgr/ ho qjxor txh irupd ho yhfwru jlur glihuhqfldo g! frq ho hmh } hv=

g!+ P+ L5
@ @ wdq  +7168,
g!5 P5 L+

txh frlqflgh frq od gluhfflq gho hmh qhxwur1 Sru wdqwr/ od ghirupdflq sru h{lq vh
surgxfh hq ho sodqr qrupdo do hmh qhxwur/ r or txh hv or plvpr/ od vhfflq jlud xq qjxor
gh ydoru g! douhghgru gho hmh qhxwur1
Revuyhvh txh odv ghirupdflrqhv surgxflgdv sru odv frpsrqhqwhv P5 | P+ / dfwxdq0
gr sru vhsdudgr/ vrq sodqdv/ | od ghirupdflq uhvxowdqwh gh dpedv wdpelq fruuhvsrqgh
d xqd fxuyd sodqd/ do vhu od h{lq xqliruph d or odujr gh od slh}d1 Od fxuydwxud gh od
ghirupdgd hq fdgd vhfflq hv sursruflrqdo do prphqwr dfwxdqwh> do vhu vwh frqvwdqwh
hq h{lq sxud hvyldgd/ | hvwdu frqvlghudqgr ho fdvr gh xqd yljd gh vhfflq xqliruph/
od fxuydwxud hv lgqwlfd sdud wrgdv odv vhfflrqhv | od ghirupdgd gho hmh gh od yljd hv xq
dufr gh flufxqihuhqfld1
Hq uhvxphq/ hq h{lq sxud hvyldgd/ | gh dfxhugr frq od klswhvlv gh Ehuqrxool0
Qdylhu/ odv vhfflrqhv uhfwdv vh pdqwlhqhq sodqdv hq od ghirupdflq/ jludqgr douhghgru
gho hmh qhxwur | pdqwhqlqgrvh shushqglfxoduhv d od ghirupdgd gh od gluhfwul}1 Hq
frqvhfxhqfld/ | wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 7159/ od ghirupdgd gho hmh gh od slh}d
hv xq dufr gh flufxqihuhqfld/ frqwhqlgr hq ho sodqr qrupdo do hmh qhxwur txh/ hq jhqhudo/
qr frlqflgh frq ho sodqr gh vrolflwdflq +ho txh frqwlhqh do prphqwr hfwru dfwxdqwh,1
Gh dk ho qrpeuh gh h{lq hvyldgd sdud hvwh wlsr gh vrolflwdflq1

Hmhpsor 7161514

Xqd vhfflq uhfwdqjxodu gh dqfkr e @ 63 fp | dowxud k @ 73 fp hvw vrphwlgd d od


dfflq gh xq prphqwr hfwru hvyldgr frqwhqlgr hq ho sodqr gh xqd gh odv gldjrqdohv
gh od vhfflq | gh ydoru P @ 83 nQp1 Fdofxodu= +d, od gluhfflq gho hmh qhxwur/ +e, odv
whqvlrqhv p{lpdv | +f, od fxuydwxud gh od gluhfwul} gh od uhedqdgd/ vl ho pgxor hovwlfr
ydoh H @ 53 JSd1

+d, Sru xq odgr/ orv prphqwrv gh lqhufld gh od vhfflq uhvshfwr d vxv hmhv sulqflsdohv
gh lqhufld vrq=
4
73  63 @ <3=333 fpe
4
L+ @ ke @
45 45
4
63  73 @ 493=333 fpe
4
L5 @ ek @
45 45

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


7161 IOH[LQ SXUD HVYLDGD 45:

Ilj1 715:= Vhfflq gho Hmhpsor 7161514

Sru rwur odgr/ | vxsrqlhqgr txh ho prphqwr hvw frqwhqlgr hq ho sodqr gh gldjrqdo
EG gho uhfwqjxor | txh wlhqh ho vhqwlgr gh od Iljxud 715:/ odv frpsrqhqwhv gho prphqwr
hfwru uhvshfwr d orv hmhv +|> }, vrq
6
P+ @ P vlq  @ 83  @ 63 nQ1p
8
7
P5 @ P frv  @ 83  @ 73 nQ1p
8
Sru wdqwr/ od hfxdflq gho hmh qhxwur hv=
| P+ L5 L5 6 493=333 7
wdq  @ @ @ wdq  @ @
} P5 L+ L+ 7 <3=333 6

Frpr sxhgh yhuvh hq od Iljxud 715;d/ ho hmh qhxwur frlqflgh hq hvwh fdvr frq od rwud
gldjrqdo gho uhfwqjxor/ od uhfwd DF= Hvwh uhvxowdgr sxhgh rewhqhuvh wdpelq gh irupd
jufd/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 715;e1 Sdud hoor/ vh glexmd od holsvh fhqwudo gh
s
lqhufld gh od vhfflq/ frq vhplhmhv ljxdohv d orv udglr gh jlur/ u5 @ L5 @D @ 44/87: fp
s
| u+ @ L+ @D @ ;> 99 fp/ | vh glexmd ho hmh qhxwur frpr glphwur frqmxjdgr gh od
gluhfflq gh od wud}d gho sodqr gh vrolflwdflq1
+e, Gdgd od gluhfflq gho hmh qhxwur/ odv whqvlrqhv p{lpdv vh gdq hq orv sxqwrv E
| G/ d orv txh fruuhvsrqghq od p{lpd frpsuhvlq | wudfflq uhvshfwlydphqwh=
P5 P+
 @  | . }
L5 L+
73  43 63  43
49  433e <  433e
@  3> 53 . +3> 48, Sd @ 43 PSd

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


45; FDSWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU

Ilj1 715;= Uhvroxflq gho Hmhpsor 7161514

P5 P+
( @  |( . }(
L5 L+
73  43 63  43
49  433e <  433e
@  +3> 53, . 3> 48 Sd @ .43 PSd

Od fruuhvsrqglhqwh glvwulexflq gh whqvlrqhv sxhgh yhuvh hq od Iljxud 715;d1


+f, Ho ydoru gh od fxuydwxud sxhgh fdofxoduvh frpr=
v
4 P+2 P52
" @ . 2
H L+2 L5
v
+63  43 ,2 +73  43 ,2
p3 @ 5> 3;66  433 p3
4
@ .
53  43b +<  433e ,2 +49  433e ,2

or txh fruuhvsrqgh d xq udglr gh fxuydwxud gh  @ 7;3 p1

71616 Hvwxglr gluhfwr

Vh sxhgh surfhghu do hvwxglr gh od h{lq sxud hvyldgd gh irupd gluhfwd/ vlq qhfhvlgdg
gh ghvfrpsrqhu ho prphqwr hfwru dfwxdqwh hq frpsrqhqwhv vhjq orv hmhv sulqflsdohv
gh lqhufld1 Frqvlghuhprv sdud hoor xqd vlwxdflq frpr od prvwudgd hq od Iljxud 715<d/

$
grqgh  |  vrq orv qjxorv irupdgrv sru ho yhfwru P | ho hmh qhxwur frq ho hmh }/

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


7161 IOH[LQ SXUD HVYLDGD 45<

Ilj1 715<= Hvwxglr gluhfwr gh od h{lq hvyldgd

uhvshfwlydphqwh/ |  @    9@ 3 hv ho qjxor gh hvyldmh/ hv ghflu/ ho qjxor txh irupd


ho yhfwru prphqwr uhvshfwr do hmh qhxwur1
Dfhswdqgr od klswhvlv gh Ehuqrxool0Qdylhu gh ghirupdflq sodqd gh odv vhfflrqhv
jludqgr douhghgru gho hmh qhxwur/ od horqjdflq hq xqd eud txh sdvd sru xq sxqwr T
duelwudulr gh od vhfflq hv=

% @  +7169,

grqgh  hv od glvwdqfld gho sxqwr frqvlghudgr do hmh qhxwur +wrpdgd srvlwlyd vl ho sxqwr
hvw hq od }rqd frpsulplgd gh od vhfflq/ | qhjdwlyd hq fdvr frqwudulr/ yhu Iljxud
715<e, |  hv ho udglr gh fxuydwxud gh od ghirupdgd gh od gluhfwul} gh od yljd1 Vl vh
fxpsoh od oh| gh Krrnh/ od whqvlq qrupdo hq glfkd eud yhqgu gdgd sru=
H
 % @ H % @  +716:,


Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


463 FDSWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU

grqgh H hv ho pgxor gh hodvwlflgdg gho pdwhuldo gh od slh}d1 Lqwhjudqgr od glvwulexflq


gh whqvlrqhv vh wlhqh txh vx uhvxowdqwh hv=
] ] ]
H H
Q @3@ % gV @  gV @   gV +716;,
7 7   7
or txh ghpxhvwud txh ho hmh qhxwur sdvd sru ho fhqwur gh judyhgdg gh od vhfflq1
Ho prphqwr uhvxowdqwh gh odv whqvlrqhv uhvshfwr do hmh qhxwur qq hv=
] ] ]
H L ??
 2 gV @
H H
P?? @  %  gV @

  gV @ +716<,
7 7   7 
grqgh P?? gheh vhu ljxdo d od sur|hfflq gho prphqwr hfwru P vreuh ho hmh qhxwur


+P?? @ P frv > yhu Iljxud 715<d, | L?? hv ho prphqwr gh lqhufld gh od vhfflq
 

uhvshfwr d glfkr hmh1


Gh od h{suhvlq dqwhulru vh rewlhqh ho ydoru gh od fxuydwxud gh od gluhfwul}=

@ ??
4 P 
"@ +7173,
 HL?? 

Hvwd h{suhvlq gh od fxuydwxud hv dowhuqdwlyd d od rewhqlgd hq ho dsduwdgr dqwhulru/


hfxdflq +7167,1 Holplqdqgr ho udglr gh fxuydwxud  gh odv h{suhvlrqhv +716:, | +7173,/
vh rewlhqh=
% @  ?? 
P 
+7174,
L?? 

Hvwd hv xqd iupxod sdud ho fofxor gh whqvlrqhv hq h{lq hvyldgd dowhuqdwlyd d od


hfxdflq +7159d,1 Hq hood uhvxowd hylghqwh txh odv whqvlrqhv vrq sursruflrqdohv d od
glvwdqfld do hmh qhxwur +oh| gh Qdylhu, | txh/ sru wdqwr/ odv whqvlrqhv p{lpdv vh gdq
hq odv eudv pv dohmdgdv gh glfkr hmh/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 71631
Revuyhvh txh sdud ho fdvr hq txh P dfwh vhjq xqr gh orv hmhv sulqflsdohv gh
lqhufld/ hvwd iupxod vh uhgxfh d odv rewhqlgdv sdud h{lq sxud uhfwd=
P5 | P+ }
% @  > % @ +7175,
L5 L+
vhjq ho yhfwru prphqwr P dfwh sdudohor do hmh } r do hmh |/ uhvshfwlydphqwh/ | frq
orv frqyhqlrv gh vljqrv frqyhqflrqdohv1
Od h{suhvlq +7174, shuplwh fdofxodu ho ydoru gh odv whqvlrqhv hq od vhfflq vlhpsuh
txh vh frqr}fd od gluhflq gho hmh qhxwur1 vwd sxhgh ghwhuplqduvh vdelhqgr txh ho
prphqwr uhvxowdqwh gh odv whqvlrqhv % uhvshfwr gho hmh pp hv qxor1 Hihfwlydphqwh/
oodpdqgr } d od glvwdqfld ghvgh ho sxqwr T do hmh pp +yhu Iljxud 715<f,/ vh wlhqh=
] ] ]
P?? P??
% } gV @ 
 
3@  } gV @   } gV +7176,
7 7 L??  L?? 7 

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


7161 IOH[LQ SXUD HVYLDGD 464

Ilj1 7163= Glvwulexflq gh whqvlrqhv hq h{lq hvyldgd

U
gh grqgh vh ghgxfh txh 7  } gV @ 31 Dkrud elhq/ gdgr txh  hv ho qjxor txh irupdq
hqwuh v orv sduhv gh hmhv +> , | +
| > }, > vh wlhqh txh  @ | frv  . } vlq > | hqwrqfhv=
] ]
3 @  } gV @ +
| frv  . } vlq , } gV @
7 7
@ frv  L+757 . vlq  L+ +7177,

hv ghflu/
L+757
wdq  @  +7178,
L+
txh sursruflrqd ho qjxor gh hvyldmh > d sduwlu gh orv prphqwrv L+757 h L57 gh od vhfflq
uhvshfwr gh orv hmhv +
| > },/ ghqlgrv sru ho sodqr gh dfwxdflq gho prphqwr +phglgr wdo
frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 715<f,1

Hmhuflflr 7161614

Frpsuredu txh odv h{suhvlrqhv rewhqlgdv hq ho hvwxglr gluhfwr gh od h{lq hvyldgd


frlqflghq frq odv rewhqlgdv hq ho hvwxglr dsolfdqgr ho sulqflslr gh vxshusrvlflq1

+d, Od glvwdqfld  ghvgh xq sxqwr T gh od vhfflq/ gh frrughqdgdv T+|> }, uhvshfwr


d orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld/ do hmh qhxwur fx|d hfxdflq hv=
P5 P+
 |. }@3
L5 L+

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


465 FDSWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU

vh fdofxod iflophqwh frpr


 5 | . + }
@ u
U5 U+
 
2 +2
U525 . U+2
grqgh vh dgrswd ho vljqr srvlwlyr sdud  vl ho sxqwr T hvw hq od }rqd frpsulplgd gh
od vhfflq/ | ho qhjdwlyr hq fdvr frqwudulr1
+e, Frpsdudqgr odv grv h{suhvlrqhv dowhuqdwlydv rewhqlgdv sdud od oh| gh whqvlrqhv=
P5 P+ P??
% @  % @ 

|. } | 
L5 L+ L??


| odv grv h{suhvlrqhv dowhuqdwlydv rewhqlgdv sdud od fxuydwxud


v
4 P+2 P52 4 P?? 
"@ . 2 | "@ @
H L+2 L5  HL?? 

| ylhqgr od h{suhvlq dqolwlfd gh  hq ixqflq gh odv frrughqdgdv T+|> }, uhvshfwr gh orv


hmhv sulqflsdohv gh lqhufld gh od vhfflq/ vh frpsuxhed txh odv h{suhvlrqhv dowhuqdwlydv
frlqflghq h{dfwdphqwh vl vh ghpxhvwud txh=
v
P?? P+2 P52

 . 2
L?? L+2
 L5

+f, Vhdq orv qjxorv >  |  orv ghqlgrv hq od Iljxud 715<d/ hv ghflu=  hv ho qjxor
txh ho yhfwru prphqwr irupd frq ho hmh }>  hv ho qjxor txh ho hmh qhxwur irupd frq ho
hmh }> |  @    hv ho qjxor gh hvyldmh/ r vhd/ ho qjxor txh irupd ho yhfwru prphqwr
frq ho hmh qhxwur1
Sru xqd sduwh/ ho prphqwr gh lqhufld gh od vhfflq uhvshfwr gho hmh qhxwur/ d sduwlu
gh orv prphqwrv sulqflsdohv gh lqhufld/ hv=

L??  @ L5 frv2  . L+ vlq2   L+5 vlq 5


@ L5 frv2  . L+ vlq2 

do vhu orv hmhv +|> }, sulqflsdohv gh lqhufld +L+5 @ 3,1 Sru rwud sduwh/ od sur|hfflq gho
prphqwr vhjq ho hmh qhxwur hv=

P??  @ P frv 
@ P frv +  ,
@ P +frv  frv  . vlq  vlq ,
@ P5 frv  . P+ vlq 

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


7161 IOH[LQ SXUD HVYLDGD 466

+f, Ho qjxor  sxhgh fdofxoduvh hq ixqflq gh odv frpsrqhqwhv sulqflsdohv gho


prphqwr1 Hq hihfwr/ vh vdeh txh=

P+ L5
wdq  @
P5 L+

|/ sru or wdqwr=

P52 L+2
frv 2  @
4
@
4 . wdq2  P+2 L52 . P52 L+2
P+2 L52
vlq 2  @ 4  frv2  @
P+2 L52 . P52 L+2

+g, Xwlol}dqgr hvwdv h{suhvlrqhv | rshudqgr vh wlhqh txh=

P??  P5 frv  . P+ vlq 


@
L??  L5 frv2  . L+ vlq2 
P52 L+ . P+2 L5 P+2 L52 . P52 L+2
@ 
P52 L5 L+2 . P+2 L+ L52 +P+2 L52 . P52 L+2 , 2
4  2 2 
@ P+ L5 . P52 L+2 2 +t1h1g1,
L+ L5

or txh ghpxhvwud od htxlydohqfld hqwuh odv h{suhvlrqhv kdoodgdv hq ho hvwxglr gh od h{lq


hvyldgd uhihulgd d orv hmhv sulqflsdohv frq odv rewhqlgdv hq ho hvwxglr gluhfwr1

Hmhuflflr 7161615

Ghprvwudu txh ho prphqwr uhvxowdqwh gh od glvwulexflq gh whqvlrqhv qrupdohv rewhqlgd


hq ho hvwxglr gluhfwr gh h{lq hvyldgd/ hfxdflq +7174,/ hv ljxdo do prphqwr hfwru
dfwxdqwh vreuh od vhfflq1

Oodpduhprv P?? | P|| d odv frpsrqhqwhv gh P vhjq ho hmh qhxwur qq | xq



$

hmh shushqglfxodu ww / uhvshfwlydphqwh +yhu Iljxud 715<e,1 Oodpduhprv +> , d odv
 

frrughqdgdv hq glfkrv hmhv gh xq sxqwr jhqulfr gh od vhfflq T gh frrughqdgdv +|> },


uhvshfwr gh orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


467 FDSWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU

Ho hqxqfldgr gho hmhuflflr txhgd ghprvwudgr vl vh yhulfdq odv uhodflrqhv gh htxloleulr


lqwhuqr=
] ]
P?? @  %  gV
 | P|| @ %  gV 

7 7
sdud od glvwulexflq gh whqvlrqhv qrupdohv rewhqlgd gho hvwxglr gluhfwr/ hvwr hv/
P??
% @ 


L?? 

+d, Fdofxohprv sulphur ho prphqwr uhvxowdqwh gh od oh| gh whqvlrqhv uhvshfwr gho


hmh qhxwur=
] ]
 ??  2 gV
P
 %  gV @


7 7 L??] 

@  ??  2 gV
P 

L?? 7 

P??
L??

@ 
L??



@ P?? +t1h1g, 

+e, Fdofxohprv dkrud ho prphqwr uhvxowdqwh gh odv whqvlrqhv uhvshfwr do hmh shu0
shqglfxodu do hmh qhxwur=
] ]
P??
%  gV @

  gV
7 7 L??] 

P?? 
@   gV
L?? 7 

@  ?? L?|
P 

L?? 

@ P|| +t1h1g, 

Hq hihfwr/ vhdq orv qjxorv >  |  orv ghqlgrv hq od Iljxud 715<d/ hv ghflu=  hv
ho qjxor txh ho yhfwru prphqwr irupd frq ho hmh }>  hv ho qjxor txh ho hmh qhxwur
irupd frq ho hmh }> |  @    hv ho qjxor gh hvyldmh/ r vhd/ ho qjxor txh irupd ho
yhfwru prphqwr frq ho hmh qhxwur1
Sru xqd sduwh/ ho surgxfwr gh lqhufld gh od vhfflq uhvshfwr gho hmh qhxwur/ d sduwlu
gh orv prphqwrv sulqflsdohv gh lqhufld/ hv=
L5  L+
L?| @ vlq 5  L+5 frv 5
5
@ +L5  L+ , vlq  frv 

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


7161 IOH[LQ SXUD HVYLDGD 468

do vhu orv hmhv +|> }, sulqflsdohv gh lqhufld +L+5 @ 3,1 Sru rwud sduwh/ od sur|hfflq gho
prphqwr vhjq ho hmh ww hv=

P||  @ P vlq 
@ P vlq +  ,
@ P +vlq  frv   frv vlq ,
@ P+ frv   P5 vlq 

Xwlol}dqgr hvwdv h{suhvlrqhv | rshudqgr vh wlhqh txh=

P||  P+ frv   P5 vlq 


@
L?| +L5  L+ , vlq  frv 
P+ P5 L+  P5 P+ L5 P+2 L52 . P52 L+2
@ 
+L5  L+ , P+ L5 P5 L+ +P+2 L52 . P52 L+2 , 2
4  2 2 
@  P+ L5 . P52 L+2 2
L+ L5
P?? 
@  +t1h1g1,
L?? 

grqgh vh kdq xvdgr odv h{suhvlrqhv rewhqlgdv hq ho Hmhuflflr dqwhulru sdud vlq  | frv /
dv frpr ho uhvxowdgr=
P?? 4  2 2 
P+ L5 . P52 L+2 2

@
L?? L+ L5


rewhqlgr hq glfkr Hmhuflflr1


Hvwd owlpd ghprvwudflq vh sxhgh hvfulelu wdpelq hq od irupd=

P|| L?|
wdq  @ @
P?? L??
 

grqgh  hv ho qjxor gh hvyldmh txh irupd ho yhfwru prphqwr frq ho hmh qhxwur +yhu
Iljxudv 715<d | f,1

Hmhuflflr 7161616

Ghprvwudu txh od gluhfflq gho hmh qhxwur rewhqlgd hq ho hvwxglr gluhfwr gh h{lq
hvyldgd frlqflgh frq od fdofxodgd hq ho hvwxglr vhjq orv hmhv sulqflsdohv1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


469 FDSWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU

Od sursrvlflq gho hqxqfldgr txhgd ghprvwudgd vl vh frpsuxhed txh


L+757
wdq  @  @ wdq +  ,
L+
frq
P+ P+ L5
wdq  @ | wdq  @
P5 P5 L+
grqgh/ gh qxhyr/ orv qjxorv >  |  vrq orv ghqlgrv hq od Iljxud 715<d/ hv ghflu= 
hv ho qjxor txh ho yhfwru prphqwr irupd frq ho hmh }>  hv ho qjxor txh ho hmh qhxwur
irupd frq ho hmh }> |  @    hv ho qjxor gh hvyldmh/ r vhd/ ho qjxor txh irupd ho
yhfwru prphqwr frq ho hmh qhxwur1
Fdofxoduhprv sulphur orv prphqwrv gh lqhufld gh od vhfflq uhvshfwr d orv hmhv +|> },
ghqlgrv sru od uhfwd pp | od gluhfflq gho yhfwru prphqwr/ | txh vh pxhvwudq hq od
Iljxud 715<f1 Vhd  ho qjxor hqwuh orv hmhv +|> }, | orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld +|> },1
Vh wlhqh=
L+ . L5 L+  L5
L+ @ . frv +5,  L+5 vlq +5,
5 5
L+ . L5 L+  L5
L57 @  frv +5, . L+5 vlq +5,
5 5
L+  L5
L+757 @ vlq +5, . L+5 frv +5,
5
frq L+5 @ 3 do vhu orv hmhv +|> }, sulqflsdohv gh lqhufld1 Sru wdqwr=
L+ . L5 L+  L5
L+ @ . frv 5
5 5
L+ . L5 L+  L5
L57 @  frv 5
5 5
L+  L5
L+757 @  vlq 5
5
Vxvwlwx|hqgr | rshudqgr=
L+757
wdq  @ 
L+
+L+  L5 , vlq 5
@
+L+ . L5 , . +L+  L5 , frv 5
+L+  L5 , 5 vlq  frv 
@
+L+ . L5 , . +L+  L5 , +frv2   vlq2 ,
+L+  L5 , wdq 
@
L+ . L5 wdq2 
wdq   wdq 
@
4 . wdq  wdq 
@ wdq +  , +t1h1g1,

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


7161 IOH[LQ SXUD HVYLDGD 46:

Hmhpsor 7161614

Uhvroyhu ho Hmhpsor 7161514 xwlol}dqgr odv iupxodv rewhqlgdv hq ho hvwxglr gluhfwr gh


od h{lq hvyldgd1

Ilj1 7164= Uhvroxflq gho Hmhpsor 7161614

+d, Fdofxodprv sulphur orv prphqwrv gh lqhufld gh od vhfflq uhvshfwr d orv hmhv
+|> }, > ghqlgrv sru od uhfwd pp | od gluhfflq gho yhfwru prphqwr/ wdo frpr vh
pxhvwudq hq od Iljxud 7164d1 Vh wlhqh=

L+ . L5 L+  L5
L+ @ . frv +5,  L+5 vlq +5,
5 5
L+ . L5 L+  L5
L5 @  frv +5, . L+5 vlq +5,
5 5
L+  L5
L+757 @ vlq +5, . L+5 frv +5,
5

Vxvwlwx|hqgr orv ydoruhv fruuhvsrqglhqwhv= L+ @ <  433e pe / L5 @ 49  433e pe /


L+5 @ 3 | ho qjxor  @ dufwdq +6@7, +vlq 5 @ 3> <9> frv 5 @ 3> 5;,/ vh wlhqh=

L+ @ 44> 85  433e pe > L5 @ 46> 7;  433e pe > L+757 @ 6> 69  433e pe

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


46; FDSWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU

Sru or wdqwr/ od shqglhqwh gho hmh qhxwur uhvshfwr gho yhfwru prphqwr hv=
L+757 6> 69  433e
44> 85  433e
wdq  @  @ @ 3> 5<49:
L+
frq or txh ho qjxor gh hvyldmh hv  @ 49> 59J > wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 7164d1

+e, Ho prphqwr gh lqhufld gh od vhfflq uhvshfwr gho hmh qhxwur hv=

L+ . L5 L+  L5
L??  @  frv +5, . L+5 vlq +5,
5 5
@ 44> 85  433e pe

frq  @ dufwdq +7@6, > vlhqgr  @ @5  > wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 7164d1 Hv
reylr txh L?? @ L+ =


Sru rwud sduwh/ od sur|hfflq gho prphqwr vhjq ho hmh qhxwur hv=

P?? @ P frv  @ 83  3> <9 @ 7; nQ1p




Gdgd od gluhfflq gho hmh qhxwur/ odv whqvlrqhv p{lpdv vh gdq hq orv sxqwrv E | G/ d
orv txh fruuhvsrqghq od p{lpd frpsuhvlq | wudfflq/ uhvshfwlydphqwh1 Odv glvwdqfldv
gh hvwrv sxqwrv do hmh qhxwur vrq=   @ e frv  @ 57 fp/  ( @ e frv  @ 57 fp1
Odv whqvlrqhv hq hvwrv sxqwrv ydohq=
P??
 @ 


L?? 



7;  43
44> 85  433e
@  +. 3> 57, Sd @ 43 PSd
P??
(


L?? (
@  


7;  43
44> 85  433e
@  +3> 57, Sd @ .43 PSd

Od fruuhvsrqglhqwh glvwulexflq gh whqvlrqhv sxhgh yhuvh hq od Iljxud 7164d1

+f, Ho ydoru gh od fxuydwxud sxhgh fdofxoduvh frpr=


4 P?? 
" @
H L?? 

7;  43
p3 @ 5> 3;66  433 p3
4
53  43b 44> 85  433e
@

or txh fruuhvsrqgh d xq udglr gh fxuydwxud gh  @ 7;3 p1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


7171 IOH[LQ VLPSOH 46<

717 Ioh{lq vlpsoh

Vh kd ghvduuroodgr hq hvwh Fdswxor ho hvwxglr gho fdvr gh vrolflwdflq txh vh kd ghqr0


plqdgr h{lq sxud/ txh fruuhvsrqgh d xqd oh| gh prphqwrv hfwruhv frqvwdqwh d or
odujr gh od slh}d1 Vlq hpedujr/ ho wlsr gh h{lq pv iuhfxhqwh hq yljdv uhfwdv frq
ixhu}dv qrupdohv d vx hmh hv ho gh h{lq vlpsoh/ hq od txh od oh| gh prphqwrv hfwruhv
hv yduldeoh1 Wdo frpr sxhgh revhuyduvh hq od Iljxud 7165/ od yduldflq gho prphqwr
hfwru h{ljh/ sru htxloleulr gh od uhedqdgd glihuhqfldo/ txh vreuh odv vhfflrqhv gh od
slh}d dfwh xq hvixhu}r fruwdqwh gh frpsrqhqwhv=

gP5 gP+
W+ @  > W5 @ +7179,
g{ g{
Ho hvixhu}r fruwdqwh gd oxjdu d od dsdulflq gh glvwruvlrqhv dqjxoduhv | whqvlrqhv
wdqjhqfldohv hq od vhfflq/ frpr vh yhu hq ho Fdswxor fruuhvsrqglhqwh1 Frpr frq0
vhfxhqfld gh od h{lvwhqfld gh hvwdv glvwruvlrqhv dqjxoduhv/ dghpv gh surgxfluvh odv
horqjdflrqhv gh odv eudv orqjlwxglqdohv sursldv gh od h{lq/ vh surgxfh flhuwd ghiru0
pdflq gh odv vhfflrqhv sodqdv1 Hvwh ihqphqr/ txh sxhgh revhuyduvh hq od Iljxud 7166/
vh frqrfh frq ho qrpeuh gh dodehr gh odv vhfflrqhv uhfwdv1 Gdgr txh orv uhvxowdgrv
rewhqlgrv sdu od h{lq sxud vh edvdq hq od klswhvlv gh txh odv vhfflrqhv shupdqhfhq
sodqdv/ hv ghflu/ vlq dodehr/ fdeh kdfhuvh od suhjxqwd gh vl hvwrv uhvxowdgrv sxhghq
dsolfduvh hq ho fdvr gh txh vwh vh surgx}fd1

Ilj1 7165= Htxloleulr gh prphqwrv | fruwdqwhv hq h{lq vlpsoh

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


473 FDSWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU

Ilj1 7166= Ghirupdflq hq h{lq vlpsoh= +d, vlq ghirupdu/ +e, ghirupdflq vlq
dodehr | +f, ghirupdflq frq dodehr

Ilj1 7167= Horqjdflq gh odv eudv hq h{lq= +d, vlq ghirupdu/ +e, vlq dodehr | +f,
frq dodehr

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


7171 IOH[LQ VLPSOH 474

Hq ho fdvr gh od h{lq vlpsoh/ vh dgplwh od klswhvlv jhqhudol}dgd gh Ehuqrxool0


Qdylhu/ txh h{suhvd txh
grv vhfflrqhv uhfwdv lqqlwdphqwh su{lpdv h{shulphqwdq dodehr hq od ghirupd0
flq/ shur fxdotxlhud gh hoodv sxhgh vxshusrqhuvh d od rwud phgldqwh xqd wudvodflq |
xq jlur1
Hvwd klswhvlv jhqhudol}dgd dgplwh ho dodehr gh odv vhfflrqhv uhfwdv/ shur ghvsuhfld
ho dodehr uhodwlyr hqwuh grv vhfflrqhv su{lpdv1 Hv reylr txh ho dodehr uhodwlyr hv qxor
vl od vhfflq uhfwd hv xqliruph | ho hvixhu}r fruwdqwh hv frqvwdqwh d or odujr gh od slh}d1
Hq rwudv flufxqvwdqfldv od klswhvlv jhqhudol}dgd hv vor xqd dsur{lpdflq/ dgplvleoh
hq jhqhudo/ srutxh odv ghirupdflrqhv orqjlwxglqdohv surgxflgdv sru ho hvixhu}r fruwdqwh
vrq pxfkr phqruhv txh odv surgxflgdv sru ho prphqwr hfwru1 Od dsur{lpdflq hv
wdqwr phmru fxdqwr phqru vhd od uhodflq fdqwr2ox} gh od slh}d/ hv ghflu/ fxdqwr pv
hvehowd vhd vwd1 Sdud slh}dv hvehowdv ho hihfwr gho dodehr hv ghvsuhfldeoh/ plhqwudv txh
sdud yljdv gh hvshvru prghudgr r judqgh vwh sxhgh whqhu flhuwd lpsruwdqfld1
Vl vh dgplwh od klswhvlv jhqhudol}dgd/ hqwrqfhv/ vhjq vh pxhvwud hq od Iljxud 7167/
sxhgh frqvlghuduvh txh od horqjdflq gh xqd eud wdo frpr od DE> txh vh ghirupd
uhdophqwh hq D E  +frq dodehr,/ hv lgqwlfd d od horqjdflq txh vh surgxflud vl od
ghirupdflq ixhvh frpr D E  +vlq dodehr,1 Gdgr txh wrgdv odv h{suhvlrqhv rewhqlgdv
sdud od h{lq sxud vh edvdq hq od pdjqlwxg gh odv horqjdflrqhv orqjlwxglqdohv gh odv
eudv/ hv reylr txh vl vh dgplwh od klswhvlv jhqhudol}dgd gh ghirupdflq gh Ehuqrxool0
Qdylhu/ od wrwdolgdg gh odv h{suhvlrqhv kdoodgdv sdud ho fdvr gh od h{lq sxud sxhghq
h{whqghuvh do fdvr pv jhqhudo gh od h{lq vlpsoh1 Dv sru hmhpsor/ hq ho fdvr gh
h{lq vlpsoh hvyldgd vrq yolgdv odv h{suhvlrqhv rewhqlgdv sdud od oh| gh whqvlrqhv
+glvwulexflq olqhdo,=
P5 P+
% @  |. } +717:,
L5 L+
r dowhuqdwlydphqwh/
P??
% @

 +717;,
L?? 

| wdpelq or hv/ sru wdqwr/ od hfxdflq gho hmh qhxwur=


| P+ L5
@ +717<,
} P5 L+

| odv revhuydflrqhv uhodwlydv d glfkr hmh txh vh h{sxvlhurq hq ho dsduwdgr fruuhvsrqglhq0


wh1 Wdpelq vrq yolgdv odv h{suhvlrqhv rewhqlgdv sdud od fxuydwxud gh od ghirupdgd
gh od oqhd phgld v
4 g! 4 P+2 P52
"@ @ @ . 2 +7183,
 gv H L+2 L5

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


475 FDSWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU

r dowhuqdwlydphqwh/
P?? 
"@ +7184,
HL?? 

Fdeh vhdodu/ vlq hpedujr/ txh hq h{lq vlpsoh od ghirupdgd gh od gluhfwul} qr hv


xq dufr gh flufxqihuhqfld/ |d txh od fxuydwxud yduldu gh vhfflq d vhfflq/ do yduldu
ho prphqwr hfwru dfwxdqwh1 Hq jhqhudo/ hvwd ghirupdgd ql vltxlhud vhu xqd fxuyd
sodqd/ vdoyr hq ho fdvr hq txh od h{lq/ dxqtxh yduldeoh/ vh surgx}fd vlhpsuh vhjq ho
plvpr sodqr gh vrolflwdflq/ wdo frpr vh pxhvwud/ sru hmhpsor/ hq od Iljxud 71681
Hq ho fdvr sduwlfxodu gh h{lq vlpsoh uhfwd +sodqr gh vrolflwdflq frlqflghqwh vlhp0
suh frq xqr gh orv sodqrv sulqflsdohv gh h{lq gh od slh}d, odv h{suhvlrqhv dqwhulruhv
vrq yolgdv/ ghelgdphqwh vlpsolfdgdv1 Hq hvwh fdvr/ od ghirupdgd gh od oqhd phgld
hv qhfhvduldphqwh xqd fxuyd sodqd/ shur qr gh fxuydwxud frqvwdqwh1

Ilj1 7168= Ioh{lq vlpsoh frq sodqr gh fdujd frqvwdqwh

Hmhpsor 71714

Vh txlhuh hohjlu od vhfflq gh xqdv slh}dv sulvpwlfdv sdud xwlol}du frpr fruuhdv hq
xq whmdgr gh shqglhqwh  @ 53J = Vh glvsrqh gh xq shuo qrupdol}dgr LSQ ;3 +dqfkr
d @ 75 pp/ dowxud e @ ;3 pp/ L5 @ ::> ; fpe / L+ @ 9> 5< fpe , | gh xqd vhfflq wxexodu
uhfwdqjxodu +dqfkr d @ 73 pp/ dowxud e @ ;3 pp/ hvshvru h @ 5 pp/ L5 @ 6;> <: fpe /
L+ @ 46> 45 fpe ,1 Ghwhuplqdu= +d, fxo gh hoodv hv od pv uhvlvwhqwh/ vl dpedv ydq d hvwdu
vrphwlgdv d fdujd yhuwlfdo ghvfhqghqwh | +e, ho ydoru gh  sdud txh dpedv vhfflrqhv
uhvlvwdq ho plvpr prphqwr1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


7171 IOH[LQ VLPSOH 476

Ilj1 7169= Vhfflrqhv gho Hmhpsor 71714

+d, Odv grv vhfflrqhv wlhqhq odv plvpdv gluhfflrqhv sulqflsdohv gh lqhufld1 Odv
frpsrqhqwhv gho prphqwr P yhuwlfdo vhjq orv hmhv sulqflsdohv +|> }, vrq=

P5 @ P frv  @ 3> <73 P


P+ @ P vlq  @ 3> 675 P

Vhfflq LSQ ;3= Od hfxdflq gho hmh qhxwur sdud xq prphqwr P hv=

,  @ ::J 5; 49


| vlq  L5 3> 675 ::> ;
wdq  @ @ @ @ 7> 83
} frv  L+ 3> <73 9> 5<

Od whqvlq p{lpd vh surgxfh hq orv sxqwrv pv dohmdgrv gho hmh qhxwur/ hv ghflu/
hq orv sxqwrv F | G +Iljxud 716:,/ | vx ydoru sxhgh fdofxoduvh/ sdud xq prphqwr P
^nQ1p` frpr=
P5 P+
 @  | . }
L5 L+
3> <73  43 P 3> 675  43 P
3 7> 3  4332 . +5> 4  4332 , Sd
9> 5<  433H
@  H
::> ;  43
@ 49> 58 P PSd +frpsuhvlq p{lpd,

Od whqvlq hq ho sxqwr G wlhqh ho plvpr ydoru devroxwr/ shur hv gh vljqr frqwudulr/ hv


ghflu/ fruuhvsrqgh d od p{lpd wudfflq1

Vhfflq Wxexodu= Od hfxdflq gho hmh qhxwur/ hq hvwh fdvr/ hv ljxdo d=

,  @ 7:J 45 <


| vlq  L5 3> 675 6;> <:
wdq  @ @ @ @ 4> 3;
} frv  L+ 3> <73 46> 45

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


477 FDSWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU

Ilj1 716:= Hmhv qhxwurv | sxqwrv gh p{lpd whqvlq hq Hmhpsr 71714

Od whqvlq p{lpd vh surgxfh hq orv yuwlfhv F | G gh od vhfflq | vx ydoru/ sdud


xq prphqwr P ^nQ1p`/ hv ljxdo d=

P5 P+
 @  | . }
L5 L+
3> <73  43 P 3> 675  43 P
3 7  4332 . +5  4332 , Sd
46> 45  433H
@  H
6;> <:  43
@ 47> ;9 P PSd +frpsuhvlq p{lpd,

Od whqvlq hq ho yuwlfh G hv ljxdo hq ydoru devroxwr/ shur hv gh wudfflq1


Gh orv ydoruhv gh odv whqvlrqhv p{lpdv rewhqlgdv/ vh revhuyd txh/ sdud od vrolfl0
wdflq frqvlghudgd/ od vhfflq wxexodu hv pv uhvlvwhqwh txh ho shuo LSQ ;3/ vlhqgr od
glihuhqfld gho rughq gh xq 43 ( dsur{lpdgdphqwh1
+e, Sdud xq qjxor  fxdotxlhud/ vh sxhgh hvfulelu=

P5 P+
 @  |. }
L5 L+
 
frv  vlq 
@ P  |. }
L5 L+

Whqvlq p{lpd hq ho shuo LSQ ;3=


 
+5> 4, 43b
frv  vlq 
pd{ @ P 
LSQ
+7, .
::> ; 9> 5<

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


7181 IOH[LQ HQ SLH]DV SODQDV GH SHTXHD FXUYDWXUD 478

Whqvlq p{lpd hq od vhfflq wxexodu=


 
+5, 43b
frv  vlq 
pd{ @ P 
wxe r
+7, .
6;> <: 46> 45

Ljxdodqgr vh wlhqh=

7 5> 4 7 5
frv  . vlq  @ frv  . vlq 
::> ; 9> 5< 6;> <: 46> 45

gh grqgh
 @ 48J 79 9
vlq  3> 384563
wdq  @ @ @ 3> 5;56 ,
frv  3> 4;4757

Reyldphqwh/ sdud qjxorv lqihulruhv d  @ 48J 79 9 / od LSQ hv pv uhvlvwhqwh/ |d


txh wlhqh pd|ru pgxor uhvlvwhqwh Z5 = Sdud qjxorv vxshulruhv d  @ 48J 79 9 / od
vhfflq wxexodu hv pv uhvlvwhqwh/ |d txh wlhqh pd|ru pgxor uhvlvwhqwh Z+ =

718 Ioh{lq hq slh}dv sodqdv gh shtxhd fxuydwxud

Dxqtxh hq ho Fdswxor 5 vh kd ghqlgr ho frqfhswr gh slh}d sulvpwlfd gh wdo irupd


txh lqfox|h d odv slh}dv fxuydv/ hq wrgd od h{srvlflq uhihuhqwh d od h{lq vh kd sduwlgr
vlhpsuh gh od klswhvlv gh txh od gluhfwul} gh od slh}d hud uhfwd1 Hv hylghqwh/ vlq hpedujr/
txh pxfkrv fdvrv sufwlfrv gh lqwhuv frqflhuqhq d slh}dv gh gluhfwul} lqlfldophqwh fxuyd/
frpr/ sru hmhpsor/ orv dufrv1 Gh khfkr/ |d Qdylhu vh rfxs gho hvwxglr gh od h{lq hq
slh}dv sodqdv gh shtxhd fxuydwxud hq od sulphud hglflq gh vx oleur gh Uhvlvwhqfld gh
Pdwhuldohv +4;59,/ ghelgr suhflvdphqwh do lqwhuv txh ho fofxor gh dufrv vxvflwded hq
dtxhood srfd1
Ghqdprv frpr slh}dv sodqdv gh shtxhd fxuydwxud dtxhoodv slh}dv gh gluhfwul}
sodqd hq odv txh od fxuydwxud lqlfldo/ "J @ 4@J / hv ghvsuhfldeoh iuhqwh do fdqwr gh od
slh}d k/ hv ghflu/ k ?? J 1 Vxsrqjdprv txh hq od ghirupdflq gh xqd gh hvwdv slh}dv
vrphwlgd d h{lq uhfwd hq vx sodqr hv yolgd od klswhvlv gh ghirupdflq gh Ehuqrxool0
Qdylhu/ hv ghflu/ dgplwdprv txh od yduldflq gh fxuydwxud gh od gluhfwul} gh od slh}d
+yhu hfxdflq +71;,,=
4 4 P5
"5 @  @ +7185,
5 J HL5
grqgh J | 5 vrq orv udglrv gh fxuydwxud gh od gluhfwul} dqwhv | ghvsxv gh od ghirupd0
flq/ uhvshfwlydphqwh/ P5 hv ho prphqwr hfwru dfwxdqwh vreuh ho sodqr txh frqwlhqh d
od gluhfwul} | L5 hv ho surgxfwr gh lqhufld fruuhvsrqglhqwh1 Hq hvwd vlwxdflq/ odv iupx0
odv rewhqlgdv hq hvwh Fdswxor sdud slh}dv uhfwdv vrq xqd exhqd dsur{lpdflq sdud ho

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


479 FDSWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU

Ilj1 716;= Glvwulexflq gh whqvlrqhv hq slh}dv fxuydv vhjq od whrud gh Zlqnohu

hvwxglr gh slh}dv sodqdv gh shtxhd fxuydwxud1 Hq sduwlfxodu/ hv yolgd od h{suhvlq gh


od oh| gh whqvlrqhv +oh| gh Qdylhu,/
P5 |
% @  +7186,
L5
| or hv/ wdpelq/ od h{suhvlq gho jlur uhodwlyr hqwuh vhfflrqhv lqqlwdphqwh su{lpdv=
P5
g!5 @ gv +7187,
HL5
Edmr odv plvpdv klswhvlv/ wdpelq vrq jhqhudol}deohv do fdvr gh slh}dv sodqdv gh sh0
txhd fxuydwxud odv h{suhvlrqhv rewhqlgdv sdud h{lq hvyldgd hq slh}dv uhfwdv1
Vl od fxuydwxud lqlfldo gh od slh}d/ "J @ 4@J / qr hv ghvsuhfldeoh iuhqwh do fdqwr gh
od plvpd/ odv iupxodv dqwhulruhv qr vrq vdwlvidfwruldv1 Hq hvwh fdvr/ vh sxhgh xvdu od
whrud gh Zlqnohu gh h{lq hq slh}dv fxuydv +4;8;,1 Hq vx whrud/ Zlqnohu pdqwlhqh od
klswhvlv gh txh odv vhfflrqhv uhfwdv shupdqhfhq sodqdv hq od ghirupdflq/ shur wlhqh
hq fxhqwd txh/ ghelgr d od fxuydwxud lqlfldo gh od slh}d/ odv eudv orqjlwxglqdohv gh
xqd uhedqdgd glihuhqfldo qr wlhqhq od plvpd orqjlwxg |/ sru wdqwr/ odv ghirupdflrqhv |
whqvlrqhv txh vh surgxfhq hq hoodv qr vrq sursruflrqdohv d vxv glvwdqfldv do hmh qhxwur1
Hq hvwh fdvr/ od glvwulexflq gh whqvlrqhv qr hv olqhdo | ho hmh qhxwur qr sdvd sru ho
fhqwur gh judyhgdg gh od vhfflq/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 716;1

719 Vhfflrqhv gh ydulrv pdwhuldohv

Frqvlghuhprv xqd slh}d irupdgd sru ydulrv pdwhuldohv gh irupd txh odv lqwhuflhv hqwuh
hoorv vhdq sdudohodv d od gluhfwul} gh od slh}d1 Hvwr hv/ frpr vh pxhvwud hq od Iljxud
716</ od vhfflq uhfwd gh od slh}d hvw glylglgd hq yduldv }rqdv  > fruuhvsrqglhqwhv d
xq pdwhuldo txh wlhqh xq pgxor hovwlfr H > fdgd xqd gh odv fxdohv wlhqh xq uhd D 1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


7191 VHFFLRQHV GH YDULRV PDWHULDOHV 47:

Ilj1 716<= Vhfflq gh ydulrv pdwhuldohv vrphwlgd d h{lq

Vhd xqd slh}d gh hvwd qdwxudoh}d hq od txh vh kdq fdofxodgr odv fruuhvsrqglhqwhv
fdudfwhuvwlfdv phfqlfdv +yhu Vhfflq D15 gho Dsqglfh D,/ vrphwlgd d h{lq sxud
vhjq xqr gh vxv sodqrv sulqflsdohv gh lqhufld phfqlfd/ sru hmhpsor/ d xq prphqwr
hfwru P5 frqwhqlgr hq ho sodqr {|1 Vxsrqjdprv txh od ghirupdflq gh od slh}d wlhqh
oxjdu vhjq od klswhvlv gh Ehuqrxlool0Qdylhu gh pdqhud dqorjd d frpr rfxuuh hq odv
slh}dv gh xq qlfr pdwhuldo +yhu Iljxud 716<,1 Hq hvwh fdvr/ odv vhfflrqhv shupdqhfhq
sodqdv hq od ghirupdflq | od ghirupdflq orqjlwxglqdo gh xqd eud vhu sursruflrqdo d
od glvwdqfld |e gh vwd do hmh qhxwur/ sdudohor do hmh } | gh srvlflq sru dkrud ghvfrqrflgd/
hv ghflu
|e
% @  +7188,
5
Vl orv glvwlqwrv pdwhuldohv gh od vhfflq fxpsohq od oh| gh Krrnh/ od whqvlq hq xqd eud
vhu
% @H % @ q H % +7189,
grqgh H | q vrq orv gho pdwhuldo gh od eud fruuhvsrqglhqwh1 Do vhu qxor ho d{lo
txh dfwd vreuh od vhfflq/ od vdwlvidfflq gh od fruuhvsrqglhqwh hfxdflq gh htxloleulr
lqwhuqr h{ljh txh=
] ] ] ]
H
Q @ % gV @ q H % gV @  |e q gV @ 3 , |e q gV @ 3 +718:,
5
7 7 7 7
or txh txlhuh ghflu txh ho hmh qhxwur sdvd sru ho fhqwur phfqlfr gh od vhfflq/ |
frlqflgh qhfhvduldphqwh frq ho rwur hmh sulqflsdo gh lqhufld phfqlfr gh od vhfflq +hmh
},/ | |e  |1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


47; FDSWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU

Lqwhjudqgr ho prphqwr uhvxowdqwh gh odv whqvlrqhv uhvshfwr do hmh qhxwur/ vh whqgu=


] ]
HL5
| 2 q gV @
H
P5 @  % | gV @ +718;,
7 5 7 5

gh grqgh
4 P5
@ +718<,
5 HL5
h{suhvlq txh vh uhgxfh d od hfxdflq +71;, sdud vhfflrqhv gh xq vror pdwhuldo1
Frpelqdqgr odv h{suhvlrqhv +7189, | +718<, vh wlhqh txh od whqvlq hv xq sxqwr
fxdotxlhud gh od vhfflq ydoh=
P5 |
 % @ H % @  q +7193,
L5
Od h{suhvlq dqwhulru hv ho htxlydohqwh gh od oh| gh Qdylhu sdud vhfflrqhv frpsxhvwdv>
hq hvwh fdvr/ od oh| gh whqvlrqhv hv olqhdo d wur}rv/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud
716<1
Yhprv/ sru wdqwr/ txh odv h{suhvlrqhv rewhqlgdv sdud h{lq uhfwd gh slh}dv gh xq
qlfr pdwhuldo sxhghq jhqhudol}duvh do fdvr gh slh}dv gh ydulrv pdwhuldohv1 Dqorjd0
phqwh sxhgh kdfhuvh hq ho fdvr gh h{lq hvyldgd1
Hv qhfhvdulr vhdodu txh odv h{suhvlrqhv dqwhulruhv vrq yolgdv vl vh fxpsohq grv uh0
txlvlwrv evlfrv= +d, txh od ghirupdflq gh odv vhfflrqhv hv sodqd +klswhvlv gh Ehuqrxool0
Qdylhu,/ | +e, txh ho frpsruwdplhqwr gh orv pdwhuldohv hv hovwlfr olqhdo +oh| gh Krrnh,1
Sdud txh vh fxpsod ho sulphu uhtxlvlwr hv qhfhvdulr txh od xqlq hqwuh orv glihuhqwhv
pdwhuldohv gh od slh}d vhd or vxflhqwhphqwh ujlgd frpr sdud txh vwd vh frpsruwh
frpr wdo/ vlq txh vh surgx}fdq prylplhqwrv uhodwlyrv hq odv lqwhuflhv1 Sdud txh vh
fxpsod ho vhjxqgr uhtxlvlwr/ ho ydoru gh odv whqvlrqhv gheh vhu or vxflhqwhphqwh edmr
frpr sdud txh qr vh surgx}fdq ihqphqrv qr olqhdohv/ wdohv frpr od xhqfld sovwlfd
+hq ho fdvr gho dfhur,/ r od vxudflq d wudfflq r ho dsodvwdplhqwr d frpsuhvlq +hq ho
fdvr gho krupljq,1
Hvwr txlhuh ghflu txh/ hq jhqhudo/ ho hvwxglr gho frpsruwdplhqwr gh slh}dv frpsxhv0
wdv sru ydulrv pdwhuldohv hv xq whpd frpsohmr ixhud gho dofdqfh gh hvwh Oleur/ | txh
gheh derugduvh frq odv klswhvlv | pwrgrv dghfxdgrv d fdgd wlsrorjd1
Sru hmhpsor/ odv yljdv gh krupljq dupdgr wlhqhq xq frpsruwdplhqwr px| glih0
uhqwh gho dtx vxsxhvwr1 Od edmd uhvlvwhqfld d wudfflq gho krupljq/ hq uhodflq d vx
uhvlvwhqfld d frpsuhvlq/ kdfh txh od klswhvlv gh frpsruwdplhqwr hovwlfr vhd h{wuhpd0
gdphqwh frqvhuydgrud1 Hq od sufwlfd/ vxhoh ghvsuhflduvh frpsohwdphqwh od fdsdflgdg
gho krupljq gh uhvlvwlu whqvlrqhv gh wudfflq | vh dfhswd xq flhuwr judgr gh vxudflq
hq orv hohphqwrv hvwuxfwxudohv1 Frqvhfxhqwhphqwh/ vh dgrswdq pwrgrv gh glvhr txh

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


7191 VHFFLRQHV GH YDULRV PDWHULDOHV 47<

vh edvdq hq od fdsdflgdg uhvlvwhqwh wrwdo gh odv vhfflrqhv +sru hmhpsor/ orv gldjudpdv
prphqwr0fxuydwxud, | qr hq odv whqvlrqhv dgplvleohv gh orv pdwhuldohv frpsrqhqwhv1
Dvlplvpr/ ghehq wrpduvh phglgdv sdud dvhjxudu ho frpsruwdplhqwr frqmxqwr gho kru0
pljq | ho dfhur= xvr gh eduudv fruuxjdgdv/ fofxor gh odv orqjlwxghv gh dqfodmh | gh
orv uhfxeulphqwrv pqlprv/ hwf1
Rwur wdqwr sxhgh ghfluvh gh rwudv wlsrorjdv gh yljdv frpsxhvwdv txh vh xwlol}dq hq od
sufwlfd/ wdohv frpr odv yljdv vdqgzlfk/ txh vh xvdq hq lqgxvwuldv frpr od dhurqdwlfd/
grqgh vh suhflvd dowd uhvlvwhqfld | uljlgh}/ d od yh} txh pqlpr shvr1

Hmhpsor 71914

Od vhfflq gh xqd yljd gh krupljq dupdgr hv uhfwdqjxodu/ gh fdqwr k @ 63 fp |


dqfkr e @ 53 fp/ | hvw dupdgd frq 7 uhgrqgrv gh dfhur gh glphwur ! @ 53 pp
frorfdgrv frq xq uhfxeulplhqwr u @ 8 fp/ phglgr ghvgh orv fhqwurv gh orv uhgrqgrv d
od edvh gh od yljd1 Orv pgxorv hovwlfrv gho krupljq | gho dfhur vrq H @ 58 JSd |
H@ @ 533 JSd/ uhvshfwlydphqwh1 Vh slgh fdofxodu= +d, odv fdudfwhuvwlfdv phfqlfdv gh
od vhfflq/ +e, odv whqvlrqhv vreuh ho krupljq | ho dfhur sdud xq prphqwr hfwru gh
hmh krul}rqwdo P5 @ 8 nQp | +f, ho prphqwr srvlwlyr sdud ho txh vh lqlfld od vxudflq
vl od uhvlvwhqfld d wudfflq gho krupljq hv i| @ 5 PSd1

Ilj1 7173= Yljd gh krupljq dupdgr gho Hmhpsor 71914

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


483 FDSWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU

+d, Ho uhd gh dfhur hv D@ @ 7  +  52 ,@7 @ 45> 8: fp2 = Ho uhd gh krupljq


hv D @ e  k  D@ @ 8;:> 76 fp2 = Wrpdqgr frpr pdwhuldo gh uhihuhqfld ho krupljq
+H @ H ,/ whqhprv txh ho frhflhqwh gh htxlydohqfld gho dfhur hv q@ @ H@ @H @ ;=
Dghpv/ ho uhd krprjhqhl}dgd gh od vhfflq ydoh D @ D . q@ D@ @ 9;;> 3 fp2 =
Ho fhqwur phfqlfr gh od vhfflq hvw hq +yhu Iljxud 7173e,=
933> 3  3 . +;  4,  45> 8:  +43,
|C @ @ 4> 5:5 fp
9;;> 3
phglgrv ghvgh ho fhqwur jhrpwulfr gho uhfwqjxor gh od vhfflq1 Ho prphqwr phfqlfr
gh lqhufld uhvshfwr do hmh sulqflsdo phfqlfr krul}rqwdo +hmh }, hv=

53  63 . 53  63  +4> 5:5,2 . +;  4,  45> 8:  +;> :55,2


4
L5 @
45
@ 85=969> 69 fpe

+e, Dsolfdqgr od iupxod +7193, vh wlhqh txh odv whqvlrqhv p{lpdv hq ho krupljq
vrq=
8  43  49> 5:  4332

8> 59  433e
@  Sd @ 4> 87: PSd

8  43  46> :6  4332

8> 59  433e
 @ . Sd @ .4> 638 PSd

gh frpsuhvlq | wudfflq uhvshfwlydphqwh1 Od whqvlq hq ho dfhur hv


8  43  ;> :6  4332
@ @ . ; 
8> 59  433e
Sd @ . 9/96: PSd

Od fruuhvsrqglhqwh glvwulexflq gh whqvlrqhv vh pxhvwud hq od Iljxud 7173f1


+f, Ho prphqwr txh surgxfh xqd whqvlq gh 5 PSd hq odv eudv lqihulruhv gh od
vhfflq hv
L 5 i| 8> 59  433e  5> 3  43S
y 46> :6  4332
P5v @ @ Q  p @ :> 9: nQ  p

Frpr sxhgh revhuyduvh hq hvwh hmhpsor/ od h{ljhqfld gh txh ho krupljq qr vxuh


hq xqd vhfflq gh krupljq dupdgr vrolflwdgd d h{lq hv px| uhvwulfwlyd1 Sdud odv
vrolflwdflrqhv txh fdxvdq ho lqlflr gh od vxudflq d wudfflq gho krupljq/ odv whqvlrqhv
gh frpsuhvlq gho krupljq | odv whqvlrqhv hq ho dfhur gho dupdgr vrq px| shtxhdv/
frpsdudgdv frq vxv uhvshfwlydv whqvlrqhv dgplvleohv1 Sru hvwd ud}q/ hv xvxdo dgplwlu
hq ho glphqvlrqdplhqwr sufwlfr gh hvwuxfwxudv gh krupljq dupdgr txh vwh vh vxuh
d wudfflq1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


7191 VHFFLRQHV GH YDULRV PDWHULDOHV 484

Hmhpsor 71915

Vh frqvlghud xqd vhfflq pl{wd irupdgd sru xqd orvd gh krupljq gh 433 fp gh dqfkxud
| 53 fp gh hvshvru krupljrqdgd vreuh xq shuo phwolfr KHE 733 +D@ @ 4<:> ; fp2
| L@ @ 8:=9;3 fpe ,= Orv pgxorv hovwlfrv gho krupljq | gho dfhur vrq H @ 58 JSd
| H@ @ 533 JSd/ uhvshfwlydphqwh1 Vh slgh fdofxodu= +d, odv fdudfwhuvwlfdv phfqlfdv
gh od vhfflq/ +e, od glvwulexflq gh whqvlrqhv vreuh ho krupljq | ho dfhur sdud xq
prphqwr hfwru gh P5 @ 833 nQ1p | +f, ho prphqwr srvlwlyr dgplvleoh vl od whqvlq
dgplvleoh d frpsuhvlq gho krupljq hv W @ 53 PSd | od whqvlq dgplvleoh hq ho dfhur
hv gh W@ @ 533 PSd1

Ilj1 7174= Vhfflq pl{wd gho Hmhpsor 71915

+d, Wrpdqgr frpr pdwhuldo gh uhihuhqfld ho krupljq +H @ H , whqhprv txh ho fr0


hflhqwh gh htxlydohqfld gho dfhur hv q@ @ H@ @H @ ;= Dghpv/ ho uhd krprjhqhl}dgd
gh od vhfflq ydoh D @ D . q@ D@ @ 6=8;5> 7 fp2 =
Ho fhqwur phfqlfr gh od vhfflq hvw hq +yhu Iljxud 7174,=

5=333  83 . ;  4<:> ;  53
|C @ @ 69> :7 fp
6=8;5> 7

phglgrv ghvgh od edvh gh od vhfflq1


Ho prphqwr phfqlfr gh lqhufld uhvshfwr do hmh gh lqhufld sulqflsdo krul}rqwdo } hv=
k l
433  53 . 433  53  +46> 59,2 . ;  8:=9;3 . 4<:> ;  +49> :7,2
4
L5 @
45
@ 4> 656  43S fpe

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


485 FDSWXOR 71 PRPHQWR IOHFWRU

+e, Dsolfdqgr od iupxod +7193, vh wlhqh txh odv whqvlrqhv p{lpd | pqlpd hq ho
krupljq vrq=

833  43  56> 59  4332


4@
 4> 656  4332
@  Sd @ ;> :< PSd

833  43  6> 59  4332


4?
 4> 656  4332
@  Sd @ 4> 56 PSd

dpedv gh frpsuhvlq1 Odv whqvlrqhv h{wuhpdv hq ho dfhur vrq

833  43  +. 6> 59,  4332


tT
@ 4> 656  4332
@ ; Sd @  </;9 PSd

833  43  +69> :7,  4332


 ?u
@ 4> 656  4332
@ ; Sd @ . 444/3; PSd

gh frpsuhvlq | wudfflq/ uhvshfwlydphqwh1 Od glvwulexflq gh whqvlrqhv sxhgh yhuvh


hq od Iljxud 71741

+f, Ho prphqwr dgplvleoh sdud ho krupljq hv ho txh surgxfh xqd whqvlq gh 53 PSd
hq odv eudv vxshulruhv gh od vhfflq | ydoh

L5 W 4> 656  4332  53> 3  43S


P5 @
56> 59  4332
@ Q  p @ 4=46:> 8; nQ  p
y
Ho prphqwr dgplvleoh sdud ho dfhur hv ho txh surgxfh xqd whqvlq gh 533 PSd hq odv
eudv lqihulruhv gh od vhfflq | ydoh

L5  W@ @ q@ 4> 656  4332  533> 3  43S


P5@ @
y ;  69> :7  4332
@ Q  p @ <33> 57 nQ  p

Ho prphqwr dgplvleoh hv ho pqlpr gh hvwrv grv/ P5dgp @ <33> 57 nQp/ | ho dfhur


dofdq}d vx whqvlq dgplvleoh dqwhv txh ho krupljq1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


8 Ioh{lq Frpsxhvwd

814 Lqwurgxfflq

Xqd slh}d hvw vrphwlgd d h{lq frpsxhvwd fxdqgr vreuh xqd vhfflq jhqulfd gh od
plvpd dfwdq vlpxowqhdphqwh xq hvixhu}r d{lo Q +dfwxdqgr hq ho edulfhqwur J gh od

$
vhfflq, | xq prphqwr hfwru P +yhu Iljxud 814d,1
Hvwd vrolflwdflq hv hvwwlfdphqwh htxlydohqwh d xqd ixhu}d qrupdo qlfd gh pgxor
Q dfwxdqgr vreuh xq sxqwr S gh od vhfflq/ gh wdo pdqhud txh ho prphqwr gh hvwd
$
ixhu}d uhvshfwr gh J vhd ljxdo d P > hvwr hv
$ 
$  $
JS  Q @ P +814,

Hvwr txlhuh ghflu txh ho sxqwr S gheh hvwdu vreuh od uhfwd lqwhuvhfflq gho sodqr gh
vrolflwdflq d h{lq frq ho sodqr gh od vhfflq +d hq od Iljxud 814e,/ txh hv reyldphqwh
shushqglfxodu d od gluhfflq gho yhfwru prphqwr +d hq od Iljxud 814,/ | d xqd glvwdqfld
gho fhqwur gh judyhgdg ljxdo d od uhodflq hqwuh orv pgxorv gho prphqwr | gho d{lo>
hvwr hv
JS @
P
> ^ @ 
dJd +815,
Q 5
D od glvwdqfld JS vh oh oodpd h{fhqwulflgdg1 Sru hvwh prwlyr d od h{lq frpsxhvwd
vh oh ghqrplqd wdpelq wudfflq r frpsuhvlq h{fqwulfd/ vhjq od ixhu}d qrupdo Q
dfwxdqgr hq ho sxqwr S vhd gh wudfflq r frpsuhvlq/ uhvshfwlydphqwh1 Ho sxqwr S gh
dsolfdflq gh od ixhu}d qrupdo vh oodpd fhqwur gh suhvlrqhv> vh oodpd fxuyd gh suhvlrqhv
do oxjdu jhrpwulfr gh orv fhqwurv gh suhvlrqhv gh odv glvwlqwdv vhfflrqhv gh od slh}d1
Wdqwr ho hvixhu}r d{lo frpr ho prphqwr hfwru surgxfhq whqvlrqhv qrupdohv vreuh
odv vhfflrqhv gh od slh}d/ | ho hvwxglr gh vx glvwulexflq vh vljxh gluhfwdphqwh gh dsolfdu
ho sulqflslr gh vxshusrvlflq d orv uhvxowdgrv rewhqlgrv hq orv dsduwdgrv fruuhvsrqglhq0
whv do hvwxglr gho hvixhu}r d{lo | gho prphqwr hfwru/ uhvshfwlydphqwh1 Hq ho suhvhqwh
Fdswxor/ hvwxglduhprv sulphur ho fdvr pv lqwxlwlyr gh h{lq frpsxhvwd uhfwd +hvwr

486

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


487 FDSWXOR 81 IOH[LQ FRPSXHVWD

Ilj1 814= Ioh{lq frpsxhvwd= +d, d{lo | prphqwr/ +e, ixhu}d qrupdo h{fqwulfd

hv/ fxdqgr ho sodqr gh vrolflwdflq d h{lq frlqflgh frq xqr gh orv sodqrv sulqflsdohv gh
lqhufld gh od vhfflq,/ sdud oohjdu ghvsxv do fdvr jhqhudo gh h{lq frpsxhvwd hvyldgd
+hvwr hv/ vhfflrqhv vrolflwdgdv d h{lq hq xq sodqr fxdotxlhud,1 Dghpv/ vl ho prphqwr
hfwru ydud gh vhfflq d vhfflq/ dfwxdu vlpxowqhdphqwh xq hvixhu}r fruwdqwh txh
gdu oxjdu d whqvlrqhv wdqjhqfldohv/ wdo frpr vh yhu hq ho fdswxor vljxlhqwh1
Orv hvwxglrv uhodflrqdgrv frq od h{lq frpsxhvwd gdwdq gh dqwljxr1 Ho fdvr sdu0
wlfxodu gh h{lq frpsxhvwd uhfwd gh xqd slh}d gh vhfflq uhfwdqjxodu ixh hvwxgldgr
sru \rxqj/ frq uhvxowdgrv sxeolfdgrv hq 4;3:1 Vlq hpedujr/ ho hvwxglr jhqhudo gh od
h{lq frpsxhvwd vh gheh d M1 D1 F1 Euhvvh/ txh or sxeolf hq 4;8</ hq vx oleur vreuh
Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv1 Txl} pxfkrv gh orv uhvxowdgrv vh frqrfdq dqwhulruphqwh/
lqfoxvr hq 4;73/ | vh hqvhdedq hq od froh ghv Srqwv hw Fkdxvvhv gh Sduv1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


8151 IOH[LQ FRPSXHVWD UHFWD 488

815 Ioh{lq frpsxhvwd uhfwd

Xqd vhfflq hvw vrphwlgd d h{lq frpsxhvwd uhfwd fxdqgr ho vlvwhpd gh hvixhu}rv
txh od vrolflwd vh uhgxfh d xq hvixhu}r d{lo Q | xq prphqwr hfwru P frqwhqlgr hq xq
sodqr sulqflsdo gh lqhufld gh od vhfflq1
Frqvlghuduhprv hq or txh vljxh ho fdvr gh xqd yljd gh gluhfwul} uhfwloqhd vrphwlgd
d h{lq frpsxhvwd uhfwd1 Vreuh xqd gh vxv vhfflrqhv dfwd xq hvixhu}r d{lo gh ydoru Q
| xq prphqwr hfwru txh/ d hihfwrv gh ghvduuroor/ vxsrqguhprv frqwhqlgr hq ho sodqr
sulqflsdo gh lqhufld txh frqwlhqh d orv hmhv { h |> ho yhfwru prphqwr wlhqh/ sru wdqwr/
qlfdphqwh frpsrqhqwh P5 / wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 8151
Derugdprv ho hvwxglr xwlol}dqgr ho sulqflslr gh vxshusrvlflq gh hihfwrv/ wdo frpr vh
pxhvwud hq od Iljxud 8161 Od ghirupdflq ghelgd do d{lo vh surgxfh vhjq od klswhvlv
gh Ehuqrxool +odv vhfflrqhv uhfwdv vh wudvodgdq pdqwhqlqgrvh sodqdv | sdudohodv d v
plvpdv,/ plhqwudv txh od ghirupdflq sru h{lq vh surgxfh vhjq od klswhvlv gh
Ehuqrxool0Qdylhu +odv vhfflrqhv uhfwdv jludq douhghgru gho hmh qhxwur pdqwhqlqgrvh
sodqdv | shushqglfxoduhv d od ghirupdgd gh od gluhfwul},1
Sru vxshusrvlflq gh hihfwrv/ xqd vhfflq gh od uhedqdgd h{shulphqwd xqd wudvodflq
gx> sdudohod do hmh { +ghelgd do d{lo,/ | xq jlur g!5 / douhghgru gho hmh } +ghelgr do
hfwru,/ uhodwlyrv d rwud vhfflq uhfwd lqqlwdphqwh su{lpd1 Frpr sxhgh revhuyduvh
hq od Iljxud 816/ od frpsrvlflq gh dperv prylplhqwrv/ wudvodflq pv jlur/ htxlydoh d
xq qlfr jlur douhghgru gh xq hmh sdudohor do } fx|d srvlflq +sxqwr R, vh ghwhuplqdu
pv dghodqwh1
Od whqvlq qrupdo txh dfwd vreuh xq sxqwr jhqulfr gh od vhfflq vhu wdpelq
od vxpd gh od whqvlq ghelgd do d{lo | od ghelgd do hfwru1 Vhjq od klswhvlv gh
ghirupdflq vxsxhvwd | dgplwlhqgr/ dghpv/ txh vh fxpsoh od oh| gh Krrnh/ vh wlhqh

Ilj1 815= Ioh{lq frpsxhvwd uhfwd

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


489 FDSWXOR 81 IOH[LQ FRPSXHVWD

Ilj1 816= Ghirupdflq gh xqd uhedqdgd vrphwlgd d h{lq frpsxhvwd uhfwd

txh od whqvlq sdud xq sxqwr vlwxdgr d xqd glvwdqfld | gho hmh } hv=
Q P5 |
% @  +816,
D L5
Sru wdqwr/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 817/ od glvwulexflq gh whqvlrqhv hv
olqhdo hq od frrughqdgd |/ | odv whqvlrqhv p{lpdv vh gdq hq odv eudv gh od vhfflq
pv dohmdgdv gho hmh }/ | ydohq=
Q P5 y
 @ 
D L5
Q P5 y  +817,
2 @ .
D L5

Ilj1 817= Glvwulexflq gh whqvlrqhv qrupdohv hq h{lq frpsxhvwd uhfwd

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


8151 IOH[LQ FRPSXHVWD UHFWD 48:

grqgh y | y vrq odv glvwdqfldv +hq ydoru devroxwr, gho hmh } d odv grv eudv h{wuhpdv/
uhvshfwlydphqwh1 Revuyhvh txh vhjq od pdjqlwxg uhodwlyd gh orv wuplqrv gh od whqvlq
fruuhvsrqglhqwhv do d{lo | d od h{lq/ odv whqvlrqhv hq odv eudv h{wuhpdv sxhghq whqhu/
r qr/ ho plvpr vhqwlgr txh ho d{lo1 Dv/ hq od Iljxud 817d wrgdv odv whqvlrqhv wlhqhq
ho plvpr vljqr txh ho hvixhu}r d{lo/ plhqwudv txh hq od Iljxud 817e ho hfwru wlhqh
od pdjqlwxg vxflhqwh frpr sdud kdfhu dsduhfhu whqvlrqhv gh vljqr frqwudulr do gho
hvixhu}r d{lo1
Frpr vh h{solf hq od lqwurgxfflq d hvwh whpd/ ho d{lo Q/ dsolfdgr hq ho edulfhqwur gh
od vhfflq J/ pv ho prphqwr P5 vrq xq vlvwhpd gh hvixhu}rv hvwwlfdphqwh htxlydohqwh
d xqd ixhu}d h{fqwulfd qlfd gh ydoru Q dsolfdgd hq ho sxqwr S vlwxdgr d xqd glvwdqfld
h+ gho edulfhqwur/ phglgd vreuh ho hmh |/ gh wdo pdqhud txh P5 @ Q h+ +xqd ixhu}d
qrupdo srvlwlyd frq xqd h{fhqwulflgdg srvlwlyd htxlydoh d xq prphqwr P5 qhjdwlyr,1
Wdo vlwxdflq vh pxhvwud hq od Iljxud 8181
Sru wdqwr/ od whqvlq hq xq sxqwr jhqulfr gh od vhfflq vlwxdgr d xqd glvwdqfld |
gho hmh sulqflsdo } vh sxhgh h{suhvdu hq od irupd=
Q P5 |
% @  +818d,
D L5
Q Q h+ |
@ . +818e,
D L5
 
Q h+ |
@ 4. 2 +818f,
D u5
s
grqgh u5 @ L5 @D hv ho udglr gh jlur gh od vhfflq uhvshfwr gho hmh }1

Ilj1 818= Ioh{lq frpsxhvwd uhfwd frpr ixhu}d qrupdo h{fqwulfd

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


48; FDSWXOR 81 IOH[LQ FRPSXHVWD

Sru ghqlflq/ ho hmh qhxwur hv ho oxjdu jhrpwulfr gh orv sxqwrv vrphwlgrv d whqvlq
qrupdo qxod/ oxhjr vx h{suhvlq hv ljxdo d=
h+ | u52
4. @3 , |@ +819,
u52 h+

Vh revhuyd txh ho hmh qhxwur qq hv xqd uhfwd sdudohod do hmh } +shushqglfxodu d od
wud}d gho sodqr gh vrolflwdflq,/ | vx srvlflq qr ghshqgh gho ydoru gh od ixhu}d Q> vlqr
gh od h{fhqwulflgdg h+ 1 Qwhvh txh ho sxqwr gh dsolfdflq gh od ixhu}d qrupdo | ho hmh
qhxwur hvwq qhfhvduldphqwh hq odgrv rsxhvwrv uhvshfwr do hmh }1 Qwhvh/ dvlplvpr/
txh fxdqwr phqru hv od h{fhqwulflgdg/ pd|ru hv od rughqdgd gho hmh qhxwur/ hvwr hv/
fxdqwr pd|ru hv/ hq wuplqrv uhodwlyrv/ ho hihfwr gho d{lo/ pv ohmrv hvw ho hmh qhxwur
gho hmh } +hv/ sru hmhpsor/ ho fdvr gh od Iljxud 817d,> sru ho frqwudulr/ fxdqwr pd|ru
hv od h{fhqwulflgdg/ phqru hv od rughqdgd gho hmh qhxwur/ hvwr hv/ fxdqwr pd|ru hv/
hq wuplqrv uhodwlyrv/ ho hihfwr gho hfwru/ pv fhufd hvw ho hmh qhxwur gho hmh } +hv/
sru hmhpsor/ ho fdvr gh od Iljxud 817e,1 Od frqvwuxfflq jufd gh od Iljxud 819 sdud
ghwhuplqdu od srvlflq gho hmh qhxwur vh ghgxfh gh od h{suhvlq +819,1
Vhdohprv sru owlpr txh/ dxqtxh hq wrgr ho ghvduuroor dqwhulru vh kd vxsxhvwr txh
od gluhfwul} gh od slh}d vrphwlgd d h{lq frpsxhvwd hv uhfwd/ pxfkrv fdvrv sufwlfrv
gh lqwhuv frqflhuqhq d slh}dv gh gluhfwul} lqlfldophqwh fxuyd/ frpr sru hmhpsor orv
dufrv1 Frqvlghuhprv/ sru wdqwr/ ho fdvr gh slh}dv sodqdv gh shtxhd fxuydwxud/ hv
ghflu/ dtxhoodv slh}dv gh gluhfwul} sodqd hq odv txh od fxuydwxud lqlfldo/ "J @ 4@J /
hv ghvsuhfldeoh iuhqwh do fdqwr gh od slh}d k/ hv ghflu/ k ?? J 1 Hq hvwh fdvr/ sxhgh

Ilj1 819= Ghwhuplqdflq jufd gho hmh qhxwur hq h{lq frpsxhvwd uhfwd

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


8151 IOH[LQ FRPSXHVWD UHFWD 48<

dgplwluvh txh od orqjlwxg lqlfldo gh odv glvwlqwdv eudv txh irupdq od uhedqdgd glihuhqfldo
wlhqhq dsur{lpdgdphqwh od plvpd orqjlwxg1 Hq frqvhfxhqfld/ vh sxhgh dgplwlu txh=
+d, od klswhvlv gh Ehuqrxlool +dodujdplhqwr xqliruph gh odv eudv, hv yolgd hq od
ghirupdflq d d{lo/ |
+e, od klswhvlv jhqhudol}dgd gh Ehuqrxlool0Qdylhu +horqjdflq gh odv eudv sursru0
flrqdo d vx glvwdqfld do hmh qhxwur, hv yolgd hq od ghirupdflq d h{lq1
Dpedv klswhvlv/ mxqwr frq od dsolfdflq gho sulqflslr gh vxshusrvlflq | gh od oh| gh
Krrnh/ shuplwhq h{whqghu orv uhvxowdgrv rewhqlgrv sdud od h{lq frpsxhvwd gh slh}dv
uhfwdv do fdvr gh slh}dv sodqdv gh shtxhd fxuydwxud/ wdqwr hq orv fdvrv gh h{lq uhfwd
frpr gh h{lq hvyldgd1

Hmhpsor 81514

Od yljd eldsr|dgd gh od Iljxud 81:d hv gh vhfflq uhfwdqjxodu e  k + D @ ek/ L5 @


+4@45, ek , | hvw vrphwlgd d xq sdu gh ixhu}dv I> gh frpsuhvlq/ frqwhqlgdv hq ho
sodqr {|/ yhuwlfdo | gh vlphwud gh od slh}d/ | dsolfdgdv hq odv vhfflrqhv gh dsr|r/ sru
hqflpd gh od gluhfwul} gh od yljd frq xqd h{fhqwulgdg h+ @ h= Rewhqhu od glvwulexflq gh
whqvlrqhv hq odv vhfflrqhv gh od yljd/ vxv ydoruhv p{lprv | pqlprv | ho ydoru p{lpr
gh od h{fhqwulflgdg sdud txh od yljd hvw wrwdophqwh vrphwlgd d frpsuhvlq1

Gdgd od vrolflwdflq gh od yljd/ odv oh|hv gh hvixhu}rv vrq xqliruphv |/ wdo frpr vh
pxhvwud hq od Iljxud 81:e/ vh wlhqh

Q @ I > P5 @ I h

Sru wdqwr/ od yljd hvw vrphwlgd d h{lq frpsxhvwd uhfwd1 Od glvwulexflq gh whqvlrqhv
hv olqhdo | vor ghshqgh gh od dowxud gh odv eudv uhvshfwr gho hmh }1 Dv/ orv ydoruhv
p{lpr | pqlpr gh odv whqvlrqhv vh gdq hq odv eudv h{wuhpdv + | @ k@5 , | ydohq=

I h 2
 
I I 9h
 @   K @  4.
ek 2 ek k

I h 2
 
I I 9h
  @  . K @  4
ek 2 ek k

Qwhvh txh/ sdud I gh frpsuhvlq | h{fhqwulflgdg srvlwlyd/ od whqvlq hq od eud


vxshulru/   > hv qhfhvduldphqwh gh frpsuhvlq1 Sru rwur odgr/ od whqvlq hq od eud
lqihulru/  > vhu wdpelq gh frpsuhvlq vl h ? k@9/ | gh wudfflq hq fdvr frqwudulr1


Odv uhvshfwlydv glvwulexflrqhv gh whqvlrqhv vh pxhvwudq hq odv Iljxudv 81:f | g1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


493 FDSWXOR 81 IOH[LQ FRPSXHVWD

Ilj1 81:= Hmhpsor 81514

Ho hmh qhxwur hv xqd uhfwd sdudohod do hmh }/ gh hfxdflq=


u52 L5 ek 4 k2
|@ @ @  2 @
h+ Dh+ ekh 45 h
Sdud h ?k@9 vh wlhqh txh | A k@5> hvwr hv/ ho hmh qhxwur qr fruwd d od vhfflq1 Sdud
hA k@9 vh wlhqh txh | ? k@5> | ho hmh qhxwur fruwd d od vhfflq1

Hmhpsor 81515

Od yljd eldsr|dgd gh od Iljxud 81;d hv gh vhfflq uhfwdqjxodu e  k + D @ ek/


L5 @ +4@45, ek , | hvw vrphwlgd d xqd fdujd yhuwlfdo ghvfhqghqwh/ xqliruphphqwh
glvwulexlgd gh ydoru s> | d xq sdu gh ixhu}dv I> gh frpsuhvlq/ dsolfdgdv hq orv fhqwurv
gh judyhgdg gh odv vhfflrqhv gh dsr|r= Rewhqhu= +d, od fxuyd gh suhvlrqhv gh od slh}d/
+e, ho ydoru pqlpr gh odv ixhu}dv I sdud txh qr kd|d wudfflrqhv hq od slh}d | +f, od
glvwulexflq gh whqvlrqhv hq odv vhfflrqhv { @ 3> o@7 | o@5/ sdud hvwh ydoru gh I=

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


8151 IOH[LQ FRPSXHVWD UHFWD 494

Ilj1 81;= Hmhpsor 81515

+d, Gdgd od vrolflwdflq gh od yljd/ odv oh|hv gh hvixhu}rv vrq/ wdo frpr vh pxhvwud
hq od Iljxud 81;e=
s
Q+{, @ I > P5 +{, @ { + o  { ,
5
Sru wdqwr/ od yljd hvw vrphwlgd d h{lq frpsxhvwd uhfwd1 Od fxuyd gh suhvlrqhv
hv xqd fxuyd hq ho sodqr {|/ fx|d h{suhvlq ylhqh ghwhuplqdgd sru od srvlflq gh orv
fhqwurv gh suhvlrqhv gh fdgd vhfflq1 Dv/

P5 +{, s
h+ +{, @  @ {+o{,
Q+{, 5I

txh hv xqd sduerod frq ydoru p{lpr h+ +{ @ o@5, @ so2 @;I=

+e, Od vhfflq pv fuwlfd/ d hihfwrv gh txh dsduh}fdq wudfflrqhv/ hv od vhfflq


fhqwudo/ txh vrsruwd ho prphqwr hfwru p{lpr/ r vhd/ d od txh fruuhvsrqgh xqd pd|ru
h{fhqwulflgdg1 Vhjq ho hmhuflflr dqwhulru/ qr dsduhfhuq wudfflrqhv hq od eud lqihulru

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


495 FDSWXOR 81 IOH[LQ FRPSXHVWD

gh od vhfflq fhqwudo vl od h{fhqwulflgdg hq hvwd vhfflq hv phqru txh k@9> r vhd=


6 so2
h+ +{ @ o@5, @ so2 @;I ?
k
@, I A
9 7 k

+f, Od glvwulexflq gh whqvlrqhv hq odv vhfflrqhv { @ 3> o@7 | o@5/ sdud ho ydoru
I @ 6so2 @7k vh pxhvwud hq od Iljxud 81;f1 Hq od vhfflq { @ 3 ho prphqwr hfwru hv
qxor/ h+ @ 3 |/ sru wdqwr/ od glvwulexflq gh whqvlrqhv hv xqliruph | gh ydoru

I 6 so2
 +{ @ 3, @  +{ @ 3, @  @
7 ek2

ek
Hq od vhfflq { @ o@7 vh wlhqh P5 @ +6@65,so2 | h+ @ +6@65,+so2 @I , @ k@;= Odv
whqvlrqhv h{wuhpdv ydoguq
 
I 9h :I 54 so2
 +{ @ o@7, @  4. @ @
ek  k 7 ek 49 ek2
I 9h 4I 6 so2
 +{ @ o@7, @  4 @ @
49 ek2

ek k 7 ek
Do vhu h ? k@9/ odv whqvlrqhv vrq wrgdv gh frpsuhvlq1 Hq od vhfflq { @ o@5 vh wlhqh
P5 @ so2 @; | h+ @ so2 @;I @ k@9= Odv whqvlrqhv h{wuhpdv ydoguq
 
I 9h I 6 so2
 +{ @ o@5, @  4. @ 5 @ 
ek  k ek 5 ek2
I 9h
 +{ @ o@5, @ 
 4 @3
ek k
| vh frpsuxhed txh qr kd| wudfflrqhv hq sxqwr dojxqr gh od slh}d1

Hmhpsor 81516

Xq slodu gh vhfflq uhfwdqjxodu e  k +63  73 fp2 , | orqjlwxg o @ 6 p vrsruwd xqd


ixhu}d gh frpsuhvlq I @ 433 nQ oljhudphqwh lqfolqdgd/ vhjq pxhvwud od Iljxud 81<1
Fdofxodu= +d, odv oh|hv gh hvixhu}rv hq od slh}d> +e, srvlflq gho hmh qhxwur hq fdgd
vhfflq> +f, whqvlrqhv qrupdohv p{lpdv hq fdgd vhfflq1

Odv fdudfwhuvwlfdv jhrpwulfdv gh od vhfflq vrq=

D @ 63  73 @ 4=533 fp2 63  73 @ 493=333 fpe


4
> L5 @
45
|/ sru wdqwr/ u52 @ L+ @D @ 466> 66 fp1 Dghpv/ vh frqrfh ho qjxor gh lqfolqdflq gh
od ixhu}d/  @ dufwdq+k@5o, @ dufwdq 4@48 * 4@48> txh sxhgh frqvlghuduvh shtxhr1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


8151 IOH[LQ FRPSXHVWD UHFWD 496

Ilj1 81<= Hmhpsor 81516

+d, oh|hv gh hvixhu}rv hq od slh}d

Odv vhfflrqhv hvwq vrphwlgdv d h{lq frpsxhwd uhfwd/ frq ho fhqwur gh suhvlrqhv
vlwxdgr vreuh ho hmh | gh fdgd vhfflq1 Od h{fhqwulflgdg gh od ixhu}d hq ixqflq gh od
glvwdqfld { gh od vhfflq frqvlghudgd do h{wuhpr vxshulru gho slodu hv=

k{
h+ +{, @ { wdq  @
5o
Sru wdqwr/ odv oh|hv gh hvixhu}rv vrq=

Q+{, @ I frv  * I
k
W+ +{, @ .I vlq  * .I
5o
k{
P5 +{, @ .I frv  h+ +{, * .I
5o
Ho hvixhu}r d{lo hv frqvwdqwh d or odujr gh od slh}d/ plhqwudv txh ho hfwru fuhfh
olqhdophqwh frq {1
+e, srvlflq gho hmh qhxwur hq fdgd vhfflq

Ho hmh qhxwur gh fdgd vhfflq hv sdudohor do hmh } gh fdgd vhfflq/ | fruwd do hmh |
hq od rughqdgd=
u2
d +{, @  5 @ 9> 99 fp
o
h+ +{, {

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


497 FDSWXOR 81 IOH[LQ FRPSXHVWD

Sru wdqwr/ ho hmh qhxwur vh dfhufd do fhqwur gh judyhgdg d phglgd txh fuhfh od
uhodflq {@o/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 81431

+f, whqvlrqhv p{lpdv hq fdgd vhfflq

Odv whqvlrqhv hq xq sxqwr fxdotxlhud gh od slh}d vrq=


   
Q h+ | Q |
% @ 4. 2 @ 4
D u5 D d+{,

Frqrflgd od srvlflq gho hmh qhxwur hv iflo yhu txh odv glvwulexflrqhv gh whqvlrqhv
vhuq frpr odv glexmdgdv hq od Iljxud 8143 sdud odv vhfflrqhv {@o @ 3> 8 | {@o @ 4=
Odv p{lpdv frpsuhvlrqhv vh surgxfhq hq odv eudv vxshulruhv +frpr od D r od E,/ |
ydohq=  
4@ Q 53 { Q {
 S +{, @ 4. @ 4.6
D 9> 999 o D o
|/ hqwrqfhv/ 4@
S +{@o @ 3> 8, @ 5/3;6 PSd | 4@ S +{@o @ 4, @ 6/666 PSd1 Odv
p{lpdv wudfflrqhv vh surgxfhq hq odv eudv lqihulruhv +frpr od F r od G,/ | ydohq=
 
Q {
 4@
Q 53 {
| +{, @ D
4
9> 999 o
@
D
46
o

|/ hqwrqfhv/ 4@
| +{@o @ 3> 8, @ 3/749: PSd | 4@
| +{@o @ 4, @ 4/99: PSd1

Ilj1 8143= Uhvxowdgrv gho Hmhpsor 81516

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


8161 IOH[LQ FRPSXHVWD HVYLDGD 498

Ilj1 8144= Ioh{lq frpsxhvwd hvyldgd

816 Ioh{lq frpsxhvwd hvyldgd

Vh glfh txh xqd slh}d hvw vrolflwdgd d h{lq frpsxhvwd hvyldgd fxdqgr vreuh vxv
vhfflrqhv dfwd xq vlvwhpd gh hvixhu}rv txh vh uhgxfh d xq hvixhu}r d{lo Q | xq prphqwr
hfwru P frqwhqlgr hq xq sodqr glvwlqwr gh orv sodqrv sulqflsdohv gh h{lq gh od slh}d/
hv ghflu/ wdo txh ho yhfwru prphqwr qr frlqflgh frq qlqjxqr gh orv hmhv sulqflsdohv
gh lqhufld gh odv vhfflrqhv +yhu Iljxud 8144d,1 Ho hvixhu}r d{lo | ho prphqwr vrq
hvwwlfdphqwh htxlydohqwhv d xqd vrod ixhu}d qrupdo Q h{fqwulfd/ qr frqwhqlgd hq
qlqjxqr gh orv sodqrv sulqflsdohv gh lqhufld +Iljxud 8144e,1
Derugduhprv hq hvwd Vhfflq ho hvwxglr gh hvwh wlsr gh vrolflwdflq/ sulphur uhihulgr
d orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld gh od vhfflq/ | oxhjr/ gluhfwdphqwh uhihulgd do hmh qhxwur1

81614 Hvwxglr hq hmhv sulqflsdohv

Frqvlghuhprv xqd slh}d uhfwd vrphwlgd d h{lq frpsxhvwd hvyldgd edmr od dfflq gh
$
xq hvixhu}r d{lo Q | xq prphqwr hfwru P / hvyldgr uhvshfwr gh orv hmhv sulqflsdohv gh
$
lqhufld gh od vhfflq +yhu Iljxud 8144d,1 Ghvfrpsrqlhqgr ho yhfwru prphqwr hfwru P
hq vxv grv frpsrqhqwhv vhjq orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld gh od vhfflq/ vh wlhqhq odv
frpsrqhqwhv gho yhfwru prphqwr vhjq glfkrv hmhv P5 | P+ 1
Gh irupd dqorjd d or ghvfulwr hq h{lq frpsxhvwd uhfwd/ od ghirupdflq gh od
uhedqdgd sxhgh ghgxfluvh gh dsolfdu ho sulqflslr gh vxshusrvlflq1 Dv/ od ghirupdflq

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


499 FDSWXOR 81 IOH[LQ FRPSXHVWD

ghelgd do d{lo vh surgxfh vhjq od klswhvlv gh Ehuqrxool +odv vhfflrqhv uhfwdv vh wudvodgdq
pdqwhqlqgrvh sodqdv | sdudohodv d v plvpdv,/ plhqwudv txh od ghirupdflq sru h{lq
vh surgxfh vhjq od klswhvlv gh Ehuqrxool0Qdylhu +odv vhfflrqhv uhfwdv jludq douhghgru
gho hmh qhxwur pdqwhqlqgrvh sodqdv | shushqglfxoduhv d od ghirupdgd gh od gluhfwul},1
Sru vxshusrvlflq gh hihfwrv/ xqd vhfflq gh od uhedqdgd h{shulphqwd xqd wudvodflq
gx> sdudohod do hmh { +ghelgd do d{lo,/ xq jlur g!5 / douhghgru gho hmh } +ghelgr do hfwru
P5 ,/ | xq jlur g!+ / douhghgru gho hmh | +ghelgr do hfwru P+ ,/ uhodwlyrv d rwud vhfflq
uhfwd lqqlwdphqwh su{lpd1 Od frpsrvlflq gh hvwrv prylplhqwrv htxlydoh d xq qlfr
jlur douhghgru gho hmh qhxwur/ fx|d srvlflq vh ghwhuplqdu pv dghodqwh1
Ho ydoru gh odv whqvlrqhv qrupdohv hq xq sxqwr jhqulfr gh od vhfflq/ gh frrughqdgdv
+|> }, uhvshfwr gh orv hmhv sulqflsdohv/ sxhgh rewhqhuvh wdpelq dsolfdqgr ho sulqflslr
gh vxshusrvlflq1 Hq hvwh fdvr/ vh vxshusrqhq odv whqvlrqhv rewhqlgdv sdud hvixhu}r
d{lo d odv fruuhvsrqglhqwhv d h{lq hvyldgd/ hq od irupd=
Q P5 | P + }
% @  . +81;,
D L5 L+

Revuyhvh txh/ gh dfxhugr d od klswhvlv gh ghirupdflq gh Ehuqrxool0Qdylhu | d od oh|


gh Krrnh/ od glvwulexflq gh whqvlrqhv hv olqhdo hq odv frrughqdgdv |> }1
Sru rwud sduwh/ ho d{lo Q/ dsolfdgr hq ho edulfhqwur gh od vhfflq J/ pv ho prphqwr

$
P vrq xq vlvwhpd gh hvixhu}rv hvwwlfdphqwh htxlydohqwh d xqd ixhu}d h{fqwulfd qlfd
gh ydoru Q dsolfdgd hq ho fhqwur gh suhvlrqhv S> fx|d srvlflq uhvshfwr gh orv hmhv
sulqflsdohv S +h+ > h5 , ylhqh gdgd sru odv uhodflrqhv=

P+ @ Q h 5 > P5 @ Q h+ +81<,

r elhq/
P+ P5
h5 @ > h+ @  +8143,
Q Q
Hq h{lq frpsxhvwd hvyldgd/ ho fhqwur gh suhvlrqhv S qr hvw vlwxdgr vreuh qlqjxqr
gh orv hmhv sulqflsdohv1 Od gluhfflq JS +r pp hq od Iljxud 8144,/ ruwrjrqdo do yhfwru
prphqwr/ hv od wud}d gho sodqr gh vrolflwdflq1 Vhjq or dqwhulru/ od whqvlq hq xq sxqwr
jhqulfr gh od vhfflq sxhgh h{suhvduvh wdpelq frpr=
Q P5 | P+ }
% @  . +8144d,
D L5 L+
Q Q h+ | Q h5 }
@ . . +8144e,
D L5 L+
 
Q h+ | h5 }
@ 4. 2 . 2 +8144f,
D u5 u+

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


8161 IOH[LQ FRPSXHVWD HVYLDGD 49:

s s
grqgh u5 @ L5 @D | u+ @ L+ @D vrq orv udglrv gh jlur gh od vhfflq uhvshfwr d orv
hmhv +|> },/ uhvshfwlydphqwh1
Sru ghqlflq/ ho hmh qhxwur hv ho oxjdu jhrpwulfr gh orv sxqwrv txh wlhqhq whqvlq
qrupdo qxod1 Sru wdqwr/ ljxdodqgr d fhur od h{suhvlq txh shuplwh fdofxodu odv whqvlrqhv
vh rewlhqh od hfxdflq gho hmh qhxwur=
h+ | h5 }
4. . 2 @3 +8145,
u52 u+

Reyldphqwh/ vwd hv od hfxdflq gh xqd uhfwd frqwhqlgd hq ho sodqr |}1 Glfkd uhfwd
qr sdvd sru ho fhqwur gh judyhgdg gh od vhfflq |/ hq jhqhudo/ qr hv shushqglfxodu d od
wud}d gho sodqr gh vrolflwdflq +gluhfflq pp ,1
Vl vh oodpd D | E d orv sxqwrv gh lqwhuvhfflq gho hmh qhxwur frq orv hmhv +|> },/
uhvshfwlydphqwh/ vh wlhqh=

u52
sdud } @ 3 , |@d@ vlhqgr d od rughqdgd gho sxqwr D
h+
u+2
sdud | @ 3 , }@ e@ vlhqgr e od deflvd gho sxqwr E
h5
Gheh revhuyduvh txh vl ho fhqwur gh suhvlrqhv S vh dfhufd do fhqwur gh judyhgdg gh od vhf0
flq J/ hvwr hv/ od h{fhqwulflgdg glvplqx|h/ ho prphqwr hfwru wlhqh phqru lpsruwdqfld
uhodwlyd | ho hmh qhxwur vh dohmd gh od vhfflq/ hvwdqgr wrgd hood vrphwlgd d wudfflq r
frpsuhvlq/ vhjq vhd ho vljqr gh od ixhu}d qrupdo Q1 Hq hihfwr/ sdud h+ > h5 $ 3/
d> e $ 41 Sru ho frqwudulr/ vl S vh dohmd gh J/ hvwr hv/ od h{fhqwulflgdg dxphqwd/ od
h{lq wlhqh pd|ru lpsruwdqfld uhodwlyd/ ho hmh qhxwur vh dfhufd do fhqwur gh judyhgdg
gh od vhfflq h lqwhuvhfwd d od vhfflq glylglqgrod hq grv }rqdv/ xqd wudfflrqdgd | rwud
frpsulplgd +h+ > h5 $ 4/ d> e $ 3,1
Od frqvwuxfflq jufd gh od Iljxud 8145 sdud ghwhuplqdu ho hmh qhxwur vh ghgxfh
gh odv h{suhvlrqhv dqwhulruhv1
Frpsdudqgr od hfxdflq gho hmh qhxwur frq od h{suhvlq gh od holsvh fhqwudo gh
lqhufld gh od vhfflq=
|2 }2
. 2 @4 +8146,
u52 u+
vh revhuyd txh h{lvwh xqd lqwhuhvdqwh uhodflq jhrpwulfd hqwuh ho fhqwur gh suhvlrqhv
S +h+ > h5 , | ho hmh qhxwur/ txh sxhgh hqxqflduvh glflhqgr txh ho hmh qhxwur hv od uhfwd
dqwlsrodu gho fhqwur gh suhvlrqhv uhvshfwr d od holsvh fhqwudo gh lqhufld gh od vhfflq1
Hvwd surslhgdg/ |d vhdodgd sru Euhvvh hq 4;8</ shuplwh odv frqvwuxfflrqhv jufdv gh
od Iljxud 8146 sdud ghwhuplqdu ho hmh qhxwur/ vhjq ho fhqwur gh suhvlrqhv vhd h{whulru
r lqwhulru d od holsvh fhqwudo gh lqhufld gh od vhfflq/ uhvshfwlydphqwh1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


49; FDSWXOR 81 IOH[LQ FRPSXHVWD

Ilj1 8145= Ghwhuplqdflq jufd gho hmh qhxwur hq h{lq frpsxhvwd hvyldgd

Ilj1 8146= Ghwhuplqdflq jufd gho hmh qhxwur d sduwlu gho fhqwur gh suhvlrqhv | od
holsvh fhqwudo gh lqhufld gh od vhfflq

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


8161 IOH[LQ FRPSXHVWD HVYLDGD 49<

Ilj1 8147= Fhqwur gh suhvlrqhv txh vh ghvsod}d vreuh xqd uhfwd

Ghprvwuduhprv/ d frqwlqxdflq/ xqd surslhgdg txh uhvxowd wlo d od krud gh ghwhu0


plqdu ho qfohr fhqwudo gh xqd vhfflq +yhu Vhfflq 818,= vl ho fhqwur gh suhvlrqhv S
vh ghvsod}d d or odujr gh xqd uhfwd u/ orv hmhv qhxwurv fruuhvsrqglhqwhv d odv vxfhvlydv
srvlflrqhv gh S vrq uhfwdv txh jludq douhghgru gh xq sxqwr U1 Glfkr sxqwr U hv ho
dqwlsror gh od uhfwd u uhvshfwr d od holsvh fhqwudo gh lqhufld gh od vhfflq +Iljxud 8147,1
Hq hihfwr/ vxsrqjdprv txh od uhfwd u/ vreuh od fxdo vh pxhyh ho fhqwur gh suhvlrqhv
S / fruwd d orv hmhv sulqflsdohv hq orv sxqwrv S | S2 / fx|dv glvwdqfldv do fhqwur gh
judyhgdg vrq s | s2 / uhvshfwlydphqwh1 Sru wdqwr/ vx hfxdflq/ hq irupd fdqqlfd/ hv=
| }
. @4 +8147,
s s2
Fxdqgr od srvlflq gh S frlqflgh frq orv sxqwrv S | S2 / hvwdprv hq vhqgrv fdvrv
gh h{lq frpsxhvwd uhfwd/ | orv uhvshfwlyrv hmhv qhxwurv vhuq sdudohorv d orv hmhv
sulqflsdohv gh lqhufld/ | gh hfxdflrqhv=
u52 u+2
|@ > sdud S  S > }@ > sdud S  S2 +8148,
s s2
Hvwdv grv uhfwdv vh fruwdq hq xq sxqwr U +|- > }- , txh wlhqh sru frrughqdgdv=
u52 u+2
|- @  > }- @  +8149,
s s2
| txh hv/ suhflvdphqwh/ ho dqwlsror gh od uhfwd u uhvshfwr d od holsvh fhqwudo gh lqhufld1
Hvwr suxhed od surslhgdg hqxqfldgd sdud grv sxqwrv sduwlfxoduhv gh od uhfwd u1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


4:3 FDSWXOR 81 IOH[LQ FRPSXHVWD

Yhdprv dkrud txh sdud xqd vlwxdflq hq txh xqd ixhu}d qrupdo Q dfwh hq xq sxqwr
jhqulfr S gh od uhfwd u/ gh frrughqdgdv F+h+ > h5 ,/ ho hmh qhxwur fruuhvsrqglhqwh sdvd
sru ho sxqwr U1 Ho sulqflslr gh vxshusrvlflq dvhjxud txh orv hihfwrv gh od ixhu}d Q
dfwxdqgr hq S vrq htxlydohqwhv d od dfflq gh grv ixhu}dv qrupdohv Q | Q2 / dsolfdgdv
hq S | S2 / uhvshfwlydphqwh/ wdohv txh=
Q h+ Q2 h5
@ > @ +814:,
Q s Q s2
|d txh dv vh fxpsohq odv uhodflrqhv=

P+ @ .Q2 s2 @ .Q h5 +814;d,
P5 @ Q s @ Q h+ +814;e,

Dghpv/ do hvwdu ho sxqwr S vreuh od uhfwd u/ vh fxpsoh txh


 
h+ h5
Q . Q2 @ Q . @Q 4@Q +814<,
s s2
Wdqwr Q dsolfdgr hq S / frpr Q2 dsolfdgr hq S2 / surgxfhq whqvlq qrupdo qxod
hq ho sxqwr U> sru frqvljxlhqwh/ od vxshusrvlflq gh dpedv/ htxlydohqwh d Q dsolfdgd
hq S / surgxfh wdpelq whqvlq qrupdo qxod hq U1 Sru wdqwr/ ho hmh qhxwur sdvd sru U
sdud xqd srvlflq jhqulfd gh S vreuh od uhfwd u1

Hmhpsor 8161414

Xq slodu gh vhfflq uhfwdqjxodu e  k +63  73 fp2 , | orqjlwxg o @ 5> 8 p vrsruwd xqd


ixhu}d gh frpsuhvlq I @ 433 nQ oljhudphqwh lqfolqdgd/ vhjq pxhvwud od Iljxud 81481
Fdofxodu= +d, odv oh|hv gh hvixhu}rv hq od slh}d> +e, srvlflq | gluhfflq gho hmh qhxwur
hq fdgd vhfflq> +f, whqvlrqhv p{lpdv hq fdgd vhfflq1

Odv fdudfwhuvwlfdv jhrpwulfdv gh od vhfflq vrq=

D @ 63  73 @ 4=533 fp2
L+
73  63 @ <3=333 fpe u+2 @
4
L+ @ > @ :8> 33 fp
45 D
L5
63  73 @ 493=333 fpe u52 @
4
L5 @ > @ 466> 66 fp
45 D
|/ dghpv/ vh frqrfhq orv qjxorv=
e 6 g@5 4 4
 @ dufwdq @ dufwdq >  @ dufwdq @ dufwdq *
k 7 o 43 43

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


8161 IOH[LQ FRPSXHVWD HVYLDGD 4:4

Ilj1 8148= Hmhpsor 8161414

grqgh g2 @ k2 . e2 =
+d, oh|hv gh hvixhu}rv hq od slh}d
Fdofxohprv sulphur odv h{fhqwulflgdghv gh od fdujd hq ixqflq gh od glvwdqfld { gh
od vhfflq frqvlghudgd do h{wuhpr vxshulru gho slodu=
k{ e{
h+ +{, @ > h5 +{, @
5o 5o
sru wdqwr/ odv oh|hv gh hvixhu}rv vrq=

Q+{, @ I frv  * I
W+ +{, @ .I vlq  frv  * .3> 3;I
W5 +{, @ .I vlq  vlq  * .3> 39I
e{
P+ +{, @ I frv  h5 +{, * I
5o
k{
P5 +{, @ .I frv  h+ +{, * .I
5o
Ho hvixhu}r d{lo | orv fruwdqwhv vrq frqvwdqwhv d or odujr gh od slh}d/ plhqwudv txh
orv hfwruhv fuhfhq olqhdophqwh frq {1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


4:5 FDSWXOR 81 IOH[LQ FRPSXHVWD

+e, srvlflq | gluhfflq gho hmh qhxwur hq fdgd vhfflq


Ho hmh qhxwur gh fdgd vhfflq fruwd d orv hmhv +|> }, gh od vhfflq hq orv sxqwrv D |
E/ gh frrughqdgdv

u52 o u+2 o
d +{, @  @ 9> 99 fp > e +{, @  @ 8> 33 fp
h+ +{, { h5 +{, {
Sru wdqwr/ ho hmh qhxwur vh dfhufd do fhqwur gh judyhgdg d phglgd txh fuhfh od
uhodflq {@o/ vhjq vh pxhvwud hq od Iljxud 81491
+f, whqvlrqhv p{lpdv hq fdgd vhfflq
Odv whqvlrqhv hq xq sxqwr fxdotxlhud gh od slh}d vrq=
 
Q h+ | h 5 }
% @ 4. 2 . 2
D u5 u+
 
Q | }
@ 4 
D d+{, e+{,
Frqrflgd od srvlflq gho hmh qhxwur hv iflo yhu txh odv glvwulexflrqhv gh whqvlrqhv
vhuq frpr odv glexmdgdv hq od Iljxud 8149 sdud odv vhfflrqhv {@o @ 3> 8 | {@o @ 4= Od

Ilj1 8149= Uhvxowdgrv gho Hmhpsor 8161414

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


8161 IOH[LQ FRPSXHVWD HVYLDGD 4:6

p{lpd frpsuhvlq vh surgxfh hq ho sxqwr F/ hvtxlqd vxshulru l}txlhugd/ | ydoh=


   
Q 53 48 {
 +{, @ 4. .
D 9> 99 8> 3 o
Q  {
@ 4 . 9> 3
D o
|/ hqwrqfhv/   +{@o @ 3> 8, @ 6/666 PSd |  +{@o @ 4, @ 8/;66 PSd1 Od p{lpd
wudfflq vh surgxfh hq ho sxqwr G/ hvtxlqd lqihulru ghuhfkd/ | ydoh=
   
Q 53 48 {
( +{, @ 4 .
D 9> 99 8> 3 o
Q {
@ 4  9> 3
D o
|/ hqwrqfhv/ ( +{@o @ 3> 8, @ 4/99: PSd | ( +{@o @ 4, @ 7/49: PSd1

Hmhpsor 8161415

Xqd slh}d gh vhfflq hq ] hvw vrphwlgd d xqd ixhu}d qrupdo gh frpsuhvlq Q @ 483 nQ/
dsolfdgd hq ho sxqwr S gh od Iljxud 814: +frwdv hq fp1,1 Fdofxodu= +d, glvwulex0
flq gh whqvlrqhv> +e, srvlflq | gluhfflq gho hmh qhxwur> +f, whqvlrqhv p{lpdv/ |
+g, glvwulexflq gh whqvlrqhv d or odujr gho dod lqihulru1

Ilj1 814:= Vhfflq gho Hmhpsor 8161415

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


4:7 FDSWXOR 81 IOH[LQ FRPSXHVWD

Sdud frphq}du vh fdofxodq odv fdudfwhuvwlfdv jhrpwulfdv gh od vhfflq1 Ho uhd hv=

D @ 53  4 . <  4 . 47  4 @ 76> 3 fp2

Ho edulfhqwur gh od vhfflq hvw vlwxdgr/ frq uhvshfwr d orv hmhv dx{lolduhv +y > z ,/ hq=

 @
zC
V
@
48  :> 8 . 4;  47> 8 . 43  4<

@ 46> 43 fp
D 76> 3

yC @
V
@
48  3> 8 . 4;  43 . 43  4<> 8

@ ;> <3 fp
D 76> 3
Orv prphqwrv gh lqhufld uhvshfwr d orv hmhv edulfqwulfrv +y> z, vrq=
     
4  < 2 53  4 2 447 2
L @ . <  4  +9> 7, . . 53  4  +4> 7, . . 47  4  +9> 43,
45 45 45
@ 4=54<> ;9 fpe
     
<  4 2 4  53 2 47  4 2
L @ . <  4  +43> 9, . . 53  4  +4> 4, . . 47  4  +;> 7,
45 45 45
@ 5=9<4> ;9 fpe
L @ <  4  9> 7  43> 9 . 53  4  4> 4  4> 7 . 4  47  +;> 7,  +9> 4,
@ 4=68;> :5 fpe

Orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld gh od vhfflq vh sxhghq ghwhuplqdu sru=

 @ 63> :;
5L 5  4=68;> :5
wdq 5 @ @ @ 4> ;79 ,
L L 5=9<4> ;9  4=54<> ;9
| orv prphqwrv gh lqhufld uhvshfwr d orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld vrq=

L+ @ L frv2  . L vlq2   L vlq 5 @ 743> 9 fpe


L5 @ L vlq2  . L frv2  . L vlq 5 @ 6=834> 3 fpe

Od h{fhqwulflgdg gho sxqwr S hv


s s
h @ h2 . h2 @ +43> 9,2 . +4> 7,2 @ 43> 9<5 fp

Vh fdofxod ho pgxor gho prphqwr hfwru ghelgr d od h{fhqwulflgdg gh od fdujd=

P @ Q  h @ 483  43  43> 9<5  4332 Q  p @ 49=36;> 4 Q  p

Hvwh prphqwr irupd frq ho hmh z xq qjxor * ljxdo d=

* @ :> 85
4> 7
wdq * @ @ 3> 465 ,
43> 9

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


8161 IOH[LQ FRPSXHVWD HVYLDGD 4:8

Ilj1 814;= Hmhpsor 8161415= ghvfrpsrvlflq gho prphqwr vhjq orv hmhv sulqflsdohv

Vh ghvfrpsrqh dkrud ho prphqwr vhjq orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld +yhu Iljxud 814;,=

P+ @ P vlq  @ P vlq+  *, @ 9=666> 8 Q1p


P5 @ P frv  @ P frv+  *, @ 47=:67> 8 Q1p

+d, Glvwulexflq gh whqvlrqhv

Odv whqvlrqhv qrupdohv sxhghq fdofxoduvh phgldqwh od h{suhvlq=


Q P5 | P+ }
% @  .
D L5 L+

|  4332 . }  4332 Sd
483  43 47=:67> 8 9=666> 8
@ 
76  43 3e 
6=834  43 3H 743> 9  433H
@ 67> ;;7  7> 53;: | . 48> 758 } PSd

grqgh odv frrughqdgdv +|> }, hqwudq hq fp1

+e, Hmh qhxwur

Vh rewlhqh od hfxdflq gho hmh qhxwur frpr oxjdu jhrpwulfr gh orv sxqwrv txh wlhqhq
whqvlq qrupdo qxod/ hv ghflu=

% @ 3 @ 67> ;;7  7> 53;: | . 48> 758 }

txh sxhgh hvfuleluvh hq irupd fdqqlfd frpr=


| }
. @4
;> 5< 5> 59

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


4:9 FDSWXOR 81 IOH[LQ FRPSXHVWD

Ilj1 814<= Hmhpsor 8161415= ghwhuplqdflq gho hmh qhxwur

grqgh d @ ;> 5< fp | e @ 5> 59 fp vrq odv frrughqdgdv gh orv sxqwrv gh lqwhuvhfflq
gho hmh qhxwur frq orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld +Iljxud 814<d,1 Gh od srvlflq gho
fhqwur gh suhvlrqhv/ | sxhvwr txh ho d{lo hv gh frpsuhvlq/ vh ghgxfh txh kd| whqvlrqhv
gh frpsuhvlq d od ghuhfkd gho hmh qhxwur | wudfflrqhv d od l}txlhugd gh vwh1
Vdelhqgr txh od holsvh fhqwudo gh lqhufld wlhqh vhplhmhv u5 @ <> 35 fp | u+ @ 6> 3< fp
vhjq orv hmhv +|> }, > uhvshfwlydphqwh/ sxhgh rewhqhuvh wdpelq od srvlflq gho hmh qhxwur
phgldqwh od frqvwuxfflq jufd gh od Iljxud 814<e1 Reyldphqwh/ ho uhvxowdgr frlqflgh
frq ho fdofxodgr dqdowlfdphqwh1

+f, Whqvlrqhv p{lpdv


vwdv vh surgxfhq hq orv sxqwrv pv dohmdgrv gho hmh qhxwur txh/ vhjq od Iljxud
8153/ vrq orv sxqwrv H | I> gh frrughqdgdv +hq fp, H+y> z, @ +44> 4> 3> <, | I +y> z, @
+;> <> 4> <,= Sdud fdofxodu whqvlrqhv hq hvwrv sxqwrv hv qhfhvdulr wudqvirupdu sulphur
vxv frrughqdgdv do vlvwhpd gh hmhv sulqflsdohv1 Vh xvdq sdud hoor odv uhodflrqhv=

| @ y frv  . z vlq 
} @ y vlq  . z frv 

grqgh  hv ho qjxor txh irupdq orv hmhv +|> }, frq orv hmhv +y> z,= Vh rewlhqhq dv odv
frrughqdgdv +hq fp, H+|> }, @ + <> <<> 7> <4, | I +|> }, @ +9> 9:> 9> 4<,=

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


8161 IOH[LQ FRPSXHVWD HVYLDGD 4::

Ilj1 8153= Hmhpsor 8161415= glvwulexflq gh whqvlrqhv vreuh od vhfflq

Ilj1 8154= Hmhpsor 8161415= glvwulexflq gh whqvlrqhv vreuh ho dod lqihulru

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


4:; FDSWXOR 81 IOH[LQ FRPSXHVWD

Vxvwlwx|hqgr hvwdv frrughqdgdv hq od oh| gh whqvlrqhv vh wlhqh=

. @ 67> ;;7  7> 53;:  +.<> <<, . 48> 758  +7> <4, PSd
@ 485> 9: PSd +frpsuhvlq,
8 @ 67> ;;7  7> 53;:  +9> 9:, . 48> 758  +.9> 4<, PSd
@ . ;;> 9< PSd +wudfflq,

Sdud orv sxqwrv E+y> z, @ +:> <> 46> 4, | G+y> z, @ + 43> 4> 43> <,/ txh uhihulgrv d
orv hmhv sulqflsdohv +|> }, vrq E+|> }, @ +46> 7<> :> 54, | G+|> }, @ + 47> 58> 7> 4<,/ vh
wlhqhq odv whqvlrqhv=

 @ 67> ;;7  7> 53;:  +46> 7<, . 48> 758  +:> 54, PSd
@ ;<> 65 PSd +frpsuhvlq,
( @ 67> ;;7  7> 53;:  +.47> 58, . 48> 758  +.7> 4<, PSd
@ 63> 56 PSd +frpsuhvlq,

Sxhgh revhuyduvh txh odv whqvlrqhv hq hvwrv grv sxqwrv vrq phqruhv txh od whqvlq
p{lpd gh frpsuhvlq txh vh surgxfh hq ho sxqwr H1

+g, Glvwulexflq gh whqvlrqhv d or odujr gho dod lqihulru

Od glvwulexflq gh whqvlrqhv d or odujr gho dod lqihulru vh rewlhqh wud}dqgr sdudohodv


do hmh qhxwur sru ho sxqwr D | sru ho sxqwr D / h{wuhprv gh od plvpd +yhu Iljxud 8154,1
Ho ydoru gh odv whqvlrqhv qrupdohv hq orv sxqwrv D+y> z, @ +;> 7> 4> <, | D +y> z, @
+;> 7> 4> <, sxhghq fdofxoduvh vxvwlwx|hqgr orv ydoruhv gh vxv frrughqdgdv +D+|> }, @
+9> 57> 8> <6,/ D +|> }, @ +46> <5> 9> <9,, hq od h{suhvlq gh % =

  @ 67> ;;7  7> 53;:  +9> 57, . 48> 758  +.8> <6, PSd
@ .;5> ;8 PSd +wudfflq,
  @ 67> ;;7  7> 53;:  +46> <5, . 48> 758  +9> <9, PSd
@ ;6> 99 PSd +frpsuhvlq,

81615 Hvwxglr gluhfwr


Ho hvwxglr gluhfwr gh od h{lq frpsxhvwd hvyldgd sxhgh dfrphwhuvh lqyrfdqgr ho sulq0
flslr gh vxshusrvlflq | xwlol}dqgr orv uhvxowdgrv rewhqlgrv hq ho hvwxglr gho hvixhu}r
d{lo | ho hvwxglr gluhfwr gh od h{lq sxud hvyldgd1 Frqvlghuhprv dv od vlwxdflq gh
od Iljxud 8155d/ hq od txh dfwdq vreuh od vhfflq xq d{lo Q> vlwxdgr hq ho fhqwur gh
judyhgdg/ | xq prphqwr P > frqwhqlgr hq ho sodqr txh wlhqh sru wud}d od uhfwd pp =
$

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


8161 IOH[LQ FRPSXHVWD HVYLDGD 4:<

Ilj1 8155= Hvwxglr gluhfwr gh od h{lq frpsxhvwd hvyldgd

Oodpduhprv uu d od uhfwd txh sdvd sru J | txh wlhqh sru gluhfflq od txh whqgud ho

$
hmh qhxwur fruuhvsrqglhqwh d od dfwxdflq gho prphqwr hvyldgr P = Ho qjxor gh hvyldmh
 txh irupd ho yhfwru prphqwr frq od uhfwd uu vh sxhgh fdofxodu frpr hq od Vhfflq
71616 | uhvxowd txh
L+5
wdq  @  +8154,
L+
grqgh orv hmhv +|> }, vh fruuhvsrqghq frq od wud}d gho sodqr gh vrolflwdflq | ho yhfwru
prphqwr uhvshfwlydphqwh +yhu Iljxud 8155d,1
Dsolfdqgr ho sulqflslr gh vxshusrvlflq d odv h{suhvlrqhv rewhqlgdv sdud ho hvixhu}r
d{lo/ sru xqd sduwh/ | hq ho hvwxglr gluhfwr gh od h{lq hvyldgd/ sru rwud/ vh wlhqh
txh/ frqrflgd od gluhfflq gh od uhfwd uu / od whqvlq qrupdo hq xq sxqwr jhqulfr gh od
vhfflq T> vlwxdgr d xqd glvwdqfld u gh od uhfwd uu / vh sxhgh fdofxodu gh od irupd

 oo u
Q P
% @

+8155,
D Loo 

grqgh D hv ho uhd gh od vhfflq/ Poo @ P frv  hv od sur|hfflq gho prphqwr P vreuh


od uhfwd uu / Loo hv ho prphqwr gh lqhufld gh od vhfflq uhvshfwr d glfkd uhfwd | u vh


wrpd srvlwlyr vl ho sxqwr T hvw hq ho odgr hq ho txh Poo surgxfh frpsuhvlrqhv1




Od phqflrqdgd vlwxdflq gh h{lq frpsxhvwd sxhgh wdpelq lqwhusuhwduvh frpr


ghelgd d od dfwxdflq gh xqd ixhu}d qrupdo Q dfwxdqgr hq ho fhqwur gh suhvlrqhv S /

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


4;3 FDSWXOR 81 IOH[LQ FRPSXHVWD

h{fqwulfr/ vlwxdgr vreuh od wud}d gho sodqr gh vrolflwdflq pp | d xqd glvwdqfld h gho
fhqwur gh judyhgdg/ wdo txh Poo @ P frv  @  Q h frv  +grqgh Q wlhqh vljqr | h


vljxh ho frqyhqlr gh vljqrv gh u,/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 8155e1 Hqwrqfhv/ od
h{suhvlq +8155, sxhgh uhhvfuleluvh frpr
Q Q h frv 
% @ . u +8156d,
D Loo 
 
Q h frv 
@ 4. 2 u +8156e,
D uoo 

grqgh uoo @ Loo @D hv ho udglr gh jlur gh od vhfflq uhvshfwr gh od uhfwd uu =


s

D sduwlu gh od h{suhvlq +8156e, sxhgh rewhqhuvh od hfxdflq gho hmh qhxwur qq
 

frpr
u2
u @  oo
h frv  
4. 2 u@3 , +8157,
uoo h frv 
Sru wdqwr/ ho hmh qhxwur qq hv sdudohor d od uhfwd uu / | hvw vlwxdgr d xqd glvwdqfld


g @ +uoo2 @ m h frv  m, gh glfkd uhfwd | hq ho odgr frqwudulr gh vwd txh ho fhqwur gh




suhvlrqhv1 Hvwh uhvxowdgr mxvwlfd od frqvwuxfflq jufd gh od Iljxud 81561


Ghqlhqgr  frpr od glvwdqfld gho sxqwr T do hmh qhxwur/ gh irupd txh vhd srvlwlyd
vl ho sxqwr T | ho edulfhqwur J hvwq gho plvpr odgr gho hmh qhxwur/ | qhjdwlyd hq fdvr
frqwudulr/ od hfxdflq +8156e, sxhgh hvfuleluvh vlpsohphqwh frpr=
Q 
% @ +8158,
D g

Ilj1 8156= Ghwhuplqdflq jufd gh od srvlflq gho hmh qhxwur

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


8161 IOH[LQ FRPSXHVWD HVYLDGD 4;4

Ilj1 8157= Glvwulexflq gh whqvlrqhv hq h{lq frpsxhvwd hvyldgd

Vh sxhgh oohjdu do plvpr uhvxowdgr gluhfwdphqwh d sduwlu gh od klswhvlv gh Ehuqrxool0


Qdylhu | gh od oh| gh Krrnh/ |d txh vwdv lpsolfdq xqd glvwulexflq olqhdo gh whqvlrqhv/
frq ydoruhv sursruflrqdohv d od glvwdqfld do hmh qhxwur1 Dv/ revhuydqgr od Iljxud 8157/ |
oodpdqgr % @ Q@D d od whqvlq hq ho edulfhqwur/ vh wlhqh/ sru vhphmdq}d gh wulqjxorv/
txh=
%   Q 
@ , % @ % @ +8159,
% g g D g

Od hfxdflq +8158, hv xqd h{suhvlq dowhuqdwlyd d od rewhqlgd dqwhulruphqwh +Hfv1


+9144e, | +9145d,, | shuplwh ho fofxor gluhfwr gh odv whqvlrqhv hq h{lq frpsxhvwd
frqrflgd od srvlflq gho hmh qhxwur1
Frpr sxhgh revhuyduvh hq od Iljxud 8157/ od whqvlq p{lpd vh gd hq odv eudv pv
dohmdgdv gho hmh qhxwur | vx ydoru hv=
Q  pd{
% @
pd{
D g
+815:,

Hmhuflflr 8161514

Ghprvwudu txh od glvwulexflq gh whqvlrqhv gh od hfxdflq +8158,/ rewhqlgd hq ho


hvwxglr gluhfwr gh od h{lq frpsxhvwd hvyldgd/ hv htxlydohqwh d od gh hfxdflq +9145d,/
rewhqlgd hq ho hvwxglr vhjq orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


4;5 FDSWXOR 81 IOH[LQ FRPSXHVWD

Frqvlghuhprv orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld gh od vhfflq +|> },/ wdo frpr vh pxhvwudq
hq od Iljxud 81441 Wdo frpr vh ghprvwu hq od Vhfflq 81614/ od hfxdflq gho hmh qhxwur/
uhihulgd d glfkrv hmhv/ hv=
h+ | h5 }
4. 2 . 2 @3 +815;,
u5 u+

Od glvwdqfld  gh xq sxqwr T gh od vhfflq/ gh frrughqdgdv +|> }, uhihulgdv d orv


hmhv sulqflsdohv/ do hmh qhxwur vh sxhgh fdofxodu dqdowlfdphqwh frpr=

4 . eo+2+ . eo525
 @ u  5  + +815<,
e+2 2 . e52 2
o5 o+
Hq sduwlfxodu/ od glvwdqfld g gho fhqwur gh judyhgdg J+3> 3, do hmh qhxwur hv=

4
g @ u  +8163,
e+2 2 .  e52 2
o5 o+
Sru wdqwr/ od uhodflq @g hv vlpsohphqwh=

 h+ | h5 }
@4. 2 . 2 +8164,
g u5 u+

| od whqvlq hq ho sxqwr T hv=


 
Q  Q h+ | h5 }
% @ @ 4. 2 . 2 +8165,
D g D u5 u+

or txh ghpxhvwud od htxlydohqfld hqwuh odv grv h{suhvlrqhv rewhqlgdv sdud od oh| gh
whqvlrqhv1

Hmhpsor 8161514

Xqd slh}d gh vhfflq hq ] hvw vrphwlgd d xqd ixhu}d qrupdo gh frpsuhvlq Q @ 483
nQ/ dsolfdgd hq ho sxqwr S gh od Iljxud 8158 +frwdv hq fp1,1 Fdofxodu/ xwlol}dqgr odv
iupxodv gho hvwxglr gluhfwr gh od h{lq frpsxhvwd hvyldgd= +d, srvlflq | gluhfflq
gho hmh qhxwur/ +e, glvwulexflq gh whqvlrqhv | whqvlrqhv p{lpdv/ | +f, glvwulexflq gh
whqvlrqhv d or odujr gho dod lqihulru1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


8161 IOH[LQ FRPSXHVWD HVYLDGD 4;6

Ilj1 8158= Hmhpsor 8161514

Orv prphqwrv gh lqhufld gh od vhfflq uhvshfwr d orv hmhv edulfqwulfrv +y> z, ixhurq
fdofxodgrv hq ho Hmhpsor 8161415=

L @ 4=54<> ;9 fpe > L @ 5=9<4> ;9 fpe > L @ 4=68;> :5 fpe

Fdofxodprv dkrud orv prphqwrv gh lqhufld gh od vhfflq uhvshfwr gh orv hmhv +|> },
ghqlgrv sru od od wud}d gho sodqr gh vrolflwdflq JS | ho yhfwru prphqwr/ shushqglfxodu
d od dqwhulru1 Ho prphqwr irupd frq ho hmh z xq qjxor * ljxdo d=
4> 7 J
wdq * @ @ 3> 465 , * @ :> 85
43> 9

Sru wdqwr=
L . L L  L
L+ @ . frv 5*  L vlq 5*
5 5
@ 4<88> ;9  :43> :<  685> 8;
@ ;<5> 7< fpe
L . L L  L
L5 @  frv 5* . L vlq 5*
5 5
@ 4<88> ;9 . :43> ;; . 685> 8:;
@ 634<> 55: fpe

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


4;7 FDSWXOR 81 IOH[LQ FRPSXHVWD

Ilj1 8159= Hmhpsor 8161514= ghwhuplqdflq gh od srvlflq gho hmh qhxwur

L . L
L+5 @ vlq 5* . L frv 5*
5
@ 4<3> <;: . 4645> 4::
@ 4454> 4< fpe

+d, Srvlflq | gluhfflq gho hmh qhxwur


Ho qjxor gh hvyldmh  gh od uhfwd uu / sdudohod do hmh qhxwur qq > frq ho yhfwru
prphqwr/ vhjq ho hmh } +yhu Iljxud 8159,/ vh fdofxod hq od irupd
L+5 4454> 4<
wdq  @  @ @ 4> 5895
L+ ;7<> 7<
 @ 84> 7;J

Sru wdqwr/ ho qjxor gh od uhfwd uu uhvshfwr gho hmh y ydoh=

 @ <3J . * .  @ <3J . :> 85J  84> 7;J @ 79> 37J

| ho prphqwr gh lqhufld gh od vhfflq uhvshfwr gho hmh uu ydoh=


L . L L  L
Loo  @ . frv 5  L vlq 5
5 5
@ 4<88> ;9  59> :46  468:> ;5
@ 957> :8 fpe

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


8161 IOH[LQ FRPSXHVWD HVYLDGD 4;8

Ilj1 815:= Hmhpsor 8161514= fofxor gh odv glvwdqfldv do hmh qhxwur

Sxhvwr txh ho uhd gh od vhfflq hv D @ 76> 3 fp2 / ho udglr gh jlur gh vwd uhvshfwr
gho hmh uu ydoh=
2 @ Loo @ 47> 85< fp2
uoo 


D
Od h{fhqwulflgdg gho sxqwr S hv
s s
h@ h2 . h2 @ +43> 9,2 . +4> 7,2 @ 43> 9<5 fp

|/ sru wdqwr/ od glvwdqfld gho hmh qhxwur qq do hmh uu ydoh=
2
uoo

g @
mh frv m
47> 85<
@
m43> 9<5  frv +84> 7;J ,m
@ 5> 4;5 fp

+e, Glvwulexflq gh whqvlrqhv | whqvlrqhv p{lpdv

Od glvwulexflq gh whqvlrqhv hv wdo frpr vh uhsuhvhqw hq od Iljxud 8153/ yduldqgr


olqhdophqwh frq od glvwdqfld do hmh qhxwur1 Odv whqvlrqhv p{lpdv vh gdq hq orv sxqwrv
pv dohmdgrv gh vwh/ hv ghflu/ hq orv sxqwrv H | I=

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


4;9 FDSWXOR 81 IOH[LQ FRPSXHVWD

Vhjq vh pxhvwud hq od Iljxud 815:/ od glvwdqfld  do hmh qhxwur gh xq sxqwr jhqulfr


gh od vhfflq T/ gh frrughqdgdv T+y> z,/ sxhgh fdofxoduvh hq ixqflq gh od glvwdqfld g
| ho qjxor / hq od irupd=

 @ g.u
@ g . y vlq   z frv 

Dsolfdqgr hvwd h{suhvlq d orv sxqwrv H | I / gh frrughqdgdv +hq fp, H+y> z, @


+44> 4> 3> <, | I +y> z, @ +;> <> 4> <,> vh wlhqh  . @ <> 87: fp |  8 @ 8> 876 fp1 Odv
whqvlrqhv hq hvwrv sxqwrv vrq/ vhjq od hfxdflq +8158,=

483  43 <> 87:


. @
76  433e
 Sd @ 485> 96 PSd
5> 4;5
483  43 +8> 876,
8
76  433e
@  Sd @ .;;> 95 PSd
5> 4;5

Vl fdofxodprv odv whqvlrqhv hq orv sxqwrv E+y> z, @ +:> <> 46> 4, | G+y> z, @
+ 43> 4> 43> <,/ fx|dv glvwdqfldv do hmh qhxwur vrq   @ 8> 8;; fp |  ( @ 4> ;;9 fp/
uhvshfwlydphqwh/ vh wlhqh  @ ;<> 66 PSd | ( @ 63> 48 PSd1 Sxhgh revhuyduvh
txh odv whqvlrqhv hq hvwrv grv sxqwrv vrq phqruhv txh od whqvlq p{lpd gh frpsuhvlq
txh vh surgxfh hq ho sxqwr H1

+f, Glvwulexflq gh whqvlrqhv d or odujr gho dod lqihulru

Odv whqvlrqhv qrupdohv hq orv sxqwrv D+y> z, @ +;> 7> 4> <, | D +y> z, @ +;> 7> 4> <,
wdpelq sxhghq fdofxoduvh vxvwlwx|hqgr orv ydoruhv gh vxv glvwdqfldv do hmh qhxwur/
  @ 8> 4;6 fp |   @ 8> 55< fp/ hq od h{suhvlq gh % 1 Vxvwlwx|hqgr/ vh rewlhqh


 @ .;5> ;9 PSd |   @ ;6> 93 PSd1




817 Vhfflrqhv gh ydulrv pdwhuldohv

Frpr hq fdswxorv dqwhulruhv/ frqvlghuhprv xqd slh}d irupdgd sru ydulrv pdwhuldohv
gh irupd txh odv lqwhuflhv hqwuh hoorv vhdq sdudohodv d od gluhfwul} gh od slh}d1 Vhdq
H orv ydoruhv gh orv pgxorv gh hodvwlflgdg gh orv glihuhqwhv pdwhuldohv gh od slh}d/ |
vhdq q @ H @H orv fruuhvsrqglhqwhv frhflhqwhv gh htxlydohqfld uhvshfwr gho pgxor
gh hodvwlflgdg gh uhihuhqfld/ H= Frqvlghuhprv/ dvlplvpr/ frqrflgdv odv fdudfwhuvwlfdv
phfqlfdv gh odv vhfflq +yhu Vhfflq D15 gho Dsqglfh D,= fhqwur phfqlfr/ uhd
krprjhqhl}dgd | prphqwrv sulqflsdohv gh lqhufld phfqlfrv1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


8171 VHFFLRQHV GH YDULRV PDWHULDOHV 4;:

Vl xqd slh}d gh hvwd qdwxudoh}d hvw vrphwlgd d h{lq frpsxhvwd uhfwd vx hvwxglr
sxhgh uhdol}duvh dsolfdqgr ho sulqflslr gh vxshusrvlflq d orv uhvxowdgrv rewhqlgrv sdud
od dfwxdflq gho hvixhu}r d{lo +Vhfflq 616, | gho prphqwr hfwru +Vhfflq 719,1 Dv/
sru hmhpsor/ vxpdqgr odv hfxdflrqhv +614;, | +7197, vh wlhqh txh od whqvlq hq xq sxqwr
fxdotxlhud gh od vhfflq ydoh=
 
Q P5 |
% @ q  +8166d,
D L5
 
Q h+ |
@ q 4. 2 +8166e,
D u5

grqgh D hv ho uhd krprjhqhl}dgd/ L5 hv ho prphqwr sulqflsdo gh lqhufld phfqlfr


uhvshfwr do hmh }/ u5 2 @ L5 @ D hv ho udglr gh jlur phfqlfr gh od vhfflq uhvshfwr do hmh
}/ | h+ @ P5 @ Q hv od h{fhqwulflgdg1
Yhprv/ sru wdqwr/ txh odv h{suhvlrqhv rewhqlgdv sdud h{lq frpsxhvwd uhfwd gh
slh}dv gh xq qlfr pdwhuldo sxhghq jhqhudol}duvh do fdvr gh slh}dv gh ydulrv pdwhuldohv1
Dqorjdphqwh sxhgh kdfhuvh hq ho fdvr gh h{lq hvyldgd1

Hmhpsor 81714

Od slh}d gh krupljq suhwhqvdgr gh od Iljxud 815;d/ gh vhfflq uhfwdqjxodu e  k


+k @ 63 fp/ e @ 53 fp, | orqjlwxg o +o @ 8 p,/ vh ideulfd gh od vljxlhqwh pdqhud= +d,
vh whvdq 7 uhgrqgrv gh dfhur gh glphwur ! @ 53 pp/ vlwxdgrv hq krul}rqwdo/ frq xqd
ixhu}d I @ 5> 8 nQ fdgd xqr/ +e, vh krupljrqd od vhfflq uhfwdqjxodu gh pdqhud txh orv
uhgrqgrv whqjdq xq uhfxeulplhqwr u @ 8 fp/ phglgr ghvgh orv fhqwurv gh orv uhgrqgrv
d od edvh gh od yljd/ | +f, xqd yh} hqgxuhflgr ho krupljq vh fruwdq orv uhgrqgrv sru orv
h{wuhprv DD | EE  = Orv pgxorv hovwlfrv gho krupljq | gho dfhur vrq H @ 58 JSd
| H@ @ 533 JSd/ uhvshfwlydphqwh1 Fdofxodu= +d, od glvwulexflq gh whqvlrqhv uhvxowdqwh
gho surfhvr gh ideulfdflq hq ho krupljq/ +e, od whqvlq lqlfldo hq orv uhgrqgrv/ +f, ho
dfruwdplhqwr | od fxuydwxud lqlfldo gh od slh}d/ +g, odv whqvlrqhv vreuh ho krupljq | ho
dfhur sdud xq prphqwr hfwru gh P5 @ 8 nQp | +h, od fxuydwxud qdo gh od slh}d1

Ho uhd gh dfhur hv D@ @ 7 { +  52 ,@7 @ 45> 8: fp2 = Ho uhd gh krupljq hv


D @ 53  63  D@ @ 8;:> 76 fp2 = Wrpdqgr frpr pdwhuldo gh uhihuhqfld ho krupljq
+H @ H ,/ ho frhflhqwh gh htxlydohqfld gho dfhur hv q@ @ H@ @H @ ;= Dghpv/ ho uhd
krprjhqhl}dgd gh od vhfflq ydoh D @ D . q@ D@ @ 9;;> 3 fp2 =

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


4;; FDSWXOR 81 IOH[LQ FRPSXHVWD

Ilj1 815;= Hmhpsor 81714

Ho fhqwur phfqlfr gh od vhfflq hvw hq +yhu Iljxud 815;e,=


933> 3  3 . +;  4,  45> 8:  +43,
|C @ @ 4> 5:5 fp
9;;> 3
phglgrv ghvgh ho fhqwur jhrpwulfr gho uhfwqjxor gh od vhfflq1 Ho prphqwr phfqlfr
gh lqhufld uhvshfwr do hmh } hv=

53  63 . 53  63  +4> 5:5,2 . +;  4,  45> 8:  +;> :5;,2


4
L5 @
45
@ 85=969> 69 fpe

+d, Ho khfkr gh fruwdu orv uhgrqgrv hv htxlydohqwh d dsolfdu xqd ixhu}d gh 7I @ 43 nQ


gh frpsuhvlq frq xqd h{fhqwulflgdg gh h+ @  +k@5  v  u, @  +48> 3  4> 5:5  8> 3,
@  ;> :5; fp vreuh odv vhfflrqhv h{wuhpdv1 Hvwr suryrfd xq prphqwr hfwru xqliruph
gh ydoru P5 @ Q h+ @ +43  43 ,  +;> :5;  4332 , @  ;> :5;  432 Qp1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


8171 VHFFLRQHV GH YDULRV PDWHULDOHV 4;<

Hvwd h{lq frpsxhvwd surgxfh hq ho krupljq xqd glvwulexflq olqhdo gh whqvlrqhv


wdo txh odv whqvlrqhv p{lpdv vrq=
;> :5;  432  .49> 5:  4332
   
J 43  43
9;;> 3  433e 8> 59  433e
 @  Sd
@ .3> 44; PSd
;> :5;  432  46> :6  4332
   
J 43  43
9;;> 3  433e 8> 59  433e
 @   Sd
@ 3> 6:6 PSd
gh wudfflq | frpsuhvlq/ uhvshfwlydphqwh1

+e, Od whqvlq hq ho dfhur ghvsxv gho surfhvr gh ideulfdflq hv


5> 8  43
J@
6> 475  433e
@
# $
;> :5;  432  ;> :5;  4332
  
43  43
9;;> 3  433e 8> 59  433e
.;  Sd

@ . 8/968 PSd
grqgh ho sulphu wuplqr fruuhvsrqgh d od whqvlq gh suhwhqvdgr | ho vhjxqgr uhsuhvhqwd
od suglgd gh whqvlq do fruwdu orv uhgrqgrv1
Od glvwulexflq gh whqvlrqhv hq od vhfflq sxhgh yhuvh hq od Iljxud 815;f1 Revu0
yhvh txh hvwd glvwulexflq gh whqvlrqhv hv dxwrhtxloleudgd/ do qr dfwxdu vreuh od slh}d
vrolflwdflq h{whulru dojxqd1

+f, Ho dfruwdplhqwr lqlfldo gh od slh}d hv


43  43  8
oJ @ p @ 5> <4  433D p
Qo
58  43b  9;;> 3  433e
@
HD
| od fxuydwxud lqlfldo vh sxhgh fdofxodu frpr
43  43  ;> :5;  4332  8 3
@  6> 65  433e p3
P5 o
"J5 @
58  43b  8> 59  433e
@ p
H L5
or txh lpsolfd xq udglr gh fxuydwxud gh J5 @ 6=347 p/ frq ho fhqwur gh fxuydwxud sru
ghedmr gh od slh}d1

+g, Od dfwxdflq gh xq prphqwr hfwru srvlwlyr P5 @ 8 nQp lpsolfd xqrv lqfuh0


phqwrv gh whqvlq hq ho krupljq gh
8  43  49> 5:  4332

8> 59  433e
@  Sd @ 4> 87: PSd

8  43  46> :6  4332
 

8> 59  433e
 @  Sd @ .4> 638 PSd

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


4<3 FDSWXOR 81 IOH[LQ FRPSXHVWD

gh frpsuhvlq | wudfflq uhvshfwlydphqwh | xq lqfuhphqwr gh whqvlq hq ho dfhur gh

8  43  ;> :5:  4332


 
@ @  ; 
8> 59  433e
Sd @ . 9/96: PSd

Odv whqvlrqhv qdohv hq ho krupljq vrq/ sru wdqwr/

s @ J .   @  4> 75< PSd


 s  @ J .  @ . 3> <65 PSd
 

| hq ho dfhur

s@ @ J@ . @ @ . 45> 5:6 PSd

Od glvwulexflq qdo gh whqvlrqhv hq od vhfflq sxhgh yhuvh hq od Iljxud 815;g1

+h, Ho lqfuhphqwr gh fxuydwxud ghelgr d od dfflq gho prphqwr hv

8  43  8
p3 @ 4> <3  433 p3
P5 o
58  43b  8> 59  433e
"5 @ @
H L5
| od fxuydwxud qdo hv

"s5 @ "J5 . "5 @ 4> 89;  433 p3

or txh lpsolfd xq udglr gh fxuydwxud gh s5 @ 96:> :9 p/ frq ho fhqwur gh fxuydwxud sru
hqflpd gh od slh}d1

818 Qfohr fhqwudo gh od vhfflq

Vh kd frpsuredgr |d dqwhulruphqwh txh hq xqd vhfflq vrphwlgd d h{lq frpsxhvwd/


uhfwd r hvyldgd/ vl ho fruuhvsrqglhqwh fhqwur gh suhvlrqhv vh dfhufd do fhqwur gh jud0
yhgdg gh od vhfflq/ hvwr hv/ od h{fhqwulflgdg glvplqx|h/ ho prphqwr hfwru wlhqh xqd
phqru lpsruwdqfld uhodwlyd iuhqwh do d{lo | ho hmh qhxwur vh dohmd gho edulfhqwur gh od
vhfflq | wrgd hood hvwdu vrphwlgd d wudfflq r frpsuhvlq/ vhjq vhd ho vljqr gho d{lo1
Sru ho frqwudulr/ vl ho fhqwur gh suhvlrqhv vh dohmd gho fhqwur gh judyhgdg/ hvwr hv/ od
h{fhqwulflgdg dxphqwd/ od h{lq wlhqh pd|ru lpsruwdqfld uhodwlyd/ | ho hmh qhxwur vh
dfhufd do fhqwur gh judyhgdg gh od vhfflq h lqwhuvhfwd d od vhfflq glylglqgrod hq grv
}rqdv/ xqd wudfflrqdgd | rwud frpsulplgd1 Hq uhvxphq/ ho khfkr gh txh ho hmh qhxwur
fruwh r qr d od vhfflq ghshqgh gh od h{fhqwulflgdg gh od ixhu}d qrupdo dsolfdgd | qr
gho ydoru gh vwd1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


8181 QFOHR FHQWUDO GH OD VHFFLQ 4<4

Ilj1 815<= Qfohr fhqwudo gh xqd vhfflq

Flhuwrv pdwhuldohv/ frpr ho krupljq r od pdpsrvwhud/ wlhqhq xqd uhvlvwhqfld d


wudfflq px| shtxhd hq uhodflq d vx uhvlvwhqfld d frpsuhvlq1 Sru or wdqwr/ lqwhuhvd
frqrfhu fxo hv od }rqd hq txh sxhgh hvwdu vlwxdgr ho sxqwr gh dsolfdflq gh xqd ixhu}d
qrupdo txh dfwd vreuh od vhfflq/ sdud txh vwd hvw vrphwlgd d frpsuhvlq1
Vh ghqh ho qfohr fhqwudo gh xqd vhfflq frpr ho oxjdu jhrpwulfr gh orv sxqwrv
wdohv txh/ wrpdgrv frpr fhqwur gh suhvlrqhv hq wudfflq r frpsuhvlq h{fqwulfdv/
surgxfhq whqvlrqhv qrupdohv gho plvpr vljqr hq wrgrv orv sxqwrv gh od vhfflq1
Sdud ghwhuplqdu ho qfohr fhqwudo kduhprv xvr gh odv vljxlhqwhv surslhgdghv=

d, sdud txh od vhfflq hvw vrphwlgd d whqvlrqhv qrupdohv gho plvpr vljqr hv qhfhvdulr
| vxflhqwh txh ho hmh qhxwur qr fruwh d od vhfflq1

e, ho fhqwur gh suhvlrqhv | ho hmh qhxwur vrq/ uhvshfwlydphqwh/ sxqwr dqwlsror | uhfwd


dqwlsrodu uhvshfwr d od holsvh gh lqhufld gh od vhfflq1

Sru frqvljxlhqwh/ ho qfohr fhqwudo gh xqd vhfflq hvw irupdgr sru orv sxqwrv
lqwhulruhv d xqd fxuyd fhuudgd/ oxjdu jhrpwulfr gh orv dqwlsrorv/ uhvshfwr d od holsvh
fhqwudo gh lqhufld/ gh odv uhfwdv wdqjhqwhv txh irupdq od hqyroyhqwh frqyh{d gh od
vhfflq1
Ho frqfhswr gh qfohr fhqwudo gh xqd vhfflq sxhgh ylvxdol}duvh frq pv idflolgdg
vl vh wlhqh hq fxhqwd txh/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 815<=

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


4<5 FDSWXOR 81 IOH[LQ FRPSXHVWD

41 ho qfohr fhqwudo hv xq uhflqwr fhuudgr1 Vl qr or ixhvh/ lqfoxlud qhfhvduldphqwh


sxqwrv lqqlwdphqwh dohmdgrv gho fhqwur gh judyhgdg/ or fxdo hv lpsrvleoh/ |d txh
d fhqwurv gh suhvlrqhv vxflhqwhphqwh dohmdgrv gho edulfhqwur ohv fruuhvsrqghq
hmhv qhxwurv vxflhqwhphqwh su{lprv d vwh txh fruwdudq d od vhfflq1

51 ho qfohr fhqwudo lqfox|h do edulfhqwur gh od vhfflq frpr sxqwr lqwhulru/ |d txh


d fhqwurv gh suhvlrqhv vxflhqwhphqwh su{lprv do fhqwur gh judyhgdg ohv fruuhv0
srqghq hmhv qhxwurv vxflhqwhphqwh dohmdgrv gh vwh frpr sdud qr fruwdu d od
vhfflq1

61 ho qfohr fhqwudo hv xq uhflqwr frqh{r | frqyh{r1 Vl qr or ixhvh/ vh srgudq wud}du


uhfwdv txh fruwdvhq od fxuyd iurqwhud gh glfkr uhflqwr hq/ do phqrv/ fxdwur sxqwrv1
Hvwr vxsrqgud txh ghvgh orv sxqwrv dqwlsroduhv gh glfkdv uhfwdv vh srgudq wud}du/
do phqrv/ fxdwur hmhv qhxwurv wdqjhqwhv d od hqyroyhqwh frqyh{d gh od vhfflq/ or
fxdo hv lpsrvleoh1

71 ho qfohr fhqwudo hv lqwhulru d od hqyroyhqwh frqyh{d gh od vhfflq/ |d txh orv


fhqwurv gh suhvlrqhv vrq orv sxqwrv sru orv txh sdvd od uhvxowdqwh gh odv whqvlrqhv
qrupdohv txh dfwdq vreuh od vhfflq> vl vwdv vrq wrgdv gho plvpr vljqr +wudfflq
r frpsuhvlq,/ vx uhvxowdqwh gheh sdvdu qhfhvduldphqwh sru xq sxqwr lqwhulru d
od hqyroyhqwh frqyh{d1

Wdqwr ho frqfhswr frpr od ghqlflq | ho pwrgr gh fofxor gho qfohr fhqwudo vh


ghehq d Euhvvh/ txh orv lqfox| hq vx oleur vreuh Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv/ sxeolfdgr hq
4;8<1 Yhdprv/ d frqwlqxdflq/ fpr vh ghwhuplqd ho qfohr fhqwudo gh dojxqdv vhfflrqhv
sduwlfxoduhv1

81814 Vhfflq flufxodu


Hq xqd vhfflq flufxodu gh udglr U fxdotxlhu hmh txh sdvh sru ho fhqwur gho fufxor hv
hmh sulqflsdo gh lqhufld | ho udglr gh jlur fruuhvsrqglhqwh hv
 2
 Ue @7
u2 @ @
L U
@ +8167,
D  U2 5
Sru vlphwud udgldo/ ho qfohr fhqwudo gh xqd vhfflq flufxodu vhu xq fufxor frqfqwulfr
+yhu Iljxud 8163,1 Fdofxodprv ho udglr gho qfohr fhqwudo lpsrqlhqgr txh ho hmh qhxwur
vhd wdqjhqwh d od vhfflq1 Wrphprv/ sru hmhpsor/ ho fdvr gh wdqjhqfld hq od eud
lqihulru gho fufxor/ gh hfxdflq | @ U1 Lghqwlfdqgr hvwd hfxdflq frq od h{suhvlq
jhqhudo gho hmh qhxwur hq h{lq frpsxhvwd uhfwd douhghgru gho hmh }/
h+ |
4. 2 @ 3 +8168,
u5

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


8181 QFOHR FHQWUDO GH OD VHFFLQ 4<6

Ilj1 8163= Qfohr fhqwudo gh xqd vhfflq flufxodu

vh wlhqh=
h +U, U
4. @3 , h@ +8169,
+U@5,2 7

grqgh h hv ho udglr gho fufxor txh fruuhvsrqgh do qfohr fhqwudo gh od vhfflq flufxodu
gh udglr U1

81815 Vhfflq frurqd flufxodu


Hq xqd vhfflq frurqd flufxodu gh udglrv Ue | U / h{whulru h lqwhulru/ uhvshfwlydphqwh/
fxdotxlhu hmh txh sdvh sru ho fhqwur gho fufxor hv hmh sulqflsdo gh lqhufld | ho udglr gh
jlur fruuhvsrqglhqwh hv
 +Uee  Ue ,@7 Ue2 . U2
u2 @
L
@ @ +816:,
D  +Ue2  U2 , 7
Sru vlphwud udgldo/ ho qfohr fhqwudo gh xqd vhfflq frurqd flufxodu vhu xq fufxor
frqfqwulfr1 Dsolfdqgr xq surfhvr vlplodu do xwlol}dgr sdud od vhfflq flufxodu/ fdofxod0
prv ho udglr gho qfohr fhqwudo lpsrqlhqgr txh ho hmh qhxwur vhd wdqjhqwh d od vhfflq/
sru hmhpsor/ hq od eud lqihulru gho fufxor/ gh hfxdflq | @ Ue = Lghqwlfdqgr hvwd
hfxdflq frq od h{suhvlq jhqhudo gho hmh qhxwur hq h{lq frpsxhvwd uhfwd douhghgru
gho hmh }/ vh wlhqh

h +Ue , Ue2 . U2 Ue


4. -2e n-2 @ 3 , h@ A +816;,
7Ue 7
e
grqgh h hv ho udglr gho fufxor txh fruuhvsrqgh do qfohr fhqwudo gh od vhfflq frurqd
flufxodu1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


4<7 FDSWXOR 81 IOH[LQ FRPSXHVWD

Ilj1 8164= Qfohr fhqwudo gh xqd vhfflq uhfwdqjxodu

81816 Vhfflq uhfwdqjxodu

Od hqyroyhqwh frqyh{d xqd vhfflq uhfwdqjxodu gh glphqvlrqhv e { k hv od sursld


vhfflq1 Orv udglrv gh jlur uhvshfwr d orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld vrq u52 @ k2 @45 |
u+2 @ e2 @451 Frqvlghuhprv hq sulphu oxjdu xq hmh qhxwur frlqflghqwh frq ho odgr FG/ gh
hfxdflq | @ k@5> ho fhqwur gh suhvlrqhv fruuhvsrqglhqwh hv ho sxqwr P/ | od hfxdflq
gho hmh qhxwur hv=
h + 2 , k
4. 2 @3 , h @ +816<,
u5 9

Gh irupd dqorjd/ sdud ho hmh qhxwur frlqflghqwh frq ho odgr DG> gh hfxdflq } @
e@5/ ho fhqwur gh suhvlrqhv hv ho sxqwr Q frq h{fhqwulflgdg h @ e@9=
Fxdqgr ho fhqwur gh suhvlrqhv uhfruuh ho vhjphqwr PQ> orv fruuhvsrqglhqwhv hmhv
qhxwurv jludq douhghgru gho sxqwr G/ |d txh G hv ho dqwlsror gh od uhfwd PQ uhvshfwr d
od holsvh fhqwudo gh lqhufld gh od vhfflq1 Sru greoh vlphwud uhvshfwr d orv hmhv +|> },/ ho
qfohr fhqwudo hv xq urper gh gldjrqdohv k@6 | e@6/ uhvshfwlydphqwh/ vhjq vh revhuyd
hq od Iljxud 81641

81817 Vhfflq hq greoh W

Od hqyroyhqwh frqyh{d gh xqd vhfflq hq greoh W vlpwulfd hv xq uhfwqjxor/ wdo frpr


vh pxhvwud hq od Iljxud 81651 Sru wdqwr/ ho qfohr fhqwudo vhu xq urper frpr hq ho

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


8181 QFOHR FHQWUDO GH OD VHFFLQ 4<8

Ilj1 8165= Qfohr fhqwudo gh xqd vhfflq hq greoh W

fdvr dqwhulru/ shur odv orqjlwxghv gh vxv gldjrqdohv yhqguq gdgdv sru orv udglrv gh
jlur gh od vhfflq hq fxhvwlq1
Od srvlflq gho sxqwr P od rewhqhprv gh frqvlghudu txh ho odgr FG/ gh hfxdflq
| @ k@5/ hv ho hmh qhxwur fruuhvsrqglhqwh d txh P vhd fhqwur gh suhvlrqhv=
h + 2 , 5 u52
4. @3 , h @ +8173,
u52 k
|/ sdud ho sxqwr Q | vx hmh qhxwur fruuhvsrqglhqwh DG> gh hfxdflq } @ e@5/ vh wlhqh=
h 2K 5 u+2
4. @3 , h @  +8174,
u+2 e

Hmhpsor 81814

Glexmdu ho qfohr fhqwudo gh od vhfflq ] gh od Iljxud 8166 +frwdv hq fp,1

Odv fdudfwhuvwlfdv jhrpwulfdv gh od vhfflq vrq +yhu Hmhpsor 8161414,=

D @ 76> 3 fp2 L+ @ 743> 9 fpe L5 @ 6=834> 3 fpe

frq orv hmhv sulqflsdohv +|> }, irupdqgr xq qjxor  @ 63> :; frq orv hmhv +y> z, = Sru
wdqwr/ orv udglrv gh jlur vrq=
L+
u+2 @ @ <> 9 fp2 u52 @ @ ;4> 7 fp2
743> 9 6=834> 3
@
D 76> 3 76> 3

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


4<9 FDSWXOR 81 IOH[LQ FRPSXHVWD

Ilj1 8166= Vhfflq gho Hmhpsor 81814

Sdud rewhqhu ho qfohr fhqwudo kdooduhprv orv fhqwurv gh suhvlrqhv fruuhvsrqglhqwhv


d orv hmhv qhxwurv hqyroyhqwhv gh od vhfflq +Iljxud 8167d,1 Od hfxdflq gho hmh qhxwur
hq ixqflq gh odv h{fhqwulflgdghv gho fhqwur gh suhvlrqhv hv=
h+ | h5 }
4. . 2 @3
u52 u+

| odv frrughqdgdv gho fhqwur gh suhvlrqhv/ hq ixqflq gh odv frrughqdgdv gh orv sxqwrv
gh lqwhuvhfflq gho hmh qhxwur frq orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld +d> e,/ vrq=

u52 u+2
h+ @  h5 @ 
d e

Od hfxdflq gho hmh qhxwur q / uhihulgd d orv hmhv sulqflsdohv gh od vhfflq hv=

| @ 3> 93 }  43> 69

txh sxhgh hvfuleluvh hq irupd fdqqlfd frpr


| }
. @4
43> 69 4:> 5:
| odv frrughqdgdv gh orv sxqwrv gh lqwhuvhfflq gho plvpr frq orv hmhv sulqflsdohv vrq=

d @ 43> 69 fp e @ .4:> 5: fp

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


8181 QFOHR FHQWUDO GH OD VHFFLQ 4<:

oxhjr/ ho fhqwur gh suhvlrqhv S dvrfldgr do hmh qhxwur q wlhqh odv vljxlhqwhv frrughqd0
gdv=
;4> 7
h+ @  @ . :> ;9 fp
43> 69
<> 9
h5 @  @ 3> 88 fp
4:> 5:
Uhslwlhqgr ho surfhvr sdud ho hmh qhxwur q2 / gh hfxdflq=
+
d2 @ .45> <5 fp
| @ 3> 9 } . 45> <5
e2 @ 54> :4 fp

vh rewlhqhq odv frrughqdgdv gho fhqwur gh suhvlrqhv fruuhvsrqglhqwh S2 =


;4> 7
h+2 @  @ 9> 63 fp
45> <5
<> 9
h52 @  @ .3> 77 fp
54> :4
Sdud ho hmh qhxwur q > gh hfxdflq=
+
d @ .8;> 3; fp
| @ 43> 79 } . 8;> 3;
e @ . 8> 88 fp

odv frrughqdgdv gho fhqwur gh suhvlrqhv S vrq=


;4> 7
h+ @  @ 4> 73 fp
8;> 3;
<> 9
h5 @  @ 4> :6 fp
8> 88
Sdud ho hmh qhxwur qe > gh hfxdflq=
+
de @ .93> 44 fp
| @ 43> 54 } . 93> 44
ee @ 8> ;< fp

odv frrughqdgdv gho fhqwur gh suhvlrqhv Se vrq=


;4> 7
h +e @  @ 4> 68 fp
93> 44
<> 9
h 5e @  @ .4> 96 fp
8> ;<
Sdud ho hmh qhxwur qD > gh hfxdflq=
+
dD @ 58> 97 fp
| @ 4> 9; }  58> 97
eD @ 48> 4: fp

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


4<; FDSWXOR 81 IOH[LQ FRPSXHVWD

Ilj1 8167= Qfohr fhqwudo gh od vhfflq gho Hmhpsor 81814

odv frrughqdgdv gho fhqwur gh suhvlrqhv SD vrq=


;4> 7
h+D @  @ .6> 4: fp
58> 97
<> 9
h5D @  @ .3> 96 fp
48> 4:
Ilqdophqwh sdud ho hmh qhxwur qS > gh hfxdflq=
+
dS @ .54> 6< fp
| @ 4> :4 } . 54> 6<
eS @ .45> 84 fp

odv frrughqdgdv gho fhqwur gh suhvlrqhv SS vrq=


;4> 7
h+S @  @ 6> ;4 fp
54> 6<
<> 9
h5S @  @ 3> :: fp
45> 84
Ho qfohr fhqwudo gh od vhfflq hv/ sru or wdqwr/ ho uhflqwr frqyh{r olplwdgr sru od
sroljrqdo fhuudgd txh xqh orv fhqwurv gh suhvlrqhv rewhqlgrv S d SS +Iljxud 8167e,1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


9 Hvixhu}r Fruwdqwh

914 Lqwurgxfflq

Vh glfh txh xqd vhfflq gh xqd slh}d hvw vrphwlgd d fl}doodplhqwr r fruwdgxud fxdqgr
vreuh hood dfwd xq hvixhu}r fruwdqwh/ hv ghflu/ xqd uhvxowdqwh gh ixhu}dv sdudohodv do
sodqr gh od vhfflq1 Gdgr txh od h{lvwhqfld gh hvixhu}r fruwdqwh lpsolfd od h{lvwhqfld
gh xq prphqwr hfwru yduldeoh/ xqd uhedqdgd glihuhqfldo gh xqd slh}d vrphwlgd d
fruwdgxud hvw wdpelq vrphwlgd d h{lq1 Yhuhprv hq or txh vljxh txh/ d phqxgr/
hv qhfhvdulr uhfrugdu hvwh khfkr sdud surfhghu do hvwxglr gh odv whqvlrqhv surgxflgdv
sru od frpelqdflq gh prphqwr hfwru yduldeoh | hvixhu}r fruwdqwh1 Dglflrqdophqwh/
sxhghq dfwxdu vreuh od vhfflq xq hvixhu}r d{lo |2r xq prphqwr wruvru1 Hq wdo fdvr/ |
vxsrqlhqgr txh ho sulqflslr gh vxshusrvlflq hv dsolfdeoh/ orv uhvxowdgrv rewhqlgrv hq
hvwh Fdswxor ghehq frpsohwduvh frq orv rewhqlgrv hq orv Fdswxorv fruuhvsrqglhqwhv1
Od dfwxdflq gh xq hvixhu}r fruwdqwh W vreuh od vhfflq lpsolfd od h{lvwhqfld gh xqd
glvwulexflq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv  vreuh ho sodqr gh od vhfflq/ gh wdo irupd txh
vh fxpsod od uhodflq lqwhjudo= ]

W @  gV +914,
7
Hvwd hfxdflq yhfwruldo sxhgh h{suhvduvh/ uhihulgd d orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld gh od
vhfflq/ +|> },/ frpr grv hfxdflrqhv lqwhjudohv hvfdoduhv=
] ]
W+ @  %+ gV > W5 @  %5 gV +915,
7 7
grqgh W+ > W5 vrq odv frpsrqhqwhv gho hvixhu}r fruwdqwh |  %+ >  %5 odv frpsrqhqwhv gh
od whqvlq wdqjhqfldo1
Odv hfxdflrqhv dqwhulruhv qr edvwdq sdud ghwhuplqdu od glvwulexflq gh whqvlrqhv
wdqjhqfldohv/ vlhqgr qhfhvdulr/ frpr hq orv fdswxorv dqwhulruhv/ kdfhu klswhvlv vreuh
od ghirupdflq gh od uhedqdgd1 Glvwlqwdv klswhvlv gh ghirupdflq gdq oxjdu d glvwlq0
wrv uhvxowdgrv1 Hq or txh vljxh vh frqvlghud/ sulphur/ od oodpdgd whrud hohphqwdo gh

4<<

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


533 FDSWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

od fruwdgxud/ edvdgd hq xqd klswhvlv gh ghirupdflq px| vlpsoh1 Vh hvwxgld/ d frqwl0


qxdflq/ od whrud gh od fruwdgxud gh Frooljqrq/ edvdgd hq od klswhvlv gh ghirupdflq
d h{lq gh Vdlqw0Yhqdqw +klswhvlv jhqhudol}dgd gh Ehuqrxlool0Qdylhu,1

915 Whrud hohphqwdo gh od fruwdgxud

Od klswhvlv pv vlpsoh txh sxhgh kdfhuvh uhvshfwr d od ghirupdflq gh xqd uhedqdgd


gh xqd slh}d sulvpwlfd vrphwlgd d fruwdgxud hv txh odv vhfflrqhv wudqvyhuvdohv shupd0
qhfhq sodqdv | vh pxhyhq sdudohodv d v plvpdv hq od gluhfflq gho hvixhu}r fruwdqwh1
Hq wdo fdvr/ hq xqd uhedqdgd gh orqjlwxg g{ wdo frpr od prvwudgd hq od Iljxud 914/
vrphwlgd d od dfflq gh xq hvixhu}r fruwdqwh hq xqd ghwhuplqdgd gluhfflq/ xqd vhfflq
frpr od V2 whqgu uhvshfwr d rwud lqqlwdphqwh su{lpd V xq ghvsod}dplhqwr uhodwlyr
gh ydoru gy> hq od gluhfflq gho fruwdqwh dfwxdqwh1 Od glvwruvlq dqjxodu surgxflgd hq
xq sxqwr fxdotxlhud gh od uhedqdgd yhqgu gdgd sru=

gy
@ +916,
g{
Sru wdqwr/ od uhedqdgd hvw vrphwlgd d xq hvwdgr gh glvwruvlq xqliruph gh ydoru 1 Vl
vh fxpsoh od oh| gh Krrnh/ od whqvlq wdqjhqfldo txh dfwd hq xq sxqwr fxdotxlhud gh
od vhfflq ydoh=
 @ J +917,

grqgh J hv ho pgxor gh uljlgh} wudqvyhuvdo gho pdwhuldo gh od slh}d1

Ilj1 914= Klswhvlv gh ghirupdflq gh od Whrud hohphqwdo

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


9151 WHRUD HOHPHQWDO GH OD FRUWDGXUD 534

Frpr od uhvxowdqwh gh hvwdv whqvlrqhv gheh vhu ljxdo do hvixhu}r fruwdqwh/ vh wlhqh
xqd glvwulexflq xqliruph gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv/ gh gluhfflq frlqflghqwh frq od gho
hvixhu}r fruwdqwh/ | gh ydoru=
W
@ +918,
D
grqgh D hv ho uhd gh od vhfflq1 Od glvwruvlq dqjxodu ydogu hqwrqfhv=
W
@ +919,
JD
Qwhvh txh ho dodujdplhqwr gh xqd eud fxdotxlhud/ sru hmhpsor/ ho gh od eud txh xqh
orv fhqwurv gh judyhgdg gh odv grv vhfflrqhv h{wuhpdv gh od uhedqdgd/ ylhqh gdgr sru=

+g{2 .gy 2 , 2 g{



% @ +91:d,
g{
@ +4 .  2 , 2  4

+91:e,
2
* +91:f,
5
Do vhu shtxhr ho ydoru gh od glvwruvlq dqjxodu / hvwh dodujdplhqwr orqjlwxglqdo sxhgh
vxsrqhuvh ghvsuhfldeoh |/ sru wdqwr/ qr vh surgxfhq whqvlrqhv qrupdohv dvrfldgdv d od
dfflq gho hvixhu}r fruwdqwh1
Hvwd whrud hohphqwdo gh od fruwdgxud qr hv uljxurvdphqwh dgplvleoh srutxh qr fxp0
soh odv frqglflrqhv gh htxloleulr lqwhulru gho volgr/ wdo frpr vh hqxqfldurq hq ho Fdswxor
4 |/ hq sduwlfxodu/ ylrod ho sulqflslr gh uhflsurflgdg gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv1 Hq
hihfwr/ frqvlghuhprv xqd vhfflq gh xqd slh}d vrphwlgd d hvixhu}r fruwdqwh yhuwlfdo |

Ilj1 915= Whqvlrqhv wdqjhqfldohv vreuh ho frqwruqr gh od vhfflq

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


535 FDSWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

Ilj1 916= Dsolfdflrqhv gh od whrud hohphqwdo= xqlrqhv ureorqdgdv r vrogdgdv

xq hohphqwr gh glfkd vhfflq su{lpr do frqwruqr/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud


9151 Vl od whqvlq wdqjhqfldo  vreuh glfkr hohphqwr hv yhuwlfdo/ wdo frpr fruuhvsrqgh
vhjq od whrud hohphqwdo/ hvwd whqvlq sxhgh ghvfrpsrqhuvh hq xqd frpsrqhqwh qru0
pdo do frqwruqr/  ? / | rwud wdqjhqfldo do plvpr/  | 1 Vhjq ho sulqflslr gh uhflsurflgdg/
vreuh od vxshuflh odwhudo gh od slh}d/ ruwrjrqdo d od vhfflq uhfwd/ gheh h{lvwlu xqd
frpsrqhqwh ljxdo | rsxhvwd d  ? 1 Shur/ hq jhqhudo/ hvwd vxshuflh odwhudo gh od slh}d
hvw oleuh gh whqvlrqhv/ oxhjr  ? gheh vhu qxod1 Sru wdqwr/ od qlfd gluhfflq srvleoh gh
od whqvlq wdqjhqfldo/ hq sxqwrv su{lprv do frqwruqr gh od vhfflq/ hv od wdqjhqwh do
surslr frqwruqr/ frqwuduldphqwh d od klswhvlv lqlfldo gh txh od gluhfflq gh od whqvlq
wdqjhqfldo frlqflgh frq od gho hvixhu}r fruwdqwh dfwxdqwh1
Hvwd lqfrqvlvwhqfld ghpxhvwud txh od whrud hohphqwdo gh od fruwdgxud vh edvd hq xqd
klswhvlv gh ghirupdflq h{fhvlydphqwh vlpsolfdgd1 Vlq hpedujr/ hv kdelwxdo xwlol}du
hvwd whrud hohphqwdo sdud uhdol}du ho fofxor gh xqlrqhv gh slh}dv phgldqwh uhpdfkhv r
frugrqhv gh vrogdgxud +yhu Iljxud 916,1
Surfhghuhprv hq or txh vljxh d ghvduuroodu xqd whrud dsur{lpdgd gh fruwdgxud
dojr pv hoderudgd txh/ sru xqd sduwh/ vdwlvidjd odv frqglflrqhv gh htxloleulr lqwhuqr
gho volgr |/ sru rwud/ vhd frpsdwleoh frq odv klswhvlv gh ghirupdflq xwlol}dgdv hq ho
hvwxglr gh whqvlrqhv qrupdohv surgxflgdv sru od h{lq gh od slh}d1

916 Whrud gh Frooljqrq

Frqvlghuhprv xqd slh}d sulvpwlfd uhfwd gh vhfflq duelwuduld shur frqvwdqwh d or odujr
gh od slh}d/ vrphwlgd d h{lq vlpsoh vhjq xq sodqr sulqflsdo gh lqhufld + h{lq uhfwd,1
Vxsrqjdprv d hihfwrv gh ghvduuroor txh vreuh xqd uhedqdgd glihuhqfldo gh od slh}d
dfwdq xq prphqwr hfwru yduldeoh P5 | xq hvixhu}r fruwdqwh W+ / dperv frqwhqlgrv
hq ho sodqr sulqflsdo gh lqhufld {| +yhu Iljxud 917,1
Gho htxloleulr gh prphqwrv gh od uhedqdgd/ olplwdgd sru grv vhfflrqhv V +iurqwdo,

| V +gruvdo,/ vhsdudgdv xqd glvwdqfld g{/ vh rewlhqh od uhodflq=

gP5
W+ @  +91;,
g{

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


9161 WHRUD GH FROOLJQRQ 536

Frqvlghuhprv dkrud od uhedqdgd glylglgd sru xqd vxshuflh sodqd DED E  / sdudohod
do hmh gh od yljd | txh whqjd d od uhfwd DE sru wud}d vreuh ho sodqr gh od vhfflq V |
d od uhfwd D E  sru wud}d vreuh ho sodqr gh od vhfflq V  1 Hvwxglhprv ho htxloleulr gh
ixhu}dv vhjq ho hmh { txh dfwdq vreuh od sduwh ud|dgd gh od uhedqdgd +4, txh txhgd
sru hqflpd gh glfkd vxshuflh gh fruwh1 Gh dfxhugr frq od oh| whqvlrqhv gh Qdylhu/
vreuh od fdud V  dfwdq xqdv whqvlrqhv qrupdohv ghelgdv d P5 fx|d uhvxowdqwh I vreuh
od sduwh gh od vhfflq +4,/ olplwdgd sru od oqhd D E  / ydoh=
] ]
P5 P5 e
I @ % g @  | g @  p5 + , +91<,
l l L5 L5
grqgh hv od sduwh gh od vhfflq vreuh od txh vh hydod glfkd uhvxowdqwh +uhd ud|dgd
U
hq od Iljxud 917, | pe5 + , @ l | g hv ho prphqwr hvwwlfr gh uhvshfwr do hmh }1
Gh ljxdo irupd/ vreuh od fdud V dfwdq xqdv whqvlrqhv qrupdohv ghelgdv d od dfflq gho
prphqwr P5 . gP5 > fx|d uhvxowdqwh I . gI ydoh=
]
P5 . gP5 P5 . gP5 e
I . gI @  | g @  p5 + , +9143,
l L5 L5
Od glihuhqfld hqwuh dpedv ixhu}dv qrupdohv hv=
gP5 e
gI @  p5 + , +9144d,
L5
W+ g{ e
@ p5 + , +9144e,
L5
grqgh vh kd whqlgr hq fxhqwd txh gP5 @ W+ g{1

Ilj1 917= Ghgxfflq gh od iupxod gh Frooljqrq

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


537 FDSWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

Qwhvh txh od h{suhvlq dqwhulru hv lqghshqglhqwh gho ydoru P5 gho prphqwr hfwru/
| txh vor ghshqgh gh gP5 / hv ghflu/ gh od yduldflq gh glfkr prphqwr |/ sru or wdqwr/
gho fruwdqwh W+ 1 Revuyhvh wdpelq txh/ do vhu ho hmh } xq hmh txh sdvd sru ho edulfhqwur
gh od vhfflq/ ho prphqwr hvwwlfr uhvshfwr d glfkr hmh gho uhd ud|dgd vlwxdgd sru
hqflpd gh od oqhd DE hv ljxdo/ hq ydoru devroxwr/ do prphqwr hvwwlfr gho uhd vlwxdgd
sru ghedmr gh vwd1
Frqvlghuhprv/ sru rwur odgr/ odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv txh od sduwh gh od uhedqdgd
+5,/ vlwxdgd sru ghedmr gho sodqr gh fruwh/ hmhufh vreuh od sduwh +4, vxshulru1 Oodpdqgr
gU d od uhvxowdqwh gh hvwdv whqvlrqhv wdqjhqfldohv vh sxhgh hvfulelu txh
]
gU @ g{  go +9145d,

* g{  phg o +9145e,

grqgh o hv od orqjlwxg gho vhjphqwr DE |  phg txhgd ghqlgd frpr od whqvlq
udvdqwh phgld hq od vxshuflh DED E  1
Ho htxloleulr gh ixhu}dv vhjq od gluhfflq { gho hohphqwr glihuhqfldo +4, h{ljh txh
gU @ gI +yhu Iljxud 917, |/ sru wdqwr/ ljxdodqgr odv hfxdflrqhv +9144e, | +9145e,/ vh
wlhqh txh=
W+ pe5 + ,
 phg @ +9146,
L5 o
Od h{suhvlq dqwhulru hv frqrflgd frpr iupxod gh Frooljqrq +4;::,/ dxqtxh hvwh pwr0
gr dsur{lpdgr gh hydoxdu whqvlrqhv udvdqwhv hq yljdv kded vlgr |d xwlol}dgr sru Mrxud0
zvnl hq 4;77 sdud fdofxodu yljdv gh pdghud | yljdv dupdgdv frq ureorqhv/ | sxeolfdgr
sru vwh hq 4;891 Revuyhvh txh glfkd iupxod qr sursruflrqd ho ydoru gh od whqvlq
udvdqwh hq xq sxqwr frqfuhwr/ vlqr ho ydoru phglr gh od whqvlq wdqjhqfldo udvdqwh d or
odujr gh od vxshuflh gh frqwdfwr1
Qwhvh txh gh frqvlghudu ho htxloleulr gh ixhu}dv vhjq ho hmh { txh dfwdq vreuh od
sduwh ud|dgd gh od uhedqdgd +5, txh txhgd sru ghedmr gh glfkd vxshuflh gh fruwh vh
ghgxfh txh od ixhu}d udvdqwh txh od sduwh +4, hmhufh vreuh vwd hv wdpelq gh ydoru ljxdo
d gU> | gh vhqwlgr frqwudulr do txh dfwd vreuh od sduwh vxshulru +yhu Iljxud 918d,1 Odv
whqvlrqhv udvdqwhv hq od vxshuflh gh fruwh gh od sduwh +5, vrq/ reyldphqwh/ gh ljxdo
ydoru | vhqwlgr frqwudulr d odv txh dfwdq vreuh od vxshuflh gh fruwh gh od sduwh +4,1
Sru ho sulqflslr gh uhflsurflgdg gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv/ mxqwr d odv whqvlr0
qhv udvdqwhv/ sdudohodv do hmh gh od slh}d/ txh dsduhfhq hq od vxshuflh DED E  > sdud
htxloleudu d gI dsduhfhq rwudv frqwhqlgdv hq ho sodqr gh V +| gh V  ,/ fx|d frpsrqhqwh
qrupdo d od oqhd DE +| D E  , vhu ljxdo hq fdgd sxqwr d od fruuhvsrqglhqwh whqvlq
wdqjhqfldo frqwhqlgd hq od vxshuflh sodqd DED E  1 Hvwdv whqvlrqhv udvdqwhv vreuh
odv vhfflrqhv V | V  vh pxhvwudq hq od Iljxud 918e1 Revuyhvh txh/ vhjq ho sulqflslr

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


9161 WHRUD GH FROOLJQRQ 538

Ilj1 918= Whqvlrqhv udvdqwhv | wdqjhqfldohv

gh uhflsurflgdg/ dpedv hvwduq gluljlgdv kdfld od oqhd +kdfld DE> hq hvwh fdvr, r vh
vhsduduq gh hood +frpr hq D E  > hq hvwh fdvr,1
Sru wdqwr/ od iupxod gh Frooljqrq +9146, qrv shuplwh kdoodu/ sru vhu dpedv ljxdohv
hq pgxor/ wdqwr od whqvlq udvdqwh phgld txh dfwd vreuh od vxshuflh DED E  frpr
od whqvlq wdqjhqfldo phgld frqwhqlgd hq od vhfflq V +| V  ,/ d or odujr gh DE +| D E  ,
| qrupdo d hvwd oqhd/ ghelgd do hvixhu}r fruwdqwh1 Od plvpd revhuydflq shuplwh
ghwhuplqdu/ vlq dpelj hgdg/ ho vhqwlgr gh hvwdv whqvlrqhv fruwdqwhv1
Gh od iupxod ixqgdphqwdo vh ghgxfh txh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv vrq qxodv hq orv
sxqwrv pv dohmdgrv gho hmh }/ |d txh sdud dperv vh yhulfd txh ho prphqwr hvwwlfr
fruuhvsrqglhqwh pe5 + , hv qxor= hq ho sxqwr vxshulru sru vhu qxod ho uhd / | hq ho
lqihulru sru vhu ljxdo do uhd gh od vhfflq/ | vhu qxor ho prphqwr hvwwlfr gh od vhfflq
uhvshfwr d xq hmh edulfqwulfr frpr ho hmh }1
Hv lpsruwdqwh uhvdowdu txh hq od ghgxfflq dqwhulru gh od iupxod gh Frooljqrq vh
kd vxsxhvwr txh wdqwr ho hvixhu}r fruwdqwh frpr ho prphqwr hfwru hvwdedq frqwhqlgrv
hq xqr gh orv sodqrv sulqflsdohv gh lqhufld | vh wudwded/ sxhv/ gh xq fdvr gh h{lq
vlpsoh uhfwd1 Hv hylghqwh/ vlq hpedujr/ txh ho sdsho txh mxhjd ho prphqwr hfwru hq
od ghgxfflq hv sxudphqwh lqvwuxphqwdo/ |d txh ho fruwdqwh dsduhfh qlfdphqwh ghelgr
d od yduldflq gho prphqwr hfwru1 Vlwxdflrqhv glvwlqwdv gh h{lq/ shur txh whqjdq od
plvpd yduldflq gh prphqwr hfwru/ surgxfhq lgqwlfr hvixhu}r fruwdqwh |/ reyldphqwh/

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


539 FDSWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

lgqwlfdv whqvlrqhv wdqjhqfldohv gh fruwdgxud1 Sru wdqwr/ od ghgxfflq dqwhulru vh sxhgh


h{whqghu iflophqwh d vlwxdflrqhv hq odv txh ho hvixhu}r fruwdqwh dfwh vhjq xqr gh orv
hmhv sulqflsdohv gh lqhufld/ d shvdu gh txh od h{lq vhd hvyldgd/ vlhpsuh txh od yduldflq
gho prphqwr hfwru hvw frqwhqlgd hq xqr gh orv sodqrv sulqflsdohv gh h{lq1

Hmhuflflr 91614

Frpsuredu txh od glvwulexflq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv txh sursruflrqd od iupxod gh


Frooljqrq vdwlvidfh odv uhodflrqhv lqwhjudohv gh htxloleulr lqwhuqr1

D wdo hihfwr/ uhfrughprv txh od iupxod gh Frooljqrq h{suhvd txh odv frpsrqhqwhv
 %+ phgldv ghelgdv d xq fruwdqwh W+ sxhghq rewhqhuvh fruwdqgr od uhedqdgd sru sodqrv
DED E  shushqglfxoduhv do hmh | +yhu Iljxud 919d,> | ydohq=
W+ pe5 +|,
 %+ @
L5 o+|,
Frpsurehprv hq sulphu oxjdu txh od uhvxowdqwh gh glfkdv frpsrqhqwhv  %+ hv ljxdo do
hvixhu}r fruwdqwh dfwxdqwh W+ > hv ghflu=
] n
W+ pe5 +|,
]
 %+ gV @ o+|, g|
7 3] L5 o+|,


W+ n e
@ p5 +|, g|
L5 3 

W+
@ L5 @ W+ +t1h1g,
L5
Hq hihfwr=
] +'n e ] +'n ] +7'n
+'3 5
p +|, g| @ | o+
| , g| g|

+ '3 +7'+


] +7'n ] + '7+
@ | o+
| , g| g|
+7'3 +'3
 

] +7'n
@ | o+
| , g| +| . y ,
+7'3
] +7'n


] +7'n
@ 2
| o+
| , g |.y  | o+
|, g
|
]+7'3 +7'3
 
]
@ |2 gV . y | gV
7 7
@ L5

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


9161 WHRUD GH FROOLJQRQ 53:

Ilj1 919= Hohphqwrv glihuhqfldohv gh uhd | prphqwrv hvwwlfrv

grqgh vh kd xwlol}dgr ho whruhpd gh Ixelql sdud uhhvfulelu od sulphud greoh lqwhjudo/ |


U
ho khfkr gh txh ho hmh } vhd edulfqwulfr + 7 | gV @ 3,1
Dqorjdphqwh/ vh xwlol}d od iupxod gh Frooljqrq sdud fdofxodu odv frpsrqhqwhv
 %5 phgldv ghelgdv do plvpr fruwdqwh W+ fruwdqgr od vhfflq sru sodqrv FGF  G
shushqglfxoduhv do hmh } +yhu Iljxud 919e,=
W+ pe5 +},
 %5 @
L5 o+},
Frpsurehprv txh od uhvxowdqwh gh glfkd glvwulexflq gh whqvlrqhv  %5 hv qxod=
] n
W+ pe5 +},
]
 %5 gV @ o+}, g}
7 3] L5 o+}, 

W+ n e
@ p5 +}, g}
L5 3 

W+
@ L+5
L5
@ 3 +t1h1g,

Hq hihfwr=
] 5'n e ] 5'n ] 57'n ] +'nE75
5'3 5
p +}, g} @ | g| g
} g}

5'3 57'5 +'3 E75
 

] 57'n ] 5 '75 ] +'E75 


@ | g| g
} g}
57'3 5'3 +'3 E75
  

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


53; FDSWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

] 57'n ] +'3E75
@ } . z , | g| g
+ }
]
57' 3  +

' 3  5
E7
]


@ } | gV . z | gV
7 7
@ L+5 . 3
@ 3

grqgh khprv xwlol}dgr gh qxhyr ho whruhpd gh Ixelql/ | ho khfkr gh txh orv hmhv +|> },
vrq sulqflsdohv gh lqhufld gh od vhfflq1

Od lpsruwdqfld gh orv hvixhu}rv udvdqwhv sxhgh srqhuvh hq hylghqfld phgldqwh xq


h{shulphqwr vlpsoh1 Dqdolfhprv xqd yljd vlpsohphqwh dsr|dgd/ vrphwlgd d h{lq
vlpsoh/ wdo frpr od txh vh pxhvwud hq od Iljxud 91:d1 Lpdjlqhprv xq fruwh orqjlwxglqdo
gh od slh}d vhjq xq sodqr krul}rqwdo DD txh glylgh od yljd hq grv sduwhv= +4, od
vlwxdgd sru hqflpd gho sodqr gh fruwh | +5, od vlwxdgd sru ghedmr gh vwh1 Do hfwdu od
yljd dsduhfhq d or odujr gh od vxshuflh DD xqdv whqvlrqhv wdqjhqfldohv udvdqwhv txh
lpslghq txh od sduwh +4, ghvolfh vreuh od +5,/ | txh kdfhq txh od yljd vh frpsruwh frpr
xqd slh}d qlfd/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 91:e1 Vl ho fruwh vhjq DD ixhvh
uhdo/ | odv sduwhv +4, | +5, hvwxylhudq vlpsohphqwh vxshusxhvwdv +vlq ur}dplhqwr,/ hvwdv
whqvlrqhv udvdqwhv qr dsduhfhudq/ | ho frqmxqwr vh frpsruwdud gh irupd wrwdophqwh
glihuhqwh/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 91:f1

Ilj1 91:= Ghirupdflq gh xqd yljd vrphwlgd d h{lq vlpsoh= +e, frq whqvlrqhv
udvdqwhv | +f, vlq whqvlrqhv udvdqwhv

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


9161 WHRUD GH FROOLJQRQ 53<

Vl vh xqhq grv yljdv vxshusxhvwdv/ | vh ghvhd txh vwdv wudedmhq vrolgduldphqwh/ dx0
phqwdqgr dv od uhvlvwhqfld d h{lq gh irupd frqvlghudeoh +yhu Hmhpsor 71518,/ vh gheh
hylwdu ho ghvol}dplhqwr gh xqd vreuh od rwud | srvlelolwdu od dsdulflq gh odv qhfhvduldv
ixhu}dv udvdqwhv1 D wdo hihfwr/ ghehq xqluvh odv sduwhv frpsrqhqwhv gh odv slh}dv ph0
gldqwh fxdv/ wruqloorv sdvdqwhv r fxdotxlhu rwur glvsrvlwlyr txh vhd fdsd} gh wudqvplwlu
| uhvlvwlu odv ixhu}dv udvdqwhv fruuhvsrqglhqwhv1

Hmhpsor 91614

Od yljd eldsr|dgd gh od Iljxud 91;/ gh o @ 9 p gh ox}/ hvw vrphwlgd d xqd fdujd


xqliruphphqwh uhsduwlgd s @ 6 nQ2p1 Vh txlhuh frqvwuxlu d sduwlu gh wuhv slh}dv
lqghshqglhqwhv gh 73 { 43 fp/ xqlgdv phgldqwh frqhfwruhv/ wdo frpr vh lqglfd hq od
jxud1 Glphqvlrqdu ho glphwur gh glfkrv frqhfwruhv/ vdelhqgr txh vh frorfdq d xqd
glvwdqfld g @ 48 fp gh vhsdudflq hqwuh hoorv/ | txh od whqvlq wdqjhqfldo dgplvleoh hq
hoorv hv  W @ 533 PSd1

Ilj1 91;= Yljd dupdgd gho Hmhuflflr 91614

Ho fruwdqwh p{lpr hq od yljd vh gd hq odv vhfflrqhv gh dsr|r | hv ljxdo d odv


uhdfflrqhv yhuwlfdohv hq vwrv=
so 69
W4@ @ @ @ < nQ
5 5
Od lqhufld gh od vhfflq uhvshfwr do hmh edulfqwulfr krul}rqwdo ydoh=
 
43  73 . 5  73  43 . 73  43  582 fpe
4 4
L @
45 45
@ 89  43 p3 e e

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


543 FDSWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

Vhjq od iupxod gh Frooljqrq/ od whqvlq udvdqwh phgld vreuh odv vxshuflhv gh


frqwdfwr hqwuh odv dodv | ho dopd gh od vhfflq hv
W pe + ,
 phg @
Le
e
grqgh p + , hv ho prphqwr hvwwlfr gho dod uhvshfwr gho hmh edulfqwulfr krul}rqwdo |
e hv ho dqfkr gh od vxshufh gh frqwdfwr/ r vhd=
pe + , @ 43  73  58 fp @ 3> 34 p
e @ 3> 4 p
frq or txh  phg @ 3> 494 PSd1 Fdgd frqhfwru gh od }rqd gh dsr|rv gheh vrsruwdu xqd
ixhu}d udvdqwh gh ydoru
U @  phg e g @ 3> 494  43S  3> 4  3> 48 Q @ 5> 75 nQ
Vxsrqlhqgr dkrud txh od whrud hohphqwdo gh od fruwdgxud hv dsolfdeoh do frqhfwru
vh wlhqh txh od whqvlq udvdqwh hq fdgd xqr hoorv hv

 W
U
 frq @
Dfrq
gh grqgh ho uhd gh fdgd frqhfwru uhvxowd
5> 75  43
p2 @ 45> 4 pp2
U
W
Dfrq  @
533  43S
Vl orv frqhfwruhv vrq gh vhfflq flufxodu/ vh uhtxlhuh xq glphwur pplqr gh ! @ 7
pp1
Orv fofxorv dqwhulruhv sursruflrqdq ho glphwur pqlpr gh orv frqhfwruhv hq odv
vhfflrqhv su{lpdv d orv dsr|rv/ grqgh ho hvixhu}r fruwdqwh hv p{lpr1 Gdgr txh
od yduldflq gho fruwdqwh hv olqhdo d or odujr gh od yljd/ frq ydoruhv ghfuhflhqwhv d
phglgd txh qrv dfhufdprv do fhqwur gh od ox}/ hv srvleoh dxphqwdu ho hvsdfldgr gh orv
frqhfwruhv d phglgd txh odv whqvlrqhv udvdqwhv glvplqx|hq1 Dv/ sru hmhpsor/ hq orv 6
phwurv fhqwudohv gh od yljd ho fruwdqwh hv lqihulru d W @ 7> 8 nQ | hv srvleoh dxphqwdu ho
hvsdfldgr d g @ 63 fp vlq txh od whqvlq hq orv frqhfwruhv vxshuh od whqvlq dgplvleoh
hvshflfdgd1

917 Vhfflrqhv pdfl}dv

91714 Vhfflq uhfwdqjxodu


Frqvlghuhprv xqd yljd gh vhfflq uhfwdqjxodu pdfl}d gh glphqvlrqhv e  k | ghwhupl0
qhprv/ xwlol}dqgr od whrud gh Frooljqrq/ od whqvlq wdqjhqfldo  hq xq sxqwr fxdotxlhud
gh od vhfflq uhfwd/ vrphwlgd d xq hvixhu}r fruwdqwh yhuwlfdo gh ydoru W 1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


9171 VHFFLRQHV PDFL]DV 544

Ilj1 91<= Whqvlrqhv wdqjhqfldohv | udvdqwhv hq vhfflq uhfwdqjxodu

Vhjq ho sulqflslr gh uhflsurflgdg gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv/ hq sxqwrv frpr


D | D gho frqwruqr gh od vhfflq +yhu Iljxud 91<, vwdv ghehq hvwdu gluljlgdv vhjq
glfkr fruwruqr/ hv ghflu/ vrq yhuwlfdohv1 Sru vlphwud/ hq ho sxqwr P wdpelq gheh
vhuor1 Sru wdqwr/ | frpr klswhvlv vlpsolfdwlyd/ dgplwluhprv txh hq wrgr sxqwr gh od
oqhd DD odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv vrq sdudohodv do hvixhu}r fruwdqwh W / hv ghflu/ vrq
yhuwlfdohv | txh od glvwulexflq hv xqliruph d or odujr gh od oqhd DD 1 Ho vhqwlgr gh
odv whqvlrqhv fruwdqwhv frlqflgh reyldphqwh frq ho gho hvixhu}r fruwdqwh1 Hqwrqfhv/ ho
ydoru hq fdgd sxqwr frlqflgh frq ho ydoru phglr txh sursruflrqd od iupxod ixqgdphqwdo
dsolfdgd d od sduwh gh vhfflq vlwxdgd sru hqflpd gh od oqhd DD 1 Hq hvwh fdvr/ whqhprv
W+ @ W> L5 @ ek @45 | o @ e= Ho prphqwr hvwwlfr gh od sduwh gh vhfflq vlwxdgd sru
hqflpd gh od oqhd DD sxhgh fdofxoduvh hq ixqflq gh od rughqdgd | gho fruwh | ydoh
   
e k 2 .| e k2 2
p5 +|, @ e | @ | +9147,
5 5 5 7
Sru wdqwr/ vxvwlwx|hqgr orv ydoruhv dqwhulruhv hq od iupxod gh Frooljqrq vh wlhqh=
%  2 &
6W 5|
 +|, *  phg +|, @ 4 +9148,
5 ek k

Gh hvwd h{suhvlq vh ghgxfh txh od glvwulexflq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv hq xqd vhfflq


uhfwdqjxodu vrphwlgd d hvixhu}r fruwdqwh yhuwlfdo hv sdudeolfd hq ixqflq gh od rughqdgd
|/ hv qxod hq odv eudv h{wuhpdv +| @ k@5,/ | wlhqh vx ydoru p{lpr hq orv sxqwrv gho
hmh } +| @ 3, grqgh ydoh
6 W 6W
 pd{ @ @ +9149,
5 ek 5D

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


545 FDSWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

Sru frqvljxlhqwh/ od whqvlq wdqjhqfldo p{lpd hv xq 83( pd|ru txh od txh vh rewlh0
qh vxsrqlhqgr xqd glvwulexflq xqliruph gh whqvlrqhv +Mrxudzvnl/ 4;77,/ wdo frpr vh
rewhqgud gh dsolfdu od whrud hohphqwdo gh od fruwdgxud1 Fdeh wdpelq vhdodu txh vh
fxpsohq od uhodflrqhv lqwhjudohv vljxlhqwhv=
%   &
5| 2
] ] n
2 6 W
W+ @  %+ gV @ 4 e g| @ W
]7 3 2 5 ek k +914:,
W5 @  %5 gV  3
7
Orv ydoruhv txh sursruflrqd od h{suhvlq +9148, qr vrq h{dfwrv/ shur v px| dsur{l0
pdgrv/ wdqwr pv fxdqwr pd|ru vhd od uhodflq k@e1 Sru hmhpsor/ vl vh fdofxodq phgldqwh
od Whrud gh od Hodvwlflgdg orv ydoruhv h{dfwrv sdud orv sxqwrv gho hmh } +| @ 3,/ vh re0
wlhqh txh od glvwulexflq qr hv xqliruph d or odujr gho hmh/ vlqr txh kd| xq p{lpr hq
orv sxqwrv F | F  | xq pqlpr hq ho sxqwr J1 Orv idfwruhv gh fruuhfflq txh kdeud
txh dsolfdu uhvshfwr do ydoru  pd{ fdofxodgr dsur{lpdgdphqwh vh gdq hq od Wdeod 9141
Revuyhvh or fhufdqr txh ho idfwru hv d od xqlgdg sdud k@eA 41

k@e @ 5 k@e @ 4 k@e @ 4@5 k@e @ 4@7


}@3 3> <;6 3> <73 3> ;89 3> ;38
} @ e@5 4> 366 4> 459 4> 6<9 4> <;;

Wdeod 914= Ydoruhv gh fruuhfflq sdud whqvlrqhv wdqjhqfldohv hq ho hmh |@3

91715 Vhfflq vlpwulfd


Frqvlghuhprv xqd vhfflq gh irupd duelwuduld shur frq xq hmh yhuwlfdo gh vlphwud do txh
ghqrplqduhprv hmh sulqflsdo gh lqhufld |1 Frqvlghuhprv dghpv txh vreuh od vhfflq
dfwd xq hvixhu}r fruwdqwh W sdudohor do hmh gh vlphwud/ wdo frpr vh pxhvwud hq od
Iljxud 91431 Od whqvlq  hq xq sxqwr fxdotxlhud whqgu grv frpsrqhqwhv/  %+ |  %5 /
sdudohodv d orv hmhv | | }/ uhvshfwlydphqwh1
Sdud fdofxodu od frpsrqhqwh yhuwlfdo phgld d or odujr gh xqd oqhd krul}rqwdo DD
vh dsolfd od iupxod gh Frooljqrq =
W pe5 +|,
%+ +|, @
 phg
L5 o+|,
+914;,

grqgh o+|, hv od orqjlwxg gho vhjphqwr DD / txh ydud frq od rughqdgd | gho fruwh d od
vhfflq1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


9171 VHFFLRQHV PDFL]DV 546

Ilj1 9143= Vhfflq vlpwulfd vrphwlgd d fruwdqwh

Sru or wdqwr/  %+ yduldu vhjq or kdjd od uhodflq pe5 +|,@o+|, |/ qrupdophqwh/ vhu
p{lpd sdud orv sxqwrv vlwxdgrv vreuh ho hmh }/ d qr vhu txh od dqfkxud gh od vhfflq
o+|, fuh}fd pv uslgr txh pe5 +|, d phglgd txh qrv dfhufdprv do hmh }/ frpr vxfhgh/
sru hmhpsor/ hq xq urper r hq xq wulqjxor lvvfhohv1
Hq orv sxqwrv h{wuhprv D | D gho vhjphqwr/ od whqvlq wdqjhqfldo  gheh vhu
wdqjhqwh do frqwruqr |/ hq frqvhfxhqfld/ vxv gluhfflrqhv vh fruwdq hq xq sxqwr E gho
hmh |1 Vxsrqguhprv/ gh irupd vlpsolfdgd/ txh sdud wrgr sxqwr vlwxdgr hqwuh D | D /
od gluhfflq gh  hv wdo txh sdvd sru E1 Hq hvwh fdvr/ od frpsrqhqwh krul}rqwdo gh od
whqvlq wdqjhqfldo ydoh sdud fdgd sxqwr=

 %5 @  %+ wdq  +914<,

grqgh ho qjxor  ydud sdud fdgd sxqwr/ hv ghflu/ hv ixqflq gh odv frrughqdgdv +|> },
gho sxqwr frqvlghudgr1 Od whqvlq wrwdo/ hq xq sxqwr lqwhulru gh od vhfflq/ ydoh hqwrq0
fhv= t  %+
 +|> }, @  2%+ .  2%5 @ +9153,
frv 
Od whqvlq p{lpd hq xqd oqhd DD vh gd hq ho frqwruqr | hv ljxdo d=
 %+
 pd{ @ +9154,
frv 
grqgh ho qjxor  hv vor ixqflq gh od rughqdgd |1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


547 FDSWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

Qrwhprv gh qxhyr txh hq xq sxqwr jhqulfr gh od vhfflq/ od gluhfflq gh od whqvlq


wdqjhqfldo qr frlqflgh frq od gho hvixhu}r fruwdqwh W / vlqr txh wlhqh frpsrqhqwhv vhjq
orv grv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld1

91716 Vhfflq flufxodu

Od vhfflq flufxodu hv xq fdvr sduwlfxodu gh vhfflq vlpwulfd/ frq od shfxoldulgdg gh txh


fxdotxlhu hmh txh sdvh sru ho fhqwur gh judyhgdg hv hmh gh vlphwud |/ sru frqvljxlhqwh/
hv hmh sulqflsdo gh lqhufld1 Vxsrqjdprv/ sru hmhpsor/ txh ho hvixhu}r fruwdqwh wlhqh od
gluhfflq gho hmh yhuwlfdo/ do txh oodpduhprv |1
Whqhprv/ sdud xqd vhfflq gh udglr u/ txh L5 @ ue @7 | D @ u2 = Dghpv/ s od
dqfkxud gh xqd fxhugd sdudohod do hmh }> vlwxdgd d od rughqdgd |> hv o+|, @ 5 u2  | 2 >
| ho prphqwr hvwwlfr gh od vxshuflh vlwxdgd sru hqflpd gh hood hv

] o s
e
p5 +|, @ | 5 u2  | 2 g| @ +u2  | 2 , 2
5
+9155,
+ 6

Sru wdqwr/ od glvwulexflq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv yhuwlfdohv phgld  %+ hv=

  | 2 
W 2 +u2  | 2 , 2

7W
 %+ +|, @ Zoe s @ 4 +9156,
+ e , 5 u2  | 2 6D u

Ilj1 9144= Vhfflq flufxodu vrphwlgd d fruwdqwh

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


9171 VHFFLRQHV PDFL]DV 548

hv ghflu/ xqd ixqflq sdudeolfd gh od rughqdgd |1 Dghpv=


s u
o@5 u2  | 2  | 2
frv  @ @ @ 4 +9157,
u u u
Sru wdqwr/ hq ho frqwruqr vh gdq odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv p{lpdv/ gh ydoru=
u  | 2
 %+ 7W
 +|, @ @ 4 +9158,
frv  6D u
hv ghflu/ xqd ixqflq hoswlfd gh od rughqdgd |1
Gh or dqwhulru vh ghgxfh txh od whqvlq wdqjhqfldo p{lpd vh suhvhqwd hq orv sxqwrv
gho hmh } +| @ 3,/ | ydoh=
7W
 pd{ @ +9159,
6D
| uhvxowd vhu xq 66( pd|ru gh or txh uhvxowdud vl W vh uhsduwlhud xqliruphphqwh hq
wrgd od vxshuflh/ vhjq od whrud hohphqwdo1 Vl vh fdofxod od glvwulexflq gh whqvlrqhv
wdqjhqfldohv d or odujr gho hmh } vhjq od Whrud gh od Hodvwlflgdg/ uhvxowd txh od glvwul0
exflq qr hv xqliruph d or odujr gh glfkr hmh/ vlqr txh wlhqh xq p{lpr hq ho fhqwur
txh ydoh=
6 . 5 W
 pd{ @ +915:,
5+4 . , D
grqgh  hv ho frhflhqwh gh Srlvvrq gho pdwhuldo gh od slh}d1 Sdud  @ 3> 6/ fruuhv0
srqglhqwh do dfhur/ vh wlhqh  pd{ @4> 6;8 W@D/ hv ghflu/ xq 6( gh huuru uhvshfwr d od
rewhqlgd dqwhulruphqwh/ or txh uhvxowd xqd h{fhohqwh dsur{lpdflq1
Hv iflo frpsuredu txh vh fxpsohq odv uhodflrqhv lqwhjudohv=
] no    
7W | 2
W+ @ 4 o+|, g| @ W
] 3o 6 D u +915;,
W5 @  %5 gV  3
7
vwd vhjxqgd sru vlphwud uhvshfwr do hmh |1
Vhdoduhprv gh qxhyr/ txh dxqtxh vh frqvlghuh xq fdvr hq txh ho hvixhu}r fruwdqwh
dfwd vhjq xqr gh orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld/ od whqvlq wdqjhqfldo hq xq sxqwr
jhqulfr gh od vhfflq wlhqh frpsrqhqwhv  %+ >  %5 vhjq orv grv hmhv sulqflsdohv1 Sru
wdqwr/ hq jhqhudo/ od gluhfflq gh  qr frlqflgh frq od gh W 1

91717 Vhfflq wuldqjxodu lvvfhohv


Frqvlghuhprv xqd vhfflq wuldqjxodu lvvfhohv/ vlpwulfd uhvshfwr gho hmh yhuwlfdo/ gh
edvh e | dowxud k/ vrolflwdgd sru ho hvixhu}r fruwdqwh yhuwlfdo W +Iljxud 9145,1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


549 FDSWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

Ilj1 9145= Vhfflq wuldqjxodu lvvfhohv vrphwlgd d fruwdqwh

Orv hmhv +|> }, vrq hmhv sulqflsdohv gh lqhufld gh od vhfflq/ sru vhu | hmh gh vlphwud
gho wulqjxor1 Vh wlhqh txh L5 @ ek @691 Od whqvlq wdqjhqfldo  %+ d or odujr gh od oqhd
DD sxhgh fdofxoduvh phgldqwh=
W pe5 +|,
 %+ +|, @ +915<,
L5 o+|,

frq o+|, @ +5k  6|, e@6k> | pe5 +|, hv ho prphqwr hvwwlfr uhvshfwr do hmh }/ gh od sduwh
vxshulru gho wulqjxor olplwdgd sru od oqhd DD / gh ydoru=
  % 2 &
pe5 +|, @
4 5k  |
o+|, | .| +9163d,
5 6 6
  
o+|, 5k k
@ | |. +9163e,
6 6 6
Sru wdqwr/ od glvwulexflq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv  %+ gh od vhfflq wuldqjxodu hv=
  
45W 5k k
 %+ @ | |. +9164,
ek 6 6
Sxhgh revhuyduvh txh od glvwulexflq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv hv xqd ixqflq sdudeolfd
gh od rughqdgd |/ gh ydoru qxor sdud orv sxqwrv | @ 5k@6 | | @ k@6/ hv ghflu/ hq
ho yuwlfh | hq od edvh gho wulqjxor1 Dghpv/ od whqvlq wdqjhqfldo  %+ p{lpd vh
suhvhqwd hq orv sxqwrv gho wulqjxor gh rughqdgd | ljxdo d=
 
C %+ 45W k k
@  5| @ 3 , |@ +9165,
C| ek 6 9

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


9181 VHFFLRQHV GH SHTXHR HVSHVRU 54:

Ilj1 9146= Glvwulexflq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv vreuh wulqjxor lvvfhohv

| vx ydoru hv=
6W 6W
%+ @
 pd{
ek
@
5D
+9166,
Revuyhvh txh ho ydoru p{lpr gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv  %+ qr frlqflgh frq orv
sxqwrv vlwxdgrv d od dowxud gho edulfhqwur1 Hq hihfwr/ sdud | @ 3 ho ydoru gh od whqvlrq
wdqjhqfldo  %+ hv=
C
;W 7W
%+ @ 6 ek @ 6 D +9167,

Dghpdv/ hq hvwh fdvr/ ho qjxor  hv wdo txh wdq  @ +e@5k, = Sru wdqwr/ odv frpsrqhqwhv
krul}rqwdohv  %5 ydohq hq ho frqwruqr
  
9W 5 k
 %5 @  %+ wdq  @ e
frqw
k| |. +9168,
k 6 6
|/ sru wdqwr/
%  2 &*2   
 %+ e 45W 5 k
 @ @ 4. k  | | . +9169,
ek 6
frqw

frv  5k 6

918 Vhfflrqhv gh shtxhr hvshvru

91814 Vhfflrqhv delhuwdv


Hq odv vhfflrqhv gh shtxhr hvshvru delhuwdv/ od whrud gh od fruwdgxud gh Frooljqrq
shuplwh ghwhuplqdu frq pxfkd suhflvlq od glvwulexflq gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv
ghelgdv do hvixhu}r fruwdqwh1
D hihfwrv gh dsolfdu od iupxod gh Frooljqrq/ frqvlghuhprv od uhedqdgd frpr od gh
od Iljxud 9147/ glylglgd sru xqd vxshuflh sodqd EEE  E  / sdudohod do hmh gh od slh}d |

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


54; FDSWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

Ilj1 9147= Vhfflq delhuwd gh shtxhr hvshvru vrphwlgd d fruwdqwh

wdo txh vx wud}d vreuh od vhfflq vhd xqd uhfwd EE qrupdo d od oqhd phgld txh ghqh od
irupd gh od vhfflq +oqhd d wud}rv hq odv Iljxudv 9147d | f,1 Gh hvwd pdqhud od iupxod
qrv sursruflrqdu ho ydoru gh od whqvlq wdqjhqfldo phgld qrupdo d EE/ hv ghflu/ hq od
gluhfflq gh od oqhd phgld/ r vhd/ d wudyv gho hvshvru1
Do vhu ho hvshvru shtxhr/ vh sxhgh vxsrqhu vlq judq huuru txh od glvwulexflq gh
whqvlrqhv wdqjhqfldohv hv xqliruph d wudyv gho hvshvru1 Dghpv/ vh sxhgh dgplwlu txh
sdud wrgr sxqwr gh od oqhd EE odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv wlhqhq od plvpd gluhfflq/ txh
gheh vhu frlqflghqwh hq orv sxqwrv E frq od wdqjhqwh do frqwruqr/ hv ghflu/ wdqjhqwh d
od oqhd phgld vl od yduldflq gho hvshvru hv ohqwd | judgxdo1 Sru wdqwr/ od whqvlq phgld
txh sursruflrqd od iupxod gh Frooljqrq hv xqd exhqd dsur{lpdflq gh odv whqvlrqhv
uhdohv txh vh surgxfhq d wudyv gho hvshvru hq od vhfflq1
Hq uhvxphq/ hq shuohv gh shtxhr hvshvru vh sxhgh frqvlghudu/ frq pxfkd dsur{l0
pdflq/ txh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv vrq/ hq wrgr sxqwr/ sdudohodv d od oqhd phgld
gh od vhfflq/ | txh vx glvwulexflq hv frqvwdqwh d wudyv gho hvshvru1 Od gluhfflq gh
od whqvlq wdqjhqfldo hq xq sxqwr ghshqgh vor gh od irupd gh od vhfflq/ | qr gh od
gluhfflq gho hvixhu}r fruwdqwh1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


9181 VHFFLRQHV GH SHTXHR HVSHVRU 54<

Frqvlghuhprv/ d hihfwrv gh ghvduuroor/ ho fdvr gh xqd slh}d sulvpwlfd gh vhfflq


delhuwd gh shtxhr hvshvru/ vrphwlgd d xq hvixhu}r fruwdqwh dfwxdqgr vhjq ho hmh
sulqflsdo gh lqhufld | gh od vhfflq/ W+ @ W> wdo frpr od gh od Iljxud 91471 Vlwxduhprv od
srvlflq gh od oqhd EE hq od txh txhuhprv fdofxodu odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv ghqlhqgr
od orqjlwxg gh dufr v @ vf / phglgd d or odujr gh od oqhd phgld d sduwlu gh xqr gh vxv
h{wuhprv/ sru hmhpsor/ ho D1 Dgplwluhprv txh ho hvshvru gh od vhfflq sxhgd yduldu d
or odujr gh od oqhd phgld/ hq ixqflq gh od orqjlwxg gh dufr v1
Hq hvwdv frqglflrqhv/ od iupxod gh Frooljqrq qrv glfh txh od whqvlq wdqjhqfldo hq
od gluhfflq gh od oqhd phgld ydoh d wudyv gh od oqhd EE> gh hvshvru h+vJ ,/ hv=

W+ pe5 +vJ ,
 +vJ , @ +916:,
L5 h+vJ ,

grqgh pe5 +vJ , hv ho prphqwr hvwwlfr uhvshfwr do hmh } gho uhd ud|dgd DDEE1 Frq0
vlghudqgr ho uhd gho shuo frqfhqwudgd d or odujr gh od oqhd phgld/ vh sxhgh hvfulelu
txh glfkr prphqwr hv ljxdo d=
] rJ
e
p5 +vJ , @ |+v, h+v, gv +916;,
f
grqgh vf hv od orqjlwxg gh dufr hqwuh D | E1 Hvwd h{suhvlq hv vxflhqwhphqwh suhflvd
vl ho hvshvru h hv shtxhr uhvshfwr d vJ 1 Ho vhqwlgr gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv sxhgh
ghgxfluvh vlq dpelj hgdg d sduwlu gh odv frqvlghudflrqhv gh htxloleulr h{sxhvwdv hq
dsduwdgrv dqwhulruhv | txh vh suhvhqwdq hq od Iljxud 91471
Hvwxglhprv d frqwlqxdflq dojxqdv vhfflrqhv delhuwdv gh shtxhr hvshvru gh lqwhuv
sufwlfr1

Vhfflq hq greoh W
Hvwxglhprv ho fdvr gh xqd vhfflq hq greoh W vlpwulfd vrphwlgd d xq hvixhu}r fruwdqwh
W yhuwlfdo dvfhqghqwh +yhu Iljxud 9148d,/ | fdofxohprv hq sulphu oxjdu odv frpsrqhqwhv
yhuwlfdohv gh od whqvlq wdqjhqfldo/  %+ / | oxhjr odv frpsrqhqwhv krul}rqwdohv/  %5 / txh
vwh surgxfh1
Od frpsrqhqwh yhuwlfdo gh od whqvlq wdqjhqfldo  %+ vh fdofxod dsolfdqgr od iupxod
gh Frooljqrq d fruwhv krul}rqwdohv gh od vhfflq/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 9148e1

W pe5
Hqwrqfhv=
 %+ @ +916<,
L5 o
grqgh o hv od dqfkxud gho fruwh1 Vh ghgxfh/ sru wdqwr/ txh do sdvdu gho dod do dopd/
ho ydoru gh  %+ h{shulphqwd xqd ixhuwh glvfrqwlqxlgdg/ |d txh o sdvd gh vhu o @ e hq ho
dod/ d vhu o @ h hq ho dopd +yhu Iljxud 9148e,1 Gdgr txh ho hvshvru hv shtxhr/ h ?? e/

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


553 FDSWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

Ilj1 9148= Vhfflq hq greoh W vrphwlgd d hvixhu}r fruwdqwh vhjq ho dopd1 Whqvlrqhv
wdqjhqfldohv yhuwlfdohv

hq odv dodv od whqvlq fruwdqwh yhuwlfdo hv ghvsuhfldeoh iuhqwh d od gho dopd | ho dopd
devrueh sufwlfdphqwh hq vx wrwdolgdg ho hvixhu}r fruwdqwh yhuwlfdo W 1
Hq ho dopd/  %+ ydud frpr or kdfh pe5 +|,/ hq ixqflq gh od rughqdgd |1 Hvwd
yduldflq hv sdudeolfd | vlpwulfd +yhu Iljxud 9148f,=
     
e  k k 4 k  k h k2 2
p5 +|, @ eh . | h .| @ eh . | +9173,
5 5 5 5 5 5 7

Ho ydoru pqlpr gh odv whqvlrqhv yhuwlfdohv hq ho dopd vh gd hq orv sxqwrv h{wuhprv gh


vwd/ E | E  / sdud | @ k@5> | ydoh
 
4?
 %+ @
W
eh  k
+9174,
L5 h 5

plhqwudv txh ho ydoru p{lpr vh gd d od dowxud gho edulfhqwur/ J/ sdud | @ 3> | ydoh
 
 k h k2
 4@
W
%+ L5 h
@ eh .
5 5 7
+9175,

Frpr vh yhu hq ho Hmhuflflr 9181414/ od glihuhqfld hqwuh orv ydoruhv pqlprv +hq E |
E  , | p{lpr +hq J, gh od sduerod hv shtxhd sdud orv shuohv qrupdol}dgrv1 Hq
hvwh fdvr/ sxhgh frqvlghuduvh txh od glvwulexflq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv yhuwlfdohv hv

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


9181 VHFFLRQHV GH SHTXHR HVSHVRU 554

Ilj1 9149= Vhfflq hq greoh W vrphwlgd d fruwdqwh1 Whqvlrqhv wdqjhqfldohv


krul}rqwdohv

xqliruph hq ho dopd/ frq xq ydoru gh=

W
 %+ *  phg
%+ @ +9176,
dopd

grqgh dopd @ kh hv ho uhd gho dopd1 Hvwd dsur{lpdflq lpsolfd huuruhv phqruhv gho
43 ( hq orv ydoruhv p{lprv sdud shuohv qrupdol}dgrv/ sru ghihfwr1 Ho vhqwlgr gh
odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv  %+ hq ho dopd frlqflgh/ qdwxudophqwh/ frq ho gho hvixhu}r
fruwdqwh W 1
Sru wdqwr/ odv whqvlrqhv yhuwlfdohv  %+ hq odv dodv vrq ghvsuhfldeohv/ shur qr dv odv
frpsrqhqwhv krul}rqwdohv  %5 > txh sxhghq fdofxoduvh gh irupd dqorjd d odv dqwhulr0
uhv/ dsolfdqgr od iupxod gh Frooljqrq d fruwhv yhuwlfdohv gh od vhfflq +Iljxud 9149,1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


555 FDSWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

Ilj1 914:= Vhfflq hq greoh W vrphwlgd d fruwdqwh1 Vhqwlgrv gh odv whqvlrqhv


wdqjhqfldohv | udvdqwhv

Hqwrqfhv=
W pe5 +v,
 %5 @
L5 h
+9177,

grqgh pe5 +v, @ vh k@5 hv ho prphqwr hvwwlfr gho uhd ud|dgd DDEE uhvshfwr do hmh
}1 Dgplwluhprv/ sru vhu ho hvshvru shtxhr/ txh odv whqvlrqhv d or odujr gh EE vrq
sdudohodv | xqliruphv1 Vlhqgr W> L5 | h frqvwdqwhv | yduldqgr pe5 +v, olqhdophqwh frq
v/ od glvwulexflq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv hq odv dodv vhu olqhdo/ frq ydoru qxor hq orv
h{wuhprv1 Ho vhqwlgr gh odv  %5 vh ghwhuplqd vlq dpelj hgdg sru frqvlghudflrqhv gh
htxloleulr/ wdo | frpr vh pxhvwud hq odv Iljxudv 9149 | 914:1
Od Iljxud 914: pxhvwud odv ixhu}dv udvdqwhv glihuhqfldohv hq ho sxqwr gh xqlq gho
dod vxshulru frq ho dopd1 Gheh fxpsoluvh/ sru htxloleulr gh ixhu}dv hq od gluhfflq gho
hmh {/ txh=
gU @ 5gU +9178,
grqgh gU hv od ixhu}d udvdqwh hq ho h{wuhpr vxshulru gho dopd | gU hv fdgd xqd gh
odv ixhu}dv udvdqwhv hq odv dodv/ | txh vrq ljxdohv hqwuh v sru vlphwud gh od vhfflq |
dqwlvlphwud gh od vrolflwdflq uhvshfwr gho hmh |1 Vh wlhqh=

 dopd h g{ @ 5  dod h g{ +9179,

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


9181 VHFFLRQHV GH SHTXHR HVSHVRU 556

vlhqgr  dopd |  dod odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv hq ho dopd | hq odv dodv hq ho sxqwr gh
xqlq/ uhvshfwlydphqwh1 Sru wdqwr/ sru htxloleulr vh gheh fxpsolu od vljxlhqwh uhodflq

5h
hqwuh dperv ydoruhv=
 dopd
@ +917:,
 dod h
Od glvwulexflq qdo gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv +frq vxv fruuhvsrqglhqwhv vhqwlgrv, vh
pxhvwud hq od Iljxud 914;1 Hq ho dod lqihulru odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv vrq dqwlvlpwulfdv
gh odv gho dod vxshulru/ sru vlphwud gh od vhfflq | dqwlvlphwud gh od vrolflwdflq uhvshfwr
gho hmh }= Vh revhuyd hq hood txh/ vhjq odv dsur{lpdflrqhv uhdol}dgdv/ vh fxpsoh txh
od gluhfflq gh od whqvlq wdqjhqfldo hq xq sxqwr gh od vhfflq ghshqgh gh od irupd gh
od vhfflq/ | qr gh od gluhfflq gho hvixhu}r fruwdqwh/ vhjq vh dghodqw do sulqflslr gho
suhvhqwh dsduwdgr1
Sxhgh frpsureduvh wdpelq txh od glvwulexflq gh whqvlrqhv kdoodgd vdwlvidfh odv
hfxdflrqhv gh htxloleulr lqwhuqr1 Oodphprv U | Y d odv uhvxowdqwhv gh odv whqvlrqhv
wdqjhqfldohv hq odv dodv | hq ho dopd/ uhvshfwlydphqwh> vx ydoru sxhgh fdofxoduvh iflo0
phqwh kdoodqgr ho uhd gh orv gldjudpdv gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv | pxowlsolfdqgr sru
ho hvshvru fruuhvsrqglhqwh1 Hq ho dopd/ od uhvxowdqwh Y ydoh=
 
W  k 5 h k2
Y @ eh . kh +917;d,
L5 h 5 65 7
W eh k2 hk
 
@ . +917;e,
L5 5 45
@ W +917;f,

Ilj1 914;= Glvwulexflq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv hq vhfflq hq greoh W vrphwlgd d


hvixhu}r fruwdqwh

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


557 FDSWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

|d txh ho prphqwr gh lqhufld gho shuo/ ghvsuhfldqgr ho prphqwr gh lqhufld surslr gh


odv dodv/ ydoh=
eh k2 hk
L5 * . +917<,
5 45
Sru rwud sduwh/ hv reylr/ sru vlphwud/ txh od uhvxowdqwh wrwdo gh odv whqvlrqhv wdqjhq0
fldohv krul}rqwdohv hq odv dodv hv qxod/ frpr fruuhvsrqgh do khfkr gh txh W5 @ 3=

Hmhuflflr 9181414

Frpsuredu txh odv whqvlrqhv yhuwlfdohv hq ho dopd gh xq shuo odplqdgr hq greoh W vh


uhsduwhq gh irupd dsur{lpdgdphqwh xqliruph vreuh ho uhd gho dopd1
Oodphprv dopd | dod do uhd gho dopd | ho dod gh od vhfflq/ uhvshfwlydphqwh/ |
ghqdprv od uhodflq  @ @,6@ @ @,@ hqwuh hoodv1 Vl orv hvshvruhv gho dopd | gho dod/
h | h > vrq shtxhrv iuhqwh do fdqwr | dqfkr gh od vhfflq/ k | e/ hqwrqfhv +yhu Iljxud
9148,=
 2  
k 4 2 k2 
L5 * 5 dod . dopd k @ dod 4 .
5 45 5 9
| wdpelq=

pe5 +E, *
k
dod
5  
e
p5 +J, *
k k k
dod . dopd @ dod 4 .

5 ; 5 7
Sru wdqwr/ orv ydoruhv p{lpr | pqlpr gh od whqvlq wdqjhqfldo hq ho dopd vrq/ uhv0
shfwlydphqwh=
W pe +J,
%+ @  %+ +J, @ L55 h
 pd{
 
W 2 dod 4 . be
* 2  b h
2 dod 4 . S
W 4. b
@ e
dopd 4. b S
W pe5 +E,
%+ @  %+ +E, @
 plq
L5 h
W 2 dod
*  dod 4 . b  h
2
2 S
W 4
@
dopd 4 . bS

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


9181 VHFFLRQHV GH SHTXHR HVSHVRU 558

Sdud orv shuohv qrupdol}dgrv vh wlhqh/ sru hmhpsor=

LSH 533  @ 4> 54 ,


%+ @ 4> 63
 pd{ %+ @ 4> 3;
 pd{
%+
 plq %+
 phg

KHE 533  @ 3> 84 ,


%+ @ 4> 46
 pd{ %+ @ 4> 37
 pd{
%+
 plq %+
 phg
or txh ghpxhvwud od ydolgh} gh frqvlghudu od glvwulexflq dsur{lpdgdphqwh xqliruph |
gh ydoru=
W
 %+ *  phg
%+ @ dopd
Ho huuru frphwlgr hv phqru gh xq 43 ( +sru ghihfwr, vlhpsuh txh od uhodflq  @
dopd @ dod ? 4> 8=

Hmhuflflr 9181415

Ghwhuplqdu od glvwulexflq gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv hq od vhfflq hq greoh W gh od


Iljxud 914< fxdqgr dfwd vreuh hood xq hvixhu}r fruwdqwh W hq od gluhfflq gho hmh }1

Ilj1 914<= Vhfflq hq greoh W vrphwlgd d fruwdqwh wudqvyhuvdo

Ho prphqwr gh lqhufld gh od vhfflq uhvshfwr do hmh | hv=


e h
@ e h
4
L+ @ 5
45 9
Ho prphqwr hvwwlfr sdud xqd sruflq gh odv dodv gh orqjlwxg v +Iljxud 914<e, hv=
h v
pe+ +v, @ +e  v,
5

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


559 FDSWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

Ilj1 9153= Glvwulexflq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv hq vhfflq hq greoh W vrphwlgd d


fruwdqwh wudqvyhuvdo

Sru wdqwr/ odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv hq odv dodv vrq ljxdohv d=

W pe+ +v, W 4
 %5 +v, @  @ v +e  v,
L+ h L+ 5

Sru wdqwr/ odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv ydudq sdudeolfdphqwh d or odujr gh odv dodv/ ghvgh
xq ydoru qxor sdud v @ 3 | v @ e kdvwd xq ydoru p{lpr hq od xqlq gho dopd ljxdo d=
 
e W e2 6 W@5 6 W@5
 pd{ @  v @
5
@
; L+
@
5 eh  @
5 dod

Hvwh uhvxowdgr srgd lqwxluvh |d txh ho hvixhu}r fruwdqwh W hvw wrpdgr h{foxvlydphqwh
sru odv dodv1
Ho ydoru gh Y / uhvxowdqwh gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv hq odv dodv/ sxhgh fdofxoduvh
kdoodqgr ho uhd gh orv gldjudpdv gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv | pxowlsolfdqgr sru ho
hvshvru h =
Y @ eh  pd{ @
5 W
6 5

Vhfflq hq X

Frqvlghuhprv xqd yljd gh vhfflq hq X/ vrphwlgd d hvixhu}r fruwdqwh W gh gluhfflq


sdudohod d vx dopd | gh vhqwlgr dvfhqghqwh1 Vhd k od dowxud gho shuo | e od dqfkxud
gh odv dodv/ h ho hvshvru gh odv dodv | h ho hvshvru gho dopd1 Xwlol}dqgr ud}rqdplhqwrv

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


9181 VHFFLRQHV GH SHTXHR HVSHVRU 55:

Ilj1 9154= Vhfflq hq X vrphwlgd d fruwdqwh

dqorjrv d orv xvdgrv hq od Vhfflq dqwhulru/ od whqvlq wdqjhqfldo ghelgd do fruwdqwh W


hq ho sxqwr E gho dod vxshulru +yhu Iljxud 9154, vh sxhgh fdofxodu frpr=

W pe5 +v,
L5 h
 +v, @ +9183,

frq pe5 +v, @ vh k@5 sdud h ?? k1 Hq frqvhfxhqfld=

W vk
 %5 +v, @ +9184,
L5 5

Vh revhuyd txh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv d or odujr gho dod ydudq olqhdophqwh ghvgh xq

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


55; FDSWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

ydoru qxor hq ho h{wuhpr D kdvwd xq ydoru p{lpr hq od xqlq frq ho dopd ljxdo d=

W ek
 +v @ e, @ +9185,
L5 5

Ho vhqwlgr gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv ylhqh gdgr sru ho htxloleulr gh odv ixhu}dv
qrupdohv txh dfwdq vreuh ho uhd ud|dgd | odv ixhu}dv udvdqwhv/ wdo frpr vh lqglfd hq
od Iljxud 9154e1
Od plvpd h{suhvlq vh rewlhqh sdud ho dod lqihulru/ vdoyr txh odv whqvlrqhv udvdqwhv
| fruwdqwhv wlhqhq vhqwlgr frqwudulr d odv gho dod vxshulru1
Vl ghvhdprv fdofxodu odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv hq ho dopd/ sru hmhpsor hq xq sxqwr
F vlwxdgr d xqd glvwdqfld | sru hqflpd gho hmh }/ ho prphqwr hvwwlfr hq hvwh fdvr hv=
   
e  k
p5 +|, @ eh . h
k
|
4 k
.| +9186,
5 5 5 5

oxhjr= %  2 &
W eh k W k2 5|
 +|, @ . 4 +9187,
5L5 h ;L5 k

Frpr sxhgh ghgxfluvh gh od h{suhvlq dqwhulru/ od yduldflq gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv


hq ho dopd hv vlpwulfd | sdudeolfd/ frq xq ydoru p{lpr hq ho hmh } +| @ 3, txh hv
ljxdo d=
W eh k W k2
 4@
%+ @  %+ +| @ 3, @ 5L5 h . ;L5 +9188,

Ilj1 9155= Glvwulexflq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv hq vhfflq hq X vrphwlgd d fruwdqwh

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


9181 VHFFLRQHV GH SHTXHR HVSHVRU 55<

Oodphprv U | Y d odv uhvxowdqwhv gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv hq odv dodv | hq ho dopd/


uhvshfwlydphqwh +Iljxud 9155,> vx ydoru sxhgh fdofxoduvh iflophqwh kdoodqgr ho uhd gh
orv gldjudpdv gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv | pxowlsolfdqgr sru ho hvshvru fruuhvsrqglhqwh1
Hq ho dopd/ od uhvxowdqwh Y ydoh=

W eh k2 W hk
Y @ . +9189d,
5L5 45L5
  2 
W eh k hk
@ . +9189e,
L5 5 45
@ W +9189f,

|d txh ho prphqwr gh lqhufld gho shuo/ ghvsuhfldqgr ho prphqwr gh lqhufld surslr gh


odv dodv/ ydoh=
eh k2 hk
L5 * . +918:,
5 45
Vh revhuyd txh ho dopd wrpd hqwhudphqwh ho hvixhu}r fruwdqwh/ frq frqwulexflq ghvsuh0
fldeoh gh odv dodv/ txh/ vlq hpedujr/ hvwq vrphwlgdv d whqvlrqhv wdqjhqfldohv krul}rq0
wdohv1 Odv uhvxowdqwhv gh hvwdv whqvlrqhv hq odv dodv/ U/ ghehq vhu ljxdohv | gh vhqwlgrv
rsxhvwrv/ sru htxloleulr/ |d txh W5 @ 3=
Gh pdqhud dqorjd vh ghpxhvwud txh hq ho fdvr gh od vhfflq hq X vrphwlgd d od
dfflq gh xq fruwdqwh wudqvyhuvdo vhjq vx hmh sulqflsdo }/ wdo frpr vh pxhvwud hq od
Iljxud 9156/ od glvwulexflq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv hv od gh od Iljxud 91571 Hq hvwh
fdvr/ od glvwulexflq d or odujr gh odv dodv hv sdudeolfd/ frq xq p{lpr hq odv vhfflrqhv
vlwxdgdv hq ho fruwh frq ho hmh | +} @ 3,1 Vh sxhgh frpsuredu txh odv uhvxowdqwhv gh odv
whqvlrqhv vreuh fdgd xqd gh odv dodv ydohq hq hvwh fdvr Y @ W@51

Ilj1 9156= Vhfflq hq X vrphwlgd d fruwdqwh wudqvyhuvdo

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


563 FDSWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

Ilj1 9157= Glvwulexflq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv hq vhfflq hq X vrphwlgd d fruwdqwh


wudqvyhuvdo

91815 Vhfflrqhv fhuudgdv

Ho sureohpd jhqhudo gh ghwhuplqdu od glvwulexflq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv surgxflgdv


sru xq hvixhu}r fruwdqwh hq xqd vhfflq fhuudgd gh shtxhr hvshvru hv klshuhvwwlfr/
gdgr txh qr vh sxhgh ghwhuplqdu ho ydoru gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv/ d or odujr gh
xq qlfr fruwh d wudyv gho hvshvru/ xwlol}dqgr vor frqvlghudflrqhv gh htxloleulr1
Ho surfhglplhqwr sdud uhvroyhu hvwrv fdvrv hv frpr vljxh1 Frqvlguhvh od vhfflq
fhuudgd gh od Iljxud 9158/ vrphwlgd d xq hvixhu}r fruwdqwh vhjq xqr gh vxv hmhv sulqfl0
sdohv gh lqhufld1 Vxsrqjdprv txh od whqvlq wdqjhqfldo ghelgd d hvwh fruwdqwh vreuh xq
fruwh DD/ gh srvlflq duelwuduld/ d wudyv gho hvshvru hJ > hv xqliruph | wlhqh xq ydoru
 J > ghvfrqrflgr1 Ho fruuhvsrqglhqwh xmr wdqjhqfldo ydoh tJ @  J hJ = Hqwrqfhv/ wdo frpr
vh lqglfd hq od Iljxud 9158/ od whqvlq  hq xq sxqwr jhqulfr gh od vhfflq vh sxhgh
h{suhvdu frpr
hJ
 +v, @  @ +v, .  J +918;,
h+v,
grqgh v plgh od srvlflq gho sxqwr jhqulfr uhvshfwr gho fruwh dd |  @ +v, uhsuhvhqwd od
whqvlq hq glfkr sxqwr vreuh xqd vhfflq gh ljxdo jhrphwud/ shur delhuwd sru ho fruwh
DD= Hvwr hv dv srutxh od uhvxowdqwh gh xqd glvwulexflq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv frq
K $
xmr frqvwdqwh t @ tJ hv reyldphqwh qxod/ |d txh od lqwhjudo fhuudgd  t gv  3 hv
lgqwlfdphqwh qxod1
Frqvlghuhprv dkrud od ghirupdflq txh hvwd glvwulexflq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv
surgxfh vreuh od vhfflq1 Vhjq vh pxhvwud hq od Iljxudv 9159f | g/ vh surgxfh vreuh orv
hohphqwrv glihuhqfldohv wdohv frpr ho lqglfdgr xqd glvwruvlq dqjxodu gh ydoru  @  @J>
grqgh J hv ho pgxor gh uljlgh} wudqvyhuvdo gho pdwhuldo1 Hvwd glvwruvlq suryrfd xq

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


9181 VHFFLRQHV GH SHTXHR HVSHVRU 564

Ilj1 9158= Ghwhuplqdflq gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv hq xqd vhfflq fhuudgd

prylplhqwr glihuhqfldo gh od vhfflq/ hq od gluhfflq orqjlwxglqdo {> shushqglfxodu d od


vhfflq/ gh ydoru

g @  gv +918<d,

@ gv +918<e,
J 
4 hJ
@  @ +v, .  J gv +918<f,
J h+v,
Gdgr txh od vhfflq hv fhuudgd ho prylplhqwr orqjlwxglqdo wrwdo gheh vhu qxor/ | vh
sxhgh hvfulelu=
L
 @ g +9193d,
L L
@ gv
@ gv .  J hJ +9193e,
J Jh
@  @ . J +9193f,
@ 3 +9193g,

gh grqgh vh sxhgh rewhqhu ho ydoru lqfjqlwd  J txh uhvxhoyh ho sureohpd/ hq od irupd=


L
@
gv
J
J @  L +9194,
gv
hJ
Jh
Revuyhvh txh ho ydoru gh  J hv wdo txh suryrfd xqd glvwruvlq xqliruph hq od vhfflq
txh frpshqvd h{dfwdphqwh ho ydoru gho prylplhqwr orqjlwxglqdo txh vh surgxflud hq
od vhfflq delhuwd  @ =

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


565 FDSWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

Ilj1 9159= Glvwruvlq surgxflgd sru odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv hq xqd vhfflq delhuwd

Od hfxdflq gh frpsdwlelolgdg +9193d,0+9193g, frqwhpsod txh ho pgxor gh uljlgh}


wudqvyhuvdo vhd yduldeoh d or odujr gh od oqhd phgld gh od vhfflq> sru wdqwr/ od h{suhvlq
+9194, hv dsolfdeoh d vhfflrqhv gh ydulrv pdwhuldohv +yhu wdpelq od Vhfflq 91< sdud od
ghwhuplqdflq gh od glvwulexflq  @ hq hvwh fdvr,1 Hq ho fdvr gh vhfflrqhv krprjqhdv
od h{suhvlq +9194, sxhgh reyldphqwh vlpsolfduvh1
Sru owlpr/ fdeh vhdodu txh hv srvleoh jhqhudol}du ho wudwdplhqwr dtx ghvfulwr d
vhfflrqhv pxowlfhoxoduhv1 Ho sureohpd gh ghwhuplqdu odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv ghel0
gdv d xq hvixhu}r fruwdqwh vreuh xqd vhfflq p0fhoxodu hv p yhfhv klshuhvwwlfr1 Vh
uhvxhoyh lqwurgxflhqgr p xmrv lqfjqlwd t @ t > l @ 4> ===> p d wudyv gh xqrv fruwhv/
gh orfdol}dflq duelwuduld/ txh deudq odv uhvshfwlydv foxodv1 Odv p hfxdflrqhv gh frp0
sdwlelolgdg txh uhvxhoyhq ho sureohpd vh rewlhqhq do lpsrqhu txh orv ghvsod}dplhqwrv
K
orqjlwxglqdohv gh odv foxodv vhdq qxorv/ hvwr hv/   @  g @ 3> l @ 4> ===> p=

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


9181 VHFFLRQHV GH SHTXHR HVSHVRU 566

Hmhuflflr 9181514

Ghwhuplqdu od glvwulexflq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv vreuh od vhfflq uhfwdqjxodu kxhfd


gh od Iljxud 915: +glphqvlrqhv hq fp, vrphwlgd d xq hvixhu}r fruwdqwh yhuwlfdo gh ydoru
W+ @ 43D Q1

Ilj1 915:= Vhfflq uhfwdqjxodu kxhfd vrphwlgd d fruwdqwh

Ho prphqwr gh lqhufld gh od vhfflq uhvshfwr gho hmh } hv=

4
73  4 . 73  6> 8 . 5  +5  63,  532 . 5  5  63
4 4
L5 @
45 45 45
@ :5=373 fpe

Frqvlghuhprv dkrud xq fruwh d wudyhv gh od hvtxlqd D> frq xq xmr lqfjqlwd tJ @


 J hJ > wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 915;1 Od glvwulexflq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv
vreuh od fruuhvsrqglhqwh vhfflq delhuwd  @ vh pxhvwud hq od Iljxud 915;d> hv vlpwulfd
uhvshfwr gho hmh }/ frq orv ydoruhv=

43D  +63  5,  53  433S


 @ @
:5  433D  5  4332
Sd @ ;> 666 PSd
43D  ^+63  5,  53 . +53  4,  43`  433S
 2@
:5  433D  4  4332
@ Sd @ 4<> 777 PSd
43D  +53  6> 8,  43  433S
 @
:5  433D  6> 8  4332
@ Sd @ 5> ::: PSd

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


567 FDSWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

Ilj1 915;= Glvwulexflq gh whqvlrqhv hq vhfflq uhfwdqjxodu kxhfd

D sduwlu gh hvwrv uhvxowdgrv vh sxhgh fdofxodu od lqwhjudo


L    
 ;> 666  63 . +49> 999  73, .  5> :::  73  43e
4 5
 @ gv @  5
5 6
.  5> :::  73  43e
5
6
@ <> 499  43S Q2p
Ho ydoru gh  J vh rewlhqh dsolfdqgr od h{suhvlq +9194,/ ghelgdphqwh vlpsolfdgd=
L
 @ gv
J @  L
gv
hJ
h
<> 499  43S
@   Sd
 4332
63 73 73
5 5 . .
5 4 6> 8
@ 8> 95< PSd

Od glvwulexflq qdo gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv vreuh od vhfflq fhuudgd vh pxhvwud


hq od Iljxud 915;/ frq orv ydoruhv  @ 5> :38 PSd/  2 @ ;> 4;: PSd |  @ 8> <<7 PSd1

Vhfflrqhv fhuudgdv vlpwulfdv


Hq ho fdvr sduwlfxodu gh txh od vhfflq vhd vlpwulfd uhvshfwr gho hmh gh dfwxdflq
gho hvixhu}r fruwdqwh/ od glvwulexflq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv v sxhgh ghwhuplqduvh
iflophqwh xwlol}dqgr od iupxod gh Frooljqrq1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


9181 VHFFLRQHV GH SHTXHR HVSHVRU 568

Ilj1 915<= Vhfflq fhuudgd vlpwulfd vrphwlgd d hvixhu}r fruwdqwh

Hq hvwh fdvr/ sru vlphwud/ odv whqvlrqhv udvdqwhv vreuh ho sodqr gh vlphwud ghehq
vhu qxodv1 Uhfsurfdphqwh/ od whqvlrqhv wdqjhqfldohv hq fruwhv gh od vhfflq vlwxdgrv
vreuh ho hmh gh vlphwud ghehq vhu qxodv1 Sru wdqwr/ d hihfwrv gh fofxor/ od vhfflq sxhgh
frqvlghuduvh frpr grv phgldv vhfflrqhv delhuwdv/ wudedmdqgr gh irupd |x{wdsxhvwd1
Gh hvwd pdqhud/ hq xq fruwh fxdotxlhud EE shushqglfxodu d od oqhd phgld gh od
vhfflq/ odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv  vhuq sdudohodv d od oqhd phgld gh od vhfflq/ gh
glvwulexflq xqliruph d wudyv gho hvshvru | gh pgxor ljxdo d=
W@5 pe5 +vJ , W pe5 +vJ ,
 +vJ , @ @ +9195,
L5 @5 h +vJ , L5 h+vJ ,
grqgh pe5 +vJ , hv ho prphqwr hvwwlfr gho uhd DDEE uhvshfwr do hmh }1 Hq od iupxod/
L5 hv ho prphqwr gh lqhufld wrwdo gh od vhfflq uhvshfwr do hmh }1 Vl ho vhqwlgr gho
hvixhu}r fruwdqwh W hv dvfhqghqwh orv vhqwlgrv gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv vhuq orv gh
od Iljxud 915<1
Wrphprv/ sru hmhpsor/ od vhfflq wxexodu uhfwdqjxodu gh od Iljxud 9163d/ gh fdqwr
k | dqfkr 5e> vrphwlgd d hvixhu}r fruwdqwh dvfhqghqwh gh ydoru W 1 Gdgd od vlphwud
gh od vhfflq | gh od vrolflwdflq/ sxhgh dqdol}duvh frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 9163e/
hvwr hv/ frpr grv vhfflrqhv hq X/ gh fdqwr k | dqfkr e> wudedmdqgr |x{wdsxhvwdv |
vrsruwdqgr xq fruwdqwh plwdg W@5 fdgd xqd gh hoodv1 Od glvwulexflq gh whqvlrqhv
vreuh fdgd xqd gh hoodv hv dqorjd d od prvwudgd hq od Iljxud 91551 Revuyhvh txh odv
whqvlrqhv wdqjhqfldohv vreuh ho hmh gh vlphwud vrq qxodv1
Dqorjdphqwh vh sxhgh dqdol}du od vhfflq wxexodu uhfwdqjxodu elfhoxodu gh od Iljxud
9163f/ gh fdqwr k | dqfkr 7e> vrphwlgd d hvixhu}r fruwdqwh dvfhqghqwh gh ydoru W 1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


569 FDSWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

Ilj1 9163= Vhfflrqhv fhuudgdv vlpwulfdv vrphwlgdv d hvixhu}rv fruwdqwhv vhjq ho hmh
gh vlphwud

Revuyhvh txh ho dopd fhqwudo wlhqh greoh hvshvru txh odv dopdv odwhudohv1 Gdgd od
vlphwud gh od vhfflq | gh od vrolflwdflq/ sxhgh dqdol}duvh frpr vh pxhvwud hq od
Iljxud 9163g/ hvwr hv/ frpr fxdwur vhfflrqhv hq X/ gh fdqwr k | dqfkr e> wudedmdqgr
|x{wdsxhvwdv | vrsruwdqgr xq fruwdqwh plwdg W@7 fdgd xqd gh hoodv1

919 Ghirupdflq gh dodehr

Vl od glvwulexflq gh od whqvlq wdqjhqfldo ghelgd d xq hvixhu}r fruwdqwh yhuwlfdo W+ ixhud


xqliruph hq wrgd od vhfflq/ wdo frpr vh vxsrqd hq od whrud hohphqwdo gh od fruwdgxud/
od ghirupdflq sru glvwruvlq gh od uhedqdgd vhud wdpelq frqvwdqwh hq od vhfflq/ wdo
frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 9164d/ | gh ydoru=

 %+ W+
 %+ @ @ +9196,
J JD

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


9191 GHIRUPDFLQ GH DODEHR 56:

Ilj1 9164= Ghirupdflq gh od uhedqdgd ghelgd do hvixhu}r fruwdqwh= +d, whrud


hohphqwdo/ +e, whrud gh Frooljqrq

Vlq hpedujr/ vl od whqvlq wdqjhqfldo yhuwlfdo ydud hq od vhfflq gh dfxhugr frq od


iupxod gh Frooljqrq=
W+ pe5 +|,
 %+ @ +9197,
L5 o+|,
uhvxowd txh odv fruuhvsrqglhqwhv glvwruvlrqhv dqjxoduhv  %+ wdpelq ydudq vhjq xqd oh|
dqorjd |/ sru hvwd ud}q/ od vhfflq qr shupdqhfh sodqd/ vlqr txh vxiuh xqd ghirupdflq
ixhud gh vx sodqr/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 9164e1 D hvwh hihfwr vh oh ghqrplqd
dodehr gh od vhfflq1
Hq odv eudv h{wuhpdv DD > EE  / vh wlhqh txh  %+ @ 3/ od glvwruvlq hv qxod  %+ @ 3
| orv qjxorv hqwuh hvwdv eudv | odv vhfflrqhv uhfwdv vh pdqwlhqhq uhfwrv1 Hq odv eudv
hq odv txh  %+ 9@ 3 vh surgxfh glvwruvlq dqjxodu/ | ho qjxor lqlfldophqwh uhfwr hqwuh
odv eudv orqjlwxglqdohv | od vhfflq qrupdo qr vh pdqwlhqh uhfwr hq od ghirupdflq1 Ho
judgr gh glvwruvlq gh hvwrv qjxorv ydud gh xqdv eudv d rwudv/ vhjq od glvwulexflq
gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv1 Hq sduwlfxodu/ sdud vhfflrqhv uhfwdqjxoduhv r flufxoduhv/ hq
od eud phgld JJ vh gdq odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv p{lpdv |/ sru wdqwr/ od glvwruvlq
p{lpd  6@%
%+ 1
Vl od yljd hv gh vhfflq frqvwdqwh | ho hvixhu}r fruwdqwh hv xqliruph/ ho dodehr vhu
ljxdo sdud wrgdv odv vhfflrqhv1 Hq hvd vlwxdflq/ od ghirupdflq sru hvixhu}r fruwdqwh
qr lpsolfd yduldflq gh orqjlwxg gh odv eudv/ | odv h{suhvlrqhv sdud odv whqvlrqhv
qrupdohv rewhqlgdv do hvwxgldu od h{lq sxud +vlq hvixhu}r fruwdqwh,/ vxsrqlhqgr txh
odv vhfflrqhv shupdqhfhq sodqdv/ vljxhq vlhqgr yolgdv1 Hq rwudv flufxqvwdqfldv hv

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


56; FDSWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

qhfhvdulr dgplwlu txh ho dodehr uhodwlyr hqwuh grv vhfflrqhv su{lpdv hv ghvsuhfldeoh
+klswhvlv jhqhudol}dgd gh Ehuqrxool0Qdylhu, sdud txh wdohv h{suhvlrqhv pdqwhqjdq vx
ydolgh}1 Hvwr uhvxowd dgplvleoh/ |d txh/ hq jhqhudo/ odv ghirupdflrqhv orqjlwxglqdohv
ghelgdv do dodehr uhodwlyr vrq pxfkr phqruhv txh odv ghelgdv d h{lq/ | wdqwr pv
fxdqwr pv hvehowd vhd od slh}d/ hv ghflu/ fxdqwr pd|ru vhd vx uhodflq ox}2fdqwr +yhu
wdpelq od Vhfflq 717,1

91914 uhd uhgxflgd gh fruwdqwh


Dxqtxh odv vhfflrqhv vrphwlgdv d hvixhu}r fruwdqwh vxiudq dodehr/ hv wlo hydoxdu ho
ydoru phglr gh od glvwruvlq hq od uhedqdgd/ ghqlgr d sduwlu gho prylplhqwr wudqvyhuvdo
uhodwlyr gh xqd vhfflq uhvshfwr d rwud lqqlwdphqwh su{lpd +Iljxud 9164,/ hv ghflu=
gy
%+ @ g{
 phg +9198,
Vh oodpd uhd uhgxflgd gh fruwdqwh gh xqd vhfflq hq xqd flhuwd gluhfflq do uhd htxl0
ydohqwh vreuh od txh xq fruwdqwh gh hvd gluhfflq/ glvwulexlgr xqliruphphqwh/ surgxflud
od plvpd glvwruvlq phgld txh hq od vhfflq uhdo1 Dv sru hmhpsor/ sdud od gluhfflq |
vh sxhgh hvfulelu=
W+ W+
%+ @ J + @ J n+ D
 phg +9199,

grqgh + @ n+ D hv ho uhd uhgxflgd gh fruwdqwh vhjq ho hmh |1 Do idfwru dglphqvlrqdo


n+ vh oh oodpd idfwru gh fruwdqwh vhjq ho hmh |=
Ho uhd uhgxflgd sdud xqd vhfflq gdgd vh fdofxod phgldqwh iupxodv hpsulfdv/
frqvlghudflrqhv hvwwlfdv r pwrgrv hqhujwlfrv1 Xwlol}dqgr hvwrv owlprv/ vh wlhqh txh=
L52
+ @ ] +919:,
pe5 +|, 2
 
gV
7 e+|,
grqgh vh revhuyd txh vwd hv xqd fdudfwhuvwlfd jhrpwulfd gh od vhfflq1
Dqorjdphqwh/ sdud ho rwur hmh sulqflsdo gh lqhufld gh od vhfflq vh whqgu=
L+2
5 @ ] 2 +919;,
pe+ +},


e +},
gV
7

Vhfflq uhfwdqjxodu flufxodu dqloor greoh W


+8@9, D +<@43, D +4@5, D dopd

Wdeod 915= Ydoruhv gho uhd uhgxflgd gh fruwdqwh sdud glihuhqwhv vhfflrqhv

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


91:1 HVIXHU]R FRUWDQWH HVYLDGR 56<

Orv ydoruhv gho uhd uhgxflgd gh fruwdqwh sdud dojxqrv gh orv wlsrv gh vhfflrqhv pv
xvxdohv vh pxhvwudq hq od Wdeod 9151

Hmhuflflr 91914

Fdofxodu ho uhd uhgxflgd gh fruwdqwh gh xqd vhfflq uhfwdqjxodu gh glphqvlrqhv k  e1


k l
Vh wlhqh/ vhjq od Vhfflq 91714/ txh L5 @ +4@45, ek | pe5 +|, @ +4@5, e +k@5,2  | 2 1
Sru wdqwr= k l2
]  e 2 ] n  e+ 2  | 2 ,
p5 +|, 2 e
ekD
2 4
gV @ 2 eg| @
7 e 32 e 453
| ho uhd uhgxflgd d fruwdqwh gho uhfwqjxor vhjq ho hmh sulqflsdo | hv=

L52 ,2 e2kS 8
+ 2
+ @ ]
pe5 +|, 2
@ ekD @ 9 D
+ , gV 2f
7 e

91: Hvixhu}r fruwdqwh hvyldgr

Vh glfh txh ho hvixhu}r fruwdqwh hv hvyldgr fxdqgr dfwd hq xqd gluhfflq glihuhqwh gh
od gh orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld gh od vhfflq1 Hvwr rfxuuh fxdqgr od yduldflq gho
prphqwr hfwru qr hvw frqwhqlgd hq qlqjxqr gh orv sodqrv sulqflsdohv gh h{lq gh
od slh}d1

91:14 Hvwxglr hq hmhv sulqflsdohv

Hq hvwd vlwxdflq sxhgh ghvfrpsrqhuvh ho hvixhu}r fruwdqwh W hq vxv frpsrqhqwh W+ > W5


vhjq orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 91651 Dsolfdq0
gr ho sulqflslr gh vxshusrvlflq/ vh sxhgh hqwrqfhv kdfhu ho hvwxglr fruuhvsrqglhqwh d
fdgd xqd gh odv frpsrqhqwhv gh irupd lqghshqglhqwh | rewhqhu od glvwulexflq wrwdo
gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv vxpdqgr/ sdud fdgd sxqwr gh od vhfflq/ odv whqvlrqhv wdq0
jhqfldohv ghelgdv d fdgd xqd gh odv frpsrqhqwhv1 Hv lpsruwdqwh vhdodu txh/ vhjq
od Whrud gh Frooljqrq/ od gluhfflq gh od whqvlq wdqjhqfldo hq xq sxqwr qr frlqflgh/
hq jhqhudo/ frq od gluhfflq gho hvixhu}r fruwdqwh dsolfdgr1 Sru wdqwr/ od vxshusrvlflq
gh uhvxowdgrv fruuhvsrqglhqwhv d fdgd xqd gh odv frpsrqhqwhv sulqflsdohv gho hvixhu}r

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


573 FDSWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

Ilj1 9165= Ghvfrpsrvlflq gh xq fruwdqwh hvyldgr hq vxv frpsrqhqwhv vhjq orv hmhv
sulqflsdohv

fruwdqwh lpsolfd od vxpd yhfwruldo gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv rewhqlgdv sdud fdgd
xqr gh hoorv=

$
 @  $ +W+ , . 
$
 +W5 , +919<,

grqgh   +W+ , | 
$ $
 +W5 , vrq odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv ghelgdv d odv frpsrqhqwhv gho
hvixhu}r vhjq orv hmhv sulflsdohv W+ | W5 / uhvshfwlydphqwh1
Dv/ sru hmhpsor/ hq od Iljxud 9166d vh pxhvwud od ghvfrpsrvlflq gh xq hvixhu}r
fruwdqwh hvyldgr txh dfwd vreuh xqd vhfflq uhfwdqjxodu pdfl}d hq vxv uhvshfwlydv
frpsrqhqwhv vhjq orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld/ W+ | W5 / uhvshfwlydphqwh1 Hq od
Iljxud 9166e vh pxhvwudq odv glvwulexflrqhv gh whqvlrqhv +phgldv, txh sxhghq fdofxoduvh
sdud fdgd xqd gh odv frpsrqhqwhv xwlol}dqgr od iupxod gh Frooljqrq1 Hvwh hv xq fdvr
sduwlfxodu hq ho txh odv whqvlrqhv txh suryrfd fdgd xqd gh odv frpsrqhqwhv gho hvixhu}r
fruwdqwh v vh fruuhvsrqghq frq od gluhfflq gho fruwdqwh fruuhvsrqglhqwh/ hv ghflu/ od
frpsrqhqwh W+ suryrfd vor frpsrqhqwhv  %+ > plhqwudv txh od frpsrqhqwh W5 suryrfd
vor frpsrqhqwhv  %5 = Ho uhvxowdgr gh frpsrqhu yhfwruldophqwh dpedv glvwulexflrqhv hv
ho txh vh pxhvwud hq od Iljxud1 Hq xq sxqwr jhqulfr gh od vhfflq od whqvlq wdqjhqfldo
qr wlhqh od gluhfflq gho fruwdqwh dfwxdqwh1 Hq sduwlfxodu/ odv whqvlrqhv vreuh ho frqwruqr
gh od vhfflq vljxhq od gluhfflq gh vwh1
Uhfrughprv/ qr revwdqwh/ txh hq odv vhfflrqhv gh shtxhr hvshvru/ od gluhfflq gh
od whqvlq wdqjhqfldo hq xq sxqwr ghshqgh vor gh od irupd gh od vhfflq/ | qr gh od
gluhfflq gho hvixhu}r fruwdqwh1 Sru wdqwr/ hq ho fdvr gh hvixhu}r fruwdqwh hvyldgr hq

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


91:1 HVIXHU]R FRUWDQWH HVYLDGR 574

Ilj1 9166= Fruwdqwh hvyldgr dfwxdqgr vreuh xqd vhfflq uhfwdqjxodu

vhfflrqhv gh shtxhr hvshvru/ vh sxhgh kdoodu ho pgxor gh od whqvlq wdqjhqfldo hq xq


sxqwr sru vxshusrvlflq hvfdodu gh hihfwrv/ |d txh od gluhfflq gh  hq ho sxqwr hv od
plvpd sdud dpedv frpsrqhqwhv gho hvixhu}r fruwdqwh1 Dv/ vh sxhgh hvfulelu=
 @  +W+ ,  +W5 , +91:3,
Orv vljqrv + , gh od h{suhvlq dqwhulru lqglfdq txh orv vhqwlgrv gh odv uhvshfwlydv
frqwulexflrqhv ghehq vhu whqlgrv hq fxhqwd d od krud gh vxpdu orv hihfwrv gh odv grv
frpsrqhqwhv gho hvixhu}r | od vxpd d uhdol}du hv dojheudlfd1
Dv/ sru hmhpsor/ hq od Iljxud 9167d vh pxhvwud od ghvfrpsrvlflq gh xq hvixhu}r
fruwdqwh hvyldgr txh dfwd vreuh xqd vhfflq hq greoh W hq vxv uhvshfwlydv frpsrqhq0
whv vhjq orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld/ W+ | W5 / uhvshfwlydphqwh1 Hq od Iljxud 9167e
vh pxhvwudq odv glvwulexflrqhv gh whqvlrqhv txh sxhghq fdofxoduvh sdud fdgd xqd gh
odv frpsrqhqwhv xwlol}dqgr od iupxod gh Frooljqrq/ dv frpr ho uhvxowdgr gh vxpdu0
odv dojheudlfdphqwh1 Hq hvwh fdvr/ odv whqvlrqhv qdohv vreuh ho dopd vrq odv ghelgdv
h{foxvlydphqwh d od frpsrqhqwh W+ gho hvixhu}r/ |d txh od frpsrqhqwh W5 qr surgx0
fh whqvlrqhv dsuhfldeohv vreuh vwd1 Vlq hpedujr/ odv whqvlrqhv wrwdohv vreuh odv dodv
surylhqh gh vxpdu dghfxdgdphqwh odv surgxflgdv sru fdgd xqd gh odv frpsrqhqwhv1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


575 FDSWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

Ilj1 9167= Fruwdqwh hvyldgr dfwxdqgr vreuh xqd vhfflq hq greoh W

91:15 Hvwxglr gluhfwr

Dowhuqdwlydphqwh/ sxhgh sodqwhduvh ho hvwxglr gluhfwr gho fruwdqwh hvyldgr/ frpr frq0
vhfxhqfld gho hvwxglr gluhfwr gh od h{lq hvyldgd1 Hq hihfwr/ frqvlghuhprv xqd slh}d
sulvpwlfd gh vhfflq duelwuduld shur frqvwdqwh d or odujr gh od slh}d/ vrphwlgd d h{lq
vlpsoh hvyldgd +yhu Iljxud 9168,1 Gho htxloleulr gh prphqwrv gh xqd uhedqdgd olplwd0
gd sru grv vhfflrqhv V | V  / vhsdudgdv sru xqd glvwdqfld g{/ vh rewlhqhq odv uhodflrqhv
glihuhqfldohv=
gP?? gP||
W|| @  W?? @
 
 >  +91:4,
g{ g{
grqgh P?? | P|| vrq odv frpsrqhqwhv gho prphqwr hfwru uhvshfwr do hmh qhxwur qq
| d xq hmh shushqglfxodu d vwh/ ww 1 Dqorjdphqwh vh ghqhq odv frpsrqhqwhv W??
 

| W|| 1 Vxsrqguhprv/ sru vlpsolflgdg/ txh ho sodqr gh vrolflwdflq hv ho plvpr hq odv


vhfflrqhv V | V  1 Sru wdqwr/ ho hmh qhxwur wlhqh od plvpd gluhfflq hq dpedv vhfflrqhv1


Frqvlghuhprv dkrud od uhedqdgd glylglgd sru xqd vxshuflh sodqd txh whqjd sru
wud}d vreuh ho sodqr gh od vhfflq d od uhfwd DE | sdudohod do hmh gh od yljd +yhu Iljxud

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


91:1 HVIXHU]R FRUWDQWH HVYLDGR 576

Ilj1 9168= Hvwxglr gluhfwr gho fruwdqwh hvyldgr

9169,1 Hvwxglhprv ho htxloleulr gh ixhu}dv vhjq ho hmh { txh dfwdq vreuh od sduwh
ud|dgd +4, txh txhgd sru hqflpd gh glfkd vxshuflh1 Vreuh od fdud V  dfwdq xqdv
whqvlrqhv qrupdohv ghelgdv d P?? fx|d uhvxowdqwh I vreuh od sduwh gh od vhfflq +4,/


olplwdgd sru od oqhd DE ydoh=


] ]
P?? P??
% g @ pe?? + ,
 
I @   g @  +91:5,
l ?? ??


l L L  

grqgh hv od sduwh gh od vhfflq vreuh od txh vh hydod glfkd uhvxowdqwh/  hv od


glvwdqfld do hmh qhxwur/ L?? hv ho prphqwr gh lqhufld gh od vhfflq uhvshfwr d glfkr hmh

U
| pe?? + , @ l  g hv ho prphqwr hvwwlfr gh +uhd ud|dgd, uhvshfwr do hmh qhxwur1


Gh qxhyr vh kd xwlol}dgr od klswhvlv gh glvwulexflq olqhdo gh whqvlrqhv sdud ho fdvr gh


h{lq hvyldgd1
Gh ljxdo irupd/ vreuh od vxshuflh gh od fdud V vh wlhqh xqd uhvxowdqwh gh whqvlrqhv
qrupdohv/ I . gI> gh ydoru=
]
 ??
P . gP??
 g @  ??
P . gP??
pe?? + ,
   
I . gI @ +91:6,
l L?? L??

 

Od glihuhqfld hqwuh dpedv ixhu}dv qrupdohv hv=


gP?? W|| g{ e
pe?? + , @
 
gI @  p?? + , +91:7,
L?? L??
 
 

grqgh vh kd whqlgr hq fxhqwd txh gP?? @ W|| g{1  

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


577 FDSWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

Ilj1 9169= Ghgxfflq gh od iupxod gh Frooljqrq +hvwxglr gluhfwr,

D sduwlu gh dtx/ | sru dqorjr surfhglplhqwr do hpsohdgr hq od Vhfflq 916 vh


rewlhqh od iupxod gh Frooljqrq/ uhihulgd d orv hmhv qq | ww / frpr=

W|| pe?? + ,
 
 phg @ +91:8,
L?? o 

grqgh o hv od orqjlwxg gho vhjphqwr DE1 Uhfrughprv txh hvwd iupxod shuplwh
kdoodu od whqvlq wdqjhqfldo phgld d or odujr gh od oqhd DE hq od gluhfflq qrupdo d
hvwd oqhd/ dv frpr ghwhuplqdu vx vhqwlgr vlq dpelj hgdg1

Hmhuflflr 91:1514

Ghprvwudu txh odv uhvxowdqwhv gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv rewhqlgdv hq ho hvwxglr


gluhfwr gho fruwdqwh hvyldgr hq odv gluhfflrqhv qrupdo | wdqjhqwh do hmh qhxwur vrq W|| 

| W?? / uhvshfwlydphqwh1


Rewhqhprv sulphur od glvwulexflq gh odv whqvlrqhv  %| / shushqglfxoduhv d od gluhf0


flq gho hmh qhxwur/ fruwdqgr od vhfflq sru sodqrv sdudohorv d glfkr hmh=

W|| pe?? +,


 %| @
 

L?? o +, 

Fdofxodprv od uhvxowdqwh gh glfkdv frpsrqhqwhv=


] n|
W|| pe?? +,
]
 %| gV @
 
o +, g
7 3| L?? o +,
 

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


91:1 HVIXHU]R FRUWDQWH HVYLDGR 578

] n |
W||
pe?? +, g

@
L?? 3|

 

W||
L??

@
L??



@ W||  +t1h1g,
U n|
Od ghprvwudflq gh txh L?? @ 
3||| pe?? +, g hv dqorjd d od uhdol}dgd hq ho
  

Hmhuflflr 916141 +yhu wdpelq Iljxud 916:d,1


Dqorjdphqwh/ fdofxodprv od glvwulexflq gh odv frpsrqhqwhv  %? > sdudohodv d od
gluhfflq gho hmh qhxwur/ fruwdqgr od vhfflq sru sodqrv shushqglfxoduhv d glfkr hmh=
W|| pe?? +,
 %? @
 

L?? o +, 

| fx|r vhqwlgr ylhqh ghwhuplqdgr sru frqvlghudflrqhv gh htxloleulr1 Fdofxodprv od


uhvxowdqwh gh glfkdv whqvlrqhv
] n?
W|| pe?? +,
]
 %? gV @
 
o +, g
7 3?] L?? o +,  

W|| n?
pe?? +, g

@
L?? 3?

 

W||
L?|

@
L?? 

Ilj1 916:= Glihuhqfldohv gh uhd | prphqwrv hvwwlfrv

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


579 FDSWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

U n
Od ghprvwudflq gh txh L?| @ 3 ? pe?? +, g hv dqorjd d od uhdol}dgd hq ho
?  

Hmhuflflr 916141 +yhu wdpelq Iljxud 916:e,1


Sru rwud sduwh/ hq ho Hmhuflflr 7161415 gh od Vhfflq 716/ hvwxglr gluhfwr gh od h{lq
hvyldgd/ vh ghprvwu txh=
P|| L?|

wdq  @ @
P?? L?? 

grqgh  hv ho qjxor gh hvyldmh txh irupd ho yhfwru prphqwr frq ho hmh qhxwur/ +yhu
Iljxud 9168d,1 Gdgr txh/ vlq suglgd gh jhqhudolgdg/ vh sxhgh frqvlghudu txh ho fruwdqwh
hvw frqwhqlgr hq ho sodqr gh fdujd/ vh wlhqh txh irupd xq qjxor  frq ho hmh qrupdo
do hmh qhxwur +yhu Iljxud 9168d,1 Sru wdqwr=
W?? L?|
wdq  @  @
W|| L??
 

| hqwrqfhv/ whqlhqgr hq fxhqwd od qhfhvduld frlqflghqfld gh vhqwlgrv/


]
W||
 %? gV @ mL?| m @ W??

+t1h1g,
L??


7 

91; Fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv

Gh irupd lpsoflwd/ vh kd vxsxhvwr dqwhulruphqwh txh od oqhd gh dfflq gho hvixhu}r


fruwdqwh sdvd sru ho fhqwur gh judyhgdg gh od vhfflq1 Gh khfkr/ od srvlflq gh glfkr
hvixhu}r vreuh ho sodqr gh od vhfflq qr kd ghvhpshdgr qlqjq sdsho hq odv frqvlgh0
udflrqhv gh htxloleulr xwlol}dgdv sdud rewhqhu od iupxod gh Frooljqrq |/ sru or wdqwr/
od glvwulexflq fruuhvsrqglhqwh gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv +ydoruhv phglrv | vhqwlgrv,
ghelgdv d od h{lq vlpsoh1 Vlq hpedujr/ hv qhfhvdulr sodqwhduvh/ d srvwhulrul/ vl od
uhvxowdqwh gh glfkd glvwulexflq sdvd vlhpsuh sru ho fhqwur gh judyhgdg gh od vhfflq1
Yhuhprv d frqwlqxdflq txh/ hq jhqhudo/ hvwr qr dv |/ sru wdqwr/ hv qhfhvdulr lqwurgxflu
ho frqfhswr gh fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv gh od vhfflq/ frpr sxqwr gh dsolfdflq gh
od uhvxowdqwh gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv suryhqlhqwhv gh od h{lq vlpsoh1
Frqvlghuhprv xq yrodgl}r frq vhfflq hq X/ vlpwulfd uhvshfwr do hmh } +sulqflsdo gh
lqhufld,/ vrphwlgr d xq hvixhu}r fruwdqwh frqvwdqwh d or odujr gh od slh}d/ gh ydoru W+ /
yhuwlfdo dvfhqghqwh/ fx|d oqhd gh dfflq sdvd sru xq sxqwr F vlwxdgr d xqd glvwdqfld
g gho sxqwr R/ fhqwur gh judyhgdg gho dopd1 Vhd k od dowxud gho shuo | e od dqfkxud
gh odv dodv/ h ho hvshvru gh odv dodv | h ho hvshvru gho dopd +yhu Iljxudv 916;d | e,1
Od glvwulexflq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv txh surgxfh xq fruwdqwh yhuwlfdo vreuh xq
shuo gh hvwh wlsr vh hvwxgl ghwdoodgdpdqwh hq od Vhfflq 91816/ | vh pxhvwud hq od
Iljxud 916;f1 Frqvlvwh hq xqd glvwulexflq olqhdo gh whqvlrqhv krul}rqwdohv vreuh odv
dodv | xqd glvwulexflq sdudeolfd gh whqvlrqhv yhuwlfdohv vreuh ho dopd1 Oodpduhprv U

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


91;1 FHQWUR GH HVIXHU]RV FRUWDQWHV 57:

Ilj1 916;= Fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv gh xqd vhfflq hq X

| U d odv uhvxowdqwhv gh odv whqvlrqhv vreuh ho dod vxshulru h lqihulru/ uhvshfwlydphqwh/


| Y d od uhvxowdqwh gh odv whqvlrqhv vreuh ho dopd1 Sdud txh vh fxpsodq odv hfxdflrqhv
gh htxloleulr lqwhuqr/ ho vlvwhpd irupdgr sru odv ixhu}dv U> U | Y +yhu Iljxud 916;g,
gheh vhu hvwwlfdphqwh htxlydohqwh gho irupdgr sru ho hvixhu}r fruwdqwh dfwxdqgr vreuh
ho sxqwr F/ txh vh pxhvwud hq od Iljxud 916;e1 Sdud hoor/ gheh fxpsoluvh txh=

+d, Odv uhvxowdqwhv U | U gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv hq odv dodv ghehq vhu ljxdohv
| gh vhqwlgrv rsxhvwrv/ |d txh W5 @ 31 Vx ydoru sxhgh fdofxoduvh frpr=
4 W+ +eh 2 ,  W+ e2 kh
U @ U @
5 L5 h
eh @ +91:9,
7L5

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


57; FDSWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

+e, Od uhvxowdqwh Y gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv vreuh ho dopd hv ljxdo do fruwdqwh


W+ / Y @ W+ / vhjq vh frpsure hq od Vhfflq 918141

+f, Dghpv/ sru vhu orv hvixhu}rv vreuh od vhfflq ljxdohv d odv ixhu}dv | orv prphqwrv
uhvxowdqwhv gh odv whqvlrqhv/ ho prphqwr gh odv whqvlrqhv uhvshfwr d fxdotxlhu
sxqwr gheh vhu ljxdo do surgxflgr sru ho hvixhu}r fruwdqwh W+ 1 Wrpdqgr prphqwrv
uhvshfwr do sxqwr R/ gheh vhu=

. U @ U k
k k
W+ g @ U +91::,
5 5
gh grqgh=
Uk e2 k2 h
g@ @ +91:;,
W+ 7L5

Hq frqfoxvlq/ ho vlvwhpd gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv fdofxodgr hv hvwwlfdphqwh htxl0


ydohqwh do hvixhu}r fruwdqwh W+ txh dfwd vreuh od vhfflq vrodphqwh vl vwh sdvd sru ho
sxqwr F1 Vh revhuyd dghpv txh od srvlflq gho sxqwr F vor ghshqgh gh od jhrphwud
gh od vhfflq/ | qr gho ydoru gho fruwdqwh dfwxdqwh W+ 1 Hv/ sru wdqwr/ xqd fdudfwhuvwlfd
jhrpwulfd gh od vhfflq1
Frpr sursrvlflq jhqhudo srghprv hqxqfldu txh h{lvwh vlhpsuh xq sxqwr hq ho
sodqr gh od vhfflq sru ho txh sdvd od uhvxowdqwh gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv ghelgdv
d od h{lq vlpsoh +hv ghflu/ gho hvixhu}r fruwdqwh,1 Glfkr sxqwr hv fdudfwhuvwlfr gh od
jhrphwud gh od vhfflq | vh frqrfh frq ho qrpeuh gh fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv gh
od vhfflq1 Ho frqfhswr gh fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv | ho pwrgr sdud fdofxoduor vh
ghehq d U1 Pdlooduw +4<55,1
Od lqwurgxfflq gho frqfhswr gh fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv reoljd d uhfrqvlghudu
od ghqlflq gho prphqwr wruvru uhgxflgr do fhqwur gh judyhgdg gh od vhfflq/ wdo frpr
vh lqwurgxmr hq ho Fdswxor 51 Frqvlghuhprv xqd vhfflq vrolflwdgd sru xq vlvwhpd gh
hvixhu}rv txh frqvlvwh hq xq prphqwr hfwru P/ xq hvixhu}r fruwdqwh W | xq prphqwr

wruvru P| / uhgxflgrv do fhqwur gh judyhgdg gh od vhfflq/ wdo frpr vh pxhvwud hq od
Iljxud 916<1 Ho vlvwhpd gh ixhu}dv irupdgr sru W | P | / uhgxflgrv do fhqwur gh jud0
yhgdg J +Iljxud 916<d,/ hv hvwwlfdphqwh htxlydohqwh do vlvwhpd irupdgr sru W | P |W /
uhgxflgrv do fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv F +Iljxud 916<e,/ frq=

P W| @ P | . FJ  W

$ 
$ $  $
+91:<,

Frqvlghuhprv ho vljqlfdgr ivlfr gho prphqwr P |W = Sdud hoor/ frqvlghuhprv txh


vreuh od vhfflq dfwd xqd glvwulexflq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv wdo txh od whqvlq hq

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


91;1 FHQWUR GH HVIXHU]RV FRUWDQWHV 57<

Ilj1 916<= Uhgxfflq gh hvixhu}rv do fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv

xq sxqwr jhqulfr gh vwd vhd  = Hqwrqfhv=

n P W| n @ n P | n . nFJ  W n

$ 
$ $  $
+91;3d,

$ $  $
@ n P | . FJ  W n +91;3e,
] ]
$
@ n u   gV . FJ   gV n +91;3f,
]7  7
$
@ n u . FJ   gV n +91;3g,
]7
@ n uS   gV n +91;3h,
7
grqgh u @ u +|> }, hv ho yhfwru gh srvlflq gh xq sxqwr jhqulfr gh od vhfflq uhvshfwr
d J/ | uS @uS +|  |S > }  }S , hv ho fruuhvsrqglhqwh yhfwru gh srvlflq uhvshfwr do fhqwur
F> gh frrughqdgdv F+|S > }S , +yhu Iljxud 9173,1 Vh frpsuxhed/ sru wdqwr/ txh P|W hv ho
prphqwr uhvxowdqwh gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv wrwdohv uhvshfwr do fhqwur gh fruwdqwhv1
Hq frqvhfxhqfld/ od h{lvwhqfld r qr gho ihqphqr gh wruvlq/ wdo frpr vh hvwxgldu hq ho
Fdswxor su{lpr/ | gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv dvrfldgdv d vwd/ ghshqgh gho ydoru gho
prphqwr P|W > uhgxflgr do fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv/ | qr gho ydoru gh P| > uhgxflgr
do fhqwur gh judyhgdg1 Hv sru hvwd ud}q txh P|W uhfleh ho qrpeuh gh prphqwr wruvru
uhdo/ | do fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv vh oh oodpd wdpelq fhqwur gh wruvlq1
Hqwrqfhv/ khfkd od uhgxfflq gho prphqwr wruvru do fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv/
sxhghq uhvxowdu wuhv fdvrv=

+d, W @ 3 | P|W 9@ 3= Od vhfflq hvw vrolflwdgd qlfdphqwh d wruvlq r d wruvlq


| h{lq sxud +ho fruwdqwh hv qxor, | odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv vrq odv ghelgdv
qlfdphqwh do prphqwr wruvru1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


583 FDSWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

Ilj1 9173= Frrughqdgdv gho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv

+e, W 9@ 3 | P|W @ 31 Od vhfflq hvw vrolflwdgd qlfdphqwh d h{lq vlpsoh | odv


whqvlrqhv wdqjhqfldohv vrq odv ghelgdv qlfdphqwh d W sdvdqgr sru ho sxqwr F1

+f, W 9@ 3 | P|W 9@ 3= Od vhfflq hvw vrolflwdgd d h{r0wruvlq | odv whqvlrqhv wdqjhq0


fldohv wrwdohv vhuq odv ghelgdv d h{lq +hvwwlfdphqwh htxlydohqwhv do hvixhu}r
fruwdqwh W sdvdqgr sru ho sxqwr F, | d wruvlq +htxlydohqwhv do prphqwr wruvru
P|W ,1

Hq frqfoxvlq/ hv qhfhvdulr frqrfhu od srvlflq gho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv


sdud srghu ghqlu ho prphqwr wruvru uhdo dfwxdqwh vreuh od vhfflq1 Hq sduwlfxodu/ hv
qhfhvdulr vdehu hq tx vhfflrqhv vwh qr frlqflgh frq ho fhqwur gh judyhgdg/ |d txh vwdv
sxhghq hvwdu vrphwlgdv gh irupd lqdgyhuwlgd d h{r0wruvlq1
Frpr hmhpsor/ yhdprv tx oh rfxuuh do yrodgl}r gh vhfflq hq X frq ho txh khprv
hpsh}dgr od glvfxvlq/ vhjq sru grqgh sdvh od oqhd gh dfflq gh od fdujd hq vx h{wuhpr
+|/ sru wdqwr/ gho hvixhu}r fruwdqwh,1 Hq od Iljxud 9174d ho fruwdqwh sdvd sru ho fhqwur
gh hvixhu}rv fruwdqwhv F |/ hq dxvhqfld gh xq prphqwr wruvru P|W @ P| @ 3/ od vhfflq
hvw vrphwlgd xqlfdphqwh d h{lq4 1 Hq od Iljxud 9174e ho fruwdqwh qr sdvd sru F
|/ sru or wdqwr/ od vhfflq hvw vrphwlgd d h{r0wruvlq/ frq xq prphqwr wruvru uhdo
P|W @ W g/ dqwlkrudulr/ txh suryrfd xq jlur gh wruvlq gho vhqwlgr lqglfdgr hq od jxud1
Hq od Iljxud 9174f rfxuuh or plvpr/ shur frq xq prphqwr wruvru gh vhqwlgr krudulr/
rsxhvwr do gh od jxud dqwhulru1 Hvwh vhud ho fdvr/ sru hmhpsor/ ghelgr d odv fdujdv gh
shvr surslr/ |d txh hqwrqfhv od oqhd gh dfflq gh W sdvdud sru ho fhqwur gh judyhgdg
gh od vhfflq1 Sru wdqwr/ xqd slh}d gh vhfflq hq X/ wudedmdqgr edmr od dfflq gh vx
surslr shvr vhjq vx sodqr sulqflsdo gh lqhufld pd|ru/ hvw vrphwlgd d wruvlq1
4
Sru hvwd ud}q ho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv uhfleh wdpelq ho qrpeuh gh fhqwur gh h{lq1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


91;1 FHQWUR GH HVIXHU]RV FRUWDQWHV 584

Ilj1 9174= Yrodgl}r frq vhfflq hq X vrphwlgr d hvixhu}r fruwdqwh vhjq glyhuvdv
oqhdv gh dfflq

91;14 Srvlflq gho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv

Od srvlflq gho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv F vh ghwhuplqd gluhfwdphqwh d sduwlu gh vx


ghqlflq/ hv ghflu/ vx srvlflq hv wdo txh xq hvixhu}r fruwdqwh gh gluhfflq fxdotxlhud/
vxsxhvwr dsolfdgr hq F hv hvwwlfdphqwh htxlydohqwh do vlvwhpd gh ixhu}dv uhvxowdqwh gh
odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv ghelgdv d glfkr hvixhu}r fruwdqwh1 Hq sduwlfxodu/ ho prphqwr
gh xq hvixhu}r fruwdqwh gh gluhfflq fxdotxlhud/ vxsxhvwr dsolfdgr hq F/ uhvshfwr d xq
sxqwr duelwudulr R gh od vhfflq gheh vhu ljxdo do prphqwr uhvxowdqwh gh odv whqvlrqhv
wdqjhqfldohv ghelgdv d glfkr hvixhu}r fruwdqwh/ uhvshfwr do sxqwr R +yhu Iljxud 9175,1
Hv ghflu= ]
$
RF  W @ uJ   gV +91;4,
7
Hq jhqhudo/ vwd hv xqd hfxdflq frq grv lqfjqlwdv= odv grv frrughqdgdv gho sxqwr
F hq ho sodqr gh od vhfflq1 Sru wdqwr/ sdud uhvroyhuod kd| txh sodqwhduod grv yhfhv/

$
sdud fruwdqwhv W dfwxdqgr vhjq grv gluhfflrqhv glvwlqwdv1 Hv kdelwxdo sodqwhduod sdud
fruwdqwhv dfwxdqgr vhjq orv grv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld gh od vhfflq/ |d txh hvwr
uhgxfh orv grv fdvrv d hvwxgldu d vhqgrv sureohpdv gh fruwdqwh uhfwr +qr hvyldgr,1
Fxdqgr od vhfflq wlhqh xq hmh gh vlphwud/ ho fhqwur gh fruwdqwhv hvw hq glfkr hmh/
sru vlphwud/ frq or txh vh uhgxfh d xqd od frrughqdgd lqfjqlwd gho fhqwur gh fruwdqwhv1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


585 FDSWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

Ilj1 9175= Ghwhuplqdflq gh od srvlflq gho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv

Wdo hv ho fdvr/ sru hmhpsor/ gh od vhfflq hq X hvwxgldgd dqwhulruphqwh/ grqgh od srvlflq


gho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv vh kd fdofxodgr sodqwhdqgr h{dfwdphqwh od ljxdogdg
gh prphqwrv gh od hfxdflq +91;4,1
Vl od vhfflq wlhqh grv r pv hmhv gh vlphwud/ ho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv hvw
qhfhvduldphqwh hq od lqwhuvhfflq gh glfkrv hmhv | frlqflgh frq ho fhqwur gh judyhgdg1
Wdo hv ho fdvr/ sru hmhpsor/ gh odv vhfflrqhv uhfwdqjxoduhv r flufxoduhv/ dv frpr ho gh
odv vhfflrqhv vlpwulfdv hq greoh W=
Hq odv vhfflrqhv delhuwdv gh shtxhr hvshvru irupdgdv sru wudprv uhfwrv txh frq0
fxuuhq hq xq sxqwr/ wdohv frpr odv txh vh pxhvwudq hq od Iljxud 9176/ glfkr sxqwr hv
qhfhvduldphqwh ho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv/ do vhu qxod od vxpd gh prphqwrv/ uhv0
shfwr gh glfkr sxqwr/ gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv txh xq hvixhu}r fruwdqwh duelwudulr
surgxfh vreuh od vhfflq1

Ilj1 9176= Srvlflq gho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv hq dojxqdv vhfflrqhv sduwlfxoduhv

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


91;1 FHQWUR GH HVIXHU]RV FRUWDQWHV 586

Ilj1 9177= Ghwhuplqdflq gh od srvlflq gho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv hq xqd


vhfflq delhuwd

Yhdprv fpr vh dsolfd ho surfhglplhqwr jhqhudo do fdvr sduwlfxodu gh odv vhfflrqhv


delhuwdv gh shtxhr hvshvru/ txh wlhqh xq lqwhuv hvshfldo1 Sdud hoor/ sodqwhduhprv od
hfxdflq gh ljxdogdg gh prphqwrv +91;4, sdud grv fruwdqwhv glvwlqwrv dfwxdqgr hq ho
fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv F/ vhjq odv gluhfflrqhv sulqflsdohv gh lqhufld1 Dv/ vh
frqvlghud hq sulphu oxjdu/ xq hvixhu}r fruwdqwh W+ / sdudohor do hmh sulqflsdo gh lqhufld
|/ sdvdqgr sru ho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv F/ gh srvlflq vxsxhvwd frqrflgd | vh
fdofxod od fruuhvsrqglhqwh glvwulexflq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv d or odujr gh od oqhd
phgld gh od vhfflq  @  +v,> wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 9177d/ dsolfdqgr od
iupxod gh Frooljqrq dghfxdgdphqwh=
W+ pe5 +v,
 +v, @ +91;5,
L5 h+v,
Vh ljxdod ho prphqwr/ uhvshfwr d xq sxqwr fxdotxlhud R/ gho hvixhu}r fruwdqwh W+ do gh
odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv  surgxflgdv sru vwh=
W+ pe5
] ]
g W+ @ +u  , h gv @ u h gv +91;6,
r r L5 h
grqgh u @ u+v, hv od glvwdqfld gh od wdqjhqwh d od oqhd phgld gh od vhfflq do sxqwr R=
Gh dk vh ghgxfh od glvwdqfld g gho fhqwur F do sxqwr R> frq vx vljqr/ hq od gluhfflq
gho hmh } +hvwr hv/ shushqglfxodu do W+ dfwxdqwh,=
]
pe +v, u+v, gv
4
g @
L5 r 5
+91;7,

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


587 FDSWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

Vh uhslwh ho surfhvr sdud xq hvixhu}r fruwdqwh W5 / sdudohor do hmh sulqflsdo gh lqhufld


}/ sdvdqgr sru ho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv F vxsxhvwr/ | vh fdofxod od fruuhvsrq0
glhqwh glvwulexflq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv d or odujr gh od oqhd phgld gh od vhfflq
 2 @  2 +v,> wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 9177e/ dsolfdqgr od iupxod gh Frooljqrq
dghfxdgdphqwh=
W5 pe+ +v,
 2 +v, @ +91;8,
L+ h+v,
Vh wlhqh dkrud od ljxdogdg=
W5 pe+
] ]
g2 W5 @ +u  2 , h gv @ u h gv +91;9,
r r L+ h

Gh dk vh ghgxfh od glvwdqfld g2 gho fhqwur F do sxqwr R> frq vx vljqr/ hq od gluhfflq


gho hmh | +hvwr hv/ shushqglfxodu do W5 dfwxdqwh,=
]
pe +v, u+v, gv
4
g2 @
L+ r +
+91;:,

Od lqwhuvhfflq gh dpedv oqhdv gh dfflq/ d glvwdqfldv g | g2 gho sxqwr R/ ghwhu0


plqd ho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv1 Vh revhuyd txh od srvlflq gh glfkr fhqwur hv
lqghshqglhqwh gh orv ydoruhv gh W+ | W5 1
Vl odv vhfflrqhv vrq gh irupd duelwuduld/ vh surfhgh frpr sdud odv vhfflrqhv gh
shtxhr hvshvru/ shur ghwhuplqdqgr odv fruuhvsrqglhqwhv glvwulexflrqhv gh whqvlrqhv
wdqjhqfldohv gh irupd dghfxdgd d fdgd fdvr/ or fxdo sxhgh vhu frpsohmr hq pxfkrv fdvrv1
Diruwxqdgdphqwh/ hq vhfflrqhv pdfl}dv/ vhfflrqhv gh hvshvru frqvlghudeoh | vhfflrqhv
fhuudgdv ho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv hvw vlwxdgr hq odv fhufdqdv gho fhqwur gh
judyhgdg1 Dghpv/ vx lqhufld d wruvlq hv hohydgd/ frq or fxdo od lqfhuwlgxpeuh vreuh od
orfdol}dflq h{dfwd gho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv wlhqh srfdv frqvhfxhqfldv sufwlfdv1

Hmhuflflr 91;1514

Vh glphqvlrqd ho yrodgl}r gh od Iljxud 9178 sdud xqd fdujd yhuwlfdo ghvfhqghqwh xql0
iruphphqwh uhsduwlgd gh ydoru s @ 8 nQ@p/ dwhqglhqgr h{foxvlydphqwh d txh odv whq0
vlrqhv qrupdohv qr h{fhgdq ho ydoru gh od whqvlq dgplvleoh/ W @ 583 PSd1 Vh slgh=
+d, Fdofxodu od glvwulexflq gh whqvlrqhv qrupdohv | frpsuredu txh qr vh h{fhgh ho yd0
oru dgplvleoh1 +e, Glexmdu od glvwulexflq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv ghelgdv do fruwdqwh
| fdofxodu ho ydoru p{lpr hq od slh}d1 +f, Fdofxodu | glexmdu od srvlflq gho fhqwur gh
hvixhu}rv fruwdqwhv1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


91;1 FHQWUR GH HVIXHU]RV FRUWDQWHV 588

Ilj1 9178= Yrodgl}r gho Hmhpsor 91;1514

Odv fdudfwhuvwlfdv jhrpwulfdv gh od vhfflq vrq odv vljxlhqwhv=

D @ 5  +58 . 5  4:> 65, @ 44<> 5; fp2

}C @ 58  3 . 5  +5  4:> 65, +:> 8, @ 7> 689 fp


44<> 5;
%  &
;> 99 2

58  5 4
L5 @ .5 +;> 99,  7 . +4:> 65  5, 45> 8 .
45 45 5
@ 55=99< fpe

+d, Odv oh|hv gh prphqwrv hfwruhv | hvixhu}rv fruwdqwhv ghelgdv d od fdujd s vrq=

P+{, @ s{2
4
> W +{, @ s{
5
frq ydoruhv p{lprv hq od vhfflq gho hpsrwudplhqwr +{ @ 43 p, gh ydoru=

432
Ppd{ @ 8  @ 583 nQ  p
5
Wpd{ @ 8  43 @ 83 nQ

Odv whqvlrqhv qrupdohv p{lpdv hq od vhfflq gh hpsrwudplhqwr sxhghq fdofxoduvh


phgldqwh od iupxod vljxlhqwh=

583  43  +45> 8 . ;> 99,  4332


Sd @ 566> 7 PSd ? W
P5 y
55=99<  433H
pd{ @ @
L5

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


589 FDSWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

Ilj1 9179= Srvlflq gho fhqwur gh judyhgdg

+e, Od glvwulexflq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv sxhgh rewhqhuvh dsolfdqgr od iupxod


gh Frooljqrq=
W+ pe5 +v,
 +v, @
L5 h
Hq ho dod vxshulru/ ho ydoru gho prphqwr hvwwlfr pe5 / hq ixqflq gh od frrughqdgd v/ hv
ljxdo d=
pe5 +v, @ h v +45> 8 . ;> 99:  vlq 63 ,
v
5
@ 75> 66 v  3> 8 v2 fp
Sru wdqwr/ hq ho sxqwr D od whqvlq wdqjhqfldo hv qxod/   @ 31 Hq ho sxqwr E +v @
4:> 65 fp, ho ydoru gho prphqwr hvwwlfr hv ljxdo d pe5 @ 8;6> 5 fp |/ sru frqvljxlhqwh/
od whqvlq wdqjhqfldo hq glfkr sxqwr hv=
W+ 43  8;6> 5  433S
 @ Sd @ 3> 45;9  433 W+ PSd
55=99<  433H  5  4332
frq W+ hq Qhzwrqv1 Uhhpsod}dqgr hq od h{suhvlq dqwhulru ho ydoru gho hvixhu}r fruwdqwh
W+ sru Wpd{ @ 83  43 Q vh rewlhqh   @ 9> 764 PSd1 Sru vlphwud gh od vhfflq
| dqwlvlphwud gh od vrolflwdflq/ odv whqvlrqhv hq ho dod lqihulru vrq   @   @ 3 | 

  @   @ 9> 764 PSd1 Orv vhqwlgrv gh odv whqvlrqhv hq odv dodv vrq orv gh od Iljxud


917:e/ wdo | frpr sxhgh ghgxfluvh sru vhqfloodv frqvlghudflrqhv gh htxloleulr1

Hq ho dopd/ ho prphqwr hvwwlfr uhvshfwr do hmh } sxhgh fdofxoduvh hq ixqflq gh od


frrughqdgd | gho fruwh=

pe5 +|, @ 8;6> 5 . +45> 8  |, h +45> 8 . |, @ :6<> 78  | 2 fp


4
5

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


91;1 FHQWUR GH HVIXHU]RV FRUWDQWHV 58:

Ilj1 917:= Glvwulexflq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv gh fruwdqwh

| ho ydoru p{lpr gho plvpr/ sdud ho sxqwr G +| @ 3 fp,> hv pe5 +| @ 3, @ :6<> 8 fp >
od whqvlq wdqjhqfldo hq glfkr sxqwr hv=

W+ 43  :6<> 78433S


( @ Sd @ 3> 4964  433 W+ PSd
55=99<  433H  5  4332
txh sdud ho hvixhu}r fruwdqwh Wpd{ @ 83  43 Q uhvxowd ljxdo d  ( @ ;> 488 PSd1
Revhuydu or uhgxflgr gho ydoru gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv ghelgdv do fruwdqwh
iuhqwh d odv whqvlrqhv qrupdohv ghelgdv do prphqwr hfwru1

+g, Do vhu od vhfflq vlpwulfd uhvshfwr do hmh }/ ho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv


F hvwdu qhfhvduldphqwh vlwxdgr vreuh glfkr hmh/ | kd| txh fdofxodu vx srvlflq vreuh
vwh1 Sdud hoor vxsrqjdprv vwd frqrflgd | dsoltxhprv vreuh od vhfflq xq fruwdqwh
yhuwlfdo txh sdvh sru ho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud
917;d1 Od fruuhvsrqglhqwh glvwulexflq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv hv frqrflgd/ |d txh
frlqflgh frq od fdofxodgd hq ho dsduwdgr dqwhulru gh hvwh hmhpsor1 Fdofxohprv ho ydoru
gh odv uhvxowdqwhv gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv hq odv dodv U | U | hq ho dopd Y
+Iljxud 917:e,1 Hq hvwh fdvr/ hvwrv ydoruhv vh sxhghq rewhqhu xwlol}dqgr odv h{suhvlrqhv
fdofxodgdv hq ho dsduwdgr dqwhulru=
] r'.c 2 W+ pe5 +v,
U @ h gv
r'f] L5 h
W+ .c 2
@ +75> 65 v  3> 8 v2 , gv
L5 f
@ 3> 574< W+

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


58; FDSWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

Ilj1 917;= Ghwhuplqdflq gh od srvlflq gho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv

T @ U vlq 63 @ 3> 4543 W+


 
Y @ 58  5  3> 45;9 . +3> 4964  3> 45;9, 433 W+
5
6
@ 3> :8;3 W+

Qwhvh txh Y . 5T @ W+ 1 Ljxdodqgr prphqwrv uhvshfwr do sxqwr R gh orv vlvwhpdv gh


ixhu}dv irupdgdv sru W+ / sru xq odgr/ | odv uhvxowdqwhv U> U | Y> sru rwur/ vh rewlhqh=

Y
W+ g @ Y  54> 98 , g @ 54> 98 @ 49> 74 fp
W+

txh sursruflrqd od srvlflq gho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv F vreuh ho hmh gh vlphwud
gh od vhfflq1

Hmhuflflr 91;1515

Fdofxodu od srvlflq gho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv gh od vhfflq uhfwdqjxodu fhuudgd


gh od Iljxud 917< +yhu wdpelq Hmhuflflr 9181514,1

Sru vlphwud gh od vhfflq uhvshfwr do hmh }> ho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv F hvw
qhfhvduldphqwh vlwxdgr vreuh glfkr hmh1 Sdud fdofxodu vx srvlflq vreuh vwh/ vxsrqjd0
prv vwd frqrflgd | dsoltxhprv vreuh od vhfflq xq fruwdqwh yhuwlfdo txh sdvh sru ho
fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 9183d1 Od glvwulexflq
gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv ghelgdv d od h{lq sxhgh fdofxoduvh gh irupd dqorjd d frpr

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


91;1 FHQWUR GH HVIXHU]RV FRUWDQWHV 58<

Ilj1 917<= Vhfflq uhfwdqjxodu kxhfd dvlpwulfd

vh kl}r hq ho Hmhuflflr 9181514/ | uhvxowd vhu od glexmdgd hq od Iljxud 9183e/ frq=

 f @ 3> 895< W+ PSd >  @ 3> 5:38 W+ PSd


 2 @ 3> ;4;: W+ PSd >  @ 3> 8<<7 W+ PSd

frq W+ hq Qhzwrqv1 Fdofxohprv ho ydoru gh odv uhvxowdqwhv gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv


hq odv dodv U | U2 | hq odv dopdv Y | Y2 +Iljxud 9183f,=
 
   <> :68  5  4332 @ 3> 35966 W+
4
U @
5
 
  f  53> 598  5  4332 @ 3> 4474 W+
4
U2 @
5
  
5 . + 2  5 ,  73  4  4332 @ 3> 5<37 W+
5
Y @
6
   
 73  6> 8  4332 @ 3> :3<9 W+
7 5 7
Y2 @ f .   f
: 6 :

Ljxdodqgr prphqwrv uhvshfwr do sxqwr R gh orv vlvwhpdv gh ixhu}dv irupdgdv sru W+


+yhu Iljxud 9183d,/ sru xq odgr/ | odv uhvxowdqwhv U > U2 > Y | Y2 +yhu Iljxud 9183f,>
sru rwur/ vh rewlhqh=

W+ g @ Y2  63 . +U2  U ,  73 , g @ 56> <54 fp

txh sursruflrqd od srvlflq gho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv F vreuh ho hmh gh vlphwud
gh od vhfflq1 Sxhgh revhuyduvh txh vwh vh hqfxhqwud d 6/<54 fp gho fhqwur gh judyhgdg/
ghvsod}dgr hq ho vhqwlgr gho dopd gh pd|ru lqhufld1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


593 FDSWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

Ilj1 9183= Ghwhuplqdflq gho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv

91< Vhfflrqhv gh ydulrv pdwhuldohv

Od ghgxfflq gh odv h{suhvlrqhv sdud od ghwhuplqdflq gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv


ghelgdv do hvixhu}r fruwdqwh hq vhfflrqhv irupdgdv sru ydulrv pdwhuldohv sxhgh uhdol}duvh
gh irupd dqorjd d frpr vh kd khfkr hq hvwh Fdswxor sdud vhfflrqhv krprjqhdv/ vlq
pv txh wudedmdu vreuh od vhfflq krprjhqhl}dgd +yhu Vhfflq 719 | Dsqglfh D, | frq
odv fruuhvsrqglhqwhv pdjqlwxghv phfqlfdv vxvwlwx|hqgr d odv krporjdv jhrpwulfdv1
Dv/ sru hmhpsor/ frqvlghuhprv xqd vhfflq irupdgd sru ydulrv pdwhuldohv1 Sdud
fdgd sxqwr gh odv vhfflq vh sxhgh ghqlu xq frhflhqwh gh htxlydohqfld frq ho pdwhuldo
gh uhihuhqfld gh od irupd q @ H@H> grqgh H hv ho pgxor gh hodvwlflgdg gh uhihuhqfld1
Od irupxod gh Frooljqrq dgrswd dkrud od irupd=

W+ pe5 + ,
 phg @ +91;;,
L5 o

grqgh L 5 hv ho prphqwr gh lqhufld phfqlfr gh od vhfflq krprjhqhl}dgd uhvshfwr gho


hmh }/ hmh sulqflsdo gh lqhufld phfqlfr | pe5 + , hv ho prphqwr hvwwlfr phfqlfr gho
uhd krprjhqhl}dgd uhvshfwr d glfkr hmh/ txh vh fdofxod frpr
]
e
p5 + , @ | q gV +91;<,
7
Dqorjdphqwh/ ho frqfhswr gh fhqwur phfqlfr gh hvixhu}rv fruwdqwhv vh ghqh frpr
ho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv gh od vhfflq krprjhqhl}dgd1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


91<1 VHFFLRQHV GH YDULRV PDWHULDOHV 594

Hmhpsor 91<14

Fdofxodu od srvlflq gho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv gh od vhfflq hq greoh W gh od


Iljxud 9184/ hq od txh ho pdwhuldo gho dod lqihulru wlhqh xq frhflhqwh gh htxlydohqfld
q @ 5= Odv glphqvlrqhv vrq k @ 73 fp/ e @ 53 fp/ h @ 5 fp | h @ 4 fp1

Ilj1 9184= Ghwhuplqdflq gho fhqwur phfqlfr gh hvixhu}rv fruwdqwhv

+d, Fdofxodprv sulphur odv fdudfwhuvwlfdv phfqlfdv gh od vhfflq1 Gdgd od vlphwud


gh od vhfflq uhvshfwr gho hmh | ho fhqwur phfqlfr J hvwdu vlwxdgr vreuh glfkr hmh |
sru ghedmr gho fhqwur gh judyhgdg J1 Od rughqdgd gh J uhvshfwr gh J hv=
eh 2 . qeh  2
 
}C @
eh . kh . qeh
53  5  53 . 5  53  5  +53,
@
53  5 . 73  4 . 5  53  5
@ 8 fp

Sru wdqwr ho hmh sulqflsdo gh lqhufld phfqlfr | frlqflgh frq ho hmh |= Ho prphqwr
gh lqhufld phfqlfr gh od vhfflq uhvshfwr do hmh |> L + > hv dsur{lpdgdphqwh ljxdo d od
vxpd gh odv lqhufldv phfqlfdv gh odv grv dodv/ L + . L + 2 =

L+ @ L + . L+2
e h e h
@ .q
45 45
@ 4=666> 66 . 5=999> 99
@ 7=333 fpe

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


595 FDSWXOR 91 HVIXHU]R FRUWDQWH

+e, Gdgd od vlphwud gh od vhfflq uhvshfwr gho hmh | ho fhqwur phfqlfr gh hvixhu}rv
fruwdqwhv F hvwdu vlwxdgr vreuh glfkr hmh1 Vxsrqjdprv txh hvw hq xq sxqwr lqwhuphglr
gho dopd/ d xqd glvwdqfld k gho dod vxshulru | k2 gho dod lqihulru +k . k2 @ k,1
Fdofxodprv/ d frqwlqxdflq/ od glvwulexflq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv fruuhvsrqglhqwh d
xq hvixhu}r fruwdqwh krul}rqwdo W5 dsolfdgr hq glfkr fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv1 Hq
yluwxg gh orv uhvxowdgrv rewhqlgrv hq ho Hmhuflflr 9181515/ od glvwulexflq gh whqvlrqhv
vreuh odv dodv hv sdudeolfd/ frq ydoru qxor hq orv h{wuhprv | ydoru p{lpr hq ho sxqwr
gh xqlq frq ho dopd/ wdo frpr vh uhsuhvhqwd hq od Iljxud 9184e1
Ho ydoru p{lpr gh od whqvlq wdqjhqfldo hq ho dod vxshulru hv=

W5
K
h K  W5 e2
 4@ 2 e @
L + h
@
; L+
Ho ydoru gh U / uhvxowdqwh gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv hq ho dod vxshulru/ sxhgh fdo0
fxoduvh kdoodqgr ho uhd gho gldjudpd gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv | pxowlsolfdqgr sru ho
hvshvru h =
W5 e h L+
U @  4@ eh @
5
@ W5
6 45 L + L+

Dqorjdphqwh/ ho ydoru p{lpr gh od whqvlq wdqjhqfldo hq ho dod lqihulru hv=

W5 q 2K h eK
 
W5 e2
 4@
L + h
2 @ @ 5
; L+
Ho ydoru gh U2 / uhvxowdqwh gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv hq ho dod lqihulru/ hv=

W5 e h L+2
U2 @  4@ eh @ 5
5
2 @ W5
6 45L + L+

Sxhgh revhuyduvh txh vh fxpsoh txh W5 @ U .U2 > |d txh L + @ L + .L + 2 > | wdpelq
txh odv dodv vh uhsduwhq ho fruwdqwh gh irupd sursruflrqdo d vxv uhvshfwlydv lqhufldv1
Ljxdodqgr dkrud prphqwrv uhvshfwr do sxqwr R/ xqlq gho dopd frq ho dod lqihulru/
vh wlhqh=
U L+
W5 k2 @ U k , k2 @ k@ k
W5 L+
gh grqgh
L+ k
k2 @ k @ @ 46> 66 fp
L+ 6

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


: Prphqwr Wruvru

:14 Lqwurgxfflq

Xqd slh}d sulvpwlfd hvw vrphwlgd d wruvlq vlpsoh fxdqgr vreuh vxv vhfflrqhv dfwd
qlfdphqwh xq prphqwr uhvxowdqwh txh wlhqh frpsrqhqwh vor vhjq ho hmh { gh od
slh}d/ hv ghflu/ xq prphqwr wruvru/ P| +yhu Iljxud :14,1 Hq ho fdvr sduwlfxodu gh txh
ho prphqwr wruvru dfwxdqwh vhd frqvwdqwh d or odujr gh od slh}d/ vh glfh txh ho hvwdgr
hv gh wruvlq sxud1
Uhfrughprv txh od ghwhuplqdflq gho prphqwr wruvru gheh kdfhuvh uhvshfwr do
fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv F gh od vhfflq/ sdud srghu ghwhuplqdu gh hvd pdqhud
ho prphqwr wruvru uhdo txh dfwd vreuh hood +yhu Vhfflq 91; ghglfdgd do fhqwur gh
hvixhu}rv fruwdqwhv hq ho Fdswxor suhfhghqwh,1 Hq hvwh Fdswxor vh hqwhqghu vlhpsuh
txh ho prphqwr wruvru P| do txh vh kdfh uhihuhqfld hv ho prphqwr wruvru uhdo |/ sru
wdqwr/ vh suhvflqglu gho fdolfdwlyr fruuhvsrqglhqwh1

Ilj1 :14= Slh}d vrphwlgd d prphqwr wruvru

596

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


597 FDSWXOR :1 PRPHQWR WRUVRU

Od dfwxdflq gh xq prphqwr wruvru vreuh od vhfflq lpsolfd od dsdulflq gh whqvlrqhv


wdqjhqfldohv vreuh od vhfflq/ gh wdo irupd txh vh fxpsodq odv uhodflrqhv lqwhjudohv=
] ]

W @  gV @ 3 >
P| @ uS   gV +:14,
7 7
grqgh uS hv ho yhfwru gh srvlflq uhvshfwr do fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv1 Frpr
hq fdvrv dqwhulruhv/ glfkdv hfxdflrqhv qr edvwdq sdud ghwhuplqdu od glvwulexflq gh
whqvlrqhv wdqjhqfldohv/ sru or txh hv qhfhvdulr kdfhu klswhvlv vreuh od ghirupdflq gh
od uhedqdgd/ fx|d ydolgh} gheh vhu dydodgd sru od h{shulhqfld1
Ho hvwxglr jhqhudo gh slh}dv sulvpwlfdv vrphwlgdv d prphqwr wruvru hv xq whpd
frpsohmr txh hvfdsd gh odv klswhvlv ixqgdphqwdohv hq odv txh vh edvd od Uhvlvwhqfld gh
Pdwhuldohv1 Od glfxowdg sulqflsdo frqvlvwh hq txh/ hq jhqhudo/ odv vhfflrqhv vrphwlgdv d
wruvlq qr shupdqhfhq sodqdv/ vlqr txh vxiuhq ghirupdflq ixhud gh vx sodqr/ ihqphqr
frqrflgr frq ho qrpeuh gh dodehr1 Hq ixqflq gh hvwh khfkr/ vh glvwlqjxh hqwuh wruvlq
xqliruph/ fxdqgr ho dodehr uhodwlyr hv ghvsuhfldeoh/ | wruvlq qr xqliruph/ fxdqgr ho
dodehr uhodwlyr gheh vhu frqvlghudgr1
Od wruvlq xqliruph vh hvwxgld phgldqwh od whrud gh Frxorpe/ yolgd sdud vhfflr0
qhv hq odv txh qr vh surgxfh dodehr gh od vhfflq/ | od whrud gh Vdlqw0Yhqdqw/ pv
jhqhudo/ yolgd sdud vlwxdflrqhv vlq dodehr uhodwlyr1 Dpedv whrudv vrq frpsdwleohv frq
ho sodqwhdplhqwr jhqhudo gh od Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv1 Sru ho frqwudulr/ fxdqgr ho
dodehr uhodwlyr hv uhohydqwh qr vh fxpsoh ho sulqflslr gh Vdlqw0Yhqdqw/ hv ghflu/ odv whq0
vlrqhv hq xqd vhfflq qr ghshqghq h{foxvlydphqwh gho ydoru gho prphqwr wruvru vreuh
hood1 Hq hvwdv vlwxdflrqhv ho hvwxglr txhgd/ hvwulfwdphqwh kdeodqgr/ ixhud gho fdpsr
gh dsolfdflq gh od Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv1 Ho sureohpd vh sxhgh uhvroyhu frq xq
sodqwhdplhqwr dg krf dghfxdgr/ or txh vh frqrfh frpr whrud gh od wruvlq qr xqliruph/
r phgldqwh ho sodqwhdplhqwr jhqhudo gh od whrud gh od hodvwlflgdg1
Hq hvwh Fdswxor vh hvwxgldu hq ghwdooh od wruvlq vlpsoh gh eduudv floqgulfdv gh
vhfflq flufxodu/ phgldqwh od whrud gh Frxorpe1 Vh lqwurgxflu/ dvlplvpr/ od whrud
gh Vdlqw0Yhqdqw sdud wruvlq xqliruph/ | vh ghvfuleluq odv dqdorjdv rsruwxqdv sdud
frqvlghudu od wruvlq gh slh}dv gh vhfflq duelwuduld/ rewhqlqgrvh uhvxowdgrv gh lqwhuv
sufwlfr sdud ho hvwxglr gh shuohv gh shtxhr hvshvru/ wdqwr delhuwrv frpr fhuudgrv1
Hq uhvxphq/ hq or txh vljxh vh wudwdu ixqgdphqwdophqwh ho fdvr gh wruvlq xqliruph>
dxqtxh hq od Vhfflq :17 vh ghvfuleh euhyhphqwh ho wudwdplhqwr gh vlwxdflrqhv gh wruvlq
qr xqliruph/ vh ghmd sdud orv oleurv hvshfldol}dgrv ho wudwdplhqwr ghwdoodgr gh vwd1
Gheh uhfrugduvh txh/ dglflrqdophqwh do prphqwr wruvru/ sxhghq dfwxdu vreuh od
vhfflq hvixhu}rv d{lohv/ hfwruhv | fruwdqwhv1 Hq wdo fdvr/ | vxsrqlhqgr txh ho sulqflslr
gh vxshusrvlflq hv dsolfdeoh/ orv uhvxowdgrv rewhqlgrv hq hvwh Fdswxor sdud od wruvlq
xqliruph ghehq frpsohwduvh frq orv rewhqlgrv hq orv Fdswxorv dqwhulruhv1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


:151 WRUVLQ GH FRXORPE 598

:15 Wruvlq gh Frxorpe

:1514 Vhfflq flufxodu


Frqvlghuhprv xqd slh}d sulvpwlfd uhfwd gh vhfflq flufxodu frqvwdqwh/ vrphwlgd d
xq hvwdgr gh wruvlq sxud edmr od dfflq gh grv prphqwrv P| / ljxdohv | gh vhqwlgrv
rsxhvwrv/ dsolfdgrv hq vxv vhfflrqhv h{wuhpdv1
Vhqfloodv frqvlghudflrqhv jhrpwulfdv/ edvdgdv hq od vlphwud gh od slh}d | gh od vrol0
flwdflq +yhu Iljxud :15,/ qrv shuplwhq dvhjxudu txh/ sdud hvwh fdvr/ hq od ghirupdflq
sru wruvlq=

 odv vhfflrqhv uhfwdv jludq douhghgru gh vx fhqwur gh judyhgdg/ sru vlphwud d{ldo
uhvshfwr do hmh gh od slh}d1

 odv vhfflrqhv uhfwdv vh frqvhuydq flufxoduhv | sodqdv hq od ghirupdflq1 Hq hihfwr/


odv vhfflrqhv ghehq shupdqhfhu flufxoduhv sru vlphwud d{ldo uhvshfwr do hmh gh od
slh}d1 Dghpv/ ghehq shupdqhfhu sodqdv sru vlphwud gh od vrolflwdflq uhvshfwr
gh fxdotxlhu vhfflq uhfwd1

 orv udglrv gh od vhfflq vh frqvhuydq uhfwrv hq od ghirupdflq/ sru vlphwud gh od


vrolflwdflq uhvshfwr gh fxdotxlhu vhfflq uhfwd1

Ilj1 :15= Slh}d gh vhfflq flufxodu vrphwlgd d wruvlq sxud

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


599 FDSWXOR :1 PRPHQWR WRUVRU

 ho qjxor hqwuh grv udglrv fxdohvtxlhud gh od vhfflq shupdqhfh lqdowhudgr hq od


ghirupdflq/ sru vlphwud d{ldo uhvshfwr do hmh gh od slh}d1
Hq uhvxphq/ od ghirupdflq sru wruvlq gh slh}dv uhfwdv gh vhfflq flufxodu vh sxhgh
ghvfulelu phgldqwh od klswhvlv gh F1 D1 gh Frxorpe +4:;7,/ txh sxhgh hqxqflduvh=
hq xqd slh}d uhfwd gh vhfflq flufxodu vrphwlgd d wruvlq sxud/ od ghirupdflq hv wdo
txh fdgd vhfflq jlud douhghgru gh vx fhqwur vlq ghirupduvh hq vx sodqr | vlq dodehduvh/
frpr vl ixhud xq glvfr ujlgr1 Odv eudv orqjlwxglqdohv gh od slh}d vh ghirupdq hq
kolfhv1
Edmr od klswhvlv gh shtxhrv prylplhqwrv | ghirupdflrqhv/ orv jlurv gh wruvlq vrq
vxflhqwhphqwh shtxhrv | od fxuydwxud gh orv dufrv gh kolfh gh odv eudv ghirupdgdv
sxhgh vxsrqhuvh ghvsuhfldeoh/ hv ghflu/ vwrv sxhghq vxsrqhuvh uhfwloqhrv1
Od klswhvlv gh ghirupdflq gh Frxorpe sxhgh yhulfduvh h{shulphqwdophqwh |
frqfxhugd frq orv uhvxowdgrv gh od Whrud gh od Hodvwlflgdg/ lqfoxvr fxdqgr ho prphqwr
wruvru hv yduldeoh d or odujr gho hmh gh od slh}d/ hv ghflu/ hq vlwxdflrqhv gh wruvlq vlpsoh1
Revuyhvh/ sru owlpr/ txh od klswhvlv gh Frxorpe hv sxudphqwh jhrpwulfd/ hv
ghflu/ qr suhvxsrqh frpsruwdplhqwr hovwlfr gho pdwhuldo gh od slh}d1 Hq or txh vljxh
vxsrqguhprv txh ho pdwhuldo hv hovwlfr |/ dghpv/ txh od oh| gh Krrnh hv dsolfdeoh1

Dqdolfhprv xqd uhedqdgd glihuhqfldo gh orqjlwxg g{ gh xqd slh}d sulvpwlfd gh


vhfflq flufxodu vrphwlgd d wruvlq vlpsoh/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud :16d1
Frqvlghuhprv hq hood ho hohphqwr glihuhqfldo DEFG/ vlwxdgr vreuh xq flolqgur gh udglr
> frqfqwulfr frq ho hmh gh d slh}d> glfkr hohphqwr vh ghirupdu d wruvlq vhjq ho
sdudohorjudpr DEF  G gh od Iljxud :16e/ grqgh DF  | EG vrq vhjphqwrv gh kolfh
gh orqjlwxg lqqlwhvlpdo/ sru or txh sxhghq frqvlghuduvh uhfwloqhrv1 Od ghirupdflq
dqjxodu gho hohphqwr yhqgu gdgd sru=
FF   g!%
 * wdq  @ @ @ +:15,
DF g{
grqgh vh kd lqwurgxflgr ho qjxor gh wruvlq/ !% / | ho qjxor gh wruvlq sru xqlgdg gh
orqjlwxg/  @ g!% @g{1 Revuyhvh txh ho jlur gh wruvlq/ !% / hv xq qjxor/ sru wdqwr/
hv dglphqvlrqdo/ | vh plgh hq udgldqhv ^udg`1 Sru ho frqwudulr/ ho jlur gh wruvlq sru
xqlgdg gh orqjlwxg/ / hv xq qjxor sru xqlgdg gh orqjlwxg | vh plgh hq ^udg2O` =
Vh wlhqh/ sru frqvljxlhqwh/ txh odv glvwruvlrqhv vrq sursruflrqdohv d =
 @  +:16,
Gh dfxhugr frq od oh| gh Krrnh/ od whqvlrqhv wdqjhqfldohv hq ho hohphqwr DEFG vrq
sursruflrqdohv d odv ghirupdflrqhv/ gh od irupd=
 @ J @ J +:17,

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


:151 WRUVLQ GH FRXORPE 59:

Ilj1 :16= Uhedqdgd vrphwlgd d wruvlq gh Frxorpe

grqgh J hv ho pgxor gh uljlgh} d fruwdqwh gho pdwhuldo1 Hvwdv whqvlrqhv wdqjhqfldohv


wlhqhq odv gluhfflrqhv | vhqwlgrv txh vh pxhvwudq hq odv Iljxudv :16d | f1 Vh revhuyd
txh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv hq xq sxqwr gh od vhfflq vrq shushqglfxoduhv do udglr
txh sdvd sru glfkr sxqwr/ | txh ydudq olqhdophqwh frq od glvwdqfld  do fhqwur gh od
vhfflq1 Sru wdqwr/ orv ydoruhv p{lprv vh gdq hq ho frqwruqr gh vwd1
Ho prphqwr uhvxowdqwh gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv gheh vhu ljxdo do prphqwr
wruvru dfwxdqwh P| > sru frqvljxlhqwh=
] ] ]
P| @   gV @ J   gV @ J  2 gV @ J  LR
2 +:18,
7 7 7
grqgh LR hv ho prphqwr srodu gh lqhufld gh od vhfflq flufxodu1 Sdud xq fufxor gh udglr
u/ hv LR @  ue @5/ | ho jlur gh wruvlq sru xqlgdg gh orqjlwxg  ydoh=
P|
@ +:19,
J LR

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


59; FDSWXOR :1 PRPHQWR WRUVRU

Ho surgxfwr JLR vh ghqrplqd uljlgh} wruvlrqdo gh od vhfflq1 Vxvwlwx|hqgr hvwh ydoru


hq od h{suhvlq +:17, gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv/ vh rewlhqh=

P| 
@ +:1:,
LR

Sru wdqwr/ hq xqd vhfflq flufxodu ho ydoru gh od whqvlq wdqjhqfldo p{lpd vh gd hq od


flufxqihuhqfld h{whulru | vx ydoru ylhqh gdgr sru od h{suhvlq=
P| u 5P| P|
 pd{ @ @ @ +:1;,
LR Du Z|

Sru dqdorjd frq od whrud gh h{lq/ do ydoru Z| @ LR @u@Du@5 @ u @5 vh oh oodpd


pgxor gh wruvlq gh od vhfflq1
Hv lqwhuhvdqwh uhvdowdu txh orv hohphqwrv glihuhqfldohv wdohv frpr ho gh od Iljxud
:17 hvwq vrphwlgrv d fruwdqwh sxur1 D hvwh hvwdgr whqvlrqdo oh fruuhvsrqghq whqvlrqhv
sulqflsdohv  @ 2 @  4@ hq gluhfflrqhv d 78 frq ho hmh orqjlwxglqdo gh od slh}d1
Vl ho pdwhuldo gh od slh}d wlhqh uhvlvwhqfldv d wudfflq | frpsuhvlq gh ydoruhv sduhflgrv/
od urwxud d wruvlq vh surgxfh hq xq sodqr shushqglfxodu do hmh gh od slh}d/ fxdqgr od
whqvlq wdqjhqfldo p{lpd dofdq}d ho ydoru gh urwxud1 Hvwh wlsr gh urwxud hv frpq
hq od pd|rud gh orv phwdohv | jhqhudophqwh hv gh fdufwhu gfwlo1 Sru ho frqwudulr/ vl
ho pdwhuldo gh od slh}d uhvlvwh phqrv d wudfflq txh d frpsuhvlq od urwxud vh surgxfh
sru wudfflq/ dsduhflhqgr julhwdv kholfrlgdohv d 78 frq ho hmh gh od slh}d1 Hvwh wlsr gh
urwxud hv/ jhqhudophqwh/ gh fdufwhu iujlo | vh gd hq pdwhuldohv frpr ho klhuur ixqglgr/
ho krupljq r odv urfdv1
Revuyhvh wdpelq txh od glvwulexflq gh whqvlrqhv hqfrqwudgd fxpsoh od ljxdogdg=
]
$ $
W @  gV  3 +:1<,
7
ghelgr d od vlphwud udgldo gh od glvwulexflq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv vreuh od vhfflq1
Ho jlur wrwdo gh od slh}d ghelgr d wruvlq/ hqwuh vxv vhfflrqhv h{wuhpdv/ hv=
] ] ,
P| +{,
!% @  g{ @ g{ +:143,
, f J LR +{,
grqgh o hv od orqjlwxg wrwdo gh od slh}d1 Hq ho fdvr sduwlfxodu gh wruvlq sxud | slh}d
gh vhfflq frqvwdqwh/ ho jlur wrwdo gh wruvlq uhvxowd=
P| o
!% @ +:144,
J LR

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


:151 WRUVLQ GH FRXORPE 59<

Ilj1 :17= Vxshuflhv gh urwxud gh slh}d vrphwlgd d wruvlq gh Frxorpe= +d, urwxud
gfwlo/ +e, urwxud iujlo

:1515 Vhfflq flufxodu gh ydulrv pdwhuldohv


Frqvlghuhprv xqd vhfflq flufxodu irupdgd sru ydulrv pdwhuldohv glvsxhvwrv gh irupd
frqfqwulfd/ hvwr hv/ frqvlghuhprv txh od vhfflq uhfwd gh od slh}d hvw glylglgd hq yduldv
}rqdv  > fdgd xqd gh odv fxdohv fruuhvsrqgh d xq pdwhuldo txh wlhqh xq pgxor gh
uljlgh} wudqyhuvdo J / wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud :18d1
Frqvlghuhprv wdpelq xq pdwhuldo gh uhihuhqfld/ txh sxhgh vhu r qr ljxdo d xqr gh
orv pdwhuldohv frpsrqhqwhv gh od slh}d/ | txh wlhqh xq pgxor gh uljlgh} wudqvyhuvdo
J= Sdud fdgd pdwhuldo gh od vhfflq vh sxhgh ghqlu xq frhflhqwh gh htxlydohqfld frq
ho pdwhuldo gh uhihuhqfld gh od irupd q @ J @J=
Odv frqvlghudflrqhv jhrpwulfdv txh frqgxfhq d od klswhvlv gh Frxorpe | od h{0
suhvlq gh odv glvwruvlrqhv dqjxoduhv ghulydgd gh hood/ hfxdflq +:16,/ rewhqlgd hq od
Vhfflq dqwhulru/ hv reyldphqwh dsolfdeoh wdpelq hq hvwh fdvr1 Dv/ gh dfxhugr frq
od oh| gh Krrnh/ od whqvlq wdqjhqfldo hq xq sxqwr gh od vhfflq hv sursruflrqdo d odv
ghirupdflrqhv/ gh od irupd=

 @ J  @ qJ  @ qJ   +:145,

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


5:3 FDSWXOR :1 PRPHQWR WRUVRU

Ho prphqwr uhvxowdqwh gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv gheh vhu ljxdo do prphqwr wruvru
dfwxdqwh P| =
] ] ]
P| @   gV @ qJ   gV @ J  2 q gV @ J  LR
2 +:146,
7 7 7
grqgh LR hv ho prphqwr srodu gh lqhufld phfqlfd gh od vhfflq flufxodu1 Sru wdqwr/ ho
jlur gh wruvlq sru xqlgdg gh orqjlwxg  ydoh=

P|
@ +:147,
J LR

Vxvwlwx|hqgr hvwh ydoru hq od h{suhvlq +:145, gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv vh rewlhqh=

P| 
 @q +:148,
LR

Od glvwulexflq fruuhvsrqglhqwh gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv hv olqhdo d wur}rv1 Hq od


Iljxud :18d vh pxhvwud hvwd glvwulexflq sdud xqd vhfflq frpsxhvwd gh grv pdwhuldohv
wdohv txh J ? J2 =

:1516 Vhfflq flufxodu kxhfd

Od glvwulexflq olqhdo gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv rewhqlgd sdud xqd vhfflq flufxodu pd0
fl}d shuplwh revhuydu txh hq glfkd vhfflq ho pdwhuldo hvw srfr dsuryhfkdgr/ |d txh
vl ho udglr gh od vhfflq vh glphqvlrqd sdud txh odv eudv h{whulruhv wudedmhq d od

Ilj1 :18= Glvwulexflq gh whqvlrqhv= +d, vhfflq flufxodu gh ydulrv pdwhuldohv


+e, vhfflq flufxodu kxhfd

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


:161 WRUVLQ GH VDLQW0YHQDQW 5:4

whqvlq dgplvleoh/ odv eudv lqwhulruhv wudedmduq d xqd whqvlq frqvlghudeohphqwh lqih0
ulru1 Sxhgh frqvhjxluvh xq phmru dsuryhfkdplhqwr gho pdwhuldo xwlol}dqgr xqd vhfflq
flufxodu kxhfd1
Frqvlghuhprv xqd vhfflq flufxodu kxhfd/ frq ue | u frpr udglrv h{whulru h lqwhulru
gh od vhfflq/ uhvshfwlydphqwh/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud :18e1 Odv frqvlgh0
udflrqhv jhrpwulfdv | odv h{suhvlrqhv rewhqlgdv hq odv grv Vhfflrqhv dqwhulruhv vrq/
reyldphqwh/ dsolfdeohv wdpelq hq hvwh fdvr1 Gh khfkr/ od vhfflq kxhfd sxhgh frqvl0
ghuduvh frpsxhvwd sru grv pdwhuldohv/ gh orv fxdohv ho pdwhuldo lqwhulru wlhqh xq
frhflhqwh gh htxlydohqfld qxor/ | od glvwulexflq gh whqvlrqhv hq xqd vhfflq wxexodu
hv od uhsuhvhqwdgd hq od Iljxud :18e1
Ho prphqwr gh lqhufld srodu LR | ho pgxor gh wruvlq gh od vhfflq kxhfd ydohq=

 +uee  ue , LR  +uee  ue ,


LR @ | Z| @ @ +:149,
5 ue 5 ue
Dghpv/ vl ho hvshvru gh od vhfflq hv shtxhr hq uhodflq do udglr h{whulru vh wlhqh=

uee  ue @ +ue2 . u2 ,+ue . u ,+ue  u , * 7 u6


h +:14:,

grqgh u6 hv ho udglr gh od oqhd phgld gh od vhfflq +u6 @ +ue . u ,@5, | h hv ho hvshvru


+h @ ue  u ,1 Dkrud/ vh sxhgh dsur{lpdu

h @ D u2 LR
LR * 5 u6 6 | Z| @ * D u6 +:14;,
u6
frq D @ 5u6 h/ ljxdo do uhd gh od vhfflq1 Gh hvwd pdqhud/ hq xqd vhfflq flufxodu
kxhfd gh shtxhr hvshvru/ od whqvlq wdqjhqfldo ghelgd do prphqwr wruvru P| vh sxhgh
frqvlghudu xqliruph hq wrgd od vhfflq | gh ydoru=
P| P|
 6e_ @ @ +:14<,
Z| D u6
Vh revhuyd dv txh ho pdwhuldo hvw px| elhq dsuryhfkdgr hq odv vhfflrqhv wxexoduhv gh
shtxhr hvshvru vrolflwdgdv d wruvlq/ |d txh wrgr ho pdwhuldo hvw vrphwlgr d whqvlq
sufwlfdphqwh xqliruph1

:16 Wruvlq gh Vdlqw0Yhqdqw

:1614 Irupxodflq jhqhudo

Frpr khprv ylvwr/ od vroxflq gho sureohpd gh od wruvlq gh xqd slh}d gh vhfflq flufxodu
vh rewlhqh dgplwlhqgr frpr klswhvlv gh ghirupdflq txh odv vhfflrqhv uhfwdv gh od slh}d

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


5:5 FDSWXOR :1 PRPHQWR WRUVRU

Ilj1 :19= Glvwulexflq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv gh wruvlq hq xqd vhfflq


uhfwdqjxodu= +d, whrud gh Frxorpe/ +e, whrud gh Vdlqw0Yhqdqw

shupdqhfhq sodqdv | jludq vlq ghirupduvh1 Hvwd klswhvlv/ irupxodgd sru Frxorpe/ ixh
dsolfdgd pv wdugh sru Qdylhu do fdvr gh xqd slh}d sulvpwlfd gh vhfflq uhfwdqjxodu/
oohjdqgr d od frqfoxvlq huuqhd vljxlhqwh= sdud xq ghwhuplqdgr prphqwr wruvru P| /
ho qjxor gh wruvlq hv lqyhuvdphqwh sursruflrqdo do prphqwr srodu gh lqhufld uhvshfwr
do edulfhqwur gh od vhfflq | orv ydoruhv p{lprv gh od whqvlq wdqjhqfldo vh surgxfhq
hq orv sxqwrv pv dohmdgrv gh glfkr sxqwr1
Hvwd klswhvlv hvw hq frqwudglfflq frq odv frqglflrqhv gh frqwruqr/ wdo frpr vh
pxhvwud hq od Iljxud :19d/ |d txh gh dfxhugr frq hvwd whrud gh Qdylhu/ hq wrgr sxqwr S
gho frqwruqr/ od whqvlq wdqjhqfldo ghehud dfwxdu vhjq od gluhfflq qrupdo do udglr
JS 1 Hqwrqfhv/ od whqvlq  vh srgud ghvfrpsrqhu vhjq odv gluhfflrqhv |> }/ sdud
rewhqhu vxv grv frpsrqhqwhv  %+ |  %5 1 Vhjq ho sulqflslr gh uhflsurflgdg gh odv
whqvlrqhv wdqjhqfldohv ghehud hqwrqfhv h{lvwlu xqd whqvlq  +% hq ho sxqwr S / vreuh od
vxshuflh odwhudo gh od slh}d1 Hvwr hvw hq frqwudglfflq frq ho khfkr gh txh/ hq jhqhudo/
od vxshuflh odwhudo gh od slh}d hvw oleuh gh whqvlrqhv udvdqwhv1
Hq hqvd|rv h{shulphqwdohv uhdol}dgrv frq slh}dv gh vhfflq uhfwdqjxodu vh frpsuxh0
ed txh=

 od glvwruvlq dqjxodu hv p{lpd hq orv sxqwrv phglrv gh orv odgrv pv odujrv


gho uhfwqjxor/ txh qr vrq orv sxqwrv pv dohmdgrv gho edulfhqwur gh od vhfflq/
plhqwudv txh hq odv hvtxlqdv/ txh v or vrq/ od glvwruvlq hv qxod1 Hvwr lpsolfd
txh od glvwulexflq uhdo gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv hq xqd vhfflq uhfwdqjxodu hv
wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud :19e1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


:161 WRUVLQ GH VDLQW0YHQDQW 5:6

 odv vhfflrqhv uhfwdv gh odv slh}dv qr shupdqhfhq sodqdv do vhu vrphwlgdv d wruvlq/
vlqr txh vh dodehdq1

Hvwdv hylghqfldv h{shulphqwdohv lqglfdq fodudphqwh txh od whrud gh Frxorpe qr


hv dghfxdgd sdud uhsuhvhqwdu ho ihqphqr gh wruvlq hq slh}dv gh vhfflq qr flufxodu1
Od vroxflq h{dfwd gho sureohpd gh wruvlq xqliruph hq slh}dv sulvpwlfdv gh irupd
duelwuduld ixh rewhqlgd sru Vdlqw0Yhqdqw +4;86,/ vxsrqlhqgr txh od ghirupdflq hv
xqliruph/ hvwr hv/ lgqwlfd sdud wrgdv odv vhfflrqhv gh od slh}d | txh frqvlvwh hq=

+d, xqd urwdflq ujlgd gh odv vhfflrqhv hq vx sodqr/ |

+e, xq dodehr gh odv vhfflrqhv ixhud gh vx sodqr1

Hq ho Oleur 5 vh ghprvwudu txh ho fhqwur gh jlur gh odv vhfflrqhv hq vx sodqr hv/


suhflvdphqwh/ ho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv/ fx|d srvlflq sxhgh fdofxoduvh wdo |
frpr vh prvwu hq ho Fdswxor 91 Sru hvwd ud}q/ do fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv vh oh
oodpd wdpelq fhqwur gh wruvlq gh od vhfflq1 Hq wruvlq xqliruph/ do oxjdu jhrpwulfr
gh orv fhqwurv gh wruvlq vh oh oodpd hmh gh wruvlq/ | hv xq hmh sdudohor d od gluhfwul} gh
od slh}d1
Hq od Iljxud :1: vh pxhvwud od ghirupdflq hq wruvlq sxud gh grv slh}dv sulvpwlfdv/
xqd gh vhfflq flufxodu | rwud gh vhfflq uhfwdqjxodu1 Od slh}d gh vhfflq flufxodu vh

Ilj1 :1:= Ghirupdflq sru wruvlq= +d, slh}d gh vhfflq flufxodu +e, slh}d gh vhfflq
uhfwdqjxodu

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


5:7 FDSWXOR :1 PRPHQWR WRUVRU

ghirupd vhjq od klswhvlv gh Frxorpe/ hvwr hv/ vlq dodehr/ | odv vhfflrqhv uhfwdv
shupdqhfhq sodqdv1 Sru ho frqwudulr/ od slh}d gh vhfflq uhfwdqjxodu vh ghirupd vhjq
od klswhvlv gh Vdlqw0Yhqdqw/ | odv vhfflrqhv uhfwdv jludq hq vx sodqr | dghpv ghmdq gh
vhu sodqdv/ hv ghflu/ vh dodehdq1 Reyldphqwh/ od whrud gh Frxorpe hv xq fdvr sduwlfxodu
gh od whrud gh Vdlqw0Yhqdqw hq ho txh ho dodehr hv qxor1
Hq od whrud gh Vdlqw0Yhqdqw wdqwr ho jlur gh wruvlq sru xqlgdg gh orqjlwxg/ / frpr
ho dodehr vrq xqliruphv d or odujr gh od slh}d1 Reyldphqwh/ ho vxsrqhu txh ho dodehr hv
xqliruph sdud wrgdv odv vhfflrqhv vlpsolfd ho sodqwhdplhqwr gho sureohpd/ |d txh gh
hvwd irupd qr dsduhfhq whqvlrqhv qrupdohv ghelgdv do ihqphqr gh dodehr1 Vlq hpedujr/
hv iuhfxhqwh txh xqd slh}d vrphwlgd d wruvlq whqjd dojxqd vhfflq wudqvyhuvdo reoljdgd
d shupdqhfhu md/ frpr hv ho fdvr gh odv vhfflrqhv gh hpsrwudplhqwr txh qr sxhghq
dodehduvh gxudqwh od wruvlq1 Hvwd uhvwulfflq gho dodehr gh xqd vhfflq wudqvyhuvdo gd
oxjdu d od dsdulflq gh wruvlq qr xqliruph d or odujr gh od slh}d1 Od lq xhqfld txh
ho dodehr qr xqliruph wlhqh hq ho frpsruwdplhqwr gh xqd slh}d vrolflwdgd d wruvlq
sxhgh vhu lpsruwdqwh fxdqgr odv vhfflrqhv uhfwdv vrq delhuwdv | gh shtxhr hvshvru/
shur hv ghvsuhfldeoh hq orv uhvwdqwhv wlsrv gh vhfflrqhv1 Hq od Vhfflq :17 vh ghvfuleh
euhyhphqwh ho wudwdplhqwr gh hvwdv vlwxdflrqhv1
Ho hvwxglr frpsohwr gho sureohpd gh od wruvlq xqliruph +r gh Vdlqw0Yhqdqw, vh kdfh
phgldqwh od whrud gh od Hodvwlflgdg1 Xqd irupd fovlfd gh sodqwhduor ixh sursxhvwd sru
O1 Sudqgwo hq 4<361 Vh vxsrqh txh h{lvwh xqd ixqflq hvfdodu ! @ !+|> },/ oodpdgd
ixqflq gh whqvlq/ wdo txh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv ylhqhq gdgdv sru odv ghulydgdv
sdufldohv gh glfkd ixqflq/ hvwr hv=

C! C!
 %+ @ >  %5 @  +:153,
C} C|

Vh sxhgh ghprvwudu txh od lpsrvlflq gh odv frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg txh ghehq


fxpsoluvh hq ho sureohpd hovwlfr vreuh odv glvwruvlrqhv dqjxoduhv gh wruvlq sxud ghul0
ydgdv gh odv hfxdflrqhv +:153, lpsolfd txh od ixqflq ! vdwlvidjd od hfxdflq glihuhqfldo
+hq ghulydgdv sdufldohv,=
C2! C2!
! @ . 2 @ 5J +:154,
C| 2 C}

frq od frqglflq gh frqwruqr gh txh od ixqflq gh whqvlq vhd frqvwdqwh d or odujr gho
frqwruqr gh od vhfflq1 Od vroxflq gh hvwd hfxdflq sdud vhfflrqhv gh irupd duelwuduld
hv xq sureohpd pdwhpwlfr frpsohmr/ txh d phqxgr vh uhvxhoyh phgldqwh pwrgrv
qxpulfrv dsur{lpdgrv/ wdohv frpr odv glihuhqfldv qlwdv/ orv hohphqwrv qlwrv r orv
hohphqwrv gh frqwruqr1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


:161 WRUVLQ GH VDLQW0YHQDQW 5:8

:1615 Dqdorjd gh od phpeudqd


Gh irupd dowhuqdwlyd d od uhvroxflq gh od hfxdflq +:154, phgldqwh pwrgrv dqdowlfrv r
qxpulfrv/ od vroxflq gh orv sureohpdv gh wruvlq xqliruph sxhgh derugduvh phgldqwh
od dqdorjd gh od phpeudqd/ lqwurgxflgd wdpelq sru Sudqgwo +4<36,1 Lpdjlqhprv xqd
phpeudqd hovwlfd krprjqhd fx|rv erughv vh pdqwlhqhq mrv vreuh xq frqwruqr ljxdo
d od vhfflq uhfwd gh od slh}d txh vh ghvhd hvwxgldu/ vrphwlgd d xqd wudfflq xqliruph
hq vxv erughv | d xqd suhvlq qrupdo wdpelq xqliruph +yhu Iljxud :1;d,1 Vl od vhfflq
hv pxowlsohphqwh frqh{d/ hv ghflu/ wlhqh kxhfrv lqwhulruhv/ vwrv vh fxeuhq frq sodfdv
ujlgdv gh shvr ghvsuhfldeoh +yhu Iljxud :1;e,1
Vhd t od suhvlq qrupdo sru xqlgdg gh vxshuflh gh od phpeudqd | T od wudfflq
xqliruph sru xqlgdg gh orqjlwxg gho frqwruqr gh od plvpd1 Oodpdqgr ! @ !+|> }, d od
ixqflq txh sursruflrqd od hfkd gh od phpeudqd hq fdgd sxqwr gho sodqr |} vh wlhqh
txh od hfxdflq glihuhqfldo hq ghulydgdv sdufldohv gh od ghirupdgd gh od phpeudqd hv=
C2! C2! t
! @ . 2 @ +:155,
C|2 C} T
frq od frqglflq gh frqwruqr ! @ 3 d or odujr gho frqwruqr gh od vhfflq +| ! @ fwh vreuh
ho frqwruqr gh orv kxhfrv lqwhulruhv/ vl orv kd|,1 Hvwd hfxdflq hv dqorjd d od rewhqlgd
sru Sudqgwo sdud od ixqflq gh whqvlq gho sureohpd gh od wruvlq/ | frpsohwdphqwh
lgqwlfd d hood vl vh wrpd t@T @ 5J1 Sru wdqwr/ phgldqwh od uhsuhvhqwdflq gh od vx0
shuflh ghirupdgd gh od phpeudqd sru fxuydv gh qlyho vh sxhghq rewhqhu/ sru dqdorjd
frq od ixqflq gh whqvlrqhv/ yduldv frqfoxvlrqhv lpsruwdqwhv uhodwlydv d od glvwulexflq
gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv hq ho sureohpd gh od wruvlq=

Ilj1 :1;= Dqdorjd gh od phpeudqd= +d, grplqlr frqh{r +e, grplqlr frq kxhfr

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


5:9 FDSWXOR :1 PRPHQWR WRUVRU

+d, Od frpsrqhqwh gh od whqvlq wdqjhqfldo hq xq sxqwr vhjq od gluhfflq qrupdo


d od fxuyd gh qlyho gh od phpeudqd txh sdvd sru glfkr sxqwr hv qxod1 Vhd q+ Y5 Y+
Yr >  Yr ,
ho yhfwru qrupdo d od fxuyd gh qlyho +v hv od orqjlwxg vhjq od gluhfflq wdqjhqwh d od
fxuyd gh qlyho,1 Hqwrqfhv=

C| C} C! C| C! C} C!
  q @  %5 .  %+ @ . @ 3 +:156,
Cv Cv C| Cv C} Cv Cv
do vhu od hfkd frqvwdqwh d or odujr gh od fxuyd gh qlyho1 Sru dqdorjd/ od whqvlq
wdqjhqfldo hq xq sxqwr jhqulfr gh od vhfflq wlhqh od gluhfflq gh od wdqjhqwh d od
fxuyd gh qlyho txh sdvd sru glfkr sxqwr +yhu Iljxud :1<,1 Hq sduwlfxodu/ od whqvlq
wdqjhqfldo hq ho frqwruqr hv sdudohod d vwh1
+e, Od pdjqlwxg gh od whqvlq wdqjhqfldo  hq xq sxqwr jhqulfr gh od vhfflq vh
rewlhqh frpr= v 
C! 2
t  2
2 2 C!
 @  %+ .  %5 @ .  mmu!mm +:157,
C} C|
hv ghflu/ od whqvlq wdqjhqfldo hv ljxdo do pgxor gho judglhqwh gh od ixqflq !/ r vhd/
dqorjd +ljxdo, d od shqglhqwh gh od phpeudqd hq glfkr sxqwr +yhu Iljxud :1<,1 Sru
wdqwr/ od whqvlq wdqjhqfldo vhu pd|ru hq odv }rqdv gh od vhfflq grqgh od phpeudqd
suhvhqwh pd|ru shqglhqwh | fxdqwr pv fhufdqdv hvwq odv fxuydv gh qlyho hqwuh v1

Ilj1 :1<= Dqdorjd gh od phpeudqd

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


:161 WRUVLQ GH VDLQW0YHQDQW 5::

+f, Ho prphqwr wruvru txh dfwd vreuh od vhfflq hv dqorjr +ljxdo, do greoh gho
yroxphq hqfhuudgr sru od phpeudqd ghirupdgd=
]
P| @ uS   gV +:158d,
7]
@  uS  u! gV +:158e,
] 7 ]

@  u  +! uS , . +u  uS , ! gV +:158f,
7] 7
@ 3 . 5 ! gV +:158g,
7
 5Y +:158h,

grqgh vh kd dsolfdgr ho whruhpd gh od glyhujhqfld | vh kd vxsxhvwr/ vlq suglgd gh


jhqhudolgdg/ txh od vhfflq hv xq uhflqwr vlpsohphqwh frqh{r | txh od ixqflq ! vh
dqxod hq ho frqwruqr1
Hq odv h{suhvlrqhv dqwhulruhv od ixqflq ! @ !+|> }, uhsuhvhqwd wdqwr d od ixqflq gh
whqvlq gho sureohpd gh wruvlq frpr d vx dqorjd/ od ixqflq hfkd hq od phpeudqd
hovwlfd1 Vh xvd ho vperor +, sdud uhodflrqdu hqwuh v uhvxowdgrv dqorjrv do sdvdu gh
xq sureohpd do rwur1
Sru wdqwr/ od dqdorjd gh od phpeudqd sursruflrqd xqd lpdjhq fxdolwdwlyd | fxdq0
wlwdwlyd gh od glvwulexflq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv txh dsduhfhq hq xqd vhfflq vr0
phwlgd d hvixhu}r wruvru1 Dv sru hmhpsor/ hq xqd vhfflq uhfwdqjxodu/ orv yuwlfhv
D > E > F > G wlhqhq whqvlq wdqjhqfldo qxod/ |d txh od shqglhqwh gh od phpeudqd hv

Ilj1 :143= Glvwulexflq gh whqvlrqhv vreuh vhfflrqhv gh glvwlqwdv jhrphwudv

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


5:; FDSWXOR :1 PRPHQWR WRUVRU

qxod hq glfkrv sxqwrv/ | odv wud|hfwruldv gh whqvlq vrq frpr odv gh od Iljxud :143d> odv
whqvlrqhv p{lpdv vh gdq hq orv sxqwrv phglrv gh orv odgrv pv odujrv/ H | I / grqgh
od shqglhqwh gh od phpeudqd hv p{lpd1 Sru frqvlghudflrqhv dqorjdv vh ghgxfh txh
hq xqd vhfflq frpr od gh od Iljxud :143e/ od whqvlq hv qxod hq orv qjxorv vdolhqwhv
+D2 > E2 > F2 > G2 > H2 , h lqqlwd hq orv qjxorv hqwudqwhv +I2 ,1 Hq od sufwlfd/ vh hylwd hvwh
wlsr gh vlqjxodulgdg uhgrqghdqgr orv qjxorv hqwudqwhv1 Hq od Iljxud :143f vh pxhv0
wudq odv wud|hfwruldv gh whqvlq sdud xqd vhfflq flufxodu kxhfd> sru vlphwud fhqwudo/
vwdv uhvxowdq vhu flufxqihuhqfldv frqfqwulfdv/ uhvxowdgr frlqflghqwh frq od whrud gh
Frxorpe1

:1616 Vhfflq uhfwdqjxodu

Od vroxflq gho sureohpd gh wruvlq xqliruph hq slh}dv gh vhfflq uhfwdqjxodu sxhgh


rewhqhuvh gh irupd dqdowlfd uhvroylhqgr od hfxdflq +:154, vreuh xq grplqlr uhfwdqjx0
odu1 Vlq hpedujr orv pwrgrv txh kd| txh xwlol}du hvwq pv doo gho qlyho gh ghvduuroor
pdwhpwlfr xwlol}dgr hq hvwh oleur1 Vlq hpedujr/ orv uhvxowdgrv gh glfkr dqolvlv vrq gh
lqgxgdeoh ydoru sufwlfr1 D wudyv gh od dqdorjd gh od phpeudqd vh wlhqh xqd lpdjhq
fxdolwdwlyd gh odv wud|hfwruldv gh whqvlq rewhqlgdv/ hvwr hv/ gh od gluhfflq gh odv whq0
vlrqhv wdqjhqfldohv/ txh vrq frpr odv prvwudgdv hq od Iljxud :143d1 Ho pgxor gh od
whqvlq hq fdgd sxqwr gh od vhfflq hv sursruflrqdo d od shqglhqwh gh od phpeudqd hq
glfkr sxqwr> od Iljxud :19e pxhvwud xqd lpdjhq fxdolwdwlyd gho ydoru gh odv whqvlrqhv
d or odujr gh dojxqdv uhfwdv udgldohv1
Sdud xqd vhfflq uhfwdqjxodu gh odgrv e f> grqgh e hv ho odgr pv odujr/ od p{lpd
whqvlq wdqjhqfldo vh gd hq orv sxqwrv phglrv gh orv odgrv pv odujrv gho uhfwqjxor |
ydoh=
P|
 pd{ @ +:159,
ef2
grqgh  hv xq ydoru txh ghshqgh gh od uhodflq e@f A 41 Ho jlur gh wruvlq sru xqlgdg
gh orqjlwxg ydoh
P|
@ +:15:,
J ef
grqgh  wdpelq ghshqgh gh od uhodflq e@f= Od Wdeod :14 sursruflrqd ydoruhv gh orv

e@f 4 418 5 6 9 43 4
 3/53; 3/564 3/579 3/59: 3/5<< 3/645 3/666
 3/474 3/4<9 3/55< 3/596 3/5<< 3/645 3/666

Wdeod :14= Frhflhqwhv sdud vhfflrqhv uhfwdqjxoduhv

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


:161 WRUVLQ GH VDLQW0YHQDQW 5:<

frhflhqwhv  |  sdud ydulrv ydoruhv gh hvwd uhodflq1 Revuyhvh txh wdqwr  frpr 
wlhqghq d ydohu 4@6 fxdqgr ho uhfwqjxor hv odujr | hvwuhfkr1

:1617 Vhfflrqhv uhfwdqjxoduhv hvwuhfkdv

Od dqdorjd gh od phpeudqd shuplwh rewhqhu xqd vroxflq px| vhqflood gho sureohpd
gh od wruvlq gh xqd slh}d sulvpwlfd gh vhfflq uhfwdqjxodu hvwuhfkd gh glphqvlrqhv
e  f > frq e AA f1
Hq hihfwr/ vl ho uhfwqjxor hv vxflhqwhphqwh odujr/ vh sxhgh ghvsuhfldu ho hihfwr
gh orv h{wuhprv gh vwh vreuh od ghirupdflq gh od phpeudqd hq }rqdv vxflhqwhphqwh
dohmdgdv gh hoorv1 Hvwr htxlydoh d ghflu txh/ vdoyr hq odv }rqdv su{lpdv d orv h{wuhprv/
od ixqflq txh ghvfuleh od hfkd gh od phpeudqd vor ghshqgh gh od frrughqdgd } +yhu
Iljxud :144d,/ r vhd/ txh hv ! @ !+},1 Hqwrqfhv od hfxdflq +:155, vh uhgxfh d

g2 ! t
2 @ +:15;,
g} T
txh sxhgh lqwhjuduvh iflophqwh frq odv frqglflrqhv gh frqwruqr +yhu Iljxud :144e,=
   
g! g! t f@5
@3 > @ wdq  @  +:15<,
g} 5 'f g} 5'S*2 T

sdud gdu od vroxflq=   


4 f 2 2 t
! @ !+}, @  } +:163,
5 5 T
Od phpeudqd ghirupdgd hv/ sru wdqwr/ xq flolqgur gh vhfflq sdudeolfd +yhu Iljxud
:144e,/ hq ho txh od hfkd p{lpd  hv=

f2 t
 @ !+} @ 3, @ +:164,
; T

Dghpv/ ho yroxphq olplwdgr sru od phpeudqd ghirupdgd | ho sodqr |}/ fdofxodgr


frpr flolqgur sdudeolfr hv=
5 ef t
Y @ fe @ +:165,
6 45 T

Xwlol}dqgr od dqdorjd gh od phpeudqd | uhfrugdqgr txh od uhodflq gh dqdorjd hv


t@T  5J> vh rewlhqhq odv vljxlhqwhv h{suhvlrqhv yolgdv sdud ho sureohpd gh wruvlq=

P| @ ef J  5Y
4
>  pd{ @ fJ  wdq  +:166,
6

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


5;3 FDSWXOR :1 PRPHQWR WRUVRU

Ilj1 :144= Dqdorjd gh od phpeudqd hq vhfflq uhfwdqjxodu hvwuhfkd

gh grqgh=
P| P| P| f P| f
@ @ |  pd{ @ ef @ L| +:167,
J ef JL|
grqgh L| @ ef @6 hv od lqhufld d wruvlq gh od vhfflq | Z| @ L| @f @ ef2 @6 hv ho pgxor
gh wruvlq1
Dghpv/ hq od sduerod od shqglhqwh ydud olqhdophqwh> sru wdqwr/ od glvwulexflq
gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv/ d or odujr gh xq fruwh wudqvyhuvdo DD / hv olqhdo=

} P| 5}
 +}, @  pd{ @ +:168,
f@5 L|

frq orv ydoruhv p{lprv hq orv sxqwrv D | D gho frqwruqr1


Odv h{suhvlrqhv dqwhulruhv vrq wdqwr pv dsur{lpdgdv fxdqwr pd|ru hv od uhodflq
e@f1 Sdud e@f A 43 sxhghq frqvlghuduvh frpr h{dfwdv1

:1618 Shuohv odplqdgrv delhuwrv

Odv h{suhvlrqhv +:167, | +:168,/ rewhqlgdv sdud vhfflrqhv uhfwdqjxoduhv hvwuhfkdv/ sxh0
ghq dsolfduvh/ gh irupd dsur{lpdgd/ d vhfflrqhv delhuwdv ghojdgdv gh hvshvru xqliruph
txh qr vhdq uhfwdqjxoduhv/ shur txh sxhgdq vhu uhfwlfdgdv sdud wrpdu glfkd jhrph0
wud1 Hq hoodv vh wrpd frpr pdjqlwxg e od orqjlwxg uhfwlfdgd gh od oqhd phgld
gh od vhfflq +Iljxud :145,1 Ho dujxphqwr sdud hvwd jhqhudol}dflq frqvlvwh hq vxsrqhu

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


:161 WRUVLQ GH VDLQW0YHQDQW 5;4

Ilj1 :145= Shuohv delhuwrv gh hvshvru xqliruph

txh od ghirupdgd gh od phpeudqd vhu/ dsur{lpdgdphqwh/ xq flolqgur sdudeolfr gh


orqjlwxg e=
Kd| txh vhdodu txh hvwd dsur{lpdflq ghvsuhfld orv hihfwrv orfdohv txh rfxuuhq
hq orv qjxorv hqwudqwhv gh od vhfflq/ wdohv frpr orv qjxorv D | E gh od Iljxud
:145e1 Vlq hpedujr/ od dqdorjd gh od phpeudqd suhglfh txh hq orv qjxorv hqwudqwhv
gh glfkdv xqlrqhv od whqvlrqhv wlhqghq d lqqlwr1 Hq od sufwlfd/ glfkdv vlqjxodulgdghv
vh hylwdq uhgrqghdqgr glfkrv qjxorv1 Sxhgh ghprvwuduvh phgldqwh od whrud gh od
hodvwlflgdg txh od uhodflq hqwuh od whqvlq p{lpd uhdo/  pd{ > | od whqvlq suhglfkd sru
odv h{suhvlrqhv dqwhulruhv/  pd{ > hq hvwrv qjxorv hv ixqflq gh od uhodflq U@f hqwuh
ho udglr gh fxuydwxud gh od xqlq | ho hvshvru gh od slh}d/ wdo frpr vh pxhvwud hq od
Iljxud :1461
Hq ho fdvr gh shuohv odplqdgrv udplfdgrv/ hq orv txh odv orqjlwxghv | orv hv0
shvruhv gh odv udpdv txh orv frpsrqhq vrq glvwlqwrv/ shur vh fxpsoh txh e @f AA 4
+yhu Iljxud :147,/ vh frqvlghud dghfxdgd od vljxlhqwh dsur{lpdflq1
Vhd p od sduwh gh prphqwr wruvru devruelgr sru od udpd l  hvlpd | vhd 
ho qjxor gh wruvlq gh od vhfflq/ vxsxhvwd ljxdo sdud wrgdv odv udpdv +wruvlq
xqliruph,1 Vl frqvlghudprv txh fdgd udpd uhvlvwh xqd iudfflq gho prphqwr wruvru
S
wrwdo sursruflrqdo d vx sursld uljlgh} d wruvlq/ p > wdo txh  p @ P| / vh wlhqh=

p P|
@ @ S +:169,
J e f  J  e f 

Sru wdqwr/ vh sxhgh ghqlu=


?
[ 4[
?
L| @ +L| , @ e f +:16:,
6
' '

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


5;5 FDSWXOR :1 PRPHQWR WRUVRU

Ilj1 :146= Hihfwr gh frqfhqwudflq gh whqvlrqhv hq qjxorv hqwudqwhv hq ixqflq gh od


uhodflq udglr2hvshvru

frpr od lqhufld d wruvlq gh od vhfflq +vxpd gh odv fruuhvsrqglhqwhv d odv glvwlqwdv


udpdv,1 Dghpv/ vhjq od dqdorjd gh od phpeudqd/ od whqvlq p{lpd hq fdgd udpd
vh gdu d or odujr gh vx frqwruqr/ | ydogu=

P| f
+ 4@ , @ J  f @ +:16;,
L|
| od whqvlq p{lpd vh gdu hq od udpd gh pd|ru hvshvru=

P| fpd{
 pd{ @
L|
Hvwr htxlydoh d vxsrqhu txh fdgd udpd txh frpsrqh ho shuo uhvlvwh vx sduwh sur0
sruflrqdo gh prphqwr wruvru/ lqghshqglhqwhphqwh gh odv ghpv1 Hq od dqdorjd gh od
phpeudqd/ od ghirupdgd wrwdo hv dsur{lpdgdphqwh ljxdo d od ghirupdgd gh orv glv0
wlqwdv udpdv ghirupqgrvh lqghshqglhqwhphqwh1 Qdwxudophqwh/ hvwd dsur{lpdflq
ghvsuhfld orv hihfwrv orfdohv txh rfxuuhq hq odv xqlrqhv hqwuh odv glyhuvdv udpdv1
Hvwh wlsr gh dsur{lpdflq sxhgh lqfoxvr h{whqghuvh d vhfflrqhv delhuwdv gh shtxhr
hvshvru irupdgdv sru udpdv gh glvwlqwrv pdwhuldohv1 Edvwd sdud hoor dsolfdu ho frq0
fhswr gh frhflhqwh gh htxlydohqfld hqwuh orv glvwlqwrv pdwhuldohv/ wdo frpr vh ghql

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


:161 WRUVLQ GH VDLQW0YHQDQW 5;6

Ilj1 :147= Shuohv delhuwrv frq yduldflq gh hvshvruhv

hq od Vhfflq :1515/ frpr uhodflq hqwuh ho pgxor gh uljlgh} wudqvyhuvdo gh fdgd pdwh0
uldo | ho pgxor gh uhihuhqfld q @ J @J= Sxhgh hqwrqfhv ghqluvh od lqhufld d wruvlq
htxlydohqwh gh od slh}d frpr
?   4[
[ ?
L| @ L|  @ q e f  +:16<,
6
' '
| vxsrqhu txh fdgd sduwh gh od vhfflq vrsruwdu xqd iudfflq gho prphqwr wruvru wrwdo
sursruflrqdo d vx sursld lqhufld phfqlfd1 Hqwrqfhv/ ho jlur gh wruvlq sru xqlgdg gh
orqjlwxg vhu=
P|
@ +:173,
JL|

Dghpv/ od whqvlq p{lpd hq fdgd sduwh gh od vhfflq vh gdu d or odujr gh vx


frqwruqr/ | ydogu=
P| f
+ 4@ , @ J  f @ q +:174,
L|
Kd| txh vhdodu/ qdophqwh/ txh orv uhvxowdgrv rewhqlgrv hq hvwd vhfflq vrq yolgrv
sdud shuohv odplqdgrv delhuwrv vrphwlgrv d wruvlq xqliruph/ hvwr hv/ vxsrqlhqgr txh
ho dodehr uhodwlyr hqwuh glvwlqwdv vhfflrqhv gh od slh}d hv ghvsuhfldeoh1 Vl hvwd klswhvlv
qr hv dfhswdeoh/ ho frpsruwdplhqwr gh hvwh wlsr gh vhfflrqhv sxhgh vhu px| glihuhqwh
gho dtx vxsxhvwr1 Gh khfkr/ ghelgr d odv frqglflrqhv gh dsr|r/ od wruvlq hv udud0
phqwh xqliruph hq slh}dv frpsxhvwdv gh shuohv delhuwrv1 Hq od Vhfflq :17 vh loxvwud
hvwd vlwxdflq gh irupd lqglfdwlyd1 Vh pxhvwud doo frpr od glvwulexflq gh whqvlrqhv
wdqjhqfldohv hq hvwdv vlwxdflrqhv hv px| glihuhqwh gh odv rewhqlgdv hq hvwd Vhfflq1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


5;7 FDSWXOR :1 PRPHQWR WRUVRU

Hmhpsor :161814

Fdofxodu od lqhufld d wruvlq | ho p{lpr prphqwr wruvru txh sxhgh uhvlvwlu xqd slh}d
gh vhfflq dqloor flufxodu delhuwr gh udglr u | hvshvru h/ sdud xqd whqvlq wdqjhqfldo
dgplvleoh  W 1

Ilj1 :148= Dqlooor flufxodu delhuwr

Od lqhufld d wruvlq gh od vhfflq hv=

L| @ eh @ 5u h @ D h2
4 4 4
6 6 6
| sru wdqwr/ vhjq od hfxdflq +:167e,/
L|  W
@ DhW
4
P|pd{ @
h 6
| od whqvlq  W vh dofdq}d vor d or odujr gho frqwruqr gh od vhfflq1

Hmhpsor :161815

Ho yrodgl}r gh od Iljxud :149 wudedmd frq xqd fdujd yhuwlfdo ghvfhqghqwh xqliruphphqwh
uhsduwlgd gh ydoru s @ 8 nQ@p +yhu Hmhpsor 91;15141 gho Fdswxor 9,1 Vl ho sodqr gh
dfwxdflq gh odv fdujdv yhuwlfdohv hv ho txh frqwlhqh d orv fhqwurv gh judyhgdg gh odv
vhfflrqhv/ vh slgh= +d, Fdofxodu ho prphqwr wruvru uhdo txh dfwd vreuh fdgd vhfflq1
+e, Fdofxodu ho ydoru p{lpr gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv ghelgdv do prphqwr wruvru/
hq od vhfflq pv vrolflwdgd1 Frpsdudu frq orv uhvxowdgrv rewhqlgrv hq ho dsduwdgr +e,
gho Hmhpsor 91;15141 | frphqwdu1 +f, Fdofxodu ho jlur gh wruvlq txh vxiuh ho h{wuhpr
gho yrodgl}r | frphqwdu ho uhvxowdgr1 Wrpdu J @ ;3 JSd1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


:161 WRUVLQ GH VDLQW0YHQDQW 5;8

Ilj1 :149= Yrodgl}r gho Hmhpsor :161815

+d, Vhjq vh fdofxo hq ho Hmhpsor 91;1514 ho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv gh od


vhfflq F hvw vlwxdgr vreuh ho hmh gh vlphwud gh od vhfflq/ d od l}txlhugd gho dopd/ d
</939 fp gho fhqwur gh judyhgdg J= Do dfwxdu odv fdujdv hq ho sodqr txh frqwlhqh d orv
fhqwurv gh judyhgdg gh odv vhfflrqhv | sxhvwr txh ho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv qr
frlqflgh frq ho fhqwur gh judyhgdg/ vh surgxfh hq fdgd vhfflq xq prphqwr wruvru uhdo
gh ydoru=
P| @ W+  FJ @ <> 939  4332 W+ nQ  p
frq ho fruwdqwh W+ h{suhvdgr hq nQ1

+e, Do wudwduvh gh xq shuo delhuwr gh shtxhr hvshvru/ odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv


p{lpdv ghelgdv do prphqwr wruvru P|W sxhghq fdofxoduvh phgldqwh od h{suhvlq=

P|W h
@
L|
vlhqgr h ho hvshvru gho shuo1 Od lqhufld d wruvlq gh od vhfflq hv ljxdo d=

L| @ eh @ +58 . 5  4:> 65,  5 @ 48<> 37 fpe


4 4
6 6
grqgh e hv od orqjlwxg gh od oqhd phgld gho shuo1 Sru wdqwr/ ho ydoru gh od whqvlq
wdqjhqfldo p{lpd hv=

<> 939  4332 W+  5  4332


Sd @ 4> 53; W+ PSd
48<> 37433H
 pd{ @

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


5;9 FDSWXOR :1 PRPHQWR WRUVRU

Ilj1 :14:= Srvlflq gho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv | prphqwr wruvru uhdo

Sdud ho ydoru p{lpr gho hvixhu}r fruwdqwh Wpd{ @ 83 nQ/ od whqvlq wdqjhqfldo
p{lpd ghelgd d od wruvlq hv  pd{ @ 93> 74 PSd1
Vl vh frpsdud hvwh uhvxowdgr frq ho rewhqlgr hq ho dsduwdgr +e, gho Hmhpsor 91;1514/
vh revhuyd txh od whqvlq wdqjhqfldo p{lpd ghelgd do prphqwr wruvru hv dsur{lpdgd0
phqwh vlhwh yhfhv pd|ru txh od whqvlq wdqjhqfldo p{lpd ghelgd do hvixhu}r fruwdqwh1

+f, Ho jlur gh wruvlq sru xqlgdg gh orqjlwxg hv ljxdo d=

P| FJ W+ FJ  s{
@ @ @ udg@p
JL| JL| JL|

grqgh FJ @ <> 939  4332 p/ s @ 8 nQ@p | JL| @ 45: 565 Qp2 1 Sru wdqwr/ ho ydoru gho
jlur gh wruvlq txh vxiuh ho h{wuhpr gho yrodgl}r hv ljxdo d=
] ] , FJ so2
@ 3> 4;< udg @ 43> ;4
FJ s
!% @  g{ @ { g{ @
, JL| J 5JL|

Frpr sxhgh revhuyduvh ho ydoru gho jlur gh wruvlq hq ho h{wuhpr gho yrodgl}r
hv px| hohydgr/ | txhgd ixhud gh odv klswhvlv gh shtxhrv prylplhqwrv1 Od vhfflq
ghehud uhghqluvh sdud olplwdu ho jlur sru wruvlq1

:1619 Dqdorjd klgurglqplfd

Dghpv gh od dqdorjd gh od phpeudqd/ h{lvwhq rwurv sureohpdv fovlfrv frq hfxdflrqhv


gh jrelhuqr dqorjdv d od gho sureohpd gh wruvlq xqliruph1 Dv/ sru hmhpsor/ od
dqdorjd klgurglqplfd +D1 J1 Juhhqkloo/ 4<43, hvwdeohfh xqd uhodflq hqwuh ho sureohpd

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


:161 WRUVLQ GH VDLQW0YHQDQW 5;:

Ilj1 :14;= Dqdorjd klgurglqplfd

phfqlfr gh wruvlq gh Vdlqw0Yhqdqw gh xqd vhfflq | ho sureohpd klgurglqplfr sodqr


gh prylplhqwr gh xq xlgr lqfrpsuhvleoh qr ylvfrvr hq xq wxer gh lgqwlfd vhfflq |
gh orqjlwxg lqghqlgd +yhu Iljxud :14;,1 Juhhqkloo vhdo txh od ixqflq gh whqvlq gho
sureohpd gh wruvlq hv pdwhpwlfdphqwh dqorjd d od ixqflq gh fruulhqwh gho sureohpd
klgurglqplfr1
Hq hihfwr/ od hfxdflq gh frqwlqxlgdg sdud xq xlgr lqfrpsuhvleoh frq xmr hq ho
sodqr |} hv=
 y @ Cy+ . Cy5 @ 3
u +:175,
C| C}
Sru wdqwr/ vlhpsuh h{lvwh xqd ixqflq hvfdodu ! @ !+|> }, wdo txh=
C! C!
y+ @ > y5 @ 
C} C|
| txh vdwlvidfh od hfxdflq gh frqwlqxlgdg lgqwlfdphqwh1 Glfkd ixqflq uhfleh ho qrp0
euh gh ixqflq gh fruulhqwh/ |d txh hv iflo ghprvwudu txh odv fxuydv !+|> }, @ fwh vrq
suhflvdphqwh odv oqhdv gh fruulhqwh gho xmr1
Vl ho xmr hv qr ylvfrvr/ od yruwlflgdg $ hv frqvwdqwh | vh sxhgh hvfulelu=
   2 
Cy5 Cy+ C ! C 2!
$ @ u  y @
 l@ . 2 l @ $l +:176,
C| C} C| 2 C}

grqgh l hv xq yhfwru xqlwdulr hq od gluhfflq gho hmh orqjlwxglqdo gho wxer1 Sru wdqwr/
vh sxhgh lghqwlfdu=
C2! C2!
! @ 2 . 2 @ $ +:177,
C| C}

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


5;; FDSWXOR :1 PRPHQWR WRUVRU

Hvwd hfxdflq hv/ reyldphqwh/ dqorjd d od txh ghqh d od ixqflq gh whqvlq gh Sudqgwo
hq ho sureohpd gh wruvlq xqliruph1 Gh glfkd dqdorjd vh ghgxfh txh hq xq sxqwr
gdgr od yhorflgdg gho xlgr | od whqvlq wdqjhqfldo wlhqhq od plvpd gluhfflq | ydoruhv
sursruflrqdohv1 Sru wdqwr/ odv oqhdv gh fruulhqwh gho sureohpd klgurglqplfr vrq
lgqwlfdv d odv wud|hfwruldv gh whqvlq gho sureohpd gh wruvlq1 Hq sduwlfxodu/ frpr
od yhorflgdg hq orv sxqwrv gho frqwruqr hv wdqjhqwh d vwh/ or plvpr rfxuuh frq odv
whqvlrqhv wdqjhqfldohv1 Dghpv/ vl ho frqwruqr gho grplqlr wlhqh qjxorv frqyh{rv hq
hoorv od yhorflgdg hv qxod |/ sru frqvljxlhqwh/ od whqvlq wdpelq or hv1 Hvwr frqfxhugd
frq fxdqwrv uhvxowdgrv khprv rewhqlgr frq od dqdorjd gh od phpeudqd +yhu Iljxudv
:14; | :143,1

:161: Vhfflrqhv fhuudgdv gh shtxhr hvshvru

Vhd xqd uhedqdgd gh xqd slh}d gh vhfflq fhuudgd gh shtxhr hvshvru vrphwlgd d wruvlq
xqliruph | frqvlghuhprv ho htxloleulr gh xq hohphqwr glihuhqfldo frpr ho gh od Iljxud
:14<1 Sru vhu ho hvshvru shtxhr | vhjq qrv vxjlhuh od dqdorjd klgurglqplfd sdud hvwh
fdvr/ dgplwluhprv txh od glvwulexflq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv +yhorflgdghv, d wudyv
gho hvshvru hv xqliruph1 Qwhvh od glihuhqfld vxvwdqfldo gh hvwd klswhvlv uhvshfwr gh od
glvwulexflq gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv vxsxhvwd d wudyv gho hvshvru hq shuohv delhuwrv1

Ilj1 :14<= Vhfflq fhuudgd gh shtxhr hvshvru

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


:161 WRUVLQ GH VDLQW0YHQDQW 5;<

Sru htxloleulr gh ixhu}dv vhjq od gluhfflq gho hmh {/ gheh vhu=

 K hK g{   S hS g{ @ 3 +:178,

grqgh h hv ho hvshvru hq xq sxqwr gdgr gh od vhfflq1 Gh od h{suhvlq dqwhulru/ vh


ghgxfh txh=
 K hK @  S hS @ t @ fwh +:179,
Or txh vljqlfd txh ho xmr gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv hv frqvwdqwh d wudyv gho hvshvru/
t @  h +klswhvlv gh Euhgw,1 Od plvpd frqfoxvlq vh h{wudh gh od dqdorjd klgurgl0
qplfd sru frqwlqxlgdg +frqvhuydflq, gh xmr1
Sdud kdoodu od whqvlq vreuh fdgd fruwh gh od vhfflq vh hvwdeohfh od ljxdogdg hqwuh
ho prphqwr uhvxowdqwh gh odv whqvlrqhv | ho prphqwr wruvru dfwxdqwh/ uhvshfwr gh xq
sxqwr lqwhulru R fxdotxlhud1 Vh wlhqh=
] L L L L
P| @ u  gV @ u  hgv @ tu gv @ t ugv @ t 5 gV6 @ 5 tV6 +:17:,
7 r r r 76
grqgh u hv od glvwdqfld do sxqwr R +duelwudulr, gh od wdqjhqwh hq xq sxqwr gdgr gh od
oqhd phgld/ v hv od orqjlwxg gh dufr phglgd vreuh od oqhd phgld/ | V6 hv od vxshuflh
hqfhuudgd sru od oqhd phgld gh od vhfflq1
Sru wdqwr/ ho xmr gh whqvlrqhv t hv ljxdo d=
P|
t@h@ +:17;,
5V6
Hvwd h{suhvlq vh frqrfh frpr sulphud iupxod gh Euhgw1

Ilj1 :153= uhd hqfhuudgd sru od oqhd phgld

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


5<3 FDSWXOR :1 PRPHQWR WRUVRU

Sru frqvlghudflrqhv hqhujwlfdv/ vh sxhgh ghgxflu txh hq vhfflrqhv fhuudgdv gh sh0


txhr hvshvru ho jlur gh wruvlq sru xqlgdg gh orqjlwxg/ / hv=
L
4 t
@ gv +:17<,
5JV6 r h
| do vxvwlwxlu  @ t@h @ P| @ +5V6 h, > vh wlhqh=

P| P|
@ K gv @ JL| +:183,
2
J 7 V6 @ r
h
hfxdflq txh vh frqrfh frpr vhjxqgd iupxod gh Euhgw/ | gh od txh vh rewlhqh ho ydoru
gh od lqhufld d wruvlq hq hvwh wlsr gh vhfflq=
7 V2
L| @ K 6 +:184,
gv
r h
Odv frqvlghudflrqhv txh shuplwhq ghgxflu od h{suhvlq +:17;, vrq sxudphqwh hvwwl0
fdv |/ sru frqvljxlhqwh/ yolgdv sdud vhfflrqhv fhuudgdv gh shtxhr hvshvru irupdgdv
sru wudprv gh glvwlqwrv pdwhuldohv1 Ghqlhqgr ho frhflhqwh gh htxlydohqfld hqwuh orv
glvwlqwrv pdwhuldohv frpr uhodflq hqwuh ho pgxor gh uljlgh} wudqvyhuvdo gh fdgd pd0
whuldo | ho pgxor gh uhihuhqfld/ q @ J @J> od hfxdflq +:183, vh hvfuleh frpr
P|
@ +:185,
JL|
frq od lqhufld d wruvlq phfqlfd ghqlgd frpr
7 V2
L| @ K 6 +:186,
gv
r qh

Hmhpsor :161:14

Fdofxodu od lqhufld d wruvlq | ho p{lpr prphqwr wruvru txh sxhgh uhvlvwlu xqd slh}d
gh vhfflq dqloor flufxodu fhuudgr gh udglr u | gh hvshvru h vl od whqvlq wdqjhqfldo
dgplvleoh hv  W =

Od lqhufld d wruvlq gh od vhfflq fhuudgd ydoh +yhu Hf1 +:184, | Hf1 +:14;d,,=
7V 2 7+u2 ,2
L| @ K 6 @ @ 5u h @ D u2 @ LR
gv 5u
h h

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


:161 WRUVLQ GH VDLQW0YHQDQW 5<4

Ilj1 :154= Dqloor flufxodu fhuudgr

| frpsdudqgr frq od lqhufld d wruvlq gh od plvpd vhfflq delhuwd +yhu Hmhpsor :161814,
vh wlhqh od uhodflq=
+L| ,fh Du2  u 2
@ 2 @6
+L| ,de Dh h
Ho prphqwr wruvru p{lpr hv/ vhjq od hfxdflq +:17;,=

P|pd{ @ 5V6  W h @ 5u2 h  W @ Du  W

| wrgrv orv sxqwrv gh od vhfflq wudedmdq d whqvlq  W / do vhu ho hvshvru xqliruph1


Vl vh frpsdud hvwh uhvxowdgr frq ho rewhqlgr hq ho Hmhpsor :161814 sdud od vhfflq
delhuwd gh ljxdo uhd vh wlhqh xqd uhodflq=

+P|pd{ ,fh Du  W u 
+P|pd{ ,de
@ Dh  W @ 6
h

Dperv uhvxowdgrv ghpxhvwudq od vxshulrulgdg gh odv vhfflrqhv fhuudgdv iuhqwh d odv
delhuwdv ghvgh ho sxqwr gh ylvwd gh od uhvlvwhqfld iuhqwh d od vrolflwdflq gh wruvlq
xqliruph1

Hmhpsor :161:15

Glphqvlrqdu od orqjlwxg d gh od vhfflq gh od Iljxud :155/ vrolflwdgd sru xq prphqwr


wruvru P| @ 483 nQp/ vdelhqgr txh od whqvlq wdqjhqfldo dgplvleoh hv  W @ 433 PSd1
Fdofxodu ho qjxor gh wruvlq sru xqlgdg gh orqjlwxg vl ho pgxor gh uljlgh} wudqvyhuvdo
hv J @ 433 JSd1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


5<5 FDSWXOR :1 PRPHQWR WRUVRU

Ilj1 :155= Vhfflq xqlfhoxodu

Ho ydoru gh od whqvlq wdqjhqfldo hv xqliruph hq wrgd od vhfflq | ydoh=


P|
 @
5V6 h
483  43
5 +d  54> 3 .   43> 82 ,  433e  4332
@ Sd

4> 8  43D
@ PSd
75> 3 d . 9<5> :5
Kdflhqgr  ?  W @ 433 PSd vh wlhqh d A 4<> 55 fp1 Od lqhufld d wruvlq gh od
vhfflq sdud d @ 53 fp ydoh=
7V62
L| @ K _r
e 2
7  53> 3  54> 3 .   43=82
@ fpe
5  +53> 3 .   43> 8,
4> 3
@ 55=49;> 47 fpe

Oxhjr ho qjxor gh wruvlq sru xqlgdg gh orqjlwxg ydoh=


P|
 @
JL|
483  43
433  43b  55=49;> 47  433H
@ udg2p

@ 9> :99  433 udg2p


@ 3> 6;:J 2p

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


:161 WRUVLQ GH VDLQW0YHQDQW 5<6

:161; Vhfflrqhv pxowlfhoxoduhv

Ho fdvr gh vhfflrqhv pxowlfhoxoduhv vrphwlgdv d whqvlq xqliruph vh sxhgh hvwxgldu frpr


xqd h{whqvlq gho fdvr xqlfhoxodu |d ghvfulwr1 Frqvlghuduhprv hq or txh vljxh xqd
vhfflq elfhoxodu/ sdud jhqhudol}du oxhjr orv uhvxowdgrv do fdvr p0fhoxodu/ frq wudprv gh
glyhuvrv pdwhuldohv1 Vh vxsrqh vlhpsuh txh orv hvshvruhv vrq vlhpsuh shtxhrv uhvshfwr
gh odv glphqvlrqhv wudqvyhuvdohv gh od vhfflq gh irupd txh hv dsolfdeoh od klswhvlv gh
Euhgw gh frqvhuydflq gho xmr gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv | od glvwulexflq xqliruph gh
hvwh xmr d wudyv gho hvshvru1
Vhd od vhfflq elfhoxodu prvwudgd hq od Iljxud :156d1 Wudwduhprv ho xmr gh whqvlrqhv
wdqjhqfldohv frpr vh wudwdq odv lqwhqvlgdghv gh fruulhqwh hq od uhvroxflq gh flufxlwrv
hofwulfrv1 Dv/ oodpduhprv t | t2 d orv xmrv/ gh vhqwlgr vxsxhvwr dqwlkrudulr/ txh
flufxodq douhghgru gh odv fhoxodv 4 | 5/ uhvshfwlydphqwh1 D or odujr gh od sduhg gh
vhsdudflq hqwuh grv foxodv ho xmr t2 hv ljxdo d od vxpd dojheudlfd gh orv xmrv hq odv
foxodv dg|dfhqwhv1 Hq hihfwr/ vhjq od Iljxud :156e/ ho htxloleulr gh ixhu}dv vhjq od
gluhfflq gho hmh { gho qxgr D h{ljh txh

t g{ . t2 g{ . t2 g{ @ 3 +:187,

gh grqgh
t2 @ t  t2 +:188,

Sdud kdoodu ho xmr douhghgru gh fdgd foxod kd| txh sodqwhdu odv fruuhvsrqglhqwhv
hfxdflrqhv1 Sdud hoor vh dsolfd od hfxdflq +:17<, d fdgd xqd gh odv foxodv/ lpsrqlhqgr
txh ho jlur gh wruvlq sru xqlgdg gh orqjlwxg hv lgqwlfr sdud wrgdv odv foxodv gh od

Ilj1 :156= Vhfflq pxowlfhoxodu

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


5<7 FDSWXOR :1 PRPHQWR WRUVRU

vhfflq> hv ghflu/
L
4 gv
5J @ t +:189d,
V h
L
4 gv
5J @ t2 +:189e,
V2 2 h
grqgh V | V2 vrq odv vxshuflhv hqfhuudgdv sru od oqhdv phgldv gh odv grv foxodv | v
hv od orqjlwxg gh dufr phglgd vreuh od oqhd phgld gh odv foxodv1
Hvwdv grv hfxdflrqhv sxhghq uhvroyhuvh sdud rewhqhu orv xmrv t | t2 hq ixqflq gh
= Ho ydoru gh vwh hq ixqflq gho prphqwr wruvru dfwxdqwh vh sxhgh fdofxodu lpsrqlhqgr
txh ho prphqwr wruvru txh dfwd vreuh od vhfflq vhd ljxdo do prphqwr uhvxowdqwh gh
orv xmrv dfwxdqgr vreuh hood/ uhvshfwr gh xq sxqwr lqwhulru R fxdotxlhud1 Vh wlhqh=
]
P| @ u  gV +:18:d,
L7
@ t u gv +:18:e,
Lr L ]
@ t u gv . t2 u gv  t2 u gv +:18:f,
2 2
@ 5 t +V . V , . 5 t2 +V2 . V ,  5 V +t  V2 , +:18:g,
@ 5 V t . 5 V2 t2 +:18:h,

grqgh u hv od glvwdqfld do sxqwr R +duelwudulr, gh od wdqjhqwh hq xq sxqwr gdgr gh od


oqhd phgld/ | V hv ho uhd gho wulqjxor RDE/ wdo frpr vh lqglfd hq od Iljxud :156d1
Hq ho fdvr gh xqd vhfflq p0fhoxodu/ irupdgd sru wudprv gh glvwlqwrv pdwhuldohv/ vh
sxhgh sodqwhdu xq vlvwhpd gh p hfxdflrqhv gh od irupd
L
4 gv
5J @ t +:18;,
V  qh

grqgh J hv ho pgxor gh uljlgh} wudqvyhuvdo gh uhihuhqfld | q hv ho frhflhqwh gh htxlyd0


ohqfld gho pdwhuldo fruuhvsrqglhqwh1 Od uhvroxflq gh hvwh vlvwhpd shuplwh rewhqhu orv
xmrv douhghgru gh odv p foxodv hq ixqflq gho qjxor hvshffr = vwh sxhgh rewhqhuvh
d sduwlu gh od hfxdflq gh htxloleulr lqwhuqr
?
[
P| @ 5 V t +:18<,
'
Hq ho fdvr gh txh od vhfflq suhvhqwh vlphwud uhvshfwr d xqr r ydulrv hmhv/ hvwd
fdudfwhuvwlfd sxhgh vhu dsuryhfkdgd sdud vlpsolfdu orv fofxorv qhfhvdulrv1 Dv/ sru
hmhpsor/ hq od vhfflq gh od Iljxud :157d ho xmr t douhghgru gh odv fxdwur foxodv hv

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


:161 WRUVLQ GH VDLQW0YHQDQW 5<8

Ilj1 :157= Vhfflrqhv pxowlfhoxoduhv frq vlphwud

lgqwlfr1 Hq od Iljxud :157e vor hv qhfhvdulr frqvlghudu ho xmr hq odv fxdwur foxodv
h{whulruhv tJ | ho xmr hq od foxod lqwhulru t =

Hmhpsor :161;14

Fdofxodu odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv dfwxdqwhv hq od vhfflq gh od Iljxud :158d fxdqgr


dfwd vreuh hood xq wruvru xqliruph gh vhqwlgr dqwlkrudulr gh ydoru P| @ 8 nQp +odv
frwdv hvwq phglgdv hq pp/ hqwuh oqhdv phgldv,1 Fdofxodu ho qjxor gh wruvlq sru
xqlgdg gh orqjlwxg vl ho pgxor gh uljlgh} wudqvyhuvdo hv J @ 433 JSd1

Oodpduhprv t > t2 | t d orv xmrv hq odv wuhv foxodv txh frpsrqhq od vhfflq1 Ho
vlvwhpd gh hfxdflrqhv txh shuplwh fdofxoduorv vh rewlhqh sodqwhdqgr od hfxdflq +:18;,
sdud fdgd xqd gh odv foxodv1 Dv=
 
4 83 . 433 . 83 83 83
5J @ t . +t  t2 , . +t  t ,
433  83 8 7 7
 
4 83 . 83 83 83
5J @ t2 . +t2  t , . +t2  t ,
83  83 8 7 7
 
4 83 . 83 83 83
5J @ t . +t  t2 , . +t  t ,
83  83 8 7 7

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


5<9 FDSWXOR :1 PRPHQWR WRUVRU

Ilj1 :158= Vhfflq pxowlfhoxodu gho Hmhpsor :161;14

Gh od vhjxqgd | whufhud hfxdflrqhv vh ghgxfh txh t2 @ t / uhvxowdgr txh sxhgh


lqwxluvh sru vlphwud gh odv foxodv 5 | 61 Hqwrqfhv/ od eduud lqwhulru krul}rqwdo qr
wudedmd | / sru wdqwr/ wdpelq hv t @ t2 @ t > | od eduud lqwhulru yhuwlfdo wdpsrfr
wudedmd1 Od vhfflq vh frpsruwd frpr vl ixhud xqlfhoxodu/ frq
433  83
t @ t @ t2 @ t @ +5J, @ 583 J +d,
73
Sru rwur odgr/ dsolfdqgr od hfxdflq +:18;,=
P| @ 5  +433  83 . 83  83 . 83  83, t
gh grqgh

P|
t@ +e,
5+433  433,
Xvdqgr orv uhvxowdgrv +d, | +e, | vxvwlwx|hqgr orv gdwrv gho hqxqfldgr vh wlhqh=
8  43
S| @
P
5+433  433,  433S
t @ Q2p @ 583 nQ2p
5 V
P| 8  43
433  43b  8  433S
 @ @ udg2p @ 3> 34 udg2p
JL|
Od whqvlq wdqjhqfldo hv xqliruph vreuh odv sduhghv h{whulruhv gh od vhfflq +yhu
Iljxud :158e, | ydoh
t 583  43
8  433
@ @ Sd @ 58 PSd
h

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


:171 WRUVLQ QR XQLIRUPH 5<:

:17 Wruvlq qr xqliruph

Hq od whrud gh Vdlqw0Yhqdqw gh wruvlq xqliruph vh vxsrqh txh wdqwr ho jlur gh wruvlq


sru xqlgdg gh orqjlwxg frpr ho dodehr vrq xqliruphv d or odujr gh od slh}d1 Reyldphqwh/
ho vxsrqhu txh ho dodehr hv xqliruph sdud wrgdv odv vhfflrqhv vlpsolfd ho sodqwhdplhqwr
gho sureohpd/ shur hv xqd klswhvlv txh sxhgh qr gduvh hq od sufwlfd frq pxfkd
iuhfxhqfld1 Dv/ sru hmhpsor/ hv iuhfxhqwh txh xqd slh}d vrphwlgd d wruvlq sxud whqjd
dojxqd vhfflq wudqvyhuvdo frq ho dodehr lpshglgr1 Wdo vxhoh vhu ho fdvr gh odv vhfflrqhv
gh hpsrwudplhqwr/ txh qr sxhghq dodehduvh gxudqwh od wruvlq1 Sru rwur odgr/ hq fdvrv
gh wruvlq vlpsoh/ hvwr hv/ yduldeoh d or odujr gh od slh}d/ ho dodehr vhu wdqwr pd|ru
fxdqwr pd|ru vhd ho wruvru txh dfwd vreuh fdgd vhfflq |/ sru or wdqwr/ ho dodehr
uhodwlyr hqwuh vhfflrqhv qr vhu/ hq jhqhudo/ ghvsuhfldeoh1 Od lq xhqfld txh ho dodehr
qr xqliruph wlhqh hq ho frpsruwdplhqwr uhvxowd ghvsuhfldeoh hq vhfflrqhv pdfl}dv r hq
vhfflrqhv fhoxoduhv/ shur sxhgh vhu lpsruwdqwh fxdqgr odv vhfflrqhv uhfwdv vrq delhuwdv
| gh shtxhr hvshvru1
Frqvlghuhprv ho yrodgl}r gh od Iljxud :159d/ vrphwlgr d wruvlq sxud sru od dfflq
gh xq prphqwr wruvru P| dsolfdgr hq vx h{wuhpr oleuh1 Od vhfflq hv xqd greoh W
vlpwulfd gh fdqwr k | dqfkr e/ frq hvshvru xqliruph h hq odv dodv | ho dopd1
Vxsrqjdprv txh ho hpsrwudplhqwr hv wdo txh lpslgh ho dodehr gh od vhfflq gh
hpsrwudplhqwr/ hq { @ 3= Vl od orqjlwxg gh od yljd/ o> hv vxflhqwhphqwh odujd/ hvwd
uhvwulfflq do dodehr qr dihfwdu sufwlfdphqwh d od vhfflq gho h{wuhpr/ hq { @ o/ |
vwd hvwdu vrphwlgd d whqvlrqhv gh Vdlqw0Yhqdqw/ frq xqd glvwulexflq frpr od txh vh
pxhvwud hq od Iljxud :159f1 Ho ydoru p{lpr gh hvwdv whqvlrqhv hv

P| h
 4@ +{ @ o, @ J  h @ +:193,
L|

grqgh L| @ +5e . k, h @6 hv od lqhufld d wruvlq gh od vhfflq1 Gh dfxhugr frq od whrud


gh Vdlqw0Yhqdqw qr dfwdq whqvlrqhv qrupdohv vreuh hvwd vhfflq1
Sru rwur odgr/ odv whqvlrqhv gh Vdlqw0Yhqdqw vrq qxodv hq od vhfflq gh hpsrwud0
plhqwr/ |d txh ho dodehr gheh vhu oleuh sdud txh vwdv vh ghvduuroohq/ | hq hvd vhfflq ho
dodehr hvw wrwdophqwh lpshglgr1 Od qdwxudoh}d gh odv whqvlrqhv wdqjhqfldohv txh dsd0
uhfhq hq od vhfflq gh hpsrwudplhqwr vh frpsuhqgh vl vh vxvwlwx|h +yhu Iljxud :15:d,
ho prphqwr wruvru sru xq sdu gh ixhu}dv krul}rqwdohv I dfwxdqgr vreuh odv dodv gh od
vhfflq h{wuhpd wdohv txh I @ P| @k/ gh wdo irupd txh ho vlvwhpd gh ixhu}dv uhvxowdqwh
vhd hvwwlfdphqwh htxlydohqwh do prphqwr wruvru dfwxdqwh1 Vl ghvsuhfldprv od uljlgh}
gho dopd/ vh sxhgh frqvlghudu txh odv grv dodv wudedmdq lqghshqglhqwhphqwh/ hvwdqgr
vrphwlgdv d h{lq vlpsoh douhghgru gho hmh |1 Hq od vhfflq gh hpsrwudplhqwr hvwd
h{lq surgxfh vreuh fdgd xqd gh odv dodv/ sru xq odgr/ xqdv whqvlrqhv wdqjhqfldohv

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


5<; FDSWXOR :1 PRPHQWR WRUVRU

Ilj1 :159= Wruvlq vreuh xq yrodgl}r gh vhfflq delhuwd hq greoh W1 Whqvlrqhv vreuh od
vhfflq h{wuhpd

ghelgdv d od dfflq gh xq fruwdqwh W5 @ I> wdohv frpr odv prvwudgdv hq od Iljxud :15:f
| fx|r ydoru p{lpr hv
6I 6 P|
 4@ +{ @ 3, @ @ +:194,
5 eh 5 keh
|/ sru rwur/ xqdv whqvlrqhv qrupdohv ghelgdv d xq prphqwr hfwru P+ @ I o> wdohv frpr
odv prvwudgdv hq od Iljxud :15:g | fx|r ydoru p{lpr hv

P+ e@5 9 P| o
+% ,4@ +{ @ 3, @ @ +:195,
he @45 ke2 h

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


:171 WRUVLQ QR XQLIRUPH 5<<

Ilj1 :15:= Wruvlq vreuh xq yrodgl}r gh vhfflq delhuwd hq greoh W1 Whqvlrqhv vreuh od
vhfflq gh hpsrwudplhqwr

Revuyhvh txh wdqwr od ixhu}d uhvxowdqwh qhwd frpr ho prphqwr hfwru wrwdo gh hvwdv
whqvlrqhv wdqjhqfldohv | qrupdohv hv qxod vreuh od vhfflq wrwdo +odv grv dodv,1 Do sdu
gh prphqwrv hfwruhv vreuh odv dodv/ ljxdohv | rsxhvwrv/ vh oh oodpd elprphqwr1
Sru or wdqwr/ hq ixqflq gh od klswhvlv gh ghirupdflq dgrswdgd/ hv srvleoh ghqlu
grv glvwulexflrqhv gh whqvlrqhv wrwdophqwh glihuhqwhv txh/ vlq hpedujr/ vrq hvwwlfd0
phqwh htxlydohqwhv/ |d txh dperv wlhqhq uhvxowdqwh qxod | prphqwr uhvxowdqwh ljxdo do
prphqwr wruvru dfwxdqwh1 Sxhgh ghfluvh txh/ vlq ylrodu odv frqglflrqhv gh htxloleulr/
sxhghq ghqluvh grv phfdqlvprv uhvlvwhqwhv wrwdophqwh glihuhqwhv sdud ho prphqwr
wruvru=
 xqr ghelgr d od wruvlq vlq uhvwulfflq gho dodehr/ do txh oodpduhprv prphqwr gh
Vdlqw0Yhqdqw/ P / |
 xqr ghelgr d od uhvwulfflq do dodehr/ do txh oodpduhprv prphqwr gh dodehr
+lpshglgr,/ P =

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


633 FDSWXOR :1 PRPHQWR WRUVRU

Hq vhfflrqhv lqwhuphgldv/ sdud 3 ? { ? o> ho judgr gh uhvwulfflq do dodehr ydud


ghvgh vhu wrwdo d qxor |/ sru or wdqwr/ orv grv phfdqlvprv uhvlvwhqwhv ghvfulwrv sduwlflsdq
hq pd|ru r phqru judgr/ | dperv prghorv gh glvwulexflq gh whqvlrqhv frh{lvwhq | vh
vxshusrqhq hq xqd sursruflq uhodwlyd txh ghshqgh gh {= Vh sxhgh hvfulelu txh/ hq xqd
vhfflq gdgd/ ho prphqwr wruvru dfwxdqwh vh uhsduwh hq xq prphqwr gh Vdlqw0Yhqdqw
| xq prphqwr gh dodehr=
P| @ P +{, . P +{, +:196,
Qwhvh txh hvwrv uhvxowdgrv frqwudglfhq fodudphqwh ho sulqflslr gh Vdlqw0Yhqdqw/ |d
txh odv whqvlrqhv vreuh grv vhfflrqhv glvwlqwdv gho yrodgl}r +sru hmhpsor/ vreuh odv grv
vhfflrqhv h{wuhpdv, vrq glihuhqwhv d shvdu gh txh ho prphqwr wruvru hv frqvwdqwh d or
odujr gh od slh}d> hv ghflu/ odv whqvlrqhv txh dfwdq vreuh xqd vhfflq qr ghshqghq vor
gho ydoru gh orv hvixhu}rv dfwxdqwhv vreuh hood/ vlqr wdpelq gh od srvlflq gh vwd hq od
slh}d1
Ghvjudfldgdphqwh/ rfxuuh txh ho hihfwr gh od uhvwulfflq do dodehr vh h{wlhqgh d orq0
jlwxghv vrusuhqghqwhphqwh judqghv iuhqwh d odv glphqvlrqhv wudqvyhuvdohv gh od slh}d
sdud vhfflrqhv delhuwdv gh shtxhr hvshvru/ surgxflhqgr yduldflrqhv vljqlfdwlydv hq odv
glvwulexflrqhv gh whqvlrqhv wdqjhqfldohv | qrupdohv1 Hvwr lpsolfd txh/ sdud fdofxodu gh
irupd vdwlvidfwruld odv whqvlrqhv txh dfwdq uhdophqwh vreuh slh}dv gh hvwdv fdudfwhuv0
wlfdv vrphwlgdv d wruvlq/ hv qhfhvdulr glvsrqhu gh dojq surfhglplhqwr sdud glvwlqjxlu/
hq fdgd vhfflq gh od slh}d/ odv iudfflrqhv gho prphqwr wruvru fruuhvsrqglhqwhv d fdgd
phfdqlvpr uhvlvwhqwh1 Hvwr vor sxhgh frqvhjxluvh d sduwlu gh od frqvlghudflq h{suhvd
gh odv ghirupdflrqhv dvrfldgdv d fdgd xqr gh hoorv1
Dv/ sru hmhpsor/ hq ho yrodgl}r gho txh qrv rfxsdprv/ ho prphqwr gh Vdlqw0Yhqdqw
hv sursruflrqdo do jlur gh wruvlq sru xqlgdg gh orqjlwxg/ r vhd=

P +{, @ JL| +{, +:197,

Sru rwud sduwh/ hq xqd vhfflq vrphwlgd d wruvru gh dodehr/ ho jlur gh wruvlq vh
sxhgh uhodflrqdu frq ho ghvsod}dplhqwr odwhudo gh odv dodv z +yhu Iljxud :15;,/ hq od
irupd
z
!% @ +:198,
k@5
| vwh vh uhodflrqd frq ho prphqwr hfwru gh od irupd +yhu Fdswxor 5 gho Oleur 5,=
g2 z P+
2 @ +:199,
g{ HL+dod

grqgh L+dod @ e h@45= Sru wdqwr=


g2 z k g2 !% k g
P+ @ HL+dod 2 @ HL+dod
2 @ HL+dod +:19:,
g{ 5 g{ 5 g{

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


:171 WRUVLQ QR XQLIRUPH 634

|d txh  @ g!% @g{= Sru owlpr/ vh wlhqh txh


gP+
P +{, @ I k @ k +:19;,
g{
|d txh odv ixhu}dv I vrq ho fruwdqwh ghelgr d od yduldflq gho  hfwru P+ = Vxvwlwx0
|hqgr od uhodflq +:19:, hq od hfxdflq +:19;, vh wlhqh qdophqwh txh=

HL+dod k2 g2  g2 
P +{, @ @ HL +:19<,
5 g{2 g{2
grqgh L @ e k2 h@57 vh oodpd lqhufld gh dodehr | ho surgxfwr HL vh oodpd uljlgh} gh
dodehr1 Vxvwlwx|hqgr odv uhodflrqhv +:197, | +:19<, hq od hfxdflq +:196, vh wlhqh=

g2 
HL . JL|  @ P| +:1:3,
g{2
txh hv xqd hfxdflq glihuhqfldo txh gheh uhvroyhuvh frq odv frqglflrqhv gh frqwruqr
dghfxdgdv d fdgd fdvr sdud rewhqhu  @ +{,/ ho jlur gh wruvlq sru xqlgdg gh orqjlwxg d
or odujr gh od slh}d= Xqd yh} rewhqlgd vwh/ odv hfxdflrqhv +:197, | +:19<, sursruflrqdq od
lqirupdflq qhfhvduld vreuh od irupd hq txh dperv phfdqlvprv gh wruvlq vh glvwulex|hq
d or odujr gh od slh}d1 Ho ydoru gho sduphwur dglphqvlrqdo
u
4 HL
@ +:1:4,
o JL|
sursruflrqd xqd lghd gh od lpsruwdqfld uhodwlyd hqwuh od wruvlq gh dodehr | od gh
Vdlqw0Yhqdqw1 Ydoruhv shtxhrv gh  fruuhvsrqghq d vlwxdflrqhv gh wruvlq xqliruph

Ilj1 :15;= qjxor gh wruvlq hq wruvlq qr xqliruph

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


635 FDSWXOR :1 PRPHQWR WRUVRU

Ilj1 :15<= Uhodflq hqwuh ho prphqwr wruvru gh Vdlqw0Yhqdqw | ho prphqwr wruvru


wrwdo d or odujr gh od slh}d sdud ydulrv ydoruhv gh od uhodflq hqwuh od lqhufld gh dodehr
| od gh wruvlq

grplqdqwh | ylfhyhuvd1 Od Iljxud :15< uhsuhvhqwd od yduldflq fxdolwdwlyd gh od uhodflq


P @P| > hq ixqflq gh od srvlflq gh od vhfflq hq xq yrodgl}r vrphwlgr d prphqwr
wruvru frqvwdqwh/ sdud glyhuvrv ydoruhv gh = Sxhgh revhuyduvh txh vor sdud ydoruhv
px| shtxhrv gh od uljlgh} gh dodehr vh sxhgh frqvlghudu txh od uhvwulfflq gho hpsr0
wudplhqwr hv xq hihfwr orfdo1 Hq shuohv delhuwrv gh shtxhr hvshvru  hv sursruflrqdo
d od uhodflq +ke@ho, |/ sru or wdqwr/ vor hv vxflhqwhphqwh shtxhr hq slh}dv px|
hvehowdv1
Ho pwrgr gh dqolvlv txh shuplwh rewhqhu h{suhvlrqhv sufwlfdv sdud fdofxodu ho
ydoru gh odv whqvlrqhv | ho jlur gh wruvlq sru xqlgdg gh orqjlwxg/ hq vlwxdflrqhv jhqhudohv
gh wruvlq qr xqliruph/ hv frpsohmr | qr vh wudwdu dtx1 Ho ohfwru lqwhuhvdgr sxhgh
hqfrqwuduor hq glyhuvrv wh{wrv hvshfldol}dgrv gh od eleolrjudid1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


D Fdudfwhuvwlfdv Jhrpwulfdv gh od Vhfflq

D14 Vhfflrqhv krprjqhdv

D1414 Prphqwr hvwwlfr d{ldo gh xqd vhfflq


Ghqlflq
Vhd V xqd vhfflq frqwhqlgd hq xq sodqr vreuh ho txh vh vlwdq xqrv hmhv fduwhvldqrv
gh{wujlurv +|> },/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud D141 Vh ghqhq frpr prphqwrv
hvwwlfrv gh od vhfflq uhvshfwr d orv hmhv +|> }, odv lqwhjudohv=
] ]
p+ @ } gV > p5 @ | gV +D14,
7 7
grqgh gV hv xq hohphqwr glihuhqfldo gh uhd h +|> }, vrq odv glvwdqfldv gh vwh d orv hmhv
frrughqdgrv1
Ho prphqwr hvwwlfr gh xqd vhfflq uhvshfwr d xq hmh sxhgh vhu srvlwlyr/ qhjdwlyr
r qxor/ ghshqglhqgr gh od srvlflq | rulhqwdflq gh od vhfflq uhvshfwr d vwh1 Odv
 
glphqvlrqhv gho prphqwr hvwwlfr vrq O > sru wdqwr/ hq ho VL vh plghq hq p =

Ilj1 D14= Prphqwrv hvwwlfrv d{ldohv gh xqd vhfflq

636

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


637 DSQGLFH D1 FDUDFWHUVWLFDV JHRPWULFDV GH OD VHFFLQ

Ilj1 D15= Edulfhqwur gh xqd vhfflq

Fhqwur gh judyhgdg
Vh ghqh frpr fhqwur gh judyhgdg r edulfhqwur gh od vhfflq V do sxqwr J gh frrugh0
qdgdv +|C > }C , txh vdwlvidfh odv uhodflrqhv=
U U
|C @ U7 }C @ U7
| gV } gV
> +D15,
7 gV 7 gV
Gh odv hfxdflrqhv +D14, | +D15, vh ghgxfh txh orv prphqwrv hvwwlfrv gh od vhfflq
V frq uhvshfwr d orv hmhv +|> }, vh sxhghq h{suhvdu wdpelq hq od irupd

p+ @ }C D > p5 @ |C D +D16,
U
grqgh D @ 7 gV hv ho uhd gh od vhfflq1 Dvlplvpr/ vh ghgxfh gh hvwdv hfxdflrqhv txh
ho prphqwr hvwwlfr gh xqd vhfflq uhvshfwr d xq hmh hv qxor vl | vor vl glfkr hmh sdvd
sru ho edulfhqwur gh od vhfflq1
Hv iflo revhuydu txh vl od vhfflq V wlhqh xq hmh gh vlphwud/ ho prphqwr hvwwlfr
frq uhvshfwr d glfkr hmh hv fhur1 Hq hihfwr/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud D16/ sdud
xqd vhfflq hq od txh ho hmh | vhd hmh gh vlphwud/ sru fdgd hohphqwr gV frq devflvd
} srvlwlyd h{lvwh rwur hohphqwr lgqwlfr gV  frq devflvd } qhjdwlyd/ oxhjr p+ @ 3= Hq
frqvhfxhqfld/ gh odv hfxdflrqhv +D15,/ }C @ 3/ hv ghflu/ ho fhqwur gh judyhgdg gh od
vhfflq hvw vlwxdgr vreuh ho hmh gh vlphwud1
Vljxlhqgr ho plvpr surfhglplhqwr vh ghpxhvwud wdpelq txh vl od vhfflq wlhqh
grv hmhv gh vlphwud/ ho edulfhqwur frlqflgh frq ho sxqwr gh lqwhuvhfflq gh orv plvprv1
Whqlhqgr hq fxhqwd or dqwhulru hv srvleoh ghwhuplqdu frq idflolgdg ho fhqwur gh judyhgdg
gh dojxqdv vhfflrqhv/ sru hmhpsor=

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


D141 VHFFLRQHV KRPRJQHDV 638

Ilj1 D16= Vhfflq frq xq hmh gh vlphwud

Ilj1 D17= Edulfhqwur= uhfwqjxor | sdudohorjudpr

Ilj1 D18= Edulfhqwur gh xq wulqjxor

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


639 DSQGLFH D1 FDUDFWHUVWLFDV JHRPWULFDV GH OD VHFFLQ

 uhfwqjxor r sdudohorjudpr= ho edulfhqwur frlqflgh frq ho sxqwr gh lqwhuvhfflq gh


odv phgldqdv r gh odv gldjrqdohv +yhu Iljxud D17,1 Hq hvwh fdvr fdgd xqd gh hoodv
hv hmh gh vlphwud gh od vhfflq/ | sru wdqwr/ ho prphqwr hvwwlfr gh od vhfflq
uhvshfwr d hoodv hv qxor1

 wulqjxor= ho edulfhqwur hvw vlwxdgr hq ho sxqwr gh lqwhuvhfflq gh odv wuhv ph0


gldqdv +Iljxud D18,1 Odv phgldqdv qr vrq hmhv gh vlphwud/ shur sxhgh ghfluvh
txh ho uhd vh glvsrqh vlpwulfdphqwh d xqr | rwur odgr1

D1415 Prphqwrv gh lqhufld gh xqd vhfflq

Prphqwr gh lqhufld d{ldo | udglr gh jlur


Vhd V xqd vhfflq frqwhqlgd hq xq sodqr vreuh ho txh vh vlwdq xqrv hmhv fduwhvldqrv
gh{wurjlurv +|> },1 Vh ghqhq frpr prphqwrv gh lqhufld gh od vhfflq uhvshfwr d orv
hmhv odv lqwhjudohv= ] ]
L+ @ } 2 gV > L5 @ | 2 gV +D17,
7 7
grqgh gV hv xq hohphqwr glihuhqfldo gh uhd h +|> }, vrq odv glvwdqfldv gh vwh d orv hmhv
frrughqdgrv1
Ho prphqwr gh lqhufld gh xqd vhfflq uhvshfwr d xq hmh hv vlhpsuh srvlwlyr1 Odv
 
glphqvlrqhv gh orv prphqwrv gh lqhufld vrq Oe > sru wdqwr/ hq ho VL vh plghq hq pe =
Vh ghqrplqd udglr gh jlur gh od vhfflq frq uhvshfwr d xq hmh d od ud} fxdgudgd
gh od uhodflq hqwuh ho prphqwr gh lqhufld | ho uhd gh od vhfflq1 Sdud orv hmhv +|> },
sxhgh hvfuleluvh/ uhvshfwlydphqwh=
L+ L5
u+2 @ > u52 @ +D18,
D D

Ilj1 D19= Prphqwrv gh lqhufld gh xqd vhfflq

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


D141 VHFFLRQHV KRPRJQHDV 63:

Prphqwr gh lqhufld srodu

Vhd V xqd vhfflq frqwhqlgd hq xq sodqr | R xq sxqwr gh glfkr sodqr +Iljxud D19,1
Vh ghqh ho prphqwr gh lqhufld srodu L gh od vhfflq V uhvshfwr do sxqwr R frpr od
lqwhjudo ]
LJ @ 2 gV +D19,
7
grqgh gV hv xq hohphqwr glihuhqfldo gh uhd |  hv vx glvwdqfld do sxqwr R1
Do ljxdo txh ho prphqwr gh lqhufld d{ldo/ ho prphqwr srodu hv vlhpsuh srvlwlyr |
vxv glphqvlrqhv vrq ^Oe `1
Vl vh wud}dq grv hmhv ruwrjrqdohv txh sdvhq sru ho sxqwr R +Iljxud D19, | vh plghq
odv glvwdqfldv |> } gh xq glihuhqfldo gh uhd gV d glfkrv hmhv/ vh sxhgh hvfulelu=

2 @ |2 . } 2 +D1:,

|/ sru wdqwr=
]
LJ @ 2 gV +D1;d,
]7
@ +| 2 . } 2 , gV +D1;e,
]7 ]
@ | 2 gV . } 2 gV +D1;f,
7 7
@ L5 . L+ +D1;g,

Gh od h{suhvlq dqwhulru vh ghgxfh txh ho prphqwr gh lqhufld srodu uhvshfwr do sxqwr


R hv ljxdo d od vxpd gh orv prphqwrv gh lqhufld uhvshfwr d grv hmhv ruwrjrqdohv txh
sdvhq sru glfkr sxqwr1
Gh od surslhgdg dqwhulru wdpelq vh frqfox|h txh od vxpd gh prphqwrv gh lqhufld
d{ldohv hv xq lqyduldqwh sdud fxdotxlhu sdu gh hmhv ruwrjrqdohv txh sdvhq sru ho plvpr
sxqwr1

Surgxfwr gh lqhufld

Vh ghqh ho surgxfwr gh lqhufld gh od vxshuflh V uhvshfwr d orv hmhv +|> }, frpr od


lqwhjudo ]
L+5 @ | } gV +D1<,
7
Ho surgxfwr gh lqhufld gh xqd vhfflq sxhgh vhu srvlwlyr/ qhjdwlyr r qxor1 Vxv glphq0
vlrqhv vrq ^Oe `1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


63; DSQGLFH D1 FDUDFWHUVWLFDV JHRPWULFDV GH OD VHFFLQ

Ilj1 D1:= Wudvodflq gh hmhv gh uhihuhqfld

Vl xqd vhfflq V wlhqh xq hmh gh vlphwud/ ho surgxfwr gh lqhufld gh od vhfflq uhvshfwr


d glfkr hmh | d rwur hmh shushqglfxodu d vwh hv qxor1 Hq hihfwr/ hq od Iljxud D16 vh
pxhvwud xqd vhfflq vlpwulfd uhvshfwr do hmh yhuwlfdo |> vh revhuyd txh d fdgd hohphqwr
glihuhqfldo gh uhd gV frq devflvd } srvlwlyd/ oh fruuhvsrqgh/ sru vlphwud/ rwur hohphqwr
lgqwlfr frq devflvd } qhjdwlyd/ fx|d rughqdgd | wlhqh ho plvpr ydoru | vljqr/ oxhjr orv
surgxfwrv gh lqhufld gh hvwrv hohphqwrv glihuhqfldohv vh dqxodq1

D1416 Wudvodflq gh hmhv gh uhihuhqfld

Prphqwr gh lqhufld d{ldo

Vhd }J xq hmh edulfqwulfr gh od vhfflq V | vhd } xq hmh sdudohor d vwh d xqd glvwdqfld
g+ gho dqwhulru +Iljxud D1:,1 Ho prphqwr gh lqhufld L5 sxhgh fdofxoduvh frpr
]
L5 @ | 2 gV +D143d,
] 7
@ +|J . g+ ,2 gV +D143e,
]7 ] ]
@ |J2 gV . 5g+ |J gV . g2+ gV +D143f,
7 7 7
@ L5J . g2+ D +D143g,

grqgh od vhjxqgd lqwhjudo gh od hfxdflq +D143f, hv qxod sru vhu }J xq hmh edulfqwulfr1
Sru wdqwr/ ho prphqwr gh lqhufld gh xqd vhfflq uhvshfwr d xq hmh duelwudulr hv ljxdo
d od vxpd gho prphqwr gh lqhufld uhvshfwr do hmh edulfqwulfr sdudohor do hmh dqwhulru
pv ho uhd gh od vhfflq pxowlsolfdgd sru ho fxdgudgr gh od glvwdqfld hqwuh dperv hmhv

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


D141 VHFFLRQHV KRPRJQHDV 63<

+Whruhpd gh Vwhlqhu,1
L5 @ L5J . g2+ D +D144,
Glylglhqgr hvwd hfxdflq sru ho uhd gh od vhfflq vh wlhqh=
u52 @ u52J . g2+ +D145,
Hvwd h{suhvlq shuplwh frqrfhu ho udglr gh lqhufld gh od vhfflq uhvshfwr d xq hmh hq
ixqflq gho udglr gh lqhufld uhvshfwr d xq hmh edulfqwulfr sdudohor1

Prphqwr gh lqhufld srodu


Vhdq L+ h L5 orv prphqwrv gh lqhufld gh xqd vhfflq uhvshfwr d grv hmhv txh vh fruwdq
hq ho sxqwr R/ | vhd L ho prphqwr gh lqhufld srodu gh od vhfflq uhvshfwr d glfkr
sxqwr1 Vl vh frqvlghudq grv hmhv edulfqwulfrv +|J > }J , sdudohorv d orv dqwhulruhv +yhu
Iljxud D1:,/ | vh dsolfd ho Whruhpd gh Vwhlqhu/ vh rewlhqh=
L @ L+ . L5 +D146d,
@ L+J . g25 D . L5J . g2+ D +D146e,
@ LC . g2 D +D146f,
Od hfxdflrqhv dqwhulruhv shuplwhq rewhqhu ho prphqwr gh lqhufld srodu gh xqd vhfflq
uhvshfwr d xq sxqwr fxdotxlhud R> d sduwlu gho prphqwr gh lqhufld srodu gh od vhfflq
uhvshfwr do edulfhqwur J | od glvwdqfld hqwuh dperv sxqwrv1

Surgxfwr gh lqhufld
Gh ljxdo pdqhud/ vl vh frqrfh ho surgxfwr gh lqhufld gh xqd vhfflq uhvshfwr d xqrv hmhv
ruwrjrqdohv +|J > }J , edulfqwulfrv/ | vh ghvhd rewhqhu ho ydoru gho surgxfwr gh lqhufld
uhvshfwr d xqrv hmhv frrughqdgrv +|> },> sdudohorv d orv dqwhulruhv | vlwxdgrv d glvwdqfldv
g+ > g5 gh orv hmhv edulfqwulfrv +yhu Iljxud D1:,/ vh wlhqh txh
]
L+5 @ | } gV +D147d,
]7
@ +|J . g+ , +}J . g5 , gV +D147e,
]7 ] ] ]
@ |J }J gV . g+ }J gV . g5 |J gV . g+ g5 gV +D147f,
7 7 7 7
@ L+J 5J . g+ g5 D +D147g,
grqgh vh kd vxvwlwxlgr | @ |J . g+ > } @ }J . g5 1 Orv vxpdqgrv vhjxqgr | whufhur gh od
hfxdflq +D147f, vrq qxorv sru vhu orv prphqwrv hvwwlfrv gh od vhfflq uhvshfwr d grv
hmhv edulfqwulfrv1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


643 DSQGLFH D1 FDUDFWHUVWLFDV JHRPWULFDV GH OD VHFFLQ

Ilj1 D1;= Urwdflq gh hmhv gh uhihuhqfld

D1417 Urwdflq gh hmhv gh uhihuhqfld


Vhdq +|> }, h +| > } , grv vlvwhpdv gh hmhv frrughqdgrv txh irupdq hqwuh v xq qjxor
/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud D1;1 Odv frrughqdgdv hq ho vlvwhpd +| > } , sxhghq
h{suhvduvh hq ixqflq gh odv frrughqdgdv hq ho vlvwhpd +|> }, hq od irupd=

| @ | frv  . } vlq  +D148d,


} @ | vlq  . } frv  +D148e,

Xwlol}dqgr hvwdv h{suhvlrqhv/ ho prphqwr gh lqhufld gh od vhfflq uhvshfwr do hmh |


vh sxhgh hydoxdu frpr=
]
L+ @ }2 gV +D149d,
]7
@ +| vlq  . } frv ,2 gV +D149e,
]7 ] ]
@ 2 2
| vlq  gV  |} 5 vlq  frv  gV . } 2 frv2  gV +D149f,
7 7 7
@ 2 2
L5 vlq  . L+ frv   5 L+5 vlq  frv v +D149g,

Dqorjdphqwh sxhghq fdofxoduvh odv h{suhvlrqhv=

L5 @ L5 frv2  . L+ vlq2  . 5 L+5 vlq  frv  +D14:d,


L+ 5 @ +L+  L5 , frv  vlq  . L+5 +frv2   vlq2 , +D14:e,

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


D141 VHFFLRQHV KRPRJQHDV 644

Odv hfxdflrqhv dqwhulruhv vh sxhghq uhhvfulelu hq od irupd=


L+ . L5 L+  L5
L+ @ . frv 5  L+5 vlq 5 +D14;d,
5 5
L+ . L5 L+  L5
L5 @  frv 5 . L+5 vlq 5 +D14;e,
5 5
L+  L5
L+ 5 @ vlq 5 . L+5 frv 5 +D14;f,
5
grqgh vh kdq xwlol}dgr odv ljxdogdghv wuljrqrpwulfdv=

frv2  @ vlq2 
4 . frv 5 4  frv 5
> @ +D14<d,
5 5
vlq 5 @ 5 vlq  frv  > frv 5 @ frv   vlq2 
2 +D14<e,

D1418 Hmhv sulqflsdohv gh lqhufld

Hq ho fdvr jhqhudo gh vhfflq sodqd gh irupd duelwuduld/ vlhpsuh vh sxhghq kdoodu grv
hmhv ruwrjrqdohv edulfqwulfrv sdud odv txh vh fxpsoh txh ho surgxfwr gh lqhufld gh od
vhfflq uhvshfwr d hoodv hv qxor1 D hvwrv hmhv vh ohv ghqrplqd hmhv sulqflsdohv gh lqhufld/
| uhvxowdq gh judq lpsruwdqfld hq ho hvwxglr gh od h{lq gh slh}dv sulvpwlfdv1
Ho qjxor  txh orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld gh xqd vhfflq +|> }, irupdq frq
rwur vlvwhpd gh hmhv edulfqwulfr +y> z, +yhu Iljxud D1<,/ vh rewlhqh ljxdodqgr d fhur od
hfxdflq +D14;f, dsolfdgd d orv hmhv +y> z,1 Gh hvwd irupd vh rewlhqh=

5L
wdq 5 @  +D153,
L  L
Qwhvh txh vl xqd vhfflq hv vlpwulfd uhvshfwr d xq hmh/ ho vlvwhpd irupdgr sru gl0
fkr hmh | rwur hmh edulfqwulfr shushqglfxodu d vwh hv sulqflsdo gh lqhufld/ |d txh ho
fruuhvsrqglhqwh surgxfwr gh lqhufld hv qxor1
Vl d sduwlu gh odv hfxdflrqhv +D14;d, r +D14;e,/ vh exvfd ho qjxor  sdud ho txh L
h L vrq p{lpr r pqlpr/ vh rewlhqh=

CL
@ +L  L , vlq 5  5L frv 5 @ 3 +D154,
C
gh grqgh
5L
wdq 5 @  +D155,
L  L
Hvwd hfxdflq frlqflgh frq od +D153,= Vh frqfox|h/ sru wdqwr/ txh orv ydoruhv gh orv
prphqwrv sulqflsdohv gh lqhufld fruuhvsrqghq do p{lpr | pqlpr prphqwr gh lqhufld
d{ldohv gh od vhfflq uhvshfwr d hmhv edulfqwulfrv1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


645 DSQGLFH D1 FDUDFWHUVWLFDV JHRPWULFDV GH OD VHFFLQ

Ilj1 D1<= Hmhv sulqflsdohv gh xqd vhfflq

Hq ho fdvr sduwlfxodu gh txh orv grv prphqwrv gh lqhufld sulqflsdohv vhdq ljxdohv/
L+ @ L5 > hqwrqfhv ho prphqwr gh lqhufld ydoh or plvpr uhvshfwr gh fxdotxlhu hmh ed0
ulfqwulfr1 Dghpv/ ho surgxfwr gh lqhufld vhu qxor uhvshfwr gh fxdotxlhu vlvwhpd gh
hmhv edulfqwulfrv ruwrjrqdohv |/ sru wdqwr/ fxdotxlhu hmh edulfqwulfr hv hmh sulqflsdo gh
lqhufld gh od vhfflq1 Wdo hv ho fdvr/ sru hmhpsor/ gh od vhfflq flufxodu r gh od vhfflq
fxdgudgd1
Vl vh h{suhvdq orv ydoruhv vlq 5 | frv 5/ hq ixqflq gho ydoru wdq 5 | vh vxvwlwx|hq
hq odv hfxdflrqhv +D14;d,0+D14;e, vh rewlhqh=

, v 2
L5 L . L L  L
@ . +L ,2 +D156,
L+ 5 5

h{suhvlq dowhuqdwlyd txh shuplwh fdofxodu orv prphqwrv gh lqhufld sulqflsdohv L+ > L5
frqrflgrv orv ydoruhv gh orv prphqwrv gh lqhufld L > L > L frq uhvshfwr d xqrv hmhv
+y> z, fxdohvtxlhud1
Orv udglrv gh jlur sulqflsdohv gh od vhfflq/ u+ | u5 / dvrfldgrv d odv gluhfflrqhv
sulqflsdohv gh lqhufld gh xqd vhfflq/ vrq=

L+ L5
u+2 @ > u52 @ +D157,
D D

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


D141 VHFFLRQHV KRPRJQHDV 646

Ilj1 D143= Holsvh fhqwudo gh lqhufld gh xqd vhfflq

D1419 Holsvh fhqwudo gh lqhufld


Vhdq +|> }, orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld gh xqd vhfflq V gdgd/ | vhdq + > 5 orv
fruuhvsrqglhqwhv udglrv gh jlur1 Vh ghqrplqd holsvh fhqwudo gh lqhufld gh od vhfflq d
od holsvh gh hfxdflq=
|2 }2
. 2 @4 +D158,
u25 u+
hvwr hv/ xqd holsvh fhqwudgd hq ho edulfhqwur gh od vhfflq | txh wlhqh sru vhplhmh vreuh
fdgd hmh sulqflsdo gh lqhufld ho udglr gh jlur gh od vhfflq uhvshfwr gho rwur hmh sulqflsdo
+Iljxud D143,1
Od holsvh fhqwudo gh lqhufld hv xq fufxor sdud vhfflrqhv txh whqjdq ho plvpr pr0
phqwr gh lqhufld uhvshfwr d fxdotxlhu hmh edulfqwulfr1
Ho udglr gh jlur gh xqd gluhfflq p duelwuduld txh sdvh sru ho edulfhqwur gh od vhfflq
vh rewlhqh jufdphqwh wud}dqgr od wdqjhqwh d od holsvh fhqwudo gh lqhufld sdudohod d
glfkd gluhfflq/| plglhqgr od glvwdqfld ghvgh ho edulfhqwur J do sxqwr gh wdqjhqfld
+Iljxud D143,1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


647 DSQGLFH D1 FDUDFWHUVWLFDV JHRPWULFDV GH OD VHFFLQ

Wdeod D14= Fdudfwhuvwlfdv jhrpwulfdv gh dojxqdv vhfflrqhv sodqdv

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


D151 VHFFLRQHV GH YDULRV PDWHULDOHV 648

Ilj1 D144= Vhfflq gh ydulrv pdwhuldohv

D15 Vhfflrqhv gh ydulrv pdwhuldohv

Frqvlghuhprv xqd slh}d irupdgd sru ydulrv pdwhuldohv gh irupd txh odv lqwhuflhv hqwuh
hoorv vhdq sdudohodv d od gluhfwul} gh od slh}d1 Hvwr hv/ frqvlghuhprv txh od vhfflq uhfwd
gh od slh}d hvw glylglgd hq yduldv }rqdv  / fdgd xqd gh odv fxdohv wlhqh xq uhd D >
fruuhvsrqglhqwh d xq pdwhuldo txh wlhqh xq pgxor hovwlfr H / wdo frpr vh pxhvwud hq
od Iljxud D1441
Frqvlghuhprv wdpelq xq pdwhuldo gh uhihuhqfld/ txh sxhgh vhu r qr ljxdo d xqr
gh orv pdwhuldohv frpsrqhqwhv gh od slh}d | txh wlhqh xq pgxor gh hodvwlflgdg H=
Sdud fdgd pdwhuldo gh od vhfflq vh sxhgh ghqlu xq frhflhqwh gh htxlydohqfld frq ho
pdwhuldo gh uhihuhqfld gh od irupd q @ H @H=
Vh ghqh uhd krprjhqhl}dgd/ uhd htxlydohqwh r uhd phfqlfd gh od vhfflq d od
lqwhjudo ]
D@ q gV +D159,
7
grqgh q uhsuhvhqwd ho frhflhqwh gh htxlydohqfld gh fdgd sxqwr gh od vhfflq1 Vh ghqh
frpr fhqwur gh judyhgdg gh od vhfflq krprjhqhl}dgd r fhqwur phfqlfr do sxqwr J/
gh frrughqdgdv ] ]
|  q gV }  q gV
|C @ ]7 >  @ ]7
}C +D15:,
q gV q gV
7 7
uhvshfwr d xqrv hmhv fduwhvldqrv gh{wujlurv +|  > }  , gh srvlflq | rulhqwdflq duelwuduld1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


649 DSQGLFH D1 FDUDFWHUVWLFDV JHRPWULFDV GH OD VHFFLQ

Uhvshfwr gho fhqwur phfqlfr/ hv ghflu/ uhvshfwr d xqrv hmhv fduwhvldqrv gh{wujlurv
+|> }, txh sdvhq sru o/ vh ghqhq orv prphqwrv gh lqhufld phfqlfrv gh od vhfflq gh
od irupd
] ] ]
L+ @ 2
| q gV > L5 @ 2
} q gV > L +5 @ | } q gV +D15;,
7 7 7
Vh oodpd hmhv sulqflsdohv gh lqhufld gh od vhfflq krprjhqhl}dgd r hmhv sulqflsdohv
phfqlfrv gh od vhfflq d xqrv hmhv fduwhvldqrv gh{wujlurv +|> }, frq ruljhq hq ho fhqwur
phfqlfr | wdohv txh uhvshfwr d hoorv ho surgxfwr phfqlfr gh lqhufld vhd qxor/ hvwr hv=
] ] ]
| q gV @ 3 > } q gV @ 3 > L+5 @ | } q gV @ 3 +D15<,
7 7 7
Uhvxowd hylghqwh txh sdud xqd vhfflq krprjqhd/ hvwr hv/ gh xq qlfr pdwhuldo/ orv
frqfhswrv gh uhd phfqlfd/ fhqwur phfqlfr/ prphqwrv gh lqhufld phfqlfrv | hmhv
sulqflsdohv phfqlfrv frlqflghq frq orv uhvshfwlyrv frqfhswrv jhrpwulfrv1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


Eleolrjudid

Duj hoohv oyduh}/ U1 +4<;8,1 Fofxor gh Hvwuxfwxudv1 Vhfflq gh Sxeolfdflrqhv/ H1W1V1


Lqj1 Prqwhv gh Pdgulg1

Ehhu/ I1 S1 | Mrkqvwrq/ H1 U1 +4<<3,1 Phfqlfd Yhfwruldo sdud Lqjhqlhurv1 PfJudz0Kloo1

Ehhu/ I1 S1 | Mrkqvwrq/ H1 U1 +4<<6,1 Phfqlfd gh Pdwhuldohv1 PfJudz0Kloo1

Ehoox}}l/ R1 +4<:3,1 Flhqfld gh od frqvwuxfflq1 Djxlodu1

Elfnirug/ Z1 E1 +4<<8,1 Phfqlfd gh Volgrv1 Frqfhswrv | dsolfdflrqhv1 Wlphv Pluuru


gh HvsddLuzlq1

Frrn/ U1 G1 | \rxqj/ Z1 F1 +4<<<,1 Dgydqfhg Phfkdqlfv ri Pdwhuldov1 Suhqwlfh Kdoo1

Frxuerq/ M1 +4<9;,1 Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv1

HQVLGHVD +4<::,1 Pdqxdo sdud ho fofxor gh hvwuxfwxudv1 Sxeolfdflrqhv gh Hqvlghvd1

HQVLGHVD +4<<6,1 Pdqxdohv vreuh od frqvwuxfflq frq dfhur1 Sxeolfdflrqhv gh Hqvl0


ghvd1

Jduulgr/ M1 D1 | Irfhv/ D1 +4<<7,1 Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv1 Vhfuhwduldgr gh Sxeolfd0


flrqhv/ Xqlyhuvlgdg gh Ydoodgrolg1

Jhuh/ M1 P1 +5334,1 Phfkdqlfv ri Pdwhuldov1 Eurrnv2Froh1

Jhuh/ M1 P1 | Wlprvkhqnr/ V1 S1 +4<;9,1 Phfqlfd gh Pdwhuldohv1 Juxsr Hglwruldo


Lehurdpulfd1

Odugqhu/ W1 M1 | Dufkhu/ U1 U1 +4<<9,1 Phfqlfd gh Volgrv1 PfJudz0Kloo1

Pdvvrqhw/ F1 +4<9;,1 Uvlvwdqfh ghv pdwhuldx{1 Gxqrg1

Pltxho Fdqhw/ M1 +5333,1 Fofxor gh hvwuxfwxudv1 FLPQH/ Hglflrqhv XSF1

64:

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


64; ELEOLRJUDID

Rghq/ M1 W1 | Ulsshujhu/ H1 D1 +4<;4,1 Phfkdqlfv ri Hodvwlf Vwuxfwxuhv1 PfJudz Kloo1

Ruwl} Ehuurfdo/ O1 +4<<4,1 Uhvlvwhqfld gh pdwhuldohv1 PfJudz Kloo1

Ruwl} Ehuurfdo/ O1 +4<<;,1 Hodvwlflgdg1 PfJudz Kloo1

Slvduhqnr/ J1 V1/ \dnrohy/ D1 S1/ | Pdwuhhy/ Y1 Y1 +4<:<,1 Pdqxdo gh Uhvlvwhqfld gh


Pdwhuldohv1 Plu1

Srsry/ H1 S1 +4<<<,1 Hqjlqhhulqj Phfkdqlfv ri Vrolgv1 Suhqwlfh Kdoo1

Urgujxh}Dyldo D}fxqdjd/ I1 +4<<3,1 Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv1 Ehoolvfr1

Vdpduwq Txlurjd/ D1 +4<<8,1 Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv1 Frohjlr gh Lqj1 gh Fdplqrv/


Fdqdohv | Sxhuwrv1

Vhho|/ I1 E1 | Vplwk/ M1 R1 +4<85,1 Dgydqfhg Phfkdqlfv ri Pdwhuldov1 Zloh|1

Vkdphv/ L1 K1 +4<<<,1 Phfqlfd sdud Lqjhqlhurv1 Suhqwlfh Kdoo1

Wlprvkhqnr/ V1 S1 +4<;5,1 Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv1 HvsdvdFdosh1

Wlprvkhqnr/ V1 S1 +4<;6,1 Klvwru| ri Vwuhqjwk ri Pdwhuldov1 Gryhu1

Wlprvkhqnr/ V1 S1 | Jrrglhu/ M1 +4<9;,1 Whrud gh od Hodvwlflgdg1 Xupr1

Wlprvkhqnr/ V1 S1 | \rxqj/ G1 K1 +4<:<,1 Hohphqwrv gh Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv1


Prqwdqhu | Vlpq1

Y}txh} Ihuqqgh}/ P1 +4<<4,1 Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv1 Qrhod1

Y}txh} Ihuqqgh}/ P1 | Osh} Suh}/ H1 +4<<4,1 Phfqlfd sdud Lqjhqlhurv1 Hvwwlfd1


Qrhod1

Los autores, 2003; Edicions UPC, 2003.


POLITEXT 112

Mecnica de estructuras
Libro 2
Mtodos de anlisis
POLITEXT

Miguel Cervera Ruiz


Elena Blanco Daz

Mecnica de estructuras
Libro 2
Mtodos de anlisis

EDICIONS UPC
La presente obra fue galardonada en el octavo concurso
"Ajuts a l'elaboraci de material docent" convocado por la UPC.

Primera edicin: febrero de 2002


Segunda edicin: septiembre de 2002
Reimpresin: febrero de 2004

Diseo de la cubierta: Manuel Andreu

Los autores, 2002

Edicions UPC, 2002


Edicions de la Universitat Politcnica de Catalunya, SL
Jordi Girona Salgado 31, 08034 Barcelona
Tel.: 934 016 883 Fax: 934 015 885
Edicions Virtuals: www.edicionsupc.es
E-mail: edicions-upc@upc.es

Produccin: CPET (Centre de Publicacions del Campus Nord)


La Cup. Gran Capit s/n, 08034 Barcelona

Depsito legal: B-31918-2002


ISBN: 84-8301-635-4
ISBN Obra completa: 84-8301-623-0

Quedan rigurosamente prohibidas, sin la autorizacin escrita de los titulares del copyright, bajo las san-
ciones establecidas en las leyes, la reproduccin total o parcial de esta obra por cualquier medio o pro-
cedimiento, comprendidos la reprografa y el tratamiento informtico, y la distribucin de ejemplares de
ella mediante alquiler o prstamo pblicos.
D qxhvwudv idploldv
lll

Suorjr

Hvwd reud uhfrjh ho surjudpd grfhqwh gh od dvljqdwxud Hvwuxfwxudv/ txh orv dxwruhv
lpsduwhq hq od Hvfxhod Wfqlfd Vxshulru gh Lqjhqlhurv gh Fdplqrv/ Fdqdohv | Sxhuwrv
gh Edufhorqd/ ghqwur gh odv wlwxodflrqhv gh Lqjhqlhud gh Reudv Seolfdv1 Vx frqwhqlgr
dedufd whpdv gh Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv | gh Dqolvlv gh Hvwuxfwxudv gh Eduudv1 Sru
wdqwr/ ho sodqwhdplhqwr gh od reud frlqflgh/ hq judq phglgd/ frq ho gh dvljqdwxudv gh
Phfqlfd gh Hvwuxfwxudv txh/ frq glihuhqwhv qrpeuhv/ ghvduuroodq od pdwhuld wurqfdo
gh Whrud gh Hvwuxfwxudv hq glyhuvdv wlwxodflrqhv hvsdrodv gh Lqjhqlhud1

Od reud vh hvwuxfwxud hq grv yrophqhv=

 Oleur 4= Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv/ grqgh vh h{srqhq orv ixqgdphqwrv gh od


Whrud gh od Hodvwlflgdg | gh od Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv | hq ho txh vh hvwxgldq
orv hvwdgrv gh ghirupdflq | whqvlq txh suryrfdq orv glihuhqwhv hvixhu}rv txh
sxhghq dfwxdu vreuh odv vhfflrqhv uhfwdv gh odv slh}dv gh xqd hvwuxfwxud gh eduudv1

 Oleur 5= Pwrgrv gh Dqolvlv/ grqgh vh derugdq orv ixqgdphqwrv gho Dqolvlv


gh Hvwuxfwxudv gh Eduudv | hq ho txh vh hvwxgldq orv pwrgrv gh uhvroxflq gh
vwdv1 Vh sodqwhdq orv pwrgrv gh frpsdwlelolgdg | htxloleulr/ wdqwr d sduwlu
gh irupxodflrqhv glihuhqfldohv frpr lqwhjudohv1 Vh hvwxgld wdpelq ho pwrgr gh
htxloleulr hq vx yhuvlq pdwulfldo +pwrgr gh uljlgh},1

Od frpsuhqvlq gh orv glihuhqwhv whpdv vh yh idyruhflgd sru od lqfoxvlq gh qxph0


urvrv hmhpsorv uhvxhowrv suryhqlhqwhv gh odv fodvhv sufwlfdv gh od dvljqdwxud1

Od suhvhqwh hglflq hv xqd qxhyd yhuvlq/ uhylvdgd | dpsoldgd/ gh od hglflq ruljlqdo


gh 4<<5 | gh od vhjxqgd hglflq gh 4<<<1 Hq hvwd qxhyd suhvhqwdflq/ vh kd frp0
sohwdgr ho frqwhqlgr frq od dglflq gh qxhydv vhfflrqhv | glyhuvrv hmhpsorv | vh kd uh0
hvwuxfwxudgr gh irupd vxvwdqfldo od reud sdud idflolwdu od frpsuhqvlq gh orv sulqflslrv
ixqgdphqwdohv gho Dqolvlv gh Hvwuxfwxudv1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


ly

Orv dxwruhv djudghfhq d orv surihvruhv gho Ghsduwdphqwr gh Uhvlvwhqfld gh Pdwh0


uldohv | Hvwuxfwxudv hq od Lqjhqlhud gh od Xqlyhuvlgdg Srolwfqlfd gh Fdwdoxd vx frod0
erudflq hq od frpslodflq | uhgdfflq gh hvwh oleur1 Dsuhfldprv/ gh prgr sduwlfxodu/
od d|xgd gho surihvru Gu1 Jdeulho Exjhgd/ txh uhylv od yhuvlq qdo gho pdqxvfulwr1
Dvlplvpr/ djudghfhprv d orv Vuhv1 Hgxdugr Jrq}oh} | Udo Jlpqh} sru od gholqhd0
flq gh odv jxudv | hvtxhpdv txh vh lqfox|hq | do Gu1 Hgxdugr Fdu sru vx d|xgd hq
odv wduhdv gh hglflq1 Sru owlpr/ vh djudghfh ho dsr|r gh od H1 W1 V1 gh Lqjhqlhurv gh
Fdplqrv/ Fdqdohv | Sxhuwrv gh Edufhorqd | gh od Xqlyhuvlgdg Srolwfqlfd gh Fdwdoxd/
d wudyv gh vxv uhvshfwlyrv surjudpdv gh lqfhqwlydflq sdud od hoderudflq gh pdwhuldo
grfhqwh1

Pljxho Fhuyhud Uxl} | Hohqd Eodqfr Gd}

Edufhorqd/ Pd|r gh 5334

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


qglfh Jhqhudo

4 Ixqgdphqwrv gh Dqolvlv gh Hvwuxfwxudv 4


414 Lqwurgxfflq 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 4
415 Hvwuxfwxudv frqwlqxdv | hvwuxfwxudv gh eduudv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 6
416 Hvwuxfwxudv duwlfxodgdv | uhwlfxodgdv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 9
417 Htxloleulr | frpsdwlelolgdg 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 <
418 Olqhdolgdg | Sulqflslr gh Vxshusrvlflq 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 46
419 Lqghwhuplqdflq hvwwlfd1 Judgr gh klshuhvwdwlvpr 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 49
41914 Frqfhswr gh lqghwhuplqdflq hvwwlfd 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 49
41915 Klshuhvwdwlvpr h{whuqr 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 4:
41916 Klshuhvwdwlvpr lqwhuqr 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 4;
41917 Judgr gh klshuhvwdwlvpr 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 4<
41: Lqghwhuplqdflq flqhpwlfd1 Judgr gh wudvodflrqdolgdg 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 56
41:14 Frqfhswr gh lqghwhuplqdflq flqhpwlfd 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 56
41:15 Judgr gh wudvodflrqdolgdg 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 57
41; Htxloleulr | frpsdwlelolgdg hq hvwuxfwxudv vlpwulfdv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 5<
41;14 Fdujd vlpwulfd 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 65
41;15 Fdujd dqwlvlpwulfd 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 68
41< Prylplhqwrv | ghirupdflrqhv lpsxhvwrv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 6:
4143 Hvwuxfwxudv lvrvwwlfdv h klshuhvwwlfdv1 Pwrgrv gh Dqolvlv 1 1 1 1 1 1 1 73
414314 Pwrgr gh frpsdwlelolgdg 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 75
414315 Pwrgr gh htxloleulr 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 77
414316 Xq hmhpsor loxvwudwlyr 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 79
414317 Frqvlghudflrqhv vreuh odv hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv 1 1 1 1 1 1 1 7<
4144 Hvwuxfwxudv duwlfxodgdv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 83
414414 Hvwuxfwxudv duwlfxodgdv lvrvwwlfdv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 83
414415 Hvwuxfwxudv duwlfxodgdv klshuhvwwlfdv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 85

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


yl

5 Hvixhu}rv | Prylplhqwrv 94
514 Lqwurgxfflq 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 94
515 Hfxdflq glihuhqfldo gh od ghirupdgd gh xqd yljd uhfwd 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 95
516 Whruhpdv gh od yljd frqmxjdgd 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 9<
517 Iupxodv gh Qdylhu sdud hvwuxfwxudv gh sodqr phglr 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 :9
518 Whruhpdv gh Prku 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 ;:
51814 Sulphu Whruhpd gh Prku 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 ;:
51815 Vhjxqgr Whruhpd gh Prku 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 ;;
519 Hfxdflrqhv hovwlfdv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 ;<
51914 Hfxdflrqhv hovwlfdv gh xqd slh}d uhfwd vlq ghvsod}dplhqwr wudqv0
yhuvdo hqwuh vxv h{wuhprv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 <3
51915 Hfxdflrqhv hovwlfdv gh xqd slh}d uhfwd frq ghvsod}dplhqwr wudqv0
yhuvdo uhodwlyr hqwuh vxv h{wuhprv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 <6
51916 Hfxdflrqhv hovwlfdv gh xqd slh}d uhfwd duwlfxodgd hq xqr gh vxv
h{wuhprv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 <7

6 Wudedmr | Hqhujd <<


614 Lqwurgxfflq 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 <<
615 Wudedmr | hqhujd 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 433
616 Wudedmr | hqhujd hq vlvwhpdv hvwuxfwxudohv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 434
617 Wudedmr | wudedmr frpsohphqwdulr 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 435
618 Whruhpdv gh Uhflsurflgdg 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 439
619 Hqhujd gh ghirupdflq | hqhujd frpsohphqwduld 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 43<
61: Wudedmrv Yluwxdohv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 448
61:14 Sulqflslr gh orv Wudedmrv Yluwxdohv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 449
61:15 Pwrgr gho Prylplhqwr Xqlgdg 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 44:
61:16 Sulqflslr gh orv Wudedmrv Yluwxdohv Frpsohphqwdulrv 1 1 1 1 1 1 1 453
61:17 Pwrgr gh od Ixhu}d Xqlgdg 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 455
61; Hqhujd srwhqfldo wrwdo 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 458
61< Whruhpdv gh Fdvwljoldqr 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 45:
61<14 Sulphu Whruhpd gh Fdvwljoldqr 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 45:
61<15 Vhjxqgr Whruhpd gh Fdvwljoldqr 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 45<
61<16 Fofxor gh Prylplhqwrv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 463
6143 Dsr|rv | hqodfhv hovwlfrv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 46;

7 Ho Pwrgr gh Frpsdwlelolgdg 474


714 Lqwurgxfflq 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 474
715 Edvhv gho pwrgr 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 475

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


yll

716 Prylplhqwrv | ghirupdflrqhv lpsxhvwrv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 483


717 Dsr|rv | hqodfhv hovwlfrv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 486
718 Whruhpd gho Wudedmr Pplqr 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 48;
719 Yljdv frqwlqxdv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 498
71914 Hfxdflq gh orv wuhv prphqwrv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 499
71915 Ghirupdflrqhv lpsxhvwdv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 4:5
71916 H{wuhprv hpsrwudgrv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 4:7
71917 Ghvfhqvr gh dsr|rv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 4:<
71918 Dsr|rv hovwlfrv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 4;7
71: Suwlfrv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 4;<

8 Ho Pwrgr gh Htxloleulr 53:


814 Lqwurgxfflq 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 53:
815 Edvhv gho pwrgr 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 53;
816 Yljdv frqwlqxdv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 545
81614 Hfxdflq gh orv wuhv jlurv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 545
81615 Ghirupdflrqhv lpsxhvwdv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 54<
81616 Ghvfhqvr gh dsr|rv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 554
81617 Dsr|rv hovwlfrv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 557
817 Suwlfrv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 55<
81714 Suwlfrv lqwudvodflrqdohv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 55<
81715 Suwlfrv wudvodflrqdohv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 568
81716 Prylplhqwrv | ghirupdflrqhv lpsxhvwrv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 598

9 Ho Pwrgr gh Uljlgh} 5:6


914 Lqwurgxfflq 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 5:6
915 Edvhv gho pwrgr 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 5:7
916 Ghqlflq jhrpwulfd gh od hvwuxfwxud 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 5::
917 Fdujdv dfwxdqwhv vreuh odv slh}dv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 5;3
918 Pdwul} hohphqwdo gh uljlgh} 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 5;9
91814 Irupd pdwulfldo gh odv hfxdflrqhv hovwlfdv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 5;9
91815 Frqfhswr gh uljlgh} | h{lelolgdg gh xqd slh}d 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 5;<
91816 Hqhujd gh ghirupdflq | hqhujd srwhqfldo wrwdo gh xqd slh}d 1 1 5<4
91817 Pdwul} hohphqwdo gh uljlgh} hq ho vlvwhpd joredo 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 5<5
919 Pdwul} joredo gh uljlgh} 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 5<8
91914 Hqvdpeodmh gh od pdwul} joredo 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 5<8
91915 Hqhujd gh ghirupdflq | hqhujd srwhqfldo gh od hvwuxfwxud 1 1 1 5<:
91916 Dojrulwprv gh hqvdpeodmh gh od pdwul} gh uljlgh} joredo 1 1 1 1 1 5<;

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


ylll

91917 Rswlpl}dflq gh od qxphudflq gh orv qxgrv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 5<<


91: Prylplhqwrv suhvfulwrv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 634
91:14 Prylplhqwrv suhvfulwrv vhjq orv hmhv joredohv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 634
91:15 Prylplhqwrv suhvfulwrv vhjq hmhv orfdohv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 635
91:16 Dsr|rv hovwlfrv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 637
91; Fofxor gh prylplhqwrv/ hvixhu}rv | uhdfflrqhv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 638
91;14 Fofxor gh orv prylplhqwrv hq orv qxgrv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 638
91;15 Fofxor gh odv uhdfflrqhv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 638
91;16 Fofxor gh orv hvixhu}rv hq odv slh}dv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 639
91< Duwlfxodflrqhv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 63:
91<14 Duwlfxodflrqhv lqwhuqdv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 63:
91<15 Duwlfxodflrqhv hq od vxvwhqwdflq 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 644
9143 Hmhpsorv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 645
9144 Wlsrorjdv gh hvwuxfwxudv gh eduudv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 655
914414 Hpsduuloodgrv Sodqrv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 655
914415 Hvwuxfwxudv Uhwlfxodgdv Hvsdfldohv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 658
914416 Hvwuxfwxudv Duwlfxodgdv Sodqdv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 65:
914417 Hvwuxfwxudv Duwlfxodgdv Hvsdfldohv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 65<

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


4 Ixqgdphqwrv gh Dqolvlv gh Hvwuxfwxudv

414 Lqwurgxfflq

Od sdodeud hvwuxfwxud wlhqh glihuhqwhv vljqlfdgrv1 Hq vx dfhsflq pv jhqhudo vh


uhhuh d od irupd hq txh vh rujdql}dq odv sduwhv gh xq vlvwhpd x remhwr1 Ghvgh ho sxqwr
gh ylvwd lqjhqlhulo/ odv hvwuxfwxudv hvwq oljdgdv d od frqvwuxfflq> dv/ vrq hvwuxfwxudv
orv sxhqwhv/ orv hglflrv/ odv wruuhv/ odv suhvdv/ hwf1 Gh xqd irupd pv hvshffd/ | pv
dgdswdgd d odv prghuqdv wlsrorjdv gh frqvwuxfflq/ hqwhqghprv sru hvwuxfwxud dtxhood
sduwh gh od frqvwuxfflq txh vrsruwd ho frqmxqwr/ hv ghflu/ txh hv fdsd} gh uhvlvwlu
odv glyhuvdv dfflrqhv txh dfwdq vreuh hood +shvr surslr/ vreuhfdujdv gh xvr/ ylhqwr/
prylplhqwrv vvplfrv/ hwf,1
Qdwxudophqwh/ ho krpeuh kd frqfhelgr | frqvwuxgr wrgr wlsr gh hvwuxfwxudv
ghvgh wlhpsrv px| uhprwrv1 Hq xq sulqflslr/ or kdfh sdud vdwlvidfhu vxv qhfhvlgdghv
sulpduldv/ gh frelmr iuhqwh do phglr h{whulru> pv wdugh/ do fuhfhu | glyhuvlfduvh odv
uhodflrqhv vrfldohv gh wrgr wlsr/ sdud srvlelolwdu | idyruhfhu vx ghvduuroor1 Od whfqrorjd
hv/ vlq gxgd/ xqd gh odv edvhv gh hvwh ghvduuroor/ | od lqjhqlhud/ hq vxv glyhuvdv udpdv/
ho uhvxowdgr gh vx frqfuhflq d wudyv gh orv wlhpsrv1
Dv/ od lqjhqlhud hvwuxfwxudo hv od udpd gh od lqjhqlhud txh wudwd od frqfhsflq/ ho
glvhr | od frqvwuxfflq gh odv hvwuxfwxudv qhfhvduldv sdud ghvduuroodu odv dfwlylgdghv
kxpdqdv1 Frpr wdo/ od lqjhqlhud hvwuxfwxudo gheh frqwhpsodu fxdwur fulwhulrv evlfrv
txh odv hvwuxfwxudv/ frpr fxdotxlhu rwur lqjhqlr kxpdqr/ ghehq vdwlvidfhu> vwrv vrq=
 ixqflrqdolgdg= wrgd hvwuxfwxud gheh vhuylu sdud dtxhoor sdud or txh kd vlgr frq0
fhelgd/
 vhjxulgdg= wrgd hvwuxfwxud gheh vrsruwdu odv fdujdv d odv txh vh yh vrphwlgd
gxudqwh vx ylgd wlo/
 hfrqrpd= wrgd hvwuxfwxud gheh frqvwuxluvh dsuryhfkdqgr orv uhfxuvrv pdwhuldohv
glvsrqleohv/ |
 hvwwlfd= wrgd hvwuxfwxud gheh whqhu xqd dsdulhqfld h{whulru dghfxdgd1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


5 FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

D hvwrv fulwhulrv evlfrv vh vxpdq rwurv frpsohphqwdulrv/ wdohv frpr ho lpsdfwr


dpelhqwdo/ od idflolgdg gh pdqwhqlplhqwr | jhvwlq/ od uhflfodelolgdg/ hwf/ txh freudq
pd|ru lpsruwdqfld hq odv hfrqrpdv pv ghvduuroodgdv1 Hylghqwhphqwh/ od lpsruwdqfld
uhodwlyd gh fdgd xqr gh orv fulwhulrv hq mxhjr ghshqgh pxfkr gho wlsr gh hvwuxfwxud gh
txh vh wudwh1 Fodudphqwh qr vrq orv plvprv sdud ho hglflr gh frqwhqflq gh xqd
fhqwudo qxfohdu/ grqgh ho uhtxlvlwr gh vhjxulgdg hv sulprugldo/ txh sdud xq sdodflr gh
h{srvlflrqhv/ grqgh orv fulwhulrv gh ixqflrqdolgdg | hvwwlfd ghehq vhu ghflvlyrv/ r sdud
xqd frqvwuxfflq dx{loldu gh reud/ hq od txh od hfrqrpd sulpdu/ reyldphqwh/ vreuh
orv frqglflrqdqwhv hvwwlfrv1 Hq fxdotxlhu fdvr/ sxhgh dvhjxuduvh txh orv grv fulwhulrv
hvhqfldohv hq wrgd hvwuxfwxud vrq od ixqflrqdolgdg/ vx ud}q gh vhu/ | od vhjxulgdg/ vx
jdudqwd gh vhu1
Hq ixqflq gh or dqwhulru/ ho Dqolvlv gh Hvwuxfwxudv hv/ hq xq vhqwlgr dpsolr |
frqwhpsruqhr/ ho frqmxqwr gh pwrgrv | wfqlfdv txh shuplwh hydoxdu/ hq sulphu
oxjdu/ od yldelolgdg gh odv hvwuxfwxudv txh vh glvhdq |/ hq vhjxqgr oxjdu/ ho judgr gh
vdwlvidfflq gh orv +powlsohv, fulwhulrv gh glvhr1 Hq xq vhqwlgr pv hvshffr | fovlfr/
ho Dqolvlv gh Hvwuxfwxudv vh rfxsd gh od ydolgdflq gho frpsruwdplhqwr phfqlfr gh
odv hvwuxfwxudv/ hq odv glvwlqwdv hwdsdv txh vwdv dwudylhvdq1 Hvwr lpsolfd txh ghehq
dqdol}duvh/ do phqrv/ odv vljxlhqwhv hwdsdv=

 sur|hfwr/ sdud ydolgdu | hydoxdu odv glvwlqwdv dowhuqdwlydv sodqwhdgdv/ |d vhd hq


fxdqwr d wlsrorjd hvwuxfwxudo/ pdwhuldohv d hpsohdu/ glphqvlrqhv/ hwf1
 frqvwuxfflq/ sdud ydolgdu | hydoxdu orv glvwlqwrv pwrgrv gh frqvwuxfflq srvl0
eohv/ |
 ylgd wlo/ sdud dvhjxudu odv phmruhv frqglflrqhv gh ixqflrqdolgdg/ pdqwhqlplhqwr
| uhflfodmh1

Ho Dqolvlv gh Hvwuxfwxudv wlhqh/ sxhv/ frpr remhwlyr ixqgdphqwdo ghwhuplqdu od


uhvsxhvwd gh odv hvwuxfwxudv fxdqgr vwdv vh yhq vrphwlgdv d odv glihuhqwhv dfflrqhv
txh ghehq vrsruwdu gxudqwh vx frqvwuxfflq | ylgd wlo1 Sru uhvsxhvwd hvwuxfwxudo
vh hqwlhqgh/ evlfdphqwh/ od ghwhuplqdflq gh orv hvwdgrv gh whqvlq | ghirupdflq d
orv txh od hvwuxfwxud yd d hvwdu vrphwlgd sru hihfwr gh orv glihuhqwhv hvwdgrv gh fdujd
txh vh frqvlghudq1 Od ghwhuplqdflq gh orv hvwdgrv gh whqvlq hv qhfhvduld gh fdud d
vdwlvidfhu orv fulwhulrv gh uhvlvwhqfld txh hvwdeohfhq odv fruuhvsrqglhqwhv qrupdwlydv |
orv xvrv gh exhqd sufwlfd sdud jdudqwl}du od vhjxulgdg gh odv hvwuxfwxudv1 Sru vx sduwh/
od ghwhuplqdflq gh orv hvwdgrv gh ghirupdflq vxhoh vhu qhfhvduld sdud vdwlvidfhu orv
fulwhulrv gh uljlgh}/ txh hvwq d phqxgr oljdgrv d uhtxlvlwrv gh ixqflrqdolgdg1
Sru wdqwr/ ho Dqolvlv gh Hvwuxfwxudv suhwhqgh hvwdeohfhu odv frqglflrqhv gh uhvlvwhq0
fld | uljlgh} gh odv hvwuxfwxudv dqdol}dgdv1 Frpr yhuhprv d or odujr gh hvwh Oleur/ hv

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


4151 HVWUXFWXUDV FRQWLQXDV \ HVWUXFWXUDV GH EDUUDV 6

kdelwxdo txh od ghwhuplqdflq gh xqdv | gh rwudv qr sxhgd derugduvh gh irupd lqghshq0


glhqwh/ vlqr txh hv qhfhvdulr sodqwhdu ho sureohpd uhvroylhqgr dpedv vlpxowqhdphqwh
+hvixhu}rv | prylplhqwrv r/ hq vx fdvr/ whqvlrqhv | ghirupdflrqhv,1
Ghvgh ho sxqwr gh ylvwd klvwulfr/ ho Dqolvlv gh Hvwuxfwxudv hqwurqfd frq od wudglflq
gh od Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv |/ srvwhulruphqwh/ gh od Whrud gh od Hodvwlflgdg1 Sru
wdqwr/ vx ruljhq vh uhprqwd d od vhjxqgd plwdg gho vljor [YLLL | od sulphud plwdg
gho vljor [L[/ frq ho dgyhqlplhqwr gh od uhyroxflq lqgxvwuldo | od dsdulflq gh od
ixqglflq frpr pdwhuldo gh frqvwuxfflq1 Hvwd qxhyd whfqrorjd srvlelolwd wlsrorjdv
gh frqvwuxfflq lqqrydgrudv | hylghqfld od qhfhvlgdg gh pwrgrv gh dqolvlv sdud odv
qxhydv irupdv hvwuxfwxudohv1 Dxqtxh vrq pxfkrv orv qrpeuhv gh orv lqjhqlhurv txh
frqwulex|hurq d vx ghvduuroor lqlfldo/ ghvwdfduhprv ho gh Orxlv Qdylhu/ txh sxeolf
wudedmrv gh uhohydqfld vreuh fofxor gh sodfdv/ dufrv klshuhvwwlfrv | sxhqwhv frojdqwhv1
Od Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv | ho Dqolvlv gh Hvwuxfwxudv vh ghvduuroodq h{wudru0
glqduldphqwh hq od vhjxqgd plwdg gho vljor [L[ frq od h{sdqvlq/ fdvl xqlyhuvdo/ gho
ihuurfduulo | od lpshulrvd qhfhvlgdg gh frqvwuxlu sxhqwhv gh oxfhv fdgd yh} pd|ruhv1
Hvwr irphqwd ho dydqfh gh orv pwrgrv gh fofxor gh hvwuxfwxudv duwlfxodgdv/ sulphur
lvrvwwlfdv | oxhjr klshuhvwwlfdv1 Hq od sulphud plwdg gho vljor [[ dsduhfh ho krupl0
jq dupdgr frpr pdwhuldo gh frqvwuxfflq |/ frq o/ odv hvwuxfwxudv vh yxhoyhq pv
frpsohmdv/ uhwlfxodgdv | px| klshuhvwwlfdv1 Hq frqvhfxhqfld/ dsduhfhq | vh shuihf0
flrqdq qxhyrv pwrgrv gh fofxor1 Odv jxhuudv pxqgldohv/ ho ghvduuroor lqgxvwuldo |
hfrqplfr |/ hq od vhjxqgd plwdg gho vljor [[/ od dsdulflq gh orv rughqdgruhv gljlwd0
ohv kdq prwlydgr | srvlelolwdgr orv dydqfhv pv uhflhqwhv hq ho fdpsr gh od Phfqlfd
gh Hvwuxfwxudv1

415 Hvwuxfwxudv frqwlqxdv | hvwuxfwxudv gh eduudv

Odv hvwuxfwxudv sxhghq dgrswdu wlsrorjdv px| glyhuvdv/ gh dfxhugr d vx jhrphwud |


d vx irupd gh wudedmdu1 Dv/ srghprv kdeodu gh hvwuxfwxudv frqwlqxdv/ fxdqgr qr hv
srvleoh glihuhqfldu orv glvwlqwrv hohphqwrv txh odv irupdq/ | hvwuxfwxudv gh eduudv/
fxdqgr hvwq irupdgdv sru slh}dv sulvpwlfdv hqod}dgdv hqwuh v1 Hqwuh odv hvwuxfwxudv
frqwlqxdv srghprv glvwlqjxlu dtxhoodv hq odv txh hv srvleoh lghqwlfdu xq hvshvru |
kdeodu gh hvwuxfwxudv vxshufldohv/ wdohv frpr sodfdv +txh wudedmdq d h{lq,/ php0
eudqdv +txh wudedmdq d wudfflq |2r frpsuhvlq,/ oplqdv +txh wudedmdq d h{lq | d
wudfflq |2r frpsuhvlq,/ hwf1/ gh dtxhoodv hvwuxfwxudv volgdv r pdvlydv +yhu Iljxud
415,1 Sru vx sduwh/ odv hvwuxfwxudv pdvlydv sxhghq whqhu xqd jhrphwud | xq frpsruwd0
plhqwr elglphqvlrqdo +hvwdgrv sodqrv gh ghirupdflrqhv r frq vlphwud gh uhyroxflq, r
wulglphqvlrqdo +fdvr jhqhudo,1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


7 FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

Ilj1 414= Hvwuxfwxudv vxshufldohv vrphwlgdv d shvr surslr= +d, sodfd wudedmdqgr d
h{lq/ +e, phpeudqd wudedmdqgr d whqvlq | frpsuhvlq

Dv/ hq od Iljxud 414 vh pxhvwudq grv hvwuxfwxudv vxshufldohv vrphwlgdv d vx shvr


surslr> od sodfd gh od Iljxud 414d wudedmd d h{lq/ plhqwudv txh od wruuh gh uhiuljhudflq
gh od Iljxud 414e wudedmd frpr phpeudqd/ d frpsuhvlq hq od gluhfflq phulglrqdo |
wudfflq hq od gluhfflq flufxqihuhqfldo1 Od Iljxud 415 pxhvwud xq hmhpsor gh hvwuxfwxud
pdvlyd wulglphqvlrqdo> vh wudwd gh xqd suhvd eyhgd gh greoh fxuydwxud | sduwh gh vx
pdfl}r gh flphqwdflq1
Od ghwhuplqdflq gh odv whqvlrqhv | ghirupdflrqhv txh dfwdq vreuh odv hvwuxfwxudv
frqwlqxdv hv xq sureohpd frpsohmr txh/ jhqhudophqwh/ vh derugd dsolfdqgr pwrgrv
dsur{lpdgrv gh glvfuhwl}dflq +glihuhqfldv qlwdv/ hohphqwrv qlwrv/ hwf1, d odv hfxdflr0
qhv glihuhqfldohv r lqwhjudohv gh od Phfqlfd gh Volgrv/ |d vhd d sduwlu gh od Whrud gh
od Hodvwlflgdg r gh prghorv pv frpsohmrv txh shuplwdq frqvlghudu hihfwrv qr olqhd0
ohv gho sureohpd phfqlfr +frpsruwdplhqwr gh orv pdwhuldohv/ judqghv prylplhqwrv/
hwf1,1 Frpr hmhpsor gh dsolfdflq gh hvwrv pwrgrv dydq}dgrv gh fofxor/ od Iljxud
416 pxhvwud od glvfuhwl}dflq sru hohphqwrv qlwrv gh od suhvd eyhgd gh od Iljxud 4151
Dxqtxh hv srvleoh dsolfdu hvwrv plvprv pwrgrv do dqolvlv gh odv hvwuxfwxudv gh
eduudv/ hv kdelwxdo derugdu ho dqolvlv gh vwdv ghvgh orv srvwxodgrv gh od Uhvlvwhqfld
gh Pdwhuldohv1 Vhjq vwrv/ ho hvwdgr whqvlrqdo hq odv eduudv txh irupdq od hvwuxfwxud
vh ghwhuplqd d sduwlu gho sulqflslr gh Vdlqw0Yhqdqw/ txh hvwdeohfh txh/ edmr flhuwdv
frqglflrqhv/ odv whqvlrqhv +| ghirupdflrqhv, vreuh xqd vhfflq qrupdo gh xqd slh}d vh
sxhghq ghwhuplqdu/ h{foxvlydphqwh/ d sduwlu gh orv ydoruhv gh orv hvixhu}rv txh dfwdq

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


4151 HVWUXFWXUDV FRQWLQXDV \ HVWUXFWXUDV GH EDUUDV 8

Ilj1 415= Hmhpsor gh hvwuxfwxud pdvlyd= suhvd eyhgd frq vx flphqwdflq

Ilj1 416= Glvfuhwl}dflq sru hohphqwrv qlwrv gh xqd suhvd eyhgd | vx flphqwdflq

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


9 FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

vreuh glfkd vhfflq1 Ho sulqflslr gh Vdlqw0Yhqdqw shuplwh uhgxflu ho dqolvlv gh hvwuxf0


wxudv gh eduudv do sureohpd gh ghwhuplqdu odv oh|hv gh hvixhu}rv txh dfwdq vreuh odv
glyhuvdv slh}dv txh irupdq od hvwuxfwxud1

416 Hvwuxfwxudv duwlfxodgdv | uhwlfxodgdv

Odv glihuhqwhv slh}dv txh irupdq xqd hvwuxfwxud gh eduudv sxhghq hvwdu xqlgdv hqwuh
v phgldqwh qxgrv duwlfxodgrv/ txh lpslghq orv ghvsod}dplhqwrv uhodwlyrv hqwuh odv glv0
wlqwdv eduudv frqfxuuhqwhv hq o/ shur shuplwhq ho jlur uhodwlyr/ r qxgrv ujlgrv/ txh qr
shuplwhq ql orv ghvsod}dplhqwrv ql ho jlur uhodwlyrv1
Vh oodpd hvwuxfwxud duwlfxodgd d xqd hvwuxfwxud irupdgd sru slh}dv sulvpwlfdv xql0
gdv hqwuh v phgldqwh duwlfxodflrqhv +yhu Iljxud 417d,1 Gdgr txh orv hqodfhv duwlfxodgrv
qr shuplwhq wudqvplwlu prphqwrv hfwruhv gh xqdv slh}dv d rwudv/ hv iflo ghgxflu txh
odv eduudv gh xqd hvwuxfwxud duwlfxodgd wudedmdq evlfdphqwh d hvixhu}r d{lo/ |d txh od
qlfd h{lq d od txh sxhghq hvwdu vrphwlgdv hv od ghelgd d odv fdujdv wudqvyhuvdohv
txh dfwhq gluhfwdphqwh vreuh hoodv1 Uhvroyhu xqd hvwuxfwxud duwlfxodgd lpsolfd/ sxhv/
ghwhuplqdu ho ydoru gh orv hvixhu}rv d{lohv txh dfwdq vreuh odv glihuhqwhv eduudv1
Vh oodpd hvwuxfwxud uhwlfxodgd d xqd hvwuxfwxud irupdgd sru slh}dv sulvpwlfdv
xqlgdv hqwuh v phgldqwh qxgrv ujlgrv +yhu Iljxud 417e,1 Sxhvwr txh orv qxgrv ujlgrv
v wudqvplwhq orv prphqwrv gh xqd eduud d rwud/ odv slh}dv gh xqd hvwuxfwxud uhwlfxodgd
wudedmdq ixqgdphqwdophqwh d h{lq |/ hq vx fdvr/ wdpelq d wruvlq1 Uhvroyhu xqd
hvwuxfwxud uhwlfxodgd lpsolfd/ sru wdqwr/ ghwhuplqdu odv oh|hv gh prphqwrv hfwruhv/
hvixhu}rv fruwdqwhv/ hvixhu}rv d{lohv |/ hq vx fdvr/ prphqwrv wruvruhv txh dfwdq vreuh
odv glihuhqwhv eduudv1

Ilj1 417= +d, Hvwuxfwxud duwlfxodgd/ +e, hvwuxfwxud uhwlfxodgd

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


4161 HVWUXFWXUDV DUWLFXODGDV \ UHWLFXODGDV :

Ilj1 418= Hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv= +d, gh sodqr phglr/ +e, hpsduuloodgr sodqr/
+f, hvsdfldo

Odv hvwuxfwxudv gh eduudv sxhghq vhu sodqdv/ fxdqgr odv gluhfwulfhv gh wrgdv odv
slh}dv txh odv irupdq hvwq frqwhqlgdv hq ho plvpr sodqr/ r hvsdfldohv +yhu Iljxud
418f,/ fxdqgr qr vh gd hvwh uhtxlvlwr1 Ghqwur gh odv hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv sodqdv vh
frqvlghudq grv fdvrv sduwlfxoduhv gh lqwhuv=
 hvwuxfwxudv gh sodqr phglr= vrq dtxhoodv hq odv txh ho sodqr txh frqwlhqh d
odv gluhfwulfhv gh odv slh}dv hv d vx yh} sodqr gh vlphwud gh vwdv | txh hvwq
vrphwlgdv d fdujdv frqwhqlgdv hq glfkr sodqr phglr +yhu Iljxud 418d,1 Sru ud}rqhv
gh vlphwud/ odv slh}dv txh irupdq odv hvwuxfwxudv gh sodqr phglr wudedmdq d
h{lq frpsxhvwd uhfwd/ hvwr hv/ hvwq vrphwlgdv d prphqwrv hfwruhv/ gh hmh
shushqglfxodu do sodqr phglr/ | d hvixhu}rv fruwdqwhv | d{lohv/ frqwhqlgrv hq glfkr

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


; FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

Ilj1 419= Hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv gh sodqr phglr= +d, suwlfrv/ +e, pdufrv

sodqr1 Vh ohv oodpd wdpelq suwlfrv +yhu Iljxud 419d, fxdqgr hvwq irupdgdv d
edvh gh vrsruwhv | glqwhohv/ | pdufrv +yhu Iljxud 419e, fxdqgr odv slh}dv hvwq
xqlgdv irupdqgr foxodv fhuudgdv1
 hpsduuloodgrv sodqrv= vrq dtxhoodv irupdgdv sru slh}dv hq odv txh odv vhfflrqhv
uhfwdv vrq vlpwulfdv uhvshfwr d sodqrv shushqglfxoduhv do txh frqwlhqh d odv gl0
uhfwulfhv gh odv slh}dv | txh hvwq vrphwlgdv d fdujdv shushqglfxoduhv do sodqr gh
odv gluhfwulfhv +yhu Iljxud 418e,1 Odv slh}dv gh orv hpsduuloodgrv sodqrv wudedmdq
d h{r0wruvlq vlpsoh/ hvwr hv/ hvwq vrphwlgdv d prphqwrv hfwruhv | wruvruhv/
gh hmh frqwhqlgr hq ho sodqr gho hpsduuloodgr/ | d hvixhu}rv fruwdqwhv/ shushqgl0
fxoduhv d vwh1

Hq hvwh Oleur vh wudwdu hvshffdphqwh gh od uhvroxflq gh hvwuxfwxudv gh eduudv |/


ixqgdphqwdophqwh/ gh hvwuxfwxudv duwlfxodgdv sodqdv | hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv gh sodqr
phglr1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


4171 HTXLOLEULR \ FRPSDWLELOLGDG <

417 Htxloleulr | frpsdwlelolgdg

Od Phfqlfd gh Hvwuxfwxudv/ frpr sduwh hvshfldol}dgd gh od Phfqlfd gh Volgrv/ ghv0


fdqvd vreuh orv frqfhswrv evlfrv gh htxloleulr | frpsdwlelolgdg/ txh vh hqxqfldq h
loxvwudq d frqwlqxdflq1
Odv ixhu}dv +dfflrqhv | uhdfflrqhv, txh dfwdq vreuh xqd hvwuxfwxud ghehq hvwdu hq
htxloleulr hvwwlfr1 Hvwr vljqlfd txh ghehq irupdu xq vlvwhpd gh ixhu}dv gh uhvxowdqwh
qxod | gh prphqwr uhvxowdqwh qxor> sru wdqwr/ ghehq fxpsolu odv hfxdflrqhv txh vh
frqrfhq frq ho qrpeuh gh hfxdflrqhv gh od hvwwlfd/ txh/ hq irupd yhfwruldo/ sxhghq
hvfuleluvh frpr=
[
I @ 3 +414,

[
J @ 3
P +415,


grqgh I uhsuhvhqwd d fdgd xqd gh odv ixhu}dv txh dfwdq vreuh od hvwuxfwxud/ P J


uhsuhvhqwd ho prphqwr gh fdgd xqd gh odv ixhu}dv uhvshfwr gh xq sxqwr duelwudulr R |


S
ho vperor  uhsuhvhqwd od vxpd vreuh wrgdv odv ixhu}dv l1
Hq ho fdvr gh hvwuxfwxudv sodqdv fdujdgdv hq vx sodqr/ odv dqwhulruhv hfxdflrqhv
yhfwruldohv vh uhgxfhq d wuhv hfxdflrqhv hvfdoduhv gh od irupd=
[ [ [
+I% , @ 3 > +I+ , @ 3 > +P5 ,J @ 3 +416,
  

grqgh orv hmhv { h | hvwq vreuh ho sodqr gh od hvwuxfwxud | ho hmh } hv shushqglfxodu d


vwrv1
Shur od frqglflq gh htxloleulr hvwwlfr/ | odv fruuhvsrqglhqwhv hfxdflrqhv txh or
h{suhvdq pdwhpwlfdphqwh/ qr vrq vor dsolfdeohv d od hvwuxfwxud frqvlghudgd hq vx
frqmxqwr/ vlqr txh gheh vdwlvidfhuvh wdpelq sdud fdgd sduwh lqwhjudqwh gh hood/ vlhpsuh
txh vh frqvlghuhq gh irupd h{soflwd odv ixhu}dv | prphqwrv txh ho uhvwr gh od hvwuxfwxud
hmhufh vreuh od sduwh frqvlghudgd1 Gh khfkr/ od frqglflq gh htxloleulr joredo hv xqd
frqglflq qhfhvduld/ shur qr vxflhqwh/ gh htxloleulr1 Sdud txh kd|d uhdophqwh htxlol0
eulr hq xqd hvwuxfwxud/ | qr h{lvwdq/ sru hmhpsor/ phfdqlvprv sdufldohv/ hv qhfhvdulr
+| vxflhqwh, txh hvwq hq htxloleulr wrgdv | fdgd xqd gh vxv sduwhv lqwhjudqwhv1 Hq
sduwlfxodu/ odv slh}dv txh irupdq xqd hvwuxfwxud gh eduudv ghehq hvwdu hq htxloleulr/
vlhpsuh txh vh frqvlghuhq odv ixhu}dv | prphqwrv gh h{wuhpr gh eduud txh od hvwuxf0
wxud hmhufh vreuh odv slh}dv1 Dqorjdphqwh/ orv qxgrv gh od hvwuxfwxud ghehq hvwdu hq
htxloleulr edmr od dfflq gh odv ixhu}dv | prphqwrv txh dfwdq hq orv h{wuhprv gh odv
eduudv txh frqfxuuhq hq hoorv1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


43 FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

Ilj1 41:= Htxloleulr hq xqd hvwuxfwxud duwlfxodgd= +d, htxloleulr joredo/ +e, htxloleulr
gh slh}dv | qxgrv

Hvwdv frqglflrqhv gh htxloleulr ghehq vdwlvidfhuvh edmr fxdotxlhu klswhvlv flqhpwl0


fd txh vh dgrswh |/ hq sduwlfxodu/ edmr od klswhvlv kdelwxdo gh txh odv ghirupdflrqhv
| prylplhqwrv txh vh surgxfhq hq od hvwuxfwxud vrq shtxhrv1 Hq hvwh fdvr/ odv hfxd0
flrqhv gh htxloleulr sxhghq sodqwhduvh vreuh od jhrphwud ruljlqdo/ qr ghirupdgd1
Dv/ sru hmhpsor/ od hvwuxfwxud duwlfxodgd sodqd gh od Iljxud 41:d hvw hq htxloleulr
joredo edmr od dfflq gh odv uhdfflrqhv Q | Q2 = Frpr ho vlvwhpd gh ixhu}dv dfwxdqwh
hv frsodqdu/ od frqglflq gh htxloleulr +joredo, gh prphqwrv uhvshfwr gho qxgr E h{ljh
txh odv oqhdv gh dfflq gh odv uhdfflrqhv Q | Q2 sdvhq sru glfkr sxqwr> od frqglflq
gh htxloleulr +joredo, gh ixhu}dv h{ljh txh od vxpd gh odv uhdfflrqhv vhd ljxdo | rsxhvwd
d od ixhu}d I= Hq od Iljxud 41:e vh revhuyd fpr odv frqglflrqhv gh htxloleulr joredo
lpsolfdq qhfhvduldphqwh txh wdqwr odv grv eduudv gh od hvwuxfwxud frpr ho qxgr E hvwq
wdpelq hq htxloleulr/ frqvlghudgrv frpr hohphqwrv dlvodgrv gh od hvwuxfwxud1
Dqorjdphqwh/ od hvwuxfwxud uhwlfxodgd sodqd gh od Iljxud 41;d hvw hq htxloleulr
joredo edmr od dfflq gh odv uhdfflrqhv K/ Y | P= Ho htxloleulr gh ixhu}dv lpsolfd txh
odv uhdfflrqhv K | Y vhdq ljxdohv | rsxhvwdv d odv fruuhvsrqglhqwhv frpsrqhqwhv gh I
| ho htxloleulr gh prphqwrv uhvshfwr do sxqwr F lpsolfd txh P @ Y  o  K  k= Dghpv/
hq od Iljxud 41;e sxhgh frpsureduvh txh od vdwlvidfflq gh odv frqglflrqhv gh htxloleulr
wdqwr gh odv eduudv DE | EF frpr gho qxgr E> frqvlghudgrv lqglylgxdophqwh/ lpsolfd
txh P @ Y  o/ or fxdo qr vh vljxh qhfhvduldphqwh gho htxloleulr joredo1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


4171 HTXLOLEULR \ FRPSDWLELOLGDG 44

Ilj1 41;= Htxloleulr hq xqd hvwuxfwxud uhwlfxodgd= +d, htxloleulr joredo/ +e, htxloleulr
gh slh}dv | qxgrv

Shur odv frqglflrqhv gh htxloleulr qr vrq odv qlfdv txh vh ghehq frqvlghudu hq ho
frpsruwdplhqwr gh odv hvwuxfwxudv1 Gh ljxdo uhohydqfld vrq odv frqglflrqhv gh frp0
sdwlelolgdg vreuh ghirupdflrqhv | prylplhqwrv txh ghehq vdwlvidfhuvh hq ho surfhvr
gh ghirupdflq gh od hvwuxfwxud edmr od dfflq gh odv fdujdv frqvlghudgdv1 vwdv vh
wudgxfhq hq txh ghehq fxpsoluvh orv vljxlhqwhv uhtxlvlwrv ixqgdphqwdohv=

 frqglflrqhv gh dsr|r= od ghirupdflq gheh vhu wdo txh vh fxpsodq odv olplwdflrqhv
gh prylplhqwr lpsxhvwdv sru orv dsr|rv/
 frqwlqxlgdg hq orv qxgrv= od ghirupdflq gheh vhu wdo txh orv h{wuhprv gh odv glih0
uhqwhv eduudv txh frqfxuuhq hq xq qxgr fxpsodq odv olplwdflrqhv gh prylplhqwr
lpsxhvwdv sru ho fruuhvsrqglhqwh hqodfh/ |

 frqwlqxlgdg hq odv eduudv= od ghirupdflq gheh vhu wdo txh vh pdqwhqjd od frqwl0
qxlgdg gh odv slh}dv frqvlghudgdv frpr hohphqwrv hvwuxfwxudohv/ hv ghflu/ txh qr
vh surgx}fdq hq hoodv kxhfrv ql vrodsdplhqwrv1

Hvwdv frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg ghehq vdwlvidfhuvh edmr fxdotxlhu klswhvlv fl0


qhpwlfd txh vh dgrswh |/ hq sduwlfxodu/ edmr od klswhvlv gh shtxhrv prylplhqwrv1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


45 FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

Ilj1 41<= Prylplhqwrv hq xqd hvwuxfwxud duwlfxodgd

Dv/ hq od Iljxud 41<e vh pxhvwud od ghirupdgd gh od hvwuxfwxud duwlfxodgd frqvlgh0


udgd dqwhulruphqwh1 Revuyhvh txh= +d, orv sxqwrv D | F vrq mrv/ frpr fruuhvsrqgh
d od frqglflq gh dsr|r mr hvshflfdgd hq hoorv/ shur odv eduudv DE | EF sxhghq
jludu douhghgru gh glfkrv sxqwrv/ uhvshfwlydphqwh> +e, orv ghvsod}dplhqwrv gho qxgr
E vrq qlfrv |/ sru or wdqwr/ lgqwlfrv sdud orv fruuhvsrqglhqwhv h{wuhprv gh odv ed0
uudv txh frqfxuuhq hq o> gdgr txh ho qxgr E hv xqd duwlfxodflq/ sxhgh gduvh xq jlur
uhodwlyr hqwuh odv eduudv DE | EF> +f, odv eduudv DE | EF wudedmdq d wudfflq | frp0
suhvlq/ uhvshfwlydphqwh/ | vxiuhq/ sru wdqwr/ xq dodujdplhqwr | xq dfruwdplhqwr txh
sxhghq fdofxoduvh hq ixqflq gho ydoru gh orv d{lohv uhvshfwlyrv1 Odv frqvlghudflrqhv gh
frpsdwlelolgdg dqwhulruhv ghwhuplqdq gh irupd qlfd od ghirupdflq gh od hvwuxfwxud1

Ilj1 4143= Prylplhqwrv hq xqd hvwuxfwxud uhwlfxodgd

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


4181 OLQHDOLGDG \ SULQFLSLR GH VXSHUSRVLFLQ 46

Hq od Iljxud 4143e vh pxhvwud od ghirupdgd gh od hvwuxfwxud uhwlfxodgd frqvlghudgd


dqwhulruphqwh1 Revuyhvh txh= +d, orv prylplhqwrv gho sxqwr D vrq qxorv/ ghvsod}d0
plhqwrv | jlur/ frpr fruuhvsrqgh d od frqglflq gh hpsrwudplhqwr> +e, orv prylplhqwrv
gho qxgr E vrq qlfrv |/ sru or wdqwr/ lgqwlfrv sdud orv fruuhvsrqglhqwhv h{wuhprv gh
odv eduudv txh frqfxuuhq hq o> gdgr txh ho qxgr E hv ujlgr/ qr sxhgh gduvh xq jlur
uhodwlyr hqwuh odv eduudv DE | EF> +f, odv eduudv DE | EF wudedmdq d h{lq frp0
sxhvwd> vxv uhedqdgdv vxiuhq xqrv dfruwdplhqwrv | jlurv glihuhqfldohv gh h{lq txh
sxhghq fdofxoduvh hq ixqflq gho ydoru gh orv hvixhu}rv uhvshfwlyrv= Odv frqvlghudflrqhv
gh frpsdwlelolgdg dqwhulruhv ghwhuplqdq/ gh qxhyr/ od ghirupdflq gh od hvwuxfwxud1

418 Olqhdolgdg | Sulqflslr gh Vxshusrvlflq

Dghpv gh orv sulqflslrv evlfrv gh htxloleulr | frpsdwlelolgdg/ judq sduwh gh orv pwr0
grv txh vh hpsohdq hq Phfqlfd gh Hvwuxfwxudv vh edvdq hq ho Sulqflslr gh Olqhdolgdg/
txh wudwduhprv dkrud1 Ho sureohpd gh ghwhuplqdu orv hvixhu}rv | prylplhqwrv txh vh
surgxfhq hq xqd hvwuxfwxud sru dfflq gh odv fdujdv hv olqhdo/ hvwr hv/ od uhvsxhvwd hv0
wuxfwxudo hv xqd ixqflq olqhdo gh od vrolflwdflq vl vh dgplwhq grv klswhvlv dglflrqdohv=

 olqhdolgdg jhrpwulfd/ hv ghflu/ txh orv prylplhqwrv +ghvsod}dplhqwrv | jlurv,


txh vh surgxfhq vrq shtxhrv1 Vh hqwlhqgh txh orv ghvsod}dplhqwrv vrq shtxhrv
frpsdudgrv frq odv glphqvlrqhv jhrpwulfdv gh od hvwuxfwxud +hvshvru/ ox}/ hwf,>
orv jlurv +hq udgldqhv, vrq shtxhrv frpsdudgrv frq od xqlgdg1

 olqhdolgdg pdwhuldo/ hv ghflu/ txh od uhodflq hqwuh whqvlrqhv | ghirupdflrqhv hv


hovwlfd | olqhdo/ r vhd/ txh orv pdwhuldohv gh od hvwuxfwxud fxpsohq od oh| gh Krrnh
jhqhudol}dgd1

Hv qhfhvdulr suhflvdu txh qlqjxqd gh hvwdv klswhvlv vrq sulqflslrv ixqgdphqwdohv/


vlqr txh vh frqvlghudq srutxh vx dgrsflq vh wudgxfh hq grv frqvhfxhqfldv lpsruwdqwhv=

 ghvgh ho sxqwr gh ylvwd irupdo/ hq od jdudqwd gh txh od vroxflq gho sureohpd


hvwuxfwxudo/ txh vdwlvidfh d od yh} odv frqglflrqhv gh htxloleulr | gh frpsdwlelolgdg/
h{lvwh | hv qlfd/ lqghshqglhqwhphqwh gho surfhglplhqwr hpsohdgr sdud kdooduod/
|

 ghvgh ho sxqwr gh ylvwd phwrgrojlfr/ hq od srvlelolgdg gh dgrswdu lpsruwdqwhv


vlpsolfdflrqhv hq ho sodqwhdplhqwr gho sureohpd hvwuxfwxudo/ wdqwr hq od lpsr0
vlflq gh odv frqglflrqhv gh htxloleulr frpr gh frpsdwlelolgdg1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


47 FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

Ilj1 4144= Klswhvlv gh shtxhrv prylplhqwrv

Od ydolgh} gh od dsolfdflq gh hvwdv klswhvlv d fdgd fdvr gheh frqvlghuduvh fxlgd0


grvdphqwh/ dxqtxh hq od pd|rud gh orv fdvrv gh lqwhuv ylhqh dydodgd sru od sufwlfd1
Dv/ od klswhvlv gh olqhdolgdg jhrpwulfd/ wdpelq oodpdgd klswhvlv gh shtxhrv
prylplhqwrv r sulqflslr gh uljlgh}/ hvwdeohfh txh od jhrphwud gh od hvwuxfwxud ghiru0
pdgd qr glhuh vhqvleohphqwh gh od jhrphwud ruljlqdo/ or fxdo shuplwh sodqwhdu odv
hfxdflrqhv gh htxloleulr vreuh od jhrphwud ruljlqdo/ hq yh} gh whqhu txh sodqwhduor vr0
euh od jhrphwud uhdo/ ghirupdgd/ | ghvfrqrflgd d sulrul1 Sru hmhpsor/ hq od Iljxud
4144d vh revhuyd fpr ho frqvlghudu txh orv prylplhqwrv gho h{wuhpr gho yrodgl}r vrq
shtxhrv iuhqwh d odv glphqvlrqhv gh od slh}d shuplwh fdofxodu prphqwrv vlq frqrfhu
ho ydoru gh vwrv1 Dv/ ho ydoru gho prphqwr gh hpsrwudplhqwr hv=

P @ I  +o  , . I2  i * I  o +417,

grqgh  hv ho dfruwdplhqwr gh od eduud sru hihfwr gho d{lo/ i hv ho prylplhqwr yhuwlfdo


gho h{wuhpr gho yrodgl}r | o hv od orqjlwxg qrplqdo gh od yljd= Vh kd frqvlghudgr/ hq od
irupd kdelwxdo/ txh  hv ghvsuhfldeoh iuhqwh d o | txh i hv ghvsuhfldeoh iuhqwh do fdqwr

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


4181 OLQHDOLGDG \ SULQFLSLR GH VXSHUSRVLFLQ 48

gh od slh}d1 Vl od klswhvlv gh shtxhrv ghvsod}dplhqwrv qr ixhud yolgd/ ho sureohpd


gh ghwhuplqdflq gh odv uhdfflrqhv | hvixhu}rv vhud qr olqhdo1
Hq od Iljxud 4144e vh yh rwur hmhpsor gh od dsolfdflq gho sulqflslr gh uljlgh}/ hq
hvwh fdvr/ hq od ghirupdflq gh xqd hvwuxfwxud duwlfxodgd1 Qwhvh txh vh kd frqvlghudgr
txh orv jlurv gh odv eduudv DE | EF uhvshfwr gh orv sxqwrv/ E | F/ uhvshfwlydphqwh/
vrq shtxhrv |/ hq frqvhfxhqfld/ orv dufrv gh flufxqihuhqfld txh hq uhdolgdg ghvfuleh ho
sxqwr D do jludu odv eduudv vh sxhghq vxvwlwxlu sru odv fruuhvsrqglhqwhv uhfwdv wdqjhqwhv/
shushqglfxoduhv d odv gluhfflrqhv gh odv slh}dv1 Dghpv/ do vhu shtxhdv odv yduldflrqhv
gh orqjlwxg gh odv eduudv iuhqwh d vxv glphqvlrqhv ruljlqdohv/ vh sxhgh hvfulelu/ sru
hmhpsor/ sdud ho jlur gh od eduud DF uhvshfwr gho sxqwr F =

D D D D i
 * wdq  @ * @ +418,
D F

DF o

grqgh i hv od hfkd gho sxqwr D | o hv od orqjlwxg qrplqdo gh od eduud DF= Hvwd


olqhdul}dflq gh orv jlurv idflolwd hqruphqhqwh od ghwhuplqdflq gh od srvlflq gho sxqwr
D > srvlflq gho sxqwr D vreuh od hvwuxfwxud ghirupdgd1
Od frqvhfxhqfld gluhfwd gh odv klswhvlv gh olqhdolgdg hv ho sulqflslr gh vxshusrvl0
flq/ txh hvwdeohfh txh orv hihfwrv txh xq vlvwhpd gh ixhu}dv ruljlqd vreuh xqd hvwuxfwxud
vrq ljxdohv d od vxpd gh orv hihfwrv txh ruljlqdq fdgd xqd gh odv ixhu}dv gho vlvwhpd df0
wxdqgr sru vhsdudgr1 Dowhuqdwlydphqwh/ vh sxhgh hqxqfldu glflhqgr txh orv hihfwrv txh
xq vlvwhpd gh ixhu}dv ruljlqd vreuh xqd hvwuxfwxud qr ghshqghq gho rughq gh dsolfdflq
gh odv ixhu}dv gho vlvwhpd vreuh od hvwuxfwxud1
Hvwh sulqflslr/ px| xwlol}dgr hq Phfqlfd gh Hvwuxfwxudv vh loxvwud hq od Iljxud
41451 Hv iflo yhu txh/ vlq odv klswhvlv gh olqhdolgdg jhrpwulfd | pdwhuldo/ ho sulqflslr
gh vxshusrvlflq qr vhud yolgr1

Ilj1 4145= Sulqflslr gh Vxshusrvlflq

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


49 FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

419 Lqghwhuplqdflq hvwwlfd1 Judgr gh klshuhvwdwlvpr

41914 Frqfhswr gh lqghwhuplqdflq hvwwlfd

Fxdqgr hv srvleoh ghwhuplqdu +wrwdophqwh, odv oh|hv gh hvixhu}rv txh dfwdq vreuh wrgdv
odv eduudv txh irupdq xqd hvwuxfwxud xwlol}dqgr vrodphqwh frqvlghudflrqhv gh htxloleulr
gh ixhu}dv | gh prphqwrv/ vreuh od hvwuxfwxud hq vx joredolgdg r vreuh vxv sduwhv
lqwhjudqwhv/ od hvwuxfwxud hvw hvwwlfdphqwh ghwhuplqdgd | vh oodpd lvrvwwlfd1 Yhuhprv
txh/ hq jhqhudo/ odv hvwuxfwxudv gh eduudv hvwq hvwwlfdphqwh lqghwhuplqdgdv1 Vh
oodpdq hqwrqfhv klshuhvwwlfdv | sdud uhvroyhuodv hv qhfhvdulr lpsrqhu/ dglflrqdophqwh/
frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg vreuh vxv prylplhqwrv1
Vl od hvwuxfwxud hv duwlfxodgd/ vxv eduudv wudedmdq d hvixhu}r d{lo | uhvroyhu od
hvwuxfwxud frqvlvwh hq kdoodu orv ydoruhv gh orv d{lohv txh dfwdq vreuh odv glvwlqwdv
eduudv1 Vl od hvwuxfwxud hv lvrvwwlfd/ hvwr srgu kdfhuvh dsolfdqgr h{foxvlydphqwh
frqvlghudflrqhv gh htxloleulr gh ixhu}dv hq orv qxgrv1 Vl od hvwuxfwxud hv klshuhvwwlfd/
vhu qhfhvdulr frqvlghudu h{soflwdphqwh orv prylplhqwrv gh vwrv txh/ d vx yh}/ ghehuq
vhu frpsdwleohv frq orv dodujdplhqwrv +r dfruwdplhqwrv, txh vxiudq odv glihuhqwhv eduudv
frqfxuuhqwhv/ sru hihfwr gho hvixhu}r d{lo1
Vl od hvwuxfwxud hv uhwlfxodgd/ vxv eduudv wudedmdq/ hq jhqhudo/ d h{lq frpsxhvwd |
wruvlq/ | uhvroyhu od hvwuxfwxud frqvlvwh hq ghwhuplqdu odv oh|hv gh prphqwrv hfwruhv/
hvixhu}rv fruwdqwhv | d{lohv |/ hq vx fdvr/ prphqwrv wruvruhv txh dfwdq vreuh odv glvwlq0
wdv eduudv1 Vl od hvwuxfwxud hv lvrvwwlfd/ hvwr srgu kdfhuvh dsolfdqgr h{foxvlydphqwh
frqvlghudflrqhv gh htxloleulr gh ixhu}dv hq orv qxgrv1 Vl od hvwuxfwxud hv klshuhvwwlfd/
vhu qhfhvdulr frqvlghudu hq od uhvroxflq orv prylplhqwrv +ghvsod}dplhqwrv | jlurv, gh
orv qxgrv txh/ d vx yh}/ ghehuq vhu frpsdwleohv frq odv ghirupdflrqhv txh vxiudq odv
glihuhqwhv eduudv frqfxuuhqwhv hq hoorv1 Od pxowlsolflgdg gh hvixhu}rv txh dfwdq/ hq
hvwh wlsr gh hvwuxfwxud/ kdfh txh hvwh surfhvr vhd pv frpsohmr txh hq odv hvwuxfwxudv
duwlfxodgdv1

Ilj1 4146= Hvwuxfwxudv lvrvwwlfdv

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


4191 LQGHWHUPLQDFLQ HVWWLFD1 JUDGR GH KLSHUHVWDWLVPR 4:

Ilj1 4147= Hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv

Hq or txh vljxh/ frqvlghuduhprv fdvrv gh hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv sodqdv/ plhqwudv


txh hq od Vhfflq 4144 qrv uhihuluhprv/ hvshffdphqwh/ d od uhvroxflq gh hvwuxfwxudv
duwlfxodgdv sodqdv1
Hq od Iljxud 4146 vh pxhvwudq grv hmhpsorv gh hvwuxfwxudv lvvwwlfdv1 Hq dperv
fdvrv/ odv lqfjqlwdv txh lpsolfdq odv uhdfflrqhv h{whulruhv sdud srghu ghwhuplqdu orv
hvixhu}rv txh dfwdq vreuh xqd vhfflq fxdotxlhud gh od hvwuxfwxud sxhghq kdooduvh
xwlol}dqgr vor odv hfxdflrqhv +416,1
Sru ho frqwudulr/ hq od Iljxud 4147 vh pxhvwudq grv hmhpsorv gh hvwuxfwxudv klshu0
hvwwlfdv1 Hq dperv fdvrv/ odv lqfjqlwdv txh lpsolfdq odv uhdfflrqhv h{whulruhv qr
sxhghq ghwhuplqduvh xwlol}dqgr vor odv hfxdflrqhv +416,/ |d txh vx qphur hv vxshulru
do gh hfxdflrqhv1

41915 Klshuhvwdwlvpr h{whuqr

Hq ho fdvr gh hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv irupdgdv sru xqd qlfd slh}d edvwd ghwhuplqdu
odv uhdfflrqhv h{whulruhv sdud srghu fdofxodu hvixhu}rv hq fxdotxlhu vhfflq gh od slh}d1

Ilj1 4148= Judgr gh klshuhvwdwlvpr h{whuqr hq hvwuxfwxudv gh xqd vrod slh}d

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


4; FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

Ilj1 4149= Judgr gh klshuhvwdwlvpr h{whuqr sdud hvwuxfwxudv gh yduldv slh}dv

Hq frqvhfxhqfld/ sxhgh ghqluvh ho judgr gh lqghwhuplqdflq h{whuqd r judgr gh klshu0


hvwdwlflgdg h{whuqr gh od hvwuxfwxud frpr od glihuhqfld hqwuh ho qphur gh uhdfflrqhv
h{whulruhv lqfjqlwd | ho qphur gh hfxdflrqhv gh od hvwwlfd +vhlv hq ho hvsdflr/ wuhv hq
ho sodqr,1 Hv ghflu=
ke%| @ q  h +419,
grqgh ke%| hv ho judgr gh klshuhvwdwlvpr h{whuqr/ q hv ho qphur gh uhdfflrqhv lqfjqlwd
| h hv ho qphur gh hfxdflrqhv gh od hvwwlfd1
Ho judgr gh klshuhvwdwlvpr h{whuqr gh od hvwuxfwxud gh od Iljxud 4148d hv ke%| @ 3>
| vwd hv/ sru wdqwr/ lvrvwwlfd1 Ho judgr gh klshuhvwdwlvpr h{whuqr gh od hvwuxfwxud gh
od Iljxud 4148e hv ke%| @ 4> | vh glfh txh vwd hv klshuhvwwlfd gh judgr 41
Ho plvpr frqfhswr gh klshuhvwdwlvpr h{whuqr sxhgh dsolfduvh d hvwuxfwxudv irupd0
gdv sru yduldv slh}dv> sru hmhpsor/ ho judgr gh klshuhvwdwlvpr h{whuqr gh od hvwuxfwxud
gh od Iljxud 4149d hv ke%| @ 3> | od hvwuxfwxud hv lvrvwwlfd1 Sru ho frqwudulr/ ho judgr
gh klshuhvwdwlvpr h{whuqr gh od hvwuxfwxud gh od Iljxud 4149e hv ke%| @ 61

41916 Klshuhvwdwlvpr lqwhuqr


Odv hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv irupdgdv sru yduldv slh}dv sxhghq vhu h{whuqdphqwh lvrv0
wwlfdv |/ vlq hpedujr/ vhu hvwwlfdphqwh lqghwhuplqdgdv1 Hv ghflu/ txh d shvdu gh
frqrfhuvh vxv uhdfflrqhv h{whulruhv/ hv lpsrvleoh ghwhuplqdu orv hvixhu}rv hq wrgdv odv
vhfflrqhv1 Sdud srghu uhvroyhuodv kd| txh vxsulplu hqodfhv lqwhuqrv | vxvwlwxluorv sru vxv

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


4191 LQGHWHUPLQDFLQ HVWWLFD1 JUDGR GH KLSHUHVWDWLVPR 4<

Ilj1 414:= Frqfhswr gh klshuhvwdwlvpr lqwhuqr

uhdfflrqhv lqwhuqdv htxlydohqwhv1 Hvwdv lqfjqlwdv dglflrqdohv txh dsduhfhq do olehudu


hqodfhv lqwhuqrv ghwhuplqdq ho judgr gh klshuhvwdwlvpr lqwhuqr1
Dv/ hq od Iljxud 414:d vh pxhvwudq grv hmhpsorv gh hvwuxfwxudv txh/ vl elhq vrq
h{whuqdphqwh lvrvwwlfdv/ vrq/ vlq hpedujr/ lqwhuqdphqwh klshuhvwwlfdv1 Odv grv hv0
wuxfwxudv gh od od Iljxud 414:e vrq h{whuqd h lqwhuqdphqwh klshuhvwwlfdv1
Hv/ sru wdqwr/ qhfhvdulr ghqlu ho judgr gh klshuhvwdwlvpr gh xqd hvwuxfwxud frq
lqghshqghqfld gh vl ho ruljhq gh vwh hv od lqghwhuplqdflq gh odv uhdfflrqhv hq orv
dsr|rv r hq orv hqodfhv lqwhuqrv1

41917 Judgr gh klshuhvwdwlvpr


Gh xqd irupd jhqhudo/ vh ghqh ho judgr gh lqghwhuplqdflq hvwwlfd r judgr gh klsh0
uhvwdwlvpr gh xqd hvwuxfwxud frpr ho qphur pqlpr gh ixhu}dv +r prphqwrv, txh hv
qhfhvdulr frqrfhu sdud ghwhuplqdu frpsohwdphqwh odv oh|hv gh hvixhu}rv1 Ho judgr gh
klshuhvwdwlvpr vh sxhgh fdofxodu frpr od glihuhqfld=

k @ q sh +41:,

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


53 FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

grqgh q hv ho qphur gh uhdfflrqhv +h{whuqdv r lqwhuqdv, txh kd| txh frqrfhu sdud
srghu ghwhuplqdu orv hvixhu}rv dfwxdqwhv hq fxdotxlhu vhfflq gh od hvwuxfwxud/ h hv ho
qphur gh hfxdflrqhv gh od hvwwlfd | s hv ho qphur gh sduwhv hq txh txhgd glylglgd
od hvwuxfwxud do kdfhu orv fruwhv qhfhvdulrv sdud srghu ghwhuplqdu orv hvixhu}rv1 Fdgd
xqd gh odv sduwhv uhvxowdqwhv do glylglu od hvwuxfwxud gheh vhu lvrvwwlfd/ | gheh/ sru
wdqwr/ vdwlvidfhu lqghshqglhqwhphqwh odv hfxdflrqhv gh htxloleulr hvwwlfr1
Xqd yh} fdofxodgr ho ydoru k/ sdud

k@3 kd| ho plvpr qphur gh lqfjqlwdv txh gh hfxdflrqhv/


od hvwuxfwxud hv lvrvwwlfd/
kA3 kd| pv lqfjqlwdv txh hfxdflrqhv/
od hvwuxfwxud hv klshuhvwwlfd gh judgr k>
k?3 kd| phqrv lqfjqlwdv txh hfxdflrqhv/
od hvwuxfwxud hv xq phfdqlvpr gh judgr k=

Orv hmhpsorv txh vljxhq d frqwlqxdflq loxvwudq od irupd gh fdofxodu ho judgr gh


klshuhvwdwlvpr gh odv hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv gh sodqr phglr1
Od hvwuxfwxud gh od Iljxud 414; hv h{whuqdphqwh lvrvwwlfd/ shur lqwhuqdphqwh kl0
shuhvwwlfd/ |d txh hv xqd hvwuxfwxud uhwlfxodgd/ hv ghflu/ gh qxgrv ujlgrv/ irupdgd
sru wuhv foxodv fhuudgdv1 Xqd foxod fhuudgd hv vlhpsuh klshuhvwwlfd/ |d txh hq hood

Ilj1 414;= Ghwhuplqdflq gho judgr gh klshuhvwdwlvpr

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


4191 LQGHWHUPLQDFLQ HVWWLFD1 JUDGR GH KLSHUHVWDWLVPR 54

qr vh sxhghq ghwhuplqdu odv oh|hv gh hvixhu}rv vl qr vh frqrfhq vwrv do phqrv hq xqd


gh odv vhfflrqhv gh od foxod1 Sdud hoor hv qhfhvdulr fruwdu od foxod/ hv ghflu/ olehudu
xq hqodfh ujlgr hq xqd vhfflq fxdotxlhud1 Frq hvwr vh lqwurgxfhq/ qdwxudophqwh/ wuhv
lqfjqlwdv/ orv wuhv hvixhu}rv ghvfrqrflgrv hq ho hqodfh olehudgr1
Dv/ hq od Iljxud 414;d vh kd frqyhuwlgr od hvwuxfwxud hq lvrvwwlfd d edvh gh fruwdu
odv wuhv foxodv hq vx sduwh vxshulru1 Sxhgh dkrud dsolfduvh od iupxod gh od hfxdflq
+41:,/ frq q @ 45 +6 lqfjqlwdv h{whulruhv pv 6  6 lqfjqlwdv lqwhulruhv,/ s @ 4 +od
hvwuxfwxud lvrvwwlfd frqvwd gh xqd vrod sduwh, | h @ 6 +do vhu xq vlvwhpd sodqr,1 Ho
judgr gh klshuhvwdwlvpr gh od hvwuxfwxud hv/ sru wdqwr/ <1
Hq od jxud 414;e vh kd dgrswdgr xq surfhglplhqwr dowhuqdwlyr= vh kdq lqwurgx0
flgr fxdwur fruwhv/ txh lqwurgxfhq 6  7 lqfjqlwdv lqwhuqdv/ shur txh glylghq d od
hvwuxfwxud hq s @ 5 sduwhv1 Do dsolfdu dkrud od hfxdflq +41:,/ frq q @ 48 +6 lqfjqlwdv
h{whulruhv pv 6  7 lqfjqlwdv lqwhulruhv, | s @ 5 +od hvwuxfwxud lvrvwwlfd frqvwd dkrud
gh grv sduwhv,/ ho judgr gh klshuhvwdwlvpr gh od hvwuxfwxud uhvxowd vhu <1 Revuyhvh txh
ho judgr gh klshuhvwdwlflgdg hv/ qdwxudophqwh/ lqghshqglhqwh gh sru gqgh | fpr vh
gdq orv fruwhv sdud frqyhuwlu od hvwuxfwxud hq lvrvwwlfd1
Od hvwuxfwxud gh od Iljxud 414< hv h{whuqdphqwh lvrvwwlfd/ shur lqwhuqdphqwh klsh0
uhvwwlfd/ |d txh suhvhqwd xqd foxod fhuudgd1 Sdud deulu hvwd foxod edvwd fruwdu
ho wludqwh lqihulru/ hv ghflu/ olehudu ho hqodfh lqwhuqr txh ho fdeoh uhsuhvhqwd1 Do kdfhu
hvwr/ vh lqwurgxfh xqd vrod lqfjqlwd lqwhuqd/ ho d{lo gh wudfflq hq ho fdeoh1 Ho judgr
gh klshuhvwdwlvpr gh od hvwuxfwxud hv reyldphqwh 4/ |d txh edvwd frqrfhu xqd lqfj0
qlwd lqwhuqd sdud frqyhuwluod hq lvrvwwlfd1 Lgqwlfr uhvxowdgr vh rewlhqh dsolfdqgr od
hfxdflq +41:,1
Od hvwuxfwxud gh od Iljxud 4153 sxhgh frqyhuwluvh hq lvrvwwlfd olehudqgr ho wludqwh |
fruwdqgr odv grv duwlfxodflrqhv txh hqod}dq ho dufr vxshulru1 Qwhvh txh gh hvwd irupd
vh glylgh od hvwuxfwxud hq wuhv sduwhv lvrvwwlfdv1 Sxhgh dkrud dsolfduvh od iupxod gh

Ilj1 414<= Ghwhuplqdflq gho judgr gh klshuhvwdwlvpr

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


55 FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

Ilj1 4153= Ghwhuplqdflq gho judgr gh klshuhvwdwlvpr

od hfxdflq +41:,/ frq q @ 44 +5  6 lqfjqlwdv h{whulruhv pv 5  5 . 4 lqfjqlwdv


lqwhulruhv,/ s @ 6 +od hvwuxfwxud txhgd glylglgd hq wuhv sduwhv lvrvwwlfdv, | h @ 6 +do
vhu xq vlvwhpd sodqr,1 Ho judgr gh klshuhvwdwlvpr gh od hvwuxfwxud hv/ sru wdqwr/ 51
Sru owlpr/ hq od Iljxud 4154 vh ghwhuplqd ho judgr gh klshuhvwdwlvpr gh od hvwuxf0
wxud txh vh pxhvwud/ olehudqgr hqodfhv lqwhuqrv gh grv irupdv dowhuqdwlydv1 Hq ho sulphu
fdvr/ q @ 43 | s @ 5/ plhqwudv txh hq ho vhjxqgr/ q @ : | s @ 41 Hq dperv fdvrv ho uh0
fxhqwr gh lqfjqlwdv hvwwlfdphqwh lqghwhuplqdgdv uhsruwd xq judgr gh klshuhvwdwlvpr
ljxdo d 71

Ilj1 4154= Ghwhuplqdflq gho judgr gh klshuhvwdwlvpr

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


41:1 LQGHWHUPLQDFLQ FLQHPWLFD1 JUDGR GH WUDVODFLRQDOLGDG 56

Hq orv hmhpsorv dqwhulruhv sxhgh revhuyduvh txh/ hq hvwuxfwxudv gh sodqr phglr=

41 vxsulplu xq dsr|r r hqodfh vlpsoh +dsr|r pylo/ wludqwh, htxlydoh d lqwurgxflu


xqd qlfd lqfjqlwd/

51 vxsulplu xq dsr|r r hqodfh greoh +duwlfxodflq h{whuqd r lqwhuqd, htxlydoh d lq0


wurgxflu grv lqfjqlwdv/

61 vxsulplu xq dsr|r r hqodfh wulsoh +hpsrwudplhqwr/ fruwdu xqd yljd, htxlydoh d


lqwurgxflu wuhv lqfjqlwdv1

41: Lqghwhuplqdflq flqhpwlfd1 Judgr gh wudvodflrqdolgdg

41:14 Frqfhswr gh lqghwhuplqdflq flqhpwlfd


Gh xqd irupd jhqhudo/ vh ghqh ho judgr gh lqghwhuplqdflq flqhpwlfd gh xqd hvwuxf0
wxud frpr ho qphur pqlpr gh prylplhqwrv +ghvsod}dplhqwrv r jlurv, txh hv qhfhvdulr
frqrfhu sdud ghwhuplqdu frpsohwdphqwh vx hvwdgr ghirupdflrqdo1 Od ghirupdflq txh
vxiuh od hvwuxfwxud gheh uhvshwdu odv frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg1 Vxsrqlhqgr txh
orv prylplhqwrv hq odv slh}dv lqglylgxdohv vrq frqwlqxrv/ ho judgr gh lqghwhuplqdflq
flqhpwlfd n vh sxhgh fdofxodu frpr od glihuhqfld=

n @ jo  qq  fd +41;,

grqgh jo hv ho qphur gh judgrv gh olehuwdg txh vh ghehq frqvlghudu sru qxgr/ qq hv ho


qphur gh qxgrv gh od hvwuxfwxud | fd hv ho qphur gh judgrv gh olehuwdg suhvfulwrv sru
odv frqglflrqhv gh dsr|r1 Ho qphur gh judgrv gh olehuwdg sru qxgr ylhqh ghwhuplqdgr
sru ho wlsr gh hvwuxfwxud gho txh vh wudwh | sru odv frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg hqwuh
eduudv frqfxuuhqwhv1 Hq hvwuxfwxudv duwlfxodgdv hvsdfldohv/ ho qphur gh judgrv gh
olehuwdg hv 6 +wuhv wudvodflrqhv,/ |d txh orv jlurv uhodwlyrv hqwuh eduudv frqfxuuhqwhv vrq
oleuhv> hq hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv hvsdfldohv/ ho qphur gh judgrv gh olehuwdg sru qxgr
hv 9 +wuhv wudvodflrqhv | wuhv jlurv,/ |d txh orv jlurv uhodwlyrv hqwuh eduudv frqfxuuhqwhv
hvwq lpshglgrv1 Hq hvwuxfwxudv duwlfxodgdv sodqdv/ jo @ 5/ |d txh ho prylplhqwr ixhud
gho sodqr gh od hvwuxfwxud hv qxor1 Hq hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv gh sodqr phglr/ jo @ 6/
grv wudvodflrqhv hq ho sodqr gh od hvwuxfwxud | xq jlur shushqglfxodu d vwh1 Sru vx
sduwh/ hq orv hpsduuloodgrv sodqrv/ jo @ 6/ grv jlurv hq ho sodqr gh od hvwuxfwxud | xqd
wudvodflq shushqglfxodu d vwh1
Dv/ hq od hvwuxfwxud duwlfxodgd sodqd gh od Iljxud 4155d/ ho judgr gh lqghwhuplqdflq
flqhpwlfd hv n @ 5  8  7 @ 9/ | od ghirupdflq gh od hvwuxfwxud +dodujdplhqwrv gh odv

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


57 FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

Ilj1 4155= Judgr gh lqghwhuplqdflq flqhpwlfd= +d, hvwuxfwxud duwlfxodgd/


+e, hvwuxfwxud uhwlfxodgd

eduudv, txhgd ghwhuplqdgd/ sru hmhpsor/ sru orv prylplhqwrv krul}rqwdohv | yhuwlfdohv
gh orv qxgrv E/ F | G1 Orv jlurv gh odv eduudv vh sxhghq ghwhuplqdu d srvwhulrul/
hq ixqflq gh orv ghvsod}dplhqwrv gh orv qxgrv1 Hq od hvwuxfwxud uhwlfxodgd sodqd gh
od Iljxud 4155e/ ho judgr gh lqghwhuplqdflq flqhpwlfd hv n @ 6  7  7 @ ;/ | od
ghirupdflq gh od hvwuxfwxud txhgd ghwhuplqdgd/ sru hmhpsor/ sru orv prylplhqwrv
krul}rqwdohv | yhuwlfdohv gh E | F +5  5, | orv jlurv gh orv qxgrv +7,1

41:15 Judgr gh wudvodflrqdolgdg


Frpr |d vh kd h{solfdgr/ odv slh}dv txh irupdq odv hvwuxfwxudv gh eduudv wudedmdq/ hq
ho fdvr jhqhudo/ d h{lq frpsxhvwd | d wruvlq1 Sru wdqwr/ odv uhedqdgdv glihuhqfldohv
gh odv slh}dv hvwq vrphwlgdv d od dfflq frpelqdgd gh hvixhu}rv d{lohv | fruwdqwhv/
| prphqwrv hfwruhv | wruvruhv1 Gh dfxhugr d or hvwxgldgr hq ho Oleur 4 gh hvwd
reud/ fdgd xqr gh orv glvwlqwrv hvixhu}rv surgxfh xqd flhuwd irupd gh ghirupdflq gh
od uhedqdgd1 Dv/ ho hvixhu}r d{lo surgxfh xq dodujdplhqwr xqliruph gh odv eudv/ ho
prphqwr hfwru surgxfh xq jlur glihuhqfldo hqwuh odv vhfflrqhv h{wuhpdv/ ho hvixhu}r
fruwdqwh surgxfh xqd glvwruvlq phgld | dodehr glihuhqfldo | ho prphqwr wruvru surgxfh
xq jlur gh wruvlq1 Xqd yh} fdofxodgdv odv oh|hv gh hvixhu}rv vreuh xqd hvwuxfwxud/ hv
srvleoh fxdqwlfdu ho ydoru gh hvwrv hihfwrv vreuh odv glihuhqwhv uhedqdgdv gh xqd slh}d
| fdofxodu orv prylplhqwrv +uhodwlyrv, txh vh surgxfhq hqwuh xqrv sxqwrv | rwurv gh od
slh}d1
Hq uljru/ wrgrv hvwrv hihfwrv ghehq vhu frqvlghudgrv do ghwhuplqdu od jhrphwud
ghirupdgd gh od hvwuxfwxud |/ dghpv/ hv srvleoh kdfhuor1 Vlq hpedujr/ vh revhuyd

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


41:1 LQGHWHUPLQDFLQ FLQHPWLFD1 JUDGR GH WUDVODFLRQDOLGDG 58

hq od sufwlfd txh od lpsruwdqfld uhodwlyd gh orv glihuhqwhv hihfwrv hv px| glvwlqwd


vhjq od irupd gh wudedmdu gh odv glihuhqwhv slh}dv1 H{lvwhq/ sru hmhpsor/ slh}dv txh
wudedmdq ixqgdphqwdophqwh d hvixhu}r d{lo> wdo hv ho fdvr/ gh orv fdeohv +txh fduhfhq
sufwlfdphqwh gh uljlgh} d h{lq | wruvlq |/ dghpv/ vor sxhghq wudedmdu d wudfflq,
r gh odv eduudv duwlfxodgdv hq vxv grv h{wuhprv +txh wudedmdq ixqgdphqwdophqwh d d{lo
gh wudfflq r frpsuhvlq,1 Hv kdelwxdo uhgxflu ho dqolvlv gh prylplhqwrv hq hvwdv
slh}dv do fofxor gh vxv dodujdplhqwrv r dfruwdplhqwrv1
Hq odv hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv vh revhuyd txh/ vdoyr hq fdvrv sduwlfxoduhv/ odv gh0
irupdflrqhv | prylplhqwrv ghelgrv d od dfflq gh orv hvixhu}rv d{lohv | fruwdqwhv hv
pxfkr phqrv lpsruwdqwh/ hq wuplqrv uhodwlyrv/ txh od ghelgd d orv prphqwrv hfwruhv
| wruvruhv1 Hvwr kdfh txh/ hq jhqhudo/ fxdqgr vh derugd ho dqolvlv gh prylplhqwrv
gh xqd hvwuxfwxud uhwlfxodgd vhd kdelwxdo ghvsuhfldu orv hihfwrv gh ghirupdflq gh orv
sulphurv iuhqwh d orv gh orv owlprv1 Dv sxhv/ hq odv hvwuxfwxudv gh sodqr phglr vh
frqvlghud vrodphqwh od ghirupdflq sru h{lq | hq hpsduuloodgrv sodqrv | hvwuxfwxudv
uhwlfxodgdv hvsdfldohv od ghirupdflq sru h{lq | wruvlq1 Phuhfh xqd phqflq hvshfldo
ho fdvr gh orv dufrv/ |d txh/ gdgr txh d phqxgr vh glvhdq sdud txh vhdq od hvwuxf0
wxud dqwlixqlfxodu gh odv fdujdv shupdqhqwhv/ wudedmdq ixqgdphqwdophqwh d hvixhu}r
d{lo/ | od ghirupdflq ghelgd d vwh qr sxhgh vhu ghvsuhfldgd hq ho frpsruwdplhqwr
ghirupdflrqdo gh od hvwuxfwxud1
Ho khfkr gh ghvsuhfldu od ghirupdflq ghelgd d orv hvixhu}rv d{lohv | fruwdqwhv shu0
plwh xqd qrwdeoh vlpsolfdflq gho dqolvlv ghirupdflrqdo gh odv hvwuxfwxudv gh eduudv
uhfwdv | qxgrv ujlgrv/ |d txh hqwrqfhv +edmr od klswhvlv gh shtxhrv jlurv, odv eduudv
pdqwlhqhq vx orqjlwxg lqlfldo | vxv qjxorv uhodwlyrv1 Hvwh khfkr lqwurgxfh frqglflr0
qhv gh frpsdwlelolgdg dglflrqdohv hqwuh orv prylplhqwrv gh orv qxgrv h{wuhprv gh odv
eduudv txh uhgxfhq ho judgr gh lqghwhuplqdflq flqhpwlfd gho sureohpd1 Sru fdgd
eduud vh lqwurgxfh xqd frqglflq gh frpsdwlelolgdg dglflrqdo/ frq or fxdo ho judgr gh
lqghwhuplqdflq flqhpwlfd vh sxhgh h{suhvdu frpr=
n @ jo  qq  fd  ql +41<,
grqgh jo> qq | fd wlhqhq ho plvpr vljqlfdgr txh hq od hfxdflq +41;, | ql hv ho qphur
gh eduudv frqvlghudgdv frpr lqghirupdeohv d d{lo | fruwdqwh1
Dv/ sru hmhpsor/ hq od hvwuxfwxud gh od Iljxud 4156d/ vl vh vxsrqh txh odv eduudv DE
| FG vrq lqh{whqvleohv/ orv prylplhqwrv yhuwlfdohv gh orv qxgrv E | F ghehq vhu qxorv>
vl od eduud EF hv wdpelq lqh{whqvleoh/ orv prylplhqwrv krul}rqwdohv gh orv qxgrv E |
F ghehq vhu ljxdohv1 Vh revhuyd txh od eduud DE vxiuh xqd urwdflq frq fhqwur hq ho
sxqwr D> od eduud FG vxiuh xqd urwdflq frq fhqwur hq ho sxqwr G | od eduud EF vxiuh
xqd wudvodflq krul}rqwdo | qr jlud1 Orv sxqwrv D | G vrq orv fhqwurv lqvwdqwqhrv
gh urwdflq +FLUv, gh odv eduudv DE | FG> uhvshfwlydphqwh1 Qwhvh wdpelq txh

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


59 FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

Ilj1 4156= +d, Hvwuxfwxud wudvodflrqdo/ +e, hvwuxfwxud lqwudvodflrqdo

orv qxgrv E | F vrq ujlgrv | vh pdqwlhqhq uhfwrv hq od ghirupdflq1 Ho judgr gh


lqghwhuplqdflq flqhpwlfd vh uhgxfh d n @ 6  7  7  6 @ 8/ | od ghirupdflq gh
od hvwuxfwxud txhgd ghwhuplqdgd/ sru hmhpsor/ sru od wudvodflq krul}rqwdo gh od eduud
EF +4, | orv jlurv gh orv qxgrv +7,1 Ho ydoru gho prylplhqwr krul}rqwdo gh orv qxgrv
E | F vh sxhgh uhodflrqdu frq odv urwdflrqhv ! | !( gh odv eduudv DE | FG>
uhvshfwlydphqwh/ phgldqwh odv ljxdogdghv=

x @ !  k @ !(  k2 +4143,

Hq od Iljxud 4156e vh pxhvwud od ghirupdgd gh xqd hvwuxfwxud vlplodu1 Hq hvwh fdvr/


od vlphwud gh od jhrphwud | gh od fdujd/ uhvshfwr d xq hmh yhuwlfdo fhqwudo/ xqlgd d od
frqglflq gh lqh{whqvlelolgdg gh odv eduudv/ reoljd d orv qxgrv E | F d shupdqhfhu hq
vxv srvlflrqhv lqlfldohv1 Dv/ od ghirupdflq gh od hvwuxfwxud txhgd ghwhuplqdgd sru
orv jlurv gh orv qxgrv +7, txh/ dghpv/ ghehq vhu vlpwulfrv grv d grv1
Dqorjdphqwh/ hq od hvwuxfwxud gh od Iljxud 4157/ vl vh vxsrqh txh odv eduudv DE
| FG vrq lqh{whqvleohv/ orv prylplhqwrv gh orv qxgrv E | F ghehq surgxfluvh vreuh
odv uhfwdv shushqglfxoduhv d odv eduudv DE | FG> uhvshfwlydphqwh> vl od eduud EF
hv wdpelq lqh{whqvleoh/ orv prylplhqwrv gh orv qxgrv E | F ghehq vhu wdohv txh vx
orqjlwxg vh pdqwhqjd lqyduldeoh1 Sru wdqwr/ od eduud DE vxiuh xqd urwdflq frq fhqwur
hq ho sxqwr D> od eduud FG vxiuh xqd urwdflq frq fhqwur hq ho sxqwr G | od eduud
EF vxiuh xqd urwdflq frq fhqwur hq ho sxqwr R1 Orv sxqwrv D> G | R vrq orv fhqwurv
lqvwdqwqhrv gh urwdflq +FLUv, gh odv eduudv DE> FG | EF> uhvshfwlydphqwh1 Qwhvh
wdpelq txh orv qxgrv E | F vrq ujlgrv/ | txh pdqwlhqhq vx qjxor frqvwdqwh hq od

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


41:1 LQGHWHUPLQDFLQ FLQHPWLFD1 JUDGR GH WUDVODFLRQDOLGDG 5:

Ilj1 4157= Fhqwurv lqvwdqwqhrv gh urwdflq hq xqd hvwuxfwxud wudvodflrqdo

ghirupdflq1 Ho judgr gh lqghwhuplqdflq flqhpwlfd hv n @ 6  7  7  6 @ 8/ | od


ghirupdflq gh od hvwuxfwxud txhgd ghwhuplqdgd/ sru hmhpsor/ sru ho jlur gh od eduud
EF +4, | orv jlurv gh orv qxgrv +7,1 Ho ydoru gh orv prylplhqwrv odwhudohv gh orv qxgrv
E | F>  |  2 / uhvshfwlydphqwh/ vh sxhgh uhodflrqdu frq odv urwdflrqhv ! > ! | !(
gh odv eduudv DE> EF | FG> uhvshfwlydphqwh/ phgldqwh odv ljxdogdghv=

 @ !  o @ !  o +4144d,


2 @ !(  o2 @ !  oe +4144e,

Txhgd sdwhqwh hq orv hmhpsorv dqwhulruhv txh/ vl vh ghvsuhfld od ghirupdflq ghelgd


d orv hvixhu}rv d{lohv | fruwdqwhv/ od ghirupdflq gh xqd eduud fxdotxlhud vh sxhgh
ghvfrpsrqhu hq od vxpd gh=

 xq prylplhqwr gh volgr ujlgr/ gh wudvodflq sxud r urwdflq douhghgru gh vx


fhqwur lqvwdqwqhr gh urwdflq/ |

 od ghirupdflq gh h{lq ghelgd d orv hvixhu}rv hfwruhv txh vrsruwd od eduud1

Ho prylplhqwr gh volgr ujlgr vh wudgxfh hq xq prylplhqwr gh orv qxgrv h{wuhprv


gh od eduud uhvshfwr d vxv srvlflrqhv lqlfldohv1 Orv prylplhqwrv gh volgr ujlgr gh
odv glvwlqwdv eduudv txh frqfxuuhq hq xq qxgr qr vrq lqghshqglhqwhv hqwuh v/ vlqr txh
vor sxhghq surgxfluvh gh irupd txh vh vdwlvidjdq odv frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg
gh ghvsod}dplhqwrv hq orv qxgrv1 Sru vx sduwh/ od ghirupdflq sru h{lq pdqwlhqh
lqdowhudgd od orqjlwxg gh od gluhfwul}/ hvwr hv/ od srvlflq gh orv qxgrv h{wuhprv/ shur

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


5; FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

prglfd orv jlurv gh vwrv/ gh irupd txh vh fxpsod od frqglflq gh frpsdwlelolgdg gh


jlurv hq orv h{wuhprv gh odv eduudv frqfxuuhqwhv hq xq qxgr ujlgr1
Hq uhodflq d hvwr/ hv qhfhvdulr glvwlqjxlu hqwuh orv jlurv gh volgr ujlgr txh vxiuhq
odv eduudv | orv jlurv gh vxv qxgrv h{wuhprv1 Dv/ sru hmhpsor/ ho jlur gh od eduud DE
hq od hvwuxfwxud gh od Iljxud 4156d/ ! / hv glvwlqwr gh orv jlurv gh orv qxgrv D | E>
! | ! = Od glihuhqfld hqwuh xqr | rwurv vh gheh/ suhflvdphqwh/ d od ghirupdflq sru
h{lq gh od eduud DE=
Hq hvwdv frqglflrqhv/ ho judgr gh lqghwhuplqdflq flqhpwlfd ylhqh gdgr od h{suh0
vlq=
n @ jw . qj +4145,
grqgh jw hv ho qphur gh prylplhqwrv lqghshqglhqwhv gh volgr ujlgr gh odv eduudv
+wudvodflrqhv r jlurv douhghgru gh vxv FLUv, | qj hv ho qphur gh jlurv gh qxgr ghvfr0
qrflgrv1
Do qphur jw vh oh ghqrplqd judgr gh wudvodflrqdolgdg gh od hvwuxfwxud1 Vl=

 jw @ 3> od hvwuxfwxud vh oodpd lqwudvodflrqdo |/ hq hood/ orv qxgrv vrq mrv/ hvwr
hv/ vxv ghvsod}dplhqwrv vrq qxorv | vor sxhghq jludu1 Odv qlfdv lqfjqlwdv
flqhpwlfdv gho sureohpd vrq orv jlurv gh orv qxgrv +qj,1

 jw A 3> od hvwuxfwxud vh oodpd wudvodflrqdo |/ hq hood/ orv qxgrv sxhghq ghvsod}duvh


+uhvshwdqgr odv frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg, | jludu1 Odv lqfjqlwdv flqhpwlfdv
gho sureohpd vrq orv jlurv gh orv qxgrv +qj, | orv prylplhqwrv lqghshqglhqwhv gh
volgr ujlgr gh odv eduudv +jw,=

Od hvwuxfwxud gh od Iljxud 4156e hv lqwudvodflrqdo/ plhqwudv txh odv hvwuxfwxudv gh


odv Iljxudv 4156d | 4157 vrq dpedv wudvodflrqdohv gh judgr jw @ 4=
Xqd irupd vhqflood gh fdofxodu ho judgr gh wudvodflrqdolgdg gh xqd hvwuxfwxud uh0
wlfxodgd frqvlvwh hq suhvflqglu gh od ghirupdflq sru h{lq | frqvlghudu qlfdphqwh
orv prylplhqwrv gh volgr ujlgr gh odv eduudv1 Sdud hoor/ edvwd frq frqyhuwlu wrgrv
orv hqodfhv ujlgrv +dsr|rv gh hpsrwudplhqwr | qxgrv ujlgrv, hq duwlfxodgrv1 Vh wlhqh
hqwrqfhv xqd hvwuxfwxud duwlfxodgd txh vhu hq/ jhqhudo/ xq phfdqlvpr1 Hv iflo frp0
suredu txh ho judgr gh wudvodflrqdolgdg gh od hvwuxfwxud uhwlfxodgd ruljlqdo frlqflgh frq
ho qphur gh phfdqlvprv gh od hvwuxfwxud duwlfxodgd uhvxowdqwh1 Hq od Iljxud 4158 vh
pxhvwud hvwh surfhglplhqwr sdud odv grv hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv gh od Iljxud 41561 Vh
yhulfd txh od hvwuxfwxud duwlfxodgd gh od Iljxud 4158d hv xq phfdqlvpr gh judgr 4/
plhqwudv txh od gh od Iljxud 4158e hv hvwdeoh sdud fdujdv vlpwulfdv1 Hq od Iljxud 4158d
vh yhulfdq/ gh irupd hylghqwh/ odv uhodflrqhv +4143,1
Vh ghgxfh gh hvwh surfhglplhqwr txh odv hvwuxfwxudv wudvodflrqdohv ghehq vx hvwdel0
olgdg d od uljlgh} gh vxv qxgrv1 Vh ghgxfh wdpelq txh odv hvwuxfwxudv lqwudvodflrqdohv

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


41;1 HTXLOLEULR \ FRPSDWLELOLGDG HQ HVWUXFWXUDV VLPWULFDV 5<

Ilj1 4158= Hvwuxfwxudv duwlfxodgdv= +d, phfdqlvpr gh judgr 4/ +e, hvwdeoh

frq fdujdv dsolfdgdv hq orv qxgrv wudedmdq h{foxvlydphqwh d hvixhu}r d{lo/ |d txh glfkd
vroxflq/ txh vdwlvidfh odv frqglflrqhv gh htxloleulr | frpsdwlelolgdg/ h{lvwh | hv qlfd1

41; Htxloleulr | frpsdwlelolgdg hq hvwuxfwxudv vlpwulfdv

Vh glfh txh xqd hvwuxfwxud sodqd +r hvsdfldo, hv vlpwulfd uhvshfwr d xq hmh +r d xq sodqr,
fxdqgr suhvhqwd/ uhvshfwr d vwh/ vlphwud gh irupd | gh fdudfwhuvwlfdv phfqlfdv
+uljlgh} d h{lq/ d{lo/ fruwdqwh | wruvlq,1 Hq od Iljxud 4159 vh pxhvwudq dojxqdv
hvwuxfwxudv vlpwulfdv +Iljxudv 4159d 0 4159g, | rwudv txh qr or vrq +Iljxudv 4159h 0
4159i,1 Vh hvwxglduq/ hq hvwd Vhfflq/ hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv sodqdv vlpwulfdv uhvshfwr
d xq hmh/ shur orv ud}rqdplhqwrv h{sxhvwrv | odv frqfoxvlrqhv h{wudgdv vrq h{whqvleohv
d rwudv vlwxdflrqhv1
Vreuh xqd hvwuxfwxud vlpwulfd sxhghq dfwxdu fdvrv gh fdujd txh/ d vx yh}/ vhdq
vlpwulfrv uhvshfwr gho hmh gh vlphwud gh od hvwuxfwxud +Iljxud 415:d, r dqwlvlpwulfrv
uhvshfwr d vwh +Iljxud 415:e,1 Hq dperv fdvrv/ odv frqglflrqhv gh htxloleulr | frpsd0
wlelolgdg txh gheh vdwlvidfhu od vroxflq gho sureohpd hvwuxfwxudo wlhqhq txh uhvshwdu
odv frqglflrqhv gh vlphwud +r dqwlvlphwud, gho sureohpd1 Yhuhprv hq hvwd Vhfflq txh
hvwr uhgxfh/ jurvvr prgr/ d od plwdg ho judgr gh lqghwhuplqdflq hvwwlfd | flqhpwlfd
gho sureohpd/ khfkr px| idyrudeoh gh fdud d vx uhvroxflq1 Reyldphqwh/ xqd hvwuxfwx0
ud sxhgh vhu vlpwulfd uhvshfwr d ydulrv hmhv +r sodqrv,/ hq fx|r fdvr od uhgxfflq gho
judgr gh lqghwhuplqdflq ghelgr d odv frqglflrqhv gh vlphwud hv pd|ru +Iljxud 4159f,1
Wdpelq sxhgh rfxuulu txh odv plwdghv gh xqd hvwuxfwxud vlpwulfd suhvhqwhq/ d vx yh}/
vlphwud uhvshfwr d rwurv hmhv +Iljxud 4159g,/ | hqwrqfhv odv frqglflrqhv gh vlphwud
sxhghq frqvlghuduvh gh irupd vxfhvlyd1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


63 FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

Ilj1 4159= +d,0+g, Hvwuxfwxudv vlpwulfdv/ +h,0+i, hvwuxfwxudv qr vlpwulfdv

Hq xqd hvwuxfwxud vlpwulfd hv vlhpsuh srvleoh ghvfrpsrqhu xq fdvr gh fdujd jhqh0


udo hq vxpd gh grv hvwdgrv gh fdujd/ xqr vlpwulfr | rwur dqwlvlpwulfr/ wdo | frpr vh
pxhvwud hq od Iljxud 415;1 Dsolfdqgr ho sulqflslr gh vxshusrvlflq/ od vroxflq gho sur0
eohpd ruljlqdo sxhgh rewhqhuvh uhvroylhqgr/ sulphur/ orv sureohpdv sdufldohv |/ ghvsxv/
vxshusrqlhqgr +hv ghflu/ vxpdqgr dghfxdgdphqwh, orv hvixhu}rv | orv prylplhqwrv fr0
uuhvsrqglhqwhv d glfkrv sureohpdv sdufldohv1 Hvwh surfhglplhqwr shuplwh dsuryhfkdu od
lqirupdflq dglflrqdo txh sursruflrqdq odv frqglflrqhv gh vlphwud | dqwlvlphwud1
Frqvlghuhprv hq or txh vljxh/ vhsdudgdphqwh/ orv fdvrv gh fdujd vlpwulfd | fdujd
dqwlvlpwulfd1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


41;1 HTXLOLEULR \ FRPSDWLELOLGDG HQ HVWUXFWXUDV VLPWULFDV 64

Ilj1 415:= Hvwuxfwxud vlpwulfd edmr fdujd= +d, vlpwulfd/ +e, dqwlvlpwulfd

Ilj1 415;= Ghvfrpsrvlflq gh xq fdvr jhqhudo gh fdujd hq xqr vlpwulfr | rwur


dqwlvlpwulfr

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


65 FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

Ilj1 415<= Vlpsolfdflq gh xqd hvwuxfwxud vlpwulfd edmr fdujd vlpwulfd

41;14 Fdujd vlpwulfd

Frqvlghuhprv od hvwuxfwxud gh od Iljxud 415< vrphwlgd d fdujd vlpwulfd uhvshfwr do hmh


yhuwlfdo1 Wdqwr odv uhdfflrqhv frpr odv oh|hv gh hvixhu}rv ghehq vhu vlpwulfdv uhvshfwr
do hmh gh vlphwud> hvwr uhgxfh/ reyldphqwh/ ho judgr gh klshuhvwdwlvpr gho sureohpd1
Dvlplvpr/ orv prylplhqwrv gh orv qxgrv | od ghirupdgd gh od hvwuxfwxud ghehq vhu
vlpwulfrv> hvwr uhgxfh ho judgr gh lqghwhuplqdflq flqhpwlfd1
Frqvlghuhprv sulphur ho htxloleulr gh od uhedqdgd fhqwudo/ hq ho sxqwr R> wdo frpr
vh pxhvwud hq od Iljxud 41631 Od ixhu}d krul}rqwdo K | ho prphqwr P vreuh glfkd

Ilj1 4163= Htxloleulr gh od uhedqdgd fhqwudo gh xqd hvwuxfwxud vlpwulfd frq fdujd
vlpwulfd

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


41;1 HTXLOLEULR \ FRPSDWLELOLGDG HQ HVWUXFWXUDV VLPWULFDV 66

uhedqdgd shupdqhfhq lqghwhuplqdgrv/ shur od ixhu}d yhuwlfdo Y @ I @5> txhgd ghwhu0


plqdgd sru htxloleulr1 Hq ho fdvr gh txh vreuh ho sxqwr R qr dfwh qlqjxqd ixhu}d
dsolfdgd vhjq ho hmh gh vlphwud/ vhu Y @ 3=
Sru rwud sduwh/ odv frqglflrqhv gh vlphwud h{ljhq txh orv prylplhqwrv gh orv qxgrv
D | E vhdq vlpwulfrv gh orv gh orv qxgrv D | E  > sru vx sduwh/ wdqwr ho prylplhqwr
krul}rqwdo frpr ho jlur gho qxgr R vrq qxorv/ txhgdqgr oleuh vx prylplhqwr yhuwlfdo1
Wrgdv hvwdv frqvlghudflrqhv gh vlphwud shuplwhq vlpsolfdu ho sureohpd ruljlqdo/ gh
wdo irupd txh hv srvleoh uhvroyhu od phgld hvwuxfwxud gh od Iljxud 415<e1 Revuyhvh
txh hq hood ho dsr|r ghvol}dqwh frq jlur lpshglgr gho qxgr R hv frpsdwleoh frq odv
frqglflrqhv gh htxloleulr | frpsdwlelolgdg gho qxgr R gh od hvwuxfwxud ruljlqdo1 Ghvgh
ho sxqwr gh ylvwd hvwwlfr/ vh kd uhgxflgr ho judgr gh klshuhvwdwlvpr gh od hvwuxfwxud gh
6 d 5> ghvgh ho sxqwr gh ylvwd flqhpwlfr/ od hvwuxfwxud vljxh vlhqgr 4 yh} wudvodflrqdo/
shur vh kdq uhgxflgr orv jlurv lqfjqlwd gh 6 d 41
Hq od Iljxud 4164 vh yh rwur hmhpsor gh xqd vlpsolfdflq dqorjd sdud xqd hvwuxf0
wxud vlpwulfd edmr fdujd vlpwulfd1 Hq hvwh fdvr/ ho judgr gh klshuhvwdwlvpr vh uhgxfh
gh < hq od hvwuxfwxud ruljlqdo d 8 hq od hvwuxfwxud vlpwulfd> dghpv/ od hvwuxfwxud sdvd
gh vhu xqd yh} wudvodflrqdo d vhu lqwudvodflrqdo | orv jlurv gh qxgr lqfjqlwd sdvdq gh 7
d 51
Phuhfh frqvlghudflq hvshfldo ho fdvr hq txh od hvwuxfwxud whqjd xqr r ydulrv sloduhv
vreuh ho hmh gh vlphwud +yhu Iljxud 4165,1 Hqwrqfhv/ sru vlphwud/ ho slodu fhqwudo
vor wudedmd d hvixhu}r d{lo> ghvsuhfldqgr od ghirupdflq ghelgd d vwh/ ho prylplhqwr
yhuwlfdo gho qxgr F hv qxor1 Vh sxhgh/ sru wdqwr/ uhgxflu ho sureohpd do dqolvlv gh od
hvwuxfwxud gh od ghuhfkd gh od Iljxud 41651 Ho hpsrwudplhqwr gho qxgr F hv frpsdwleoh
frq odv frqglflrqhv gh htxloleulr | frpsdwlelolgdg gh od hvwuxfwxud ruljlqdo1 Ho d{lo hq
od eduud FG hv ljxdo d grv yhfhv od uhdfflq yhuwlfdo hq F hq od hvwuxfwxud gh od ghuhfkd1
Od Iljxud 4166 pxhvwud rwurv hmhpsorv gh vlpsolfdflq gh hvwuxfwxudv frq fdujd
vlpwulfd | sloduhv r dsr|rv vreuh ho hmh gh vlphwud1

Ilj1 4164= Vlpsolfdflq gh xqd hvwuxfwxud vlpwulfd edmr fdujd vlpwulfd

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


67 FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

Ilj1 4165= Vlpsolfdflq gh xqd hvwuxfwxud vlpwulfd frq slodu lqwhuphglr edmr fdujd
vlpwulfd

Ilj1 4166= Vlpsolfdflq gh hvwuxfwxudv vlpwulfdv frq qphur sdu gh ydqrv edmr
fdujd vlpwulfd

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


41;1 HTXLOLEULR \ FRPSDWLELOLGDG HQ HVWUXFWXUDV VLPWULFDV 68

Ilj1 4167= Vlpsolfdflq gh xqd hvwuxfwxud vlpwulfd edmr fdujd dqwlvlpwulfd

41;15 Fdujd dqwlvlpwulfd

Frqvlghuhprv dkrud od hvwuxfwxud vlpwulfd gh od Iljxud 4167 vrphwlgd d fdujd dq0


wlvlpwulfd uhvshfwr do hmh yhuwlfdo1 Wdqwr odv uhdfflrqhv frpr odv oh|hv gh hvixhu}rv
ghehq vhu dqwlvlpwulfdv uhvshfwr do hmh gh vlphwud> hvwr uhgxfh/ reyldphqwh/ ho judgr
gh klshuhvwdwlvpr gho sureohpd1 Dvlplvpr/ orv prylplhqwrv gh orv qxgrv | od ghirupd0
gd gh od hvwuxfwxud ghehq vhu dqwlvlpwulfrv> hvwr uhgxfh ho judgr gh lqghwhuplqdflq
flqhpwlfd1
Frqvlghuhprv ho htxloleulr gh od uhedqdgd fhqwudo/ hq ho sxqwr R> wdo frpr vh pxhvwud
hq od Iljxud 41681 Od ixhu}d yhuwlfdo Y vreuh glfkd uhedqdgd shupdqhfh lqghwhuplqdgd/

Ilj1 4168= Htxloleulr gh od uhedqdgd fhqwudo gh xqd hvwuxfwxud vlpwulfd frq fdujd
dqwlvlpwulfd

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


69 FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

shur od ixhu}d krul}rqwdo K @ I @5 | ho prphqwr P @ P@5 txhgdq ghwhuplqdgrv sru


htxloleulr1 Hq ho fdvr gh txh vreuh ho sxqwr R qr dfwh qlqjxqd ixhu}d vhjq ho hmh gh
vlphwud r prphqwr h{whulru dsolfdgrv/ vhu K @ 3 | P @ 3> uhvshfwlydphqwh1
Sru rwud sduwh/ odv frqglflrqhv gh dqwlvlphwud h{ljhq txh orv prylplhqwrv gh orv
qxgrv D | E vhdq ljxdohv d orv gh orv qxgrv D | E  > sru vx sduwh/ ho prylplhqwr yhuwlfdo
gho qxgr R hv qxor/ txhgdqgr oleuhv wdqwr vx prylplhqwr krul}rqwdo frpr ho jlur1
Hvwdv frqvlghudflrqhv gh dqwlvlphwud shuplwhq vlpsolfdu ho sureohpd ruljlqdo/ gh
wdo irupd txh hv srvleoh uhvroyhu od phgld hvwuxfwxud gh od Iljxud 4167e1 Revuyhvh
txh/ hq hood/ ho dsr|r ghvol}dqwh frq jlur oleuh gho qxgr R hv frpsdwleoh frq odv frq0
glflrqhv gh htxloleulr | frpsdwlelolgdg gho qxgr R gh od hvwuxfwxud ruljlqdo1 Ghvgh ho
sxqwr gh ylvwd hvwwlfr/ vh kd uhgxflgr ho judgr gh klshuhvwdwlvpr gh od hvwuxfwxud gh
6 d 4> ghvgh ho sxqwr gh ylvwd flqhpwlfr/ od hvwuxfwxud vljxh vlhqgr 4 yh} wudvodflrqdo/
shur vh kdq uhgxflgr orv jlurv lqfjqlwd gh 6 d 51

Ilj1 4169= Vlpsolfdflq gh hvwuxfwxudv vlpwulfdv edmr fdujd dqwlvlpwulfd

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


41<1 PRYLPLHQWRV \ GHIRUPDFLRQHV LPSXHVWRV 6:

Ilj1 416:= Vlpsolfdflq gh hvwuxfwxudv vlpwulfdv frq qphur gh ydqrv sdu edmr
fdujd dqwlvlpwulfd

Hq od Iljxud 4169 vh pxhvwudq rwurv hmhpsorv gh vlpsolfdflrqhv dqorjdv sdud


hvwuxfwxudv vlpwulfdv edmr fdujd dqwlvlpwulfd1
Frqvlghuhprv dkrud ho fdvr hq txh od hvwuxfwxud whqjd xqr r ydulrv sloduhv vreuh
ho hmh gh vlphwud +yhu Iljxud 416:,1 Hqwrqfhv/ sru dqwlvlphwud/ ho slodu fhqwudo vor
wudedmd d h{lq vlpsoh/ frq hvixhu}r d{lo qxor1 Vh sxhgh/ sru wdqwr/ uhgxflu ho sureohpd
do dqolvlv gh od hvwuxfwxud gh od sduwh lqihulru gh od Iljxud/ grqgh vh kd uhgxflgr d od
plwdg od lqhufld d h{lq gho vrsruwh fhqwudo1 Gh hvwd irupd/ vx ghirupdflq/ edmr od
vrolflwdflq gh h{lq fruuhvsrqglhqwh/ hv frpsdwleoh frq od gh od hvwuxfwxud ruljlqdo1
Ho d{lo qhwr hq ho vrsruwh fhqwudo hv qxor/ |d txh orv d{lohv fruuhvsrqglhqwhv d orv grv
phglrv vrsruwhv vrq gh vljqr frqwudulr/ sru dqwlvlphwud gh od fdujd1

41< Prylplhqwrv | ghirupdflrqhv lpsxhvwrv

Frq iuhfxhqfld/ odv hvwuxfwxudv vh yhq vrphwlgdv d dfflrqhv txh qr frqvlvwhq hq vlvwhpdv
gh ixhu}dv | prphqwrv dsolfdgrv1 Vh sxhghq suhvhqwdu/ sru hmhpsor/ grv wlsrv gh
vlwxdflrqhv gh lqwhuv=

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


6; FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

 prylplhqwrv lpsxhvwrv/ wdohv frpr ghvsod}dplhqwrv | jlurv gh dsr|rv/ |

 ghirupdflrqhv lpsxhvwdv/ txh/ d vx yh}/ sxhghq vhu ghelgdv d=

 fdxvdv h{whuqdv/ wdohv frpr yduldflrqhv wuplfdv dpelhqwdohv/ r


 fdxvdv lqwhuqdv/ wdohv frpr ixhqwhv wuplfdv lqwhuqdv/ yduldflrqhv gh kxph0
gdg | rwurv ihqphqrv ivlfrv r txplfrv/ suhwhqvdgr/ ghihfwrv gh prqwdmh/
hwf1

Ho frpsruwdplhqwr gh odv hvwuxfwxudv iuhqwh d hvwh wlsr gh dfflrqhv ghshqgh ixqgd0


phqwdophqwh gh vl odv hvwuxfwxudv vrq hvwwlfdphqwh ghwhuplqdgdv r lqghwhuplqdgdv1
Hq odv hvwuxfwxudv lvrvwwlfdv odv uhdfflrqhv | oh|hv gh hvixhu}rv sxhghq ghwhuplqduvh
d sduwlu gh odv hfxdflrqhv gh htxloleulr1 Vl qr dfwdq vreuh hoodv vlvwhpdv gh fdujdv
dsolfdgdv/ odv frqglflrqhv gh htxloleulr ghwhuplqdq txh odv uhfflrqhv hq orv dsr|rv
vhdq qxodv1 Hq frqvhfxhqfld/ odv oh|hv gh hvixhu}rv wdpelq vrq qxodv1 Vh ghgxfh gh
hvwr txh odv hvwuxfwxudv lvrvwwlfdv sxhghq ghirupduvh oleuhphqwh edmr od dfflq gh
prylplhqwrv | ghirupdflrqhv lpsxhvwrv +txh vhdq frpsdwleohv frq vxv frqglflrqhv gh
dsr|r lvrvwwlfdv,/ | txh hvwh surfhvr gh ghirupdflq qr surgxfh uhdfflrqhv h{whulruhv
ql hvixhu}rv lqwhulruhv |/ sru or wdqwr/ qr jhqhud whqvlrqhv1

Ilj1 416;= Hvwuxfwxudv lvrvwwlfdv frq prylplhqwrv | ghirupdflrqhv lpsxhvwrv

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


41<1 PRYLPLHQWRV \ GHIRUPDFLRQHV LPSXHVWRV 6<

Dv/ hq od Iljxud 416; vh pxhvwudq grv hmhpsorv gh hvwuxfwxudv lvrvwwlfdv vrphwlgdv


d prylplhqwrv | ghirupdflrqhv lpsxhvwrv1 Hq ho sulphu fdvr/ od yljd eldsr|dgd vxiuh
xq ghvfhqvr gho dsr|r ghuhfkr1 Frpr sxhgh revhuyduvh/ odv duwlfxodflrqhv gh vxv h{wuh0
prv oh shuplwhq xq prylplhqwr gh volgr ujlgr frpsdwleoh frq ho ghvfhqvr lpsxhvwr>
hvwh prylplhqwr qr jhqhud uhdfflrqhv ql hvixhu}rv hq od slh}d1 Hq ho vhjxqgr fdvr
gh od Iljxud 416; xq suwlfr lvrvwwlfr dvlpwulfr vxiuh xq lqfuhphqwr gh whpshudwxud
xqliruph1 Dxqtxh odv orqjlwxghv gh odv slh}dv vh dodujdq sru hihfwr gh od glodwdflq
wuplfd/ od vxvwhqwdflq lvrvwwlfd shuplwh txh od hvwuxfwxud vxiud xqd krprwhfld | xq
jlur gh volgr ujlgr vlq txh vh jhqhuhq uhdfflrqhv ql hvixhu}rv hq od hvwuxfwxud1
Frqvlghuhprv dkrud ho fdvr gh odv hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv1 Hq hoodv/ ho judgr gh
lqghwhuplqdflq hvwwlfd shuplwh txh h{lvwdq vlvwhpdv gh uhdfflrqhv dxwrhtxloleudgdv/
hvwr hv/ txh vdwlvidfhq odv hfxdflrqhv gh htxloleulr/ dxq fxdqgr qr h{lvwdq ixhu}dv ql
prphqwrv h{whuqrv1 Sru rwur odgr/ vx judgr gh lqghwhuplqdflq flqhpwlfd h{ljh txh
od ghirupdflq gh od hvwuxfwxud fxpsod ghwhuplqdgdv frqglflrqhv gh frpsdwlolelgdg hq
orv dsr|rv> hq jhqhudo/ hv qhfhvdulr txh dsduh}fdq uhdfflrqhv | hvixhu}rv sdud txh od
ghirupdflq sru h{lq vdwlvidjd hvwdv frqglflrqhv dglflrqdohv1 Hq frqvhfxhqfld/ orv
prylplhqwrv | ghirupdflrqhv lpsxhvwdv jhqhudq whqvlrqhv hq odv hvwuxfwxudv klshuhv0
wwlfdv/ sxglhqgr oohjdu d fdxvdu vx frodsvr wrwdo r sdufldo1

Ilj1 416<= Hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv frq prylplhqwrv | ghirupdflrqhv lpsxhvwrv

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


73 FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

Dv/ hq od Iljxud 416< vh pxhvwudq grv hmhpsorv gh hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv vrph0


wlgdv d prylplhqwrv | ghirupdflrqhv lpsxhvwrv1 Hq ho sulphu fdvr/ od yljd elhpsrwudgd
vxiuh xq ghvfhqvr gho dsr|r ghuhfkr1 Frpr sxhgh revhuyduvh/ dsduhfhq xqrv prphq0
wrv hq orv h{wuhprv gh od slh}d txh kdfhq srvleoh txh vh fxpsod od frqglflq gh jlur
qxor hq orv hpsrwudplhqwrv> dsduhfhq wdpelq xqdv uhdfflrqhv yhuwlfdohv sdud txh ho
vlvwhpd gh uhdfflrqhv klshuhvwwlfdv vhd dxwrhtxloleudgr1 Od yljd txhgd vrphwlgd d
xqd oh| gh hfwruhv olqhdo | xq hvixhu}r fruwdqwh frqvwdqwh d or odujr gh od slh}d1 Odv
whqvlrqhv qrupdohv | wdqjhqfldohv ghelgdv d hvwrv hvixhu}rv sxhghq suryrfdu od urwxud
gh od slh}d1 Hq ho vhjxqgr fdvr gh od Iljxud 416</ xq suwlfr klshuhvwwlfr dvlpwulfr
vxiuh xq lqfuhphqwr gh whpshudwxud xqliruph1 Hv qhfhvduld od dsdulflq gh odv uhdf0
flrqhv krul}rqwdohv hq orv dsr|rv sdud hylwdu ho prylplhqwr krul}rqwdo gh vwrv> odv
uhdfflrqhv yhuwlfdohv dsduhfhq sru htxloleulr1 Odv wuhv eduudv gh od hvwuxfwxud hvwq vr0
phwlgdv d h{lq vlpsoh/ or fxdo jhqhud hq hoodv odv fruuhvsrqglhqwhv whqvlrqhv qrupdohv
| wdqjhqfldohv1
Orv pwrgrv gh uhvroxflq gh hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv ghehq shuplwlu uhvroyhu
vdwlvidfwruldphqwh orv fdvrv gh prylplhqwrv | ghirupdflrqhv lpsxhvwrv/ gdgr txh hvwh
wlsr gh dfflrqhv hv kdelwxdo hq wrgr wlsr gh hvwuxfwxudv1

4143 Hvwuxfwxudv lvrvwwlfdv h klshuhvwwlfdv1 Pwrgrv gh Dqolvlv

Orv fxuvrv gh Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv | Phfqlfd gh Hvwuxfwxudv frplhq}dq/ lqyd0


uldeohphqwh/ lqvwux|hqgr do doxpqr hq od uhvroxflq gh hvwuxfwxudv lvrvwwlfdv |/ hq
sduwlfxodu/ ghprvwudqgr fpr vh fdofxodq odv uhdfflrqhv h{whulruhv | odv oh|hv gh hvixhu0
}rv1 Vh pxhvwud/ d frqwlqxdflq/ fpr d sduwlu gh orv hvixhu}rv vh sxhghq fdofxodu odv
glvwulexflrqhv gh whqvlrqhv txh dfwdq vreuh odv vhfflrqhv gh odv glihuhqwhv slh}dv gh
od hvwuxfwxud1 Vh pxhvwud/ wdpelq/ fpr orv hvixhu}rv fdxvdq od ghirupdflq gh odv
uhedqdgdv | hvwr gd oxjdu d od ghirupdflq gh odv slh}dv |/ sru hqgh/ d orv prylplhqwrv
gh od hvwuxfwxud1
Hvwh surfhglplhqwr gh uhvroxflq vh pxhvwud hq ho hvtxhpd gh od Iljxud 41731 Vh
revhuyd txh ho surfhvr vhfxhqfldo frqvlvwh hq/ d sduwlu gh od jhrphwud gh od hvwuxfwxud
| gh od ghqlflq gh odv dfflrqhv=

41 fofxor gh uhdfflrqhv/ hvwdeohflhqgr odv frqglflrqhv gh htxloleulr gh od hvwuxfwxud/

51 fofxor gh hvixhu}rv/ d sduwlu gh frqglflrqhv gh htxloleulr gh odv slh}dv/

61 fofxor gh od ghirupdflq gh odv slh}dv/ d sduwlu gh odv hfxdflrqhv frqvwlwxwlydv


+gh frpsruwdplhqwr, gh odv eduudv/ |

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


41431 HVWUXFWXUDV LVRVWWLFDV H KLSHUHVWWLFDV1 PWRGRV GH DQOLVLV 74

Ilj1 4173= Hvtxhpd gh uhvroxflq gh hvwuxfwxudv lvrvwwlfdv

Ilj1 4174= Hvtxhpd gh uhvroxflq gh hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


75 FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

71 fofxor gh prylplhqwrv hq od hvwuxfwxud/ d sduwlu gh frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg


hq dsr|rv | hqodfhv1

Qr hv srvleoh dsolfdu gluhfwdphqwh hvwh surfhvr d od uhvroxflq gh hvwuxfwxudv klshu0


hvwwlfdv/ hq odv txh hv qhfhvdulr frqvlghudu frqmxqwdphqwh odv frqglflrqhv gh htxloleulr
| frpsdwlelolgdg/ gdgr ho judgr gh lqghwhuplqdflq hvwwlfd | flqhpwlfd txh wlhqhq
hvwdv hvwuxfwxudv1 Hq ho hvtxhpd gh od Iljxud 4174 vh pxhvwud fpr od lpsrvlelolgdg gh
uhvroyhu d sulrul od lqghwhuplqdflq hvwwlfd/ r elhq od flqhpwlfd/ surgxfh xq exfoh
fhuudgr hq ho fxdo hv lpsrvleoh surfhghu gh irupd vhfxhqfldo1 Hvwd glfxowdg vh uhvxhoyh
gh grv pdqhudv dowhuqdwlydv/ gdqgr oxjdu do pwrgr gh frpsdwlelolgdg | do pwrgr gh
htxloleulr/ txh vh ghvfulehq d frqwlqxdflq1

414314 Pwrgr gh frpsdwlelolgdg

Ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg vh edvd hq xq sodqwhdplhqwr lqwxlwlyr | iflo gh hqwhqghu1


Evlfdphqwh/ frqvlvwh hq wudqvirupdu od hvwuxfwxud klshuhvwwlfd hq rwud lvrvwwlfd d
edvh gh vxsulplu orv dsr|rv +r hqodfhv, uhgxqgdqwhv | vxvwlwxluorv sru ixhu}dv +r hv0
ixhu}rv, lqfjqlwd1 Ho qphur gh lqfjqlwdv gho sureohpd hv/ sxhv/ ljxdo do judgr gh
klshuhvwdwlvpr gho sureohpd1
Hv reylr txh ho khfkr gh vxsulplu hvwrv dsr|rv +r hqodfhv, lpsolfd olehudu/ hq sulq0
flslr/ flhuwdv frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg txh gheh vdwlvidfhu od ghirupdflq gh od
hvwuxfwxud ruljlqdo1 D od hvwuxfwxud uhvxowdgr gh hvwh surfhvr vh oh oodpd lvrvwwlfd
edvh> vreuh hood vh sxhghq vdwlvidfhu odv qhfhvduldv frqglflrqhv gh htxloleulr d sulrul |/
sru or wdqwr/ sxhgh vhu uhvxhowd vljxlhqgr ho hvtxhpd gh od Iljxud 41731 Hq sduwlfx0
odu/ vh srguq h{suhvdu orv prylplhqwrv gh od hvwuxfwxud hq ixqflq gh odv lqfjqlwdv
klshuhvwwlfdv1 Sru wdqwr/ vh sxhghq lpsrqhu d srvwhulrul odv frqglflrqhv gh frpsdwl0
elolgdg/ dqwhulruphqwh olehudgdv1 Hvwr sursruflrqd ho qphur gh hfxdflrqhv qhfhvduldv
sdud uhvroyhu odv lqfjqlwdv klshuhvwwlfdv1 Xqd yh} rewhqlgdv vwdv/ vh wlhqh uhvxhowd
od hvwuxfwxud1
Hvwh surfhglplhqwr gh uhvroxflq vh pxhvwud hq ho hvtxhpd gh od Iljxud 41751 Vh
revhuyd txh ho surfhvr vhfxhqfldo frqvlvwh hq/ d sduwlu gh od jhrphwud gh od hvwuxfwxud
| gh od ghqlflq gh odv dfflrqhv=

41 ghqlu od hvwuxfwxud lvrvwwlfd edvh/ vhohfflrqdqgr odv lqfjqlwdv klshuhvwwlfdv |


olehudqgr odv fruuhvsrqglhqwhv frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg/

51 uhvroyhu od hvwuxfwxud lvrvwwlfd edvh/ hq ixqflq gh odv lqfjqlwdv klshuhvwwlfdv/


| vdwlvidflhqgr odv frqglflrqhv gh htxloleulr/

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


41431 HVWUXFWXUDV LVRVWWLFDV H KLSHUHVWWLFDV1 PWRGRV GH DQOLVLV 76

Ilj1 4175= Uhvroxflq gh hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv sru ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg

61 ghwhuplqdu odv lqfjqlwdv klshuhvwwlfdv/ lpsrqlhqgr odv qhfhvduldv frqglflrqhv


gh frpsdwlelolgdg/

71 ghwhuplqdu odv uhdfflrqhv/ hvixhu}rv | prylplhqwrv hq od hvwuxfwxud klshuhvwwlfd


ruljlqdo1

Vh sxhgh ghflu txh ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg uhvxhoyh ho exfoh gh od Iljxud


4174 d edvh gh uhfruuhuor/ hq ho vhqwlgr dqwlkrudulr/ hq grv lwhudflrqhv/ xqd dqwhv gh
ghwhuplqdu odv lqfjqlwdv klshuhvwwlfdv | rwud ghvsxv gh kdehuor khfkr1
Ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg ixh sursxhvwr | xwlol}dgr sru sulphud yh} sru Orxlv
Qdylhu hq 4;591 Ixh xwlol}dgr lqwhqvdphqwh gxudqwh ho vljor [L[/ od srfd gh h{sdqvlq
gho ihuurfduulo/ hq ho dqolvlv gh dufrv/ yljdv frqwlqxdv | hvwuxfwxudv duwlfxodgdv klshu0
hvwwlfdv1 Uhfleh hvwh qrpeuh srutxh odv hfxdflrqhv txh vh sodqwhdq sdud uhvroyhu ho
sureohpd vrq hfxdflrqhv gh frpsdwlolelolgdg1 Vh oh frqrfh wdpelq frq orv qrpeuhv gh
pwrgr gh odv ixhu}dv/ gdgr txh odv lqfjqlwdv klshuhvwwlfdv vhohfflrqdgdv sdud uhvroyhu
ho sureohpd vrq ixhu}dv +r prphqwrv, klshuhvwwlfrv/ r pwrgr gh h{lelolgdg/ |d txh
orv frhflhqwhv txh dsduhfhq hq odv hfxdflrqhv txh vh sodqwhdq vrq gh h{lelolgdg1
Gdgr txh kd| txh sodqwhdu | uhvroyhu wdqwdv hfxdflrqhv gh frpsdwlelolgdg frpr

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


77 FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

lqfjqlwdv klshuhvwwlfdv kd| hq ho sureohpd/ hvwh pwrgr hv dghfxdgr sdud hvwuxfwxudv


frq edmr judgr gh klshuhvwdwlvpr1 Vx sulqflsdo ghvyhqwdmd frqvlvwh hq txh od irupd
gh vhohfflrqdu odv lqfjqlwdv klshuhvwwlfdv gh xq sureohpd gdgr qr hv qlfd | hvwr
glfxowd xq sodqwhdplhqwr vlvwhpwlfr gho pwrgr1 Hvwr or kdfh srfr dghfxdgr sdud ho
fofxor gh hvwuxfwxudv sru rughqdgru1
Ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg vh wudwdu hq ghwdooh hq ho Fdswxor 7 gh hvwh Oleur/ shur
hq od Vhfflq 4144 vh pxhvwud vx xwlol}dflq hq hvwuxfwxudv duwlfxodgdv klshuhvwwlfdv1

414315 Pwrgr gh htxloleulr

Ho pwrgr gh htxloleulr hv xq pwrgr jhqhudo gh dqolvlv gh hvwuxfwxudv/ |d txh sxhgh


dsolfduvh wdpelq sdud uhvroyhu hvwuxfwxudv lvrvwwlfdv1 Evlfdphqwh/ ho pwrgr frqvlvwh
hq lghqwlfdu ho qphur gh prylplhqwrv lqfjqlwd txh ghwhuplqdq od ghirupdflq gh od
hvwuxfwxud/ vdwlvidflhqgr d sulrul odv frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg gh prylplhqwrv hq
orv qxgrv gh od hvwuxfwxud1 Ho qphur gh lqfjqlwdv gho sureohpd hv/ sxhv/ ljxdo do judgr
gh lqghwhuplqdflq flqhpwlfd gho sureohpd1 Gh irupd jhqhudo/ vwdv vrq orv jlurv |
ghvsod}dplhqwrv gh orv qxgrv/ dxqtxh frqvlghudflrqhv dglflrqdohv gh frpsdwlelolgdg
sxhghq uhgxflu ho qphur gh lqfjqlwdv1
Hv reylr txh ho khfkr gh hohjlu hvwdv lqfjqlwdv lpsolfd olehudu/ hq sulqflslr/ flhuwdv
frqglflrqhv gh htxloleulr txh ghehq vdwlvidfhuvh hq orv qxgrv gh od hvwuxfwxud ruljlqdo1
Lpsrqlhqgr dkrud odv frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg hq odv slh}dv lqglylgxdohv/ vwdv
hvwq flqhpwlfdphqwh ghwhuplqdgdv> sru wdqwr/ vh sxhghq fdofxodu/ hq ixqflq gh odv
lqfjqlwdv flqhpwlfdv/ orv hvixhu}rv txh dfwdq vreuh odv eduudv |/ hq sduwlfxodu/ orv
ydoruhv gh vwrv hq orv h{wuhprv gh odv slh}dv1 Hqwrqfhv/ vh sxhghq lpsrqhu d srvwhulrul
odv frqglflrqhv gh htxloleulr gh ixhu}dv | prphqwrv hq orv qxgrv hq txh frqfxuuhq
glihuhqwhv eduudv | hq orv dsr|rv1 Hvwr sursruflrqd ho qphur gh hfxdflrqhv qhfhvduldv
sdud uhvroyhu odv lqfjqlwdv flqhpwlfdv1 Xqd yh} rewhqlgdv vwdv/ vh wlhqh uhvxhowd od
hvwuxfwxud1
Hvwh surfhglplhqwr gh uhvroxflq vh pxhvwud hq ho hvtxhpd gh od Iljxud 41761 Frpr
vh revhuyd/ ho surfhvr vhfxhqfldo frqvlvwh hq/ d sduwlu gh od jhrphwud gh od hvwuxfwxud
| gh od ghqlflq gh odv dfflrqhv=

41 lghqwlfdu ho qphur pqlpr gh prylplhqwrv lqfjqlwd txh ghwhuplqdq od ghiru0


pdflq gh od hvwuxfwxud/ d edvh gh frqvlghudu odv fruuhvsrqglhqwhv frqglflrqhv gh
frpsdwlelolgdg hq orv qxgrv/

51 uhvroyhu odv slh}dv lqglylgxdohv/ hq ixqflq gh odv lqfjqlwdv flqhpwlfdv/ d edvh


gh vdwlvidfhu odv frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg hq odv slh}dv/

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


41431 HVWUXFWXUDV LVRVWWLFDV H KLSHUHVWWLFDV1 PWRGRV GH DQOLVLV 78

Ilj1 4176= Uhvroxflq gh hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv sru ho pwrgr gh htxloleulr

61 ghwhuplqdu odv lqfjqlwdv flqhpwlfdv/ d edvh gh lpsrqhu odv qhfhvduldv frqglflr0


qhv gh htxloleulr hq orv qxgrv/

71 ghwhuplqdu orv prylplhqwrv/ hvixhu}rv | uhdfflrqhv hq od hvwuxfwxud1

Vh sxhgh ghflu txh ho pwrgr gh htxloleulr uhvxhoyh ho exfoh gh od Iljxud 4174 d


edvh gh uhfruuhuor/ hq ho vhqwlgr krudulr/ hq grv lwhudflrqhv/ xqd dqwhv gh ghwhuplqdu
odv lqfjqlwdv flqhpwlfdv | rwud ghvsxv gh kdehuor khfkr1
Ho pwrgr gh htxloleulr ixh sursxhvwr | xwlol}dgr sru sulphud yh} sru D{ho Ehqglvhq
hq 4<471 Uhfleh hvwh qrpeuh srutxh odv hfxdflrqhv txh vh sodqwhdq sdud uhvroyhu ho
sureohpd vrq hfxdflrqhv gh htxloleulr1 Vh oh frqrfh wdpelq frq orv qrpeuhv gh pwrgr
gh orv prylplhqwrv/ gdgr txh odv lqfjqlwdv vhohfflrqdgdv sdud uhvroyhu ho sureohpd vrq
orv prylplhqwrv gh orv qxgrv/ r pwrgr gh uljlgh}/ |d txh orv frhflhqwhv txh dsduhfhq
hq odv hfxdflrqhv txh vh sodqwhdq vrq gh uljlgh}1
Gdgr txh kd| txh sodqwhdu | uhvroyhu wdqwdv hfxdflrqhv gh htxloleulr frpr lqfj0
qlwdv flqhpwlfdv kd| hq ho sureohpd/ hvwh pwrgr hv dghfxdgr sdud hvwuxfwxudv frq
edmr judgr gh wudvodflrqdolgdg1 Gh khfkr/ h{lvwhq glihuhqwhv yhuvlrqhv vlpsolfdgdv sd0
ud uhvroyhu hvwuxfwxudv lqwudvodflrqdohv1 Vx sulqflsdo yhqwdmd frqvlvwh hq txh od irupd

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


79 FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

gh vhohfflrqdu odv lqfjqlwdv flqhpwlfdv gh xq sureohpd gdgr hv qlfd | hvwr shupl0


wh xq sodqwhdplhqwr vlvwhpwlfr gho pwrgr1 Hvwr or kdfh lgqhr sdud ho fofxor gh
hvwuxfwxudv sru rughqdgru1
Ho pwrgr gh htxloleulr vh wudwdu hq ghwdooh hq orv Fdswxorv 8 | 9 gh hvwh Oleur/ shur
hq od Vhfflq 4144 vh pxhvwud vx xwlol}dflq hq hvwuxfwxudv duwlfxodgdv klshuhvwwlfdv1

414316 Xq hmhpsor loxvwudwlyr

Frqvlghuhprv od yljd frqwlqxd gh grv ydqrv vrphwlgd d fdujd yhuwlfdo xqliruph txh vh
pxhvwud hq od Iljxud 4177d1 Od uljlgh} d h{lq gho ydqr DE hv ljxdo d HL/ plhqwudv
txh od gho ydqr EF wlhqh xq ydoru greoh 5HL= Edmr od dfflq gh fdujdv yhuwlfdohv/ od
hvwuxfwxud hv xqd yh} klshuhvwwlfd/ |d txh ho hvixhu}r d{lo hv qxor hq orv grv ydqrv1 Sru
rwur odgr/ od hvwuxfwxud hv fodudphqwh lqwudvodflrqdo/ do vhu mrv orv wuhv qxgrv1

Ilj1 4177= Uhvroxflq sru ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg= +d, jhrphwud | fdujdv/


+e, olehudflq gho prylplhqwr yhuwlfdo gho dsr|r E/ +f, olehudflq gh od frqwlqxlgdg gh
jlur vreuh ho dsr|r E

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


41431 HVWUXFWXUDV LVRVWWLFDV H KLSHUHVWWLFDV1 PWRGRV GH DQOLVLV 7:

Ho sodqwhdplhqwr gh vx uhvroxflq phgldqwh ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg h{ljh ol0


ehudu dojxqr gh orv hqodfhv uhgxqgdqwhv | vxvwlwxluor sru xqd uhdfflq klshuhvwwlfd1
Frpr vh vdeh/ od hohfflq gh od lqfjqlwd klshuhvwwlfd qr hv qlfd1 Hq od Iljxud 4177e
vh kd hohjlgr ho surfhglplhqwr gh olehudu od frdfflq vreuh ho prylplhqwr yhuwlfdo gho
qxgr E> holplqdqgr ho fruuhvsrqglhqwh dsr|r | vxvwlwx|qgror sru xqd uhdfflq yhu0
wlfdo lqfjqlwd U = Hq hvwdv flufxqvwdqfldv vh sxhgh uhvroyhu od hvwuxfwxud lvrvwwlfd
uhvxowdqwh | fdofxodu od hfkd hq E> txh vhu ixqflq gh od fdujd uhsduwlgd s | gh od
uhdfflq lqfjqlwd U > hvwr hv/ vhu y @ y + s> U ,= Od frqglflq gh frpsdwlelolgdg=

y @ y + s> U , @ 3 +4146,

lpsxhvwd d srvwhulrul/ sursruflrqd xqd hfxdflq olqhdo gh od txh sxhgh rewhqhuvh ho


ydoru gh od lqfjqlwd klshuhvwwlfd U 1
Hq od Iljxud 4177f vh sodqwhd rwud dowhuqdwlyd/ wdpelq xwlol}dqgr ho pwrgr gh
frpsdwlelolgdg1 Vh holjh dkrud olehudu od frqglflq gh jlur frqwlqxr d xqr | rwur odgr
gho qxgr E> sdud hoor vh vxsrqh od yljd frqwlqxd glylglgd hq grv wudprv lvrvwwlfrv |
vh lqwurgxfh xq sdu gh prphqwrv P txh vxvwlwx|hq do olehudgr prphqwr hfwru hq
E= Hvwrv prphqwrv vrq ljxdohv | rsxhvwrv | dfwdq xqr vreuh fdgd xqr gh orv ydqrv
lvrvwwlfrv1 Qwhvh txh do vxsrqhu txh ho prphqwr hq E vhd lgqwlfr do gh E2 vh
hvwq vdwlvidflhqgr d sulrul odv frqglflrqhv gh htxloleulr hq ho qxgr1 Ho ydqr DE vh
sxhgh uhvroyhu frpsohwdphqwh |/ hq sduwlfxodu/ vh sxhgh fdofxodu ho jlur hq ho dsr|r
E > txh vhu ixqflq gh od fdujd uhsduwlgd s | gho prphqwr lqfjqlwd P > hvwr hv/ vhu
+! , @ +! , + s> P ,= Dqorjdphqwh/ hq ho ydqr E2 F> hq ho txh vh sxhgh fdofxodu ho
jlur hq ho dsr|r E2 > txh vhu ixqflq gh od fdujd uhsduwlgd s | gho prphqwr lqfjqlwd
P > hv ghflu/ +! ,2 @ +! ,2 + s> P ,= Gdgr txh ho jlur vreuh ho dsr|r E hv frqwlqxr
hq od hvwuxfwxud ruljlqdo/ od hfxdflq gh frpsdwlelolgdg=

+! , + s> P , @ +! ,2 + s> P , +4147,

lpsxhvwd d srvwhulrul/ sursruflrqd xqd hfxdflq olqhdo gh od txh sxhgh rewhqhuvh ho


ydoru gh od lqfjqlwd klshuhvwwlfd P =
Hq od Iljxud 4178e vh derugd od uhvroxflq gho sureohpd sru ho pwrgr gh htxloleulr1
Dkrud vh glylgh wdpelq od yljd frqwlqxd hq grv ydqrv lvrvwwlfrv/ shur vh wlhqh frpr
+qlfd, lqfjqlwd flqhpwlfd ho jlur vreuh ho dsr|r E= Qwhvh txh do vxsrqhu txh ho
jlur hq E vhd lgqwlfr do jlur hq E2 vh hvwq vdwlvidflhqgr d sulrul odv frqglflrqhv
gh frpsdwlelolgdg hq ho qxgr1 Ho ydqr DE vh sxhgh uhvroyhu frpsohwdphqwh |/ hq
sduwlfxodu/ vh sxhgh fdofxodu ho prphqwr gh h{wuhpr +P , qhfhvdulr sdud txh ho jlur
hq E vhd ho vxsxhvwr> vwh vhu ixqflq gh od fdujd uhsduwlgd s | gho jlur lqfjqlwd
! > hvwr hv/ vhu +P , @ +P , + s> ! ,= Dqorjdphqwh/ hq ho ydqr E2 F> hq ho txh vh

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


7; FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

Ilj1 4178= Uhvroxflq sru ho pwrgr gh htxloleulr= +d, jhrphwud | fdujdv/


+e, olehudflq gho htxloleulr gh prphqwrv hq ho qxgr E

sxhgh fdofxodu ho prphqwr hq ho dsr|r E2 > txh vhu ixqflq gh od fdujd uhsduwlgd s |
gho jlur lqfjqlwd ! > hv ghflu/ +P ,2 @ +P ,2 + s> ! ,= Gdgr txh ho prphqwr vreuh ho
dsr|r E hv frqwlqxr hq od hvwuxfwxud ruljlqdo/ od hfxdflq gh htxloleulr=

+P , + s> ! , @ +P ,2 + s> ! , +4148,

lpsxhvwd d srvwhulrul/ sursruflrqd xqd hfxdflq olqhdo gh od txh sxhgh rewhqhuvh ho


ydoru gh od lqfjqlwd klshuhvwwlfd ! =
Sxhgh frpsureduvh hq hvwh hmhpsor loxvwudwlyr txh orv grv pwrgrv dowhuqdwlyrv
sxhghq frqvlghuduvh frpr pwrgrv gxdohv r uhfsurfrv/ wdo frpr vh kded lqglfdgr hq
orv hvtxhpdv gh odv Iljxudv 4175 | 41761 Srghprv vhdodu/ dghpv/ txh sdud srghu
xwlol}du ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg hv qhfhvdulr glvsrqhu gh pwrgrv txh shuplwdq
fdofxodu prylplhqwrv +ghvsod}dplhqwrv | jlurv, d sduwlu gh odv oh|hv gh hvixhu}rv txh
dfwdq vreuh odv slh}dv1 Uhfsurfdphqwh/ sdud srghu xwlol}du ho pwrgr gh htxloleulr
hv qhfhvdulr glvsrqhu gh pwrgrv txh shuplwdq fdofxodu hvixhu}rv hq odv eduudv |/ hq
sduwlfxodu/ hq orv h{wuhprv gh vwdv/ d sduwlu gh orv prylplhqwrv +ghvsod}dplhqwrv |
jlurv, gh glfkrv h{wuhprv gh eduud1 Hvwh whpd vh derugdu hq ghwdooh hq orv Fdswxorv
7 | 8 gh hvwh Oleur1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


41431 HVWUXFWXUDV LVRVWWLFDV H KLSHUHVWWLFDV1 PWRGRV GH DQOLVLV 7<

414317 Frqvlghudflrqhv vreuh odv hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv


Txhgd sdwhqwh hq or ylvwr hq hvwd Vhfflq txh odv hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv vrq pv
frpsohmdv gh dqdol}du txh odv hvwuxfwxudv lvrvwwlfdv/ | wdqwr pv fxdqwr pd|ru vhd vx
judgr gh klshuhvwdwlvpr |2r vx judgr gh wudvodflrqdolgdg1 Hqwrqfhv/ tx yhqwdmdv |
ghvyhqwdmdv suhvhqwdq xqdv iuhqwh d rwudvB
Odv yhqwdmdv gh odv hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv vreuh odv lvrvwwlfdv/ sdud wlsrorjdv
vlploduhv vrphwlgdv d odv plvpdv fdujdv/ vrq/ sulqflsdophqwh/ wuhv=

41 pd|ru uljlgh}1 Vrq pv ujlgdv dtxhoodv hvwuxfwxudv hq odv txh ho klshuhvwdwlvpr


lqwurgxfh xq pd|ru qphur gh frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg1 Dv/ xqd yljd
elhpsrwudgd edmr fdujd odwhudo xqliruph h{kleh hfkdv pxfkr phqruhv txh xqd
yljd eldsr|dgd gh od plvpd ox} | frq od plvpd fdujd1 Od frqglflq gh jlur qxor
hq orv dsr|r uhvxowd hq xqd uljlgh} d h{lq px| vxshulru1

51 dkruur gh pdwhuldo1 Xq qphur pv hohydgr gh frqglflrqhv gh frqwlqxlgdg |


htxloleulr hq orv qxgrv vxhoh frqgxflu d xqd phmru glvwulexflq gh odv fdujdv |
d oh|hv gh hvixhu}rv frq ydoruhv p{lprv phqruhv1 Dv/ xqd yljd elhpsrwudgd
edmr fdujd odwhudo xqliruph vrsruwd hfwruhv +srvlwlyrv | qhjdwlyrv, phqruhv txh
orv txh dsduhfhq +vlhpsuh srvlwlyrv, hq xqd yljd eldsr|dgd gh od plvpd ox} |
frq od plvpd fdujd1 Phqruhv hvixhu}rv vxhohq wudgxfluvh hq dkruur gh pdwhuldo
do glphqvlrqdu dghfxdgdphqwh odv slh}dv1

61 pd|ru vhjxulgdg1 Ho khfkr gh vhu klshuhvwwlfd oh sursruflrqd d od hvwuxfwxud


xqd uhvhuyd gh uhvlvwhqfld | xqd uhodwlyd fdsdflgdg gh uhglvwulexflq gh hvixhu}rv
hq vlwxdflrqhv h{fhsflrqdohv1 Dv/ vl xqd yljd elhpsrwudgd edmr fdujd odwhudo
xqliruph vxiuh xq judgr gh vxudflq txh oohjd d sduwluod hq grv sduwhv/ fdgd xqd
gh vwdv hv lvrvwwlfd | pdqwlhqh vx fdsdflgdg gh vrsruwdu fdujdv1 Vl oh rfxuuh or
plvpr d xqd yljd eldsr|dgd/ od slh}d vh frqylhuwh hq grv phfdqlvprv vhsdudgrv
| frodsvd1

Od sulqflsdo ghvyhqwdmd gh odv hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv iuhqwh d odv lvrvwwlfdv frq0


vlvwh hq vx lpsrvlelolgdg gh dgdswduvh/ vlq jhqhudu hvixhu}rv | whqvlrqhv/ d prylplhqwrv
| ghirupdflrqhv lpsxhvwrv1 Fxdqgr hvwh wlsr gh dfflrqhv hv suhylvleoh/ gheh frqwhp0
soduvh frq fxlgdgr ho judgr gh lqghwhuplqdflq hvwwlfd | flqhpwlfd gh odv hvwuxfwxudv
txh vh sur|hfwdq1 Hvwuxfwxudv ixhuwhphqwh klshuhvwwlfdv sxhghq vxiulu gdrv fxdqgr
vh yhq vrphwlgdv/ sru hmhpsor/ d udqjrv dpsolrv gh yduldflrqhv gh whpshudwxud r d
prylplhqwrv vvplfrv1 Phglgdv frqvwuxfwlydv wdohv frpr mxqwdv gh glodwdflq/ hq xq
fdvr/ r dsr|rv dqwlvvplfrv/ hq ho rwur/ frqwulex|hq d phmrudu qrwdeohphqwh od uhvsxhvwd
hvwuxfwxudo dqwh hvwdv dfflrqhv1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


83 FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

Frpr uhvxphq/ srghprv ghflu txh od surslhgdg txh phmru ghqh ho frpsruwdplhqwr
hvwuxfwxudo gh odv hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv hv od frqwlqxlgdg1 Wdqwr od frqwlqxlgdg
gh prylplhqwrv frpr od gh hvixhu}rv hq od hvwuxfwxud hv uhvxowdgr gh od frqwlqxlgdg
+uljlgh}, gh orv hqodfhv hqwuh odv glvwlqwdv slh}dv txh od irupdq1 Hvwd frqwlqxlgdg hv
uhvsrqvdeoh gh odv yhqwdmdv | ghvyhqwdmdv txh vh sxhghq revhuydu hq ho frpsruwdplhqwr
phfqlfr gh hvwdv hvwuxfwxudv1

4144 Hvwuxfwxudv duwlfxodgdv

Vh oodpd hvwuxfwxud duwlfxodgd d dtxhood txh hvw irupdgd sru xq hqvdpeodmh gh slh}dv
xqlgdv xqdv d rwudv phgldqwh duwlfxodflrqhv1 Do vhu orv qxgrv duwlfxodgrv/ odv slh}dv qr
sxhghq wudqvplwluvh prphqwrv hfwruhv xqdv d rwudv/ or txh lpsolfd txh ho prphqwr
hfwru hq orv h{wuhprv gh wrgdv odv eduudv hv qxor1 Hq hvwdv flufxqvwdqfldv/ ho prphqwr
hfwru hq ho lqwhulru gh odv eduudv vh ghehu qlfdphqwh/ r d odv fdujdv txh vh dsolfdq
gluhfwdphqwh vreuh odv slh}dv/ | qr hq orv qxgrv/ r d od fxuydwxud gh odv slh}dv1
Vl qrv uhvwulqjlprv do fdvr kdelwxdo gh hvwuxfwxudv gh slh}dv uhfwdv frq fdujdv dsol0
fdgdv hq orv qxgrv4 / hv reylr txh wdohv hvwuxfwxudv wudedmdq h{foxvlydphqwh d hvixhu}r
d{lo/ vlhqgr dghpv hvwrv d{lohv frqvwdqwhv hq fdgd xqd gh odv slh}dv1 Uhvroyhu xqd
hvwuxfwxud duwlfxodgd gh hvwdv fdudfwhuvwlfdv txlhuh ghflu/ sru wdqwr/ kdoodu orv ydoruhv
gh orv d{lohv txh dfwdq vreuh fdgd xqd gh odv eduudv gh od hvwuxfwxud1 Vh pxhvwudq hq
od suhvhqwh Vhfflq surfhglplhqwrv sdud uhvroyhu hvwuxfwxudv duwlfxodgdv klshuhvwwlfdv
sru ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg | ho pwrgr gh htxloleulr1

414414 Hvwuxfwxudv duwlfxodgdv lvrvwwlfdv


Vl od hvwuxfwxud duwlfxodgd hq fxhvwlq hv lvrvwwlfd/ sxhgh uhvroyhuvh xwlol}dqgr ql0
fdphqwh odv hfxdflrqhv gh od Hvwwlfd1 Hvwr txlhuh ghflu txh ho qphur gh lqfjqlwdv
gho sureohpd/ r vhd/ ho qphur gh uhdfflrqhv h{whulruhv/ qu> pv ho qphur gh d{lohv
d ghwhuplqdu/ qe +ljxdo do qphur gh eduudv,/ hv ljxdo do qphur gh hfxdflrqhv gh od
hvwwlfd txh vh sxhghq sodqwhdu/ r vhd/ sdud xq sureohpd sodqr/ ho greoh gho qphur gh
qxgrv 5 qq> |d txh vh sxhghq sodqwhdu 5 hfxdflrqhv gh htxloleulr gh ixhu}dv sdud fdgd
qxgr1 Hvwr hv=
qu . qe @ 5 qq +4149,
Hq od Iljxud 4179d vh pxhvwud xqd hvwuxfwxud duwlfxodgd lvrvwwlfd +qu @ 6/ qe @ 8/
qq @ 7,/ plhqwudv txh od prvwudgd hq od Iljxud 4179e hv klshuhvwwlfd gh judgr 4
+qu @ 6/ qe @ 9/ qq @ 7,1 Hv lpsruwdqwh ghvwdfdu txh od frqglflq +4149, hv qhfhvduld
4
Hvwr lpsolfd txh ho shvr surslr gh odv slh}dv/ r elhq hv ghvsuhfldeoh iuhqwh d odv ghpv fdujdv/ r
elhq vh frqvlghud frqfhqwudgr hq orv qxgrv gh vwd1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


41441 HVWUXFWXUDV DUWLFXODGDV 84

Ilj1 4179= Hvwuxfwxudv duwlfxodgdv frq glyhuvrv judgrv gh lqghwhuplqdflq hvwwlfd

shur qr vxflhqwh sdud txh od hvwuxfwxud vhd lvrvwwlfd1 Dv/ od hvwuxfwxud gh od


Iljxud 4179f vdwlvidfh od frqglflq +qu @ 6/ qe @ </ qq @ 9,/ shur hv/ vlq hpedujr/
xq phfdqlvpr hq vx sduwh l}txlhugd/ plhqwudv txh vx sduwh ghuhfkd hv lqwhuqdphqwh
klshuhvwwlfd1
Hq fxdotxlhu fdvr/ od frqglflq +4149, uh hmd ho surfhglplhqwr sdud uhvroyhu hvwuxf0
wxudv duwlfxodgdv lvrvwwlfdv= vlhqgr odv lqfrjqlwdv odv qu uhdfflrqhv h{whulruhv pv orv
qe d{lohv hq odv eduudv/ vh sodqwhdq hq ixqflq gh vwdv odv qhfhvduldv hfxdflrqhv gh
htxloleulr gh ixhu}dv hq orv qxgrv/ 5 qq 6 qq vhjq ho sureohpd vhd sodqr r hvsdfldo/
uhvshfwlydphqwh1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


85 FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

414415 Hvwuxfwxudv duwlfxodgdv klshuhvwwlfdv

Vl xqd hvwuxfwxud duwlfxodgd hv klshuhvwwlfd hv srutxh ho qphur gh lqfjqlwdv gho


sureohpd/ r vhd/ ho qphur gh uhdfflrqhv h{whulruhv qu pv ho qphur gh d{lohv d
ghwhuplqdu qe +ljxdo do qphur gh eduudv, hv pd|ru txh ho qphur gh hfxdflrqhv gh od
hvwwlfd txh vh sxhghq sodqwhdu/ r vhd/ sdud xq sureohpd sodqr/ ho greoh gho qphur gh
qxgrv 5 qq1 Hvwr hv=
qu . qe A 5 qq +414:,

Od frqglflq +414:, uh hmd txh sdud uhvroyhu hvwuxfwxudv duwlfxodgdv klshuhvwwlfdv


qr edvwd frq lpsrqhu gh irupd vlvwhpwlfd odv frqglflrqhv gh htxloleulr1 Od uhvroxflq
gh hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv uhtxlhuh/ dghpv/ od frqvlghudflq gh odv frqglflrqhv gh
frpsdwlelolgdg vreuh od ghirupdgd gh od hvwuxfwxud1 Hq od suhvhqwh Vhfflq prvwuduh0
prv od dsolfdflq gh orv pwrgrv gh frpsdwlelolgdg | gh htxloleulr d od uhvroxflq gh
hvwuxfwxudv duwlfxodgdv klshuhvwwlfdv1 Orv pwrgrv vh loxvwudq frq od d|xgd gh dojxqrv
hmhpsorv1

Hmhpsor 41441514

Od hvwuxfwxud gh od Iljxud 417: hvw irupdgd sru wuhv eduudv duwlfxodgdv gho plvpr
pdwhuldo h lgqwlfd vhfflq1 Sdud xqd fdujd S yhuwlfdo frpr od glexmdgd/ ghwhuplqdu=
+d, orv d{lohv dfwxdqwhv vreuh fdgd eduud> +e, orv prylplhqwrv yhuwlfdo | krul}rqwdo gho
sxqwr R> +f, od vhfxhqfld gh urwxud gh odv eduudv | od fdujd gh urwxud/ vl od whqvlq gh
urwxud gho pdwhuldo hv o =

Ilj1 417:= Hvwuxfwxud klshuhvwwlfd gho Hmhpsor 41441514

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


41441 HVWUXFWXUDV DUWLFXODGDV 86

Ilj1 417;= Ghvfrpsrvlflq gh od hvwuxfwxud klshuhvwwlfd gho Hmhpsor 41441514

d, Frqvlghuhprv ho htxloleulr gh ixhu}dv hq ho sxqwr R/ wdo frpr vh pxhvwud hq


od Iljxud 417:e1 Oodpdqgr Q / Q2 | Q d orv d{lohv hq odv eduudv RD/ RE | RF/
uhvshfwlydphqwh/ vh wlhqh=
[
I @ 3 @ Q vlq 63J  Q vlq 93J
[
I @ 3 @ Q frv 63J . Q2 . Q frv 93J  S

Od hvwuxfwxud hv klshuhvwwlfd gh judgr 4 sxhvwr txh vor vh wlhqhq grv hfxdflrqhv gh


htxloleulr sdud uhvroyhu orv wuhv d{lohv lqfjqlwd1 Uhvroyhuhprv ho sureohpd xwlol}dqgr
ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg1 Sdud hoor/ vh holjh ho d{lo Q2 frpr lqfjqlwd klshuhvwwlfd
| vh h{suhvdq orv rwurv grv d{lohv hq ixqflq gh S | Q2 = D sduwlu gh odv hfxdflrqhv gh
htxloleulr vh wlhqh=
s
6 4
Q @ +S  Q2 , | Q @ +S  Q2 ,
5 5
Ho sureohpd vh uhvxhoyh frpsdwlelol}dqgr ho ghvsod}dplhqwr yhuwlfdo gh od hvwuxfwxud
lvrvwwlfd irupdgd sru odv eduudv RD | RF vrphwlgd d odv ixhu}dv S | Q2 +hq od
Iljxud 417;d, frq ho dodujdplhqwr gh od eduud RE +hq od Iljxud 417;e,1 Sdud hoor/ vh
fdofxodq sulphur orv dodujdplhqwrv gh odv eduudv RD/ RE | RF1 Vhdq vwrv  /  2 |
 / uhvshfwlydphqwh=
Q o Q k@ frv 63J 5 Q
 @ @ @ s
HD HD 6 n
Q2 o2 Q2 k Q2
2 @ @ @
HD HD n

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


87 FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

Q o Q k@ frv 93J Q
 @ @ @ 5
HD HD n
grqgh n @ HD@k1 Vh fdofxod oxhjr ho ghvsod}dplhqwr yhuwlfdo gho sxqwr R hq od Iljxud
417;d/ hq ixqflq gh orv dodujdplhqwrv gh odv eduudv 4 | 61 Vhjq od Iljxud 417</ vh
wlhqh=
  @  frv 63J .  vlq 63J
4
@ +Q . Q ,
n
s
6.4
@ +S  Q2 ,
5n
Lpsrqlhqgr od frqglflq gh frpsdwlelolgdg   @  2 vh wlhqh od hfxdflq txh shuplwh
kdoodu Q2 = s
6.4 Q2
+S  Q2 , @
5n n
gh grqgh= s
6.4
Q2 @ s S @ 3> 8:: S
6.6
|/ sru wdqwr=
s s
6 6
Q @ +S  Q2 , @ s S @ 3> 699 S
5 6.6
4 4
Q @ +S  Q2 , @ s S @ 3> 544 S
5 6.6

Ilj1 417<= Frpsrvlflq gh prylplhqwrv hq Hmhpsor 41441514

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


41441 HVWUXFWXUDV DUWLFXODGDV 88

Revuyhvh txh od hohfflq gh Q2 frpr lqfjqlwd klshuhvwwlfd hv duelwuduld1 Ho sur0


eohpd srgud uhvroyhuvh gh irupd dqorjd holjlhqgr fxdotxlhud gh orv wuhv d{lohv frpr
uhgxqgdqwh1

5, Fdofxodgrv orv d{lohv hv iflo fdofxodu orv prylplhqwrv gho sxqwr R= Vh wlhqh=
Q2
 @ 2 @
s n
6.4S S
@ s @ 3> 8:: +&,
6.6 n n
s
6 Q 4 5 Q
  @  frv 63J   vlq 63J @ 5  s
5 n 5 6 n
s
64S S
@ s @ 3> 488 +#,
6.6 n n

6, Sxhvwr txh odv wuhv eduudv wlhqhq lgqwlfd vhfflq/ od whqvlq hq fdgd eduud hv
vhqfloodphqwh  @ Q @D> l @ 4> 5> 61 Do vhu Q2 pd|ru txh Q | Q > od sulphud eduud
hq dofdq}du od whqvlq gh urwxud vhu od eduud RE= Hvwr rfxuulu fxdqgr 2 @ o =
Q2 So
2 @ @ 3> 8:: @ o
D D
r vhd/ sdud xqd ixhu}d gh urwxud So gh ydoru
o D
So @ @ 4> :65 o D
3> 8::
Fxdqgr od eduud RE vh urpsd/ vhu Q2 @ 3 | hqwrqfhv od hvwuxfwxud vhu lvrvwwlfd1
Hq hood/ orv d{lohv hq odv grv eduudv uhvwdqwhv vhuq/ uhvshfwlydphqwh=
s
6 4
Q @ So @ 3> ;99 So > Q @ So @ 3> 8 So
5 5
| odv fruuhvsrqglhqwhv whqvlrqhv=
s
Q 6 So
 @ @ @ +3> ;99  4> :65, o @ 4> 8  o A o
D 5 D
Q 4 So
 @ @ @ +3> 8  4> :65, o @ 3> ;99  o ? o
D 5 D
Sru or wdqwr/ do urpshu | ghvfdujduvh od eduud RE/ wdpelq vh vreuhsdvd od whqvlq
gh urwxud gh eduud RD | vh surgxfh ho frodsvr wrwdo gh od hvwuxfwxud1 Od vhfxhqfld
gh urwxud gh odv eduudv hv RE/ RD | RF | vh surgxfh sdud xqd fdujd gh urwxud
So @ 4> :65 o D=

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


89 FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

Hmhpsor 41441515

Uhvroyhu od hvwuxfwxud gho Hmhpsor dqwhulru xwlol}dqgr ho pwrgr gh htxloleulr1

Ilj1 4183= Hvwuxfwxud klshuhvwwlfd gho Hmhpsor 41441515

Ho pwrgr gh htxloleulr wrpd frpr lqfjqlwdv evlfdv orv prylplhqwrv lqghshq0


glhqwhv gh orv qxgrv gh od hvwuxfwxud1 Hq hvwh fdvr/ vh frqvlghudq frpr lqfjqlwdv
orv grv prylplhqwrv/ yhuwlfdo   | krul}rqwdo  / gho sxqwr R +yhu Iljxud 4183,1 Orv
dodujdplhqwrv gh odv wuhv eduudv sxhghq h{suhvduvh hq ixqflq gh hvwrv prylplhqwrv gh
od irupd=
s
6 4
 @   frv 63 .  vlq 63 @
J J
 . 
5 5
2 @ 
s
4 6
 @   vlq 63    frv 63 @   
J J

5 5
Dkrud hv iflo h{suhvdu orv d{lohv gh odv eduudv hq ixqflq gh orv prylplhqwrv lqfjqlwd=
# s $
HD HD 6 6
Q @  @  @ n  . 
o k@ frv 63J 7 7
HD HD
Q2 @  2 @ 2 @ n  +414;,
o2 k
# s $
HD HD 4 6
Q @  @  @ n   
o k@ frv 93J 7 7

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


41441 HVWUXFWXUDV DUWLFXODGDV 8:

grqgh n @ HD@k= Odv hfxdflrqhv gh htxloleulr gh ixhu}dv hq ho qxgr R vrq +yhu Iljxud
4183,=
s
4 6
 Q . Q @ 3
s 5 5
6 4
Q . Q2 . Q @ S
5 5
Vxvwlwx|hqgr hq hvwdv hfxdflrqhv odv h{suhvlrqhv +414;,/ vh wlhqh ho vlvwhpd gh hfxd0
flrqhv gh htxloleulr txh shuplwh kdoodu orv ghvsod}dplhqwrv lqfjqlwd=
 s   s 
6 . 6  . 6  6  @ 3
 s   s  ;S
6  6  . < . 6 6  @
n
gh grqgh= s s
64S 6.4S
 @  s >  @ s
6.6 n 6.6 n
Hvwrv uhvxowdgrv frlqflghq frq orv rewhqlgrv hq ho hmhuflflr dqwhulru/ | vxvwlwx|hqgr hq
odv hfxdflrqhv +414;, vh rewlhqhq orv d{lohv hq odv eduudv=
s s
6 6.4 4
Q @ s S > Q2 @ s S > Q @ s S
6.6 6.6 6.6

Hmhpsor 41441516

Od hvwuxfwxud gh od Iljxud 4184 hvw irupdgd sru vhlv eduudv duwlfxodgdv gho plvpr
pdwhuldo h lgqwlfd vhfflq1 Ghelgr d xq huuru gh ideulfdflq/ od eduud DD hv 5 pv
fruwd gh vx orqjlwxg qrplqdo d1 Fdofxodu orv prylplhqwrv | d{lohv txh vh surgxfhq hq
od hvwuxfwxud do prqwduod1
Vhjq od h{suhvlq +414:,/ od hvwuxfwxud hv xqd yh} klshuhvwwlfd | vh uhvxhoyh/ d
frqwlqxdflq/ phgldqwh ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg1
Do qr dfwxdu fdujdv h{whulruhv | vhu od hvwuxfwxud h{whuqdphqwh lvrvwwlfd/ odv uh0
dfflrqhv hq orv dsr|rv vrq qxodv1 Ghelgr d od vlphwud uhvshfwr gho hmh yhuwlfdo gh od
jhrphwud | gho ghihfwr/ orv d{lohv hq odv eduudv DE | D E  / | DE  | D E vhuq ljxdohv
grv d grv/ hvwr hv Q2 @ Q2 | Q @ Q = Sru wdqwr/ orv d{lohv lqfjqlwd vrq fxdwur= Q /
 

Q2 / Q | Qe =

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


8; FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

Ilj1 4184= Hvwuxfwxud klshuhvwwlfd gho Hmhpsor 41441516

Vh holjh frpr lqfjqlwd klshuhvwwlfd ho d{lo Q / vxsxhvwr gh wudfflq1 Vh vxvwlwx|h/


sru wdqwr/ od eduud 4 sru vx d{lo | vh wlhqh od hvwuxfwxud lvrvwwlfd edvh gh od Iljxud
4185d1 Hq hood/ odv hfxdflrqhv gh htxloleulr gh ixhu}dv hq orv qxgrv D | E shuplwhq
hvfulelu wrgrv orv d{lohv hq ixqflq gh Q = Dv/ hq ho qxgr D=
s
Q2 @ Q +W , > Q @ 5Q +F,

| hq ho qxgr E=
s s
Q @ Q @
 5Q2 @ 5Q +F, > Qe @ Q2 @ Q +W ,

Kdflhqgr n @ HD@d> vh sxhghq fdofxodu orv dodujdplhqwrv gh odv eduudv hq ixqflq gh


Q 1 Vh wlhqh=
Q
 @
n
Q2 Q
2 @ @
n n
Q Q
 @ s @ 5
n@ 5 n
Qe Q
e @ @
n n
grqgh  / 2 |  e vrq dodujdplhqwrv/ plhqwudv txh  hv xq dfruwdplhqwr1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


41441 HVWUXFWXUDV DUWLFXODGDV 8<

Ilj1 4185= Ghvfrpsrvlflq gh od hvwuxfwxud klshuhvwwlfd gho Hmhpsor 41441516

Orv prylplhqwrv gh orv qxgrv D | D vh sxhghq fdofxodu hq ixqflq gh orv dodu0


jdplhqwrv gh odv eduudv/ vhjq orv hvtxhpdv gh od Iljxud 41861 Uhfrugdqgr txh/ sru
vlphwud/ 2 @  2 | txh  @  / uhvxowdq=
 

s  s  Q
x @ e . 5  .  2 @ 5 4 . 5 +$,
n
s  s  Q
x  @ 5  .  2 @
 4.5 5 +#,
n

Sru owlpr/ od hfxdflq gh frpsdwlelolgdg txh shuplwh kdoodu Q vh rewlhqh ljxd0


odqgr ho dodujdplhqwr gh od eduud DD +yhu Iljxud 4185e, frq orv prylplhqwrv gh orv

Ilj1 4186= Prylplhqwrv gh orv sxqwrv D | D*

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


93 FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

sxqwrv D | D +yhu Iljxud 4185d,1 Vh wlhqh=

 @ 5  +x . x , 

r vhd=  s  Q
5 @  . x . x @ 7 4 . 5

n
gh grqgh=
n
Q @  s  +W ,
5 4. 5
Sru wdqwr=
n
Q2 @ Q2 @ Qe @ Q @
  s  +W ,
5 4. 5
n
Q @ Q @  s +F,
5. 5
Odv horqjdflrqhv gh odv eduudv vrq=

 @  s  > 2 @ 
5 4. 5
 @ 5 > e @ 

Od hvwuxfwxud ghirupdgd txhgd wdo frpr sxhgh revhuyduvh hq od Iljxud 4187/ grqgh
sxhgh dsuhflduvh txh orv prylplhqwrv gh orv qxgrv vrq= x @ / x .  e @  | 

y @ y @  2 =


Ilj1 4187= Ghirupdgd gh od hvwuxfwxud gho Hmhpsor 41441516

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


5 Hvixhu}rv | Prylplhqwrv

514 Lqwurgxfflq

Ho Oleur 4 gh hvwd reud vh kd ghglfdgr ixqgdphqwdophqwh do hvwxglr gh od glvwulexflq gh


whqvlrqhv txh dsduhfh hq xqd slh}d gh gluhfwul} uhfwd +r gh shtxhd fxuydwxud, fxdqgr
vreuh hood dfwdq fdujdv txh gdq oxjdu d od dsdulflq gh orv glvwlqwrv hvixhu}rv srvleohv
vreuh odv vhfflrqhv uhfwdv gh od slh}d1 Ghwhuplqdu ho hvwdgr whqvlrqdo shuplwh hvwdeohfhu
odv frqglflrqhv gh uhvlvwhqfld gh odv slh}dv | hvwuxfwxudv1 Od vdwlvidfflq gh hvwulfwdv
frqglflrqhv gh vhjxulgdg hq hvwdgrv owlprv/ edmr od dfflq gh fdujdv pd|rudgdv/
hv xqd h{ljhqfld frpq gh odv qrupdv gh glvhr hvwuxfwxudo | hv od edvh gho oodpdgr
fofxor hq urwxud1
Vlq hpedujr/ ho glvhr gh odv hvwuxfwxudv ylhqh pxfkdv yhfhv ghwhuplqdgr sru vx
judgr gh uljlgh}/ pv txh sru vx uhvlvwhqfld1 D phqxgr/ odv qrupdv gh glvhr gh hoh0
phqwrv hvwuxfwxudohv mdq odv ghirupdflrqhv p{lpdv r ghirupdflrqhv dgplvleohv txh
sxhghq dfhswduvh hq glfkrv hohphqwrv hq hvwdgrv gh xwlol}dflq/ edmr odv dfflq gh
fdujdv gh vhuylflr1 vwd hv od edvh gho oodpdgr fofxor hq vhuylflr/ |d txh orv prwlyrv
sdud hvwdeohfhu hvwdv olplwdflrqhv hq orv ghvsod}dplhqwrv | jlurv gh odv hvwuxfwxudv vrq
yduldgrv | ghshqghq pxfkr gho wlsr gh hvwuxfwxud | gh vx lpsruwdqfld | uhvsrqvdelol0
gdg/ shur vxhohq uhvsrqghu d fulwhulrv gh ixqflrqdolgdg/ pdqwhqlplhqwr r hvwwlfd1
Hq fxdotxlhu fdvr/ od frqvlghudflq gh hvwdgrv oplwhv gh xwlol}dflq vreuh ghiru0
pdflrqhv dgplvleohv hv/ hq pxfkdv rfdvlrqhv/ fuwlfd hq ho glvhr/ | reoljd d sur|hfwdu
odv hvwuxfwxudv sdud frqvhjxlu xqd uljlgh} ghwhuplqdgd1 Hq wdohv fdvrv/ ho fofxor gh
uhvlvwhqfld/ hv ghflu/ od frqvlghudflq gh hvwdgrv oplwhv owlprv/ vh uhdol}d d srvwhulrul1
Dghpv/ wdo frpr vh h{solf hq ho Fdswxor dqwhulru | frpr vh ghprvwudu hq orv
Fdswxorv vljxlhqwhv/ ho fofxor gh hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv suhflvd gh od frqvlghudflq
h{suhvd gh orv prylplhqwrv | ghirupdflrqhv gh od hvwuxfwxud/ |d txh vwdv qr sxhghq
uhvroyhuvh h{foxvlydphqwh hq edvh d odv frqvlghudflrqhv gh htxloleulr1

94

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


95 FDSWXOR 51 HVIXHU]RV \ PRYLPLHQWRV

Gh or glfkr dqwhulruphqwh vh ghvsuhqgh txh hv qhfhvdulr glvsrqhu gh pwrgrv gh


fofxor sdud hydoxdu prylplhqwrv +ghvsod}dplhqwrv | jlurv, hq hvwuxfwxudv1 Vh wudwdu
hq hvwh Fdswxor gh odv uhodflrqhv h{lvwhqwhv hqwuh hvixhu}rv | prylplhqwrv hq hvwuxfwxudv
uhwlfxodgdv gh sodqr phglr1 Qrv fhqwuduhprv hq orv oodpdgrv pwrgrv glihuhqfldohv gh
fofxor gh prylplhqwrv/ edvdgrv hq odv uhodflrqhv glihuhqfldohv ghulydgdv gho hvwxglr gh
od h{lq1 Hq ho Fdswxor 6 vh wudwduq orv oodpdgrv pwrgrv lqwhjudohv/ edvdgrv hq orv
frqfhswrv gh wudedmr | hqhujd gh ghirupdflq1

515 Hfxdflq glihuhqfldo gh od ghirupdgd gh xqd yljd uhfwd

Vh ghprvwu hq ho Fdswxor 7 gho Oleur 4 txh od gluhfwl} gh xqd yljd uhfwd gh vhfflq
xqliruph/ vrphwlgd d h{lq sxud uhfwd/ vh ghirupd vhjq xq dufr gh flufxqihuhqfld
fx|d fxuydwxud " | udglr gh fxuydwxud  ylhqhq gdgrv sru od h{suhvlq=

4 P
"@ @ +514,
 HL

grqgh P hv ho prphqwr hfwru/ H hv ho pgxor gh \rxqj h L hv ho prphqwr gh


lqhufld gh od vhfflq uhvshfwr do hmh sulqflsdo fruuhvsrqglhqwh1 Od h{suhvlq dqwhulru
ixh rewhqlgd sru Mdfre Ehuqrxlool hq od vhjxqgd plwdg gho vljor [YLL +dxqtxh frq xq
ydoru htxlyrfdgr sdud od uljlgh} d h{lq, | h{suhvdgd hq vx irupd dfwxdo sru Qdylhu
hq 4;591 Od iupxod/ h{dfwd edmr odv klswhvlv sursxhvwdv/ vh sxhgh dfhswdu frq judq
dsur{lpdflq hq h{lq vlpsoh +sdud prphqwr hfwru yduldeoh/ P @ P+{,,/ h lqfoxvr
vl od vhfflq qr hv xqliruph +hvwr hv/ sdud slh}dv gh lqhufld yduldeoh/ L @ L+{,,1
Sru rwud sduwh/ Ohrqdug Hxohu/ do vhqwdu odv edvhv gh od Whrud gh Fxuydv/ hq od
sulphud plwdg gho vljor [YLLL/ ghprvwu txh ho udglr gh fxuydwxud gh xqd fxuyd txh vh
h{suhvd hq frrughqdgdv fduwhvldqdv frpr | @ |+{, sxhgh fdofxoduvh frpr xqd ixqflq
 @ +{,/ vroxflq gh od hfxdflq glihuhqfldo=

4 | 
"@ @ +515,
 ^4 . +| ,2 ` 2
 
grqgh |  @ +g|@g{,/ |  @ g2 |@g{2 uhsuhvhqwdq od sulphud | od vhjxqgd ghulydgd/
uhvshfwlydphqwh/ gh od ixqflq | @ |+{,1
Hq od klswhvlv/ kdelwxdo hq Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv/ gh frqvlghudu vor shtxhrv
ghvsod}dplhqwrv | jlurv/ ho wuplqr +| ,2 hv ghvsuhfldeoh iuhqwh d od xqlgdg/ | od fxuyd0
wxud vh sxhgh dsur{lpdu frpr=
4
" @ @ |  +516,


Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


5151 HFXDFLQ GLIHUHQFLDO GH OD GHIRUPDGD GH XQD YLJD UHFWD 96

Ilj1 514= Frqyhqlr gh vljqrv sdud prphqwrv hfwruhv | fxuydwxudv

Hq hvwdv flufxqvwdqfldv/ vh sxhgh hvfulelu od vljxlhqwh hfxdflq glihuhqfldo gh od


ghirupdgd gh od gluhfwul} gh xqd yljd uhfwd=

P +{,
|  +{, @ +517,
HL+{,

h{suhvlq hq od txh yd lpsoflwr ho frqyhqlr gh vljqrv gh od Iljxud 514 sdud prphqwrv


| fxuydwxudv1
Od h{suhvlq dqwhulru/ wdpelq oodpdgd hfxdflq glihuhqfldo gh od oqhd hovwlfd/ r
vlpsohphqwh hfxdflq gh od hovwlfd/ hud |d frqrflgd sru Hxohu +4:77, h lqwhjudgd sru
o plvpr + vlq kdfhu od klswhvlv gh shtxhrv ghvsod}dplhqwrv $, sdud ho fdvr gh xq
yrodgl}r frq fdujd hq ho h{wuhpr1 Qdylhu kl}r xvr h{whqvlyr gh hvwd h{suhvlq sdud
rewhqhu odv oqhdv hovwlfdv gh yljdv frq fdujd odwhudo duelwuduld1
Hq ho fdvr gh txh/ dghpv gho prphqwr hfwru/ dfwhq vreuh od yljd ghirupdflrqhv
lpsxhvwdv txh surgx}fdq xqd oh| gh fxuydwxud "J @ "J +{,> od hfxdflq dqwhulru vh
prglfd hq od irupd
P+{,
|  +{, @ "J +{, . +518,
HL+{,

Hmhpsor 51514

Fdofxodu od hfxdflq gh od ghirupdgd/ orv jlurv hq orv h{wuhprv | od hfkd p{lpd gh


xqd yljd uhfwd eldsr|dgd vrphwlgd d fdujd xqliruph1

Od oh| gh prphqwrv hfwruhv hq od yljd hv=


s
P+{, @ +o{  {2 ,
5

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


97 FDSWXOR 51 HVIXHU]RV \ PRYLPLHQWRV

Ilj1 515= Yljd eldsr|dgd frq fdujd xqliruph

oxhjr od hfxdflq glihuhqfldo d uhvroyhu hv=


s
|  +{, @ +o{  {2 ,
5HL
Lqwhjudqgr grv yhfhv vh wlhqh=
 
s { {e
|+{, @ o  . F { . F2
5HL 9 45
grqgh F | F2 vrq frqvwdqwhv gh lqwhjudflq txh vh ghwhuplqdq lpsrqlhqgr odv frqgl0
flrqhv=

|+{ @ 3, @ 3 @, F2 @ 3
o
|+{ @ o, @ 3 @, F @ 
45
Sru wdqwr/ od hfxdflq gh od ghirupdgd hv=
s  e 
|+{, @ { . 5o{  o {
57HL
Ghulydqgr hvwd h{suhvlq/ vh rewlhqh od oh| gh jlurv=
s  
!+{, @ |  +{, @ 7{ . 9o{2  o
57HL
Orv jlurv hq orv h{wuhprv gh od yljd vrq +srvlwlyrv hq ho vhqwlgr dqwlkrudulr,=
so so
! @ !+{ @ 3, @  > ! @ !+{ @ o, @
57HL 57HL

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


5151 HFXDFLQ GLIHUHQFLDO GH OD GHIRUPDGD GH XQD YLJD UHFWD 98

Od hfkd p{lpd vh gd grqgh od ghulydgd sulphud +|/ sru wdqwr/ ho jlur, vh dqxod=

o o 8 soe
|  +{, @ 3 , {@ , |pd{ @ |+{ @ , @ 
5 5 6;7 HL

Hmhpsor 51515

Rewhqhu od hfxdflq gh od hovwlfd/ orv jlurv hq orv h{wuhprv | od hfkd p{lpd gh xqd
yljd eldsr|dgd frq xq prphqwr P hq xq h{wuhpr1

Ilj1 516= Yljd eldsr|dgd frq prphqwr hq ho h{wuhpr

Od oh| gh prphqwrv hfwruhv hq od yljd hv=


{
P+{, @ P
o
| od hfxdflq glihuhqfldo d uhvroyhu hv=
P{
|  +{, @
HL o
Lqwhjudqgr grv yhfhv h lpsrqlhqgr odv frqglflrqhv |+{ @ 3, @ 3/ |+{ @ o, @ 3> vh
rewlhqh=   { 2 
Po
|+{, @  { 4
9HL o

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


99 FDSWXOR 51 HVIXHU]RV \ PRYLPLHQWRV

Ghulydqgr/ vh rewlhqh od oh| gh jlurv=


  { 2 
Po
!+{, @  46
9HL o
Orv jlurv hq orv h{wuhprv vrq=
Po Po
! @ !+{ @ 3, @  > ! @ !+{ @ o, @
9HL 6HL
Od hfkd p{lpd vh gd grqgh od oh| gh jlurv vh dqxod=
o o Po2
|  +{, @ 3 , {@ s , |pd{ @ |+{ @ s , @  s
6 6 < 6HL

Hmhpsor 51516

Rewhqhu od hfxdflq gh od hovwlfd/ orv jlurv hq orv h{wuhprv | od hfkd hq ho sxqwr


fhqwudo gh xqd yljd eldsr|dgd frq prphqwrv P | P hq vxv h{wuhprv1

Ilj1 517= Yljd eldsr|dgd frq prphqwrv hq orv h{wuhprv

Od oh| gh prphqwrv hfwruhv hq od yljd hv=


{
P+{, @ P . +P . P ,
o

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


5151 HFXDFLQ GLIHUHQFLDO GH OD GHIRUPDGD GH XQD YLJD UHFWD 9:

| od hfxdflq glihuhqfldo d uhvroyhu hv=


4 k {l
|  +{, @ P . +P . P ,
HL o
Lqwhjudqgr grv yhfhv h lpsrqlhqgr odv frqglflrqhv |+{ @ 3, @ 3/ |+{ @ o, @ 3> vh
rewlhqh=
   { 2 
o2  {  k  { l
|+{, @ 6P 4  . +P . P , 4 
9HL o o o

Ghulydqgr/ vh rewlhqh od oh| gh jlurv=


 k  { l   { 2 
o
!+{, @ 6P 4  5 . +P . P , 4  6
9HL o o

Orv jlurv hq orv h{wuhprv vrq=


P o P o
! @ !+{ @ 3, @ . 
6HL 9HL
P o P o
! @ !+{ @ o, @  .
9HL 6HL
Od hfkd hq ho sxqwr phglr hv=

o o2
|+{ @ , @  +P  P ,
5 49HL

Hmhpsor 51517

Rewhqhu od hfxdflq gh od hovwlfd/ orv jlurv hq orv h{wuhprv | od hfkd p{lpd gh xqd
yljd eldsr|dgd gh vhfflq uhfwdqjxodu/ fxdqgr ho lqwudgv | ho wudvgv vxiuhq yduldflrqhv
gh whpshudwxud w | w2 / uhvshfwlydphqwh/ frq xqd yduldflq olqhdo gh whpshudwxud
d wudyv gho fdqwr k gh od slh}d1

Hq hvwh fdvr/ od fxuydwxud ghelgd d orv hihfwrv wuplfrv hv


w2 . w
"| @   @ uw 
k
vlhqgr  ho frhflhqwh gh glodwdflq wuplfd gho pdwhuldo1 Sru wdqwr/ od hfxdflq glih0
uhqfldo txh vh gheh uhvroyhu hv=

|  +{, @ "| @ uw 

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


9; FDSWXOR 51 HVIXHU]RV \ PRYLPLHQWRV

Ilj1 518= Yljd eldsr|dgd vrphwlgd d judglhqwh wuplfr

Lqwhjudqgr grv yhfhv h lpsrqlhqgr odv frqglflrqhv |+{ @ 3, @ 3/ |+{ @ o, @ 3> vh


rewlhqh=
4 4
|+{, @  "| {+o  {, @ uw  {+o  {,
5 5
Ghulydqgr/ vh rewlhqh od oh| gh jlurv=
o o
!+{, @ "| +{  , @ uw  +{  ,
5 5
Orv jlurv hq orv h{wuhprv vrq=
4 4
! @ !+{ @ 3, @  "| o @ . uw  o
5 5
4 4
! @ !+{ @ o, @ . "| o @  uw  o
5 5
Od hfkd p{lpd vh gd hq ho fhqwur gh od ox}=
o 4 4
|pd{ @ |+{ @ , @  "| o2 @ uw  o2
5 ; ;

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


5161 WHRUHPDV GH OD YLJD FRQMXJDGD 9<

516 Whruhpdv gh od yljd frqmxjdgd

Gdgd xqd yljd eldsr|dgd gh uljlgh} frqvwdqwh HL | gh orqjlwxg o/ vh oodpd yljd frqmx0
jdgd gh vwd d xqd yljd eldsr|dgd gh od plvpd orqjlwxg/ vrphwlgd d xqd fdujd fwlfld
ljxdo d od oh| gh prphqwrv hfwruhv gh od yljd uhdo glylglgd sru od uljlgh} HL/ | gh wdo
irupd txh fxdqgr ho hfwru hv srvlwlyr +wudfflq hq odv eudv lqihulruhv | frpsuhvlq hq
odv vxshulruhv, od fdujd gh od yljd frqmxjdgd hvw gluljlgd kdfld duuled/ | kdfld dedmr
hq fdvr frqwudulr +yhu Iljxudv 519d | e,1
Hq od yljd uhdo vh fxpsohq odv vljxlhqwhv uhodflrqhv glihuhqfldohv hqwuh fdujd/ hvixhu}r
fruwdqwh | prphqwr hfwru=

gW g2 P
s+{, @  @ +519,
g{ g{2

grqgh vh kd wrpdgr frpr srvlwlyr sdud odv fdujdv ho vhqwlgr dvfhqghqwh/ | sdud orv
fruwdqwhv | hfwruhv orv gh od Iljxud 519f1

Ilj1 519= +d, Yljd uhdo/ +e, yljd frqmxjdgd/ +f, htxloleulr gh od uhedqdgd

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


:3 FDSWXOR 51 HVIXHU]RV \ PRYLPLHQWRV

Od hfxdflq glihuhqfldo gh od hovwlfd gh od yljd uhdo/ | @ |+{,> hv/ vhjq od Hf1 +518,=

g2 | P+{,
@ +51:,
g{2 HL
Od yljd frqmxjdgd/ vhjq od ghqlflq dqwhulru/ hvw vrphwlgd d od fdujd fwlfld=
P+{,
s+{, @ +51;d,
HL
g2 |
@ +51;e,
g{2
| hq hood vh fxpsoluq odv uhodflrqhv glihuhqfldohv=

gW
s+{, @  +51<d,
g{
2
g P
@ +51<e,
g{2
grqgh W +{, | P+{, uhsuhvhqwdq odv oh|hv gh hvixhu}r fruwdqwh | prphqwr hfwru hq od
yljd frqmxjdgd/ uhvshfwlydphqwh1
Ljxdodqgr odv hfxdflrqhv +51;e, | +51<d, vh ghgxfh=

g2 | gW g|
2
@ , !+{, @ @ W +{, +5143,
g{ g{ g{
txh h{suhvd ho sulphu whruhpd gh od yljd frqmxjdgd=
od oh| gh jlurv !+{, gh od yljd uhdo frlqflgh frq od oh| gh hvixhu}rv fruwdqwhv W +{,
gh od yljd frqmxjdgd/ fdpeldgd gh vljqr1
Frpr frurodulr gho whruhpd vh sxhgh ghflu txh ho ydoru devroxwr gho qjxor txh jlud
xqr gh orv h{wuhprv gh od yljd uhdo/ ! ! / ylhqh gdgr sru ho ydoru devroxwr gh od
uhdfflq fruuhvsrqglhqwh gh od yljd frqmxjdgd/ U U 1
Sru rwud sduwh/ ljxdodqgr odv hfxdflrqhv +51;e, | +51<e, vh ghgxfh=

g2 | g2 P
@ , |+{, @ P+{, +5144,
g{2 g{2
txh h{suhvd ho vhjxqgr whruhpd gh od yljd frqmxjdgd=
od oh| gh hfkdv |+{, gh od yljd uhdo frlqflgh frq od oh| gh prphqwrv hfwruhv P+{,
gh od yljd frqmxjdgd1
Frpr frurodulr gh orv whruhpdv dqwhulruhv/ vh sxhgh ghflu txh od hfkd p{lpd +hv
ghflu/ jlur qxor, gh od yljd uhdo vh gdu hq od vhfflq gh hvixhu}r fruwdqwh qxor hq od
yljd frqmxjdgd/ | vx ydoru yhqgu gdgr sru ho ydoru gho prphqwr hfwru hq od vhfflq
fruuhvsrqglhqwh gh od yljd frqmxjdgd1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


5161 WHRUHPDV GH OD YLJD FRQMXJDGD :4

Ilj1 51:= Uhodflrqhv hqwuh od yljd uhdo | od yljd frqmxjdgd

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


:5 FDSWXOR 51 HVIXHU]RV \ PRYLPLHQWRV

Gheh qrwduvh txh hq odv lqwhjudflrqhv dqwhulruhv odv frqvwdqwhv gh lqwhjudflq wr0
pdq ho ydoru qhfhvdulr sdud txh hq orv h{wuhprv D | E frlqflgdq odv fruuhvsrqglhqwhv
frqglflrqhv gh frqwruqr gh odv yljdv uhdo | frqmxjdgd1 Dv/ sdud yljdv eldsr|dgdv/
odv frqglflrqhv gh jlur qr qxor | hfkd qxod hq orv h{wuhprv gh od yljd uhdo vh ghehq
fruuhvsrqghu frq odv frqglflrqhv gh fruwdqwh qr qxor | hfwru qxor hq orv h{wuhprv gh
od yljd frqmxjdgd1
Od dsolfdflq gho pwrgr gh od yljd frqmxjdgd vh h{wlhqgh d od uhvroxflq gh rwudv
wlsrorjdv gh yljdv/ glvwlqwdv gh od yljd eldsr|dgd gh lqhufld frqvwdqwh/ revhuydqgr txh=

41 Hv srvleoh dsolfdu ho pwrgr gh od yljd frqmxjdgd d yljdv frq glihuhqwhv wlsrv gh


frqglflrqhv gh dsr|r/ vlhpsuh txh odv frqglflrqhv gh dsr|r | gh frqwlqxlgdg gh
od yljd frqmxjdgd vh ghqdq gh irupd dghfxdgd/ frqvhuydqgr od ghelgd fruuhv0
srqghqfld frq odv gh od yljd uhdo1 Hq od Iljxud 51: vh pxhvwudq dojxqrv hmhpsorv
gh odv fruuhvsrqghqfldv txh vh ghehq hvwdeohfhu sdud pdqwhqhu od ydolgh} gh orv
whruhpdv1

51 Od fxuydwxud gh xqd uhedqdgd gh xqd yljd ghshqgh h{foxvlydphqwh gh od uhodflq


P@HL hq glfkd uhedqdgd1 Sru wdqwr/ vh sxhgh ghqlu od yljd frqmxjdgd gh xqd
yljd gh vhfflq yduldeoh frpr xqd yljd gh vhfflq frqvwdqwh frq xq prphqwr gh
lqhufld fwlflr L/ vrphwlgd d xqd oh| gh fdujdv ljxdo d od oh| gh prphqwrv hfwruhv
htxlydohqwhv/ P e +{, @ P+{,L@L+{,/ glylglgd sru od uljlgh} fwlfld HL/ hv ghflu/
s+{, @ P+{,@HL+{, @ P e +{,@HL1 Hihfwlydphqwh/ vh wlhqh=

g2 | P +{, P+{,L@L+{, P e +{,


@ @ @ +5145,
g{2 HL+{, HL HL

Hmhpsor 51614

Fdofxodu orv jlurv hq orv h{wuhprv gh xqd yljd eldsr|dgd gh orqjlwxg o vrphwlgd d xqd
fdujd sxqwxdo S +yhu Iljxud 51;,1

Hq yluwxg gho sulphu whruhpd gh od yljd frqmxjdgd/ orv jlurv hq orv h{wuhprv gh od
yljd uhdo vrq ljxdohv +hq ydoru devroxwr, d odv uhdfflrqhv hq od yljd frqmxjdgd/ txh vh
fdofxodq dsolfdqgr odv hfxdflrqhv gh od hvwwlfd d od fruuhvsrqglhqwh yljd frqmxjdgd=
4 S de
U . U @ o
5 HL o
     
4 S de 5 4 S de 4
U o @ d d . e d. e
5 HL o 6 5 HL o 6

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


5161 WHRUHPDV GH OD YLJD FRQMXJDGD :6

Ilj1 51;= Hmhpsor 51514

gh grqgh orv jlurv vrq +srvlwlyrv dqwlkrudulrv,=

S de+e . o,
! @ W  @ U @ 
9HL o
S de+d . o,
! @ W  @ .U @ .
9HL o

Hmhpsor 51615

Fdofxodu odv oh|hv gh jlurv | hfkdv gh od yljd eldsr|dgd gh od Iljxud 51</ vrphwlgd d
od dfflq gh grv fdujdv sxqwxdohv S / frorfdgdv vlpwulfdphqwh1

Odv oh|hv gh hvixhu}rv fruwdqwhv +fdpeldgd gh vljqr, | gh prphqwrv hfwruhv gh od


yljd frqmxjdgd vrq od vroxflq1 Hvwdv vrq=
;  
A Sd {2
?  od 3{d
!+{, @ W +{, @ 5HL d
A
=  S d +o5{, o
d{ 
; 5HL   5
A
A Sd {
?  +od, {  3{d
5HL  6d 
|+{, @ P+{, @ 2
A
A Sd d o
=  +o{,{  d{
5HL 6 5

Vhjq ho sulphu whruhpd gh od yljd frqmxjdgd/ | whqlhqgr hq fxhqwd od vlphwud gho


sureohpd/ orv jlurv hq orv h{wuhprv gh od yljd uhdo wrpdq orv ydoruhv=
Sd
! @ ! @ W +{ @ 3, @  +o  d,
5HL

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


:7 FDSWXOR 51 HVIXHU]RV \ PRYLPLHQWRV

Ilj1 51<= Hmhpsor 51615

Sru vlphwud/ od hfkd p{lpd vh gd hq ho fhqwur gh od yljd uhdo |/ vhjq ho vhjxqgr


whruhpd gh od yljd frqmxjdgd/ ydoh=

Sd
|pd{ @ |+{ @ o@5, @ P +{ @ o@5, @  +6o2  7d2 ,
57HL

Hmhpsor 51616

Fdofxodu orv jlurv | odv hfkdv gh orv sxqwrv E/ F | G gh od yljd gh od Iljxud 5143d/
vrphwlgd d od dfflq gh xqd fdujd sxqwxdo S / dsolfdgd hq F1 Od lqhufld gho wudpr DE
hv 7 yhfhv pd|ru txh od gho wudpr EG1

Od yljd uhdo | vx frqmxjdgd vh pxhvwudq hq odv Iljxudv 5143d | e1 Revuyhvh


od uhodflq hqwuh odv frqglflrqhv gh dsr|r hq orv sxqwrv D | G/ dv frpr hqwuh odv
frqglflrqhv gh frqwlqxlgdg hq ho sxqwr E1 Hvwdv uhodflrqhv vh fruuhvsrqghq frq odv
lqglfdgdv hq od Iljxud 51:1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


5161 WHRUHPDV GH OD YLJD FRQMXJDGD :8

Ilj1 5143= Hmhpsor 51616

Odv uhdfflrqhv gh od yljd uhdo vrq=

5 5 4
P @ S d +>, > U @ S +%, > U( @ S +%,
6 6 6

Frq hvwrv ydoruhv vh sxhgh fdofxodu od oh| gh hfwruhv gh od yljd uhdo | od fruuhvsrq0
glhqwh fdujd uhsduwlgd vreuh od yljd frqmxjdgd/ txh uhvxowd vhu wdo frpr vh pxhvwud hq
od Iljxud 5143e1 Revuyhvh txh sdud ghqlu od fdujd gh od yljd frqmxjdgd vh kd wrpdgr
frpr lqhufld gh uhihuhqfld od fruuhvsrqglhqwh do wudpr EG= Hq od yljd frqmxjdgd vh
sxhghq fdofxodu odv uhdfflrqhv yhuwlfdohv hq orv qxgrv E | G =

7< S d2 58 S d2
U @ +&, > U( @ +&,
43; HL 87 HL

Vhjq ho sulphu whruhpd gh od yljd frqmxjdgd/ od oh| gh jlurv hq od yljd uhdo vh


fruuhvsrqgh frq od oh| gh fruwdqwhv +fdpeldgd gh vljqr, gh od yljd frqmxjdgd/ txh hv
wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 5143f/ | txh hvw irupdgd sru wuhv udpdv sdudeolfdv/
frq xqd glvfrqwlqxlgdg hq ho sxqwr E1 Orv jlurv gh od yljd uhdo wrpdq orv ydoruhv

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


:9 FDSWXOR 51 HVIXHU]RV \ PRYLPLHQWRV

+srvlwlyrv sdud orv jlurv dqwlkrudulrv,=

5^ 4 S d2 _eo 5< S d2


!5^ @ W  @  > !_eo @ W  @ 

45 HL 
87 HL
44 S d2 58 S d2
! @ W  @  > !( @ W ( @ .
87 HL 87 HL

Vhjq ho vhjxqgr whruhpd gh od yljd frqmxjdgd/ od oh| gh hfkdv hq od yljd uhdo vh


fruuhvsrqgh frq od oh| gh hfwruhv gh od yljd frqmxjdgd/ txh hv wdo frpr vh pxhvwud hq
od Iljxud 5143g | txh hvw irupdgd sru wuhv udpdv felfdv/ vlq glvfrqwlqxlgdghv1 Odv
hfkdv gh od yljd uhdo wrpdq orv ydoruhv +srvlwlyrv kdfld duuled,=

4 S d
| @ P  @ 
4; HL
46 S d
| @ P @ 
5: HL
Sxhgh revhuyduvh txh od hfkd hq E hv px| shtxhd/ sru or txh od yljd vh frpsruwd
fdvl frpr vl hvwxylhud vlpsohphqwh dsr|dgd hq hvwh sxqwr1

517 Iupxodv gh Qdylhu sdud hvwuxfwxudv gh sodqr phglr

Vhd xqd hvwuxfwxud uhwlfxodgd gh sodqr phglr/ hv ghflu/ xqd hvwuxfwxud sodqd hq od
txh ho sodqr txh frqwlhqh d odv oqhdv phgldv gh odv slh}dv hv sodqr gh vlphwud gh
od hvwuxfwxud1 Dghpv/ odv ixhu}dv h{whulruhv hvwq frqwhqlgdv hq glfkr sodqr | orv
prphqwrv dsolfdgrv vrq gh hmh shushqglfxodu do sodqr1
Xqd vhfflq jhqulfd gh od hvwuxfwxud hvwdu vrphwlgd d hvixhu}r d{lo Q | hvixhu}r
fruwdqwh W hq ho sodqr/ | prphqwr hfwru P gh hmh shushqglfxodu do sodqr/ hv ghflu/
d h{lq frpsxhvwd uhfwd1 Sru wdqwr/ odv vhfflrqhv h{wuhpdv gh xqd uhedqdgd jhqulfd
vxiuluq prylplhqwrv uhodwlyrv ghelgrv do d{lo +dodujdplhqwr uhodwlyr,/ do fruwdqwh +glv0
wruvlq uhodwlyd, | do hfwru +jlur uhodwlyr,1 Hq odv hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv/ txh wudedmdq
ixqgdphqwdophqwh d h{lq/ hv kdelwxdo frqvlghudu qlfdphqwh od ghirupdflq ghelgd
do prphqwr hfwru/ | dv or kduhprv/ sru vlpsolflgdg/ hq or txh vljxh1
Uhfrughprv txh xqd uhedqdgd glihuhqfldo vrphwlgd d h{lq vxiuh xqd ghirupdflq
frqvlvwhqwh hq xq jlur uhodwlyr hqwuh vxv vhfflrqhv h{wuhpdv +yhu Iljxud 5144d, gh ydoru
gdgr sru od hfxdflq +514,=
 
P
g! @ "J . gv +5146,
HL

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


5171 IUPXODV GH QDYLHU SDUD HVWUXFWXUDV GH SODQR PHGLR ::

grqgh "J hv od fxuydwxud ghelgd d odv ghirupdflrqhv lpsxhvwdv/ P hv ho prphqwr hfwru


dfwxdqwh/ H hv ho pgxor gh hodvwlflgdg/ L hv ho prphqwr gh lqhufld sulqflsdo | gv hv od
dqfkxud gh od uhedqdgd glihuhqfldo1
Vh ghqh xq vlvwhpd fduwhvldqr joredo gh uhihuhqfld +[> \> ],/ gh{wujlur/ wdo txh
orv hmhv [> \ hvwq hq ho sodqr phglr gh od hvwuxfwxud/ | ho hmh ] vhd shushqglfxodu
d vwh +Iljxud 5144e,1 Frqvlghuhprv od gluhfwul} gh od hvwuxfwxud/ frqwhqlgd hq ho
sodqr [\> | vreuh hood xq sxqwr D+[ > \ , txh/ hq sulqflslr/ frqvlghudprv mr/ | do
txh ghqrplqduhprv slyrwh/ | rwur sxqwr E+[ > \ , gho fxdo txhuhprv fdofxodu vxv
ghvsod}dplhqwrv | jlur1 Vhd v ho sduphwur dufr txh plgh od orqjlwxg vreuh ho wudpr
DE/ frq ruljhq hq D | rulhqwdgr gh D kdfld E/ | vhd

[ @ [+v, > \ @ \ +v, +5147,

od gluhfwul} gh od slh}d h{suhvdgd hq hfxdflrqhv sdudpwulfdv1


Hq hvwdv frqglflrqhv/ ho yhfwru ghvsod}dplhqwr x gho sxqwr E hvw frqwhqlgr hq ho
sodqr [\ / | ho jlur gh od vhfflq qrupdo txh sdvd sru E hv gh hmh sdudohor do hmh ]1
Oodpduhprv +x > y , d odv frpsrqhqwhv gho yhfwru ghvsod}dplhqwr gho sxqwr E vhjq
orv hmhv fduwhvldqrv joredohv +[> \ ,/ | ! do jlur gh od vhfflq qrupdo hq glfkr sxqwr
+Iljxud 5145d,1 Frqvlghuduhprv vhqwlgrv srvlwlyrv gh orv ghvsod}dplhqwrv krul}rqwdo |
yhuwlfdo orv frlqflghqwhv frq orv vhqwlgrv srvlwlyrv gh orv hmhv joredohv [\ / | vhqwlgr
srvlwlyr sdud orv jlurv ho fruuhvsrqglhqwh do vhqwlgr srvlwlyr gho hmh ]/ hv ghflu/ ho
dqwlkrudulr vreuh ho sodqr [\ 1

Ilj1 5144= Iupxodv gh Qdylhu= +d, ghirupdflq gh od uhedqdgd/ +e, qrwdflq | hmhv
frrughqdgrv

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


:; FDSWXOR 51 HVIXHU]RV \ PRYLPLHQWRV

Ilj1 5145= Iupxodv gh Qdylhu= +d, prylplhqwrv gho sxqwr E/ +e, prylplhqwrv
glihuhqfldohv

41 Yhdprv/ sulphur/ fpr lq x|h od ghirupdflq gh xqd uhedqdgd jhqulfd vlwxd0


gd hq ho wudpr DE/ sru hmhpsor/ od fruuhvsrqglhqwh do sxqwr G+[+v,> \ +v,,/ hq orv
prylplhqwrv gho sxqwr E +Iljxud 5145e,1

 Hq sulphu oxjdu/ ho sxqwr E h{shulphqwd xq jlur glihuhqfldo lgqwlfr do gh G=

g! @ g!+v, +5148,

 Dghpv/ ho sxqwr E h{shulphqwd xq ghvsod}dplhqwr txh vh sxhgh ghvfulelu hq


irupd yhfwruldo frpr=
$ $  $ $
gx @ EE  @ g!  GE +5149,

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


5171 IUPXODV GH QDYLHU SDUD HVWUXFWXUDV GH SODQR PHGLR :<

grqgh ho vljqr +, lqglfd surgxfwr yhfwruldo1 Hq ho vlvwhpd joredo gh uhihuhq0



$
fld +[> \> ], orv yhfwruhv dqwhulruhv wlhqhq sru frpsrqhqwhv= gx +gx > gy > 3,/

$ $
g! +3> 3> g!+v,, | GE +[  [+v,> \  \ +v,> 3, =
Hihfwxdqgr ho surgxfwr yhfwruldo h ljxdodqgr frpsrqhqwhv/ vh sxhgh hvfulelu=
gx @ g!+v, +\  \ +v,,
+514:,
gy @ .g!+v, +[  [+v,,

51 Sdud frqrfhu orv prylplhqwrv +wrwdohv, gho sxqwr E/ uhodwlyrv do sxqwr D/ edvwd
lqwhjudu odv uhodflrqhv dqwhulruhv/ vxpdqgr odv frqwulexflrqhv glihuhqfldohv surgxflgdv
sru odv ghirupdflrqhv gh wrgdv odv uhedqdgdv vlwxdgdv hqwuh D | E=
] 
! @ . g!+v, +514;d,

] 
x @  g!+v, +\  \ +v,, +514;e,

] 
y @ . g!+v, +[  [+v,, +514;f,


Qwhvh txh orv wuplqrv gh orv vxelqwhjudqgrv txh qr oohydq vxeqglfh vrq/ hq jhqhudo/
ixqflrqhv gh od yduldeoh gh lqwhjudflq v1

61 Vl ho sxqwr D/ hq oxjdu gh vhu mr/ wlhqh ghvsod}dplhqwrv x > y | xq jlur !


frqrflgrv/ odv h{suhvlrqhv dqwhulruhv vh prglfdq dghfxdgdphqwh=
] 
! @ ! . g!+v, +514<d,

] 
x @ x  ! + \  \ ,  g!+v, +\  \ +v,, +514<e,

] 
y @ y . ! +[  [ , . g!+v, +[  [+v,, +514<f,


Qwhvh txh odv iupxodv +514<d,0+514<f, vrq sxudphqwh jhrpwulfdv | hq hoodv vor lq0
whuylhqhq prylplhqwrv +ghvsod}dplhqwrv | jlurv, frq ho frqyhqlr gh vljqrv hvwdeohflgr
dqwhulruphqwh1

71 Sru owlpr/ vxvwlwx|hqgr ho wuplqr gho jlur glihuhqfldo sru vx ydoru hq ixqflq
gh od fxuydwxud lqlfldo/ ho prphqwr hfwru | od uljlgh}/ hfxdflq +5146,/ vh wlhqh=
]   
P+v,
! @ ! . "J +v, . gv +5153d,
 HL+v,

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


;3 FDSWXOR 51 HVIXHU]RV \ PRYLPLHQWRV

]  

P +v,
x @ x  ! + \  \ ,  "J +v, . gv +\  \ +v,, +5153e,
 HL+v,
]    
P+v,
y @ y . ! +[  [ , . "J +v, . gv +[  [+v,, +5153f,
 HL+v,
vwdv vrq odv frqrflgdv iupxodv gh Qdylhu sdud hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv gh sodqr
phglr1 Od sulphud yhuvlq od sursxvr Qdylhu/ hq 4;59/ sdud slh}dv uhfwdv | gh shtxhd
fxuydwxud frqvlghudqgr vor od ghirupdflq sru h{lq> hq 4;8</ Euhvvh jhqhudol} odv
iupxodv gh Qdylhu lqwurgxflhqgr orv wuplqrv gh ghirupdflq sru d{lo/ gh uhodwlyd
lpsruwdqfld hq ho fofxor gh dufrv> qdophqwh/ hq 4;97 Vdlqw0Yhqdqw lqwurgxmr orv
wuplqrv gh ghirupdflq sru fruwdqwh1 Hq od suhvhqwh ghulydflq vh kdq rplwlgr orv
wuplqrv fruuhvsrqglhqwhv d od ghirupdflq sru d{lo | fruwdqwh sru vx lpsruwdqfld
phqru | sru ud}rqhv gh euhyhgdg1 Dghpv/ vh sxhghq ghulydu iupxodv dqorjdv sdud
hpsduuloodgrv sodqrv | sdud hvwuxfwxudv hvsdfldohv1 Wrgdv hoodv vh rewlhqhq gh irupd
vhphmdqwh d or khfkr dtx | qr vh lqfox|hq sru ud}rqhv gh euhyhgdg1

Hmhpsor 51714

Fdofxodu ho jlur | orv ghvsod}dplhqwrv hq ho h{wuhpr gh xq yrodgl}r gh orqjlwxg o frq


xqd fdujd sxqwxdo S dsolfdgd hq vx h{wuhpr1

Ilj1 5146= Hmhpsor 51714

Do vhu ho yrodgl}r krul}rqwdo/ vx sdudphwul}dflq hv wulyldo +yhu Iljxud 5146,= [ @ v/


\ @ 31 Od oh| gh hfwruhv hq ho yrodgl}r hv=
P+v, @ S +o  v,
grqgh vh kdq frqvlghudgr srvlwlyrv orv prphqwrv txh wudfflrqdq od eud lqihulru1 Sru
wdqwr/ orv jlurv glihuhqfldohv vrq=
 
S +o  v,
g!+v, @  gv
HL

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


5171 IUPXODV GH QDYLHU SDUD HVWUXFWXUDV GH SODQR PHGLR ;4

Wrpdqgr frpr slyrwh ho sxqwr D/ txh hv mr | dsolfdqgr od hfxdflq +5153d, vh fdofxod
ho jlur hq ho h{wuhpr E=
] r', ] ,
S S o2
! @ g!+v, @  +o  v, gv @  + ,
r'f HL f 5HL

Ho vljqr qhjdwlyr gho uhvxowdgr lqglfd txh ho jlur fdofxodgr hv krudulr1 Dsolfdqgr dkrud
odv hfxdflrqhv +5153e, | +5153f,/ vh wlhqh txh orv prylplhqwrv krul}rqwdo | yhuwlfdo hq
E ydohq=
] ,
x @  g!+v,+3  3, @ 3
f
] , ] ,
S S o
y @ . g!+v,+o  v, @  +o  v,2 gv @  +&,
f HL J 6HL
Ho vljqr qhjdwlyr gh y lqglfd txh od hfkd hv ghvfhqghqwh1

Hmhpsor 51715

Fdofxodu od oh| gh hfkdv gh xqd yljd eldsr|dgd gh ox} o vrphwlgd d fdujd xqliruph s1

Ilj1 5147= Hmhpsor 51715

Do vhu od yljd krul}rqwdo/ vx sdudphwul}dflq hv wulyldo +yhu Iljxud 5147,= [ @ v/


\ @ 31 Od oh| gh hfwruhv hq od yljd hv=
sv
P+v, @ +o  v,
5
grqgh vh kdq frqvlghudgr srvlwlyrv orv prphqwrv txh wudfflrqdq od eud lqihulru1 Sru
wdqwr/ orv jlurv glihuhqfldohv vrq=
sv
g!+v, @ +o  v, gv
5HL

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


;5 FDSWXOR 51 HVIXHU]RV \ PRYLPLHQWRV

Xwlol}dprv sulphur odv hfxdflrqhv gh Qdylhu sdud kdoodu ho jlur hq D1 Sdud hoor lpsr0
qhprv od frqglflq gh txh od hfkd hq E vhd qxod=
] 
y @ 3 @ ! +[  [ , . g!+v, +[  [+v,,

] r' ,  
sv
@ ! o . +o  v, gv +o  v,
r'f 5HL
so e
@ ! o .
57HL
Sru wdqwr
so
! @ 
57HL
Dkrud fdofxodprv od oh| gh hfkdv xwlol}dqgr ho sxqwr D frpr slyrwh=
] r' %
y+{, @ ! { . g!+v, +{  v,
r'f
] % 
so sv
@  {. +o  v, gv +{  v,
57HL f 5HL
so s
@  {. +5o{  {e ,
57HL 57HL
s
@  +o {  5o{ . {e ,
57HL
Hvwh uhvxowdgr frlqflgh/ qdwxudophqwh/ frq ho rewhqlgr hq ho Hmhpsor 515141

Hmhpsor 51716

Fdofxodu ho jlur | orv prylplhqwrv hq ho h{wuhpr gh od hvwuxfwxud gh od Iljxud 5148d


frq xqd fdujd sxqwxdo S dsolfdgd hq vx h{wuhpr1

Sulphur/ vh sdudphwul}d od hvwuxfwxud +yhu Iljxud 5148d,=


s
v 6v
Eduud DE = [ @ v frv  @ > \ @ v vlq  @ > 3vd
5 s 5
d 6d
Eduud EF = [ @ v  > \ @ > d  v  5d
5 5
Od oh| gh hfwruhv hq odv eduudv hv=
 
6 S
Eduud DE = P+v, @ S d  [ @  +6d  v,
5 5
 
6
Eduud EF = P+v, @ S d  [ @  S +5d  v,
5

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


5171 IUPXODV GH QDYLHU SDUD HVWUXFWXUDV GH SODQR PHGLR ;6

Ilj1 5148= Hmhpsor 51716

grqgh vh kdq frqvlghudgr srvlwlyrv orv prphqwrv txh wudfflrqdq od eud lqihulru1 Sru
wdqwr/ orv jlurv glihuhqfldohv vrq=
 
P+v,
g!+v, @ . gv
HL

Wrpdqgr frpr slyrwh ho sxqwr D/ txh hv mr/ | dsolfdqgr od hfxdflq +5153d,/ vh fdofxod
ho jlur hq ho h{wuhpr F=
] 

! @ g!+v,

] 
] 

@ g!+v, . g!+v,
 
] r'@ ] r'2@

S 4
@  +6d  v, gv . +5d  v, gv
HL r'f 5 r' @

: S d
@  + ,
7 HL

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


;7 FDSWXOR 51 HVIXHU]RV \ PRYLPLHQWRV

Dsolfdqgr dkrud odv hfxdflrqhv +5153e, | +5153f,/ vh wlhqh txh orv prylplhqwrv krul}rq0
wdo | yhuwlfdo hq F ydohq=
%] #s s $ ]  #s s $&

6d 6v 6d 6d
x @  g!+v,  . g!+v, 
 5 5  5 5
s ] r'@ 
6S
@ . +6d  v, gv +d  v,
7HL r'f
s
6 S d
@ . +$,
6 HL
]    ]   
6d v 6d  d
y @ . g!+v,  . g!+v,  v
 5 5  5 5
] r'@ ] r'2@ 
S 4
@  +6d  v, gv +6d  v, . +5d  v, gv +5d  v,
HL r'f 7 r' @

56 S d
@  +&,
45 HL

Hmhpsor 51717

Fdofxodu od hfkd hq ho h{wuhpr E gh od hvwuxfwxud gh od Iljxud 5149/ vrphwlgd d od


dfflq gh xq prphqwr P dsolfdgr hq ho h{wuhpr oleuh1

Ilj1 5149= Hmhpsor 51717

Ho prphqwr hfwru hq ho dufr hv frqvwdqwh | gh ydoru=

P+v, @ P

Vh dsolfdq d frqwlqxdflq odv iupxodv gh Qdylhu0Euhvvh gh fxdwur irupdv dowhuqdwl0


ydv=

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


5171 IUPXODV GH QDYLHU SDUD HVWUXFWXUDV GH SODQR PHGLR ;8

+d, Sdudphwul}dqgr od slh}d hq ixqflq gh xq qjxor  fx|r ruljhq | vhqwlgr frlq0


flghq frq orv gho sduphwur dufr v/ vhjq od Iljxud 514:d1 Vh wlhqh [+v, @ U  U frv /
\ +v, @ U vlq / gv @ U g | g!+v, @ . +P gv@HL,1 Sru wdqwr/
] 
y @ g!+v, +[  [+v,,

] w 'Z  
PUg
@ ^5U  +U  U frv ,`
w'f HL
]
PU2 Z
@ +4 . frv ,g
HL J
PU2
@ 
HL

+e, Sdudphwul}dqgr od lqwhjudo hq ixqflq gh xq qjxor  fx|r ruljhq hvw hq E |


vhqwlgr rsxhvwr d v/ vhjq od Iljxud 514:e1 Vh wlhqh [+v, @ U.U frv / \ +v, @ U vlq /
gv @ U g | g!+v, @ . +P gv@HL,1 Sru wdqwr/
] 
y @ g!+v, +[  [+v,,

] w'f  
P+Ug,
@ ^5U  +U . U frv ,`
w 'Z HL
]
PU2 J
@ +4 . frv ,g
HL Z
PU2
@ 
HL

+f, Sdudphwul}dqgr od lqwhjudo hq ixqflq gh xq qjxor  fx|r ruljhq hvw hq F |


vhqwlgr frlqflghqwh frq ho gh v> vh holjh xq vlvwhpd joredo +[> \ , fhqwudgr hq ho sxqwr
E/ vhjq od Iljxud 514:f1 Vh wlhqh [+v, @ U . U vlq / \ +v, @ U frv / gv @ U g |
g!+v, @ . +P gv@HL,1 Sru wdqwr/
] 
y @ g!+v, +[  [+v,,

] w'n Z  
2 PUg
@ ^3  +U . U vlq ,`
w '3
Z HL
2
] Z
PU2 n 2
@ +4  vlq ,g
HL 3 Z2
PU2
@ 
HL

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


;9 FDSWXOR 51 HVIXHU]RV \ PRYLPLHQWRV

+g, Sru owlpr/ uhvroyhprv ho sureohpd frq ho sodqwhdplhqwr gh od Iljxud 514:g1


Dkrud/ vh wlhqh [+v, @ U frv / \ +v, @ U vlq / gv @ U g | g!+v, @  +P gv@HL,/ |d
txh hv krudulr1 Sru wdqwr/
] 

y @ g!+v, +[  [+v,,



] w 'Z  
PUg
@  +U  U frv ,
w 'f HL
]
PU2 Z
@ +4 . frv ,g
HL f
PU2
@ 
HL

Frpr hv qdwxudo/ odv fxdwur irupdv gh uhvroyhu ho sureohpd kdq oohydgr do plvpr
uhvxowdgr sdud ho ghvsod}dplhqwr ghvhdgr1 Qr revwdqwh/ ho hmhpsor hv loxvwudwlyr gh
fpr ghehq dsolfduvh odv iupxodv gh Qdylhu gh irupd fruuhfwd1

Ilj1 514:= Sdudphwul}dflrqhv gho Hmhpsor 51717

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


5181 WHRUHPDV GH PRKU ;:

518 Whruhpdv gh Prku

Orv oodpdgrv Whruhpdv gh Prku +Rwwr Prku/ 4;9;, vh sxhghq ghprvwudu iflophqwh d
sduwlu gh odv hfxdflrqhv gh Qdylhu gh od Vhfflq dqwhulru1

51814 Sulphu Whruhpd gh Prku


Hq xqd yljd uhfwd vrphwlgd d h{lq vlpsoh/ ho qjxor !c / irupdgr sru odv wdqjhqwhv
wud}dgdv hq grv sxqwrv D | E gh od ghirupdgd gh od gluhfwul}/ hv ljxdo do uhd gho gldjud0
pd +P@HL, lqwhufhswdgd sru odv yhuwlfdohv wud}dgdv sru dtxhoorv sxqwrv/ Vc +P@HL,1

Hq hihfwr/ dsolfdqgr odv hfxdflrqhv gh Qdylhu sdud fdofxodu ho jlur hq ho sxqwr E/


wrpdqgr ho sxqwr D frpr slyrwh/ whqhprv=
] 
P+{,
! @ ! . g{
HL+{,

 
P
@ ! . Vc +5154,
HL
Sru wdqwr=  
P
!c @ !  ! @ Vc +5155,
HL

Ilj1 514;= Sulphu Whruhpd gh Prku

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


;; FDSWXOR 51 HVIXHU]RV \ PRYLPLHQWRV

51815 Vhjxqgr Whruhpd gh Prku

Hq xqd yljd uhfwd vrphwlgd d h{lq vlpsoh/ od orqjlwxg gho vhjphqwr  c / ghqlgr
sru ho sxqwr E gh od hovwlfd | ho sxqwr D / lqwhuvhfflq gh od wdqjhqwh hq rwur sxqwr
D gh od hovwlfd frq ho hmh yhuwlfdo wud}dgr sru E/ hv ljxdo do prphqwr hvwwlfr gho uhd
gho gldjudpd +P@HL, lqwhufhswdgd sru odv yhuwlfdohv wud}dgdv sru orv sxqwrv D | E/
uhvshfwr do hmh yhuwlfdo txh sdvd sru E/ Tc +P@HL,1
Hq hihfwr/ dsolfdqgr gh qxhyr odv hfxdflrqhv gh Qdylhu sdud fdofxodu od hfkd hq ho
sxqwr E/ wrpdqgr ho sxqwr D frpr slyrwh/ vh wlhqh=
]
P+{, 

y @ y . ! +{  { , . +{  {, g{
HL+{,

 
P
@ y . ! +{  { , . Tc +5156,
HL

Sru wdqwr=  
P
 c @ y  +y . ! +{  { ,, @ Tc +5157,
HL

Ilj1 514<= Vhjxqgr Whruhpd gh Prku

Orv Whruhpdv gh Prku wlhqhq ho pulwr gh kdfhu lqqhfhvduld od lqwhjudflq lpsoflwd


hq odv iupxodv gh Qdylhu/ do uhgxflu ho fofxor gh prylplhqwrv d od hydoxdflq gh uhdv
| prphqwrv hvwwlfrv1 Hvwd vlpsolfdflq hv sduwlfxoduphqwh lqwhuhvdqwh hq yljdv gh
vhfflq yduldeoh1

Hmhpsor 51814

Fdofxodu ho jlur | od hfkd hq ho h{wuhpr gh xq yrodgl}r frq fdujd sxqwxdo S hq ho


h{wuhpr1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


5191 HFXDFLRQHV HOVWLFDV ;<

Ilj1 5153= Hmhpsor 51814

Od oh| gh prphqwrv hfwruhv hv=


P+{, @ S +o  {,

Dsolfdqgr ho Sulphu Whruhpd gh Prku +! @ 3,=


   
P 4 So S o2
! @ !c @ Vc @  o@ + ,
HL 5 HL 5HL
\ dsolfdqgr ho Vhjxqgr Whruhpd gh Prku +y @ ! @ 3,=
     
P 4 So 5o S o
y @ c @ Tc @  o @ +&,
HL 5 HL 6 6HL

519 Hfxdflrqhv hovwlfdv

Hq odv Vhfflrqhv dqwhulruhv gh hvwh Fdswxor vh kdq ghvfulwr pwrgrv txh shuplwhq fdofx0
odu orv prylplhqwrv txh vh surgxfhq hq hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv gh sodqr phglr/ xqd
yh} frqrflgrv orv hvixhu}rv txh dfwdq vreuh odv hvwuxfwxudv1 Frpr yhuhprv hq ho Fd0
swxor 7/ hvwrv pwrgrv |/ hvshfldophqwh/ odv hfxdflrqhv gh Qdylhu/ vrq xqd khuudplhqwd
ixqgdphqwdo sdud uhvroyhu hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv sru ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg1
Sru rwur odgr/ odv hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv vh sxhghq uhvroyhu sru ho pwrgr gh
htxloleulr1 Wdo frpr vh yhu hq ho Fdswxor 8/ hvwh pwrgr hv/ hq flhuwd pdqhud/ ho
uhfsurfr gho pwrgr gh frpsdwlelolgdg> sdud xwlol}duor/ vh suhflvdq/ frpr khuudplhqwd
evlfd/ hfxdflrqhv txh shuplwdq fdofxodu orv hvixhu}rv hq xqd slh}d hq ixqflq gh vxv
prylplhqwrv +ghvsod}dplhqwrv | jlurv, | gh od fdujd txh vrsruwd od eduud1 Hvwdv uhod0
flrqhv vrq odv hfxdflrqhv hovwlfdv gh od slh}d |/ gh irupd pv jhqhudo/ gdq oxjdu d od
pdwul} gh uljlgh} gh od slh}d/ edvh gho pwrgr gh uljlgh} +yhu Fdswxor 9,1
Hq hvwd Vhfflq vh rewlhqhq odv hfxdflrqhv hovwlfdv gh xqd eduud uhfwd gh lqhufld
frqvwdqwh> vh frqvlghud/ sulphur/ ho fdvr hq txh kd| prphqwrv hq dperv h{wuhprv gh
od slh}d | ghvsxv ho fdvr hq txh xqr gh orv h{wuhprv hvw duwlfxodgr1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


<3 FDSWXOR 51 HVIXHU]RV \ PRYLPLHQWRV

Ilj1 5154= Slh}d gh xqd hvwuxfwxud gh sodqr phglr frqvlghudgd dlvodgdphqwh

Frqvlghuhprv/ sru hmhpsor/ od hvwuxfwxud gh sodqr phglr gh od Iljxud 51541 Xqd


eduud fxdotxlhud gh od hvwuxfwxud/ wdo frpr od DE> sxhgh frqvlghuduvh dlvodgdphqwh/
vlhpsuh txh vh whqjdq hq fxhqwd/ dghfxdgdphqwh/ orv hvixhu}rv txh ho uhvwr gh od hv0
wuxfwxud oh wudqvplwh d wudyv gh vxv h{wuhprv D | E= Frpr vh yhu hq hvwd Vhfflq/
hvwrv hvixhu}rv vh sxhghq fdofxodu hq ixqflq gh orv prylplhqwrv +ghvsod}dplhqwrv |
jlurv, gh orv h{wuhprv gh od eduud1
Hq or txh vljxh/ vh frqvlghudq srvlwlyrv orv jlurv | prphqwrv gh vhqwlgr dqwlkrudulr/
| qhjdwlyrv orv gh vhqwlgr frqwudulr1

51914 Hfxdflrqhv hovwlfdv gh xqd slh}d uhfwd vlq ghvsod}dplhqwr wudqvyhu0


vdo hqwuh vxv h{wuhprv

Orv jlurv hq orv h{wuhprv D | E gh xqd slh}d gh orqjlwxg o | uljlgh} d h{lq HL>
txh irupd sduwh gh xqd hvwuxfwxud uhwlfxodgd gh sodqr phglr/ vh sxhghq rewhqhu sru
vxshusrvlflq gh orv ghelgrv d orv prphqwrv gh h{wuhpr | orv ghelgrv d odv fdujdv
wudqvyhuvdohv txh dfwdq vreuh od slh}d +vl qr kd| prylplhqwr wudqvyhuvdo uhodwlyr hqwuh
orv qxgrv D | E,/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 5155=

! @ ! +P , . ! +P , . !J +5158d,


! @ ! +P , . ! +P , . ! J
 +5158e,

grqgh ! +P , uhsuhvhqwd ho jlur hq ho h{wuhpr D gh od slh}d eldsr|dgd ghelgr do


prphqwr gh h{wuhplgdg P / | dqorjdphqwh sdud orv ghpv wuplqrv> !J | !J
uhsuhvhqwdq orv jlurv hq orv h{wuhprv D | E gh od yljd eldsr|dgd ghelgrv d odv fdujdv
txh judylwdq gluhfwdphqwh vreuh od slh}d1
Od Iljxud 5156 sursruflrqd orv ydoruhv gh orv jlurv !J | !J hq yljdv eldsr|dgdv/
sdud glyhuvrv wlsrv gh fdujd1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


5191 HFXDFLRQHV HOVWLFDV <4

Ilj1 5155= Yljd eldsr|dgd frq prphqwrv gh h{wuhpr

Vhjq orv uhvxowdgrv rewhqlgrv hq ho Hmhpsor 51516 gh od Vhfflq 515 vh wlhqh=


P o P o
! @ .  . !J +5159d,
6HL 9HL
P o P o
! @  . . !J +5159e,
9HL 6HL
Hvwdv hfxdflrqhv vh sxhghq lqyhuwlu sdud ghvshmdu orv prphqwrv h{wuhprv hq ixqflq
gh orv jlurv h{wuhprv=
5HL
P @ +5! . ! , . P
J
+515:d,
o
5HL
P @ +5! . ! , . P
J
+515:e,
o
grqgh
5HL 5HL
P
J
@ +5!J . !J , > PJ
@ +5!J . !J , +515;,
o o
Hvwdv h{suhvlrqhv vrq frqrflgdv frpr hfxdflrqhv hovwlfdv gh od slh}d frq hqodfhv ujlgrv
| mrv +vlq ghvsod}dplhqwr wudqvyhuvdo,1 Odv hfxdflrqhv dqwhulruhv phuhfhq dojxqrv
frphqwdulrv=

 Vl vh frqvlghud ho fdvr PJ


@ P
J
@ 3/ hv ghflu/ vlq fdujdv dsolfdgdv gluhfwd0
phqwh vreuh od slh}d/ vh wlhqh=
5HL 5HL
P @ +5! . ! , > P @ +5! . ! , +515<,
o o

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


<5 FDSWXOR 51 HVIXHU]RV \ PRYLPLHQWRV

Ilj1 5156= Jlurv gh h{wuhpr hq yljdv eldsr|dgdv

Ilj1 5157= Prphqwrv gh h{wuhpr hq yljdv elhpsrwudgdv

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


5191 HFXDFLRQHV HOVWLFDV <6

Sru wdqwr/ hvwrv vrq orv prphqwrv gh h{wuhpr hq xqd slh}d hq od txh vh lpsrqhq
orv jlurv ! | ! hq orv h{wuhprv1

 Vl vh frqvlghud ho fdvr ! @ ! @ 3> hv ghflu/ od yljd elhpsrwudgd/ vh wlhqh=

P  @ P
J
> P @ P
J
+5163,

Sru wdqwr/ orv wuplqrv P


J
| PJ
vrq orv prphqwrv txh surgxfludq h{foxvlyd0
phqwh odv fdujdv dsolfdgdv vreuh od slh}d vl vwd hvwxylhvh shuihfwdphqwh elhpsr0
wudgd +jlur qxor hq orv h{wuhprv,1 Sru hoor/ vh oodpd d hvwrv wuplqrv prphqwrv
gh hpsrwudplhqwr shuihfwr gh odv fdujdv dsolfdgdv1

Od Iljxud 5157 sursruflrqd orv ydoruhv gh orv prphqwrv P


J
| P
J
hq yljdv
elhpsrwudgdv/ sdud glyhuvrv wlsrv gh fdujd1

51915 Hfxdflrqhv hovwlfdv gh xqd slh}d uhfwd frq ghvsod}dplhqwr wudqvyhu0


vdo uhodwlyr hqwuh vxv h{wuhprv

Frqvlghuhprv dkrud orv wuplqrv dglflrqdohv txh ghehq ddgluvh fxdqgr orv h{wuhprv
D | E gh od slh}d vxiuhq xq ghvsod}dplhqwr wudqvyhuvdo uhodwlyr1 Sdud hoor/ frqvlghud0
uhprv hvwd dfflq sru vhsdudgr/ hv ghflu/ hvwxglduhprv xqd eduud frq jlurv qxorv hq orv
h{wuhprv +elhpsrwudgd,/ vlq fdujdv gluhfwdphqwh dsolfdgdv/ | frq xq ghvsod}dplhqwr
wudqvyhuvdo uhodwlyr gh pdjqlwxg 1

Ilj1 5158= Yljd elhpsrwudgd frq ghvsod}dplhqwr wudqvyhuvdo

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


<7 FDSWXOR 51 HVIXHU]RV \ PRYLPLHQWRV

Od lpsrvlflq gh xq ghvsod}dplhqwr wudqvyhuvdo uhodwlyr  hq xqd slh}d elhpsrwudgd


htxlydoh d xqrv jlurv ghelgrv d od vrolflwdflq gh ydoru


!J @ !J @ ! @ +5164,
o
hq od fruuhvsrqglhqwh slh}d eldsr|dgd/ | d xqrv prphqwrv hq h{wuhprv wdo txh vh
fxpsod od frqglflq gh hpsrwudplhqwr ! @ ! @ 31 Glfkrv prphqwrv sxhghq re0
whqhuvh gluhfwdphqwh gh odv h{suhvlrqhv +515;, dqwhulruhv sdud !J > !J duelwudulrv/ sru
vxvwlwxflq gluhfwd gh orv ydoruhv dsursldgrv=

5HL 9HL
P @ P
J
@  +5!J . !J , @  ! +5165d,
o o
5HL 9HL
P @ P
J
@  +5!J . !J , @  ! +5165e,
o o

Qwhvh txh ho wuplqr ! @ @o hv xq jlur/ | sru wdqwr/ wlhqh vljqr vhjq ho frqyhqlr
dqwhulruphqwh dgrswdgr +srvlwlyr vl hv dqwlkrudulr,1
Vl vxpdprv orv wuplqrv ghelgrv do ghvsod}dplhqwr wudqvyhuvdo d orv rewhqlgrv dq0
whulruphqwh/ whqhprv odv hfxdflrqhv hovwlfdv gh od slh}d uhfwd frq hqodfhv ujlgrv frp0
sohwdv=

5HL 9HL
P @ +5! . ! ,  ! . P
J
+5166d,
o o
5HL 9HL
P @ +5! . ! ,  ! . P
J
+5166e,
o o

51916 Hfxdflrqhv hovwlfdv gh xqd slh}d uhfwd duwlfxodgd hq xqr gh vxv


h{wuhprv

Vl od slh}d frqvlghudgd wlhqh xqr gh vxv h{wuhprv duwlfxodgrv/ odv hfxdflrqhv hovwlfdv
fruuhvsrqglhqwhv ghehq vhu prglfdgdv1 Frqvlghuhprv/ sru hmhpsor/ txh ho h{wuhpr
duwlfxodgr hv ho qxgr E1

Ilj1 5159= Yljd hpsrwudgr0dsr|dgd

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


5191 HFXDFLRQHV HOVWLFDV <8

Sru h{lvwlu xqd duwlfxodflq hq ho h{wuhpr E/ gheh vhu qxor ho prphqwr gh h{0
wuhpr hq glfkr qxgr/ hv ghflu P @ 31 Vxvwlwx|hqgr hq odv h{suhvlrqhv ghgxflgdv
dqwhulruphqwh=
5HL 9HL
P @ 3 @ +5! . ! ,  ! . P
J
+5167,
o o
Gh hvwd hfxdflq vh sxhgh ghvshmdu ho jlur ! frpr=
4 6 o
! @  ! . !  PJ +5168,
5 5 7HL 
| vxvwlwx|hqgr hq od hfxdflq fruuhvsrqglhqwh d P vh wlhqh=
6HL 6HL 4 J
P @ !  ! . P
J
 P +5169d,
o o 5
6HL 6HL
@ !  ! . +P
J
,W +5169e,
o o
Qwhvh txh sdud od eduud frq xq h{wuhpr duwlfxodgr kd| xqd vod hfxdflq hovwlfd hq
od txh lqwhuylhqh ho jlur gho qxgr qr duwlfxodgr1 Ho wuplqr +P
J
,W hv ho prphqwr

Ilj1 515:= Prphqwrv | jlurv gh h{wuhpr hq yljdv hpsrwudgr0dsr|dgdv

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


<9 FDSWXOR 51 HVIXHU]RV \ PRYLPLHQWRV

gh hpsrwudplhqwr ghelgr d odv fdujdv txh dfwdq vreuh od slh}d/ frqvlghudgd vwd
hpsrwudgr0duwlfxodgd1
Od Iljxud 515: sursruflrqd orv ydoruhv gh orv prphqwrv +P J ,W | orv jlurv !J hq
yljdv hpsrwudgr0dsr|dgdv/ sdud glyhuvrv wlsrv gh fdujd1

Hmhpsor 51914

Fdofxodu orv prphqwrv gh h{wuhplgdg gh xqd yljd elhpsrwudgd | gh xqd yljd hpsrwudgr0
dsr|dgd vrphwlgdv d fdujd xqliruphphqwh uhsduwlgd1

Ilj1 515;= Yljdv elhpsrwudgd | hpsrwudgr0dsr|dgd vrphwlgdv d fdujd xqliruph

Vhjq orv uhvxowdgrv gho Hmhpsor 51514/ orv jlurv hq orv h{wuhprv gh xqd yljd eldsr0
|dgd vrphwlgd d fdujd xqliruph vrq=
so so
!J @  > !J @ .
57HL 57HL
Sru wdqwr/ dsolfdqgr odv hfxdflrqhv +515;,/ vh wlhqh txh orv prphqwrv gh hpsrwudplhqwr
hq xqd yljd elhpsrwudgd vrphwlgd d fdujd xqliruph vrq=
5HL 4
P
J
@  +5!J . !J , @ . so2
o 45
5HL 4
P
J
@  +5! . ! , @  so2
J J

o 45

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


5191 HFXDFLRQHV HOVWLFDV <:

Sru rwud sduwh/ dsolfdqgr dkrud od hfxdflq +5169d,/ vh wlhqh txh ho prphqwr gh
hpsrwudplhqwr hq xqd yljd hpsrwudgr0dsr|dgd vrphwlgd d fdujd xqliruph hv=

4 J 4
+P
J
,W @ P
J
 P @ . so2
5 ;

| ho jlur hq ho h{wuhpr dsr|dgr hv/ vhjq od hfxdflq +5168,/ frq ! @ ! @ 3=

o so
!J @  P
J
@.
7HL 7;HL

Hmhpsor 51915

Fdofxodu orv prphqwrv gh h{wuhplgdg gh xqd yljd elhpsrwudgd | gh xqd yljd hpsrwudgr0
dsr|dgd gh vhfflq uhfwdqjxodu/ fxdqgr ho lqwudgv | ho wudvgv vxiuhq yduldflrqhv gh
whpshudwxud w | w2 / uhvshfwlydphqwh/ frq xqd yduldflq olqhdo gh whpshudwxud d
wudyv gho fdqwr k gh od slh}d1

Ilj1 515<= Yljdv elhpsrwudgd | hpsrwudgr0dsr|dgd vrphwlgdv d judglhqwh wuplfr

Hq hvwh fdvr/ od fxuydwxud ghelgd d orv hihfwrv wuplfrv hv

w2 . w
"| @   @ uw 
k

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


<; FDSWXOR 51 HVIXHU]RV \ PRYLPLHQWRV

vlhqgr  ho frhflhqwh gh glodwdflq wuplfd gho pdwhuldo | uw ho judglhqwh wuplfr


xqliruph txh dfwd vreuh od slh}d1 Vhjq orv uhvxowdgrv gho Hmhpsor 51517/ orv jlurv hq
orv h{wuhprv gh xqd yljd eldsr|dgd vrphwlgd d judglhqwh wuplfr xqliruph vrq=
4 4 4 4
!J @  "| o @ . uw  o > !J @ . "| o @  uw  o
5 5 5 5
Sru wdqwr/ dsolfdqgr odv hfxdflrqhv +515;,/ vh wlhqh txh orv prphqwrv gh hpsrwudplhqwr
hq xqd yljd elhpsrwudgd vrphwlgd d judglhqwh wuplfr xqliruph vrq=
5HL
P
J
@  +5!J . !J , @ .HL "| @ HL uw 
o
5HL
P
J
@  +5!J . !J , @ HL "| @ .HL uw 
o

Sru rwud sduwh/ dsolfdqgr dkrud od hfxdflq +5169d,/ vh wlhqh txh ho prphqwr gh
hpsrwudplhqwr hq xqd yljd hpsrwudgr0dsr|dgd vrphwlgd d judglhqwh wuplfr xqliruph
hv=
4 J 6
+P
J
,W @ P
J
 P @  HL uw 
5 5
| ho jlur hq ho h{wuhpr dsr|dgr hv/ vhjq od hfxdflq +5168, frq ! @ ! @ 3=

o 4 4
!J @  P
J
@ . "| o @  uw  o
7HL 7 7

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


6 Wudedmr | Hqhujd

614 Lqwurgxfflq

Od xwlol}dflq gho frqfhswr gh wudedmr sdud uhvroyhu sureohpdv gh Phfqlfd hv suhyld


do hvwdeohflplhqwr gh odv oh|hv gh Qhzwrq1 Sduhfh vhu txh Dulvwwhohv | Dutxphghv |d
or xvdurq sdud uhvroyhu sureohpdv hohphqwdohv gh sdodqfdv hq orv vljorv LY | LLL D1 F1>
flhuwdphqwh/ Ohrqdugr gd Ylqfl or xwlol} hq vxv hvwxglrv vreuh sdodqfdv | srohdv/ fdvl
533 drv dqwhv gh txh Lvddf Qhzwrq sxeolfdud orv Sulqflsld Pdwkhpdwlfd sklorvrskldh
qdwxudohv hq 49;:1 D sulqflslrv gho vljor [YLLL/ Mhdq Ehuqrxlool irupxo/ sru sulphud
yh} hq irupd jhqhudo/ ho sulqflslr gh orv ghvsod}dplhqwrv yluwxdohv1
Gh khfkr/ orv pwrgrv gh dqolvlv xwlol}dgrv hq Phfqlfd vh sxhghq fodvlfdu hq grv
juxsrv/ vhjq vhd ho wlsr gh hfxdflrqhv gh jrelhuqr d sduwlu gh odv fxdohv vh sodqwhd ho
pwrgr=

 orv pwrgrv glihuhqfldohv/ txh duudqfdq gh odv hfxdflrqhv glihuhqfldohv gh htxloleulr


| frpsdwlelolgdg/ ghqlgdv vreuh xq yroxphq glihuhqfldo duelwudulr/ |

 orv pwrgrv lqwhjudohv/ txh duudqfdq gh hfxdflrqhv lqwhjudohv txh h{suhvdq frq0
vhuydflq/ ghqlgdv vreuh xq yroxphq qlwr | glvfuhwr1

D sduwlu gh xq ghwhuplqdgr pwrgr glihuhqfldo +od irupd ixhuwh gho sureohpd/ hq


whuplqrorjd pdwhpwlfd,/ vlhpsuh hv srvleoh sodqwhdu ho fruuhvsrqglhqwh pwrgr lqwh0
judo +od fruuhvsrqglhqwh irupd gelo,> vlpsohphqwh/ hv qhfhvdulr lqwhjudu odv hfxdflrqhv
glihuhqfldohv gh jrelhuqr vreuh ho yroxphq qlwr gho grplqlr gh lqwhuv1 Od sursrvlflq
uhfsurfd hv wdpelq flhuwd/ gdgdv flhuwdv frqglflrqhv gh uhjxodulgdg1
Hq od Phfqlfd gh Hvwuxfwxudv wdpelq sxhgh glvwlqjxluvh hqwuh dperv wlsrv gh
pwrgrv1 Dv/ od Whrud gh od Hodvwlflgdg sodqwhd odv hfxdflrqhv glihuhqfldohv gh htxlol0
eulr | frpsdwlelolgdg/ d qlyho gh hqwruqr glihuhqfldo gh xq sxqwr/ hq ixqflq gh whqvlrqhv
| ghirupdflrqhv1 Od Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv sodqwhd hfxdflrqhv dqorjdv/ d qlyho gh

<<

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


433 FDSWXOR 61 WUDEDMR \ HQHUJD

uhedqdgd glihuhqfldo/ hq ixqflq gh orv hvixhu}rv | prylplhqwrv gh odv vhfflrqhv uhfwdv1


Shur hv wdpelq srvleoh sodqwhdu | uhvroyhu orv plvprv sureohpdv d sduwlu gh odv fruuhv0
srqglhqwhv hfxdflrqhv gh frqvhuydflq | sulqflslrv yduldflrqdohv/ dsolfdgrv d odv slh}dv
lqglylgxdohv r d od hvwuxfwxud frpsohwd/ hq ixqflq gh pdjqlwxghv frpr od hqhujd | ho
wudedmr1
Orv pwrgrv glihuhqfldohv h lqwhjudohv qr vrq pxwxdphqwh h{fox|hqwhv1 Hq ho Fd0
swxor 5 vh kdq wudwdgr orv sulphurv> hq hvwh Fdswxor wudwduhprv orv vhjxqgrv1 Frpr
yhuhprv/ wdqwr ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg frpr ho gh htxloleulr sxhghq sodqwhduvh
wdpelq d sduwlu gh sulqflslrv lqwhjudohv1
Sru owlpr/ kd| txh phqflrqdu txh wdqwr orv pwrgrv glihuhqfldohv frpr orv lqwh0
judohv shuplwhq wdpelq od dsur{lpdflq qxpulfd gh orv fruuhvsrqglhqwhv sureohpdv/
phgldqwh wfqlfdv gh glvfuhwl}dflq1 Dv/ od glvfuhwl}dflq gh odv hfxdflrqhv glihuhqfldohv
gh jrelhuqr gd oxjdu d pwrgrv wdohv frpr orv gh odv glihuhqfldv qlwdv/ plhqwudv txh
od gh odv hfxdflrqhv gh frqvhuydflq vrq od edvh gh pwrgrv frpr ho gh orv hohphqwrv
qlwrv1 Hvwdv wfqlfdv vrq/ judfldv d orv rughqdgruhv gljlwdohv/ gh sohqd yljhqfld hq od
uhvroxflq sufwlfd gh orv sureohpdv gh Phfqlfd gh Hvwuxfwxudv1

615 Wudedmr | hqhujd

Ho frqfhswr gh hqhujd hv ixqgdphqwdo hq od Ivlfd | hq odv glvflsolqdv uhodflrqdgdv frq


hood1 Hq wrgr wlsr gh vlvwhpdv ivlfrv h{lvwhq ixhu}dv d odv txh vh sxhgh dvrfldu xqd
fdsdflgdg gh ghvsod}duvh |/ do kdfhuor/ xqd fdsdflgdg gh surgxflu wudedmr1 Sru wdqwr/
vh sxhgh ghqlu od hqhujd/ hq wuplqrv vhqfloorv/ frpr od fdsdflgdg gh xq vlvwhpd ivlfr
sdud surgxflu wudedmr1
Od hqhujd sxhgh pdqlihvwduvh gh glyhuvdv irupdv/ ghshqglhqgr gh od qdwxudoh}d gho
vlvwhpd ivlfr frqvlghudgr | gh odv ixhu}dv suhvhqwhv hq glfkr vlvwhpd1 Dv/ vh kdeod gh
hqhujd phfqlfd/ hqhujd hofwulfd/ hqhujd wuplfd/ hwf1/ fdgd wuplqr uhihulgr d xqd
flhuwd fdsdflgdg gh olehudu ixhu}dv | uhdol}du wudedmr1
Dxqtxh uhodflrqdgrv d wudyv gh od ghqlflq dqwhulru/ wudedmr | hqhujd vrq frq0
fhswrv fodudphqwh glihuhqfldeohv1 Odv ixhu}dv gh xq vlvwhpd sxhghq uhdol}du wudedmr/
plhqwudv txh ho vlvwhpd srvhh hqhujd1 Dghpv/ od oh| gh frqvhuydflq gh od hqhujd
hvwdeohfh txh/ hq xq vlvwhpd dlvodgr/ od hqhujd ql vh fuhd ql vh ghvwux|h/ vlqr txh vh
wudqvirupd gh xqd irupd d rwud1 Sru wdqwr/ sdud txh hq xq vlvwhpd dlvodgr vh uhdolfh
wudedmr/ sduwh gh od hqhujd gho vlvwhpd gheh fdpeldu gh irupd1 Sdud frqrfhu od fdq0
wlgdg gh wudedmr uhdol}dgr hq xq surfhvr ivlfr edvwd frq frqrfhu ho fdpelr gh hqhujd
txh kd rfxuulgr gxudqwh ho surfhvr> frpr vor orv fdpelrv vrq uhohydqwhv/ ho ydoru gh
uhihuhqfld frq uhvshfwr do txh vh plgh od hqhujd sxhgh vhu hvwdeohflgr duelwuduldphqwh1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


6161 WUDEDMR \ HQHUJD HQ VLVWHPDV HVWUXFWXUDOHV 434

Ho wudedmr uhdol}dgr hq xq vlvwhpd ivlfr sru xqd ixhu}d I / txh vh pxhyh ghvgh xqd
srvlflq lqlfldo D d xqd srvlflq qdo E/ vljxlhqgr xqd wud|hfwruld v hv/ sru ghqlflq=
] ]

$ 
 $ 

Z 
 @ I  gv @ Ir gv +614,
 

grqgh ho vljqr +, ghqrwd ho surgxfwr hvfdodu |/ sru wdqwr/ Ir hv od sur|hfflq gh od


ixhu}d I vreuh od wud|hfwruld v1 Vl ho vlvwhpd ivlfr frqvlghudgr hv frqvhuydwlyr +hv
ghflu/ hq dxvhqfld gh ixhu}dv glvlsdwlydv, ho wudedmr uhdol}dgr hv lqghshqglhqwh gh od
wud|hfwruld vhjxlgd sdud oohydu do vlvwhpd gh od frqjxudflq D d od E1 Hvwr lpsolfd
txh od fdqwlgdg Ir gv hv xq glihuhqfldo h{dfwr gh xqd flhuwd ixqflq 1 Sru wdqwr/ sdud
vlvwhpdv frqvhuydwlyrv=
]  ] 
Z @ Ir gv @ g @    @  +615,
 

grqgh  uhsuhvhqwd ho fdpelr hq  ghvgh D kdvwd E1 Od ixqflq  vh oodpd ixqflq


srwhqfldo/ r wdpelq/ hqhujd srwhqfldo gho vlvwhpd1 Ivlfdphqwh/ od hqhujd srwhqfldo
uhsuhvhqwd od fdsdflgdg gh xq vlvwhpd frqvhuydwlyr gh uhdol}du wudedmr hq yluwxg gh
vx frqjxudflq suhvhqwh/ uhvshfwr d xqd frqjxudflq gh uhihuhqfld duelwuduld1 Gh od
hfxdflq +615, vh ghgxfh txh

 +Z . , @ 3 @, Z .  @ fwh +616,

616 Wudedmr | hqhujd hq vlvwhpdv hvwuxfwxudohv

Orv frqfhswrv gh wudedmr | frqvhuydflq gh hqhujd vrq dsolfdeohv d od Phfqlfd gh


Hvwuxfwxudv1 Sdud txh xq vlvwhpd hvwuxfwxudo vhd frqvhuydwlyr qr ghehq h{lvwlu ixhu}dv
glvlsdwlydv gh iulfflq> hvwr h{ljh txh qr kd|d ur}dplhqwrv h{whuqrv ql lqwhuqrv1 Sru
wdqwr/ hv qhfhvdulr txh=

 ho ur}dplhqwr hq orv hqodfhv h{whuqrv +dsr|rv, vhd ghvsuhfldeoh/ hv ghflu/ txh vhdq
shuihfwdphqwh ujlgrv r hovwlfrv/ |

 qr h{lvwd glvlsdflq sru ur}dplhqwr lqwhuqr hqwuh orv hohphqwrv gho pdwhuldo/ hv
ghflu/ txh ho pdwhuldo vhd hovwlfr1

Dghpv/ frqvlghuduhprv txh/ hq od dsolfdflq gh odv fdujdv | hq ho surfhvr gh


ghirupdflq/ orv hohphqwrv gh od hvwuxfwxud vh ghvsod}dq gh irupd lqqlwdphqwh ohqwd |
dgldewlfd +vlq lqwhufdpelr gh fdoru frq ho h{whulru, ghvgh od frqjxudflq lqghirupdgd
d od gh htxloleulr/ hv ghflu/ ghvsuhflduhprv orv shtxhrv fdpelrv gh hqhujd flqwlfd |
hqhujd wuplfd txh sxhgdq surgxfluvh hq od ghirupdflq1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


435 FDSWXOR 61 WUDEDMR \ HQHUJD

Sru owlpr/ dfhswduhprv od klswhvlv gh shtxhrv ghvsod}dplhqwrv/ or fxdo vxsrqh


txh orv ghvsod}dplhqwrv qr dihfwdq d odv ixhu}dv/ | txh odv hfxdflrqhv gh htxloleulr
hvwwlfr sxhghq sodqwhduvh vreuh od frqjxudflq lqghirupdgd +olqhdolgdg jhrpwulfd,1
Hq hvwdv frqglflrqhv/ od qlfd hqhujd txh hv qhfhvdulr frqvlghudu hq ho vlvwhpd
hvwuxfwxudo hv dtxhood txh ho vlvwhpd dfxpxod gxudqwh ho surfhvr gh ghirupdflq/ | txh
vh ghqrplqd hqhujd srwhqfldo hovwlfd r hqhujd gh ghirupdflq/ X1 Hvwd hqhujd vh
pdqlhvwd/ sru hmhpsor/ wudqvirupqgrvh hq hqhujd flqwlfd vl ho vlvwhpd hv ghvfdujdgr
euxvfdphqwh1
Sru wdqwr/ | hvwdeohflgdv odv dqwhulruhv frqvlghudflrqhv/ vh sxhgh hqxqfldu txh hq ho
surfhvr gh fdujd | ghirupdflq +olqhdo, txh oohyd d xqd hvwuxfwxud ghvgh od frqjxudflq
lqghirupdgd d od gh htxloleulr hvwwlfr/ ho wudedmr uhdol}dgr sru odv ixhu}dv h{whuqdv vh
lqylhuwh hq vx wrwdolgdg hq prglfdu od hqhujd gh ghirupdflq/ r vhd=

Ze @ X @ X  XJ +617,

Ghqlhqgr frpr ydoru gh uhihuhqfld gh hqhujd gh ghirupdflq qxod od fruuhvsrqglhqwh


d od frqjxudflq lqghirupdgd/ XJ @ 3/ vh sxhgh hvfulelu vlpsohphqwh=

Ze @ X +618,

Vl ho surfhvr gh ghvfdujd vh surgxfh wdpelq gh irupd fxdvl0hvwwlfd | dgldewlfd/


od hqhujd gh ghirupdflq dopdfhqdgd vh olehud surgxflhqgr xq wudedmr qhjdwlyr frqwud
odv ixhu}dv h{whulruhv dsolfdgdv +odv ghirupdflrqhv | orv prylplhqwrv fdpeldq gh vhqwlgr
hq od ghvfdujd,1
Uhfrughprv txh vl ho vlvwhpd hvwuxfwxudo hv frqvhuydwlyr/ wdqwr orv ydoruhv gho wud0
edmr gh odv ixhu}dv h{whuqdv frpr ho gh od hqhujd gh ghirupdflq ghshqghq/ h{foxvlyd0
phqwh/ gh od frqjxudflq qdo dofdq}dgd/ hv ghflu/ gh orv ydoruhv qdohv gh odv ixhu}dv
| orv prylplhqwrv1 Sru wdqwr/ qr ghshqghq gh od klvwruld gho surfhvr gh fdujd ql gh odv
frqjxudflrqhv lqwhuphgldv1

617 Wudedmr | wudedmr frpsohphqwdulr

Vhd xqd hvwuxfwxud hovwlfd vrsruwdgd gh wdo pdqhud txh orv prylplhqwrv gh volgr
ujlgr hvwq lpshglgrv/ wdo frpr od txh vh pxhvwud hq od Iljxud 6141 Frqvlghuhprv txh
d sduwlu gh od frqjxudflq lqghirupdgd vh dsolfd judgxdophqwh vreuh od hvwuxfwxud xq

$ 
$
vlvwhpd gh ixhu}dv fx|rv ydoruhv qdohv vrq I +l @ 4> ===> q,1 Vhdq   +l @ 4> ===> q,
orv ydoruhv qdohv gh orv prylplhqwrv gh orv fruuhvsrqglhqwhv sxqwrv gh dsolfdflq D
+l @ 4> ===> q, gh odv ixhu}dv1
Vh ghqh frpr prylplhqwr hfd} gh xqd ixhu}d +yhu Iljxud 614, od sur|hfflq gho
prylplhqwr gh vx sxqwr gh dsolfdflq vreuh od gluhfflq gh vwd/ whqlhqgr hq fxhqwd

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


6171 WUDEDMR \ WUDEDMR FRPSOHPHQWDULR 436

Ilj1 614= Prylplhqwr | prylplhqwr hfd} gh xqd ixhu}d

ho vhqwlgr +srvlwlyr fxdqgr frlqflgh frq ho vhqwlgr gh od ixhu}d,1 Vh lqfox|h hq hvwd


ghqlflq ho frqfhswr gh jlur hfd} gh xq prphqwr/ frpr sur|hfflq gho yhfwru jlur
gho sxqwr gh dsolfdflq gho prphqwr vreuh od gluhfflq gho prphqwr dsolfdgr1 Vhdq  

$
+l @ 4> ===> q, orv ydoruhv qdohv gh orv fruulplhqwrv hfdfhv gh odv ixhu}dv I 1 Vh yhulfd
txh=

$  $
I    @ I   sdud l @ 4> ===> q +619,

grqgh ho vljqr +, ghqrwd ho surgxfwr hvfdodu1


Vh ghqh frpr wudedmr gh odv ixhu}dv h{whulruhv gxudqwh ho surfhvr gh fdujd od
h{suhvlq=
? ] B
[ 
Ze @ I g  +61:,
J
'

grqgh od lqwhjudo vh uhdol}d ghvgh od frqjxudflq lqghirupdgd d od frqjxudflq 0


qdo1 Dowhuqdwlydphqwh/ vh ghqh frpr wudedmr frpsohphqwdulr gh odv ixhu}dv h{whulruhv
gxudqwh ho surfhvr gh fdujd od h{suhvlq=
? ]
[ 8

Ze @   gI +61;,
J
'

grqgh/ gh qxhyr/ od lqwhjudo vh uhdol}d ghvgh od frqjxudflq lqghirupdgd d od frq0


jxudflq qdo1 Vl ho vlvwhpd hv frqvhuydwlyr/ orv ydoruhv gho wudedmr | gho wudedmr
frpsohphqwdulr uhdol}dgrv hq ho surfhvr gh ghirupdflq qr ghshqghq gh od klvwruld gho
surfhvr gh fdujd/ vlqr qlfdphqwh gh orv ydoruhv qdohv gh ixhu}dv | ghvsod}dplhqwrv1
Od Iljxud 615 pxhvwud fxuydv gh hyroxflq gh od ixhu}d I | gh vx prylplhqwr
hfd}   gxudqwh ho surfhvr gh fdujd1 Hv reylr txh ho ydoru gho wudedmr hv ljxdo do uhd
vrpeuhdgd txh txhgd frpsuhqglgd hqwuh od fxuyd ixhu}d0prylplhqwr hfd} | ho hmh gh
orv prylplhqwrv> dqorjdphqwh/ ho wudedmr frpsohphqwdulr hv ljxdo do uhd txh txhgd

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


437 FDSWXOR 61 WUDEDMR \ HQHUJD

Ilj1 615= Uhodflrqhv ixhu}d0prylplhqwr hfd}

frpsuhqglgd hqwuh od fxuyd ixhu}d0prylplhqwr hfd} | ho hmh gh odv ixhu}dv1 Gdgr txh
I g  .   gI @ g+I  , +61<,
hv fodur txh
[
?

Ze . Z e @ I   +6143,
'

Vl ho vlvwhpd hvwuxfwxudo hv olqhdo/ wdqwr d qlyho pdwhuldo frpr jhrpwulfr/ hv reylr


+Iljxud 615e, txh
4[
?

Ze @ Z e @ I   +6144,
5
'

| hv lqglihuhqwh uhihuluvh do wudedmr r d vx frpsohphqwdulr1 Od h{suhvlq +6144, vh frqrfh


frpr iupxod gh Fodsh|urq +Ehqrlw Fodsh|urq/ 4;66,1 Gheh vhdoduvh txh/ vl h{lvwhq
prphqwrv h{whulruhv/ kd| txh frqvlghudu wdpelq ho wudedmr uhdol}dgr sru vwrv |/ hq
hvwh fdvr/ od h{suhvlq gho wudedmr gh odv ixhu}dv jhqhudol}dgdv h{whulruhv hv ljxdo d=
4[ 4[
Ze @ Z e @ I  . P  +6145,
5 5
 

grqgh  hv ho ydoru qdo gho jlur hfd} gho prphqwr P 1


Vl vh fxpsohq odv klswhvlv gh olqhdolgdg gho pdwhuldo +oh| gh Krrnh, | jhrpwul0
fd +shtxhrv prylplhqwrv,/ orv prylplhqwrv vrq ixqflrqhv olqhdohv gh odv ixhu}dv +|
ylfhyhuvd,/ r vhd/ txh vh sxhgh hvfulelu txh=
[ [
 @ i I r I @ n   +6146,
 

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


6171 WUDEDMR \ WUDEDMR FRPSOHPHQWDULR 438

grqgh i | n vrq orv frhflhqwhv +olqhdohv, gh sursruflrqdolgdg txh ghshqghq gh od
jhrphwud gho sureohpd | gh odv frqvwdqwhv phfqlfdv gho pdwhuldo1 Orv frhflhqwhv
i vrq frhflhqwhv gh h{lelolgdg/ plhqwudv txh orv frhflhqwhv n vrq frhflhqwhv gh
uljlgh} +yhu Fdswxor 9,1
Vxvwlwx|hqgr hvwdv h{suhvlrqhv hq od iupxod gh Fodsh|urq vh rewlhqhq odv h{suh0
vlrqhv dowhuqdwlydv=
4 [[
Ze @ Z e @ i I I +6147d,
5
 

4 [[
Ze @ Z e @ n    +6147e,
5
 

Sru wdqwr/ ho wudedmr gh odv ixhu}dv h{whulruhv hv xqd ixqflq fxdguwlfd | krprjqhd
gh odv ixhu}dv h{whulruhv r/ dowhuqdwlydphqwh/ gh orv prylplhqwrv hfdfhv gh vwdv1
Do vhu ho wudedmr xqd ixqflq fxdguwlfd +gh odv ixhu}dv r gh orv prylplhqwrv hfdfhv,
qr vh oh sxhgh dsolfdu/ hq jhqhudo/ ho Sulqflslr gh Vxshusrvlflq1 Sru wdqwr/ ho wudedmr
uhdol}dgr sru xq vlvwhpd gh ixhu}dv h{whulruhv qr hv/ hq jhqhudo/ ljxdo d od vxpd gh
orv wudedmrv txh uhdol}dq odv ixhu}dv h{whulruhv txh irupdq ho vlvwhpd dfwxdqgr sru
vhsdudgr1 Hvwr hv ghelgr do wudedmr dglflrqdo +r uhfsurfr, txh uhdol}d xqd ixhu}d |d
dsolfdgd do dsolfduvh rwud ixhu}d/ ghelgr do prylplhqwr gho sxqwr gh dsolfdflq gh od
sulphud ixhu}d ruljlqdgr sru od dsolfdflq gh od vhjxqgd1
Dv/ hq od Iljxud 616 ho wudedmr txh vh uhdol}d do dsolfdu sulphur od ixhu}d I |/
srvwhulruphqwh/ od ixhu}d I2 hv=
4 4
Ze @ I  . I2  22 . I  2 +6148,
5 5
grqgh  |  22 vrq orv prylplhqwrv hfdfhv gh odv ixhu}dv I | I2 / uhvshfwlydphqwh/ do
dsolfduodv vrodv> 2 hv ho prylplhqwr hfd} gh I do dsolfdu I2 = Ho owlpr wuplqr gh od
h{suhvlq +6148, hv ho wudedmr uhfsurfr txh uhdol}d od ixhu}d I do dsolfdu I2 =
Ho Sulqflslr gh Vxshusrvlflq vor sxhgh dsolfduvh do wudedmr hq orv fdvrv sduwlfx0
oduhv hq orv txh ho wudedmr uhfsurfr hv qxor1

Ilj1 616= Dsolfdflq vxfhvlyd gh grv fdujdv

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


439 FDSWXOR 61 WUDEDMR \ HQHUJD

Ilj1 617= Grv vlvwhpdv gh ixhu}dv glvwlqwrv dfwxdqgr vreuh xqd hvwuxfwxud

618 Whruhpdv gh Uhflsurflgdg

Orv Whruhpdv gh Uhflsurflgdg vrq dsolfdeohv d wrgrv orv vlvwhpdv hvwuxfwxudohv txh
vdwlvidfhq ho Sulqflslr gh Vxshusrvlflq +hv ghflu/ d orv gh frpsruwdplhqwr olqhdo,/ |
vrq ixqgdphqwdohv hq Phfqlfd gh Hvwuxfwxudv sru vxv qxphurvdv dsolfdflrqhv1
Vhd xq vlvwhpd hvwuxfwxudo olqhdo vreuh ho txh sxhghq dfwxdu grv vlvwhpdv glvwlqwrv gh
ixhu}dv= ho vlvwhpd I +l @ 4> ===> q, dsolfdgr hq orv sxqwrv D | ho vlvwhpd ! +m @ 4> ===> p,
dsolfdgr hq orv sxqwrv  1
Do dsolfdu qlfdphqwh ho vlvwhpd I vreuh od hvwuxfwxud/ vh surgxfhq orv prylplhqwrv
hfdfhv g gh odv ixhu}dv I / hq orv sxqwrv D +yhu Iljxud 617d,> vh surgxfhq wdpelq
xqrv fruulplhqwrv   hq orv sxqwrv  / phglgrv vhjq odv gluhfflrqhv gh odv ixhu}dv ! 1
Do dsolfdu qlfdphqwh ho vlvwhpd ! / vh surgxfhq orv prylplhqwrv hfdfhv   gh odv
ixhu}dv ! / hq orv sxqwrv  +yhu Iljxud 617e,> wdpelq vh surgxfhq xqrv prylplhqwrv
g hq orv sxqwrv D / phglgrv vhjq odv gluhfflrqhv gh odv I 1
Fdofxohprv ho wudedmr ghvduuroodgr do dsolfdu orv grv vlvwhpdv gh ixhu}dv frqmxqwd0
phqwh/ gh grv irupdv dowhuqdwlydv=

41 Vh dsolfd/ sulphur/ ho vlvwhpd gh ixhu}dv I |/ d frqwlqxdflq/ ho vlvwhpd gh ixhu}dv


! > od h{suhvlq gho wudedmr uhdol}dgr sru orv grv vlvwhpdv gh ixhu}dv hv=

4[ 4[ [
? 6 ?

Zedo @ I g . !   . I g +6149,


5 ' 5  ' '

Revuyhvh od dsdulflq gho whufhu wuplqr/ fruuhvsrqglhqwh do wudedmr uhfsurfr


txh uhdol}dq odv ixhu}dv I do dsolfdu ho vlvwhpd ! 1

51 Vh dsolfd/ sulphur/ ho vlvwhpd gh ixhu}dv ! |/ ghvsxv/ ho vlvwhpd I > vh wlhqh=

4[ 4[ [
6 ? 6
d2o
Ze @ !   . I g . !   +614:,
5 5
 ' '  '

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


6181 WHRUHPDV GH UHFLSURFLGDG 43:

Dkrud/ ho whufhu wuplqr uhsuhvhqwd ho wudedmr uhfsurfr uhdol}dgr sru odv ixhu}dv
! do dsolfdu ho vlvwhpd I 1

Do qr ghshqghu ho wudedmr uhdol}dgr gho rughq gh dsolfdflq gh odv fdujdv gheh vhu
ljxdo sdud dperv surfhvrv gh fdujd1 Sru wdqwr=

Zedo @ Zed2o +614;,

or txh lpsolfd=
[
?
[
6

I g @ !   +614<,
'  '

Hvwd hfxdflq vh frqrfh frpr Whruhpd gh Ud|ohljk +4;:6,0Ehwwl +4;:5, r gh Uhflsur0


flgdg gh orv Wudedmrv/ | h{suhvd txh= hq xqd hvwuxfwxud gh frpsruwdplhqwr olqhdo/ ho
wudedmr txh uhdol}dq odv ixhu}dv gh xq vlvwhpd D/ ghelgr d orv ghvsod}dplhqwrv surgx0
flgrv sru odv ixhu}dv gh xq vlvwhpd E/ hv ljxdo do wudedmr txh uhdol}dq odv ixhu}dv gh xq
vlvwhpd E/ ghelgr d orv ghvsod}dplhqwrv surgxflgrv sru odv ixhu}dv gho vlvwhpd D1
Hq ho fdvr sduwlfxodu gh txh orv vlvwhpdv vhdq vlpsohphqwh grv ixhu}dv gh lgqwlfd
pdjqlwxg dsolfdgdv hq sxqwrv |2r gluhfflrqhv glvwlqwdv/ vh ghgxfh frpr frurodulr ho
Whruhpd gh Pd{zhoo +4;97, r gh Uhflsurflgdg gh orv Prylplhqwrv/ txh glfh= hq xqd
hvwuxfwxud gh frpsruwdplhqwr olqhdo/ ho prylplhqwr gh xq sxqwr D/ hq xqd flhuwd
gluhfflq d ghelgr d od dsolfdflq gh xqd ixhu}d gh ydoru I gh gluhfflq e hq xq sxqwr
E/ hv ljxdo do prylplhqwr gho sxqwr E/ hq od gluhfflq e/ fxdqgr vh dsolfd hq ho sxqwr
D xqd ixhu}d gh ydoru I hq od gluhfflq d1
Ho yrodgl}r gh od Iljxud 618 loxvwud od ydolgh} gho Whruhpd gh Pd{zhoo= ho jlur !
hq ho sxqwr lqwhuphglr D ghelgr d od dfflq gh xqd ixhu}d yhuwlfdo I > gh xq flhuwr

Ilj1 618= Whruhpd gh uhflsurflgdg gh orv prylplhqwrv

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


43; FDSWXOR 61 WUDEDMR \ HQHUJD

Ilj1 619= Fhqwur gh wruvlq gh xqd vhfflq

ydoru/ dsolfdgd hq ho h{wuhpr oleuh E/ hv ljxdo d od hfkd y hq ho h{wuhpr E ghelgd d od


dfflq gh xq prphqwr P > gho plvpr ydoru/ dsolfdgr hq ho sxqwr lqwhuphglr D1 Dperv
prylplhqwrv hfdfhv/ jlur | hfkd/ vrq srvlwlyrv |d txh wlhqhq orv plvprv vhqwlgrv txh
ho prphqwr | od ixhu}d/ uhvshfwlydphqwh1
Xqd dsolfdflq lqwhuhvdqwh gho Whruhpd gh Ud|ohljk0Ehwwl hv od ghprvwudflq gh txh
ho fhqwur gh wruvlq gh xqd vhfflq +sxqwr douhghgru gho fxdo jlud od vhfflq vrphwlgd
d wruvlq, frlqflgh frq ho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv +sxqwr sru ho txh gheh sdvdu ho
hvixhu}r fruwdqwh sdud txh od vhfflq qr vxiud wruvlq,1 Gh dk ho xvr lqglvwlqwr gh orv
qrpeuhv fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv r fhqwur gh wruvlq1
Frqvlghuhprv xqd slh}d frpr od gh od Iljxud 619/ vrphwlgd d grv vlvwhpdv gh fdujdv
glvwlqwrv= +d, xqd ixhu}d yhuwlfdo W hq ho sxqwr D/ fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv gh od
vhfflq L/ | +e, xq prphqwr wruvru +P | , hq ho sxqwr E/ fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv
gh od vhfflq LL1 Vhd +!% , od urwdflq gh wruvlq txh vh surgxfh hq ho sxqwr E fxdqgr
vh dsolfd od ixhu}d W hq D/ | vhd   ho ghvsod}dplhqwr yhuwlfdo txh vh surgxfh hq ho
sxqwr D fxdqgr vh dsolfd xq wruvru +P | , hq E1 Dsolfdqgr ho Whruhpd gh Ud|ohljk0
Ehwwl gheh vhu=
W    @ +P | ,   +!% , +6153,
Shur vl W sdvd sru D/ fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv gh od vhfflq L/ od yljd hvw
vrphwlgd d h{lq vlpsoh/ vlq wruvlq1 Sru or wdqwr/ +!% , @ 3 |/ hq frqvhfxhqfld/ vhjq
od hfxdflq +6153,/   @ 31 Sru frqvljxlhqwh/ do dsolfdu +P | , hq ho sxqwr E/ ho sxqwr
D qr vh pxhyh/ hv ghflu/ D hv ho fhqwur gh wruvlq gh od vhfflq L1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


6191 HQHUJD GH GHIRUPDFLQ \ HQHUJD FRPSOHPHQWDULD 43<

619 Hqhujd gh ghirupdflq | hqhujd frpsohphqwduld

Frpr khprv ylvwr hq od Vhfflq 616/ hq xq vlvwhpd hvwuxfwxudo frqvhuydwlyr ho wudedmr


txh odv ixhu}dv h{whuqdv uhdol}dq gxudqwh ho surfhvr gh ghirupdflq hv ljxdo d od hqhujd
gh ghirupdflq txh dopdfhqd ho vlvwhpd> hvwr hv
Ze @ X +6154,
grqgh wdqwr ho sulphur frpr od vhjxqgd vrq lqghshqglhqwhv gh od klvwruld gho surfhvr
gh fdujd1 Dowhuqdwlydphqwh/ vh sxhgh ghflu txh ho wudedmr frpsohphqwdulr uhdol}dgr
gxudqwh ho surfhvr gh ghirupdflq hv ljxdo d od hqhujd gh ghirupdflq frpsohphqwduld
txh dopdfhqd ho vlvwhpd> hvwr hv
Ze @ X +6155,
dpedv wdpelq lqghshqglhqwhv gh od klvwruld gho surfhvr gh fdujd1 Vl ho vlvwhpd hv
olqhdo vh wlhqh txh=
Ze @ Z e | X @ X +6156,
Od hqhujd gh ghirupdflq +| vx frpsohphqwduld, gh xqd slh}d uhfwd vh kdood fdo0
fxodqgr ho wudedmr txh orv glihuhqwhv hvixhu}rv surgxfhq hq ho surfhvr gh ghirupdflq
gh odv uhedqdgdv glihuhqfldohv txh frpsrqhq od slh}d uhfwd1 Hvwh wudedmr hv ljxdo d od
vxpd gh orv wudedmrv txh uhdol}d fdgd xqr gh orv hvixhu}rv dfwxdqgr sru vhsdudgr/ |d
txh fdgd hvixhu}r +ghelgdphqwh ghqlgr, surgxfh xq wlsr gh ghirupdflq txh qr gd
oxjdu d txh orv uhvwdqwhv hvixhu}rv uhdolfhq wudedmr +yhu Iljxud 61:,1 Do qr surgxfluvh
wudedmrv uhfsurfrv/ vh sxhgh dsolfdu ho Sulqflslr gh Vxshusrvlflq1
Frqvlghuhprv xqd uhedqdgd glihuhqfldo gh dqfkxud g{ | yroxphq Yo @ D g{/ grqgh
D hv ho uhd gh od vhfflq> vhdq +|> }, orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld gh odv vhfflrqhv gh
od uhedqdgd1 Fdofxohprv d frqwlqxdflq od hqhujd gh ghirupdflq txh dopdfhqd glfkd
uhedqdgd vrphwlgd d orv glihuhqwhv hvixhu}rv txh dfwdq vreuh hood=

Hvixhu}r d{lo
Vhd Q ho hvixhu}r d{lo txh dfwd vreuh od uhedqdgd | vhd gx ho dodujdplhqwr d{ldo
surgxflgr/ txh ydohq +yhu Iljxud 61:d,=
Q @ HD % | gx @ % g{ +6157,
grqgh HD hv od uljlgh} d d{lo | % hv ho dodujdplhqwr xqlwdulr1 Od hqhujd gh ghirupdflq
txh dopdfhqd od uhedqdgd hv ljxdo do wudedmr lqwhuqr ghvduuroodgr sru ho hvixhu}r d{lo
hq od ghirupdflq> vhjq od iupxod gh Fodsh|urq=
4 4 Q2 4
gX @ Q gx @ g{ @ HD 2% g{ +6158,
5 5 HD 5

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


443 FDSWXOR 61 WUDEDMR \ HQHUJD

Ilj1 61:= Ghirupdflq gh od uhedqdgd edmr= +d, d{lo/ +e, hfwru/ +f, fruwdqwh | +g,
wruvru

Prphqwr hfwru

Vhd P5 ho prphqwr hfwru gh hmh } +sulqflsdo gh lqhufld, txh dfwd vreuh od uhedqdgd
| vhd g!5 ho qjxor gh h{lq uhodwlyr hqwuh dpedv fdudv gh od uhedqdgd/ txh ydohq +yhu
Iljxud 61:e,=
P5 @ HL 5 "5 | g!5 @ "5 g{ +6159,

grqgh HL5 hv od uljlgh} d h{lq vhjq ho hmh } | "5 hv od fxuydwxud1 Od hqhujd gh


ghirupdflq txh dopdfhqd od uhedqdgd hv ljxdo do wudedmr lqwhuqr ghvduuroodgr sru ho
prphqwr hfwru hq od ghirupdflq/ hvwr hv=

4 4 P52 4
gX 5 @ P5 g!5 @ g{ @ HL5 "25 g{ +615:,
5 5 HL5 5

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


6191 HQHUJD GH GHIRUPDFLQ \ HQHUJD FRPSOHPHQWDULD 444

Dqorjdphqwh/ hq ho surfhvr gh ghirupdflq gh od uhedqdgd surgxflgr sru xq prphqwr


hfwru P+ gh hmh | +sulqflsdo gh lqhufld,/ vhu=

4 4 P+2 4
gX+ @ P+ g!+ @ g{ @ HL+ "2+ g{ +615;,
5 5 HL+ 5
Qwhvh txh qr vh surgxfhq wudedmrv uhfsurfrv hqwuh orv grv prphqwrv |d txh od h{lq
vhjq xq hmh sulqflsdo gh lqhufld hv uhfwd/ hv ghflu/ qr surgxfh jlur hfd} uhvshfwr gho
rwur hmh1

Hvixhu}r fruwdqwh
Vhd W+ ho hvixhu}r fruwdqwh sdudohor do hmh | +sulqflsdo gh lqhufld,/ uhgxflgr do fhqwur
gh hvixhu}rv fruwdqwhv/ txh dfwd vreuh od uhedqdgd | vhd gy ho ghvsod}dplhqwr uhodwlyr
phglr hqwuh dpedv fdudv gh od uhedqdgd hq od gluhfflq |/ txh ydohq +yhu Iljxud 61:f,=

W+ @ J +  %+ | gy @  %+ g{ +615<,
grqgh J + hv od uljlgh} d od ghirupdflq sru fruwdqwh |  %+ hv od glvwruvlq phgld
gh od uhedqdgd vhjq ho hmh |1 Sru ghqlflq/ + hv ho uhd uhgxflgd d fruwdqwh gh od
vhfflq vhjq ho hmh |= Od hqhujd gh ghirupdflq txh dopdfhqd od uhedqdgd hv ljxdo do
wudedmr lqwhuqr ghvduuroodgr sru ho hvixhu}r fruwdqwh/ hvwr hv=

4 4 W+2 4
gXA+ @ W+ gy @ g{ @ J +  2%+ g{ +6163,
5 5 J + 5
Dqorjdphqwh/ hq ho surfhvr gh ghirupdflq gh od uhedqdgd surgxflgd sru xq hvixhu}r
fruwdqwh W5 sdudohor do hmh } +sulqflsdo gh lqhufld, | uhgxflgr do fhqwur gh hvixhu}rv
fruwdqwhv vhu=
4 4 W52 4
gXA5 @ W5 gz @ g{ @ J 5  2%5 g{ +6164,
5 5 J 5 5
grqgh gz ho ghvsod}dplhqwr uhodwlyr phglr hqwuh dpedv fdudv gh od uhedqdgd hq od
gluhfflq }/ 5 hv ho uhd uhgxflgd d fruwdqwh gh od vhfflq vhjq ho hmh } |  %5 hv od
fruuhvsrqglhqwh glvwruvlq phgld gh od uhedqdgd1
Qwhvh txh gh qxhyr vh kd dvhjxudgr txh qr vh surgxfhq wudedmrv uhfsurfrv do
wudedmdu vhjq orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld | uhgxflu orv hvixhu}rv fruwdqwhv do fhqwur
gh glfkrv hvixhu}rv1

Prphqwr wruvru
Vhd P| ho prphqwr wruvru/ uhgxflgr do fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv/ txh dfwd vreuh
od uhedqdgd | vhd g!% ho qjxor gh wruvlq uhodwlyr hqwuh dpedv fdudv gh od plvpd/ txh

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


445 FDSWXOR 61 WUDEDMR \ HQHUJD

ydohq +yhu Iljxud 61:g,=

P| @ JL|  | g!% @  g{ +6165,

grqgh JL| hv od uljlgh} d wruvlq |  hv ho jlur gh wruvlq sru xqlgdg gh orqjlwxg1 Od


hqhujd gh ghirupdflq txh dopdfhqd od uhedqdgd hv ljxdo do wudedmr lqwhuqr ghvduur0
oodgr sru ho prphqwr wruvru/ hvwr hv=

4 4 P|2 4
gX| @ P| g!% @ g{ @ JL| 2 g{ +6166,
5 5 JL| 5

Frpelqdflq gh vrolflwdflrqhv

Vl vreuh xqd slh}d dfwdq vlpxowqhdphqwh glyhuvrv hvixhu}rv/ od hqhujd gh ghirupd0


flq gh odv uhedqdgdv +| vx frpsohphqwduld, vhu ljxdo d od vxpd gh odv hqhujdv gh
ghirupdflq fruuhvsrqglhqwhv do wudedmr lqwhuqr ghelgr d fdgd xqr gh orv hvixhu}rv sru
vhsdudgr/ do qr kdehu wudedmrv uhfsurfrv gh xqrv vreuh orv rwurv1 Sru wdqwr/
4 
gX @ gX @ Q % . P5 "5 . P+ "+ . W+  %+ . W5  %5 . P|  g{ +6167,
5
txh sxhgh h{suhvduvh hq ixqflq gh orv fruuhvsrqglhqwhv hvixhu}rv=
# $
4 Q2 P52 P+2 W+2 W52 P|2
gX @ gX @ . . . . . g{ +6168,
5 HD HL5 HL+ J + J 5 JL|

r/ dowhuqdwlydphqwh/ hq ixqflq gh odv ghirupdflrqhv gh od uhedqdgd=


4
gX @ gX @ +HD 2% . HL5 "25 . HL+ "2+ .
5
. J +  2%+ . J 5  2%5 . JL| 2 , g{ +6169,

Odv h{suhvlrqhv dqwhulruhv vh sxhghq lqwhjudu d or odujr gh od gluhfwul} gh od yljd sdud


rewhqhu od hqhujd gh ghirupdflq wrwdo gh od plvpd=
]
4 
X @ Q % . P5 "5 . P+ "+ . W+  %+ . W5  %5 . P|  g{ +616:d,
u 5
] # $
4 Q2 P52 P+2 W+2 W52 P|2
@ . . . . . g{ +616:e,
u 5 HD HL5 HL+ J + J 5 JL|
]
4
@ + HD 2% . HL5 "25 . HL+ "2+ .
u 5
. J +  2%+ . J 5  2%5 . JL| 2 , g{ +616:f,

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


6191 HQHUJD GH GHIRUPDFLQ \ HQHUJD FRPSOHPHQWDULD 446

Hvwdv h{suhvlrqhv/ dxqtxh ghgxflgdv sdud slh}dv gh gluhfwul} uhfwd/ sxhghq dsolfduvh
wdpelq d slh}dv gh shtxhd fxuydwxud1 Sdud hoor/ od hqhujd gh ghirupdflq gh odv
uhedqdgdv vh lqwhjud d or odujr gh od gluhfwul} +fxuyd, gh od slh}d1
Qr wrgrv orv wuplqrv gh odv h{suhvlrqhv +616:d, 0 +616:f, wlhqhq ho plvpr rughq
gh pdjqlwxg1 Odv hqhujdv gh ghirupdflq gh h{lq | gh wruvlq vxhohq vhu pxfkr
pd|ruhv txh odv gh d{lo | fruwdqwh1 Sru hvwd ud}q/ sdud slh}dv gh hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv
hvsdfldohv vh vxhoh wrpdu=
] # $
4 P52 P+2 P|2
X @ . . g{ +616;d,
u 5 HL5 HL+ JL|
]
4 
@ HL5 "25 . HL+ "2+ . JL| 2 g{ +616;e,
u 5

| hq slh}dv gh sodqr phglr | hpsduuloodgrv sodqrv vh vxhoh wrpdu/ vlpsohphqwh=


] ]
4 P52 4
Xsop @ g{ @ HL5 "25 g{ +616<d,
u 5 HL5 u 5
]  2  ]
4 P5 P2 4 
Xhps @ . | g{ @ HL5 "25 . JL| 2 g{ +616<e,
u 5 HL5 JL| u 5

Gheh vhdoduvh/ vlq hpedujr/ txh hq fdvrv gh frpsuhvlq h{fqwulfd frq srfd h{fhqwul0
flgdg/ od hqhujd gh ghirupdflq ghelgd do hvixhu}r d{lo | od ghelgd do prphqwr hfwru
sxhghq vhu gho plvpr rughq gh pdjqlwxg/ |/ sru wdqwr/ ghehq whqhuvh hq fxhqwd wrgrv
orv wuplqrv uhohydqwhv1 Dv rfxuuh/ sru hmhpsor/ hq ho fofxor gh dufrv1
Sdud fdofxodu od hqhujd gh ghirupdflq gh xqd hvwuxfwxud irupdgd sru yduldv slh}dv
edvwd vxpdu od hqhujd gh ghirupdflq fruuhvsrqglhqwh d fdgd xqd gh odv slh}dv txh od
frpsrqhq1 Dv/ vh sxhgh hvfulelu=
[
XA @ X +6173,


grqgh XA hv od hqhujd wrwdo gh ghirupdflq gh od hvwuxfwxud/ | X hv od hqhujd gh


ghirupdflq fruuhvsrqglhqwh d od slh}d l0vlpd1

Prylplhqwrv | ghirupdflrqhv lpsxhvwrv


Ho frqfhswr gh hqhujd gh ghirupdflq sxhgh h{whqghuvh iflophqwh sdud whqhu hq fxhqwd
ho fdvr gh prylplhqwrv |2r ghirupdflrqhv lpsxhvwrv vreuh od hvwuxfwxud1 Edvwd sdud
hoor frqvlghudu odv frqwulexflrqhv gh orv fruuhvsrqglhqwhv fdpsrv gh ghirupdflq1
Frqvlghuhprv/ sru hmhpsor/ xqd slh}d gh sodqr phglr vrphwlgd d xq fdpsr lp0
sxhvwr gh whpshudwxudv txh gd oxjdu d xq fdpsr gh fxuydwxud +"5 ,J = Od fxuydwxud

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


447 FDSWXOR 61 WUDEDMR \ HQHUJD

wrwdo vh sxhgh hvfulelu hq od irupd=

"|5 @ +"5 ,J . "5 +6174,

grqgh "5 hv od fxuydwxud ghelgd do prphqwr hfwru P5 / "5 @ P5 @HL5 = Od hqhujd gh


ghirupdflq gh od slh}d vh sxhgh hvfulelu=
]
4  2
X @ HL5 "|5 g{ +6175d,
u 5
]
4
@ HL5 ++"5 ,J . "5 ,2 g{ +6175e,
u 5
]  
4 P52 2
@ . 5P5 +"5 ,J . HL5 +"5 ,J g{ +6175f,
u 5 HL5

Hmhpsor 61914

Fdofxodu od hqhujd gh ghirupdflq gh xq yrodgl}r gh orqjlwxg o | gh vhfflq uhfwdqjxodu


e  k fdujdgr hq vx h{wuhpr oleuh1

Ilj1 61;= Hmhpsor 61914

Odv oh|hv gh hvixhu}rv vrq=

W +{, @ S > P+{, @ S {

Sru wdqwr/ od hqhujd gh ghirupdflq hv=


]  
4 P2 W 2
X @ . g{
u 5 HL J
%] ] , &
4 ,
+S {,2 +S ,2
@ g{ . g{
5 f HL f J
 
4 S 2 o S 2 o
@ .
5 6HL J

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


61:1 WUDEDMRV YLUWXDOHV 448

Revuyhvh txh hvwd h{suhvlq gheh vhu lgqwlfd do wudedmr ghvduuroodgr sru od ixhu}d S
hq ho surfhvr gh ghirupdflq | txh/ vhjq ho whruhpd gh Fodsh|urq/ hv=
4
Ze @ S
5  
4 S o So
@ S .
5 6HL J

grqgh  hv ho prylplhqwr hfd} gh S / hv ghflu/ od hfkd hq ho h{wuhpr gho yrodgl}r1


Revuyhvh wdpelq txh wdqwr X frpr Ze vh sxhghq hvfulelu frpr ixqflrqhv fxdguwlfdv
| krprjqhdv gh od ixhu}d S 1
Vhjq od hfxdflq dqwhulru/ od hfkd hq ho h{wuhpr gho yrodgl}r hv=

S o So
 @  . A @ .
6HL J
grqgh vh revhuydq fodudphqwh odv frqwulexflrqhv gh od ghirupdflq ghelgd do hfwru |
od ghelgd do fruwdqwh1 Vl vh fdofxod od uhodflq hqwuh od hqhujd gh ghirupdflq ghelgd
do hvixhu}r fruwdqwh | od ghelgd do prphqwr hfwru/ whqlhqgr hq fxhqwd txh=
4 8 H
L@ ek > @ ek > J*
45 9 5
vh wlhqh txh od uhodflq hqwuh odv frpsrqhqwhv gh od hfkd ghelgdv do fruwdqwh | do hfwru
hv=  
A o@J 9 k 2
@ @
 o @6HL 43 o
sdud odv uhodflrqhv gh hvehowh}  @ o@k vljxlhqwhv/ vh wlhqh=
o A
 @ @ 43 , @ 3> 93 (
k 
o A
 @ @ 53 , @ 3> 48 (
k 
Vh frpsuxhed/ sru wdqwr/ txh hq hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv od hqhujd gh ghirupdflq
gho hvixhu}r fruwdqwh hv ghvsuhfldeoh iuhqwh d od gh h{lq/ vlwxdflq txh vxhoh rfxuulu
wdpelq frq ho hvixhu}r d{lo1 Hvwr mxvwlfd od qr frqvlghudflq gh glfkrv hvixhu}rv hq ho
fofxor gh prylplhqwrv hq od pd|rud gh orv fdvrv sufwlfrv gh fofxor gh hvwuxfwxudv1

61: Wudedmrv Yluwxdohv

Ho Sulqflslr gh orv Wudedmrv Yluwxdohv +SWY hq or vxfhvlyr, sxhgh frqvlghuduvh frpr


od edvh gh od Phfqlfd/ wdqwr hq xq vhqwlgr klvwulfr frpr sru vx lpsruwdqfld1 Od

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


449 FDSWXOR 61 WUDEDMR \ HQHUJD

sulphud irupd jhqhudo gho SWY/ frpr Sulqflslr gh orv Ghvsod}dplhqwrv Yluwxdohv/
ixh hqxqfldgd sru ho pdwhpwlfr vxl}r Mhdq Ehuqrxlool hq xqd fduwd d Yduljqrq/ d
sulqflslrv gho vljor [YLLL1
Dsolfdgr d vlvwhpdv gh sduwfxodv | volgrv ujlgrv/ ho SWY sxhgh frqvlghuduvh frpr
od irupd lqwhjudo gh odv hfxdflrqhv gh Qhzwrq1 Gh khfkr/ vl vh dfhswd frpr sulqflslr/
hv ghflu/ vlq ghprvwudflq/ vh sxhgh/ d sduwlu gh o/ ghgxflu odv wuhv oh|hv gh Qhzwrq1
Dowhuqdwlydphqwh/ dfhswdgdv odv wuhv oh|hv/ vh sxhgh ghprvwudu ho SWY1
Dsolfdgr d volgrv ghirupdeohv/ ho SWY hv od irupd lqwhjudo gh odv hfxdflrqhv gh
htxloleulr gh Fdxfk|> dsolfdgr d slh}dv sulvpwlfdv/ hv od irupd gelo gh odv hfxdflrqhv
gh htxloleulr gh od uhedqdgd1
Sru wdqwr/ odv dsolfdflrqhv gho SWY vrq lqqxphudeohv ghqwur gh od Phfqlfd Ud0
flrqdo | gh od Phfqlfd gh Hvwuxfwxudv1 Kr| hq gd/ ho SWY vh xvd d phqxgr sdud
irupxodu hfxdflrqhv gh htxloleulr hq surfhglplhqwrv gh dsur{lpdflq glvfuhwd wdohv fr0
pr ho pwrgr gh orv hohphqwrv qlwrv | vx dsolfdflq vh h{wlhqgh/ lqfoxvr/ d od uhvroxflq
gh sureohpdv qr olqhdohv1

61:14 Sulqflslr gh orv Wudedmrv Yluwxdohv

Vh ghqrplqd prylplhqwr yluwxdo hq xqd hvwuxfwxud d wrgr prylplhqwr +ghvsod}dplhqwr


r jlur, frqvlghudgr hq hood txh vhd frpsdwleoh frq odv uhvwulfflrqhv flqhpwlfdv gh od
hvwuxfwxud1 Sru vhu frpsdwleoh vh hqwlhqgh txh= +d, hv frqwlqxr/ hv ghflu/ surgxfh
ghirupdflrqhv +horqjdflrqhv/ glvwruvlrqhv/ fxuydwxudv | jlurv hvshffrv gh wruvlq,
dfrwdgdv/ +e, vdwlvidfh odv frqglflrqhv gh dsr|r | +f, qr prglfd ho hvwdgr uhdo gh
uhdfflrqhv | hvixhu}rv/ hv ghflu/ orv prylplhqwrv yluwxdohv vrq shtxhrv1
Ho uhtxlvlwr gh frqwlqxlgdg hv wdqwr pv ixhuwh fxdqwr pd|ru vhd ho rughq gh odv gh0
ulydgdv gh orv prylplhqwrv txh lqwhuylhqhq hq ho sureohpd1 Sru hmhpsor/ hq hvwuxfwxudv
duwlfxodgdv/ txh vor wudedmdq d d{lo/ sdud txh odv horqjdflrqhv xqlwduldv hq odv slh}dv
vhdq dfrwdgdv edvwd frq h{ljlu txh orv ghvsod}dplhqwrv yluwxdohv vhdq frqwlqxrv hq fd0
gd slh}d1 Hq fdpelr/ hq hvwuxfwxudv gh sodqr phglr/ txh wudedmdq d h{lq/ sdud txh
odv fxuydwxudv vhdq dfrwdgdv hv qhfhvdulr txh orv jlurv yluwxdohv vhdq frqwlqxrv/ or txh
lpsolfd txh odv hfkdv yluwxdohv vhdq frqwlqxdv |/ dghpv/ whqjdq ghulydgd frqwlqxd1
Ho Sulqflslr gh orv Wudedmrv Yluwxdohv vh sxhgh hqxqfldu= hq xqd hvwuxfwxud vrph0
wlgd d xq vlvwhpd gh ixhu}dv h{whulruhv hq htxloleulr/ frq xq fdpsr uhdo gh uhdfflrqhv
| hvixhu}rv/ ho wudedmr h{whuqr gh odv ixhu}dv uhdohv vreuh xq fdpsr duelwudulr gh
prylplhqwrv yluwxdohv hv ljxdo do wudedmr lqwhuqr gh orv hvixhu}rv uhdohv vreuh ho fruuhv0
srqglhqwh fdpsr yluwxdo gh ghirupdflrqhv1
Vhd xqd hvwuxfwxud vrsruwdgd gh wdo pdqhud txh orv prylplhqwrv gh volgr ujlgr
hvwq lpshglgrv1 Frqvlghuhprv txh dfwd vreuh hood xq vlvwhpd gh ixhu}dv | uhdfflrqhv

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


61:1 WUDEDMRV YLUWXDOHV 44:

I +l @ 4> ===> q,/ | vhdq +Q/ P5 / P+ / W+ / W5 / P| , orv fruuhvsrqglhqwhv hvixhu}rv txh


dfwdq vreuh od slh}dv gh od hvwuxfwxud1 Sru rwur odgr/ vhd xq fdpsr duelwudulr gh pr0
ylplhqwrv yluwxdohv wdo txh W +l @ 4> ===> q, vhdq orv prylplhqwrv hfdfhv gh odv ixhu}dv
 
I | vhdq W% / "W5 / "W+ /  W%+ /  W%5 / W odv fruuhvsrqglhqwhv ghirupdflrqhv yluwxdohv1
Vh ghqh frpr wudedmr yluwxdo h{whuqr d od h{suhvlq=
[
?

ZeW @ I  W +6176,
'

| frpr wudedmr yluwxdo lqwhuqr d od h{suhvlq=


[]  
ZW @ Q W% . P5 "W5 . P+ "W+ . W+  W%+ . W5  W%5 . P|  W gv +6177,
u


grqgh od lqwhjudo vh uhdol}d vreuh od slh}d m0vlpd gh od hvwuxfwxud | ho vxpdwrulr vh


h{wlhqgh vreuh wrgdv odv slh}dv1
Ho SWY lpsolfd txh=
ZeW @ ZW +6178,
r vhd/ txh=
[
?
[]  
I   @
W
Q W% . P5 "W5 . P+ "W+ . W+  W%+ . W5  W%5 . P| W gv +6179,
u
' 

Ho SWY sxhgh ghprvwuduvh d sduwlu gh odv hfxdflrqhv glihuhqfldohv gh htxloleulr gh od


uhedqdgd1 Edvwd sdud hoor lqwhjudu vwdv/ pxowlsolfdgdv sru orv fruuhvsrqglhqwhv fdpsrv
gh prylplhqwrv yluwxdohv/ d or odujr gh wrgdv odv slh}dv gh od hvwuxfwxud +sdud rewhqhu
vx irupd lqwhjudo, h lqwhjudu sru sduwhv/ frq odv frqglflrqhv gh frqwruqr dghfxdgdv1
Do SWY wdpelq vh oh oodpd Sulqflslr gh orv Prylplhqwrv Yluwxdohv/ sru ud}rqhv
reyldv1
Hv lqwhuhvdqwh ghvwdfdu txh vx ydolgh} qr vh uhvwulqjh do fdvr gh txh ho frpsruwd0
plhqwr gh od hvwuxfwxud vhd hovwlfr | olqhdo1 Sru wdqwr/ ho SWY sxhgh dsolfduvh hq ho
dqolvlv qr olqhdo gh hvwuxfwxudv1

61:15 Pwrgr gho Prylplhqwr Xqlgdg


Ho pwrgr gho Prylplhqwr Xqlgdg hv xq pwrgr lqwhjudo jhqhudo sdud hvwdeohfhu hfxd0
flrqhv gh htxloleulr1 Hv/ sru wdqwr/ xqd khuudplhqwd yolgd sdud uhvroyhu hvwuxfwxudv
sru ho pwrgr gh htxloleulr1
Sru ud}rqhv gh euhyhgdg/ uhvwulqjluhprv vx ghgxfflq do fdvr gh hvwuxfwxudv gh
sodqr phglr |/ frpr hv kdelwxdo/ ghvsuhflduhprv od ghirupdflq sru hvixhu}r d{lo |
fruwdqwh1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


44; FDSWXOR 61 WUDEDMR \ HQHUJD

Frqvlghuhprv xqd hvwuxfwxud gh sodqr phglr/ frpsxhvwd sru odv slh}dv n @ 4> ===> p>
vreuh od txh dfwd xq vlvwhpd gh ixhu}dv I +l @ 4> ===> q,1 Vhd " ho fdpsr gh fxuydwxudv
uhdo vreuh od hvwuxfwxud | P @ HL " od fruuhvsrqglhqwh oh| gh hfwruhv1
Vh frqvlghud xq fdpsr gh prylplhqwrv yluwxdohv sduwlfxodu/ frqvlvwhqwh hq xq qlfr
prylplhqwr  W @ 4> gh ydoru xqlgdg | dsolfdgr hq ho plvpr sxqwr | hq od plvpd gluhf0
flq gh I 1 Vh fdofxod ho fdpsr gh fxuydwxudv yluwxdohv "W ghelgdv d hvwh prylplhqwr
yluwxdo1
Dsolfdqgr dkrud ho SWY/ vh wlhqh=
[] []
I @ +P " , gv @
W
+HL " "W , gv +617:,
u& u&
& &

txh shuplwh fdofxodu od ixhu}d hq od gluhfflq gh  W 1 Revuyhvh txh do xvdu od uhodflq


P @ HL " vh hvw vxsrqlhqgr txh ho frpsruwdplhqwr hv hovwlfr olqhdo1

Hmhuflflr 61:1514

Rewhqhu odv hfxdflrqhv hovwlfdv gh xqd slh}d uhfwd gh orqjlwxg o | uljlgh} xqliruph HL>
xwlol}dqgr ho pwrgr gho prylplhqwr xqlgdg1

Ilj1 61<= Hmhpsor 61:1514

Frqvlghuhprv xqd slh}d uhfwd DE> gh orqjlwxg o | uljlgh} xqliruph HL/ wdo frpr od
gh od Iljxud 61<1 Od oh| gh hfkdv vh sxhgh hvfulelu/ hq irupd sdudpwulfd/ frpr=

|+{, @ K +{, ! . K +{, ! . K  +{, | . K  +{, | . | J +{, +617;,

grqgh ! / | / ! h | vrq orv jlurv | odv hfkdv gh orv h{wuhprv D | E/ uhvshf0


wlydphqwh/ h |J +{, hv od oh| gh hfkdv gh xqd slh}d elhpsrwudgd gh od plvpd ox} |

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


61:1 WUDEDMRV YLUWXDOHV 44<

Ilj1 6143= Srolqrplrv khupwlfrv

uljlgh} fdujdgd gh od plvpd irupd1 Odv ixqflrqhv K +{, / K +{,/ K  +{, | K  +{, vrq
srolqrplrv khupwlfrv gh od irupd=
  { 2  {  
{
K +{, @ o 5 .
o o o
     
{ 2 {
K +{, @ o  .
o o
 { 2  { 
K  +{, @ 4  6 .5
o o
 { 2  { 
K  +{, @ 6 5
o o
txh vh pxhvwudq hq od Iljxud 61431 Ghulydqgr grv yhfhv odv h{suhvlq +617;, vh wlhqh od
h{suhvlq jhqhudo gh od oh| gh fxuydwxudv txh hv=
 
"+{, @ K +{, ! . K

+{, ! . K  +{, | . K  +{, | . "J +{,
 
 
@ K +{, ! . K

+{, ! . o K  +{,  K  +{, ! . "J +{,
 
grqgh K +{, / K

+{,/ K  +{, | K  +{, vrq odv ghulydgdv vhjxqgdv gh orv srolqrplrv
khupwlfrv/ " +{, hv od fxuydwxud fruuhvsrqglhqwh d | J +{, +vx ghulydgd vhjxqgd, |
J

! @ + |  | , @o hv ho jlur gh volgr ujlgr gh od slh}d/ srvlwlyr vl hv dqwlkrudulr1


Ghqlprv grv fdpsrv gh prylplhqwrv yluwxdohv xqlwdulrv= ho sulphur frqvlvwh hq xq
jlur xqlwdulr gho qxgr D/ !W @ 4> | ho vhjxqgr hq xq jlur xqlwdulr gho qxgr E/ !W @ 4=
Vxv uhvshfwlyrv fdpsrv yluwxdohv gh fxuydwxud vrq=
"W +{, @ K +{, > "W +{, @ K

+{,

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


453 FDSWXOR 61 WUDEDMR \ HQHUJD

Vhjq ho pwrgr gho prylplhqwr xqlgdg/ vh wlhqh=


] ,

P @ HL "+{, "W +{, g{


J
] , k
@ HL K +{, ! . K +{, ! .
J
  l
 
. o K  +{,  K  +{, ! . "J +{, K +{, g{
HL HL HL
@ 7 ! . 5 !  9 ! . P J

o o o 
] ,
P @ HL "+{, "W +{, g{
J
] , k
@ HL K +{, ! . K +{, ! .
J
  l
 
. o K  +{,  K  +{, ! . "J +{, K +{, g{
HL HL HL
@ 5 ! . 7 !  9 ! . P
J

o o o 
txh vrq odv hfxdflrqhv hovwlfdv gh od slh}d1 Revuyhvh txh orv prphqwrv gh hpsrwud0
plhqwr shuihfwr wlhqhq odv h{suhvlrqhv=
] ,

P J
 @ HL "J +{, K +{, g{
J
] ,

P
J
@ HL "J +{, K

+{, g{
J

61:16 Sulqflslr gh orv Wudedmrv Yluwxdohv Frpsohphqwdulrv

Vh ghqrplqd ixhu}d +r prphqwr, yluwxdo d xq vlvwhpd gh ixhu}dv +r prphqwrv, txh


dfwd vreuh xqd hvwuxfwxud | txh hvw hq htxloleulr1 Sru hvwdu hq htxloleulr vh hqwlhqgh
txh= +d, lqfox|h d odv fruuhvsrqglhqwhv uhdfflrqhv | +e, qr prglfd ho hvwdgr uhdo gh
prylplhqwrv | ghirupdflrqhv/ hv ghflu/ odv ixhu}dv yluwxdohv vrq shtxhdv1
Ho Sulqflslr gh orv Wudedmrv Yluwxdohv Frpsohphqwdulrv +SWYF hq or txh vljxh,
vh sxhgh hqxqfldu= hq xqd hvwuxfwxud frq xq fdpsr gh prylplhqwrv | ghirupdflrqhv
frpsdwleohv/ ho wudedmr h{whuqr frpsohphqwdulr gh xq fdpsr duelwudulr gh ixhu}dv
yluwxdohv vreuh ho fdpsr uhdo gh prylplhqwrv hv ljxdo do wudedmr lqwhuqr frpsohphqwdulr
gh orv fruuhvsrqglhqwhv hvixhu}rv yluwxdohv vreuh ho fdpsr uhdo gh ghirupdflrqhv1
Vhd xqd hvwuxfwxud vrsruwdgd gh wdo pdqhud txh orv prylplhqwrv gh volgr ujlgr
hvwq lpshglgrv1 Frqvlghuhprv txh dfwd vreuh hood xq fdpsr gh prylplhqwrv uhdohv

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


61:1 WUDEDMRV YLUWXDOHV 454

frpsdwleohv/ wdo txh  > vhdq orv prylplhqwrv gh flhuwrv sxqwrv hq ghwhuplqdgdv gluhf0
 
flrqhv l @ 4> ===> q/ | vhdq % / "5 / "+ /  %+ /  %5 /  odv fruuhvsrqglhqwhv ghirupdflrqhv1
Sru rwur odgr/ vhd IW / xq vlvwhpd duelwudulr gh ixhu}dv yluwxdohv dsolfdgr hq orv sxq0
 
wrv | gluhfflrqhv l @ 4> ===> q> | vhdq Q W / P5W / P+W / W+W / W5W / P|W orv fruuhvsrqglhqwhv
hvixhu}rv yluwxdohv vreuh od slh}dv gh od hvwuxfwxud1
Vh ghqh frpr wudedmr yluwxdo frpsohphqwdulr h{whuqr d od h{suhvlq=

W
[
?

Ze @ IW   +617<,
'

| frpr wudedmr yluwxdo frpsohphqwdulr lqwhuqr d od h{suhvlq=

W
[]  
Z @ Q W % . P5W "5 . P+W "+ . W+W  %+ . W5W  %5 . P|W  gv +6183,
u


grqgh od lqwhjudo vh uhdol}d vreuh od slh}d m0vlpd gh od hvwuxfwxud | ho vxpdwrulr vh


h{wlhqgh vreuh wrgdv odv slh}dv1
Ho SWYF lpsolfd txh=
W W
Ze @ Z +6184,

r vhd/ txh=

[
?
[]  W 
IW   @ Q % . P5W "5 . P+W "+ . W+W  %+ . W5W  %5 . P|W  gv +6185,
u
' 

Ho SWYF sxhgh ghprvwuduvh d sduwlu gh odv hfxdflrqhv glihuhqfldohv gh htxloleulr gh


od uhedqdgd1 Edvwd sdud hoor lqwhjudu vwdv/ uhihulgdv d orv fdpsrv yluwxdohv gh ixhu}dv
| hvixhu}rv/ pxowlsolfdgdv sru orv fruuhvsrqglhqwhv fdpsrv gh prylplhqwrv uhdohv/ d or
odujr gh wrgdv odv slh}dv gh od hvwuxfwxud +sdud rewhqhu vx irupd lqwhjudo, h lqwhjudu
sru sduwhv/ frq odv frqglflrqhv gh frqwruqr dghfxdgdv1
Do SWYF wdpelq vh oh oodpd Sulqflslr gh odv Ixhu}dv Yluwxdohv/ sru ud}rqhv reyldv1
Gh qxhyr/ ghvwdfduhprv txh vx ydolgh} qr vh uhvwulqjh do fdvr gh txh ho frpsruwdplhqwr
gh od hvwuxfwxud vhd hovwlfr | olqhdo1 Sru wdqwr/ ho SWYF sxhgh dsolfduvh hq ho dqolvlv
qr olqhdo gh hvwuxfwxudv1

Prylplhqwrv | ghirupdflrqhv lpsxhvwrv

Ho SWYF sxhgh h{whqghuvh iflophqwh sdud whqhu hq fxhqwd ho fdvr gh prylplhqwrv |2r
ghirupdflrqhv lpsxhvwrv vreuh od hvwuxfwxud1 Edvwd sdud hoor frqvlghudu odv frqwulex0
flrqhv fruuhvsrqglhqwhv d orv fdpsrv uhdohv gh ghirupdflq1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


455 FDSWXOR 61 WUDEDMR \ HQHUJD

Frqvlghuhprv/ sru hmhpsor/ xqd hvwuxfwxud gh sodqr phglr vrphwlgd d xq fdp0


sr lpsxhvwr gh whpshudwxudv txh gd oxjdu d orv fdpsrv gh dodujdplhqwrv xqlwdulrv
+% ,J | fxuydwxudv +"5 ,J = Ghvsuhfldqgr od ghirupdflq sru fruwdqwh/ odv ghirupdflrqhv
jhqhudol}dgdv wrwdohv vh sxhghq hvfulelu hq od irupd=

|% @ +% ,J . % +6186d,


"|5 @ +"5 ,J . "5 +6186e,

grqgh +% > "5 , vrq orv dodujdplhqwrv | fxuydwxudv ghelgrv d orv hvixhu}rv +Q> P5 , = Ho
SWYF vh sxhgh hvfulelu=
[?
[]
I   @
W
iQ W ^+% ,J . % ` . P5W ^+"5 ,J . "5 `j gv +6187,
u
' 

61:17 Pwrgr gh od Ixhu}d Xqlgdg


Ho pwrgr gh od Ixhu}d Xqlgdg hv xq pwrgr lqwhjudo jhqhudo sdud fdofxodu prylplhq0
wrv hfdfhv gh ixhu}dv uhdohv txh dfwdq vreuh odv hvwuxfwxudv1 Hv/ sru wdqwr/ xqd
dowhuqdwlyd d odv hfxdflrqhv gh Qdylhu sdud fdofxodu prylplhqwrv hq hvwuxfwxudv1 Dvl0
plvpr/ sursruflrqd xqd khuudplhqwd yolgd sdud uhvroyhu hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv sru
ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg1
Sru ud}rqhv gh euhyhgdg/ uhvwulqjluhprv vx ghgxfflq do fdvr gh hvwuxfwxudv gh
sodqr phglr |/ frpr hv kdelwxdo/ ghvsuhflduhprv od ghirupdflq sru hvixhu}r d{lo |
fruwdqwh1
Frqvlghuhprv/ sxhv/ xqd hvwuxfwxud gh sodqr phglr/ frpsxhvwd sru odv slh}dv
n @ 4> ===> p> vreuh od txh dfwd xq vlvwhpd gh ixhu}dv I +l @ 4> ===> q,1 Vhd P od
fruuhvsrqglhqwh oh| gh hfwruhv/ | vhd " @ +"J . P@HL, ho fruuhvsrqglhqwh fdpsr gh
fxuydwxudv/ grqgh vh kdq whqlgr hq fxhqwd xq fdpsr gh fxuydwxudv lpsxhvwdv "J =
Vhd I xqd ixhu}d frqfuhwd gho vlvwhpd gh fdujdv gh od txh vh ghvhd fdofxodu vx
prylplhqwr hfd}   = Vh frqvlghud xq fdpsr gh ixhu}dv yluwxdohv sduwlfxodu/ frqvlvwhqwh
hq xqd qlfd ixhu}d IW @ 4> gh ydoru xqlgdg | dsolfdgd hq ho plvpr sxqwr | hq od plvpd
gluhfflq gh I 1 Vh fdofxodq orv prphqwrv hfwruhv yluwxdohv P W ghelgrv d hvwd ixhu}d
yluwxdo1
Dsolfdqgr dkrud ho SWYF/ vh wlhqh=
[] []  P PW

 @ +P " , gv @
W
"J P .
W
gv +6188,
u& u& HL
& &

txh shuplwh fdofxodu ho prylplhqwr ghvhdgr1 Revuyhvh txh do xvdu od h{suhvlq " @
+"J . P@HL, vh hvw vxsrqlhqgr frpsruwdplhqwr hovwlfr olqhdo1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


61:1 WUDEDMRV YLUWXDOHV 456

Hmhpsor 61:1714

Fdofxodu od hfkd hq ho sxqwr phglr | ho jlur hq orv h{wuhprv gh od yljd eldsr|dgd gh


od Iljxud 6144/ fxdqgr dfwd vreuh hood xqd fdujd xqliruph s1

Ilj1 6144= Yljd gho Hmhpsor 61:1714

Od oh| gh prphqwrv hfwruhv hq od yljd hv +yhu Iljxud 6144d,=


s
P+{, @ { +o  {,
5
sru wdqwr/ od fruuhvsrqglhqwh oh| gh fxuydwxudv hv=
P +{, s
"+{, @ @ {+o  {,
HL 5HL

Sdud fdofxodu od hfkd hq ho sxqwr phglr xwlol}dqgr ho pwrgr gh od ixhu}d xqlgdg/


vh xvd od oh| gh prphqwrv yluwxdohv ghelgd d xqd ixhu}d yhuwlfdo fhqwudgd gh ydoru
xqlgdg +yhu Iljxud 6144e,=
; W
A I {
A
? 5 { @ 5
A 3  {  2,
P W +{, @
A
A
= I +o  {, @ o  {
A W

2 {o
,

5 5

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


457 FDSWXOR 61 WUDEDMR \ HQHUJD

Hqwrqfhv/ vhjq od hfxdflq +6188,=


]  
P +{, P W +{,
 @ g{
u HL
] ,*2
5 s {
@ {+o  {, g{
HL J 5 5
8 so e
@ +&,
6;7 HL
grqgh ho vljqr srvlwlyr lqglfd txh ho vhqwlgr gh od hfkd frlqflgh frq ho gh od ixhu}d
I W = Qwhvh txh vh kd xvdgr ho khfkr gh txh wdqwr P+{, frpr P W +{, vhdq vlpwulfrv
sdud lqwhjudu vor vreuh phgld yljd1
Dqorjdphqwh/ sdud fdofxodu ho jlur hq ho h{wuhpr E xwlol}dqgr ho pwrgr gh od
ixhu}d xqlgdg/ vh xvd od oh| gh prphqwrv yluwxdohv ghelgd d xq prphqwr gh ydoru
xqlgdg dsolfdgr hq glfkr h{wuhpr +yhu Iljxud 6145f,=
{ {
P W +{, @ PW @
o o
Dkrud/ vhjq od hfxdflq +6188,=
]  
P +{, P W +{,
! @ g{
u HL
] ,
4 s {
@ {+o  {, g{
HL J 5 o
4 so
@ +>,
57 HL
grqgh ho vljqr srvlwlyr lqglfd txh ho vhqwlgr gho jlur frlqflgh frq ho gho prphqwr PW =
Sru vlphwud/ ! hv ljxdo | rsxhvwr d ! =

Hmhpsor 61:1715

Rewhqhu od hfkd p{lpd | orv jlurv hq orv h{wuhprv gh xqd yljd eldsr|dgd gh vhfflq
uhfwdqjxodu/ fxdqgr ho lqwudgv | ho wudvgv vxiuhq yduldflrqhv gh whpshudwxud w |
w2 / uhvshfwlydphqwh/ frq xqd yduldflq olqhdo gh whpshudwxud d wudyv gho fdqwr k gh
od slh}d1

Hq hvwh fdvr/ od fxuydwxud ghelgd d orv hihfwrv wuplfrv hv +yhu Hmhpsor 51518,
w2 . w
"| @   @ uw 
k

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


61;1 HQHUJD SRWHQFLDO WRWDO 458

Sdud fdofxodu od hfkd hq ho sxqwr phglr xwlol}dqgr ho pwrgr gh od ixhu}d xqlgdg/ vh


surfhgh frpr hq ho Hmhpsor dqwhulru +yhu Iljxud 6144e,/ frq P W +{, @ {@5= Dkrud/
vhjq od hfxdflq +6188,=
]
 @ +"| +{, P W +{, , g{
u
] ,*2
{
@ 5 +uw , g{
J 5
4
@  uw  o2 +%,
;
grqgh ho vljqr qhjdwlyr lqglfd txh ho vhqwlgr gh od hfkd hv frqwudulr do gh od ixhu}d
I W / r vhd/ dvfhqghqwh= Qwhvh txh vh kd xvdgr ho khfkr gh txh wdqwr "| frpr P W vhdq
vlpwulfrv sdud lqwhjudu vor vreuh phgld yljd1
Dqorjdphqwh/ sdud fdofxodu ho jlur hq ho h{wuhpr E> dkrud frq P W +{, @ {@o> vh
wlhqh +yhu Iljxud 6144f,=
]
! @ +"| +{, P W +{,, g{
u
] ,
{
@ +uw , g{
J o
4
@  uw  o + ,
5
grqgh ho vljqr qhjdwlyr lqglfd txh ho vhqwlgr gho jlur hv frqwudulr do gho prphqwr PW /
r vhd/ krudulr= Sru vlphwud/ ! hv ljxdo | rsxhvwr d ! =

61; Hqhujd srwhqfldo wrwdo

Ho whruhpd gh od hqhujd srwhqfldo wrwdo pqlpd hvwdeohfh txh gh wrgrv orv fdpsrv
gh prylplhqwrv | ghirupdflrqhv txh vrq frpsdwleohv frq odv frqglflrqhv gh frqwruqr
gh xq vlvwhpd hvwuxfwxudo/ dtxhoorv txh fruuhvsrqghq d xqd frqjxudflq hvwdeoh gh
htxloleulr kdfhq txh od hqhujd srwhqfldo wrwdo gho vlvwhpd vhd pqlpd1
Hvwh whruhpd sxhgh ghprvwuduvh iflophqwh d sduwlu gho Sulqflslr gh orv Wudedmrv
Yluwxdohv=
Vhd xqd hvwuxfwxud/ frpsxhvwd sru odv slh}dv m @ 4> ===> p> vreuh od txh dfwd xq
vlvwhpd gh ixhu}dv I +l @ 4> ===> q,1 Vhdq +Q/ P5 / P+ / W+ / W5 / P| , orv fruuhvsrqglhqwhv
hvixhu}rv txh dfwdq vreuh od slh}dv gh od hvwuxfwxud1
Hq hihfwr/ wrpdqgr frpr fdpsr gh prylplhqwrv yluwxdohv xqd yduldflq gho fdp0
sr uhdo gh prylplhqwrv/ txh hv reyldphqwh dgplvleoh/ W @ g  > grqgh g +, lqglfd
yduldflq/ vh wlhqh hqwrqfhv txh ho fdpsr yluwxdo gh fxuydwxudv hv=

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


459 FDSWXOR 61 WUDEDMR \ HQHUJD

 
P
"5 @ g +", @ g
W
+6189,
HL
|/ dqorjdphqwh/ sdud odv ghpv ghirupdflrqhv jhqhudol}dgdv1
Ho SWY vh sxhgh hvfulelu/ sru wdqwr=
%      
[ ?
[ ] Q P5 P+
I g  @ Qg . P5 g . P+ g . +618:d,
u HD HL5 HL+
' 
     
W+ W5 P|
. W+ g . W5 g . P| g gv +618:e,
J + J 5 JL|

txh sxhgh uhhvfuleluvh hq od irupd=


; % &
?[ ] 4 Q 2 P52 P+2 W+2 W52 P|2
g . . . . . gv +618;d,
= u 5 HD HL5 HL+ J + J 5 JL|

,
[
?

 I   @ 3 +618;e,
'

g iX . Kj @ 3 +618;f,
g @ 3 +618;g,

grqgh vh kd ghqlgr=
[
?

K @ I   +618<,
'

frpr od hqhujd srwhqfldo gh odv ixhu}dv h{whulruhv4 |

@X .K +6193,

frpr od hqhujd srwhqfldo wrwdo gho vlvwhpd1


Od frqglflq +618;g, lqglfd txh orv ghvsod}dplhqwrv fruuhvsrqglhqwhv d od hvwuxfwxud
hq htxloleulr kdfhq txh od hqhujd srwhqfldo wrwdo vhd hvwdflrqduld/ hv ghflu/ xq p{lpr
r xq pqlpr1 Vh sxhgh ghprvwudu txh ho htxloleulr hv hvwdeoh vl vh wudwd/ hihfwlydphqwh/
gh xq pqlpr1
Ho whruhpd gh od hqhujd srwhqfldo wrwdo hv wlo sdud hvwxgldu hvwuxfwxudv txh sxh0
gdq vxiulu lqhvwdelolgdghv/ frpr hq ho fdvr gho sdqghr/ | dqdol}du vl xqd ghwhuplqdgd
frqjxudflq gh htxloleulr hv hvwdeoh r lqhvwdeoh1
4
Hvwd hqhujd srwhqfldo sxhgh ghqluvh vl orv ydoruhv | gluhfflrqhv gh odv ixhu}dv qr ghshqghq gh orv
prylplhqwrv1 Hvwh hv/ sru hmhpsor/ ho fdvr edmr od klswhvlv gh shtxhrv prylplhqwrv1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


61<1 WHRUHPDV GH FDVWLJOLDQR 45:

Dqorjdphqwh d or khfkr dtx/ vh sxhgh ghqlu od hqhujd srwhqfldo wrwdo frpsoh0


phqwduld gho vlvwhpd/ > frpr od vxpd gh od hqhujd frpsohphqwduld gh ghirupdflq/
X/ | od hqhujd srwhqfldo frpsohphqwduld gh odv ixhu}dv h{whulruhv K1 D sduwlu gho
SWYF vh sxhgh ghprvwudu ho whruhpd gh od hqhujd srwhqfldo wrwdo frpsohphqwduld
hvwdflrqduld/ txh hvwdeohfh txh gh wrgrv orv fdpsrv gh ixhu}dv | hvixhu}rv txh hvwq
hq htxloleulr hq xq vlvwhpd hvwuxfwxudo/ dtxhoorv txh fruuhvsrqghq d xqd frqjxudflq
ghirupdgd frpsdwleoh frq odv frqglflrqhv gh frqwruqr kdfhq txh od hqhujd srwhqfldo
wrwdo frpsohphqwduld gho vlvwhpd vhd hvwdflrqduld1 Hq flhuwrv fdvrv vh sxhgh ghprv0
wudu txh/ dghpv/ od hqhujd srwhqfldo wrwdo frpsohphqwduld hv pqlpd1 Ho whruhpd
gh od hqhujd srwhqfldo wrwdo frpsohphqwduld sxhgh xvduvh sdud ghulydu hfxdflrqhv gh
frpsdwlelolgdg hq hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv1

61< Whruhpdv gh Fdvwljoldqr

Orv Whruhpdv gh Fdvwljoldqr/ remhwr gh hvwd Vhfflq/ vrq px| wlohv hq ho Dqolvlv gh
Hvwuxfwxudv1 Ixhurq rewhqlgrv sru Doehuwr Fdvwljoldqr/ txh orv lqfox| hq vx Whvlv
gh Ilqdo gh Fduuhud hq ho Srolwfqlfr gh Wxuq hq 4;:6 | orv suhvhqw hq irupd pv
ghwdoodgd hq 4;:8 dqwh od Dfdghpld gh Flhqfldv gh Wxuq1 Ho wudedmr gh Fdvwljoldqr
ixh frqwlqxdgr sru Iulhgulfk Hqjhvvhu/ lqjhqlhur ihuuryldulr | surihvru gho Lqvwlwxwr
Srolwfqlfr gh Nduovuxkh/ txh or h{whqgl d hvwuxfwxudv hovwlfdv qr olqhdohv1

61<14 Sulphu Whruhpd gh Fdvwljoldqr

Vhd xqd hvwuxfwxud vrphwlgd d xq vlvwhpd gh ixhu}dv I +l @ 4> ===> q,> lqghshqglhqwhv
hqwuh v/ gh wdo irupd txh vh fxpsodq wrgdv odv frqglflrqhv qhfhvduldv sdud txh ho vlvwhpd
vhd frqvhuydwlyr1 Vhdq   +l @ 4> ===> q, orv prylplhqwrv hfdfhv fruuhvsrqglhqwhv d od
dsolfdflq gh odv ixhu}dv gho vlvwhpd1 Hq hvwh fdvr/ ho wudedmr gh odv ixhu}dv h{whuqdv
hq ho surfhvr gh ghirupdflq/ Ze / hv ljxdo d od hqhujd gh ghirupdflq dopdfhqdgd sru
od hvwuxfwxud/ X1
Hq yluwxg gh hvwd ljxdogdg/ | gh od iupxod gh Fodsh|urq/ vh sxhgh hvfulelu od
hqhujd gh ghirupdflq hq ixqflq gh orv prylplhqwrv hfdfhv=

X @ X+  , l @ 4> ===> q +6194,

grqgh glfkd ixqflq hv fxdguwlfd | krprjqhd hq vxv dujxphqwrv   1


Vl vh surgxfhq shtxhdv yduldflrqhv gh orv prylplhqwrv/ ghelgrv d shtxhrv fdpelrv
hq ho vlvwhpd gh ixhu}dv/ vh sxhgh fdofxodu od yduldflq hq od hqhujd gh ghirupdflq sru

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


45; FDSWXOR 61 WUDEDMR \ HQHUJD

vlpsoh glihuhqfldflq gh od ixqflq dqwhulru/ or txh gd=


[?
CX
gX @ g  +6195,
'
C 
Sru rwud sduwh/ hvwd yduldflq gheh vhu ljxdo do wudedmr uhdol}dgr sru odv ixhu}dv h{whuqdv
gxudqwh orv shtxhrv fdpelrv hq orv prylplhqwrv/ or txh sxhgh h{suhvduvh +ghvsuhfldq0
gr lqqlwvlprv gh vhjxqgr rughq, frpr=
[
?

gZe @ I g +6196,


'

Ljxdodqgr dpedv h{suhvlrqhv vh wlhqh=


[?
CX [
?

g @ I g  +6197,
C 
' '

txh gheh vdwlvidfhuvh sdud fxdotxlhu frpelqdflq duelwuduld gh ydoruhv g  1 Sru wdqwr
gheh fxpsoluvh txh/ wuplqr d wuplqr=
CX
@ I sdud l @ 4> ===> q +6198,
C 
Hvwh uhvxowdgr vh frqrfh frpr ho Sulphu Whruhpd gh Fdvwljoldqr= vl od hqhujd gh
ghirupdflq gh xq vlvwhpd hvwuxfwxudo vh h{suhvd hq ixqflq gh orv ghvsod}dplhqwrv
lqghshqglhqwhv   fruuhvsrqglhqwhv d xq vlvwhpd gh ixhu}dv I / od sulphud ghulydgd
sdufldo gh od hqhujd gh ghirupdflq uhvshfwr d fxdotxlhud gh hvwrv ghvsod}dplhqwrv hv
ljxdo d od ixhu}d I hq od gluhfflq gh   1
Ho Sulphu Whruhpd gh Fdvwljoldqr vh xvd sdud ghulydu hfxdflrqhv gh htxloleulr |/
sru wdqwr/ sxhgh vhuylu gh edvh sdud dqdol}du hvwuxfwxudv sru ho pwrgr gh htxloleulr
+r gh uljlgh},1 Hq hvwh vhqwlgr/ vx xwlolgdg hv dqorjd d od gho SWY/ ho pwrgr gho
Prylplhqwr Xqlgdg r ho Sulqflslr gh Hqhujd Srwhqfldo Wrwdo Pqlpd1 Gh khfkr/ ho
Sulphu Whruhpd gh Fdvwljoldqr sxhgh rewhqhuvh iflophqwh d sduwlu gh vwh owlpr1
Uhfrughprv txh od hqhujd srwhqfldo wrwdo gho vlvwhpd hv
@X .K +6199,
grqgh X hv od hqhujd gh ghirupdflq | K hv od hqhujd srwhqfldo gh odv ixhu}dv h{whulr0
uhv1 Od hqhujd srwhqfldo wrwdo gheh vhu hvwdflrqduld +| pqlpd, sdud od hvwuxfwxud hq
htxloleulr1 Wrpdqgr yduldflrqhv hq +6199, uhvshfwr d orv prylplhqwrv hfdfhv/ vh wlhqh=
g @ g +X . K,
[?
CX [
?

@ g   I g  @ 3 +619:,
C 
' '

hfxdflq lgqwlfd d +6197,1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


61<1 WHRUHPDV GH FDVWLJOLDQR 45<

61<15 Vhjxqgr Whruhpd gh Fdvwljoldqr


Od hqhujd +frpsohphqwduld, gh ghirupdflq X gh od hvwuxfwxud sxhgh h{suhvduvh frpr
ixqflq gh odv ixhu}dv I +l @ 4> ===> q, gho vlvwhpd/ lqghshqglhqwhv hqwuh v=

X @ X+I , l @ 4> ===> q +619;,

grqgh glfkd ixqflq hv fxdguwlfd | krprjqhd hq vxv dujxphqwrv I 1 Uhfrughprv


txh/ sdud frpsruwdplhqwr hovwlfr olqhdo/ od hqhujd gh ghirupdflq | od hqhujd frp0
sohphqwduld gh ghirupdflq vrq ljxdohv/ X @ X=
Vl vh surgxfhq shtxhdv yduldflrqhv hq orv ydoruhv gh odv ixhu}dv/ vh sxhgh fdofxodu
od yduldflq hq od hqhujd gh ghirupdflq sru ghulydflq gh od h{suhvlq dqwhulru/ or txh
uhvxowd hq=
[?
CX
gX @ gI +619<,
CI
' ?

Hvwd yduldflq hv ljxdo d od yduldflq gho wudedmr frpsohphqwdulr uhdol}dgr sru odv
ixhu}dv h{whuqdv/ txh vhjq od h{suhvlq +6196, ydoh=
[
?

gZ e @ I g 
'

Hvwd yduldflq wdpelq sxhgh fdofxoduvh glihuhqfldqgr gluhfwdphqwh vreuh od iupxod


gh Fodsh|urq/ hv ghflu=
[?
4 4[
?
4[
?

gZ e @ g+ I   , @ I g  .   gI +61:3,
5 5 5
' ' '

Ljxdodqgr odv grv h{suhvlrqhv/ +6196, | +61:3, vh wlhqh=


[
?
[
?

gZ e @ I g  @   gI +61:4,
' '

H ljxdodqgr hvwh owlpr uhvxowdgr d od yduldflq gh od hqhujd gh ghirupdflq gh od


h{suhvlq +619<, vh wlhqh=
[?
CX [?

gX @ gI @   gI +61:5,


' ?
CI '

txh gheh vdwlvidfhuvh sdud fxdotxlhu frpelqdflq duelwuduld gh ydoruhv gI 1 Sru wdqwr
gheh fxpsoluvh txh/ wuplqr d wuplqr=
CX
@  sdud l @ 4> ===> q +61:6,
CI

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


463 FDSWXOR 61 WUDEDMR \ HQHUJD

Hvwh uhvxowdgr vh frqrfh frpr Vhjxqgr Whruhpd gh Fdvwljoldqr= vl od hqhujd


+frpsohphqwduld, gh ghirupdflq gh xq vlvwhpd hvwuxfwxudo vh h{suhvd hq ixqflq gh
odv ixhu}dv lqghshqglhqwhv I fruuhvsrqglhqwhv d xq vlvwhpd gh prylplhqwrv   > od
sulphud ghulydgd sdufldo gh od hqhujd gh ghirupdflq uhvshfwr d xqd ixhu}d fxdotxlhud
I hv ljxdo do prylplhqwr   hq od gluhfflq gh I 1
Ho Vhjxqgr Whruhpd gh Fdvwljoldqr ixh jhqhudol}dgr d hvwuxfwxudv hovwlfdv qr ol0
qhdohv sru Hqjhvvhu hq 4;;<1 Gh khfkr/ ho Vhjxqgr Whruhpd gh Fdvwljoldqr sxhgh
rewhqhuvh iflophqwh d sduwlu gho SWYF r gho Sulqflslr gh Hqhujd Srwhqfldo Wrwdo
Frpsohphqwduld Pqlpd1 Uhfrughprv txh od hqhujd srwhqfldo wrwdo frpsohphqwduld
gho vlvwhpd hv
@X .K +61:7,

grqgh X hv od hqhujd frpsohphqwduld gh ghirupdflq | K hv od hqhujd srwhqfldo


frpsohphqwduld gh odv ixhu}dv h{whulruhv1 Od hqhujd srwhqfldo wrwdo frpsohphqwduld
gheh vhu hvwdflrqduld sdud od hvwuxfwxud hq htxloleulr1 Wrpdqgr yduldflrqhv hq +61:7,
uhvshfwr d odv ixhu}dv dsolfdgdv/ vh wlhqh=
 
g @ g X . K
[?
CX [
?

@ gI    gI @ 3 +61:8,


CI 
' '

hfxdflq lgqwlfd d +619<,1


Orv grv whruhpdv gh Fdvwljoldqr vh jhqhudol}dq sdud prphqwrv | jlurv hfdfhv/
hvfulelqgrvh hq hvh fdvr=

CX CX
@  | @ P +61:9,
CP C

61<16 Fofxor gh Prylplhqwrv

Ho Vhjxqgr Whruhpd gh Fdvwljoldqr vh xvd sdud fdofxodu prylplhqwrv1 Hq hvwh vhqwlgr/


vx xwlolgdg hv dqorjd d od gho SWYF/ ho pwrgr gh od Ixhu}d Xqlgdg r ho Sulqflslr
gh Hqhujd Srwhqfldo Wrwdo Frpsohphqwduld Pqlpd1 Vh xwlol}d wdpelq sdud uhvroyhu
hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv sru ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg/ wdo frpr vh wudwd hq ho
Fdswxor 71
Hq orv Hmhpsorv txh vljxhq vh loxvwud ho xvr gh hvwh whruhpd sdud fdofxodu pryl0
plhqwrv hfdfhv1 Fdeh kdfhu/ do uhvshfwr/ dojxqdv revhuydflrqhv gh lqwhuv=

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


61<1 WHRUHPDV GH FDVWLJOLDQR 464

41 Orv prylplhqwrv hfdfhv wlhqhq vljqr1 Dv/ vl od dsolfdflq gho vhjxqgr whruhpd
gh Fdvwljoldqr uhvxowd hq xq ydoru qhjdwlyr gho prylplhqwr hfd}/ glfkr uhvxowdgr
gheh lqwhusuhwduvh frpr txh ho prylplhqwr hfd} wlhqh vhqwlgr rsxhvwr d od ixhu}d=

CX
@  ? 3 ,   wlhqh vhqwlgr rsxhvwr d I +61::,
CI

51 Odv uhdfflrqhv lvrvwwlfdv qr vrq ixhu}dv lqghshqglhqwhv/ |d txh vx ydoru gh0


shqgh gho vlvwhpd gh ixhu}dv d wudyv gh odv hfxdflrqhv gh od Hvwwlfd1 Hq frqvh0
fxhqfld/ odv uhdfflrqhv lvrvwwlfdv qr ghehq dsduhfhu hq od h{suhvlq gh od hqhujd
gh ghirupdflq/ vlqr txh ghehq holplqduvh gh hood h{suhvqgrod hq ixqflq gh odv
ixhu}dv h{whulruhv1 Od hqhujd gh ghirupdflq gheh hvfuleluvh hq ixqflq gh odv
ixhu}dv h{whulruhv/ h{foxvlydphqwh1

61 Hq xqd hvwuxfwxud vlpwulfd fdujdgd gh irupd vlpwulfd +r dqwlvlpwulfd,/ od hqhu0


jd gh ghirupdflq gh od hvwuxfwxud frpsohwd hv ljxdo do greoh gh od hqhujd gh
odv grv plwdghv vlpwulfdv1

71 Sdud fdofxodu ho prylplhqwr/ vhjq xqd flhuwd gluhfflq/ gh xq sxqwr hq ho txh


qr kd| xqd ixhu}d h{whulru dsolfdgd/ vh sxhgh srqhu hq glfkr sxqwr xqd ixhu}d
fwlfld I/ vhjq od gluhfflq gh lqwhuv/ | ddglu vwd do vlvwhpd gh fdujdv1 Ho
fruuhvsrqglhqwh prylplhqwr hfd} vhu fruuhfwr do sduwlfxodul}du od vroxflq sdud
ho ydoru I @ 31

81 Sdud fdofxodu prylplhqwrv ghelgrv d fdpsrv gh ghirupdflrqhv lpsxhvwdv gheh


xvduvh od h{suhvlq gh od hqhujd lqwhuqd gh od hfxdflq +6175f,/ dv frpr srqhu xqd
ixhu}d fwlfld I/ hq ho sxqwr | vhjq od gluhfflq gh lqwhuv1 Ho fruuhvsrqglhqwh
prylplhqwr hfd} vhu fruuhfwr do sduwlfxodul}du od vroxflq sdud ho ydoru I @ 31
Hvwh surfhglplhqwr hv frpsohwdphqwh htxlydohqwh d xwlol}du ho Pwrgr gh od Ixhu}d
Xqlgdg +yhu Vhfflq 61:17 | Hmhpsor 61:1715,1

91 Sdud kdoodu ho ghvsod}dplhqwr uhodwlyr hqwuh grv sxqwrv vhjq xqd flhuwd gluhfflq
vh dsolfdq grv ixhu}dv +fwlfldv r qr, ljxdohv | rsxhvwdv hq glfkrv sxqwrv/ | hq
od gluhfflq gh lqwhuv1 Dv/ sru hmhpsor/ hq od hvwuxfwxud gh od Iljxud 6145/
dsolfdqgr ho vhjxqgr whruhpd gh Fdvwljoldqr/ vh wlhqh=
 
CX CX
. @  .  @  +61:;,
CI CI

grqgh  hv ho ghvsod}dplhqwr uhodwlyr hqwuh orv sxqwrv D | E vhjq od gluhfflq


gh lqwhuv1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


465 FDSWXOR 61 WUDEDMR \ HQHUJD

Ilj1 6145= Prylplhqwr uhodwlyr hqwuh grv sxqwrv

Vl kdfhprv gluhfwdphqwh I @ I @ I | hvfulelprv od hqhujd gh ghirupdflq


frpr ixqflq gho ydoru qlfr I / | dsolfdprv ho whruhpd gh Fdvwljoldqr/ rewhqhprv=

CX CX CI CX CI
@ .
CI CI CI CI CI
@  . 
@  +61:<,

Revuyhvh txh xwlol}dprv grv ixhu}dv h{whulruhv frqvlghudgdv frpr ghshqglhqwhv/


shur vdelhqgr ho vljqlfdgr txh wdo khfkr wlhqh hq orv uhvxowdgrv rewhqlgrv= hq
hvwh fdvr/ ho gh rewhqhu xq ghvsod}dplhqwr hfd} uhodwlyr1

Hmhpsor 61<1614

Fdofxodu od hfkd hq ho sxqwr phglr gh xqd yljd eldsr|dgd fdujdgd frq xqd ixhu}d
sxqwxdo fhqwudgd1

Vhjq od Iljxud 6146 |/ xqd yh} fdofxodgdv odv uhdfflrqhv lvrvwwlfdv/ orv prphqwrv
hfwruhv hq od yljd vrq=
;
A S
A
? 5{ 3{ ,
A 2
P+{, @
A
A
= S +o  {,
A ,
{o
5 2

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


61<1 WHRUHPDV GH FDVWLJOLDQR 466

Ilj1 6146= Yljd gho Hmhpsor 61<1614

|/ sru or wdqwr/ odv ghulydgdv uhvshfwr gh od ixhu}d S vrq=


; {
A
A 3  {  2,
A 5
?
CP
@
CS A
A +o  {,
A
= 2 {o
,

5
Od hfkd hq ho sxqwr fhqwudo hv ho prylplhqwr hfd} gh od ixhu}d S +srvlwlyd kdfld
dedmr,1 Dsolfdqgr ho vhjxqgr whruhpd gh Fdvwljoldqr vh wlhqh=

CX
 @
CS ] 
C 4 P2
@ g{
CS u 5 HL
]
CP g{
@ P
u CS HL
] ,*2 ] ,
S { { g{ S +o  {, g{
@ . +o  {,
f 5 5 HL , 5 5 HL
+ ,*2 2 , ,
S { 2 { 2
@ . o {.  o{
7HL 6 f 6 ,*2

S o
@ +&,
7;HL
Revuyhvh txh od h{suhvlq gh od hqhujd gh ghirupdflq vh hvfuleh qlfdphqwh hq
ixqflq gh od ixhu}d h{whuqd S 1 Sxhgh frpsureduvh wdpelq txh/ ghelgr d od vlphwud
gh od fdujd/ odv grv lqwhjudohv hq txh vh glylgh ho fofxor sursruflrqdq lgqwlfr uhvxowdgr/
sru or txh edvwd frq hydoxdu xqd gh hoodv1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


467 FDSWXOR 61 WUDEDMR \ HQHUJD

Hmhpsor 61<1615

Fdofxodu od hfkd hq ho sxqwr phglr gh od yljd eldsr|dgd gh od Iljxud 6147/ fxdqgr


dfwd vreuh hood xqd fdujd xqliruph s1

Ilj1 6147= Yljd gho Hmhpsor 61<1615

Frpr vh suhwhqgh fdofxodu ho prylplhqwr yhuwlfdo gho sxqwr fhqwudo gh od yljd/ vh


uhvxhoyh ho sureohpd frpr vl/ dghpv gh od fdujd xqliruph/ kxelhud xqd ixhu}d sxqwxdo
I hq ho fhqwur gh od ox}1 Hqwrqfhv/ od oh| gh hfwruhv hv vlpwulfd |=
<
s I
P+{, @ {+o  {,. { A A
5 5 A @ o
3{
CP { A
A 5
A
>
@
CI 5
Od h{suhvlq gh od hqhujd gh ghirupdflq gh od yljd sxhgh hvfuleluvh/ sru vlphwud/
frpr= ] ,
2 P2
X @5 g{
f 5HL
\ dsolfdqgr ho vhjxqgr Whruhpd gh Fdvwljoldqr/ | sduwlfxodul}dqgr sdud ho ydoru I @ 3/
vh wlhqh=
 
CX
 @
CI 5 'f
] ,*2  
P CP
@ 5 g{
f HL CI 5 'f
] ,*2
5 s {
@ {+o  {, g{
HL f 5 5
8 so e
@ +&,
6;7 HL

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


61<1 WHRUHPDV GH FDVWLJOLDQR 468

Hmhpsor 61<1616

Fdofxodu od hfkd hq ho fhqwur | hq ho h{wuhpr gho yrodgl}r gh od Iljxud 6148 sdud od


uhodflq gh ixhu}dv I2 @ 5I 1

Ilj1 6148= Yljd gho Hmhpsor 61<1616

Fdofxohprv ho ydoru gho prphqwr hfwru txh dfwd hq xqd vhfflq vlwxdgd d xqd
glvwdqfld { gho h{wuhpr gho yrodgl}r=
+
I2 { 3  {  2,
P+{, @
I2 { . I +{  2, , 2 {o
,

Vl vh ghvhd fdofxodu od hfkd hq ho sxqwr fhqwudo gho yrodgl}r +{ @ o@5,/ hqwrqfhv=


]
CX CP g{
 @ @ P
CI u CI HL
] ,*2 ] ,     
g{ o o g{
@ +I2 {, +3, . I2 { . I {  {
f HL ,*2 5 5 HL
+     ,
{ {2 o { o2 { o{2
, ,
4
@ I2  .I . .
HL 6 7 ,*2 6 7 5 ,*2
 
4 4 8
@ I o . I2 o +&,
HL 57 7;
Od hfkd hq ho h{wuhpr gho yrodgl}r hv ljxdo do prylplhqwr hfd} gh od ixhu}d I2 > sru
wdqwr=
]
CX CP gv
2 @ @ P
CI2 u CI2 HL
] ,*2 ] ,   
g{ o g{
@ +I2 {,{ . I2 { . I {  {
f HL ,*2 5 HL

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


469 FDSWXOR 61 WUDEDMR \ HQHUJD

+ ,*2   , ,
4 { { { o{2
@ I2 . I2 .I 
HL 6 f 6 6 7 ,*2
 
4 8 4
@ I o . I2 o +&,
HL 7; 6
\ srghprv uhvroyhu orv fdvr v=
8 I o I o
I @ 3 I2 @ I ,  @ 2 @
7; HL 6 HL
I o 8 I o
I @ I I2 @ 3 ,  @ 2 @
57 HL 7; HL
I o 6: I o
I @ I I2 @ 5I ,  @ 2 @
7 HL 7; HL
Revuyhvh txh  +I @ 3> I2 @ I , @ 2 +I @ I> I2 @ 3,1 Hvwh uhvxowdgr hv
frqvhfxhqfld gho Whruhpd gh Pd{zhoo r gh uhflsurflgdg gh orv prylplhqwrv1

Hmhpsor 61<1617

Frpsuredu ho hqxqfldgr gho Whruhpd gh Pd{zhoo hq ho suwlfr gh od Iljxud 61491

Ilj1 6149= Suwlfr gho Hmhpsor 61<1617

Ho Whruhpd gh Pd{zhoo hvwdeohfh txh sdud orv grv vlvwhpdv gh fdujd gh od Iljxud
6149/ | sdud ydoruhv xqlwdulrv gh odv ixhu}dv/ hvwr hv/ I @ K @ 4> gheh fxpsoluvh txh=

x8' @ y
M '

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


61<1 WHRUHPDV GH FDVWLJOLDQR 46:

Ilj1 614:= Uhvroxflq gho Hmhpsor 61<1617

Dsolfdqgr ho vhjxqgr whruhpd gh Fdvwljoldqr d od hvwuxfwxud +vlpwulfd, fdujdgd frq


orv grv vlvwhpdv gh ixhu}dv +Iljxud 614:,/ vh sxhgh hvfulelu=
 
8 '
CX 8 ' M '
CX M '
x @ > y @

CK M 'f 
CI 8 'f

Odv oh|hv gh hfwruhv hq odv slh}dv vrq=


;
? K| hq od eduud D F 
P@ I
= K 5d . { hq od eduud F  E
5
\ vxv ghulydgdv uhvshfwr gh K | gh I vrq=
+ +
CP | hq od eduud D F  CP 3 hq od eduud D F 
@ @
CK 5d hq od eduud F  E CI {@5 hq od eduud F  E

Dkrud vh sxhgh fdofxodu +xwlol}dqgr od vlphwud gh irupd | fdujd,=



8 ' CX 8 '
x @

CK M 'f
] 2@ ] @ 8 '
5 2 {
@ K | g| . K 5d . I 5d g{
HL f f 5 M 'f
 
Id
@
HL 8 '

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


46; FDSWXOR 61 WUDEDMR \ HQHUJD


M '
CX M '
y @

CI 8 'f
] 2@ ] @ M '
5 { {
@ K | + 3, g|. K5d . I g{
HL f f 5 5 8 'f
 
Kd
@
HL M '

frq or fxdo txhgd frpsuredgr ho Whruhpd gh Pd{zhoo1

6143 Dsr|rv | hqodfhv hovwlfrv

Xq fdvr lqwhuhvdqwh d frqvlghudu hv od h{lvwhqfld gh dsr|rv r hqodfhv hovwlfrv hq od hv0


wuxfwxud1 Od sduwlfxodulgdg gh hvwh wlsr gh dsr|rv r hqodfhv uhvshfwr d orv frqvlghudgrv
kdvwd dkrud/ hv ghflu/ orv ujlgrv/ hv vx fdsdflgdg gh ghirupduvh/ | do kdfhuor/ dopdfhqdu
hqhujd gh ghirupdflq1 Sru wdqwr/ od frqvlghudflq gh wdohv glvsrvlwlyrv qr hqwudd
rwud glfxowdg txh od lqfoxvlq gh vx hqhujd gh ghirupdflq d od krud gh fdofxodu od
hqhujd wrwdo gh od hvwuxfwxud1
Dv/ sru hmhpsor/ vl vh wlhqh xqd yljd frpr od gh od Iljxud 614;d/ frq xq dsr|r
hovwlfr E/ od hqhujd gh ghirupdflq wrwdo txh dopdfhqd ho pxhooh do ghirupduvh hv=

4 4 I2 4
Xpxhooh @ I  @ @ n 2 +61;3,
5 5 n 5
grqgh I hv od ixhu}d txh dfwd vreuh ho pxhooh/  hv ho prylplhqwr gh dodujdplhqwr r
dfruwdplhqwr txh vwh vxiuh | n hv vx frqvwdqwh hovwlfd/ wdo txh I @ n = Od hqhujd gh

Ilj1 614;= Yljdv frq dsr|rv hovwlfrv

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


61431 DSR\RV \ HQODFHV HOVWLFRV 46<

ghirupdflq wrwdo gh od hvwuxfwxud/ hv=

XA @ Xyljd . Xpxhooh +61;4d,


]
4 P2 4 I2
@ g{ . +61;4e,
5 HL 5 n
]u
4 4
@ HL "2 g{ . n  2 +61;4f,
u 5 5
D sduwlu gh hvwdv h{suhvlrqhv sxhghq dsolfduvh d od hvwuxfwxud fxdotxlhud gh orv whruhpdv
hqhujwlfrv rewhqlgrv hq hvwh Fdswxor1
Dqorjdphqwh vh sxhgh wudwdu ho fdvr gh uhvruwhv hovwlfrv1 Frqvlghuhprv xqd hv0
wuxfwxud frpr od gh od Iljxud 614;e/ frq xq hpsrwudplhqwr hovwlfr hq ho h{wuhpr D=
Hq hvh fdvr/ od hqhujd gh ghirupdflq gho uhvruwh hv=
4 4 P2 4
Xuhvruwh @ P * @ @ n *2 +61;5,
5 5 n 5
grqgh P hv ho prphqwr txh dfwd vreuh ho uhvruwh/ * hv ho jlur txh vwh vxiuh | n hv vx
frqvwdqwh hovwlfd/ wdo txh P @ n *= Od hqhujd gh ghirupdflq wrwdo gh od hvwuxfwxud/
hv dkrud=

XA @ Xyljd . Xuhvruwh +61;6d,


]
4 P2 4 P2
@ g{ . +61;6e,
5 HL 5 n
]u
4 4
@ HL "2 g{ . n *2 +61;6f,
u 5 5

Hmhpsor 614314

Fdofxodu od hfkd hq ho sxqwr phglr gh od yljd gh od Iljxud 614<1 Od frqvwdqwh hovwlfd


gho pxhooh ydoh n @ +HL@o ,/ vlhqgr HL od uljlgh} d h{lq gh od yljd1

Ho sureohpd hv dqorjr do Hmhpsor 61<1614 | vh uhvxhoyh gh od plvpd irupd/ shur


frqvlghudqgr dkrud od hqhujd gh ghirupdflq gho pxhooh1 Vhjq od Iljxud 614< |/ xqd
yh} fdofxodgdv odv uhdfflrqhv lvrvwwlfdv/ ho prphqwr hfwru hq od yljd hv vlpwulfr | gh
ydoru=
S o
P+{, @ { 3{
5 5
Od hqhujd gh ghirupdflq gho pxhooh hv=
4 +S@5,2
Xpxhooh @
5 n

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


473 FDSWXOR 61 WUDEDMR \ HQHUJD

Ilj1 614<= Yljd gho Hmhpsor 614314

Od hfkd hq ho sxqwr fhqwudo hv ho prylplhqwr hfd} gh od ixhu}d S +srvlwlyd kdfld


dedmr,1 Dsolfdqgr ho vhjxqgr whruhpd gh Fdvwljoldqr vh wlhqh=

CXyljd CXpxhooh
 @ .
CS CS
] ,*2
CP g{ 4S
@ 5 P .
f CS HL 7n
] ,*2
S { { g{ 4 o S
@ 5 .
5 5 HL 7 HL 
 f 
4 4 So
@ .
7; 7 HL

Sdud  @ 4 vh uhfxshud od vroxflq fruuhvsrqglhqwh d xq dsr|r mr hq E=

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


7 Ho Pwrgr gh Frpsdwlelolgdg

714 Lqwurgxfflq

Od qhfhvlgdg gh uhvroyhu hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv vh sodqwhd d sulqflslrv gho vljor [L[/


fxdqgr orv sdvhv hxurshrv vh hqfxhqwudq hq sohqd h{sdqvlq hfrqplfd/ judfldv d orv
dydqfhv flhqwfrv | vrfldohv gho vljor dqwhulru1 Od Uhyroxflq Lqgxvwuldo gd oxjdu d xqd
vrflhgdg phwursrolwdqd h lqgxvwuldol}dgd/ qhfhvlwdgd gh hvwuxfwxudv h lqiudhvwuxfwxudv
txh idyruh}fdq vx ghvduuroor1
Hq hvwd srfd dsduhfhq | vh pxowlsolfdq sru wrgd Hxursd odv Hvfxhodv gh Lqjhqlh0
urv/ vljxlhqgr ho prghor gh od suhvwljlrvd froh ghv Srqv hw Fkdxvvhv gh Sduv1 Hv
suhflvdphqwh xq surihvru gh hvwd Hvfxhod/ Orxlv Qdylhu/ txlhq sodqwhd irupdophqwh ho
pwrgr gh frpsdwlelolgdg hq 4;59 sdud uhvroyhu dufrv klshuhvwwlfrv | yljdv frqwlqxdv1
Ho pwrgr vh h{wlhqgh uslgdphqwh |/ hq 4;8:/ E1 S1 H1 Fodsh|urq/ surihvru gh odv
Hvfxhodv gh Vdq Shwhuexujr | gh Sduv | txh wudedm lqwhqvdphqwh hq ho ghvduuroor gh
orv ihuurfduulohv uxvrv | iudqfhvhv/ suhvhqwd dqwh od Dfdghpld gh odv Flhqfldv Iudqfhvd
vx wudedmr vreuh od uhvroxflq gh yljdv frqwlqxdv1
Odphqwdeohphqwh/ ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg hv xq surfhglplhqwr px| oderulrvr
gh uhvroxflq gh hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv | txh qr shuplwh/ hq jhqhudo/ xq sodqwhd0
plhqwr vlvwhpwlfr gho sureohpd/ or fxdo or kdfh srfr dghfxdgr sdud vx lpsohphqwdflq
hq surjudpdv gh fofxor dxwrpwlfr1 D sduwlu gh od vhjxqgd plwdg gho vljor [[/ frq od
oohjdgd gho rughqdgru gljlwdo/ ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg yd shuglhqgr surwdjrqlvpr
ghqwur gh od Phfqlfd gh Hvwuxfwxudv hq idyru gho pwrgr gh htxloleulr1
Vh pxhvwud hq hvwh Fdswxor od dsolfdflq gho pwrgr gh frpsdwlelolgdg d od uhvrox0
flq gh hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv sodqdv1 Vh sodqwhd/ sulphur/ od uhvroxflq gh hvwuxfwxudv
gh xqd vrod slh}d edmr glyhuvrv wlsrv gh dfflrqhv | frq glyhuvdv frqglflrqhv gh dsr|r1
Vh wudwd/ d frqwlqxdflq/ od uhvroxflq gh yljdv frqwlqxdv/ frqvlghuqgrvh glyhuvdv vl0
wxdflrqhv sduwlfxoduhv gh lqwhuv1 Vh flhuud ho Fdswxor frq od dsolfdflq gho pwrgr d
od uhvroxflq gh hvwuxfwxudv sruwlfdgdv1

474

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


475 FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

715 Edvhv gho pwrgr

Ho sodqwhdplhqwr gho pwrgr gh frpsdwlelolgdg hv lqwxlwlyr | iflo gh hqwhqghu | vh


pxhvwud/ gh irupd hvtxhpwlfd/ hq od Iljxud 7141 Evlfdphqwh/ frqvlvwh hq wudqvirupdu
od hvwuxfwxud klshuhvwwlfd hq rwud lvrvwwlfd/ d edvh gh vxsulplu orv dsr|rv +r hqodfhv,
uhgxqgdqwhv | vxvwlwxluorv sru ixhu}dv +r hvixhu}rv, lqfjqlwd1 Ho qphur gh lqfjqlwdv
gho sureohpd hv/ sxhv/ ljxdo do judgr gh klshuhvwdwlvpr gho sureohpd1 Hv reylr txh ho
khfkr gh vxsulplu hvwrv dsr|rv +r hqodfhv, lpsolfd olehudu/ hq sulqflslr/ flhuwdv frqgl0
flrqhv gh frpsdwlelolgdg txh gheh vdwlvidfhu od ghirupdflq gh od hvwuxfwxud ruljlqdo1
D od hvwuxfwxud uhvxowdgr gh hvwh surfhvr vh oh oodpd lvrvwwlfd edvh1
Do vhu lvrvwwlfd/ od uhvroxflq gh hvwd hvwuxfwxud edvh qr sodqwhd glfxowdg do0
jxqd= vreuh hood vh sxhghq vdwlvidfhu odv frqglflrqhv qhfhvduldv gh htxloleulr d sulrul
| vh oh sxhghq dsolfdu orv pwrgrv frqrflgrv gh fofxor gh prylplhqwrv1 Hq sduwlfx0
odu/ vh srguq h{suhvdu orv prylplhqwrv gh od hvwuxfwxud hq ixqflq gh odv lqfjqlwdv
klshuhvwwlfdv1 Sru wdqwr/ vh sxhghq lpsrqhu d srvwhulrul odv frqglflrqhv gh frpsdwl0
elolgdg dqwhulruphqwh olehudgdv1 Hvwr sursruflrqd ho qphur gh hfxdflrqhv qhfhvduldv
sdud uhvroyhu odv lqfjqlwdv klshuhvwwlfdv1 Xqd yh} rewhqlgdv vwdv vh wlhqh uhvxhowd od
hvwuxfwxud1
Frpr vh revhuyd/ ho surfhvr vhfxhqfldo frqvlvwh hq/ d sduwlu gh od jhrphwud gh od
hvwuxfwxud | gh od ghqlflq gh odv dfflrqhv/

41 ghqlu od hvwuxfwxud lvrvwwlfd edvh/ d edvh gh vhohfflrqdu odv lqfjqlwdv klshuhv0


wwlfdv | olehudu odv fruuhvsrqglhqwhv frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg/

51 uhvroyhu od hvwuxfwxud lvrvwwlfd edvh/ hq ixqflq gh odv lqfjqlwdv klshuhvwwlfdv/


d edvh gh vdwlvidfhu odv frqglflrqhv gh htxloleulr/

61 ghwhuplqdu odv lqfjqlwdv klshuhvwwlfdv/ d edvh gh lpsrqhu odv qhfhvduldv frqgl0


flrqhv gh frpsdwlelolgdg/

71 ghwhuplqdu odv uhdfflrqhv/ hvixhu}rv | prylplhqwrv hq od hvwuxfwxud klshuhvwwlfd


ruljlqdo1

Frqvlghuhprv xqd hvwuxfwxud klshuhvwwlfd gh judgr k vreuh od txh dfwd xq vlvwhpd


gh fdujdv I +l @ 4> ===> q,1 Olehudqgr od hvwuxfwxud klshuhvwwlfd gh k hqodfhv vxshud0
exqgdqwhv +h{whuqrv r lqwhuqrv, vh rewlhqh xqd hvwuxfwxud lvrvwwlfd edvh hq od txh odv
uhdfflrqhv klshuhvwwlfdv [ +m @ 4> ===> k,/ lqwurgxflgdv do olehudu orv hqodfhv/ dfwdq
frpr ixhu}dv lqghshqglhqwhv1 Dvlplvpr/ vh rewlhqhq k frqglflrqhv flqhpwlfdv txh
ghehq fxpsoluvh sdud txh od hvwuxfwxud lvrvwwlfd edvh vh ghiruph gh pdqhud lgqwlfd
d od hvwuxfwxud klshuhvwwlfd ruljlqdo=

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


7151 EDVHV GHO PWRGR 476

Ilj1 714= Ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg

 Vl [& hv xqd uhdfflq klshuhvwwlfd h{whuqd/ ho ghvsod}dplhqwr +r jlur, gh vx sxqwr


gh dsolfdflq/ phglgr vhjq od gluhfflq gh od ixhu}d +r prphqwr, uhdfflq/ & >
gheh vhu qxor/ do vhu ujlgr ho hqodfh fruuhvsrqglhqwh hq od hvwuxfwxud klshuhvwwlfd1
Vh wlhqh/ sru wdqwr/ od hfxdflq flqhpwlfd=

& +I > [ , @ 3 l @ 4> ===> q m @ 4> ===> k +714,

 Vl [& hv xq sdu gh uhdfflrqhv klshuhvwwlfdv lqwhuqdv/ ho ghvsod}dplhqwr +r jlur,


uhodwlyr gh vxv sxqwrv gh dsolfdflq/ phglgrv vhjq od gluhfflq gh odv ixhu}dv +r
prphqwrv, uhdfflq/ & > gheh vhu qxor/ sru frqwlqxlgdg gh ghvsod}dplhqwrv +r
jlurv, hq ho hqodfh fruuhvsrqglhqwh hq od hvwuxfwxud klshuhvwwlfd1 Vh wlhqh/ sru
wdqwr/ od hfxdflq flqhpwlfd=

& +I > [ , @ 3 l @ 4> ===> q m @ 4> ===> k +715,

Frpr uhvxowdgr/ vh glvsrqh gh k hfxdflrqhv olqhdohv gh odv fxdohv hv srvleoh rewhqhu


orv ydoruhv gh odv k lqfjqlwdv klshuhvwwlfdv [ +m @ 4> ===> k,1 Hv lpsruwdqwh vhdodu txh
od hohfflq gh orv k hqodfhv vxshudexqgdqwhv txh vh olehudq sdud rewhqhu od hvwuxfwxud
lvrvwwlfd edvh qr hv qlfd1 Glvwlqwdv hohfflrqhv gdq oxjdu d glvwlqwdv hvwuxfwxudv edvh
| d glvwlqwrv vlvwhpdv gh hfxdflrqhv sdud uhvroyhu ho sureohpd1 Frpr od vroxflq gho
sureohpd hovwlfr hv qlfd/ od hohfflq hqwuh xqd srvlelolgdg x rwud hv duelwuduld1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


477 FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Ho surfhglplhqwr ghvfulwr uhfleh ho qrpeuh gh pwrgr gh frpsdwlelolgdg srutxh


odv hfxdflrqhv txh vh sodqwhdq sdud uhvroyhu ho sureohpd vrq hfxdflrqhv gh frpsdwl0
olelolgdg1 Vh oh frqrfh wdpelq frq orv qrpeuhv gh pwrgr gh odv ixhu}dv/ gdgr txh
odv lqfjqlwdv klshuhvwwlfdv vhohfflrqdgdv sdud uhvroyhu ho sureohpd vrq ixhu}dv +r pr0
phqwrv, klshuhvwwlfrv/ r pwrgr gh h{lelolgdg/ |d txh orv frhflhqwhv txh dsduhfhq
hq odv hfxdflrqhv txh vh sodqwhdq vrq gh h{lelolgdg1
Gdgr txh kd| txh sodqwhdu | uhvroyhu wdqwdv hfxdflrqhv gh frpsdwlelolgdg frpr
lqfjqlwdv klshuhvwwlfdv kd| hq ho sureohpd/ hvwh pwrgr hv dghfxdgr sdud hvwuxfwxudv
frq edmr judgr gh klshuhvwdwlvpr1 Vx sulqflsdo ghvyhqwdmd frqvlvwh hq txh od irupd
gh vhohfflrqdu odv lqfjqlwdv klshuhvwwlfdv gh xq sureohpd gdgr qr hv qlfd | hvwr
glfxowd xq sodqwhdplhqwr vlvwhpwlfr gho pwrgr1 Hvwr or kdfh srfr dghfxdgr sdud ho
fofxor gh hvwuxfwxudv sru rughqdgru1
Yhdprv dojxqrv hmhpsorv gho surfhglplhqwr ghvfulwr=
+d, Frqvlghuhprv od yljd klshuhvwwlfd +judgr gh klshuhvwdwlvpr k @ 4, gh od Iljxud
715d1 Olehudqgr od frdfflq klshuhvwwlfd txh vxsrqh ho dsr|r hq E/ | vxvwlwx|qgrod
sru xqd uhdfflq yhuwlfdo U gh pgxor ghvfrqrflgr/ rewhqhprv od hvwuxfwxud lvrvwwlfd
edvh gh od Iljxud 715e1 Hq hvwd hvwuxfwxud vh sxhghq fdofxodu prylplhqwrv |/ hq sdu0
wlfxodu/ vh sxhgh fdofxodu od hfkd hq ho sxqwr E/ txh vhu ixqflq gh od fdujd dsolfdgd
s | gh od uhdfflq lqfjqlwd U/ hvwr hv/ y @ y +s> U,= Sdud txh odv hvwuxfwxudv gh odv
Iljxudv 715d | e vh ghiruphq gh od plvpd irupd/ hv qhfhvdulr lpsrqhu od frqglflq gh
txh od hfkd gho sxqwr E vhd qxod/ hv ghflu=

y +s> U, @ 3 +716,

Hvwd hv od hfxdflq olqhdo gh od fxdo hv srvleoh rewhqhu ho ydoru gh od uhdfflq U/ txh


uhvxhoyh ho sureohpd1
+e, Od hohfflq gh od hvwuxfwxud lvrvwwlfd edvh qr hv qlfd1 Sru hmhpsor/ do uhvroyhu
od yljd hpsrwudgr0dsr|dgd gho fdvr dqwhulru/ vh sxhgh hohjlu od hvwuxfwxud gh od Iljxud
716e frpr hvwuxfwxud edvh/ grqgh vh kd vxvwlwxlgr od frdfflq do jlur gho hpsrwudplhqwr

Ilj1 715= Frqvwuxfflq gh hvwuxfwxud lvrvwwlfd edvh +k@4,

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


7151 EDVHV GHO PWRGR 478

Ilj1 716= Frqvwuxfflq gh hvwuxfwxud lvrvwwlfd edvh +k@4,

D sru xq prphqwr lqfjqlwd P= Hq hvwd hvwuxfwxud lvrvwwlfd vh sxhgh fdofxodu ho jlur


hq ho dsr|r D/ txh vhu ixqflq gh od fdujd dsolfdgd s | gho prphqwr lqfjqlwd P/
hvwr hv/ ! @ ! +s> P,= Sdud txh odv hvwuxfwxudv gh odv Iljxudv 716d | e vh ghiruphq
gh od plvpd irupd/ hv qhfhvdulr lpsrqhu od frqglflq gh txh ho jlur gho sxqwr D vhd
qxor/ hv ghflu=
! +s> P, @ 3 +717,

+f, Od frdfflq uhgxqgdqwh olehudgd sdud ghqlu od hvwuxfwxud lvrvwwlfd edvh qr


wlhqh sru tx fruuhvsrqghu d xq dsr|r/ ql vx fruuhvsrqglhqwh uhdfflq klshuhvwwlfd
wlhqh txh vhu h{whuqd1 Hq ho dufr dwludqwdgr gh od Iljxud 717 +judgr gh klshuhvwdwlvpr
k @ 4, vh vxvwlwx|h xq hqodfh lqwhuqr/ ho wludqwh DE/ sru xq sdu gh ixhu}dv W / txh
uhsuhvhqwdq/ uhvshfwlydphqwh/ od whqvlq gho fdeoh | od dfflq gh vwh vreuh ho uhvwr
gh od hvwuxfwxud1 Od frqglflq flqhpwlfd gh frpsdwlelolgdg hv/ hq hvwh fdvr/ txh ho
prylplhqwr krul}rqwdo uhodwlyr d dperv odgrv gho hqodfh olehudgr vhd qxor/ hvwr hv/
txh ho prylplhqwr krul}rqwdo gho sxqwr E gho dufr/ xdufr

@ xdufr

+S> W ,/ vhd ljxdo do
fdeoh
dodujdplhqwr gho fdeoh/ x @ W o@HD=

Wo
xuho dufr
 @ x  xfdeoh @3 , xdufr +S> W , @
 
HD

Ilj1 717= Frqvwuxfflq gh hvwuxfwxud lvrvwwlfd edvh +k@4,

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


479 FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Ilj1 718= Frqvwuxfflq gh hvwuxfwxud lvrvwwlfd edvh +k@4, gh grv irupdv dowhuqdwlydv

+g, Hq rwurv fdvrv h{lvwh od srvlelolgdg gh hohjlu hqwuh olehudu hqodfhv h{whuqrv r
lqwhuqrv1 Sru hmhpsor/ hq od yljd elhpsrwudgd | vlpwulfd gh od Iljxud 718 +judgr gh
klshuhvwdwlvpr k @ 4,/ vh sxhgh olehudu ho jlur hq orv h{wuhprv D | D / lqwurgxflu orv
prphqwrv uhdfflq P fruuhvsrqglhqwhv +ljxdohv | rsxhvwrv sru vlphwud, h lpsrqhu od
frqglflq gh frpsdwlelolgdg=

! +s> P, @ ! +s> P, @ 3
 +718,

gh od txh vh rewlhqh ho prphqwr lqfjqlwd P hq orv h{wuhprv1 Dowhuqdwlydphqwh/ vh


sxhgh olehudu ho jlur hq ho fhqwur R gh od yljd/ lqwurgxflu frpr lqfjqlwd ho sdu gh
prphqwrv P f +prphqwrv hfwruhv hq R, h lqwurgxflu od frqglflq gh vlphwud=

f @3
! +s> P, +719,

f hq ho fhqwur gh od ox}1
gh od txh vh rewlhqh ho prphqwr hfwru lqfjqlwd P

Txhgd sdwhqwh hq orv hmhpsorv dqwhulruhv od lpsruwdqfld gh glvsrqhu gh pwrgrv sd0


ud fdofxodu prylplhqwrv hq hvwuxfwxudv lvrvwwlfdv/ |d txh vrq qhfhvdulrv sdud sodqwhdu
odv hfxdflrqhv gh frpsdwlelolgdg/ lpsuhvflqgleohv sdud uhvroyhu ho sureohpd klshuhvwwl0
fr sru ho pwrgr dtx ghvfulwr1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


7151 EDVHV GHO PWRGR 47:

Xqd yh} ghwhuplqdgdv odv uhdfflrqhv klshuhvwwlfdv hq ixqflq gh odv ixhu}dv h{wh0
ulruhv/ vh sxhghq dsolfdu orv plvprv pwrgrv gh fofxor gh prylplhqwrv xwlol}dgrv hq
hvwuxfwxudv lvrvwwlfdv sdud fdofxodu prylplhqwrv hq hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv1

Hmhpsor 71514

Uhvroyhu od yljd hpsrwudgr0dsr|dgd gh od Iljxud 719 +judgr gh klshuhvwdwlvpr k @ 4,/


vrphwlgd d fdujd xqliruph1

Ilj1 719= Yljd hpsrwudgr0dsr|dgd gho Hmhpsor 71514

Vljxlhqgr ho surfhglplhqwr ghvfulwr hq hvwd Vhfflq olehudprv ho dsr|r pylo gho


h{wuhpr E | or vxvwlwxlprv sru od uhdfflq klshuhvwwlfd U/ frq od frqglflq gh frpsd0
wlelolgdg dglflrqdo gh prylplhqwr yhuwlfdo qxor hq ho sxqwr E/ y @ 31 Hvwd frqglflq
flqhpwlfd vh sxhgh hvfulelu/ dsolfdqgr ho sulqflslr gh vxshusrvlflq/ frpr=

y @ y +s, . y +U, @ 3

grqgh y +s, hv ho prylplhqwr gho sxqwr E ghelgr d od fdujd uhsduwlgd s/ | y +U,


hv ho prylplhqwr ghelgr d od ixhu}d U1 Uhvroyhprv dkrud dperv fdvrv sru vhsdudgr1
Fdofxodprv orv prylplhqwrv yhuwlfdohv fruuhvsrqglhqwhv xwlol}dqgr odv hfxdflrqhv gh
Qdylhu=
+d, Vhjq od Iljxud 71:d whqhprv odv vljxlhqwhv oh|hv gh prphqwrv | jlurv ghelgrv
d od fdujd uhsduwlgd s=
s+o  v,2 P+v, s+o  v,2
P+v, @  > g!+v, @ gv @  gv
5 HL 5HL
Revuyhvh txh vh kdq frqvlghudgr srvlwlyrv orv prphqwrv txh wudfflrqdq odv eudv
lqihulruhv | orv jlurv dqwlkrudulrv1 Vh fdofxod dkrud od fruuhvsrqglhqwh hfkd hq E=
] r' , ] r' ,
s+o  v, soe
y +s, @ g!+v, +o  v, @  gv @  +&,
r'f r'f 5HL ;HL

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


47; FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Ilj1 71:= Uhvroxflq gho Hmhpsor 715141

grqgh ho vljqr qhjdwlyr lqglfd txh od hfkd hv kdfld dedmr/ |d txh ho hmh \ srvlwlyr vh
kd wrpdgr kdfld duuled1
+e, Dqorjdphqwh/ sdud od uhdfflq U whqhprv=

P+v, U+o  v,
P+v, @ U+o  v, > g!+v, @ gv @ gv
HL HL
| od fruuhvsrqglhqwh hfkd hv=

] r',
] r',
U+o  v,2 Uo
y +U, @ g!+v,+o  v, @ gv @ +%,
r'f r'f HL 6HL
grqgh ho vljqr srvlwlyr lqglfd txh od hfkd hv kdfld duuled1
Dkrud vh sxhgh uhvroyhu od hfxdflq gh frpsdwlelolgdg sodqwhdgd dqwhulruphqwh/ txh
vroxflrqd ho sureohpd=

soe Uo 6
 . @3 @, U@ so
;HL 6HL ;

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


7151 EDVHV GHO PWRGR 47<

Rewhqlgr ho ydoru gh od uhdfflq U> ho prphqwr hfwru hq od vhfflq gh hpsrwud0


plhqwr ydoh P @ Uo  +4@5, so2 @ +4@;, so2 =

Hmhpsor 71515

Uhvroyhu od yljd hpsrwudgr0dsr|dgd gho Hmhpsor dqwhulru/ vrphwlgd d fdujd xqliruph/


olehudqgr ho jlur gho hpsrwudplhqwr1

Ilj1 71;= Yljd hpsrwudgr0dsr|dgd gho Hmhpsor 71515

Vljxlhqgr ho surfhglplhqwr ghvfulwr dqwhulruphqwh/ olehudprv ho jlur gho hpsrwud0


plhqwr D | or vxvwlwxlprv sru xq prphqwr klshuhvwwlfr P/ frq od frqglflq gh frp0
sdwlelolgdg dglflrqdo gh jlur qxor hq ho sxqwr D/ ! @ 31 Hvwd frqglflq flqhpwlfd vh
sxhgh hvfulelu/ dsolfdqgr ho sulqflslr gh vxshusrvlflq/ frpr=

! @ ! +s, . ! +P, @ 3

grqgh ! +s, hv ho jlur gho sxqwr D ghelgr d od fdujd uhsduwlgd s/ | ! +P , hv ho


jlur ghelgr do prphqwr P1 Uhvroyhprv dkrud dperv fdvrv sru vhsdudgr1 Vhjq orv
uhvxowdgrv rewhqlgrv hq orv Hmhpsorv 51514 | 51515/ orv fruuhvsrqglhqwhv ydoruhv vrq=

so Po
! +s, @  + , > ! +P, @  + ,
57HL 6HL

grqgh ho vljqr qhjdwlyr lqglfd txh orv jlurv vrq krudulrv1


Dkrud vh sxhgh uhvroyhu od hfxdflq gh frpsdwlelolgdg/ txh vroxflrqd ho sureohpd=

so Po 4
  @3 @, P @  so2
57HL 6HL ;

uhvxowdgr txh frlqflgh frq ho rewhqlgr dqwhulruphqwh1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


483 FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

716 Prylplhqwrv | ghirupdflrqhv lpsxhvwrv

Frpr vh lqglf hq ho Fdswxor 4 +yhu Vhfflq 41<,/ odv hvwuxfwxudv sxhghq vrsruwdu
dfflrqhv frqvlvwhqwhv hq prylplhqwrv |2r ghirupdflrqhv lpsxhvwrv1 Xq hmhpsor wslfr
gh hvwdv owlpdv vrq odv ghirupdflrqhv gh ruljhq wuplfr/ surgxflgdv sru odv yduldflrqhv
wuplfdv dpelhqwdohv1
Vl od hvwuxfwxud hv lvrvwwlfd/ orv prylplhqwrv | ghirupdflrqhv lpsxhvwrv qr sur0
gxfhq qlqjq hvixhu}r/ |d txh od hvwuxfwxud sxhgh dfrprgduvh oleuhphqwh d hoorv1 Hq
fdpelr/ fxdqgr od hvwuxfwxud hv klshuhvwwlfd/ odv frdfflrqhv vxshudexqgdqwhv lpsl0
ghq hvwh dfrprgr/ surgxflqgrvh uhdfflrqhv | hvixhu}rv fdxvdgrv sru od ghirupdflq
lpsxhvwd1
Sdud ghwhuplqdu odv uhdfflrqhv | hvixhu}rv surgxflgrv hq xqd hvwuxfwxud klshuhv0
wwlfd sru hihfwr gh odv ghirupdflrqhv lpsxhvwdv vh sxhgh vhjxlu xq surfhglplhqwr
dqorjr do ghvfulwr hq od Vhfflq 7151 Dv/ vh olehud od hvwuxfwxud gh vxv frdfflrqhv
vxshudexqgdqwhv sdud rewhqhu xqd hvwuxfwxud lvrvwwlfd edvh/ vxvwlwx|hqgr odv frdf0
flrqhv klshuhvwwlfdv olehudgdv sru odv fruuhvsrqglhqwhv uhdfflrqhv lqfjqlwdv1 Glfkd
hvwuxfwxud lvrvwwlfd sxhgh dfrprgduvh oleuhphqwh d orv prylplhqwrv | ghirupdflrqhv
lpsxhvwrv1 Sru owlpr/ vh lpsrqhq odv frqglflrqhv flqhpwlfdv rsruwxqdv sdud txh
od hvwuxfwxud lvrvwwlfd vh ghiruph gh pdqhud lgqwlfd d od hvwuxfwxud klshuhvwwlfd
ruljlqdo1 Ho vlvwhpd gh hfxdflrqhv uhvxowdqwh shuplwh ghwhuplqdu odv uhdfflrqhv klsh0
uhvwwlfdv | uhvroyhu ho sureohpd1
Vh sodqwhdq | uhvxhoyhq/ d frqwlqxdflq/ grv hmhpsorv loxvwudwlyrv1 Hq dperv fdvrv
vh wudwd gh xq dufr vhplflufxodu elduwlfxodgr vrphwlgr d ghirupdflq wuplfd lpsxhvwd1

Hmhpsor 71614

Hq ho dufr vhplflufxodu elduwlfxodgr gh od Iljxud 71< +judgr gh klshuhvwdwlvpr k @ 4,/


kdoodu odv uhdfflrqhv | hvixhu}rv prwlydgrv sru hihfwr gh xq lqfuhphqwr xqliruph gh od
whpshudwxud gh ydoru w1

Olehudqgr ho dsr|r E gh od frdfflq txh lpslgh vx prylplhqwr krul}rqwdo h lqwur0


gxflhqgr od fruuhvsrqglhqwh uhdfflq krul}rqwdo lqfjqlwd K> rewhqhprv od hvwuxfwxud
lvrvwwlfd edvh1 Hq hood/ ho sxqwr E vh pxhyh krul}rqwdophqwh kdvwd E  sru hihfwr gho
lqfuhphqwr gh whpshudwxud/ gh irupd txh EE  @ 5Uw/ grqgh  hv ho frhflhqwh gh
glodwdflq olqhdo gho pdwhuldo gh od hvwuxfwxud | 5U hv od sur|hfflq krul}rqwdo gh od
orqjlwxg gho dufr1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


7161 PRYLPLHQWRV \ GHIRUPDFLRQHV LPSXHVWRV 484

Ilj1 71<= Dufr vhplflufxodu elduwlfxodgr vrphwlgr d xq lqfuhphqwr xqliruph gh


whpshudwxud

Od ixhu}d K lqfjqlwd vh ghwhuplqd lqwurgxflhqgr od frqglflq gh frpsdwlelolgdg=


x @ x +w, . x +K, @ 3
grqgh x +w, @ 5Uw +kdfld od ghuhfkd, | x +K, vh fdofxod xwlol}dqgr odv iupxodv
gh Qdylhu +yhu Iljxud 71<,=
] 
x +K, @  g!+v, +3  |,

]  
K|
@   gv +|,
 HL
]
KU w'Z 2
@  vlq  g
HL w'f
 KU
@  +#,
5 HL
grqgh vh kd wrpdgr g!+v, @ +K|@HL,gv> | @ U vlq > gv @ U g1 Ho vljqr qhjdwlyr
gh x +K, lqglfd txh vx vhqwlgr hv kdfld od l}txlhugd1
Vxvwlwx|hqgr hq od hfxdflq gh frpsdwlelolgdg vh wlhqh=
 KU 7 HL
5Uw  @3 , K@ w
5 HL  U2
Xqd yh} kdoodgd od uhdfflq klshuhvwwlfd K/ odv oh|hv gh hvixhu}rv vrq=
P+, @ K | @ KU vlq 
Q+, @ K vlq 
W +, @ .K frv 

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


485 FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Hmhpsor 71615

Uhvroyhu ho dufr vhplflufxodu elduwlfxodgr gho hmhpsor dqwhulru/ fxdqgr ho lqwudgv | ho


wudvgv vxiuhq lqfuhphqwrv gh whpshudwxud w | w2 / uhvshfwlydphqwh +w2 A w ,/
frq xqd yduldflq olqhdo gh whpshudwxud d wudyv gho fdqwr k gh od slh}d1 Vxsrqhu
vhfflq uhfwdqjxodu1

Ilj1 7143= Judglhqwh wuplfr d wudyv gho hvshvru | ghirupdflrqhv dvrfldgdv

Frpr hq ho Hmhpsor 71614/ od ghirupdflq suryrfdgd sru xqd yduldflq olqhdo gh od


whpshudwxud d wudyv gho fdqwr gh od slh}d htxlydoh d od vxshusrvlflq gh xqd glodwdflq
xqliruph surgxflgd sru ho lqfuhphqwr phglr gh whpshudwxud/ pv ho jlur surgxflgr sru
ho judglhqwh gh whpshudwxud hqwuh ho lqwudgv | wudvgv/ uhvshfwlydphqwh> od uhedqdgd
vxiuh xq dodujdplhqwr phglr | xq jlur glihuhqfldohv gh ydoruhv +yhu Iljxud 7143,=
w . w2
g @ . gv @ .w gv
5
w2  w
g! @  gv @ uw gv
k
Olehudgd od hvwuxfwxud/ frpr dqwhulruphqwh/ gh vx frdfflq vxshudexqgdqwh/ ho h{wuhpr
E vxiuh xq prylplhqwr krul}rqwdo ghelgr d od whpshudwxud txh vh sxhgh fdofxodu frpr=
]  ] 
x +w> uw, @ g vlq   g! +3  |,
 
] w'Z ] w'Z
@ w U vlq  g  uw U2 vlq  g
w 'f w 'f

@ 5Uw  5U2 uw


 
@ 5U w  U uw

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


7171 DSR\RV \ HQODFHV HOVWLFRV 486

grqgh vh kd sur|hfwdgr ho dodujdplhqwr phglr gh od uhedqdgd g/ wdqjhqwh d od gluhfwul}/


vreuh od gluhfflq krul}rqwdo1
Od hfxdflq gh frpsdwlelolgdg txh shuplwh rewhqhu od uhdfflq K hv/ hq hvwh fdvr=

x @ x +w> uw, . x +K, @ 3

gh grqgh/ xwlol}dqgr ho ydoru gh x +K, rewhqlgr hq ho Hmhpsor dqwhulru/ vh wlhqh=

   KU 7 HL  
5U w  U uw  @3 , K@ 2
 w  U uw
5 HL U
Vh frpsuxhed txh od lpsruwdqfld uhodwlyd gh od glihuhqfld gh whpshudwxudv hqwuh ho
lqwudgv | ho wudvgv iuhqwh do lqfuhphqwr phglr gh whpshudwxud hv wdqwr pv lpsruwdqwh
fxdqwr pd|ru vhd od uhodflq U@k/ hv ghflu/ fxdqwr pv hvehowr vhd ho dufr1
Xqd yh} kdoodgd od uhdfflq klshuhvwwlfd K/ orv hvixhu}rv vh fdofxodq frpr hq ho
Hmhpsor dqwhulru1

717 Dsr|rv | hqodfhv hovwlfrv

Xqd flufxqvwdqfld txh vh gheh frqvlghudu hv od h{lvwhqfld gh dsr|rv r hqodfhv hovwlfrv


hq od hvwuxfwxud1 Od sduwlfxodulgdg gh hvwh wlsr gh dsr|rv r hqodfhv uhvshfwr d orv
frqvlghudgrv kdvwd dkrud/ hv ghflu/ orv ujlgrv/ hv vx fdsdflgdg gh ghirupduvh gh irupd
sursruflrqdo +olqhdo, d odv uhdfflrqhv r hvixhu}rv txh dfwdq vreuh hoorv1
Orv hmhpsorv txh vljxhq loxvwudq od irupd gh uhvroyhu hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv frq
hvwh wlsr gh glvsrvlwlyrv sru ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg1

Hmhpsor 71714

Uhvroyhu od yljd klshuhvwwlfd gh od Iljxud 7144 +judgr gh klshuhvwdwlvpr k @ 4, gh


uljlgh} d h{lq HL/ vlhqgr od frqvwdqwh hovwlfd gho pxhooh n @ +HL@d ,1

Xqd irupd gh uhvroyhu ho sureohpd hv olehudu ho dsr|r hovwlfr/ rewhqlhqgr gh hvwd


irupd xqd hvwuxfwxud lvrvwwlfd hq od txh vh lqwurgxfhq xq sdu gh ixhu}dv ghvfrqrflgdv
I / ljxdohv | rsxhvwdv/ txh uhsuhvhqwdq od dfflq gho pxhooh vreuh od yljd | od gh od yljd
vreuh ho pxhooh/ uhvshfwlydphqwh1
Ho ydoru gh hvwdv ixhu}dv vh rewlhqh gh lpsrqhu od frqglflq gh frpsdwlelolgdg
fruuhvsrqglhqwh d prylplhqwr yhuwlfdo uhodwlyr qxor hqwuh ho sxqwr E gh od yljd | ho

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


487 FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Ilj1 7144= Yljd hpsrwudgd frq dsr|r hovwlfr gho Hmhpsor 71714

sxqwr E gho pxhooh1 Hvwr hv htxlydohqwh d h{ljlu txh ho prylplhqwr yhuwlfdo hq ho sxqwr
yljd
E/ h{wuhpr gh od yljd/ y +srvlwlyr kdfld duuled,/ vhd ljxdo do dfruwdplhqwr gho pxhooh/
pxhooh
y @ I@n +srvlwlyr kdfld dedmr,1

uho yljd pxhooh yljd I


y @ y . y @3 , y +S> I , @ 
n
Hq od yljd DE vh sxhgh hvfulelu od oh| gh prphqwrv hfwruhv frpr=
+
I +5d  v,  S +d  v, 3  v  d
P+v, @
I +5d  v, d  v  5d

\ dsolfdqgr dkrud odv hfxdflrqhv gh Qdylhu vh wlhqh=


] 
yljd
y +S> I , @ g!+v, +5d  v,
] 

r'@

I +5d  v,  S +d  v,
@ gv +5d  v, .
r'f HL
] r'2@  
I +5d  v,
. gv +5d  v,
r'@ HL
 
d 49I  8S
@ +%,
HL 9

Sru wdqwr/ od hfxdflq gh frpsdwlelolgdg hv=


49I  8S I 8
. @3 , I @ S
9  49 . 9@

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


7171 DSR\RV \ HQODFHV HOVWLFRV 488

Vh sxhghq hvwxgldu orv fdvrv oplwhv hq ixqflq gho sduphwur dglphqvlrqdo =


8
 @ 4 I @ S yljd hpsrwudgd0dsr|dgd
49
 @ 3 I @ 3 yljd hq yrodgl}r

Frqrflgd od uhdfflq hq ho dsr|r hovwlfr/ vh sxhgh fdofxodu od hfkd hq ho sxqwr E=


 
yljd d 49I  8S 8 S d
y @ @ 
HL 9 49 . 9 HL

Sxhgh frpsureduvh txh hvwh ydoru frlqflgh h{dfwdphqwh frq y pxhooh @ I@n1 Wdpelq

sxhghq hvwxglduvh orv fdvrv oplwhv gh od hfkd hq ixqflq gh =

 @ 4 y @ 3 yljd hpsrwudgd0dsr|dgd
8 S d
 @ 3 y @  yljd hq yrodgl}r
9 HL

Hmhpsor 71715

Uhvroyhu ho yrodgl}r dwludqwdgr gh od Iljxud 7145 +judgr gh klshuhvwdwlvpr k @ 4,/


vrphwlgr d fdujd xqliruph1 Ho yrodgl}r wlhqh xqd uljlgh} d h{lq HL | ho fdeoh wlhqh
xq pgxor gh hodvwlflgdg He | xqd vhfflq gh uhd $1

Ilj1 7145= Yrodgl}r dwludqwdgr gho Hmhpsor 71715

Vljxlhqgr ho surfhglplhqwr ghvfulwr hq hvwd Vhfflq/ olehudprv ho hqodfh lqwhuqr


uhsuhvhqwdgr sru ho fdeoh | or vxvwlwxlprv sru vx whqvlq W / pv od frqglflq gh frp0
sdwlelolgdg dglflrqdo gh txh ho ghvfhqvr gho sxqwr E gho yrodgl}r vhd frpsdwleoh frq ho

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


489 FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Ilj1 7146= Prylplhqwrv frpsdwleohv hq ho Hmhpsor 71715

dodujdplhqwr gho fdeoh1 Sru frpsdwlelolgdg gh hfkdv hq ho sxqwr E +yhu Iljxud 7146,
gheh vhu=

i @ y @
vlq 
grqgh  hv ho dodujdplhqwr gho fdeoh txh vh fdofxod frpr=
+W o, @ frv 
@
e
H$
| ho fruulplhqwr yhuwlfdo gho sxqwr E sxhgh ghvfrpsrqhuvh hq=

y @ y +s, . y +W ,

Uhvroylhqgr sdud fdgd xqr gh orv wuplqrv/ vh wlhqh=


] r', ] r',
gv k s l soe
y +s, @ g!+v, +o  v, @  +o  v,2 +o  v, @ 
r'f r'f HL 5 ;HL
] r', ] r',
gv +W vlq , o
y +W , @ g!+v, +o  v, @ ^W vlq  +o  v,` +o  v, @ .
r'f r'f HL 6HL
Sru wdqwr/ od hfxdflq gh frpsdwlelolgdg hv=
 
soe +W vlq,  o 4 +W o, @ frv 
 @
;HL 6HL vlq  e
H$
txh vh uhvxhoyh sdud W =
4@;
W @# $ so
vlq  +H@H,e +L@$o2 ,
.
6 vlq  frv 

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


7171 DSR\RV \ HQODFHV HOVWLFRV 48:

Ilj1 7147= Oh|hv gh hfwruhv hq ho Hmhpsor 71715

Sru rwud sduwh/ ho prphqwr gh hpsrwudplhqwr hv=


4
P @  so2 . +W vlq , o
5
e @ 4@43/ L @ 4> : 433S oe / vh wlhqh=
Wrpdqgr/ sru hmhpsor/ orv ydoruhv  @ 63 / H@H
3> 458
W @ so > P @ 3> 8 so2 . 3> 8 W o
3> 499 . 6> <59  433. +o2 @$,

Dkrud vh sxhghq hvwxgldu orv fdvrv vljxlhqwhv=

+d, fdeoh lqh{whqvleoh +yljd dsr|dgd,/ $ @ 4=

W @ 3> :83 so P @ 3> 458 so2

+e, fdeoh srfr h{whqvleoh/ $@o2 @ 4> 3  433D =

W @ 3> 93: so P @ 3> 4<: so2

+f, fdeoh px| h{whqvleoh/ $@o2 @ 4> 3  433S =

W @ 3> 557 so P @ 3> 6;; so2

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


48; FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

+g, vlq fdeoh +yrodgl}r oleuh,/ $ @ 3=

W @3 P @ 3> 8 so2

Odv oh|hv gh hfwruhv fruuhvsrqglhqwhv d orv fdvrv +d,0+g, vh pxhvwudq hq od Iljxud


71471 Frpr sxhgh yhuvh/ ydudq/ hq ixqflq gh od h{whqvlelolgdg gho fdeoh/ hqwuh ho fdvr
+d,/ sdud ho fdeoh lqh{whqvleoh/ do fdvr +g,/ vlq fdeoh1

718 Whruhpd gho Wudedmr Pplqr

Ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg sxhgh wdpelq irupxoduvh d sduwlu gh orv whruhpdv hqhu0


jwlfrv ylvwrv hq ho Fdswxor 61 Gh orv glyhuvrv sodqwhdplhqwrv srvleohv/ vh ghvfuleh/ d
frqwlqxdflq/ ho edvdgr hq ho Vhjxqgr Whruhpd gh Fdvwljoldqr/ txh gd oxjdu do Whruhpd
gho Wudedmr Pqlpr4 1
Frqvlghuhprv xqd hvwuxfwxud klshuhvwwlfd gh judgr k vreuh od txh dfwd xq vlvwhpd
gh fdujdv I +l @ 4> ===> q,> lqghshqglhqwhv hqwuh v1 Olehudqgr od hvwuxfwxud klshuhvwwlfd
gh k hqodfhv vxshudexqgdqwhv +h{whuqrv r lqwhuqrv,/ vh rewlhqh xqd hvwuxfwxud lvrvwwlfd
edvh hq od txh odv uhdfflrqhv klshuhvwwlfdv [ +m @ 4> ===> k,/ lqwurgxflgdv do olehudu orv
hqodfhv/ dfwdq frpr ixhu}dv lqghshqglhqwhv1
Od hqhujd +frpsohphqwduld, gh ghirupdflq gh od hvwuxfwxud lvrvwwlfd edvh vh
sxhgh h{suhvdu gh od irupd=

X @ X+I > [ , frq l @ 4> ===> q | m @ 4> ===> k +71:,

grqgh X @ X+I > [ , hv xqd ixqflq ghqlgd srvlwlyd/ fxdguwlfd | krprjqhd gh vxv
dujxphqwrv1
Dvlplvpr/ vh rewlhqhq k frqglflrqhv flqhpwlfdv txh ghehq fxpsoluvh sdud txh od
hvwuxfwxud lvrvwwlfd edvh vh ghiruph gh pdqhud lgqwlfd d od hvwuxfwxud klshuhvwwlfd
ruljlqdo=

 Vl [& hv xqd uhdfflq klshuhvwwlfd h{whuqd/ ho ghvsod}dplhqwr +r jlur, gh vx sxqwr


gh dsolfdflq/ phglgr vhjq od gluhfflq gh od ixhu}d +r prphqwr, uhdfflq/ & >
gheh vhu qxor/ do vhu ujlgr ho hqodfh fruuhvsrqglhqwh hq od hvwuxfwxud klshuhvwwlfd1
Dsolfdqgr ho Vhjxqgr Whruhpd gh Fdvwljoldqr/ vh wlhqh od hfxdflq flqhpwlfd=

CX+I > [ ,
@ & +I > [ , @ 3 l @ 4> ===> q m @ 4> ===> k +71;,
C[&
4
Frqrflgr/ dvlplvpr/ frq orv qrpeuhv gh Whruhpd gh Pqdeud/ Whruhpd gh Frpsdwlelolgdg gh
Hqjhvvhu | Whruhpd gh od Hqhujd gh Ghirupdflq Frpsohphqwduld Pqlpd1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


7181 WHRUHPD GHO WUDEDMR PPLQR 48<

 Vl [& hv xq sdu gh uhdfflrqhv klshuhvwwlfdv lqwhuqdv/ ho ghvsod}dplhqwr +r jlur,


uhodwlyr gh vxv sxqwrv gh dsolfdflq/ phglgrv vhjq od gluhfflq gh odv ixhu}dv +r
prphqwrv, uhdfflq/ & > gheh vhu qxor/ sru frqwlqxlgdg gh ghvsod}dplhqwrv +r
jlurv, hq ho hqodfh fruuhvsrqglhqwh hq od hvwuxfwxud klshuhvwwlfd1 Vh wlhqh sru
wdqwr od hfxdflq flqhpwlfd=

CX+I > [ ,
@ & +I > [ , @ 3 l @ 4> ===> q m @ 4> ==> k +71<,
C[&

Frpr uhvxowdgr/ vh glvsrqh gh k hfxdflrqhv olqhdohv gh odv fxdohv hv srvleoh rewhqhu


orv ydoruhv gh odv k lqfjqlwdv klshuhvwwlfdv [ +m @ 4> ===> k,1 Hvwdv hfxdflrqhv vrq
wrgdv gh od irupd=
CX+I > [ ,
@3 n @ 4> ===> k +7143,
C[&

Hvwdv hfxdflrqhv uhsuhvhqwdq/ dghpv/ od frqglflq gh txh od ixqflq X @ X+[ ,


vhd hvwdflrqduld1 Sxhvwr txh X hv xqd ixqflq fxdguwlfd gh odv yduldeohv [m/ vh sxhgh
ghprvwudu iflophqwh txh/ gh khfkr/ glfkr sxqwr gh hvwdflrqduhlgdg hv xq pqlpr/ or
txh vljqlfd txh odv uhdfflrqhv klshuhvwwlfdv wrpdq dtxhoorv ydoruhv txh kdfhq txh
od hqhujd gh ghirupdflq gho vlvwhpd vhd pqlpd1
Hvwh hqxqfldgr ixh ghprvwudgr/ hq irupd uhvwulqjlgd/ sru O1 I1 Pqdeud hq 4;8;/
oxhjr sru D1 Fdvwljoldqr hq 4;:</ sdud hvwuxfwxudv hovwlfdv olqhdohv/ | h{whqglgr sru
I1 Hqjhvvhu/ hq 4;;</ d hvwuxfwxudv hovwlfdv qr olqhdohv1

Hmhpsor 71814

Uhvroyhu od yljd hpsrwudgr0dsr|dgd gh od gh od Iljxud 7148 +judgr gh klshuhvwdwlvpr


k @ 4,/ vrphwlgd d xqd fdujd sxqwxdo fhqwudgd1

Ilj1 7148= Yljd hpsrwudgr0dsr|dgd gho Hmhpsor 71814

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


493 FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

+d, Xqd irupd gh uhvroyhu ho sureohpd hv olehudu ho dsr|r ghvol}dqwh rewhqlhqgr gh


hvwd pdqhud xqd hvwuxfwxud lvrvwwlfd hq od txh vh wlhqh xqd ixhu}d h{whulru dglflrqdo
ghvfrqrflgd U/ | xqd frqglflq flqhpwlfd gh prylplhqwr yhuwlfdo qxor hq ho sxqwr D
+yhu Iljxud 7148,1 Orv prphqwrv hfwruhv vrq=
+
U{ 3{d
P+{, @
U{  S +{  d, d  {  5d

Dsolfdqgr ho vhjxqgr Whruhpd gh Fdvwljoldqr sdud lpsrqhu od frqglflq flqhpwlfd/ vh


wlhqh=  ]  ]
CX C 4 P2 4 CP
y @ @ g{ @ P g{ @ 3
CU CU 5 u HL HL u CU
|/ sru wdqwr=
] ] ] 2@
CP @

P g{ @ +U{, {g{ . ^U{  S +{  d,` { g{ @


u CU f @
   
;d 6d :d
@ U .S  @ 3
6 5 6

Uhvroylhqgr hvwd hfxdflq/ vh wlhqh ho ydoru gh od uhdfflq klshuhvwwlfd=


8
U@ S
49
Odv fruuhvsrqglhqwhv oh|hv gh hvixhu}rv vh pxhvwudq hq od Iljxud 71491

Ilj1 7149= Oh|hv gh hvixhu}rv hq od yljd hpsrwudgr0dsr|dgd gho Hmhpsor 71814

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


7181 WHRUHPD GHO WUDEDMR PPLQR 494

Ilj1 714:= Uhvroxflq gh od yljd hpsrwudgr0dsr|dgd gho Hmhpsor 71814

+e, Rwud pdqhud gh uhvroyhu ho sureohpd frqvlvwh hq olehudu ho jlur hq ho h{wuhpr


hpsrwudgr1 Hq hvwh fdvr/ vh wlhqh xq prphqwr h{whulru dglflrqdo ghvfrqrflgr P | xqd
frqglflq flqhpwlfd gh jlur qxor hq ho sxqwr E +yhu Iljxud 714:,1

Sulphur/ vh ghwhuplqdq odv uhdfflrqhv lvrvwwlfdv hq ixqflq gh odv ixhu}dv h{whulruhv


lqghshqglhqwhv=
S P S P
Y @  > Y @ .
5 5d 5 5d
Dkrud vh sxhgh fdofxodu ho prphqwr hfwru hq ixqflq gh vwdv=
;  
A
A S P
? Y { @  { 3{d
5 5d  
P+{, @
A
A S P
= Y {  S +{  d, @ S d  . { d  {  5d
5 5d
Dsolfdqgr ho vhjxqgr Whruhpd gh Fdvwljoldqr sdud lpsrqhu od frqglflq flqhpwlfd/ vh
wlhqh=  ]  ]
CX C 4 P2 4 CP
! @ @ g{ @ P g{ @ 3
CP CP 5 u HL HL u CP
Uhvroylhqgr=
] ] @    ] 2@    
CP S P { S P {
P g{ @ +  {  g{ . S d . {  g{
u CP f 5 5d 5d @ 5 5d 5d
   @  2@    2@
4 P S { S {2 4 S P {
@   . . @3
5d 5d 5 6 f 5 5 @ 5d 5 5d 6 @
Gh grqgh=
6 8 44
P @ Sd > Y @ S > Y @ S
; 49 49

Frpr sxhgh revhuyduvh/ hvwrv uhvxowdgrv frqfxhugdq frq orv rewhqlgrv sru ho sur0
fhglplhqwr +d,1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


495 FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Ilj1 714;= Uhvroxflq gh od yljd hpsrwudgr0dsr|dgd gho Hmhpsor 71814

+f, Wdpelq sxhgh uhvroyhuvh ho sureohpd olehudqgr xq hqodfh lqwhuqr/ sru hmhpsor/
frorfdqgr xqd uwxod hq od vhfflq fruuhvsrqglhqwh do fhqwur gh od ox} | dsolfdqgr grv
prphqwrv ljxdohv | rsxhvwrv d dperv odgrv gh od plvpd +yhu Iljxud 714;,1 Hq hvwh
fdvr/ vh wlhqh xq sdu gh prphqwrv gh ydoru ghvfrqrflgr Po | xqd frqglflq flqhpwlfd
gh jlur uhodwlyr qxor hq ho sxqwr phglr gh od yljd1
Odv uhdfflrqhv lvrvwwlfdv hq hvwh fdvr vrq=
Po Po
Y @ > Y @ S  > P @ 5Po  S d
d d
Dkrud vh sxhgh fdofxodu ho prphqwr hfwru hq ixqflq gh vwdv=
;
A Po
? Y { @ { 3{d
P+{, @ d  
A Po
= Y {  S +{  d, @  S { . Sd d  {  5d
d
Dsolfdqgr ho vhjxqgr Whruhpd gh Fdvwljoldqr sdud lpsrqhu od frqglflq flqhpwlfd=
 ]  ]
CX C 4 P2 4 CP
! @
oe,
@ g{ @ P g{ @ 3
CPo CPo 5 u HL HL u CPo
Uhvroylhqgr=
] ] @  ] 2@   
CP Po { Po {
P g{ @ { g{ .  S { . S d g{
u CPo f d d @ d d
   @  2 2@
Po { S { {
@ 2
. d  @3
d 6 f d 5 6 @
Gh grqgh/ qxhydphqwh/ vh rewlhqhq uhvxowdgrv txh frqfxhugdq frq orv rewhqlgrv dqwh0
ulruphqwh=
8 8 44 6
Po @ S d > Y @ S > Y @ S > P @ S d
49 49 49 ;

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


7181 WHRUHPD GHO WUDEDMR PPLQR 496

Hmhpsor 71815

Uhvroyhu od yljd gh od Iljxud 714< +judgr gh klshuhvwdwlvpr k @ 4,/ frq xqd uljlgh} d
h{lq HL> vlhqgr od frqvwdqwh hovwlfd gho pxhooh n @ +HL@d ,1

Ilj1 714<= Yljd frq dsr|r hovwlfr gho Hmhpsor 71815

Xqd irupd gh uhvroyhu ho sureohpd hv olehudu ho dsr|r hovwlfr/ rewhqlhqgr gh hvwd


irupd xqd hvwuxfwxud lvrvwwlfd hq od txh vh wlhqh xqd ixhu}d h{whulru dglflrqdo ghvfr0
qrflgd I 1 Ho ydoru gh hvwd ixhu}d vh rewlhqh gh lpsrqhu od frqglflq gh frpsdwlelolgdg
fruuhvsrqglhqwh d prylplhqwr qxor gho sxqwr F/ hv ghflu   @ 31 Dsolfdqgr ho vhjxqgr
Whruhpd gh Fdvwljoldqr vh wlhqh=

CXA
 @ @3
CI

grqgh XA hv od hqhujd gh ghirupdflq wrwdo gh od hvwuxfwxud/ hv ghflu=


]
4 P2 4 I2
XW @ Xeduud . Xpxhooh @ g{ .
u 5 HL 5 n

Sru wdqwr/
CXeduud I I
 @ . @  . @ 3
CI n n
Frpr sxhgh yhuvh/ od frqglflq  @ 3 hv htxlydohqwh d h{ljlu txh ho prylplhqwr hfd}
gh od uhdfflq hq ho sxqwr E/ h{wuhpr gh od eduud/   +srvlwlyr kdfld duuled,/ vhd ljxdo
do dfruwdplhqwr gho pxhooh/  pxhooh @ I@n +srvlwlyr kdfld dedmr,1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


497 FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Hq od yljd DE vh sxhgh hvfulelu od oh| gh prphqwrv hfwruhv | vxv ghulydgdv uhvshfwr


d I frpr= +
I{ 3{d
P+{, @
I {  S +{  d, d  {  5d

\ dsolfdqgr dkrud ho vhjxqgr Whruhpd gh Fdvwljoldqr/ vh wlhqh=


]
CXA CP g{ I
 @ 3 @ @ P .
CI CI HL n
] @ u ] 2@ 
4 2 I d
@ I { g{. +I {  S +{  d,, {g{ .
HL f HL
 @

4 49I  8S I
@ d . d
HL 9 

oxhjr
49I  8S I 8
. @3 , I @ S
9  49 . 9@
Vh sxhghq hvwxgldu orv fdvrv oplwhv hq ixqflq gho sduphwur dglphqvlrqdo =

8
@4 I @ S yljd hpsrwudgr0dsr|dgd
49
@3 I @ 3 yljd hq yrodgl}r

Xqd yh} frqrflgd od uhdfflq I gho dsr|r hovwlfr/ vh sxhgh fdofxodu od hfkd hq E=

CXeduud
 @
CI] @ 
] 2@
4 2
@ I { g{ . ^I {  S +{  d,` {g{
HL f
  @

4 49I  8S
@ d
HL 9
8 S d
@ 
49 . 9 HL

Sxhgh frpsureduvh txh hvwh ydoru frlqflgh h{dfwdphqwh frq   @ I@n1 Wdpelq
sxhghq hvwxglduvh orv fdvrv oplwhv gh od hfkd hq ixqflq gh =

 @ 4  @ 3 yljd hpsrwudgr0dsr|dgd
8 S d
 @ 3  @ yljd hq yrodgl}r
9 HL

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


7191 YLJDV FRQWLQXDV 498

719 Yljdv frqwlqxdv

Od yljd frqwlqxd sxhgh ghqluvh frpr xqd hvwuxfwxud klshuhvwwlfd irupdgd sru yduldv
slh}dv uhfwdv dolqhdgdv/ xqlgdv hqwuh v sru qxgrv ujlgrv dsr|dgrv/ ghqrplqqgrvh
ydqr/ r wudpr/ do vhjphqwr frpsuhqglgr hqwuh grv dsr|rv vxfhvlyrv gh od yljd1 Hvwd
wlsrorjd vh pxhvwud hq od Iljxud 7153> revuyhvh txh orv qxgrv lqwhuphglrv vrq ujlgrv/
or fxdo lpsolfd od frqwlqxlgdg gh orv jlurv | orv prphqwrv hfwruhv d xqr | rwur odgr gh
fdgd dsr|r1 Od xwlol}dflq gh odv yljdv frqwlqxdv hq od lqjhqlhud flylo hv px| iuhfxhqwh
+sru hmhpsor hq sxhqwhv/ irumdgrv/ fduulohv gh ihuurfduulo/ wxehudv/ hwf, | gh dk od
lpsruwdqfld gh vx hvwxglr1
Od yljd frqwlqxd sxhgh wudwduvh frpr xqd wlsrorjd sduwlfxodu gh hvwuxfwxud uhwl0
fxodgd gh sodqr phglr/ fdsd} gh vrsruwdu hvixhu}rv sulqflsdophqwh gh h{lq | fx|d
fdudfwhuvwlfd pv lpsruwdqwh hv od gh glvplqxlu orv prphqwrv hq uhodflq frq orv txh
vh surgxfhq hq yljdv vlploduhv gh wudprv vlpsohphqwh dsr|dgrv1
Hq ho hvwxglr gh odv yljdv frqwlqxdv vor frqvlghuduhprv od dfflq gh ixhu}dv yhuwl0
fdohv | gh prphqwrv/ frq or txh odv uhdfflrqhv hq orv dsr|rv wdpelq vhuq yhuwlfdohv1
Gh dfwxdu dojxqd ixhu}d krul}rqwdo/ frpr/ sru hmhpsor/ od gh iuhqdgr hq sxhqwhv gh
fduuhwhud r gh ihuurfduulo/ vxsrqguhprv txh xqr gh orv dsr|rv hv mr |/ sru wdqwr/ txh
vrsruwd wrgdv odv dfflrqhv krul}rqwdohv1 Frq hvwd glvsrvlflq gh orv dsr|rv/ orv fdp0
elrv wuplfrv xqliruphv d wudyv gho hvshvru gh odv slh}dv qr surgxfhq qlqjq wlsr gh
hvixhu}r1
Frpr od yljd vreuh grv dsr|rv vlpsohv hv xq vlvwhpd lvrvwwlfr/ hq xqd yljd gh
pv gh xq wudpr fdgd dsr|r lqwhuphglr lqwurgxfh xq yqfxor vxshudexqgdqwh |/ hq
jhqhudo/ xqd yljd frqwlqxd vreuh q dsr|rv frqvwlwx|h xq vlvwhpd q5 yhfhv klshuhvwwl0
fr1 Sru wdqwr/ hq od uhvroxflq gh xqd yljd frqwlqxd sxhghq wrpduvh frpr lqfjqlwdv
klshuhvwwlfdv odv uhdfflrqhv gh orv dsr|rv lqwhuphglrv1
Hvwh pwrgr hv uhfrphqgdeoh hq ho fdvr gh xqd yljd frqwlqxd vreuh wuhv dsr|rv |/ gh
khfkr/ ixh |d xwlol}dgr sru Qdylhu sdud uhvroyhu hvwh wlsr gh yljdv1 Frqvlghuhprv/ sru
hmhpsor/ od yljd frqwlqxd gh grv ydqrv gh od Iljxud 71541 Vljxlhqgr ho surfhglplhqwr
jhqhudo gh uhvroxflq gh hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv sru ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg/

Ilj1 7153= Yljd frqwlqxd gh fxdwur ydqrv vrphwlgd d fdujdv wudqvyhuvdohv

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


499 FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Ilj1 7154= Vxsuhvlq gho dsr|r lqwhuphglr hq xqd yljd frqwlqxd gh grv ydqrv

vh holplqd ho dsr|r vxshudexqgdqwh E | vh vxvwlwx|h sru od fruuhvsrqglhqwh uhdfflq


klshuhvwwlfd U > frq or txh vh rewlhqh od yljd DF eldsr|dgd h lvrvwwlfd +hvwuxfwxud
lvrvwwlfd edvh,1 Od frqglflq flqhpwlfd gh frpsdwlelolgdg txh gheh fxpsoluvh sdud
txh od hvwuxfwxud lvrvwwlfd edvh vh ghiruph gh pdqhud lgqwlfd d od hvwuxfwxud ruljlqdo
hv txh ho prylplhqwr yhuwlfdo gho dsr|r E vhd qxor=

y @ y +S > S2 , . y +U , @ 3 +7144,

Hvwd hfxdflq shuplwh kdoodu ho ydoru gh od lqfjqlwd klshuhvwwlfd U |/ sru wdqwr/


uhvroyhu ho sureohpd1
Hvwh pwrgr sxhgh h{whqghuvh d yljdv frqwlqxdv vxvwhqwdgdv vreuh pv gh wuhv
dsr|rv/ shur frqgxfh d vlvwhpdv gh hfxdflrqhv hq orv txh fdgd xqd gh odv hfxdflrqhv
yU @ 3 +L @ 4> ===> q  5, frqwlhqh wrgdv odv lqfjqlwdv UU + L @ 4> ===> q  5,1 Wdohv
vlvwhpdv oohqrv gh hfxdflrqhv vrq gh uhvroxflq h{wuhpdgdphqwh oderulrvd1

71914 Hfxdflq gh orv wuhv prphqwrv


Xqd dowhuqdwlyd do pwrgr dqwhulru sdud uhvroyhu yljdv frqwlqxdv hv holplqdu orv hqodfhv
hqwuh orv glyhuvrv wudprv | hohjlu frpr lqfjqlwdv klshuhvwwlfdv orv prphqwrv hfwruhv
vreuh orv dsr|rv lqwhuphglrv1 Frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 7155/ hvwr htxlydoh d
vxsulplu od frqwlqxlgdg gh orv wudprv | frqvlghudu od yljd frpr xqd vxfhvlq gh yljdv
eldsr|dgdv lvrvwwlfdv txh lqwhudfflrqdq hqwuh v d wudyv gh prphqwrv gh h{wuhplgdg/
gh ydoru ghvfrqrflgr d sulrul1
Vhd xqd yljd frqwlqxd gh q . 5 dsr|rv/ frq judgr gh klshuhvwdwlvpr q> |d txh
wlhqh q dsr|rv lqwhuphglrv1 Frqvlghuhprv wuhv dsr|rv frqvhfxwlyrv/ d orv txh ghqr0
plqduhprv L/ M | N> frqvlghuhprv wdpelq orv grv ydqrv frqwljxrv txh orv xqhq= ho
LM/ d od l}txlhugd gho dsr|r M/ | ho MN/ d od ghuhfkd gho dsr|r M +yhu Iljxud 7155d,1
Dlvodqgr fdgd wudpr | whqlhqgr hq fxhqwd orv prphqwrv klshuhvwwlfrv txh dfwdq hq
vxv h{wuhprv/ vh wlhqh ho hvtxhpd hvwuxfwxudo lvrvwwlfr gh od Iljxud 7155e1 Odv hfxd0
flrqhv txh frqgxfhq d od ghwhuplqdflq gh orv prphqwrv klshuhvwwlfrv lqfjqlwd Pa
+M @ 4> ===> q,/ vreuh orv dsr|rv lqwhuphglrv/ vrq odv fruuhvsrqglhqwhv frqglflrqhv gh

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


7191 YLJDV FRQWLQXDV 49:

Ilj1 7155= Frqglflq gh frqwlqxlgdg gh jlurv hq xq dsr|r lqwhuphglr

jlur uhodwlyr qxor d xqr | rwur odgr gho dsr|r M/ hv ghflu/ gh ljxdogdg gh jlurv hq orv
h{wuhprv gh ydqrv frqvhfxwlyrv=

!uho
a @ 3 , !a U @ !a g M @ 4> ===> q +7145,

grqgh !uho
a hv ho jlur uhodwlyr d xqr | rwur odgr gho dsr|r M | !a U | !a g uhsuhvhqwdq orv

jlurv gho dsr|r M hq orv wudprv LM | MN1 Qwhvh txh vh sxhgh sodqwhdu xqd hfxdflq
gh frpsdwlelolgdg gh jlurv frpr od dqwhulru hq fdgd dsr|r lqwhuphglr/ hv ghflu/ txh vh
sxhghq sodqwhdu wdqwdv hfxdflrqhv frpr lqfjqlwdv klshuhvwwlfdv wlhqh ho sureohpd1
Frq hvwd hohfflq gh lqfjqlwdv klshuhvwwlfdv/ ho sureohpd gh od yljd frqwlqxd vh
uhgxfh do hvwxglr gh xqd vhulh gh yljdv vlpsohphqwh dsr|dgdv vrolflwdgdv sru odv fdujdv
gluhfwdv | sru orv prphqwrv gh h{wuhplgdg1 Vl vh dgrswdq frpr srvlwlyrv orv prphqwrv
gh h{wuhplgdg txh wudfflrqdq odv eudv lqihulruhv gh odv slh}dv | orv jlurv dqwlkrudulrv |
vh vxsrqh od lqhufld frqvwdqwh hq fdgd wudpr/ vh wlhqhq odv vljxlhqwhv h{suhvlrqhv sdud
orv jlurv d od l}txlhugd | d od ghuhfkd gho dsr|r M/ uhvshfwlydphqwh=

PU oU a Pa oU a
!a U @ . . . !Ja U +7146d,
9+HL,U a 6+HL,Ua
Pa o a g Pg oa g
!a g @   . !Ja g +7146e,
6+HL,a g 9+HL,a g

grqgh orv jlurv !Ja U | !Ja g vrq orv jlurv gho dsr|r M gh orv wudprv LM | MN ghelgrv d
odv fdujdv gluhfwdphqwh dsolfdgdv vreuh hoorv1 Odv orqjlwxghv oU a | oa g | odv uljlghfhv
+HL,U a | +HL,a g vrq odv orqjlwxghv | uljlghfhv gh orv ydqrv LM | MN/ uhvshfwlydphqwh1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


49; FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Vxvwlwx|hqgr dkrud hq od hfxdflq +7145,/ | rshudqgr/ vh wlhqh=


        
o o o o
PU . 5 . Pa . Pg @ 9 +!Ja g !Ja U ,
HL U a HL U a HL a g HL a g
+7147,

Hvwd h{suhvlq hv frqrflgd frpr iupxod gh orv wuhv prphqwrv r gh Fodsh|urq1 Vl


od uljlgh} d h{lq HL hv frqvwdqwh hq wrgrv orv ydqrv/ hqwrqfhv=

oU a PU . 5+oU a . oa g , Pa . oa g Pg @ 9HL +!Ja g  !Ja U , +7148,

Vl/ dghpv/ od ox} gh orv ydqrv hv od plvpd sdud wrgrv hoorv/ vh wlhqh od vljxlhqwh
h{suhvlq=
9HL J
PU . 7Pa . Pg @ +!a g  !Ja U , +7149,
o
Frpr sxhgh revhuyduvh hq odv hfxdflrqhv +7147, d +7149,/ frq hvwh pwrgr fdgd hfxd0
flq vor uhodflrqd wuhv lqfjqlwdv klshuhvwwlfdv frqvhfxwlydv/ frq or txh ho vlvwhpd
gh hfxdflrqhv uhvxowdqwh hv wulgldjrqdo | gldjrqdophqwh grplqdqwh/ hv ghflu/ gh iflo
vroxflq1 Hvwd flufxqvwdqfld hv od prwlydflq sulqflsdo gho surfhglplhqwr/ lghdgr sru
orv lqjhqlhurv iudqfhvhv Ehuwrw +4;88, | Fodsh|urq +4;8:,1
Xqd yh} ghwhuplqdgrv orv prphqwrv hfwruhv hq orv dsr|rv +lqfjqlwdv klshuhvwwl0
fdv gho sureohpd,/ ho dqolvlv gh od yljd frqwlqxd vh uhgxfh do hvwxglr gh xqd vhulh gh
yljdv vlpsohphqwh dsr|dgdv/ vrolflwdgdv sru odv fdujdv gluhfwdv | orv prphqwrv gh h{0
wuhplgdg1 Gh hvwd irupd sxhghq ghwhuplqduvh odv uhdfflrqhv sdud fdgd xqd gh odv yljdv

Ilj1 7156= Ghwhuplqdflq gh od uhdfflq hq xq dsr|r lqwhuphglr

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


7191 YLJDV FRQWLQXDV 49<

vlpsohphqwh dsr|dgdv1 Dv/ sru hmhpsor/ od uhdfflq hq ho dsr|r M sxhgh fdofxoduvh d


sduwlu gh odv frqwulexflrqhv fruuhvsrqglhqwhv d orv wudprv LM | MN +yhu Iljxud 7156,/
r vhd=
Ua @ Ua U . Ua g +714:,
grqgh Ua U | Ua g vrq odv uhdfflrqhv hq ho dsr|r M hq orv wudprv LM | MN/ uhvshfwlyd0
phqwh1 Dghpv=
PU  Pa Pg  Pa
Ua U @ UJa U . > Ua g @ UaJ g . +714;,
oU a oa g
vlhqgr UJa U | UaJ g odv uhdfflrqhv lvrvwwlfdv hq ho dsr|r M ghelgdv d odv fdujdv gluhfwdv
gh orv wudprv LM | MN/ uhvshfwlydphqwh1 Sru wdqwr/ od uhdfflq wrwdo gho dsr|r M hv=
PU  Pa Pg  Pa
Ua @ UaJ U . UaJ g . . +714<,
oUa oa g

Hmhpsor 7191414

Fdofxodu orv prphqwrv hfwruhv hq orv dsr|rv gh od yljd gh od Iljxud 7157/ dsolfdqgr
od hfxdflq gh orv wuhv prphqwrv | whqlhqgr hq fxhqwd txh od uljlgh} d h{lq HL hv
frqvwdqwh1 Gdwrv= o @ 7 p> I @ 53 nQ> s @ 63 nQ2p> P @ 453 nQp1

Ilj1 7157= Yljd frqwlqxd gho Hmhpsor 71914141

Wrpdqgr orv wuhv sulphurv dsr|rv frqvhfxwlyrv +D> E | F,/ od hfxdflq gh orv wuhv
prphqwrv sxhgh hvfuleluvh=
9HL J
P . 7P . P @ +!  !J ,
o
grqgh !J | !J vrq orv jlurv gho dsr|r E gh orv wudprv DE | EF/ uhvshfwlydphqwh/
ghelgrv d odv fdujdv gluhfwdphqwh dsolfdgdv | frqvlghudqgr txh glfkrv wudprv hvwq
vlpsohphqwh dsr|dgrv1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


4:3 FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Ilj1 7158= Uhvroxflq gh od yljd gho Hmhpsor 7191414

Hq od h{suhvlq dqwhulru/ ho prphqwr hfwru hq ho dsr|r D +P , hv qxor | orv jlurv


!J
| !J > srvlwlyrv vl vrq dqwlkrudulrv/ vrq ljxdohv d +yhu Iljxud 7158,=
I o2 so
!J @ !J @ 
49HL 57HL
Vxvwlwx|hqgr/ vh rewlhqh=
 
9HL so I o2
7P . P @  
o 57HL 49HL
so2 6I o
@   @ 483 nQ1p
7 ;
Gh ljxdo pdqhud/ dsolfdqgr od hfxdflq gh orv wuhv prphqwrv sdud orv wuhv dsr|rv
frqvhfxwlyrv vljxlhqwhv +E> F | G,/ vh rewlhqh=
9HL J
P . 7P . P( @ +!(  !J ,
o
Hq od h{suhvlq dqwhulru/ ho prphqwr hfwru hq ho dsr|r G/ +P( , hv qxor | orv jlurv
!J | !J( vrq ljxdohv d=
so Po
!J @ !J( @ 
57HL 57HL
Vxvwlwx|hqgr vh rewlhqh=
 
9HL Po so
P . 7P @  
o 57HL 57HL
P so2
@   @ 483 nQ1p
7 7

Uhvroylhqgr ho vlvwhpd gh hfxdflrqhv uhvxowdqwh/ vh rewlhqhq orv ydoruhv gh orv pr0


phqwrv hfwruhv hq orv dsr|rv E | F=

P @ P @ 63 nQ1p

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


7191 YLJDV FRQWLQXDV 4:4

Ilj1 7159= Fofxor gh odv uhdfflrqhv gho Hmhpsor 7191414

Ilj1 715:= Oh|hv gh hvixhu}rv | ghirupdgd gho Hmhpsor 7191414

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


4:5 FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Xqd yh} fdofxodgrv orv prphqwrv gh h{wuhpr gh eduud/ odv uhdfflrqhv hq orv dsr|rv vh
fdofxodq vhjq ho hvtxhpd gh od Iljxud 7159=

I P
U @ U @ . @ 5> 8 nQ +%,
5 o
I P so P P
U @ U . U @  .  . @ ::> 8 nQ +%,
5 o 5 o o
so P P P P
U @ U . U( @ .  .  @ <:> 8 nQ +%,
5 o o o o
P P
U( @ U( @  . @ 6:> 8 nQ +&,
o o
Hq od Iljxud 715: vh pxhvwudq odv oh|hv gh hvixhu}rv gh od yljd hvwxgldgd | vx ghirupdgd
d hvwlpd1

71915 Ghirupdflrqhv lpsxhvwdv

Frpr vh lqglf hq od Vhfflq 716/ odv ghirupdflrqhv lpsxhvwdv surgxfhq/ hq jhqhudo/


uhdfflrqhv | hvixhu}rv hq odv hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv/ | wdo hv ho fdvr gh odv yljdv
frqwlqxdv1 Frqvlghuduhprv dtx ho fdvr gh odv ghirupdflrqhv gh ruljhq wuplfr/ frpr
hmhpsor gh dfflq kdelwxdo vreuh hvwd wlsrorjd hvwuxfwxudo1
Vxsrqguhprv hq or txh vljxh txh vor xqr gh orv dsr|rv gh od yljd frqwlqxd wlhqh
lpshglgr ho prylplhqwr krul}rqwdo1 Frq hvwd glvsrvlflq gh orv dsr|rv/ orv fdpelrv
wuplfrv xqliruphv d wudyv gho hvshvru gh odv slh}dv qr surgxfhq qlqjq wlsr gh hv0
ixhu}r1 Qr rfxuuh or plvpr frq odv yduldflrqhv wuplfdv qr xqliruphv/ txh surgxfhq xq
dodujdplhqwr glihuhqfldo gh odv glihuhqwhv eudv gh od vhfflq |/ sru or wdqwr/ fxuydwxudv
lpsxhvwdv | jlurv hq orv dsr|rv1 Vh uhvxhoyh/ d frqwlqxdflq/ xq hmhpsor gh hvwh wlsr
gh vrolflwdflq1

Hmhpsor 7191514

Uhvroyhu od yljd frqwlqxd vlpwulfd gh od Iljxud 715;/ fxdqgr ho lqwudgv | ho wudvgv


vxiuhq lqfuhphqwrv gh whpshudwxud w | w2 / uhvshfwlydphqwh +w2 A w ,/ frq xqd
yduldflq olqhdo gh whpshudwxud d wudyv gho fdqwr k gh od slh}d1 Fdofxodu orv jlurv hq
orv dsr|rv lqwhuphglrv | od hfkd hq ho sxqwr phglr gho wudpr fhqwudo1 Vxsrqhu txh od
vhfflq hv uhfwdqjxodu | frqvwdqwh d or odujr gh od slh}d1

Frpr hq ho Hmhpsor 71615/ od ghirupdflq suryrfdgd sru xqd yduldflq olqhdo gh od


whpshudwxud d wudyv gho fdqwr gh od slh}d htxlydoh d od vxshusrvlflq gh xqd glodwdflq

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


7191 YLJDV FRQWLQXDV 4:6

Ilj1 715;= Yljd frqwlqxd gho Hmhpsor 71915141

xqliruph surgxflgd sru ho lqfuhphqwr phglr gh whpshudwxud pv ho jlur surgxflgr sru


ho judglhqwh gh whpshudwxud hqwuh ho lqwudgv | wudvgv/ uhvshfwlydphqwh> od uhedqdgd
vxiuh xq dodujdplhqwr phglr | xq jlur glihuhqfldohv gh ydoruhv +yhu Iljxud 7143,=

w . w2
gx @ . gv @ .w gv
5
w2  w
g! @  gv @ uw gv
k
Vxsrqguhprv hq or txh vljxh txh od glodwdflq orqjlwxglqdo hv oleuh | txh vor od fxu0
ydwxud gh ruljhq wuplfr surgxfh hvixhu}rv klshuhvwwlfrv1
Gdgd od vlphwud gh od yljd | gh od vrolflwdflq/ orv prphqwrv P | P vrq ljxdohv1

Sru wdqwr/ od hvwuxfwxud hv xqd yh} klshuhvwwlfd | vh uhvxhoyh lpsrqlhqgr od frqglflq


gh txh ho jlur hq E vhd frqwlqxr=

o P . 5 +o . 5o, P . 5o P @ 9HL +!J  !J ,


 

Hq od h{suhvlq dqwhulru/ ho prphqwr hfwru hq ho dsr|r D/ +P , hv qxor/ P @ P 

| orv jlurv !J | !J +yhu Hmhpsor 51517 gho Fdswxor 5, vrq ljxdohv d=


4 4
!J @  uw  o !J @ . uw  5o

5 5
Vxvwlwx|hqgr | uhvroylhqgr vh rewlhqh=
<
P @ P @  HL uw 
;
Xqd yh} fdofxodgrv orv prphqwrv gh h{wuhpr gh eduud/ odv uhdfflrqhv hq orv dsr|rv vrq=
P < HL
U @ U @ .  @ . uw  +%,
o ; o
P < HL
U @ U  @  @  uw  +&,
o ; o
Ho vlvwhpd gh uhdfflrqhv h{whulruhv hvw dxwr0htxloleudgr1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


4:7 FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Ilj1 715<= Oh|hv gh hvixhu}rv | ghirupdgd gh od yljd frqwlqxd gho Hmhpsor 7191514

Ho jlur gh orv dsr|rv vh sxhgh fdofxodu gh od irupd=


 
P o 4 6 8
! @ ! @ ! 

J
@ .  uw  o @ . uw  o +>,
9HL 5 49 49
 
P  o 4 6 4
! @ ! @ !J .
 @  . uw  o @  uw  o + ,
6HL 5 ; ;
| od hfkd hq ho sxqwr phglr gho wudpr fhqwudo +yhu Hmhpsor 51517, hv=

4 +<@7, uw  +5o, 2 4
  @  uw  +5o,2 . @ . uw  o2 +&,
; 49 49
frpr sxhgh yhuvh/ od uljlgh} gh orv wudprv odwhudohv hv vxflhqwh frpr sdud lqyhuwlu ho
vhqwlgr lqwxlwlyr gh od hfkd hq ho ydqr fhqwudo1
Hq od Iljxud 715< vh pxhvwudq odv oh|hv gh hvixhu}rv gh od yljd hvwxgldgd | vx
ghirupdgd d hvwlpd1

71916 H{wuhprv hpsrwudgrv


Vl xqr r dperv h{wuhprv gh od yljd frqwlqxd hvwq hpsrwudgrv/ vh wlhqhq frpr lqfj0
qlwdv klshuhvwwlfdv dglflrqdohv orv prphqwrv hq orv hpsrwudplhqwrv h{lvwhqwhv1
Dv/ sru hmhpsor/ hq od yljd gh od Iljxud 7163/ hq od txh orv h{wuhprv l}txlhugr D |
ghuhfkr ] hvwq hpsrwudgrv/ odv lqfjqlwdv dglflrqdohv vrq orv prphqwrv gh hpsrwud0
plhqwr P | P~ 1
Odv qhfhvduldv hfxdflrqhv dglflrqdohv vh rewlhqhq do lpsrqhu odv frqglflrqhv flqh0
pwlfdv txh h{suhvdq txh orv jlurv hq orv hpsrwudplhqwrv vrq qxorv> hvwdv frqglflrqhv

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


7191 YLJDV FRQWLQXDV 4:8

Ilj1 7163= Yljd frqwlqxd frq h{wuhprv hpsrwudgrv

sxhgh h{suhvduvh hq od irupd +Iljxud 7164,=


P o P o
! @ 3 ,   .!J @ 3 +7153,
6 +HL, 9 +HL,
Pt ot ~ P~ ot ~
!~ @ 3 , . . .!J~ t @ 3 +7154,
9 +HL,t ~ 6 +HL,t ~

gh grqgh vh rewlhqhq odv uhvshfwlydv hfxdflrqhv=


 
HL
5P . P @ 9 !J +7155,
o  
 
HL
Pt . 5P~ @ 9 !J +7156,
o t ~ ~t

Ilj1 7164= Frqglflq gh jlur qxor hq orv h{wuhprv hpsrwudgrv D | ]=

Hmhpsor 7191614

Hq od yljd frqwlqxd gh od Iljxud 7165= +d, Fdofxodu | glexmdu odv oh|hv gh hvixhu}rv | ho
ydoru gh odv uhdfflrqhv sdud odv fdujdv dsolfdgdv1 +e, Glphqvlrqdu od yljd/ whqlhqgr hq
fxhqwd txh vh txlhuh xwlol}du xq shuo odplqdgr wlsr LSQ gh whqvlq qrupdo dgplvleoh
W @ 453 PSd1 +f, Fdofxodu od hfkd hq ho fhqwur gho wudpr EF | hq ho h{wuhpr gho

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


4:9 FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

yrodgl}r G/ glexmdqgr/ d frqwlqxdflq/ od ghirupdgd d hvwlpd1 Od uljlgh} d h{lq HL


hv xqliruph hq wrgrv orv wudprv/ frq H @ 533 JSd1

Ilj1 7165= Yljd frqwlqxd gho Hmhpsor 71916141

+d, Fofxor gh odv oh|hv gh hvixhu}rv


Sru xq odgr/ od frqglflq gh jlur qxor hq ho h{wuhpr D +hpsrwudplhqwr,/ shuplwh
hvfulelu=
9HL J
5P . P @ !
o 
|/ sru rwur/ dsolfdqgr od hfxdflq gh orv wuhv prphqwrv hq orv dsr|rv D> E | F/ vh wlhqh=

P o . 5P +o . o , . P o @ 9HL +!J  !J ,

Hq od h{suhvlq dqwhulru/ ho prphqwr hfwru hq ho dsr|r F hv ljxdo d P @ 635> 8 @


:8 nQ1p1 Dghpv/ orv jlurv ghelgrv d odv fdujdv gluhfwdphqwh dsolfdgdv vrq=

so
so
so
!J @  > !J @ . > !J @ 
57HL 57HL 57HL
Sru wdqwr/ vxvwlwx|hqgr hq odv hfxdflrqhv dqwhulruhv vh rewlhqh ho vlvwhpd gh hfxdflrqhv
vljxlhqwh=

45P . 9P @ ;43> 3 nQ1p


9P . 55P @ <36> ; nQ1p

txh uhvxhowr shuplwh rewhqhu ho ydoru gh odv lqfjqlwdv=

P @ 87> 7 nQ1p > P @ 59> 6 nQ1p

Xqd yh} uhvxhowd od hvwuxfwxud sxhghq fdofxoduvh odv uhdfflrqhv hq orv dsr|rv/ vxsr0
qlhqgr fdgd wudpr eldsr|dgr edmr od dfflq gh orv prphqwrv hfwruhv gh orv dsr|rv |

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


7191 YLJDV FRQWLQXDV 4::

Ilj1 7166= Oh|hv gh hvixhu}rv | ghirupdgd gh od yljd frqwlqxd gho Hmhpsor 7191614

gh odv fdujdv gluhfwdphqwh dsolfdgdv hq glfkr wudpr=


48  9 87> 7  59> 6
U @ U @ . @ .7<> : nQ +%,
5 9
48  9 87> 7  59> 6 48  8 59> 6  :8
U @ U . U @  . . @ .9;> 3 nQ +%,
5 9 5 8
48  8 59> 6  :8
U @ U . U( @  . 63> 3 @ .::> 6 nQ +%,
5 8

Odv oh|hv gh hfwruhv | fruwdqwhv vh pxhvwudq hq od Iljxud 71661

+e, Glphqvlrqdplhqwr gh od yljd


Vh revhuyd txh od vhfflq F hv od pv vrolflwdgd> hq hood vh wlhqh xq prphqwr hfwru
P @ :8 nQ1p1 Whqlhqgr hq fxhqwd txh od whqvlq qrupdo dgplvleoh hv W @ 453 PSd/
ho pgxor uhvlvwhqwh gho shuo gheh vhu ljxdo d=
Ppd{ :8  43
Zqhf @ @ @ 958  433S p @ 958 fp
W 453  43S

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


4:; FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Sru wdqwr/ vh dgrswd xq shuo LSQ 633 gh pgxor uhvlvwhqwh ljxdo d Z @ 986 fp / frq
xq prphqwr gh lqhufld L @ <=;33 fpe = Od uljlgh} d h{lq gh od yljd hv/ sru wdqwr/
HL @ 4<=933 nQ1p2 =

+f, Fofxor gh hfkdv


Od hfkd hq P +fhqwur gho wudpr EF, sxhgh fdofxoduvh frqvlghudqgr ho wudpr
eldsr|dgr edmr od dfflq gh odv fdujdv gluhfwdphqwh dsolfdgdv hq o/ | gh orv prphqwrv
hfwruhv gh orv dsr|rv +Iljxud 7167,=
8 48  8e +59> 6 . :8, 82
 @ . 
6;7 HL 49HL
@ 4> ;75  433 p +%,
Od hfkd hq ho h{wuhpr gho yrodgl}r +G, sxhgh rewhqhuvh iflophqwh vxsrqlhqgr
sulphur txh ho dsr|r F qr jlud/ hv ghflu/ vh fdofxod od hfkd hq G sdud xqd pqvxod
hpsrwudgd hq F1 D frqwlqxdflq/ vh olehud ho dsr|r | vh fdofxod od hfkd hq G ghelgd
do jlur gh F1 Od hfkd wrwdo hq G vh rewlhqh vxpdqgr odv grv hfkdv dqwhulruhv1

S o( 63  58
 ( @ @ @ :> <:5  433 p +&,
6HL 6HL
Ho jlur gho dsr|r F gh od yljd frqwlqxd hv=
59> 6  8 :8  8 48  8 9;> :
! @   . @ udg + ,
9HL 6HL 57HL HL
oxhjr/ od hfkd hq G ghelgd do jlur gho dsr|r F hv=
9;> :
 (S @ ! o( @  5> 8 @ ;> :96  433 p +&,


HL
Od hfkd wrwdo hq ho h{wuhpr gho yrodgl}r G hv ljxdo d=
  @  ( .  (S @ 49> :68 433 p +&,


Ilj1 7167= Fofxor gh hfkdv hq Hmhpsor 7191614

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


7191 YLJDV FRQWLQXDV 4:<

71917 Ghvfhqvr gh dsr|rv

Frqvlghuhprv dkrud od hyhqwxdolgdg gh txh orv q . 5 dsr|rv gh xqd yljd frqwlqxd


sxhgdq vxiulu ghvfhqvrv gh ydoru frqrflgr1 Oodphprv a do ghvfhqvr +frqvlghudgr
srvlwlyr ghvfhqghqwh, txh h{shulphqwd xq dsr|r jhqulfr M> orv wudprv frqwljxrv d
glfkr dsr|r hvwq vxmhwrv d jlurv gh volgr ujlgr gh ydoru +yhu Iljxud 7168,=

 a  U g  a
!a U @  > !a g @  +7157,
oUa oa g

grqgh odv orqjlwxghv oU a | oa g vrq odv orqjlwxghv gh orv ydqrv LM | MN/ uhvshfwlydphqwh1
Odv h{suhvlrqhv +7146d, | +7146e,/ txh shuplwhq rewhqhu orv jlurv d od l}txlhugd | od
ghuhfkd gho dsr|r M> ghehq prglfduvh sdud whqhu hq fxhqwd hvwd frpsrqhqwh dglflrqdo1
Vh wlhqh=

PU oU a Pa oU a
!a U @ . . . !Ja U . !a U +7158d,
9+HL,U a 6+HL,U a
Pa oa g Pg oa g
!a g @   . !Ja g . !a g +7158e,
6+HL,a g 9+HL,a g

Lqwurgxflhqgr hvwrv wuplqrv dglflrqdohv/ od hfxdflq gh orv wuhv prphqwrv +7147, txhgd
gh od irupd=
        
o o o o
PU . 5Pa . . Pg @ +7159,
HL Ua
HL Ua
HL ag
HL ag

 
@ 9 +!Ja g  !Ja U , . +!a g  !a U ,

grqgh ho owlpr wuplqr gho vhjxqgr plhpeur hv ho fruuhvsrqglhqwh d orv ghvfhqvrv gh


orv dsr|rv1

Ilj1 7168= Ghvfhqvr gh dsr|rv lqwhuphglrv gh xqd yljd frqwlqxd

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


4;3 FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Hmhpsor 7191714

Od yljd frqwlqxd gh od Iljxud 7169 wlhqh xqd uljlgh} d h{lq HL @ 43D nQ1p2 > xqliruph
hq wrgrv orv wudprv1 Vh slgh= +d, Fdofxodu | glexmdu odv oh|hv gh hvixhu}rv | ho ydoru gh
odv uhdfflrqhv sdud odv fdujdv dsolfdgdv/ vxsrqlhqgr txh vlpxowqhdphqwh ho dsr|r F
ghvflhqgh   @ 7;3@HL p @ 7> ;  433 p1 +e, Fdofxodu odv hfkdv hq orv sxqwrv D> P
| Q/ glexmdqgr/ d frqwlqxdflq/ od ghirupdgd d hvwlpd1

Ilj1 7169= Yljd frqwlqxd gho Hmhpsor 71917141

+d, Fofxor gh odv oh|hv gh hvixhu}rv


Dqdol}dqgr orv wuhv sulphurv dsr|rv frqvhfxwlyrv +E> F> G, | dsolfdqgr od hfxdflq
gh orv wuhv prphqwrv/ sxhgh hvfuleluvh=
 
7P . 5P +7 . 9, . 9P( @ 9HL +!J(  !J , . +!(  ! ,

Hq od h{suhvlq dqwhulru/ ho prphqwr hfwru hq ho dsr|r E hv frqrflgr | gh ydoru ljxdo do


prphqwr txh surgxfh hq E od fdujd dsolfdgd hq ho yrodgl}r= P @ 5S @ ;3 nQ1p>
orv jlurv !J | !J( vrq orv jlurv gho dsr|r F gh orv wudprv EF | FG/ uhvshfwlydphqwh/
ghelgrv d odv fdujdv gluhfwdphqwh dsolfdgdv=

so  53  7 so ( 53  9
!J @ @ !J( @  @
57HL 57HL 57HL 57HL

Orv jlurv ! | !( vrq orv jlurv gho dsr|r F gh orv wudprv EF | FG/ uhvshfwlydphqwh/
ghelgrv do ghvfhqvr gho dsr|r F +Iljxud 716:,=

 4 7;3  4 7;3
! @  @ !( @ . @.
o 7 HL o( 9 HL

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


7191 YLJDV FRQWLQXDV 4;4

Ilj1 716:= Jlurv gh volgr ujlgr ghelgrv do ghvfhqvr gh dsr|r hq Hmhpsor 7191714

Vxvwlwx|hqgr vh rewlhqh=
   
53  9 53  7 4 7;3 4 7;3
7  +;3, . 53P . 9P( @ 9HL   . .
57HL 57HL 9 HL 7 HL
53P . 9P( @ 453 nQ1p

Gh ljxdo pdqhud/ dsolfdqgr od hfxdflq gh orv wuhv prphqwrv sdud orv wuhv dsr|rv
frqvhfxwlyrv vljxlhqwhv +F> G | H,/ vh rewlhqh=
 
9P . 5P( +9 . 7, . 7P. @ 9HL +!J(.  !J( , . +!(.  !( ,

grqgh !J( | !J(. vrq orv jlurv gho dsr|r G gh orv wudprv FG | GH/ uhvshfwlydphqwh/
ghelgrv d odv fdujdv gluhfwdphqwh dsolfdgdv/ gh ydoru=

so( 53  9 so (. 53  7
!J( @ @ !J(. @  @
57HL 57HL 57HL 57HL
| !( | !(. vrq orv jlurv gho dsr|r G gh orv wudprv FG | GH/ uhvshfwlydphqwh/
ghelgrv do ghvfhqvr gho dsr|r F=
 4 7;3
!( @ @ !(. @ 3
o( 9 HL
Vxvwlwx|hqgr vh rewlhqh=
   
53  7 53  9 4 7;3
9P . 53P( . 7P. @ 9HL   . 
57HL 57HL 9 HL
9P . 53P( . 7P. @ 4;;3 nQ1p

Od frqglflq gh jlur qxor hq ho dsr|r H +hpsrwudplhqwr, shuplwh hvfulelu=

P( o(. P. o(. so
. . (. @ 3
9HL 6HL 57HL
7P( . ;P. @ 653 nQ1p

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


4;5 FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Ilj1 716;= Oh|hv gh hvixhu}rv | ghirupdgd gh od yljd frqwlqxd gho Hmhpsor 7191714

Uhvroylhqgr ho vlvwhpd gh hfxdflrqhv uhvxowdqwh vh rewlhqhq orv ydoruhv gh orv pr0


phqwrv hfwruhv hq orv dsr|rv F/ G | H> lqfjqlwdv gho sureohpd=
P @ .6;> 8 nQ1p P( @ 43;> 7 nQ1p P. @ .47> 5 nQ1p
Odv uhdfflrqhv hq orv dsr|rv gh od yljd vrq=
so P P
U @ U . U @ S .  . @ 43<> 9 nQ +%,
5 o o
so P P so( P P(
U @ U . U( @ .  .  . @ 78> < nQ +%,
5 o o 5 o( o(
so( P P( so(. P( P.
U( @ U( . U(. @ .  .  . @ 488> 4 nQ +%,
5 o( o( 5 o(. o(.
so(. P( P.
U. @ U.( @ .  @ <> 7 nQ +%,
5 o(. o(.

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


7191 YLJDV FRQWLQXDV 4;6

Od Iljxud 716; pxhvwud odv oh|hv gh hvixhu}rv gh od yljd frqwlqxd | vx ghirupdgd d


hvwlpd1

+e, Fofxor gh hfkdv


Ho dqolvlv gh od hvwuxfwxud vh frpsohwd frq ho fofxor gh odv hfkdv hq orv sxqwrv
D> P | Q1 Od hfkd hq ho h{wuhpr gho yrodgl}r +D, sxhgh rewhqhuvh vxpdqgr od hfkd
ghelgd d od fdujd S / vxsrqlhqgr ho dsr|r E hpsrwudgr/ | od hfkd txh vh surgxfh sru
ho jlur gho dsr|r E +yhu Iljxud 716<,1 Od sulphud hv ljxdo d=

S o 73  5
  @ @ @ 4> 39:  433 p +&,
6HL 6HL
Ho jlur gho dsr|r E> fdofxodgr hq ho wudpr EF whqlhqgr hq fxhqwd od fdujd uhsduwlgd
s/ orv prphqwrv hq orv dsr|rv E | F | ho ghvfhqvr gho dsr|r F/ hv=

;3  7 53  7 6;> 8  7 4 7;3 <5> 6


! @    @ udg + ,
6HL 57HL 9HL 7 HL HL
Oxhjr/ od hfkd hq D ghelgd do jlur gho dsr|r E hv=

<5> 6
K @ ! o @   5 @ 4> ;7:  433 p +%,


HL

Ilj1 716<= Fofxor gh hfkdv hq od yljd frqwlqxd gho Hmhpsor 7191714

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


4;7 FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Od hfkd wrwdo hq ho h{wuhpr gho yrodgl}r D hv ljxdo d=

  @   .  @ 3> :;3  433 p +%,




Od hfkd hq P +fhqwur gho sulphu wudpr, sxhgh fdofxoduvh frqvlghudqgr ho wudpr


eldsr|dgr edmr od dfflq gh odv fdujdv gluhfwdphqwh dsolfdgdv hq o/ gh orv prphqwrv
hfwruhv gh orv dsr|rv | gho ghvfhqvr gho dsr|r F +Iljxud 716<,=

8 53  7e +;3  6;> 8,  72 4 7;3


 @ .  . @ 5> 98  433 p +&,
6;7 HL 49HL 5 HL

Gh pdqhud dqorjd/ od hfkd hq ho sxqwr Q +fhqwur gho vhjxqgr wudpr, hv ljxdo d=

8 53  9e +43;> 7  6;> 8,  92 4 7;3


 @ .  . @ 7> 53  433 p +&,
6;7 HL 49HL 5 HL

71918 Dsr|rv hovwlfrv

Frqvlghuhprv dkrud od srvlelolgdg gh txh orv q .5 dsr|rv gh xqd yljd frqwlqxd sxhgdq
vxiulu ghvfhqvrv gh irupd sursruflrqdo d odv uhdfflrqhv txh vrsruwdq/ hv ghflu/ txh vh
wudwh gh dsr|rv hovwlfrv1 Oodpdqgr Ua d od uhdfflq +frqvlghudgd srvlwlyd dvfhqghqwh,
|  a do ghvfhqvr +frqvlghudgr srvlwlyr ghvfhqghqwh, gh xq dsr|r jhqulfr M/ vh sxhgh
hvfulelu=
Ua
a @ sdud wrgr M +715:,
na
grqgh na hv od frqvwdqwh hovwlfd gho dsr|r M +yhu Iljxud 7173,1

Ilj1 7173= Yljd frqwlqxd frq dsr|rv hovwlfrv

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


7191 YLJDV FRQWLQXDV 4;8

Od uhdfflq Ua sxhgh fdofxoduvh hq ixqflq gh orv prphqwrv PU > Pa | Pg vhjq


od hfxdflq +714<,1 Gh hvwd pdqhud vh wlhqh=
Ua Ua U . Ua g
a @ @
na na
 
4 PU  Pa Pg  Pa
@ Ua U . Ua g .
J J
. +715;,
na oUa oa g

Orv jlurv gh volgr ujlgr gh orv wudprv frqwljxrv LM | MN ghelgrv d orv ghvfhqvrv
 U >  a |  g vrq/ gh dfxhugr frq +7157,=
a  U g  a
!a U @  > !a g @  +715<,
oU a oa g
grqgh odv orqjlwxghv oU a | oa g vrq odv orqjlwxghv gh orv ydqrv LM | MN/ uhvshfwlydphqwh1
Vxvwlwx|hqgr od hfxdflq +715;, | vxv dqorjdv sdud  a | g > vh wlhqh=
  
4 4 PU  Pa Pg  Pa
!a U @  Ua U . Ua g .
J J
.
oU a na oU a oa g
 
4 PM  PU Pa  PU
 UU M . UU a .
J J
. +7163d,
nU oM U oU a
  
4 4 Pa  Pg Pu  Pg
!a g @  UgaJ
. Ug J
u . .
oa g ng oa g ogu
 
4 PU  Pa Pg  Pa
 Ua U . Ua g .
J J
. +7163e,
na oUa oa g

Lqwurgxflhqgr hvwrv ydoruhv/ !a U | !a g / hq od hfxdflq jhqhudo +7159, vh rewlhqh xqd


qxhyd hfxdflq frqrflgd frpr hfxdflq gh orv flqfr prphqwrv/ |d txh hv ixqflq gh
PM > PU > Pa > Pg | Pu 1

Hmhpsor 7191814

Od yljd frqwlqxd gh wuhv ydqrv gh ox} o gh od Iljxud 7174 vh dsr|d vreuh xqd yljd gh
orqjlwxg 5d= Od uljlgh} d h{lq gh dpedv yljdv hv frqvwdqwh h ljxdo d HL= Fdofxodu odv
oh|hv gh hvixhu}rv/ hq ixqflq gho sduphwur gh h{lelolgdg  @ +5d@o, > hq orv fdvrv=
+d,  @ 3 +dsr|r ujlgr, | +e,  @ 4 +5d @ o,1

D hihfwrv gh uhvroxflq/ vh dgrswd ho hvtxhpd hvwuxfwxudo gh yljd frqwlqxd frq xq


dsr|r hovwlfr gh od Iljxud 7175d1 Od frqvwdqwh hovwlfd gho dsr|r E vh ghwhuplqd
uhvroylhqgr od yljd eldsr|dgd gh orqjlwxg 5d +yhu Iljxud 716:e,/ frq or txh vh wlhqh=

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


4;9 FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Ilj1 7174= Yljd frqwlqxd gho Hmhpsor 7191814

U +5d, U HL
 @ , n @ @9
7;HL  d

Vdelhqgr txh P @ P( @ 3/ vh sxhghq sodqwhdu odv hfxdflrqhv gh frpsdwlelolgdg


gh jlurv hq orv dsr|rv E | F txh uhvxhoyhq ho sureohpd1 Dv=

9HL   
7P . P @ +!J  !J , . !  !
o
9HL   
P . 7P @ +!J(  !J , . !(  !
o

Orv jlurv ghelgrv d od fdujd xqliruph vrq=

so
!J @ 3 > !J @ 
57HL
so
!J @ . > !J( @ 3
57HL

Ilj1 7175= Uhvroxflq gho Hmhpsor 7191814

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


7191 YLJDV FRQWLQXDV 4;:

| orv ghelgrv d orv ghvfhqvrv gho dsr|r E vrq=

 
! @  > ! @ .
o o

! @ . > !( @ 3
o
Dkrud hv qhfhvdulr h{suhvdu   hq ixqflq gh orv prphqwrv lqfjqlwdv P | P 1 Sdud
hoor kd| txh rewhqhu od uhdfflq U =

P P  P so P  5P so
U @ U . U @  . . @ .
o o 5 o 5
| hqwrqfhv=   
U P  5P so d
 @ @ .
n o 5 9HL
Vxvwlwx|hqgr hq odv hfxdflrqhv dqwhulruhv vh wlhqh=
    
9HL so 5 P  5P so d
7P . P @  . .
o 57HL o o 5 9HL
    
9HL so 4 P  5P so d
P . 7P @   .
o 57HL o o 5 9HL

Ghqlhqgr  @ +5d@o, | uhdjuxsdqgr wuplqrv/ ho vlvwhpd txhgd=


    4  2
7 4. P . 4 P @  4 so +d,
; 7 7 5
    4  2
4 P . 7 4 . P @  4. so +e,
7 65 7 7
grqgh vh yh od lq xhqfld gh od uljlgh} gho dsr|r E1
+d, sdud  @ 3 vh uhfxshud od vroxflq fruuhvsrqglhqwh do dsr|r E ujlgr/ hvwr hv

4 2
P @ P @  so
53
| uhdfflrqhv=

P 4
U @ U @ @  so +&,
o 53
P 4 P  P 44
U @ U . U @  . so . @ . so +%,
o 5 o 53
U @ U
U( @ U

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


4;; FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Ilj1 7176= Oh|hv gh hvixhu}rv gho Hmhpsor 7191814

+e, sdud  @ 4 +5d @ o, ho vlvwhpd gh hfxdflrqhv txhgd=


< 6 4
P . P @  so2
5 7 ;
6 66 8 2
P . P @  so
7 ; 49
frq vroxflq=
4 2 : 2
P @  so > P @  so
97 <9
| uhdfflrqhv=
P 4
U @ U @ @  so +&,
o 97
P 4 P  P 44
U @ U . U @  . so . @ so +%,
o 5 o 57
4 P  P P 454
U @ U . U( @ so   @ so +%,
5 o o 4<5
P :
U( @ U( @ @  so +&,
o <9
Odv oh|hv gh hvixhu}rv gh xqr | rwur fdvr vh pxhvwudq hq od Iljxud 71761

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


71:1 SUWLFRV 4;<

Ilj1 7177= Hvwuxfwxudv sruwlfdgdv

71: Suwlfrv

Vh oodpd suwlfr r hvwuxfwxud sruwlfdgd d odv hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv gh sodqr phglr


irupdgdv d edvh gh vrsruwhv | glqwhohv1 Fxdqgr odv slh}dv gh hvwdv hvwuxfwxudv irupdq
foxodv fhuudgdv vh ohv oodpd pdufrv1
Hq od Iljxud 7177 vh pxhvwudq dojxqrv hmhpsorv gh hvwuxfwxudv gh hvwd wlsrorjd/
kdelwxdo hq lqjhqlhud flylo | hglfdflq1 Ho sxhqwh r sdvduhod gh od Iljxud 7177d hv xq
suwlfr vlpsoh/ plhqwudv txh od hvwuxfwxud gh od Iljxud 7177e hv xq suwlfr greoh d grv
djxdv1 Hq od Iljxud 7177f vh pxhvwud xqd wslfd hvwuxfwxud gh hglfdflq gh grv slvrv>
sru owlpr/ od Iljxud 7177g pxhvwud xq pdufr eldsr|dgr gh grv foxodv1
Sru ud}rqhv gh vlphwud uhvshfwr d vx sodqr phglr/ odv slh}dv txh irupdq hvwdv
hvwuxfwxudv wudedmdq d h{lq frpsxhvwd uhfwd/ hvwr hv/ hvwq vrphwlgdv d prphqwrv
hfwruhv gh hmh shushqglfxodu do sodqr phglr | d hvixhu}rv fruwdqwhv | d{lohv frqwhqlgrv
hq glfkr sodqr1 Hvwr/ xqlgr do khfkr gh txh orv qxgrv gh odv hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv
vhdq ujlgrv/ kdfh txh orv suwlfrv | pdufrv vhdq/ jhqhudophqwh/ hvwuxfwxudv frq dowr
judgr gh lqghwhuplqdflq hvwwlfd1 Gh khfkr/ ho suwlfr +r dufr, wulduwlfxodgr hv od
qlfd wlsrorjd gh suwlfr lvrvwwlfr h{lvwhqwh1
Dv/ sru hmhpsor/ sdud fdujdv duelwuduldv/ odv hvwuxfwxudv gh od Iljxud 7177 vrq/
uhvshfwlydphqwh/ 8/ 9/ 9 | : yhfhv klshuhvwwlfdv1 Hvwr kdfh txh ho pwrgr gh frpsd0

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


4<3 FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Ilj1 7178= Hvwuxfwxudv sruwlfdgdv vlpwulfdv

wlelolgdg vhd srfr sufwlfr d od krud gh uhvroyhu suwlfrv | pdufrv hq od sufwlfd1 Vlq
hpedujr/ d phqxgr/ odv hvwuxfwxudv suhvhqwdq jhrphwudv vlpwulfdv/ or txh shuplwh
uhgxflu qrwdeohphqwh ho judgr gh klshuhvwdwlvpr | uhvroyhuodv sru hvwh pwrgr +yhu
Vhfflq 41; gho Fdswxor 4,1 Dv/ hq od Iljxud 7178 vh pxhvwudq odv vlpsolfdflrqhv
shuwlqhqwhv sdud odv hvwuxfwxudv gh od Iljxud 7177/ txh uhvxowdq hq sureohpdv 6/ 6/ 5 |
7 yhfhv klshuhvwwlfrv/ uhvshfwlydphqwh1
Hq or txh vljxh vh pxhvwudq hmhpsorv loxvwudwlyrv gh od uhvroxflq gh suwlfrv kl0
shuhvwwlfrv sru ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg1 Hv lpsruwdqwh revhuydu txh/ hq wrgrv
hoorv/ od olehudflq gh dsr|rv | hqodfhv vxshudexqgdqwhv sdud frqvwuxlu od hvwuxfwxud
lvrvwwlfd edvh qr hv qlfd |/ sru or wdqwr/ ho surfhglplhqwr gh vroxflq hohjlgr qr hv
vlqr xqr sduwlfxodu gh hqwuh ydulrv srvleohv1 Odv vroxflrqhv rewhqlgdv/ vlq hpedujr/ vrq
qlfdv sdud orv sureohpdv sodqwhdgrv1 Frpr hv kdelwxdo hq od uhvroxflq gh hvwuxfwxudv
uhwlfxodgdv/ vh ghvsuhfld od ghirupdflq sru d{lo | fruwdqwh iuhqwh d od gh h{lq1

Hmhpsor 71:14

Uhvroyhu ho suwlfr gh od Iljxud 7179 edmr fdujd xqliruph hq ho glqwho1 Od uljlgh} d


h{lq HL hv lgqwlfd sdud wrgdv odv eduudv1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


71:1 SUWLFRV 4<4

Ilj1 7179= Suwlfr vlpsoh gho Hmhpsor 71:14

Sru frqglflrqhv gh vlphwud gh jhrphwud | fdujd/ ho fruwdqwh hq ho hmh gh vlphwud


gheh vhu qxor1 Sru wdqwr/ od hvwuxfwxud hv grv yhfhv klshuhvwwlfd | vh sxhghq holjlu frpr
lqfjqlwdv klshuhvwwlfdv ho prphqwr hfwru P | ho d{lo Q hq ho fhqwur F gho glqwho1
Odv fruuhvsrqglhqwhv frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg vrq/ sru vlphwud/ prylplhqwr kr0
ul}rqwdo | jlur qxorv hq ho sxqwr F1 Odv oh|hv gh prphqwr hfwru hq odv eduudv DE |
EF vrq=
;
? P  sd+ 6 d  [, . Q +5d  \ , hq DE
P@ s 5
= P  +5d  [,2 hq EF
5

grqgh vh kdq wrpdgr orv hmhv +[> \ , gh od Iljxud 717:d | vh frqvlghudq srvlwlyrv orv
hfwruhv txh wudfflrqdq odv eudv lqwhulruhv gho suwlfr1
Xwlol}dqgr odv hfxdflrqhv gh Qdylhu frq g!+v, @ +P+v,@HL, gv/ od frqglflq gh
frpsdwlelolgdg gh jlur qxor hq F vh sxhgh hvfulelu=
]
P 

! @ 3 @ gv
 HL
]    
4 6d
@ P  sd [ .Q +5d  \ , gv.
HL  5
] k l
4 s
. P +5d  [,2 gv
HL  5
] f '@    
4 6d g[
@ Psd [ .Q +5d  5[, .
HL f 'f 5 frv 
] |'@ k l
4 s
. P +d  w,2 gw
HL |'f 5

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


4<5 FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Ilj1 717:= Uhvroxflq gho suwlfr gho Hmhpsor 71:14

grqgh vh kd wrpdgr \ @ 5[> gv @ g[@ frv  hq od eduud DE | w @ [  d> gv @ gw hq


od eduud EF=
Rshudqgr/ vh rewlhqh od hfxdflq=
9 . frv  2
+4 . frv ,P . Q d @ sd +d4,
9
Dqorjdphqwh/ od frqglflq gh prylplhqwr krul}rqwdo qxor hq F vh sxhgh hvfulelu=
] 
P
x @ 3 @  gv +\  \ +v,,
 HL
]  
4 6d
@  Psd+ [, . Q +5d\ , gv +5d  \ ,
HL  5
] k l
4 s
 P +5d  [,2 gv +5d  5d,
HL  5
] f '@

@ 5P+d  [,.sd+  6d2 . 8d[  5[ 2 ,.
f 'f
 g[
. 7Q +d2  5d[ . [ 2 ,
frv 
Rshudqgr vh rewlhqh od hfxdflq=
7 :
P . Q d @ sd2 +e4,
6 9
Uhvroylhqgr odv hfxdflrqhv +d4, | +e4, vh rewlhqhq orv ydoruhv lqfjqlwdv=

P @ 3> 5;95 sd2 Q @ 3> 9937 sd

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


71:1 SUWLFRV 4<6

Ilj1 717;= Oh|hv gh hvixhu}rv | ghirupdgd gho suwlfr gho Hmhpsor 71:14

Dkrud vh sxhghq fdofxodu odv uhdfflrqhv lvrvwwlfdv hq D +yhu Iljxud 717:e,=


P @ 3> 439; sd2 Y @ sd K @ Q @ 3> 9937 sd
| vh sxhghq glexmdu odv oh|hv gh hvixhu}rv | od ghirupdgd d hvwlpd +Iljxud 717;,1
Xqd yh} uhvxhowd od hvwuxfwxud/ vh sxhghq fdofxodu jlurv | ghvsod}dplhqwrv hq orv
sxqwrv gh lqwhuv1 Sru hmhpsor/ ho jlur hq ho qxgr E ydoh=
] f '@    
4 6d g[
! @ Psd [ .5Q +d  [,
HL f 'f 5 frv 
4   4
@ Pd . Qd2  sd
HL frv 
sd
@ 3> 44<8 @  ! 
HL
Vh sxhgh frpsuredu/ dghpv/ txh orv ghvsod}dplhqwrv gho sxqwr E vrq qxorv/ |d txh vh
kd ghvsuhfldgr od ghirupdflq ghelgd d orv hvixhu}rv d{lohv | fruwdqwhv +x @ y @ 3,=
Sru wdqwr/ ho sxqwr E hv mr/ vxiuh xq jlur shur qr vh ghvsod}d1
Sru owlpr/ vh sxhgh fdofxodu od hfkd hq ho fhqwur gho glqwho +sxqwr F,1 Sdud hoor
vh xwlol}d ho sxqwr E frpr slyrwh=
]  
P gv
y @ y . ! +[  [ , . +[  [,
 HL
] |' @ k l
sd 4 s
@ 3> 44<8 +5d  d,. P  +d  w,2 ^5d  +d . w,` gw
HL HL |'f 5
 
sde 4 d2 4 e
@ 3> 44<8 . P  sd
HL HL 5 ;
sde
@ 3> 4347
HL

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


4<7 FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Hmhpsor 71:15

Uhvroyhu ho suwlfr d grv djxdv gh od Iljxud 717< vreuh ho txh dfwd xqd fdujd xqliru0
phphqwh uhsduwlgd s1

Ilj1 717<= Suwlfr d grv djxdv gho Hmhpsor 71:15

Od hvwuxfwxud hv vlpwulfd gh irupd | vreuh hood dfwd xq fdvr gh fdujd vlpwulfd1


Sru wdqwr/ ho sxqwr F qr vh pxhyh vlqr yhuwlfdophqwh | od uhvxowdqwh yhuwlfdo gh ixhu}dv
hq glfkr sxqwr hv qxod1 Frqyhuwlprv od hvwuxfwxud hq lvrvwwlfd fruwdqgr sru ho qxgr
E h lqwurgxflhqgr odv lqfjqlwdv klshuhvwwlfdv K | P / wdo frpr vh pxhvwud hq od
Iljxud 71831
Odv fruuhvsrqglhqwhv frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg vrq txh ho jlur | prylplhqwr
krul}rqwdo gho sxqwr E gho glqwho vhdq lgqwlfrv d orv gho sxqwr E gho vrsruwh/ hvwr hv=

!glqw
 @ !vrs

> xglqw
 @ xvrs


Hq od eduud EF whqguhprv od oh| gh hfwruhv/ frqvlghudqgr srvlwlyrv orv txh wudf0


flrqdq odv eudv lqwhulruhv gho suwlfr +yhu Iljxud 7183,=

s{2
P+{, @ Y {  P  K { wdq  
5
s{2
@ sd{  P  K { wdq  
5

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


71:1 SUWLFRV 4<8

Orv prylplhqwrv gho sxqwr E hq ho glqwho vh sxhghq fdofxodu/ xvdqgr ho sxqwr F


frpr slyrwh +! @ x @ 3,/ frpr=
] 
glqw P
! @ gv
 HL
] f   
4 s{2 g{
@  sd{  P  K { wdq  
HL @ 5 frv 
 2 
4 d sd
@ P d . K wdq   +>,
HL frv  5 6
] 
P
xglqw @  gv +\   \ +v,,

 HL
] f   
4 s{2 g{
@   sd{  P  K { wdq   +3  { wdq ,
HL @ 5 frv 
 
wdq  d2 d 8 e
@ P . K wdq   sd +$,
HL frv  5 6 57
grqgh v vh plgh ghvgh F kdvwd E/ | hv gv @ g{@ frv =
Orv prylplhqwrv gho sxqwr E gho vrsruwh DE vh sxhghq fdofxodu/ xvdqgr ho sxqwr
D frpr slyrwh +! @ x @ y @ 3,/ frpr=

K k2 P k K k P k2
!rJR @.  +>, > xrJR @ . +$,

5HL HL 
6HL 5HL

Ilj1 7183= Uhvroxflq gho suwlfr gho Hmhpsor 71:15

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


4<9 FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Ljxdodqgr orv prylplhqwrv gho sxqwr E hq ho vrsruwh DE | hq od eduud EF> vh wlhqhq


odv hfxdflrqhv gh frpsdwlelolgdg=
 
4 d2 sd K k2 P k
P d . K wdq   @ . 
HL frv  5 6 5HL HL
 2 
wdq  d d 8 K k P k2
P . K wdq   sde @  .
HL frv  5 6 57 6HL 5HL
Sdud orv ydoruhv d @ < p> k @ 6> 8 p> i @ 5> 8 p | s @ 48 nQ2p/ vh rewlhqh ho vljxlhqwh
vlvwhpd gh hfxdflrqhv=

45> ;7 P . 8> 884 K @ 6:;6> 3


8> 884 P . 66> :8 K @ 8<44> 3

Gh grqgh vh rewlhqhq orv ydoruhv gh odv uhdfflrqhv klshuhvwwlfdv lqfjqlwdv=

P @ 568> 9 nQ1p K @ 469> 7 nQ

D sduwlu gh vwdv/ vh sxhghq fdofxodu | glexmdu odv oh|hv gh prphqwrv hfwruhv | od


ghirupdgd d hvwlpd/ txh vh pxhvwudq hq od Iljxud 71841
Vh sxhghq wdpelq fdofxodu orv ydoruhv gho jlur | ho ghvsod}dplhqwr krul}rqwdo hq
E> wrpdqgr H @ 543 JSd h L @ 56=463 fpe +LSH 733,/ vh wlhqh xqd uljlgh} d h{lq
HL @ 7;=8:6 nQ1p2 | xqrv prylplhqwrv=

! @ 5> 567  433e udg > x @ 4> 374  4332 p

Ilj1 7184= Oh|hv gh hfwruhv | ghirupdgd gho Hmhpsor 71:15

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


71:1 SUWLFRV 4<:

Hmhpsor 71:16

Uhvroyhu ho suwlfr gho Hmhpsor dqwhulru/ shur dkrud frq xq fdeoh sdvlyr dqfodgr hq orv
e
sxqwrv E | E  / gh vhfflq $ | pgxor gh hodvwlflgdg H1

Ilj1 7185= Suwlfr dwludqwdgr gho Hmhpsor 71:16

Od hvwuxfwxud wlhqh dkrud xq judgr gh klshuhvwdwlflgdg dglflrqdo/ od whqvlq We hq ho


fdeoh sdvlyr1 Surfhglhqgr gh irupd dqorjd d od gho Hmhpsor dqwhulru/ shur whqlhqgr
dkrud hq fxhqwd od whqvlq We gho fdeoh +yhu Iljxud 7186,/ rewhqhprv ho vlvwhpd gh
hfxdflrqhv=
 
 2  K  e k2
W
4 d sd  P k
P d . K wdq   @ . 
HL frv  5 6 5HL HL
 
  K  We k
wdq  d2 d 8 P k2
P . K wdq   sde @  .
HL frv  5 6 57 6HL 5HL

Revuyhvh txh vh kd vxsxhvwr txh ho fdeoh hvw dqfodgr do vrsruwh/ lqphgldwdphq0


wh sru ghedmr gho qxgr E= Srgud/ ljxdophqwh/ vxsrqhuvh ho fdeoh dqfodgr do glqwho/
lqphgldwdphqwh sru hqflpd gho qxgr E= Od uhvroxflq vhud vlplodu | orv uhvxowdgrv
lgqwlfrv1
Dghpv/ srghprv hvfulelu od hfxdflq gh frpsdwlelolgdg hqwuh ho prylplhqwr krul0
}rqwdo gho sxqwr E shuwhqhflhqwh do vrsruwh +vxsxhvwr srvlwlyr vl hv kdfld od ghuhfkd,/
| ho dodujdplhqwr txh vxiuh phglr fdeoh +vxsxhvwr srvlwlyr vl hv kdfld od l}txlhugd,=

 xfdeoh
 @ xvrs


Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


4<; FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Ilj1 7186= Uhvroxflq gho suwlfr gho Hmhpsor 71:16


 
Wed K  We k P k2
 @  .
e
H$ 6HL 5HL

Sdud orv ydoruhv qxpulfrv lqglfdgrv hq ho Hmhpsor dqwhulru/ ho vlvwhpd d uhvroyhu


txhgd=

45> ;7 P .8> 884 K .9> 458 We @ 6:;6> 3


8> 884 P .66> :8 K 47> 5< We @ 8<44> 3
 
HL
9> 458 P 47> 5< K . < . 47> 5< We @ 3> 3
e
H$
vlvwhpd vlpwulfr txh/ xqd yh} uhvxhowr/ sursruflrqd orv vljxlhqwhv ydoruhv sdud odv
lqfjqlwdv klshuhvwwlfdv=

P @ 568> 9  :> 439 We nQ1p


K @ 469> 7 . 8> 736 We nQ
838> 8
We @   nQ
< .U
e .5> 54:
./

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


71:1 SUWLFRV 4<<

e vh rewlhqh We @ 3
Revuyhvh txh vl vh frqvlghud ghvsuhfldeoh od uljlgh} gho fdeoh H$/
| vh uhfxshud od vroxflq gho Hmhpsor dqwhulru1 Revuyhvh wdpelq txh xq fdeoh sdvlyr
lqqlwdphqwh ujlgr +H$e $ 4, whqgud xqd whqvlq p{lpd We @ 55;> 3 nQ1
e L @ 56=463 fpe +LSH 733,/ $ @ 6> 475 fp2 +! @ 53 pp,> vh
Sdud orv ydoruhv H @ H/
rewlhqhq orv ydoruhv=

P @ 4<8> 3 nQ1p K @ 49:> 5 nQ We @ 8:> 4 nQ

Odv oh|hv gh prphqwrv hfwruhv | od ghirupdgd d hvwlpd/ hq hvwh fdvr/ sxhghq yhuvh hq
od Iljxud 71871
Vh sxhghq wdpelq fdofxodu orv ydoruhv gho jlur | ho ghvsod}dplhqwr krul}rqwdo hq
E> wrpdqgr H @ 543 JSd h L @ 56=463 fpe +LSH 733,/ vh wlhqh xqd uljlgh} d h{lq
HL @ 7;=<84 nQ1p2 | xqrv prylplhqwrv=

! @ 5> 473  433e udg > x @ :> :<  433 p

ydoruhv lqihulruhv d orv fdofxodgrv hq ho Hmhpsor dqwhulru sdud ho suwlfr vlq fdeoh sdvlyr1

Ilj1 7187= Oh| gh hfwruhv | ghirupdgd gho Hmhpsor 71:16

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


533 FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Hmhpsor 71:17

Uhvroyhu od hvwuxfwxud gh grv slvrv gh od Iljxud 7188 sdud odv fdujdv hq hood lqglfdgdv1

Ilj1 7188= Hvwuxfwxud gh grv slvrv gho Hmhpsor 71:17

Od hvwuxfwxud hv jhrpwulfdphqwh vlpwulfd | sdud vx hvwxglr ghvfrpsrqhprv od


fdujd hq vxpd gh grv hvwdgrv/ xqr vlpwulfr | ho rwur dqwlvlpwulfr/ wdo frpr vh pxhvwud
hq od Iljxud 71891
Ho fdvr gh fdujd vlpwulfd dgplwh/ ghvsuhfldqgr od ghirupdflq sru hvixhu}r d{lo/
xqd vroxflq gh vor d{lohv gh frpsuhvlq hq odv eduudv krul}rqwdohv gh rewhqflq lq0
phgldwd1
Sru wdqwr/ vor uhvwd uhvroyhu phgld hvwuxfwxud fruuhvsrqglhqwh do hvwdgr dqwlvlpwul0
fr1 Od hvwuxfwxud hv grv yhfhv klshuhvwwlfd | vh holjhq frpr lqfjqlwdv klshuhvwwlfdv
odv uhdfflrqhv U | U2 1 Odv fruuhvsrqglhqwhv frqglflrqhv flqhpwlfdv vrq gh pryl0
plhqwr yhuwlfdo qxor hq vxv uhvshfwlyrv sxqwrv gh dsolfdflq/ y @ 3/ y2 @ 31
Sodqwhdprv od sulphud frqglflq/ wrpdqgr orv hmhv +{> |, gh od Iljxud 718: | frqvlgh0
udqgr srvlwlyrv orv hfwruhv txh wudfflrqdq odv eudv lqwhulruhv=

] # $
+ '@
U d . U2 d  I +d  |,  82 +5d  |,
y @ g| d .
+ 'f HL
] +'2@ # $ ] %' @  
U d  82 +5d  |, U +d  {,
. g| d . g{ +d  {,
+ '@ HL %'f H5L
@ 3

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


71:1 SUWLFRV 534

Ilj1 7189= Ghvfrpsrvlflq gho hvwdgr gh fdujdv gho Hmhpsor 71:17

Ilj1 718:= Uhvroxflq gho Hmhpsor 71:17

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


535 FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Ilj1 718;= Oh| gh hfwruhv | ghirupdgd gho Hmhpsor 71:17

txh uhvxowd hq od hfxdflq=


46 6
U . U2 @ I +d5,
9 5

Sodqwhdprv od vhjxqgd frqglflq flqhpwlfd=


] + '@ # $
U d . U2 d  I +d  |,  82 +5d  |,
y2 @ g| d .
+ 'f HL
] %'@  
U2 +d  {,
. g{ +d  {,
%'f H6L
@ 3

txh uhvxowd hq od hfxdflq=


43 8
U . U2 @ I +e5,
< 7

Uhvroylhqgr ho vlvwhpd irupdgr sru odv hfxdflrqhv +d5, | +e5, vh rewlhqh=

U @ 3> 5<9 I U2 @ 3> ;8< I

Odv oh|hv gh prphqwrv hfwruhv | od ghirupdgd d hvwlpd gh od hvwuxfwxud sxhghq


yhuvh hq od Iljxud 718;1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


71:1 SUWLFRV 536

Hmhpsor 71:18

Uhvroyhu od sdvduhod gh od Iljxud 718< vrphwlgd d od dfflq gh xqd fdujd sxqwxdo S hq


ho qxgr E1

Ilj1 718<= Sdvduhod gho Hmhpsor 71:18

Od hvwuxfwxud hv vlpwulfd gh irupd1 Ho hvwdgr gh fdujd vh ghvfrpsrqh hq vxpd gh


xq hvwdgr vlpwulfr | xqr dqwlvlpwulfr/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 71931
Ho hvwdgr vlpwulfr hv lqwudvodflrqdo | frq fdujdv vor hq orv qxgrv/ oxhjr dgplwh
xqd vroxflq hq od txh dsduhfhq vor d{lohv +yhu Iljxud 7194,1

Q @ 3
S 4 S 5 S
Q @ @ s @s +frpsuhvlq,
5 vlq 93J 5 6 6
s
S 4 S 6 S
Q @ @ @ s +wudfflq,
5 wdq 93J 5 6 5 6

Ilj1 7193= Ghvfrpsrvlflq gho hvwdgr gh fdujd gho Hmhpsor 71:18

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


537 FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Ilj1 7194= D{lohv hq ho hvwdgr vlpwulfr gho Hmhpsor 71:18

Hq od vroxflq gho hvwdgr dqwlvlpwulfr sxhghq xwlol}duvh odv vlpsolfdflrqhv shu0


wlqhqwhv sdud dqdol}du vor phgld hvwuxfwxud1 Dghpv/ do uhvxowdu xqd hvwuxfwxud grv
yhfhv klshuhvwwlfd/ vhohfflrqduhprv U | U / odv uhdfflrqhv yhuwlfdohv hq orv sxqwrv D |
R/ frpr lqfjqlwdv klshuhvwwlfdv1 Odv fruuhvsrqglhqwhv frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg
vrq y @ 3/ y @ 3 +Iljxud 7195,1
Odv oh|hv gh prphqwrv hq odv glvwlqwdv eduudv/ frqvlghudgrv srvlwlyrv vl wudfflrqdq
odv eudv lqwhulruhv/ vrq odv vljxlhqwhv +yhu Iljxud 7196,=
 
8d
P +{, @ U { > P +{, @ U {
5
      
8d S d S 8d
P +{, @ P  Y  { @ 8U    U  U {
5 5 5 5 5
Sru wdqwr/ odv frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg vh fdofxodq frpr=
] %'2@  
P +{,
y @ 3 @ +5g{, +3  {, .
%'D@*2 HL
] %'f  
P +{,
.  +g{, +3  {,
%'2@ H+5L,

Ilj1 7195= Hvwuxfwxud lvrvwwlfd edvh gho hvwdgr dqwlvlpwulfr gho Hmhpsor 71:18

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


71:1 SUWLFRV 538

Ilj1 7196= Uhvroxflq gho hvwdgr dqwlvlpwulfr gho Hmhpsor 71:18

] %'2@
  
P +{, 8d
y @ 3 @ +5g{, { .
%'D@*2 HL 5
] %'D@*2   
P +{, 8d
. +g{, {
%'2@ H+5L, 5

Rshudqgr/ vh rewlhqh ho vlvwhpd gh hfxdflrqhv=

487 U  46 U @ :S
59 U . 8 U @ S

Ilj1 7197= Oh| gh hfwruhv | ghirupdgd gho Hmhpsor 71:18

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


539 FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Ilj1 7198= Oh|hv gh fruwdqwhv | d{lohv gho hvwdgr dqwlvlpwulfr gho Hmhpsor 71:18

| uhvroylhqgr/ vh rewlhqh=

U @ 3> 383< S U @ 3> 397; S

Odv oh|hv gh prphqwrv hfwruhv | od ghirupdgd gh od hvwuxfwxud d hvwlpd sxhghq yhuvh


hq od Iljxud 71971 Odv oh|hv gh fruwdqwhv | d{lohv gho hvwdgr dqwlvlpwulfr vh pxhvwudq
hq od Iljxud 71981

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


8 Ho Pwrgr gh Htxloleulr

814 Lqwurgxfflq

Frpr khprv ylvwr hq Fdswxorv dqwhulruhv/ orv sulphurv pwrgrv gh uhvroxflq gh hv0
wuxfwxudv klshuhvwwlfdv vh ghvduuroodurq gxudqwh ho vljor [L[ | vh dsolfdurq d odv wlsr0
orjdv hvwuxfwxudohv sursldv gh od srfd= sxhqwhv phwolfrv gh eduudv duwlfxodgdv/ dufrv
| yljdv frqwlqxdv1 Ho uhgxflgr judgr gh klshuhvwdwlvpr gh hvwdv hvwuxfwxudv kdfh txh
vx uhvroxflq sru ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg vhd idfwleoh/ lqfoxvr frq orv olplwdgrv
phglrv gh fofxor glvsrqleohv hqwrqfhv1
Frq ho vljor [[ oohjd ho xvr gho krupljq dupdgr frpr pdwhuldo gh frqvwuxfflq
kdelwxdo1 Hq odv hvwuxfwxudv gh eduudv frqvwuxlgdv hq krupljq dupdgr orv qxgrv vh
frqvlghudq ujlgrv |/ sru or wdqwr/ odv slh}dv wudedmdq ixqgdphqwdophqwh d h{lq1
Frq od jhqhudol}dflq gh odv hvwuxfwxudv sruwlfdgdv/ ho judgr gh klshuhvwdwlvpr gh orv
vlvwhpdv hvwuxfwxudohv fuhfh qrwdeohphqwh | ho xvr gho pwrgr gh frpsdwlelolgdg uhvxowd
srfr sufwlfr1
Hq 4<47/ D{ho Ehqgl{hq suhvhqwd hq Ehuoq od sulphud yhuvlq gho pwrgr gh
shqglhqwhv | hfkdv sdud od uhvroxflq gh suwlfrv/ od sulphud irupdol}dflq gho pwrgr

gh htxloleulr1 Hq 4<55/ N1 D1 Fdolhy suhvhqwd xq pwrgr gh htxloleulr gh uhvroxflq


gh suwlfrv hq ho txh vh fdofxodq orv prphqwrv hfwruhv gh orv h{wuhprv gh odv eduudv
sru dsur{lpdflrqhv vxfhvlydv/ uhvroylhqgr xqd vrod hfxdflq fdgd yh}1 Hq 4<65/
Kdug| Furvv sxeolfd xq idprvr duwfxor hq od uhylvwd gh od Dphulfdq Vrflhw| ri Flylo
Hqjlqhhuv +DVFH, hq ho txh sursrqh rwud yhuvlq gh hvwh pwrgr lwhudwlyr do txh
oodpd pwrgr gh glvwulexflq gh prphqwrv/ hq ho txh vh uhvxhoyh od hvwuxfwxud qxgr
d qxgr1 Ho pwrgr gh Furvv ixh px| srsxodu hq Dpulfd | Hxursd/ |d txh shuplwd
ho fofxor pdqxdo gh suwlfrv gh irupd vlvwhpwlfd1
Frq od dsdulflq/ d phgldgrv gho vljor [[/ | od sufwlfd jhqhudol}dflq/ d qdohv gh
vljor/ gh orv rughqdgruhv gljlwdohv/ hvwrv pwrgrv txhgdurq revrohwrv1 Hq od dfwxdolgdg/
ho pwrgr gh htxloleulr/ wudqvirupdgr hq pwrgr gh uljlgh} sdud vx dsolfdflq dxwr0

53:

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


53; FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

pwlfd hq surjudpdv gh rughqdgru/ frqvwlwx|h od irupd sufwlfd gh fdofxodu hvwuxfwxudv/


wdqwr gh eduudv frpr gh rwudv wlsrorjdv1
Vh pxhvwud hq hvwh Fdswxor od dsolfdflq gho pwrgr gh htxloleulr d od uhvroxflq gh
hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv sodqdv1 Vh sodqwhd sulphur od uhvroxflq gh yljdv frqwlqxdv/ frq0
vlghuqgrvh orv fdvrv gh h{wuhprv hpsrwudgrv/ ghvfhqvrv gh dsr|rv | dsr|rv hovwlfrv1
Vh suhvhqwd ghvsxv od dsolfdflq gho pwrgr d od uhvroxflq gh hvwuxfwxudv sruwlfdgdv1

815 Edvhv gho pwrgr

Ho pwrgr gh htxloleulr/ d glihuhqfld gho pwrgr gh frpsdwlelolgdg/ hv xq pwrgr jhqh0


udo gh dqolvlv gh hvwuxfwxudv/ |d txh sxhgh dsolfduvh wdpelq sdud uhvroyhu hvwuxfwxudv
lvrvwwlfdv1
Evlfdphqwh/ ho pwrgr frqvlvwh hq lghqwlfdu ho qphur gh prylplhqwrv lqfjqlwd
txh ghwhuplqdq od ghirupdflq gh od hvwuxfwxud/ vdwlvidflhqgr d sulrul odv frqglflr0
qhv gh frpsdwlelolgdg gh prylplhqwrv hq orv qxgrv gh od hvwuxfwxud1 Ho qphur gh
lqfjqlwdv gho sureohpd hv/ sxhv/ ljxdo do judgr gh lqghwhuplqdflq flqhpwlfd gho sur0
eohpd1 Gh irupd jhqhudo/ vwdv vrq orv jlurv | ghvsod}dplhqwrv gh orv qxgrv/ dxqtxh
frqvlghudflrqhv dglflrqdohv gh frpsdwlelolgdg sxhghq uhgxflu ho qphur gh lqfjqlwdv1
Hv reylr txh ho khfkr gh hohjlu hvwdv lqfjqlwdv lpsolfd olehudu/ hq sulqflslr/ flhuwdv
frqglflrqhv gh htxloleulr txh ghehq vdwlvidfhuvh hq orv qxgrv gh od hvwuxfwxud ruljlqdo1
Lpsrqlhqgr dkrud odv frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg hq odv slh}dv lqglylgxdohv/ vwdv
hvwq flqhpwlfdphqwh ghwhuplqdgdv> sru wdqwr/ vh sxhghq fdofxodu/ hq ixqflq gh odv
lqfjqlwdv flqhpwlfdv/ orv hvixhu}rv txh dfwdq vreuh odv eduudv |/ hq sduwlfxodu/ orv
ydoruhv gh vwrv hq orv h{wuhprv gh odv slh}dv1 Hqwrqfhv/ vh sxhghq lpsrqhu d srvwhulrul
odv frqglflrqhv gh htxloleulr gh ixhu}dv | prphqwrv hq orv qxgrv hq txh frqfxuuhq
glihuhqwhv eduudv | hq orv dsr|rv1 Hvwr sursruflrqd ho qphur gh hfxdflrqhv qhfhvduldv
sdud uhvroyhu odv lqfjqlwdv flqhpwlfdv1 Xqd yh} rewhqlgdv vwdv/ vh wlhqh uhvxhowd od
hvwuxfwxud1
Hvwh hvtxhpd gh uhvroxflq vh pxhvwud hq od Iljxud 8141 Frpr vh revhuyd/ ho surfhvr
vhfxhqfldo frqvlvwh hq/ d sduwlu gh od jhrphwud gh od hvwuxfwxud | gh od ghqlflq gh odv
dfflrqhv=

41 lghqwlfdu ho qphur pqlpr gh prylplhqwrv lqfjqlwd txh ghwhuplqdq od ghiru0


pdflq gh od hvwuxfwxud/ d edvh gh frqvlghudu odv fruuhvsrqglhqwhv frqglflrqhv gh
frpsdwlelolgdg hq orv qxgrv/

51 uhvroyhu odv slh}dv lqglylgxdohv/ hq ixqflq gh odv lqfjqlwdv flqhpwlfdv/ d edvh


gh vdwlvidfhu odv frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg hq odv slh}dv/

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


8151 EDVHV GHO PWRGR 53<

61 ghwhuplqdu odv lqfjqlwdv flqhpwlfdv/ d edvh gh lpsrqhu odv qhfhvduldv frqglflr0


qhv gh htxloleulr hq orv qxgrv/

71 ghwhuplqdu orv prylplhqwrv/ hvixhu}rv | uhdfflrqhv hq od hvwuxfwxud1

Ho surfhglplhqwr ghvfulwr uhfleh ho qrpeuh gh pwrgr gh htxloleulr srutxh odv


hfxdflrqhv txh vh sodqwhdq sdud uhvroyhu ho sureohpd vrq hfxdflrqhv gh htxloleulr1 Vh oh
frqrfh wdpelq frq orv qrpeuhv gh pwrgr gh orv prylplhqwrv/ gdgr txh odv lqfjqlwdv
vhohfflrqdgdv sdud uhvroyhu ho sureohpd vrq orv prylplhqwrv gh orv qxgrv/ r pwrgr gh
uljlgh}/ |d txh orv frhflhqwhv txh dsduhfhq hq odv hfxdflrqhv txh vh sodqwhdq vrq gh
uljlgh}1
Gdgr txh kd| txh sodqwhdu | uhvroyhu wdqwdv hfxdflrqhv gh htxloleulr frpr lqfjql0
wdv flqhpwlfdv kd| hq ho sureohpd/ hvwh pwrgr hv lgqhr sdud hvwuxfwxudv frq edmr
judgr gh wudvodflrqdolgdg1 Gh khfkr/ h{lvwhq glihuhqwhv yhuvlrqhv vlpsolfdgdv sdud
uhvroyhu hvwuxfwxudv lqwudvodflrqdohv1 Vx sulqflsdo yhqwdmd frqvlvwh hq txh od irupd gh
vhohfflrqdu odv lqfjqlwdv flqhpwlfdv gh xq sureohpd gdgr hv qlfd | hvwr shuplwh xq
sodqwhdplhqwr vlvwhpwlfr gho pwrgr1 Hvwr or kdfh sduwlfxoduphqwh dghfxdgr sdud ho
fofxor gh hvwuxfwxudv sru rughqdgru1

Ilj1 814= Ho pwrgr gh htxloleulr

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


543 FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Ilj1 815= +d, Hvwuxfwxud uhwlfxodgd1 +e, Slh}d frqvlghudgd dlvodgd1 +f, Vxshusrvlflq
gh fdujdv vreuh od slh}d | prphqwrv gh h{wuhpr

Frqvlghuhprv xqd hvwuxfwxud uhwlfxodgd gh sodqr phglr frpr od gh od Iljxud 815d1


Xqd slh}d jhqulfd gh od hvwuxfwxud/ wdo frpr od DE/ sxhgh frqvlghuduvh dlvodgdphq0
wh/ frqvlghuqgrod frpr eldsr|dgd/ vlhpsuh txh vh ddgdq d odv fdujdv txh lqflghq
gluhfwdphqwh vreuh hood orv prphqwrv hq orv h{wuhprv/ P | P / txh ho uhvwr gh
od hvwuxfwxud hmhufh vreuh hood d wudyv gh orv qxgrv +yhu Iljxud 815e,1 Hv hylghqwh
txh/ frqrflgrv hvwrv prphqwrv gh h{wuhplgdg/ vh sxhghq fdofxodu odv oh|hv gh hvixhu}rv
vreuh od slh}d | ho sureohpd hvwuxfwxudo txhgd uhvxhowr1
Hq od Vhfflq 519 gho Fdswxor 5 vh kdq rewhqlgr odv hfxdflrqhv hovwlfdv gh xqd
slh}d uhfwd xqlgd d qxgrv ujlgrv frpr od DE> txh shuplwhq h{suhvdu orv prphqwrv
P | P gh od irupd=
5HL 9HL
P @ +5! . ! ,  ! . PJ

o o
+814,
5HL 9HL
P @ +5! . ! ,  ! . PJ
o o

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


8151 EDVHV GHO PWRGR 544

grqgh o | HL vrq od orqjlwxg | uljlgh} d h{lq gh od eduud/ ! | ! vrq orv jlurv hq


orv h{wuhprv D | E> uhvshfwlydphqwh/ ! hv ho jlur gh volgr ujlgr gh od eduud ghelgr
do ghvsod}dplhqwr wudqvyhuvdo uhodwlyr gh orv h{wuhprv | P J
| PJ
vrq orv prphq0
wrv gh hpsrwudplhqwr shuihfwr +hv ghflu/ orv prphqwrv hq orv h{wuhprv gh xqd yljd
elhpsrwudgd gh ljxdo ox} | uljlgh} txh vrsruwdud od plvpd fdujd,4 1 Hvwdv hfxdflrqhv
shuplwhq h{suhvdu orv prphqwrv gh h{wuhplgdg gh od slh}d hq ixqflq gh odv fdujdv
+frqrflgdv, txh dfwdq vreuh hood | gh orv jlurv gh orv qxgrv h{wuhprv | gh od eduud
+ghvfrqrflgrv,1 Vh sxhghq rewhqhu wdpelq h{suhvlrqhv dqorjdv sdud slh}dv fxuydv
|2r gh lqhufld yduldeoh1
Sru wdqwr/ odv hfxdflrqhv hovwlfdv gh odv slh}dv gh od hvwuxfwxud vh sxhghq hvfulelu
hq ixqflq gh odv lqfjqlwdv flqhpwlfdv gho sureohpd1 Hq sulqflslr/ ho qphur gh vwdv
hv=
n @ jo  qq  fd +815,
grqgh jo hv ho qphur gh judgrv gh olehuwdg d frqvlghudu sru qxgr/ qq hv ho qphur gh
qxgrv gh od hvwuxfwxud | fd hv ho qphur gh judgrv gh olehuwdg suhvfulwrv sru odv frqgl0
flrqhv gh dsr|r1 Hq hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv gh sodqr phglr jo @ 6/ grv wudvodflrqhv hq
ho sodqr gh od hvwuxfwxud | xq jlur shushqglfxodu d vwh1 Dv/ od hvwuxfwxud gh od Iljxud
815d wlhqh/ hq sulqflslr/ n @ 6  ;  6  6 @ 48 lqfjqlwdv flqhpwlfdv1
Ho sureohpd vh uhvxhoyh lpsrqlhqgr odv frqglflrqhv gh htxloleulr hq orv qxgrv1 Vh
sxhgh lpsrqhu ho htxloleulr gh prphqwrv | ixhu}dv hq orv qxgrv/ or fxdo sursruflrqd
jo  qq hfxdflrqhv/ gh odv txh vh rewlhqhq orv n prylplhqwrv lqfjqlwd | od fd uhdfflrqhv
ghvfrqrflgdv +jo qq @ n .fd,1 Hvwh sodqwhdplhqwr vlvwhpwlfr vh xvd fxdqgr ho fofxor
vh uhdol}d sru rughqdgru +yhu ho Pwrgr gh Uljlgh}/ Fdswxor 9,1
Vlq hpedujr/ od klswhvlv kdelwxdo hq hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv gh ghvsuhfldu od gh0
irupdflq ghelgd d orv hvixhu}rv d{lohv | fruwdqwhv shuplwh xqd qrwdeoh vlpsolfdflq
gho dqolvlv ghirupdflrqdo gh odv hvwuxfwxudv gh eduudv uhfwdv | qxgrv ujlgrv/ |d txh
hqwrqfhv +edmr od klswhvlv gh shtxhrv jlurv, odv eduudv pdqwlhqhq vx orqjlwxg lqlfldo
| vxv qjxorv uhodwlyrv1 Hvwh khfkr lqwurgxfh frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg dglflrqdohv
hqwuh orv prylplhqwrv gh orv qxgrv h{wuhprv gh odv eduudv txh uhgxfhq ho qphur gh
lqfjqlwdv flqhpwlfdv gho sureohpd1 Sru fdgd eduud vh lqwurgxfh xqd frqglflq gh
frpsdwlelolgdg dglflrqdo/ frq or fxdo ho judgr gh lqghwhuplqdflq flqhpwlfd vh sxhgh
h{suhvdu frpr=
n @ jo  qq  fd  ql +816,
grqgh jo> qq | fd wlhqhq ho plvpr vljqlfdgr txh hq od hfxdflq +914, | ql hv ho qphur
gh eduudv frqvlghudgdv frpr lqghirupdeohv d d{lo | fruwdqwh1 Hq hvwdv frqglflrqhv +yhu
4
Hq hvwh Fdswxor orv prphqwrv | jlurv vh frqvlghudq srvlwlyrv vl vrq dqwlkrudulrv/ | qhjdwlyrv hq
fdvr frqwudulr1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


545 FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Vhfflq 41: gho Fdswxor 4,/ ho qphur gh lqfjqlwdv flqhpwlfdv gho sureohpd ylhqh
gdgr od h{suhvlq=
n @ qj . jw +817,

grqgh qj hv ho qphur gh jlurv gh qxgr ghvfrqrflgrv | jw hv ho qphur gh prylplhq0


wrv lqghshqglhqwhv gh volgr ujlgr gh odv eduudv +wudvodflrqhv r jlurv douhghgru gh vx
fhqwur lqvwdqwqhr gh urwdflq,1 Dv/ od hvwuxfwxud gh od Iljxud 815d wlhqh/ edmr hvwdv
klswhvlv/ n @ 8 . 5 @ : lqfjqlwdv flqhpwlfdv/ |d txh vh ghvfrqrfhq orv ydoruhv gh
orv jlurv gh flqfr qxgrv | odv wudvodflrqhv krul}rqwdohv gh orv grv slvrv +ho judgr gh
wudvodflrqdolgdg hv 5,1
Dkrud/ sdud uhvroyhu ho sureohpd vh sxhgh lpsrqhu/ gh irupd vlvwhpwlfd/ ho htxlol0
eulr gh prphqwrv hq orv qxgrv gh jlur ghvfrqrflgr/ or fxdo sursruflrqd qj hfxdflrqhv>
dghpv/ hv qhfhvdulr sodqwhdu jw hfxdflrqhv gh htxloleulr gh ixhu}dv hq orv qxgrv1 Hvwdv
hfxdflrqhv dglflrqdohv vh hqfxhqwudq fdofxodqgr ho ydoru gh orv hvixhu}rv fruwdqwhv hq
orv h{wuhprv gh eduud/ hq ixqflq gh orv prphqwrv gh h{wuhplgdg | gh odv fdujdv gh od
eduud/ | sru hvwd ud}q vh ohv oodpd hfxdflrqhv gh fruwdqwh1
Sodqwhdgr | uhvxhowr ho vlvwhpd gh n @ qj . jw hfxdflrqhv/ vh frqrfhq orv pryl0
plhqwrv lqfjqlwd |/ hq ixqflq gh vwrv/ orv prphqwrv gh h{wuhplgdg hq wrgdv odv
eduudv1 D frqwlqxdflq/ sru htxloleulr hq odv slh}dv vh fdofxodq odv oh|hv gh hfwruhv |
fruwdqwhv +yhu Iljxud 815f,1 Frqrflgrv orv fruwdqwhv hq orv h{wuhprv gh odv eduudv/ vh
sxhghq fdofxodu orv d{lohv gh h{wuhplgdg sru htxloleulr gh ixhu}dv hq orv qxgrv1 Txhgd
dv frpsohwdphqwh uhvxhowr ho sureohpd hvwuxfwxudo1

816 Yljdv frqwlqxdv

Hq ho Fdswxor dqwhulru vh ghql yljd frqwlqxd frpr xqd hvwuxfwxud klshuhvwwlfd


irupdgd sru yduldv slh}dv uhfwdv dolqhdgdv/ xqlgdv hqwuh v sru qxgrv ujlgrv dsr|dgrv/
ghqrplqqgrvh wudpr +r ydqr, do vhjphqwr frpsuhqglgr hqwuh grv dsr|rv vxfhvlyrv
gh od yljd1 Frqvlghuhprv hq hvwd Vhfflq od uhvroxflq gh hvwd wlsrorjd hvwuxfwxudo sru
ho pwrgr gh htxloleulr1

81614 Hfxdflq gh orv wuhv jlurv

Vhd xqd yljd frqwlqxd gh q . 5 dsr|rv/ frq judgr gh klshuhvwdwlvpr q> |d txh wlhqh q
dsr|rv lqwhuphglrv1 Frqvlghuhprv wuhv dsr|rv frqvhfxwlyrv/ d orv txh ghqrplqduhprv
L/ M | N> frqvlghuhprv wdpelq orv grv ydqrv frqwljxrv txh orv xqhq= ho LM/ d od
l}txlhugd gho dsr|r M/ | ho MN/ d od ghuhfkd gho dsr|r M +yhu Iljxud 816d,1 Sxhvwr

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


8161 YLJDV FRQWLQXDV 546

Ilj1 816= Frqglflq gh htxloleulr gh prphqwrv hq xq dsr|r lqwhuphglr

txh od hvwuxfwxud hv lqwudvodflrqdo/ odv qlfdv lqfjqlwdv flqhpwlfdv vrq orv jlurv gh orv
qxgrv !a =
Frqvlghudqgr dlvodgdphqwh fdgd wudpr vh wlhqh ho hvtxhpd hvwuxfwxudo gh od Iljxud
816e1 Qwhvh txh do wrpdu frpr qlfrv orv ydoruhv gh orv jlurv hq orv qxgrv/ lgqwlfrv
sdud orv grv ydqrv txh vh dsr|dq hq ho qxgr/ od frqglflq gh frpsdwlelolgdg gh jlurv
hq orv dsr|rv vh vdwlvidfh d sulrul1
Odv hfxdflrqhv txh frqgxfhq d od ghwhuplqdflq gh orv jlurv lqfjqlwd !a vrq odv
fruuhvsrqglhqwhv frqglflrqhv gh vxpd gh prphqwrv qxod hq ho dsr|r M/ hv ghflu/ gh
ljxdogdg gh prphqwrv d xqr | rwur odgr gho dsr|r/ r vhd=
[
Pa @ 3 , Pa U . Pa g @ 3 sdud wrgr M +818,

grqgh P a U | Pa g uhsuhvhqwdq orv prphqwrv gho dsr|r M hq orv wudprv LM | MN/


frqvlghudgrv srvlwlyrv vl vrq dqwlkrudulrv1
Xwlol}dqgr odv fruuhvsrqglhqwhv hfxdflrqhv hovwlfdv/ vh wlhqhq odv vljxlhqwhv h{suh0
vlrqhv sdud orv prphqwrv d od l}txlhugd | d od ghuhfkd gho dsr|r M/ uhvshfwlydphqwh=
 
HL
Pa U @ 5 +5!a . !U , . PaJU
o Ua
  +819,
HL
Pa g @ 5 +5!a . !g , . PaJg
o ag

grqgh orv prphqwrv PaJU | PaJg vrq orv prphqwrv gh hpsrwudplhqwr shuihfwr gho
h{wuhpr M gh orv wudprv LM | MN ghelgrv d odv fdujdv gluhfwdphqwh dsolfdgdv vreuh
hoorv1 Odv orqjlwxghv oUa | oa g | odv uljlghfhv +HL,U a | +HL,a g vrq odv orqjlwxghv |

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


547 FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

uljlghfhv gh orv ydqrv LM | MN/ uhvshfwlydphqwh1 Vxvwlwx|hqgr dkrud hq od hfxdflq


gh htxloleulr gh prphqwrv +818,/ vh wlhqh=
        
HL HL HL HL 4
! .5 . ! . ! @  +PaJg .PaJU , +81:,
o Ua U o Ua o ag a o ag g 5

Hvwd h{suhvlq vh ghqrplqd iupxod gh orv wuhv jlurv1 Vl od uljlgh} d h{lq HL hv


frqvwdqwh hq wrgrv orv ydqrv/ hqwrqfhv=
          
4 4 4 4 4 4
! .5 . !a . ! @ +PaJg .PaJU , +81;,
o Ua U o Ua o ag o ag g 5 HL

Vl/ dghpv/ od ox} gh orv ydqrv hv od plvpd sdud wrgrv hoorv/ vh wlhqh od vljxlhqwh
h{suhvlq=  
4 o
!U . 7!a . !g @  +PaJg .PaJU , +81<,
5 HL
Frpr sxhgh revhuyduvh hq odv hfxdflrqhv +81:, d +81<,/ frq hvwh pwrgr fdgd hfxdflq
vor uhodflrqd wuhv jlurv frqvhfxwlyrv/ frq or txh ho vlvwhpd gh hfxdflrqhv uhvxowdqwh hv
wulgldjrqdo | gldjrqdophqwh grplqdqwh/ hv ghflu/ gh iflo vroxflq1

Uhvshfwr d orv dsr|rv h{wuhprv/ vh sxhghq glvwlqjxlu grv vlwxdflrqhv=

41 Dsr|r duwlfxodgr frq prphqwr h{whulru dsolfdgr= vh wlhqh hqwrqfhv txh ho pr0
phqwr gh h{wuhplgdg fruuhvsrqglhqwh hv ljxdo do prphqwr h{whulru dsolfdgr1 Vhdq
D ho dsr|r gho h{wuhpr l}txlhugr | E ho dsr|r frqwljxr d vx ghuhfkd/ | vhdq ] ho
dsr|r gho h{wuhpr ghuhfkr h \ ho dsr|r frqwljxr d vx l}txlhugd1 Vh wlhqh txh=

P @ P | P~t @ P~ +8143,

Xwlol}dqgr odv hfxdflrqhv +819,/ hvwdv ljxdogdghv vh sxhghq uhhvfulelu hq od irupd=


 
4 o
5 ! . ! @ +P  PJ
, +8144,
5 HL 
 
4 o
!t . 5 !~ @ +P~  P~J t , +8145,
5 HL t ~

uhvshfwlydphqwh1 Vh wlhqh/ sru wdqwr/ xqd hfxdflq dglflrqdo sru fdgd h{wuhpr
duwlfxodgr1

51 Dsr|dgr hpsrwudgr= vh wlhqh txh ho fruuhvsrqglhqwh jlur hv qxor/ frq or txh vh


holplqd xqd lqfjqlwd gho sureohpd1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


8161 YLJDV FRQWLQXDV 548

Ilj1 817= Ghwhuplqdflq gh od uhdfflq hq xq dsr|r lqwhuphglr

Qwhvh txh vlhpsuh vh sxhgh sodqwhdu xqd hfxdflq gh htxloleulr gh prphqwrv hq


fdgd dsr|r frq jlur ghvfrqrflgr/ hv ghflu/ txh vh sxhghq sodqwhdu wdqwdv hfxdflrqhv
frpr jlurv lqfjqlwd wlhqh ho sureohpd1

Xqd yh} ghwhuplqdgr ho ydoru gh orv jlurv hq orv dsr|rv/ od vxvwlwxflq gh vwrv
hq odv hfxdflrqhv hovwlfdv +819, sursruflrqd orv ydoruhv gh orv prphqwrv vreuh orv
dsr|rv1 D sduwlu gh dk/ ho dqolvlv gh od yljd frqwlqxd vh uhgxfh do hvwxglr gh xqd
vhulh gh yljdv vlpsohphqwh dsr|dgdv/ vrolflwdgdv sru odv fdujdv gluhfwdv | orv prphqwrv
gh h{wuhplgdg1 Hq edvh d hoor sxhghq ghwhuplqduvh odv uhdfflrqhv sdud fdgd xqd gh
odv yljdv vlpsohphqwh dsr|dgdv1 Dv/ sru hmhpsor/ od uhdfflq hq ho dsr|r M sxhgh
fdofxoduvh d sduwlu gh odv frqwulexflrqhv fruuhvsrqglhqwhv d orv wudprv LM | MN +yhu
Iljxud 817,/ r vhd=
Ua @ Ua U . Ua g +8146,
grqgh Ua U | Ua g vrq odv uhdfflrqhv hq ho dsr|r M hq orv wudprv LM | MN/ uhvshfwlyd0
phqwh1 Dghpv=
PUa . Pa U Pa g . Pg a
Ua U @ UJa U  > Ua g @ UJa g . +8147,
oU a oa g
vlhqgr UJa U | UaJ g odv uhdfflrqhv lvrvwwlfdv hq ho dsr|r M ghelgdv d odv fdujdv gluhfwdv
gh orv wudprv LM | MN/ uhvshfwlydphqwh1 Sru wdqwr/ od uhdfflq wrwdo gho dsr|r M hv=
PU a . Pa U Pa g . Pga
Ua @ UaJ U . UaJ g  . +8148,
oU a oa g

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


549 FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Hmhpsor 8161414

Fdofxodu orv prphqwrv hfwruhv hq orv dsr|rv gh od yljd gh od Iljxud 818/ dsolfdqgr od
hfxdflq gh orv wuhv jlurv | whqlhqgr hq fxhqwd txh od uljlgh} d h{lq HL hv frqvwdqwh1
Gdwrv= o @ 7 p> I @ 53 nQ> s @ 63 nQ2p> P @ 453 nQp1

Ilj1 818= Yljd frqwlqxd gho Hmhpsor 81614141

Odv lqfjqlwdv gho sureohpd vrq orv jlurv hq orv fxdwur dsr|rv/ ! +l @ D> E> F> G, =
Dsolfdqgr odv hfxdflrqhv +8144,/ +8143, | +8145,/ sxhgh hvfuleluvh=
 
4 o
5! . ! @ + P  P J
, +d,
5 HL
 
4 o
! . 7! . ! @  +PJ
. P
J
, +e,
5 HL
 
4 o
! . 7! . !( @  +P(J
. P
J
, +f,
5 HL
 
4 o
! . 5!( @ + P(  P( J
, +g,
5 HL
grqgh sxhgh revhuyduvh txh ho vlvwhpd gh hfxdflrqhv txh vh rewlhqh hv wulgldjrqdo1
Hq od h{suhvlq dqwhulru/ vh wlhqh P @ P( @ 3 |
4 4
PJ
@ . Io > P
J
@  Io
; ;
4 4
P @ . so2
J
> P @  so2
J

45 45
4 4
P(J
@ . P > P(
J
@ . P
7 7
Vxvwlwx|hqgr | uhvroylhqgr/ vh rewlhqh=
HL ! @ .3> 3 nQ1p2 > HL ! @ 53> 3 nQ1p2
HL ! @ .53> 3 nQ1p2 > HL !( @ 73> 3 nQ1p2

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


8161 YLJDV FRQWLQXDV 54:

Vxvwlwx|hqgr dkrud hq odv hfxdflrqhv hovwlfdv fruuhvsrqglhqwhv/ vh wlhqh=


;  
A
A HL
? P @ 5 +5! . ! , . P
J
@ 3 nQ1p
 o 
ydqr DE
A
A HL
= P @ 5 +5! . ! , . P
J
@ 63 nQ1p
o
;  
A
A HL
? P @ 5 +5! . ! , . P
J
@ .63 nQ1p
 o 
ydqr EF
A
A HL
= P @ 5 +5! . ! , . P
J
@ 63 nQ1p
o
;  
A
A HL
? P( @ 5 +5! . !( , . P(J
@ .63 nQ1p
ydqr FG  o 
A
A HL
= P( @ 5 +5!( . ! , . P(
J
@ 3 nQ1p
o
Xqd yh} fdofxodgrv orv prphqwrv gh h{wuhpr gh eduud/ vh fdofxodq odv uhdfflrqhv hq orv
dsr|rv=
I P
U @ U @  @ 5> 8 nQ +%,
5 o
I P so P  P 
U @ U . U @  . . . @ ::> 8 nQ +%,
5 o 5 o o
so P P  P P(
U @ U . U( @   . . @ <:> 8 nQ +%,
5 o o o o
P P(
U( @ U( @   @ 6:> 8 nQ +&,
o o
Odv oh|hv gh hvixhu}rv gh od yljd | vx ghirupdgd d hvwlpd vh pxhvwudq hq ho Hmhpsor
7191414 gho Fdswxor 71
Vh revhuyd hq hvwh hmhpsor txh kd vlgr qhfhvdulr sodqwhdu xq vlvwhpd gh 7 hfxdflrqhv
sdud rewhqhu orv jlurv vreuh orv fxdwur dsr|rv gh od yljd frqwlqxd1 Hvwr frqwudvwd frq
od uhvroxflq gho plvpr sureohpd phgldqwh ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg +yhu Hmhpsor
7191414 gho Fdswxor 7,/ grqgh vor hv qhfhvdulr sodqwhdu xq vlvwhpd gh 5 hfxdflrqhv
sdud rewhqhu orv 5 prphqwrv klshuhvwwlfrv vreuh orv dsr|rv lqwhuphglrv1
Gh fxdotxlhu irupd/ gdgd od irupd wulgldjrqdo gho vlvwhpd gh hfxdflrqhv +d,0+g,/
vh sxhghq xwlol}du odv hfxdflrqhv sulphud | owlpd sdud rewhqhu orv jlurv gh orv dsr0
|rv h{wuhprv hq ixqflq gh orv jlurv gh orv dsr|rv frqwljxrv | gh orv prphqwrv gh
hpsrwudplhqwr shuihfwr=
 
4 4 o
! @  ! . + P  PJ
, +d*,
5 7 HL
 
4 4 o
!( @  ! . + P(  P(J
, +e*,
5 7 HL

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


54; FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Vxvwlwx|hqgr vwdv hq odv hfxdflrqhv +e, | +f,/ vh rewlhqh ho vlvwhpd=


   
: 4 o 4
! . ! @  P . P . +P  P ,
J J J
+f*,
5  5 HL 5
   
: 4 o 4
! . ! @  P( . P . +P(  P( ,
J J J
+g*,
5 5 HL 5
Vh wlhqh dkrud xq vlvwhpd vlpwulfr gh 5 hfxdflrqhv txh vor lqyroxfud d orv jlurv gh
orv dsr|rv lqwhuphglrv1 Xqd yh} rewhqlgrv vwrv/ orv jlurv gh orv dsr|rv h{wuhprv vh
kd|dq vxvwlwx|hqgr hq odv hfxdflrqhv +d*, | +g*,1 Hvwh surfhglplhqwr htxlydoh d xwlol}du
sdud orv ydqrv h{wuhprv odv hfxdflrqhv hovwlfdv fruuhvsrqglhqwhv d slh}dv hpsrwudgr0
dsr|dgdv +yhu Vhfflq 51916 gho Fdswxor 5,1

Hmhpsor 8161415

Uhvroyhu od yljd frqwlqxd gh od Iljxud 819/ dsolfdqgr od hfxdflq gh orv wuhv jlurv |
whqlhqgr hq fxhqwd txh od uljlgh} d h{lq HL hv frqvwdqwh1

Ilj1 819= Yljd frqwlqxd gho Hmhpsor 81614151

Odv lqfjqlwdv gho sureohpd vrq orv jlurv hq orv dsr|rv E | F/ ! | ! > |d txh
! @ 3= Surfhglhqgr frpr hq ho hmhpsor dqwhulru/ vh sxhgh hvfulelu=
   
4 4 4 4 4 4
! .5 . ! . ! @  +PJ
. P
J
,
o  o o o  5 HL
 
4 4 4 4
! . 5 ! @ + P  P
J
,
o o 5 HL
Revuyhvh txh hq od vhjxqgd hfxdflq sxhgh rewhqhuvh ! hq ixqflq gh ! | uhvroyhu
ho sureohpd frq xqd qlfd hfxdflq hq ! 1 Dghpv/ ho khfkr gh txh xqr gh orv
h{wuhprv gh od yljd frqwlqxd hvw hpsrwudgr holplqd xqd gh odv lqfjqlwdv flqhpwlfdv
gho sureohpd1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


8161 YLJDV FRQWLQXDV 54<

Hq odv hfxdflrqhv dqwhulruhv/ vh wlhqh txh o @ 9 p/ o @ 8 p/ P @ 63  5> 8 @


:8 nQ1p |
4 2 4 2
P
J
@ . so > P
J
@  so
45  45 
4 2 4 2
P
J
@ . so > P
J
@  so
45 45
Vxvwlwx|hqgr | uhvroylhqgr/ vh rewlhqh=

HL ! @ .5;> 458 nQ1p2 > HL ! @ 9;> :83 nQ1p2

Vxvwlwx|hqgr dkrud hq odv hfxdflrqhv hovwlfdv fruuhvsrqglhqwhv/ vh wlhqh=


;  
A
A HL
P
?  @ 5 +5! . ! , . P
J
@ .87> 6:8 nQ1p
 o  
ydqr DE
A
A HL
= P @ 5 +5! . ! , . P
J
@ 59> 583 nQ1p
o
;  
A
A HL
P
?  @ 5 +5! . ! , . P
J
@ .59> 583 nQ1p
 o  
ydqr EF
A
A HL
= P @ 5 +5! . ! , . P
J
@ :8> 333 nQ1p
o

Odv fruuhvsrqglhqwhv oh|hv gh hfwruhv | fruwdqwhv | od ghirupdgd vrq lgqwlfdv d


odv rewhqlgdv hq ho Hmhpsor 7191614 gho Fdswxor 71

81615 Ghirupdflrqhv lpsxhvwdv


Frpr vh lqglf hq od Vhfflq 716/ odv ghirupdflrqhv lpsxhvwdv surgxfhq/ hq jhqhudo/
uhdfflrqhv | hvixhu}rv hq odv hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv/ | wdo hv ho fdvr gh odv yljdv
frqwlqxdv1 Frqvlghuduhprv dtx ho fdvr gh odv ghirupdflrqhv gh ruljhq wuplfr/ frpr
hmhpsor gh dfflq kdelwxdo vreuh hvwd wlsrorjd hvwuxfwxudo1
Vxsrqguhprv hq or txh vljxh txh vor xqr gh orv dsr|rv gh od yljd frqwlqxd wlhqh
lpshglgr ho prylplhqwr krul}rqwdo1 Frq hvwd glvsrvlflq gh orv dsr|rv orv fdpelrv wu0
plfrv xqliruphv d wudyv gho hvshvru gh odv slh}dv qr surgxfhq qlqjq wlsr gh hvixhu}r1
Qr rfxuuh or plvpr frq odv yduldflrqhv wuplfdv qr xqliruphv d wudyv gho hvshvru/
txh surgxfhq xq dodujdplhqwr glihuhqfldo gh odv glihuhqwhv eudv gh od vhfflq |/ sru
or wdqwr/ fxuydwxudv lpsxhvwdv | jlurv hq orv dsr|rv1 Vh uhvxhoyh d frqwlqxdflq xq
hmhpsor gh hvwh wlsr gh vrolflwdflq1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


553 FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Hmhpsor 8161514

Uhvroyhu od yljd frqwlqxd vlpwulfd gh od Iljxud 81:/ fxdqgr ho lqwudgv | ho wudvgv


vxiuhq lqfuhphqwrv gh whpshudwxud w | w2 / uhvshfwlydphqwh +w2 A w ,/ frq xqd
yduldflq olqhdo gh whpshudwxud d wudyv gho fdqwr k gh od slh}d1 Vxsrqhu vhfflq
uhfwdqjxodu frqvwdqwh d or odujr gh od slh}d1

Ilj1 81:= Yljd frqwlqxd gho Hmhpsor 81615141

Frpr hq ho Hmhpsor 7191514/ vxsrqguhprv txh od glodwdflq orqjlwxglqdo hv oleuh |


txh vor od fxuydwxud gh ruljhq wuplfr surgxfh hvixhu}rv klshuhvwwlfrv1 Ho ydoru gh
vwd hv
w2  w
g! @  gv @ uw gv
k

Gdgd od vlphwud gh od yljd | gh od vrolflwdflq/ orv jlurv gh orv dsr|rv vrq vlpwulfrv
grv d grv/ ! @ ! | ! @ ! vrq ljxdohv1 Sru wdqwr/ od hvwuxfwxud vh uhvxhoyh
 

lpsrqlhqgr txh ho prphqwr hq D vhd qxor | sodqwhdqgr ho htxloleulr gh prphqwrv hq


E=
 
4 4 4 4
5 ! . ! @ + P  P J
,
o o 5 HL
   
4 4 4 4 4 4
! . 5 . ! . ! @ 
 +PJ
. P J
, 
o o 5o 5o 5 HL
Hq od h{suhvlq dqwhulru/ vh wlhqh P @ 3 |/ vhjq orv uhvxowdgrv gho Hmhpsor 51915 gho
Fdswxor 5=
P
J
@ HL uw  > P
J
@ .HL uw  > P
J
@ HL uw 


Vxvwlwx|hqgr vh rewlhqh ho vlvwhpd=


 
4 o
5! . ! @ uw 
5 HL
8
! . ! @ 3
5

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


8161 YLJDV FRQWLQXDV 554

txh uhvxhowr sursruflrqd orv ydoruhv=

8 4
! @ ! @ .
 uw  o > ! @ ! @  uw  o 
49 ;

txh frlqflghq frq orv rewhqlgrv hq ho Hmhpsor 71915141 Vxvwlwx|hqgr dkrud hq odv hfxd0
flrqhv hovwlfdv fruuhvsrqglhqwhv/ vh wlhqh=
;  
A
A HL
? P @ 5 +5! . ! , . P
J
@3
 o 
ydqr DE
A
A HL <
= P @ 5 +5! . ! , . P
J
@  HL uw 
o ;
;  
A
A HL <
? P @ 5  +5! . ! , . P
J
@ . HL uw  

 5o  ;


ydqr EE 
A
A HL <
= P  @ 5
 +5! . ! , . PJ  @  HL uw 
 
5o ;

Odv fruuhvsrqglhqwhv oh|hv gh hfwruhv | fruwdqwhv | od ghirupdgd vrq lgqwlfdv d


odv rewhqlgdv hq ho Hmhpsor 7191514 gho Fdswxor 71

81616 Ghvfhqvr gh dsr|rv

Frqvlghuhprv dkrud od hyhqwxdolgdg gh txh orv q . 5 dsr|rv gh xqd yljd frqwlqxd


sxhgdq vxiulu ghvfhqvrv gh ydoru frqrflgr1 Oodphprv a do ghvfhqvr +frqvlghudgr
srvlwlyr ghvfhqghqwh, txh h{shulphqwd xq dsr|r jhqulfr M> orv wudprv frqwljxrv d
glfkr dsr|r hvwq vxmhwrv d jlurv gh volgr ujlgr gh ydoru +yhu Iljxud 81;,=

 a  U g  a
!a U @  > !a g @  +8149,
oUa oa g

grqgh odv orqjlwxghv oU a | oa g vrq odv orqjlwxghv gh orv ydqrv LM | MN/ uhvshfwlydphqwh1
Hvwrv jlurv gh odv slh}dv ghehq whqhuvh hq fxhqwd hq odv uhvshfwlydv hfxdflrqhv

Ilj1 81;= Ghvfhqvr gh dsr|rv lqwhuphglrv gh xqd yljd frqwlqxd

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


555 FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

hovwlfdv/ txh dkrud vh hvfulehq=


   
HL HL
Pa U @ 5 +5!a . !U ,  9 !a U . PaJU
o Ua o Ua

    +814:,
HL HL
Pa g @ 5 +5!a . !g ,  9 !a g . PaJg
o ag
o ag

grqgh orv jlurv !a U | !a g vrq orv jlurv gh volgr ujlgr ghelgrv d orv ghvfhqvrv gh
dsr|r1
Lqwurgxflhqgr hvwrv wuplqrv dglflrqdohv/ od hfxdflq gh orv wuhv jlurv +81:, txhgd
gh od irupd=
        
HL HL HL HL
! .5 . !a . ! @ +814;,
o Ua U o Ua o ag o ag g
     
4 HL HL
@  +Pa g .Pa U , 9
J J
! . !
5 o ag ag o Ua aU
Hq od h{suhvlq dqwhulru/ ho owlpr wuplqr gho vhjxqgr plhpeur hv ho fruuhvsrqglhqwh
d orv ghvfhqvrv gh orv dsr|rv1
Hq ho fdvr gh dsr|rv h{wuhprv duwlfxodgrv/ odv hfxdflrqhv +8144, | +8145, ghehq
prglfduvh dghfxdgdphqwh1 Vhdq D ho dsr|r gho h{wuhpr l}txlhugr | E ho dsr|r
frqwljxr d vx ghuhfkd/ | vhdq ] ho dsr|r gho h{wuhpr ghuhfkr h \ ho dsr|r frqwljxr d
vx l}txlhugd1 Odv hfxdflrqhv prglfdgdv fruuhvsrqglhqwhv d orv dsr|rv h{wuhprv D |
] vrq/ uhvshfwlydphqwh=
 
4 o
5 ! . ! @ +P  P J
, . 6 ! +814<,
5 HL 
 
4 o
!t . 5 !~ @ +P~  P~tJ
, . 6 !t ~ +8153,
5 HL t ~

grqgh ! | !t ~ vrq orv jlurv gh orv ydqrv h{wuhprv/ DE h \ ]/ ghelgrv d orv ghvfhqvrv
gh dsr|rv1

Hmhpsor 8161614

Uhvroyhu od yljd frqwlqxd gh od Iljxud 81< dsolfdqgr ho pwrgr gh htxloleulr/ whqlhqgr


hq fxhqwd txh od uljlgh} d h{lq HL hv frqvwdqwh | txh ho dsr|r F vxiuh xq ghvfhqvr
  @ 7;3@HL p @ 7> ;  433 p1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


8161 YLJDV FRQWLQXDV 556

Ilj1 81<= Yljd frqwlqxd gho Hmhpsor 81616141

Odv lqfjqlwdv gho sureohpd vrq orv jlurv hq orv wuhv dsr|rv/ ! > ! | !( > |d txh
!. @ 3= Dsolfdqgr odv hfxdflrqhv +8144, | +8143,/ sxhgh hvfuleluvh=
4 4
5 ! . ! @
o  o 
4 4 4
@ + P  P J
,. 6 !
5 HL o
 
4 4 4 4
! . 5 . ! . ! @
o o o( o( (
 
4 4 4 4
@ +P( . P , . 6
J J
!( . !
5 HL o( o
 
4 4 4 4
! . 5 . !( . ! @
o( o( o(. o(. .
4 4 4
@ +P(.
J
. P(
J
,.6 !(
5 HL o(
grqgh sxhgh revhuyduvh txh ho vlvwhpd gh hfxdflrqhv txh vh rewlhqh hv wulgldjrqdo |
vlpwulfr1 Hq od h{suhvlq dqwhulru vh wlhqh o @ 7 p/ o( @ 9 p/ o(. @ 7 p/
P @ .73  5 @ ;3 nQ1p |
4 2 4 2
PJ
@ . so > PJ
@  so
45 45
4 2 4 2
P( @ . so(
J
> P( @  so(
J

45 45
4 2 4 2
P(.J
@ . so(. > P.(J
@  so(.
45 45
Orv jlurv ! @ ! | !( @ !( vrq orv jlurv gh orv wudprv DE | FG/ uhvshfwlyd0
phqwh/ ghelgrv do ghvfhqvr gho dsr|r F +Iljxud 8143,=

 
! @ ! @  > !( @ !( @ .
o o(

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


557 FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Ilj1 8143= Jlurv gh volgr ujlgr ghelgrv do ghvfhqvr gh dsr|r hq Hmhpsor 8161614

Vxvwlwx|hqgr | uhvroylhqgr/ vh rewlhqh=

HL ! @ <5> 678 nQ1p2 > HL ! @ <5> 999 nQ1p2 > HL !( @ .;4> :5; nQ1p2

Vxvwlwx|hqgr dkrud hq odv hfxdflrqhv hovwlfdv gh orv ydqrv EF/ FG | GH/ vh wlhqh=
;    
A
A HL HL
? P @ 5 +5! . ! ,  9 ! . P
J
@ .;3> 33 nQ1p
 o   o 
EF  
A
A HL HL
= P @ 5 +5! . ! ,  9 ! . P
J
@ .6;> 83 nQ1p
o o
;    
A
A HL HL
? P( @ 5 +5! . !( ,  9 !( . P(
J
@ 6;> 83 nQ1p
 o   o 
FG ( (
A
A HL HL
= P( @ 5 +5!( . ! ,  9 !( . P(
J
@ 43;> 7 nQ1p
o( o(
;  
A
A HL
? P(. @ 5 +5!( . !. , . P(.J
@ .43;> 7 nQ1p
 o 
GH (.
A
A HL
= P.( @ 5 +5!. . !( , . P.(J
@ .47> 53 nQ1p
o(.

Odv oh|hv gh hvixhu}rv gh od yljd frqwlqxd | vx ghirupdgd d hvwlpd vh pxhvwudq hq ho


Hmhpsor 7191714 gho Fdswxor 71

81617 Dsr|rv hovwlfrv

Frqvlghuhprv dkrud od srvlelolgdg gh txh orv q .5 dsr|rv gh xqd yljd frqwlqxd sxhgdq
vxiulu ghvfhqvrv gh irupd sursruflrqdo d odv uhdfflrqhv txh vrsruwdq/ hv ghflu/ vh wudwh
gh dsr|rv hovwlfrv +yhu Iljxud 8144,1
Dkrud/ odv lqfjqlwdv flqhpwlfdv gho sureohpd vrq/ frpr p{lpr/ orv +q . 5, jlurv
| orv +q . 5, ghvsod}dplhqwrv hq orv dsr|rv1
Sru xq odgr/ orv jlurv gh volgr ujlgr gh orv wudprv LM | MN frqwljxrv/ ghelgrv d
orv ghvfhqvrv  U >  a |  g vrq/ gh dfxhugr frq od h{suhvlq +8149,=

a   U g  a
!a U @  > !a g @  +8154,
oUa oa g

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


8161 YLJDV FRQWLQXDV 558

Ilj1 8144= Yljd frqwlqxd frq dsr|rv hovwlfrv

grqgh odv orqjlwxghv oU a | oa g vrq odv orqjlwxghv gh orv ydqrv LM | MN/ uhvshfwlydphqwh1
Sru rwud sduwh/ vh qhfhvlwd xqd hfxdflq dglflrqdo sru fdgd ghvfhqvr gh dsr|r
ghvfrqrflgr1 Oodpdqgr Ua d od uhdfflq +frqvlghudgd srvlwlyd dvfhqghqwh, |  a do
ghvfhqvr +frqvlghudgr srvlwlyr ghvfhqghqwh, gh xq dsr|r jhqulfr M/ vh sxhgh hvfulelu=

Ua @ na  a sdud wrgr M +8155,

grqgh na hv od frqvwdqwh hovwlfd gho dsr|r M +yhu Iljxud 8144,1 Od uhdfflq Ua sxhgh
fdofxoduvh hq ixqflq gh orv prphqwrv PU / Pa | Pg vhjq od hfxdflq +8148,1 Gh hvwd
pdqhud vh wlhqh=
PU a . Pa U Pa g . Pga
Ua @ UaJ U . UaJ g  . +8156,
oU a oa g

|/ sru wdqwr/ ljxdodqgr odv h{suhvlrqhv +8155, | +8156,/ od fruuhvsrqglhqwh hfxdflq hv=

PU a . Pa U Pa g . Pg a
na  a @ UJa U . UJa g  . sdud wrgr M +8157,
oUa oa g

| vh wlhqhq dv odv q . 5 hfxdflrqhv dglflrqdohv txh uhvxhoyhq ho sureohpd1

Hmhpsor 8161714

Fdofxodu odv oh|hv gh hvixhu}rv gh od yljd frqwlqxd gh wuhv ydqrv gh ox} o gh od Iljxud
8145 hq od txh ho qxgr E vh dsr|d vreuh xqd yljd eldsr|dgd gh orqjlwxg 5d= Od uljlgh} d
h{lq gh od yljd frqwlqxd | gh od yljd gh dsr|r vrq lgqwlfdv h ljxdohv d HL= Sodqwhdu
od vroxflq hq ixqflq gho sduphwur gh uljlgh}  @ +o@5d, | uhvroyhu sdud orv fdvrv=
+d,  @ 4 +dsr|r ujlgr,/ +e,  @ 4 +o @ 5d, | +f,  @ 3 +vlq dsr|r hq E,1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


559 FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Ilj1 8145= Yljd frqwlqxd gho Hmhpsor 81617141

Odv lqfjqlwdv gho sureohpd vrq orv jlurv hq orv fxdwur dsr|rv/ ! +l @ D> E> F> G,
| ho ghvfhqvr   gho dsr|r E= Kdflhqgr !@  @o> vh wlhqh txh orv jlurv gh volgr ujlgr
gh odv eduudv DE | FG vrq
 
! @  @ ! > ! @ . @ .!
o o
Dghpv/ orv prphqwrv gh hpsrwudplhqwr vrq P
J
@ P
J
@ P(
J
@ P(
J
@3|
4 2 4 2
P
J
@. so > P
J
@ so
45 45
Kdflhqgr N @ HL@o> odv hfxdflrqhv hovwlfdv gh orv wuhv ydqrv vh sxhghq hvfulelu=
+
P @ 5N +5! . ! ,  9N! @ N+7 ! . 5 ! . 9!,
DE
P @ 5N +5! . ! ,  9N! @ N+5 ! . 7 ! . 9!,
+
P @ 5N +5! . ! ,  9N! . P J
@ N+7 ! . 5 !  9!, . so2 @45
EF
P @ 5N +5! . ! ,  9N! . P @ N+5 ! . 7 !  9!,  so2 @45
J

+
P( @ 5N +5! . !( , @ N+7 ! . 5 !( ,
FG
P( @ 5N +5!( . ! , @ N+7 !( . 5 ! ,

Lpsrqlhqgr odv frqglflrqhv gh htxloleulr gh prphqwr hq orv dsr|rv/ hvwr hv/ kd0
flhqgr/ P @ 3/ P . P @ 3/ P . P( @ 3 | P( @ 3> vh rewlhqhq odv
hfxdflrqhv=

5! . ! . 6! @ 3 +d4,
4 so2
! . 7! . ! @  +e4,
57 N
4 so2
! . 7! . !(  6 ! @ . +f4,
57 N
! . 5!( @ 3 +g4,

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


8161 YLJDV FRQWLQXDV 55:

gh odv h{suhvlrqhv +d4, | +g4, vh wlhqh=


4 6
! @  !  !
5 5
4
!( @  !
5
| vxvwlwx|hqgr hq +e4, | +f4, vh wlhqh

4 so2
:! . 5!  6 ! @  +e5,
45 N
4 so2
5! . :!  9! @ . +f5,
45 N

Sru rwud sduwh/ od uhdfflq hq E hv ljxdo d


P . P P . P
U @ U
J
 .
o o
4 N 
@ so . 9 ! . 9 !  57 !
5 o
4 N 
@ so . .6 ! . 9 !  48 !
5 o
| frpr  
HL N
U @ n  @ 9 ! o @ 7;  !
d o
Ljxdodqgr odv h{suhvlrqhv dqwhulruhv vh wlhqh od hfxdflq txh idowd=
4 so2
6!  9! . +48 . 7; ,! @ . +h4,
5 N
Revuyhvh txh ho vlvwhpd +e5,/ +f5, | +h4, hv vlpwulfr1 Od vroxflq hv=

4 . 49 so2 6 . 7 so2


! @  > ! @ .
4<5 +4 . 8, N 7; +4 . 8, N
44 so2
! @ .
4<5 +4 . 8, N
5 so2 6 . 7 so2
! @  > !( @ 
57 +4 . 8, N <9 +4 . 8, N
+d, sdud  @ 4 vh uhfxshud od vroxflq fruuhvsrqglhqwh do dsr|r E ujlgr/ hvwr hv
! @ 3> | hqwrqfhv=
4 so2 4 so2
! @ !( @ . > ! @ ! @ 
453 N 93 N

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


55; FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

txh uhvxowd hq xqrv prphqwrv=


4 2
P @ 3 > P @  so
53
4 2 4
P @ . so > P @  so2
53 53
4
P( @ . so2 > P( @ 3
53
+e, sdud  @ 4 +o @ 5d, od vroxflq hv=

4: so2 : so2 44 so2


! @  > ! @ . > ! @ .
4=485 N 5;; N 4=485 N
4 so2 4 so2
! @  > !( @ .
477 N 477 N
txh uhvxowd hq xqrv prphqwrv=
4 2
P @ 3 > P @  so
97
4 2 :
P @ . so > P @  so2
97 <9
:
P( @ . so2 > P( @ 3
<9
+f, sdud  @ 3 vh uhfxshud od vroxflq vlq dsr|r E=

4 so2 4 so2 44 so2


! @  > ! @ > !@
4<5 N 49 N 4<5 N
4 so2 4 so2
! @  > !( @ 
45 N 65 N
txh uhvxowd hq xqrv prphqwrv=
8 2
P @ 3 > P @ . so
65
8 2 6
P @  so > P @  so2
65 49
6
P( @ . so2 > P( @ 3
49
Odv oh|hv gh hvixhu}rv gh orv fdvrv +d, | +e, vrq lgqwlfdv d odv rewhqlgdv hq ho
Hmhpsor 7191814 gho Fdswxor 71

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


8171 SUWLFRV 55<

817 Suwlfrv

Frpr vh ghql hq ho Fdswxor dqwhulru/ vh oodpd suwlfr r hvwuxfwxud sruwlfdgd d odv


hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv gh sodqr phglr irupdgdv d edvh gh vrsruwhv | glqwhohv1 Fxdqgr
odv slh}dv gh hvwdv hvwuxfwxudv irupdq foxodv fhuudgdv vh ohv oodpd pdufrv1
Hq or txh vljxh vh pxhvwudq hmhpsorv loxvwudwlyrv gh od uhvroxflq gh suwlfrv klshu0
hvwwlfrv sru ho pwrgr gh htxloleulr1 Frpr hv kdelwxdo hq od uhvroxflq gh hvwuxfwxudv
uhwlfxodgdv/ vh ghvsuhfld od ghirupdflq sru d{lo | fruwdqwh iuhqwh d od gh h{lq> hvwr/
frpr yhuhprv/ vlpsolfd qrwdeohphqwh od uhvroxflq sru pwrgrv pdqxdohv gh hvwdv
hvwuxfwxudv1 Dvlplvpr/ vh kdu xvr/ fxdqgr od vlphwud gh od jhrphwud or shuplwd/ gh
odv vlpsolfdflrqhv shuwlqhqwhv1

81714 Suwlfrv lqwudvodflrqdohv


Hq orv suwlfrv lqwudvodflrqdohv/ orv qlfrv prylplhqwrv lqfjqlwd vrq orv jlurv gh orv
qxgrv1 Frqrflgrv orv jlurv/ vh sxhghq fdofxodu orv prphqwrv h{wuhprv gh eduudv |/
frqrflgrv vwrv/ wrgrv orv hvixhu}rv hq od hvwuxfwxud1 Uhvroyhprv hvwh wlsr gh sureohpd
xwlol}dqgr odv hfxdflrqhv hovwlfdv vlq wuplqr ghelgr do jlur gh odv eduudv1 Dv/ vh sxhgh
hvwxgldu dlvodgdphqwh fxdotxlhu eduud DE gh xqd hvwuxfwxud lqwudvodflrqdo frqvlghuq0
grod frpr eldsr|dgd/ frq wdo gh whqhu hq fxhqwd orv jlurv ! | ! txh wlhqhq orv qxgrv
D | E hq od hvwuxfwxud uhdo1 Orv prphqwrv P | P hq orv h{wuhprv gh od eduud
sxhghq h{suhvduvh frpr=
5HL
P @ +5! . ! , . P
J

o
+8158,
5HL
P @ +5! . ! , . P
J
o
vlhqgr ! > ! orv jlurv hq orv h{wuhprv D | E gh od eduud/ | P
J
> P
J
orv prphqwrv
gh hpsrwudplhqwr shuihfwr ghelgrv d odv fdujdv txh dfwdq hq od eduud +hv ghflu/ orv
prphqwrv txh vh surgxfhq sdud ! @ ! @ 3,1
Vl od eduud DE wlhqh xqr gh vxv h{wuhprv duwlfxodgrv/ sru hmhpsor ho E> vh sxhgh
lpsrqhu txh P @ 3> | xvdu odv h{suhvlrqhv dowhuqdwlydv=
6HL fJ
P @ ! . P
o 

  +8159,
4 4 o
! @  !  P
J

5 7 HL
fJ @ P J  +4@5,P J / wdo frpr vh lqglf hq ho Fdswxor 51
grqgh P  

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


563 FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Hmhpsor 8171414

Uhvroyhu od hvwuxfwxud gh od Iljxud 8146 sdud fdujd xqliruph s dfwxdqgr vreuh ho glqwho1
Od uljlgh} d h{lq HL hv ljxdo sdud wrgdv odv eduudv1

Ilj1 8146= Suwlfr gho Hmhpsor 81714141

Od hvwuxfwxud hv vlpwulfd gh irupd | gh fdujd1 Sru vlphwud/ ho jlur gho qxgr E hv gh


ljxdo pdjqlwxg | rsxhvwr do gho qxgr D/ oxhjr ! @ ! 1 Dqorjdphqwh/ !( @ ! 1
Dghpv/ frpr ho qxgr F hvw duwlfxodgr/ ho jlur ! sxhgh fdofxoduvh d srvwhulrul/
lpsrqlhqgr txh ho prphqwr P @ 3= Sru vlphwud/ qr kd| ghvsod}dplhqwr odwhudo
gho suwlfr |/ sru wdqwr/ qr kd| ghvsod}dplhqwr wudqvyhuvdo uhodwlyr hqwuh orv qxgrv gh
odv eduudv1 Od hvwuxfwxud hv/ sru frqvljxlhqwh/ lqwudvodflrqdo/ | od qlfd lqfjqlwd hq
prylplhqwrv qhfhvduld sdud uhvroyhu ho sureohpd hv ! 1
Ghqlhqgr N @ +HL@o,/ vh hvfulehq odv hfxdflrqhv hovwlfdv gh odv eduudv=

so2
P @ 5N+5! . ! , . P
J
@ .5N! .
45
so2
P @ 5N+! . 5! , . P
J
@ 5N! 
45
P @ 6N!
P( @ 6N! @ 6N!

Qwhvh txh hq odv eduudv DF | EG vh kdq xvdgr odv hfxdflrqhv fruuhvsrqglhqwhv d


eduudv hpsrwudgr0duwlfxodgdv1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


8171 SUWLFRV 564

Od hfxdflq gh htxloleulr gh prphqwrv hq D> txh uhvxhoyh ho sureohpd/ hv=


[
P @ 3 @ P . P
Od hfxdflq gh htxloleulr gh prphqwrv hq E uhvxowd hq od plvpd hfxdflq/ sru vlphwud1
Vxvwlwx|hqgr odv hfxdflrqhv hovwlfdv fruuhvsrqglhqwhv | uhvroylhqgr od hfxdflq gh htxl0
oleulr uhvxowdqwh=
so2 4 so2
8N! . @3 , ! @ 
45 93 N
| ho sureohpd txhgd uhvxhowr1 Vxvwlwx|hqgr ho ydoru gh ! hq odv hfxdflrqhv hovwlfdv/
vh wlhqhq orv prphqwrv gh h{wuhpr gh eduud=
4 4
P @ . so2 > P @ P @  so2
53 53
4 4
P @  so2 > P( @ P @ . so2
53 53
Odv oh|hv gh prphqwrv hfwruhv/ hvixhu}rv d{lohv | fruwdqwhv | od ghirupdgd d hvwlpd
sxhghq yhuvh hq od Iljxud 81471
Ho jlur hq odv duwlfxodflrqhv vh sxhgh fdofxodu lpsrqlhqgr txh ho prphqwr hq glfkrv
h{wuhprv hv qxor | uhvxowd=
4 4 so2
! @  ! @ > !( @ !
5 453 N

Ilj1 8147= Oh|hv gh hvixhu}rv | ghirupdgd gho suwlfr gho Hmhpsor 8171414

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


565 FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Hmhpsor 8171415

Uhvroyhu od hvwuxfwxud gh od Iljxud 8148 vrphwlgd d od dfflq gh xqd fdujd xqliruph0


phqwh uhsduwlgd s @ 48 nQ2p11

Ilj1 8148= Suwlfr gho Hmhpsor 81714151

Od hvwuxfwxud hv vlpwulfd gh irupd/ | wdpelq or hv ho fdvr gh fdujd txh vh hvwxgld/


sru or txh vh frqvlghud vor od plwdg l}txlhugd gh fdud d vx uhvroxflq1 Od hvwuxfwxud
hv lqwudvodflrqdo sdud hvwh wlsr gh fdujd/ dxqtxh qr or vhd sdud rwurv wlsrv1 Hq hihfwr/
ho wulqjxor DGF qr vh sxhgh pryhu/ |d txh orv sxqwrv F | G qr vh sxhghq ghvsod}du
krul}rqwdophqwh/ sru vlphwud/ | ho sxqwr D qr sxhgh pryhuvh yhuwlfdophqwh vlq dfruwdu
r dodujdu od eduud DE1 Sru vlphwud/ orv jlurv gh orv qxgrv F | G vrq qxorv/ ! @
!( @ 3=
Ghelgr d od vlphwud/ od hvwuxfwxud hv klshuhvwwlfd gh judgr 8 +yhu Iljxud 8149d,1
Vlq hpedujr/ do vhu lqwudvodflrqdo/ sru ho pwrgr gh htxloleulr vh sxhgh uhvroyhu frq
xqd vod lqfjqlwd= ho jlur gho qxgr D/ ! 1

Vh ghqhq/ hq sulphu oxjdu/ odv uljlghfhv gh odv eduudv1 Wrpdqgr N @ +HL@6> 8, @
N> vh wlhqh=

HL HL@7
N @ t @ 3> 6:8 N > N( @ @ 3> 3<; N
<
+<> 3,2 . +5> 8,2

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


8171 SUWLFRV 566

Ilj1 8149= Hmhpsor 8171415= +d, Judgr gh klshuhvwdwlvpr1 +e, Fdujd vreuh eduud

Hvfulelprv d frqwlqxdflq odv hfxdflrqhv hovwlfdv shuwlqhqwhv/ uhfrugdqgr txh

P @ 5N +5! . ! , . P


J
@ 7N !
P @ 5N +5! . ! , . P
J
@ 5N !
P @ 5N +5! . ! , . P
J
@ 7N ! . P
J

P @ 5N +5! . ! , . P


J
@ 5N ! . P
J

P( @ 5N( +5! . !( , . P(


J
@ 7N( !
P( @ 5N( +5!( . ! , . P(
J
@ 5N( !

Sru htxloleulr gh prphqwrv hq ho qxgr D/ gheh vhu=

P . P . P( @ 3

| vxvwlwx|hqgr odv hfxdflrqhv dqwhulruhv=


PJ
7! +N . N . N( , @ P
J
, ! @  S 
7 a Na
| hqwrqfhv=
 
N
P @  S P
J

Na
 a 
N
P @  S P
J
. P
J

Na
 a 
N(
P( @  S P
J

a
Na

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


567 FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Vh revhuyd txh ho prphqwr gh hpsrwudplhqwr shuihfwr hq ho qxgr D vh uhsduwh sursru0


flrqdophqwh d od uljlgh} gh fdgd eduud txh frqfxuuh hq glfkr qxgr1 Hvwh uhvxowdgr hv
od edvh gh xq pwrgr fovlfr gh uhvroxflq gh suwlfrv= ho Pwrgr gh Furvv/ sxeolfdgr
sru ho lqjhqlhur dphulfdqr Kdug| Furvv hq 4<651
Gh odv h{suhvlrqhv dqwhulruhv wdpelq sxhgh ghgxfluvh xq hqxqfldgr jhqhudo gh
lqwhuv= hq xqd hvwuxfwxud lqwudvodflrqdo txh vrsruwh h{foxvlydphqwh ixhu}dv dsolfdgdv
hq orv qxgrv/ orv prphqwrv hq h{wuhpr gh eduud vrq qxorv |/ sru or wdqwr/ od hvwuxfwxud
wudedmd vor d hvixhu}r d{lo1 Hq hihfwr/ gh odv h{suhvlrqhv rewhqlgdv vh ghvsuhqgh txh
vl PUa
J
@ 3 sdud wrgdv odv eduudv/ hvwr lpsolfd qhfhvduldphqwh txh PUa @ 3 sdud wrgdv
odv eduudv1 Hvwh hqxqfldgr qr hv yolgr sdud hvwuxfwxudv wudvodflrqdohv1
Ghwhuplqduhprv dkrud ho ydoru gho prphqwr gh hpsrwudplhqwr shuihfwr P J
1 Vh0
jq od Iljxud 8149e/ oodpdqgr s d od fdujd uhsduwlgd yhuwlfdo +ghqlgd sru xqlgdg gh
sur|hfflq krul}rqwdo, | vlhqgr t od fruuhvsrqglhqwh frpsrqhqwh shushqglfxodu d od
slh}d +ghqlgd sru xqlgdg gh orqjlwxg gh eduud,/ vh wlhqh=
sd frv  sd frv 
t @ @ @ s frv2 
o d@ frv 
gh grqgh=
4 2 4 48  <2
P
J
@ . t o @ . sd2 @ . nQ1p
45 45 45

Ilj1 814:= Oh| gh hfwruhv | ghirupdgd gho Hmhpsor 8171415

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


8171 SUWLFRV 568

4 2 4 48  <2
P
J
@  t o @  sd2 @  nQ1p
45 45 45
Vxvwlwx|hqgr ydoruhv hq odv h{suhvlrqhv dqwhulruhv/ vh rewlhqh=

N! @ 4> :4;7 nQ1p

| sru wdqwr=

P @ 9;> 9 nQ1p P @ .:8> 6 nQ1p P( @ 9> : nQ1p


P @ 67> 6 nQ1p P @ 447> 5 nQ1p P( @ 6> 7 nQ1p

Odv oh|hv gh prphqwrv hfwruhv | od ghirupdgd d hvwlpd gh od hvwuxfwxud sxhghq yhuvh


hq od Iljxud 814:1

81715 Suwlfrv wudvodflrqdohv


Hq xqd hvwuxfwxud wudvodflrqdo/ orv qxgrv sxhghq jludu | ghvsod}duvh1 Sru wdqwr/ orv
qxgrv h{wuhprv gh xqd eduud DE sxhghq vxiulu xq ghvsod}dplhqwr wudqvyhuvdo uhodwlyr |
kd| txh lqfoxlu orv wuplqrv fruuhvsrqglhqwhv hq odv hfxdflrqhv hovwlfdv1 Orv prphqwrv
P | P hq orv h{wuhprv gh od eduud sxhghq h{suhvduvh frpr=
5HL 9HL
P @ +5! . ! ,  ! . P
J

o o
+815:,
5HL 9HL
P @ +5! . ! ,  ! . P
J
o o
vlhqgr ! > ! orv jlurv hq orv h{wuhprv D | E gh od eduud/ ! ho jlur gh volgr ujlgr
gh od eduud | PJ
> P
J
orv prphqwrv gh hpsrwudplhqwr shuihfwr ghelgrv d odv fdujdv
txh dfwdq hq od eduud +hv ghflu/ orv prphqwrv txh vh surgxfhq sdud ! @ ! @ 3,1
Vl od eduud DE wlhqh xqr gh vxv h{wuhprv duwlfxodgrv/ sru hmhpsor ho E> vh sxhgh
lpsrqhu txh P @ 3> | xvdu odv h{suhvlrqhv dowhuqdwlydv=
6HL 6HL fJ
P @ !  ! . P
o o 

  +815;,
4 6 4 o
! @  ! . !  P
J

5 5 7 HL

grqgh PfJ @ P J  +4@5,P J / wdo frpr vh lqglf hq ho Fdswxor 51


  

Od pd|ru glfxowdg d od krud gh uhvroyhu hvwuxfwxudv wudvodflrqdohv sru ho pwrgr gh


htxloleulr frqvlvwh hq txh/ sdud uhvroyhu ho sureohpd/ vrq qhfhvduldv wdqwdv hfxdflrqhv

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


569 FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

dglflrqdohv gh htxloleulr gh ixhu}dv frpr qphur gh prylplhqwrv lqghshqglhqwhv gh


volgr ujlgr gh eduudv kd|d txh ghwhuplqdu1 Hvwh qphur pqlpr gh prylplhqwrv lq0
ghshqglhqwhv txh ghqhq od ghirupdflq gh od hvwuxfwxud +ghvsuhfldqgr od ghirupdflq
sru d{lo | fruwdqwh, hv/ sru ghqlflq/ ho judgr gh wudvodflrqdolgdg gh od hvwuxfwx0
ud1 Sodqwhdu hvwdv hfxdflrqhv/ oodpdgdv hfxdflrqhv gh htxloleulr gh fruwdqwhv/ uhtxlhuh
ghwhuplqdu fpr vh pxhyh od hvwuxfwxud | fpr lqwhudfflrqdq hqwuh v odv glihuhqwhv
eduudv1 Vh pxhvwudq/ hq or txh vljxh/ ydulrv hmhpsorv gh hvwh surfhglplhqwr1

Hmhpsor 8171514

Uhvroyhu od hvwuxfwxud gh od Iljxud 814;d frq fdujd xqliruph s dfwxdqgr vreuh ho glqwho1
Od uljlgh} d h{lq HL hv lgqwlfd sdud wrgdv odv eduudv1

Ilj1 814;= Suwlfr gho Hmhpsor 8171514

Do hvwdu duwlfxodgrv orv qxgrv F | G/ orv fruuhvsrqglhqwhv jlurv ! | !( qr dsduhfhq


hq odv hfxdflrqhv hovwlfdv/ |d txh sxhghq fdofxoduvh d srvwhulrul1 Vh wrpdq/ sru wdqwr/
frpr jlurv lqfjqlwdv ! | ! 1 Dghpv/ ghelgr d od dvlphwud gh od jhrphwud/ od eduud
DE vxiulu xq ghvsod}dplhqwr krul}rqwdo ghvfrqrflgr gh ydoru x @ x 1
Vh ghqh ho jlur hq od eduud DF ghelgr d hvwh ghvsod}dplhqwr frpr=
x
! @ @!
o

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


8171 SUWLFRV 56:

|/ dqorjdphqwh/ ho jlur gh od eduud EG ghelgr do ghvsod}dplhqwr odwhudo=


x
!( @ @ 5!
o@5
Dghpv/ vh ghqhq odv uljlghfhv gh odv eduudv=
HL HL
N @ N @ @N N( @ @ 5N
o o@5
Odv hfxdflrqhv hovwlfdv gh odv eduudv vrq=
so2
P @ 5N+5! . ! , . P
J
@ 7N! . 5N! .
45
so2
P @ 5N+! . 5! , . P
J
@ 5N! . 7N! 
45
P @ 6N!  6N !
 
P( @ 6+5N,!  6+5N, 5! @ 9N!  45N !

Odv hfxdflrqhv gh htxloleulr txh vh sodqwhdq vrq=


S
+d, Htxloleulr gh prphqwrv hq D= P @ 3 @ P . P
so2
:N! . 5N!  6N ! @  +d6,
45

S
+e, Htxloleulr gh prphqwrv hq E= P @ 3 @ P . P(
so2
5N! . 43N!  45N ! @ +e6,
45

+f, Htxloleulr gh ixhu}dv krul}rqwdohv hq od eduud DE +yhu Iljxud 814;e,=


P P(
3 @ W . W( @ .
o o@5
3 @ P . 5P(
3 @ 6N! . 45N!  5:N ! +f6,

Ho vlvwhpd irupdgr sru odv hfxdflrqhv +d6,/ +e6, | +f6, hv xq vlvwhpd vlpwulfr txh vh
uhvxhoyh sdud gdu=
4 so2 44 so2
! @  > ! @
9< N 885 N
4 so2
! @ > x @ x @ ! o
46; N

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


56; FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Vxvwlwx|hqgr hq odv hfxdflrqhv hovwlfdv/ vh wlhqh=


6 2
P @ . so > P @ P
79
6
P @  so2 > P( @ P
<5
Sxhghq fdofxoduvh wdpelq orv jlurv hq odv duwlfxodflrqhv lpsrqlhqgr txh ho prphqwr
hq glfkrv h{wuhprv vhd qxor=
4 6 8 so2
! @  ! . ! @
5 5 5:9 N
4 6 46 so2
!( @  ! . 5! @
5 5 4437 N
Odv uhdfflrqhv vrq +yhu Iljxud 814< sdud qrphqfodwxud | vhqwlgrv,=
P( 6
K @ K( @ @ so
o@5 79

Ilj1 814<= Oh|hv gh hvixhu}rv | ghirupdgd gho suwlfr gho Hmhpsor 8171514

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


8171 SUWLFRV 56<

7< 76
Y @ so > Y( @ so
<5 <5
Odv oh|hv gh prphqwrv hfwruhv/ hvixhu}rv d{lohv | fruwdqwhv | od ghirupdgd d hvwlpd
gh od hvwuxfwxud sxhghq yhuvh hq od Iljxud 814<1

Hmhpsor 8171515

Uhvroyhu ho suwlfr greoh gh od Iljxud 8153 phgldqwh ho pwrgr gh htxloleulr1

Ilj1 8153= Suwlfr gho Hmhpsor 8171515

Whqlhqgr hq fxhqwd od vlphwud/ ho judgr gh klshuhvwdwlvpr gh od hvwuxfwxud hv 8 +yhu


Iljxud 8154d,1 Vl vh uhvxhoyh sru ho pwrgr gh htxloleulr vrq qhfhvduldv 6 lqfjqlwdv= orv
jlurv ! | ! gh orv qxgrv E | F | ho ghvfhqvr  gh orv qxgrv G | H +txh hv lgqwlfr/
hq yluwxg gh od klswhvlv gh lqh{whqvlelolgdg gh od eduud GH,1 Sru vlphwud/ orv qxgrv
G | H qr jludq1
Oodpduhprv N @ +HL@8> 8, d od uljlgh} gh orv glqwhohv | N  @ +HL@7,@6> 3 d od
uljlgh} gh orv vrsruwhv1 Oodpduhprv ! @ +@8> 8, do jlur gh volgr ujlgr gh orv glqwhohv1
Orv prphqwrv hq orv h{wuhprv gh odv eduudv vrq orv vljxlhqwhv=

P @ 5N  +5! . ! , @ 3> <49 N!


P @ 5N  +5! . ! , @ 4> ;66 N!
P @ 5N  +5! . ! , @ 4> ;66 N! . 3> <49 N!
P @ 5N  +5! . ! , @ 3> <49 N! . 4> ;66 N!

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


573 FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

+8> 8,2
P( @ 5N+5! . !( ,  9N !  53 @ 7N!  9N !  83> 7
45
+8> 8,2
P( @ 5N+5!( . !. ,  9N ! . 53 @ 5N!  9N ! . 83> 7
45
+8> 8,2
P. @ 5N+5! . !. ,  9N !  73 @ 7N!  9N !  433> ;
45
+8> 8,2
P. @ 5N+5!. . ! ,  9N ! . 73 @ 5N!  9N ! . 433> ;
45
Vh sxhghq hvfulelu dkrud odv hfxdflrqhv gh htxloleulr qhfhvduldv=
S
+d, Htxloleulr hq ho qxgr E= P @ 3 @ P . P . P. @ 3

:> 999 N! . 3> <49 9N!  9 N! @ 433> ; +d7,

S
+e, Htxloleulr hq ho qxgr F= P @ 3 @ P . P( @ 3

3> <499 N! . 8> ;66 N!  9 N! @ 83> 7 +e7,

+f, Htxloleulr gh hvixhu}rv fruwdqwhv +yhu Iljxud 8154e,/ whqlhqgr hq fxhqwd txh/ sru
vlphwud/ W( @ W( | W. @ W. =
 

W( . W. @ 3
   
4 P( . P( 4 P. . P.
+8> 8  53, . . +8> 8  73, . @ 3
5 8> 8 5 8> 8
9 N!  9 N! . 57 N! @ <3:> 8 +f7,

Ilj1 8154= Hmhpsor 8171515= +d, Judgr gh klshuhvwdwlvpr1 +e, Hfxdflq gh fruwdqwhv

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


8171 SUWLFRV 574

Uhvroylhqgr odv hfxdflrqhv +d7,/ +e7, | +f7, +revuyhvh txh ho vlvwhpd gh hfxdflrqhv
rewhqlgr hv vlpwulfr, vh wlhqh=

N ! @ 8<> <8 nQ1p > N ! @ :5> 39 nQ1p > N ! @ :3> ;5 nQ1p

Orv ydoruhv gh orv prphqwrv gh h{wuhplgdg vrq ljxdohv d=

P @ .88> 3 nQ1p > P @ .43<> < nQ1p


P @ .4:9> 3 nQ1p > P @ .4;:> 4 nQ1p
P( @ 4;:> 4 nQ1p > P( @ 563> 7 nQ1p
P. @ 5;8> < nQ1p > P. @ 537> 5 nQ1p

Frq hvwrv uhvxowdgrv/ vh wlhqh txh W. @ W( @ 53> <4 nQ1 Sru or wdqwr/ od eduud GH
wudedmd d xq d{lo gh wudfflq gh Q (. @ 53> <4 nQ1
Odv oh|hv gh prphqwrv hfwruhv | od ghirupdgd d hvwlpd gh od hvwuxfwxud vh pxhvwudq
hq od Iljxud 81551

Ilj1 8155= Oh|hv gh hvixhu}rv | ghirupdgd gho suwlfr gho Hmhpsor 8171515

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


575 FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Hmhpsor 8171516

Uhvroyhu/ sru ho pwrgr gh htxloleulr/ od sdvduhod gh od Iljxud 8184 vrphwlgd d od dfflq


gh xqd fdujd sxqwxdo S hq ho qxgr E1

Ilj1 8156= Sdvduhod gho Hmhpsor 8171516

Hvwh plvpr sureohpd vh uhvxhoyh hq ho Fdswxor 7 sru ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg


+yhu Hmhpsor 71:18,1 Wdo | frpr vh h{solfd doo/ od hvwuxfwxud hv vlpwulfd gh irupd |/
sru wdqwr/ ho hvwdgr gh fdujd vh ghvfrpsrqh hq vxpd gh xq hvwdgr vlpwulfr | xqr
dqwlvlpwulfr +Iljxud 8157,1
Ho hvwdgr vlpwulfr hv lqwudvodflrqdo | frq fdujdv vor hq orv qxgrv/ oxhjr dgplwh
xqd vroxflq hq od txh dsduhfhq vor d{lohv +yhu Hmhpsor 71:18/ Iljxud 7154,1
Hq od vroxflq gho hvwdgr dqwlvlpwulfr sxhghq xwlol}duvh odv vlpsolfdflrqhv shuwl0
qhqwhv sdud dqdol}du vor phgld hvwuxfwxud1 Od hvwuxfwxud d uhvroyhu vh pxhvwud hq od
Iljxud 81581 Vh revhuyd txh/ do vhu pylohv orv dsr|rv hq D | R> qr kd| hq hoorv uhdfflq
krul}rqwdo dojxqd> hvwr txlhuh ghflu txh/ sdud fdujdv yhuwlfdohv/ od ixhu}d uhdfflq hq F
wlhqh vor frpsrqhqwh yhuwlfdo1

Ilj1 8157= Ghvfrpsrvlflq gho hvwdgr gh fdujd gho Hmhpsor 8171516

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


8171 SUWLFRV 576

Ilj1 8158= Prylplhqwrv gh od sdvduhod gho Hmhpsor 8171516

Frpr sxhgh revhuyduvh/ od hvwuxfwxud hv xqd yh} wudvodflrqdo/ |d txh ho qxgr E


sxgh vxiulu xq ghvsod}dplhqwr / hq od gluhfflq shushqglfxodu d od eduud EF= Orv
ghvsod}dplhqwrv krul}rqwdohv gh orv qxgrv D | R vrq ljxdohv d od sur|hfflq krul}rqwdo
s 
gh > hv ghflu/ x @ x @  frv 63 @ 6@5 =
Do hvwdu duwlfxodgrv orv qxgrv D | R/ orv fruuhvsrqglhqwhv jlurv ! | ! qr dsduhfhq
hq odv hfxdflrqhv hovwlfdv/ |d txh sxhghq fdofxoduvh d srvwhulrul1 Vh wrpd/ sru wdqwr/
frpr qlfr jlur lqfjqlwd ! 1 Dghpv/ vh wrpd frpr lqfjqlwd ho jlur ! @ ! @ @d=
Frpr vh yh hq od Iljxud 8158/ ghelgr do ghvsod}dplhqwr gho qxgr E> odv wuhv eduudv
vxiuhq jlurv gh volgr ujlgr gh ydoruhv=
y  vlq 63 4
! @  @  @  !
5d 5d 7

! @ . @ .!
d
y  vlq 63
! @ . @ . @ .!
d@5 d@5
Dghpv/ vh ghqhq odv uljlghfhv gh odv eduudv=
H5L HL H5L
N @ @N N @ @N N @ @ 7N
5d d d@5
Odv hfxdflrqhv hovwlfdv gh odv eduudv vrq=
6
P @ 6N !  6N ! @ 6N ! . N !
7
P @ 5N +5! ,  9N ! @ 7N !  9N !
P @ 5N !  9N ! @ 5N !  9N !
P @ 6 +7N , !  6 +7N , ! @ 45N !  45N !

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


577 FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Ilj1 8159= Ixhu}dv | prphqwrv vreuh od sdvduhod gho Hmhpsor 8171516

Ilj1 815:= Hfxdflq gh fruwdqwhv gho Hmhpsor 8171516

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


8171 SUWLFRV 578

Odv hfxdflrqhv gh htxloleulr txh vh sodqwhdq vrq=


S
+d, Htxloleulr gh prphqwrv hq E= P @ 3 @ P . P . P
9<
4<N!  N! @ 3 +d8,
7

+e, Htxloleulr gh ixhu}dv yhuwlfdohv vreuh ho glqwho +eduudv DE | ER, +Iljxudv 8159
| 815:,=
S
@ Y . Y . Y
5
P P . P P
@  
5d d@5 d@5
gh grqgh=
9< 6;: Sd
 N! . N! @ +e8,
7 49 7

Ho vlvwhpd irupdgr sru odv hfxdflrqhv +d8, | +e8, hv xq vlvwhpd vlpwulfr txh vh
uhvxhoyh sdud gdu=
56 S d 4< S d
! @ > !@
;97 N 97; N
Vxvwlwx|hqgr hq odv hfxdflrqhv hovwlfdv/ vh wlhqh=

P @ .3> 434; S d > P @ 3> 39<7 S d


P @ 3> 455; S d > P @ 3> 3657 S d

Sxhghq fdofxoduvh wdpelq orv jlurv hq odv duwlfxodflrqhv lpsrqlhqgr txh ho prphqwr
hq glfkrv h{wuhprv vhd qxor=
4 6 Sd
! @  ! . ! @ 3> 3576
5 5 N
4 6 Sd
! @  ! . ! @ .3> 363:
5 5  N
Odv oh|hv gh hvixhu}rv | od ghirupdgd d hvwlpd gh od hvwuxfwxud sxhghq yhuvh hq od
Iljxudv 815; | 815<1

Gdgr txh od hvwuxfwxud txh vh uhvxhoyh hv xqd yh} wudvodflrqdo/ sdud uhvroyhuod hv
qhfhvdulr sodqwhdu xqd hfxdflq gh htxloleulr gh ixhu}dv r hfxdflq gh fruwdqwhv1 Hq
hvwh fdvr/ vh kd sodqwhdgr ho htxloleulr gh ixhu}dv yhuwlfdohv vreuh ho glqwho +eduudv DE
| ER,/ sdud rewhqhu od hfxdflq +e8,1 Qdwxudophqwh/ od vhohfflq gh hvwd hfxdflq gh

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


579 FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Ilj1 815;= Oh| gh hfwruhv | ghirupdgd gho Hmhpsor 8171516

Ilj1 815<= Oh|hv gh fruwdqwhv | d{lohv gho hvwdgr dqwlvlpwulfr gho Hmhpsor 8171516

fruwdqwhv qr hv qlfd1 D sduwlu gh od Iljxud 8159/ sxhghq sodqwhduvh rwudv hfxdflrqhv


gh htxloleulr> dv/ sru hmhpsor=
+e814, Htxloleulr gh prphqwrv uhvshfwr gho sxqwr F=
8d Sd
P  Y @
5 55

+e815, Htxloleulr gh prphqwrv uhvshfwr gho sxqwr E=


d
P . +Y . Y ,  Y 5d @ 3
5
Ho ohfwru sxhgh frpsuredu txh od vroxflq rewhqlgd xwlol}dqgr fxdotxlhud gh hvwdv hfxd0
flrqhv gh fruwdqwhv hv/ qdwxudophqwh/ lgqwlfd d od rewhqlgd xwlol}dqgr od hfxdflq +e8,1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


8171 SUWLFRV 57:

Hmhpsor 8171517

Uhvroyhu/ sru ho pwrgr gh htxloleulr/ ho pdufr gh od Iljxud 8163/ vrphwlgr d od dfflq


gh xq sdu gh ixhu}dv sxqwxdohv S txh dfwdq hq orv qxgrv D | D 1

Ilj1 8163= Pdufr gho Hmhpsor 8171517

Od hvwuxfwxud hv greohphqwh vlpwulfd gh irupd/ wdqwr uhvshfwr do hmh yhuwlfdo FF 


frpr do krul}rqwdo DD = Sru rwur odgr/ ho hvwdgr gh fdujd hv dqwlvlpwulfr uhvshfwr
gh dperv hmhv1 Frqvlghudqgr/ sulphur/ od dqwlvlphwud uhvshfwr do hmh yhuwlfdo/ sxhgh
frqvlghuduvh vor od plwdg l}txlhugd gh od hvwuxfwxud/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud

Ilj1 8164= Ixhu}dv | prphqwrv gho Hmhpsor 8171517

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


57; FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Ilj1 8165= Prylplhqwrv gho Hmhpsor 8171517

8164/ frq orv fruuhvsrqglhqwhv dsr|rv pylohv hq orv qxgrv F | F  1 Frqvlghudqgr/


dkrud/ od dqwlvlphwud uhvshfwr do hmh krul}rqwdo/ vh wlhqh txh odv uhdfflrqhv yhuwlfdohv
hq orv dsr|rv F | F  ghehq vhu ljxdohv | txh od uhdfflq krul}rqwdo hq ho qxgr E +|/
sru or wdqwr/ wdpelq ho d{lo hq od eduud DE, hv qxod1
Frpr sxhgh revhuyduvh hq od Iljxud 8165/ od hvwuxfwxud hv xqd yh} wudvodflrqdo/ |d
txh ho qxgr D sxgh vxiulu xq ghvsod}dplhqwr yhuwlfdo = Orv ghvsod}dplhqwrv krul}rq0
wdohv gh orv qxgrv F | F  vrq ljxdohv | gh vhqwlgrv rsxhvwrv/ sru dqwlvlphwud uhvshfwr
do hmh krul}rqwdo1 Wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud/ ho sxqwr R> fhqwur jhrpwulfr gho
fxdgudgr DFD F  / hv ho fhqwur lqvwdqwqhr gh urwdflq gh odv eduudv DF | DF  |/ sru
or wdqwr/ x @ x @ =


Do hvwdu duwlfxodgrv orv qxgrv F | F  / orv fruuhvsrqglhqwhv jlurv ! | ! qr dsd0 

uhfhq hq odv hfxdflrqhv hovwlfdv/ |d txh sxhghq fdofxoduvh d srvwhulrul1 Vh wrpd/ sru
wdqwr/ frpr qlfr jlur lqfjqlwd ! 1 Dghpv/ vh wrpd frpr lqfjqlwd ho jlur ! @ @d=
D sduwlu gh od Iljxud 8165/ vh sxhghq ghqlu orv jlurv gh volgr ujlgr gh odv wuhv
slh}dv=
  s
! @  @  ! > ! @ ! @ . s  @. 5!
d 5d@5
Wrpdqgr odv uljlghfhv gh odv slh}dv ljxdo d N @ HL@d/ odv hfxdflrqhv hovwlfdv gh odv
eduudv vrq=

P @ 7N !  9N ! @ 7N ! . 9N !
P @ 5N !  9N ! @ 5N ! . 9N !
s
P @ 6N !  6N ! @ 6N !  6 5N !
s
P  @ 6N !  6N ! @ 6N !  6 5N !


Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


8171 SUWLFRV 57<

Odv hfxdflrqhv gh htxloleulr txh vh sodqwhdq vrq=


S
+d, Htxloleulr gh prphqwrv hq D= P @ 3 @ P . P . P 

s
43N! . 9+4  5,N ! @ 3 +d9,

+e, Htxloleulr gh ixhu}dv yhuwlfdohv +yhu Iljxud 8164,=

Y . Y . Y @ S 

s 
| vxvwlwx|hqgr Y @ +P . P ,@d | Y @ Y @ P @  5d@5 > vh wlhqh=
s
9+4  5,N! . 57N ! @ S +e9,

Ho vlvwhpd vlpwulfr irupdgr sru odv hfxdflrqhv +d9, | +e9, vh uhvxhoyh sdud gdu=
s
5  4 Sd Sd
! @ s @ 3> 34396
55 . 45 5 N N
8 Sd Sd
! @ s @ 3> 375::
9: . 69 5 N N

Vxvwlwx|hqgr hq odv hfxdflrqhv hovwlfdv/ vh wlhqh=

P @ .3> 5<<4 S d > P @ .3> 5::< S d


P @ 3> 47<9 S d > P  @ 3> 47<9 S d

Sxhghq fdofxoduvh wdpelq orv jlurv hq odv duwlfxodflrqhv lpsrqlhqgr txh ho prphqwr
hq glfkrv h{wuhprv vhd qxor=
4 6 Sd
! @ ! @  ! . ! @ .3> 3;874

5 5 N
Odv oh|hv gh prphqwrv hfwruhv/ hvixhu}rv d{lohv | fruwdqwhv | od ghirupdgd d hvwlpd
gh od hvwuxfwxud sxhghq yhuvh hq od Iljxudv 8166 | 81671
Rwudv hfxdflrqhv gh htxloleulr/ dowhuqdwlydv d od hfxdflq +e,/ vrq/ sru hmhpsor=
+e914, Htxloleulr gh prphqwrv uhvshfwr gho sxqwr R +yhu Iljxud 8164,=
# s $ s
5 5
P  Y 4 . d.S d@3
5 5

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


583 FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Ilj1 8166= Oh| gh hfwruhv | ghirupdgd gho Hmhpsor 8171517

+e915, Htxloleulr gh prphqwrv uhvshfwr gho sxqwr D +yhu Iljxud 8164,=


s
5
P  Y d . +Y . Y , d@3 
5

Ho ohfwru sxhgh frpsuredu txh od vroxflq rewhqlgd xwlol}dqgr fxdotxlhud gh hvwdv


hfxdflrqhv gh fruwdqwhv hv/ qdwxudophqwh/ lgqwlfd1

Ilj1 8167= Oh|hv gh fruwdqwhv | d{lohv gho Hmhpsor 8171517

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


8171 SUWLFRV 584

Hmhpsor 8171518

Sdud od hvwuxfwxud gh od Iljxud 8168 fdofxodu= +d, odv uhdfflrqhv hq E | E  / +e, odv oh|hv
gh hvixhu}rv | +f, orv prylplhqwrv | jlurv hq wrgrv orv qxgrv1 Od uljlgh} HL hv ljxdo
sdud wrgdv odv eduudv1

Ilj1 8168= Suwlfr gho Hmhpsor 8171518

Od hvwuxfwxud suhvhqwd xqd jhrphwud frq vlphwud fhqwudo uhvshfwr gho sxqwr R> |
hvwh khfkr vh sxhgh whqhu hq fxhqwd sdud vlpsolfdu vx uhvroxflq1 Wdo frpr vh pxhvwud
hq od Iljxud 8169/ ho hvwdgr gh fdujd dfwxdqwh vh ghvfrpsrqh hq vxpd gh rwurv grv1

Ilj1 8169= Hmhpsor 8171518= ghvfrpsrvlflq hq hvwdgrv gh fdujd vlpwulfr |


dqwlvlpwulfr

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


585 FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Ilj1 816:= Hmhpsor 8171518/ Hvwdgr L= +d, Lqwudvodflrqdolgdg1 +e, Htxloleulr gh ixhu}dv
hq ho qxgr D

Vreuh hvwrv grv hvwdgrv gh fdujd vh sxhghq kdfhu odv vljxlhqwhv frqvlghudflrqhv=

 Ho hvwdgr L hv vlpwulfr uhvshfwr gh R= Dghpv/ hv lqwudvodflrqdo/ |d txh vl orv


qxgrv D | D vh pxhyhq krul}rqwdophqwh od eduud DD jlud douhghgru gh vx fhqwur/
shur vxiulhqgr xq dfruwdplhqwr gh vx orqjlwxg +yhu Iljxud 816:d,1 Sru wdqwr/ do
wudwduvh gh xqd hvwuxfwxud lqwudvodflrqdo frq fdujd vor hq orv qxgrv/ dgplwh xqd
vroxflq hq od txh odv eduudv wudedmdq vor d hvixhu}r d{lo1 Sru htxloleulr gh ixhu}dv
hq ho qxgr D +yhu Iljxud 816:e,/ vh wlhqh=
s
Q @ I > Q @  5I 

| odv uhdfflrqhv hq E | E  vrq yhuwlfdohv/ gh ydoru Y @ I | vhqwlgr wdo txh


wudfflrqdq odv eduudv yhuwlfdohv1
 Ho hvwdgr LL hv dqwlvlpwulfr uhvshfwr gh R= Dghpv/ hv lvrvwwlfr ghelgr d od
dqwlvlphwud gh od fdujd uhvshfwr gho sxqwr fhqwudo R= Hq hihfwr/ odv uhdfflrqhv
ghehq/ sru wdqwr/ vhu dqwlvlpwulfdv uhvshfwr gh hvwh sxqwr/ wdo frpr vh pxhvwud hq
od Iljxud 816;d1 Sru htxloleulr gh ixhu}dv krul}rqwdohv gheh vhu K @ I > htxloleulr
gh ixhu}dv yhuwlfdohv gheh vhu Y @ 31 Hqwrqfhv=

P @ I o > P @ I o




Do vhu ho hvwdgr L lqwudvodflrqdo/ orv prylplhqwrv gh od hvwuxfwxud vrq orv gho hvwdgr
LL1 Sdud fdofxoduorv/ vh wrpdq frpr lqfjqlwdv ho jlur ! gho qxgr D | ho jlur gh volgr
ujlgr ! @ x@o gh od eduud DE1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


8171 SUWLFRV 586

Ilj1 816;= Hmhpsor 8171518/ Hvwdgr LL= +d, Uhdfflrqhv1 +e, Wudvodflrqdolgdg1 +f,
Ghirupdgd

s
Kdflhqgr N @ +HL@o, @ N | N @ N@ 5/ odv hfxdflrqhv hovwlfdv vrq=


P @ 6N! . 6N ! @ .I o
N s
P @ 5 s +5! . ! , @ 5N! @ I o
 
5
|d txh/ sru dqwlvlphwud uhvshfwr d R> ! @ ! = Sru wdqwr=


s s
5 Io +6 5.5, I o
! @  > !@.
5 N 9 N
Vh sxhghq fdofxodu wdpelq=
s s
+6 5 . 5, I o2 +6 5 . 5, I o
x @ !o @ . @ .
9 N 9 HL

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


587 FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Ilj1 816<= Oh|hv gh hvixhu}rv gho Hmhpsor 8171518

s s
4 6 + 5 . 4, I o + 5 . 4, I o2
! @  ! . +!, @  @ 
5 5 5 N 5 HL

Odv oh|hv gh hvixhu}rv fruuhvsrqglhqwhv d od vxshusrvlflq gh orv grv hvwdgrv gh


fdujd sxhghq yhuvh hq od Iljxud 816<1 Qwhvh txh orv d{lohv vrq orv fruuhvsrqglhqwhv do
hvwdgr L/ plhqwudv txh orv hfwruhv | fruwdqwhv vrq orv fruuhvsrqglhqwhv do hvwdgr LL1

Hmhpsor 81715191d

Uhvroyhu od hvwuxfwxud gh od Iljxud 8173 vrphwlgd d od fdujd xqliruphphqwh uhsduwlgd


s @ 48 nQ2p1 Od uljlgh} HL hv ljxdo sdud wrgdv odv eduudv1

Od hvwuxfwxud hv vlpwulfd gh irupd | wdpelq or hv ho fdvr gh fdujd dsolfdgr/ sru


or txh vh frqvlghud vor od plwdg ghuhfkd gh fdud d od uhvroxflq1 Do hvwdu ho sxqwr D
hpsrwudgr/ ! @ 31 Dghpv/ sru vlphwud/ ! @ 31 Sru wdqwr/ ho qlfr jlur gh qxgr
lqfjqlwd hv ho gho qxgr E> ! 1
Sru hihfwr gho hpsxmh txh odv eduudv lqfolqdgdv kdfhq vreuh orv vrsruwhv/ orv h{wuhprv
vxshulruhv gh vwrv h{shulphqwdq xq fruulplhqwr krul}rqwdo EE @ x / plhqwudv txh
ho qxgr F vxiuh vor xq ghvsod}dplhqwr yhuwlfdo +sru vlphwud, FF @ y 1 Hvwrv grv
prylplhqwrv hvwq uhodflrqdgrv sru od frqglflq gh lqh{whqvlelolgdg gh od eduud EF/
wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 8174d1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


8171 SUWLFRV 588

Ilj1 8173= Suwlfr gho Hmhpsor 81715191d

Hq hihfwr/ od eduud EF jlud douhghgru gh xq sxqwr R txh hv ho fhqwur lqvwdqwqhr


gh urwdflq gh od eduud1 Ho sxqwr R vh kdood wud}dqgr od shushqglfxodu do prylplhqwr
FF sru F | od shushqglfxodu do prylplhqwr EE sru E1 Sru ghqlflq gh fhqwur
_ @ ! | ho qjxor ERE
lqvwdqwqhr gh urwdflq/ ho qjxor FRF _ @ ! vrq ljxdohv/ | sru
wdqwr/ od eduud EF jlud xq qjxor !1 Sru vx sduwh/ ghelgr do ghvsod}dplhqwr gho qxgr
E> od eduud DE jlud xq qjxor * @  +x @k, @  +i@k, ! > sru wdqwr/ edvwd wrpdu !
frpr lqfjqlwd ghelgd d od wudvodflrqdolgdg gh od hvwuxfwxud1
Hq uhvxphq/ wrgrv orv prphqwrv hq orv h{wuhprv gh odv eduudv vh sxhghq srqhu hq
ixqflq gho jlur gho qxgr E/ ! / | gho flwdgr qjxor !=
 
i
P @ 5N +! ,  9N  !
k
 
i
P @ 5N +5! ,  9N  !
k
P @ 5N +5! ,  9N ! . P
J

P @ 5N +! ,  9N ! . P


J

 
Oodpdqgr N @ N > N @ 3> 6:8 N | P
J
@ P
J
@ sd2 @45 @ 434> 58 nQ1p/
vh wlhqh=

P @ 5> 33+N! , . 7> 5;9+N!,


P @ 7> 33+N! , . 7> 5;9+N!,
P @ 4> 83+N! ,  5> 583+N!,  434> 58
P @ 3> :8+N! ,  5> 583+N!, . 434> 58

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


589 FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Ilj1 8174= Hmhpsor 81715191d= +d, Wudvodflrqdolgdg1 +e, Hfxdflq gh fruwdqwhv

Odv hfxdflrqhv gh htxloleulr sdud ghwhuplqdu odv lqfjqlwdv ! | ! vrq=

+d, Htxloleulr gh prphqwrv hq ho qxgr E=

P . P @ 3

+e, Htxloleulr gh ixhu}dv krul}rqwdohv hq ho qxgr E +yhu Iljxud 8174e,=

K @ K

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


8171 SUWLFRV 58:

r vhd/
R@2
P . P 2 .P . P
@
k i

Vxvwlwx|hqgr odv h{suhvlrqhv dghfxdgdv/ vh wlhqh ho vlvwhpd gh hfxdflrqhv=

8> 833 N! . 5> 369N! @ 434> 58


5> 369 N! . 43> 956 N! @ 93:> 83

| uhvroylhqgr=

N! @ 5> <:47 nQ1p > N! @ 8:> :89 nQ1p

| sru wdqwr=

P @ .575 nQ1p > P @ .569 nQ1p


P @ 569 nQ1p > P @ 64 nQ1p

Sxhgh revhuyduvh txh hvwrv ydoruhv frlqflghq frq orv rewhqlgrv do uhvroyhu od hvwuxfwxud
phgldqwh ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg hq ho Hmhpsor 71915 gho Fdswxor 71 Odv oh|hv gh
prphqwrv hfwruhv | od ghirupdgd d hvwlpd vrq lgqwlfdv d odv doo rewhqlgdv1
Vl dgrswdprv orv ydoruhv H @ 543 JSd> L @ 56=463 fpe +LSH 733,/ hqwrqfhv uhvxowd
N @ HL@k @ 46=;:; nQ1p | vh wlhqh=

x @ i ! @ 4> 374=4332 p

Hmhpsor 81715191e

Uhvroyhu ho suwlfr gho Hmhpsor dqwhulru/ shur dkrud frq xq fdeoh sdvlyr dqfodgr hq orv
e
sxqwrv E | E  / gh vhfflq $ | pgxor gh hodvwlflgdg H1

Do uhvroyhu ho sureohpd sru ho pwrgr gh htxloleulr odv lqfjqlwdv txh dsduhfhq hq


hvwh fdvr vrq odv plvpdv txh hq ho Hmhpsor dqwhulru/ hv ghflu/ ho jlur ! gho qxgr E/ |
ho jlur ! gh od eduud EF1
Vlq hpedujr/ do kdehu dkrud xqd slh}d pv hq od hvwuxfwxud/ ho fdeoh/ hv qhfhvdulr
frqvlghudu vx hfxdflq hovwlfd1 Sxhvwr txh ho fdeoh vor wudedmd d d{lo/ od hfxdflq

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


58; FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Ilj1 8175= Hmhpsor 81715191e

fruuhvsrqglhqwh sursruflrqd ho d{lo +We/ whqvlq gho fdeoh, hq ixqflq gho dodujdplhqwr
gh od vhplorqjlwxg gho fdeoh/ d=
# $ # $
e
H$ ed
W
We @ d d @
d e
H$

Sru frpsdwlelolgdg hqwuh ho dodujdplhqwr gho fdeoh | ho prylplhqwr gho qxgr E> vh wlhqh
txh d @ x / | sxhvwr txh x @ ! i/ vh wlhqh qdophqwh=
# $ # $
e
H$ e
H$
We @ x @ i!
d d

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


8171 SUWLFRV 58<

Dkrud/ do hvwdeohfhu ho htxloleulr gh ixhu}dv krul}rqwdohv hq ho qxgr E> vh gheh whqhu


hq fxhqwd od suhvhqfld gh od whqvlq We1 Odv hfxdflrqhv gh htxloleulr sdud ghwhuplqdu
odv lqfjqlwdv ! | ! vrq=
+d, Htxloleulr gh prphqwrv hq ho qxgr E=

P . P @ 3

+e, Htxloleulr gh ixhu}dv krul}rqwdohv hq ho qxgr E +yhu Iljxud 8175e,=

K . We @ K
# $ 2
e
2 .P . P
R@
P . P H$
. i! @
k d i

| od vhjxqgd hfxdflq gho vlvwhpd txhgd dv prglfdgd dghfxdgdphqwh1 Wrpdqgr


orv ydoruhv H @ He @ 543 JSd/ L @ 56=463 fpe +LSH 733, | $ @ 6> 475 fp2 > vh wlhqh
N @ +HL@k, @ 46=;:; nQ1p | H$ e @ 98=<:6 nQ/ r vhd/ H$de @ 8<6=:93 nQ1p @ 75:> ;N1
Vxvwlwx|hqgr odv h{suhvlrqhv dghfxdgdv/ vh wlhqh ho vlvwhpd gh hfxdflrqhv=

8> 833 N! . 5> 369 N! @ 434> 58


5> 369 N! . 46> <57 N! @ 93:> 83

| uhvroylhqgr=
N! @ 5> 6<3 nQ1p > N! @ 76> 5; nQ1p
| sru wdqwr=

P @ .4<3 nQ1p > P @ .4<8 nQ1p


P @ 4<8 nQ1p > P @ .8 nQ1p

Sxhgh revhuyduvh txh hvwrv ydoruhv frlqflghq frq orv rewhqlgrv do uhvroyhu od hvwuxfwxud
phgldqwh ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg/ hq ho Hmhpsor 71:16 gho Fdswxor 71 Odv oh|hv
gh prphqwrv hfwruhv | od ghirupdgd d hvwlpd vrq lgqwlfdv d odv doo rewhqlgdv1 Vh
wlhqh wdpelq txh=
x @ i ! @ :> :<8=433 p
ghvsod}dplhqwr lqihulru do rewhqlgr sdud od hvwuxfwxud vlq fdeoh1 Od whqvlq hq ho wludqwh
hv= # $
e
H$
We @ x @ 8:> 4 nQ
d

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


593 FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Hmhpsor 81715191f

Uhvroyhu ho suwlfr dwludqwdgr gho Hmhpsor dqwhulru/ shur dkrud frq xq fdeoh dfwlyr
e lqlfldophqwh
dqfodgr hq orv sxqwrv E | E  / gh vhfflq $ | pgxor gh hodvwlflgdg H>
suhwhvdgr d xqd whqvlq frqrflgd WeJ @ 433 nQ1 Fdofxodu od whqvlq WeJ d od txh vh
gheh suhwhvdu ho fdeoh sdud txh ho prylplhqwr gho qxgr E vhd qxor/ xqd yh} fdujdgd od
hvwuxfwxud1

Hvwh wlsr gh sureohpdv vh uhvxhoyh vljxlhqgr ho surfhvr frqvwuxfwlyr/ hv ghflu/ frq0


vlghudqgr ho hvwdgr qdo frpr vxshusrvlflq gh grv hvwdgrv +yhu Iljxud 8176,=

41 Hvwdgr L= sxhvwd hq whqvlq gho fdeoh/ |

51 Hvwdgr LL= sxhvwd hq fdujd gho suwlfr dwludqwdgr1

Ilj1 8176= Uhvroxflq gho Hmhpsor 81715191f

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


8171 SUWLFRV 594

Ho hvwdgr L +hvwuxfwxud ghvfdujdgd | sxhvwd hq whqvlq gho fdeoh, hv iflo gh uhvroyhu


d sduwlu gh or h{solfdgr hq ho Hmhpsorv 81715191d | e1 Hq hvwh fdvr/ P 
@ P 
@3
+|d txh qr kd| fdujd uhsduwlgd, | od hfxdflq gh htxloleulr gh ixhu}dv hq ho qxgr E hv
gluhfwdphqwh=
K
U
. WeJ @ K
U

grqgh WeJ hv frqrflgd +whqvlq gh suhwhvdgr,1 Qwhvh txh hq hvwh fdvr qr vh frpsdwlelol}d
ho dodujdplhqwr gho fdeoh frq ho prylplhqwr gho glqwho/ |d txh hvwh hvwdgr gh fdujd
vh sxhgh frqvlghudu frpr xqd dfflq frqrflgd +sdu gh ixhu}dv WeJ , dfwxdqgr vreuh ho
suwlfr vlq fdeoh1
Sdud WeJ @ 433 nQ/ | frq orv ydoruhv qxpulfrv gh orv Hmhpsorv dqwhulruhv/ ho vlvwhpd
gh hfxdflrqhv txh vh gheh uhvroyhu hv=
U
8> 833 N!U . 5> 369N! @ 3> 3
U
5> 369 N!U . 43> 956 N! @ 583> 3

| uhvroylhqgr=
U
N!U @ .<6> ;3 nQ1p > N! @ 58> 66 nQ1p

| sru wdqwr=

P
U
@ <3 nQ1p > P
U
@ :4 nQ1p
P
U
@ .:4 nQ1p > P
U
@ .97 nQ1p

Vl dgrswdprv orv ydoruhv H @ 543 JSd> L @ 56=463 fpe +LSH 733,/ hqwrqfhv uhvxowd
N @ HL@k @ 46=;:; nQ1p | vh wlhqh=

xU @ i ! @ 7> 895=433 p


U

Odv oh|hv gh prphqwrv hfwruhv | od ghirupdgd d hvwlpd vh pxhvwudq hq od Iljxud 81771


Ho hvwdgr LL +sxhvwd hq fdujd gho suwlfr dwludqwdgr, hv lgqwlfr do uhvxhowr hq ho
Hmhpsor 81715191e/ shur vxvwlwx|hqgr od whqvlq lqfjqlwd We sru ho lqfuhphqwr gh whqvlq
WeUU txh vxiuh ho fdeoh suhwhvdgr1
Dkrud v hv qhfhvdulr hvwdeohfhu od frpsdwlelolgdg gh prylplhqwrv hqwuh fdeoh |
qxgr E/ | od hfxdflq gh htxloleulr gh ixhu}dv hv/ sru wdqwr=
# $
e
H$
. WeU U @ K WeU U @
UU
K
UU UU
frq i!
d

Hq frqvhfxhqfld/ orv jlurv gho hvwdgr LL vrq +yhu Hmhpsor 81715171e,=


UU
N!UU
 @ .5> 6<3 nQ1p > N! @ .76> 5; nQ1p

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


595 FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Ilj1 8177= Oh| gh hfwruhv | ghirupdgd gho Hvwdgr L gho Hmhpsor 81715191f

| orv prphqwrv gh h{wuhpr gh eduud vrq=

P
UU
@ .4<3 nQ1p > P
UU
@ .4<8 nQ1p
P
UU
@ 4<8 nQ1p > P
UU
@ .8 nQ1p

| wdpelq=
WeU U @ 8:> 4 nQ @ :> :<8=433 p
UU
> xUU @ i !

Ho hvwdgr qdo gh od hvwuxfwxud/ wdqwr hq prylplhqwrv frpr hq hvixhu}rv/ fruuhvsrqgh


d od vxpd gh orv hvwdgrv L . LL1 Sru wdqwr/ orv prylplhqwrv qdohv vrq/ dgrswdqgr orv
ydoruhv qxpulfrv gh orv Hmhpsorv dqwhulruhv=

! @ !U . !UU @ ;> 7;=433e udg


@ <> :<=433e udg
U UU
! @ ! .!
x @ xU . xUU @ 6> 56=433 p

\ orv prphqwrv gh h{wuhpr gh eduud vrq=

P @ P
U
. P
UU
@ .433 nQ1p > P @ P
U
. P
UU
@ .457 nQ1p
P @ P
U
. P
UU
@ 457 nQ1p > P @ P
U
. P
UU
@ .:3 nQ1p

fs @ WeJ . WeU U @ 48:> 4 nQ1 Odv oh|hv gh prphqwrv | od


Od whqvlq qdo gho fdeoh hv W
ghirupdgd qdohv vh pxhvwudq hq od Iljxud 81781

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


8171 SUWLFRV 596

Ilj1 8178= Oh| gh hfwruhv | ghirupdgd qdo gho Hmhpsor 81715191f

Vh fdofxod/ d frqwlqxdflq/ od whqvlq WeJ d od txh vh gheh suhwhvdu ho fdeoh sdud txh
ho prylplhqwr gho qxgr E vhd qxor/ xqd yh} fdujdgd od hvwuxfwxud1
Vhjq orv uhvxowdgrv gho dsduwdgr dqwhulru/ ho fruulplhqwr gho qxgr E fruuhvsrq0
glhqwh d xqd whqvlq gh suhwhqvdgr WeJ @ 4 nQ hv x U @ 7> 895=433D p/ | ho prylplhqwr
ghelgr d od sxhvwd hq fdujd gho suwlfr dwludqwdgr hv xUU @ :> :<8=433 p1 Sru wdqwr/
sdud txh ho prylplhqwr qdo vhd qxor gheh vhu/ dsolfdqgr ho sulqflslr gh vxshusrvlflq=

x @ WeJ  x
U . xU U @ WeJ  +7> 895=433D , . :> :<8=433 @ 3

gh grqgh WeJ @ 4:3> < nQ1 Od whqvlq qdo/ hq hvwh fdvr/ vhud

Wes @ WeJ . WeUU @ 4:3> < . 8:> 4 @ 55;> 3 nQ

Sxhgh frpsureduvh txh hvwd whqvlq qdo frlqflgh frq od whqvlq gh xq fdeoh sdvlyr
lqqlwdphqwh ujlgr +yhu Hmhpsor 71:16 gho Fdswxor 7,1

Hmhpsor 81715191g

Uhvroyhu ho suwlfr dwludqwdgr gho Hmhpsor dqwhulru/ shur dkrud frq xq fdeoh dfwlyr
e lqlfldophqwh
dqfodgr hq orv sxqwrv E | E  / gh vhfflq $ | pgxor gh hodvwlflgdg H>
srvwhvdgr d xqd whqvlq frqrflgd Ws @ 433 nQ1 Fdofxodu od whqvlq Wes d od txh vh
e
gheh srvwhvdu ho fdeoh sdud txh ho prylplhqwr gho qxgr E vhd qxor/ xqd yh} fdujdgd od
hvwuxfwxud1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


597 FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Ilj1 8179= Uhvroxflq gho Hmhpsor 81715191g

Vljxlhqgr ho surfhvr frqvwuxfwlyr/ ho hvwdgr qdo vh rewlhqh dkrud frpr vxshusrvl0


flq gh grv hvwdgrv +yhu Iljxud 8179,=

41 Hvwdgr L= sxhvwd hq fdujd gho suwlfr vlq dwludqwdu/ hv lgqwlfr do uhvxhowr hq ho


Hmhpsor 81715191d/ |

51 Hvwdgr LL= srvwhvdgr gho fdeoh/ hv lgqwlfr do uhvxhowr hq ho Hmhpsor 81715191f L1

Ho hvwdgr qdo/ wdqwr hq prylplhqwrv frpr hq hvixhu}rv/ fruuhvsrqgh d od vxpd gh


orv hvwdgrv L . LL1 Sru wdqwr/ orv prylplhqwrv qdohv vrq=
! @ !U . !UU @ 7> 97=433e udg
@ 5> 66=433e udg
U UU
! @ ! .!
x @ xU . xUU @ 8> ;7=433 p

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


8171 SUWLFRV 598

\ orv prphqwrv gh h{wuhpr gh eduud vrq=

P @ P
U
. P
UU
@ .485 nQ1p > P @ P
U
. P
UU
@ .498 nQ1p
P @ P
U
. P
UU
@ 498 nQ1p > P @ P
U
. P
UU
@ .<9 nQ1p

Od whqvlq qdo gho fdeoh hv od gh srvwhvdgr Wes @ 433 nQ1 Revuyhvh txh ho hvwdgr qdo
qr frlqflgh frq ho rewhqlgr sdud xq fdeoh suhwhvdgr d od plvpd whqvlq1
Vh fdofxod d frqwlqxdflq od whqvlq Wes d od txh vh gheh srvwhvdu ho fdeoh sdud txh
ho prylplhqwr gho qxgr E vhd qxor xqd yh} fdujdgd od hvwuxfwxud1
Vhjq orv uhvxowdgrv gh orv dsduwdgrv dqwhulruhv/ ho prylplhqwr gho qxgr E fruuhv0
srqglhqwh d od sxhvwd hq fdujd gho suwlfr vlq fdeoh hv xU @ 4> 374=4332 p/ | ho pryl0
plhqwr ghelgr d od sxhvwd hq whqvlq gho fdeoh sdud Wes @ 4 nQ hv x
 @ 7> 895=433D p1
Sru wdqwr/ sdud txh ho prylplhqwr qdo vhd qxor gheh vhu/ dsolfdqgr ho sulqflslr gh
vxshusrvlflq=

x @ xU . Wes  x
 @ 4> 374=4332 . Wes  +7> 895=433D , @ 3

gh grqgh Wes @ 55;> 3 nQ1 Revuyhvh txh od whqvlq qdo gho fdeoh frlqflgh frq od
rewhqlgd hq ho Hmhpsor 81715191f/ |d txh hq dperv fdvrv ho hvwdgr qdo gh od hvwuxfwxud
hv lgqwlfr1

81716 Prylplhqwrv | ghirupdflrqhv lpsxhvwrv

Sdud ghwhuplqdu odv uhdfflrqhv | hvixhu}rv surgxflgrv hq xq suwlfr klshuhvwwlfr sru


hihfwr gh orv prylplhqwrv |2r ghirupdflrqhv lpsxhvwrv vh sxhgh xwlol}du ho Pwrgr gh
Htxloleulr/ vljxlhqgr xq surfhglplhqwr dqorjr do ghvfulwr hq orv Hmhpsorv suhfhghqwhv1
Vlpsohphqwh/ kd| txh lqfoxlu/ do sodqwhdu odv hfxdflrqhv hovwlfdv gh odv eduudv txh
frpsrqhq od hvwuxfwxud/ orv wuplqrv fruuhvsrqglhqwhv d orv prylplhqwrv gh orv qxgrv
prwlydgrv sru odv dfflrqhv frqvlghudgdv1
Vh sodqwhdq | uhvxhoyhq d frqwlqxdflq wuhv hmhpsorv loxvwudwlyrv1

Hmhpsor 8171614

Uhvroyhu ho suwlfr elduwlfxodgr gh od Iljxud 817:/ fxdqgr orv dsr|rv F | G vxiuhq


vhqgrv prylplhqwrv krul}rqwdohv/ gh ydoru  | vhqwlgr wdo txh od glvwdqfld FG vh dfruwd1
Wrgdv odv eduudv wlhqhq od plvpd uljlgh} d h{lq HL1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


599 FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Ilj1 817:= Suwlfr gho Hmhpsor 81716141

Od hvwuxfwxud hv vlpwulfd | wdpelq or vrq orv prylplhqwrv lpsxhvwrv frqvlghudgrv1


Sru vlphwud/ ho jlur gho qxgr E hv gh ljxdo pdjqlwxg | rsxhvwr do gho qxgr D/ oxhjr
! @ ! 1 Dqorjdphqwh/ !( @ ! 1 Dghpv/ frpr ho qxgr F hvw duwlfxodgr/ ho
jlur ! sxhgh fdofxoduvh d srvwhulrul/ lpsrqlhqgr txh ho prphqwr P @ 3=
Orv qxgrv D | E qr vh pxhyhq/ | orv prylplhqwrv gh orv qxgrv F | G vrq frqrflgrv1
Sru frqvljxlhqwh/ od qlfd lqfjqlwd hq prylplhqwrv qhfhvduld sdud uhvroyhu ho sureohpd
hv ! 1
Ghqlhqgr N @ HL@o | ! @ @o/ vh sxhghq hvfulelu odv hfxdflrqhv hovwlfdv qhfhvd0
uldv sdud uhvroyhu ho sureohpd=

P @ 5N+5! . ! , @ . 5N!


P @ 5N+! . 5! , @ 5N!
P @ 6N!  6N !
P( @ 6N! . 6N ! @ 6N! . 6N !

Qwhvh txh hq odv eduudv DF | EG vh kdq xvdgr odv hfxdflrqhv fruuhvsrqglhqwhv d


eduudv hpsrwudgr0duwlfxodgdv1
Od hfxdflq gh htxloleulr gh prphqwrv hq D txh uhvxhoyh ho sureohpd hv=
[
P @ 3 @ P . P

Od hfxdflq gh htxloleulr gh prphqwrv hq E uhvxowd hq od plvpd hfxdflq/ sru vlphwud1


Vxvwlwx|hqgr odv hfxdflrqhv hovwlfdv fruuhvsrqglhqwhv | uhvroylhqgr od hfxdflq gh htxl0

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


8171 SUWLFRV 59:

Ilj1 817;= Oh|hv gh hvixhu}rv | ghirupdgd gho Hmhpsor 8171614

oleulr uhvxowdqwh=
6 6
8N!  6N! @ 3 , ! @ ! @ @ !
8 8o
| ho sureohpd txhgd uhvxhowr1 Vxvwlwx|hqgr ho ydoru gh ! hq odv hfxdflrqhv hovwlfdv/
vh wlhqhq orv prphqwrv gh h{wuhpr gh eduud=
9  9 
P @ . N > P @ P @  N
8 o 8 o
9  9 
P @  N > P( @ P @ . N
8 o 8 o
Ho jlur hq odv duwlfxodflrqhv vh sxhgh fdofxodu lpsrqlhqgr txh ho prphqwr hq glfkrv
h{wuhprv hv qxor/ | uhvxowd=
4 6 9
! @  ! . ! @ > !( @ !
5 5 8o
Odv oh|hv gh prphqwrv hfwruhv/ hvixhu}rv d{lohv | fruwdqwhv/ dv frpr od ghirupdgd d
hvwlpd/ sxhghq yhuvh hq od Iljxud 817;1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


59; FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Hmhpsor 8171615

Uhvroyhu ho suwlfr elduwlfxodgr gh od Iljxud 817:/ fxdqgr wrgdv odv eduudv vxiuhq xq
lqfuhphqwr gh whpshudwxud w/ xqliruph d wudyv gho hvshvru1 Wrgdv odv eduudv wlhqhq
od plvpd uljlgh} d h{lq HL1

Od hvwuxfwxud hv vlpwulfd | wdpelq or hv od vrolflwdflq wuplfd frqvlghudgd1 Sru


frqvljxlhqwh/ | vhjq orv plvprv dujxphqwrv txh hq ho Hmhpsor dqwhulru/ od qlfd
lqfjqlwd hq prylplhqwrv qhfhvduld sdud uhvroyhu ho sureohpd hv ! 1
Orv dodujdplhqwrv gh odv wuhv eduudv ghelgrv do lqfuhphqwr wuplfr vrq ljxdohv |
gh ydoru o @ ow/ grqgh  hv ho frhflhqwh gh glodwdflq wuplfd gho pdwhuldo1 Sru
wdqwr/ whqguhprv odv uhodflrqhv vljxlhqwhv hqwuh orv prylplhqwrv gh orv qxgrv=
o
y @ y @ o > x @ x @
5

Ghqlhqgr N @ HL@o | ! @ x @o @ w@5/ vh sxhghq hvfulelu odv hfxdflrqhv


hovwlfdv qhfhvduldv sdud uhvroyhu ho sureohpd=
P @ 5N+5! . ! , @ . 5N!
P @ 5N+! . 5! , @ 5N!
P @ 6N!  6N !
P( @ 6N! . 6N ! @ 6N! . 6N !
Qwhvh txh hvwdv hfxdflrqhv vrq lgqwlfdv d odv gho Hmhpsor dqwhulru/ |d txh od hvwuxf0
wxud hv od plvpd | od irupd gh od vrolflwdflq wdpelq or hv +jlur ! lpsxhvwr hq odv ed0
S
uudv DF | EG,= Sodqwhdqgr ho htxloleulr gh prphqwrv hq D + P @ 3 @ P . P ,
| uhvroylhqgr/ vh rewlhqh=
6 6
! @ ! @ w @ !
8 43
Vxvwlwx|hqgr ho ydoru gh ! hq odv hfxdflrqhv hovwlfdv/ vh wlhqhq orv prphqwrv gh
h{wuhpr gh eduud=
6 6
P @ . Nw > P @ P @  Nw
8 8
6 6
P @  Nw > P( @ P @ . Nw
8 8
Odv oh|hv gh prphqwrv hfwruhv/ hvixhu}rv d{lohv | fruwdqwhv/ | od ghirupdgd d hvwlpd
sxhghq yhuvh hq od Iljxud 817<1 Revuyhvh/ gh qxhyr/ od vlplolwxg gh od vroxflq frq od
gho Hmhpsor dqwhulru1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


8171 SUWLFRV 59<

Ilj1 817<= Oh|hv gh hvixhu}rv | ghirupdgd gho Hmhpsor 8171615

Hmhpsor 8171616

Uhvroyhu ho suwlfr elduwlfxodgr gh od Iljxud 8183/ fxdqgr wrgdv odv eduudv vxiuhq xq
lqfuhphqwr gh whpshudwxud w/ xqliruph d wudyv gho hvshvru1 Wrgdv odv eduudv wlhqhq
od plvpd uljlgh} d h{lq HL=

Ilj1 8183= Suwlfr gho Hmhpsor 8171616

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


5:3 FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Do hvwdu duwlfxodgrv orv qxgrv F | G/ orv fruuhvsrqglhqwhv jlurv ! | !( qr dsduhfhq


hq odv hfxdflrqhv hovwlfdv/ |d txh sxhghq fdofxoduvh d srvwhulrul1 Vh wrpdq/ sru wdqwr/
frpr jlurv lqfjqlwdv ! | ! 1
Orv dodujdplhqwrv gh odv eduudv ghelgdv do lqfuhphqwr wuplfr vrq=

o @ ow
o @ ow
o
o( @ w
5
grqgh  hv ho frhflhqwh gh glodwdflq wuplfd gho pdwhuldo1 Sru wdqwr/ frqrfhprv d
sulrul orv prylplhqwrv=
o
y @ ow > y @ w
5
| dvlplvpr/
o
y  y @   @ w > x  x @ ow
5
grqgh vh vxsrqh/ hq sulqflslr/ txh wdqwr x frpr x vrq srvlwlyrv kdfld od l}txlhugd1
Hq ixqflq gh vwrv/ vh ghqhq orv jlurv gh odv eduudv ghelgrv d orv lqfuhphqwrv wuplfrv=

 4
! @  @  w
o 5
x
! @ . @ !
o
x 5
!( @ . @ +x  ow, @ 5!  5w
o@5 o

Ghqlhqgr N @ HL@o> vh wlhqh txh odv uljlghfhv gh odv eduudv vrq= N @ N @ N
| N( @ 5N1 Dkrud vh sxhghq hvfulelu odv hfxdflrqhv hovwlfdv gh odv eduudv hq ixqflq
gh orv qjxorv ! / ! | !=
4
P @ 5N+5! . ! ,  9N+ w, @ 7N! . 5N! . 6Nw
5
4
P @ 5N+! . 5! ,  9N+ w, @ 5N! . 7N! . 6Nw
5
P @ 6N!  6N !
 
P( @ 6+5N,!  6+5N, 5!  5w @ 9N!  45N ! . 45Nw

Odv hfxdflrqhv gh htxloleulr txh vh sodqwhdq vrq +yhu Hmhpsor 8171514,=

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


8171 SUWLFRV 5:4

S
+d, Htxloleulr gh prphqwrv hq D= P @ 3 @ P . P
:N! . 5N!  6N ! @ 6Nw +d:,

S
+e, Htxloleulr gh prphqwrv hq E= P @ 3 @ P . P(
5N! . 43N!  45N ! @ 48Nw +e:,

+f, Htxloleulr gh ixhu}dv krul}rqwdohv hq od eduud DE=


P P(
3 @ K . K( @ .
o o@5
3 @ P . 5P(
57Nw @ 6N!  45N! . 5:N ! +f:,

Ilj1 8184= Oh|hv gh hvixhu}rv | ghirupdgd gho Hmhpsor 8171616

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


5:5 FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Ho vlvwhpd irupdgr sru odv hfxdflrqhv +d:,/ +e:, | +f:, hv xq vlvwhpd vlpwulfr txh vh
uhvxhoyh sdud gdu=
4 76 44
! @ w > ! @  w > !@ w
56 79 56
| hqwrqfhv=
44 45
x @ ! o @ ow +#, > x @ x  ow @  ow +$,
56 56
Vxvwlwx|hqgr hq odv hfxdflrqhv hovwlfdv/ vh wlhqh=
63
P @ . Nw > P @ P
56
48
P @  Nw > P( @ P
56
Sxhghq fdofxoduvh wdpelq orv jlurv hq odv duwlfxodflrqhv lpsrqlhqgr txh ho prphqwr
hq glfkrv h{wuhprv vhd qxor=
4 6 49
! @  ! . ! @ . w
5 5 56
4 6  434
!( @  ! . 5!  5w @  w
5 5 <5

Odv uhdfflrqhv vrq +yhu Iljxud 8184 sdud qrphqfodwxud | vhqwlgrv,=

63 N
K @ K( @ w
56 o
48 N
Y @ Y( @ w
56 o
Odv oh|hv gh prphqwrv hfwruhv/ hvixhu}rv d{lohv | fruwdqwhv | od ghirupdgd d hvwlpd
gh od hvwuxfwxud sxhghq yhuvh hq od Iljxud 81841

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


9 Ho Pwrgr gh Uljlgh}

914 Lqwurgxfflq

Hq orv Fdswxorv 7 | 8 vh kd wudwdgr frq ghwdooh od dsolfdflq gh orv Pwrgrv gh Frpsd0


wlelolgdg | Htxloleulr do Dqolvlv gh Hvwuxfwxudv gh slh}dv1 Orv sulphurv vh ghvduuroodurq
gxudqwh ho vljor [L[ | shuplwlhurq ho hvwdeohflplhqwr gh odv lqiudhvwuxfwxudv qhfhvduldv
sdud ho ghvduuroor lqgxvwuldo | vrfldo txh vh surgxmr hq hvh vljor1 Orv vhjxqgrv vh ghv0
duuroodurq d sulqflslrv gho vljor [[ | ghvsod}durq surjuhvlydphqwh d orv sulphurv hq
odv dsolfdflrqhv sufwlfdv1
D sduwlu gh od vhjxqgd plwdg gho vljor [[/ od xwlol}dflq gho rughqdgru gljlwdo sur0
gxfh xqd uslgd hyroxflq hq od lqyhvwljdflq gh pxfkdv udpdv gh od flhqfld | gh od
wfqlfd/ gdqgr oxjdu d surfhglplhqwrv qxpulfrv/ dghfxdgrv sdud ho xvr gh orv plv0
prv1 Hq ho fdpsr gho Dqolvlv gh Hvwuxfwxudv ho rughqdgru kd oohydgr gh irupd qdwxudo
do ghvduuroor gho fofxor pdwulfldo gh hvwuxfwxudv1 Sdudohodphqwh/ vh ghvduuroodq orv
pwrgrv gh dsur{lpdflq qxpulfd glvfuhwd wdohv frpr orv pwrgrv gh odv glihuhqfldv
qlwdv | gh orv hohphqwrv qlwrv/ txh shuplwhq uhvroyhu sureohpdv phfqlfrv hq hvwuxf0
wxudv frqwlqxdv | fx|d dsolfdflq vh h{wlhqgh/ lqfoxvr/ d od uhvroxflq gh sureohpdv qr
olqhdohv1
D qdohv gho vljor [[/ od uslgd jhqhudol}dflq gho xvr gh orv rughqdgruhv shuvrqdohv
kdfh gh vwrv od khuudplhqwd evlfd gh fofxor hq lqjhqlhud> orv pwrgrv gh fofxor gh
hvwuxfwxudv sru rughqdgru vrq kr|/ sru or wdqwr/ xq hohphqwr hvhqfldo hq od hqvhdq}d
gh od Phfqlfd gh Hvwuxfwxudv1 Od dsolfdflq gh hvwrv pwrgrv shuplwh=

41 Irupxodu xqd phwrgrorjd gh dqolvlv frpsdfwd | edvdgd hq sulqflslrv jhqhudohv/

51 Ghvduuroodu surfhglplhqwrv sufwlfrv gh dqolvlv |/

61 Rujdql}du gh irupd vlpsoh orv surjudpdv gh rughqdgru gh Fofxor gh Hvwuxfwxudv1

5:6

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


5:7 FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

Sru rwur odgr/ gheh ghfluvh txh orv pwrgrv pdwulfldohv vh fdudfwhul}dq sru xqd judq
fdqwlgdg gh fofxorv vlvwhpwlfrv/ sru or txh vx dsolfdflq vh edvd hq od xwlol}dflq gho
rughqdgru | qr hq ho fofxor pdqxdo1 Vrq/ sru or wdqwr/ pwrgrv gh dqolvlv dghfxdgrv
sdud hvwuxfwxudv frpsohmdv1 Hq ho fdvr gh sureohpdv vhqfloorv/ gh iflo uhvroxflq sru
pwrgrv pdqxdohv/ orv pwrgrv pdwulfldohv qr dsruwdq qlqjxqd yhqwdmd lpsruwdqwh1
Wdqwr orv Pwrgrv gh Frpsdwlelolgdg frpr orv gh Htxloleulr sxhghq sodqwhduvh gh
fdud d vx uhvroxflq dxwrpwlfd/ gdqgr oxjdu d orv Pwrgrv gh Ioh{lelolgdg | gh Uljlgh}/
uhvshfwlydphqwh1 Vlq hpedujr/ orv vhjxqgrv fxhqwdq frq od lpsruwdqwh yhqwdmd vreuh orv
sulphurv gh txh vx irupxodflq hv pv vlvwhpwlfd1 Hq od sufwlfd/ od fdvl wrwdolgdg gh
orv surjudpdv prghuqrv gh Fofxor gh Hvwuxfwxudv/ |d vhdq vwdv gh slh}dv r frqwlqxdv/
vh edvdq hq ho Pwrgr gh Uljlgh}1
Vh pxhvwud hq hvwh Fdswxor od dsolfdflq gho Pwrgr gh Htxloleulr d od uhvroxflq gh
hvwuxfwxudv gh slh}dv1 Vh sodqwhdq sulphur odv Edvhv gho Pwrgr/ gh irupd jhqhudo1 Vh
pxhvwud ghvsxv/ hq ghwdooh/ vx dsolfdflq d hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv gh sodqr phglr/ sdud
whuplqdu frq od jhqhudol}dflq d rwudv wlsrorjdv hvwuxfwxudohv= hvwuxfwxudv duwlfxodgdv
sodqdv | hpsduuloodgrv sodqrv/ hvwuxfwxudv hvsdfldohv uhwlfxodgdv | duwlfxodgdv1

915 Edvhv gho pwrgr

Ho Pwrgr gh Uljlgh} qr hv vlqr xqd irupxodflq vlvwhpwlfd gho Pwrgr gh Htxloleulr/


| frpr wdo vh edvd hq orv wuhv sulqflslrv ixqgdphqwdohv gh od Phfqlfd gh Hvwuxfwxudv=

L1 Frpsdwlelolgdg1 Od ghirupdflq hv xqd ixqflq frqwlqxd | wlhqh xq ydoru qlfr


hq fdgd sxqwr1 Hq frqvhfxhqfld/ orv prylplhqwrv wdpelq or vrq |/ hq sduwlfxodu/
orv prylplhqwrv hq orv h{wuhprv gh odv slh}dv txh frqfxuuhq hq xq plvpr qxgr
vrq lgqwlfrv sdud wrgdv odv slh}dv1

LL1 Htxloleulr1 Wdqwr od hvwuxfwxud joredophqwh frpr fdgd sduwh gh od plvpd |/ hq


sduwlfxodu/ fdgd qxgr | slh}d gh od plvpd hvwq hq htxloleulr hvwwlfr/ edmr od
dfflq gh odv ixhu}dv h{whulruhv | gh orv hvixhu}rv lqwhuqrv1

LLL1 Olqhdolgdg | sulqflslr gh vxshusrvlflq1 Od hvwuxfwxud vh frpsruwd olqhdophqwh


wdqwr d qlyho orfdo +uhodflq whqvlq0ghirupdflq/ vhjq od Oh| gh Krrnh,/ frpr
d qlyho joredo +uhodflrqhv ghvsod}dplhqwr0ghirupdflq | ixhu}dv0whqvlrqhv/ vhjq
od klswhvlv gh shtxhrv prylplhqwrv,1 Hq yluwxg gh hvwd olqhdolgdg/ hv yolgr ho
sulqflslr gh vxshusrvlflq1

Orv sdvrv sdud uhvroyhu xqd hvwuxfwxud vhjq ho Pwrgr gh Uljlgh} vrq orv plvprv
txh vh ghqlhurq hq ho Fdswxor 8 sdud ho Pwrgr gh Htxloleulr1 Ho hvtxhpd gh uhvrox0

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


9151 EDVHV GHO PWRGR 5:8

Ilj1 914= Ho pwrgr gh htxloleulr +r gh uljlgh},

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


5:9 FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

flq vh pxhvwud/ ghwdoodgr/ hq ho hvtxhpd gh od Iljxud 9141 Frpr vh revhuyd/ ho surfhvr


vhfxhqfldo frqvlvwh hq=

41 ghqlu od jhrphwud gh od hvwuxfwxud | odv dfflrqhv/ dv frpr odv frqglflrqhv gh


dsr|r/

51 lghqwlfdu ho qphur gh prylplhqwrv lqfjqlwd txh ghwhuplqdq od ghirupdflq gh


od hvwuxfwxud/ d edvh gh frqvlghudu odv fruuhvsrqglhqwhv frqglflrqhv gh frpsdwl0
elolgdg hq orv qxgrv/

61 uhvroyhu odv slh}dv lqglylgxdohv/ hq ixqflq gh orv prylplhqwrv gh vxv h{wuhprv/ d


edvh gh vdwlvidfhu odv frqglflrqhv gh htxloleulr | frpsdwlelolgdg hq odv slh}dv/

71 lpsrqhu odv qhfhvduldv frqglflrqhv gh htxloleulr hq orv qxgrv/

81 lpsrqhu odv frqglflrqhv gh dsr|r gh od hvwuxfwxud/

91 ghwhuplqdu orv prylplhqwrv lqfjqlwd/ d edvh gh uhvroyhu ho vlvwhpd gh hfxdflrqhv


uhvxowdqwh/

:1 ghwhuplqdu orv hvixhu}rv | uhdfflrqhv hq od hvwuxfwxud1

Vreuh hvwh surfhvr fdeh kdfhu dojxqdv revhuydflrqhv=

Rev 41 Od ghqlflq gh od jhrphwud gheh kdfhuvh/ qhfhvduldphqwh/ gh pdqhud gl0


jlwdo/ sdud txh vh sxhgd rshudu frq hood iflophqwh gh irupd dojruwplfd1 Od
ghqlflq gh odv dfflrqhv gheh vhu jhqhudo/ gh pdqhud txh vh sxhgdq frqvlghudu
od hqruph ydulhgdg gh fdujdv | dfflrqhv txh sxhghq dfwxdu vreuh od hvwuxfwxud1
Ghehq ghqluvh wdpelq/ hq irupd jhqhudo/ odv frqglflrqhv gh dsr|r1

Rev 51 Hvwd lghqwlfdflq hv wulyldo/ |d txh vh frqvlghudq frpr prylplhqwrv lqfjqlwd


wrgrv orv prylplhqwrv ghvfrqrflgrv gh orv qxgrv gh od hvwuxfwxud/ hv ghflu/ txh
ho qphur gh lqfjqlwdv flqhpwlfdv hv

n @ jo  qq  fd +914,

grqgh jo hv ho qphur gh judgrv gh olehuwdg d frqvlghudu sru qxgr/ qq hv ho


qphur gh qxgrv gh od hvwuxfwxud | fd hv ho qphur gh judgrv gh olehuwdg suhv0
fulwrv sru odv frqglflrqhv gh dsr|r1 Hq hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv gh sodqr phglr
jo @ 6/ grv wudvodflrqhv hq ho sodqr gh od hvwuxfwxud | xq jlur shushqglfxodu d
vwh/ hq duwlfxodgdv sodqdv jo @ 5/ grv wudvodflrqhv hq ho sodqr gh od hvwuxfwxud |

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


9161 GHILQLFLQ JHRPWULFD GH OD HVWUXFWXUD 5::

hq hpsduuloodgrv sodqrv jo @ 6/ grv jlurv hq ho sodqr gh od hvwuxfwxud | xq ghv0


sod}dplhqwr shushqglfxodu d vwh1 Hq hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv hvsdfldohv jo @ 9/
wuhv wudvodflrqhv | wuhv jlurv | hq duwlfxodgdv hvsdfldohv jo @ 6/ wuhv wudvodflrqhv
hq ho hvsdflr1

Rev 61 Kdelwxdophqwh/ qr vh ghvsuhfld od ghirupdflq sru d{lo gh odv slh}dv/ dxq0


txh v vxhoh ghvsuhflduvh od ghirupdflq sru fruwdqwh1 Hvwr lpsolfd txh kd| txh
frqvlghudu/ h{soflwdphqwh/ odv hfxdflrqhv hovwlfdv uhihulgdv d orv d{lohv | orv pr0
ylplhqwrv orqjlwxglqdohv gh orv qxgrv gh odv slh}dv1 D od irupd pdwulfldo gh odv
hfxdflrqhv hovwlfdv frpsohwdv vh oh oodpd pdwul} gh uljlgh} gh od slh}d1

Rev 71 Do wrpdu frpr lqfjqlwdv wrgrv orv prylplhqwrv gh orv qxgrv/ hv qhfhvdulr
sodqwhdu/ gh irupd vlvwhpwlfd/ hfxdflrqhv gh htxloleulr gh ixhu}dv | prphqwrv hq
wrgrv orv qxgrv1 D hvwh surfhvr vh oh oodpd hqvdpedmh gh od pdwul} gh uljlgh}
joredo1

Rev 81 Do lpsrqhu odv frqglflrqhv gh dsr|r/ vh lghqwlfdq orv prylplhqwrv suhvfulwrv


| vxv fruuhvsrqglhqwhv uhdfflrqhv lqfjqlwd1

Rev 91 Gdgr txh ho qphur gh lqfjqlwdv gho sureohpd vxhoh vhu hohydgr/ orv vlvwhpdv
gh hfxdflrqhv uhvxowdqwhv vrq judqghv1 Hv suhflvr/ sru wdqwr/ glvsrqhu gh vlvwhpdv
urexvwrv | srwhqwhv sdud ho dopdfhqdmh | od uhvroxflq gh vlvwhpdv olqhdohv gh
hfxdflrqhv1

Rev :1 Do fdofxodu orv hvixhu}rv | uhdfflrqhv vreuh od hvwuxfwxud/ kd| txh whqhu hq
fxhqwd od ghqlflq ruljlqdo gh odv dfflrqhv/ or fxdo uhtxlhuh/ hq jhqhudo/ xqd flhuwd
hoderudflq srvwhulru d od rewhqflq gh orv prylplhqwrv1

Hq od vljxlhqwhv Vhfflrqhv vh wudwdq hvwrv dvshfwrv gh irupd sruphqrul}dgd1 Vh


wudwdq wdpelq dojxqdv fxhvwlrqhv wfqlfdv gh ghwdooh/ wdohv frpr orv fdvrv gh dsr|rv
lqfolqdgrv/ dsr|rv hovwlfrv/ duwlfxodflrqhv lqwhuqdv/ hwf1

916 Ghqlflq jhrpwulfd gh od hvwuxfwxud

Xqd hvwuxfwxud jhqulfd gh slh}dv uhfwdv vh ghqh phgldqwh xqd vhulh gh oqhdv uhfwdv/
txh uhsuhvhqwdq odv gluhfwulfhv gh odv slh}dv/ xqlgdv xqdv d rwudv hq sxqwrv txh uhsuh0
vhqwdq orv qxgrv1 Do ghqlu glfkd hvwuxfwxud/ gh fdud d vx dqolvlv sru rughqdgru/ vh
xwlol}d od vljxlhqwh qrwdflq=

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


5:; FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

Ilj1 915= Ghqlflq jhrpwulfd gh od hvwuxfwxud

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


9161 GHILQLFLQ JHRPWULFD GH OD HVWUXFWXUD 5:<

41 Fdgd qxgr vh lghqwlfd sru xq qphur1 Ho rughq gh qxphudflq gh orv qxgrv hv/
hq sulqflslr/ duelwudulr1 Od srvlflq gh orv qxgrv vh ghqh gdqgr odv frrughqdgdv
gh vwrv uhihulgdv d xq vlvwhpd joredo gh uhihuhqfld1

51 Fdgd slh}d gh od hvwuxfwxud vh lghqwlfd/ wdpelq/ sru xq qphur1 Ho rughq gh


qxphudflq gh odv slh}dv hv lqghshqglhqwh gho gh orv qxgrv | wdpelq duelwudulr1
Hq xqd slh}d fxdotxlhud/ sru hmhpsor od n0vlpd/ txh xqh orv qxgrv l | m/
vh ghqrplqd h{wuhpr d do gh phqru qxphudflq | h{wuhpr e do rsxhvwr1 Vh
lghqwlfd frpr vhqwlgr srvlwlyr gh xqd slh}d do ghqlgr sru od vhfxhqfld d $ e1

61 D fdgd slh}d vh oh dvljqd xq qphur lghqwlfdgru gho pdwhuldo gh od slh}d1


Ghqhq ho pdwhuldo gh xqd slh}d ho frqmxqwr gh surslhgdghv phfqlfdv +ivlfdv
| jhrpwulfdv, txh vh suhflvdq sdud ghqlu ho frpsruwdplhqwr gh vwd1 Dv/ sdud
xqd slh}d gh xqd hvwuxfwxud uhwlfxodgd gh sodqr phglr hv qhfhvdulr ghqlu ho
pgxor gh hodvwlflgdg gho pdwhuldo/ H/ ho uhd/ D/ | ho prphqwr gh lqhufld/ L/ gh
od vhfflq gh od slh}d1

Dv sxhv/ od ghqlflq jhrpwulfd gh od hvwuxfwxud vh frpsrqh gh wuhv olvwdv gh


qphurv= +d, olvwd gh qxgrv | vxv frrughqdgdv/ +e, olvwd gh slh}dv/ frq vxv frqhfwlylgdghv
qrgdohv | od dvljqdflq gho pdwhuldo/ | +f, olvwd gh pdwhuldohv/ frq od hvshflfdflq
gh vxv surslhgdghv phfqlfdv1 Hvwd irupd vlvwhpwlfd gh uhihulu orv qxgrv | odv slh}dv
shuplwh od ghqlflq gljlwdo +od qlfd xwlol}deoh hq ho rughqdgru, gh fxdotxlhu hvwuxfwxud/
sru frpsohmd txh vwd vhd1 Od Iljxud 915 pxhvwud xq hmhpsor gh ghqlflq jhrpwulfd
gh xqd hvwuxfwxud1
Dghpv/ hv qhfhvdulr ghqlu odv frqglflrqhv gh dsr|r1 Hvwr vh kdfh phgldqwh rwud
olvwd hq od txh/ qxgr d qxgr/ vh hvshflfdq orv judgrv gh olehuwdg oleuhv | orv uhvwulqjlgrv1
Fdgd judgr gh olehuwdg oleuh hv xqd lqfjqlwd flqhpwlfd gho sureohpd1 Sru fdgd judgr
gh olehuwdg uhvwulqjlgr vh ghwhuplqdu od fruuhvsrqglhqwh uhdfflq lqfjqlwd1
Odv fdujdv dfwxdqwhv vreuh od hvwuxfwxud vh sxhghq ghqlu vreuh odv slh}dv r vreuh
orv qxgrv1 Frpr vh lqglfd hq od Vhfflq 917/ vlhpsuh hv srvleoh uhgxflu ho sulphu fdvr
do hvwxglr gho vhjxqgr1 Sru wdqwr/ ho pwrgr vh sodqwhd/ vlq suglgd gh jhqhudolgdg/
sdud ixhu}dv +| prphqwrv, dfwxdqgr vreuh orv qxgrv1 Hq frqvhfxhqfld/ vh lqwurgxfh
xqd qxhyd olvwd hq od txh/ sdud fdgd qxgr/ vh hvshflfdq odv ixhu}dv/ frpsrqhqwh d
frpsrqhqwh/ txh dfwdq vreuh o1
Frpr vh revhuyd/ sdud ghqlu odv frrughqdgdv gh orv qxgrv vh suhflvd xq vlvwhpd gh
uhihuhqfld1 Wdpelq vh suhflvd gh vlvwhpdv gh uhihuhqfld dghfxdgrv sdud uhihulu d hoorv
orv prylplhqwrv gh orv qxgrv +oleuhv | suhvfulwrv, | odv ixhu}dv dfwxdqwhv vreuh vwrv1
Sru wdqwr/ vh ghqhq=

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


5;3 FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

Ilj1 916= Vlvwhpdv gh uhihuhqfld joredo | orfdohv gh slh}d

 xq vlvwhpd joredo gh uhihuhqfld/ hv ghflu/ xq wulhgur gh{wujlur frpr orv gh odv


Iljxudv 915 | 916/ do txh qrv uhihuluhprv frpr +[> \> ],1 Hvwh vlvwhpd vh xvd sdud
uhihulu d o od jhrphwud gh od hvwuxfwxud/ odv ixhu}dv dfwxdqwhv | orv prylplhqwrv
lqfjqlwd1 Qrupdophqwh/ ho hqvdpeodmh gh odv pdwulfhv | yhfwruhv gh odv slh}dv
vh kdfh hq hvwh vlvwhpd1

 xq vlvwhpd orfdo gh uhihuhqfld sdud fdgd slh}d1 Hvwh vlvwhpd hv wlo gdgr txh odv
hfxdflrqhv hovwlfdv gh odv slh}dv vh vlpsolfdq hq hmhv orfdohv1 Qrv uhihuluhprv d
o frpr +{> |> },1 Vh holjh ho hmh { frlqflghqwh frq od gluhfflq | vhqwlgr srvlwlyr
gh od slh}d +gho h{wuhpr d% do e%,/ | orv hmhv |> } vhjq orv hmhv sulqflsdohv gh
lqhufld gh od vhfflq wudqvyhuvdo/ wdo frpr vh lqglfd hq od Iljxud 9161

 Hq flhuwrv fdvrv sduwlfxoduhv/ hv qhfhvdulr ghqlu wdpelq vlvwhpdv orfdohv gh


uhihuhqfld gh qxgr1 Qrv uhihuluhprv d vwrv hq od Vhfflq 91:151

Xwlol}duhprv od qrwdflq D> y sdud uhihuluqrv d pdwulfhv | yhfwruhv h{suhvdgrv hq ho


vlvwhpd joredo | D > y sdud uhihuluqrv d pdwulfhv | yhfwruhv h{suhvdgrv hq xq vlvwhpd
orfdo1 Gdgr txh kd| wdqwrv vlvwhpdv orfdohv frpr slh}dv/ vh qhfhvlwdq pdwulfhv gh
fdpelr gh edvh hqwuh fdgd vlvwhpd orfdo | ho joredo1

917 Fdujdv dfwxdqwhv vreuh odv slh}dv

Orv fdvrv gh fdujd txh sxhghq dfwxdu vreuh odv slh}dv vrq px| yduldgrv1 Hv qhfhvdulr/
sru wdqwr/ glvsrqhu gh xqd phwrgrorjd txh shuplwd wudwduorv frq jhqhudolgdg | txh/

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


9171 FDUJDV DFWXDQWHV VREUH ODV SLH]DV 5;4

Ilj1 917= Wudwdplhqwr gh odv fdujdv dfwxdqwhv vreuh slh}dv

d od yh}/ shuplwd sodqwhdu ho pwrgr gh uhvroxflq kdflhqgr devwudfflq gh odv sduwlfx0


odulgdghv gho fdvr gh fdujd frqvlghudgr1 Hvwr vh frqvljxh sru ho surfhglplhqwr txh vh
ghvfuleh d frqwlqxdflq/ edvdgr hq ho sulqflslr gh vxshusrvlflq1
Frqvlghuhprv od hvwuxfwxud gh od Iljxud 917/ frq fdujdv dfwxdqgr vreuh xqd r pv
gh vxv slh}dv1 Ho vlvwhpd uhdo gh fdujdv sxhgh ghvfrpsrqhuvh hq grv hvwdgrv txh vh
hvwxgldq sru vhsdudgr=

 Ho hvwdgr L frqvlvwh hq ho vlvwhpd gh fdujdv uhdo dfwxdqgr vreuh od hvwuxfwxud


hq od txh vh kdq lpshglgr orv prylplhqwrv gh orv qxgrv1 D hvwh hvwdgr vh oh
ghqrplqd gh hpsrwudplhqwr shuihfwr r lqwudvodflrqdo1 Hq o/ fdgd slh}d
sxhgh hvwxglduvh iflophqwh sru vhsdudgr/ ghwhuplqqgrvh odv oh|hv gh hvixhu}rv
| odv uhdfflrqhv hq orv qxgrv1

 Ho hvwdgr LL frqvlvwh hq dsolfdu vreuh od hvwuxfwxud odv uhdfflrqhv hq orv qxgrv


rewhqlgdv hq ho hvwdgr dqwhulru/ fdpeldgdv gh vljqr1 Hv reylr txh hq hvwh hvwdgr
vor vh dsolfdq fdujdv hq orv qxgrv1

Sxhvwr txh ho hvwdgr gh hpsrwudplhqwr shuihfwr hv iflophqwh uhvroxeoh sru surfhgl0


plhqwrv wudglflrqdohv/ vxsrqguhprv/ hq jhqhudo/ txh ho fofxor pdwulfldo gh hvwuxfwxudv
vh xwlol}d sdud uhvroyhu ho vhjxqgr hvwdgr1 Frqvlghuduhprv/ sru wdqwr/ vdoyr lqglfdflq
gh or frqwudulr/ txh ho fofxor pdwulfldo vh derugd frqvlghudqgr qlfdphqwh ixhu}dv |
prphqwrv dsolfdgrv hq orv qxgrv gh od hvwuxfwxud1
Hv hylghqwh txh od vxpd gh odv fdujdv dfwxdqgr hq orv hvwdgrv L | LL fruuhvsrqgh d
odv fdujdv ruljlqdohv vreuh od hvwuxfwxud1 Ho uhvxowdgr qdo/ hq prylplhqwrv | hvixhu}rv/
hv/ vhjq ho sulqflslr gh vxshusrvlflq/ ljxdo d od vxpd gh orv uhvxowdgrv gh orv grv
hvwdgrv=

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


5;5 FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

 Orv prylplhqwrv gh orv qxgrv rewhqlgrv hq od uhvroxflq gho hvwdgr LL vrq orv gh
od hvwuxfwxud uhdo/ |d txh ho sulphu hvwdgr hv/ sru ghqlflq/ lqwudvodflrqdo1 Od
ghirupdgd gh odv slh}dv vh rewlhqh sru vxshusrvlflq gh odv ghirupdgdv gh orv grv
hvwdgrv1
 Odv oh|hv gh hvixhu}rv |/ hq sduwlfxodu/ orv hvixhu}rv hq orv h{wuhprv gh odv slh}dv vh
rewlhqhq vxpdqgr orv uhvxowdgrv gh dperv hvwdgrv1 Odv uhdfflrqhv hq orv dsr|rv
vh rewlhqhq d sduwlu gh orv hvixhu}rv hq orv h{wuhprv gh odv slh}dv txh frqfxuuhq
hq orv dsr|rv fruuhvsrqglhqwhv1
Hvwh surfhglplhqwr shuplwh/ sru hmhpsor/ frqvlghudu fdvrv gh ghirupdflrqhv lpsxhv0
wdv vreuh odv slh}dv/ wdohv frpr odv ghirupdflrqhv gh ruljhq wuplfr1 Edvwd uhvroyhu ho
hvwdgr lqwudvodflrqdo | fdofxodu vxv fruuhvsrqglhqwhv uhdfflrqhv1 Oxhjr/ vh fdujdq orv
qxgrv gh od hvwuxfwxud frq vwdv/ fdpeldgdv gh vljqr1

Hmhpsor 91714

Uhvroyhu ho suwlfr gh od Iljxud 918/ vrphwlgr d fdujd yhuwlfdo xqliruph vreuh ho glqwho
DD / ghvfrpsrqlhqgr hq vxpd gh xq hvwdgr gh hpsrwudplhqwr shuihfwr pv xq hvwd0
gr gh fdujdv hq orv qxgrv1 Wrgdv odv slh}dv wlhqhq odv plvpdv surslhgdghv phfqlfdv1

Ilj1 918= Suwlfr gho Hmhpsor 91714

Vhjq or sodqwhdgr hq hvwd Vhfflq/ vh ghvfrpsrqh ho hvwdgr gh fdujd xqliruph


vreuh ho glqwho DD hq vxpd gh orv hvwdgrv vljxlhqwhv +yhu Iljxud 919,=

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


9171 FDUJDV DFWXDQWHV VREUH ODV SLH]DV 5;6

Ilj1 919= Vlvwhpdv gh fdujdv hq ho Hmhpsor 91714

Ilj1 91:= Oh|hv gh hfwruhv hq ho Hmhpsor 91714

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


5;7 FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

 Ho hvwdgr L hv iflo gh uhvroyhu gh irupd dqdowlfd sdud rewhqhu odv uhdfflrqhv


Y @ sd@5 | P @ sd2 @45 |/ sru hmhpsor/ od oh| gh prphqwrv hfwruhv prvwudgd
hq od Iljxud 91:1

 Ho hvwdgr LL/ frq fdujdv vor hq orv qxgrv/ sxhgh uhvroyhuvh/ sru pwrgrv dqdowlfrv
r pdwulfldohv/ sdud rewhqhu/ sru hmhpsor/ od oh| gh hfwruhv prvwudgd hq od Iljxud
91:4 1

Odv oh|hv gh hfwruhv gh od hvwuxfwxud vh rewlhqhq frpr vxpd gh odv gh orv hvwdgrv
L .LL +Iljxud 91:,1 Dqorjr surfhglplhqwr vh vljxh sdud odv oh|hv gh hvixhu}rv fruwdqwhv
| d{lohv +hq hvwh fdvr/ orv d{lohv vrq qxorv hq ho hvwdgr L,1
Sxhvwr txh orv qxgrv wlhqhq prylplhqwrv qxorv hq ho hvwdgr L/ orv prylplhqwrv
qrgdohv wrwdohv vrq orv gho hvwdgr LL1 Odv ghirupdgdv gh odv slh}dv vh rewlhqhq wdpelq
sru vxshusrvlflq gh odv ghirupdgdv gh orv hvwdgrv L . LL1

Hmhpsor 91715

Uhvroyhu ho suwlfr gh od Iljxud 91;/ vrphwlgr d xq lqfuhphqwr xqliruph gh whpshudwxud


w/ ghvfrpsrqlhqgr hq vxpd gh xq hvwdgr gh hpsrwudplhqwr shuihfwr pv xq hvwdgr
gh fdujdv hq orv qxgrv1 Wrgdv odv slh}dv wlhqhq odv plvpdv surslhgdghv phfqlfdv1

Ilj1 91;= Suwlfr gho Hmhpsor 91715

4
Do rewhqhu hvwd vroxflq/ vh kd ghvsuhfldgr od ghirupdflq ghelgd d d{lohv | fruwdqwhv1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


9171 FDUJDV DFWXDQWHV VREUH ODV SLH]DV 5;8

Ilj1 91<= Vlvwhpdv gh fdujdv hq ho Hmhpsor 91715

Ilj1 9143= Ghirupdgd | oh| gh hfwruhv gho Hmhpsor 91715

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


5;9 FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

Gh qxhyr/ vh ghvfrpsrqh ho hvwdgr gh fdujd hq vxpd gh orv hvwdgrv vljxlhqwhv +yhu


Iljxud 91<,=

 Ho hvwdgr L hv iflo gh uhvroyhu/ sdud rewhqhu odv uhdfflrqhv I @ HDw> frq HD


ljxdo d od uljlgh} d d{lo/ txh surgxfhq lgqwlfr hvwdgr gh frpsuhvlq hq wrgdv odv
eduudv +yhu Iljxud 91<d,1

 Ho hvwdgr LL/ frq fdujdv vor hq orv qxgrv/ sxhgh uhvroyhuvh/ sru pwrgrv dqdowl0
frv r pdwulfldohv/ sdud rewhqhu/ sru hmhpsor/ od ghirupdgd | od oh| gh hfwruhv
prvwudgdv hq od Iljxud 9143d | e1 Vh rewlhqh dv txh ho ydoru P gho hfwru hq ho
glqwho hv
6 HL
P@ w
8 . 6 d
 
grqgh  @ L@Dd2 uhsuhvhqwd od uhodflq hqwuh od uljlgh} d h{lq | d d{lo gh odv
slh}dv1 Revuyhvh txh hq ho fdvr oplwh  @ 3 vh uhfxshud od vroxflq rewhqlgd hq
ho Hmhpsor 8171615/ ghvsuhfldqgr od ghirupdflq ghelgd do d{lo1

Sxhvwr txh orv qxgrv wlhqhq prylplhqwrv qxorv hq ho hvwdgr L/ orv prylplhqwrv
qrgdohv wrwdohv vrq orv gho hvwdgr LL1 Odv ghirupdgdv gh odv slh}dv vrq wdpelq odv gho
hvwdgr LL1

918 Pdwul} hohphqwdo gh uljlgh}

91814 Irupd pdwulfldo gh odv hfxdflrqhv hovwlfdv


Odv hfxdflrqhv hovwlfdv gh xqd slh}d hvwdeohfhq od uhodflq h{lvwhqwh hqwuh odv ixhu}dv +|
prphqwrv, txh dfwdq hq orv h{wuhprv gh od slh}d | orv prylplhqwrv +ghvsod}dplhqwrv |
jlurv, txh vh surgxfhq hq orv plvprv1 Frqvlghuhprv xqd slh}d uhfwd gh xqd hvwuxfwxud
uhwlfxodgd gh sodqr phglr/ gh orqjlwxg o | vhfflq wudqvyhuvdo frqvwdqwh/ wdo frpr od
txh vh pxhvwud hq od Iljxud 9144/ | frqvlghuhprv orv hvixhu}rv txh dfwdq vreuh vxv
h{wuhprv d | e> | orv prylplhqwrv gh vwrv1
Hq ho vlvwhpd orfdo gh uhihuhqfld gh odv slh}dv/ odv hfxdflrqhv gh htxloleulr vrq=

I%@

. I%K

@ 3 +915d,
I+@ . I+K
 
@ 3 +915e,
P@ . PK . I+K o
  
@ 3 +915f,

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


9181 PDWUL] HOHPHQWDO GH ULJLGH] 5;:

Ilj1 9144= Ixhu}dv | prylplhqwrv gh h{wuhpr gh slh}d

gh grqgh=

I%@

@ I%K

+916d,
P@ . PK
 

I+@

@ I+K

@ +916e,
o
Sru rwur odgr/ ho dodujdplhqwr gh od slh}d ghelgd do d{lo hv=

I%K

o
o @ xK  x@ @ +917,
HD
Sru wdqwr/ odv hfxdflrqhv hovwlfdv gh orv d{lohv hq orv h{wuhprv gh od slh}d vrq=

HD   
I%@

@ . x@  xK +918d,
o
HD   
I%K

@  x@  xK +918e,
o
Dghpv/ odv hfxdflrqhv hovwlfdv gh orv prphqwrv hq orv h{wuhprv gh od slh}d/ hvfulwdv
hq ixqflq gh orv jlurv | gho ghvsod}dplhqwr wudqvyhuvdo gh vwrv/ vrq=

7HL  5HL  9HL 


P@ @ ! . ! . 2 +y@  yK , +919d,
o @ o K o
5HL  7HL  9HL 
PK @ !@ . ! . 2 +y@  yK , +919e,
o o K o

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


5;; FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

Sru wdqwr/ odv hfxdflrqhv hovwlfdv gh orv hvixhu}rv fruwdqwhv hq orv h{wuhprv gh od slh}d
vrq ljxdohv d=
9HL  9HL  45HL 
I+@

@ . ! . ! . +y@  yK , +91:d,
o2 @ o2 K o
9HL 9HL  45HL 
I+K

@  2 !@  !  +y@  yK , +91:e,
o o2 K o
Qwhvh txh hq odv hfxdflrqhv +919d,0+919e, vh kd ghvsuhfldgr od ghirupdflq ghelgd do
hvixhu}r fruwdqwh iuhqwh d od ghelgd d orv prphqwrv hfwruhv1 Hvwd vlpsolfdflq/ yolgd
sdud slh}dv vxflhqwhphqwh hvehowdv/ vh pdqwlhqh/ sru vlpsolflgdg/ d or odujr gh wrgr
ho suhvhqwh Fdswxor1
Odv hfxdflrqhv dqwhulruhv +918d, d +91:e, sxhghq hvfuleluvh hq irupd pdwulfldo frpr=
% & % &% &
i@ N@@ N@K g@
@ +91;,
iK NK@ NKK gK

frq orv yhfwruhv=


5 6 5 6 5 6 5 6
I%@

I%K

x@ xK
9  : 9  : 9 : 9 :
i@ @ 7 I+@ 8 iK @ 7 I+K 8 g@ @ 7 y@ 8 gK @ 7 yK 8 +91<,
P@ 
PK 
!@ !K

| odv pdwulfhv=
5 6 5 6
. . 3 3  . 3 3
9 ,
: 9 ,
:
N@@ @ 7 3 . 2,.U
. S,.U
2 8 N@K @ 7 3  2,.U
. S,.U
2 8
3 . S.U
,2
. e.U
,
3  S.U,2
. 2.U
,

+9143,
5 6 5 6
 . 3 3 . . 3 3
9 ,
: 9 ,
:
NK@ @ 7 3  2,.U
 S,.U
2 8 NKK @ 7 3 . 2,.U
 S.U
,2
8
3 . S.U
,2
. 2.U
,
3  S,.U
2
e
. ,.U

Hq odv h{suhvlrqhv dqwhulruhv vh oodpd yhfwruhv gh prylplhqwr gh qxgr d orv yhfwruhv


g@ | gK / irupdgrv sru odv frpsrqhqwhv gh prylplhqwr txh ghqhq od wudvodflq | ho jlur


gho qxgr hq ho vlvwhpd orfdo gh od slh}d1 Dqorjdphqwh/ vh oodpd yhfwruhv gh hvixhu}rv


hq h{wuhpr gh slh}d d orv yhfwruhv i@ | iK / irupdgrv sru odv frpsrqhqwhv gh odv ixhu}dv
| prphqwrv txh dfwdq hq orv h{wuhprv gh odv slh}dv1 Ho qphur gh frpsrqhqwhv gh
fdgd xqr gh hvwrv yhfwruhv ghshqgh gh od wlsrorjd gh hvwuxfwxud dqdol}dgd | hv ljxdo do
qphur gh judgrv gh olehuwdg sru qxgr/ hq hmhv orfdohv/ txh fruuhvsrqgd d fdgd fdvr1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


9181 PDWUL] HOHPHQWDO GH ULJLGH] 5;<

Hq odv h{suhvlrqhv dqwhulruhv vh revhuyd wdpelq txh odv pdwulfhv N@@ | NKK vrq
vlpwulfdv | txh N@K @ N AK@ 1
Ilqdophqwh/ sxhgh oohjduvh d xqd hfxdflq pdwulfldo pv frpsdfwd=

i  @ N g +9144,

grqgh odv h{suhvlrqhv gh i  > N | g vrq reyldv gho ghvduuroor dqwhulru1 Do yhfwru g vh
oh oodpd yhfwru gh prylplhqwrv gh od slh}d | d i  vh oh ghqrplqd yhfwru gh hvixhu}rv gh
od slh}d1 D od pdwul} N vh oh oodpd pdwul} gh uljlgh} hohphqwdo1
Odv h{suhvlrqhv pdwulfldohv rewhqlgdv vrq jhqhudohv/ hv ghflu/ sxhghq dsolfduvh d wrgr
wlsr gh hvwuxfwxudv1 Wdo frpr vh yhu hq od Vhfflq 9144/ odv h{suhvlrqhv sduwlfxoduhv
gh odv pdwulfhv N ghshqghq gho wlsr gh hvwuxfwxud txh vh dqdolfh/ hv ghflu/ gh vl vh
wudwd gh xqd hvwuxfwxud duwlfxodgd +sodqd r hvsdfldo,/ uhwlfxodgd +sodqd r hvsdfldo,/
hpsduuloodgr sodqr/ hwf1

91815 Frqfhswr gh uljlgh} | h{lelolgdg gh xqd slh}d


Vh kd ylvwr hq od Vhfflq dqwhulru txh odv hfxdflrqhv hovwlfdv gh xqd slh}d dlvodgd
sxhghq hvfuleluvh/ hq od irupd pdwulfldo frpsdfwd/ frpr=

i  @ N g +9145,

Sru h{whqvlq gho sureohpd phfqlfr hohphqwdo gho frpsruwdplhqwr gh xq pxhooh/


grqgh i @ n g/ +ixhu}d @ uljlgh}  prylplhqwr,/ vh ghqrplqd d od pdwul} N pdwul}
gh uljlgh} gh od slh}d r pdwul} gh uljlgh} hohphqwdo/ | do pwrgr gh fofxor pdwulfldo
edvdgr hq hood pwrgr gh uljlgh}1
Od frpsrqhqwh i gho yhfwru gh hvixhu}rv gh od slh}d vhu=
[
6

i @ N

g +9146,
 '

grqgh p hv ho qphur gh judgrv gh olehuwdg gh od slh}d | N



vrq odv frpsrqhqwhv gh od
pdwul} gh uljlgh} hohphqwdo1 Vl vh frqvlghud xq vlvwhpd gh prylplhqwrv hq orv h{wuhprv
gh slh}d hq ho txh qlfdphqwh od frpsrqhqwh g gho yhfwru prylplhqwrv hv qr qxod h
ljxdo d od xqlgdg +g @ 4> g @ 3 sdud l 9@ m,/ uhvxowd=
  
i @ N +9147,

hv ghflu/ txh od froxpqd m0vlpd gh od pdwul} gh uljlgh} hohphqwdo N uhsuhvhqwd ho


yhfwru gh hvixhu}rv +i  , txh vh surgxfhq hq od slh}d fxdqgr vh lpsrqh xq prylplhqwr
g @ 41

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


5<3 FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

Wdpelq vh sxhgh lqwhqwdu hvfulelu od uhodflq lqyhuvd hqwuh ixhu}dv | prylplhqwrv


hq orv h{wuhprv gh od slh}d/ hv ghflu/ hq od irupd prylplhqwr @ h{lelolgdg  ixhu}d/
grqgh od h{lelolgdg vh ghqh frpr od lqyhuvd gh od uljlgh}1 Vlq hpedujr/ plhqwudv
odv ixhu}dv hq orv h{wuhprv gh odv slh}dv hvwq shuihfwdphqwh ghwhuplqdgdv hq ixqflq
gh orv prylplhqwrv hq orv qxgrv/ qr rfxuuh or plvpr d od lqyhuvd/ gdgr txh od slh}d
dlvodgd sxhgh vxiulu prylplhqwrv gh volgr ujlgr vlq txh vh prgltxhq odv ixhu}dv txh
dfwdq hq vxv h{wuhprv1 Pdwhpwlfdphqwh/ hvwr txlhuh ghflu txh od pdwul} gh uljlgh}
hv vlqjxodu |/ sru frqvljxlhqwh/ qr h{lvwh vx lqyhuvd hq xq vhqwlgr hvwulfwr1
Vl/ sru hmhpsor/ vh md ho h{wuhpr d gh od slh}d/ hqwrqfhv g@ @ 3 | txhgdq
lpshglgrv dv orv prylplhqwrv gh volgr ujlgr1 Hq hvwh fdvr/ vh wlhqh=

iK @ NKK gK +9148,

Hvwd uhodflq v hv lqyhuwleoh | vh wlhqh txh=



gK @ N3
KK
iK @ IKK iK +9149,

grqgh d od pdwul} IKK +lqyhuvd gh NKK , vh oh ghqrplqd pdwul} gh h{lelolgdg/ | do pwrgr


gh fofxor pdwulfldo edvdgr hq hood pwrgr gh h{lelolgdg1
Vl od slh}d dqdol}dgd irupd sduwh gh xqd hvwuxfwxud hvwdeoh | qr gh xq phfdqlvpr/
vxv prylplhqwrv gh volgr ujlgr hvwq ivlfdphqwh lpshglgrv/ | od pdwul} gh uljlgh}
vhu vlhpsuh qr vlqjxodu1 Sru or wdqwr/ sxhgh kdooduvh vx lqyhuvd | hvfuleluvh od uhodflq
hqwuh orv prylplhqwrv hq orv qxgrv | odv ixhu}dv dsolfdgdv hq orv h{wuhprv gh od slh}d1
Od frpsrqhqwh g gho yhfwru gh prylplhqwrv gh od slh}d vhu=
[
?

g @ I i +914:,


 '

grqgh q hv ho qphur gh judgrv gh olehuwdg gh od slh}d +h{foxlgrv orv prylplhqwrv gh


volgr ujlgr, | I vrq odv frpsrqhqwhv gh od pdwul} gh h{lelolgdg hohphqwdo1 Vl vh
frqvlghud xq vlvwhpd gh hvixhu}rv vreuh od slh}d hq ho txh qlfdphqwh od frpsrqhqwh
gho yhfwru gh hvixhu}rv i hv qr qxod h ljxdo d od xqlgdg +i @ 4/ i @ 3 sdud l 9@ m,/
uhvxowd=
  
g @ I +914;,
hv ghflu/ txh ho frhflhqwh I gh od pdwul} gh h{lelolgdg uhsuhvhqwd od frpsrqhqwh
l0vlpd gho yhfwru gh prylplhqwrv +g , txh vh surgxfh fxdqgr dfwd vreuh od slh}d xq
hvixhu}r gh frpsrqhqwh i xqlgdg1 Sru ho Whruhpd gh orv Wudedmrv Uhfsurfrv gheh
vhu=
   
i +@ 4,  g @ i +@ 4,  g , I @ I +914<,

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


9181 PDWUL] HOHPHQWDO GH ULJLGH] 5<4

hv ghflu/ txh od pdwul} gh h{lelolgdg I hohphqwdo hv vlpwulfd1


Frpr frqvhfxhqfld gh od vlphwud gh od pdwul} gh h{lelolgdg hohphqwdo/ vh ghgx0
fh txh od pdwul} gh uljlgh} hohphqwdo/ txh hv vx lqyhuvd/ wdpelq or hv/ frpr vh kd
frpsuredgr sdud ho fdvr gh odv hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv gh sodqr phglr1

91816 Hqhujd gh ghirupdflq | hqhujd srwhqfldo wrwdo gh xqd slh}d


Frqvlghuhprv xqd slh}d uhfwd gh xqd hvwuxfwxud uhwlfxodgd gh sodqr phglr/ gh vhfflq
wudqvyhuvdo frqvwdqwh/ wdo frpr od txh vh pxhvwud hq od Iljxud 9144/ vreuh od txh vor
dfwdq ixhu}dv +| prphqwrv, hq vxv uhvshfwlyrv h{wuhprv d | e= Gdgr txh orv vlvwhpdv
hvwuxfwxudohv txh hvwdprv frqvlghudqgr vrq frqvhuydwlyrv/ ho wudedmr uhdol}dgr sru odv
ixhu}dv txh dfwdq vreuh hoorv vh lqylhuwh/ qwhjudphqwh/ hq lqfuhphqwdu od hqhujd gh
ghirupdflq gh odv slh}dv txh orv frpsrqhq1 Sru wdqwr/ od hqhujd gh ghirupdflq gh
od slh}d vh sxhgh hydoxdu fdofxodqgr ho wudedmr uhdol}dgr sru odv ixhu}dv gh h{wuhpr gh
eduud vreuh vxv uhvshfwlyrv prylplhqwrv hfdfhv/ orv prylplhqwrv gh orv qxgrv d | e=
Vhjq od iupxod gh Fodsh|urq/ vh wlhqh txh
4   A  4   A
X@K @ i g @ g N g +9153,
5 5
grqgh vh kd xwlol}dgr od uhodflq i  @ N g | ho khfkr gh txh od pdwul} gh uljlgh} hv
vlpwulfd1 Hq od h{suhvlq +9153, uhvxowd reylr txh od hqhujd gh ghirupdflq gh xqd
slh}d vh sxhgh hvfulelu frpr xqd ixqflq fxdguwlfd gh orv prylplhqwrv gh vxv qxgrv1
Frpr od hqhujd gh ghirupdflq hv qhfhvduldphqwh qr qhjdwlyd/ od pdwul} gh uljlgh} hv
xqd pdwul} vhplghqlgd srvlwlyd1
Sxhgh revhuyduvh txh vh fxpsoh ho Sulphu Whruhpd gh Fdvwljoldqr/ |d txh odv ixhu}dv
vh sxhghq rewhqhu ghulydqgr od hqhujd gh ghirupdflq uhvshfwr gh orv fruuhvsrqglhqwhv
prylplhqwrv=
C X@K
@ N g @ i  +9154,
C g
Dqorjdphqwh/ vh sxhgh hvfulelu od hqhujd gh ghirupdflq gh xqd slh}d frpr xqd
ixqflq fxdguwlfd gh odv ixhu}dv txh dfwdq vreuh vxv qxgrv1 Sdud hoor/ hv qhfhvdulr
holplqdu/ gh irupd dghfxdgd/ orv prylplhqwrv gh volgr ujlgr gh od eduud1 Vl/ d wdo
hihfwr/ vh md ho h{wuhpr d gh od slh}d/ hqwrqfhv g@ @ 31 Hq hvwh fdvr/ vh wlhqh=
4   A  4   A  
X@K @ i g @ i IKK iK +9155,
5 5 K
grqgh vh kd xwlol}dgr od uhodflq gK @ IKK iK = D sduwlu gh hvwd h{suhvlq/ hv iflo yhulfdu
txh vh fxpsoh ho Vhjxqgr Whruhpd gh Fdvwljoldqr1 Frpr od hqhujd gh ghirupdflq/
xqd yh} holplqdgrv orv prylplhqwrv gh volgr ujlgr/ hv qhfhvduldphqwh srvlwlyd/ od
pdwul} gh h{lelolgdg hv xqd pdwul} ghqlgd srvlwlyd1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


5<5 FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

Frqrflgd od h{suhvlq gh od hqhujd gh ghirupdflq vh sxhgh rewhqhu od h{suhvlq


gh od hqhujd srwhqfldo wrwdo gh od slh}d1 Sdud hoor/ edvwd frq frqvlghudu od hqhujd
srwhqfldo gh odv ixhu}dv dfwxdqwhv=
 A
K@K @  i  g +9156,

Od hqhujd srwhqfldo wrwdo hv od vxpd gh odv h{suhvlrqhv +9153, | +9156,=

@K @ X@K . K@K +9157d,


4   A  A
@ g N g  i  g +9157e,
5
Revuyhvh txh vh fxpsoh ho Sulqflslr gh Hqhujd Srwhqfldo Wrwdo Pqlpd/ |d txh

C @K
@ N g  i  @ 3 +9158,
C g

91817 Pdwul} hohphqwdo gh uljlgh} hq ho vlvwhpd joredo


Hq od Vhfflq 91814 vh kd ghqlgr od uhodflq hqwuh odv ixhu}dv dsolfdgdv hq orv h{wuhprv
gh od slh}d | orv prylplhqwrv hq orv qxgrv +hfxdflrqhv hovwlfdv gh od slh}d, hq ho vlvwhpd
orfdo gh fdgd slh}d1 Vh wudwd/ d frqwlqxdflq/ od wudqvirupdflq gh glfkdv hfxdflrqhv do
vlvwhpd joredo gh uhihuhqfld1 Dqdol}duhprv/ sru vlpsolflgdg/ ho fdvr gh odv hvwuxfwxudv
gh sodqr phglr1
Vhd  ho qjxor txh irupdq orv hmhv orfdohv +{> |, frq orv hmhv joredohv +[> \ ,1
Od wudqvirupdflq gh xq yhfwru d > gh frpsrqhqwhv +d% > d+ > d5 , h{suhvdgr hq ho vlvwhpd
orfdo/ hq ho fruuhvsrqglhqwh yhfwru d> gh frpsrqhqwhv +d% > d+ > d5 , h{suhvdgr hq ho vlvwhpd
joredo/ hv +yhu Iljxud 9145,=
5 6 5 65 6
d% frv   vlq  3 d%
9 : 9 :9 :
7 d+ 8 @ 7 vlq  frv  3 8 7 d+ 8 +9159,
d5 3 3 4 d5

grqgh vh revhuyd txh/ hq hvwh fdvr/ orv hmhv } | ] frlqflghq1 Hq jhqhudo/ vh sxhgh
hvfulelu=
d @ W d +915:,
grqgh od pdwul} W gh wudqvirupdflq hv ruwrjrqdo sru frqvwuxfflq> sru hvwd ud}q/
W3 @ WA / | od wudqvirupdflq lqyhuvd +gho vlvwhpd joredo do orfdo, vh sxhgh hvfulelu
frpr=
d @ WA d +915;,

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


9181 PDWUL] HOHPHQWDO GH ULJLGH] 5<6

Ilj1 9145= Wudqvirupdflq gh vlvwhpd gh uhihuhqfld

Dsolfdqgr hvwdv wudqvirupdflrqhv d orv yhfwruhv gh prylplhqwr | gh hvixhu}rv gh


h{wuhpr gh slh}d/ vh wlhqh=

g@ @ WA g@ gK @ WA gK
+915<,
i@ @ W i@ iK @ W iK

Sru or wdqwr/ sduwlhqgr gh odv hfxdflrqhv hovwlfdv uhihulgdv do vlvwhpd orfdo gh uhihuhqfld=

i@ @ N@@ g@ . N@K gK


+9163,
iK @ NK@ g@ . NKK gK

| xwlol}dqgr odv uhodflrqhv dqwhulruhv/ vh wlhqh=

i@ @ N@@ WA g@ . N@K WA gK


+9164,
iK @ NK@ WA g@ . NKK WA gK

hfxdflrqhv hovwlfdv txh shuplwhq rewhqhu orv hvixhu}rv hq ho vlvwhpd orfdo gh uhihuhqfld/
d sduwlu gh orv prylplhqwrv hq ho vlvwhpd joredo gh uhihuhqfld1 Suhpxowlsolfdqgr hvwdv
hfxdflrqhv sru od pdwul} gh wudqvirupdflq gh vlvwhpdv W/ vh rewlhqh=

i@ @ W i @ @ W N@@ WA g@ . W N@K WA gK
+9165,
iK @ W i K @ W NK@ WA g@ . W NKK WA gK

r elhq=
i@ @ N@@ g@ . N@K gK
+9166,
iK @ NK@ g@ . NKK gK
frq=
N @ WN WA +9167,

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


5<7 FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

Hvwdv vrq odv hfxdflrqhv hovwlfdv gh od slh}d h{suhvdgdv hq ho vlvwhpd joredo gh


uhihuhqfld1 Glfkdv hfxdflrqhv vrq odv txh vh xwlol}dq sdud hqvdpeodu od pdwul} gh uljlgh}
joredo gh od hvwuxfwxud/ wdo frpr vh h{solfd hq od Vhfflq vljxlhqwh1
Hq ho fdvr gh xqd hvwuxfwxud uhwlfxodgd gh sodqr phglr/ hvwdv pdwulfhv hq frrugh0
qdgdv joredohv wlhqhq od h{suhvlq=
5   6
2 HD 2 45HL HD 45HL 9HL
9 F o . V o VF
o

o
V 2 :
o
9 :
9 :
9 :
9 HD 45HL 9HL :
N@@ @ 9 V 2 .F 2 F 2 : +9168d,
9 o o o :
9 :
9 :
7 8
7HL
VLP1
o
5   6
F 2 HD  V 2 45HL VF
HD 45HL
 V
9HL
9 o o o o o2 :
9 :
9 :
9   :
9 HD 45HL HD 45HL 9HL :
N@K @ 9 9 VF  V 2  F2 F 2 : : +9168e,
9 o o o o o :
9 :
9 :
7 9HL 9HL 5HL 8
V 2 F 2
o o o
5   6
2 HD 2 45HL HD 45HL 9HL
9 F o  V o VF
o

o
V 2
o :
9 :
9 :
9   :
9 HD 45HL HD 45HL 9HL :
9
NK@ @ 9 VF F 2 :
 V 2  F2 : +9168f,
9 o o o o o :
9 :
9 :
7 9HL 9HL 5HL 8
V 2 F 2
o o o
5   6
2 HD 2 45HL HD 45HL 9HL
9 F . V VF  V
9 o o o o o2 : :
9 :
9 :
9 HD 45HL 9HL :
NKK @ 9 V 2 .F 2 F 2 : +9168g,
9 o o o :
9 :
9 :
7 8
7HL
VLP1
o
frq V @ vlq | F @ frv=

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


9191 PDWUL] JOREDO GH ULJLGH] 5<8

Qwhvh txh odv pdwulfhv N@@ | NKK vrq vlpwulfdv | txh N@K @ NAK@ / frq or txh vh
frpsuxhed txh/ wdo frpr vh ghprvwu hq od Vhfflq 91815/ od pdwul} hohphqwdo gh uljlgh}
hv vlpwulfd hq fxdotxlhu vlvwhpd gh uhihuhqfld1

919 Pdwul} joredo gh uljlgh}

91914 Hqvdpeodmh gh od pdwul} joredo

Xqd yh} fdofxodgdv odv hfxdflrqhv hovwlfdv gh wrgdv odv slh}dv txh irupdq od hvwuxfwxud
hq xq vlvwhpd gh uhihuhqfld frpq/ ho vljxlhqwh sdvr hq ho pwrgr gh uljlgh} hv od
frqvwuxfflq gh od pdwul} gh uljlgh} joredo gh od hvwuxfwxud1 Hvwd pdwul} joredo vh
rewlhqh phgldqwh ho hqvdpeodmh gh odv pdwulfhv hohphqwdohv gh uljlgh} gh odv slh}dv1
Glfkr hqvdpeodmh vh uhdol}d frqvlghudqgr ho htxloleulr gh ixhu}dv +| prphqwrv/ hq vx
fdvr, txh dfwdq vreuh fdgd qxgr gh od hvwuxfwxud> gh dk ho qrpeuh gh pwrgr gh
htxloleulr frq ho txh wdpelq vh ghqrplqd do suhvhqwh pwrgr gh fofxor1
Vh ghvduurood/ d frqwlqxdflq/ xq hmhpsor vhqfloor sdud h{solfdu ho surfhvr d vhjxlu
| gho txh vh sxhghq rewhqhu frqfoxvlrqhv gh ydolgh} jhqhudo1
Hq od hvwuxfwxud gh od Iljxud 9146/ irupdgd sru 7 slh}dv/ vh kdq qxphudgr orv
qxgrv | glexmdgr orv vhqwlgrv gh uhfruulgr gh odv slh}dv1 Wdpelq vh kdq glexmdgr orv
yhfwruhv txh uhsuhvhqwdq d odv ixhu}dv h{whulruhv +fdujdv hq orv qxgrv,1 Odv hfxdflrqhv
gh htxloleulr gh ixhu}dv lqwhulruhv +hvixhu}rv hq h{wuhprv gh slh}dv, | h{whulruhv txh

Ilj1 9146= Hvwuxfwxud | htxloleulr gh ixhu}dv hq xq qxgr

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


5<9 FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

dfwdq vreuh orv qxgrv vh sxhghq hvfulelu/ hq ho vlvwhpd joredo gh uhihuhqfld=

i @ i2 . ie +9169d,
@ +N@@ ,2 g . +N@K ,2 g2 . +N@@ ,e g . +N@K ,e ge +9169e,
i2 @ i2 . i2e
@ +NK@ ,2 g . +NKK ,2 g2 . +N@@ ,2e g2 . +N@K ,2e ge +9169f,
i @ i e
@ +N@@ , e g . +N@K , e ge +9169g,
ie @ ie . ie2 . ie
@ +NK@ ,e g . +NKK ,e ge . +NK@ ,2e g2 . +NKK ,2e ge
.+NK@ , e g . +NKK , e ge +9169h,

Hvwdv hfxdflrqhv sxhghq hvfuleluvh hq irupd pdwulfldo=


5 6 5 65 6
i +N@@ ,2 . g
9 : 9 +N@K ,2 3 +N@K ,e :9 :
9 : 9 .+N@@ ,e :9 :
9 : 9 :9 :
9 :
i2 : 9 9 +N ,
KK 2 . :9 g2 :
9 +N ,
K@ 2 3 +N ,
@K 2e
:9 :
9 :@9 .+N@@ ,2e :9 :
9 : 9 :9 :
9 :
i : 9 9 3 3 +N@@ , e +N@K , e :9 g :
9 :9 :
9 : 9 :9 :
7 8 7 +NKK ,e . +NKK ,2e . 8 7 8
+NK@ ,e +NK@ ,2e +NK@ , e
ie .+NKK , e ge

+916:,

r gh irupd pv frpsdfwd=
i @ Ng +916;,
grqgh i hv ho yhfwru joredo gh odv ixhu}dv h{whulruhv +lqfoxlgdv odv uhdfflrqhv,/ N hv od
pdwul} joredo gh uljlgh} gh od hvwuxfwxud | g hv ho yhfwru joredo gh prylplhqwrv hq orv
qxgrv1
Gh or dqwhulru vh rewlhqhq dojxqdv frqfoxvlrqhv gh ydolgh} jhqhudo=

+d, Od pdwul} N hv vlpwulfd/ do vhu vlpwulfdv odv pdwulfhv N@@ | NKK hohphqwdohv |
wudvsxhvwdv xqd gh od rwud odv pdwulfhv N@K | NK@ gh fdgd slh}d1 Gh khfkr/ gheh
vhuor hq yluwxg gh orv Whruhpdv gh Uhflsurflgdg/ dsolfdgrv d od hvwuxfwxud hq vx
frqmxqwr1

+e, Od pdwul} N hv vlqjxodu/ |d txh odv hfxdflrqhv gh htxloleulr +9169d,0+9169h, qr vh


yhq dihfwdgdv sru xq prylplhqwr gh volgr ujlgr gh od hvwuxfwxud1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


9191 PDWUL] JOREDO GH ULJLGH] 5<:

+f, Ho vlvwhpd gh hfxdflrqhv +916;, wlhqh vroxflq/ d shvdu gh vhu N vlqjxodu/ |d txh
i2 / ie / g | g vrq frqrflgrv/ vlhqgr i / i / g2 | ge ghvfrqrflgrv1 Ivlfdphqwh/ ho
khfkr gh txh g | g vhdq frqrflgrv lpslgh orv prylplhqwrv gh volgr ujlgr gh
od hvwuxfwxud |/ pdwhpwlfdphqwh/ hylwd od vlqjxodulgdg gh od pdwul} N/ kdflhqgr
ho sureohpd uhvroxeoh hq g2 | ge 1 Hq od Vhfflq 91: vh ghwdoodq orv sdvrv d vhjxlu1

91915 Hqhujd gh ghirupdflq | hqhujd srwhqfldo gh od hvwuxfwxud


Frqvlghuhprv gh qxhyr ho khfkr gh txh orv vlvwhpdv hvwuxfwxudohv txh hvwdprv wudwdqgr
vrq frqvhuydwlyrv |/ sru wdqwr/ ho wudedmr uhdol}dgr sru odv ixhu}dv txh dfwdq vreuh
hoorv vh lqylhuwh/ qwhjudphqwh/ hq lqfuhphqwdu od hqhujd gh ghirupdflq gh odv slh}dv
txh orv frpsrqhq1 Od hqhujd gh ghirupdflq gh xqd fxdotxlhud gh odv slh}dv lm gh
od hvwuxfwxud +txh xqh orv qxgrv l | m/ hq qxphudflq joredo, hv/ vhjq od h{suhvlq
+9153,=
4   A  
X @ g N g +916<d,
5
4
@ +g ,A N g +916<e,
5
grqgh vh kd xwlol}dgr od wudqvirupdflq g @ WA g gho vlvwhpd orfdo gh od eduud do
vlvwhpd joredo | od uhodflq N @ W N WA =
Od hqhujd gh ghirupdflq gh od hvwuxfwxud frpsohwd vh rewlhqh/ vlpsohphqwh/ vx0
pdqgr +hvfdoduphqwh, odv frqwulexflrqhv gh wrgdv odv eduudv txh od irupdq=
[
X @ X +9173d,
 
[4
@ +g ,A N g +9173e,
5
 

4 A
@ g Ng +9173f,
5
grqgh vh kdq xwlol}dgr odv frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg gh prylplhqwrv hq orv qxgrv
sdud sdvdu gh od h{suhvlq +9173e,/ hq ixqflq gh odv pdwulfhv gh uljlgh} hohphqwdohv/ d
od +9173f,/ hq ixqflq gh od pdwul} gh uljlgh} joredo gh od hvwuxfwxud1 Hq od h{suhvlq
+9173f, uhvxowd/ gh qxhyr/ hylghqwh txh od hqhujd gh ghirupdflq gh xqd hvwuxfwxud vh
sxhgh hvfulelu frpr xqd ixqflq fxdguwlfd gh orv prylplhqwrv gh vxv qxgrv1 Frpr
od hqhujd gh ghirupdflq hv qhfhvduldphqwh qr qhjdwlyd/ od pdwul} gh uljlgh} joredo hv
xqd pdwul} vhplghqlgd srvlwlyd1
Sxhgh frpsureduvh iflophqwh txh odv uhjodv gh hqvdpeodmh gh od pdwul} gh uljlgh}
joredo gh od hvwuxfwxud txh vh ghgxfhq gh odv hfxdflrqhv +9173d,0+9173f, frlqflghq h{df0
wdphqwh frq odv rewhqlgdv d sduwlu gh od lpsrvlflq gho htxloleulr gh ixhu}dv | prphqwrv

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


5<; FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

hq orv qxgrv1 Gh khfkr/ glfkdv frqglflrqhv gh htxloleulr sxhghq ghgxfluvh gluhfwdphqwh


gh od h{suhvlq +9173f,/ dsolfdqgr ho Sulphu Whruhpd gh Fdvwljoldqr/ |d txh odv ixhu}dv
txh dfwdq vreuh orv qxgrv vh sxhghq rewhqhu ghulydqgr od hqhujd gh ghirupdflq wrwdo
uhvshfwr gh orv fruuhvsrqglhqwhv prylplhqwrv=
CX
@ Ng @ i +9174,
Cg
Frqrflgd od h{suhvlq gh od hqhujd gh ghirupdflq gh od hvwuxfwxud/ hv iflo rewhqhu
od h{suhvlq gh od hqhujd srwhqfldo wrwdo gh vwd1 Sdud hoor/ edvwd frq frqvlghudu od
hqhujd srwhqfldo gh odv ixhu}dv dfwxdqwhv=

K @ i A g +9175,

Od hqhujd srwhqfldo wrwdo hv od vxpd gh odv h{suhvlrqhv +9173f, | +9175,=

 @ X .K +9176d,
4 A
@ g Ng  iA g +9176e,
5
Gh qxhyr/ odv hfxdflrqhv gh htxloleulr hq orv qxgrv sxhghq rewhqhuvh d sduwlu gho Sulq0
flslr gh Hqhujd Srwhqfldo Wrwdo Pqlpd/ |d txh

C
@ Ng  i @ 3 +9177,
Cg

91916 Dojrulwprv gh hqvdpeodmh gh od pdwul} gh uljlgh} joredo


Do vhu od pdwul} gh uljlgh} joredo N vlhpsuh vlpwulfd/ vor hv qhfhvdulr frqvlghudu ho
dopdfhqdplhqwr | ho hqvdpeodmh gh orv wuplqrv gh od gldjrqdo sulqflsdo | orv vlwxdgrv
sru hqflpd +r sru ghedmr, gh hood/ hv ghflu/ ho wulqjxor vxshulru +r ho lqihulru, gh od
pdwul} gh od hvwuxfwxud1 Glfkr wulqjxor vxshulru sxhgh hqvdpeoduvh vljxlhqgr grv
dojrulwprv dowhuqdwlyrv=

+d, Qxgr d qxgr1 Vh hqvdpeod ho juxsr gh hfxdflrqhv fruuhvsrqglhqwh d fdgd qxgr/


frqvlghudqgr vwrv/ xqr d xqr/ gh irupd frqvhfxwlyd1 Hvwr htxlydoh d hqvdpeodu
od pdwul} joredo od d od/ vljxlhqgr odv vljxlhqwhv uhjodv +yhu/ frpr hmhpsor/
od pdwul} gh od hfxdflq +916:,,=

 Ho hohphqwr gh od gldjrqdo sulqflsdo gh od od lvlpd hv od vxpd gh odv


pdwulfhv N@@ NKK gh wrgdv odv slh}dv txh frqfxuuhq hq ho qxgr l1 Vh wrpd
N@@ vl od slh}d wlhqh vx h{wuhpr d hq ho qxgr l | od pdwul} NKK vl hv ho
h{wuhpr e ho txh frlqflgh frq ho qxgr l1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


9191 PDWUL] JOREDO GH ULJLGH] 5<<

 Orv ghpv hohphqwrv gh od od lvlpd/ fruuhvsrqglhqwhv d odv froxpqdv


m  l> vrq odv pdwulfhv N@K gh odv slh}dv txh xqhq ho qxgr l frq orv qxgrv
m> uhvshfwlydphqwh1 Vl qr h{lvwh od slh}d lm/ ho hohphqwr d hqvdpeodu hv xqd
pdwul} qxod 31 Ghelgr d od vlphwud gh od pdwul}/ vor hv qhfhvdulr frqvlghudu
odv slh}dv fx|r h{wuhpr gh qxphudflq phqru hv ho qxgr l1

+e, Slh}d d slh}d1 Vh hqvdpeodq odv vxepdwulfhv hohphqwdohv fruuhvsrqglhqwhv d


fdgd slh}d/ frqvlghudqgr vwdv/ xqd d xqd/ gh irupd frqvhfxwlyd1 Hvwr htxlydoh
d hqvdpeodu od pdwul} hohphqwdo gh od eduud lm +txh xqh ho qxgr l frq ho qxgr
m/ l ? m,/ hq odv vljxlhqwhv srvlflrqhv gh od pdwul} joredo +yhu/ frpr hmhpsor/ od
pdwul} gh od hfxdflq +916:,,=

Froxpqd l Froxpqd m
Ilod l 111111111111 +N@@ , 11111111111 +N@K , 111111111111
Ilod m 111111111111 +NK@ , 11111111111 +NKK , 111111111111

Ho dojrulwpr +e,/ hqvdpeodmh slh}d d slh}d/ wlhqh od yhqwdmd gh txh fdgd xqd gh odv
slh}dv vor hv frqvlghudgd xqd yh}> hvwr shuplwh fdofxodu odv pdwulfhv hohphqwdohv xqd
d xqd/ dqwhv gh hqvdpeoduodv/ holplqdqgr od qhfhvlgdg gh dopdfhqduodv1 Hvwd hv xqd
yhqwdmd lpsruwdqwh hq sureohpdv gh judq wdpdr1
Dghpv/ sdud hmhfxwdu ho dojrulwpr +e, vh suhflvd/ frpr lqirupdflq wrsrojlfd/ od
olvwd gh frqhfwlylgdghv qrgdohv gh fdgd eduud/ lqwurgxflgd do ghqlu od jhrphwud gh od
hvwuxfwxud +yhu Vhfflq 916,1 Sru frqwud/ sdud hmhfxwdu ho dojrulwpr +d, vh suhflvd od
olvwd gh odv slh}dv frqhfwdgdv d fdgd qxgr/ pv frpsohmd gh hoderudu1

91917 Rswlpl}dflq gh od qxphudflq gh orv qxgrv


Hq od Vhfflq 916/ do lqwurgxflu od qhfhvlgdg gh qxphudu orv qxgrv gh od hvwuxfwxud/
gh fdud d vx lghqwlfdflq/ vh glmr txh hvwd qxphudflq hv/ hq sulqflslr/ duelwuduld1
Vlq hpedujr/ hv qhfhvdulr ghvwdfdu txh/ gdgdv odv uhjodv gh hqvdpeodmh gh od pdwul}
gh uljlgh} gh od hvwuxfwxud/ od irupd gh vwd/ r vhd/ vx hvwuxfwxud lqwhuqd/ uh hmd od
qxphudflq hohjlgd sdud orv qxgrv1
Vh oodpd dqfkr gh edqgd gh od pdwul} joredo +ez, d od pd|ru glihuhqfld gh qxphud0
flq h{lvwhqwh hqwuh orv qxgrv h{wuhprv lm gh odv slh}dv gh od hvwuxfwxud=
ez @ pd{ +m  l, ; slh}d lm +9178,
 :

Hv reylr txh hv ghvhdeoh txh odv glihuhqfldv gh qxphudflq hqwuh orv h{wuhprv gh
odv slh}dv vhd pqlpd/ |d txh hvwr frqgxfh d pdwulfhv frq pqlpr dqfkr gh edqgd |/

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


633 FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

Ilj1 9147= Qxphudflq gh qxgrv | hvwuxfwxud gh od pdwul} joredo

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


91:1 PRYLPLHQWRV SUHVFULWRV 634

sru frqvljxlhqwh/ frq phqruhv qhfhvlgdghv gh dopdfhqdmh | phqrv frvwrvdv gh uhvroyhu1


Od qxphudflq swlpd gh orv qxgrv hv od txh sursruflrqd ho pqlpr dqfkr gh edqgd1
Frqvlghuhprv/ sru hmhpsor/ od hvwuxfwxud gh od Iljxud 91471 Dgrswdqgr od qxph0
udflq gh od Iljxud 9147d/ vh rewlhqh xq dqfkr gh edqgd ez @ 5/ | od pdwul} joredo
fruuhvsrqglhqwh1 Sru frqwud/ dgrswdqgr od qxphudflq gh od Iljxud 9147e/ vh wlhqh xq
dqfkr gh edqgd ez @ 6 | od pdwul} joredo prvwudgd hq od jxud1 Vh revhuyd/ dghpv/
txh od qxphudflq swlpd hv od sulphud/ |d txh sursruflrqd ho phqru dqfkr gh edqgd
srvleoh1
Orv surjudpdv gh fofxor vxhohq glvsrqhu gh dojrulwprv gh uhqxphudflq gh orv
qxgrv gh od hvwuxfwxud sdud plqlpl}du odv qhfhvlgdghv gh dopdfhqdmh1 Hvwrv dojrulwprv
rshudq lqwhuqdphqwh/ vlq od lqwhuyhqflq gho xvxdulr | vlq txh vwh vh shufdwh gh txh
glfkd uhqxphudflq vh oohyd d fder1

91: Prylplhqwrv suhvfulwrv

Vh frqvlghud hq hvwd Vhfflq od pdqhud gh lqwurgxflu odv frqglflrqhv gh dsr|r gh od


hvwuxfwxud hq ho vlvwhpd gh hfxdflrqhv gh htxloleulr |d hqvdpeodgr1 Od hvshflfdflq
gh odv frqglflrqhv gh dsr|r gh od hvwuxfwxud vh wudgxfh hq txh dojxqrv gh orv judgrv gh
olehuwdg gh vwd wlhqhq vxv ydoruhv suhvfulwrv1 Ho qphur gh judgrv gh olehuwdg suhvfulwrv
gheh vhu vxflhqwh frpr sdud lpshglu orv prylplhqwrv gh volgr ujlgr gh od hvwuxfwxud1

91:14 Prylplhqwrv suhvfulwrv vhjq orv hmhv joredohv

Frqvlghuhprv/ gh irupd jhqhudo/ txh ho judgr gh olehuwdg lvlpr gh od hvwuxfwxud/


uhihulgr d orv hmhv joredohv gh uhihuhqfld/ wlhqh xq ydoru suhvfulwr g @ g 1 Ho vlvwhpd gh
hfxdflrqhv d uhvroyhu hv/ hqwrqfhv=

5 65 6 5 6
N = = = N = = = N? g i
9 === === === === === : 9 === : 9 === :
9 :9 : 9 :
9 :9 : 9 :
9 N = = = N = = = N? : 9 g :@9 i : +9179,
9 :9 : 9 :
7 === === === === === 87 === 8 7 === 8
N? = = = N? = = = N?? g? i?

grqgh i hv od uhdfflq fruuhvsrqglhqwh do judgr gh olehuwdg suhvfulwr1 Hv srvleoh sdvdu


orv wuplqrv frqrflgrv +N g , do wuplqr gh od ghuhfkd | prglfdu od froxpqd lvlpd/
sdud ghmdu ho vlvwhpd gh hfxdflrqhv hq od irupd=

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


635 FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

5 65 6 5 6 5 6
N = = = 3 = = = N? g i N
9 === : 9
=== === === === :9 === : 9 === : 9 === :
9 : 9 : 9 :
9 :9 : 9 : 9 :
9 N = = = 3 = = = N? : 9 g :@9 i :  g 9 N : +917:,
9 :9 : 9 : 9 :
7 === === === === === 87 === 8 7 === 8 7 === 8
N? = = = 3 = = = N?? g? i? N?
Reyldphqwh/ dkrud vh sxhghq holplqdu od od | od froxpqd lvlpdv/ uhgxflhqgr dv ho
wdpdr gho vlvwhpd joredo hq xqd hfxdflq1
Hvwh surfhvr vh uhslwh sdud fdgd judgr gh olehuwdg suhvfulwr/ or fxdo uhgxfh/ frqvh0
fxhqwhphqwh/ ho qphur gh hfxdflrqhv d uhvroyhu1
Hq od sufwlfd/ od pdwul} gh uljlgh} vh glphqvlrqd/ fdofxod | dopdfhqd hq vx irupdwr
qdo1 Orv wuplqrv N vh hqvdpeodq hq od pdwul} vor vl ho judgr gh olehuwdg l hvw
oleuh> hq fdvr frqwudulr/ vh ddghq orv wuplqrv g N do yhfwru gh ixhu}dv1 Hq ho fdvr
sduwlfxodu gh txh ho judgr gh olehuwdg hq fxhvwlq hvw suhvfulwr d xq ydoru qxor/ hvwd
owlpd rshudflq hv lqqhfhvduld1
Vh revhuyd txh suhvfulelu xq prylplhqwr d xq ydoru qr qxor htxlydoh d dsolfdu
vreuh od hvwuxfwxud xq yhfwru gh ixhu}dv fx|dv frpsrqhqwhv vrq sursruflrqdohv d orv
frhflhqwhv gh od froxpqd fruuhvsrqglhqwh gh od pdwul} gh uljlgh}1 Hvwr sursruflrqd
xq vljqlfdgr ivlfr do ydoru gh hvwrv frhflhqwhv1

91:15 Prylplhqwrv suhvfulwrv vhjq hmhv orfdohv

Hq dojxqrv fdvrv/ odv frqglflrqhv gh frqwruqr qr hvwq suhvfulwdv vhjq orv hmhv joredohv
gh uhihuhqfld/ vlqr vhjq rwurv hmhv orfdohv txh srgudprv oodpdu gh qxgr1
Sru hmhpsor/ hq od Iljxud 9148/ ho qxgr 5 wlhqh suhvfulwr ho prylplhqwr y2 @ 3 vhjq
ho hmh |  > gho vlvwhpd orfdo gho qxgr 51 Od hfxdflq pdwulfldo joredo gh od hvwuxfwxud +hq
hmhv joredohv, vhu=
5 65 6 5 6
N N2 3 Ne g i
9 N 3 : 9 : 9 :
9 2 N22 N2 : 9 g2 : 9 i2 :
9 :9 @
: 9 : +917;,
7 3 N 2 N N e 8 7 g 8 7 i 8
Ne 3 Ne Nee ge ie

grqgh |d vh kdq uhdol}dgr orv hqvdpeodmhv fruuhvsrqglhqwhv/ sru hmhpsor=

N22 @ +NKK ,2 . +N@@ ,2 +917<,

Frpr odv frqglflrqhv gh dsr|r hq ho qxgr 5 hvwq uhihulgdv d orv hmhv orfdohv +{ > | ,/
hv qhfhvdulr wudqvirupdu odv hfxdflrqhv fruuhvsrqglhqwhv d glfkr qxgr do vlvwhpd orfdo

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


91:1 PRYLPLHQWRV SUHVFULWRV 636

Ilj1 9148= Hmhv orfdohv gh qxgr

fruuhvsrqglhqwh1 Xwlol}dqgr odv wudqvirupdflrqhv=


e i 2
i2 @ W | e g2
g2 @ W +9183,
e hv od pdwul} gh wudqvirupdflq gho
grqgh W vlvwhpd +{ > |  , do vlvwhpd joredo +[> \ ,/ vh
sxhgh hvfulelu=
5 65 6 5 6
N N2 3 Ne g i
9 N :9 e  : 9 e  :
9 2 N22 N2 3 :9 W g2 : 9 Wi2 :
9 :9 :@9 : +9184,
7 3 N 2 N N e 87 g 8 7 i 8
Ne 3 Ne Nee ge ie
e 3 @ W
Suhpxowlsolfdqgr od vhjxqgd hfxdflq sru W e A | uhduuhjodqgr/ txhgd=
5 65 6 5 6
N e
N2 W 3 Ne g i
9 e N2 W
WA e N22 W
A e e N2
WA
3 :9 g2 : 9 i 2 :
9 :9 : 9 :
9 e :9 :@9 : +9185,
7 3 N 2 W N N e 87 g 8 7 i 8
Ne 3 Ne Nee ge ie
Sxhgh revhuyduvh txh= +d, Od pdwul} uhvxowdqwh hv vlpwulfd/ |d txh/ sru hmhpsor/
e A @W
+N2 W, e A N2 / +e, odv ixhu}dv dsolfdgdv do qxgr 5/ i  > ghehq uhihuluvh do vlvwhpd
2
orfdo | +f, orv prylplhqwrv gho qxgr 5/ g2 > vh rewlhqhq hq ho vlvwhpd orfdo1
Od sulphud hfxdflq h{suhvd ho htxloleulr gho qxgr 4/ uhihulgr do vlvwhpd joredo/ |
txhgd ljxdo d=
N g . N2 We g2 . Ne ge @ i +9186,
Od vhjxqgd hfxdflq h{suhvd ho htxloleulr gho qxgr 5/ uhihulgr do vlvwhpd orfdo gho qxgr
5/ | txhgd ljxdo d=
e A N2 g . W
W e A N22 W
e g2 . W
e A N2 g @ i2 +9187,

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


637 FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

| vreuh hvwd hfxdflq vh sxhghq lpsrqhu gluhfwdphqwh odv frqglflrqhv gh frqwruqr gh


od irupd vhdodgd hq ho dsduwdgr suhfhghqwh1

91:16 Dsr|rv hovwlfrv


Hq dojxqrv fdvrv/ od xqlq hqwuh od hvwuxfwxud | od vxvwhqwdflq hv gh wdo wlsr txh hq
orv qxgrv dsr|dgrv qr vh frqrfhq d sulrul ql orv prylplhqwrv ql odv fdujdv h{whulruhv
dfwxdqwhv1 Wdo hv ho fdvr/ sru hmhpsor/ gh orv oodpdgrv dsr|rv hovwlfrv/ grqgh od
uhdfflq gh od vxvwhqwdflq/ txh hv sduwh gh od fdujd h{whulru vreuh ho qxgr/ hv ixqflq
olqhdo gho prylplhqwr gh vwh1 Ho wudwdplhqwr gh orv dsr|rv hovwlfrv hv sduwlfxoduphqwh
vhqfloor sru ho pwrgr gh uljlgh}/ wdo frpr vh h{solfd d frqwlqxdflq1
Frqvlghuhprv/ gh irupd jhqhudo/ txh ho judgr gh olehuwdg lvlpr hvw ylqfxodgr d
xq dsr|r hovwlfr txh wlhqh frpr hfxdflq hovwlfd=

u @ n g +9188,

hq od txh u hv od uhdfflq fruuhvsrqglhqwh/ n hv od frqvwdqwh hovwlfd gho dsr|r | g hv


ho judgr gh olehuwdg lqfjqlwd1 Ho vlvwhpd gh hfxdflrqhv d uhvroyhu hv=
5 65 6 5 6
N = = = N = = = N? g i
9 === === === === === :9 === : 9 === :
9 :9 : 9 :
9 :9 : 9 :
9 N = = = N = = = N? : 9 g : @ 9 i  n g : +9189,
9 :9 : 9 :
7 === === === === === 87 === 8 7 === 8
N? = = = N? = = = N?? g? i?

grqgh i hv od ixhu}d h{whulru dfwxdqwh vreuh ho judgr gh olehuwdg l1 Reyldphqwh/ vh


sxhgh wudvodgdu ho wuplqr n g > gh ydoru ghvfrqrflgr/ do plhpeur gh od l}txlhugd/
uhvxowdqgr= 5 65 6 5 6
N = = = N = = = N? g i
9 === === === === === : 9 : 9 :
9 :9 === : 9 === :
9 :9 : 9 :
9 N = = = N . n = = = N? : 9 g : @ 9 i : +918:,
9 :9 : 9 :
7 === === === === === 8 7 === 8 7 === 8
N? = = = N? = = = N?? g? i?
Sru wdqwr/ orv dsr|rv hovwlfrv vh lqwurgxfhq vlq pv txh ddglu od uljlgh} fruuhv0
srqglhqwh do dsr|r do wuplqr gh od gldjrqdo fruuhvsrqglhqwh d od hfxdflq hq fxhvwlq1
Hvwr htxlydoh d frqvlghudu ho dsr|r frpr xq hohphqwr uhvlvwhqwh pv gh od hvwuxfwx0
ud | hqvdpeodu gh irupd dsursldgd vx frqwulexflq1 Vh ghmd do ohfwru lqwhuhvdgr od
ghgxfflq gho surfhglplhqwr sdud wudwdu orv dsr|rv hovwlfrv hq hmhv orfdohv gh qxgr1
Ho khfkr gh ddglu wuplqrv gh uljlgh} dglflrqdohv d od pdwul} gh uljlgh} joredo gh od
hvwuxfwxud/ hq srvlflrqhv dghfxdgdv | gh pdjqlwxg vxflhqwh/ sxhgh hylwdu sru v vror

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


91;1 FOFXOR GH PRYLPLHQWRV/ HVIXHU]RV \ UHDFFLRQHV 638

od vlqjxodulgdg gh od pdwul} gh uljlgh}1 Hq wdohv fdvrv/ ghqrplqdgrv gh vxvwhqwdflq


hovwlfd/ vh sxhgh uhvroyhu ho sureohpd vlq suhvfulelu qlqjq judgr gh olehuwdg1
Dojxqrv surjudpdv gh fofxor xwlol}dq hvwh surfhglplhqwr sdud lpsrqhu odv frqgl0
flrqhv gh dsr|r gho wlsr g @ 3= Sdud hoor/ vxpdq hq ho wuplqr lvlpr gh od pdwul}
joredo xq wuplqr gh uljlgh} px| judqgh/ n $ 4= Vl od frqglflq gh dsr|r hv gho
wlsr g @ g 9@ 3> hv qhfhvdulr prglfdu wdpelq ho wuplqr gh ixhu}dv vxpqgroh xqd
uhdfflq gh ydoru n g +frq n $ 4,1 Hvwh surfhglplhqwr sdud lpsrqhu ghvsod}d0
plhqwrv suhvfulwrv vh sxhgh xvdu wdpelq/ prglfdgr dghfxdgdphqwh/ wudedmdqgr hq
hmhv orfdohv gh qxgr1

91; Fofxor gh prylplhqwrv/ hvixhu}rv | uhdfflrqhv

91;14 Fofxor gh orv prylplhqwrv hq orv qxgrv

Xqd yh} frqvwuxlgr ho vlvwhpd gh hfxdflrqhv gh htxloleulr hq orv qxgrv=

Ng @ i +918;,

| prglfdgr vwh sdud lqwurgxflu odv frqglflrqhv gh frqwruqr/ vh wlhqh ho vlvwhpd gh


hfxdflrqhv uhgxflgr=
fg
N e @ei +918<,

grqgh vh kdq holplqdgr orv judgrv gh olehuwdg suhvfulwrv1 Vl odv frqglflrqhv gh dsr|r
vrq vxflhqwhv sdud lpshglu orv prylplhqwrv gh volgr ujlgr gh od hvwuxfwxud/ od pdwul}
prglfdgd Nf hv qr vlqjxodu | ho vlvwhpd uhgxflgr sxhgh uhvroyhuvh1
Orv prylplhqwrv lqfjqlwd hq orv qxgrv vh rewlhqhq uhvroylhqgr hvwh vlvwhpd> iru0
pdophqwh=
e@N
g e 3 e
i +9193,

Dkrud vh sxhgh frqvlghudu uhvxhowr ho sureohpd hvwuxfwxudo | vh sxhghq fdofxodu d


srvwhulrul odv uhdfflrqhv | orv hvixhu}rv hq odv slh}dv1

91;15 Fofxor gh odv uhdfflrqhv

Odv uhdfflrqhv hq orv qxgrv frq prylplhqwrv lpshglgrv r suhvfulwrv vh fdofxodq gh od


vljxlhqwh pdqhud= sdud xq judgr gh olehuwdg l suhvfulwr/ vh fdofxod od uhdfflq fruuhvsrq0
glhqwh xwlol}dqgr od hfxdflq lvlpd gho vlvwhpd ruljlqdo gh hfxdflrqhv gh htxloleulr/
hv ghflu
[
i @ N g +9194,


Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


639 FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

Ilj1 9149= Fofxor gh uhdfflrqhv

Gdgr txh od hfxdflq lvlpd qr vxhoh kdehu vlgr hqvdpeodgd hq ho vlvwhpd gh hfxd0
flrqhv uhgxflgr/ hvwh surgxfwr sxhgh hydoxduvh wdpelq slh}d d slh}d/ fdofxodqgr |
vxpdqgr orv fruuhvsrqglhqwhv hvixhu}rv hq orv h{wuhprv gh odv n slh}dv txh frqfxuuhq
hq ho qxgr txh wlhqh ho prylplhqwr suhvfulwr=
[
i @ +i ,& +9195,
&

Vl odv slh}dv txh frqfxuuhq hq ho qxgr frduwdgr whqdq fdujdv dfwxdqgr vreuh hoodv/
vh ddghq odv uhdfflrqhv fruuhvsrqglhqwhv do hvwdgr gh hpsrwudplhqwr shuihfwr gh vwdv1
Sru wdqwr/ od uhdfflq wrwdo hv=
[
i @ +i ,U& . +i ,UU
&
+9196,
&

vlhqgr n odv slh}dv txh frqfxuuhq hq ho qxgr lpshglgr l +yhu Iljxud 9149,1

91;16 Fofxor gh orv hvixhu}rv hq odv slh}dv


Frqrflgrv orv prylplhqwrv gh orv qxgrv g / lqfjqlwd sulqflsdo gho sureohpd/ orv hvixhu0
}rv hq orv h{wuhprv gh odv slh}dv vh fdofxodq d srvwhulrul1 Hq jhqhudo/ lqwhuhvd frqrfhu
glfkrv hvixhu}rv uhihulgrv do vlvwhpd orfdo gh frrughqdgdv gh fdgd slh}d/ d q gh rewhqhu
gluhfwdphqwh odv oh|hv gh hvixhu}rv1 Orv hvixhu}rv hq h{wuhpr gh slh}d vrq vxpd gh orv
ghelgrv d orv grv hvwdgrv frqvlghudgrv= +L, hvwdgr gh hpsrwudplhqwr shuihfwr | +LL,
hvwdgr gh fdujdv hq orv qxgrv1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


91<1 DUWLFXODFLRQHV 63:

Sru wdqwr/ orv hvixhu}rv wrwdohv +hq orfdohv, hq orv h{wuhprv gh od slh}d d | e gh od
slh}d lm vh fdofxodq=
  U   U U  U
i@ @ i@ . i@ @ i @ . N@@ WA g@ . N@K WA gK +9197d,
  U   U U  U
iK
@ iK . iK @ i K . NK@ WA g@ . NKK WA gK +9197e,

grqgh +i@ ,U | +iK ,U vrq orv hvixhu}rv gh hpsrwudplhqwr shuihfwr +hq orfdohv,/ +i @ ,U U |
+i K ,U U vrq orv hvixhu}rv gho hvwdgr gh fdujdv hq orv qxgrv +hq orfdohv,/ g@ | gK vrq
orv prylplhqwrv +hq joredohv, gh orv h{wuhprv gh od slh}d/ N@@ / N@K /NK@ | NKK vrq odv
pdwulfhv gh uljlgh} gh od slh}d lm +hq orfdohv, | W hv od pdwul} gh fdpelr gh frrughqdgdv
orfdo0joredo sdud od slh}d lm1

91< Duwlfxodflrqhv

91<14 Duwlfxodflrqhv lqwhuqdv

Hq wrgr or txh vh kd ghvduuroodgr dqwhulruphqwh vh kd vxsxhvwr txh odv xqlrqhv hqwuh


odv slh}dv +qxgrv, gh od hvwuxfwxud uhwlfxodgd gh sodqr phglr vrq ujlgdv1 Vh frqvl0
ghud dkrud ho fdvr hq txh xqd slh}d hvw oljdgd d xq qxgr gh od hvwuxfwxud phgldqwh
xqd duwlfxodflq1 Vhu qhfhvdulr xwlol}du od irupd pdwulfldo gh odv hfxdflrqhv hovwlfdv
fruuhvsrqglhqwhv d od slh}d hpsrwudgr0duwlfxodgd1
Sru hmhpsor/ hq ho fdvr gh xqd slh}d hq od txh ho h{wuhpr e vhd ho duwlfxodgr +yhu
Iljxud 914:,/ vh whqgu=

6HL  6HL
P@ @ !@ . 2 +y@  yK , +9198d,
o o
PK @ 3 +9198e,

Dghpv/ sru htxloleulr gh fruwdqwhv | gh prphqwrv=

P@
I+@

@ I+K

@ +9199,
o

Ilj1 914:= Slh}d frq h{wuhpr e% duwlfxodgr

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


63; FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

Sru wdqwr/ odv hfxdflrqhv hovwlfdv gh orv hvixhu}rv fruwdqwhv hq orv h{wuhprv gh od slh}d
vrq ljxdohv d=

6HL  6HL 
I+@

@ . ! . +y@  yK , +919:d,
o2 @ o
6HL 6HL 
I+K

@  2 !@  +y@  yK , +919:e,
o o

Odv hfxdflrqhv hovwlfdv dqwhulruhv/ pv odv fruuhvsrqglhqwhv do d{lo +918d, | +918e,/


sxhghq hvfuleluvh hq irupd pdwulfldo frpr=
5 6 5 65 6
I%@

. . 3 3  . 3 3 x@
9  : 9 ,
.U .U
,
:9 :
9 I+@ : 9 3 , ,2
3  .U
,
3 :9 y@ :
9 : 9 :9 :
9 P : 9 3 .U .U
3  .U 3 : 9 !@ :
9 @ : 9 ,2 ,2 :9 :
9  : @ 9 . ,
:9 : +919;,
9 I : 9  3 3 . . 3 3 : 9 xK :

9 %K : 9 , , :9 :
9  : 9 :9 :
9 I+K : 9 3  .U
,
 .U
,2
3 .U
,
3 :9 yK :
7 8 7 87 8
PK 3 3 3 3 3 3 !K

Revuyhvh txh od pdwul} gh uljlgh} hohphqwdo rewhqlgd hv/ qdwxudophqwh/ vlpwulfd1


Hvwdv hfxdflrqhv sxhghq hvfuleluvh/ gh irupd pv frpsdfwd/ frpr=
% & % &% &
i@ NW NW g@
@ @@ @K
+919<,
iK NW
K@
NW
KK
gK

r elhq=
i  @ NW g +91:3,

Sdud sdvdu d odv h{suhvlrqhv fruuhvsrqglhqwhv d hmhv joredohv/ edvwd pxowlsolfdu dgh0
fxdgdphqwh sru odv pdwulfhv gh fdpelr gh frrughqdgdv gho vlvwhpd orfdo do joredo |
ylfhyhuvd/ W | WA =
5 6
F V 3
9 :
NW @ WNW
 W
A
frq W@7 V F 3 8 +91:4,
3 3 4

grqgh V @ vlq  | F @ frv =


Gh irupd dqorjd/ vh sxhghq rewhqhu odv pdwulfhv gh uljlgh} NW sdud ho fdvr hq txh

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


91<1 DUWLFXODFLRQHV 63<

od slh}d hvwxylhud duwlfxodgd hq ho h{wuhpr d=

5 6
. . 3 3  . 3 3
9 ,
.U
,
:
9 3 ,
3 3  .U
,
 ,.U
2 :
9 :
9 3 3 3 3 3 3 :
9 :
NW @9
9  .
: +91:5,
9 ,
3 3 . .
,
3 3 : :
9 .U :
9 3  .U
,
3 3 .U
, ,2
:
7 8
.U .U .U
3  ,2
3 3 ,2 ,

Sru frqvljxlhqwh/ xqd slh}d frq xq h{wuhpr duwlfxodgr txh frqfxuuh hq xq qxgr
ujlgr vh wudwd | hqvdpeod hq od pdwul} gh uljlgh} wrwdo frpr fxdotxlhu rwud slh}d/ shur
xwlol}dqgr odv pdwulfhv gh uljlgh} prglfdgdv NW 1 Vlq hpedujr/ gheh whqhuvh hq fxhqwd
txh=

+d, Sdud slh}dv frq duwlfxodflq/ odv fdujdv vreuh od slh}d vh sdvdq d fdujdv hq orv qx0
grv fdofxodqgr odv uhdfflrqhv hq od slh}d hq ho hvwdgr gh qxgrv mrv/ frqvlghudqgr
d vwd frpr hpsrwudgr0duwlfxodgd1 Dv/ hq od hvwuxfwxud gh od Iljxud 914;/ ho qxgr
6 hv ujlgr sdud odv slh}dv 46 | 67> sdud hoodv vh xwlol}dq odv pdwulfhv gh uljlgh}
N vlq prglfdu1 Dvlplvpr/ sdud sdvdu odv fdujdv d orv qxgrv hq odv slh}dv 67 |
46 vh frqvlghudq odv slh}dv frq orv h{wuhprv hpsrwudgrv1 Sru ho frqwudulr/ sdud
od slh}d 56/ ho qxgr 6 hv duwlfxodgr | sdud glfkd slh}d vh xwlol}dq odv pdwulfhv gh
uljlgh} prglfdgdv NW | sdud sdvdu odv fdujdv d orv qxgrv vh uhvxhoyh od slh}d
frpr hpsrwudgr0duwlfxodgd1

+e, Vl hq xq qxgr frqfxuuhq yduldv slh}dv xqlgdv wrgdv hoodv sru xqd duwlfxodflq/
gheh frqvlghuduvh xqd gh odv slh}dv/ hohjlgd duelwuduldphqwh/ frpr ujlgdphqwh
xqlgd do qxgr1 Hq fdvr frqwudulr/ ho jlur gh glfkr qxgr txhgd lqghwhuplqdgr/ |
od pdwul} uhvxowdqwh hv vlqjxodu +yhu Iljxud 914<,1

+f, Vl xqd slh}d suhvhqwd xqd duwlfxodflq lqwhuphgld/ vh wrpd od duwlfxodflq frpr
qxgr/ vh glylgh od slh}d hq grv | xqd gh hoodv vh frqvlghud duwlfxodgd do qxhyr
qxgr +yhu Iljxud 9153,1

+g, Vl xqd slh}d hvw duwlfxodgd hq orv grv h{wuhprv +sru hmhpsor/ xq wludqwh,/ wrgrv
orv wuplqrv gh vx pdwul} gh uljlgh} vrq qxorv/ vdoyr orv ghelgrv do hvixhu}r d{lo1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


643 FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

Ilj1 914;= Hvwuxfwxud frq slh}d duwlfxodgd | hvwdgrv gh hpsrwudplhqwr shuihfwr

Ilj1 914<= Wudwdplhqwr gh qxgr duwlfxodgr

Ilj1 9153= Slh}d frq duwlfxodflq lqwhuphgld

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


91<1 DUWLFXODFLRQHV 644

Hq hvwh fdvr vh xvd od pdwul} gh uljlgh} hohphqwdo=


5 6
.4 3 3 4 3 3
9 3 3 3 3 3 3 :
9 :
HD 9 3 3 3 3 3 3 :
9 :
+NWW , @ 9 : +91:6,
o 9 4 3 3 .4 3 3 :
9 :
7 3 3 3 3 3 3 8
3 3 3 3 3 3
D sduwlu gh hvwd pdwul} hv iflo lpdjlqdu fpr vrq odv pdwulfhv gh uljlgh} sdud
hvwuxfwxudv duwlfxodgdv sodqdv +yhu Vhfflq 914416,1

91<15 Duwlfxodflrqhv hq od vxvwhqwdflq


Vl xqd slh}d hvw duwlfxodgd hq od vxvwhqwdflq/ ho dsr|r duwlfxodgr vh wudwd frpr
xqd frqglflq gh frqwruqr | qr vh xwlol}dq odv pdwulfhv NW prglfdgdv gh od Vhfflq
dqwhulru1 Vl vh xwlol}dudq/ od pdwul} joredo uhvxowdud vlqjxodu/ vdoyr txh vh holplqdvh od
hfxdflq fruuhvsrqglhqwh do jlur gh od duwlfxodflq1
Fxdqgr kd| pv gh xqd slh}d txh frqfxuuh d od uwxod gh vxvwhqwdflq sxhghq gduvh
grv fdvrv=

Ilj1 9154= Duwlfxodflq hq od vxvwhqwdflq

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


645 FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

+l, qxgr ujlgr/ hv ghflu/ txh odv slh}dv duwlfxodgdv hvwq ujlgdphqwh xqlgdv hqwuh v
hq od duwlfxodflq +yhu Iljxud 919154d,1 Hq od ghirupdflq qr h{lvwh jlur uhodwlyr
hqwuh odv slh}dv1 Hq hvwh fdvr/ od duwlfxodflq frqvwlwx|h xq hohphqwr gh dsr|r
qlfr |/ sru or wdqwr/ vh xwlol}dq odv pdwulfhv gh uljlgh} N qr prglfdgdv | vreuh
od pdwul} hqvdpeodgd vh srqhq odv frqglflrqhv gh frqwruqr fruuhvsrqglhqwhv do
qxgr ujlgr +x @ y @ 3,1

+ll, qxgr duwlfxodgr/ hv ghflu/ txh sxhgd h{lvwlu jlur uhodwlyr hqwuh odv slh}dv +yhu Il0
jxud 9154e,1 Hq hvwh fdvr/ vh frqvlghud ho qxgr frpr grv +r pv, qxgrv fwlflrv
glvwlqwrv frq glihuhqwh qxphudflq +yhu Iljxud 9154f,/ xwlol}dqgr odv pdwulfhv gh
uljlgh} N qr prglfdgdv h lpsrqlhqgr odv frqglflrqhv gh frqwruqr fruuhvsrqglhq0
whv hq orv grv +r pv, qxgrv fwlflrv +x @ x& @ === @ 3 | y @ y& @ === @ 3,1 Od
vroxflq gho sureohpd sursruflrqd orv jlurv ! > !& > ===> lqghshqglhqwhv | glvwlqwrv/
gh wrgdv odv eduudv1

9143 Hmhpsorv

D pdqhud gh hmhpsorv/ vh uhvxhoyhq/ d frqwlqxdflq/ dojxqrv suwlfrv sodqrv phgldqwh ho


pwrgr gh uljlgh}1 Dxqtxh od srwhqfld gho pwrgr qr sxhgh dsuhflduvh frq urwxqglgdg
do dsolfduor d hvwuxfwxudv wdq vhqfloodv/ v txh vh srqh gh pdqlhvwr vx jhqhudolgdg/ d
od yh} txh vh loxvwudq dojxqrv gh orv surfhglplhqwrv lqwurgxflgrv hq hvwh Fdswxor1

Hmhpsor 914314

Uhvroyhu od hvwuxfwxud gh od Iljxud 9155 sru ho Pwrgr gh Uljlgh}/ sdud orv ydoruhv
d @ 8 p/ HL @ 5  43D nQp2 | HD @ 43. nQ1 Fdofxodu orv ydoruhv gh Y | P vhjq ho
Hvwdgr LL gho Hmhpsor 91714/ hv ghflu/ sdud txh fruuhvsrqgdq d xqd fdujd uhsduwlgd hq
ho glqwho gh ydoru s @ 53 nQ2p1

Vhjq vh h{solf hq ho Hmhpsor 91714/ orv ydoruhv gh odv ixhu}dv | prphqwrv Y |


P txh dfwdq vreuh orv qxgrv vrq ljxdohv +fdpeldgrv gh vhqwlgr, d odv uhdfflrqhv gho
fruuhvsrqglhqwh hvwdgr lqwudvodflrqdo> sdud fdujd xqliruphphqwh uhsduwlgd/ vh wlhqh
Y @ sd@5 @ 83 nQ | P @ sd2 @45 @ 74> 99: nQp1
Od uhvroxflq gh od hvwuxfwxud frplhq}d sru od qxphudflq gh orv qxgrv | gh odv
eduudv1 Od qxphudflq hohjlgd/ dv frpr orv fruuhvsrqglhqwhv hmhv gh uhihuhqfld orfdohv
| joredo gh od hvwuxfwxud vh pxhvwudq hq od Iljxud 9155e1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


91431 HMHPSORV 646

Ilj1 9155= Suwlfr gho Hmhpsor 914314

Vh fdofxodq/ d frqwlqxdflq/ odv pdwulfhv gh uljlgh} gh odv slh}dv hq hmhv orfdohv1


Hq hvwh fdvr/ odv surslhgdghv phfqlfdv gh odv eduudv vrq lgqwlfdv |/ sru wdqwr/ hvwdv
pdwulfhv gh uljlgh} vrq ljxdohv sdud wrgdv hoodv | gh ydoru=

5 6
$ 3 3 $ 3 3
% & 9 3 % & 3 % & :
9 :
N@@ N@K 9 3 & ' 3 & ( :
N @ @9
9
:
:
NK@ NKK 9 $ 3 3 $ 3 3 :
7 3 % & 3 % & 8
3 & ( 3 & '

grqgh $ @ HD@d @ 533  43e / % @ 45HL@d @ 4> <5  43e / & @ 9HL@d2 @ 7> ;3  43e /
' @ 7HL@d @ 49  43e | ( @ 5HL@d @ ;  43e =
Odv pdwulfhv gh uljlgh} gh fdgd eduud hq ho vlvwhpd joredo gh uhihuhqfld/ whqlhqgr hq
fxhqwd odv h{suhvlrqhv +9168d,0+9168g, | ho qjxor txh irupd fdgd eduud frq ho vlvwhpd
joredo gh frrughqdgdv +2 @ <3J / 2 @ 3J |  e @ 5:3J ,/ vrq=

5 6
% 3 & % 3 &
9 3 $ 3 3 $ 3 :
9 :
9 & 3 ' & 3 ( :
N2 @9
9
:
9 % 3 & % 3 & :
:
7 3 $ 3 3 $ 3 8
& 3 ( & 3 '

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


647 FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

5 6
$ 3 3 $ 3 3
9 3 % & 3 % & :
9 :
9 3 & ' 3 & ( :
N2 @9
9
:
:
9 $ 3 3 $ 3 3 :
7 3 % & 3 % & 8
3 & ( 3 & '
5 6
% 3 & % 3 &
9 3 $ 3 3 $ 3 :
9 :
9 & 3 ' & 3 ( :
N e @9
9
:
9 % 3 & % 3 & :
:
7 3 $ 3 3 $ 3 8
& 3 ( & 3 '
Sxhgh revhuyduvh txh/ hq hvwh fdvr/ odv pdwulfhv hq hmhv joredohv vrq lgqwlfdv d N >
vdoyr shupxwdflrqhv gh odv | froxpqdv1
Od pdwul} gh uljlgh} joredo gh od hvwuxfwxud vh rewlhqh uhdol}dqgr ho surfhvr gh
hqvdpeodmh/ ghvfulwr hq od Vhfflq 91914/ | hv ljxdo d=
5 6
+N@@ ,2 +N@K ,2 3 3
9 +NKK ,2 . :
9 +N , +N@K ,2 3 :
9 K@ 2
.+N@@ ,2 :
9 :
N@9 :
9 +NKK ,2 . :
9 3 +NK@ ,2 +N@K , e :
7 .+N@@ , e 8
3 3 +NK@ , e +NKK , e
Vxvwlwx|hqgr orv ydoruhv dghfxdgrv/ uhvxowd od pdwul} joredo=
5 6
% 3 & % 3 & 3 3 3 3 3 3
9 3 $ 3 3 $ 3 3 3 3 3 3 3 :
9 :
9 & 3 ' & 3 ( 3 3 3 3 3 3 :
9 :
9 % 3 & ) 3 & $ 3 3 3 3 3 :
9 :
9 3 $ 3 3 ) & 3 % & 3 3 3 :
9 :
9 & 3 ( & & * 3 & ( 3 3 3 :
N @9
9
:
9 3 3 3 $ 3 3 ) 3 & % 3 & :
:
9 3 3 3 3 % & 3 ) & 3 $ 3 :
9 :
9 3 3 3 3 & ( & & * & 3 ( :
9 :
9 3 3 3 3 3 3 % 3 & % 3 & :
9 :
7 3 3 3 3 3 3 3 $ 3 3 $ 3 8
3 3 3 3 3 3 & 3 ( & 3 '

grqgh ) @ $ . % @ 534> <5  43e > * @ ' @ 65  43e > odv ohwudv uhvwdqwhv wlhqhq vljql0
fdgr lgqwlfr do xwlol}dgr hq odv pdwulfhv dqwhulruhv1 Sxhgh revhuyduvh fodudphqwh txh
od pdwul} gh uljlgh} joredo gh od hvwuxfwxud hv xqd pdwul} hq edqgd | vlpwulfd1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


91431 HMHPSORV 648

Lqwurgxflhqgr odv frqglflrqhv gh dsr|r gh od hvwuxfwxud/ hv ghflu/ hpsrwudplhqwr


hq orv qxgrv 4 | 7/ vh holplqdq odv hfxdflrqhv +odv | froxpqdv, txh fruuhvsrqghq d
orv judgrv gh olehuwdg gh glfkrv qxgrv +4/5/6 | 43/ 44/ 45,/ rewhqlqgrvh ho vlvwhpd gh
hfxdflrqhv uhgxflgr vljxlhqwh=
5 65 6 5 6
534> <5 3 7> ;3 533 3 3 x5 3
9 3 534> <5 7> ;3 3 4> <5 7> ;3 :9 y5 : 9 83 :
9 :9 : 9 :
9 7> ;3 7> ;3 65 3 7> ;3 ; :9 !5 : 9 74> 9: :
79 :9 : 9 :
43 9 :9 :@9 :
9 533 3 3 534> <5 3 7> ;3 :9 x6 : 9 3 :
9 :9 : 9 :
7 3 4> <5 7> ;3 3 534> <5 7> ;3 87 y6 8 7 83 8
3 7> ;3 ; 7> ;3 7> ;3 65 !6 74> 9:

Ho wuplqr gh od ghuhfkd gho vlvwhpd dqwhulru fruuhvsrqgh do fdvr gh fdujdv frqvlghudgr/


hq ho txh odv ixhu}dv Y | orv prphqwrv P/ dfwxdqwhv vreuh orv qxgrv 5 | 6/ vh kdq
lqwurgxflgr frq orv vljqrv fruuhvsrqglhqwhv/ uhvshfwr do vlvwhpd joredo gh uhihuhqfld1
Vh revhuyd txh ho fdvr gh fdujd hv vlpwulfr1
Od vroxflq gh hvwh vlvwhpd gh hfxdflrqhv shuplwh rewhqhu ho ydoru gh orv prylplhq0
wrv lqfjqlwd/ hv ghflu/ orv dvrfldgrv d orv qxgrv 5 | 6/ txh fruuhvsrqghq d orv judgrv
gh olehuwdg 7/ 8/ 9 | :/ ;/ </ uhvshfwlydphqwh1 Vh rewlhqh=
5 6 5 6
x5 5> 3;  439
9
9 y5 : 9
: 9 5> 83  438 :
:
9
9 !5 : 9
:@9 4> :7  437 :
:
9
9 x6 : 9
: 9 5> 3;  439 :
:
7 y6 8 7 5> 83  438 8
!6 4> :7  437

grqgh orv ghvsod}dplhqwrv vh plghq hq phwurv | orv qjxorv hq udgldqhv1 Orv vhqwlgrv
gh hvwrv prylplhqwrv ylhqhq gdgrv sru orv fruuhvsrqglhqwhv vljqrv/ uhihulgrv do vlvwhpd
joredo gh uhihuhqfld1 Vh revhuyd txh orv prylplhqwrv gh orv qxgrv 5 | 6 vrq vlpwulfrv
xqr gho rwur1
Vh fdofxodq/ d frqwlqxdflq/ odv uhdfflrqhv hq orv qxgrv frq prylplhqwrv suhvfulwrv
+qxgrv 4 | 7,1 Sdud hoor/ xqd yh} frqrflgrv orv prylplhqwrv hq wrgrv orv qxgrv/ vh
uhfxshud ho vlvwhpd frpsohwr gh hfxdflrqhv | vh fdofxodq odv ixhu}dv lqfjqlwd hq orv
judgrv gh olehuwdg suhvfulwrv1 D prgr gh hmhpsor/ vh fdofxod od uhdfflq krul}rqwdo hq
ho qxgr 4> dsolfdqgr od hfxdflq +9194,/ sxhgh hvfuleluvh=

2
[
I % @ N g
 '

@ % x2  & !2 @ ;> 64 nQ +$,

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


649 FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

Qwhvh txh/ do h{lvwlu qlfdphqwh fdujdv hq orv qxgrv/ ho wuplqr txh fruuhvsrqgh d od
uhdfflq gh hpsrwudplhqwr shuihfwr gh od eduud hv qxor1 Uhslwlhqgr ho surfhglplhqwr
sdud odv uhdfflrqhv uhvwdqwhv/ vh rewlhqh=
5 6 5 6
I{4 ;> 64
9 I|4 : 9 83 :
9 : 9 :
9 P4 : 9 46> ; :
9 :@9 :
9 I{7 : 9 ;> 64 :
9 : 9 :
7 I|7 8 7 83 8
P7 46> ;

grqgh odv ixhu}dv vh h{suhvdq hq nQ | orv prphqwrv hq nQp1 Ho vlvwhpd gh uhdfflrqhv


rewhqlgr hv vlpwulfr1
Orv ydoruhv gh orv hvixhu}rv hq orv h{wuhprv gh fdgd eduud vh fdofxodq d sduwlu gh
orv prylplhqwrv h{suhvdgrv phgldqwh odv hfxdflrqhv +9197d,0+9197e,1 Dv/ sru hmhpsor/
orv hvixhu}rv hq ho h{wuhpr d gh od eduud 45 +2 @ <3J ,/ vrq=
5 65 65 6
$ 3 3 3 4 3 x4
+i@ ,2 @ 7 3 % & 8 7 4 3 3 8 7 y4 8 .
3 & ' 3 3 4 !4
5 65 65 6
$ 3 3 3 4 3 x5
.7 3 % & 8 7 4 3 3 8 7 y5 8
3 & ( 3 3 4 !5

gh grqgh= 5 6 5 6 5 6
I{3 4 $ y5 83
+i@ ,2 @ 7 I|3 4 8 @ 7 % x5 . & !5 8 @ 7 ;> 64 8


P43 & x5 . ( !5 46> ;


Uhslwlhqgr ho surfhglplhqwr vh rewlhqhq orv uhvwdqwhv ydoruhv sdud orv hvixhu}rv hq orv
h{wuhprv gh odv eduudv=
5 3 6 5 6 5 3 6 5 6
I{4 83 I{5 ;> 64
9
9 I|3 4 : 9
: 9 ;> 64 :
:
9
9 I|3 5 : 9
: 9 3 :
:
9 P43 : 9 46> ; : 9 P53 : 9 46> < :
i2 @9 :@9 : > i2 @9 :@9 :
I{3 5 I{3 6
 
9 : 9 83 : 9 : 9 ;> 64 :
9 : 9 : 9 : 9 :
7 I|3 5 8 7 ;> 64 8 7 I|3 6 8 7 3 8
P53 5:> : P63 46> <
5 6 5 6
I{3 6 83
9
9 I|3 6 :
: 9
9 ;> 64 :
:
9 3
P6 : 9: 5:> : :
i e @9 @9 :
I{3 7 :

9 9 83 :
9 : 9 :
7 3
I|7 8 7 ;> 64 8
P73 46> ;

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


91431 HMHPSORV 64:

grqgh odv ixhu}dv vh h{suhvdq hq nQ | orv prphqwrv hq nQp1 Od oh| gh prphqwrv


hfwruhv uhvxowdqwh hv frpr od uhsuhvhqwdgd hq od Iljxud 91: Hvwdgr LL +Hmhpsor 91714,1

Qrwd= Orv shtxhrv ghvsod}dplhqwrv krul}rqwdohv | yhuwlfdohv fdofxodgrv sdud orv


qxgrv 5 | 6 vrq ghelgrv d od ghirupdflq gh odv slh}dv fdxvdgd sru ho hvixhu}r d{lo txh
frpr vh revhuyd hv gh ydoru px| uhgxflgr hq uhodflq d od ghirupdflq sru h{lq +jlurv
hq orv qxgrv,1 Vl vh uhkdfhq orv fofxorv frq xqd uljlgh} d d{lo HD @ 4 vh rewlhqhq
sdud orv prylplhqwrv | uhdfflrqhv lqfjqlwd orv vljxlhqwhv ydoruhv=
5 6 5 6 5 6 5 6
x5 3 I{4 ;> 66
9 y5 : 9 3 : 9 I| 4 : 9 83 :
9 : 9 : 9 : 9 :
9 !5 : 9 4> :7  437 : 9 P4 : 9 46> < :
9 :@9 : > 9 :@9 :
9 x6 : 9 3 : 9 I{7 : 9 ;> 66 :
9 : 9 : 9 : 9 :
7 y6 8 7 3 8 7 I| 7 8 7 83 8
!6 4> :7  437 P7 46> <

Revuyhvh txh hvwrv ydoruhv vrq px| su{lprv d orv rewhqlgrv vlq ghvsuhfldu od ghirupd0
flq uhdo ghelgd do hvixhu}r d{lo/ or txh frpsuxhed od ydolgh} gh orv fofxorv uhdol}dgrv
ghvsuhfldqgr vwd1

Hmhpsor 914315

Uhvroyhu od hvwuxfwxud gh od Iljxud 9156 sru ho Pwrgr gh Uljlgh}/ sdud orv ydoruhv
d @ 8 p/ HL @ 5  43D nQp2 | HD @ 43. nQ1 Fdofxodu ho ydoru gh I vhjq ho
Hvwdgr LL gho Hmhpsor 91715/ hv ghflu/ sdud txh fruuhvsrqgd d xq lqfuhphqwr xqliruph
gh whpshudwxud w @ 53J F/ whqlhqgr hq fxhqwd txh ho frhflhqwh gh glodwdflq gho
pdwhuldo hv  @ 433S @J F1

Vhjq vh h{solf hq ho Hmhpsor 91715/ ho ydoru gh odv ixhu}dv I txh dfwdq vreuh
orv qxgrv hv ljxdo +fdpeldgdv gh vhqwlgr, d odv uhdfflrqhv gho fruuhvsrqglhqwh hvwdgr
lqwudvodflrqdo/ I @ HDw @ 533 nQ1
Od uhvroxflq hv vlplodu d od gho hmhpsor dqwhulru1 Od qxphudflq gh orv qxgrv | gh
odv eduudv/ dv frpr orv hmhv gh uhihuhqfld orfdohv | joredo sxhgh yhuvh hq od Iljxud 9156e1
Odv pdwulfhv gh uljlgh} gh odv eduudv | od pdwul} gh uljlgh} joredo gh od hvwuxfwxud vrq
odv plvpdv txh odv gho hmhpsor dqwhulru1
Lqwurgxflhqgr odv frqglflrqhv gh dsr|r gh od hvwuxfwxud/ dsr|rv duwlfxodgrv hq orv
qxgrv 4 | 7/ | holplqdqgr odv hfxdflrqhv txh fruuhvsrqghq d orv judgrv gh olehuwdg
suhvfulwrv +4/ 5 | 43/ 44,/ vh rewlhqh ho vlvwhpd gh hfxdflrqhv uhgxflgr vljxlhqwh=

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


64; FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

Ilj1 9156= Suwlfr gho Hmhpsor 914315

5 65 6 5 6
49 7> ;3 3 ; 3 3 3 3 !4 3
9 7> ;3 534> <5 3 7> ;3 533 3 3 3 :9 x5 : 9 533 :
9 :9 : 9 :
9 3 3 534> <5 7> ;3 3 4> <5 7> ;3 3 :9 y5 : 9 533 :
9 :9 : 9 :
9 ; 7> ;3 7> ;3 65 3 7> ;3 ; 3
:9 : 9 :
9 :9 !5 : 9 3 :
437 9 :9 :@9 :
9 3 533 3 3 534> <5 3 7> ;3 7> ;3 :9 x6 : 9 533 :
9 :9 : 9 :
9 3 3 4> <5 7> ;3 3 534> <5 7> ;3 3 :9 y6 : 9 533 :
9 :9 : 9 :
7 3 3 7> ;3 ; 7> ;3 7> ;3 65 ; 87 !6 8 7 3 8
3 3 3 3 7> ;3 3 ; 49 !7 3

Qwhvh od yduldflq gho vlvwhpd gh hfxdflrqhv/ frq uhvshfwr do hmhpsor dqwhulru1 Uhvro0
ylhqgr/ vh rewlhqhq orv ydoruhv gh orv prylplhqwrv lqfjqlwd txh/ dkrud/ vrq orv jlurv
gh orv qxgrv gh od hvwuxfwxud | orv ghvsod}dplhqwrv gh orv qxgrv 5 | 6=
5 6 5 6
!4 4> 5  438
9
9 x5 : 9
: 9 8  438 :
:
9
9 y5 : 9
: 9 4  437 :
:
9
9 !5 : 9
:@9 9  439 :
:
9
9 x6 : 9
: 9 8  438 :
:
9
9 y6 : 9
: 9 4  437 :
:
7 !6 8 7 9  439 8
!7 4> 5  438

grqgh orv ghvsod}dplhqwrv vh h{suhvdq hq phwurv | orv jlurv hq udgldqhv1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


91431 HMHPSORV 64<

Uhfxshudqgr ho vlvwhpd gh hfxdflrqhv frpsohwr/ vh fdofxodq odv uhdfflrqhv lqfjqlwdv


hq orv qxgrv frq prylplhqwrv suhvfulwrv +qxgrv 4 | 7,=
5 6 5 6
I{4 3> 3<9
9 I|4 : 9 533 :
9 : 9 :
7 I{7 8 @ 7 3> 3<9 8
I|7 533

grqgh odv ixhu}dv vh h{suhvdq hq nQ1 Orv hvixhu}rv hq orv h{wuhprv gh odv eduudv vrq=
5 3 6 5 6 5 3 6 5 6
I{4 533 I{5 533
9
9 I|3 4 : 9 3> 3<9
: 9
:
:
9
9 I|3 5 : 9 3
: 9
:
:
9 P43 : 9 3 : 9 P53 : 9 3> 7; :
i2 @9 :@9 : > i2 @9 :@9 :
I{3 5 I{3 6
 
9 : 9 533 : 9 : 9 533 :
9 : 9 : 9 : 9 :
7 I|3 5 8 7 3> 3<9 8 7 I|3 6 8 7 3 8
P53 3> 7; P63 3> 7;
5 6 5 6
I{3 6 533
9
9 I|3 6 : 9
: 9 3> 3<9 :
:
9 P63 : 9 3> 7; :
i e @9 :@9 :
I{3 7

9 : 9 533 :
9 : 9 :
7 I|3 7 8 7 3> 3<9 8
P73 3
Hq hvwh fdvr gh fdujd/ od hvwuxfwxud wudedmd ixqgdphqwdophqwh d hvixhu}r d{lo> sru
hoor/ orv ydoruhv gh orv prylplhqwrv gh orv qxgrv | orv hfwruhv | fruwdqwhv hq odv eduudv
vrq px| shtxhrv1 Vlq hpedujr/ orv d{lohv qdohv txh fruuhvsrqghq d xq lqfuhphqwr
xqliruph gh whpshudwxud vrq qxorv/ |d txh vh rewlhqhq vxpdqgr orv dtx rewhqlgrv pv
orv gho hvwdgr lqwudvodflrqdo/ ljxdohv | rsxhvwrv d vwrv1 Od oh| gh prphqwrv hfwruhv
| od ghirupdgd sxhghq yhuvh hq od Iljxud 9143 gho Hmhpsor 917151

Hmhpsor 914316

Uhvroyhu od hvwuxfwxud gh od Iljxud 9157 sru ho Pwrgr gh Uljlgh}/ sdud orv ydoruhv
d @ 8 p/ HL @ 5  43D nQp2 | HD @ 43. nQ | sdud Y @ 83 nQ | P @ 74> 99: nQp1
Hvwh hmhpsor frlqflgh frq ho Hmhpsor 914314 shur frq od yduldqwh gh dsr|r duwlfxodgr
hq orv qxgrv 4 | 7/ frq uhvruwhv hq odv duwlfxodflrqhv gh uljlgh} n @ 43D nQp2udg1

Frpr hq orv grv hmhpsorv dqwhulruhv/ od uhvroxflq frplhq}d sru od qxphudflq gh


orv qxgrv | gh odv eduudv1 Od qxphudflq hohjlgd | orv vlvwhpdv orfdohv | joredo gh od
hvwuxfwxud vh pxhvwudq hq od Iljxud 9157e1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


653 FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

Ilj1 9157= Suwlfr gho Hmhpsor 914316

Od qlfd glihuhqfld txh suhvhqwd hvwh hmhpsor frq uhvshfwr do Hmhpsor 914314 hv ho
wlsr gh frqglflq gh dsr|r gh od hvwuxfwxud> sru wdqwr/ odv pdwulfhv gh uljlgh} gh odv
eduudv/ dv frpr wdpelq ho yhfwru joredo gh fdujdv/ vrq ljxdohv d orv doo fdofxodgrv1 Do
lqwurgxflu odv frqglflrqhv gh dsr|r/ hv ghflu/ orv ghvsod}dplhqwrv qxorv | orv uhvruwhv
hovwlfrv hq orv qxgrv 4 | 7/ vh rewlhqh ho vlvwhpd gh hfxdflrqhv vljxlhqwh=
5 65 6 5 6
^59` 7> ;3 3 ; 3 3 3 3 !4 3
9 7> ;3 534> <5 3 7> ;3 533 3 3 3 : 9 x5 : 9 3 :
9 :9 : 9 :
9 3 3 534> <5 7> ;3 3 4> <5 7> ;3 3 :9
: y5 : 9 83 :
9 9 : 9 :
9 ; 7> ;3 7> ;3 65 3 7> ;3 ;
:9
3 :9 : 9 74> 9: :
79 !5 : 9 :
43 9 :9 :@9 :
9 3 533 3 3 534> <5 3 7> ;3 7> ;3 :9 x6 : 9 3 :
9 :9 : 9 :
9 3 3 4> <5 7> ;3 3 534> <5 7> ;3 3 : 9 y6 : 9 83 :
9 :9 : 9 :
7 3 3 7> ;3 ; 7> ;3 7> ;3 65 ; 78 !6 8 7 74> 9: 8
3 3 3 3 7> ;3 3 ; ^59` !7 3

Ho vlvwhpd gh hfxdflrqhv uhgxflgr hv ho uhvxowdgr gh holplqdu odv odv | froxpqdv


4/ 5 | 43/ 44/ | gh vxpdu od uljlgh} gh orv uhvruwhv hq orv w uplqrv gldjrqdohv gh odv
hfxdflrqhv fruuhvsrqglhqwhv d orv jlurv gh orv qxgrv 4 | 7 +judgrv gh olehuwdg 6 | 45/
uhvshfwlydphqwh,1
Qwhvh od vhphmdq}d gh od pdwul} joredo rewhqlgd frq od gho Hmhpsor 914314> od
hvwuxfwxud gh od pdwul} hv lgqwlfd hq orv grv fdvrv/ frq od qlfd glihuhqfld gh txh
dkrud vh kdq hqvdpeodgr/ hq odv srvlflrqhv pdufdgdv ^  `/ odv uljlglfhv gh orv uhvruwhv
hovwlfrv1 Sdud uljlghfhv vxflhqwhphqwh shtxhdv/ odv grv pdwulfhv uhvxowdq lgqwlfdv>
sdud uljlghfhv vxflhqwhphqwh judqghv vh rewhqgud ! @ !e @ 31

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


91431 HMHPSORV 654

Uhvroylhqgr ho vlvwhpd gh hfxdflrqhv vh rewlhqhq orv ydoruhv gh orv prylplhqwrv


lqfjqlwdv=
5 6 5 8 6
!4 8> <6  43
9
9 x5 : 9
: 9 4> 94  439 :
:
9
9 y5 : 9
: 9 5> 8  438 :
:
9
9 !5 : 9
:@9 4> <7  437 :
:
9
9 x6 : 9
: 9 4> 94  439 :
:
9
9 y6 : 9
: 9 5> 8  438 :
:
7 !6 8 7 4> <7  437 8
!7 8> <6  438

grqgh orv ghvsod}dplhqwrv vh h{suhvdq hq phwurv | orv jlurv hq udgldqhv1


Uhfxshudqgr ho vlvwhpd gh hfxdflrqhv frpsohwr vh rewlhqhq odv uhdfflrqhv hq orv
qxgrv 4 | 7=
5 6 5 6
I{4 9> 75
9 I|4 : 9 83 :
9 : 9 :
9 P4 : 9 8> <6 :
9 :@9 :
9 I{7 : 9 9> 75 :
9 : 9 :
7 I|7 8 7 83 8
P7 8> <6

odv ixhu}dv h{suhvdgdv hq nQ | orv prphqwrv hq nQp1


Orv hvixhu}rv hq orv h{wuhprv gh odv eduudv vh rewlhqhq vljxlhqgr ho surfhglplhqwr
xwlol}dgr hq orv hmhpsorv dqwhulruhv=
5 6 5 6 5 6 5 6
I{3 4 83 I{3 5 9> 75
9
9 I|3 4 : 9
: 9 9> 75 :
:
9
9 I|3 5 : 9
: 9 3 :
:
9 P43 : 9 8> <6 : 9 P53 : 9 48> 8 :
i2 @9 :@9 : > i2 @9 :@9 :
I{3 5 I{3 6
 
9 : 9 83 : 9 : 9 9> 75 :
9 : 9 : 9 : 9 :
7 I|3 5 8 7 9> 75 8 7 I|3 6 8 7 3 8
P53 59> 5 P63 48> 8

5 6 5 6
I{3 6 83
9
9 I|3 6 : 9
: 9 9> 75 :
:
9 P63 : 9 59> 5 :
i e @9 :@9 :
I{3 7

9 : 9 83 :
9 : 9 :
7 I|3 7 8 7 9> 75 8
P73 8> <6

Ho ohfwru sxhgh frpsdudu od vroxflq rewhqlgd frq od gho Hmhpsor 914314/ dv frpr
uhvroyhu gh qxhyr sdud glihuhqwhv ydoruhv gh od uljlgh} gh orv uhvruwhv hq orv dsr|rv
duwlfxodgrv1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


655 FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

9144 Wlsrorjdv gh hvwuxfwxudv gh eduudv

Hq odv Vhfflrqhv dqwhulruhv vh kd suhvhqwdgr/ hq ghwdooh/ ho fofxor gh hvwuxfwxudv uh0


wlfxodgdv gh sodqr phglr sru ho pwrgr gh uljlgh}1 Hq hvwd Vhfflq vh suhvhqwd od
dsolfdflq gho pwrgr do hvwxglr gh rwudv wlsrorjdv gh hvwuxfwxudv gh eduudv= hpsd0
uuloodgrv sodqrv/ hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv hvsdfldohv | hvwuxfwxudv duwlfxodgdv sodqdv |
hvsdfldohv1
Hq fdgd xqr gh orv fdvrv/ vh vhdodq odv sduwlfxodulgdghv gh od wlsrorjd hvwxgldgd/
sodqwhdqgr odv hfxdflrqhv hovwlfdv hq hmhv orfdohv | od fruuhvsrqglhqwh wudqvirupdflq
d hmhv joredohv1

914414 Hpsduuloodgrv Sodqrv

Xq hpsduuloodgr sodqr hv xqd hvwuxfwxud sodqd gh qxgrv ujlgrv txh vrsruwd fdujdv
h{whulruhv qrupdohv d vx sodqr +yhu Iljxud 9158,1 Vxhohq fdofxoduvh frpr hpsduuloodgrv
sodqrv orv irumdgrv gh hglfdflq | dojxqdv wlsrorjdv gh wdeohurv gh sxhqwhv1 Hq od
sufwlfd vxhohq vhu hvwuxfwxudv gh dowr judgr gh klshuhvwdwlvpr/ px| gliflohv gh fdofxodu
sru surfhglplhqwrv pdqxdohv1
Hq ho dqolvlv gho hpsduuloodgr vxsrqguhprv txh hvw irupdgr sru yljdv uhfwdv gh
vhfflq frqvwdqwh wdohv txh ho sodqr yhuwlfdo vhd sulqflsdo gh lqhufld gh odv slh}dv/ ujlgd0
phqwh xqlgdv hq vxv h{wuhprv1 Frqvlghuduhprv od uljlgh} wruvlrqdo/ shur ghvsuhfldqgr
ho hihfwr gh dodehr1 Dvlplvpr/ frqvlghuduhprv fdujdv yhuwlfdohv do sodqr gho hpsduul0
oodgr | prphqwrv gh hmh krul}rqwdo1 Qr vh frqvlghuduq/ sru wdqwr/ fdujdv krul}rqwdohv/
ql prphqwrv gh hmh yhuwlfdo1
Ghelgr d od jhrphwud sodqd | do wlsr gh dfflrqhv frqvlghudgdv/ vrq lgqwlfdphqwh
qxorv orv prylplhqwrv gh orv qxgrv hq ho sodqr krul}rqwdo | orv jlurv gh hmh yhuwlfdo1
Vor h{lvwhq prylplhqwrv yhuwlfdohv | jlurv gh hmh krul}rqwdo/ | ho qphur gh judgrv gh
olehuwdg sru qxgr hv wuhv1

Ilj1 9158= Hpsduuloodgrv sodqrv

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


91441 WLSRORJDV GH HVWUXFWXUDV GH EDUUDV 656

Ilj1 9159= Slh}d gh hpsduuloodgr sodqr

Sru wdqwr/ orv yhfwruhv gh prylplhqwrv | hvixhu}rv hq h{wuhpr gh slh}d vrq +yhu
Iljxud 9159,=
5 6 5 6 5 6 5 6
!%@ !%K P%@

P%K


9 : 9 : 9  : 9  :
g@ @ 7 y@ 8 gK @ 7 yK 8 i@ @ 7 I+@ 8 iK @ 7 I+K 8 +91:7,
!5@ !5K P5@

P5K


Odv hfxdflrqhv hovwlfdv gh h{lq | fruwdqwh vrq dqorjdv d odv fruuhvsrqglhqwhv d


odv hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv gh sodqr phglr1 Hq hvwh fdvr/ qr kd| hvixhu}r d{lo shur/ hq
fdpelr/ kd| prphqwr wruvru1 Odv hfxdflrqhv hovwlfdv gho prphqwr wruvru vrq=

JL|   
P%@

@ . !%@  !%K +91:8d,
o
JL|   
P%K

@  !%@  !%K +91:8e,
o
grqgh JL| hv od lqhufld d wruvlq gh od slh}d1 Vh revhuyd txh vrq wuplqrv irupdophqwh
dqorjrv d orv fruuhvsrqglhqwhv d d{lo hq odv hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv gh sodqr phglr/
hfxdflrqhv +918d, | +918e,1 Wrpdqgr orv hmhv orfdohv gh irupd txh orv hmhv +|> }, vhdq orv
sulqflsdohv gh lqhufld gh od slh}d/ odv hfxdflrqhv hovwlfdv gh orv hpsduuloodgrv sodqrv
sxhghq hvfuleluvh hq irupd pdwulfldo frpr=
% & % &% &
i@ N@@ N@K g@
@ +91:9,
iK NK@ NKK gK

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


657 FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

frq odv pdwulfhv=


5 6 5 6
. CU, | 3 3  CU, | 3 3
9 : 9 :
N@@ @ 7 3

. 2,.U
. S,.U
2 8 N@K @ 7 3  2,.U
. S.U
,2
8
3 . S.U
,2
. e.U
,
3  S.U,2
. 2.U
,

+91::,
5 6 5 6
 CU, | 3 3 . CU, | 3 3
9 2.U S.U : 9 2.U S.U :
NK@
@ 7 3  ,  ,2 8 NKK 
@ 7 3 . ,  ,2 8
3 . S.U
,2
. 2.U
,
3  S,.U
2 . e.U
,

Ilqdophqwh/ sxhgh oohjduvh d od h{suhvlq jhqhudo=

i  @ N g +91:;,

Od uhodflq hqwuh orv hmhv orfdohv | joredohv sxhgh yhuvh hq od Iljxud 915:1 Orv hmhv
joredohv [> ] | orv orfdohv {> } vrq krul}rqwdohv plhqwudv txh orv hmhv \> |/ vrq yhuwlfdohv
| frlqflghqwhv1 Sru wdqwr/ ghqlhqgr od pdwul} gh wudqvirupdflq W hqwuh hoorv frpr=
5 6
frv  3  vlq 
9 :
W@7 3 4 3 8 +91:<,
vlq  3 frv 
vh sxhghq wudqvirupdu odv pdwulfhv hohphqwdohv d frrughqdgdv joredohv/ phgldqwh od
wudqvirupdflq=
N @ WN WA +91;3,
Ho surfhvr gh hqvdpeodmh/ lpsrvlflq gh odv frqglflrqhv gh dsr|r/ uhvroxflq/
| fofxor gh orv hvixhu}rv hq odv slh}dv | gh odv uhdfflrqhv hv dqorjr do fdvr gh odv
hvwuxfwxudv gh sodqr phglr1

Ilj1 915:= Wudqvirupdflq gh hmhv sdud hpsduuloodgr sodqr

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


91441 WLSRORJDV GH HVWUXFWXUDV GH EDUUDV 658

914415 Hvwuxfwxudv Uhwlfxodgdv Hvsdfldohv

Odv hfxdflrqhv hovwlfdv fruuhvsrqglhqwhv d xqd slh}d dlvodgd/ shuwhqhflhqwh d xqd hv0
wuxfwxud uhwlfxodgd hvsdfldo/ wlhqhq od irupd jhqhudo=

% & % &% &


i@ N@@ N@K g@
@ +91;4,
iK NK@ NKK gK

hq odv txh orv yhfwruhv gh prylplhqwrv | hvixhu}rv gh h{wuhpr gh slh}d vrq gh vhlv
frpsrqhqwhv fdgd xqr +yhu Iljxud 915;,=

5 6 5 6 5 6 5 6
x@ xK I%@

I%K


9 : 9 : 9 : 9 :
9 y@ : 9 yK : 9 I+@

: 9 I+K

:
9 : 9 : 9 : 9 :
9 z@ : 9 zK : 9 I5@

: 9 I5K
 :
g@ @ 9

: gK @ 9

: i@ @ 9

: iK @ 9

9
:
: +91;5,
9 !%@ : 9 !%K : 9 P%@
: 9 P%K
:
9 : 9 : 9 : 9 :
7 !+@ 8 7 !+K 8 7 P+@ 8 7 P+K
8
!5@ !5K P5@
P5K

Vl vh olplwd ho hvwxglr do fdvr gh hvwuxfwxudv irupdgdv sru yljdv uhfwdv gh vhfflq


frqvwdqwh | vh ghvsuhfldq orv hihfwrv gh dodehr sru wruvlq/ | vh wrpdq orv hmhv orfdohv
gh irupd txh orv hmhv |> } vhdq orv sulqflsdohv gh lqhufld gh od slh}d/ odv pdwulfhv gh
uljlgh} hohphqwdohv ylhqhq gdgdv sru=

Ilj1 915;= Slh}d gh hvwuxfwxud uhwlfxodgd hvsdfldo

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


659 FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

5 6
. . 3 3 3 3 3
9 ,
:
9 3 . 2,.U

5
3 3 3 . S.U
,2
5
:
9 2.U+ S.U+ :
9 3 3 . 3  :
N@@ @ 9 , ,2 : +91;6d,
9 3 3 3 . CU, | 3 3 :
9 :
9 :
7 3 3  S.U
,2
+
3 . e.U,
+
3 8
S.U5 e.U5
3 . ,2 3 3 3 . ,
5 6
 . 3 3 3 3 3
9 ,
2.U5 5 :
9 3  ,
3 3 3 . S.U
,2
:
9 :
9
9 3 3  2,.U

+
3  S.U
,2
+ :
:
N@K @ 9 : +91;6e,
9 3 3 3  CU, | 3 3 :
9 S.U+ 2.U+ :
7 3 3 . ,2 3 . , 3 8
3  S.U
,2
5
3 3 3 2.U5
. ,
5 6
. . 3 3 3 3 3
9 ,
2.U5 5 :
9 3 . ,
3 3 3  S.U
,2
:
9 :
9
9 3 3 . 2,.U

+
3 . S.U
,2
+ :
:
NKK @ 9 : +91;6f,
9 3 3 3 . CU, | 3 3 :
9 S.U+ e.U+ :
7 3 3 . ,2 3 . , 3 8
3  S.U
,2
5
3 3 3 e.U5
. ,

grqgh HD hv od uljlgh} d d{lo/ HL+ | HL5 vrq odv uljlghfhv d h{lq hq orv uhvshfwlyrv
sodqrv sulqflsdohv gh lqhufld | JL| hv od lqhufld d wruvlq1 Qdwxudophqwh/ N@K @ N AK@ =
Sdud wudqvirupdu odv hfxdflrqhv hovwlfdv d hmhv joredohv/ vor vh qhfhvlwd frqrfhu od
pdwul} W gh wudqvirupdflq fruuhvsrqglhqwh> vwd hv=
5 6
g [|
[{ f f
[}
9 \f{ \f| f
\} 3 :
9 :
9 f f f :
9 ]{ ]| ]} :
W@9 g [| f [}f : +91;7,
9 [{ :
9 :
7 3 \f{ \f| \f} 8
f
]{ f
]| f
]}

g [|/
grqgh [{> f hwf1 vrq orv frvhqrv gluhfwruhv gh orv qjxorv frpsuhqglgrv hqwuh orv
hmhv fruuhvsrqglhqwhv gh orv vlvwhpdv joredo | orfdo1 Od wudqvirupdflq gh pdwulfhv gh
uljlgh} hohphqwdohv ylhqh gdgd sru od h{suhvlq jhqhudo=

N @ W N WA +91;8,

Ho surfhglplhqwr d sduwlu gh dtx hv dqorjr do vhjxlgr sdud odv rwudv wlsrorjdv1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


91441 WLSRORJDV GH HVWUXFWXUDV GH EDUUDV 65:

914416 Hvwuxfwxudv Duwlfxodgdv Sodqdv

Odv hvwuxfwxudv duwlfxodgdv sxhghq frqvlghuduvh xqd sduwlfxodul}dflq gh odv uhwlfxodgdv/


hq ho fdvr gh whqhu dperv h{wuhprv duwlfxodgrv1 Sru glfkr prwlyr/ orv prphqwrv hq
h{wuhpr gh slh}d vhuq qxorv1
Vl h{lvwhq fdujdv gluhfwdphqwh dsolfdgdv hq odv slh}dv/ odv slh}dv elduwlfxodgdv vor
vxiuhq h{lq orfdo | orv prphqwrv hfwruhv | hvixhu}rv fruwdqwhv sxhghq kdooduvh gluhf0
wdphqwh/ hvwxgldqgr odv slh}dv dlvodgdv frpr eldsr|dgdv1 Sru wdqwr/ hq xqd hvwuxfwxud
frpr od gh od Iljxud 915< vh whqguq/ hq sulphu oxjdu/ xqrv hvixhu}rv orfdohv gh h{lq
| fruwdqwh ghelgrv d od fdujd gluhfwdphqwh dsolfdgd vreuh odv slh}dv |/ hq vhjxqgr oxjdu/
xqdv ixhu}dv dsolfdgdv hq orv qxgrv/ uhvxowdqwhv gh wudvodgdu od fdujd gh odv slh}dv d
orv qxgrv1 Hvwh vhjxqgr fdvr gh fdujd gd oxjdu qlfdphqwh d hvixhu}rv d{lohv hq odv
slh}dv | hv ho txh vh hvwxgld hq ho fofxor pdwulfldo gh od hvwuxfwxud/ txh txhgd/ gh hvwd
pdqhud/ px| vlpsolfdgr1
Vh pdqwlhqhq/ hq or txh vljxh/ orv fulwhulrv gh vljqrv | orv vlvwhpdv gh uhihuhqfld
xwlol}dgrv sdud odv hvwuxfwxudv gh sodqr phglr +yhu Iljxud 9163,1 Sru wdqwr/ | whqlhqgr
hq fxhqwd txh vor dfwd hvixhu}r d{lo/ odv hfxdflrqhv hovwlfdv sxhghq hvfuleluvh/ hq

Ilj1 915<= Hvwuxfwxud duwlfxodgd sodqd

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


65; FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

frrughqdgdv orfdohv= % & % &% &


I%@

HD 4 4 x@
@ +91;9,
I%K

o 4 4 xK

Od pdwul} gh wudqirupdflq W/ hqwuh ho hmh orfdo { | orv hmhv joredohv +[> \ ,/ hv/ hq
hvwh fdvr= % & % &
frv  F
W@ @ +91;:,
vlq  V

Oxhjr/ vh sxhgh hvfulelu=


% & % &
I%@ I%K
i@ @ @ W I%@

> iK @ @ W I%K


I+@ I+K
% & % &
x@ xK
g@ @ @ W x@ > gK @ @ W xK
y@ yK

Revuyhvh txh/ hq frrughqdgdv orfdohv/ ho qphur gh judgrv gh olehuwdg sru qxgr hv


ljxdo d xqr/ plhqwudv txh/ hq frrughqdgdv joredohv/ hv ljxdo d grv1
Odv hfxdflrqhv hovwlfdv hq frrughqdgdv joredohv vhuq/ sru wdqwr=
% & % &% &
i@ .N N g@
@ +91;;,
iK N .N gK

grqgh % &
HD F 2 VF
N@
o VF V 2

Ilj1 9163= Wudqvirupdflq gh hmhv hq hvwuxfwxudv duwlfxodgdv sodqdv

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


91441 WLSRORJDV GH HVWUXFWXUDV GH EDUUDV 65<

Frq hvwdv h{suhvlrqhv vh sxhgh uhdol}du ho fofxor pdwulfldo gh hvwuxfwxudv duwlfx0


odgdv sodqdv1 Ho surfhglplhqwr gh hqvdpeodmh/ lpsrvlflq gh frqglflrqhv gh dsr|r/
uhvroxflq | fofxor gh hvixhu}rv | uhdfflrqhv hv dqorjr do lqglfdgr sdud hvwuxfwxudv
uhwlfxodgdv sodqdv1

914417 Hvwuxfwxudv Duwlfxodgdv Hvsdfldohv


Odv hfxdflrqhv dqwhulruhv sxhghq h{whqghuvh do fdvr gh hvwuxfwxudv duwlfxodgdv hvsdfld0
ohv1 Odv hfxdflrqhv hovwlfdv sxhghq hvfuleluvh/ hq frrughqdgdv orfdohv/ hq od irupd=
% & % &% &
I%@

HD 4 4 x@
@ +91;<,
I%K

o 4 4 xK

Sdud xqd slh}d rulhqwdgd hq ho hvsdflr gh wdo irupd txh vxv frvhqrv gluhfwruhv
uhvshfwr d orv hmhv joredohv +[> \> ], vhdq +e
o> p>
e qe,> od pdwul} gh wudqvirupdflq hv/
vlpsohphqwh= 5 6 5 6
g
[{ e
o
9 : 9 :
W @ 7 \f| 8 @ 7 p e 8 +91<3,
f
]} qe
Ghqlhqgr orv yhfwruhv gh ixhu}dv | prylplhqwrv gh orv qxgrv hq ho vlvwhpd joredo=
5 6 5 6 5 6 5 6
I%@ I%K x@ xK
9 : 9 : 9 : 9 :
i@ @ 7 I+@ 8 iK @ 7 I+K 8 g@ @ 7 y@ 8 gK @ 7 yK 8 +91<4,
I5@ I5K z@ zK

vh wlhqh txh odv hfxdflrqhv hovwlfdv vrq=


% & % &% &
i@ .N N g@
@ +91<5,
iK N .N gK

frq= 5 6
e
o2 e
ope e
oe
q
HD 9 e :
N@ 7 p
eo e 2 pe
p eq 8 +91<6,
o
ee
q o q
ep e2
e q

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


Bibliografa

Arbabi, F. (1991). Structural Analysis and Behaviour. McGraw-Hill.

Argelles lvarez, R. (1985). Clculo de Estructuras. Seccin de Publicaciones, E.T.S.


Ing. Montes de Madrid.

Beer, F. P. y Johnston, E. R. (1990). Mecnica Vectorial para Ingenieros. McGraw-Hill.

Chajes, A. (1990). Structural Analysis. Prentice Hall.

Cook, R. D. y Young, W. C. (1999). Advanced Mechanics of Materials. Prentice Hall.

Courbon, J. (1972). Calcul des structures. Dunod.

ENSIDESA (1977). Manual para el clculo de estructuras. Publicaciones de Ensidesa.

ENSIDESA (1993). Manuales sobre la construccin con acero. Publicaciones de Ensi-


desa.

Gerstle, K. H. (1974). Basic Structural Analysis. Prentice Hall.

Ghali, A. y Neville, A. M. (1989). Structural Analysis. A unified classical and matrix


approach. Chapman and Hall.

Hibbeler, R. C. (1997). Anlisis Estructural. Prentice-Hall Hispanoamericana.

Hsieh, Y.-Y. y Mau, S. T. (1995). Elementary Theory of Structures. Prentice Hall.

Kardestuncer, H. (1974). Elementary Matrix Analysis of Structures. McGraw-Hill.

Kleinlogel, A. (1953). Prticos simples y marcos. Labor.

Kleinlogel, A. y Haselbac, A. (1965). Poutres continues. Dunod.

Livesley, R. K. (1970). Mtodos Matriciales para Clculo de Estructuras. Blume.

331

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


332 BIBLIOGRAFA

Miquel Canet, J. (2000). Clculo de estructuras. CIMNE, Ediciones UPC.

Oden, J. T. y Ripperger, E. A. (1981). Mechanics of Elastic Structures. McGraw Hill.

Pisarenko, G. S., Yakolev, A. P., y Matreev, V. V. (1979). Manual de Resistencia de


Materiales. Mir.

Samartn Quiroga, A. (1995). Resistencia de Materiales. Colegio de Ing. de Caminos,


Canales y Puertos.

Samartn Quiroga, A. y Gonzlez de Cangas, J. R. (2001). Clculo Matricial de Es-


tructuras. Colegio de Ing. de Caminos, Canales y Puerto.

Seely, F. B. y Smith, J. O. (1952). Advanced Mechanics of Materials. Wiley.

Shames, I. H. (1999). Mecnica para Ingenieros. Prentice Hall.

Timoshenko, S. P. (1983). History of Strength of Materials. Dover.

Timoshenko, S. P. y Young, D. H. (1974). Teora de las estructuras. Urmo.

Utku, S., Norris, C. H., y Wilbur, J. B. (1991). Elementary Structural Analysis.


McGraw-Hill.

Vzquez, M. (1992). Clculo Matricial de Estructuras. Colegio Ing. Tc. de Obras


Pblicas.

West, H. H. (1993). Fundamentals of Structural Analysis. J. Wiley.

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

You might also like