N

TRINITY UNIVERSITY
*
LIBRARY,
S,

PRESENTED

LIBRARY
OF

TRINITY COLLEGE, TORONTO

REV. C. J. S. BETHUNE,
IN LOVING MEMORY OF HIS FATHER,

ALEXANDER NEIL BETHUNE,

BISHOP OF TORONTO.

1880.
UNIVERSITY
FROM-THE- LIBRARY-OF
TRINITYCOLLEGETORDNTO
 THE

THEOLOGICAL WORKS
OF

WILLIAM BEVERIDGE, D.D.

SOMETIME LORD BISHOP OF ST. ASAPH.

VOL. XII.

CODEX CANONUM ECCLESI^ PRIMITIVE

VINDICATUS AC ILLUSTRATUS.

OXFORD:
JOHN HENRY PARKER.
MDCCCXLVIII.
Ho i> 8i
MAY 1 1383
 CODEX

CANONUM ECCLESLE PRIMITIVE

YINDICATUS AC ILLUSTBATUS.

AUCTORE

GUILIELMO BEVEREGIO,
OLIM EPISCOPO ASAPHENSI.

EDITIO NOVA,
CUI ACCESSERUNT OPUSCULA QU^EDAM EODEM AUCTORE.

TOM. II.

OXONII:
APUD J. H. PARKER.
MDCCCXLV1II.
vi Elenchus Capitum.

decima luna celebrabant. III. Idem quod hoc Canone conti-

netur, a primitivis Synodis ex Apostolica traditions constitutum
fuit. IV. Canones VIII. et IX. de frequenti communione
agentes illustrantur. V. Primitivi Christiani quandocunque
sacros habebant conventus, mystici Corporis Sanguinisque
Christi participes erant. VI. Saworum conventuum et Eu-
charistice in Us celebranda modus antiquus, e Justino M. illus-
tratus. VII. Hoc Sacramentum in omnibus primorum Chris-
tianorum convcntibus celebratum fuisse, e Plinio Secundo,
Tertulliano, et Clemente Alexandrine ostenditur. VIII.
Plurimi e primitivis Christianis quotidie communicabant.
Egregius de ea re D. Ambrosii locus. S. Basilius quater
saltern singulis septimanis communicavit D. Chrysostomi ex-
.

hortatio ad frequentem communionem. IX. Ipsi Apostoli

Eucharistiam frequenter celebrare consueti sunt. KUT ohov in
Act. Apost. idem quod sv o/xw. X. Qui a frequenti commu
nione se abstinent, merit o excommunicantur, juxta quod hoc
Canone Apost. constituitur 16

CAP. IV.

I. Canon Apost. XVII. de dig amis et concubinariis non ordi-

nandis vindicatur. II. Canones XXI v XXII., XXIII. de
Eunuchis defenduntur. Valesii hceretici his Canonibus occa-
sionem dedisse videntur, v el post eos Origenes. III. Lcontium
a se castratum, nee ad laicam communionem admittendum esse
affirmat S. Athanasius. Quod de solo Canone Apost. XXIV.
intelligi potest, non de Nicscno I., utpote quo niliil ea de re
decernitur. IV. Ex eo quod Epiphanius Canones Apostolicos
contra Valesios non laudarit, nequaquam sequitur eos tune
temporis non exstitisse. V. Canones Apostolic! XXVII. et
XXX. , de Episcopis, presbyteris, et diaconis alios verberantibus,
et vel
vindicantur ....
pecunia, vel secularium potestatum ope promotis agentes,
29

CAP. V.

I. Canon Apost. XXXIV. de primis Episcopis defenditur. T

ag%a7a, sQqapud Synodum Nicamam non novitatem sed anti-
quitatem jurium Metropoliticorum indicant. Antigua con-
suetudopro lege habenda est. II. Privilegia a Synodo Nicsena
nonnullis Ecclesiis asserta Metropolitica erant. Qucenam ilia
fuerunt. ExUs antiquitas Canonis hujus Apostolic! evincitur.
III. Horum supra illos Episcopos prtesidentia e Synodis de
Pascha habitis demonstratur. Singula ista Synodi suos habe
bant presides. Quare Palma Amastridis Episcopus Synodo
 ;

Elenchus Capitum. vii

Ponticse praeerat, cum Heraclea istiw provincia Metropolis

esset. IV. Csesarea Metropolis erat Palsestinse hinc Epi-
:

scopus Csesariensis Hierosolymitano prafertur : illique a

Synodo Nicsena jura sua Metropolitica confirmantur, huic con-
sequentia tantum honoris indulta. V. Quare in Palsestina
duo, in aliis Synodis unus prasedisse dicatur, ut Victor Ro
mans. Metropoliticarum, non item aliarum sedium, Episcopi
nominatim ab historicis recensentur. VI. Lugdunum Gallise
Metropolis erat. Quid vox <raeor/Ja antiquitus significant ?
IrenseusLugdunensis totius Gallise primas erat. Quare
Synodi in Osroena habitce nullus prases nominatur. VII.
Ephesus Asise Proconsularis Metropolis fuit. Hinc Polycrates
Epliesinus omnibus Asia? Episcopis pr&erat. Unde Metropo-
litanorum antiquitas asseritur : necnon ex Ignatii et Dionysii
Corinthiaci scriptis. VIII. Africa etiam suum Metropoli-
tanum habuit, Episcopum Carthaginiensem. Quam lata fuerit
ejus provincia. Triplex vocis Africse signiftcatio . Ut Numidia
et Mauritania Africse adjecta sunt. Carthago omnium Africse
provinciarum Metropolis. IX. Aim in Africa erant Metro-
poles et primce sedes, ab Episcoporum ordinatione denominates.
Unde singular e Afris censure genus. X. D. Cypriani tempore,
is ut Episcopus Carthaginiensis omnibus Africse, Numidise, et
Mauritania? Episcopis praerat, quod ex ipsius Epistolis pro-
batur. XI. Hinc colligitur tribus primis seculis Metropoli-
tanos in universa Ecclesia constitutos esse, quorum jura a
Synodo Nicama asseruntur. XII. Homanum Imperium initio
Evangelii in provincias distributum fuit, quce singulce singulos
habebant presides. Ad hanc Imperil dispositionem Apostolos
in Ecclesia propaganda respexisse e variis Scripture locis pro-
batur. XIII. Idem ex Epistolis D. Pauli^ ad provincias
Metropol.es aut Metropolitanos omnibus missis, demonstratur.
XIV. Item e Synodo Hierosolymitana ab Apostolis habita :
necnon ex Actis Apostolorum, et D. Joannis Apocalypsi.
XV. Quare Apostoli summam Metropoleon cur am habuerunt ?
Hinc Metropolitanorum primatum ab Apostolis manasse asseri
tur : licet non particularia eorum privilegia. XVI. Nonnullce
Ecclesia honorem pra aliis habuerunt, ut ab ipsis Apostolis
fundata. Sed ilia, nisi Metropoles essent, aliis subjects
sunt. Quod e Synodis Nica3na, Antiochena, et Taurinensi
probatur. E pramissis Canon Apost. XXXIV. vindicatur.
XVII. Metropolitanus jure primus est ubique gentium Epi
scopus, et speciatim in Anglia ; ut cujus Metropolis erat Can-
tuaria, cum primo ad fidem conversa est. XVIII. Metropoles
in Ecclesia notitia semper eadem. Imperil mutationibus non
subjects. Quod e Canonibus et Actis Synodi Chalcedonensis
probatur. XIX. In Ecclesia Anglicana Cantuaria, juxta
Synodi Chalcedonensis decretum, primatum semper obtinuit
licet Lichefelda et Londinum eum sibi nonnunquam vindicarint.
viii Elenchus Capitum.

De Archiflaminibus nihil in antiquitate occurrit. Hodie non

constat, quanam olim fuerit Britannorum Metropolis. XX.
Controversies inter Archiepiscopos Cantuariensem et Ebora-
censem alius erat generis, et cito sedata. XXI. Hujus dis-
sertationis Epilogus 38

CAP. VI.

I. Canon Apost. L. de trina mersione in baptismo. Quam an-

tiquus fuerit iste ritus. A S. Patribus inter Apostolicas tra-
ditiones recensetur. II. Nihil est ineptice, nedum vitii, in hac
sanctione. per quam deponuntur illi soli, qui una mersione in
mortem Domini data baptizant. III. Objectio contra hujus
Canonis antiquitatem, ex eo petita, quod Eunomiani, quarto
seculo exorti, non trina sed una mersione in mortem Domini
primi baptizasse perhibeantur. IV. Huic objectioni respon-
detur. Nee Socrates, nee Sozomenus Eunomium dixit in
mortem Domini primum baptizasse. Alii, longe ante Euno
mium, in Nomine Solius Christi baptizantes haretici amplam
satis huic condendo Canoni materiam prabuerunt. V. Eunomii
historiam, ut a Theodoreto traditam, antiquitatem hujus Canonis
confirmare potius quam elevare ostenditur. VI. Traditiones
non scripts Patribus ece dicuntur, quce in Sacris Scripturis non
continentur. Non ca, qua nee in scriptis ecclesiasticis habentur.
Cujus rei specimen e S. Basilio datur . . . .87

CAP. VII.
I. Quid contra Canones Apost. LII. et LXII. de pcenitentibus
recipiendis objectum sit. II. Pcenitentes secundo tertioque se
culo ab Ecclesia receptos esse probatur. Quod si clerici essent,
ad laicam tantum communionem admissi sunt. III. Quicquid
his Canonibus decernitur Apostolorum doctrince convenit. IV.
Canon LX. de libris hareticis. Multi hujusmodi libri istis
diebus editi sunt. A Valentino, Marcione, et aliis. Evan-
gelium secundum ^Egyptios, secundum Hebrseos, Judse, Veri-
tatis. V. Canon Apost. LXIII. Apostolorum doctrince et
dccreto consonat. Lex Mosaica de sanguine et suffocatis non
edendis necessaria judicata est observatu aliquandiu post Apo-
stolos. Ab Ecclesia Occidentali diu observata fuit, ab Orientali
ad hunc usque diem. VI. Canon LXVI. defenditur. Primi-
tiva Ecclesia die Dominico non jejunabat, neque Sabbato, nisi
Magno. Hwesis Mareionis huic de Sabbato non jejunando
sanctioni materiam dedit. VII. Post extinctam istam haresin,
nonnullis in locis Sabbato jejunatum est, aliis non.
brosii de hujusmodi rebus consilium ....
D. Am-
99
 Elenchus Capitum. ix

CAP. VIII.
I. Canon Apost. LXIX. de Quadragesima et quarta sextaque
feriis jejunandis, in proximo libro seorsim vindicatur. II.
Canon LXXII. defenditur. Cera et oleum ab Ecclesia primi-
tivaquamobrem usitata. III. Canon LXXIII. vindicatur.
Apostolos cedes Dei cultui consecratas habuisse plusquam veri-
simile est. Vasa et aurea et argentea proximis post eos se-
culis in usu fuisse certissimum. IV. Canones LXXXI. et
LXXXIII. de Us, qui civiles una cum ecclesiasticis dignitatibus
obtinebant, defenduntur. Paulus Samosatenus et Episcopus
fuit et Ducenarius . . . . . . .112

CAP. IX.

I. Ultimus Canon Apost. Quot et quales contra eum objectiones

edidit Dallseus. Qua tamen Turrianicam magis quam nostram
opinionem perstringunt. II. Libros Maccabseorum antiquitus
in hoc Canone non recensitos esse, Jo. Antiocheni collectio, et
Ecclesies Greeces usus fidem faciunt. III. Libri illi inter ca-
nonicos S. Scriptures libros ante Synodum Nicsenam numerati
sunt : nee duo tantum sed tres. IV. Constitutions Aposto-
lorum, ut hodie in hoc Canone lectcs. Has easdem esse ac
dida^ag sive d/da^v ruv 'AToffroXwv ab Eusebio et Athanasio
memoratas nonnulli judicarunt. V. Quare ista opinio nobis
etiam verisimilis videatur. Constitutionum opus Doctrina seepe
appellatur. VI. Constitutions Apost. Epiphanio visa suntt
laudata, et perinde habitae ac si ab ipsis Apostolis edita fuis-
sent. VII. Hand mirum est, si Constitutions ista inter sacros
Scriptures libros numerates, essent ante Synodum Nicsenam.
VIII. Verum hoc ultimo Canone Apost. inter canonicos S.
Scripturce libros non recensentur, sed ab Us aperte distinguuntur.
IX. Earum mentio alia ac primi conditoris manu huic Canoni
inserta est. Inter Canones et Constitutiones antiquas discon-
venit. X. Clementis Epistola, ut hie memoratce. Duce ab
antiquis Patribus celebrates, ab ipso etiam Dionysio Corinthi-
orum Episcopo : cujus verba explicantur. Quce secunda dicitur,
prima scripta fuit, idque sub Clementis, ut altera Ecclesice Ro
mance nomine. XI. Qucecunque pro Sacris habitce sunt Scrip-
turis, olim una cum canonicis promiscue numerates sunt. XII.
In MS. Alexandrino hes dues Clementis Epistoles libris cano
nicis subjunguntur. Syllabus librorum, qui in isto Codice ha-
bentur. Non mirum est, quod hes Epistoles huic Canoni insertee
sint. XIII. Ex Apocalypsi in hoc Canone prestermissa nihil
contra ejus antiquitatem concludi potest. Liber iste diu in du-
bium vocatus fuit. Ex ultimo hoc Canone antiquitas hujus
,

Sylloges adstruitur potius quam elevatur . . .119

 Elenchus Capitum.

CAP. X.

Communia Dallsei argumenta contra Canones Apost. Quorum

primum e vocabulis ibi usitatis sumitur. II. Hac objectio
nostram opinionem non attingit. Vocabula xXjj^/xo?, hesug,

^a'/xbg, hgarr/.n diofav}ffi$, avayvuffrvis, vJ^aXrjjg, ab Ecclesice pri-

mordiis usitata esse ostenditur. III. Idemprobatur de vocabulis
vgoffpoga, 6uff/a, sacrificium, dvaatirvigiov, altare. IV. Discrimen
inter (Supbv et doeiaerr^iav a Patribus diliyenter observatum.
Eucharistia, quare dvala, sacrificium et oblatio, dicatur } et sacra
mensa altare. Ita ab Irenreo et Justino M. dicuntur. V. E
vocabulis HSVTVJKOGT^, Kvoiaxa, et T^sffBsoiraToc, et Kgurog sv SKI-
'

ffzovoic, nihil contra antiquitatem horum Canonum concludi

potcst . .145

CAP. XL
Alter a communis objectio contra Canones Apost. ex eo petit a,
quod Episcopi et presbyteri in Us distinguantur Ista distinctio .

ab Ecclesia recens nata obtinuit. II. Clemens Alex. Epi-

scopum et presbyterum non minus quam presbyterum et diaconum
distinguit. III. Eadem distinctio ex Origene, et Dionysio
Alex, demonstratur, necnon ex Tertulliano, qui Episcopum
' Summum
Sacerdotem ' vocat. IV. Clemens Alex., Origenes,
et Tevtullianus Episcopos in ipsis Apostolorum scriptis dis-
tinctos esse a presbyteris, adeoque ab ipsis Apostolis distincte
institutes judicarunt. V. Idem ex Tertulliano iterumprobatur,
necnon ex Irenseo. Multi presbyteri Episcopo Romano subjecti
sunt, qui tamen nihil magni momenti sine eo facer e potuerunt.
VI. Polycarpus Episcopus ab Apostolis ordinatus presbyteros
sibi subjcctos habuit. Primi Ecclesiarum Episcopi soli cele-
brantur, non item presbyteri. VII. Episcoporum a presbyteris
distinctio, eorumque super hos auctoritas, e Dionysio etiam
Corinthiaco demonstratur. VIII. Nonnullos proxime post
Apostolos, primo presbyteros, et deinde Episcopos ejusdem Ec
clesia fuisse probatur. IX. Hac distinctio ex Us etiam qui
cum Apostolis versati sunt } Ignatio, et Clemente Romano evin-
citur. Episcopi, presbyteri, et diaconi in Ecclegia Christiana,
ceque ac Pontifex, Sacerdotes, et Levitts in Judaica distinctly
iisdemque nominibus antiquitus appellati sunt. X. dementis I.
locus explicatur. Aidxovog istis diebus generate erat omnium
Ecdesice ministrorum nomen. Clemens non de sua cetate lo
quitur, sed, quid Apostoli statim post Domini ascensum agebant,
docet, cum Ecclesia regimen perpetuo duraturum nondum in-
stitui potuit. XI. Quod Episcopi ab Apostolis presbyteri
nominentur, nihil contra nos facit. Nam initio Ecclesia Ju
daica ' Summus Sacerdos ' etiam simpliciter ' Sacerdos ' dictus
 Elenchus Capitum. xi

fuit. XII. Ex Us, qua Apostoli statim post Christi ascenswn

fecerunt, nihil de perpetuo Ecclesia regimine condudi potest.
Ipsi Spiritum per Christum sibi insufflatum per yjioofeciav aliis
communicarunt Quo modo in Apostolorum successor es perpetuo
.

infunditur. XIII. Qucestio de Episcoporum supra presbyteros

auctoritate, ut rite instituatur, ita ut determinari possit. XIV.
Singuli Apostoli totam Apostolicam auctoritatem sibi commissam
habuerunt, ac proinde eandem in singulares personas trans-
mittere debuerunt. XV. Hanc auctoritatem Apostoli singula-
ribus personis, Timotheo et Tito, commiserunt ; ideoque et
aliis; siquidem uniformitati in Ecclesia studerent. XVI.
Eandem apud singulares personas ab Apostolis depositamfuisse,
historic ecclesiastics fidem faciunt Ipsi etiam adversarii ne-
.

gare nequeunt, quin singulares persons eandem statim post

Apostolos exercuerint. XVII. Primi Apostolorum successores
ecclesiastics administrations formam ab Us institutam nee vo-
luerunt, nee potuerunt immutare. Nullus unquam presbyter
ante nostrum et prscedens seculum prater Aerium se Episcopo
par em existimavit. XVIII. Nihil inter jus Divinum et Apo-
stolicum interest. Antiquissimi Patres episcopalem auctoritatem
jure Divino institutam consenserunt.
conclusio . ..... XIX. Hujus dissertationis
153

CAP. XII.

I. Canones Apost. XLVI V XLVII., LXVIIL, de hareticorum

baptismo non admittendo. Quid contra eos objectum est. II.
Hcereticorum baptismus ante D. Cyprianum condemnatus est, et
pro nullo habitus. III. Quce. de Romana Ecclesia affert vir
doctus, sententiam nostram confirmant. Quare Donatistje
h&reticorum baptismum respmbant. Augustinus baptismum
S.
sine Evangelicis verbis collatum nullum esse pronunciavit . IV.
S. Basilius hareticorum quorumlibet baptismum repudiavit, et
Canonis Apost. XL VI. de hac re editi meminit. Qui tamen
Canon de antiquis tantum hcereticis intelligendus est. V. Ca-
nonibus Nica3nis cum Apostolicis optime in hac re convenit.
nav\iaviffavrs$ a Synodo Nicsena quinam dicti. Eorum ordi-
natio aque ac baptismus exploditur. VI. Hujus capitis librique
secundi Epilogus . . . . . . .188
Xll Elenchus Capitum.

LIBRI TERTII.

CAP. I.

I. Canon Apost. LXIX. de Quadragesimali, necnon'quarta, sex-

taqueferia jejunio, hoc libro vindicator. II. Jejunium Qua

dragesimale ante annum Dom. CCCLXX. passim celebratum

fuisse, ipsefatetur Dallseus. Idem ante annum Dom. CCCLXV.
observatum fuisse, e Synodo Laodiccna probatur. III. Syn-
odus Nicseua Quadragesimam, non minus quam autumni tempus,
ubique et omnibus notam supponit. IV. Id ipse Dallseus
negare nequit. Quod nostrce de Canonum Apostolicorum
antiquitate opinioni vindicanda* satis est 201

CAP. II.

I. Quadragesimam a Synodo Nicsena memoratam unius, vel duo-

rum, vel ad summum sex dierum fuisse opinatur Dallseus,
eamque opinioncm duabus conatur firmare rationibus : quibus
respondetor. Quid per < purum munus* isto tempore oblatum
inteUigendum sit. II. Eodem quo habit a est Synodus Nicsena
seculo, Quadragesimam quadraginta dierum fuisse } ex D.
Ambrosio, Gregorio Nazienzeno, aliisque demonstrator. III.
Exinde Quadragesimam a Synodo Nicsena memoratam quadra
ginta dierum fuisse legitime concludatur. IV. Idem ex ipsa
voce rttfffagaxoffTv a Synodo usitata evincitur 209 . .

CAP. III.

I. Ex co quod alia subinde jejunia '

Quadragesima' nomine
nuncupentur, opinio qua antcpaschale quadraginta dierum
ilia,

fuisse statuit, confirmatur potius quam destruitur. II. Argu-

mentum ex Hieronymo sumptum, ex eodem 'eliditur. Vox
'^Quadragesima' posterioribus seculis commune fuit omnium
jejuniorum nomen. III. Palmario e Socrate petit o argumento
respondetur
217

CAP. IV.
I. Argumentum e Cassiano petitum refellitur, eumque Quadra
gesimam eo dictam putasse ostenditur, quod quadraginta dierum
esset. II. Vocis 'Quadragesima' ratio a Dallseo exinde
sumpta, quod quadraginta hor arum esset
jejunium. III. 1st am
 Elenchus Capitum. xiii

rationem nequaquam admitti posse probatur, ex eo quod istius-

modi jejunii nusquam in omni antiquitate, nedum in Synodo
Nicsena, mentio fiat. IV. Rigaltii de hujus nomenclature
ratione conjectura a Dallseo laudata refellitur. Ea Dallceanam
sententiam destruit. V. Vera vocis ' Quadragesima* ad jeju-
nium antepaschale denotandum usitatte ratio explicatur. T<y<ra-

a quadragesimo die ante Pascha vocaiur, ut Tisvr^Koffr^

gaKotirrt

a quinquagesimo die post Pascha.

^ a Synodo Nicsena usurpatur ....
VI. Quo sensu vox Tsovra-
224

CAP. V.

I. Testimonia pro jejunio quadragesimali e $. Athanasio petita

ab exceptionibus vindicates. II. Eusebii testimonium de Qua
dragesima ex eo sumptum, quod is Therapeutarum ritus, ut a
Philone descriptos, a Christianis SUCK estate observatos esse
asseruerit. III. Therapeutas plerique Essenos fuisse opi-
nantur. Cujus opinionis fundamentum evertitur. Quantum
discriminis Essenos inter et Therapeutas fuit. IV. Inter
Therapeutas et Christianos tanta fuit convenientia, ut Euse-
bius eos Christianos fuisse putaret. Sic etiam S. Hieronymus
et Epiphanius. Quorum verba vindicantur et explicantur.
V. Nulla datur ratio, eos non fuisse Christianos evincens.
Argumentis ex eo petitis, quod antiquos auctores et attegoricas
Scripturas habuerint, respondetur. VI. Alice contra hanc
Patrum opinionem exceptiones diluuntur. VII. Haud mirum
est, quod Therapeutse hymnos et cantica Deo canerent, etsi
Christiani fuissent. Ista consuetudo in Ecclesia semper obti-
nuit. Illi iisdem } quibus in canendo ritibus usi
Christiani,
sunt, ut antiphonis et axgorz\svTioi$. VIII. In jejuniis etiam
peragendis, Therapeutis cum Christianis optime convenit.
Nulla secta tot regiones istis diebus peragraverat, quot Philo
Therapeutas incoluisse tradit, prater Christianos. IX. Quare
ea, qua Therapeutas Christianos fuisse statuit, opinio nobis
probabilis videtur. Ex eo saltern quod antiqui Patres ita
senserint, jejunii quadragesimalis antiquitas evincitur . 236

CAF. VI.

I. Constantini M. verba de jejunio antepaschali explicata. II.

Dionysii Alexandrini responsio de solutione jejunii antepaschalis.
Quanta religione ultimi sex Quadragesima dies antiquitus obser-
vati sunt. III. Non modo Parasceve et Sabbato Magno,
diebus illis quibus ablatus est Sponsus, sed et ante eos cele-
bratum fuisse jejunium ex ipso Tertulliano probatur. IV.
xiv Elenchus Capitum.

Dies illosjejunio antepaschali consecratos quadraginta fuisse ex

Origene, Tertulliauo aquali, demonstratur. Cujus verba ab
exceptionibus vindicantur. V. Illustre pro jejuniis antepas-
chalibus e Synodis istis, qua secundo exeunte seculo de paschali

explicatum ...
festivitate celebranda habita fuerunt, arnumcntum assertum et
262

CAP. VII.

I. Irensei verba de diver sis jejunii antepaschalis formis. Ea

nonnulli ita interprctantur, ac si quadraginta liorcn antiquitus

a nonnullis jejunatce esscnt. II. Ista interpretatio refellitur,

ex eo quod talis jejunii nulla in antiquitate occurrat mcntio,
quodque verba Iren?ei istum sensum non ferent. III. Vera
eorum verborum interpretatio explicatur et defenditur. Quid
sit per horas diurnas nocturnasque jejunare?'
' IV. Ex illis
verbis evincitur accuratam esse jejunandi formam, qua qua
draginta dies jejunati sunt. Quod etiam e proximis ejusdem
verbis fuse explicates conf.rma.tur. V. Ex istis Irensei verbis
probatur accuratam jejunandi ante Pascha formam ipso Irenseo
judice earn esse, qua quadraginta dies jejunio isti consecrantur.
VI. E
prcemissis Ircnsei verbis ct illis qua ca sequuntur^

obscrvatum fuisse demonstratur ....

jejunium quadragesimale ab ipsis Apostolorum dicbus religiose
274

CAP. VIII.

I. D. Hieronymi jejunium quadragesimale ad Apostolicam tradi-

ditionem referentis, verba ab exceptionibus defenduntur. II.
Ilium Quadragesimam credidisse aquc antiquam
fuisse et ab
Apostolis institutam atque ipsam diem Dominicam, ex
ejus
verbis demonstratur. III. Idem aliique jejunium quadrage
simale necessario observandum esse statuerunt.
Unde Apo-
stolica ejusdem institutio evincitur. IV. Argumento e S.
Augustino contra Apostolicam hujus jejunii institutionem
petito respondetur, eumque nobis consensisse ostenditur. V.
Ea qua hoc jejunium ab Apostolis traditum statuii
sententia,
aim veterum, tarn Latinorum, quam Gracorum,
momis confrmatur ..... Patrum testi-
287

CAP. IX.

rfr
dicta sunt.
aW
Etf ^^
qU " de J eJunio qwdragesimalii hactenw
quibus Apostolica ejusdem institutio
infertur.
dem ex eo probatur, quod, etiamsi
ubique observation, eccle-
 Elenchus Capitum. xv

siaslicatamen auctorltate nunquam institutum fuit. Juxta

auream D. Augustini vegulam, qua defenditur et explicatur.
III. Nostra de Apostolica hujus jejunii institutione opinio
c
explicata. Dies quibus ablatus est Sponsus,' ipsi Apostoli
jejunio transegisse, aliisque jcjunandos tradidisse videntur.
IV. Quadraginta dierum jejunium ab aliis primo susceptum
videtur, sed ab Apostolis postea traditum ab Us, qui illud ferre
poterant, suscipiendum. V. Ex hac hypothesi, quicquid in
antiquitate de hoc jejunio dictum fuit et clarum est, et sibi
const ans. VI. Prudentis est Christiani, hoc jejunium reli
giose quotannis observare : ut e quo nihil incommodi, sed
multum utilitatis emergat. VII. Quo modo hoc jejunium
antiquitus observatumfuit, et adhuc observari debet 297 .

CAP. X.
I. Jejunium quarts sextaque fence in Canone Apost. LXIX.
memoratur et injungitur. Unum sine altero in antiquitate
nusquam occurrit. II. Has duas ferias antiquitus religiose
observatas fuisse, et jejunio dicatas e Basilio M., Hieronymo,
Epiphanio, et Constitutionibus Apost. probatur. III. Idem e
S. Augustino et Petro Alexandrine demonstratur. IV.
Easdem ferias etiam tertio ineunte seculo jejunio consecratas
fuisse ex Origene et Clemente Alexandrine evincitur. V.
Tertullianus has duas ferias stationibus dicatas asserit. VI.
Vera stationum notio inquiritur. Tertullianus stationes et
jejunia nonnunquam distinguit. Alibi jejunia stationum no
mine appellat. Quo sensu vox statio et ante et post Tertul-
lianum usitata est. VII. Stationes breviora erant jejunia,
hora nona terminata. Et quarts sextceque feriis peculiaria.
VIII. Exceptiones contra argumentum pro his jejuniis e Ter-
tulliano petitum diluuntur. IX. Hac jejunia longe ante Ter-
tullianum observata fuisse ex Hermse Pastore ostenditur.
Unde ab ipsis Apostolis instituta videntur . . .310

TABULA AUCTORUM ET EDITIONUM

INDEX AUCTORUM
....
....... 323
325
INDEX CANONUM
INDEX CONCILIORUM
INDEX RERUM
...... . . .
331
332
333
 XVI

APPENDIX.
Prolegomena in Swodwbv, sive Pandectas Canonum in

Prafatio ad Annotationes in Canones Auostolicos xlix

ERRATA <jna'd<int yrutriora .v/V; corrigenda.

TOM. 1.

P. xxix, not. 6 , lin. 13, pro Tarn placuit /c(/e Tune placuit
47, not. 6
,
lin. 1, Nonnius Nannius
136, not. ', lin. 3, Ap. cap. xiv. Ap. lib. i. cap. It

145, in marg. ad lin. 12. cap. 4, cap. 14,

TOM. II.

P. 33, lin. 28, pro ov leye ov

92, not. 5
, lin. 29, adscribendani adscribendum
110, in marg. lin. ult cap. 21, cap. 22,

131, in marg. ad lin. 7, Haer. Ixxx. Haer. Ixxv.

6 20, aediculurn sediculam
150, not. , lin.
G
166,' not. ,
Paris, 1(')27. Paris, 1699.

274, lin. 4, nonnulla nonnulli

15, accnrafnm accuratam
297, lin. 1(), hoc ha?
18, Prudentia Pruclentis
3 18, not. ', tleputatuni deputatam
 .

CODTCIS CANONUM ECCLESLE PRIMITIVE;

VINDICATI AC ILLUSTRATI,

LIBER SECUNDUS.

CAPUT PRIMUM.

Synopsis,

I. Discussis in priori libro externis, interna contra Canones

Apostolorum argumenta modo discutienda restant.
II. Si nihil in hoc Codice secundi, tertiique seculi disciplines
dissentaneum esse constiterit, controversia de antiquitate
istius, ut a nobis asserta, dirimetur.
III. Hanc, de rebus in hoc Codice comprehensis, adversarii
etiam nobis extorserunt dissert ationem.
IV. Methodus ejusdem, necnon jinis fructusque

I. CANONES Apostolicos, sive Apostolorum vulgo dictos,

non modo ante quintum adultum, verumetiam ante quartum

inceptum serse Christianse seculum sancitos fuisse, collectos,
ac divulgatos, ex iis, quae superior! libro disputavimus, abunde
satis, ut opinor, constat. Ubi scilicet Canones istos ab Im-
peratoribus, a Patribus, necnon a Synodis, tarn CEcumenicis,
quam provincialibus, nunc sub ecclesiasticorum, nunc sub
antiquorum, nunc etiam sub diserto Apostolicorum nomine,
quarto quintoque seculo laudatos fuisse demonstravimus.
Et quandoquidem Joannes Dallaeus, et vestigiis ejus insistens
anonymus Observator, quasdam contra nonnulla e testi-

nioniis, quaeadduximus, exceptiones excogitarunt, eas omnes

quales quales, et quotquot fuerunt, quanta potuinms brevi-
 De Argument internis. LIB. II.
2
discussas, confutatas
tate pariter atque perspicuitate expensas,
dedimus. Quinetiam alia omnia externa argumenta, quae-

cunque ab utrovis eoruin, vel e testimoniis, vel e silentio

veterum de hisce Canonibus, ad astruendam suam, vel ad
profli-
nostram de iis opinionem evertendam adducta sunt,
gavimus adeo et refellimus, ut nihil modo ad plenissimam
nisi ut
sententise nostrse fidem faciendam superesse videatur,
ostendamus insuper, nihil in tola hac Canonum Apostoli-

corum quod cum primitives Ecclesiae

collectione occurrere,
disciplina non accurate admodum et polite convenit. Quod
si et hoc etiam probatum dederimus, nemo sane, in re saltern

adeo antiqoa, majorem requirat certitudinem, neque in poste-

rum dubitabit quispiam, quin hi Canones longe antiquiores
fuerint, quam Dallseus et Observator opinati sunt et non :

minus antiqui, si non et antiquiores etiam, quam nos sta-

tuimus.
II.Enimvero, si in toto hoc Codice nihil prorsus decer-
natur, quod tribus prioribus Christianismi seculis in Ec-
clesia non observatum fuit; si nulluin usurpetur verbum,
quod istis temporibus non usitatum invenimus si nulla ;

damnetur hseresis, quse non ante quartum seculum exorta

est ;si nihil per totam dicatur syllogen ritibus ac institutis

Ecclesise primitive dissentaneum si singulorum in eo Ca

;

nonum, sanctionum, phrasium, et ipsarnm etiam vocularura

idea purioribus istis religionis nostrye seculis apprime con-
gruat qua quispiam ratione suspensus deinceps, et incertus
;

hsereat, annon istis diebus constituti sint hi Canones, quibus

exacte adeo et ad amussim quadrant? Sane si hoc demon-
stratum fuerit, tota hsec de Canonum Apostolicorum anti-
quitate controversia finietur. enim iis inesset, nisi
Si nihil
quod omnibus placeret, antiquitas eorum in, controversiam
nunquam venisset. Verumenimvero in illis Episcoporum
supra presbyteros eminentia ac auctoritas asseritur. Jejuni-
um quadragesimale, et reliqua ab Ecclesia instituta, religiose
observanda esse praecipitur. Et alia istiusmodi nonnullorum
auribus ingrata occurrunt.
Et hinc est, quod tantum in eos
odium concitatum fuit. Hinc est, quod tot eruditi viri
omnia corraserunt argumenta, quibus, si fieri
potuit, ipsa
etiam antiquitas horum Canonum rescinderetur, atque ita
omnis iis in istiusmodi agitandis controversiis auctoritas
CAP. I. De Argumentis internis. 3

auferretur. Quod si nullum in hoc Codice decretum exstare

constiterit, quod non ex aliis istorum seculorum monumentis,
seque ac ex eo, probari potest, adeo ut, qusecunque in eo de-
cernuntur, ab Ecclesia primitiva instituta esse ac observata
manifestum fiat, etiamsi hie Codex in lucem nunquam pro-
diisset, quid opus de ejus antiquitate ulterius disputemus ?
erit
Hoc itaque est, quod nos in prsesenti demonstratum imus, eo
quod cardo, ut aiunt, controversies in hoc
prsesertim induct!,
fere vertatur. Ut
ex quo necessario saltern consequetur,
omnes hosce, quos Apostolicos vocamus, Canones istis tem-
poribus summe consentaneos esse, quibus nos eos sancitos
editosque fuisse arbitramur.
III. Adhaec, alia quoque ratio a nobis postulat, ut de ipsis
rebus, quse in hac antiqua Canonum collectione constituuntur,
paulo fusius hie disseramus. Nimirum Dallseus Turriani, [De Pseud.

qui hos Canones ab ipsis Apostolis sancitos, et a Clemente eapp. xk.-'

Romano editos fuisse contendit, opinionem impugnans, plu-

rima ex ipsis etiam Canonibus argumenta petit, quibus earn
evincat. Dum Turrianum autem internis hujusmodi ra~
tionibus urget, nonnulla subinde inserit, quibus credulo et
incauto lectori persuadere conatur, ex ipsis Canonibus mani
festumesse, eos non a primitiva Ecclesia, nee ante quintum
adultum seculum conditos fuisse. Quapropter ne Observa-
tor, aliive posthsec conquerantur, me omnibus, tarn internis,
quam non respondisse, quicquid
externis, Dallaei argumentis
ille, vel post ilium Observator, ex ipsis Canonibus ad suam

de iis confirmandam nostramve refellendam opinionem col-

legisse videtur, a nobis hie retundatur necesse est. Quod
tamen fieri non potest, nisi totam percurramus syllogen, et
si non singulos Canones, eos saltern omnes quos illi ad ele-

vandam eorum auctoritatem in medium protulerunt, Ecclesiae

primitivse ritibus moribusque consonare ostendamus.
IV. Quo hoc autem effecturn demus, non opus est Dallaei
procedamus methodo, qui primo contra ultimos XXXV.,
et ultimo contra primes L. Canones disputat. Nos enim,
ut ratio postulat, a primo incipientes, in ultimo ordinatim
desinemus, eosque omnes non niodo a primis Ecclesiae
Christianae seculis non abhorrere, sed cum iis etiam ita con-
sentire demonstrabimus, ut illis proprii ac peculiares vide-
antur. Et si quid Dallaeus aut Observator e contra objecit,
4 De Argumentis internis. LIB. II.

illud, Deo volente, ita removebimus, ut cuivis constet, hos

Canones primis istis temporibus optime accommodates esse,
illorumque ecclesiasticam disciplinam 'ita exhibere, ut si
adversariis demus, quod falsissimum est, eos non ante quin-
tum, vel etiam sextum, seculum in unum corpus collectos
esse,longe tamen antea sancitos fuisse ac constitutes pro
certo habeamus et explorato. Uride liquido simul patebit,
hunc Codicem Canonum Ecclesiae Primitivae meritissimo jure
nuncupari posse, utpote qui antiquissimos illos contineat
Canones, quibus Ecclesia, si non universa, Orientalis saltern
administrata priusquam vel Nicseni, vel Ancyrani, vel
fait,

alii, quos scimus, Canones in lucem emissi sunt. E quibus

hoc etiam boni commodique et nobis, et aliis quibuscunque
se primitivorum Christianorum moribus conformes gerere
cupientibus, emerget, quod prse oculis habeamus, qua ratione
vitam nostrara ad eorum exemplar instituamus, quos pluri-
mos martyrii corona redimitos, et ad summam gloriam
evectos perfecta in coelis felicitate ab eo usque tempore per-
fructos esse, perfruique credimus.
 CAPUT II.

Synopsis.

I. Primus Apost. Canon vindicatur. Episcoporum supra

presbyteros auctoritas nullo unquam Canone, aut lege
ecclesiastica instituta fuit, et tamen ubique semper obtinuit.
Unde earn Apostolicce institutionis esse liquet.
II. Ut Episcopus a duobus aut tribus Episcopis ordinetur,
Apostolorum doctrines consonum est. Quid sit vrgssfivre-
g/ov apud D. Paulum.

III. Secundus Canon defenditur. Episcopi et presbyteri

vocabula secundo saltern seculo distincte usitata sunt.
Proinde non mirum est, quod ita in hoc Codice usur-
pentur.
IV. Secundo tertioque seculo prceter Episcopos, presbyteros,
et diaconos, alii in Ecclesia constituti sunt clerici, hypo-
diaconi, lectores, cantores, etc.
V. Incensum oblationis tempore a primitiva Ecclesia usurpari
solitum,juxta quod tertio Apost. Canone prcecipitur.
VI. Quartus Canon Apost. lege cceremoniali non innititur,
sed ei potius adversatur.
VII. Fructuum primitias ab Ecclesia primitiva offerri solitas,
e quarti seculi, necnon secundi, tertiique monumentis pro-
batur.

I. PRIMO itaque antiquus hie Canonum ecclesiasticorum

Codex ab Episcopi, per quern omnis ecclesiastica disciplina
administrate, constitutione orditur, jubetque Episcopum a
duobus tribusve Episcopis ordinari. 'Etfiffxotfog, inquit,
^
^si^orovsiffdu vwb svitixotfuv dvo $) rgiuv. Supponit igitur Epi- tp 1?-

scopes istis etiam diebus ubique ordinatos, aliosque eorum

denatorum loco ordinandos esse. Ut Episcopi enim, a
presbyteris distincti, iisque superiores, ubique gentium ordi-
nentur, nullus unquam Canon, nulla lex ecclesiastica de-
 JDe Episcoporum Ordinatione. LIB. II.
Q

crevit. Quod quidem luculento nobis est argumento, episco-

palem auctoritatern,ordinem,ac eminentiam,non ecclesiasticae,

sanctos Apostolos
sed Apostolicee institutionis esse hoc est, :

talem in Ecclesia pas-

a Magistro suo nostroque edoctos,
torum evan-elicorum ordinem instituisse, quibus incumberet
presbyterorum aliorumque vitas inspicere, in delinquentes
animadvertere, et providere, ut fides Christiana fideliter
prsedicetur, Christi preecepta et promissa religiose proniul-
gentur, et Sacramenta ab Ipso institute rite adrninistrentur.
Si tale enim officium ab ipsis Apostolis non institutum
fuisset, non dico incredibile, sed et impossibile prorsus esset,

ut, ipsis Apostolis adhuc superstitibus, vel proxime saltern

post eorum mortem, omnibus terrarum locis exerceretur,

quibus religio Christiana suscepta est: idque licet nullum

exstaret ecclesiasticum decretum, quo illud introductum fuit,
vel etiam introduci potuit, si Ipsius Christi ac Apostolorum
Ejus institutioni adversaretur. Ipsi autem acerbissimi ordinis
episcopalis oppugnatores, nunquam diffiteri potuerunt, quin
in ipsis Ecclesise primordiis tales ubique constituti sunt Epi-
scopi, qui ecclesiastica istiusmodi munia obierunt quales :

erant Clemens Romee, Ignatius Antiochise, Polycarpus

Smyrnse, Anianus Alexandria. Hos enim simplices fuisse
presbyteros, aliosque sibi subjectos non habuisse, non modo
omni ecclesiastics antiquitati, verum ipsi etiam rationi con-
tradicit, quse scilicet nunquam permittet, ut credanms, quod

in tantis civitatibus, ubi tarn nurnerosi erant Christiani, unus

omnibus Ecclesiae muneribus fungeretur. Quod si alii
ibidem essent, quibus ipsi, in sua quisque Ecclesia, prse-
sidebant, quo jure, qua auctoritate hanc sibi preesidentiam
arrogabant ? Ab Ecclesia quidem earn habere non po
tuerunt, utpote in cujus potestate nunquam situm fuit,
novum pastorum ordinem, aut talem quibuslibet
instituere
auctoritatem dare, quse ipsis a Christo et Apostolis Ejus
negata fuit. Nemo etiam vel caritate, vel fide imbutus
Christiana credat eos, qui toti erant in Deo Christoque
colendo, quique doctrinam et ritus a Christo institutos san
guine suo consignare assiduo parati erant, ullam sibi dig
nitatem usurpare voluisse, quam nee a Christo, nee ab
Apostolis Ejus traditani acceperant. Restat ut
itaque,
quamcunque Episcopi tune temporis auctoritatem exer-
CAP. II. De Episcoporum Ordinatione. 7

cebant, earn totam, si non Ipsi Christo, Apostolis saltern

Ipsius, acceptam tulerint.Et hinc est, quod in omnibus
antiquis Ecclesise monumentis primae Episcoporum supra
presbyteros constitutionis nee vola exstet nee vestigium.
In hoc saltern vetusto admodum Canonum Ecclesise primi-
tivae Codice, etiamsi frequentissima occurrat Episcoporum
mentio, de prima tamen eorum institutione altissimum est
silentium. Hie enim eos antea et ab origine institutes fuisse
pro confesso habetur, et propterea cavetur tantummodo, quo
ritu quispiam in hoc ordirmm ecclesiasticorum fastigium
evehatur, nimirum a tribus vel duobus saltern ejusdem or-
dinis. Quibus vero rationibus haec cautio innitatur, in
Annotationibus ad hunc Canonem explicuimus. Ann t- ad
t
Pan. ^
Can.
II. Verum hunc primum Apostolicorum
Jo. Dallaeus in p^
1

^ 001 -"

Canonem gravissime invehitur, contenditque eum, Episco-

pum a duobus aut tribus Episcopis ordinari prsecipientem,
Apostolicis temporibus alienum esse, ut quibus^ inquit, r> e Pseud.

ex Paulo constat a presbyteris solitas imponi manus. Et u,' [pp. 595,

nos quidem non asserimus hunc Canonem, totidem saltern

verbis, ab ipsis Domini Apostolis sancitum esse. Verun-
tamen locus illeD. Pauli a Dallaeo indicatus, minime vetat,
quin ab iis sanciri posset. Sic enim ait D. Paulus, M^ j Tim. iv.u

kv ffo} ysagfff/AUTOS o sdodri ffoi dioc, *|0^jrg/ag /ASTO,

uv %/^wv roD <ffgsff(3vTSgiou. Per flrgstf/Storsg/ov hoc in

loco Dallaeus coetum, vel classeni, ut vocant, presbyterorum
intelligit, istiusmodi scilicet, qui isthoc nomine hodie nuncu-
pantur. Quo nihil absurdius effingi potest. Dato enim
vocabulum istud irgeaf3vr'egiov collective hie sumendum esse
pro coatu eorum, qui vocabantur nerno
istis diebus vgefffivrsgoi ;

nescit hanc vocem e synagoga Judaica in Ecclesiam Chris-

tianam translatam esse, eamque apud Judseos idem fere
significasse atque ^yg/Aoi/a sive ag^ovra, ut e sexcentis patet
veteris Testamenti locis, quibus Prsefecti, Magistratus ec-
clesiastici, ipsique principes CDUpT, HgsffBvrsgv, saspe appel-
lantur. Quo factum est, ut ipsi Apostoli in Ecclesia recens
nata hoc sibi nomen prirao vindicarent. Sanctus enim j p e t. v , i.

Petrus se necnon D. Joannes eodem se

vrgeapbregov vocat,
nomine appellat, initio secundas tertiasque Epistolse ab ipso
conscript33. Ipsum etiam D. Paulum unum fuisse in hoc
presbyterio, a quo Timotheus ^s/go^grf/av accepit, ipse diser-
 :

Episcoporum Ordinatione. LIB. II.

8 De
tissime attcstatur, eidem Timotheo in altera Epistola haec
ah/ay dva/MfAvqcrxu ffs am^uirugsTv rb ^d^ff^a rou
dicens A/' j}v

~ " eg v sv 60! did rrjs siri&'sfcus v %*/gwv /aou. Idem itaque

xdei*tut> f
i
uod alibi P er P resb y terii ' hic P er D -
Pauli ^w f
^tf/ai/ datum fuisse dicitur. Quod quidem dici non potuit,

ille partem saltern istius presbyterii constituisset,

nisi

suasque manus imposuisset.

Timotheo Sanctum autem
Paulum purum putum hodierno sensu presbyterum fuisse,

nemo, ut opinor, affirmabit, quippe qui unus, nee minimus

quidem ex ipsis Apostolis fuit. Quapropter xosfffivregiov illud,
a quo Timotheus ordinatus dicitur, nihil aliud esse potuit,
quam coetus istiusmodi Apostolicorum Ecclesise pastorum,
quos Apostoli sibi successores designaverant, quibusque D.
Paulus tanquam Primas in hoc negotio prsefuit. Alioquin
enim dicere non potuit illud per suam manuum impositionem
dari, quod alibi psr sKiQefsug TUV "/ztfav rw irgeffftvregfov datum
fuisse profitetur. Unde Theodoretus in locum per presby-
1 Tim iv 14 . >v / IT J *A
terium rovg rr/c dtfotiroXiKys ^agtrog jifyufisvovg intelligences ait
ac proinde, non obstantibus istis D. Pauli verbis, idem quod
hoc primo Canone Apostolico decernitur, ab Domini ipsis

Apostolis tradi ac sanciri potuit, nimirum ut Episcopus non

nisi a duobus aut tribus Episcopis ordinetur. Imo quidem
hie Canon illis ipsis Apostoli verbis adeo consentaneus est,

ut ex iis formatus videatur. enim Apostolus non Cum ipse

solus, sed cum aliis, cm<r/3ursp/oi/ sive ccetum Apostolorum
constitueritibus, Timotheum ordinarit, ex illius exemplo legi-
time hie cavetur, ne unus quispiam Episcopus Episcopum
constituat, sed et alii una cum eo manus imponant. Adeo
ut nemo dubitare possit, quin, hie Canon Apostolicae insti-
tutioni summe consonet. Saltern ipse Dallseus nihil in hoc
Canone invenire potuit, quod eura nee cum, proximo post
Apostolos seculo convenire ostendat. Cum enim inter
omnes constet, secundo saltern a Christi nativitate currente
seculo Episcopos proprie sic dictos ubique terrarum con
stitutes esse, Ecclesiasque suas cura atque auctoritate pas-
torali administrasse,
magnae et necessarise causse postulabant,
ut talis Canon
decretum ecclesiasticum de legitima
sive
eorum ordinatione ederetur, ne quis furtim et clandestine ad
tantam in Ecclesia dignitatem ascenderet.
Quod facillime
fieri, vel potius vix evitari
potuit, si uni cuivis Episcopo
CAP. II. De Episcoporum Ordinatione. '
9

quos ipse voluit, ordinare licuisset. Cum hoc itaque

alios,

primo Canone Apostolico nihil aliud definiatur, nisi quod ab

ipsis Domini Apostolis sanciri potuit, et a proximis eorum
successoribus determinari debuit, nemini mirum esse potest,
si secundo aerae Christianas seculo constitutus editusque
fuerit; cum, ipsis etiam fatentibus ordinis episcopalis ad-
versariis, tales, quos ipsi oppugnant, Episcopi passim et
quotidie ordinati sunt. Quod quidem nostrae de his Canoni-
bus opinioni confirmandae superque est. satis
III. Ut primus Canon de Episcopi, secundus de presby-
teri, diaconi reliquorumque clericorum ordinatione agit,
statuitque eos ab uno Episcopo ordinandos esse. 1 Ubi con-
cedamus Dallaeo hunc Canonem istis temporibus fuisse
conditum ac conscriptum, quibus Episcopi et presbyteri
vocabula inter se distinguebantur, suamque alterum ab
altero divisam significationem in vulgari Ecclesiae usu ha-
bebant. Concedamus etiam hunc vocabulorum istorum
proprium ac divisum usum Apostolicae Ecclesiae, quam ipsi
scilicet Apostoli adhuc superstites regebant, tempori non

convenire, utpote quo haec nomina indistincte et promiscue

usitata videantur, adeo ut primi aeque ac secundi ordinis
ministri irgtffpvregoi nonnunquam dicerentur. His, inquam,
concessis, negari tamen nequit, quin, si non viventibus adhuc
nonnullis Apostolorum, mox tamen postea, communis, quae
hodie inter ista nomina observatur, distinctio vulgo recepta
fuerit. Hoc enim ex eo certissimum sit, quod proximi post
Apostolos ecclesiastic! scriptores, Clemens Romanus, Ig
natius, Pius I. Romanus, Irenaeus, Clemens Alexandrinus,
Origenes, aliique, tres sacrorum ministrorum ordines, Epi-
scopos dico, presbyteros, et diaconos, distincte recensuerunt,
ut in Annotationibus observatum est, et fusius postea pro- [Annot. in
. .
Pan. Can.
batum erit. Secundo autem mclmato et ad nnem vergente PP- 12-15,

seculo illud observatum fuisse inter duo haec vocabula dis- fln -]

crimen, nee ipse Dallaeus negare potuit nee Observator.

^JJJf
81
^
Atque-*
ideo, ipsis etiam horum Canonum adversariis vjudi- [cap -

pp. oOb, 307.

u ]

cibus, distinctio ilia inter Episcopum et presbyterum in hoc cjwj ub^i.

g
aliisque hujus sylloges Canonibus caste adeo et religiose ob- tom.i.pp.9.

v-ro tvog liriffitovov xhtigutoi. Can. Ap. ii. Pan. Can. torn.
, x,a,\ $t/x,tcsvas, xeu 01 Xaivroi i. p. 1, F.]
 De Clericis inferioribus. LIB. II.
10

servata, nequicquam impedit, quo minus, secundo saltern

exeunte, vel tertio ineunte seculo, sanciri poterant.

IV. Prseterea Dalkeus Canones hosce non Apostolicis
temporibus conditos, nedum ab ipsis Apostolis editos ac
promulgates fuisse, ex eo etiam arguit, quod alii clerici

prater Episcopos, presbyteros, et diaconos hoc secundo Ca-

[Daii.de none memorentur, Apostolis enim, inquit, non alios legimus
e hb
m. cap i 4, cognitos fuisse clericos, quam Episcopos, sive presbyteros et

diaconos. Esto. Secundo tarn en tertioque post Christum

incarnatum seculo, alios in Ecclesia passim constitutes fuisse
clericos inferiores, velut hypodiaconos, lectores, cantores, etc.,

ex iis qui istis scripserunt seculis abunde constat. Tertul-

Tertuii.de lianus enim, Alius, inquit, hodie Episcopus,cras alius. Hodie
aaJHser." diaconus, qui eras lector: hodie presbyter, qui eras laicus.
*'
21?,' c.]' Ubi observare licet, non modo Episcopum, presbyterum, et
diaconum distincte et sigillatim recensitos, verumetiam
lectorem tanquam alium e clericis una commemoratum. D.
Cyprianus etiam Celerinum et Aurelium lectores constitutes,
et ita clero conjunctos asserit: 2 lectorisque officium sic

Cyprian. describit, ut loci altiorls celsitate subnixus, et plebi universes

''
[rime pro honoris sui claritate conspicuus, leqat prcecepta. et Evan-
'

xxxix. Fell.]
adcier. et
,.
gelium Jjomim.
_. . . .... .
.f t
Alibique idem hoc habet, Jcecisse
,
me autem
, T, .

id.Epist. sciatis lectorem Saturum, et hypodiaconum Optatum Con-

Famei. fessorem, quos jampridem communi consilio clero proximos
adcier. [ P . feceramus. Ubi, ut videre est, hypodiaconi etiam mentio
occurrit. Adhsec, Cornelius Romanus, D. Cypriani sequalis,
in E P isto ^ a ac^ Fabium, prseter presbyteros et diaconos,
'[p'aiT]
etiam subdiaconos, acolythos, exorcistas, et lectores cum
ostiariis in Ecclesia sua constitutes docet. 3 In Canonibus
quarto seculo nondum
adulto editis hujusmodi inferioris
ordinis clericos ssepe
memoratos esse, neminem latere potest.
Patres quidem Laodiceni Canone XXIV. edicunt, quod non
oportet sacratum, a presbytero usque ad diaconum, et dein-

2
[" Celerinum fratrem nostrum vir- 3
['* y
tutibus pariter et moribus gloriosum, '
r t p us &M ,,
clero nostro non humana suffragatione, \*<rk, &* e ) lu *bo VS
sed divina dignatione
Cyprian
conjunctum."
Epist. xxxiv. Pamel. xxxix.
j w^r
y^ ff <r*s > a
Fell. p. 76. " Jungendus in lectione xavra.Euseb. Hist. Eccles. lib. vi.
Aurelio fuerat.-Ibid.
p. 77, conf. cap. 43, p. 312.]
Ep. xxxviii. FeU. pp. 74, 75.]
 1

CAP. II. De Clericis inferioribus. 1

ceps quemlibet ecclesiastic! ordinis usque ad ministros, vel'

lectores, vel cantores, vel exorcistas, vel ostiarios, vel ordinis

monachorum, in cauponarn ingredi. 4 Et haec sane inferiora
ecclesiastica officia priscis admodum temporibus instituta
fuisse, ex eo conficitur, quod licet quarti, necnon secundi
tertiique seculi scriptores de illis saepe memirierint, primse
tauien eorum institutionis nulla uspiam vestigia invenire
possuraus. Ex eorum itaque mentione in hisce Canoni-
bus subinde facta, nihil ad oppugnandam Codicis hujusce
antiquitatem a nobis assertam, ulla vel arte, vel machina,
torqueri potest.
V. Contra tertium Canonem nihil habuit quod excipere
potuit Dallaeus, nisi quod in eo significetur tempore, quo
conditores vixerunt, offerri solitum in Ecclesia Qvpiapa, r<

xa/gw rrjg ayiug Kgodpogag, Incensum tempore sanctce oblationis. 5

Hoc auteni, ut ait vir doctus, non modo ab Apostolis
alienura est, sed ne Tertulliani quidem sevo usitatum apud
Christianos thymiama fuit in religionis sacris, ut qui riostros
purgans a paganorum criminatione, qui eos infructuosos
esse in negotiis dictitabant, Thura plane, inquit, non emi- Tertui. Apoi.
P X n '

mus. Si Arabice queruntur, sclent Sabcei pluris et carioris 34, B]

suas merces Christianis sepeliendis proftigari, quam diis

fumigandis. Cujus agnosco verba, sed consequentiam ex iis

deductam nego. Etiamsi enim hie ritus in Ecclesia Afri-
cana Tertulliani aevo fortasse non obtinuerit, minime tamen
exinde sequitur, quin aliis in locis eodem tempore usitatus
esset. Imo quidem Hippolytus, Portuensis Episcopus, de
mentis Alexandrini discipulus, ac propterea ejusdem fere ac
Tertullianus setatis, in oratione de Consummatione Mundi
disertissimam hujus rei mentionem facit, dicens, HevQova [s. Hipp. tri-
b ut us liber
ds at sxxXqff/ai KsvQog uAya,* dion O'JTS ffpotipopa, ours Qvf&iaMO, de Consum.

Quemadniodum etiam in Annotatiombus ad hunc

ixfiXf/ta/.
*
t m .. ,, Mundi, cap.
xxiv P-
^
App.
-

p. 21.]
Canonem observatum est. Ubi et D. Ambrosii eundem
ritum sua setate, hoc est quarto currente seculo, observatum

4
["Or/ ol Sr h^etrixov a.*l <jrgnrfiuriou tifiivut. Can. Laod. xxiv. Pan. Can.
'las ^ixxovav, xa.} \%ns TV? lx.x,XtifmtfrixtJs torn. i. p. 464, A.]
5
Toi^iug 'tag fi'ffi^t'ruv, % KvefyvuffTav, % [M^ l%ov ot 'IffTa <7f^offa,yt(r6a.\ <ri

6uoupuv t % TOU 'irtgov tig TO tiuffutyrtigiov, vi t^tziov tig TWV

\BjQumt xa,i 0up,fKf&K, x. r. X. Can. Ap.
iii. Pan. Can. torn. i. p. 2, B.]
 De Clericis inferioribus. LIB. II.
] 2

esse confirmantis testimonium e commentariis ejus in S.

Lucse Evangelium cap. i., de Angeli apparitione

adduximus. 6
VI. Quartum etiam Canonem unica hac objectione im-
pugnat Dallaeus, Neque cum Apostolorum, inquit, dogmata
De pseud,

l^ppS, vel ccvo congruit, quod quarto Canone jubentur fructuum

G -]
'
primitice Episcopo et clericis solvi, et in eorum cedes com-

portari. Mosaicam cceremonialem pertinet,

Id enim ad legem

quam veri Apostoli Dominica morte alrogatam docent,

nedum ut aliquam ejus par tern a fidelibus observari prce-
cipiant. Primo autem immerito reprehendit Canonem, quasi
jubentem fructuum primitias Episcopo et clericis solvi, ac
si nimirum e lege Mosaica iis debitae essent. Hoc enim
[Can. Ap. iv. Canon non jubet, sed dicit tantummodo, 'H XXj ^aca fafya
Pan. Can. x , ,
o ,

t m. i. p. 3, sig oTnov affoffrshXeffvu, axaeyjri r^, sffitfxo'n'ifj xai ro/s ffgffpvregoi$,

XXa //.?} Koog TO dvffiacrr^iov, Omnis alius fructus domum mit-

tatur, primitice Episcopo, et presbyteris, sed non ad altare.
Deinde, quod hoc Canone constituitur, ad legem Mosaicam
cseremonialem usque adeo non pertinet, ut ei prorsus con-
trarium sit. Ex
enim lege primitiae fructuum in ipso
ista

Dei templo, etcoram altari offerendse erant, Deut. cap. xxvi.,

et saepe alibi. Hie autem id diserte prohibetur, et con-
trarium plane constituitur, ut scilicet non ad altare, sed
ad Episcopi secies mittantur. Et quidem ipsa fructuum et
primitiarum oblatio longe ante legem cseremonialem in-
Gen. iv. [3.] stituta fuit. Nam Cain obtulit mn*S nruo noiNH iao, ex
fructu terrce munus Domino. Ab ipsa itaque mundi origine
obtinuit, vel ex positive Dei mandate, vel ex lege naturali
ortum habens, cum rationi magis sit consentaneum,
nihil
quam ut primitise fructuum Deo offerantur, a Quo eos
aliaque omnia gratis accipimus.Ac propterea hujusmodi
oblationes fieri hoc Canone non jubetur, sed'cavetur dun-
taxat, quomodo faciendse sunt : ut fructus nimirum et pri
mitise non super altare, nee in templo Dei, ut lege cgere-

6 r Incensura
[" autem iisdem etiam brosius, " Atque utinam nolis quoque
temporibus in usu fuisse, fidem facit adolentibus alt aria, sacrificium defe-
Hippolytus, qui tertio ineunte seculo
rentibus, assistat Angdm."Ambros.
claruit, dicens, n,,W ; i, Xw ^, in Luc. cap. i. de Angeli Apparitione.
Hippol. de Consummat. Exp. in Luc. lib. i. cap. 28. Op. torn.
Mundi, [cap. xxxiv. Op. App. p. 21.] i. C ol. 1275, E.]
Ergo antea usitata fuerunt. D. Am-
CAP. II. De Primitiis Offer endis. 13

moniali praecipitur, ofFerantur, sed ad Episcoporum aedes

coraportentur, ut ab illis cum presbyteris distribuantur.
Quod itaque caeremoniale fuit in hujusmodi oblationibus,
hie abrogatur, ac proinde ab ipsis Apostolis sanciri potuit
hie Canon, quilegem caeremonialem Dominica morte abro-
gatam docuerunt.
VII. Fruges autem ac primitias, de quibus hoc Canone
agitur, in primitiva Ecclesia a fidelibus offerri solitas esse,
ex antiquis ejusdem monumentis patet. Inter Coristitutiones
enim Apostolicas vulgo dictas, quas, licet non vere Apo-
stolicas, antiquas tamen esse nemo dubitat, una de primitiis

decimisque agit, praecipiens, ut omnes primitias ofFerantur

Episcopo, et presbyteris, et diaconis, ad eorum alimentum,
utque omnes decimse ofFerantur ad alendos reliquos clericos,
et virgines, et viduas, et pauperes. A/ yao ava^a}, in- const.Apost.

quit, ruv hgzuv e/ai, xai ruv avroTg et*w7r7ioerovfj<vuv diaxovuv, Pri- 30 - [ pat - A P-
enim sacerdotum sunt, et Us ministrantium diaconorum. 412 -i

Praeterea Synod us Gangrena iisdem Fere temporibus, ac

Nicaena, habita, Eustathianos inter alia condemnat, prop-
terea quod xagcro>og/a rs rag sxxXqtiGKfrixag, rag avexaQtv dido- g y n Gangr.
.
-

fjs'svag lx%X>j(r/a, iayro/'s xa/ ro?g ffiiv avrofg, tug ayloig, rug dia- [Pan. Can.
rfi

86<reig Kotov/Asvoi, Primitias etiam fructuum atque eorum ob- D

lationes, quas veterum institutio Ecclesice tribuit, sibimet
et suis tanquam sanctis dispensandas vindicarent. Hinc
iidem Patres Canonem huic Apostolico similem ediderunt,
praecipientem, ut is qui Fructus Ecclesiae oblatos accipere vel can. Gang.

distribuere audet extra Ecclesiam, praeter Episcopi sen-

tentiam, vel ejus cui cura eorum commissa est, sit anathema. 7
Unde constat hunc in antiquiori Ecclesia ritum obtinuisse,
ut non modo Fructus a fidelibus ofFerrentur, sed et eorum
distributio penes Episcopum esset, juxta quod hoc Canone
Apostolico definitur. Quinetiam eodem, hoc est, quarto
nondum finito seculo Patres Carthaginienses decretum de
primitiis rite offerendis ediderunt, quod etiamnum exstat in
Codice Canonum Ecclesiae AFricanae, nostrae editionis Canon
XL. 8 Iisdem diebus Gregorius Nazianzenus haec scripsit,

7 [E? T/S xagTroQegias Ixx^a'ioccrrixKs yvufwt ttvrou \6i\tt vrgKrru

Xec^dniv tiltveu '&,u rvs ixx*.r>- 'iffrta. Can. Gang. vii. Pan. Can.
<jra.^a, yvupw rou irtHrKovrov, % rou torn. i. p. 420, A, B.]
8
&tgiffftivov ra. roixuret, xcu (W [tiro. ['Acra^^^ $1, (,'trt pi\i,
 LIB. II.
14 De Primitiis Offerendis.

Greg. Naz.

primitias, et fliorum, eos qui verefilios

amant, Deo consecrare

pium quoniam ab Ipso et nos ipsi et nostra

justum et est,

omnia sunt. Adhsec, Concilium Hispalense anno DXC.

habitum decrevit, ut omnes primitias ac decimas, tarn de
pecoribus, quam de frugibus, dives simul ac pauper, Ecclesiis
Sftp"??*' suis rite offerant. Quod si hsec recentiora sint testimonia,
P P ariS
?6 47 ]
'

quam quibus fides in re adeo antiqua habeatur, alii, iique

antiquissimi, et omni exception e majores, prtesto sunt testes,

Irenaeus et Origenes. Irenaeus enim de Servatore nostro
iren. cont. verba habens, Sed et Suis, inquit, discipulis dans consilium
1V>
ST32?' primitias Deo offerre ex Suis creaturis, non quasi indigenti,
iKS, p. sed ut ipsi nee infructuosi nee ingrati sint, eum, qui ex crea-
tura panis est, accepit et gratias egit. Offerre igitur oportet
Deo primitias Ejus creatures. Et nonnullis interjectis,

ibid. cap. 34, Oportet enim nos ollationem Deo facer e, et in omnibus gratos
sectM, p.'
inveniri Fabricatori Deo, in sententia pura, et fide sine hypo-
crisi, earum qucs
in spe firma, in dilectione ferventi, primitias
sunt Ejus creaturarum offer entes; et hanc oblationem Ec-
clesia sola pur am offert Fabricatori, offerens Ei cum gratiarum

actione ex creatura Ejus. Et Origenes, postquam dixisset

orig.cont. Celsum velle, ut primitive dsemonibus dicarentur, addit, f
Cels. lib. viii.
[cap. 34, Op. os rac aKapyag
w
dcroo/oo/xgy, roura* xa/ rag ^%ct5 ava'jre{Jti tn'Of/,GV
9
torn. i. p. 766, ^. _.
E, F.] JMos autem cui primitias offerimus, ad eundem etiam preces
nostras dirigimus. E quibus omnibus videre est, veterem
ipsamque primitivam Ecclesiam in ea fuisse sententia, quod,
etiam post abrogatam legem caeremonialem, primitise a fide-
libus Christianis offerri debeant ;
quodque earum oblatio ab
ipsis Ecclesiae primordiis instituta factum est, ut fuit. Qua
Ecclesia Graeca hunc ritum perpetuo observarit. In cujns
propterea Euchologio variee exstant precandi formulae pro
'
1 *' n s ^ u ^ fructus SUOS ofFerunt, ut Eu^ ireg) ruv tfgogpigovruv
'
jjJjJTpp
655,656.] airaox&s onugac. Item, Eu^ij litl ruv xagKopogovvruv. Quin-
etiam in veteri Latino D. Gregorii Sacramentario ejusmodi

v. Can. Eccl.
Afr. xl. Pan. Can. torn. i. p. 565, A, B.]
CAP. II. De Primitiis Offer endis. 15

oratio habetur his verbis concepta, Domine, [Sancte Pater [Benedictio

Omnipotens, ^Eterne Deus^] Qui ccelum, et terrain, et omnia vos, s. Greg.

creasti, Te supplices qucesumus, ut liunc fructum novum bene- P. 192. Paris.

dicere et sanctificare digneris, et multiplicare dbundanter

offerentibus Tibi, ut repleas eorum cellar ia cum fortitudine
frumenti et vini, ut Icetantes in Us referant Tibi Deo omni-
potenti laudes Quae cum ita sint, nemini mirum
et gratias.

esse videatur, quod unus ex antiquis hisce Canonibus de

primitiis et fructibus rite ofFerendis agat. Cumque Dallseus
aliud non habuit, ex quo hune Canonem ab ipsis Apostolis
non constitutum fuisse contra Turrianum probaret, nisi quod
primitiarum in eo occurrat mentio, quse ab Ecclesise per-
petuo, ut constat, oblatse sunt, nihil saltern ex hoc Canone
quod nostrse opinioni refragatur, quae hosce
colligere licet,
Canones non ab ipsis Apostolis, sed a primitiva Ecclesia
multis post Apostolos annis conditos, pluribusque collectos
fuisse statuit. Primitias enim ante quartum saltern seculum
a fidelibus oblatas, et ab Episcopis distributas esse, nemo, ut
opinor, modo inficias ibit.
 CAPUT III.

Synopsis.

Canones Apost. V. et VI., adversariis judicibus, et avo et

L
doctrines Apostolorum consentanei sunt.
Canon VII. defenditur ac illustratur. Asiance tantum
II.
Ecdesice Pascha quartadecima luna celebrabant.
III. Idem quod hoc Canone continetur, a primitivis Synodis
ex Apostolica traditione constitution fuit.
IV. Canones VIII. et IX. de frequenti communione agentes
illustrantur.
V. Primitivi Christiani quandocunque sacros habebant con-
ventus, mystici Corporis Sanguinisque Christi participes
erant.
VI. Sacrorum conventuum et Eucharistia in Us celebranda
modus antiquus, e Justino M. illustratus.
VII. Hoc Sacramentum in omnibus primorum Christianorum
conventibus celebratum fuisse, e Plinio Secundo, Tertul-
liano, et Clemente Alexandrine ostenditur.
VIII. Plurimi e primitivis Christianis quotidie communica-
bant. Egregius de ea re D. Ambrosii locus. S. Basilius
quater saltern singulis septimanis communicavit. D. Chry-
sostomi exhortatio adfrequentem communionem.
IX Ipsi Apostoli Eucharistiam frequenter celebrare consueti
sunt. Kar' ohov in Act. Apost. idem quod sv oixu.

X. Qui a frequenti communione se abstinent, merito excommu-

nicantur,juxta quod hoc Canone Apost. constituitur.

I. QUINTO e Canonibus Apostolorum cautum est, Ne Epi-

scopus, presbyter, aut diaconus uxorem suam sub religionis
prcetextu ejiciat, 1 Sexto, Ne quis eorum seculares curas sus-

f
tnCjutSu' l-ffifAiv/vv ^l, x,a,6a.^t nr6w Can.
Ap. v. Pan. Can. torn. i. p. 3, D.]
CAP. III. DePascha. 17

cipiat.'2 Qui duo Canones Apostolorum doctrinae ac aevo

usque adeo consentanei sunt, ut ipse acutissimus Dallaeus
nullum ex iis argumentum exsculpere posset, qui ab ipsis
eos Apostolis non sancitos esse demonstraret. Quibus
propterea intactis ad septimurn stylo properato transilit.

II. Septimus vero Canon sic habet, E/ TIC, IWrfxoflrog, n [Pan. can.
torn. i. p. 4,
vj did%ovo$ rqv ayiav roD crarfp/a f)f/,egat,v neb rrjg

/'rf'/j/Ag^/ag ftsra 'lovda/uv e-irireheaei, xa0a/g/0$w. Si qvis Epi-

scopus, vel presbyter, vel diaconus, sanctum Paschce diem
ante vernum cequinoctium cum Judcais celebraverit, de-
ponatur. Hunc Canonern et S. Apostolis abjudicandum,
et veteri Ecclesiae incogrnitum. fuisse, ex eo arbitratur Dal- Daii. de
. .. ... Pseud, lib.
laeus, quod id ipsum, quod hie sub depositionis poena vetatur, *
JJJP-
15,

diti in multis iisque sanctissimis parceciis, imo dicecesibus

Asiae, Orientis, et Syriarum servatum fuit. 3 Quod quidem
de Asiana dicecesi verum esse confiteor, non item de reliquis,
si de istis saltern loquamur temporibus, quibus Victor Ro-

manse, et Polycrates Asianse Ecclesiae praeerat, hoc est, de

secundo ad finem vergente seculo, quo haec, de Paschatis
celebrandi die, quaestio tanta vehementia agitata fuit. Eu- [videsupij,

sebiusenim omnes quidem per Asiam Ecclesias, vetusta sect.4,tom.i

quadam traditione nixas, quarta decima luna Paschae salutaris

diem, in quarncunque demum septimanae feriam incident,
celebrasse scribit : addit enim, Oux eOovt ovros rourov
Eccles. lib. v.
rbv rgoirov ra?g ava rqv XOITT^V dffctffav oiKoufAe]>^v exxXijffiais, e% cap. 23, [p.

TO no,} sig dwgo xgaTyffav s6o$ pvXarrov (tons'

iraga rfy rr^g avaffraffzug rov Swnjgo; qfiiuv

ra$ vytrstag eiriMertou. Cum tamen reliqua omnes totius

orbis Ecclesice olio modo utebantur, qui ex Apostolica tra

ditione profectus etiamnum servatur : ut scilicet non olio quam

resurrectionis Dominicce die jejunia solviExcepta
liceat.

igitur dicecesi Asiana, quae in notitia Imperii proprium sibi

Proconsulem, et in notitia Ecclesiae proprium Metropoli-

8
['Ertf*o* 0f , rt *(>tffvrit>os, j| J/a- ab Apostolis decretum credidisse, vel
xovos xofffuxKs Qeovrfias p* avaXa^/Savs- scivisse veterem Ecclesiam quippe ;

TW, till [MI, xetfaiti<r0eu.

Can. Ap. vi. quse id ipsum, quod hie sub deposi-

Pan. Can. torn. i. p. 4, C.] tionis poena vetatur, diu in multis,

3 [" Nos supra [lib. i. cap. i. pp. 30- iisque sanctissimis parceciis, immo dioe-

46] abunde demonstravimus, nunquam cesibus Asise, Orientis, et Syriarum

hoc, quod praecipit hie Canon, decrevisse servavit." Dall. de Pseud, lib. iii. cap.

veros Christi Apostolos, nunquam hoc 15, pp. 601, 602.]

C
 De Pascha. LIB. II.
18
reliquee omnes per
tanum, Polycratem scilicet, habebat,
universum terrarum orbem Ecclesise Pascha tune temporis,

nori cum Judefiis, sed juxta

prsesentem Canonem celebrabant.

Et quidem ut Polycrates, qui omnibus Asise Episcopis, qui

Paschalem celebritatem quarta decima luna cum Judeeis

peragebant, prsefuit, sese suamque Ecclesiam hac in re

viris Apostolicis
traditionem a S. Joanne, Philippo aliisque
acceptam sequi asseruit ; sic et aliae omnes Ecclesiee se

festum istud II- 'Acro<rro>.//% vagaMffeus celebrare affirmarunt.

Adeo ut Apostolica traditio in utramque partera laudata

fuerit.
III. Cum omnes igitur Ecclesiee, praeter Asianam, Pas
chalem festivitatem secundo labente seculo juxta praesentem
Canonem observarint, idque ex Apostolica, ut aiebant, tra-
ditione, veri plusquam simillimum cst, aliquem,non si

plures, ex Apostolis, vel viris saltern Apostolicis, vel exem-

plo suo vel praecepto id tradidisse, quod hoc Canone con-
stituitur. Alioquin enim incredibile prorsus est, ut cele-
berrimsB omnium Ecclesise, Romana, Hierosolymitana,
Alexandrina, et reliquiae omnes, una excepta Asiana, tanta
concordia in eundem ritum conspirarent, eundemque ipsis

Apostolis, proximo post eos seculo, acceptum referrent.

Hoc id, quod hoc Apostolico Canone con-
saltern constat,
tinetur, ante secundum finitum seculum a plurimis Synodis
provincialibus, Romana sab Victore, Palestina sub Theo-
philo Caesariensi et Narcisso Hierosolymitano, Pontica sub
Palma, Gallicana sub Irenaeo Lugdunensi, nee non ab alia
sancitum editumque fuisse.
in Osroense provincia celebrata,
[vide supra, Ipsas enim harum Synodorum epistolas de hac re scriptas
sect. 2, tom. 1. usque ad Eusebii setatem exstitisse, ipse testatur. Quin
Hist. Ecci. ab istis itaque diebus hie Canon constitutes fuerit, nemo
[P. 242.]
'
dubitare potest. Nihil enim in eo occurrit, quod non in
istud multo melius, quam in aliud quodcunque seculum
quadrat. Saltern post Nicsenam Synodum, quee bane de
Paschali celebritate quaestionem verbis disertissimis ita defi-
nivit,ut istius definition! omnes protinus Ecclesiae con-
magis absurdum esse potest, quam ut talis,
sentirent, nihil
qualis est hie Apostolicus Canon, ederetur, qui idem sane
quod Synodus ista sanxit, sed adeo breviter atque obscure, ut
nisi ex prsecognita Ecclesise primitivee historia vix intelligi
CAP. III. De Frequenti Communione. 19

possit. Nihil enim statuit, prseterquam ne Pascha ante

vernum aequinoctium cum Judseis peragatur. At Synodus
Nicaena Paschales terminos accurate constituit, et decrevit,
vernum ut tune temporis
ut celebritas ista post sequinoctium
commissum, sive post Mart, xxi., necnon ut post quartam
decimam lunam isti sequinoctio proximam, et denique ut
die Dominica quartam decimam istam consequente perage-
retur. Si auctor igitur Apostolici hujusce Canonis post
editam istam Concilii Nicseni sanctionem vixisset, exactius
istum propiusque ad universalis Synodi rationem procul
omni dubio condidisset. Hie ergo Canon tantum abest ut
materiam suspicandi prsebeat, se ante quintum adultum
seculum non natum fuisse, ut ipse potius se Synodo Nicsena
antiquiorem esse testetur.
IV. Proximi duo Canones de Eucharistia fidelibus laicis

pariter atque clericis percipienda agunt, edicuntque, octavus

quidem, E7 rig eKfaxoffog, % ngsfffSvrsgog, rj diaxovog, TJ sx rov [Pan. Can.
~ . f \ / ri \
tom *' p> 5
'

xara/'.oyov rou izganxou, tfgofftpooag ysvofAsvyg, //-^ /^sraXapo/, rqv E.]

airiav g/Varw, xai lav fi

suXoyo, ffvyyvuif^g rvy^avsru' si ds /&%

xara roD ffgoffevsyxavrog, ug fir\ dyiojg avsveyxocvrog. Si

quis Episcopus, vel presbyter, vel diaconus, vel ex sacerdotali
catalog o,facta oblatione, non communicaverit, causam dicat, et,

si probabilis fuerit, veniam consequatur. Si autem non dicat,

segregetur, ut qui populo offensionis causa sit, et suspicionem
det adversus eum qui obtulit, tanquam non recte offerentem.
Nonus autem, Ildvrag rovg titiiovrag vitfroug xai TOJV ygapSiv [ibid. p. 6,

aKoixiVrag, [ty Kagaftsvovrag df rfi ffgoffsv^fi xai rfj aytcc /^graXjj-v^g/,

S ara^tctg 1/^cro/oDi/rag rf sxxX^ff/of,, apogifyffdai ^^, Omnes

fideles qui ingrediuntur et Scripturas audiunt, in precatione
autem et sancta communione non permanent, ut Ecclesice con-
fusionem afferentes, segregari oportet. Hisce duobus Canoni-
bus nihil objecit Dallaeus, praeterquam eos a Romana hodie
Ecclesia non observatos esse : Jam octavum, inquit, nonumque Daii. de

Canones Romana certe Ecclesia, quos abrogavit, Apostolicos m^cap. W,

[P
non esse eo ipso confessa est. Quis enim earn, quod ab Apostolis
Domini prceceptum sancitumque esse putaret, neglecturam,
violaturamque fuisse crediderit? Esto Romana Ecclesia hos
Canones ab ipsis Apostolis non sancitos fuisse credidit.
Idem et nos credimus, si de ipsis Canonum verbis intelli-
 De Frequenti Communione. LIB. II.
20

gatur. Hsec autem clecreta Apostolicae doctrinae consona

esse, ipse Dallaeus negare nequit. Verum Romana, inquit,

Ecclesia, hos Canones violavit, indiesque violat. Ita prorsus

est. Sed ipsa id viderit, nostra enim haudquaquam refert,

qui nihil laborauius. utrum hi Canones a Romana Ecclesia

violati, sed utrum a primitiva observati fuerint. Si hoc enim

constiterit, nostra de his Canonibus sententia finna manebit

et immobilis, etiamsi non a Romana modo, sed et ab aliis
quibuscunque Ecclesiis hodierno die violentur.
V. Verumenimvero, licet in Romana Ecclesia ille solus,

qui confecit, Eucharistiam seepe assumit, licetque ultimis

hisce diebus plerique, qui Christi nomen prae se ferunt, a

primitivorum Christianorum moribus degeneres, in aliis,

quas scimus, omnibus Ecclesiis, postquam Sacras Scripturas

lectas ac expositas audierunt, satiati contentique discedunt,
sacrosanctam Eucharistiam susque deque habentes, ac si res
adiaphora esset, et nullius plane momenti, idem tamen de

primitivis etiam Christianis vel dicere vel cogitare religio

[Lie. xxii. est. Illi enim Dominici illius praccepti, ToDro *oie?re s!$ ryv
v, perpetuo memores, nefas duxerunt a publicis
Ecclesiae coetibus recedere, priusquam Sacramenti Corporis
ac Sanguinis Cbristi participes essent. Idque, etiamsi in
omnibus eorum solennioribus saltern synaxibus distributum
esset. Adeo ut, quandocunque ad publicum Dei cultum
conveniebant, spiritual! hoc cibo repleti fuerint Christum a :

se cultum non opinantes, nisi summum hoc maxim unique

religionis Christianas mysterium celebrassent. Quod ne gratis
dictum videatur, illud ex vetustissimis quae exstant Ecclesiae
monumentis demonstrare non pigebit. Quo nos, qui eandem,
quam primitivi Christiani, fidem profitemur,eorum exemplo
ducti, in sacra, hac percipienda communione quam creber-
rimi in futurum simus. Unde etiam patebit, hos Canones,
tarn clericis, quam laicis, quotiescunque sit oblatio, commu-
nicare sub gravissimis pcenis praecipientes, ut ut ab Ecclesia
Romana aliisque hodie violates, primitives nihilominus et
Apostolicae Ecclesiae ita accommodates esse, ut nemini mirum
videatur, si ab ea constituti sunt.
VI. Ut sciamus autem, quomodo primi religionis nostrae
cultores ac confessores in publicis ipsorum congregationibus
se gesserint, quidque ibi fecerint,
neminem melius quam
CAP. III. De Frequenti Communione. 21

Justinum Martyrem consulere possumus utpote qui statim ;

post ipsos Domini Apostolos vixit. Hie autem in doctissima

ilia, quam pro Christianis scripsit, Apologia ad Antoninum

Pium missa, omnia fuse et sincere tradidit, quse Christiani

ad communes preces congregati istis diebus peragere sole-
bant. Dicit autem quod, precibus finitis, mutuis se invicem
osculis salutabant. Deinde ei qui fratribus preeerat offere-
batur panis, et poculum aquae et vini, quibus acceptis ille
laudem et gloriam rerum universarum Patri per nomen
Filii et Spiritus Sancti offerebat, et Eucharistiam sive gra-
tiarum actionem, pro eo quod ipsos donis hisce suis dignatus
est, prolixe exequebatur. Ubi autem preces ac gratiarum
actiones ille absolvit, populus, qui aderat, omnis fausta
approbatione acclamabat Amen. Prsesidens porro post-
quam gratiarum actionem perfecerat, et populus universus
apprecatione laeta earn comprobaverat, diaconi distribuebant
unicuique prsesentium, ut participaret eum, in quo gratise
actse fuerant, panem, vinum, et aquam, et ad absentes per-
ferebant, 4 Kai r\ rgotpy, inquit, ai'rTj xaXe?ra/ 7rag' JiftTv Eu^ag/ov/a, [Apoi. i. cap.

Et hoc alimentum vocatur a nobis Eucharistia. Hoc modo, BO

et quidem totidem fere verbis, S. Justinus M. Eucharistiam
ut suis diebus celebratam describit. Unde nihil dubii esse
potest, quin primitivi Christiani, quotiescunque ad publicas
Ecclesise preces conveniebant, Eucharistiam etiam cele-
brarint ;
quam quidem istis temporibus, tanti, ut par est,

faciebant, ut earn omnibus omnino Christianis summe ne-

cessariam esse crederent. Usque adeo, ut non modo illi, qui
precibus et synaxi intererant, earn participarent omnes, sed
et isti etiam, qui morbo aut necessitate aliqua impediti sunt,
quo minus interesse poterant. Ad eos enim per diaconos
missa est. Paucis autem interjectis idem doctissirnus pater

^/X^atr; a.ff<ru,o(*.i$u, was o vrag&v Xecos \rtivtyripii'hiyeav, 'Apw.

u%uv' syrsiTa, rro<rq>'f.i<ra,t .... il^otgiffrria'a.vfos Ss TDU vgo&ff<r&-

UV ai$iZ.<pcuv cigTos, xxi <ros, xa.} \iriu<Qn[&riffoe,v'ros Wt*vro$ <rou Xaaw,

xett xgaftKTOs' xu.} oi/TOf ot XK%.ouf&ivoi ffee,/S f}f/,7v ei&xovoi otooxfiv

ti $o%oiv <ru TietT^t ruv \x,u,<r rriu TUV WO.(>OVTUV ftfroiXafiiiv u,wo <rov

oXuv B/a rov ovoftxros rou Tiou, xeti TOU iv^oc.^nrrYiSivros H^rov xxt o't'vou xut u$-

Tlnuftaros TOU 'Ay'iov, o,v wxi ftvti' xui TOS, xo,} re7g ov vagouffiv a.vro<pigiviri.
iv%etf>i<rrtxv vflg rou xa,Trfouff6.t rouTuv S. Just. Mart. Apol. i. cap. 65. Op.
xa. KitrotJ ivrt vroXv fotiifat' ov ffwriXi- pp. 82, D, E ; 83, A.]
22 De Frequenti Communione. LIB. II.

solenniores hosce Christianorum conventus, ut sua setate

peractos, planius describit, hoc raodo Tfl rot ^X/ou, inquit, :

Xvyopevfi fift'egy, Solis qui dicitur die, omnium, qui vel in urbibus

vel ruri degunt, in eundem locum conventus jit. Et commen-

taria Apostolorum aut scripta prophetarum, quoad tempus

fert, leguntur. Delude lectore quiescente, prcesidens ora-

tionem habet, qua populum instruit, et ad imitationem tarn

pulchrarum rerum cokortatur. Sub hcec consurgimus com-

muniter omnes, et precationes profundimus : precibus autem
peractis panis offertur, et vinum et aqua. Et prcesidens
iterum, quantum pro virili sua potest, preces et gratiarum
actiones fundit, et populus fauste acclamat Amen. Kal 57

diddoffig, nai TI /AgraXj-v|;/ a^rb TOJV gu^ag/rfr^gvrwv sxaorw

ymra;, xa/ ro?g oy vaoovffi dta ruv diaxovwv vs/A'Trtrai. Et dis-

tributio communicatioque fit eorum in quibus gratia sunt

actce cuique prcesenti, et absentibus per diaconos mittitur. 5
Hsec verba eo transcripsimus, quod dignissima sint quse ab
omnibus observentur, quodque clarissime ostendant, omnibus
tune temporis Christianis solenne fuisse Eucharistiam una-
quaque hebdomade una celebrare. Ut ex his enim Apo-
stolici viri verbis patet, omni die Solis, sive Dominico,

omnes Christiani, sive in oppidis, sive ruri degentes, in

unum convenire solebant. Congregati autem commentaria
Apostolorum vel alias Scripturas audiebant, precesque
suas communes, et gratiarum actiones Deo Omnipotent!
fundebant. Quibus peractis, preces et gratiarum actiones
Eucharisticas celebrabant, quibus scilicet elementa oblata in
mysticum Corpus et Sanguinem Christi consecrentur. QUHB
consecrata omnibus prsesentibus, omnibus qui precibus in
tegrant, et Sacras Scripturas audierant, distributa sunt et ab
iis participata. Nemo itaque prius exibat,,quam spiritual!
hoc cibo pastus esset. Ac proinde, hi duo Canones Apo-

[TJ7 TOV riXiov Xtyo/t'tvw fiftzoq, -rdv- ffrdf^tS/x. xoivy Tavrts, xtti iv^a,; vfip-
TUV xttTO. vfoXtis YI K>ygoi>} f^ivovTMv l<7cl vropiv' xxi, us z-goi<pvft.iv, vetuffK/Atvuv
TO cdiro ffuvitevo'is yivirxi, xa,} ra, a-vro- tjftuv r>5j v^>5j, a^ros fgofftpigsrai xett

(tvriftovtufAKrcc, ruv 'Avroffr'&XitiV, n to. otvos xou v^u^' xa.1 o Vgotff-rus tu%ets
ffwy>ygu,ft,p,K<rcc, ruv vr^oQwruv at.vK'yivuffx.i- oftoius xcti ii>%Kgi<rriXf , ofy Suvaftif etiru,
ra.t (ti%gts Eire*
iyxtugtT. <x-u,vffu.i*,ivav KvotyrifAvru, xeti o Xaoj lTittQvfx.17 Xtyuv
rov uvayivuffxovros, o vgoiffTus $<a Xoyou ro 'A/tjv xet} f) liofioffis , x. r, X. S.
Ttiv nvttfit xxi veoxXvo-iv TYIS rut x\uv Just. Mart. Apol. i. cap. 67. Op.
rouruv fti/tja-tus xoitHrai. "Evu>r. uvi- D.]
p. 83,
CAP. III. De Frequenti Communione, 23

stolici nihil aliud praecipiunt, nisi ut Apostolica ilia prhnorum

Christianorum in publicis suis conventibus disciplina, a S.
Justine M. descripta, ab omnibus accurate observetur, qui
in Ecclesisecommunione manere cupiunt.
VII. Idem de primis illis Christianis ex ipso etiam Plinio
Secundo, eorum adversario, colligere est. Is enim in literis
ad Trajanum missis, Imperatorem certiorein facit, quod
nonnulli, qui aliquando fuerant, sed jam desierant esse
Christiani, Affirmabant
M hanc Jfuisse summam vel culpcp. sues run. Epist.
, lib. x. cap. .

vel erroris,quod essent soliti stato die ante lucem convenire,^,^-^-]

carmenque Christo, quasi Deo, dicere secum invicem, seque
Sacramento non in scelus aliquod obstringere, sed nefurta, ne
latrocinia, ne adulteria committerent, ne fidem fallerent, ne
depositum appellati abnegarent, quibus peractis morem s'tbi

discedendi fuisse, rursusque coeundi ad capiendum cibum.

Stato ergo die, hoc est, Dominico convenire solebant, idque
ante lucem, ne persecutioni, quse in ipsos sseviebat, se ob-
noxios redderent. In istis autem coetibus, licet antelucanis,
ut hymnos Christo quasi Deo secum invicem canebant, sic

et Sacramento se obstringebant, ne quid mali perpetrarent,

quod quidem de alio intelligi nequit, quam de Corporis
Sanguinisque Christi Sacramento. Nee mos erat discedendi,
priusquam hsec omnia peracta essent. Quinetiam hoc Sacra-
mentum, et in illis ante lucem habitis, et in aliis quibus-
cunque solennibus Christianorum coetibus, celebratum fuisse,
Tertullianus attestatur dicens, Eucharistice Sacramentum, et Tertui. de

in tempore victus, et omnibus mandatum a Domino, etiam ante- cap. m. [pV

lucanis ccetibus, nee de aliorum manu quam prcesidentium
sumimus. Et, ne plura in re adeo perspicua accumulemus
testimonia, Clemens Alexandrinus unumquemque synaxi
praesentem Eucharistiae participem fuisse his verbis docet,
^ ?ca/ r^v evaitfri&v rives diavs/fj^avTsg, wg sdog, avrbv ds sKaffrov clem. Alex.

roD XaoD Xaj8s/V rr v uoTpav Ouemadmodum Eucha-

. ^. .,,...
t
sviTPS'TrGvtfiv.

nstiam cum quidam divisennt, ut mos est, umcuique ex popuLo 7 . .

[cap. i, p.
271, Paris.
sis. Potter.]

ejuspartem sumerepeimittunt.
VIII. Sed non omittendum est, veteres Christianos tanto
Christi amore et mystici Ejus Corporis Sanguinisque desiderio
flagrasse, ut non Dominicis inodo, sed et indies, si fieri
potuit, communicarent. D. Cyprian us, Hunc autem panem,
inquit, dari nobis quotidie postulamus, ne, qui in Christo sumus, [p- 147 -3
 24 De Frequenti Communione. LIB. II.

et Eucharistiam qitotidie ad cibum salutis accipimus, inter-

cedente aliquo graviore delicto, dum communi-

abstenti et non
cantes a ccelesti pane prohibemur, a Christi Corpore separemur.
Hunc morem ad suain usque aetatem Romae obtinuisse sub-
. [Ep. indicat D. Hieronyiims, ubi ait, Scio Homce hanc esse con-

Pammach.] suetudinem, utfideles semper Christi Corpus accipiant. Divus

joviman. etiam Ambrosius omnes ad quotidianam hujus
J
Sacramenti
[sect. 15, Op.

JSPc'i
001 ' participationem adhortatur, Grsecosque reprehendit, quod
contrariam introduci consuetudinem permisissent. Verba
doctissimi Patris dignissima sunt quse pree oculis semper
habeamus. Unumquemque enim Christianum hoc modo
Ambros.de alloquitur, Si quotidianus est panis (Eucharisticus) cur post
w>. v. cap. 4, annum ilium sumis. quemadmodum Greed in Oriente Jfacere
[sect. 25, 26.
p-tom.u. consuerunt? Accipe quotidie, quod quotidie tibi prosit. Sic

vilee' u ""'i
->
Qui non meretur quotidie
v ^ ve u ^ ^otidie merearis accipere.
P 6 '
acc[ip ere non meretur post annum accipere.
->
Quomodo Job
28 'o toS'
Co1 372> D
E
'
sanctus pro filiis
' suis offerebat quotidie sacrificium, ne forte
]

aliquid vel in corde vel in sermone peccassent. Ergo tu audis

quod quotwnscunque offertur sacrificium, mors Domini, resur-
rectio Domini, elevatio Domini significetur, et remissio pec-
catorum ; et panem istum vitce non quotidianum assumis ?
Qui vulnus habet, medicinam requirit. Vulnus est, quia sub
peccato sumus. Medicina est cwleste et venerabile Sacra-
mentum. c
Panem nostrum quotidianum da nobis hodie.'
Quotidie si accipis, quotidie tibi hodie est. Si tibi hodie est
Christus, tibi quotidie resurgit. Eadem fuit S. Basilii sen-
tent ^ a ' dicentis, Ka/ TO xotvuvsTv [ds] K-jiff wacrriv r^&gav Kai
{*Xa/j,(3dvnv rov ay'iov Guparos xai a'/parog TOV X^/oroD, xaXbv
Ka ' ^ u 9 X '
f *' uvrw ffatpug Xtyowc, o rguyuv ,uou
P. 186, C.D.] Ka i x/VMV ^ ^ a 7^ aj ^ t ^ v a ;^ v/ov> i/ g y^
on ^frs^siv ovv^ug
rb rr^c ^w5jg, oiidev aXXo hriv q ty K
Singulis autem diebus communicare et participare Sancti
Corporis et Sanguinis Christi, bonum est et perutile. Cum
Ipse perspicue dixerit, Qui comederit carnem Meam, et biberit
sanguinem Meum, habet vitam ateruam. Jam vero quis dubi-
quin vitce frequenter participem fieri, nihil aliudsit omnino
tet,

quam frequenter vivere? Ubi etiam statim subdit, se quater

saltern singulis septimanis communicare, Dominica, feria
quarta, Parasceue et Sabbato, necnon in martyrum memoriis.
ibid. [D.] 'Ht^Ts ^ Toiyi, inquit, rsragrox xa^' sxdffrw slSdofAdda XOIVUVM/ASV,
 CAP. III. De Frequenti Communions. 25

sv rfi xugtaxfi, sv. rfj rsrgadt, [xa/] sv rv\ ffKgaffxevij , xai rc.7 ffa/3-

f3dr<f)' xa/ sv ra/ aXXa/ yjfAspoug lav ?j fj^v^f^y) [Aaorvgog [ay/ouj

nvog. Unde liquet D. Ambrosii verba superius laudata,

Graecos non nisi post annum Eucharistiam sumere consuetos
esse, non intelligenda esse de iis, qui se totos pietati devo-
vissent, sed de vulgo solo Grsecorum, qui saluti suse parum
consulebant. In ipsa enim Ecclesia Orientali antiquus hie
Eucharistiam quotidie celebrandi ritus adhuc obtinebat, ut e
D. Chrysostomo colligere est, sic perorante, 'EV /ASV ro/g a\\oig chrys . in
^ f f
Epist. ad
xa/go/ onos XttffotPOi <7ToX\axig ovrzg tfgoffsgy^stfQz, sv os rco crao'^a, Ephes. Hom.

xav 7) ri rsTO\u,y)fjt,'svov u/^/V, vrgoffirs' c3 rye, ffwydsiug, d) TTJS vgoff- iii.] P. 778.

g' slxfi Qvffia xaQri/Asgtvri, sixfi ffagsffrfixa/Aev r$ dvffiacfTrigiy

6 {Asr'&xuv. In aliis quidem temporibus plerumque ne-

quidem puri existentes acceditis. In Pascha autem, etiamsi
scelus aliquid a vobis admissum sit, acceditis. Ok consue-
tudinem ! Oh prcBsumptionem ! Frustra est quotidianum
sacrificium. Frustra adstamus altari, nemo est qui parti-
cipat. Quse quidem verba clarissime demonstrant, xa^-
/j,soivqv Qvfftav, quotidianum sacrificium in Ecclesia Orientali
tune temporis celebratum esse, etiamsi Christianorum ardor
adeo refrixisset, ut pauci admodum communicarent. Hinc
est, quod idem eloquentissimus Pater tanto zelo pariter
atque elegantia auditores suos ibidem ad frequeritem com-
munionem excitet ; ad hunc modum eos compellans
4
Frustra adstamus altari; nemo est qui participat. Hcec
dico, non ut participetis solummodo, sed et vos communione
dignos reddatis. Non es dignus sacrificio, nee participation ?
Ergo necprece dignus es. Audis prceconem stantem et dicen-
tem, '
Quicunque estis in pcenitentia, abite.' Omnes qui non
participant, sunt in pcenitentia. Si es ex Us, qui sunt in
pcenitentia, non debes communicare. Nam qui non communicat,
est in pcenitentia. Cur ergo dicit,
l
Abite qui non potestis pre-
cari; tu autem stas impudenter? At non es ex his, sed ex iis

qui possunt participare. Et nihil curas? Rem nihil esse

putas? Considera, quceso. Adest mensa regia, adsunt An-
geli ministrantes, adest Rex Ipse : et tu stas oscitans ? Vestes
tibi sunt sordidce ? et nulla a te hujus habetur ratio ? Sunt
mundce? Accumbe igitur, et participator Hsec D. Chry-
6 (AiTi^virt, Xiyu, XX* a%tou;
[E/xjj ira.eiff'rriiiKiAtv >ry SinriMffrri/Jicu, 'tvee, \ot,vrol>f

o'jbii; o {tir't%uv. TauTO, eii% "v KfXus xareurxitioi^riri' Oux $7 -rJJj 6vffla.f cifyos,
 26 De Frequenti Communione. LIB. II.

sostomus, aliaque quam plurima eodem in loco profert, quae

attentum piumque lectorem non possunt non inflammare ad

frequentissimam Divini hujus Sacramenti participationem,
quod Ipse Dominus ac Servator noster Jesus Christus in Sui
Ipsius recordationem nobis instituere dignatus est.
IX. In primitiva itaque Ecclesia, qui religionem Chris-
tianam sincere coluerunt, hi ssepius, illi rarius, sed nulli non
Dominico communicare consueti sunt. Quod etiam a S.
Aug.Epist. Augustino docemur, dicente, Alii quotidie communicant
[Bene'd. HV.] Corpori et Sanguim Dominico ; alii ccrtis diebus accipiunt
[cap. ii. op. alibi nullus dies intermittitur quo \non\ offeratur, alibi Sab-
tom. ii. col.
> / . .
186, A.] bato tantum et Dominico., alibi Dominico tantum. Et quidem
licethoc mirum nostris diebus videatur, quibus magnum
hoc Sacramentum ubique propemoduin neglectui plus nimio
habetur, nihil tamen aliud est, quam quod ab ipsis Domini
Act. H. 46. Apostolis usitatum fuit. Hi enim xatf fa's guv rs
regoijVT&s OfAoQufioidbv sv r /sgco, /tXwvrsr; rt /tar' oTxov agrov,

jSavov rgotpijs sv aj/aXX/affg/ xa/ a^gXorjj-r/ xagdia,;. Ubi Vll'i eru-

diti observarunt, %ar' ohov idem esse atque sv o/x^, in doino,
vel conclavi aliquo adTemplum pertinente, quod fortasse
erat v^s^ov illud,quo Apostoli post Domini ascensionem
Act. i. is. ad sacra celebranda ascendebant. Et quidem particulam
xr pro sv in Novo Testamento usurpatam esse nemo
dubitet, qui Rom. xvi. 5 cum 1 Cor. xvi. 19, contulerit, ubi
^ xar' oJxov a-jruv 'Exx>.7jff/a nihil quam aliud significare potest
Ecclesiam in domo eorum. Quomodo phrasis ista xr*
ohov in hoc ipso Actuum loco a Syro pariter atque ab Arabico
interprete explicatur. Ille enim )A.o^> ;
hie 2>jJ*$\ ^ in
domo vertit. Ex hoc itaque loco colligere licet, Apostolos in
Templo quotidie perseverantes, ibidem et panem Eucha-
risticum quotidie comedisse. Dominicis autem diebus eo

ovti r*s ftKruXv-^ia; ; OVKOVV ovtit rns ^nri^tts, oultv vyy TO

it>%VS> 'Axousis iffruros TOV xfyvxas, KO.\ <xc(.ctxix.}.u' T^ei<rt^et
\tyovros, "Offot Iv pimi.vaia., &&fa0trt -ry- ayyiXai Siaxavoufttvoi ry T^arj^, avrog
<rtS> Offoi (M\ ptTixovffiv, Iv ^irMo'icf. fd^e'riv o B<r/;uv$, xtx,\ <ru 'ifrnxus x,*"-
Ufftv, Ei TWV Iv fttrKvoia, , p.iTa.ff^lv [jt.Mft.tvos 'Pu-rctaee, TO.
; trot lf4.TiK t xee.}

ovx oQfat, S . 'O y^ ^ fttri^uv, ruv Iv oulii; ffoi \oyos ; XX K.a.6^0. iffriv ;

(tira.vo'uf, \ ffr 'i. T/voj oSv wxtv Xiyu, ouxovv kvKfftroi, xai ^TS^S. S. Chrys.
'Arix^r. d (ft Ivviptvoi lirfvvn -, ffl ^ Horn. iii. in Epist. ad Eph. Op. torn.
tTKfAus ; 'AXX' oux J rovruv, iii. p. 778.]
ruv tvv., xui oullv
CAP. III. De Frequenti Communione. 27

prsecipue et imprimis conveniebant, ut Divinum hoc mys-

terium celebrarent. Hoc ex Act. xx. 7, videre est, ubi
dicitur, 'Ev ds rf) pia TUV ffajSfiuruv, gwriypevuv ruv [taQqruv

In prima autem Sabbatorum, sive septimance,

rou jeXatfa/ cigTov.

congregatis discipulisad frangendum panem. Non quod

nihil aliud tune temporis agerent, sed quod hsec maxima
sit ac prsecipua pars illius cultus, quern prima Sabbati,

sive die Dominico, Christo exhibere obstringebantur.

Adeo ut quicquid hodiernis videatur Christianis, Apostolis
ab ipso Christo edoctis nihil antiquius fuit, quam ut omni
bus saltern solennioribus ipsorum conventibus, Domini sui
nostrique mortem, Eucharistiam ab Eo institutam peragendo,
commemorarent.
X. Qui prsemissa aequa judicii lance perpendit, mirari
nequit, quod in antiquis hisce Canonibus in eos, sive clericos,
sive laicos, qui facta oblatione non communicant, tarn severe
animadvertatur, ut a communione postmodum arceantur.
Enimvero cum primitivis, ut ostensum est, Christianis so-
lenne esset, Sacramentum Corporis et Sanguinis Dorainici,
juxta Ipsius institutionem et Apostolorum Ejus exemplum
participare, quotiescunque publicis Ecclesiee conventibus
interessent, (adeo ut Evangelicum preeceptum transgredi
judicarentur, qui illud unquain omittebant,) necesse erat ut
ecclesiastica aliqua sanctione ad id prsestandum tenerentur,
ne paulatim, decrescente eorum zelo, longe improbissima ista
consuetudo introduceretur, quse hodie, in summum setatis
nostrae opprobrium, per universam fere Ecclesiam obtinet
ut multa, nimirum maxima, pars eorum, qui baptizati, et
imbuti, nomina sua Christo dederunt, hoc
sacris Christianis
nihilominus maximum optimumque religionis nostrse myste-
rium perinde negligunt, ac si ab Ipso Christo nunquam
institutum fuisset. Quibus quidem nulla aptior, justiorve
poena imponi potest, quam quae Apostolicis hisce Canonibus
constituiturj ut communione scilicet priventur. Ipsi enim se
prius non communicando excommunicant. Adeo ut Ec
clesia, hoc ab iis supplicium exigens, nihil aliud in eos
sanxerit, quam ut illud coacte facerent, quod ante fecerunt
voluntarie. Neque etiam tales Christianorum communione
digni habeantur, qui sese ab Ipsius Christi communione
28 De Frequenti Communione. LIB. II.

sponte et nefarie subducunt. Et hinc est, quod Synodus

etiam Antiochena, antiquam hanc primitivse Ecclesise legem
renovans, eandem ab istius violatoribus poenam expetierit. 7

ivouf T?iv xyixv fiiiTsiXiT^iv T'/IS ovvr,Qu<n ffuyyvuftris * T- X.

,
Can. Allt.
Ku,rot, rivet, dra^'iKV, Tourovg ii. Pan. Can. torn. i. p. 431, A, B.]
 CAPUT IV.

Synopsis.

I. Canon Apost. XVII. de dig amis et concubinariis non

ordinandis vindicatur.
II. Canones XXI., XXII., XXIII. de Eunuchis defen-
duntur. Valesii hceretici his Canonibus occasionem de-
disse videntur, vel post eos Origenes.
III. Leontium a se castratum nee ad laicam communionem
admittendum esse affirmat S. Athanasius. Quod de solo
Canone Apost. XXIV. intelligi potest, non de Nicaeno I.,

utpote quo nihil ea de re decernitur.

IV. Ex eo quod Epiphanius Canones Apostolicos contra
Valesios non laudarit, nequaquam sequitur eos tune tem-
poris non exstitisse.
V. Canones Apostolic! XXVII. et XXX., de Episcopis,
presbyteris, et diaconis alios verberantibus, et vel pecunia,
vel secularium potestatum ope promotis agentes, vindi-
cantur.

I. UNDECIM
sequentes Apostolorum Canones, a nono
usque ad vicesimum prinmm, nihil prorsus Apo
scilicet

stolorum vel doctrinae, vel aevo dissentaneum continent, ipso

etiam Dallaeo judice: quippe qui, licet omnibus vestigiis
inquisiverit, nihil in iis invenire potuit, quod vel vitio ipsis
Canonibus verteret, vel contra Turrianicam de illis opi-
nionem objiceret, nisi quod aliqua pars Canonis XVII. ab
Ecclesiae Romanae usu et praxi discedat. Nimirum Canon
sic habet, 'O dvffl yduoig GV{A 7rXfX,xs}$
i
{tsra rb Sd'TfTifff^a, Jj craX- [Pan. Can.
, .1 - r>, torn. i. p. 11,
ov ouvara.t slmi ~EKiti%o<7fog, 73 vrsffpvreoc, v\ D.]

5) oXw? rou xaraXoyou rou hgariKov. Quod vero de

digamo in ordinem sacerdotalem non admittendo hie asse-
ritur, et Apostolicae et primitivas Ecclesiae praxi ac disci
plines consonare, ex D. Paulo, Origene, Tertulliano aliisque
antiquis Ecclesiae scriptoribus in Annotationibus ad hunc
 De Digamis et ConcuUnariis. LIB. II.
30

ostendimus. 1 Idem de concubinario Dallseus ne-

Canonem
gare nequit, ac propterea observat tantummodo, quoded ab
Romana intolerabile ducitur cvjus est Me, inquit
Ecclesia :

Dall. de Canon, Concubinatum irregularitate non puniri*

Verum
Pseud,
iii.
lib.
cap. 16, ut corrupta sit in hac aliisve rebus
hodierna Ecclesite Ro
[p. 612.]
mans praxis, id Canones hosce minirae attingit, nedum
antiquitatem eorum elevat. Quos quidem si Ecclesia ilia
religiose observasset, ista saltern corruptione
nunquam con-
taminata fuisset. 'Nos autem hoc in loco non de Ecclesia

1
[" D. Paulus Episcopum unius ux- C.} Vide Theodoret. [Op. torn. iii.

virum esse prsecipit, 1 Tim. iii. 2 p. 653,] et Ambros. [torn. ii. Append.
oris ;

item presbyterum, Tit. i. 6, et diaco- p. 295, C.] in 1 Tim. iii., et Leonis I.

cap. cap.
num, 1 Tim. iii. 12. Unde Origenes, Epist. Ixxxvii. 1, [xii. 3,

Neque enim Episcopus, nee presbyter, Ballerin.] ad Episcopos Csesar. Maurit.

nee diaconus, nee vidua, possunt esse [Quanta mag is sub Evangelii gratia
digami. Orig. Horn. xvii. in Lucam, comtituti Apostolicis dcbemus servire

[Op. torn. iii. p. 953, E.] Unius ma- prceceptis, ut quamlibct quis bonis

trimonii esse oportere, qui alleguntur moribus prceditus et sanctis operibus

in ordinem saccrdotalem. Usque adeo inveniatur ornatus, neqtiaquam tamen

guosdam memini digamos loco dejectos. velad diaconi gradum, vel ad pres-
Tert. de Exhort. Castit. cap. 7, [p. byteriihonorem, vel ad Episcopatus
522.] Presbyter esse non alms potest culmen ascendat, si out ipsum non
quam laicus, semel fuerit maritus. unius uocoris virum, aut uxorem ejus
Ibid. Quantum detrahant fidei, quan non unius viri fuisse claruerat. Op.
tum obstrepant sanctitati nuptice se- torn. i. col. 661.] Justinian. Novel, vi.

cundae, discipline EcclesicK et prae- [Mj7-T BE TOY ^ivrtoov; 'l^avroi yu.fji.ou;, $

scriptio Apostoli declarat, cum diga
mos non sinit prcesidere. Id. ad "loov. Pp. 25, 26, edit. Scrimgeri,
Uxor. lib. i. cap. 7, [p. 165.] Awn- 1558.] et Egbert. Excerpt. Can. xxxii.
[Canones quoque docent, ut si quis acce-
tif itguffuvnv. Epiph. Expos. Fidei Cath., perit viduam aut dimissam mulierem,
[Num. xxi. Op. torn. i. p. 1104, A.] aut qui bis duxerit uxorem, nunquam
Quam sancta sit digamia hinc ostendi- fiat diaconus, nunquam sacerdos. Wil-
tur, quod digamus in clerum eligi non kins, Concil. torn. i. p. 103.]'' Bev.
potest. Hieron. lib. i. adv. Jovinian. Annot. ad Can. Ap. xvii. Annot. p.
[cap. xiv. Op. torn. ii. col. 263, D.] 23. Pan. Can. torn. ii. ad fin.]
Quemquam lege sacerdotali teneatur 2
[" Itidem ab Ecclesise Romanse usu
et laicus, qui talem prcebere se debet, et praxi discedit, quod Turrianici Apo-
ut possit eligi in sacerdotium. Non stoli decernunt, Canone xvi .....
enim eligitur si digamus fuerat. Id. Primo quod concubinarium a sacro mi-
Epist. [cxxiii.] ad Geront. [Ageru- nistrorum censu arcet, id bona Roma
chiam] de Monog. [sect. 6. Op. torn, ducit intolerabile ; cujus est hie (sane
i. col. 898, E.] Ut dispensatorem Ec- sanctissimus meritoque inviolabilis)
clesice non liceat ordinare, nisi unius Canon, Concubinatum irregularitate
uxoris virum. Augustin. de Bono Con- non puniri." Dall. de Pseud, lib. iii.
jug, cap. xviii. [Op. torn. vi. col.
559, cap. 16, p. 612.]
CAP. IV. De Eunuchis. 31

Romana, sed de Canonibus Apostolicis disputamus quos ;

omnes a primitiva Ecclesia non constitutes esse, hodierna

nee Romanae, nee alius cujuspiam Ecclesiae contraria praxis
ullam suspicandi materiam praebere potest.
II. Ab isto itaque sive XVII., Dallseus ad tres istos

Canones transit, qui de eunuchis agunt. Hi sunt primus,

secundus, et tertius supra vicesimum. Quorum primo
quidem cautum est, nt eunuchus, si ex hominum injuria
factus sit, vel in persecutione virilibus privatus, vel sic natus,
et dignus sit, Episcopus fiat.
3
Secundus, ut qui seipsum
mutilavit, ne sit clericus, ut qui sui homicida sit, et Dei
opificii hostis. 4 Tertio, ut si quis cum sit clericus, seipsum
mutilaverit, deponatur, ut sui homicida. 5 Quibus etiam [vide infra,
, . . sect. 3.]
proximus sive vicesnnus quartus adjungatur, praecipiens, ut
laicus, qui seipsum mutilavit, tribus annis segregetur, ut sui
ipsius vitae insidiator. Haec decreta Dalleeus recta justaque
'
Daii. de
... . . Pseud, lib.
essejatetur. bed tamen hujusmodi quce non videntur ao ipsis m. cap. 17,

Apostolis constitutor. 6 Idem et nos persuasum habemus : ea 6?s.]

etiam ratione inducti, quod leges e morum vitiis et singula-

rium peceatorum exemplis plerumque nascantur, ac proinde
non verisimile est, lios in absurdum adeo perrarumque
facinus constitutes fuisse Canones, priusquam eorum ferendi
occasionem edituni ab aliquo tanti facinoris exemplum prae-
buisset. Tale autem exemplum editum non legimus ante
exortam Valesiorum haeresin, de quibus Epiphanius, E/V/ Epiph. Her.

ds vwrsg Omnes autem castrati sunt. Ubi etiam ait,

acroxoTo/, [Num.i. op.
, ,. ,. v , . . . . . torn. i. p.
quod quemcunque haeretici isti in suam disciplmam rece- 489.]

perint, quamdiu nondum ei exsecta essent virilia, ab ani-

matis abstinebat 7 posteaquam autem sive illi persuaserint,
:

3
[Euvou^ay, /'
f/,lv \\ tw^ticcs dvfo&i- IU.VTOV. Can. Ap. xxiii. Pan. Can.
wuv lyiviro <rt$, vt tv 'SnayfAu u.tyy 1/161/1 roc, torn. i. p. 15, C.]
TUV 6 [" Vera quidem ratio rectum
eivfycav, % ourus 'i$v, } i<r<nv eifyos, et
ivtffx.oiros yivifffu. Can. Ap. xxi. Pan. decretum ; sed tamen hujusmodi, quod
Can. torn. i. p. 14, F.] non videtur ab Apostolis ipsis consti-
4
['O dx^uTn^iiifftt.? luvrov, p.w yivitr&w tutum." Dall. de Pseud, lib. iii.

x,lt)gix.os, ulrotyovivrw; yd^ ttrnv IVUTOU, cap. 17, pp. 617, 618.]
xai vrtt <rov Q'.ov Imfuwgyietf t%fy6;. 7 [K/ orxv Xa(:>taffiv uvS^ea-ffov its fia.-

Can. Ap. xxii. Pan. Can. torn. i. fart'iav, xu.6' o<rov p

p. 15, C.] f&ogtwv KViTftriSri, iff
8 [E7 ns xXvgixo; uv, IO.UTOV v dxau- fitivti. Epiph. Valesior. Hser. Iviii.

<r^iatrn, xa,$a.^i'ur6u' Qovtus ya.^ iffrtv num. i. Op. torn. i. p. 489, C, D.]
 32 De Eunuclds. LIB. IT.

sive violenter exsecuerint, tanc demum quodcunque cibi

Hist. Eccies. genus ei Post eos Origenes idem in se

permittebatur.
[PP.264J265.J facinus perpetraverit, ut tradit Eusebius, et Epipbanius.
'

Adeo ut ampla satis Canonum horam condendi materia, istis

orum, num. . . ,
-\T
m. tom. i. saltern diebus, onerretur, pnmo quidem ~t

a Valesiis, et post-
modum ab Origene. Cujus facinus Demetrius, Ecclesiae
'

[Annot. in Alexandrinse Episcopus, primo quidem admiratus, deinde

scriptis ad omnes ubique terrarum Episcopos literis tanquam
'

xxi-xxv.

paTca". absurdissimum proscindebat,' quemadmodum etiam in An-

2 0m
ad fln.]
'
"'
notationibus ex Eusebio a nobis observatum est. Unde
veribaud dissimile nobis videri diximus, aliquos saltern '

eorum, si non omnes, ad quos Demetrius scripserat, in unum

congregates liac de re deliberationetn iniisse, et quatuor
hosce de Eunuchis Canones vel primo constituisse, vel ante
constitutes renovasse.' Quod ultimum mibi magis arridere
dixi, '
propterea quod Demetrius Csesariensem et Hierosoly-
mitanum Episcopos criminatus est, quod Origenem in pres-
byterii gradum promovissent, nimirum contra Can. XXII.,
[Pan. Can. quo consttuitur, ut 6 dxgbjrrjtidaag eavTov //
om.i.
*,
^y^ er au em Observatori visum est, qui probare enititur
f-

[Observat. in . ~ . .

Annot. Bev. Jiunc Canonem Urigeni non cogmtum iuisse, neque Ueme-
66,67. trio.
8
Cum autem ad prsesentem quaestionem, ad nostram

8 [" Veri tamen haud dissimile vi- animo esse jubet, Euseb. Hist. Eccies.
detur, si Beveregium [Annot. in Can. lib. vi. cap. 8, [p. 265.] Quis prseter
Ap. xxi.-xxiv.,] audimus, aliquos sal- Beveregium ex istis Demetrii verbis
tern eorum, si non omnes, ad quos concluderet aliquem adversus eos qui se
Demetrius scripserat, Episcopos, in abscindunt Canonem ab Origene vio-
unum congregates, hac de re delibe- latum esse ? Nonne abunde sufficiebat
rationem iniisse, et quatuor hos de Demetrio, quod Origenes rem adeo
Eunuchis Canones vel primo constitu- absurdam, et a naturae, civitatumque,
isse, vel ante constitutes renovasse, ac Dei denique Ipsius legibus alienam
quod ultimum illi magis arridet. Mihi ausus esset, ut ilium bono animo esse
vero summopere displicet, non solum juberet ? Nollem equidem negare,
quia omni prorsus veri specie caret neque negabat Dallgeus, quin ex Ori-
Origenem adeo audax facinus fuisse genici facinoris occasione aliquis for-
aggressurum, si exstitisset aliquis ejus- tasse ab Alexandrinis ante Concilium
modi Canon, sed etiam quoniam De- Nicsenum hac de re constitutus fuerit
metrius de violate ab Origene nusquam Canon. At inde non sequitur ad
conquestus est. Istiusmodi Canonis, eandem setatem pertinere quam habe-
inquit vir doctus, expresse non memi- mus Canonum Apostolicorum syllo-
nit, eum tamen obscure indigitare gen." Observat. in Annot. Bever.
videtur, cum de spontanea Origenis cap. xiii. pp. 66, 67.]
exsectione certior factus, eum, bono
CAP. IV. De Eunuchis. 33

saltern de his Canonibus opinionem, nihil intersit, utrum

paulo ante Origenem, an ex ejus facinoris occasione conditi
quod de eo laboremus. Licet enirn demus
faerint, nihil est
Observatori, quod ipse nondum demonstravit, nee, ut opinor,
demonstrare potest, hos de illis qui se abscindunt Canones
Origenem latuisse, vel etiam ante facinus illud ab eo patra-
tum non exstitisse, nostra tamen de iis opinio firma satis
stabilisque raanet, si vel ex ista occasione constituti fuerint,
quippe quae tertio vixdum incepto seculo data fuit. Nee
opus est, ut hisce probandis immoremur, cum ipsum Dal-
laeum fatentem habeamus, verisimile esse, ex Origenici facti
occasione vetitum fuisse ab ecclesiasticis prcepositis, ne quis i- [cap. a,

tale quid pietatis specie vel illius viri exemplo auderet : et si

is e sacris submoveretur, eamque deinceps regutam

quis auderet,
etapud Ecclesias obtinuisse, et a Niccenis Patribus primo
ipsorum Canone intelligi. Imo vero diserte ait, Non ergo [iwd.p.soG.]

Apostolorum temporibus, sed secutis seculis ex Origenici facti

occasione decreta constitutaque, et inde ad Niccenos Patres
propagata videtur ilia regula, quam ipsi hoc loco memo-
rant. Quod quidem cum nostra opinione, quae hos Ca
nones Origenica circiter tempora sancitos asserit, apprime
convenit.
III. Post haec Dallseus contra hos Canones e S. Athanasio
disputat, de Episcopo
Leontio primo presbytero, mox et
Antiocheno Arianarum partium, verba ej usque faciente,
Origenico simile facinus invidiosissime exagitante, nullam
tamen, ut is ait, memorante Apostolicam contra istum legem,
sed haec tantum habente,9 AsoW/og o acroxo-rog, Sv ovds w$ Xa'ixbv Athanas.

xoivuvefv
>i

sffiviv,
R, ,,/
oion gaurov afffiXO-ygi/,
t<
wig
~
rov {AST
, , ~ ,
%ov<na$ Aoitrbv
Epist. ad
soiit. vit.

EuoroX/ou r/vif, yvvaiubs JASV 5/' avrbv. Xsyou&vrjg [Hist. Arian.

_
Leontius ille castratus. quern ne sub laici
7 ...
quidem xxvm.
7 ad Mon. cap.
op.
. . . .
torn. i. p. 360,
specie ad commumonem admitti oportmt, eo quod seipsum B.]

abscidit, ut libere cum Eustolio quadam dormiret, revera

quidem ejus muliere, virgine autem dicta. Ex his verbis
Dallseus, Nemo, inquit, non videt multo fortius et invidiosius

9 [" Quid quod annis post id tern- cimus invidiosissirae exagitans, nullam
pus circiter centum, Athanasius de tamen memorat Apostolicam contra
Leontio primum presbytero, rnox et istos legem ; sed hsec tantum habet."
Episcopo Antiocheno Arianarum par- Dall. de Pseud, lib. iii. cap. 17,
tium, verba faciens, ejusque simile fa- p. 622.]

D
 34 De EunucMs. LIB. II.

Daii.de
Pseud, lib.
dicturum Jfuisse Athanasium. si ex Avostolico Canone ham
. . .
7 7
iii.cap. 17, Leontio sui Jfaciuoris mercedem deben adiecisset. Quod non
pp. 622, 623.
adjecit, eo fatetur, nullum sibi ea de re Apostolorum Ca-
nonem fuisse cognitum. Quo ergo, inquis, Canone Leontium
decebat presbyterio abdicari, et laica ipsacommunione mul-
tari ? Nempe inquam, ait ille, ex Nicceno annis, antequam
Leontms presbyter fieret, aliquot condito, et ex aliquo fortasse
antiquiori ab Alexandrinis ex Origenici facinoris occasione,
[ut supra diximus~], constituto. Verumenimvero Leontium
Eunuch inn a se factum laica propterea communione ex
Canone Nicseno primo hie indicate multari non potuisse, ex
ipso Canone cuivis patet, titpote qui nihil plane de Eunuchis
excommunicandis dicit, sed tantum de iis in clerum ad-
mittendis vel non admittendis agit nulla prorsus menlione
;

facta de laica communione iis deneganda, ut cuivis Canonem

legenti patet, ac proinde fieri non potuit, ut Leontius isto
supplicii genere ex Canone Nicoeno multaretur, quod sci
licet in eo nullum memoratur. Cum Sanctus igitur Atha-
nasius Leontium, nee ut laicum ad communionem admitti
debuisse affirmet, et de nulla alia ecclesiastica poena ei ob
facinus istud a se perpetratum debita loquatur, ad Canonem
Nicsenum respicere non potuit, nee ad ulluin, quern scimus,
alium, prseterquam Apostolicum XXIV. disertissimis verbis
[Pan. can. id quod voluit S. Athanasius statuentem, viz. Aa'ixbs kaurbv
torn.
D.]
i. p. 15, , , 0/
axgwr?j^/a(rag. apog/^gffflw

STVJ
,.//>.
rgia'swipovAog
r
ya
>
sffnv
~
T^C, taurov
u%c. Laicus, qui seipsum mutilavit, tribus annis seyregetur.
Est enim sui ipsius vitce insidiator. Qui segregatur autem,
nee ut laicus ad communionem admitti potest ex cujus :

propterea Canonis praescripto S. Athanasius verissirne as-

seruit, quod Leontium ovds wg xoivuvsw e^^v.
Xa/'xoi/ Adeo ut
haec sanctissimi Patris verba Canonem istum Apostolicum
tune temporis obtinuisse clarissime demonstrent. Ex eo
autem, quod S. Athanasius Leontium oifig ug Xa'ixbv xotvuvsTv

oportuisse dicat, perspicue satis innuit, istum contra legem

canonicam, non modo ad laicam communionem, sed et in
clerum admissum quod prohibetur a Canone Aposto-
fuisse,
lico XXII. Unde conjicere licet Leontium istum Patribus
Nicsenis prirni sui Canonis condendi, vel antiqui illius sive
Apostolici renovandi occasionem praebuisse. Neqne enim
credibile est, Patres talem vel edere vel renovare voluisse
CAP. IV. De Eunuchis. 35

Canonem, nisi ipsis tune tem-

ex aliqua singulari occasione
poris Synodi vero Nicaenae tempore nullum im-
oblata.
manis hujusce facinoris exemplum a quopiam editum tra-
ditur, praeterquam ab hoc Leontio. Cujus propterea solius
causa Nicaenus iste Canon constitutes, vel Apostolici potius
Synodi (Ecumenicae auctoritate confirmati videntur. Ex
isto enim Canone Leontius paulo post presbyterii gradu

abdicatus est, ut testatur Socrates. 1 Cumque

L
postea ad Hist.
lib. li. cap
thronum Antiochenum promotus esset, id Theodoretus contra
Canones Nicaenos esse observat. 2
sf?'[p'

IV. Cum ipse autem Dallaeus diffiteri nequeat, quin

aliquis Nicaeno antiquior de Eunuchis Canon exstiterit, isque
ex Origenici forsitan ccepti occasione editus, nulla necessitas
nee ratio postulat, ut hos Apostolicos pluribus defendamus.
Quod enim a nobis de iis asseritur, utrinque pro concesso
habetur, eos scilicet de Eunuchis agentes ante Synod urn
Nicsenam publicatos esse. Quapropter ea etiam, quae
Dallaeus postea subjungit de Valesiis, nihil nostrae opinioni
detriment! affert. Etiamsi enirn Epiphanius Valesiorum. [Dan.
, r 7 . Pseud, lib. iii. .

qui seipsos absciridebant, sectam ac dogma refellens, argu- cap. 17, P .

mentis turn a reipsa, rectaque ratione, turn ab Aposto-

lorum, P antique nominatim in Epistolis doctrina petitis,

nullam istorum Canonum mentionem fecerit, et licet exinde

sequatur forsitan eos ab non constitutesipsis Apostolis
esse, vel Epiphanium saltern ita non sensisse, neutiquam
tamen ex eo sequitur dictos Canones nee tertio seculo
prodiisse. Epiphanius enim, in omnibus ejus contra haere-
ticos disputationibus et commentariis, Canones ecclesiasticos
nunquam citat: imo quidem nee ipsum Nicaenum de Eunu
chis conditum, ubi nefarios Valesiorum mores redarguit, ac
proinde, haud mirum est, quod de Apostolicis nihil habeat.
Ex eo autem quod is Valesiorum haeresin ante Origenicam
ponat, illos prius quam Origenem, se emasculare solitos
fuisse constat: qui idcirco Episcopis Ecclesiam tune tem-

2
\_Atovnos

tjf |/aj, on yvvaix} <rvv$ivftigivtuv Ey- revs v N/xa/

ffroXiM ova/ax, XKI rriv sis ee,vrv uttr^xv Xafiuv. Theodos. Hist. Eccies. lib. U.

vfovoiuv l-rtK^u-^Ki ff-ffot^ciirtts, rut yiv- cap. 24, p. 105.]

vnnxuv i%irtfAtv txurov. Socr. Hist.
Eccies. lib. ii. cap. 26, p. 119.]
 36 De Eunuchis. LIB. II.

horum condendi Canonum amplam

poris administrantibus
satis Usque adeo ut illi curse sibi
materiam suppeditarunt.
commissse rationem nunquam reddere potuissent, nisi tarn
flagitiosam et sceleratam hreresin in Ecclesia exortam legi-
bus ecclesiasticis quam citissime coercuissent et confodisserit.
Sed nihil est quod dubitemiis, utrum hoc ab iis factum
fuerit, cum Apostolicos hosce ea de re editos habeamus
Canones; quos ante Synodum Nicaenam constitutes fuisse
nequeunt, nosque in priori libro inter
ipsi adversarii diffiteri

testimonia afFerenda fuse evicimus. Quod si nihil amplius

contra reliquos qui in hac collectione occurrunt, quam contra
hos de Eunuchis Canones, dici potest, hunc antiquissimum
esse Canonum ecclesiasticorum Codicem sole meridiano
clarius elucescet.
V. Hinc duobus proximis sive XXV. et XXVI., necnon
XXVIII. et XXIX. prsetermissis, ut rectse rationi et Apo-
stolicee doctrinae consonis, Dallseus Canones XXVII. et
XXX. aggreditur, quorum ille deponi jubet Episcopum,
presbyterum, diaconum verberantem fideles qui peccant, vel
et

infideles wjuriam facientes ; s hie vero eadem prena Epi-

scopum multat, qui secularibus potestatibus usus Ecclesias
Daii.de per ipsas obtmet* Atqui, inquit vir doctus, non patitur
se
iii [cap. 17,] temporum Apostolicorum ingenium, ut vel Christianorum Epi-
scopos verberibusin quenquam sceviisse, (quod diu postea
planeque sero in Ecclesiam, jam corruptis nostrorum moribus
invectum est,) vel potestates secular es, quce turn erant nobis
infestissimcB, quenquam suo favore ad episcopalem digni
tatem vel invadendam vel retinendam adjuvisse. Verum,
quod ad primum spectat, sive XXVII. Canonem, is

ipsius D. Pauli doctrinse congruit, decerneritis Episcopum

i Tim. in. 2, non oportcre esse KXTJXTKV sed auayov. Proinde non mirum
3

Tit 17
est, quod hi Apostolorum Canones idem sanxerint. Et
quamvis potestates seculares Apostolorum temporibns in-
festissirnae essent Christianis, neminem tainen latet complures

3 4
['Eviirxotfov ri f^iff^vn^v, $ <- [E" rts ivitrxovrof xofftixo7s a0%ov<rt

xovav, rvTfrovroe, <riffTovs atetreivavras, % v<rcii,ivoi $i' ctvruv

^ xet(><zigii<r0a, xxt
off<ra,r- xui oi xeivuvouvrts KV-T al#etv<ris- Can.
refAtv. Can. Ap. xxvii. Pan. Can. Ap. xxx. Pan. Can. torn. i. p. 18, E.]
torn. i. p. 17, A, B.]
CAP. IV. De Eunuchis. 37

earum secundo tertioque aerae Christianae seculo illis favisse :

quarum propterea ope nonnullos ecclesiasticas dignitates

assecutos esse plusquam verisimile est, vel potius certis-

simum : si quidem ipsius etiam Origenis aetate nonnulli ex

Episcopis, aliisque ecclesiasticis ministris quaestui magis
quam cures sibi commissae consulebant, et aliorum scelerum
maculis notati erant : usque adeo ut ille querimonias de iis

gravissimas saepe jactet; praesertim in commentariis ejus in

S. Matthaeura, de iis qui Templo ejecti sunt; ubi inter alia
haec habet, Ka/ voAt/^w aou,6Ytiv TOV vspi
5
ruv crwXoiWav rag Orig. in
, Matt. [torn.
ag Xoyov ro?g <7ragaoioovffi rag s/tKXqffiag aiff^goxsgosffi, xcci xvi. cap. 22.

%ai avstfiffTq/Aoffi xat avsvXafisffiv s<7ri<f/i6<7roig, q irgsfffiu- P. 752, A.]

, 3) dtaxovoig. Ego vero, quod de columbarum vendi-

toribas scriptum est, his convenire existimo, qui Ecclesias
avaris, tyrannicis, '
indoctis, et irreligiosis Episcopis, pres-
Quamplurimae hujusmodi que-
byteris, et diaconis tradunt.
rimoniae apud antiquissimum istum scriptorem occurrunt,
contra nonnullos eorum habitae, qui istis etiam diebus in
Ecclesia praesidebant. Ut tales igitur ab ecclesiasticis in
posterum dignitatibus secluderentur, caute quidem hoc et
praecedenti Canone ab Ecclesia prospectum est, ne quis
pecunia, aut secularium potestatum ope, sed libera tantum
cleri populique electione promoveatur. Adeo ut Ecclesia
primitiva nee saluti suae, nee fidelium aedificationi, nee
Evangelii propagationi, qua par est, cura atque fidelitate
consuluisset, nisi hujusmodi Canones edidisset, quibus, coer-
cita aliorum audacia, probatissimi quique episcopalem
dignitatem obtinerent.
 CAPUT V.

Synopsis.

I. Canon Apost. XXXIV. de primis Episcopis defenditur.

T ag^a/bc e^ apud Synodum Nicaenam non novitatem sed
antiquitatem jurium Metropoliticorum indicant. Antiqua
consuetude pro lege habenda est.

II. Privilegia a Synodo Nicaena nonnullis Ecclesiis asserta,

Metropolitica erant. Qucenam illafuerunt. Ex Us an-
tiquitas Canonis hujus Apostolici evincitur.
III. Horum supra illos Episcopos prasidentia, e Synodis de
Pascha habitis demonstratur. Singulce istce Synodi suos
habebant presides. Quare Palma Amastridis Episcopus
Synodo Ponticse prcewat, cum Heraclea istius provincice
Metropolis esset.

IV. Caesarea Metropolis erat Palaestinae : hinc Episcopus

Caesariensis tlierosolymitsmoprcefertur : illigue a Synodo
Nicsena jura sua Metropolitica confirmantur, huic con-
sequentia tantum honoris indulta.
V. Quare in Palsestina duo, in aliis Synodis unus prcesedisse
dicatur, ui Victor Romanse. Mctropo liticarum, non item
aliarum sedium, Episcopi nominatim ab historicis recen-
sentur.
VI. Lugdunum Gallice Metropolis erat. Quid vox crago/x/a

antiquitus significant? Irenaeus Lugdunensis totius

Galliae primus erat. Quare Synodi in Osroena habitce
nullus presses nominatur.
VII. Ephesus Asiae Proconsularis Metropolis fuit. Hinc
Poly.crates Ephesinus omnibus Asiae Episcopis prceerat.
Unde Metropolitanorum antiquitas asseritur : necnon ex
Ignatii et Dionysii Corinthiaci scriptis.
VIII. Africa etiam suum Metropolitanum habuit, Episcopum
CAP. V. De Metropolitans. 39

Carthaginiensem. Quam lata fuerit ejus provincia.

Triplex vocis Africae significatio. Ut Numidia et
Mauritania Africae adjectce sunt. Carthago omnium
Africae provinciarum Metropolis.
IX. Alice in Africa erant Metropoles et primce sedes, ab Epi-
scoporum ordinatione denominate. Unde singulare Afris
censures genus.
X. D. Cypriani tempore, is ut Episcopus Carthaginiensis
omnibus Africae, Numidiae, et Mauritaniae Episcopis prce-
erat, quod ex ipsius E2nstolis probatur.
XI. Hinc colligitur tribus primis seculis Metropolitanos in
universa Ecclesia constitutes esse, quorum jura a Synodo
Nicaena asseruntur.
XII. Rornanum Imperium initio Evangelii in provincias dis-
tributum fuit, quce singulce singulos habebant prcesides.
Ad hanc Imperil dispositionem. Apostolos in Ecclesia
propaganda respexisse e variis Scriptures locis probatur
XIII. Idem ex Epistolis D. Pauli, ad provincias Metropoles
aut Metropolitanos omnibus missis, demonstratur.
XIV. Item e Synodo Hierosolymitana ab Apostolis habita
necnon ex Actis Apostolorum, et D. Joannis Apocalypsi.

XV. Quare Apostoli summam Metropoleon cur am habuerunt ?

Hinc Metropolitanorum primatum ab Apostolis manasse
asseritur : licet non particular ia eorum privilegia.
XVI. Nonnullce Ecclesice honorem prce aliis habuerunt, ut
ab ipsis Apostolis fundatce. Sed illce, nisi Metropoles
essent, aliis subjectce sunt. Quod e Synodis Nicaena,
Antiochena, et Taurinensi probatur. E prcemissis Canon
Apost. XXXIV. vindicatur.
XVII. Metropolitanus jure primus est ubique gentium Epi
scopus, et speciatim in Anglia ; ut cujus Metropolis erat
Cantuaria, cum primo adfidem conversa est.

XVIII. Metropoles in Ecclesice notitia semper ecedem. Im

peril mutationibus non subjectce. Quod e Canonibus et

Actis Synodi Chalcedonensis probatur.

XIX. In Ecclesia Anglicana Cantuariajwotfa Synodi Chalce
donensis deer etum, primatum semper obtinuit : licet Liche-
felda et Londinum eum nonnunquam vindicarint : de
sibi

Archiflaminibus nihil in antiquitate occurrit. Hodie non

constat qucenam olim fuerit Britannorum Metropolis.
 40 De Metropolitans. LIB. II.

XX. Controversia inter Archiepiscopos Cantuariensem et

Eboracensem alius erat generis, et cito sedata.

XXI. Hujus dissertationis Epilogus.

I. PRIMUS, secundus, tertiusque supra tricesinium Ca-

nonem Apostolicum, nihil plane statuunt, quod vel ipsis

Domini Apostolis indignum sit, vel ab eorum aetate alienuin.

Quibus propterea intactis, Dallaeus ad tricesimum quartum
[Pan. can. sc convertitsic habentem, TVjg Jvr/tf/eoToug kxdaTov z6vovg
;

torn. i. p. 22, , ^
D, E.] y/PJi rbv sv avToTg -TT^TOV, xai riyzTffQai avrov ug xepaXqv, -/.at

rt vgdrrsiv Keeirrbv avtv rJjg Ixs/vou yvw/Aj* sxs/va, ds {two, wgdrretv

sxaffrov, offtx, rtj auroD Totpo/jc/w T;/3aXXs/, xa/ ra/$ i/vt auroc

p/oGga/g, aXXa ^df yv^^g KOUITU TI.

exs?voz avev TIJ$ trdvruv

Episcopos uniuscujusque gentis nosse oportet eum qui in iis

primus est, et existimare ut caput, et nihil facere, quod magni
sit momenti, prceter illius sententiam : sed ea sola facere
unumquemque, quce ad suam parceciam pertinent, ad pagos et

qui ei subsunt, sed nee omnium sententia aliquid agat.

ille sine

Dan. de H^> c Canone, inquit Dallaeus, Episcoporum Metropolitanorum

e h
m cap i7', jura constituuntur, quorum (praterquam quod nullum in veris
PP. 624, 625
ac indubitatis Apostolorum monumentis apparet vestigium)
illud etiam novitatem confirmat, quod Niccena Synodus hcec
istorum jura et ad consuetudinem refert, et secundum earn
constitute, ra a^aTa e&ri KPurtiru, [inquit^] Antiqui mores ob- '

tineantJ Nulla Apostolicce vel auctoritatis, vel legis meminit.

Novum sane ac inauditum argumentum! Synodus Nicaena
Metropolitanorum jura ra d^a/a sfy, antiquos mores, vocavit :

ergo erant nova, sic enim argumentatur vir doctus, novi

tatem eorum ex istis universalis Synodi verbis confirmans.
can. NIC. vi. Quibus contrarium prorsus disertissime asseritur, Ta doy
[Pan. Can. .
Q
tom. i. p. 66, s&ri, inquit bynouus, Kgareiru' rd iv A/yuar^, xai A/pu/j,

uff-TTS rbv sv 'AXsac^os/a sfriffKOffov vrdvTuv TOVTOJV

\_7r\v\ e^ovffiaV sveidfi no,} ru sv rfj 'Pupy tveitixoiey rouro
sffny' ofAQiuc ds Kai xard rqv '
Avrioy^siav, xa/' Iv rotfg

svxg/C'UK; rd KgefffieTa cufyffQai raft sx.KXr)ff!ai$. Antiqui mores

serventur, qui sunt in JEgypto, Libya, et Pentapoli, ut Alex-
andrinus Episcopus horum omnium potestatem habeat : quan-
doquidem et Episcopo Romano hoc est consuetitm. Similiter
et in Antiochia, et in aliis provinciis sua privilegia Ecclesiis
serventur. Quibus sane verbis nihil de novo constituitur,
CAP. V. De Metropolitans. 41

sed tantum antiqua ilia privilegia, quse nonnullse Ecclesise

ante hominum memoriam obtinuerant, (Ecumenicse Synodi
auctoritate iisdem confirinantur. Unde luculentissime con-
stat, Romanam, Alexandrinam, Antiochenam, aliasque non-
null as Ecclesias sua quamque jura ac privilegia longe ante
primam universalem Synodum sibi concessa habuisse adeo :

ut, licet sedes Patriarchies nondum essent, nee Metropoli-

ticse vocarentur, primse tamen sedes, aliaruni iis inferiorum
respectu, et vocarentur, et essent. Quod aliunde non opus
est probemus, quam ex hoc ipso Patrum Nicaenorum Ca-
none, ut quo nonnullarura supra alias Ecclesias privilegia,
eaque antiqua asseruntur. Nihil etiam moramur, quod ea
eQq hie appellentur, dummodo a^afa sint. Nam diuturna
consuetude pro jure et lege, in his quce non ex scripto descen-
dunt, observari solet, ut ait Ulpianus, 1 et Hermogenianus, 2
Sed et ea quce lortga consuetudine comprobata sunt, velut tacita
civium conventio^ non minus quam ea qua scripta stint, jura
servantur. Cum itaque consuetudines a Patribus Niceenis
memoratae antiquse sint, et diuturnse, jure merito ab iisdem
hie confirmantur, et quidem sub antiquarum consuetndinum
nomine, ut omnibus pateret, eos nihil novi in Ecclesiam in-
duxisse, nee alia Ecclesiis quibusvis privilegia asseruisse,
quam quse majores ipsorum iisdem' concesserant.
II. Privilegia autem hoc Nicseno Canone Ecclesiis qui-
busdam asserta Metropolitica erant, talia scilicet, quae Me-
tropolitani, in sua quisque provincia, sibi vindicare solent.
Hoc ex ipso Canone conficitur, ut de provinciis, iisque soils,
agente. Ka/ !i> ra?g aXXaig, inquit, effagxiais. Verum inter
omnes constat Icra^/ag, sive provincias, proprias esse Metro-
politanorum, in veteris saltern Ecclesias notitia, Quin hoc
etiam e proximis Canonis verbis evincitur. Cum Patres
enim antiqua sua jura sive privilegia singulis provinciis
atque Ecclesiis asseruissent, protinus subjiciunt, KadoXou ^
s/Vo, on ti rt$ %wg/ yv^^c, rou {jt,rirgo<7roXirov ysvoiro
, rbv roiovrov r\ {AfydXri ffvvo8o$ wgiffs ^ ds?\> sJvcci ewiffKoirov.

Illud autem est omnino manifestum, quod si quis absque Me-

1 2
[Lib. i. de Officio Proconsulis [Lib. i. Juris Epitomarum ; apud
apud Pand. lib. i. tit. 3,] de Legibus, Pand. lib. i. tit. 3, de Legibus,] leg. 35.
leg. 33. [Corp. J. C. torn. i. p. 114, [Corpus Jur. Civ. torn. i. p. 114, col. 2.]
col. 2.]
 42 De Metropolitans. LIB. II.

tropolitani sententia factus sit Episcopus, eum magna Synodus

definivit non debere esse Episcopum. Ac si dixissent, Cum
antiqua sua privilegia singulis provinciis conservata esse
velimus, hoc cuique mauifestuin est, ut nemo Episcopus
ordinetur in aliqua provincia sine Metropolitan! ejusdem
sententia. Unde certissime colligitur, eos nee de Patriarchis,
nee de singularibus Episcopis hie agere, sed de Metro-
politanis, qui totis provinciis praeerant. Quibus propterea
confirmatio omnium in provincia sua Episcoporum ordi-
nationis ab iisdem Patribus Canone quarto ad-
Nicaenis
struitur; ubi cum decreverant, Episcopum ab omnibus qui
sunt in provincia, vel saltern a tribus praesentibus, et ab-
sentibus quoque suffragium suum scripto ferentibus, con-
[Can.Nic.iv. Stituenduill CSSC, addunt, To 6S MPO$ TUV yivousvuv didoffQai
Pan. Can. T
torn. i. p. 63, x0
, ,
sxaffrqv s'Trao^i^v rw /x)jrgocroA/r^. JrraBter JlOC,
1
magnum
sane privilegium, singulis Metropolitanis summa Synodi
omnium celeberrimse auctoritate, et quidem ex antiqua con-
suetudine confirmatum, in eorum etiam potestate si turn fuit,

in mores ac opiniones Episcoporum sibi subjectorum in-

spicere, omnes provinciae suse Episcopos ad Synodos sub se
celebraridas convocare, causas inter Episcopos suos litigantes
determinare, aliaque omriia ecclesiastica negotia, quee ma-
joris momenti essent, et ad totam provinciam pertinerent,
administrare. Quee cum omnes Metropolitan! in potestate
sua antiquitus habuissent, eadem hoc etiam Nicaeno Canone
iis confirmata sunt. Adeo ut, si aliud non suppeteret
argumentum, quo Canonem Apostolicum, omnes Episcopos
sine primo suo nihil quod magni sit momeiiti facere ju-
bentem, cum ecclesiastica primitives Ecclesiee disciplina
convenire probemus, hie ipse Canon Nicaenus illud extra
dubium ponat. Cum enim inter ag^aTa l&n hie recenseatur,
ut Episcopus Alexandrinus, et alii sirniliter Metropolitani
s%ov<r'/av habeant in suis quique provinciis, adeo ut sine ipsis
nullus Episcopus jure et canonice ordinari possit, nemini
dubium esse potest, quin multis ante hanc Synodum annis,
in unaquaque gente sive provincia, unus aliquis esset Epi
scopus, qui primus diceretur, reliquisque aliquo modo prae-
sideret, ut Metropoli sive primariae civitati provinciae prae-
fectus, vel ob aliam aliquam rationem reliquis prior et
superior factus.
CAP. V. De Metropolitanis. 43

Sed quoniam hujus rei dilucidatio non modo ad prae-

sentem Canonem Apostolicum vindicandum, verumetiam ad
universam Ecclesiae primitivae disciplinam enucleandam
quam plurimum conferet, paulo fusius earn prosequemur.
Et ex vetussimis, quae habemas, Ecclesiae monumentis atque
historiis manifestum facieraus, etiam tribus prioribus Chris-
tianismi seculis, ac proinde ante Synodum Nicoenam, Epi-
scopos cujusque gentis alicui inter se Primo sive Primati
subjectos fuisse, qui plerumque is erat qui Metropoli ejusdem
praesidebat; sine quo reliquarum urbium Episcopi nihil
magni momenti, sed ea sola, quae ad suam cujusque paro3ciam
spectabant, facere consueti sunt: juxta quod a praesenti
Canone Apostolico sancitum Etiamsi enim pauca
est.

tantum istorum seculorum coramentaria nobis conservata

sint, in iis tamen quae exstant baud obscura veteris bujusce

primatu vestigia videre est.

III. Primo. itaque aliqualera nonnullorum supra alios

Episcoporum primatum videre licet e Synodis illis, quae de

Paschali festivitate secundo labente seculo celebratae sunt.
Enimvero Synodo in Palestina de ista controversia babitae
praesidebant Theopbilus Caesariensis, et Narcissus Hierosoly-
mitanus ; Romanae Victor Romanus ; Ponticae Palma Ama-
stridis Episcopus, et Gallicanae Irenaeus Lugdunensis, ut ex
Eusebio discimus, dicente, ^s^rcat ds g/oir/ vvv TUV Kara IlaXa/- Euseb.ffist.
. *. , / , . Eccles. lib. v.
rrjviKaos ffvyxsKgOTtf/Asvuv ygatprj, wv crgoursraxro QzotpiAog cap. 23, [pp.

sv Ka/ffagsiq Kagoixiag sviffKOtfog, xa] NagKiffffog r5j$ ?v 'Isgoao-

xai ruv SKI 'Poi/a-Tjj ds o/^oiug aXXq wegi rov aurou

B/xro^a ^TjXoucra' rojv ds Kizra HOVTOV sTT/tfxoTWv, wv IlaX-

ftag we a^a/oraroj TgoursraJtro' xa/ ruv Kara FaXX/av ds vagcuKiojv,

ag EJ^vaTog sKsffxovsi. Hie in genere observetur velim, sin-

gulas hasce Synodos suos babuisse Praesides, ab Eusebio
norninatim memoratos : qui etiam rationem reddidit, quare
unus eorum, nempe Palma, reliquis ejusdem provinciae
praeerat, quoniam scilicet omnium esset antiquissimus, uv
IlaX^aj, inquit, ug d^a/oraroj vrgovrsraxro. Quo autem sensu
hoc accipiendum sit, incertum est, utrum scilicet de aetate,

an de ordination e, vel etiam de sede ejus episcopal! intelli-

gatur. Palmas enim 6 d^aiorarog dici potuit, vel quod inter
omnes Ponti Episcopos ille maximus natu esset, vel quod
primus Episcopus ordinatus, vel denique quod sedes ejus
 44 De Metropolitans. LIB. II.

ante alias facta esset episcopalis. Constat saltern eum Me-

tropolitanum non Heraclea enim omnium in Porito
fuisse.

urbium Metropolis erat. Palmas autem non Heracleae sed

Amastridis erat Episcopus ut patet e Dionysii Corin-
;

thioram Episcopi Epistola ad Ecclesiam Amastrianorum et

ceeteras Ecclesias Ponti iisdem diebus scripta, qua Epi-
Euseb.mst. scopum
r ipsorum
r Palmam nominatim appellat.
'

Eccles.lib. . . - . .
, ^ , f
iv. cap. 23, inquit JiiUseDius, avTcuv ovo,uan TlaAfAav wroffqfAaivuv. U nde
etiam locus conjecturae datur, Palmam, ut solum hie nomi-
natum, et Dionysii diebus, hoc est paulo ante Synodos istas,

primum Ponto Episcopum fuisse

in Heraclea forsitan :

Episcopum non habente. Et hinc est, quod ratio quidem

reddatur, quare Palma Ponticse, nulla autem quare reliqui
Episcopi una cum eo memorati, suse quisque Synodo, prae-
sidebant. Nimirum, quod ille Synodo Ponticae praeerat
tantum us ag%ai6ra,ros reliqui autem Synodis sub se habitis
9

tanquam Metropolitani. Nam Theophilus Caesariensis,

Victor Romanus, et Irenaeus Lugdunensis, sedibus Metro-
politicis potiti sunt siquidem Roma Italise, Caesarea Pa-
;

laestinse, et Lugdunum Galliee tune temporis Metropolis erat.

Ac propterea, nominatis Episcopis qui istis urbibus preefeeti
sunt, non necesse erat ut alia redderetur ratio, quare Syn
odis quique suis praesiderent. Hoc enim abunde satis ex eo
constabat, quod urbium Metropoliticarum Episcopi essent,
quibus in Ecclesiec pariter atque in Imperii notitia pri-
matus semper attributus fuit. Quern etiam Episcopis illis
memoratis attributum esse nemo dubitet, cum illi non modo
Episcopos, ut statim videbimus, ad Synodos convocarent,
sed et convocatis prsesiderent, ut ex hac ipsa harum Syn-
odorum historia patet.
IV. Ut de his autem singulis, eo, quo ab Eusebio dispo-
nuntur, ordine, pauca disseramus, Synodo in Palaestina
habitaa Theophilus Csesariensis et Narcissus Hierosolymi-
tanus Episcopus preesedisse perhibentur : et primo quidem
Csesariensis, deinde Hierosolymitanus : ille ut Metropolitanus,
hie ut celeberrimee sedis Episcopus. Enimvero licet Hiero-
solyma, priusquam eversa esset, Palaestinae Metropolis erat,
ea tamen eversa, Csesarea Metropolis a Vespasiano creata

[pSf apid
!
^ tj propterea quod maxima tune civitas esset, ipseque
SSfiif'pf' * w ea P ost Judaicas victorias Imperator adscriptus est, ut ait
592, 'coi. i.]
CAP. V. De Metropolitanis. 45

Justinianus. Ab istlioc itaque tempore Csesarea totius

Palsestinae, primse saltern, qua sita est Hierosolyma, Metro
polis fuit, et Judcece caput, ut a Tacito vocatur. Cum haec st. Mb. a.

igitur urbs ad hunc lionorem evecta fuisset, Episcopi in ea

postea constituti reliquis Palaestinae Episcopis prselati sunt,
et primi omnium habiti usque adeo ut, etiamsi Hiero
:

solyma Ipsius Servatoris nostri sedes esset, et religio nostra

ex isthoc loco in universum terrarum orbem derivata fuerit,
Ceesarese nihilo secius ut Metropoleos Episcopus Hiero-
solymitano per multa secula praepositus fuit. Quo honore
Patres Niceeni eum privare noluerunt. Sed cum Episcopus,
ut videtur, Hierosolymitanus de dignitate sibi ob sedem
suam debita contenderit, illi litem hoc modo definierunt,
a, wrfrg rbv sv A/X/a Can Nic> vii
*. A , f \ , - A, ~ ~ ,- [Pan. Can.
ri/AaffdoUj s^iru r^v axoAwQiotv r7]g rifLrig, rjt /A^rgOT'oAs/ tonii i. p> 68>

rov oJxsi'ou aj/w//,arog. Quoniam obtinuit consuetudo

et antiqua traditio, ut qui est in ^Elia Episcopus honor etur,
habeat honoris consequentiam, Metropoli propria dignitate
servata. Tantam habuerunt sanctissimi illi Patres sedium
Metropoliticarum earumque dignitatis curam Negare non !

potuerunt, quin magnus ^Eliea sive Hierosolymae Episcopo

honor debeatur ; sed nihilominus, cum non ea sed Csesarea
esset provinciee Metropolis, non simpliciter honorem, sed
tantum axoXovfa'av TY\C, n^$, consequentiam honoris, proximum
nimirum post Metropolitanum ei confirmant. Et ne heec
ipsorum verba ad alienum sensum torquerentur (quod ab iis
factuin est, qui de honore Patriarchal! hie stabilito somniant)
cauti statim subjungunt, rfi ^rgoToXg; ffu^o/j/svou rov o/xsfou

ag/w^arog. Suam itaque dignitatem Metropolitano Caesa-

riensi integram conservant Episcopo Hierosolymitano
; et
nihil aliud concedunt, nisi ut is proximo post ilium honore
fruatur. Idque eo tantum nomine, quod consuetudo et
antiqua traditio id postularet. Ut igitur in prsecedenti sive
sexto Canone nihil novi constituunt, sed tantum ra Ag^aTa
tQq, Alexandrine, Romano, Antiocheno aliisque Metropo
litanis confirmant, sic et hoc Canone nullum novum, sed
tantum pristinum ejus honorem, Episcopo Hierosolymitano
ratum faciunt eum scilicet, quern ex antiqua consuetudine
:

obtinuerat. Cujus antiquee consuetudinis illustre habemus

exemplum in antiqua hac Synodo ab Episcopis Palsestinse
 46 -De Metropolitans. LIB. II.

centum triginta plus minus annis ante Nicsenam celebrata,

ut cui praesidebant, primo quidem Theophilus Caesariensis
tanquam Metropolitanus, et post eum Narcissus Hierosoly-
mitanus Episcopus. Adeo ut ille dignitatem Metropoli-
ticam, et primum in consessu locum, hie ajtoXot^/'av r%g n^g
post eum Unde etiam apparet, Caesariensem Me-
haberet.
tropolitanum primum fuisse istius gentis Episcopum, et
juxta praesentem Canonem tanquam caput existimatum. Si
is enim ipsi Hierosolymitano, multo magis aliis Palaestinae
Episcopis, praelatus est.

V. Quid in ista Palaestinae Synodo actum fuit, Eusebius

ex Epistola Synodica collegit, quae ejus aetate exstabat,
Theophili Caesariensis et Narcissi Hierosolymitani nomina
sibi praefixa habens. Hoc honore soli Hierosolymitano ex
omnibus Palaestinae Episcopis concesso, et a Synodo Nicaena
postea confirmato, ut cum Metropolitano nominaretur, licet

ipse nee Metropolitanus esset, nee tillam Metropoliticam

auctoritatem exercere posset. In aliis autem locis ubi nulla

fuit sedes tali honore digna, Metropolitanus non modo

primus sed et solus Conciliis praesidebat, et literae synodicae
ejus solius nomine consignatae sunt, ut e synodica Romani
[Hist.Eccies.
lib. v. cap. 23,
p. 242.]
...
Concilii patet, Victoris solius
inquit Eusebius, ex) 'Pu^qg ds
nomen
opofug
}
aXXq
praeferente.
rsg/ roD
Ka/
avrov
rwc,

tr^rr^-

parog, exiffxoKov B/xro^a ^jjXoDtfa. Alia item exstat Epistola

Synodi Romance de eadem qucestione, cui Victoris Episcopi
nomen prcefixum est. Et quidem in omni Italia usque ad
Victorem, et aliquanto postea, etiamsi plurimi haud dubie
essent, vix ulli (amen nominatim memorantur uspiam Epi
scopi, praeterquam Romani ac si illi non solum primi, sed
:

et soli essent totius provinciae Episcopi. Quod etiam non

de ea sola, sed et de aliis sedibus Metropoliticis observare
licet. Ut enim Romanae, sic et Alexandrinae, ac An-
tiochenae Ecclesiae Episcoporum successiones ab ipsis Apo-
stolorum temporibus recensitas habemus, non item aliarum,
nisi forsitan Hierosolymitanae, quae licet non Metropolitica

esset, proximum tamen post Metropoliticas honorem sibi

jure vindicavit. Nulla autem causa dici potest, cur mag-
narum harum urbium et Metropoleon Episcopi, aliis praeter-
missis, tanta cum laude toties commemorarentur, nisi quod
illi primi erant, in sua quisque Ecclesia, Episcopi. Non-
CAP. V. De Metropolitans. 47

nulli, fateor, inferiorum sedium Episcopi memoriae subinde

traduntur, ut Polycarpus Smyrnse, Melito Sardianus, et

Apollinaris Hierapolitanus Episcopus. Horum autem

mentio eo tantum nomine inducta est, quod doctorum essent
librorum et commentariorum auctores, et acerrimi religionis
Christianse assertores. Romani autem, Alexandrini, et
Antiocheni Episcopi omnes nominatim recitantur, etiamsi
plerique eorum nihil plane scriptis mandaverint, nee quid
amplius fecerint, quam illi aliarum sedium Episcopi, quorum
nee nomina nobis transmissa sunt. Quod quidem eo tantum
factum videtur, quod illi aliis superiores essent, et provin-

ciarum Primates. Quibus propterea major quam aliis honor

ab ipsis historiographis jure perhibetur.
VI. Porro Synodo Gallicanse istis diebus habitse Irengeus
Lugdunensis prseerat. Ita Eusebius loco supra laudato,
18 *'
Ka/ TUV xara FaXX/ay vagciHiuv a$ Eigqva/bg SKZffxo'Trzi. Epistold f^;
23> p< 243>;I
quoque parceciarum Gallics exstat, quibus prccerat Irenceus.
Quern Lugdunensem fuisse Episcopum neminem latet. Suc-
cessitautem in isto Episcopatu Pothino, qui anno setatis
nonagesimo cum Gallicanis martyribus caesus est. 3 Lug- 5>
Jjj"*-^?-
dunum autem Metropolim fuisse Galliae turn alii turn ipse
r
Eusebius testator, qui de Gallia loquens ait, Hc fAqrgovoXeis ibid. cap. i,

?<7ri<rr,fAoi xa/ ffaod, rac a>.Xa? rwv avToQi diap'zoouffui (3e(36iivrai 9

Aouyoo-ji/og xai Biewa. In Jiac dues prce cceteris insignes et prce-

stantes Metropoles celebrantur, Lug danus et Vienna. Non
opus est hie disseramus de antiquis Galliarum divisionibus,
quibus primo distributee sunt in quatuor partes, Narbonen-
sem, Aquitanicam, Lugdunensem, et Belgicam et postea :

in quatuordecim provincias subdivisse : neque etiam de

Galliae Lugdunensis divisione in primam et secundam.
Irenaei enim diebus universa Gallia usquequaque extensa,
Lugduno tanquam Metropoli sub-
in Ecclesiae saltern notitia
dita erat, omnesque in ea Episcopi illius civitatis Episcopo
subjecti. Hoc exinde primo docemur, quod cum gravissima
ista de Paschse celebrandae die controversia agitaretur, qua

tota Ecclesia istis temporibus exercitabatur, cumque Con

cilium de eadem in Gallia haberetur, omnes baud dubie

3
[Tloiitvov % i<p' 'foots TV; "^uris triftv A.auy'o'ouvov, $s o Tlefanos riyt7ro,

ivivrjxovrec, ffvv ro7g ifi rXX/j ^o.orv^n- TJJV iviffxavvv 3 to^'i^i^xi. Euseb. Hist.
<r.fft r*Xii4fy<r0f, "Ei^veuas rs xurx Eccles. lib. V. cap. 5, p. 216.]
 48 JDe Metropolitanis. LIB. II.

Episcopi ibidem constituti ad illud celebrandum convenie-

bant, nt de communi Ecclesiae causa acturi. At omnibus in
isto Concilio congregatis Irenaeus Lugdunensis praesidebat.
Quod fieri non potuit, nisi is inter eos primus fuisset. Ad-
haec, in verbis Eusebii ante laudatis Irenaeus omnes Galliae
Hist. Eccies. paroecias administrasse dicitur. TOJV xara r?v>Jav, inquit,
[lib. v. cap. 7 -.

23, p. 243.] Traertr/.iMV ac E/^va/og Verumeilimvero

scrsffxcTs/. VOX -

parcecia, in antiquis Ecclesiae scriptoribus et Canonibus Con-

ciliorum territoriam sedcm sive ditionem ad Episcopum per-
tinentem perpetuo significat quo sensu hodie vox dioecesis'
:
'

a nobis vulgo usurpatur, adeo ut unusquisque Episcopus

suam haberet vaoor/tiav, quam episcopali auctoritate guber-
nabat. Ita usitatur hsec vox boc ipso Canone Apostolico,
[vide supra, quern sub manibus habemus, necnon Antiocheno IX. aliis-
C
8e<rt.4, t0m.i. que quaiiiplurimis, et ab ipso Eusebio sexcentis in locis,
ubicunque scilicet occurrit, ut in ipso Historise Ecclesiasticae
initio, ubi se descripturum ait, quot quantseque res in Eccle-
Euseb. Hist, sia g;estee flierant, Ka/ 0001 ravrqs diav-PSKUc sv rate,
Eccies. lib. i.
f /
cap. i. [p. i.] !<7r/rr7jaorara/g ^aooiKiaic, qyr)<S<x.vr6 TS xat KgozGrrfiav. Jbt qui
sertim in celeberrimis ejusdem parccciis pr&fuerunt, et prce-
sederunt. Ubi per sffi0iit&ordra$ crago/x/'a;, celeberrimas illas

intelligit sedes episcopales, Roman am, Alexandrinam, An-

tiochenam, et Hierosolymitanam, quarum omnes Episcopos
ab ipsis Apostolorum temporibus recenset. Sed ne longius
a proposito digrediar, in loco supra citato, ipsam sedem,
sive, ut ita loquar, episcopatum Lugdunensem T
Ibid. lib. v. vocat. E/gjJ/a7bg, inquit, rr t
c, xara Aovydovvov,
216.] qyiTro, ffugoixias rr^v sKHMOKyv diads^srai. IrenCBUS Lligdunensis,
cui Pothinus prcefuerat parcecice administrationem suscipit.
Ubi i) Kara AouySouvov -ra^o/x/a nihil aliud significare potest,
quam sedem episcopalem Lugduni, quam y

Irenaeus post
Pothinum a Polycarpo illuc missum administravit. Ire-
naeus autem, praeter hanc Lugdunensem, cui ut Episcopus
prsefuit, alias etiam Kagotniag sibi subjectas habuit, ut patet e
verbis supra allatis, Kai ruv xara FaXX/av ds wagoiKiuv, a$
Ksaxovzi. Plurium autem paroeciarum aggregatio,
/a, provinc'ia, dicitur, Metropolitano sive Primati sub-
dita. Proinde Irenseus ut, paroeciae Lugdunensis respectu,
singularis esset Episcopus, sic, ut aliis paroeciis, quae singulas
singulos habuerant Episcopos, praelatus, Metropolitanus
CAP. V. De Metropolitans. 49

erat proprie sic dictus. Cumque / xara

in genere, nulla excepta, Irenaeo subjectae perhibeantur, is
proculdubio primus erat totius gentis Gallicanse Episcopus,
qualis hoc Canone Apostolico intelligitur. Quod denique
ex alio Eusebii loco evincatur, ubi de admonitione a pluribus
Episcopis ad Victorem Romanum missa verba faciens ait,

Ei/ otg nat 6 Efpnva/bg %> tfooffuiirou u,v rysTro Tcara rwv FaXX/ay Euseb. Hist.
_, ' _ . Eccles. lib. v.
aosA<puv sKiffrziXag. L,X quorum numero Irenceus in Jbpistola cap. 24, [ P .

quam scripsit nomine fratrum, quibus prceerat in Gallia.

Hinc enim constat Irenaeum universis Galliae Episcopis,
quos fratres appellavit, praefuisse, sive Primatem eorum
fuisse. Qui propterea omnium eorum, ut sibi subditorum,
nomine literas hasce ad Victorem conscripsit. Quo quidem
illius supra reliquos primatus luculentissime demonstratur.
Praeter quatuor has Synodos, primam scilicet in Paleestina
sub Theophilo Caesariensi et Narcisso Hierosolymitano, al-
teram, Roman am sub Victore, tertiam, Ponticam sub Palma,
et quartam, Gallicanam sub Irenseo Lugdunensi, in hac
causa celebratas, Eusebius quintam addit in Osroenee pro-
vincia habitam, cujus literas synodicae tune dierum circum-
ferebantur. "Eri ds ruv, iliquit, Kara r^v 'Offgoqvqv nat rag sxsTffe Ibid. cap.

woXg/ff, Ecclesiarum etiam in Osroence provincia, et urlibus

regionis illius, constitutarum literce visuntur. Hie autein
nullus memoratur Concilii Praeses ;
propterea quod
scilicet,

hujus Synodi Epistolae nullius nomen praefixum erat. Unde

colligere est, quicquid Eusebius de antiquis hisce Synodis
scripsit, e synodicis ipsarum epistolis assumptum fuisse:
quae omnes praesidentium Episcoporum nomina sibi inscripta
habuere, praeter hanc unicam in Osroenae provincia congre-
gatam. Cujus provinciae cum Edessa, ut opinor, Metropolis
Episcopus aliorum in ilia regione Episcoporum
esset, istius

Synodo tanquam Metropolitanus praesedisse videtur. Nihil

saltern dubii esse potest, quin haec etiam Synodus aliquem
Praesidem habuerit, ut sine quo nee convocari nee consistere
potuit.
VII. Quae de nonnullarum Ecclesiarum supra alias in
primitiva Ecclesia primatu e Synodis istis, quae Paschalem

festivitatein die Dominico peragendain esse decreverant,

hucusque commentati sumus, dilucid4ora pariter atque
fortiora evadent, si Synodum etiam Asianam iis omnibus
 50 JDe Metropolitans. LIB. II.

in hac controversia oppositam perpendamus. Hujus his-

. Hist, toriam Eusebius his verbis introducit, Tuv ds knl rr)$

Eccles. lib. v. , * * / *
cap. 24, [p. sviffKOKUv TO KoCkai KgoTZgov avTO/g vagaooQsv oiatpvAarrtiv eOog
243. J -y-y t

fiyeTro Ho^-jxcarqc. Lpiscopis vero Asice, qm

morem sibi a mojoribus traditum retinendum esse acriter con-

tenderunt, Polycrates pracrat. At Polycrates ille Ephesi

erat Episcopus, nt e capite XXII. ejusdera libri discimus.
Ibid. [p. 241.] Kogivdov ds, inquit, 7r,g xat)' 'EXXada Kara roi>g avrovg
svriffxowos %v Bax^i/XXoj, xai rr g t
sv 'Etp'effw Kagor/Ja

Porro Ephesus Asise Proconsularis Metropolis erat etiam

[uip. lib. i. Antonini Auffusti setate. Ulpianus, Qucedam provincice etiam
de Off. Pro. .

con. apud hoc kabent, ut per mare in earn provinciam lj roconsui vetnat ;
ut Asia scilicet, usque adeo ut Imperator noster Antoninus
Augustus ad desideria Asianorum rescripsit, Proconsuli neces- l

5
6g
cor'
C
j c
e wtatem impositam per mare Asiam applicare, xat ruv [^roo-
J
ll i
i
p 123 'TroXswv
'
' 'E^(rov,' id est, '
et inter matrices urbes JEphesum pri-
Jjj i

mam attingere.' Hinc itaque constat, quare Polycrates

omnibus Asia Episcopis prseesset, nimirum quoniam ille
Metropoleos erat Episcopus, atque ideo totius provinciae
Primas. Quee cum ampla esset provincia, ille quam pluri-
inos sibi subjectos habuit Episcopos, quos omnes ille solus
ad Synodos convocabat, ut ipse testatur in Epistola, quam
ad Victorem et ad Romanye urbis Ecclesiam conscripsit, ubi
Apud Euseb. ait, ffu/j^aoovTUv oug
Hist? Eccles.
lib.v. cap. 24, u/AtTg
< ^
'EduvdfAtfv
, y ,
ry^/oio'ccT?
ds Tojv

[ASTaxXyjvrivui
^,,~
swiffKovruv

wrr
Tc/jv

S/AOV, xai
S
,
fJtivyjfjtiOVtuffoti)

/Asrs/iafaffufATiv,
, r
&v
,

roc

ovo/iara sav ygapw, ^oXXa crX^>j e/ffh. Possem etiam Episco-

porum, qui mecum prcesentes sunt, facere mentionem, quos vos
petiistis, ut a me convocarentur, et convocavi. Quorum no-
mina si adscripsero, ingens numerus videbitur. En Ephesini
Metropolitan! in universes Asise Proconsularis Episcopos
primatum, ab ipso Victore et Ecclesia Roman a agnitum Hi !

enim ab eo petierunt, ut ipse eos convocaret. Quo quiclem

hoc in ejus potestate situm esse palam et aperte confessi
sunt. Quinetiam ipse Polycrates, omnesque Asiae Episcopi
idem sibi persuasum habuerunt. Ille enim eos Metropo-
litica sua auctoritate convocavit, et hi ab eo convocati
morem protinus gesserunt. Praesentes enim aderant, cum
hanc ille Epistolam scribebat, ut e verbis allatis constat.
Quod igitur antiquo hoc Canone definitum est, Episcopi
Asiani religiose adniodum time temporis observabaut. Nam
CAP. V. De Metropolitan's . 51

Primum sive Primatem suum agnoscebant, eumque ut caput

existimabant. Quod liquido demonstrat, hunc Canonem
istis diebus, hoc est, secundo labente seculo, obtinuisse,
atque ideo horum supra alios Episcopos primatum non
novitium esse, sed longe ante ipsam Nicaenam Synodum
introductum, et ab ipsis Ecclesise primordiis institutum.

Quod Iticulentius ad hue evincitur ex Epistola Dionysii,

Corinthiorum Episcopi, ad Ecclesias Cretae missa, utpote
quae inscripta est, Trj gxxXjjov'a rtf craco/xoutfTj Toorvvav, afta ra/ ApudEuseb.
'
7 . '
7 Hist. Eccles.
Xo/tfa? xara Ker]ry)v ?xxX?j<r/a/$. J^ccLesiCB (jrortynam incolenii, lib. iv. cap.

et reliquis Enimvero Gortyna Me

simul Cretce Ecclesiis.
tropolis omnes coristat.
erat Gretas, ut inter Dionysius
itaque ad Ecclesiam Gortynae solam nominatim mittens,
earn caeteris Cretae Ecclesiis prselatam esse indicat. Quam
etiam ob causam ex omnibus Cretae Episcopis Dionysius
solum Philippum Gortynensem commendat, quod Ecclesia
Cretae tarn egregiam fortitudinis laudem retulisset, ut Euse-
bius ibidem tradidit. Unde totam istam insulam Philippi
Gortynensis curae commissam esse, ipsumque proinde
primum fuisse inter omnes Cretae Episcopos certissime con-
ficitur. Quibus omnibus addi potest, quod S. Ignatius, Epi-
scopus Antiochenus, in Epistolam ad Romanos se rbv J-Tr/tfxoTrov [c ap u. cot.
.

tom
2u/ag vocat, cujus dicendi causa nulla videtur, nisi quod ufp. 27.]

Antiochia Syriae Metropolis esset, adeo ut Episcopus An-

tiochiae totius etiam Syriae Episcopus, et aliis ejusdem pro-
vinciae omnibus praelatus esset.
VIII. E praemissis videre est, Metropoleon et celebriorum
civitatum Episcopos in Europa pariter atque Asia aliqualem
in provinciales suos Episcopos primatum habuisse, iisque
praelatos fuisse, priusquam ducenti a Christi nativitate anni
effluxissent. Reliquum est, ut eundem morem in altera
etiam orbis terrarum parte tune temporis nota, Africa
scilicet, iisdem fere diebus obtinuisse ostendamus. Quam-
obrem D. Cyprianum consulamus necesse est, utpote ex quo
fere solo constitutionem veteresque Ecclesiae Africanae ritus
dignoscere possimus. Hie autem de baptizandis iis, qui ab
haereticis ad Ecclesiam veniunt, loquens, \_Quando~\ multi, Cyprian.
ait, Jam anni sint, et longa cetas, ex quo sub Agrippino bonce KibaSSi"'
P '

memories viro convenientes unum Episcopi plurimi hoc

in
statuerint. Multis igitur annis et longa aetate ante D.
 52 De Metropolitans. LIB. II.

Cyprianum Episcopi African! ab Agrippino Carthaginiensi

Episcopo Primate ad Synodum convocati sunt, quam sub
et

eo celebrarunt. Cui propterea aliquo saltern modo subditi

fuerunt. Sanctus autem Cyprianus ante tertium adultum
seculum claruit, sedem Carthaginiensem adeptus. Synodum
itaque ab eo memoratam, ut sub Agrippino multis ante annis
habitam, eodem ineunte, si non et precedent! seculo, eon-
vocatam fuisse extra dubium est. Quantam autem pro-
vinciam sibi subjectam habuerit Agrippinus, et post eum
D. Cyprianus, ut Episcopus Carthaginiensis, ex ipsius verbis
potentissime quern scilicet latere non potuit,
evincatur,
qnsenam ipse suique eadem Ecclesia decessores privilegia
in
habuerint. Verumenimvero ille Synodum istam sub Agrip-
pino ex Africae et Numidiee Episcopis coactam esse scribit
Cyprian. Quod qitidem et A(irippinus, inquit, bones memorise vir, cum
Epist. Ixxi.
ad Quint, [p.
n

cceteris Loepiscopis suis,

" --77
A r
gui illo tempore in provincia Africa

et Numidia Ecclesiam Domini (jubernabant, statuit. Et alibi

de provincia sibi, ut Episcopo Carthaginiensi, subdita verba

Cyprian. liabens, dicit, Sed quoniam latins fusa est nostra provincia,
[Pamei.
'

hcibet etiam Nwnidiam et Mauritanias duas sibi. Africa}

xlviii. Fell.]
ad cornel, [p. scilicet proprie sic dictee, coficerentes. Jbt quod hie assent,
facto cornprobavit in Synodo ilia congreganda, quse hsere-
ticos baptizandos esse decrevit. Sic enim incipitint Acta
[Con.carth. ejusdem Concilii, Cum in unum Carthagini convenisscnt,
tom. i. coi.' Kaleiid. Sept. Episcopi plurimi ex provincia Africa, Nu-
Cypr.bp. '
midia, et Mauritania cum presbyteris et diaconibus. Episcopi
autem tune temporis congregati plures quam LXXX.
[nempe LXXXVIL] numerantur.
Verum, quo D. Cypriani verba clarius intelligantur, te-
nendum est, Africee nomen triplici olim modo usitatum
fuisse, stricte, latius, et latissime. Africa stricte et proprie
sic dicta unam duntaxat proviriciam denotat illam scilicet, ;

quse Zeugitana a Plinio dicitur, cujus Metropolis erat

Carthago. 4 Latius sumpta totum ilium terrse tractum sig-
nificat, qui a freto Herculeo sive Gaditano usque ad re-
gionem Cyrenaicam J^gypto adscriptam porrectus est, et
Romano imperio sub eo nomine subjectus. Quo sensu a

4
["A Tusca Zeugitana regio, et Plin. Hist. Nat. lib. v. cap. 4, p.
quae proprie vocatur Africa est." 245.]
CAP. V. De Metropolitans . 53

Patribus, Imperatoribus, et jurisconsultis plerumque su-

mitur. Latissime pro tertia orbis terrarum parte usurpatur
a geographis, et ubicunque Europae vel Asise opponitur,
quam Arabes tamen non Africam, sed v^r**^ terram U^
occidentis, perpetuo vocant. Illis autem per x/JUjJl Afriklam,
(quomodo earn ab incolis vocari observat Leo African us ) [ Africa De-
..... M t T-> 4 / -T script, lib. i.

et per si\j *AXJJ^) J^rovinciam Ajnlnce, non nisi propna P. s.]

intelligitur Africa, quam a deserto XS^j Barcce, ad urbem

&jj Buna, sive Hipponem, cui S. Augustinus praefuit, com-
putant.
Africam, sive Libyam, proprie sic dictam Romani suo,
victis Carthaginiensibns, imperio primo subdiderunt, eam-
que solam in ista orbis parte aliquandiu tenuerunt. Quo
factum est, ut cum alias etiam circumjacentes, easque am-
plissimas, regiones subegissent, eas omnes Africae primo
devictse nomine nuncuparint. Hinc Africa latins sumpta [videNotit.
Dignitat. . .

in pnma Imperil notitia omnes istas regiones a Romanis imp. cap.

V
subditas comprehendit,
,. , Ixiv. apud
nimirum has quatuor, Africam pro- Grsevii Thes.
.

r Ant. Rorn.
pnam, Numidiam, Mauritaniam, Tingitanam, et Mauri- 1- vii P- -

taniam Caesariensem, quas omnes Ptolomeeus quarto Geo- [Capp. 1-3,

i'i
i
T- i
apud Bertii

-r- i
graphiae
1
libro descripsit. Frmsquam autem a Romanis sub- Theat. ceog.
?. r ,. . Vet. torn,
. i.]
jiceretur, Mauritania unum tantum regnum fuerat. Postea
vero in duas partes divisa est, quarum una Tingitana
ab urbe Tingi, hodie 'Tangier' dicta, regionis olim capite,
altera Ceesariensis a Caesare cognominata est. Hanc Mau-
ritaniee divisionem Dio ascribit Claudio, Claudius, inquit, Dio, lib. ix.
'

Mauros divisit in eos, qui ad Tingin, et qui ad C&saream, tom.'m'. P f

unde nomina habent, et duobus equitibus prcepositis eos

et

permisit. 5
Plinius autem C. Caligulae, dicit enim, Principio pim. Nat.
,, x^ Hist. lib. v.
terrarum Mauritania appellantur, usque ad Lamm Ccesarem cap.i,[tom.i.

Germanici filium regna, scevitia ejus in duas dimsce pro-

vincias. Julius Solinus duas hasce Mauritanias describit. Poiyhist.

Verum baud longo post tempore ambse Mauritaniae uni [p. ei, edit.
-r, . i. /^ -11 .
Steph. 1577.]
Prsesidi a Galba commissae sunt. Tacitus, lisdem diebus T aci Hist t. .

b cap
accessisse partibus utramque Mauritaniam, interfecto Pro- 5 8 ; "'
'

curatore Albino, nuncii venere. Lucceius Albinus a Nerone

Mauritania Ccesariensi prcepositus, addita per Galbam Tin-

5 ['O KXav^ias ^1%% rou$ Motugovs rav; ovo[x,o.ovru,i) xx'i ^vo ,%ov fftv
rwioovs tnifttt t 'i? TE TO, vsg'i Ttyyiv, -rgoffiraQt. Dio Cassius, lib. Ix. cap. 9,
/ Is TX vt^i Kxio-Kgiieiv' (,< uv<rt(> xi Op. torn. iii. p. 742.]
 54 De Metropolitans . LIB. II.

gitance provincice administratione, hand spernendls viribus

agebat. Ab eo usque tempore ad Tertulliani setatem ambas
Mauritanias ab uno Prseside administratas, atque ita in
unam iterum conflatas fuisse provinciam, ex eodem constat
Tertui. ad dicente, Nam et nunc a Prceside legionis, et a Prceside Mau-
a c P lv
fp ?i, c i
'
ritania vexatur hoc nomen. Hinc itaque est quod Tertulliani
diebus, et aliquanto postea, Africa, ut latins sumpta, in tres
partes distributa fuerit, Africam xvetug dictam sive Procon-
sularem, Nunridiam, et Mauritaniam. Postea, fateor, cum
Romanse provincise de novo dispositee erant, Africanus ille
tractus in sex provincias civiles divisus est, quae sic nume-
rantur, Proconsul aris, ubi est Carthago, Numidia, Byzacium,
Tripolis, et duae Mauritania, hoc est, Sitifensis, et Caesa-
riensis. Hsec autem divisio facta est, avulsis Byzacena et
Tripolitana a provincia Africa proprie sic dicta. Nam
Byzacium, et Tripolis antiquitus ad Africam pertinebant et :

Mauritaniam Sitifensem, ab urbe Sitifi sic dictam, a Nu-

midia distractam fuisse fidem facit Collectio Canonum Ec-
. tom. clcsise Africanse, quorum XVII. sic habet, Placuit, ut
c.] '

Mauritania Sitifensis, ut poslulavit, Primatem [provincice]

Numidice, ex cujus ccctu separator, suum habeat Primatem,
omnibus Primatibus provinciarum Afri-
quern, consentientibus
canarum, vel omnibus Episcopis, propter longinquitatem habere
permissa est. Ubi verba ista a cujus ccetu separatur cla-
rissime ostendunt, Mauritaniam istam Sitifensem ad Numi-
diam antea pertinuisse, et istis fere temporibus ab ea sepa-
ratam esse. Unde patet, quod in nova hac dispositione,
etiamsi numerus provinciarum augeretur, nihil tamen Africse,
latius sumptse, additum fuit, nee aliquid detractum, nisi for-
sitan Mauritania Tingitana, quam Rufus 6 in Breviario quin-
que aliis Hispaniarum provinciis adjectam Yuisse observat,
de qua re non est quod nos laboremus, cum haec divisio post
D. Cypriani tempora facta fuerit.
Ex hisce inter se collatis facile cuivis est observare, quare
D. Cyprianus duas Mauritanias provinciae suss cohserere
asserat, cum in Actis Concilii sub ipso habiti una tantuin

6
[" Trans freta etiam in solo terrse Run Brev. Rer. Gest. Pop. Rom.
African* provincia Hispanise est, quae Apud Hist. Rom. Epit. p. 265. Amst.
Tingitana Mauritania cognominatur." 1647.]
CAP. V. De Metropolitans 55

Mauritania meinoretur : propterea nimirum quod duae

essent regiones, sed istis diebus ab uno Praeside administrate,
atque ideo una tantum provincia : item quare dicat Numi-
diam et duas Mauritanias suae provinciae cohaerere, eo scilicet
quod Africa, proprie sic dicta, qua sita est Carthago, prima
fuisset in istis partibus Romanorum provincia, cui Numidia
et Mauritania postea adjectae sunt. Quapropter, ut in
notitia Imperii provincia Carthaginiensis Proconsulem ha-
buit, qui vice sacra judicabat, (unde ea sola Proconsularis
provincia dicta est, reliquae autem provinciae praefecto
Praetorio, aut vicario ejus parebant,) sic etiam in notitia

Ecclesiae, interomnes Africae provincias, Carthaginiensis, ut

Proconsularis, primatum habebat, adeo ut Episcopus ei
praepositus, non solum istius- provinciae, sed et Numidiae et
Mauritaniae Primas esset. Unde Ecclesia Carthaginiensis
totius Africae latius sumptae caput dicatur a S. Augustino,
sic enim intelli^enda sunt haec eius verba dicentis, Quod Aug. Epi
_. _ [B
clxii.

Lucillce pecunia corruptis Episcopis in Carthagimensi EC- 1

gjjyjjj
clesia, in Africce
J camte,
altare contra altare levatum est. [et aiios, cap.
6. Op. torn.
IX. Non me fugit, in aliis etiam, praeter Carthaginiensem, >i. 143,

Africae provinciis et Metropoles aliquando fuisse et prim as

sedes, ac proinde tarn Metropolitanos quarn Primates. Hoc
enim e Codice Canonum Ecclesiae Africanae edocemur.
Exorta enim inter Episcopos Numidiae quaestione, ubi Ma-
triculae sive Regesta istius provinciae servari debeant, de-
finitum est, ut et in prima sede, et in Metropoli Constantina
conderentur. Sic enim Canon LXXXVI. ejusdem Codicis [Conc.tom.

habet, Deinde placuit omnibus Episcopis, qui in hoc Concilio c -l

subscripserunt, ut Matricula et Archivus Numidice et apud
primam sedem sit, et in Metropoli, id est Constantina. Ubi
prima sedes a Metropoli aperte distinguitur. Et hoc qui-
dem Ecclesiae Africanae proprium fuit et peculiare, quod,
praeter Metropolitanum, sive Metropoleos Episcopum, quae-
que provincia suum etiam Primatem haberet, caeteris pro
vinciae Episcopis praelatum, non ob sedis dignitatem, sed
quod ipse ante reliquos Episcopus ordinatus fuerat: cujus
propterea sedes eo tantum nomine Prima' dicta est, quod
'

Episcopus, qui earn possidebat, alios omnes ejusdem pro-

vinciaeordinationis tempore anteibat. Hinc licet Metropoles
fixae essent, et semper eaedem, primae tamen sedes vagae
 56 De Metropolitans. LIB. IL

erant ac desultoriae, nunc haec, nunc ilia, prout Episcopos

post ordinationem iis diutius praesidere contigit. Inter
omnes enim cujusque provinciae Episcopos, is, qui primus
consecratus fuerat, aliorum primus dictus est, et sedes ejus
totius provinciae prima. Hoc sensu in collectione Canonum
can.ixxxv. Africanoruin, Nicetius dicitur Episcopus primae sedis Mau-
[Cone. torn. - . -
1-. . . ,

ii. coi. iioo, ritamae Xantippus Episcopus pnmae sedis

Sitifensis, et
ixxxv'i. co"' Numidise. Qui quidem Xantippus senex saepe appellatur,
[ibid. coii. ut Can. XC. C. alibique. Hinc ortum habuit singulare
1117', A.] illud Afris censurae genus, quo Episcopus, licet non epi-
scopatu, illius tamen primatus obtinendi jure depositus est,
adeo ut, etiamsi tamdiu viveret, ut ordinationis respectu
primus istius provinciae Episcopus esset, ilium tamen pri-
matum aliorum ad instar habere non possit. Hujus cen-
surae generis S. Augustinus meminit, et Priscum quendam
Aug.Epist. eo afFectum docet. Clamet, inquit, Prisons provincice Ccesa-
cclxi. [Ben.

cwiMtSST
r em ^s Episcopus, Aut ad primatum locus sicut cateris et
^'

toS'u'Si'
m ihi P atere debuit, aut episcopatus mihi remanere non debuit.
1182, A.]
Q quidem observatio quamplurimis ejusdem sanctissimi
Ll8e

Patris,necnon Gregorii M., et Africanarum praesertim Syn-

odorum locis lucem baud exiguam feret.
X. Verumenimvero ista Episcoporum ad provinciae suae
primatum ordine succedentium consuetudo, ut nullibi praa-
terquam in Africa obtinuit, sic et ibidem post D. Cypriani
tempora, imo quidem post novissimam illam Africee latius
sumptae in sex provincias distributionem introducta est.
Nam ante Constantini M. imperium nulla hujusce ritus
vestigia in omni Cum nos itaque de
antiquitate apparent.
agamus, nihil moramur,
tribus prioribus Christianismi seculis
quot quantive Primates in Ecclesiam Africanam postea
invecti sunt. Praesertim cum, quotcunque fuerint, Episcopo
Carthaginiensi eos omnes subjectos fuisse, adeo certum sit et
omnibus notum, ut nihil certius, nihil notius esse possit, nisi
hoc fortasse, quod D. Cyprianus Africae, non modo proprie,
sed et latius sumptae, Primas fuit et Metropolitans. De
hoc enim nihil plane est quod dubitemus, cum ipse conceptis
verbis asseveret, non tantum Africam stricte dictam, sive
Proconsularem, verumetiam Numidiam, et duasMauritanias
ei cohaerentes, ad se pertinere, E quibus quatuor provinciis
totus Africanus tractus Imperio Romano unquam subjectus
CAP. V. De Metropolitans 57

constitit. Cum autem in singulis hisce provinciis quam-

plurimi istis etiam diebus Episcopi essent, quibus omnibus
D. Cyprianus, ut Episcopus Carthaginiensis, prsefuit, eosque
ad Synodos sub se habitas saepe convocavit, nemo negare
potest, quin is primus istius gentis Episcopus jure appel-
letur, talis scilicet de quo hoc Canone Apostolico decernitur,
ut reliqui ejusdem gentis Episcopi eurn agnoscant, et tan-
quam caput existiment, nihilque, quod magni sit momenti,
praeter ejus sententiam faciant. Quod quidem ab Episcopis
Africanis observatum est, quippe qui Pri-
religiosissime
matem suum, D. Cyprianum Carthaginiensem, de omnibus
ecclesiasticis, majoris saltern momenti, quse emergebant,
negotiis consulere, ej usque sententiam expectare consueti
sunt. Sic Fidus unus ex Episcopis ei subjectis consilium Cyprian.
. .

ejus exquisivit de presbytero

. ,
quodam, cui,
\
antequam plenam T
Epist.lix.
[Pamei.
'

poenitentiam egisset, pax a Therapio Episcopo concessa est

necnon de infantibus, utrum intra secundum vel tertium
diem, quo nati sunt, annon potius post octavum diem,
baptizandi sint. 7 Euchratius, Episcopus Thenarum, eum, ut
Patris ipsius verbis utar, consulendum existimavit de his-
trione quodam, qui in ejusdem adhuc artis suae dedecore
perseverabat, an communicare cum aliis debeat. Cui D.
Cyprianus haec inter alia rescripsit, Puto nee majestati Di-
vinte, nee Evangelicce disciplines congruere, ut pudor et honor Fel1 P- 4 -]
-

Ecclesice tarn turpi et infami contagione fcedetur. Januarius

et caeteri Episcopi Numidiae sententiam D. Cypriani in-

terrogarunt, vel, si cum ipso loquar, consulendum eum pro H. Epist.

7 [" Legimus literas tuas, frater satis fuit objurgare Therapium, colle-
carissime, quibus significasti de Vic- gam nostrum, quod temere hoc fecerit

tore quondam presbytero, quod ei, et instruxisse, ne quid tale de csetero

antequam poenitentiam plenam egisset, faciat Quantum vero ad
et Domino Deo, in quern deliquerat, causam infantium pertinet, quos dixisti
satisfecisset, temere Therapius, collega intra secundum vel tertium diem, quo
noster, immaturo tempore, et prsepro- nati sunt, constitutes, baptizari non
pera festinatione pacem dederit. Quse oportere, et considerandam esse legem
res nos satis movit, secessum esse a circumcisionis antiquse, ut intra oc-
decreti nostri auctoritate, ut ante legi- tavum diem eum qui natus est bap-
timum et plenum tempus satisfactionis, tizandum et sanctificandum non pu-

et sine petitu et conscientia plebis, tares ; longe aliud in Concilio nostro

nulla infirmitate urgente, ac necessi- omnibus visum est." Cypr. Ep. lix.

tate cogente, pax ei concederetur. Pamel. Ixiv. Fell. pp. 158-160.]

Sed librato apud nos diu consilio,
 58 De Metropolitans. LIB. II.

communi dilectione existimarunt de haereticis baptizandis.

Cyprian. De eadem qusestione consilium ejus adhibuit etiam Jubai-
Epist. Ixxiii. in-
[P. i98.]
Id. Epist.
anus Episcopus Afncse.
TVT s~\
.Necnon Qumtus Episcopus
A. -n

m
, . , . . TA
ixxi. [p. 193.] Mauritania. Ut alus autem hujusmodi exemplis, quse D. in

Cypriani Epistolis passim occurrunt, supersedeamus, Roga-

tianus Episcopus a Nova, in Mauritania Tingitana, diaconum
quendam habuit, qui ipsum contumeliis et injuriis affecerat
eum Rogatianus episcopali sua auctoritate coercere potuit
sed nihilominus, priusquam ipse in eum animadverteret, Pri-
matis sui D. Cypriani sententiam rogavit, qui Epistolam
id. Epist. suam ad eum rescriptam his verbis iricipit, Graviter et
Ixv. [Pamel. \
iii. Fell. p. dolenter commoti sumus ego, et colleges (mei}, qui prcesentes
aderant^frater carissime, lectis literis tuis, quibus de diacono
tuo conquestus es, quod immemor sacerdotalis loci tui, et ojfftcii

ac ministerii sui oblitus contumeliis et injuriis suis te exacer-

baverit. Et tu quidem honorijice circa nos et pro solita tua

humilitate fecisti, ut ma lies de eo nobis conqueri, cum pro

episcopatus vigore et cathedrce auctoritate haberes potestatem,
qua possis de illo statim vindicari ; certus quod colleges
tui omnes gratum haberemus, quodcunque circa diaconum
tuum contumeliosum sacerdotali potestate feclsses, habens
circa hujusmodi homines prcecepta divina. Ex his verbis
constat Rogatianum a diacono suo conturaelioso episcopal!
sua auctoritate debitas pcenas exigere potuisse, sed maluisse
tamen ad Primatem suum de eo conquer! quod itaque ho- ;

norifice circa ipsum et pro solita humilitate ab eo factum

notat D. Cyprianus. Ac si dixisset, Etiamsi ecclesiastica '

disciplina requirat, ut nihil, quod magni sit momenti, et ad

totam provinciam spectat, nobis inconsultis aggrediaris,
nihil tamen vetuit, quo minus de tuo ipsius diacono injuriis
te exacerbanti, propria tua Episcopi auctoritate, vindictam
sumeres. Quod itaque de illo etiam ad me conquestus es,
hoc acceptum refero, qua scilicet nostro
solitse tuae humilitati

in hanc provinciam primatui tantum attribuere soles, ut

nullum ecclesiasticum negotium nee in tua ipsius parcecia
sine nostro consilio administrare velis.' Unde liqtiet,

quantum honorem Episcopi Africani Metropolitano suo et

Primati Carthaginiensi tune temporis perhiberent.
XI. Qui vetusta primitivae Ecclesias monumenta, qua par
est diligentia atque animi eequitate, legit, plura hujusmodi
CAP. V. De Metropolitan'^. 59

argumenta ordinem inter ipsos Episcopos reli

inveniet, quae
giose observatum, unumque
in unaquaque provincia caeteris
praelatum esse, longe ante Synodi Nicaenae tempora fidem
plenissimam facient. Haec autern, quae hactenus adduximus,
praesentiApostolico vindicando Canoni sufficiant, utpote e
quibus aliqualem nonnullorum supra alios Episcopos pri-
inatum et praerogativam secundo tertioque aerae Christianas
secnlo in omnibus tune dierum cognitis orbis terrarum
partibus, Europa dico, Asia, et Africa, obtinuisse, clarissirae
conficitur. Qualia fuerunt jura ac privilegia, quae Primates
isti sibi vindicabant, non opus est hie disputemus. Ex iis

autem, quae disseruimus, satis abunde constat, in eorum po-

testate situm fuisse collegas suos sive comprovinciales Epi
scopos ad ecclesiasticas Synodos celebrandas convocare,
iisdemque praesidere. Et siquidem Concilium Nicaenum
quarto ineunte seculo coactum, eodem, quo antiquas consue-
tudines in singulis provinciis servandas decrevit, Canone,
decernat etiam neminem pro Episcopo habendum esse, quiccan. NIC.
VI. Pan.Can.
praeter vel citra Metropolitani sententiam ordmatus est, ^m. i. P .
GG,

nihil dubii esse potest, quin haec etiam consuetudo antiquitus

obtinuisset, ut rb xv^s, sive confirmatio ordinationis Epi-
scoporum penes provinciae cuj usque Metropolitanum sive
Prirnatem esset. Nemo enim sibi persuadeat, Patres Ni-
caenos aliquid novi eodem in loco definiisse, quo ra agnate
edn servari definiunt. Ista autem Synodus ex omnibus,
Romani saltern Imperii, provinciis congregata est ;
quam
propterea latere non potuit, quin am ritus moresque per
universam Ecclesiam recepti fuissent, et longa consuetudine
corroborati. Ignorare saltern non potuerunt, quomodo Ec-
clesiae, ad quas ipsi pertinebant, administrates fuerant, nee

quomodo ipsi ordinati, et a quo ipsorum ordinatio con-

firmata est. Ipsi autem constituunt neminem Episcopum
habendum esse, qui sine Metropolitano factus est. Quo
quidem decreto se etiam episcopatu dejecissent, nisi Primas
suus aut Metropolitanus ordinationem cuj usque confirmasset
vel ei saltern assensum suum praebuisset. Iste itaque Canon
Nicaenus non modo futurum de hac re
decernit, quid in
faciendum sit, sed ostendit etiam quid antea factum fuerat,
ac usitatum, idque in universo terrarum orbe, omnibusve
60 De Metropolitans LIB. II.

provinciis, e quibus convocata est Et hoc

ista Synodus.
itaque privilegium, quod sane eximium,
singulare est, et

antiquis provinciarum Primatibus baud dubie concessum est,

ut se inconsultis, vel ordinationem improbantibus, vel etiam
non confirmantibus, nullus Episcopus in sua cuj usque pro-
vincia ordinari possit. Quod praesenti quoque Canoni Apo-
stolico prsecise concinit, quo scilicet cautum est, ut Episcopi
cujusque gentis Primum suum, sive Primatera, cognoscant,
nihilqne quod magni sit momenti, qualis est ordinatio Epi-
scoporum, sine ejus sententia faciant.
Sed mirari subeat, nee quidem immerito, qua tandem
ratione haec consuetude in Ecclesiam primo introducta sit,

ut licet episcopatus ubique gentium unus idemque sit, unus

tamen in unaquaque provincia Episcopus cseteris praeesset,
et majorem, quam reliqui, auctoritatem haberet. Hoc sane
ordinationis, qua sit Episcopus, virtute nemo sibi vindicare
potest, quippe qua omnes sequalem potestatem curamque
sibi commissam habent. Quod si Concilia generalia et
vetustiora Ecclesiae statuta consulamus, nihil prorsus de
prima hujus consuetudinis institutione, vel etiam initio, in iis

inveniemus. Incoepta est enim, vel instituta, priusquam

universalia Concilia celebrari coeperint, quae propterea earn
nusquam instituunt, sed prius institutam ubique supponunt,
et sua demum auctoritate confirmant. Quod ad antiquiores
autem Canones spectat, longe ante primam universalem
Synodum habemus, praeter Apostolicos,
constitutes, nullos
quibus ulla primatus hujus mentio occurrit. Quin nee in
ipsis etiam Apostolicis uspiam memoratur, praeterquam in
praesenti Canone. Quo tamen non decernitur, ut in una
quaque gente unus Episcopus esset primus, sed ut omnes
cujusque gentis Episcopi rbv lv auroTc vgurov, ilium, qui in iis
primus est, cognoscant, et tanquam caput existiment. Ubi
propterea pro concesso sumitur, quotcunque in ulla gente
Episcopi erant, unum inter eos Primum fuisse, sive Pri-
matem, eundemque reliquorum caput esse, atque ita proinde
ab illis existimandum.Nulla itaque primas hujusce rei
institutionis vestigia videre est, quam nihilominus ab ipsis
Ecclesiae primordiis ubique gentium obtinuisse pro com-
perto habemus. Quapropter vix dubitare licet, quin aliquo
CAP. V. De Metropolitans. 61

saltem modo ad ipsos Apostolos referatur, qui, si non ipsi

hunc primatum instituerunt, instituendo tamen viam stra-

verunt apertissimam.
XII. Enimvero cum fides Evangelica, summa Dei mise-
ricordia ac benignitate, humano generi promulganda erat, a
Divina providentia ita comparatum est, ut permagna pars
orbis terrarum tune dierum cogniti uni Imperio, Romano
scilicet, subesset, quo facilior salutifero hominibus Evangelic
disseminando aditus patefieret. Totum autern Imperium
Romanum, quantum quantum erat, in certas quasdam pro-
vincias distributum fuit. Singulae porro provinciae suos
habebant Presides, a quibus administrabantur. Hi sumuiam
post Principem, in sua quisque provincia, potestatem exerce-
bant. Ulpianus, Presses provincice mains imperium in ea [Lib. '

/ , ad Edictum,
. . ., T> A J
Adeo ..S
ut totms apud pand.

rprovincia kaoet omnibus post Jr'rmcipem. lib.

cumsque provinciae cura V
.
v. j.
tit. 18,]

Praesidi emsdem commissa esset, utdeofficio

i.

-r^. ^ Praesid. [leg.

.

e citato JDi^estorum titulo abande constat.

i
Qum . . i
sing-ulse iv.corp.j.c.
tom ^ P- -
. . . .

etiam provincise suas habebant matrices, ut vocantur, civi- 125, coi. 1.3

tates, sive Metropoles, in quibus Presides, aliique sub iis

magistratus, causas civiles audire, et judicare solebant; ad

quas propterea multo crebrior et frequentior erat populi
concursus, quam ad
quascunque ejusdem provincise
alias
urbes adeo ut caeterae cuj usque provinciaa civitates a Metro-
:

poll sua quodammodo pendere viderentur.

Cum Apostoli itaque, coelitus evocati et adjuti, Ecclesiaa a
Christo fundatse per universum terrarum orbem propagandas
operam navarent, Imperium Romanum, ubi religio Chris
tiana multo citius faciliusque, quam apud rudiores gentes,
suscepta est, ita dispositum invenientes, ornnes ejusdem pro-
peragrabant, et ubicunque aliquos ad
vincias singillatim
fidem Christianam converterant, Ecclesiam ibidem insti-
tuebant, ab ista provincia denominatam, in qua constituta
est, vel a primaria aliqua ejusdem civitate. Hierosolymis,
quae istis diebus nondum deleta provinciae Palaestinae Me
tropolis erat, et Judaeae caput, Ecclesia prima fundata est,

quae propterea Ecclesia Hierosolymitana dicitur, 'H exx^ffia Act.Tiii. i ;

sv rate, 'isoffoXv/Aoig. Sic etiam Ecclesia in Antiochia Act. iiii. i.

Syriae Metropoli memoratur. Et alia in Corintho Me- i Cor . i. i ;

or lg
tropoli Achaiae. Adhaec D. Paulum Syriam et Ciliciam A g t xv Jj
peragrasse legiinus Ecclesias confirmantem, necnon Gala- ib. xviii. 23.
 62 De Metropolitan}*. LIB. II.

tiam et Phrygiam. Syria, Cilicia, Galatia, et Pbrygia,

quatuor erant provinciae Imperio Romano subditse. Proinde
Ecclesiae, quas D. Paulus ibi confirmasse dicitur, istae baud
dubie erant, quae in illis provinciis constitute fuerant,
quaeque ab aliis quibuscunque Ecclesiis per provincias,
in quibus constitutae sunt, apertissirne distinguuntur. Idem
Apostolus in Epistolis Ecclesias a provinciis, in quibus
fundatse erant, saepe cognominat ; mernorat enim Ecclesias
2 cor. xvi. i. Galatiae ; Ecclesias Asiae ; Ecclesias Macedoniae ; Eccle-
9
Jc''r! viii. i. sias Judaeae. Hoc est, Ecclesias in istis provinciis con-
iTheBs.ii'u, stitutas, quarum Metropoles erant, Galatiae quidern Ancyra,
Asiae Epbesus, Macedoniae Thessalonica, et Judaeae Hie-
rusalem. Quinetiam sub Macedoniae et Achaiae nomine
Rom. xv. 26. Ecclesias istarum provinciarum comprebendit. Unde Apo-
stolos ad civilem Imperii Romani dispositionem in Ecclesia
propaganda respectum babuisse constat. Alioquiri enim
Ecclesias a se fundatas provinciarum, in quibus erant,
nomine non nuncupassent.
XIII. Qualem praeterea quantumque provinciarum re
spectum babuerit D. Paulus, in Ecclesiis ab ipso aliisque
constituendis, ex Epistolis, quas ad easdem scripsit, clarius
adhuc elucescet utpote quas omnes vel ad provinciam in
:

genere, vel ad Metropolim, aut principalem in ea civitatem,

vel denique ad Episcopum ejusdem misit. Primo enim, ut
eodenvquo vulgo collocantur, ordine de iis disseramus, ad
Romanos scripsit, boc est ad omnes fideles, qui non modo in
ipsa urbe Roma, sed et in tota ista provincia erant, cujus
cura Praefecto urbi commissa est qui quidem civilem exer- :

cuit potestatem non tantum intra urbem, sed et extra urbem

in Italia, ut ex Epistola Severi ad Fabium Cilonem Prae-
fectum urbi missa docet Ulpianus. 8 Quicquid saltern intra
centesimum lapidem, vel centesimum ab urbe usquequaque
milliarium, admissum est, ad Praefecti urbi curam pertinebat,
ut ibidem affirmatur. Quicunque igitur intra hosce limites

8
[" Omnia omnino crimina prsefec- ad Fabium Cilonem Prsefectum urbi
tura urbis sibi vindicavit ; nee tantum missa declaratur." Ulpian.lib. singul.
ea quse intra urbem admittuntur; de officio Prsefecti Urbi, apud Pand.
verum ea quoque, quae extra urbem lib. i. tit. 12, leg. 1. Coip. J. C. torn,
(intra Italiam), Epistola Divi Severi i. p. 121, col. 2.]
 CAP. V. De Metropolitans. 63

in Italia degebant, Romani dicti sunt. Curn Apostolus

itaque ad Romanes scribit, omnes intelligit Christianos, qtii
in provincia, ut ita loquar, Praefecti urbi Romae conversi
erant, ac proinde hanc Epistolam ad istam, ut ab aliis pro-
vinciis distinctam, niisit. Ad Corinthios duas conscripsit
epistolas, quarum primam inscripsit, rf \KK\WIU, roD &sov rfi \\ cor. i. i.]

y sv KogfvQy. Alteram autem hoc modo, IlaCXog 'A^tfroXog 2Cor.i. i.

Xgiffrov dia dsX^aarog sou, xai TiftoDsog o aSs^pbc, rfi

roD Qsov ry o'jffrj If Kogh6(fi f ffvv roTg ay/o/g vaffi roTg

sv Sty rfj 'A%a/a. Corinthus Metropolis erat Achaise.

Scribit igitur Apostolus quidem, sed ea
ad Corinthios
cautione adhibita, ut Epistola non solum ad eos, veruin
etiam ad omnes fideles, qui in eadem provincia, Achaia
scilicet, erant, dirigatur. Et istis igitur diebus Achaia
ecclesiastica erat provincia sub Ecclesia Metropolitan a con-
stituta,Corinthiaca nimirum, quam propterea Apostolus
solam nominat. Porro Galatia provincia erat Romana.
Quapropter Apostolus ad Galatas scribens, Epistolam suam
inscripsit, raTs exxhqtfaiG rris TaXar/ag, Ecclesiis Galatice. [Gai. i. i.]

Ad totam itaque provinciam, et ad singulas in ea Ecclesias

scripsit, cujus Metropolis erat Ancyra, ut Ephesus Asiae

Proconsularis : ad quam propterea provinciam cum Apo

stolus Epistolam scriberet, earn ad Ephesios, sive ad fratres
in Metropolitana Ecclesia misit. Scripsit etiam ad Philip-
penses, incolas magnse in Macedonia civitatis, quaeque prima
erat urbs illius partis Macedonia, ut ait S. Lucas. Ad Act. xvi. 12.

Colossenses etiam in Phrygia scripsit, roTs, inquit, sv KoXo<r- coi. i. 2.

<ta?e ay/o/g. Hasc permagna erat prseclaraque Phrygias civi-

tas, quae majori, ut videtur, fidelium multitudine, quam

caeterae ejusdem provinciae urbes, abundabat, a qua prop
terea ad alios in eadem provincia Christianos Apostolica haec
Epistola facilius transmitti potuit. Et quod ad Philippos
rursum spectat, etiamsi ea non esset totius Macedoniae
Metropolis, Thessalonica erat, ad cujus incolas fide Chris
tiana imbutos Apostolus duas conscripsit Epistolas, utram- ^ The8s lt
Thess
que inscribens rjf JxxXj<r/(f so-rfaXov/xswv, Ecclesice Thessaloni- i. i.] ; '

censium, quam etiam per Dominum prima

abjurat, ut
Epistola omnibus sanctis fratribus legatur ; non
hoc est, i Thess. v.
2
solum istius urbis, sed et totius provinciae Macedoniae fra-
 64 JDe Metropolitans . LIB. II.

tribus, in quos fraternum Thessalonicensium amorem com-

mendat.
Ephesum Asiee Proconsularis Metropolim fuisse, ante a
nobis observatum est. Timotheum hujus urbis Episcopum
Euseb. Hist, a D. Paulo creatum esse Patres consentiunt, Ti/j,66e6s yz JAW
Eccles. lib. ^ . , ,

iii. cap. 4, [p.

r^g sv 'Ep'sffu xacoi/tiag itiroonrai xpcijrog r^v gflr/tfxoTijv /Ajp/sva/,

Timotheus Ecdesice Ephesince Episcopatum primus accepisse

dicitur. In Actis Concilii Chalcedonensis XXVII. Epi-
scopi a Timotheo ad istud tempos Ephesi ordinati dicuntur.
Cone. Chaic. 'A<ro rov ayiov TifAO&sov {tsffli vw s/xoff/g'/rra scr/rfxccro/ sysvovro, <7rdvrzs

[cone. tom. j,, 'Epstfw

~ gyg/oorov^jjtfav. Ipse etiam D. Paulus se curam
iv. col. 699,
. .
c -3. . Ecclesise Ephesinse Timotheo commisisse amrniat, eumque
propterea docet, quales Episcopos et diaconos ordinare
ib. cap. m. debeat, monetque, ne accusationem contra presbyterum
ib.cap. v. 19. admittat, nisi sub dtiobus tribusve testibns. E quibus verbis
S. Chrysostomus recte observat, Timotheum non tantum
Ephesinae, sed et totius Asianse Ecclesise curam sibi concre-
Chr.ysost. in ditaiTl liabuisse, A/AOV, innuit, o= sffnv svrev&ev, ori
1 Tim. [Horn.
xv. ad cap. v. Xo/'rov i)v sMWSffHfrsufJt/svoc o TitAodsoc. TI xai sl)vog oXox'h.neov ro rrig
s
vers. 19. Op. .

tom. iv. p. '

Atf/ag' dib xai Xsoi vrgsfffivTSguv ai*rco diat/eysrai. HlIlC itaque
apparet, quare D. Paulus has Epistolas ad Timotheum
Ephesinum Episcopum, eumque solum, direxerit, etsi com-
plures alii in eadem provincia Episcopi non modo a Timo
theo, verum etiam ab ipso Apostolo ordinati essent, nimirum
quod is Metropoli totius provinciae sive gentis praefectus
erat, atque ideo Primus inter eos Episcopus. Idem di-
cendum est de Epistola ad Titum quern totius insulse Cretse ;

Primatem fuisse, sive Primum Episcopum, ex ipsis D. Pauli

TH. 1.5. ad eum verbis liquido constat, dicentis, TOVTO-J %aeiv xar's-

X/crov ffs fv K^r>j, tva ra Xs/Vovra sKidiogQuffTj, KO.I xaractryjffyjs Kara.

croX/i/ irgsfffivregovSj we J^w ffoi disra'^d^riV. Hinc enim constat
totam insulam ejus curse commissam fuisse adeo ut penes :

ipsum esset, quicquid in ea deerat corrigere, atque etiam

presbyteros, sive Episcopos, ut constat e versiculo septimo,
per singulas civitates ordinare. Id enim phrasis ilia xara
Act. xiv.23. croX/v clarissime significat, quemadmodum et xar' JxxX?jtf/ai/.

Non mirum itaque est, quod D. Paulus ad ilium solum hanc

Epistolam miserit, cum is Metropolitans esset, et Primus

totius insulae sive provinciaa istius Cretae Episcopus, quae

CAP. V. De Metropolitanis. 65

hodie '
Candia' dicitur, centum urbibus olim clara, quarum
Metropolis erat Gortyna.
Ex hisce videre est, quod D. Paulus, cum Ecclesias a se
aliisque Apostolis fundatas in fide Christiana instruere et
confirmare studeret, Epistolas vel ad totam in aliqua pro-
vincia Ecclesiam, ut ad Romanos, et ad Galatas, vel ad
Metropoliticam, vel primariam provincise Ecclesiam, ut ad
Corinthios, Ephesios, Colossenses, et Thessalonicenses, vel
denique ad Primum in provincia Episcopum, Metropoli
prsefectum, ut adTimotheum et Titum, direxerit. Ad eundem
etiam modum D. Petrus prim am suam Epistolam inscribit i Pet. i. i.

Christianis per Pontum, Galatiam, Cappadociam, Asiain, et

Bithyiiiam dispersis. Quee sitigulse Bomanae erant pro-
vinciae, quarum Metropoles erant, Ponti quidem Amasea,
Galatise Ancyra, Cappadocise Csesarea, Asise Ephesus, et

Bithyniae Nicomedia. Unde nihil apertius esse potest, quam

ambos hos Apostolos, Paulum et Petrtim, Ecclesias re-
tanquam
spexisse, in provinciis juxta civilem Imperil dis-

positionem constitutas.
XIV. Sed quandoquidem haec observatio ad eruendam
Metropolitanorum et primatuum ecclesiasticorum originem
plurinium conducet, earn clarius, quoad fieri potest, firmi-
usque adbuc adstruemus, idque primo non e singular! aliquo
Apostolo, sed ex universa ista S. Apostolorum Synodo
Hierosolymis habita, cujus Acta hodieque exstant. Ubi Act. Apost.

nimirum legimus, quod, orta inter primes Christianos con-

troversia, de circumcisione et lege Mosaica Gentilibus
imponenda, Paulus et Barnabas, aliique Antiochia Hiero-
solymas ascendebant, ibique cum Apostolis et presbyteris
Synodum celebrabant. Cum vero consilium de quaestione
proposita habuissent, et in utramque partem deliberassent,
illis tandem visum est decretum ea de re edere, illudque ad

Ecclesias, ubi exorta est controversia, mittere, in Epistola

synodica hanc inscriptionem praeferente, o/ 'AcroVroXo/, xal o/ [w. ver. 23.]

KgsfffSvrsgot, xcti oi a^sX^o/, ro?g Tiara, rr v 'Ai/r/o^g/ai',

t
not,} 2yg/ai/, xa/
K/X/x/av d^sX^o/'s roT$ e% e&vuv, ^ai^siv. Apostoli, et presbyteri, et
fratres Us, qui sunt Antiochice, et in Syria et Cilicia fratribus,
qui sunt ex gentibus, salutem. Missa est igitur hsec Epistola

ad duas Imperii Romani provincias, ad Syriam scilicet et

Ciliciam, prioris etiam Metropoli, Antiochia, priori in loco
 66 De Metropolitans. LIB. II.

Act. Apost. nominata. Quare Paulus, et Barnabas, aliique cum Epistola

a Synodo dimissi Antiochiam venerunt, ibique earn tradide-
runt. Unde liquet Antiochiam Syriae Metropolim a tota ista
Apostolorum Synodo csoteris provincise istius urbibus prse-
latam fuisse, usque adeo tit Epistola haec, ad totam pro-
vinciam scripta, illuc directe mitteretur, ibique primo
legeretur. In aliis vero, tarn Syriae, quam Ciliciae, urbibus
a D. Paulo hand exiguo post tempore tradita videtur, cum
ille una cum Sila istas provincias peragrabat, confirmans Ec-

clesias in iis constitutas, ut ultimo ejusdem capitis versiculo

legimus. Unde Apostolos in fide propaganda, non tantum
ad provincias, verumetiam ad Metropolim cuj usque pro-
vinciae peculiarem respectum habuisse indubium redditur.
Unum
adhuc superest, illudque nobilissimum huic illus-
trandae rei argumentum, ex Actis S. Apostolorum petitum,
et a S. Joannis Apocalypsi confirmatum. Etenim vicesimo
Actuum capite legimus D. Paulum Hierosolymam proficis-
centem, cum decrevisset praeternavigare Ephesum, ne
tempus in Asia tereret, Miletum venisse, quae urbs erat
loniae, Epheso Asiae Metropoli xxx. mill. pass, plus
minus distans. Cum hie itaque esset D. Paulus, nuncios
Ephesum misit, per quos presbyteros sive Episcopos Eccle-
siae illius ad se accersivit, eos scilicet, qui Epheso, aliisque

Asiae civitatibus praeerant, ut testatur Irenaeus, qui de

Episcopis a D. Paulo tune temporis convocatis loquens, ait,

iren. [con. In Mileto eiiim convocatis Episcopis, et presbi/teris, qui erant

J
'

Quod/ ex
Hr.]lib.iii. 7 T-, 7 7
. . 7 . . . .,
cap. 14, [sect, ab J^pfieso, et a reliquis proximis civitatibus. ipsis
2!]
' '
etiam D. Pauli verbis comprobetur. Illis enim ad eum
congregatis D. Paulus in memoriam revocat, quomodo ipse
se gesserat ab eo usque tempore, quo ingressus est Asiam,
Act. xx. 14. Fos, inquit, scitis, quomodo a primo die, quq ingressus sum
Asiam, vobiscum per id omne tempus essem. Quamplurimos
sane ad fidem ante hsee converterat, usque adeo ut Deme-
id. xix. 26. trius ag-yvgoxovros asseruerit, Paulum istum non solum Ephesi,
sed totius fere Asice magnam multitudinem persuadendo aver-
tisse, dicentem deos illos non esse, qui manibus fiunt. Cum
is itaque omnes presbyteros, Episcoposve, Miletum accersitos
testes advocet, quomodo se gesserat, ex quo Asiam ingressus
est,manifestum exinde redditur, Episcopos illos ex tota Asia
convocatos esse, alioquin enim baud idonei fuissent testes,
 CAP. V. De Metropolitans 67

quomodo se in ista provincia gesserat. Per quos etiam se Act. xx . 25.

transiisse dicit, regnum Dei pradicantem. Quod dici vix

potuit, nisi illi in diversis illis, quas ipse transierat, civita-
tibus constituti Sed nihilominus, etiamsi omnes,
essent.
quos tune temporis convocabat Apostolus, Ephesi non essent,
sed alii aliis prseessent Ecclesiis, Ephesum tamen eos omnes
ad se accersitum mittebat. Quid ita ? nisi quod Ephesus
totius provincise Metropolis erat, cujus propterea Episcopus
cseteros omnes Asiae Antistites Miletum, ubi D. Paulus eos
exspectabat, convocare poterat ? Necessario saltern exinde
conficitur, majorem Ephesi, quam aliarum istius provinciae

urbium, in hoc negotio rationem habitant fuisse, utpote ad

quam solam mittebat Apostolus, etiam cum omnes eccle-
siasticos per totam istam provinciam praefectos convenire
voluit. Quinetiam per totam hanc historian! D. Paulus de
Asiana, tanquam de singulari, et ab aliis quibuscunque se-

creta, Ecclesia loquitur, eamque totam iroipviov vocat, gregem

scilicet, in quo seniores illos, quos convocaverat, Episcopos a id. xx.28.

Spiritu Sancto constitutes esse affirmat. Unde liquet istam

provincialem, vel, si ita loquar, nationalem fuisse Ecclesiam,
in qua plurimi erant Episcopi, inter quos Ephesinus, ut
provincioB Metropoli praefectus, Primus erat, et Metro-
politanus. Quod e S. Joannis insuper Apocalypsi lucem
pleniorem mutuatur quippe qua legimus D. Joannem in
:

mandatis a Deo accepisse visiones suas mittere ad septem

Ecclesias, quse erant in Asia, hoc ordine numeratas, ad
Ephesum, Smyrnam, Pergamum, Thyatiram, Sardes, Phila- Apocai.i. n.
delphiam, et Laodiceam. Joannes autem literas illas ex Dei
mandate scriptas Angelo, sive Episcopo, cuj usque e septem
illis Ecclesiis inscripsit, ad hunc mod urn, rf ayy&V rfoid.ii. i.

'JLtpsffivqg exxXriofag. Ka/ rcIT a^ysXw rv\c, sxxXqffiag 2/xu^t/a/wi/, id. ii. 8.

et sic in reliquis. Multa hinc observare licet ad rem

nostram facientia. Primo enim hinc constat, septem saltern
Ecclesias in una ista provincia, Asia scilicet Proconsular!,
tune temporis fuisse. Constat etiam, septem istas Ecclesias
in septem celeberrimis Asise civitatibus constitutas esse, et
ab iisdem preenominatas, unam quidem rr v 'Epeff/vqv
t

alteram rr\v exxXqffiav TUV 2{Jt,vgvaiuv, tertiam rr v

t
sv

x.K\7}ffi'a,v, et sic deinceps. Constat itidem, singulis hisce

Ecclesiis singulos Angelos, sive Episcopos, prsefectos esse,
68 _Oe Metropolitans LIB. II.

quibus propterea D. Joannes literas illas inscripsit, quas ad

Ecclesias istas mittere jussus est. Constat denique, corpus
quoddam Episcoporum in Ecclesia Asiana ad modum pro-
vincise constitutum esse, cui Ephesinus, ut Metropoleos Epi-
scopus, prsefuit : hie enim primus utrobique memoratur,
ceeterisque praefertur, tarn ubi de omnibus nimirum agitur,
ut Apoc. cap. i., quam ubi de singulis, cap. ii.

XV. Qui prsemissa maturo judicio sequoque animo ex-

pendit, incertus pendere nequit, unde horum supra alios
Episcoporum primatus originem traxerit. Ex iis enim,
quae ex ipsis S. Scripturis hucusque disputavimus, luculente
patet, Apostolos in Ecclesia propaganda ad civilem Imperil
Romani in certas quasdam provincias distributionem re-
spexisse, usque adeo, ut majorem Metropoleon, quam aliarum
cujusvis provinciee civitatum, rationem habuerint; ad Im-
perii scilicet exemplum, quo idem accurate observatum esse
advertebant. Quod quidem non sine summa ratione ab iis
factum est. Hoc enim modo Ecclesia et facilius propagari,
et propagata melius administrari potuit. Enimvero baud
possibile fuit, ut Apostoli singulas civitates, tanto locorum
intervallo a se invicem disjunctas, ssepe visitarent, et cave-
rent ipsi, ne fideles in iis constituti vel a religione recenter
suscepta recederent, vel hsereticis pravisque opinionibus
corrumperentur. Hinc necesse iis visum est, in singulis,
quas peragrabant, provinciis, unam eligere civitatem, in
quam summam conferrent curam, eidernque talem prre-
ficerent pastorem sive Episcopum a seipsis probatum et
ordinatum, qui reliquas cuj usque provincise urbes ipsorum
loco inspiceret, et curaret, ut ab Episcopis suis juxta Apo-
stolica praecepta administrarentur, atque ut Episcopus in
unaquaque civitate constitueretur, simul ac ad fidem Chris-
tianam conversa est. Huic autem rei nulla in plerisque
provinciis commodior aptiorve inveniri potuit civitas, quam
reliquarum mater, sive totius provincise Metropolis, utpote
a qua caetereequodammodo penderent, ejusque exempluna
sequerentur in qua etiam major esset hominum concursus,
;

eo quod prseses in ea sedere, omnesque civiles in tota pro-

vincia exortas causas judicare solebat. Quamobrem Apo
stoli, etiamsi singulas peragrarent provincias, summam
tamen ad Metropoles curam jure meritissimo contulerunt,
CAP. V. De Metropolitans 69

ad Romam Imperil caput, ad Antiochiam Metropolim Syrise,

ad Corinthum Metropolim Achaiae, ad Ephesum Metro
polim Asise, ad Thessalonicam Metropolim Macedonia, etc.,
ut e snpradictis patet.
Cum ipsi igitur Apostoli in Ecclesia propaganda tantam
provinciarum etMetropoleon rationem habuerint, exemplo
quidem, licet non prsecepto suo, Metropolitans et Pri-
matibus in Ecclesia instituendis occasionem prsebuerunt.
Illi enim, quibus post Apostolos commissa est Ecclesiae cura,
eorum vestigiis, ut par erat, religiose insistentes eundem ad
Metropoleon Episcopos respectum retinuerunt, eos Primes
cujusque gentis, sive provincise Episcopos existimantes.
Hinc fit, quod ab ipsis Apostolicis temporibus, ut Ecclesia
in easdem ac Imperium provincias distributa fuit, sic et

Metropolis cujusque provincise, in Ecclesiae aeque ac in Im-

perii notitia, primatum aliquem supra reliquas ejusdem
civitates semper obtinuit enimvero ut Asia, ecclesiastica
;

pariter atque civilis provincia, sic et Ephesus, utroque

respectu, Metropolis ejusdem semper fuit. Idem dicafcur de
Achaia, et Metropoli ejus Corintho de Syria, et Metropoli ;

ejus Antiochia de Galatia, et Metropoli ejus Ancyra de

; ;

Creta, et Metropoli ejus Gortyna; de Ponto, et Metropoli

ejus Amasea de Cappadocia, et Metropoli ejus Csesarea;
;

de Bithynia, et Metropoli ejus Nicomedia; de Macedonia,

et Metropoli ejus Thessalonica. Cum ipsi enim Apostoli
has ut distinctas in Ecclesia provincias commemorarint,
urbes supradictse in ecclesiastico etiam sensu Metropoles
semper fuerunt, et ut Metropolis cujusque provincise cseteris
civitatibus, sic et Episcopus ejusdem caeteris Episcopis
prselatus est : idque, non in una tantum alterave provincia,
sed ubicunque suscepta est religio Christiana. Quod prop-
terea ad Apostolos aliquo modo referamus necesse est.

Quamvis enim ipsi nusquam, quod scimus, diserte prse-

ceperint, ut unus in unaquaque regione caeteris praeesset
Episcopus, nedum, ut qui Metropoli praeficitur aliis prae-

ferretur ; cum ipsi tamen in Ecclesiis instituendis ad pro

vincias juxta civilem Imperil dispositionem, necnon ad
Metropoles earum, singularem respectum habuerint, haud
dubitare licet, quin provinciarum in Ecclesia, ad Imperil
exemplum, dividendarum forma ab ipsis Apostolis mana-
 70 De Metropolitans. LIB. II.

verit. Et quod ad honorem Metropoli cujusque provinciae

deferendum spectat, id etiam Apostoli, suo saltern exemplo,
tradiderunt. Ipsi enim in Ecclesia propaganda luculenta
satis documenta, ut ostendimus, ediderunt, quibus proximi

ipsorum in Ecclesia administranda successores primatum

quendam Metropoleos cujusque Episcopo attribuere edocti
sunt. Quin hoc etiam ab ipsis Ecclesiae primordiis semper
et ubique observation fuisse constat. Quod tamen fieri non
potuit, nisi aliquo saltern modo ab Apostolis traditum fuisset.
Quod si de privilegiis loquamur, quse Metropoleon Episcopi
sibi postea vindicarunt, haec usu ac consuetudine paulatim
introducta sunt ; ac proinde majora aut minora, plura aut
pauciora fuerunt, prout loci et temporis ratio postulavit.
Quo factum est, ut particularia hujusmodi Metropolitanorum
mores a Concilio Nicseno
privilegia inter antiques Ecclesise
Canone sexto recenseantur, et ab universali ista Synodo
confirmentur. Sed quod ad generalem eorum in sua cu
jusque provincia primatum attinet, istum nee ea nee alia
qusevis Synodus unquam iristituit sed omnes pro certo ;

et concesso sumunt, aliqualem Metropolitanorum in alios

Episcopos primatum ab Apostolica traditione acceptum, et
longa ac diuturna consuetudine usque adeo corroboratum
esse, ut non opus esset denuo institueretur.
XVI. Sed, ne quid dissimulare videar, nonnullas fateor
civitatesmagno apud primos Christianos honore ornatas,
summamque ear urn rationem habitam fuisse, ob aliam etiam
rationem, prseter earn, quam hactenus explicuimus, nimirum
quod ab ipsis Domini Apostolis in fide Christiana instructs
fuissent, et Apostolicas propterea de doctrina et disciplina
ecclesiastica traditiones sincerius, quam aliee qusecunque
civitates, conservasse censeantur. Quam etiam ob rein
Ecclesiee ab iis institutes Apostolicee antiquitus dictae fue
runt. Talis fuit Ecclesia Ephesina a S. Paulo fundata, et a
D. Joanne per multos annos administrata, de qua proinde
iren. [con. Irenseus, 'AX>.a xa/, inquit, i] sv 'Epsffu sxxXyffia
cap. 3, [pp. {AM rsdsfj,e\/ufjt,evi>i, 'ludvvou ds <7raga/j,tvavro$ avro/'g

T a ''
a1 ^
'

X% vuv i {tagTVs uk^c, Ian rr^g TUV ' AvoffroXuv vagctdoffeug.

ms?Icc?es
'^ e ^ et 3 U(B estEphesi Ecclesia a Paulo quidem fundata, ,
i
Joanne autem permanente apud eos usque ad Trajani tempora,
testis est verus Apostolorum traditionis. Idem de aliis etiara
CAP. V. De Metropolitans. 71

Ecclesiis observat Tertullianus, haereticos ad veras Aposto-

lorum traditiones in Ecclesiis ab ipsis institutis conservatas
mittens. Aye jam, inquit, qui voles curiositatem (tuam) melius
exercere in negotio salutis tuce, percurre Ecclesias Apostolicas, Jjjj- g^_
&> 215> Ap]
apud quas ipsce adhuc Cathedrce Apostolorum suis locis prcesi-
dent, apud quas ipsce authenticce literce eorum recitantur, sonantes
vocem et reprcesentantes faciem uniuscuj usque. Proxima est
tibi Achaia ? habes Corinthum. Si non longe es a Mace
donia, habes Philippos, habes Thessalonicenses : si potes in
Asiam tender e, habes Ephesum. Si autem Italics adjaces,
(habes} JRomam, unde nobis quoque auctoritas prcesto est. Et
negari quidem nequit, quin magna hisce, aliisque ab ipsis

Apostolis fundatis; Ecclesiis auctoritas eo ipso nomine de-

beatur, quod ab Apostolis fundatae sunt, et authenticas eorum
traditiones sibi concreditas habuerunt.
Sed observandum est, omnes propemodum, quas ab ipsis

Apostolis institutas legimus Ecclesias, in primariis pro-

vinciarum urbibus sive Metropolibus constitutas esse.

Omnes saltern urbes a Tertulliano loco citato commemorates,

Corinthus, Philippi, Thessalonica, Ephesus, et Roma, Me-
tropoles erant, in sua quaeque provincia, praeter Philippos,
quse licet totius Macedoniaa Metropolis non erat, erat tamen
prima civitas illius partis Macedonias, qua sita est, atque
ideo quasi Metropolis, ut S. Lucas testatur. Quapropter Act. xvi. 12.

base altera nonnullas Ecclesias aliis praeferendi ratio, quod

ab ipsis scilicet Apostolis fundatae sunt, sententiam nostram
usque adeo non destruit, ut conn'rmet potius. Et hinc enim
constat ipsos Apostolos tantam Metropoleon prse aliis civi-

tatibus rationem habuisse, ut in iis Ecclesias imprimis in-

stituere curarent. Et quaecunque ab illis institutes sunt
Ecclesiae, et Apostolicae propterea dictae, etiamsi hongrem
quendam ut Apostolicae, nullum tamen in alias primatum,
nisi quatenus Metropoliticae essent Ecclesiae, habuerunt.
Quod ex Ecclesia Hierosolyinitana manifesto evincitur.
Hanc enim ab Apostolis, vel potius ab Ipso Servatore nostro,
fundatam esse nemo inficias eat. Sed nihilominus, cum
Hierosolyma non esset Metropolis Palaestiriae, sed Caesarea,
ista, licet sedes Apostolica, huic Metropoliticae, in Ecclesiae
pariter atque in Imperil laterculo, subjecta est, adeo ut
Synodus Nicaena solam honoris consequentiam Episcopo
 De Metropolitanis. LIB. II.
72

Hierosolymitano asseruerit, primatu omni ac potestate

Csesariensi, tanquam Metropolitano, conservata, ut

ante

probatum est. Et cum nonnulli, ut videtur, Episcopi, qui

Ecclesias suas ab Apostolis institutas esse jactitabant, de

primatu sibi propterea debito contenderint, seque, etiamsi
non Metropolitanos, Primes tamen suse gentis Episcopos
esse, caputque ejusdem juxta hunc Apostolicum Canonem
existimari voluerint, Synodus Antiochena istis se interposuit,
et primatum cnj usque provincise Metropoleos Episcopo asse-
Syn.Antioch. ruit, his vcrbis, TO-JC xvff sxaffrqv sKacyjav exiffxotfws ei&svcu

[Pan. Can. yen TOV sv r% fwrooKotei KOQStruro. ecr/Vxocrov xai rr v peovrtdot, uva-
tom. i.p.438,
Xs t

C.] dssffOai KaGyg r^g faaa-t, oia TO sv rp

rovg ra ffgayfiaru e%o\>7ag' oOtv sdo%& xai ry

avrov, (Aqftevre Kgd~rsiv xt*i7~lv rovg

a^aion^v xgar^tfavra ex ruv

D, xara rov

uv xavova, JEpiscopos, qui sunt in unaquaqne provincia, scire

oportet Episcopum, qui prceest Metropolis et curam suscipere

totius provincial, co quod in Metropolim undequaque con-
currant omnes qui ncyotia habc-nt. Unde visum est, eum
quoque honor e prcecedere, reliqnos autem Episcopos nihil mayni
momenti aggredi sine ipso, juxta antiquiorem, qui obtinuit a
Patribus nostris, Canonem. Anliquiorem ilium Canonem a
Patribus Antiochenis hoc in loco memoratum ipsissimum
esse Apostolicum, quern sub manibus habemus, in priori
[Lib. i. cap. libro demonstravimus. Hie autem Apostolicus Canon
4, sect. 4, -,-. . . , T^

tom. i. pp. Jrrimum quidem in unaquaque gente L.piscopum a caetens

agnoscendum, et tanquam caput existimandum esse decernit :

sed non definit, quisnam esset Primus gentis cuj usque Epi-
scopus verum pro concesso sumit, neminem id latere. Cum
;

itaque in controversial!! postea vocaretur a nonnullis, ut

opinor, qui sedes suas ab ipsis Apostolis fundatas esse prae se
ferebant, Patres Antiocheni quaestionem ita determinaruut,
ut omneni cujusque provinciae primatum isti Episcopo, qui
Metropoli ejusdem prseest, adjudicent, addita insuper ra-
tione, quse ubique valet, eo scilicet, quod in Metropolim
concurrant omnes qui civilia negotia habent. Ob quam
quidem rationem ipsi etiam Apostoli summam Metropoleon
prae aliis urbibuscuram habuerunt. Quae cum perpetuo et
ubique obtineat, Synodo Antiochenae recte visum est, ut in
unaquaque provincia is, qui Metropoli praeest, caeteris qui-
CAP. V. De Metropolitans. 73

buscunque Episcopis prseferatur. Quse etiam Synodi Tau-

rinensis, quinquaginta circiter post Antiochenam annis
celebratae, sententia fuit. Orta enim inter Episcopos, Are-
latensem et Viennensem, qusestione de primatu, Syriodus
decrevit, ut is, qui se Metropoli prseesse probare potuit,
Primatis honorem ac potestatem haberet. En Synodi verba.
Illud delude inter Episcopos urbium Arelatensis et Viennensis, n ca
qui de primatus apud nos honor e certabant, a sancta Synodo jj^pjj^i.
1156> B<]
definitum est, ut qui ex Us approbaverit suam civitatem esse

Metropolim, is honorem primatus obtineat,

totius provincia
et ipse juxta Canonum praceptum ordinationum habeat po

testatem. Unde patet, quod, non obstante Apostolica non-

nullarum Ecclesiarum institutione, ea civitas, quee in later-
culo Imperii Metropolis esset, in rebus etiam ecclesiasticis
primatum totius provincise habere debuit.
Cum ipsi igitur Apostoli orbem ecclesiasticum, juxta
civilem Imperii Romani dispositionem, in provincias distri-
buerint ; et in unaquaque provincia singularem Metropoleos
sive primaries civitatis rationem habuerint; cum proximi
etiam Apostolorum successores, eorum exemplo ducti,

primas ei, qui Metropoli cujusque provincise praeerat, in

ecclesiastico regimine paries tribuerint ; cum Romae de-

nique, Ephesi, Csesareae, Lugduni, Carthaginis, aliarumque
matricum civitatum Episcopi secundo tertioque aerse Chris-
tianee seculo primatum, in sua quisque provincia, obti-
nuerint, eundemque de facto manifestum reddiderint, ut ex
ante dictis patet, nemo in posterum mirari potest, quod in
hoc tricesimo quarto Apostolorum dicto Canone Primi in
unaquaque gente Episcopi mentio occurrat, etiamsi juxta
nostram sententiam longe ante Concilium Nicaenum con-
stitutus fuerit. Prsesertim cum is simpliciter Primus suee
gentis Episcopus hie dicatur, non Metropolita, non Archi-
episcopus, non Exarchus, non Patriarcha, quse nomina post-
modum in usum ecclesiasticum recepta sunt, nonnulla
quidem eorum Concilii Nicseni tempore, vel paulo ante,
alia vix ante quartam universalem Synodum Chalcedone
celebratam. Verum de nominibus istis non opus est hie
disputemus, cum rem ipsam ab ipsis Apostolorum tempo-
ribus obtinuisse pro comperto certoque habeamus, ut unus
scilicet in unaquaque gente Episcopus, et quidem is qui
 74 De Metropolitans LIB. II.

Metropoli ejusdem praeest, primatum quendam supra caste-

res et praerogativam haberet.

XVII. Quod ad tempora Synodo Nicaena posteriora
si

descendamus, quaecunque hucusque de Metropolitanorum

primatu asseruimus, e constant! universalis Ecclesiae usu et
praxiconfirmata apparebunt. In omni enim gente, in
omni provincia, quse fidem Christianam unquam suscepit,
ut plures Episcopi, sic et unus inter eosPrimus, sive Primas
fuit, is scilicet, qui primaries civitatis, sive Metropoleos, totius

provinciaecuram gerebat, cum provincia ista ad Christum

primo convertebatur. Quaecunque enim civitas tune tem-
poris Metropolis erat in laterculo Imperil, eadem et in
Ecclesiae laterculo Metropolis facta est, istumque honorem
et primatum perpetuo retinere debet, ut ex omnibus, quas
scimus ad fidem Christianam conversas, provinciis facile

esset demonstrare.
Ut aliis autem hie supersedeamus, illustre hujus rei in

Ecclesia hac nostra Anglicana, de qua pauca in transcursu

disserere non pigebit, specimen videre est. Enimvero cum
Britanni, qui fidem Christianam inter primos receperarit, ab
Anglo - Saxonibus ethnicis devicti, et in Cambriam cum
Episcopis clericisque suis detrusi fuissent, haec gens, quae a
victoribus istis Anglia postea cognominata est, Christianis

pene nudata ad ethnicam idololatriam reversa est, paganismi

cultu in omnes terra fines dilatato? ut ex veteri Chronico An-

DeEccies. glo-Saxonico observavit Joannes Fletus. 1 Aliique omnes,

qui de istis scripserunt temporibus, idem attestati sunt.

9 [" Qui tandem

totius insulse nacti torn. i.] f p. 875, [Paris. 1619] ubi et
dominium secundum proprias leges in Homiliarum liber hujus Fleti memo-
cunctis regni provinciis aras et fana ratur." Fabricii Bibl. Lat. Med. et
diis suis erigunt, Ecclesias Christi Inf. ^Etat. torn. ii. p. 167. Ed. Mansi,
subvertunt, Christianos ejiciunt et pa- Patavii, 1754. Hujus Chronici, typis
ganismi cultum in omnes fines terrse nondum mandati, tria tantum, ut vi-
suse dilatant." J. Fletus de Fund. detur, exstantexemplariaMSS.; unum,
Eccl. West. MS. in Bibl. Dec. et Cap. idque archetypum, in Bibl. Dec. et
Westm. cap. i. fol. 3.] Cap. Westm., (cujus mihi copiam fecit
1
[" Johannes Fletus . . . Anglus, Decanus, Bibliothecarius contulit) ; al-
ordinis S. Benedicti, et presbyter in terum, A.D. MDLXXIT. transcriptum, in
coenobio Westmonasteriensi suburbii Bibl. Coll. C. C. Cant. ; tertium inter
Londinensis, scriptor Chronici West- MSS. H. Wharton, (d. xciii.) in Bibl.
monasteriensis, libris duobus teste. . . Lambethana.]
Pitsio [Relat. Hist, de Rebus Anglicis,
CAP. V. De Metropolitans. 75

Caeterum an. Dom. DXCVI. Augustinus cum aliis circiter

quadraginta itineris comitibus a Gregorio M. Episcopo Ro
mano hue missus est, qui, Deo adsistente, primo Ethelbertum
Regem, et totam deinde Anglorum istorum gentem ad
Christum convertit. autem Rex Ethelbertus eo tempore
Iste
ad confinium usque Humbrce
in Cantia erat potentissimus, qui
fluminis [maximi], quo Meridiani et Septentrionales Anglorum
populi dirimuntur, fines Imperil tetenderat, ut conceptis verbis
affirmat Beda. Nimirum e septem illis, quae Saxones in ffist. Angi.
. * lib.i.cap.25,
pnmum
. . .
, ,
hac insula possederunt, regnis, Cantmtn
1
erectum [Op.tom.si.
P '

est, viam patefecit. Hinc est, quod

caeterisque erigendis
primo in loco semper ponatur, quodque prim at urn super cae-
tera sibi vindicarit quern a nonnullis e regulis ei denegatum
:

Ethelbertus vi ac armis recuperavit ; adeo ut in ipsa hep-

tarchia monarcha istis diebus esset, ut alii postea. Ejus
ille

saltern regnum per omnes Meridionales terrae partes usque

ad Humbrum flumen extensum esse ex istis Bedae verbis
satis abunde constat. Hujus porro regni Metropolis tune
temporis erat Dorobernia, sive Cantuaria, ut ex eodem
patet, dicente, Dedit ergo (Rex) Us mansionem in civitate Bed. Hist.

Dorovernensi, qua Imperil sui totius erat Metropolis. Non cap. 25, h'.

ergo solius Cantii, sed totius Anglorum Imperil istis diebus

Metropolis erat Dorovernia. Quin et capite proximo idem
haec habet, Nee distulit, quin etiam ipsis doctoribus suis locum [ibid.p.ioe.]

sedis eorum gradui congruum in Doroverni Metropoli sua

donaret ; quae propterea Regia civitas ab eodem vocatur. iwa. cap.^

Cum haec itaque totius Anglorum gentis ad fidem modo

coriversae Metropolis esset, novae etiam Ecclesiae in isto Im-
perio constitute Metropolis esse debuit. Et Augustinus
contra Apostolicam traditionem, et constantem Ecclesiae pri-
mitivae disciplinam fecisset, si Metropoliticam suam sedem

alibi fixisset. enim Anglorum civitates huic subjectae

Aliae
erant ipsa etiam Londonia, sive Londinum, cui Mellitus
;

postea praefectus est, ut ex hisce Bedae verbis colligere licet.

Mellitum, inquit, (ordinavit) quidem ad prcedicandum pro- ibid. lib. u.
'

vincice Orientalium Saxonum, qui Tamensifluvio dirimuntur a nsj

Cantia, et ipsi Orientali mari contigui, quorum Metropolis
Londonia civitas est, super ripam prcefati Jluminis posita, et
ipsa multorum emporium populorum terra marique venientium.
In qua videlicet gente tune temporis Saber tus nepos Ethelberti
 76 De Metropolitans LIB. II.

ex sorore Ricula regnabat, quamvis sub potestate positus ejusdem

Ethelberti, qui omnibus, ut supra dictum est, mque ad ter-
minum Humbrce fluminis Anglorum gentibus imperabat. E
quibus verbis liquet, Londinum Metropolim quidem fuisse,
utpote primariam regis civitatem : sed regis istius regnum
nihil aliud erat, quam provincia Orientalium Saxonum, quae
ex Estsexia, Middlesexia, et parte Hertfordiee constabat, iis-

dem scilicet limitibus, quibus Episcopi Londinensis dioecesis

hodie, terminata. Quinetiam rex iste sub potentissimi An
glorum quo eum regno isti prsefectum
regis Ethelberti, (a
[Chron. sax. esse in Chroiiologia Saxonica ad annum DCIV. Wimus,)
p. 29, Edit. . .
TT ' '

potestate erat, cuj as impenum usque ad Hurnbri nummis

1
JJ
1

terminum extendebatur, aliaque preeter Orientalium Sax

onum regna et Metropoles eoruni sub se continebat. Hujus
itaque Imperil civitas regia Dorovernia, sive Cantuaria, non
solius Cantii, sed totius Anglise usque ad Humbrum Metro
polis erat, et Londinum teque ac alias Saxonum civitates sibi
subjectas liabebat. Cum Ecclesia igitur in hac gente ad
fidem recens conversa fundanda erat, Apostolorum exemplum
et universalis EcclesitB praxis postulabat, ut Cantuaria ejus
dem Metropolis esset, et lionorc Metropolitico in Ecclesia,
non minus quam in Imperio, frueretur. Quapropter Au-
gustinus, ut primus inter omnes Anglite Episcopus esset,
hanc primariam Imperil civitatem, rege annuente, sibi eli-
gebat et ab eo usque tempore Cantuaria jure meritissimo
;

prima perpetuo fait Ecclesise Anglicanee sedes, et Episcopi

Cantuarienses Primates et Metropolitan! totius Angliae. Et
ut paroecia, sive, ut hodie vulgo loquimur, dioecesis Lon
dinensis istam Anglise partem liisce diebus continet, quse
antiquitus, ut ante observatum est, regnum Orientalium
Saxonum constituebat, sic etiam provincia Ca'ntuariensis per
totam Angliam usque ad Humbrum fluvium etiamnum pro-
tenditur, quo regnum Ethelberti septentrionem versus olim
terminatum fuit. Unde Ecclesiam Anglicanam pariter atque
Apostolicas primitivasque ornnes, de quibus ante disseruimus,
ad Imperil, quo sita est, dispositionem hac in re exactissime
constitutam fuisse patet.
XVIII. Quandoquidem vero de sedibus Metropoliticis
hie agamus, ut antiquitus dispositis, ad pleniorem earum in-
telligentiam non abs re erit, si observemus insuper, sedes
CAP. V. De Metropolitans. 77

quidem Episcopales ab una ad aliam civitatem ssepe trans-

non item Metro-
latas fuisse, et jure transferri posse, sed
politicas. Civitas enim, quse a prima Ecclesiae cujusvis
fundatione Metropolis fuit, eundem in Ecclesise notitia
honorem, etiamsi Imperil Metropolis esse desinat, plerumque
retinere solet, et ex Canonum ecclesiasticorum prsescripto
semper retinere debet. Non me latet, provincias in Orientali
saltern Ecclesia nonnunquam immutatas esse, et novas sub-
inde Metropoles a Grsecis Imperatoribus erectas. At impe-
ratoria ista novarum Metropoleon institutio antiquas non
evertit, nee honore ipsis debito unquam spoliare potuit : ut-
pote quibus pristina sua Tgsc^/ct a prima universali Synodo
confirmata sunt. Et qusecunque propterea civitates ad Me-
tropoliticam in Imperio dignitatem Imperiali auctoritate pro-
motse sunt, Episcopi, qui illis prsesunt, nomine quidem Me-
tropolitanorum et honore fruantur, non item potestate ulla
aut jurisdictione, ne aritiqui et veri Metropolitani jura ac
privilegia violentur, ut diserte statuit Concilium Chalce-
donense, Canone duodecimo hsec habens, "Ocai d? %fy <5/a [Pan. can.
/ r> ~ ^ , * tom - i-
P- 126.
yg a//./// a ra>v pao'/A/xwv rw //^rgo<7roA2&;g srj/jjrjt/qffav ovofiari, fAovris atfo- E, F.]

rqg T//A^C, xa/ o rqv "/.%X7]ffiav avrrjg dioixuv

Quacunque autem civitates per Ultras Imperatorias Metropolis

nomine honoratce sunt, solo honore fruantur, et qui ejus Ec-
clesiam administrat Episcopus, servatis scilicet vercs Metropoli
suis juribus. Unde simul constat eas, quse ab initio fuerunt
Metropoles xar' aXrrfstav, vere et reipsa Metropoles esse, alias
autem postea erectas nomen solum Metropoleon, in Ec-
clesiae saltern notitia, habere, et prseterea nihil. Sed idem,
fateor, Concilium Canone XVII. decrevit, Ut si civitas ab
Imperatoria auctoritate innovata est, vel etiam deinceps in-
novata fuerit, civiles ac publicas formas ecclesiasticarum quo-
que parochiarum ordo consequatur* Quae verba si ad Metro-
poles extenderentur, Canoni duodecimo ante citato plane
contradicerent. Sed multi nihilominus viri eruditi hsec
verba isto sensu interpretati sunt, ac proinde in concilianda

2
[E/ at KKI nj \K (^Kffi^.iK)js l^auffias TUV IxxX.riff'iKO'rixuv vr'up OIK tut ft Toifys

ijcot,ivif6t) <roX}g, r, xcti etvfif mtmfttfa, a.x.oXov6iiru Can. Chal. xvii. Pan.
<ro7s <?ro>.i7ixo7s xa,} inptfietf rv-^ois < Can. torn. i. p. 133, E.]
 78 De Metropolitans LIB. II.

ista contradictione dm se exercuerunt. Verumenimvero

decimus septimus iste Canon non omnino de Metropolibus
sed de Episcopatibus soils agit, non de provinciis ad Metro-
politanos, sed de paroeciis ad Episcopos pertinentibus.
Statuit enim, Ut quce sunt unaquaque provincia rurales vica-
nceque parcecice, firmce ac inconcussce maneant, apud eos qui
illas tenent Episcopos, prcBsertim si XXX. annorum tempore
3
eas sine vi detinentes administr aver int. Ubi, ut cuique patet,
non de provinciis agitur, sed de singularibus paroeciis, sive,
ut vulgo loquimur, parochiis ruralibus, qute in provinciis
constitutes sunt, et Episcopis subjectee. Quin ultima etiam
Canonis verba ante laudata, non de Metropolibus, sed de
parceciis, intelligenda esse, ex ipsis constat, utpote decer-
nentibus, ut, si quee civitates ab Imperatore de novo exstructae
fuerint, ecclesiasticarum parceciarum ordo civiles de iis

formas consequatur : hoc est, si pagi aliqui, aut rurales paro-

chise, de quibus loquitur Canon, a vicina aliqua avulsee
fuerint, et civitati de novo conditee ab Imperatore adjunctse,
Ecclesia hac in re civili dispositioni se accommodabit, et pagi
isti ad ilium pertinebunt Episcopurn, qui novam istam, cujus
civili jurisdictioni subjiciuntur, urbem administrat. Quod
autem ad Metropoles spectat, quartae hujus universalis
Synodi de iissententianon modo ex Canone XII. ante citato,
qui disertissimus est, colligitur, verumetiam e judicio, quod
de duabus causis coram ipsa agitatis pronunciavit. Quarum
una inter Eunomium Nicomediensem et Anastasium Ni-
ceenum Episcopum, altera inter Photium Tyri et Eustathium
Beryti Episcopum mota est. Nicomedia scilicet antiqua
fuit et prima Bithynise Metropolis. Sed Anastasius Niceenus
ab Imperatoribus Valentiniano et Valente impetraverat, ut
urbs sua Niceea Metropolis fieret, qui propterea de privilegiis
Metropoliticis cum Eunomio Nicomediensi contendit.
conc.chai. Chalcedonense vero Concilium, ad quod causa delata est, re
[Cone. tom. in utramque partem audita, definivit, ut prima Metropolis
7J8.]
707-
iv. coll. .-
T . ..
l r . ..,...,
JNicomedia omnia sua privilegia mviolata retmeret, Nicsea
autem, de novo honorata, nudum Metropoleos nomen in Ec-

3
[Taj xenf ixa.ffrnv \*ct(%ia.v d^yoi- %govov Tavretg d^ioitrrtas xuTS%ovres,
XIXKS TfK^Kta.s v ty^ia^iovs piviiv a,**- x. <r. X. Can. Chal. xvii. Pan. Can.
rots xuri^ouffiv uvrcif tom. i. p. 133, D.]
xai ftaXtirrct tl <rf<a*vTaTJ
 CAP. V. De Metropolitans. 79
X
clesia et honorem sine omni Metropolitica auctoritate
haberet. 4 Idem et in altera causa Synodus judicium tulit.

Tyrus enim prima ac vera Phoenicise Metropolis fuit. Sed

Eustathius Beryti, urbis Phrenicise, Episcopus, ab Imperatore
Theodosio obtinuerat, non tantum ut Berytus Metropolis
esset, verum etiam ut sex aliae urbes Phoeniciae, Byblos,
Botrys, Tripolis, et Antarados, Tyro
Orthosiades, Arcae,
Metropoli Beryto subjicerentur. Photius primee
distractse,
verseque Metropoleos Tyri Episcopus causam ad Synodum
Universalem defert, quse decrevit, ut Photius Tyri Metro-
politarms omnem ordinandi potestatem in tota sua provincia
adhuc haberet, Eustathius autem ex Imperatoriis, quas ob
tinuerat, literisnihil amplius, quam cseteri ejusdem provinciae
Episcopi, slbi vindicaret. 5
XIX. His a Concilio Chalcedonensi sic determinatis,
K
552-:i

similis olim inter Episcopum Cantuariensem et Lichefel-

densem exorta est controversia. Ex quo enim Angli Sax-
onesque ad fidem conversi sunt, Cantuaria, ut ostendimus,
vera et indubitata fuit totius hujusce gentis Metropolis.
Verum post ducentos propemodum annos, Rex Offanus in A D - -

Lambertum, Cantuariensem tune temporis Metropolitanum,

ira succensus ab Adriano P.R. impetravit, ut provincia
Cantuariensis divideretur, et Lichefelda in posterum Mer-
ciorum, quorum ille Rex erat, Metropolis fieret et sex ;

Episcopi Ecclesiae Lichefeldensi, tanquam Metropoliticae,

subjicerentur, nimirum, Wigornensis, Legecestrensis, Sina-
cestrensis, Herefordensis, Helmanensis, et Donmunensis.
Quibus ab eo avulsis, Archiepiscopo Cantuariensi quatuor
4
[O/ Iv^o^orctroi ct^ovrtf eUtfav' rnv ifartguv, XK} xetrec. rrtv -^nQov x,i $i-

fttv KvStvriew rou fmr^o-ra^irov tv rx7g xttiu/riv veeierns r9is ayiot.; ffuvo$ou, Curios o

Ka.ro. ~Bdvvio(:V ixxXwriuis o Ntxoftn$&iizs tl*.K@&ff>rciTos i-r'nrxofog Tv

ll^.K^li.ff'rOC.TOS IWlffKOfOS l%tl, YOU NlXXIKf 5TX5UJ TVIV 'TTOiffttV 1%01/ffictY TO
rriv rifttiv ftovqv rau (Anr^oiro^rov 'i%ov- Iv oXetis retTg voXtffi <rs

<ros, i>fox,iifjt.'ivou Ka.ru, ftiftnffiv ruv lvrag%tets t%ti' ~E.lffra.6ios 31 o

Kovuv rns l#ag%ius ru rtjj retros l-riffxa<ros UKO rov Sitou

' rouro yot.^ xa,i ry uy'ta. riKou rufav fiy'Siv irXiov Icturu

vapltrrv ffuvo^M. Cone. Chalc. Act. ruv \oivuv ivitrxoircov <r%s ctlrvts l

xiii. Cone. torn. iv. coll. 716, E; 718, xJ ti <ruvam7 rourois fi a-yiu. ffuvolos,

A.] ^t^tuffKtrta' n ayia truvo^of ifibnfftv' u,'u<rn

5
[O/ ftt'yeiZ.ofgifio'rKrot tea.} lv$o%o- ^IKKIO. xgiffif' avrtj 8iou x/>i<ris. Cone.
rarei ct%ovns iliroV xxi xttra rous Chal. Act. iv. Cone. torn. iv. col. 550,
ruv rgiaxoffiuv Stxecoxru ayiuv A, B.]
80 De Metropolitans LIB. II.

tantum Episcopi reliqui fiant, Londoniensis, Wintoniensis,

Roffensis, et Sireburnensis, vel, ut alii, Selesiensis. Hsec

divisio Lamberti Cantuariensis praesulatus tern pore
toto
duravit. Lichefeldensem autem, ut vocatur, Arcbiepisco-
patum primus quidem Eadulpbus, et post eum Humbertus
administravit. 6 Verum exiguo post tempore, Kenulphus,
pene proxiinus post Offanum Merciorum Ilex, tantam
Ecclesise Anglicanee illatam violentiam segre ferens, a Leone
III. P.R. per literas obtinuit, ut, novo isto Arcbiepiscopatu
Licbefeldensi abolito, dignitas sua ac privilegia oinnia Eccle
sise Cantuariensi restituerentur. 7 Et Atbelardus, qui istis

6 [" Postulavit igitur rex instanter, Vita Offte Regis apud Wilkins, Concil.
et, nonnullis datis muneribus, impe- torn. i. p. 152.

travit, ut contra veterem consuetu- 7 [" Cujus itaque, sicut vos scitis,

dinem approbatam Eadulplium Arclii- dignitatis honorem prhnum rex OfFa,

episcopum constitueret Licliefelden- propter inimicitiam cum venerabili

sem ut videlicet omnes provincise
; Jamberto et gente Cantuariorum ac-
Merciorum (quarum provinciarum et ceptam, avertere, et in duas parochias
Episcoporum heec sunt nomina) anti- dissipare nisus ; et piissimus Coepi-
stiti subj icerentur nominate. scopus et antecessor vester Adrianus,
" Nomina Provinciarum et Episco rogatu prsedicti regis, facere coepit,

porum Kenebertus, Wigornensis

; quod prius nemo prsesumpsit, et Mer
Episcopus ; Werebertus, Legecestren- ciorum prsesulem pallio extulit
sis ; Eadulphus, Sinacestrensis ; Wul- " Sed tamen excellentiam vestram
nardus, Herefordensis. humiles exoramus, quibus a Deo me-
" Episcopi Orientalium Anglorum ; rito sapientiffi clavis collata est, ut
Haraldus, Helmamensis ; et Tedfordus super hac causa cum sapientibus vestris
[Donmunensis]. Et sic per negligen- quseratis, et quicquid vobis videatur
tiam divisa, immo potius dissipata est nobis postea servandum rescribere dig-
primatia, ipso Cantuariensi tepide re- nemini."
Ex Epist. Kenulphi ad Leo-
sistente regis impetui, ut decuit et ex- nem Papam III. apud Wilkins, Cone,
pedivit. torn. i. p, 164.
" Remanserunt autem antistiti Lam- " De Athelardo vero jam fato Ar-
berto Episcopus Londoniensis, Win chiepiscopo Dorobernensis Ecclesiae,
toniensis, RofFensis, Sireburnensis. sicut a nobis prop'osuit vestrorum prae-
" Stetit autem hsec regis violentia sulum excellentia, ut ei justitiam face-
toto Lamberti prsesulatus tempore, remus de ipsis dicecesibus suis, tarn
quamvis idem Archiepiscopus nihil vel Episcoporum, quam monasteriorum,
sumptibus, vel laboribus parceret, ut quibus illicite, ut cognovistis, exspo-
pristina gauderet Ecclesia sua digni- liatus est, et a venerabili sede ejus,
tate. Procurante igitur rege Offano quas dudum tenuit, ablatse sunt. Nos
efficaciter, Eadulphus, Lichefeldensis per omnia enucleatius trutinantes, in
Archiepiscopus, pallium suscepit, . . . sacro scrinio nostro reperimus, sanc
et . . . Eadulpho, Lichefeldensi Ar- tum Gregorium, praedecessorem nos
chiepiscopo, defuncto, subrogatus est trum, in integro ipsam parochiam,

Humbertus." E Codice S. Albani de numero duodecim, beato Augustino

CAP. V. De Metropolitans 81

diebus Archiepiscopus erat Cantuariensis, sive, ut vulgo

dicebatur, Doroberniensis, Concilium hac de re convocavit,
apud Clovesho An. Dom. DCCCIII., ubi sedem Metropo-
litanam in Doroberniensi civitate cum maxima fraude
divisam, et scissam fuisse asserit, praecipitque in Nomine Dei
Omnipotentis, et omnium sanctorum Illius, et per Ejus
tremendum judicium, ne quis in posterum honorem Metro
politans sedis minuere, vel in aliquantula particula dividere
prsesumat, sed per omnia in eo dignitatis honore plenissime
semper permaneat, quo in Constitutione B. Gregorii et in
privilegiis successorum ejus habetur, in Dorobernise civitate,
ubi prima, inquit, in hac insula Catholica fides emicuit, et a
S. Augustino sacrum baptisma celebratum est, et Evany elium
Christi pr&dicatum, et inde per gratiam Sancti Spiritus late
diffusum? Quibus ab eo prolatis tota Synodus consensit,
cui inter alios intererat, et proximus post Athelardum sub-

sin cello suo Archiepiscopo tradidisse, Episcopi, neque principes, neque ullius
et confirmasse Episcopos consecrandi. tyrannicae potestatis homines honorem
Unde et nos (veritate ipsa reperta) or- sancti Augustini, et suae sanctae sedis
dinationes, seu confirmationes nostra diminuere, vel in aliquantula particula
Apostolica auctoritate illi in integro, dividere praesumpserint ; sed in eo per
sicut antiquitus fuerunt, constituentes omnia dignitatis honore plenissime
reddidimus, et privilegium confirma- semper permaneat, quo utique in Con
tionis,secundum sacrorum Canonum stitutione beati Gregorii, et in privi
censuram, Ecclesiae suae observandum legiis Apostolicorum suorum succes
tradidimus." Respons. Leonis Papae sorum habeatur, necnon etiam et in
III. ad Epist. Kenulphi, apud Wilk. sanctorum Canonum rectum haberi
Cone. torn. i. p. 165.] sanctionibus habeatur .... hoc quo-
8
[" Scimus autem . . . quod Offa, que praecipientes, et signo sanctae crucis

rex Merciorum, in diebus Jaenberhti scribentes, ut archiepiscopalis sedes in

Archiepiscopt cum maxima fraude ho Liccidfeldensi monasterio nunquam
norem et unitatem sedis sancti Augus- habeatur ex hoc tempore, neque in
tini Patris nostri in Dorovernensi civi alio loco aliquo, nisitantum modo in
tate dividere et discindere praesumpsit. Dorobernensi civitate, ubi Christi Ec-
Ego Aedelheardus Archiepi clesia est, et ubi primum in hac insula
scopus, cum omnibus duodecim Epi- a sancto
Catholica fides renituit, et
scopis sanctae sedi beati Augustini Augustino sacrum baptismum celebra
subjectis, per Apostolica praecepta tum est Et idcirco manifestis-
domini Papae Leonis in Synodo, quae simis signis coelestis Regis primatum
facta est in loco celebri, qui vocatur monarchiae archiprincipatus permanere
Clofeshoas, unanimo consilio to this canonicis et Apostolicis munitionibus
sanctae Synodi in Nomine Dei Omni statuimus, ubi sanctum evangelium
potentis praecipientes, et omnium sanc Christi per beatum Patrem Augusti-
torum Illius, et per Ejus tremendum num in provincia Anglorum primum
judicium, ut nunquam reges, neque praedicatum, et deinde per gratiam
G
 g2 De Metropolitanis. LIB. II.

scribebat, Alduulfus Lichefeldensis Ecclesise Episcopus.

Unde constat Ecclesiam Lichefeldensem omni archiepi-

scopatus honore exutam, et Doroberniensi iterum subjectam

esse, juxta Concilii Chalcedonensis Canonem, et judicium
de causis similibus pronunciatum. Et ab eo usque tern pore
nulla de primatu sedis Cantuariensis rnota est controversia ;

nisi quod Gilbertus Episcopus Londinensis, e con-

Foliot,
tentione inter Henricum II. et Thomam Becketum Can-
tuariensem Episcopum fervente, occasionem arripiens,
Metropoliticam dignitatem Cantuariensi auferre, et ad
suam transferre sedem conatus sit eo scilicet, quod Ar- ;

chiflaminum, ut aiebat, sedes antiqaitus fuerat. Quem-

admodum Joannes Sarisburiensis, ejusdem setatis scriptor,
[apud Bib. memoriae tradidit. Preeterquam
1
autem quod a grentilium
Max. Patr. . .
/^_
. .

tom.xxiii.p. rlamiiiibus ad -bpiscopos L/hnstianorum nulla prorsus

sit consequentia, adeo ut parum referat, ubi isti consti-
tuti fuerint. Archiflaminum ne noiiien quidem in quovis
antique et probatee fidei auctore niemoratur. Primo
enim occurrit in supposititia quadam appendice ad suppo-
sititiam Epistolam dementis I. ad Jacobum, ab omnibus
jarndudum explosam. 9 Et ex eo hand dubie fonte hausit
Gilbertus, quse de Archiflaminibus tantopere jactitabat. Hoc
vero argumentum baud citius quam ab aliis
ab eo adductum,
omnibus rejectum est. Sed observandum est, eum Metro
politicam dignitatem sedi suse Londinensi asserere conatum
esse, non quod Archiepiscopi sed quod Archiflamincs ibi an-
tiquitus constituti fuerant. Qaod si ei constitisset Lon-
dinum Ecclesise Britannicae Metropolim fuisse, vel archi-
episcopatum, dum Britones hanc terram incolebarit, hoc

Sancti Spiritus late diffusum est." quis injuste peridlitaretur, definirent.

Cone. Cloves. Wilkins Cone. torn. i. In illis autem civitatibus, in quibus
pp. 166, 167.] dudum apud praedictos erant Archi-
" In illis vero civitatibus, in flamines, quos tamen minores tene-
quibus olim apud ethnicos Archiflami- bant, quam memoratos primates, Archi-
nes eorum, atque primi legis doctores
episcopos institui
prscepit, qui non
erant, Episcoporum primates poni, vel tamen primatum, sed Archiepiscopo-
patriarchas, qui reliquorum Episco- rum fruerentur nomine. " Clementis
porum judicia, et majora (quoties ne- Pap* I. Epistol. prima ad Jacobum
cesse foret) negotia in fide agitarent,
et fratrem Domini. Cone. torn. i. col. 91 ,
secundum Dei voluntatem, sicut con- C, D.]
stituerunt sancti Apostoli, ita ut ne
CAP. V. De Metropolitans. 83

potius praetextu Metropoliticum bonorem sibi proculdubio

arrogasset. Verum nee. ille, nee quivis, ut opinor, alius
novit, quaenam Britannis Metropolitica sedes fuisset. Quod
etiam Guilielmus Malmesburiensis, qui eodem, quo Gil-
bertus, clarebat seculo, observavit. Hie enim in prologo
libriprimi de Gestis Anglorum Pontificum, ubi Archiepi-
scopum Cantuariensem totius Angliae Primatem et Patri-
archam esse affirmasset, addit protinus, CcRterum ubi fuerit [Her. An g .

7 . Script, post
r, . . .

arcmepiscopatus tempore Britonum, cognitio labat : qma ve- Bedam, P .

tustas consumpsit nostri seculi memoriam. Et quidem, licet Prancof.

nemini dubium esse possit, quin Ecclesia Britannica aliquem

Arcbiepiscopum sibi habuerit prsesidentem, incertum tamen
est, utrum Episeopus Londinerisis, annon potius, ut aliis

videtur, Eboracensis, vel forte tertiae alicujus sedis nobis in-

cognitse Episeopus, arcbiepiscopalemhonorem ac potestatem
obtinuerit. Pro certo autem habemus ac explorato, Doro-
berniara, sive Cantuariam Anglorum Metropoliticam per-
petuo fuisse Ecclesiam, ex quo illi ad fidem Christianam
coriversi sunt.
XX. Coritroversia ista, quse inter Lanfrancum Archi-
episcopum Cantuariensem et Thomam Eboracensem, Guil-
ielmo Primo hie regnante, agitata fuit, longe alia fait atque
ea, quam Gilbertus Londinensis movit. Ille enim non ne-
gabat, quin Cantuariensis Archiepiscopus super omnes in
sua provincia Episcopos, inter quos Londinensis erat, pri-
matum habere debeat sed contendebat tantummodo se
:

suamque provinciam nullo ei modo subesse. Ventilata est

ac definita baec causa a Synodo Wmtoniae habita, anno 1

Domini MLXXIL, ubi, ut ait Guilielmus Malmesburiensis,

Tandem aliquando diversis diversarum causarum auctoritatibus [ibid. P . 206.]

probatum atque ostensum est, quod jEboracensis .Ecclesia Can-

tuariensi Ecclesice debeat subjacere, ejusque Archiepiscopi, ut
primatis totius Britannia, dispositionibus in iis quce ad
Christianam religionem pertinent, in omnibus obedire. Eodem

1
[" Ventilata est autem hsec causa scoporum, abbatum diversorum ordi-
prius apud Wentanam civitatetn in num, qui congregati erant apud cu-
Paschali solemnitate in capella regia, riam, in festivitate Pentecostes, [A.D.
quse sita est in castello, postea in villa MLXXII.]"
Cone. Windleshorens.
regia, quse vocatur Windlesor, ubi et apud Wilkins Cone. torn. i. p. 325.]
finem accepit in praesentia regis, Epi-
 84 De Metropolitans . LIB. II.

etiam Concilio, ut idem refert, subjectionem Dunelmensis

sive Lindisfarnensis Episcopi, et omnium regionum a ter-
minis Lichefeldensis Episcopi et Humbri magni fluvii usque
ad extremes fines Scotiae, et quicquid ex bac parte prsedicti
fluminis ad parochiam Eboracensis Ecclesiae jure competit,
Cantuariensis Metropolitan us Eboracensi Arcbiepiscopo
ej usque successoribus perpetuum obtinere concessit ita
in :

ut, si Cantuariensis Concilium cogere voluerit, ubicunque ei

visum fuerit, Eboracensis Archiepiscopus sui praesentiam,
cum omnibus sibi subjectis Episcoj)is, ad nutum ejus ex-
bibeat, ut ejus canonicis dispositionibus obediens existat. 2
Quin ipse etiam Lanfrancus Cantuariensis hacc a Synodo ista

[Apud\ni- sub ipso babita, gesta enarrat, in Epistola quam ea de re ad

kins, Cone. . ,

Et ab eo demum tempore
,
torn. i. pp. Alexandrian II. P. R. scnpsit.
326, 327.]
sopita est ista controversia, Arcbiepiscopo Eboracensi Pri
mate Anglice, Cantuariensi autem Primate totius Angliee
nuncupate. Sed ex ea alia postea inter eos exorta est con-
tentio. Eboracensis enirn Arcliiepiscopus, ut Primas An-
glise, sibi liberum esse contendit, crucem ante se per totam
Angliam deferre : quse quidem quaestio, anno circiter
MCLXXX. exorta, eos diu exercuit ;
3
tandem autem sub

2
[" Anno ab incarnatione Domini quse ad Christianorum religionem per-
nostri Jesu Christi MLXXII., pontifica- tinent, in omnibus obedire. Subjec-
tus autem domini Alexandri Papsa un- tionem vero Dunelmensis, hoc est
decimo, regni vero Willielmi, gloriosi Lindisfarnensis, Episcopi, atque om-
regis Anglorum et ducis Norman- nium regionum a terminis Lichefelden-
norum, sexto, ex praecepto ejusdem sis Episcopi, et Humbne magni fluvii
Alexandri Papse, annuente eodem rege, usque ad extremos Scotise fines, et
in praesentia ipsius, et Episcoporum quicquid ex hac parte praedicti flumi-
atque abbatum ventilata est causa de nis ad parochiam Eboracensis Eccle-
primatu, quern Lanfrancus, Dorober- siaa jure competit, Cantuariensis Me-
nensis Archiepiscopus, super Ebora- tropolitanus Ebrfracensi Archiepiscopo,
censem Ecclesiam jure suee Ecclesiae ejusque successoribus in perpetuum ob-
proclamabat, et de ordinationibus tinere concessit ; ita ut, si Cantuarien-
quorundam Episcoporum, de quibus sis Archiepiscopus Concilium cogere
ad quern specialiter pertinerent cer- voluerit, ubicunque ei visum fuerit,
turn minime constabat. Et tandem Eboracensis Archiepiscopus sui prse-
aliquando, diversis diversarum Scrip- sentiam, cum omnibus sibi subjectis,
turarum auctoritatibus probatum at- a d nutum ejus exhibeat, et ejus ca-
que ostensum est, quod Eboracensis nonicis dispositionibus obediens exis-
Ecclesia Cantuariensi debeat subjacere,
ejusque Archiepiscopi, ut primatis to-
tat." Cone. Windleshorens. apud
Wilkins Cone. torn. i. pp. 324, 325.]
tius Britanniee dispositionibus, in hiis, 3 [' In hoc autem Concilio [West-
CAP. V. De Metropolitans. 85

certis conditionibus ei etiam extra suam provinciam elata

cruce procedere permissum est. Haec autem de crucis ante-
non tanti fuit, ut ei diutius immoremur,
latione concertatio,
prsesertim cum ipsum Archiepiscopi Cantuariensis primatum
minime attingat.
XXI. Haecfusius idcirco prosecutisumus, quod hie Canon
Apostolicus de primatu inter Episcopos agens, unus sit ex

iis, quorum causa tota collectio oppugnatur. Ex iis autem,

quse disseruimus, abunde satis, ut opinor, constat, nibil in eo
decerni aut contineri, quod Ecclesise primitives Apo- ac
stolicae institutis ac praxi non eleganter consonat. Quando-
quidem, ut ostendimus, ipsi Apostoli in Ecclesia propaganda
singularem ad provincias, ut in Imperio dispositas, re-
spectum, summamque in singulis provinciis Metropoleon
rationem habuerunt eorumque exemplo ducti, ipsorum in
:

Ecclesiae administratione successores, quibus nibil antiquius

fuit quam decessorum suornm vestigiis insistere, Metropoli
cuj usque provincise, et Episcopo eidem praeposito primatum
quendam perpetuo detulerunt, illuiuque primum inter omnes
provincias suae Episcopos, reliquorumque caput ac Praesidem
existimarunt. Et ne Anglicanam
quis suspicetur Ecclesiam
hac quod eadem hodie non sit
in re a primitiva discrepare,
Ecclesiae atque regni Metropolis, sed hujus quidem Lon-
dinum, illius autem Cantuaria rem istam ab ipsa origine ;

deducere, et primatum Ecclesise Cantuariensi non taritum ex

usu et consuetudine, verumetiam ex jure canonico, et Ec
clesise Apostolicae primitivaeque disciplina deberi, ostendere
et operae pretium duximus et necessariurn. Eo scilicet argu-
mento, quod, cum gens Anglorum fidem Christianam prima
amplectebatur, non Londinum, sed Cantuaria prima ejusdem
Metropolis erat. Cuj us propterea Episcopus Metropolitieam

monast. A..D. 1175,] clerici Rogeri, ardum, Cantuariensem Archiepisc.,

Eboracensis Archiepiscopi, calumniati . . . . de cruce Archiepiscopi Ebora-
fuemnt jus Eboracensis Ecclesise de censis portanda Et de cruce
cruce portauda in dioecesi Cantuariensis portanda, et aliis controversiis, quae
Ecclesise." Wilkins Cone. torn. i. inter Ecclesias suaserant, starent judi-

p. 479. cio Rothomagensis Archiepiscopi, et

"Etdominus rex per aliquot dies mo- aliorum vicinorum Episcoporum de

ramfaciensapudWintoniam, diutissime regno Francise." Ex R. Hoved. in
tractavit de pace facienda inter Roge- an. 1175, apud Wilkins Cone. torn. i.

rum, Eboracensem Archiepisc. , et Rich- p. 482. ]

86 De Metropolitans. LIB. II.

et archiepiscopalem dignitatem jure raerito sibi vindicavit,

eamque inille, et quod superest, annos inviolatam retinuit.

Adeo ut Ecclesia Anglicana, ut hodie constituta, in hac, seque
ac in aliis quibuscunque rebus, Ecclesiae primitives moribus
ac disciplinee suinuie consona videatur et conformis.
Faxit
Deus, ut usque ad secundum Domini nostri adventum ita
permaneat.
 CAPUT VI.

Synopsis.

I. Canon Apost. L. de trina mersione in baptismo. Quam

antiquus fuerit iste ritus. A S. Patribus inter Aposto-
licas traditiones recensetur.

II. Nihil est ineptice, nedum vitii, in hac sanctione, per quam
deponuntur illi soli, qui una mersione in mortem Domini
data baptizant.
III. Objectio contra hujus Canonis antiqui'tatem, ex eo pe-
tita, quod Eunomiani, quarto seculo exorti, non trina
sed una mersione in mortem Domini primi baptizasse per-
hibeantur.
IV. Huic objectioni respondetur. Nee Socrates, nee Sozo-
menus Eunomium dixit in mortem Domini primum bap
tizasse. Alii, longe ante Eunomium, in Nomine Solius
Christi baptizantes hceretici amplam satis huic condendo
Canoni materiam prc&buerunt.
V. Eunomii historiam, ut a Theodoreto traditam, antiqui-
tatem hujus Canonis confamare potius quam elevare

ostenditur.
VI. Traditiones non scripts Patribus ece dicuntur, qua in

Sacris Scripturis non continentur. Non ece, quce nee in

scriptis ecclesiasticis habentur. Cujus rei specimen e

S. Basilio datur.

I/CANONES Apostolic! a tricesimo quarto ad quinqua-

gesimum ita conditi sant, ut ipse Dallaeus nihil iis vitio
vertere, nee inficiari posset, eos S.Apostolorum tempora
et doctrinam sapere. At in quinquagesimum (quern ille
quadragesimum nonum et Dionysiaese collectionis pen-
ultimum falso vocat) infestus fertur, eumque non nisi lougo
post Apostolos intervallo editum fuisse contendit. Sed ipsum n.'p. 626.

Canonem audiamus, sic statuentem. E/' rig t<ffia%oKo<;, 3j Kgt<s- [Pan. can.
,i
torn. i. p. 33,
sv C, D.]
88 De Trina Mersione. LIB. II.

k rbv Qdvarov rov Kug/ou didopsvov, xafaigMu '

ov /d^
tJvrtv o Ki//0, E/ r^ 6a.va.r6v ftov (3at,<?rrJ<fa,re, dXXd,
juafyrtvffars crai/ra rd e'dwj, (3aKri?ovrs$ avrov$ tig rb ovopa rov

Hargbg, xai rov T'/ov, xa/ roD 'Ay/ou Hv&vparoc. Si quis Epi-
scopus, vel presbyter non tria unius mysterii baptismata per-
fecerit, sed unum baptisma, quod datur mortem Domini, in

deponatur. Non enim dixit Dominus, In mortem Meam bapti-

zate,sed, Euntesdocete omnes gentes.baptizantes ipsos in Nomen
Patris, et Filii, et Spiritus Sancti. In hunc Canonem Dal-
laeus propterea invehitur, quod diserte praecipiat deponi
Episcopum,vel presbyterum,qui sine trina in aquam niersione
quempiambaptizaverit. Fateturautem vetustissimum fuisse
apud Christianos hunc morem, ut ter, qui baptizabantur,
mergerentur. Id tamen vel ab Apostolis traditum, vel a
Clemente scriptum fuisse negat. 1 Negamus et nos illud a
Clemerite scriptum, vel ab Apostolis, totidem saltern verbis,
quibus hoc Canone concipitur, constitutum esse. Aliquo
tamen modo id ab Apostolis traditum, negare non ausi
sumus utpote quod a S. Patribus nee semel assertum
:

legimus. Ut alios enim taceam veteres Ecclesiee scriptores,

S. Athanasium, Cyrillum Hierosolymitanum, Ambrosium,
Hieronymum, qui cum multis aliis de trina in baptismo
mersione, ut suis diebus ubique usitata, meminerunt, S.
Basilius hunc riturn Apostolicae traditioni diserte acceptuni
refert. Primo enim affirmat ille dogmata et instituta, quae
in Ecclesia istis diebus prsedicabantur et observabantur,
quBedam haberi e doctrina scripto tradita, queadam rursus ex
Apostolorum traditione in mysterio tradita esse, quorum
tamen, inquit, utraque parem vim habent ad pietatem, nee
his quispiam contradicit, qui vel tenuiter expertus est, quae-
nam sint jura ecclesiastica. 2 Cum hsec et similia dixisset,
1
[" Denique, ne plura hue con- baptizabantur, mergerentur. Sed non
feram, non esse hanc vel Apostolicam, fuisse tamen id vel ab Apostolis tradi-
vel Clementinam, syllogen apertissime turn, vel a Clemente scriptum, luce
conficit Canon ejus penultimus, hoc meridianaclariusest." Dall. de Pseud.
est quadragesimus nonus, diserte prse- lib. iii. cap. 17, p. 626.]
cipiens deponi vel Episcopum vel 2
[T iv ry ixx*.n<ria. yrKfuXet-y^ivuv
presbyterum, qui sine trina in aquam $wtary xaJ xjj^y^arwv, T piv i
mersione quemquam baptizaverit. <rv;
Fateor vetustissimum fuisse apud ix *
Christianos hunc morem, ut ter, qui toti
CAP. VI. De Trina Mersione. 89

recensens deinde ea, quse Ecclesia non e Sacris Scripturis sed

ex Apostolorum traditione recepit, inter alia hue non per-
tinentia, ait, Ti ds rgig $at,irrify(SQtt,i rov avQguvnv, xodiv ;
"AXXa ds s. Basii^de

6'tfa <xt%l TO putfrifffAtt. acroratftfstfda/ ru Sarava '/.a) ro?$ ayy'&oic, cap. x 1

-...

A.B.]
auroD, IK voiag sari ygvpyg ; Jam er immergi hominem, undo ep. 55,

Scr'pturis liaustum ? Reliqua autem, qua fiunt in baptismo,

velut renunciare Satance, et Angelis ejus, ex qua Scriptura
habemus? Sed et ipso S. Basilic majorem hac in causa
testem habemus Tertullianum, qui ante centum ab ultimo
Apostolorum elapsos annos in Ecclesia claruit. Cujus hsec
sunt verba, Et "quamdiu per
" hanc lineam serram reciproca-
*
Tertuii.de
.
Corona Miht.
Mmus, habentes observationem inveteratam, qua prcevemendo cap.m.^p.

statum fecit? Hanc si nulla Scriptura determinavit) certe con-

suetudo corroboravit, qua sine dubio de traditione manavit.
Quomodo enim usurpari quid potest, si tr adit urn prim non est ?
Etiam in traditionis obtentu exigenda est, inquis, auctoritas
scripta. Ergo qucrramus annon traditio non scripta debeat
recipi, [an et traditio nisi scripta non debeat recipi.

Prior.] Plane negabimus recipiendam, si nulla exempla prce-

judicent aliurum observationum, quas sine ullius Scriptures
instrumento, solius traditionis titulo, et exinde consuetudinis
patrocinio vindicamus, Denique, ut a baptismate ingrediar,
Aquam adituri, ibidem, sed et aliquanto prius in Ecclesia sab
Antistitis manu contestamur nos renunciare Diabolo, et pompce,
et Angelis ejus : dehinc ter mergitamur, amplius aliquid
respondentes, quam Dominus in Evangelio determinavit. Qui-
bus verbis aperte significatur, nonnullos istis etiam diebus
observatos fuisse ritus, qui nusquam in Sacris Scripturis
praecepti leguntur, sedtantum traditione recepti, et con-
suetudine corroborati huncque de trina in baptismo mer-
;

sione unum inter eos esse. Cum vero exiguum adeo tem-
poris spatium inter sanctos Apostolos et Tertullianum ef-
fluxerit, vix dubitari potest, quin ritus ecclesiastic! tune
temporis passim in Ecclesia ab Apostolica traditione
usitati
manarint.
II. Verum Dallaeus ritum hunc ineptice damnat, ut mys-
^"J^
d
j[ b
teria nescio quce in ternario numero queer entem : quod a ve- m -
*P; 17
G

v ft<ft^a,rec,i. S.
TV tvffifiiiav. K< -rovroif ovltis Bas. de Spin Sane. cap. xxvii. Op.
T, ovJiovv effrtf yi KKTO, ftiitgov youv torn. Hi. p. 54, D.]
 90 De Trina Merstone. LIB. II.

rorum, inquit, Apostolorum gravitate ac simplicitate longissime

abest. 3 Quid vero ? Ipse hie ritus mysteria qusevis in ter-
nario numero quserit ? Ctiinam unquam ante Dallseum
hujus in mentem venit ? Sed Ecclesiam fortasse intelligit,

apud quain antiquitus vulgo obtinuit quain propterea sui ;

imrnemor ineptise damnat, suumque ingenium toti primitives

Ecclesiee anteponit. Quid autem mail, quid ineptise in hoc
ritu heeret ? Servator noster mandavit, baptismum adminis-
trandum esse in Nomine Patris, et Filii, et Spiritus Sancti
Qui tres sunt distinctse Personee, ac proinde Ecclesia Apo-
stolica ac primitiva, quum quempiam eum ter in baptizabat,
aquam immergebat, semel imamquamque Per-
scilicet in

sonam, juxta praeceptum Domini, nominatam. Quod quidem

nemo praeter Dallseum ei vitio vertat praesertim cum a :

primitiva Ecclesia nihil mysterii in eo quaereretur, nedum in

ternario numero tune temporis adhibito. Quod si qui
postea mysteria nescio quse in isto numero queesiverunt, ipsi
hoc viderint. Tit eorum autem culpa ac incptia vel ipsi

ritui, vel Ecclesise eundem observanti, objiceretur, injustum

[Daii.de nimis est et periniquum. Sed ex multis. inquit Dallseus, non
Pseud, lib.
m. cap. 17, sacrarum modo literarum. sed et ipsius ecclesiasticce anti-
P- 626 'J . .7
qmtatis monumentis clarum cst, ad baptismum satis esse unam
17'
vet mcrsionem, vel ctiam aspersionem. Esto. Quid hinc se-
[ibid.pp.626, quitur ? Ergo, inquit, iniquus est, Apostolisque adeo indiynus
hie Canon, qui baptismum una aut altera [tantuni] mersione cele-

brantes damnat, omninoque trinam mersionem requirit. Ve-

rumenimvero hunc ritum, ut ter mergerentur quicunque bap-
tizabantur, apud universam Ecelesiam prirnitivam obtinuisse,
ipse Dallseus rei veritate victus negare nequit, sed saepe
confessus est. 4 Annon igitur in Ecclesiaa potestate situm
erat, illud sub pcena sancire, quod ubique observatum erat,
et ab Apostolica traditione receptum ? An iniquum erat eos
damnare et poenis subjicere, qui universam Ecclesiae praxim
schismatice violabant? Hoccine Apostolis indignum, vetare
ne schisma in Ecclesia fiat, eosque punire qui faciunt?
Quid vero si Canon non damnet eos, qui simpliciter trina

3
[" Nam ut ritus ipsius ineptiam 4
[" Ferebat antiquissimi
mittam, mysteria nescio quae in ternario temporis consuetudo, ut ter mergeren-
numero pueriliter quserentis," etc. tur quicunque baptizabantur." Dall.
Ball, de Pseud, lib. iii. cap. 17, p. 626.] de Pseud, lib. iii. cap. 17, p. 627.]
CAP. VI. De Trina Mersione. 91

mersione in baptismo celebrando non utuntur, sed eos solos,

qui baptizatum ter propterea non immergunt, quod bap-

tismum non in Nomine SS. Trinitatis, sed tantum in mortem
Christi celebrarent ? Profecto qui verba attente et sine prae-
judicio legit, hunc genuinum esse eorum sensum facile vi-
debit. Canon enim non dicit, Si quis Episcopus, vel pres
byter non tria unius mysterii baptismata perfecerit, deponatur.
Sed hoc dicit, Si quis Epucopus, vel presbyter non tria unius
unum baptisma in mortem
mysterii baptismata perfecerit, sed
Domini datum, deponatur. Quae ultima verba, sed unum
baptisma in mortem Domini datum, conjunctim hand dubie
cum Adeo ut isti soli hoc Ca-
prioribus intelligenda sunt.
none damiientur, non qui una mersione absolute, sed qui una
mersione in mortem Christi data utuntur. Quod etiam e rati-

one sanctioni addita manifestius evadit, ut sic habente, Non

enim dixit Dominus, In mortem Meam baptizate, sed, Euntes
docete omnes gentes, baptizantes eos in Nomine Patris, et Filii,

et Spiritus Sancti. Quee quidem ratio clarissime ostendit,

Canonem in eos solos sancitum esse, qui non in Nomine SS.
Trinitatis juxta Domini institutionem, sed tantum in mortem
Christi baptism urn administrant. A quibus, ut proeceptum
Domini violantibus, depositionis poena jure exigitur. Quin
hoc etiam ex ipsa Dalleeana horum verborum interpretatione
eliciatur. Dicit enim, Sed hcec quce dixi verba (nimirum sed [Daii.de

unam mersionem in mortem Domini da tarn} ideo addit Canon, in. cap. 17,]
p. 628.
quod nulli scilicet prceter istos in Domini mortem baptizantes
apud Christian os turn rcperirentur, qui baptismum aliter quam
tribus mersionibus peragerent. Hinc enim necessario con-
sequitur, eos solos hoc Canone damnari, qui ii* mortem
Christi baptizabant siquidem omnes alii, Dallaeo judice,
:

baptismum non nisi trina mersioue peragebant. Canon

autern eos, qui non modo SS. Trinitatem negabant, verum et
ipsum baptismi sacramentum, ut a Domino institutum, cor-
rumpere et violare ausi sunt, deponi jubens, nee iniquus, nee
ipsis adeo Apostolis indignus habeatur. Nihil saltern vetat,quo
minus ab Ecclesia Apostolica constitui et divulgari potuit.
III. Hinc alio se convertit vir doctissimus, huncque Ca
nonem non modo non ab ipsis Apostolis, sed nee ante annum
Domini CCCXXXVII. editum fuisse probare enititur, eo
scilicet, quod non alii in veteri Christianisnii historia occur-
 92 De Trina Mersione. LIB. II.

Socrat. Hist. runt, quam Eunomiani quidam, qui teste Socrate, Oux tic, rqv
Eccles. lib.v.
cap. 24, [pp.
301,302.]
Tgidda, dXX' sis rou Xg/rfroD (Sawrifyvffi Qdvarov, Non in Trini-

tatem, sed in mortem Ckristi baptizant. Quique, ut Syn-

odns Constantinopolitana prima docet (Canone nimirum
5
[Pan. Can. septimo, qui tamen isti Synodo falso adscribitur ) e/s fiiav
torn. i. p. 96,
xarddvtiv efSavrigovro, una mersione baptizabantur. Quod
utrumque, inquit, ex Theodoreto discimus, qui hoc Eunomii
Theodoret. de baptisillO placitum refert, M'/^ ^gJjva/ rgls xarad-jsiv rbv (3a<xn-
Hjeret. Fab.
lib. iv. cap. 3. Yopsvov Drifts 7roii7Gt)ai rr v rou Teiddog sKixXqffiVj aXX' a-a<* jSawrifyiv zig
t

[Op. torn. iv.

p. 356.] rbv Qdvarov rou Xo/<rrou, Non oportere ter ilium immergere qui bap-
tizatur, nee Trinitatem invocare, sed semel immergere in mor
[Dall. de
Pseud, lib. iii,
tem Christi. Ad istos, inquit Dallseus, totum hunc Dionysiucce
cap. 17, pp.
629, 630.]

s [" Hie, fateor, Canon in omnibus nonnullis signandis verba fiunt, nihil
Balsamonis et Zonarae editionibus ha- prsecipitur de modo, quo celebrandum
betur. Citatur etiam in Photio in No- est, nee de verbis in ritu isto pro-
mocanone, tit. xii. cap. 14, [Just. Bib. nunciandis, sed tantum quse verba
J. C. torn. ii. p. 1073,] necnon in pronunciari solent, xai tr^^efyi^ovrts

Alexii Aristeni Epitome [ib. p. 690] ccl/roii; Z-iyoftsv, 'StyoKyig ^ug'.ci; Tlvsvftct-

contractus exstat. Sed in omnibus TO; 'Ayiov' quse quidem loquenda for

Latinis Canonum versionibus, ut vete- mula synodali cuilibet constitutioni non

ris Interpretis, Dionysii Exigui, Isi- convenit." Bev. Annot. in Can. vii.

dori Mercatoris, etc., item in Symeonis Cone. C. P. Annot. ad Pan. Can.

Logothetse Epitome, et in Arabica p. 100. Pergit vero sententiam suam
Josephi ^Egyptii paraphrasi, et, quod eo magis confirmare, quod eadem
in primis observandum est, in ipsa verba, quae hie (et in Can. Trull, xcv.)
Joannis Antiocheni collectione, et No- usurpantur, in Epistola quadam ad
mocanone desideratur. Idque non Martyrium Antiochenum Constantino-
ipsius incuria, ut ex eo patet, quod in poli post annum CCCCLV. scripta occur-

ordine Canonum a se descripto sex runt. Unde concludit, " Praasentem

solum Canones huic secundo generali Canonem nihil aliud esse, quam hanc
Synodo attrij?uat ; dicens ruv Iv Kuv- Epistolam decurtatam aliquantulum et
ffrctvTivoii'X'oXsi ffvvikfovrwv tfarigetiv, v(fi immutatam, ut aliquam saltern Ca
uv l^iTi^nffav KKV'OV'S r'> [Just. Bib. J. C. nonis speciem prse se ferat. Nimirum
torn. ii. pp. 501, 502 ;] ut extra siquidem antiquus haareticos recipiendi
dubium sit, preesentem inter hujus ritus ab Ecclesia Constantinopolitana
Concilii Canones his diebus non recen- usitatus accurate in ea exhibeatur,
situm fuisse. Quinetiam tota Canonis digna nonnullis visa est haec Epistola,
hujus compositio eum nee prsesenti, quse post Canones Concilii ibi cele-
nee alii cuivis, Synodo (nisi forsitan brati describeretur." Ib. p. 101.
Trullanae, de qua mox agemus), ad- Hanc Epistolam ad Martyrium primus
scribendam esse non obscure indicat. edidit J. Leunclavius in Juris Graeco-
Nihil enim in eo constituitur, nihil Romani libro quinto. Consule quoque
confirmatur ; sed tantum antiqua quae- Routhii annotationes in hunc Canonem,
dam hsereticos converses recipiendi apud Script. Eccl. Opusc. torn. ii.

consuetude hie recitatur. Et ubi de pp. 450, 451. Ox. 1832.]

CAP. VI. De Trina Mersione. 93

sive Grcecanicce collectionis Canonem XLIX. respicere ac per-

tinere qui non intelligit, nee ille nihil inteUigit, Itaque cum
ii, quos recta ferit, Eunomiani Constantii principatu (hoc est,

post An. Dom. CCCXXXVII.} exorti sint, fieri profecto non

potest, ut non modo Apostolis, sed etiam Clemente, duobus totis
et amplius seculis recentior non fuerit, qui hunc Canonem con-
didit. Hactenus Dallaeus, cujus arguraentum firmius adhuc
e Sozomeni testimonio adstructum videatur, dicentis, 3?affl 8e sozom.[Hist.
~ ,
Eccl.] lib.
Tivsg, <7rgu7ov TOVTOV rov "Evvof&iov ro\>jL,rj(fat s/ffyiyriffaffeai, zv /AIM vi.cap. 26,

xara.d'jffzi ora.i efftrsXz'/v rv dztav Sdvrriffiv xai ffapaapdtti rr\v

d-Trb ruv 'AvroffroXuv slffsn vvv Iv iraffi Aiunt

<puXarro/A\>qv nagadoffiv,

porro quidam Eunomium hunc primum asserere ausum esse,

quod sacrum baptisma una mersione per agendum sit, et tradi-
tionem, quce ab Apostolis ad hunc usque diem ubique servatur,
corrupisse. Hoc autem testimonium cautus prudensque
oraisit vir eruditus, ut illud, quod hoc Canone sancitur, ab

ipsis Apostolis traditum, et ab iis usque ad Sozomeni setatem,

et quidem ubique, sive ab omnibus Ecclesiis, servatum

asserens, quod a Dallseana de eo opinione usque adeo
abhorret, ut sine summo causse periculo ab eo divulgari
non possit.
IV. Hoc autem etiamsi, primo saltern intuitu, aliqualem
argumenti speciem prte se ferat, eo quod verisirnile sit haere-
ticum aliquem, in mortem Christi baptizantem, huic con-
dendo Canoni occasionem praebuisse, si paulo tamen attentius
inspiciatur, nihil in se continet, quod tantse eum novitatis
arguit. Enimvero Socrates et Sozomenus ecclesiasticas
suas, ut cuique notum est, historias ab eo demum tempore
incipiunt, in quo historia Eusebii Caesariensis desiit ac :

proinde nihil ex iis certi de Ecclesiae primitivse disciplina

hauriri potest. Quod itaque Sozomenus de Eunomio scribit,
eum scilicet primum juxta nonnullos asseruisse, quod sacrum
baptisma una tantum mersione peragendum sit, de istis solis
temporibus intelligendum est, quorum historiarn ille contexuit:
quibus etiam ipsis Eunomium hoc primum prsedicasse, ipse
Sozomenus non affirmat, sed dicit tantummodo <pa<r) dt rmg,
nonnulli hoc dicunt. Quibus verbis hanc aliorum quidem
nonnullorum, sed non suam esse opinionem indicat. Quin
isti etiam, qui illud affirmabant, de suis tantum temporibus

loquebantur, quibus Eunomius primus hoc asserere ausus

 94 De Trina Mersione. LIB. II.

est. Eunomii
Socrates autem et Theodoretus, licet hanc
tamen ilium pri-
sententiam fuisse consentiant, neutiqnam
mum ita sensisse dicunt sed observant tantummodo eum
:

una mersione in mortem Domini data baptismum celebrasse.

Quod proculdubio haeretici nonnullis retro seculis asse-
alii

ruerant et factitarant quod nee Socrates, nee Theodoretus,

:

nee ipse Sozomenus negavit uspiam, vcl negare potuit.

Multis enim ante Eunomiuni annis Monarchiani, Praxeani,
aliique blasphemi literetici Sacrosanctam Trinitatem nega-
verant, ac proinde trinain in baptismo vnersionem admittere
non potuerunt, quippe quse tres distinctas in Divina Natura
Personas supponit, quas singulas baptismus administratnr.
in
Unde Tertullianus Patris, ac Filii, adeoque Personarum SS.
Trinitatis hoc argumento deinonstrat, quod
distinctionem
baptismus juxta Dominican! institutionem in singulas Per
sonas celebrandus sit. Etenim adversus Praxean ej usque
Tertuii. adv. gregales de hac re disputans, heec habet, Et post resurrec-
Prax. cap. . . . .
7 . . , .

xxvi. [p. 5i6, tionem spondens uhristus, missurum se discipmis promissionem

Patris, et novissime mandans, ut twyuerent in Patrem, et
Filium, et Spiritum^non in Unwn. J\am nee scmel, sed ter^ad
singula Nomina in Personas singulas tinguimur. Ubi etiam
verba ista, et non in Unum, Praxean aliosqtie istius seculi
hsereticos, in Unum, in Christum scilicet, Ej usque mortem
baptizare solitos fuisse innuunt. Quod etiam e D. Cypriano
indubium redditur. Hunc acriter contendisse eos, qui ab
hsereticis ad EcclesiamCatholicam conversi sunt, baptizandos
esse, et baptismum ab haereticis collatum a nemine tanquam

verum admittendum, nemo ncscit. Si rationem autem quee-

ramus, qua in hanc opinionem inductus est, hue fere redit,
quod istorum temporum haeretici non in Nomine Patris, et
Filii, et Spiritus Sancti, juxta quod a Domirto prsescriptum

est, sed tantum in Nomine Christi pro nobis mortui bap-

cyprian.
Epist. Ixxiii.
tizare solerent. Cum ergo,
*
inquit, et Ipsius Christi vrcedica-
"
. .

adjubaian. twne et cotitestotione Pater ante cognoscendus sit, qui misit,

tune deinde Christus, qui missus est, nee possit esse spes salutis
nisi duobus simul cognitis, quomodo non cognito, imo et bias-
phemato, Deo Patre, qui apud hcereticos Christi Nomine bap-
tizati dicuntur, peccatorum remissam consecuti judicantur ? Et
paucis interjectis, Denique ubi post resurrectionem, a Domino
[ib.p.206.] Apostoli ad gentes mittuntur, in Nomine Patris, et Filii, et
CAP. VI. De Trina Mersione. 95

Spiritus Sancti bajrtiznre gentiles jubentur. Quomodo ergo

quidam dicunt, foris extra Ecclesiam, imo et contra Ecclesiam,
modo in Nomine Jesu Christi, ubicunque et quomodocunque gen-
tilem baptizatum remissionem peccatorum conseqai posse ;

quando Ipse Christus gentes baptizari jubeat in plena et

adunata Trinitate. Eadein fere repetit in Epistola ad
Pompeiura, et passim alibi. E quibus conficitur istius [E P ixxiv.
.

pp
seculi hsereticos in Deum Pa-trem blasphemasse, ac propterea
baptism ura non in adunata Trinitate, sed tantum in Nomine
Christi, qui pro nobis mortuus est, administrasse. Contra
quos proinde talis, qualem sub manibus babemus, Canon ab
Ecclesia ederetur necesse fuit ut magnum scilicet boc:

Sacramentum, quo in Ecclesiam Cbristianam admittimur,

juxta Christi Ipsius institutionem in Nomine Patris, et Filii,
et Spiritus Sancti, et non tantum in Nomine vel in mortem
Christi peragatur. Huic saltern constituendo Canoni veteres
illi, qui Ecclesiam secundo tertioque seculo infestarunt, haere-
tici amplain satis materiem prsebuerunt, eeque ac Eunomius,
qui quartonondum adulto exortus est.

V. Argumentum igitur ex Eunomio petitum antiquitati

hujusce Canonis nihil detrahit. Quin potius haeretici istius

historia, ut a Tbeodoreto tradita, luculentum eidem ad-

struendee argumentum suppeditat. Ille enim de Eunomio

loq liens haec habet, Aurog xai rou ayiou Ba-riGuaroc, avz-TPS-^z TOV Theodoret.
Hseret. Fab.
'Trapa r&D KVPIOV ~/,ai 'Acroo'r&Xwv KapadoflevTa, 8tffMov. xa/ lib. iv. cap. 3.
[Op. torn. iy.
TOV (3a<7T~ P- 3!>6.]

riv rJjg Tgiddog -7rr/.Xrj(>iv,

ri^siv s/ TOV QdvaTov TOV XOIGTOV, Idem sancti etiam baptismatis

legem antiquitus a Domino ac Apostolis traditam evertit, et

contrariam aperte sanxit, dicens non oportere ter ilium im-

mergere qui baptizatur, nee Trinitatem invocare, sed semel
baptizare in Christi mortem. Hie enim legem a Domino ac
Apostolis Ejus latam asserit, ut SS. Trinitas in baptismo
administrando invocetur sive nominetur, utque is, qui bap-
tizatur, ter in aquam immergatur. Cui propterea Eunomius
amxgi/c, ut ait, dvTMopoQerriffs, contrariam plane legem sanxit,
cum hos ritus minime necessaries, nee omnino observandos
baptismum in mortem Christi conferendum edixerit.
esse, sed
Et quidem de SS. Trinitate invocanda res satis constat, cum
Ipse Dominus in mandatis dederit, ut baptismus in Nomine
 96 De Trina Mersione. LIB. II.

Patris, et Filii, et Spiritus Sancti peragatur. Ubi vero est

lex ista ab Apostolis data, cui Eunomius contradixit, imo

contrariam legem tulit? Ubi illi tradiderunt, ut baptisnms
non una sola in mortem Christi data cele-
trina mersiorie, et
bretur? Talem sane legem vel a Domino, vel ab Apostolis
Ejus latam Theodoretus hoc in loco diserte affirmat. Con-
stat autem Dominum illud nusquam preecepisse ; Apostolos
etiam nullam ea de re legem in Sacris Scripturis tulisse con-
stat. Restat igitur, ut lex ista Apostolica, cui Theodoretus
Eunomium contrarium sanxisse asserit, nihil alitid fuerit,

quam praesens Canon Apostolicus, conceptis verbis prseci-

piens, ut baptismus trina mersione perficiatur, et non unica
in mortem Christi collata, cui lex ab Eunomio lata plane
contraria fuit. Neque ulla unquam lex sive constitutio
ecclesiastica de hac re Apostolorum nomen sibi inscriptum
habuit, prseter hunc unum, Apostolicum vulgo appellatum,
Canonem. Queni propterea Theodoretus in animo habtiisse
videtur, cum verbis supra laudatis Eunomium in baptismi
celebratione Apostolorum legem evertisse, eique contrariam
sanxisse dicebat. Adeo ut hoc Theodoreti testimonium tan-
turn abest, ut antiquitatem horum Canonum convellat, ut
inter ea potius recenseatur argumenta, quibus nostra de iis

opinio confirmatur.
VI. Hisce diffisus, Dallaeus alia adhuc machina antiqui
tatem hujusce Canonis labefactare conatus est, et, quod
miruin est, novitatem illius exinde probare, quod ab ipsis
Domini Apostolis antiquis Patribus traditus perhibeatur.
Daii.de Sed et aliter, inquit, ejusdem novitas deprehenditur. Hanc
Pseud, [lib. . . .
7 .

m. cap. 17,] enim tmncim, quam in oaptismo decermt, mersionem, et Tertul-

lianus, et Basilius, et Hieronymus gravissimi viri auctores sunt,
sola muta et aygdpu traditione fuisse a majoribus receptam,
nulla scrip ta lege, nullis literarum tabulis expressam aut prce-
ceptam. Interjectis deinde Patrum istorum testimoniis a
[ib.p.63i.] nobis ante partim recitatis, infert, Atqui et hujus ritus scripta
erat lex, si Apostolicus hie a Clemente scilicet scriptus Canon
exstabat. Nos hunc Canonem a Clemente scriptum fuisse
haudquaquam contendimus. Veruntamen non possumus
non mirari, quo demum artificio sibi persuadere potuit
Dallaeus, hunc Canonem novitatis ex eo convinci posse,
quod res in eo decreta ab antiquis adeo scriptoribus ad
CAP. VI. De Trina Mersione. 97

Apostolicam traditionem referatur. Neminem, nedum Dal-

Iseum, latere potuit, Patres, ubicunque leges scriptas et
aygdpoug traditiones distiriguunt, nihil aliud sibi per leges
scriptas velle, quam ipsas Sacras Scripturas divinitus inspi-
ratas. Quicquid autem in iis non habetur, et nihilominus
semper et ubique observatum ab Ecclesia fuit, illud traditi
on! acceptum retulerunt, licet in sexcentis aliis libris prea-
scriptum esset. Exempla passim occurrunt. Nos unicum
edemus ad rein nostram imprimis faciens. S. Basilius, unus
e gravissimis illis viris a Dallaeo hie laudatis, inter a-ygdpovg
traditiones a se recensitas refert, quod prima Sabbati erecti
preces efFundere solebant. 'Og0ol ftsv <7rXrigov/j,ev rag tvy^ag ev rp s.Basii. d

pia ro-j aa(3(3drov. Eundem ritum per totum tempus a Pascha 2^'j5K
ad Pentecosten observatum fuisse asserit. 6 Heecque inter
recenset. Constat autem Ter- [Ibi
[Ibid> Pt 5G|
E>
tullianum, aliosque S. Basilio lorige antiquiores Patres eun-
dem scriptis mandasse ritum. lino quidem lex ab ipso
Concilio Nicaeno scripta exstabat, haee diserte prsecipiens,
rives <&' sv rn xveiuKn yew H\ivovre$.K<x,) sv ra?g r%cIlsvwiKoeTn$ Can. Nic.
xx - [ pa
<jrep rou iravra sv crao'jj ^a^o/x/a o/Aotug Tragap'uarTsfftzi, Can. torn. i.

sdo^e rfi ayiq <fvv6du rag sv%ag aftodtdovat rcJ Qzw, Quoniam
sunt quidam, qui in die Dominico genuflectunt, et ipsis diebus
Pentecostes, ut omnia similiter in omni parochia serventur,
visum est sanctce Synodo, ut stantes Deo orationes effundant.
Sed, non obstante ipso Nicseno decreto, S. Basilius bunc
ritum, non scripta lege, sed sola muta traditione a majoribus
acceptum refert. Eo scilicet, quod in Sacris Scripturis non
continetur. Idem et de Apostolico hoc Canone dicatur:
Utpote quo non obstante, S. Basilius aliique antiquiores
Patres ter baptizatum immergendi ritum soli tradition!
propterea adscribunt, quod in Sacris Scripturis nee prae-
ceptum illius nee exemplum habeamus. Qui hunc autem

6 ['AvcvyxKius out TXS Iv ecvrri Vgocr- Ixiivy xxi -ff^urn fiftigtz, 1-rrx.x
f^iee,

tv^ot-S Iffrurxg a.vovXv(>oui> rovg ixvrtis \<7rva.-7r\a.ffM<rfalffa., <rus 'wra, rws hge

lxX(7/ vra.i$tusi, "VK rn Hw

ruv vrgos <rv p.i<rtiffra.ffiv Ixttvnv \$/&'uv trgoriftciv 01 6s.yp.oi rni ix.x>.v<riot.s fifteis

Ka/ -TTKaa, 11 w lltvrn- l%> i<?ra.'t%iuffKv. S. Bas. de Spir. Sancto,

TM aluvi yr^oa^oxufAivtis cap. xxvii. Op. torn. iii. p. 56, C, D.]

. 'H yn-Q

H
98 De Trina Mersione. LIB. II.

Canonem scriptis antea non mandatum fuisse ex eo probare

molitur, quod ad inutam sive ay^apoi/ traditionem a Patribus
referatur, idem eodem argumento probet, Nicaenum de pre-
cibus fundendis Canonem scriptum non exstitisse, cum S.
Basilius ritum istum ayeapov esse traditionem asserebat. Quo
nihil absurdius effingi potest.Siquidem Niceenum istum
Canonem multis ante S. Basilium annis editum fuisse inter
omnes constat. Adhsec, quas Patres traditiories' nomi-
'

narunt, eas omnes ab Apostolis manasse crediderunt. Qua-

propter Tertullianus aliique antiquum hunc ritum, quo
baptizati ter immergerentur, per traditionem ab Ecclesia
receptum arbitrantes, eo ipso nomine eundem ab ipsis Apo
stolis derivatum traditumque judicarunt. Quod quidem eum

novitatis usque adeo non arguit, ut antiquissimum potius

Ecclesia ritum fuisse demonstret, dignissim unique qui in
Codicem Canon um Ecclesise primitivse colligatur.
 CAPUT VII.

Synopsis.

I. Quid contra Canones Apost. LII. et LXIL de Pcenitentibus

recipiendis objectum sit.

II. Pcenitentes secundo tertioque seculo ab Ecclesia receptos

esse probatur. Quod si clerici essent, ad laicam tantum
communionem admissi sunt.
III. Quicquid his Canonibus decernitur Apostolorum doctrines
convenit.
IV. Canon LX. de libris licereticis. Multi hujusmodi libri
istis diebus editi sunt. A Valentino, Marcione, et aliis.
Evangelium secundam JEgyptios, secundum Hebrseos,
Judae, Veritatis.
V. Canon Apost. LXIII. Apostolorum doctrince et decreto
consonat. Lex Mosaica de sanguine et suffocatis non
edendis necessaria judicata est observatu aliquandiu post
Apostolos. Ab Ecclesia Occidentali diu observata fuit, ab
Orientali ad hunc usque diem.
VI. Canon LXVI. defenditur. Primitiva Ecclesia die Do-
minico non jejunabat, neque Sabbato, nisi Magno. flcercsis
Marcionis huic de Sabbato nonjejunando sunctioni mate-
riam dedit.
VII. Post extinctam istam h&resin, nonnullis in locis Sabbato
jejunatum est, aliis non. D. Ambrosii de hujusmodi
rebus consilium.

I. QUICQUID V. Cl. Joannes Dallseus contra quemvis e

quinquaginta prioribus Apostolorum Canonibus a Dionysio

Exiguo Latine versis objecit, quod nostram de iis opinioneni
quovis modo labefactare videatur, expendimus hucusque et
diluimus. Reliquum est, ut eas etiam discutiamus excep-
tiones, quas contra triginta quinque posteriores excogitavit.
E quibus in secundum, quern ille primum vocat, quique
totius collectionis est LII., primum impetum facit. Canon
 100 De Pcenitentibus Recipiendis. LIB. II.

[Pan. Can. iste sic habet, E/ r/ effjgxoffos 7) <ffgsfffSvrtgo$ rbv axoffrgspovra axb
E.T
'
apaoriag ov ^^o^dsyjrai, XX' affo/3aXXsra/, xa^a/gg/fltfw* 6V/ Xucrs?'

rov Xgiffrbv, rov g/Vo'vra, Xa^a y/vsra/ JK oigavp <7rl evl a/xa^rwXw
ftsravoouvrj. Si f/uis Episcopus vel presbyter eum qui a pec-
cato convertitur non recipit, sed rejicit, deponatur, quoniam
Christum molcstia afficit, dicentem, Gaudium est in codo
propter unicum peccatorem pcenitentiam agentem. Huic, in-
[Daii. de quit Dallaeus, jungendus quoque est ejusdem sententice scxage-
m. cap. 12,'
P . simus primus (secundus potius) edicens, ut clericus negator si

pcenitentiam egerit, ut laicus recipiatur. 1 Hos duos Canones

novos esse, et non ante Tertulliani et ipsius Cypriani tem-
pora constitutes, ex eo pronunciat et demonstrare nititur
Dallseus^ quod controversial dirimant istis demum tempo-
ribus exortas, quod ante Cyprianum, hoc est ante an. Dom.
CCL., alius fuisset Ecclesise usus, quani qui his Canonibus
exhibetur, et ea demum tempestate lapsos ad poenitentiam
ibid. cap. 12, admittendos decretum sit. Haec Dallaeanae contra antiqui-
[p. 556.]
tatem horum Canonum exceptioms siimma est, quatenus
nostram scilicet de iis sententiam pulsat. 2
De hac autem objectione, ut Turrianum petente, nihil
II.
est quod nos admodum solliciti simus, qui hos Canones non
ab Apostolis sancitos, non a Clernente scriptos, ab Ecclesia
primitiva Tertulliani circiter et Cypriani tempora constitutes
editosque fuisse contendimus. Quin illud enim, quod hisce
duobus Canonibus decernitur, istis diebus in Ecclesia Ca-
tholica obtinuerit, nee ipse Dallseus, nee Albaspinaeus ab eo
laudatus, nee quivis alius unquam negavit. Universa enim
istorum temporum commentaria id manifestum ac indubita-
tum faciunt. Cautum est enim Canone LII., ut is qui a
peccato convertitur in Ecclesiam recipiatur, per publicam
scilicet absolutionem, quam sua aetate usitatam fuisse Tertul-

1
[E/' Tt; K^VOIKO? $10, <po^ov owfyuvivov stolos seculis natas. Canon, inquit,
'louSaiov, $ "Exx^vo;, w Ki^irtxntJ, a.a\'A<r?.- (lib. Observ. cap. 13, p. 88,) qui de
i.

TXI' t\ ftlv TO ovofi/x. Toll XgiffTotJ, a'Tu/SaX- admittendis ad pcenitentiam lapsis

Xttr0M' il BE TO ovofAtx, TOV xXntJixoii, x.u.- factus est, certe ante Cyprianum (id
6a.titffiu' pt,tTa.vo'/iffKs "SI, u? Xa'ixos 3*%- est, ante A.D. CCL.) sancitus esse non
6nTiu. Can. Ap. Lxii. Pan. Can. torn. potuit, cum alius esset Ecclesia (antea)
i. D, E.]
p. 40, usus, et ilia demum tempestate admit-
I" Hunc utrumque merito novum
9
tendos esse lapsos decretum sit. Haec
pronunciat Albaspinaeus, quod is con- ille vere sane, ac sapienter." Dall. de
troversias dirimat sequutis post Apo- Pseud, lib. iii. cap. 12, p. 556.]
CAP. VII. De Pcenitentibus Recipiendis. 101

lianus testis est, ubi dicit, An melius est damnatum latereTertui.de

quam pa/am Origenes etiam Tertulliario aequalis

absolvi? cap. x. [p!
_ _ . . i
i
128, A.}
docet, ut Jkcclesia converses a poccatis recepent, ubi de
Christianis loquens, hsec habet, Ooro/ ds we aKoXMrag *ai orig. cont.
'
Cels lib - "*
-
>,
roug atr' affsXyslctg, % rivrjc droirov ysvix^f/>svovf9 w [cap. 5i,pp.
481 , D, E,
i, nai ug BK vsxoojv avaffrdvrag, =av d^ioXoyov svBei%uvrai 482, A.]

^ovuj TrXziovi r&v xar' agy^ag /ffa y6{Avwv,

i
vffTSgov

its ovdsfjuav d^^v /tat wgoffratiiav rqg

rov sou /taraXsyovrtg rovg (pddffavrag, {AST

r$ Xoyu, effrax'evati. Hi vero ut perditos Deoque

mortuos lugent eos, qui libidine aliove malo victi fuerunt, ac
hand sccus quam redivivos recipiunt, tan
rursus resipiscentes
dem post longiorem melioris mentis appj'obationem, quam cum
primum ad religionem discendam admitterentur, ea tamen con-
ditione, ut quoniam lapsi sunt, excludantur in posterum ab
omnibus dignitatibus ac magistratibus ecclesiasticis. E qui-
bus verbis liquet, non modo eos, qui probata peccatorum
suortim posnitentia ducti fuerunt, ab Ecclesia receptos esse,
juxta quod Canone prsesenti LII. decretum est, verum illud
etiam, quod Canone LXI. definitur, tune temporis observa-
tum fuisse, ut is scilicet, qui fornicationis, adulterii, aut
alicujus alius prohibitse actionis convictus fucrit, ad clerum
non provebatur. 3 Fateor equidem primis Christianismi die-
bus eum fuisse Ecclesia rigorem, earn severitatem, ut moechis,
homicidis, et idololatris pax non nisi difficillime indulgeretur.
Constat autem Zephyrinum, Pontificem Roman um, Tertul-
liano cosevum, decretum de moecbis admittendis edidisse,
his verbis conceptum, Eqo y et mceekice et ~farnicationis delicta
. dePudicitia,
pcenitentia functis dimitto. Et ab isto saltern tempore etiam cap . i.
[ P .

moechi et fornicatores ad poenitentiam, et, ea peracta, ad

communionem ab Ecclesia Catholica admissi sunt. Tametsi
Tertullianus, jam Montanista factus, gravissime in illud
ibidem invehatur. Et paulo post homicidse etiam ac idolo-
latrae, qui vel comminationibus scilicet vel tormentis victi
idolis sacrificarant, Ecclesiae reconciliati simul ac a peccatis
suis conversi sunt, et debitam poenitentiam egerunt. Hoc e

3
[E/' T/J xKTwyogia yivwreti xara, 6iin, tlf xXri^ov p.t} <f^octa.y'i<r6u. Can.
rurrou, vrogvsiat, $ p.oi%tias, % eiMns Ap.lxi. Pan. Can. torn. i. p. 40, A, B.]
nvos uwyogivfttvys vrgK&us, x
 102 De Panitentibus Recipiendis. LIB. II.

D. Cypriani Epistola ad Antonianura, aliisque ejus opusculis

usque adeo constat, ut ipsi etiain adversarii illud diffiteri
nequeant. Preesertim, cum id a Synodo tarn Romana sub
Cornelio, quam Africana sub Cypriano habita decretum
fuerit : et quod imprimis observandum est, D. Cyprianus
eandem in hac causa rationem e Christi verbis petitam red-
Cyprian. Jit, quae in hoc Canone exhibetur. Quos utique, inquit, ad
Epist. lii.
[Pamei.iv. pcanitentiam
... .7
Dominus non hortaretur, nisi quia poemtentibus
.

Antonian. Evangelic, Dico, inquit, vobis

indulgentiam pollicetur ; et in
Hlt J
sic erit gaudium in ccelo super uno pcccatore poerdtentiam
agente, quam super nonaginta novemjustis, quibus non opus est
pcenitentia. Et quod ad Canonern LXII. huic a Dallaeo
conjunctum preeterea spectat, quo scilicet cavetur, ut cleri-

cus negator poenitentia ductus recipiatur ut laicus, id D.

Cypriani ternpore et ante obtinuisse, ex eodem constat, qui
de Trophimo quodam clerico, qui in errorein lapsus ejusdem
d P
io5 'io6 i
m di pcenitentiam egerat, loqnens, ait, Tractatu ergo illic

cum collegis plurimis liabito, smceptus est Trophimus, pro quo

multorum salus. Sic
satisfaciebat fratrum reditus et restituta
tamen admissus est Trophimus, ut laicus communicet : non
secundum quod ad te malignorum literce pertulerunt, quasi
locum sacerdotis usurpet. Hinc enim constat hanc vulgarem
fuisse passimque ante receptam Ecclesise disciplinam, ut
clerici a peccatis aut haeresibus conversi in pristinam digni
tatem non restituerentur, sed tantum ad communionem
laicam. Cum malignorum enim literae ad Antonianum
pertulerint, Trophimum in locum, unde cecidit, sacerdo-
talem, D. Cypriano restitutum esse, ei se purgat D.
a
Cyprianus, asseritque Trophimum ita admissum esse, ut
communicet tantum ut laicus. Verumenimvero baud ne-
cesse fuisset, ut sanctissimus Pater hac siispicione se ex-
solveret, nisi disciplina ab Ecclesia prius recepta exegisset,
ut clericus delinquens non aliter ac laicus admittatur, juxta
quod in dicto Apostolico Canone praescriptum habemus.
III. His autem pleniori explicatione non opus est; siqui-
dem Apostolicos hosce de poenitentibus recipiendis Canones
ecclesiastics disciplinse tertio saltern ineunte seculo usitatae
consentaneos esse, inter omnes, ipsos etiam adversaries, con
stat. Hoc enim sententiee nostrse, hosce Canones istis diebus
conditos editosque statuenti, abunde sufficit. Quod autem
CAP. VII. De Libris Pseudepigr aphis. 103

ad prsesentes insuper duos Canones a Dallseo impugnatos

spectat, nihil certe in iis decernitur, quod non cum Christi

Ipsius, et Apostolorum Ejus doctrina convenit. Utpote quse

homines ad poenitentiam agendam passim invitat, et vere
poenitentibus peccatorum remissionem pollicetur. Et etiamsi
non deessent in Ecclesia primitiva ac Apostolica, qui in non-
nulla peccatorum genera severiores essent, Catholica tamen
Ecclesia, etiam recens fundata, vera poenitentia ductum nee
a Deo rejectum docuit, nee ipsa unquani rejecit. Adamitse
autem, Montanistae, et, qui post eos exorti sunt, Novatiani,
pacem ecclesiasticam poenitentibus denegantes, inter haereti-
cos et Apostolicae doctrinae corruptores perpetuo meritoque
recensiti sunt. Adeo ut nihil in duobus hisce Canonibus
occurrat, quo minus ab Ecclesia Apostolica sanciri po-
tuerunt, ac debuerunt etiam, cum Catholica doctrina ab ea
vindicata, ab haereticis tarn cito oppugnata fuerit. Unde
etiam Dionysius Corinthiorum Episcopus an. Dom. CLX.
plus minus idem fere in mandatis dederit, quod in Apo-
stolicis hisce Canonibus jubetur. Nam in Epistola, quam ad
Amastrianorum et caeteras Ecclesias Ponti conscripsit, re-
ferente Eusebio, IloXXa \_&i\ fffgl ya^ou KO.I ayvs/ag [ro/ir] avroTg Euseb. Hist.
\ v > / H /
Eccles. lib.
/, xai rovg et dtug o ovv a-7To<7rr(*}ffsug, sirs ^jj/^/o-sX/ag, iv cap. 23,
.

w \ t .
* / / y ~ A
stTs fjjt]v atpsTixyg crAai'jjg gcr/tfrps^ovraj, os^iovffoui

Multa de nuptiis et de castitate iis prcecipit, et cunctos, qui

a quovis lapsu, sive delicto, sive etiam ab hceretica pravitate
convcrtuntur, benigne suscipi jubet.
IV. Posthaac Dallaeus Canonem Apostolicum LIX. (riobis
LX.) adoritur quippe qui vetat in Ecclesia publicari raDaii.de
:

-^BvdtKi'yga.ipa ruv afftjSuv /3/jSx/a, falso inscriptos impiorum libros, m. cap. 12,

edita ab hfereticis* inquit vir doctus, sub ementitis Apostolo

rum et discipulorum nominibus Evangelia, Acta, Itineraria, et
alia ejusdem farince opuscula clarissime denotans, quce non-
dum Apostolorum temporibus nata postea emerserunt.
ipsis
Non equidem dimteor, quin Evangelia ab haereticis conficta,
aliique Apostolorum nomina falso praa se ferentes libri hoc
Carione intelligantur. Utruni tales ipsis Apostolorum tem-

4
[E? T/J rat. ^/tvbifi'y^u.Qu. rui a,fft- xXwoou, x,tt6a,t(>ti<r6iti. Can. Ap. Ix. Pan.
fruv Pifix'm, us oiymt, \vl T>JJ IxxXvtrias Can. torn. i. p. 39, C.]

, i-ri ^vfty rov Xaow KO.} rov

 104 De Libris Pseudepigr aphis. LIB. II.

poribus consarcinati essent, nihil est quod nos laboremus ;

etiamsi veri nobis plusquam simillimum videatur. Sed nos-

trse satis est opinion! confirmandae, si tales libri ab haereticis

[Pan. can. (qui hoc et XLVII. Canone afcfitK vocantur) ante tertium
tom. i. P .
si,
^^ Christianas seculum conscripti sint. Hoc autem nemo,
qui antiquitatem ecclesiasticam vel primis degustavit labiis,
ignorare potest. Ut haereses enim una cum Catholica doc-
trina seminari cceperunt, sic et auctores earum ac propugna-
[Tert.de tores multa statim (\Q iis volumina ediderunt. Ut, mittam
cap. xxx. p. enim Phaneroseis ab Apelle, Epistolas et Antitheses a
212 C
Adv
MarcioViib.' Marcione, Sophiam, Psalmos, et Epistolas a Valentino, et
iv.cap. l,p.
413, A; et
. ,. ,.
V
commentaries ab ejus discipulis, aliaque quam plurima
. , '

christi, cap. hgereticorum fig-menta in ipsa Ecclesiae infantia edita, et ab

xvii. p. 320,
D Irenseo, et Tertulliano memorata, Evangelium secundum
^Eo'VPtios suis exstitisse diebus testis est Clemens Alexan-
Stromat. lib. .

ui. [cap. 9,] drinus dicens, <J>gog-ra/ o=, oJ/xa/, Jv rw '/.ar' A/yvwr/ovs svayyeXiy, et
[Paris, pp. postea, 'TTPMTOv (Aiv ovv, Iv TO?, KazudsdofjjSioiz rs~aoffiv svcfy-
TjfJiTv

Ibi^r"'
72^/0/5 oix 'LyjjiL'iv TO pr^w, a/.X' sv TM 7.ar AtyvxTtovz. Idem
[Paris
465 ' e tiam citat Evangelium secundum Hebrseos, r\ xav r xuff

a/ouf, inquit, rw svayytfJu, o Quu'Adffas /Satf/Xgutfg/,

Evangelium Judae
4 3>Pot "
ter ]
dictum Irenefii aetate ab haereticis circumferebatur, utpote
iren. [cont. ^."^ ejusdem mentionem fecerit, his verbis, Et confinctionem
i.capfi^' afferunt liujusmodi, Judce Evangelium illud vocantes. Marcion
Select, i,
etiam se diversum Evangelium habere asseruit. 5
ab aliis

ibidAib. m. Valentiniani volumen a se confictum Veritatis Evangelium' '

[sect. 9, p. perfricta fronte nuncupare ausi sunt. Hi vero, inquit

ibid, [sect.o, Irenaaus, qui sunt a Valentino it erum existentes extra omnem ,

timorem, suas conscriptiones proferentes, plura habere glorian-

tur, quam sunt ipsa Evangelia. Siquidem in tantum proces-
serunt audacice, uti quod ab his non olim corner ip turn est,
veritatis Evangelium titulent, in nihilo conveniens Apostolo-
rum Evangeliis, ut nee Evangelium quidem sit apud eos sine
Uasphemia. Cum haec igitur, aliaque, quee hujuscemodi
plurima proferri possunt, omni impietate, heeresique et blas-
phemia conferta volumina, secundo currente seculo in lucem
prodierint, idque sub specioso Evangeliorum nomine, haud

6
[" Marcion totum rejiciens Evan- Evangelium." _ Iren. cont. Hser. lib. iii.
gelium . . . paritergloriaturse habere cap. 11, sect. 9. Op. p. 192, col. 1.]
CAP. VII. De Sanguine et Suffocatis non edendis. 105

mirum est, quod ab Ecclesia hoc Canone cautum sit, ne

istitismodi vj/guflgsr/ygapa rSJv atsfiuv j3if3xia in ecclesiasticis

coetibus publice legerentur : mirandum potius esset, si Ec

clesia primitiva sui cureeque sibi concreditee adeo negligens
fuisset, uttalem non ederet Canonem, quo impios hujusmodi,
heeretieos, blasphemos, falsoque inscriptos libros populo
recitari proliiberet.
V. Porro Canon Apost. LXIII. sic se habet, E7 ri$ [Pan. can.
M ~ tOIT1 I'?' 4I
- >

SffigKovros, % ffgetifSvregog, % diaxovoz, \\ oXwg row xaraXoyou rou B, c.]

hgarr/to\j pdyfl xezu, sv a'i/jjun vj'up^jjg aurou, $ 07jg/aXwroi', jj

/Si gzm Episcopus, vel presbyter, vel diaconus,

velomnino ex sacerdotali catalogo, comederit carnes in sanguine
animce sua>, vel quod aferis captum, vel morticinum, deponatur.
Hoc enim lex prohibet. Si autem sit laicus, segregetur.
Quod hoc Canone sancitur, ab ipsis Apostolis decretum et a
primitiva Ecclesia accurate observatum fuisse, ex Tertulliano,
Origene, Clemente Alexandrine, et ex Epistola Viennen-
sium et Lugdunensium ad Ecclesias Asiae ac Phrygiee
scripta, Minutio Felice in Annotationibus probatum
necnon e
dedirnus. 6 Nee pluribus opus est testimoniis, siquidem ipse
Dallaeus negare non potuit, Ecclesiam Apostolicam a san
guine, a suffocatis, et raorticinis abstinere solitam fuisse.

6 [" Ut veteri legi Judseis, sic et pulto. Tert. Ap. cap. ix. [p. 10, A,
ab ipsis Apostolis, Judseorum infirmi- B.] Origenes, T ^\ ^VIKTO., rou
tate tune temporis consulentibus, (Act. etlftet<res pw ixxgdsvros, (ovig <pa<riv IIVKI

xv.) Gentilibus conversis prsecipitur, rgoQwv tiaiftomv T^i^of^iveav <ra7; * alrou

ut ab immolatis, suffocatis, et sanguine uvKtfuftia.o'io'iv) A^x'yo^ivn o hoyof, 'Ivoe,

abstinerent quod Apostolorum de-

; ^ rgaQcuftiv r^otp^ ^ouft'ovuv' T
cretum hoc Canone renovatum videtur, rivuv roiovriuv vviupiiTuv ffuvrgKQntropi-

adjecta insuper certa transgressoribus vuv ri/*7v, lav ^sraXa^/Savw^ev TMV wix.-
poena, clericis quidem depositione, ex- r&v' ix. 31 <ruv tigtifAivuv vig} <ruv <rvixT&-v

communicatione laicis. Et Ecclesiam o-atpls VKI 'Suvotrat TO -r^i <r7is u.'xoxys

quidem primitivam, tam Occidentalem, raw a,'i^a,Tos. Orig. cont. Gels. lib.

quam Orientalem, hoc inviolatum diu viii. [cap. 30, torn. i. p. 763, C, D.]
observasse, e veterum testimoniis lu- Minucius Felix, Nobis homicidium nee
culenter patet. Tertullianus, Eru- videre fas est, nee audire, tantumque
bescat, inquit, error vester Christianis, ab humano sanguine cavemus, ut nee
qui ne animalium quidem sanguinem edulium pecorum in cibis sanguinem
inepulis esculentis habemus, qui prop- noverimus. Minut. Felic. Octav. [cap.

terea quoque suffocatis et mortici- xxx. Gall. Bib. Patr. torn. ii. p. 308.]

nis abstinemus, ne quo sanguine Clemens Alexandrinus, Ov$l y.o 6iyt7v

contaminemur vel intra viscera se- aJua, ro7f avfyavois 6'itus, olj
106 De Sanguine et Suffocatis non edertdis. LIB. II.

Ac propterea nihil huic Canoni objecit, praeter rationem ei

hujus interdict! redditam, Touro y 6 vo>og avsfatv, Hoc enim
lex prohibuit. At veri, inquit, Apostoli hujusmodi rebus vesci
Christianas vetuerunt, ad vitandum Judceorum scandalum, non
ob legis ipsius auctoritatem, quam hac in parte a Christo
Domino abrogatam luculentissime passim docent. Haec autem
objectio nostram opinionem nequaquam attingit, qui scilicet

hunc caeterosque hujusce collections Canones non ab ipsis

Domini Apostolis, sed a primitiva tantum Ecclesia aliquot
post Apostolos annis, conditos collectosque asserimus. Sed
observare nihilominus liceat, quod lex hoc in loco memorata
de Apostolica de hac re Hierosolymis edita, aeque ac de
Mosaica intelligi possit quodque, si de antiquisshna lege,
:

quae hujusmodi rebus vesci prohibuit, intelligatur, ea diu

ante Mosaicam, sive caeremonialem lata fuit. Hoc enim e
septem est Noachidarum, ut vocantur, praeceptis. Sic enim
praecepit Dominus Noacho et filiis ejus 101 NTDJD 1120 15*

iS^NH N?, w^v '/.g'sac Iv a'i{Aoc,7i -vj/u^/Jjg ov pdytffds, ut LXX.

interpretantur. Ad quam quidern legem conditores hujusce
Canonis respexisse videntur, ut iisdem fere verbis utentes.
Et praeterea, etiamsi lex Mosaica caeremonialis a Christo
abrogata sit, hanc tamen, quae sanguinis sufFocati et nior-

ticini esum prohibuit, legem ad tern pus saltern necessarian!

fuisse observatu ipsi Apostoli in decreto suo de hac re edito
diserte Quapropter primi post Apostolos
affirmarunt.
Christiani, dicto ipsorum decreto se obstrictos habentes,
hanc etiam legem adhuc valere crediderunt. Alioquin enim
vix credibile est, ut hoc tanta religione ab iis observaretur,
quanta observatum fuisse inter omnes convenit. Cum pri-
mitivae igitur Ecclesiae praesules hunc Canonem vere Apo-
stolico consonum sancirent, hanc ejus rationem reddiderunt
quandoquidem hanc legem, ab ipsis Apostolis ad aliquod
saltern tempus confirmatam, nondum penitus abrogatam
fuisse censuerunt. In qua quidem opinione Ecclesia Orien-
talis semper fuit, et etiamnum manet, adeo ut suffocatis

ouoiv aXX* fi ffK^ \ffrtv a'tftetn ytuoyou- vretioict tyoi'yonv ol roiovrai, otg ttviSt u\o-
l*lvn. Clem. Alex. Psedag. lib. iii. cap. yuv Z,uuv oupo. q>a.yi7v l%ov , Eus. Hist.
3, [p. 267, Potter. 228, Paris.] Sic Eccl. lib. v. cap. 1, [p. 203]."Bever.
Biblias Martyr, Antonio Vero impe- Annot. ad Can. Ap. Ixiii. Annot. in
rante, inter cruciatus dicebat, KUS v Pan. Can. p. 32, torn. ii. ad fin.]
CAP. VII. De Jejunio Sabbati. 107

vesci iis religio sit. Et in Occidente etiam contraria con

suetude non nisi post aliquot ab Apostolis secula invecta est ;

ut e Gregorii tertii P. R., aliorumque Canonibus pceni-

tentialibus videre est. 7 Adeo ut Occidentalis etiam Ecclesia
illud, quod hoc Canone sancitur, perdiu observant, Orien-
talis semper.
VI. Quern proximum oppugnat Dallaeus, est Canon
Apost. sexa;esimus sextus, sic habens. E7 rig X\VPIKO<; eweS* [Pan. can.
, , x
tom -
- i- P- 4
vriffrtvc/jv, >j rb edpparQv (qrXqv rov evb$ ftovov,) A.]

o de \aixog apogige(f6u. Si quis clericus depre-

hendatur die Dominico jejunans, vel Sabbato, prceter unum
solum, deponatur. Laicus autem segregetur. Malta contra
hunc Canonem congessit vir doctus, quibus istum nee ab
8
ipsis Apostolis sancitum, nee editum a Clemente probaret.

7 [" SufFocatum dicimus, quod sive autem sciens, centum dies poeniteat."

sanguinis efFusione perimitur, vel quod Bedse de Remed. Peccat. cap. xiv.
in laqueo necatur. Si quis a lupo vel De diversis causis. Apud Anton. Au-
a cane, aut in laqueo suffocatum in- gustini Canones Poanitentiales, pp. 117,
venerit, nullatenus manducetur ; neo 118.]
sanguinem alicujus bestise quis mandu- 8
["Non esse hunc Canonem Apo-
care aut bibere prsesumat. Quod si stolicum ita pugnat Baronius (A.D.

quis fecerit, quadraginta dies poeni 102, 15,) [tom. ii. p. 18, Colon. 1609.]
teat." Greg. Papse III. Judicia. Quomodo, quteso, inquit, tot tamque
Jud. xxix. Cone. tom. vi. col. 1483, disertos antiques Patres, qui de je-
E. junio Sabbati instituerunt disputa-
" Qui morticinia comederit inscius, tionem, Canon ille pr&teriit, ut a
viginti dies poeniteat ; sciens, quadra nemine citatus reperiatur ? Vel quo-
ginta." Jud. xxx. Ib. col. 1484, C. nam pacto, obsecro, [quod et superius
" Si autem nesciens manducaverit diximus} Romana Ecclesia contra om
idolisimmolatum, aut morticinum, da- nium Apostolorum Canonem Sabbati
bitur illi venia, quoniam nesciens hoc jejunium suscepisset, vel eorum Epi-
fecit ;tamen jejunet hebdomadas scopus Clemens id fieri permisisset,
tres." Halitgarii Ep. Cameracens. qui, quod statuissent Apostoli, et ipse

Antiquus Poenitentialis Rom. apud perquam optime sciret ?

scripsisset,
Canisii Thes. Mon. Eccl. tom. ii. p. ii. Vel quomodo ex traditione Petri et
p. 138. Antv. 1725. Pauli, Apostolorum principum, ejus-
" Si quis canis aut vulpis, aut ac modi diei Sabbati jejunii sibi vindi-
ceptor mortificaverint ; sive de fuste, care est solita eadem Ecclesia observan-
sive de lapide, sive sagitta, quse ferrum tiam, quam Apostolorum Canoni pe-
non habet, mortuum fuerit, hsec omnia nitus adversari nosset. Hactenus
suffocata sunt, non manducentur, et Baronius,quocum et Bellarminus (de
qui manducaverit, jejunet hebdomadas Pont. Rom. lib. ii. cap. 27,) [Disp.
sex." Ib. p. 139. Romse, 1833, tom. i. p. 608,]
" Qui morticinium insciens come et Possevinus (Appar. vers. Clemen.)
derit, quadraginta dies poeniteat, si [tom. i. pp. 369, 370,] et Binius (in
 108 2)e Jejunio Sabbati. LIB. II.

Sed palmarium ejus argumentum est ad hominem, ad ipsum

scilicetTurrianam, qui Canonem ab Ecclesia, cujus ipse
alumnus erat, per multa retro secula violatum, vere Apo-
stolicum esse contendit. Nos autem, qui Turrianicam de
Apostolica horum Canonum auctoritate sententiam non
defendimus, neque objectionibus ad istam solani evertendam
allatis respondere constringimur. Nostree satis est vindi-
candae pariter atque confirinandee opinioni, si probemus
illud, quod hoc Canone constituitur, Ecclesiee primitivee
moribus ac institutis convenire. Cautum est porro boc
Apostolico Canone, ne quis diem Dominicum jejunet vel
etiam Sabbatum, unico excepto, Magno scilicet sive ante-
paschali, quod Paschalem nimirum festivitatem die Domi-
nico celebratam immediate praecedit. Prime itaqne san-
citur, ne dies Dominica jejuniis peragattir. Hoc Tertullianus
non modo sua eetate obtinuisse fidem facit, verum etiam ad
Apostolicam traditionem refert. Istos enim Ecclesiee ritus
enumerans, qui in Sacris Scripturis nusquam praecepti,
ubique nilnlominus observati fuerunt, ut ab ipsis Apostolis
per traditionem recepti, hunc inter alios recenset, dicens,
Tertui.de die Dominica jejunium nefas ducimus. vel de qeniculis adorare.
Coron. Milit.
cap.m. [ P . Et mox, post v
alios
t
T
liujusmodi recensitos
. -r*
Ecclesise
l

ritus,
ibid. cap. iv. addit, Harum et aliarum ejusmodi
J disciplinarum si legem
[p. 102. B.]
expostules Scripturarum^ nullam invenies. Traditio tibi prce-

tendetur auctrix, consuetude confamatrix, et fides observatrix.

Ratwnem traditioni, [et] consuetudini, [et~] fidei patrocina-
turam aut ipse perspicies, aut ab aliquo, qui j)erspexerit,
disces. Cum hie io-itur ritus etiam Tertulliani diebus adeo

not. ad hunc Can.) [Cone. torn. i. coll. preescriptione, neque Scripture auc-
59, 60,] et Petavius in Epiph. [torn. toritate, neque universalis Ecclesice
ii.] (p. 359,) [Animacl. ad Exp. Fid.] traditione determinatum esse, Sabba-
et caeteri, ni fallor, ornnes, uno excepto tone jejunare deceat an prandere, sed
Turriano, et recentiores et vetustiores ejus, in qua versaris, Ecclesice consue-
Latini consentiunt. Petavii verba de tudini obtemperandum esse. Hsec
Sabbati jejunio supra [lib. ii. cap. 9,] illi." Ball, de Pseud, lib. iii. cap. 12,
recitavimus, Imnc Canonem velut spu- pp. 561, 5G2. Deinde breviter repetit,
rium et alienum diserte rejicientis, ne- quae de Sabbati jejunio in priori opens
gantisque fieri potuisse, ut is ab Apo- parte [lib. ii. capp. 9, 10, pp. 339-
stolis communi decreto constitueretur, 352,] contra Pseudodiataxes, quas vo-
ex ilia, quam Augustini [Ep. liv. (al. cat, (Apostolicas scilicet Constitutiones)
cxviii.) ad Januar.] esse demonstrat, dixerat]
CAP. VII. De Jejunio Sabbati. 109

antiquus esset, ut ab ipsis Apostolis traditas videretur, et

longa consuetudine confirmatus, non mirum est, quod ab
Ecclesise tune temporis prsesulibus poena transgressoribus
imposita sanciatur.
Quinetiam altera pars Canonis, qua scilicet Sabbati cu-
jusque, prseterquam Magni, jejunium prohibetur, iisdem
diebus accurate admodum observata fuit. Hoc ex eodeni
Tertulliano Montani haeresi jam infecto, ad Catholicos sub
probroso Psychicorum nomine hsec loquente, constat,
Quanquam vos etictm Sabbatum, si quando continuatis, Tertuii. [de
7 7 . . Jejuniis] adv.
nunquam nisi in Paschajejunandum, secundum rationem alibi Psych, cap.

redditam. Unde liquet apud orthodoxos etiam tertio B.]'

ineunte seculo solenne fuisse, ut nullum praeter antepaschale

Sabbatum Jejunio consecrarent, juxta quod hoc Canone
definitur.Eundem etiam apud se suosque obtinuisse
morem idem paucis interjectis testatur, dicens, Duas in anno ibid. cap. xv.

hebdomadas xerophagiarum, nee totas, exceptis scilicet Sab-

batis et Dominicis, offer imus Deo, abstinentes ab Us quce non
rejicimus, sed [non] differimus. Ergo et isti, qui jejunia a
sese religiose adeo observata tantopere jactitabant, Sabbata
tamen et Dominicos dies ab iisdem excipiebant, etiam per
suas xeropbagiarum hebdomadas, quum alios omnes, istis
exceptis, dies jejunantes transigere consueti sunt. Quod
luculente demonstrat, usu publico istis diebus receptum esse,
ut Sabbatis, non minus quam Dominicis, jejunia ab omnibus
Christianis solverentur. Neque difficile est deprehendere,
unde hoc originem traxerit, et quare institutum fuerit.
Enimvero proximo post Apostolos seculo Marcion erumpe-
bat, alium esse, et colenduni esse Deum, praeter Creatorem a
Judseis cultum, blaspheme asserens. Ut ex Irenseo, Ter- [Tert. adv.
1'
tulliano, aliisque temporum scriptoribus constat.
istorum capl', iei.
P
Cum hasreticus igitur iste improbam hanc opinionem disse-
'

minasset, ut Judaaorum, quemadmodum Eum vocabat, Deus

in nullo ab iis numero haberetur, Sabbatum, quo Is a mundi
creatione requievit, non requie sed jejunio a discipulis suis
celebrandum esse instituit. Hoc Epiphanius vidit, et poste-

ritati his verbis tradidit, To ds ffd88arov V^TSVSI dta roiat,lrrt v Epiph. User.
* , , /
xlii - [Marci-
ttirfav. E7T/o>3, QWh rov Qzov ruv lovoaiuv sffriv rj avatfavffig onist.] n. 3.
[Op. torn. i.
TOU Tgoro/Tjxo'Trog rbv HOG/HOV, nai sv <rfj epSo/up fidget. avartavtfafAsvov, P. 304, B.]

rair^v, 'iva ^ TO xa^xov rou 0gou ruv

 110 De Jejunio Sabbati. LIB. II.

ggyagupeQa. Sabbati jejunium ob hanc causam institute.

Cum enim, ait, Judceorum Dei, qui hunc mundum fabricavit,

ilia sit requies, cum die septima requieverit, eadem nos jeju-
nare instituimus : ne Judceorum Dei ritibus uti videamur.
Cum Marcionis itaque discipuli ob hanc rationem, juxta
magistri institutum, Sabbatis jejunare solerent, necessitas
postulabat, ut contrarium ab Ecclesia Catholica sanciretur,
ne quis scilicet Sabbatuni quodvis, praeter antepaschale, quo
Dominus noster in sepulchro jacuit,jejunio dedicaret. Alio-
qnin enim prsevalente paulatim Marcionis hseresi, unum
verumque Deum, omnipotentem mundi Conditorem, quera
ipsa religiose colebat, ab aliis ludibrio et contemptui haberi
impie pateretur. Qui istboc enira infecti veneno Sabbatuni
tune temporisjejunabant, eo se Deum Opt. Max., omnium-
que rerum Creatorem contemnere, et contumelia, quantum
fieri potuit, onerare profitebantur. Hinc itaque caute
admodum et prudenter ab Ecclesia primitiva hoc Canone
constitutum est, ut clerici quidem Sabbatuni, magno ex-
cepto, jejunantes, deponantur, et excommunicentur laici, ut
pestifera Marcionis de Deo Creatore opinione imbuti.
VII. Et ipsum quidem Marcionem huic condendo Canoni
occasionem prsebuisse, eo magis adducor ut credani, quod
etiamsi Cerdon, aliique, quos inter Simon Magus, eadem de
Deo blaspheme prsedicassent, nulla tamen hujus de Sabbato
non jejunando instituti vestigia exstant ante Marcionem,
qui Antonino Pio imperante vixit, suamque propterea hsere-
sim anno plus minus CXL. divulgare coepit. Epistola enim
ad Philippenses B. Ignatio adscripta, (qua dicitur, E7 ne
(3(3arov vrjffrtvei, <TT\^V &vb$ ffa[3(3drov rov Uaff^a, ovro$
JOT/) inquam, Epistola nee ab Eusebio,
hgec,
nee Hieronymo, nee a quovis veterum inter g'enuinas sanc-
tissimi illius martyris Epistolas memoratur, diuque postea
conficta videtur. At post dictam Marcionis hseresin exor-
tam, Sabbatum a jejunio immune passim servatum fuit.
Idque non tantuin in toto Oriente, verumetiam in rnultis
Occidentis partibus. Sed, extincta tandem aliquando ista
Marcionis haeresi, cujus solius causa contraria obtinuit con-
suetudo, Sabbata jejuniis iterum plurimis in locis dicata
mst. Eccies. sunt ; Romse saltern, ut observavit Socrates, qui de suis
C
21,' [p.
298.;i
diebus loquens, Jv 'Pw^?3, inquit, vav <fd(3(3a vntrevova. Et in
CAP. VII. De Jejunio Sabbati. 1 1 1

nonnullis Hispaniae Ecclesiis, ut constat e Concilio Elibe-

ritano, dicente, Errorem placuit corrigi, ut omni Sabbati die
jejuniorum superpositionem celebremus? Mediolani autem f
r> ]
usque ad S. Ambrosii eetatem Sabbato non jejunatum est. -

Et quidem cum hoc Ecclesiae decretum ob prsedictam

tantummodo hteresin editum fuerit, ea semel explosa et
extincta, non necesse erat, ut diutius observaretur. Sed
liberum fuit cuique Ecclesise illud in re adeo adiaphora
eligere, quod sibi suisque filiis magis congruere videtur. Et
prudentis est Christian! in hujusmodi institutis Ecclesiae suse
sese accommodare, et gravissimura illud D. Ambrosii con-
silium observare, quod scilicet ille S. Augustino ipsum de
hac re consulenti his verbis dedit, Cum Romam venio, Jjejuno
J gustin. Epist.
Sabbato, cum hie (Mediolani) sum, non jejuno. Sic etiam tu,
ad quam forte Ecclesiam morem serva, si cuiquam J"^' c
veneris, ejus
non quenquam tibi. De qua sententia ,coL 186
vis esse scandalo, nee >

etiam atque etiam cogitans D. Augustinus, ita semper

habuit, tanquam earn ccelesti oraculo suscepisset, ut ipse
ibidem attestatur.

9
[In Labbseana editione Conciliorum positiones celebremus." Cone. torn. i.

ita legitur :
" Omni Sabbati die super- col. 973, D.]
 CAPUT VIII.

Synopsis.

I. Canon Apost. LXIX. de Quadragesima et quarta sextaque

feriisjejunandis, in proximo libro seorsim vindicatur.
II. Canon LXXII. defenditur. Cera et oleum ab Ecclesia
primitiva quamobrem usitata.
III. Canon LXXIII. vindicatur. Apostolos cedes Dei cultui
consecratas habuisse plusquam verisimile est. Vasa et

aurea et argentea proximis post eos seculis in usu fuisse

certissimum.
IV. Canones LXXXI. et LXXXIII. de Us, qui civiles

una cum ecclesiasticis dignitatibus obtinebant, defen-

duntur. Paulas Samosatenus et Episcopus fait et Duce-
Jiarius.

I. QUEM proximum post eos, quos hactenus vindicavimus,

ex Apostolicis Canonibus oppugnavit Dallseus, nonus est
supra sexagesimum de statis Ecclesiae jejuniis agens. Quan-
doquidem vero is singularem de jejuniis et Quadragesima
librum edidit, quo jejunia dicto Canone commemorata vete-
ribus incognita fuisse Christianis probare molitus est ;
J
ne
quid nos intactum relinquere videamur, quicquid" ille in isto
libro contra horum jejuniorum antiquitatem scripsit, fusius
expendere necessarium duximus, et e genuinis veterum
testimoniis, ab omnibus ejus exceptionibus vindicatis, evin-
cere, ea, quorum facta est hoc Canone mentio, jejunia ab
Apostolica ac primitiva Ecclesia religiose admodum ob-
servata fuisse, prius scilicet quam heec Canonum Apostoli-
corum sylloge, juxta nostrani de ea opinionem, in lucein
prodierit. Hsec autem disputatio, cum adeo prolixa sit, ut
in uno capite commode comprehendi nequeat, adeoque

1
[Joannis Dallsei de Jejuniis et Typis Johannis Columbii, Anno
Quadragesima Liber. Daventrise, MDCLIV.]
CAP. VIII. De Cera et Oleo. 113

necessaria, ut totum alterius, potius quam partem hujusce

libri constituere mereatur, ea in proximum librum, quo
seorsim Deo adsistente discutietur, rejecta, hie interim
exceptiones doctissimi viri contra reliquos, qui supersunt,
Canones expendemus.
II. Duobus autem proximis, sive LXX. et LXXL,
Canonibus Apostolorum, ut in Apostolicam et doctrinam et
setatem convenientibus preetermissis, Dallseus Canonem
LXXII. adoritur. Is sic habet, E7 nc, jcX^/jcog Jj Xa/xog acri [Pan. can.
, . .
tom ii P- 47
-

T7j ayia$ exxXqffiai; a^sXfjra/ xqgbv v\ sXaiov, atpogi^effdu. bi qms B

clericus vel laicus a sancta Ecclcsia ceram vel oleum aufert, se-

gregetur. Hie autem Canon, inquit vir doctus, ab Apostolicis

quoque temporibus abhorret. Quid ita quaeso ? Enimvero
qnoniam inquit, Ex omni novo feeder is instrumento non apparet r> e Pseud.

aliud in Ecclesia oleum beato illo seculo floruisse vel in pretio is,' [pp. 579,

fuisse, prceter illud Spiritus Sancti mysticum, quo Deus

Christum, et ex Eo homines ccelestis gratia consortes perfundit,
atque inungit, vel alias ceras, quam qua> igne sacra ac spirituali
incenses hujus seculi sanctorum exemplorum radiis
tenebras
perfundit. Haec Dallseus, aliud procul omni dubio agens.
Annon ipsis enim Apostolis lucernis opus erat, cum preces
funderent, concionesque per totas seepe noctes haberent ?
Annon etiam cera et oleum isti usui inservirent ? Nos
autem non de ipsis Apostolorum temporibus, sed de iis quse
proxime secuta sunt, disputamus contendimusque ceram et :

oleum hoc Canone memorata primitivis Christianis magno

in usu pretioque fuisse, in antelucanis scilicet, ac vespertinis
(quorum meminit Canon Laodicenus XVIII.) obeundis of- [Pan. can.
torn.
.. ~, .. , p. 461, . , i.

ncns. Cereorum enim ab us tune tempons usitatorum, ut A]

et lampadum, quibus ellychnia oleo foventur, frequens apud
ecclesiasticos primorum seculorum scriptores occurrit mentio.
D. Hieronymus adversus Vigilantium disputans, Cereos [mer. adv.
autem, inquit, non clara luce accendimus, sicut frustra calum- via. 6P . tom.

niaris, sed ut noctis tenebras hoc solatio temper emus, et vigilemus A',B'.]

ad lumen, ne cceci tecum dormiamus in tenebris. Et paulo

post, Nam et absque martyrum reliquiis,per totas Orientis EC- [ibid.D, E.]

quando legendum est Evangelium accenduntur luminaria,

clesias,

jam sole rutilante, non utique ad fugandas tenebras, sed ad

siqnum
y Icetitice demonstrandum. Socrates rag sv ra?g Xyy- Hist. Eccies.
,. . lib.v. cap. 22,
inemorat, dicitque praBterea, m^l i<r#ta ^TU [ P 297.]
.
 114 De Cera et Oleo. LIB. II.

r5j Xv%va-^ia,$* 01 <fgs<rf3vTegoi KU

Epiph. Epiphanius, 'Eufavoi rs vfivoi sv avrjf rr ay/a
Expos. Fid. ,
[Cath.] num. xa/ Kpoc>v%a,i stooivat, Av^vi/coi re a/Aa
tom.'i. p.' MatutincB insuper laudes in sancta Ecclesia, matutince-
que preces assidue celebrantur : lucernales item psalmi et
orationes. Ante eos S. Athanasius prodigiosa ista a Georgio
[Gregorio] et gregalibus ejus Alexandria perpetrata facinora
in Ecclesiis ibidem devastandis describens, inter alia ait,

Athan.Epist. quod
rb atfoxsi/Mvov g'Xaiov rio<xa?ov, oleum reconditum prce-
ad Orthod.
[Encyc. ad QjQT&tltUT. XUI TOVC KKPItoiVUt XWP/oXoyg. 1)611. T^g XXXtf/ac ro?g f/OOi-
Episc.Epist. -. . .
-r^
cap.iv. xo/$ avynrov, et cereos EcclesicR Perpetratum idohs adolerent.
114, B, c.j est igitur tune temporis illud, quod hoc Canone prolnbetur.
Ceram enim et oleum ab Ecclesia auferebant. Adhaec
Synodus Eliberitana quarti initio seculi congregata, Cereos,
can. xxxiv. inquit, per diem placuit in ccemeterio non accendi. Cereos
[Cone. torn. . , . . . -^
i. coi. 974, itaque vel mterdiu in Ecclesia habere, vel noctu accendi non
displicuit. Tertio insuper ineunte seculo illustrissimum
hujus rei documentum ab Eusebio memorise traditum ha-
bemus. In miraculo nimirum isto, quod a Narcisso Ecclesiee
ECC'
Hierosolymitanae Episcopo factum refert. In magna enim,
vi. cap.
u t ait, Paschse vigilia, oleum forte ministris deerat, qua de
causa cum universus populus gravissimo moerore perculsus
esset, Narcissus mandasse fertur iis, quibus curae eratlucernas
accendere, ut aquam ex quodam propinquo haustam puteo
ad se deferrent. Quod ubi dicto citius impletum est, jussisse
dicitur sincera in Christum fide, ut earn lucernis infunderent.
Quo itidem peracto, aquam aiunt contra morem naturse suae
mirabili quadam ac divina virtute in olei pinguedinem esse
conversam. 3 Qui heec legit mirari nequit, quod istius eetatis
Episcopi lege sanxerint, ne quis oleum aut ceram ex Ecclesia
auferat, cum adeo necessaria iis fuerint, ut digna essent quee

2
[Suicerus emendat, IJLITU. rqv Qgiaros, u; ulrov xopiffcii' Tovrav ^\
Xwva-v///v. In Thes. Eccl. VOC. upoc. *.'oyca vguxttvros, ivtv%x/tzvav TU
it>X?i, num. vi. sect. 2, C. Vol. i. pp. '$, lyx'teu KO.TO. ruv '

1280, 1281. Amst. 1728.] <ry tig rov Kvgiov yvtjtriex, vro

[Kara <rjy ^syaXjjv -rorl rov IIuff%a -roiyiffuvruv "Si X.K} rovro,
oiu,YUKr't(>ivffiv t TouXctiov tyu.<ri <ro7$ "Sia-

^/V97s Muftiat ^ux.Xtt.p>ovtfvs, rov ^a t, Ruffin.] <rjy (fiutriv. Euseb.

voig rat Qurct, Vtt.a.ffx,iuaZ>ouffiv irt Hist. EccleS. lib. VI. cap. 9, p. 266.]
e* rivos
 CAP. VIII. De jEdibus et Vasis Sacris. 1 15

miraculo supplerentur. Et quidem qui antelucanos. ut [Decor.

rr\ . .
ca P- iiig P-
Tertullianus vocat, Ecclesise Apostolicse coetus memoria 102 A.]
>

tenet, cum Christian! ante diem, convenire solerent, teste LH>

-r-jV . . . .. 97, [p. 566.]
Jrlmio, is dubitare nequit, qum cera et oleum summe us
necessaria essent, ac proinde non poterant non omnibus
modis cavere, ne illis destituerentur, neque ea, quse in Ec-
clesiis ad sacrum ilium usum ab ipsis recondita sunt, ab aliis

auferrentur. Hoc autem totum est, quod hac Apostolica

sanctione cavetur; quam propterea ipsi Apostolicse Ecclesiae
satis convenire certissimum est.

III. Idem dicendum est et de sequenti, sive LXXIII.

Canone, quo cautuin est, Ne quis vas aureum, vel argenteum,
vel velum sanctificatum in usum suum amplius convertat. 4 Con *

tra quern Canonem quam con-

niliil aliud excepit vir doctus,
ditum ilium esse secutis post Ap,ostolos seculis, Cum et cedes Daii. de
Pseud, lib.
sacras, et pretiosam sitpeliectilem, et reiiquam pompam Chnsti- * cap. 13,

anorum copies in usum apud nos invexissent. Apostolorum,

inquit, cevo tanta erat nostrorum simplicitas atque parsimonia,
et frugalitas, adh&c tenuitas, tantceque a persecutorum odiis ac
furore angustice, ut illis indulgere non licaerit. Certe ne cedes
quidem sacras in illis initiis habuisse Christianas verisimile est,

nedum, ut velis aureisque et argenteis vasis instructas habuisse

eos crediderim. Qualia mystica, ut antiquitas ea vocavit,
vasa in Eucharistia celebranda ipsi adhibuerunt Apostoli, et
utrum sacras sedes habuerint, non nostrum est hoc loco in-
quirere, qui hos Canones non ab ipsis Apostolis, sed proximis
post eos seculis, publicatos esse contendimus. Quicquid
autem Dallseo visum est, nemo sane cordatus sibi unquam
persuasum habeat, sanctos Domini Apostolos, seque ac Ju-
daeos, sacras non habuisse sedes Dei cultui consecratas, quibus
magna fidei Christianse mysteria celebrarent. Et quanta-
cunque fuerit primorum Christianorum aliis in rebus simpli
citas ac parsimonia, quantacunque frugalitas atque tenuitas,
quantascunque denique ex persecutorum odio ac furore an-
gustiae in rebus saltern ad Dei cultum, ad Christi honorem,
;

ad religionis suse mysteria pertinentibus praelargi procul-

dubio fuerunt ac summe liberales. Quascunque enim, ut
4
[Sxsuaj xgwrouv, ri agyugovv, a,yia.<r6\v, Qugxtitit], Iviriftxfffu u<pogiff/t. Pan.
*j otiovriv, f/.'n&tl; t<ri tig olxtiav %(Wffiv Can. toin. i. p. 47> C, D.J
u. tl $'i rif
 HQ De jEdibus et Vasls Sacris. LIB. II.

cuique notum est, possessiones habebant, omnes in pios

sacrosque convertebant usus. Unde eos non modo sacras

gedes verum et easdem pretiosissima, prout facultates eorum
ferebant, supellectili instrnctas atque ornatas habuisse veri
Ludan.in longe simillimum est. Mox
sane post Apostolos Lucianus
ftomS'p. locum quo Christian! conveniebant, xwtopogov ohov, domum
SponS?" aurato fastigio insignem vocavit. Quod si istis etiam diebus,
Trajano scilicet imperante, Christian! ab ipsis Apostolis
edocti tales habuerint cedes sacras, mystica etiam vasa ex
auro argentove conflata iis in usu fuisse extra dubium est.
Qualia scilicet S. Laurentii relate, hoc est tertio currente
seculo, ab Ecclesia usitata fuisse ex Prudentio disci in us, qui
in hymno de gestis illius martyris persecutores inducit haec
ei dicentes,

[ri i ffri~
Hunc csse vestris orgiis
<p*wv,
Hymn.
65-72.
torn. i.
ii.

op.
p.
Moremnue
Hanc
....
et artem, proditum
disciplinam fcederis,
-\
est.

116 Libent ut auro antistitcs.

Argcn teis scypli is fern n t
Fumare sacrum sanguinein,
Auroque nocturnis sacrls
Adstare fixos cereos.

Sed in re adeo perspicua pluribus non opus est testimoniis.

Neminera enim in antiquitate ecclesiastica vel mediocriter
versatum latere potest, persecutiones Christianis ssepe inter-
missas fuisse, resque eorum pacatas ac minime turbulentas,
usque adeo ut per summam Dei Opt. Max. misericordiam
quiete et tranquillitate per multos simul annos fruerentur.
Cum tan la itaque felicitate secundo etiam tertioque seculo
gauderent, null! hand dubie sumptui pepercerunt, quo se
gratos in Deurn demonstrarent, Eumque summa, qua pote-
rant, solemnitate ac decentia colei-ent. Cumque ipsi in
privatis suis domiciles aurea et argentea vasa haberent,
Cui omnia accepta ferebant, cultu
vilioribus eos in ipso Dei,
uti,nee religio eorum, nee gratitudo, addam nee ratio per-
mitteret. Proinde nee inirum est, quod hoc Canqne pro-
spexerint, ne quis sacra istiusmodi vasa in suos, hoc est, in
profanos, usus convertat.
CAP. VIII. De Clericis Civiles Magistratus, etc. 117

IV. Sed ccque abhorret, inquit vir doctus, a temporibus [Daii. de

Apostolorum, quod Conone LXXX. (nobis LXXXI.) sta- Hi.cap/ii]

pp. 580, 581.
. ,

tllitur, 6ri o\j yj^ri ew/ffxoffovj % KgsfffivrtPov xadisvoti eavrbv fig [Pan. Can.
/ / /^ 7 T~- 7 torn. i. p. 53,
dqpoffiag dioiHqffsis, i^uoa non oportet Lpiscopum ant presby- D.]

terum ad publicas administrationes se demittere. Et quod mox

ejusdem ingenii Canone LXXXII. (LXXXI II. potius) sub-
jicitur, ut deponatur Episcopus, presbyter, aut diaconus, ffrgu- [ibid. P . 54,
'
rs/a (Tp/oXa^wj/, xai (SovXo/^svoc
xat hganxfiv dioixqffiv, exercitui vacans, et utraqiic obtincre
volens, Romanum scilicet magistratum, et ecclesiasticam ad
ministration em.Quasi vero, inquit, Apostolis verendum fuerit,
ne Christiani, quos pagani vix aere et luce communi frui
patiebantur nedum ut eos ad publicas dignitates admitterent,
t

sacerdotium una cum P.omano magistratu obtinere vellent.

Hsec Dallseus. Vernraenimvero si nihil in tota hac Canonum
Apostolicorum collectione a temporibus Apostolorum magis
abhorreret, quam quod his duobus Canonibns constituitur,
Turriani de ea sententiae faciles acquiesceremus.Nonnullos
enim Rornanis magistratibus ad fidem Christianam ab ipsis
e
Apostolis converses fuisse constat. De iis igitur, ut et de
aliis, qui religionem nostram postea amplexuri erant. nihil
vetat, quin Apostoli talem constitutioneni ederent. Quanto
magis necessarium hujusmodi Canones secundo
fuit, ut
tertioque seculo ederentur, cum ipsi scilicet Imperatores
Christianis subinde faverent, eosque, licet forte non qua
Christianos, qua fideles tamen, tantisque muneribus idoneos
viros, ad amplas in Imperio dignitates promoverent. Ex-
empla in ecclesiasticis historiis passim occurrunt, ut non
opus sit hie congerantur. Unum autem, ut ad rem nos
tram apprime faciens, prseterire nequeo. Anno scilicet
CCLXXII. habita est Antiochise magna Episcoporum
Synodus, qui Paulum Samosatenum, Ecclesise Antiochenae
Pryesulem, inter alia eo condemnabant, quod seculares etiam
dignitates gesserat. In synodica enim ad Dionysium Ro
manum, Maximum Alexandrinum, aliosque Episcopos con-
scripta, is, inquiunt, 'T-^^Xa (pgovz?, nal virsffigrat, xofffttxa afyu-
yaara vtfodv6{j.svos' nai Aovxqvdgiog /AaX>.ov % swiffxo<7ro<; Q's^av xaXsfffdai.

Fastu, ac arrogantia supra modum elatus seculares gerit digni

tatem, et Ducenctrius vocari quam Episcopus mavult. Paulus
itaque Samosatenus una cum sacerdotio Romanum etiam
118 De Clericis Civiles Magistratus, etc. LIB. II.

magistratum gessit. Imo quidem Ducenarius fuit, talis

nimirnm magistratus cuiducena sestertia in annuum salarium
5
ab Imperatore constituta sunt. Si aliis itaque criminibus
minus obnoxius fuisset, hoc saltern nomine episcopatu
deponi promeritus est, quod illud, quod antiquis hisce
Canonibus constituitur, nefarie violarat.

* [Aut " qui duabus militum cen- turiis praeerat, sicut uni centurio."
Du Cange, in voc.]
 CAPUT IX.

Synopsis.

I. Ultimus Canon Apost. Quot et quale.s contra eum objec-

tiones edidit Dallaeus. Quce tamen Turrianicam magis
guam nostram opinionem perstringunt.
II. Libros Maccabaeorum antiquitus in hoc Canone non re-
censitos esse, Jo. Antiocheni collectio, et Ecclesice Grcecce

usus fidem faciunt.

III. Libri illi inter canonicos S. Scriptures libros ante
Synodum Nicsenam numerati sunt : nee duo tantum sed
tres.

IV. Constitutiones Apostolorum, ut hodie in hoc Canone

lectce. Has easdem esse ac dida^ag sive dida^v ruv
'
AffotroXuv ab Eusebio et Athanasio memoratas nonnulli
judicarunt.
V. Quare ista opinio nobis etiam verisimilis videatur. Con-
stitutionum opus Doctrina scepe appellatur.
VI. Constitutiones Apost. Epiphanio visce sunt, laudat<z, et

perinde habitce ac si ab ipsis Apostolis editce fuissent.

VII. Baud mirum est, si Constitutiones istce inter sacros

Scriptures libros numerate essent ante Synodum Ni-
caenani.
VIII. Verum hoc ultimo Canone Apost. inter canonicos
S. Scriptures libros non recensentur, sed ab Us aperte dis-
tinguuntur.
IX. Earum mentio alia ac primi conditoris manu huic Canoni
inserta est. Inter Canones et Constitutiones antiquas
disconvenit.
X. Clementis Epistolcs, ut hie memoratos. Dues ab antiquls
Patribus celebrates, ab ipso etiam Dionysio Corinthi-
orum Episcopo : cujus verba explicantur. Quce secunda
dicitur, prima scripta fuit, idque sub Clementis, ut alter a

sub Ecclesice Romance nomine.

120 De Libris S. Scriptures. LIB. II.

XI. Qucecunque pro Sacris habitce sunt Scripturis, olim una

cum canonicis promiscue numerates sunt.
XII. In MS. Alexandrine lice duce dementis Epistolce libris
canonicis subjunguntur. Syllabus librorum, qui in isto
Codice habentur. Non mirum est, quod hoe Epistolce huic

Canoni insert ce sint.

XIII. Ex Apocalypsi in hoc Canone prcetermissa nihil contra

ejus antiquitatem concludi potest. Liber iste dm in du-
bium vocatusfuit. Ex ultimo hoc Canone antiquitas hujus
Sylloges adstruitur potius quam elevatur.

I. SUPEREST modo unus, isque ultiraus, e Canonibus Apo-

stolorum vulgo nuncupatis, e quo contra totius collectionis
antiquitatem, vel potius contra Apostolicam ejusdem institu-
tionem disputat clarissimus Dalleeus. Is autem de S. Scrip-
turse libris agit, sicque liabet, Sint vobis omnibus clericis et
laicis libri venerandi et sancti. Veteris quidem Tcstamenti,
Mosis quinque, Genesis, Exodus, Leviticus, Numeri, Deutero-
nomium. lesu filii Nauc unus. Judicum unus. Ruth unus.
Regnorum quatuor. Paralipomenoiij id est Derelictorum
libri Maccabceorum
dierum duo: Esdrce duo, Esther unus:
tres Job unus: Psalterii unus: Solomonis tres, Proverbia,
:

Ecclesiastes, Canticum Canticorum: Proplie.tarum XII. Esaice

unus: Jeremice unus: lezehielis unus: Danielis unus: ex-
trinsecus autem a vobis intelligatur debere vestros adolescentes
discere Sapientiam eruditissimi Sirach. Nostri autem, id est,
Novi Testamenti, Evangelia quatuor, Matthcei, Marci, Lucce,
Joannis. Pauli Epistolce quatuor decim : Petri Epistolce
du&: Joannis tres: Jacobi una: Judcz una: dementis epi-
stoLce duce : et Constitutiones vobis Episcopis per me Clemen-
tern octo libris editce, quce non sunt omnibus divulgandce
propter ea quce sunt in Us mystica : et Actus nostri Aposto*

lorum. 1 Ex hoc uno Canone Dallgeus octo congessit argu-

1
["E<TT(w v(jt,7v woiin xXygixoTs xou "bvo. "'Etrgce, $uo.

*.Kt'xa7; /3//3X/ ffifieio-fttoc, xcu uyict' rris fittiuv rgict. 'luft iv. "Yetbrygiov 'iv.

ftlv -feiXeciois $ia,0yxy$, Muutrtu; vivrs., SoXoftuvros T^/a, TlagoifiiKi, 'ExxXj-

Tiviffi;, "E%ooos, AivtTiKov, '
A.pi6fjt,oi, Asw- ffux.ffrrts, ciffp.it ffft,a,Tuv. TlgoQwruv
rtgosoftiov, 'iriffou viou Nay?, 'iv. Kgtruv dtxaSuo. 'Hfat'iou tv. 'llflfuiti ?v. 'l^s-
a'v. '"Povd Vv. HaffiXiuv Ttffffotpa,. ITa- xiftX 'iv. "Ev Aav/jjX. "E%a0tv at vftiv

v <r%s fiifihou TUV fiftiguv, <z-go<riffrogiiff0u [AK.v6tt.vuv VJMUV rovf vtovs

CAP. IX. De Libris S. Scriptures. 121

menta, quibus istum ab Apostolis non constitutum fuisse Daii. de

Pseud, lib.
. T* -i
Pnmo quidem
.

contra Turrianum demonstraret. quod duo, "i- cap. 13,

... .
[pp.581-593.]
deinde quod tres etiam Maccabseorum libri inter canonicos
Sacrae Scripturse libros hie recenseantur : tertio quod
Clementinas Constitutiones in eodem censu collocentur.
Quarto quod duae dementis Epistolae in eodem divinorum
librorum catalogo numerentur. Quinto id etiam, inquit,
hujus Canonis falsitatem abunde coarguit, quod Scripturarum
nostrarum catalogum texens, neque Esdram in Veteri Testa-
mento collocat (hoc autem falsissimum esse ex ipso Canone
patet, ut quo Esdrae duo ntimerantur) neque Apocalypsin
in Novo sexto Romanam Ecclesiam jamdudum hunc Ca-
:

nonem nesciisse, ex eo constare dicit, quod et librum Sira-

chidis, quern Canon diserte Iv ro% e%udev censet, et libros
Tobias, Judith, Ecclesiastici, quos idem Canon indictos prae-
termittit,ipsa jampridem pro canonicis habet. Septimo
hunc Apostolicum non fuisse Canonem ex eo probat, quod
neque Eusebius, neque Athanasius, neque Hieronymus,
neque quisquam alius Veterum divinae Scripturae Canones
exhibens, hunc memorasse deprehenditur. Octavo denique
quaedam eorum quae continet hie Canon cum Turriani hypo-
thesibus pugnare ostendit.
Quo pacto Turriani, hosce Canones ipsis Apostolis asse-
rentis, opinio hisce difficultatibus a Dallaeo objectis eximatur,
illi viderint, quibus id possibile videtur. Nos non Turriani-
cam, sed nostram hie tuemur sententiam, quae hos Canones,
non ab ipsis Apostolis, sed centum circiter post illos annis
editos fuisse statuit. Proinde non opus est nos omnes has
exceptiones ab erudito viro contra hunc Canonem allatas,

percurramus, quippe quae nostram de eo sententiam minime

attingunt. Ne mirum autem cuipiam videatur, quod, stante
nostra de hoc Canone sententia, tres Maccabaeorum libri,
Constitutiones Apostolicae, et duae dementis Epistolae in

<rjy "Sotyietv <rou iroXuf&ottious ^>P*% 'H^g- A/arayaJ VJAIV

7100. Bg (TOUT' tffn, TJJJ x/v5Jf ^ta,6nxns)

'E.lu.yyiXiot riffffx^ec., ~M.oc.T6a.lou, Magxav,

\ovxci, 'l&ixvvov. IIxuXov iTiffroXx} B;a rot, Iv alroTg ftuffnxu, XKI ul n^a|s/5

StxKrifffctgts. Tli<rgou \-7tnrro\au $vo. fiftuv *u>v 'Avoirro*.eav. Can. Ap. Ixxxv.
'\udvvov Tpi7f* 'laxufiou ftiet. 'loiioee. Pan. Can. tOUl. i. p. 56, A, B.J
ftiet. KX^svTflf itfurreXKi %uo, K) etl
 122 De Libris Maccabaicis. LIB. II.

sacrorum librorum catalogo quodammodo recensitae, sancti

autem Joarmis Apocalypsis omissa fuerit, de his singulis
pauca disserere non pigebit, siquidem provincia a nobis
suscepta id postulare videatur.
II.Quod primo ad Maccabseorurn libros spectat, in antiqua
[just. Bib. jlla Greeca Canonum collectione a Jo. Antiocheno elaborata,

(tit. 1.) ubi hie Canon exstat, hi libri penitus preetermit-

'
piedi.] '

tuntur, nulla prorsus mentione eorum inserta quemadmo- ;

(] um etiam in Annotationibus a nobis observatum est, et

P. 39, Pan.
Can. torn. 11.
ex i n de collectum libros istos in recentioribus horum Cano-
ad fin.]
num editionibus alia quam primi editoris maim intersertos
videri. Kane conclusionem Observator negat, Eo scilicet
Annot. Bev. . . ,. . .
7 .

cap. vi. pp. magis, (ut inquit, quo autem minus non dicit) quod in ver-
'
sione Latina Joannis Antiocheni numerantur tres libri Mac-
cabaici. Sed quid nobis cum Latina versione, ubi ipsum
Graecum habemus textum ? Illine major quam Imic habea-
tur fides? Nobis abunde sat est, quod in ipso Jo. Antiocheni
textu hsec verba non leguntur. Ex eo enim, non e Latina
[ibid. P . 28.] versione, vera Canonis lectio petenda est. Sed verisimilius . . .

est, inquit vir doctus, in Grceco quodam codice manu exarato

ita legisse editores et interpretes, alioquin hac de re lectorem

erant monituri. Quid collectionis istius editores in alio
Grseco codice legerint, nos nescimus, nescit et Observator.
Hoc autem scimus omnes, quod in isto, quern ediderunt,
codice hsee verba non occurrunt,
quod ad Latinam ver-
et
sionem attinet, ea Grseco Jo. Antiocheni codici non accom-
modata est neque alia plane est quam Balsamonis versio a
:

Gentiano Herveto facta: ut cuivis conferenti patebit. Ut

alia enim omittam, in Balsamonis ilia versione verba ista,
"Etf3g Mo' 'E(t6q Iv perperam transferuntur vel imprimuntur
potius, Esdrce duo: libri Esther unus. Hie autem error
etiam in Jo. Antiocheni versionem irrepsit. Quod fieri non
potuit, nisi eadem omnino esset versio, etiam cum mendis
suis transcripta: e qua propterea, ut ad alium codicem et
auctorem etiam, Balsamonem scilicet, proprie pertinente,
nihil de hoc Canone ut a Jo. Antiocheno lecto concludi
potest. Ex eo autem, quod in Grseco ejus textu nulla fiat
Maccabseorum mentio, legitime inferamus libros illos huic
Canoni antiquitus non insertos fuisse. Hoc vero ipse etiam
Observator deprehendisse videtur, alio enim confugit, di-
CAP. IX. De Libris Maccabaids. 123

citque, Nisi malis dicere Jo. Antiochenum libros Maccdbaicos ^^^ vi - P-

in sua collectione de industria omisisse, quoniam in Ecclesice JJP-

Grcecce Scripturarum Canone illius estate non exstabant. Ut

liquet ex Canone^ quern exhibet Leontius, Jo. Antiocheni, ut
quibusdam placet^ csqualis vel suppar, de Sect. act. ii.
2
At at
nemini unquam persuadebit Observator Jo. Antiochenum in
ecclesiasticis Canonibus colligendis quippiam de industria
omittere voluisse. Hoc enim non esset colligere, sed ex
condicto depravare Canones. Quod in tantum virum sine
summa injuria objici non potest. Quod dicit autem libros
Maccabaicos in Grsecse EcclesisB Scripturarum Canone istis
diebus non exstitisse, si hoc concedatur, clarissime exinde
consequetur, libros illos in hoc Apostolico Canone ista setate
non recensitos fuisse.. Grseca enim Ecclesia hisce Canonibus
religiosissime semper adhsesit. Adeo ut, si ilia libros Mac
cabaicos in sacrorum nnmerum non admiserit, nemini du-
bium esse possit, quin isti in hoc Canone Apostolico ab initio
non numerati fuerint. Ac propterea nullum ex istis libris
hie modo recensitis exsculpi potest argumentum, quo summae
horum Canonum antiquitati quidvis detrahatur.
III. Ad haec, si demus libros Maccabaicos a primis edito-
ribus hiiic Canoni insertos esse, nihil exinde proficient ad-

2 pirn retura, lirri 2vo fiifiKia, x

['AXXa sr^o rou a,^Kff$a,i ripa; K.VTUV,

rius u.<7ragi0p,nir<vf&s0ix, roc. ixx^nffiournxa. TO.; ftxtriXitxs, rio-o-ct^g ya,^ titri Xoyoi

reav TOIVVV IxxXyffiuirrixav ruv fieztriXiuv, iv ^uo fiifixiois Qtgoftzvoi

iuv, rot, fi\v rtis <7rot,Xa.tu,s <ri y^en^S' . . . . ro otiv svvetrov KOU ^txarov fiifiXiov

rot, 21, rvs vietf. UU,XKIKV "Si Xiyoptv vf^A^n rat-s |3a<r/Xs/aj, IvVtxoirov Icrtv at

ygatpriv, rvtv rt^o T?J vra,ovffi.s rau^iffrotJ' Ha.^K^ilfopivxi ^aS'txarov

vienv ^, r>jv jtcsra Tv vagouffieiv' rfis ft.lv Iffri rui iffro^ixuv fiipXiuv o "E<r^j

evv vretXKtKs fiifiXia, tlffi xfi'. Sv rap.lv .... x^nrtKOk 11 ti<ri vivrf wv
tiff'iv Iffroyxa., rx ^s, 5Tgo<p}T;xa, rot, 1\, wgurov \ffriv o 'Hffu'i/x$' liurtgov o 'is^J-

ot, roc. 21, Vgos ro -v^aXXj/y Diets' rgirov o 'ltixwX' rirct^rov A.XVW*.'

tl 21 xa,} txaffrov Iv Ixcttrrtu <r'ip.7rrov, ro 2tu2ixa-'z'go<pvrov Xtyopsvov,

tu^iffxira.i, aXX' auv avo rou aXtovei^ov- Iv u ^ouoixot. vrgaQvruv xtTreti VgoQnnia.
ros ixuirrov xixXviroii. Ta roivvv Iffra- TlKgaivtrixei tin fiifixin 2'. uv <r^urov
1X0, /3/j3X/a tlffi i/3'. uv v^urov lo-nv n o '1^/3 .... 2turegov Iffriv, ui UK^OI-

r'tvtffis .... 2iungov Ifrtv fi "E%o2os pieti '2o*.oftuv>ro$' r^trov, o ExxXtiffiafrvs'

.... rpirov ol Xtyoftivoi

. .A.^6-
. . ' rira^rov, ro opfftot, ruv affftdruv . . . .

u,oi .... rirtuprov Iffri ro A.&VITIXOV fitra rotvroi Iffri ro ^aXrw^/ov" #)

.... vriftvrov Iffri ro Aiurtgovoftiov rctvrot. ftiv tio-i rot. x$. fiifiXix rns
.... \xrov .... 'Inffoug rou Nan?, jraXa;j. Leontius de Sectis, Act. ii.

.... ifi2opov lo-riv 01 Xtyoptvoi K^ra) Gallandii Bib. Pat. torn. xii. pp. 627-
.... o'rfoov Iffri Wtiov f, 'Pout .... 629.]
 J24 De Libris Maccabaicis. LIB. II.

versarii. Isti enim libri longe ante Concilium Nicaemim

inter sacros numerati sunt. Quod quoniam a Dallaeo pariter
atque ab Observatore negatur, panels probatum dabimus.
D. Cyprianns in Epistola ad Cornelium de Fortunato et
Cyprian. Fclicisslmo liaec habet, Sed non idcirco, frater carissime,
[Pamei.iix.
re linquenda est ecclcsiastica disciplines, aut sacerdotalis sol-

venda censura, quoniam conviciis infestamur, aut erroribus

quatimur, quando occurrat et moneat Scriptura divina, dicens,
'
Hie vc.ro qui prcesumit, et contumax est, vir sui jactans, nihil
9
omnino perficict, qui dilatavit tanquam infernus animam suam.
Et iterum, '
Et verba viri peccatoris ne timucritis, qnia gloria
ejus in stercora erit, et in verwes, hodie cxtolletur, et eras non
invenietur : quoniam conversus cst in terrain suam, et coaitatio
cjus perit.' .Et iterum, *
Vidi impinm exaltatum, et extolli
super cedros Libani, et transivi, et ecce non ftiit, et qucesivi
9

eum, et non, est inventus locus ejus. TJbi observare licet, tres
divinae, ut ait, D. Cypriano citatas,
Scripturae scntentias a
qnarum Habacuc, cap. ii. [5]. Altera
prinia est ex Prophetiae
incipiens, Et verba viri, e Maccabaeorum, lib. i. cap. ii. [6*2].
Tertia e Psalmo xxxvii. [Vulg. xxxvi. 37.] Primus ergo Mac
cabaeorum inter ceeteros divinaa Scripturae libros disertissime
hie laudatur. Idem videre est in ejusdem Cypriani tertio
testhnoniorum libro ad Quirinuin. Ubi libri Maccabaici
inter alias sanctas, ut in preefatione loquitur, Scripturas 3
[P-62.] passim citantur, praesertim, cap. Quinetiam
iv. xv. liii.

[p'.79'.] Origenes, postquam duos et viginti Hebraeos

libros juxta
numeravit, (sed libro xii. Prophetarum perperam omisso)
prig. iuPsal. addit, "E?w ds rovruv etfri TO, MaxxajSa/xa, a~ep* Jcr/'yeyoaTra/
i. [Op. torn. / / s

apud'Euslb*
2a f^ ffag(3avs eX, Extra hos sunt Maccabaici, qui inscribuntur

Hb^cap
8' ^ar ^ et Sarbane el Etsi igitur hi libri ex iis non essent, qnos
25, [ P .
290.] a b Hebrseis receperat, illis t.amen ab Ecclesia Christiana tune
temporis subjuncti erant, et una lecti. Alioquin eos, non
minus quam aliosApocryphos libros, rejecisset haud dubie
Origenes. A quo tain en non modo reliquis hie subnectuntur,
verumetiam inter alios SS. Scripturae libros aliquoties lau-
dantur, ut e commentariis ejus, qnae etiamnum exstant,
videre licet. Ac proinde non mirum est, quod in hoc

3
[" Petisti ut ad instruendum te dam capitula." Cyprian. Prsef. ad lib.
excerperem de Scripturis Sanctis quae- iii. Testim. ad Quir. p. 52.]
CAP. IX. De Libris Maccabaicis. 125

Canone Apostolico inter alios Veteris Testament! libros Mac-

cabaici recenseantur ; neque etiam quod tres ibidem nume-
rentur. Nam ra Maxxa/3a/xA, viz. /3//3x/a, tres minimum
libros designant: de tribus saltern jure explicari possunt.
Sed 2perinde est, inquit Observator, si tres ant duos numeres, [Observat. in
, ,
Annot. Bev.
quando Maccabaici omnes libri extra canonicorum classem et JJP- vi P- -

ordinem ab Oric/ene recensentur. Eo nimirum quod Origenes

dicat, ggw rovruv, extra hos sunt libri Maccabaeorum. Verurn-
eiiitnvero Origenes isthoc in loco non de canonicis SS.
Scripturae libris generatim sic dictis, agit, sed de eis dun-
taxat, quos Ecclesia ab Hebraeis receperat. E/cV de, inquit, a/
g/'/coff/ duo j3/j3\o/ zaQ' '
E(3ga!oug a'/ds : quibus recensitis, addit gw
ds TO-JTUV ra MaxxafSa'/xa, hoc est, extra duos illos et viginti
Hebraeorum libros recepit Ecclesia etiam Maccabaicos, licet
non eodem fortasse numero, quo caeteros, ut dignos tamen,
qui illis in eodem volumine subjungantur. Quod etiam
plerurnque, si non semper, facturn fuisse, ex omnibus liquet,
quee vel exstant, vel exstitisse noscuntur versionis LXX.
Codicibus MSS., Vaticano, Alexandrino. In editionibus
etiam Veneta et Coinplutensi, necnon in versione Syriaca,
tres Maccabaici reliquis Veteris Testament! libris interserun-
tur. Cum autem nonnullos saltern e dictis codicibus uno
alterove post Concilium Nicsenum seculo, si non eodem,
exaratos fuisse constet, nemo dubitare potest, quin con-
suetudo ante istud Concilium obtinuerit, ut hi cum reliquis
Veteris Testament.! libris una compingerentur. Neque enim
credibile est, ut quemlibet librum istis demum diebus inter
sacros recenserent, nisi quern a majoribus suis inter eos
recensitum acceperant. Sed eyo, inquit Observator, con- [ibid. P . so.]

trarium plane colligo ex eo quod ab ecclesiasticis scriptoribus

Synodo Niccena vetustioribus Maccabaici inter canonicos
Veteris Testamenti nusquam numerate sunt.
libros Quod
quam falsum sit, e supra dictis patet. Cum Cyprianus enim
hos libros inter canonicos eodem, ut ita loquar, halitu, eadeni
serie, nulla prorsus adhibita distinctione citaverit, Catholicam

istius aetatis Ecclesiam eos una cum canonicis numerare

solitam fuisse palam est. Praesertim cum Origenes etiam
ra Maxxafia'ixa libris ab Ecclesia Judaica Christianae traditis
subjunxerit. Nimirum duo et viginti, (ut a veteribus nume-
rantur), libri, a veris prophetis divinitus inspiratis conscript!,
 126 De Libris Maccabaicis. LIB. II.

totum authenticum Judseorum Canonem constituerunt. Sed

enim inter Judseorum a captivitate Babylonica reditum, et
Christ! adventum, alii ab aliis, de rebus isto intermedio tern-
pore gestis, scripti sunt libri, de quibus Josephus meminit,
Joseph, cont. qui post recensitos istos xxii. Hbros addit, 'Aero ds A pram's P<*OV '

Apion. lib. i. ^
'

f tl
[cap. 8. Op. {Aeypi roD naQ q^ag JSPOVOV ysyeaKrai fj,sv ixatfra' mffrswg os ovx
441 ;] et oMOiuc r&torai roTc <7rpf) uuruv. dia TO a,^ ysvsffQai
'
rqv rZv KpoprirojV
apudEuseb. .
Hist.Eccies.
^^jj diado^v, Cfsterum ab impeno Artaxerxis ad nostram
10, [p. io4.]
USq Ue cetatem singula quidem literis mandata sunt : sed nequa-
quam tantam fidem merueritnt, quantam superiores ii libri,

propterea quod minus explorata fuit successio prophetarum.

Hi itaque libri, quos inter Maccabaici erant, non Hebraica,
qua duo et viginti, sed Grseca exarati lingua, nee ipsis Judseis
ejusdem ac illi auctoritatis fuerunt, sed nihilominus ab Hel-
lenistis, sive Judaeis inter Grsecos dispersis, eoramque lingua

utentibus, publice legi et eodem, quo libri vere ^oV^utrro/,

volumine scribi solebant. Quo factum est, ut Christian!
primitivi Grseca Biblia hisce libris adaucta in publico usu
habentes, libros hosce, licet non ejusdem ac reliquos, magii8e
tamen auctoritatis atque utilitatis esse existimarint, eosque
inter libros Veteris Testament! numerarint, et legi voluerint,
Hieron.in ut ait D. Hieronymus, ad a>dificationem plebis, sed non ad
Proverb. auctoTitatem ecclesiasticorum dogmatum confirmandam. 4 "
Et de
Aug. contra ipsa Maccabseorum scriptura S. Augustinus ait, Recepta est
secundam . .

Gaudent. a o Ecclesia non inutiliter. '

si sobrie Icnatur. vel audiatur*
Epist. lib. i.

fomlx
t0 P>
i
max ^ me propter illos Machabceos, qui pro Dei lege sicut veri
loos, D.]
Martyres a persecutoribus tarn indigna et horrenda perpessi
id. de civit. sunt. Et alibi,Quorum supputatio temporum non in Scrip-
xviii. cap. 36, turis Sanctis, qua canoniccB avpellantur sed in aliis , invenitur*
[Op. tom.vii. . ... -*- 7 7
coi. 833, B; in quibus sunt Macliabceorum lion, quos non Judcei sea Jbc-
clesia pro canonicis habet, propter quorundam Martyrum
passiones vehementes atque mirabiles. Dicit igitur hos libros
canonicas quidem Scripturas non esse, quales scilicet sunt
viginti duo libri a prophetis scripti, sed nihilo secius pro
canonicis ab Ecclesia haberi, pro istiusmodi nimirum libris,

4
[" Sicut ergo Judith, et Tobit, et nou ad auctoritatem ecclesiasticorum
Macchabseorum libros legit quidem dogmatum confirmandam." Hier.
Ecclesia, sed inter canonicas Scrip- Prsef. in Libros Salomonis. Op. torn,
turas non recipit; sic et haec duo ix. p. 1296.]
volumina legat ad sedificationem plebis,
 CAP. IX. De Libris Maccabaicis. 127

qui inter canonicas et authenticas Veteris Testament! Scrip-

turas utiliter perlegantur.
Cum quaestio autem nobis non instituatur de libris ca-
nonicis et Apocryphis, sed de Canonum Apostolicorum anti-
quitate,parutn in hac controversia interest, utrum libri
Maccabaici in hoc ultimo Canone Apostolico jure an injuria
inter canonicos riumerentur. Nobis enim satis est, quod hi
libri ante Synodum Nicaenam publice, non minus quam
canonici, lecti fuerint, et a nonnullis etiam pro canonicis
habiti. Hinc enim apparet, hos libros inter canonicos in
hoc ultimo Apostolorum Canone recenseri potuisse, etiamsi
tota hsec Canonum collectio multis ante istud Concilium
annis juxta nostram sententiam facta fuerit. Nihil saltern
ex his libris hie memoratis contra Canonum horum antiqui-
tatem exsculpi potest. Prsesertim cum in antiquissima, ut
ostendimus, hujus Canonis editione, Joannis nimirum Antio-
cheni, nulla horum librorum mentio inducatur.
IV. Ut inter canonicos Veteris Testamenti libros Macca
baici, sic inter authenticas Novi Scripturas Constitutiones,
Apostolorum vulgo dictae, in hoc ultimo Canone Apostolico
recenseri videntur. Post enumeratas enim genuinas S.
Apostolorum Epistolas, protinus subjicitur, KXrjfAevrog tiei- [Pan. can.
*'
dvo" xat [a/] A/r/raya/ vpTv roTc efiffxortois </' I/AOU KXjj- B'
sv OXTU (3i(3Xioi$ wgodffspuvqf/ismt' . ag ou
^
/a ra ?v ayra/ fAvffnxa. Clementis Epistolce duce :

et Constitutiones vobis Episcopis per me Clementem in octo

libris editce, quce non sunt omnibus divulgandce propter ea quce
sunt in Us mystica. De duabus Clementis Epistolis hie prius
memoratis nos postea agernus, quam argumentum contra
horum Canonum antiquitatem e Constitutionibus Apostolicis
petitum diluerimus. Quod ut effecturn demus, disquirendum
imprimis est, cujusmodi esset illud Constitutionum volumen
hie commemoratum.
Eusebius, qui primitives Ecclesiae monumenta q uarto Euseb. s t. m
? Eccles. lib.
,
ineunte seculo publicavit,
, ,. .,
m
. .

sacns receusendis
,. ...
libris, eos m. cap. 31,
P
in tres classes redegit. Alios enim dicit ab Ecclesia sine
omni controversia receptos esse : alios autem eadem confi-
dentia rejectos, ut a doctrina Apostolica alienos : alios
denique avriXeyofjt.tvns vocat, in dubium scilicet a nonnullis

,
 128 De Libris Maccabaicis. LIB. II.

5
. Hist, vocatos, sed plurimis tameii Ecclesiis publice lectos. Medii
.25,' hums
J
generis hos numerat libros, 'Ev roTg v6Qoi$
[pp.118, 119.]
%a! ruv riauXou Tl^a^suv
/} ,
rt yfa^Tj,
x
o n teyopsvog Ilo//^, xai ^
. .

Ilsr^ou, xat xgbg rovroig r, (psgofAtvq I3a>va/3a lcr/<rroX/j,

xai TOJV
'
AtfoffroXuv at XsyofASvai d/dap/a/, eri re, we e$i)V t i] 'ludvvou

iq, \_r,v nvsc, u$ s<pqv, aQsrouffiv, ersgoi de

. Pro spuriis (hoc est iis quibus

contradicitur, ut in loco mox ante citato sese explicat)
liabendi sunt etiam Actus Pauli, et liber Pastoris titulo in-
scriptus, et Revelatio Petri : Barnabas item Epistola, et quce
dicuntur Apostolorum Doctrines sive Institutiones, quibus, ut
dixi, adjungatur, si lubet, Revelatio Joannis. Heec ultima de
Joannis Revelatione verba apposui, quoniam ex iis constat,
quales essent reliqui una comrnemorati, qui scilicet,
libri hie
Joannis Apocalypseos instar, non omnimodo rejecti, sed
tantum in dubium vocati sunt de quibus scilicet contro- :

versum est, utrum in sacrum Canonem admitti debeant, an

non. Inter eos autem hoc in loco numerantur TUV AKoaroXuv '

a't hsyoptvat 5/5a^/, Doctrinca Apostolorum dictce, sive Insti-

tutiones Apostolorum^ quemadmodum Cl. V. Henricus Va-
lesius non inepte reddit. Ruffinus vertit, Doctrina, quce
dicitur Apostolorum. In numero itaque singulari legit, KUI

Tuiv '
AtfoffroXuv r, XsyofAsvq dida^r,. Secundum heec, S. Atha-
nasius in Synopsi Sacrae Scripturse, post numerates authen-
ticos et ab omnibus receptos utriusque Testamenti libros,
addit alios esse et Veteris et Novi Foederis libros, quorum
aliis contradicitur, alii vero Apocryphi vocantur, hoc est in
[s. Ath. syn. ejus notitia oinnino rejiciuntur. E/V/ ds, inquit, -/.at XXa
cap. 74. Op. /5;/3X/a diatpoga vraga ra <7rgo\t%t)svra, s^arsoag A/a^x?jg, rr^g

201, D.] craXa/ag fojXa^j} /c/ rrig v'sag, TU pev avriXeytfAeva, ra ds a-7r6xgu<pa.

Juxta quam distinctionem receriset, in Veteri'quidem Testa-

mento, primo eos, quibus contradicitur, ut Sapientiam Solo-
monis, et Jesu Sirach, Esther, Judith, Tobiam, Maccabaeo-
rum libros quatuor, etc. Deinde Apocryphos, ut Enoch,
[ibid. cap. 76.
Patriarchas, orationem Josephi, Testamentuin Moysis, et
P t 1 i

p. 2o
2
) A.]
' alia ejusdem furfuris figmenta. Postea ra rfa v'sag

[Tuv avriXfyofAtveav ftiv, o[tta$ B' Iv xoii TtjS '

Avroff7oXucs
to-ruis *x>.<r/a/f fK^o, wo*.Xo7s ^s- <r/>iuv. Euseb. Hist. Eccles. lib. iii.

v'o6uv, cap. 31, p. 126.]

CAP. IX. De Libris Maccabaicis. 129

avr/Xgyo>si/a, illos Novi Testamenti libros quibus contradicitur ,

recenset, inter quos numeratur, Aida%n ruv 'A-arotfroXwi/. Nec-

non in Epistola Festali idem sanctissimus Pater, post
recensitos itidem utriusque Testamenti libros, [tg or/1 i<rr/, [Pan. can.
torn. ii. pp.
inquit, xal ersgat, ./3//3X/cc TQVTUV s$ufav s ov xavovigopeva f&sv, '

ds ffapa ruv vrotTiPbJv avctyib l)ffX:ffQai

f roTg u% 7t Kgoff- Op. torn. i.

xai /SouXo/ASVO/g xarTj^g/btfa/ rbv r^g svffs(3sia,$ "koyw. A -3

Sunt et alii prceter supradictos libri, non in Canonem quidem

redacti, a Patribus vero instituti, ut ab Us, qui primo acce-
dunt, et in pietatis doctrina initiari volunt, legantur. Cujus-
modi sunt, inquit, (in Veteri Testamento) Sapientia Solo-
monis, Sapientia Sirach, Esther, Judith, et Tobias : (in Novo
Testamento) ^ dida%y TUV AvoffToXuv xaj
'
6 Tlo/^v, Doctrina quce
dicitur Apostolorum, et Pastor. Quendam itaque librum r>v

'Acrotfro'Xwi/ dida^v dictum istis temporibus exstitisse, atque

etiam inter Testamenti libros, non qui omnimodo
istos Tsfovi

reject! sunt, sed tantum de quibus dubitatum fuit, recensituin

fuisse, duos gravissimos habemus testes, Eusebium et Atha-

nasium. Verumenimvero hunc librum eundem esse, qui

etiam diarayai sive diard^sig ru>v AcrotfroXwv vocatus est, et nune '

et olim doctissimis viris plusquam verisimile visum est.

Zonaras enim eruditus in Canones Ecclesiae Orientalis Scho-
liasta, in scholiis ad supradictam S. Athanasii canonicam de

Festis Epistolam, quse nos e codice Amerbachiano edidimus

in Annotationibus ad Pandectas Canonum, haec habet, K/ P. 221, [Pan.
~ , , - y r \ s \
^ an tom "
- -

ruv AiroffToXouv, Xsyouffiv s/vai rag dice rov

ruv 'A^roflToXwv 5/ara^g/j, ag %

avvodoc avaytvutfntGQai 011 o'uy^w^/', w$ voQsvOeiffag, KUI

fab aigsrixw, Et doctrinam Apostolorum dictam asserunt esse

Constitutiones Apostolorum a Clemente conscriptas, quas ea

qu(B sexta dicitur Synodus legi non permittit, ut adulteratas
et corruptas ab hcereticis. Et eum Matthseus Blastares,
post Matth. Blast.

bibay^v ruv '

AnoffTohuv a S. Athanasio memoratam eandem AipLS. ut.

esse dicit quam sexta Synodus rejecit, rauryjv ds, inquit, xa/ [p.^'c;'
&
% exrr, tvvodog Werqfcv, ug didqXurai, Hanc autem sexta Synodus G&n.iom'.i\.i

rejecit, ut ostensum est: paulo nimirum antea, ubi Constitu

tiones Apostolorum ab ista Synodo rejectas dixerat. 6 Hanc

6 ["E^^ev ruv x.uvovieft'svivv tivai <rov rjv 'lovHriti, xeti TOV Tufiir, TOV
$1 'E^jf,
Qtiffi, TJV 29(p/v ~2o\o[t!uvros , rov ~2iget%, -roiftiva, xa.} rnv $i$a%riv >ruv x>yiav 'A*o~

K
 ]30 De Constitutionibus Apostolicis. LIB. II.

[jud.de tenet sententiam J. B. Cotelerius, diluitque argumenta quse

Const. Ap.
A
Pat. P torn, .
contra earn allata sunt.
i. p. 195.]
V. Et hsec quiclem sententia, si non de us quae hodie
circumferuntur, sed de Constitutionibus ab Epiphanio citatis,
intelligatur, nobis etiain verisimillhna videtur eo scilicet, :

quod eodem, quo Eusebius et Athanasius scripserunt, seculo,

istae Constitutiones sub Apostolorum nomine vulgo notae
fuerint, et ab Epiphanio aliquoties laudatae, ac proinde
mirum esset, si Eusebium et Athanasium diligentissimos
antiquitatum ecclesiasticarura investigatores laterent. Has
autem Constitutiones iis incognitas fuisse, dicamus necesse
est, nisi eas per 'Apostolorum doctrinam' sive doctrinas' *

significarent. Qnibus etiam accedit, quod Epiphanius Con-

stitntionum opus a se citatum Doctrinam' subinde vocet. '

Quo nomine et in ipso libri corpore saepe indigitantur. Ut

in prsefatione ad primum librum Apostoli inducuntur Chris-
tianos ad Constitutiones suas attento animo excipieridas his
[Const. Ap. verbis incitantes, 'Axovffars dtdaff%a\/av hpav o't avTS-yousvoi ryjg
Prsef. ad lib. ,

i. Cotei. Pat. scravvsA/ag a'jrfj'j SK ~ooff~a fy uoi.'r(jg

l
TO'J ^Mrr/yog o^offroiyov roug
Ap. torn. 1. v . .
CY i

P. 200.] evdoai$ (pOoyya^ auro-j, Audite, qui ex prtKcepto baiuatoris pro-

missionem Ejus retinetis, sacram doctrinam yloriosis Ejtis voci-
bus consonant,. Sic alibi Constitutio, de modo quo pcenitentes
iwd. lib. ii. tractandi sunt, vocatur 6/6atfxa?Ja, owa/c v?n KpoaQepecedai rofc
cap. 12, [p. .

220.] //.sravo&utf/. Sic passim per totum librum, ut nemini mirum

esse videatur, si idem liber, qui ab his 5/araya/, ab aliis
didaysai vel btdayji ruv 'AcrooToXwy nuncupetur.
VI. Adhaec Epiphanius quendam Constitutionum librum
tanquam ab Apostolis traditum ita laudat, ut nihil dubii
esse possit, quin multis ante ejus setatem annis talis liber in
lucem editus fuisset, et doctor um manibus vulgo tritus.
Epjphan. 'AXXa xai, inquit, o/ 'AflroVroXo/ (patftv tv rfi dtard^i ry %ot,Xou/j,vr)
,

or/ pvreiu ?.ov xai a/meXuv jj xadoXixq exxfyffia, Sed et Apostoli

^ ro > 9 ui Constitutio vocatur, dicunt, Ecdesia Catholica
Dei plantatio est, et Vinea. QUBB verba ab eo citata initio

. Blast. Synt. Alph. ffuy ft au ^rt^s xxv

lit.

tom< "
B, cap. xi. p. 57, C. Pan. Can. ^ rifa
<yt>av<r ov
^ f T, a.}^^^
ti&ftivetf. Matth. Blast. Synt.
*.} ** y -

"A S $1 rprr'thf! list TOV KX>v<roj Alph. B, cap. F; apud

lit. xi. p. 56,
$uo liriffroXa;, oci raj vtvnfaiffKs TOVTM Pan. Can. torn. ii. ]
CAP. IX. De Constitutionibus Apostolicis. 131

Constitution um etiamnum exstant. Et alibi, Uaoar^^Trai ds

q exxXqffia aysiv rr\v sogrfiv rov Haff^a, TOUT'S ffri rqv s(3do/j,dda T^V
^u^^'ro
ugi<Ifj.ewiv xai a<7T avTuv TUV '
AvoffToXc/Jv sv rv\ diard^si d<ffb dfjTseag P '

2TC ]

<ra/3/3arwj/, b'-xsg sffriv ay o gaff[tog rou crgo/Sarou, Observat Ctutem

Ecclesia festum Paschatis peragere, hoc est hebdomadam
decretam etiam ab ipsis Apostolis in Constitution, a secundo
Sabbatorum, quod est emptio agni. Et iterum, E/ ds xal yr\ id. Hser.

rb Tijg diaraPeuc
' TUV AvoffroXuv Xsysiv. true SKS? wpilovro Ttrpdda.
'
[Aerian.]
\,
num.6. [Op.
*/ T^o(Ta/3/5aroi/ vqffrstav dia vavrbi;, u
X, '*
TLsvrqKoffrvis, Si vero et torn. i. p.

ex Apostolorum Constitutions repetenda nobis est auctoritas,

cur illis guartce sextceque ferice jejunium perpetua lege sancitur,
excepta Pentecoste. Et paucis interjectis, E/Va ds si ^ KSOI [ibid. D.]

rrig alr^g vwoQsffeeas TZTgaduv nai 7rgo<ra/3/3arwf o/ auro; 'AcroVroXo/ sv

rrj diard^st sXsyov, xai aXXug sx iravra^odsv S^O/MV atfodsl^ai'

opug vsgi rovfou dxgifSug ygdpovtii, Deinde vero si de isto quartce

sextceque feriarum argumento iidem Apostoli in Constitution
nihil dixissentj etiam aliter undique possemus demonstrare.
Quanquam ea de re accurate scribunt. In hisce omnibus, ut
patet, locis Epiphanius non modo librum Constitutionum
Apostolicarum, sed et ipsos Apostolos in eo loquentes citat
perinde ac si libruin istum ab ipsis Apostolis scriptum fuisse
persuasissimum habuisset. Hoc autem veri nullo modo
simile ei videri potuit, nisi certissime constitisset, librum
istum non paulo ante ab haereticis confictum, sed adeo anti-
quum pariter .atque doctrinse traditionibusque Apostolorum
consonum fuisse, ut ipsis Apostolis vel viris saltern Apo
stolicis merito adscrfbi posset. Et quidem quanti ille liunc
librum sestimavit, ex his ipsius verbis constat, E/'g roDro 8L H. Hser. ixx.
^ [Audian.]
'

inquit, avroi Avdiavo! Trapa&spovtfi rwv TOJV AftotfroXaiv diaTativ, num. 10. [Op.
^
ovffav ftsv
oi

ro?g <7roX\oTg sv dftpiX'sxru, aXX' ovx ddoxifAW naffa ydg

torn.
822 >
i.

A ,
p.
B.]

sv uurfj xavoviXYj rdfyg sfAtpspsrai, xa} oudsv 'Tragaxs^agayfAsvov rqg

vritfrsug (ovds T%g oftol.oyiag,} ovds r%g sxxXqffiaffrixrjg dtotx^ffsug, xat
xavovog, Ad hoc autem iidem Audiani detorqtient
xai y/ffrsug.
Apostolorum Const itutionem, qui quidem liber a multis in
dubium vocatur, sed non est improbandus. Omnis quippe
Canonicus ordo in eo continetur, nihilque a fide adulte-
ratum, neque a confessions, nee ab ecclesiastica administra-
tione, et Canone, et fide. Ubi propterea testimonium ab
Audianis ex isto libro adductum non omnino rejicit tanquam
invalidum et fide indigimm, sed verba Constitutionis aliter
 132 De Constitutionibus Apostolicis. LIB. II.

exponit, docetque Constitutionem istam pacis tantuin et

concordise gratia ad tempus editam fuisse. Quali quidem
responsione nunquam usus fuisset, nisi liber iste summae

apud ipsum auctoritatis esset. Adbaec, xai <a^} pev ovv TOV
. . , y ~ . ,.. /

[Massal.] ygi/g/oy, inquit, zv rate, diara&fft ruv A<7roffroAuv paaxsi o 0t/og

num.
[Op. torn.
7,
i. Xoyog, KUI q o/oarf/taX/a,
,

^r\
. ,

(pOztotiv, rovreffn
,
^ v ,
rs'j,viiv
,

T^i-^ag

yeve/ov. Et quidem de barba in Constitutionibus Apostolorum

edicit divinus sermo et doctrina, non corrumpendos csse, hoc
est, non esse secandos pilos barba. Quae quidem sunt verba
vix dubitaritis, quin hae Constitutiones vere Apostolicas
essent, aut ab ipsis Apostolis traditae. Alioquin enim
divinum sermonem doctrinamque iis nunquam attribuisset.
VII. Ex hisce saltern clarissirnis Epipbanii testimoniis, de
Constitutionibus Apostolorum antiquitus appellatis, mani-
festum efficitur, Constitutiones quasdam sub Apostolorum
nomine, quarto, quo scribebat doctissimus ille Pater, seculo
non modo pro antiquis, verum et a nonnullis pro vere Apo
stolicis habitas fuisse : ac proinde baud mirum esse si non-
nulli seculo praecedente, cum eadem opinione essent, bas
in
Constitutiones authenticis Apostolorum commentariis sub-
junxerint, et una cum canonicis Sacrae Scripturae libris
nonnunquam legerint, et numerarint. Nee morarnur, quod
Observator post Dallaeum aliosque ex Epipbanio observarit,
nonnullos de boc libro dubitasse. De nonnullis enim ex
vere canonicis Apostolorum libris tribus prioribus Chris-
tianismi seculis dubitatum fuisse, neminem fugit. Ex eo
autem, quod liber quilibet ab aliis in dubium vocaretur,
minime sequitur, quin ab aliis idem approbatus esset, et inter
canonicos recensitus. Sed contendit adhuc Observator.
Constitutiones illas a nemine ante Concilium Nicaenum in
Canonem Scripturae relatas esse, ac propterea post ilia
tempora vixisse Canonum Apostolicorum consarcinatorem. 7
[Obs.in Unus, inquit, Epiphanius circa annum Domini CCCLXXV.
cap. vi.'p. 32/j Clementinas Constitutiones aliqua cum laude nominavit ; ante
eum nemo. Primo autem neminern ante Epiphanium Con-

7
[" Hoc solum vult clarissimus post ilia tempora vixisse Canonum
Dallseus, Constitutiones illas, sive ho- Apostolicorum consarcinatorem."
diernas, sive Epiphanianas, a nemine Observat. in Annot. Bever. cap. vi.
ante Concilium Nicsenum in Canonem p. 32.]
Scripturse relatas esse; unde colligit
CAP. IX. De Constitutionibus Apostolids. 133

stitutiones istas in Canonem Scripturse retulisse, vel ulla

cum laude nominasse, non sumendum erat, sed probandura.
Hoc enim est, de quo contendimus, annon scilicet in hoc

ipso Canone Apostolico Constitutiones in Canonem relates

fuissent ante Concilium Nicsenum ? Deinde probandum
etiam erat, Aida^v ruv 'Afl-exrrdXwv, ab Eusebio et Athanasio
memoratam, non eundem fuisse librum, quern postea Epi-
phanius A/arag/y TUV 'AflTotfT-dXwv nominavit. Isto enim dato,
quod nobis, ut ostendimus, verisimillimum videtur, Consti
tutiones Apostolicse ante Epiphanium inter istiusmodi
numeratse suut libros, qui aw/Xgyo^gvo/ quidem erant, sed
nondum e Canone penitus rejecti. Quid etiam si, excepto
hoc Canone Apostolico, Constitutiones a nemine ante Epi-
phaniurn, vel ante Concilium Nicsenum in Canonem relatse
sunt ? A quonam, obsecro, post ista tempora id factum
legitur ? Sane rationi fideique magis consonum videtur,
hunc librum in canonicorum catalogo collocatum fuisse
istis temporibus, quibus de libris canonicis adhuc discepta-

turn erat, potius quam postea, cum inter omnes de illis

convenit : ideoque primis Christianismi seculis, potius quam
sequentibus, quibus Sacrae Scriptures Canon ubique stabilitus

et receptus fuit.
VII. Adhaec nihil est, quod eruditi viri in ultimum hunc
Apostolorum Canonem tanta vehementia inveherentur, quod
octo Constitution um Apostolicarum libros in canonicorum
censum, vel in Novi Testamenti Canonem retulerit. Hoc
enim non nisi summa injuria contra dictum Canonem objici
potest quippe quo Constitutiones a canonicis Sacrse Scrip-
:

turae libris apertissirne distinguuntur. De authenticis enim

et canonicis utriusque Fcederis libris hsec prsefatur Canon,
"Effru ds bfj^Tv natfi xX^/xo/i; xa/ Xa/xo/'g /3//3X/a tfg/Sa^/a xai a//a, *11
{J^j
Sint autem vobis omnibus clericis et laicis libri venerabiles A -3

et sancti. Deinde recensitis canonicis Veteris Novique

Testamenti libris, de Constitutionibus Apostolicis haee dicit,

Kal a/ diarayai vfj,7v roT$ sKitfxovoig di' spov KXyfuvrog Iv oxrfi^ [ibid. B.]

|3/j3X/o/g TgotfTgpwi/TjjU.si'a/, ag ov ~/jzfi

dq/Aoffieveiv sir I vdvruv, dia rot

sv tMTotic, {jwffnxd. Et Constitutiones vobis Episcopis per me

Clementem in octo libris nuncupates, quas non oportet coram
omnibus divulgare propter ea quce sunt in illis mystica.
Canonici itaque libri clericis et laicis, Constitutiones autem
 134 De Constitutionibus Apostolicis. LIB. II.

solis Episcopis nuncupantur, idque ea cautione, ut corara

omnibus non divulgentur, propter mysteria scilicet quae in

iis continentur. Quod de libris vere canonicis dici non

potest,neque hie dictum est, utpote qui eo scripti sunt, ut
omnes veram de Deo fidem rectamque vitae instituendae
rationem ex iis discant. Cumque in hoc ipso Canone Apo-
stolico cautio ista ad Constitutiones solas adhibeatur, non
item ad alios utriusvis Testament! libros ibidem connu-
meratos, clarissime exinde constat, illas ab hisce ex Canonis
mente secretas esse, ut libros Apocryphos sive non caiioui-

cos a vere canonicis. Nimirum octo Constitutionum libri

hoc in loco Episcopis, iisque solis, commendantur, ut
[User. ixx. si cum Epiphanio Joquar, X
l l
Audian. . . .

num. 10. Op. g/o/xTjovv coiitinentes, nequaquam ut canonici bacrae bcripturae

822/A.B.] libri ab omnibus perlegendi. Ac proinde, quaecunque argu-
menta contra Canones Apostolicos e Constitutionibus, ut in
Canonem Sacrse Scripturae relatis, petuntur, una corruunt,
nihilque concludunt.
IX. Haec vero omnia eo tantum nomine a nobis dicta
sunt, ut pateatCanones Apostolicos ante Concilium Nicaenum
constitui colligique potuisse, etiamsi Constitutiones Apo-
stolicas iis ab initio intersertas fuisse concederemus. Ad
extremum autem totam hanc de Constitutionibus clausulam
ultimo huic Apostolorum Canoni alia quam primi conditoris
manu, longeque postea insertam fuisse pro comperto habeo.
Nullus enim dubito, quin idem huic, quod plerisque aliis
Ecclesiae primitives monumentis, accident, ut multis scilicet
in locis interpolatum fuerit. Quod ut de aliis certum, de
hoc saltern loco certissimum est ; ut ex eo constat, quod
Canonibus Apostolicis cum antiquis Constitutionibus in
omnibus non conveniat. Cum antiquis, inquam, Constitu
tionibus. De iis enim, quae nomen istud sibi inscriptum
hodie circumferunt, non disputamus, utpote quse ab antiquis
illis, quas Epiphanius laudavit, Constitutionibus in omnibus

fere discrepant, ut a viris doctis ssepe observatum fuit, ac

demonstratum. In
autem Constitutionibus con-
antiquis
traria atque in Canonibus Apostolicis constituta sunt. Epi
phanius enim ex iis, qui ejus aetate exstabant, Apostolorum,
ut vocat, Constitutionibus, heec de Pascha verba citavit,
[Ibid. p. 822,
B.]
^
T^g/g Mx

-^ypifyrs, aXXa iroisTrs orav o/ ads^oi vpuv 01 SK

CAP. IX. De Constitutionibus Apostolicis. 135

,aa vo/sTre. Vos temporum rationes ne

subducite, sed eodem tempore celebrate Pascha, quo fratres
vestri qui ex circumcision e sunt. Cum illis una peragite. Eos
autem qui ex circumcisione ad fidem Christianam prodierunt,
eodem atque Judseos tempore celebrasse Pascha, inter omnes
constat. Verum in Canonibus Apostolicis hoc diserte pro-
hibetur ; ut quorum Septimus sic statuit, E7 nc eirfoxoffos, ncan. Apost.
/
VIL [Fan -

, r\ 0/axovof rr v ayiav rov t

Tlaff^a qftsgctv ergo rr^c, sagivqg Can. torn. i.

'lovda/uv evirsXsffei, xadaige/tfQu. Si quis Episcopus,

vel presbyter, vel diaconus sanctum Paschce diem ante vernum
cequinoctium cum Judceis celebravcrit, deponatur. Idem
fere in iis, quae liodie exstant, Constitutionibus habemus. 8 [Const. A P .]
cap.
lib. v.

Quod cum contrarium sit iis, quse Epiphanius ex antiquis 17 CP- 322 -3
>

Constitutionibus citavit, legitime ex eo collegerunt viri eru-

diti, aliud antiquitus fuisse Constitutionum opus, quam quibus
Apostolorum et dementis nomen hodie inscribitur. 9 Quin
idem etiam demonstrat, inter Constitutiones et Canones
Apostolicos antiquitus disconvenisse. Illis enim decretum

est, ut Christian! Pascha cum Judseis, nulla habita calculorum

ratio ne, celebrent, Kav n- ffXavqQuffi, inquiunt pristini Con- [Apud

stitutores, ^dsv u/x/v ^>Jro>, Et guamvis ipsi aberrent, nihil id ixx. Audian,'
TT ... num. 10. Op.
vos commoveat. Hisce autem, nempe Canonibus, e contra tom. P i. .

cautum est, ne quis Pascha cum Judaiis ante vernum sequi-

noctium, accurate scilicet calculatum, celebret. Quocirca
omnem excedit fidem, ut qui primus vel condidit, vel collegit
Canones Apostolorum, Constitutiones illas commendaret.
Hoc enim nihil aliud esset, quam in uno Canone evertere,
quod in alio constitutum fuerat. Quo nihil absurdius esse
potest. Ac propterea persuasissimum habeo, illam ultimi
Canonis Apostolorum partem, quae de Constitutionibus agit,
interpolatoris alicujus manu intersertam fuisse, ejusdem
fortasse, qui ipsas etiam Constitutiones corrupit, et depra-
vavit. Cum hie enim ex variis, ut videtur, Apostolorum,

[As7 ouv vfttif, aS&Qoi, rouf rev ev^Sftioc.

yf xaivuvia riftTv vuv <rgos uurovf.

iM i%yyagairf(,ivovs Ki'ftari, ra; Const. Ap. lib. V. cap. 17. Cotel.

Tlxtr^ee, uxgifius vrotiifffui Pat. Ap. torn. i. p. 322.]
9 [Cotel. ad Const, lib. V. cap. 17.
pirat vrcifftis iwft&t'mts, ft*** r^cvnv
n %s rov IVIKUTOV Ivos Pat. Ap. torn. i. p. 322 ; et Usserius,
xx V|
#ois7<r0t, Prol. in Ignat. cap. ix. Ibid. tom. ii.

vov srovs rou V &*o0Kvovro S ^xirt -

par. 2, pp. 203-205.]
ot 'louSettuv iogreifyiv
 136 De Epistolis dementis. LIB. II.

Pauli, dementis, Ignatii, Polycarpi, Hippolyti, aliorumque

didascaliisantiquum Constitutionum opus pro libitu auxisset,
immutasset, suique seculi ritibus ac institutis accommodasset,
quo fallaces suas ac fucosas merces aliis coramendatiores ba-
beret, earum mentionern ultimo huic Apostolorum Canoni
inter ipsos SS. Scripturae libros improbus inseruit. Et ex
eadem, ut opinor, officina prodierunt, quascunque bodie in

hisce Canonibus corruptelas babemus, aut interpolationes.

Idem etiam Canones Constitutionibus primus subjunxisse
De Pseud, videtur, atque in unuin opus conflasse, cum ab initio diversa

i^ipMieT fuisse opera et res ipsa clamet, et ipse Dallseus fatetur, pro-
batque. 1 E quibus omnibus constat, nihil ex eo contra anti-
quitatem liorura Canonum legitime concludi posse, quod
Constitutiones in iis bodie inter S. Scripturae libros com-
memorentur.
X. Prseter Constitutiones Apostolicas duae dementis
[Can. Ap. Epistolae inter S. Scripturae libros nominantur, idciue boc
Ixxxv. Pan.! *
, , , , , , n
, , /

modo,
;
Can. torn. i. TLsroov evT/tfroXa/ QUO, luavvov rg&Ts, laxupov //-/a, louoa ,a/a'

KXvipevTos Ubi primo aliquid observare licet

e-iffrot.ai oLo.

discriminis inter bas dementis et alias Epistolas bic recen-

sitas. Postquam enim dixisset, Joannis tres, Jacobi una,
Judce una, non addit dementis duce, sed, voce Icr/mXa/ re-
1

petita, KXfosvros e-t67o\ai 8vo. Quod non opus erat si hae

ejnsdem essent auctoritatis atque alias prius numeratae.
Deinde observatum etiam velim dementis Epistolas alio
atque Constitutiones modo bic describi. Constitutiones enim
perinde memorantur, ac si ab ipso Canonum conditore
editse fuisseilt. Kai / biarayat -jf^Tv roTg s--iffxo<xoig 5/' i/AoD

KXjj/Agvrog, Et me dementem.
Constitutiones vobis Episcopisper
Quaa propterea ab impostore aliquo sub ementito dementis
nomine insertae sunt. At Epistolae tanquam a tertia per
sona, vel ab alio quam ab ipso Canonum conditore scriptae
memorantur, non scilicet spot KXypevros, sed in genere, KX^-
psvro$ sffitfroXai duo. Et sane quicunque fuerit, qui Con
stitutiones vel primus collegit, vel collectas postea inter-
polavit, et huic Canoni inseruit; Clementem saltern, cujus

["Ex his vero propius videri editos seorsim Canones; tandem im-
possit diversis temporibus, neque ab postori alicui placuisse utrumque opus
uno auctore, consarcinatum utrumque in unum conflari." Ball, de Pseud,
opus; ac prius quidem effictas fuisse lib. iii. cap. 1, p. 416.]
Constitutiones ; postea collectos atque
CAP. IX. De Epistolis Clementis. 137

Epistolae hie memorantur, Romanum fuisse Episcopum inter

omnes convenit. Et has quidem duas ipsius Epistolas
summae apud primitives Christianos auctoritatis fuisse, ex [Consuie
.

Pnma de
eorum scnptis apparet, ut quibus passim laudantur. -r
.
Vet Test
Epist.
., .11 - -

n T Clementis,
emm .bpistola ab Irenseo, a Llemente Alexandrmo, et abapudcot.
i /-ii -i A i

Origene nee semel citatur. Earn Eusebius ab omnibus uno tom.i.p'p.

,. 126-129.] . . .. .

consensu receptam,et in plunmis Ecclesus pubhce recitatam

fuisse testatur. 2 De altera, fateor, Epistola, idem dicit, Hist. Eccies.
,.,,
Iffrsov os ojg xai otvrsga rig
,
s/vai Xeyirai rov KXqfAsvrog swidroXri'
^
lib. iii.
16, [pp. 107,
cap.

ov fjj^v ztf o/Aoifog rfi vrgorsgq /ccci ravrrjv yv<Jjgi/j,ov swiffrdfAtQcc, or; ibid. cap. 38,
P
pride rovg a^atovg avrfi xs^^fisvovs fff/tev. Sciendum autem est,

quod qucedam secunda etiam Clementis Epistola esse dicitur :

Earn autem non similiter ac prior em notam fuisse comperimus,
quoniam nee veteres ea usos fuisse scimus. E quibus Eusebii
verbis D. Hieronymus in catalogo scriptorum ecclesias-
ticorum de Clemente a^ens, dicit, Fertur et secunda ejus [ffier. de
Vir.Illust.
. . T-r . . 7 ., 7 TT
Hoc autem
.

nominis Epistola, qua? a vetenbus reprobatur. cap. xy. op.

non dixit Eusebius : non dixit hanc Epistolam a veteribus ssg.j

reprobatam, sed non adeo notam et celebratam fuisse ac

priorem. Et ipse quidem Hieronymus, ubi non Eusebii, sed
suam de his Epistolis sententiam profert, ambas sine ullo
discrimine conjungit. Ad hos, inquit, et Clemens successor menm. adv.
V a '

Apostoli Petri, cuius Paulas Apostolus meminit. scribit

.
stolas,
,
omnemque pene sermonem suum de virginitatis puntate
...... Em- i. c aS! i2'.
[Op. torn.
P. 257,E,
ii.

contexuit. Quin Epiphanius etiam eodem modo utriusque

menlionem fadt. dicens, A'sysi 'yap sv ^icl rojv STriffroXuv auroD, Epiphan.
~ v A, T^-
,,ni Hser. xxvii.
w, a<r/,a/, svffrad^roj o Xaog rou Qsov. JJlClt emm (Clemens)
v
[Carpocrat.]
-
T-I T-> 7 -r\ - '

in una Jbpistolarum suarum, Kecedo, exeo, instet popuLus JJei. tom. i. P .

Alibi vero ambas has Epistolas in publicis Ecclesise con-

ventibus recitatas fuisse tradit : dicit enim, A-irig KX^TJS id. Hr.
>
\ >i ,v
xxx> [Ebion.]
,
avTOiig Kara vravra, eXey^si, a<p uv zyga-^/sv ?wiffroXuv syxvuXiUVf ruv num.15. [Op.

sv ra?g ayiaig sxxXqffiaig awyivuffxofAi-wv. Ipse Clemens omnibus 139, B.]

istos (Ebionitas) modis redaryuit, in circularibus illis quas

scripsit Epistolis. quce in sanctis Ecclesiis leguntur. Et qui
dem, nisi longe fallor opinione, ipse quoque Dionysius
Corinthiorum, quibus ambae haa Epistolaa nuncupates sunt,

2
\TOUTOU $r> ouv KXvfttvros o/^toXo'yov- xa.} Kttff ri/tcis a.lrnus 'iyvupiv. Euseb.
(tivn (jt-la, t-ria-roXt) fiprtu ....... Hist. Eccies. lib. iii. cap. 16, pp. 107,
T&VTW $ KO.} Iv ir).tifr*if \*%nruut 108.]
f5T< TOV XOiVOU ^$$nt,OffllVAivnV TX< T
 138 De Epistolis dementis. LIB. II.

Episcopus, proximo post Clementem seculo idem innuit.

.
In Epistola enim ad Romanes scripta haec habet, Tbv
Hist. Eccles. , r ,

lib.iv.cap. O jj v xviaKrtv ayiav qftegav diyyayo/Mv, sv y aveyvuxafAtv

Xyv, $v s<0fjt,sv ati KOTI avayiv&ffXQvns vovdsrs/tiOui, wj xai

dia KXr^usvrog ygaptfaav. Hodie diem Dominicam
sacram transegimus, in qua Epistolam vestram legimus, quam
quideui perpetuo deinde legentes, perinde ac priorem illam nobis
a Clemente scriptam Epistolam, optimis prceceptis ac docu
ments abundabimus. Hie cluee celebrantur a Dionysio Epi-

stolee, ad Ecclesiam Corinthiacam missee, quarum una ab

Ecclesia Homana, altera ab ipso Clemente scripta dicitur.
Quam Romanis scriptam dicit, alia non videtur quam ea
a
quae Prima Clcmentis ad Corinthios Epistola' vulg-o in-
'

digitatur, utpote quee non dementis sed Ecclesiee Romanse

nomine scripta fuit, ut ex ipsa inscriptione patet. Altera
vero, quse secunda dicitur, non Ecclesise Romanse sed Cle-
mentis nomine scripta est, ut omnes consentiunt, et res ipsa
loquitur, quandoquidem in hac Epistola appellatio ista
adet.pof /AOU saepe occurrit, in altera nusquam. Haec igitur
eadem videtur fuisse, quam Dionysius rr,v vgorhav y/rfv bid
av appellat. Huic nostrae conjecturse eruditi.
[jud.de viri Jo. Bapt. Cotelerii observatio favet, quod ea scilicet
cieriientis, quse
l
secunda dicitur, ipsius dementis nomine scripta Epi- r
Pat.Ap.tom. { . . .

i. p. IBS.] stola, ante alteram Ecclesise Romanae nomine scriptam, missa

fuit. Hinc enim constat quare Kgorega a Dionysio dicatur, eo
nimirum quod base ab ipso Clemente, ante alteram illam ab
Ecclesia Romana, conscripta fuerat. Non me fugit, Eu-
sebium, aliosque post eum omnes, unam duntaxat dementis
Epistolam in his Dionysii verbis intelligere, propterea scilicet,
quod dementis nomen uni soli inscribatur. Verumenimvero
cum ilia etiam, ques ab Ecclesia Romana scripta fuit, Cle-
menti, et quidem jure, ut Ecclesise illius Antistiti attribuatur,
nihil obstat, quin eadem sit Epistola, quam Dionysius primo
in loco memorat, dicens, sv
fj
a^^y^wxa a^
)
v^ojv r^v eniffToXqv.
Nee video quaenam alia ab illo intelligatur cum aliam ab :

Ecclesia Romana ad Corinthiacam scriptam, publiceque

lectam fuisse nori constet. Verbis autem Dionysii hoc modo
intellectis nihil disertius esse potest. Dicit enim Ecclesiam
suam Corinthiacam duas legere consuetam esse Epistolas
Roma missas, quarum una ab Ecclesia Romana, altera autem,
CAP. IX. De Epistolis dementis. 139

quam et priorem vocat, ab ejusdem Praesule Clemente, ad

ipsos scripta fuerat. Quas propterea ambas ab Ecclesia
ista Corinthiaca, ad quam inissse sunt, publice lectas fuisse,
nobis persuasissimum est.

XI. Hisce prsecognitis, etiamsi concederemus, quod nun-

quam probari potest, nobisque veri admodum dissimile
videtur, duas scilicet dementis Romani Epistolas huic Ca-
noni ab initio intersertas fuisse, et proxime post Epistolas
canonicas collocatas, minime tamen exinde corificeretur
novitium esse hunc Canonem, nee ante Synodum Nicsenam
constitutum. Nemo enim nescit de canonicis Novi Testa-
menti libris diu disceptatum fuisse, his plures, illis pauciores
per tria saltern priora secula numerantibus Ecclesiis : adeo
ut duas in eundem consentientes numerum vix reperias. Hoc
autern omnibus solenne fuit, ut quascunque pro sacris
iis

Scripturas habebant, eas omnes sine ullo fere discrimine una

recenserent. Vix quempiam habemus Clemente Alexandrine
antiquiorem, quern Sacras utriusque Testament! Scripturas
enumerasse constat. Is autem in recensendis Novi Testa-
menti libris, neque illos prsetermisit, qui a nonnullis in du-

bium vocati sunt, cum ab aliis recepti essent. Nam in libris

'
Euseb. mst.
. . Eccles. lib.

i/croT-ycrwo'gwv, ut ait Eusebius, omnium utriusque Testamenti 1-

"JP-
14,
j
Scripturarum compendiosam instituit enarrationem, Wribl rag
ffageXdoijv, T^V 'lovda Xsyu, KUI rac Xo/Ta
rs ~Bagva(3a, %ai rr^v Tlergov XeyofAevy

Ne quidem prte I er missis, de quibus ambigitur, Judce

illis

Epistolam dico, et reliquas Catholicas Epistolas, necnon

Epistolam Barnabce, et Revelationem qua dicitur Petri. Ad
eundem modum in antiqua ilia stichometria
ab erudito viro
J. B. Cotelerio in notis ad Epistolam Barnabee e duobus
MSS. eruta, inter Sacras Novi Testamenti Scripturas, nulla
adhibita distinctione, recensentur Barnabae Epistola, Liber P- 8 ^

Pastoris, Actus Pauli, et Revelatio Petri. Quis autem

Sacrarum Scripturarum catalogum a Clemente Alexandrine,
et in hac stichometria exhibitum post Synodum Nicsenam
factum fuisse existmiet, eo quod hujusmodi libri iis annume-
rentur? Quis potius antiquos hosce Sacrae Scripturae cata-
logos non longe ante elaborates fuisse crederet, cum Canon
scilicet Scripturse fixes sibi limites nondum haberet? Idem
dicendum est de dementis Epistolis hoc Canone Apostolico
 140 De Epistolis dementis. LIB. II.

memoratis. Cum a viro enim Apostolico scriptee essent, et

publice in Ecclesia legi solerent, inter Sacras Scripturas
facile connumerari poterant, non minus quarn Epistola Bar-

nabse,Hermse Pastor, Revelatio Petri, aliive istiusmocli libri,

qui olim in dubium a plerisque vocati, hodieque Canone
penitus ejecti sunt.
XII. Secundum hsec, non defuisse olim, qui duas de
mentis Epistolas Sacris Scripturse libris subjimxerunt, iisque
connumerarunt, e vetustissimo illo MS. constat, e quo in

lucem primo editse sunt. Hunc MS. Codicem Cyrillus

Lucaris a sede Alexandrina ad Constantinopolitanam trans-
latus,tanquam pretiosissimum Orientis thesaurum Alexan
dria Constantinopolim secum attulit eundemque serenissimo
:

pientissimoque Regi nostro CAROLO I. dono dedit, in cujus

[Bibi. MUS. Bibliotheca adhuc asservatur. In hoc antiquissimo MS.
i.D.'v.-viii.] ante mille, ut videtur, et ducentos annos exarato, et ex anti-
quiori procul omni dubio transcripto, omnes utriusque Testa-
menti libri ab Ecclesia primitiva recepti exhibentur; et
inter alios, duse istee dementis Epistolae hoc Canone Aposto
lico post canonicos itidem Sacrse Scripturse libros coinrne-
moratae. Codex iste manu exaratus in quatuor tomos nunc
dividitur, quorum primo praefigitur catalogus omnium libro-
rum, qui in toto Codice coritinentur. Sed quandoquidem
catalogus iste, ut opinor, nondum in lucem datus fuit,
eundem hue transcribere non gravabor, utpote qui magnam
huicCanoni lucem affert,egregiumque antiquorum Bibliorum
specimen exhibet. Scriptus est quidem hie catalogus sive
syllabus librorum, iisdem, quibus totus Codex, characteribus,
grandioribus scilicet sive uncialibus, quibus, ut jamdudum
obsoletis, in communes nostros commutatis, aliud quicquam
mutare nobis religio est. Ac proinde neque lacunas sup-
plevimus, sed ubi literse quoevis vetustate sunt abrasse, ibi
interstitia accurate demensa reliquimus. Sic itaque qualis
est, se habet.

Koffftov. 'iqffovg Nat>j.

g A
Aeu'/'nxov.

"Opov j8//3X/'a H.
Ba<r/Xg/wv A.
CAP. IX. De Epistolis dementis. 141

B. "E<5$gae B. /gg0.

F. Maxxa/3a/wv Xoyog A.
A. Maxxa/3a/wv Xoyog B.
A. Maxxa/Sa/aiv Xo'yo F.
B. Maxxa/3a/wv Xoyog A.
/3//3X/a r~

/r.

A.
B.
$E
A.
('ot> E.

r. 'H Ka/v^
Z. EuayygX/a A.
H. Kara Mar^a/fev.

0. Kara Ma>xov.

/. Kara Aoyxai/.

/a. Kara

7 Z.

'ET/fTroXa/ FlauXoy I A.

'iwai/i/ou.

I X^ A,
J X^ B.
Tw/3/r. "O/A(

A.

In hoc accurate librorum, qui in antiquissimo isto MS.

exhibentur, indice, ut alia hue minus pertinentia onrittam,
duas dementis Epistolas inter Sacra Novi Testamenti
Scripturas, non minus quam in hoc Canone Apostolico,
recensitas habemus. Post eas enim ponitur O/AOU /3//3x/a, (sed
literis numeralibus vetustate exesis) unde patet istas Epistolas

partem Canonis Novi Testamenti constituisse, vel inter ca-

nonicas saltern Scripturas perinde numeratas fuisse, ac si

ipsae etiam vere canonicae essent. Quocirca ubicunque

perantiquus hie Codex, proximo, ut videtur, post Synodum
Nicsenam seculo, exaratus fuit, ex antiquiori baud dubie
exemplari, has etiam Epistolas inter sacros Novi Testamenti
 142 De Epistolis Clementis. . LIB. II.

libros ibidem antiquitus collectas fuisse constat. Ac prop-

terea nemini mirum esse videatur, quod idem hoc Canone
factum habeamus. Mirum potius fuisset, si in hoc Codice
Canonum Ecclesiae primitives dictse Clementis Epistolae in
sacrorum librorum censu non collocates essent, cum eae tune
temporis et publice in Ecclesiis legi, et una cum aliis Sacro-
sanctae Scripturee libris compingi solerent, ut e MS. hoc
catalogo liquet. In quo etiam observare licet, omnes tarn
Veteris quam Novi Testamenti libros promiscue dispositos
esse, nulla inter canonicos et Apocryphos distinctione ad-
hibita quod Psalmi Solomonis extra aliorum librorum
: nisi

[Apudcrit. censum quemadmodum etiam non modo

constitui videantur,
Sacros, torn. _-... n
m i
.
-i ,r>i i
viii.par. 2, Nicephon Constantmopolitam stichometna, sed et in S.
[Cap. 74. Athanasii Synopsi, Tatyto/ -/.at udai SoXo/jowvrog inter dvn-
P. 201, r>.] Xsyoptvovg Veteris Testamenti libros collocantur. Cum itaque
Ecclesia nondum adeo solicita esset de canonicis et Apocry-
pliis Scripturis accurate distinguendis, quin hae Epistolse istis

saltern diebus inter alios Sacrse Scripturse libros facile re-

censerentur, nemo dubitare potest. Ac propterea ex earum

in hoc Canone mentione nihil contra Canonis ipsius antiqui-
tatem legitime concludatur : prsesertim cum longe facilius
canon icorum librorum numero intru-
esset, ut hae Epistolae

derentur ante Concilium Nicaenum, quando de numero isto

inter omnes nondum convenit, quam postea cum universalis
Ecclesise consensu stabilitus et determinatus fuit.
XIII. Huic denique Canoni Dallseus vitio vertit, quod
"Apocalypsis Joannis in eo prsetermittatur. 3 Hoc autem
antiquitatem Canonis confirmat potius quam evertit. In
omnibus enim recentioribus Sacrarum Scripturarum catalogis
Joannis Apocalypsis constanter annumeratur sed non item :

in antiquis. De isto enim libro non tantum tribus prioribus,

sed et quarto currente seculo a multis dubitatum est : ut ex
Eu?eb. Hist. Eusebio constat dicente, T'/g de 'AcroxaXi/-4/gwc eq> kxaTspov sri
Eccles. . lib.. ^ .
f
De
x .

m.cap. 24, wv vaga ro?g ^oXXo/'j crg^/sXxsra/ 7} 86%K t Revelationis autem

[p. 118. J
libro adiiuc in utramgue partem opimonum vanetate certatur.

3
[" Quinto, Id etiam hujus Cano- Grsecorum quorundam, qui de ea olim
nis falsitatem abunde coarguit, quod dubitarunt, errorem, ut liquet, secutus
Scripturarum nostrarum catalogum in Novo memorat." Dall. de Pseud.
texens, nequeEsdram in Veteri Testa- lib. iii. cap. 13, p. 588.]
mento collocat, neque Apocalypsin,
CAP. IX. De Apocalypsi S. Joannis. 143

Et proximo capite de spuriis Novi Testaraenti libris agens,

de Actibus Pauli, Hermae Pastore, Revelatione Petri, Epi-
stola Barnabae, et Institutionibus Apostolorum, addit/'Er/ 8s, Euaeb.mst.
Eccles. lib.
, TJ 'luavvou 'AtfoxaXyvJ^/s, si <p civet q, %v rtvn;, wg tyqv, aQsrovfft, * cap. 25,

irsgot 8s sy/tgivovfft ro?s ofLohvyovfAevoif. His adjunge, si lubet,

Joannis Revelationem, quam nonnulli, ut supra dixi, re-

jiciunt, alii inter libros probatos annumerant. Idem alibi ex

Papiae libris observans duos fuisse eodem tern pore in Asia
Joanm's nomine indigitatos, ipse dubius haesitavit, utri eorum,
Evangelistse, an alteri, presbytero, adscribenda sit Revelatio. 4 ibid- cap.

Et post Eusebium, ut omittam, Amphilochius alios hie

Iconii Episcopus, S. Basilii sequalis, ad finem versuum de
Sacrae Scripturee libris, base habet :

'lojavvou <7ra\iv [Pan. Can.

torn. ii. p.
ftsv zyxpivovffiv, 01 qr\eiov$ 8s yt iso, E.]

Ksyovoiv.

Ast Apocalypsim Joannis aliqui

Us inserunt, sed lonye plurimi
Adulterinam dicunt.

Hinc quoque Gregorius Nazianzenus, in suis de eodem g^m'Xf2

ipse '

argumento Carminibus, bunc libruin omnino preetermittit, ^\ Op -

postque recensitos omnestam Novi quam Veteris Testamenti C6an ej man ii

p 179> c>]
libros ab universa Ecclesia approbates addit, -

E7 7i 8s rovTtov sxrbg, O\JK s

Si prater hos quid est, ne germanum putes.

Qui quod Apocalypsis Joannis in

hsec legit, mirari desinet,
perantiquo hoc Canone non commemoretur. Mirandum
potius esset, si liber, de quo tamdiu disceptatum fuit, tarn

Ev KCti yTlffTffXI clOV j KU.TOL- TOVTUV IZ'Z'0

gd/touvTi eevTM <ro 'luoivvov ovofta.' eav rav TUV *&vo x,u,ret, <rv)v
'
Affictv ofttvvuftia

f&iv teqori^ov Hsr^u KKI 'Itzxtufiw xoi xi^fiffSKi ligwxorwv, ^vo TZ Iv 'E<f>itTM

Mot.T6a.lw Kttl ro7s ^oi-ro7? ' AvroirroXois yi\i<r6a.t p.vrip.a,ra.' x.ai tKarsgov 'luoivvau

ffU'yicee.T/xXi'yii, ffu,$us S?X&(y rov tlefy- iri niv Xiytff6o(.r 01? KKI Kvoe.yKa.7ov -r^off-

'
rov $1 trtpov 'Icoxvvw, Imffrti- i^nv rov vovv' ttxos yct.^ rov Itur^ov, it

rov Xoyov, tr'tgoi; -ra^a, rov rut p.* rig l6iXoi rov vgurov, rtiv i<r ovo/toc-ros

xotrxrcifftrn, rt^o- 'iwdvvoti'

rx&s al rov 'Aiffri&>vr., feKfSg n Euseb. Hist. Eccles. lib. iii. cap. 39,

envrov Vgifffiijrt(>ov ovoftei&t' us xai ^/ p. 136.]

144 De Apocalypsi S. Joannis. LIB. II.

cito in Canonem Scripturse hoc loco redactus fuisset. Multo

saltern facilius in hoc ultimo Apostolorum Canone omitti
potuit hie liber ex nostra hypothesi, quara ex Dallaeana. Si
hsecenim collectio Canonum juxta nostram sententiam se-
cundo tertiove seculo facta fuerit, librum,qui adhuc plurimis
dubiae esset fidei, in canonicis recensendis praetermittere
proclive erat, non item post quintum, illudque adultum,
seculum, cum ubique propemodum receptus fuit, ut genuinum
Joannis Apostoli ac Evangelistse divinitus inspirati monu-
mentum.
E prsemissis itaque videre est, nihil ex hoc ultimo Apo
stolorum Canone colligi posse, quod vel hunc Canonem vel
totam, quam claudit, syllogen Synodo Nicsena recentiorem,
vel ea non longe antiquiorem esse evincit. Nihil ex tribus
libris Maccabaicis, nihil ex Constitutionibus Apostolicis,
nihil ex duabus dementis Epistolis inter canonicos Sacrse
Scriptures libros hie recensitis, nihil denique ex Apocalypsi
Joannis hie prsetermissa. Quin potius ex eo, quod hie
librorum sacrorum catalogus ab aliis omnibus discrepet,
quodque nonnulli in eo memorentur libri,quinon nisi primis
aerae ChristianaB seculis vel publice lecti vel pro sacris habiti
fuerunt, hunc ex iis Canonibus esse, quibus totius collectionis
antiquitas adstruitur, jure meritissimo concludamus.
 CAPUT X.

Synopsis,

I. Communia Dallaei aryumenta contra Caiiones Apost.

Quorum primum e vocabulis ibi usitatis sumitur.
IL Hcec objectio nostram opinionem non attingit. Vocabula

r, ab EcclesicB primordiis usitata esse ostenditur.

III. Idem probatur de vocabulis vgoffpoga, duda, sacrificium,
QuffiotffTTigiov, altare.
IV. Discrimen inter /3w^ov et Qvtfiaffrrigiov a Patribus diligenter
observatum. Eucharistia, quare Qvtila, sacrificium et
oblatio, dicatur, et sacra mensa altare. Ita ab Irenaeo
et Justino M. dicuntur.
V. E vocabulis Hsvrqxoarr], K-jg/axa, et '
Ytfsgfagera/bg, et wgurog
If stfiffxovois nihil contra antiquitatem horum Canonum
concludi potest.

I. POSTQUAM Cl. V. Joannes Dallaeus primo contra triginta

quinque posteriores, et deinde contra quinquaginta priores

Canones Apostolorum disputavit, alia qusedam communia Da de [ ii.

e hb
adhibet argumenta, quibus totam syllogen Apostolis abjudi- m caP 8, i

pp 6
Et quidem
'

candam esse demonstrat. certe si nihil aliud

probatum ivisset, quam , hos Canones ab ipsis Apostolis
totidem verbis non constitutes fuisse, ei nos etiam faciles
subscriberemus. Quandoquidem autem non modo Apo-
stolicam eorum institutionem, verumetiam venerabilem an
tiquitatem oppugnare conatus ne quid nos in hac causa
est,

intactum relinquere videamur, hsec etiam commuriia, ut

vocat, argumenta expendemus, eaque, ut ut Turriani sen-
ten tiam jugulent, nostram nee attingere, nedum destruere
paucis ostendemus.
Primo itaque contra hos Canones in commune excipit vir
L
 146 De Vocdbulis in Canonibus LIB. II.

eruditus, quod multa in iis vocabula usurpentur, vel sanctis

Apostolis penitus inusitata, vel nan eo certe sensu, quo in his
- de Canonibus sumuntur, usurpata. Qualia, inquit, sunt xX^/xog
. cap. is,
[pp. 632, 63
mo
(/
homine ministerium aliquod ecclesiasticum exercente,
. i A, rr*
[Cann. ii. iv. et passim,] xaraXo/og ruv xXjjf/xwv, [Lann. xv.
Jxx.] Item, 'Em'ffxoffos et crggtfjSursgo; pro ministris diversorum
ordinum, [summi et secundi, Can. iii. et passim.] 'Avayv<Lff-

TVJS, xal -v^aXrjjs, [Cann. xxvi. Ixix.] hgzvg, [Can. xlvii.]

kpariKlg xardXoyog, [Cann. viii. xvii. xviii. et alibi,] hearten

diofaqgis, [Can. Ixxxiii.] pro presbytero, et eo quod presbyte-

rorum est. Aa/'x^ pro eofideli, qui extra censum minis tror um
in Ecclesia est, [Can. xii. et passim.] Qvfftaffrqgiov pro mensa

Domini, [Cann. iii. iv. et alibi,] 0u<r/a pro EucharisticB cele-

Iratione, [Cann. iii. xlvi.] et pro eadem Kgoffpoea, [Can. viii.]
nsvrjjxotfn) pro toto eo tempore quod a festo Paschce ad
proprie dictam Pentecosten decurrit, [Can. xxxvii.] npwroc
Iv sKiffxo'ffoig, pro Metropoleos in provincia Episcopo, [Can.
xxxiv.] Tec xugiuxu, Dominica, [Can. xl.] pro rebus quas
possidet Ecclesia, quas iidem Canones vocant ra r>5; sxxX>j-

tf/ag cr^y/Aara' [Can. xli.] 'Tcrss/Ss^ra/bs October, [Can.

xxxvii.] Hcec, inquit vir doctus, et alia fortasse non pauca
sequentibus Christianismi seculis usitata in eo, quo Canones
usurpant, sensu, constat in veris ac indubitatis, hoc est cano-
nicis Apostolorum Scripturis, nusquam sic posita occurrere.
II. Hsec autem viri clarissimi exceptio, nee Turriani,
nedum nostram de his Canonibus opinionem elevat. Non
Turriani quidem : nihil enim vel possibilius, vel etiam pro-
babilius esse potest, quam ut Apostoli de aliis, ac quas in
canonicis Scripturis tractant, rebus disserentes, aliis etiam
vocibus et loquendi formulis uterentur. Quod ad nostram
autem de hisce Canonibus sententiam, eos secundo tertiove
seculo constitutos asserentem, spectat, earn ex hac exceptione
nihil detriment! contrahere usque adeo certum et luculentum
est, ut verear, ne inaniter verba consumere videar, si illud
demonstratum earn. Utcunque, ne Observator, aliive post-
hsec omnes Dallsei contra antiquitatem horum Canonum a
nobis assertam objectiones nondum solutas esse jactitarent,
de his etiam vocabulis ab eo prolatis pauca delibare non
pigebit. Primo autem vocabula evfaxoiroe et Kgeep&regos de
ministris diversorum ordinum, summi scilicet et secundi,
CAP. X. Apostolorum usitatls. 147

toties hac sylloge usitata, postea iterum ad secundam

in
ipsius exceptionem conficiendam adducimtur quibus prop- ;

terea illuc rejectis, videamus annon vox xXjg/xoff de homine

ministerium ecclesiasticum exercente, hpvg de presbytero, et
Xa/xos de
non ordinato, aprimitiva Ecclesia usurpentur.
fideli

Vocem autem xX^/xdg eo sensu D. Cypriani diebus vulgo

usitatam fuisse, ex unaquaque fere operum illius pagina
abunde constat: adeo ut nemo oculum in ea conjiciat, quin
vel clerum vel clericum mox inveniet. Et ante eum Ori-
genes eadem voce usus est, "i<rre &, inquit, 6V/ ou <rrdvr^ oo
xXSj|Og tfufyr sroXXo/
yty [xa/] Kotafiurtgoi avot.ovvrai, croXXo/ xa/ [cap. 2. 'op.

Ubi non modo xXJjgov de ecde-

Xa/'xo/ /xaxag/o/ d'Trodsi^riffovrat. 189,6.]

siasticisministris, sed et vocabulum Xa/xo/ de reliquis fidelibus

usurpatum habes. Tertullianus, Unde enim Episcopi et Tertuii. de

clerus ? nonne de omnibus ? Si non omnes Monogamies tfL\S'SSt

tenentur, unde Monogami in clerum ? An or do aliquis
seorsum debet institui Monogamorum, de quo adlectio fiat in
clerum ? Sed quum extollimur et injlamur adversus clerum,
tune unum omnes sumus, tune omnes sacerdotes ; quia sacer-
dotes nos Deo et Patri fecit. Quum ad pereequationem
disciplines sacerdotalis provocamur, deponimus infulas, et
\im~\pares sumus. Et paucis interjectis, Laicis vero, queis [ibid. P . 533,

Monogamia non convenit, ccetera quoque aliena sunt. In quo

uno, ut videre licet, capite, et clerum, et sacerdotes, et disci-
plinam sacerdotalem, sive hgarwr v S/o/'x^rf/v, et laicos denique t

habemus. Sed et alibi idem ait, Ubi ecclesiastici or dims est w. Exhort.
consessus, et offert, et tinguit sacerdos, qui est ibi solus, sed cap. vii. [ P !

ubi tres, Ecclesia est, licet laid. 1 Sed infinitus essem, si

omnia ex eo, aliisque secundi tertiique seculi scriptoribus,

loca transcriberem, quibus hujusmodi voces occurrunt, seque
ac in Canonibus Apostolorum. Verum insignem dementis
Romani locum praeterire nequeo, quo scilicet hsec habet,
T$ ya,g d^is^sT idiai Xsirovgy/ai dzdo/j,svat s/ffi, xa/ ro/g hgweiv clem. Epist.
,,,'
TOKOS
1010$ o
/
ffgoffrsraxrai, xa/
, j
Asvt'raig
,*,
idiai
,

oiaxovtat
, , ,
smxsivrai'
i. adCorinth.
[cap. xi. Cot.
.. A K - A- / s^/^ TT' Pat. Ap. torn.
o Xa/xog
,

ai/0gw7ro$ ro/$ Xa/xo/f ^o(rray a.ao'/v ososrai.

/
Mine enim i. p. 169.]

constat hujusmodi vocabula ab ipsis Ecclesise primordiis, eo,

quo in Canonibus Apostolorum, sensu vulgo usitata fuisse.

1
[" Ubi ecclesiastici ordinis non sacerdos es tibi solus." Tertull. Ex-
est consessus, et offers, et tinguis, et hort. ad Castitat. cap. vii. p. 522, A.]
 148 DC Vocabulis in Canonibus LIB. II

Idem dicendum est de vocibus,

Hujusmodi enim et officia etnomina ab ipso Ecclesiae initio
in usa fuisse videntur. Cantus enim ecclesiasticos per-
petuo celebrari solitos fuisse inter omnes constat qui istis :

autem rite modulandis prsepositi sunt, -vj/aXra/, et xavov/xo/

can. xv. 4<aXra/ a Synodo Laodicena vocantur. Cornelius Epi-

n a
tom p 459,
'i. scopus Romanus, in Epistola ad Fabium Ecclesiae Antio-
chenae antistitem, sua eetate, hoc est anno CCL., in una
Ecclesia Romana presbyteros quidem quatuor et quadra-
ginta fuisse dicit, septem autem diaconos, totidemque sub-
ApudEuseb. diaconos, '
Axo\ov@ovs dvo "/.at
Hist. Eccles.
7
Hb. vi. cap. aj/ayvwtfrag a/j,a cyXwgo/i dvo xat vevrfaovra, Acolutlios duos et
quadrayinta, exorcistas autem et lectures cum ostiariis quin-
quaginta duos. Hypodiaconos etiam et lectores in Ecclesia
Epist. xxiv.
Carthaginiensi iisdeni diebus constitutes fuisse ex D. Cy-

pSlcr' adv P r ano patet.

'
2
Et ante cum Tertnllianus, Itaque alms,
186
?!?^ ?
3 1
'
m(l u ^, hodie Episcopus, eras alms. Iludle diaconus, qui eras
f

lector. Hodie presbyter., qui eras laicus. Nam et laicis

sacerdotalia munera injungunt. Ubi non tantuni laicorum, et
sacerdotalium munerum, quibus presbyteri scilicet per-
fungunttir, verum et lectoris mentio occurrit. Qui a Justino
f.Tcap'. w!
01
' ^ artJ re avayivuffxuv appellatur, nbi nimirum ait, E/Va cru<ra-
)p. p. 83,D.] ^'zvw T6 ~ avxyivuffxovrog, 6 KgosffTug diet, Xoyov rr,v vovQsffiav xai
tfg6x\7jffiv rye ruv xaXwv rovruv {Jsi/A'/ifftuz KoitTrui. Sed ll8BC

leviora sunt, quam quibus immorari liceat. Neque digna

nos ea judicassemus, quee explicarentur, vel etiam com-
memorarentur, nisi eorum gratia, qui hujusmodi vocabula
ac officia primitivae Ecclesiae incognita fuisse ac inusitata
opinantur.
III. Sed major fortasse difficultas orietur de vocabulis
a
m ^v.lxxL' 0ytf/a<rr^/ov, altar"e, pro mensa Domini, 3 &vgia, sacrificium, et xgoff-
can. in. vm.
^o ^ oHotio, pro Eucharistiae celebratione. 4 Ita quidem aliis

2
[" Fecisse autem me sciatis lee- Can. Ap. iv. Pan. Can. torn. i.

torem Saturum, et hypodiaconum Op- p. 3, A.

tatum confessorem." Cypr. Epist. evfietrrfym Vg w|j. Can. Ap.
xxiv. Pamel. xxix. Fell. p. 55.] xxxi. Pan. Can. torn i. p. 19, E.]
3
[Tl^offiviyxri irigx rtva, If} ro 6u<ria,ff- 4 [llaga rw rou Kvgiov $IKTK%IV rnv
rfyiov. Can. Ap. iii. Pan. Can. torn. l-r/ ry Sver'ta.. Can. Ap. iii. Pan. Can.
i-
P- 2, B. torn. i. p. 2, B.
CAP. X. Apostolorum usitatis. 149

fbrsitan videatur, non item nobis, qui hgec et hujusmodi

nomina de
...
rebus usitata in antiquissimis Ecclesiae monu-
istis
-~ ^ ii T
mentis passim mvemmus. 13. Cypnanus nullo aho, quan-
Epist. xl.
adpiebem,
T\ . xlii. ad Cor-
tum memini, preeterquam
i* .
nomine mensam JDommi
mdigitare solet, isto autem ssepissime.
r '
5
.

.
Ante eum Tertul-
altaris

.
. mi neiium, iv.ad
eundem,
ixm. ad
Ceecil.lxiv.
. .

lianus et Eucharistise celebrationem sacrmcmm. et mensam adEpicte-

tum, etc.
Domini aram Dei nuncupavit. Similiter et stationum. 7
Tertuii. de
Orat. cap.
inquit, diebus, non putant plerique sacrificiorum orationibus v - CP- 135 >
J
inter veniendum, quod static solvenda sit accepto corpore Do
mini. Ergo [devotum\ Deo obsequium Eucharistia resolvit?
an magis Deo obligat ? Nonne solennior erit statio tua, si
ad aram Dei steteris? Accepto corpore Domini et reservato,
utrumque salvum est, et participatio sacrificii, et executio officii.

Eodem sensu voce 'altare '

alibi utitur, dicens, Si spiritus reus w.
.ad Castit.
Exhort.
. .

apud se sit, conscientia erubescit, \conscientice erubescentis,p-*-\.v-

o23, C.J
Prior.] quomodo audebit orationem dicere ad altare ? Apud
altare scilicet, sive sacram mensam, publics orationes anti-
quitus celebratse sunt. Ante Tertullianum ipse etiam Igna
tius in genuinis et inviolatis ejus Epistolis duaaffrfigiov in eodem
sensu adhibuit, 'Eav ^ r/g,
.
inquit, IIT^M rou
7 .
'
6v<tia,ffrqpiov, vtfrepsTrai ignat. Ep.
. .
ad Ephes.
roD aprov
S
rov 0so. JMisi quis
2
intra altare sit, pnvatur pane *
[cap. v cot..

I'at. Ap. torn.

.
f
Dei. Jbjt alibi, M/a yag ffagt* rov Kug/ou ^^wi/ Iqffou X^/ffrou, /ca/ gi/ " p- 47.]

ej$ evwtf/v roD ai'/AUTog avrou' ev Qu<fiaffT7}gtov, ug stg s-7riffxo<7rog Phiiad. [cap.

r u KgsffjSvTtgiu KUI dtaxovoig roTg ffvvdovXoig pou. Una enim est

caro Domini nostri Jesu Christi, et unus calix, in unitatem

sanguinis Ejus. Unum altare, sicut unus Episcopus cum
presbyterio et diaconis conservis meis.
IV. Constat itaque mysticam mensam ab ipsis Apostolorum
temporibus vocatam fuisse ^utf/acrr^/ov, non autem fSu/uov.
Haec enim vox gentilibus solis ac idololatris, ilia eccle-

Can. Ap. viii. Pan. Can. torn. i. altari posito." Epist. xlii. Pamel.
p. 5, E. xlv. Fell, ad Cornel, p. 87.
AigtTtxuv $t%a.ft,ivovs fiavrrifffta. r
/j 6v- " Recedentibus sacerdotibus, ac Do-
ffia.v. Can. Ap. xlvi. Pan. Can. torn. mini altare removentibus." Ep. Iv.

i. p. 30, E.] Pamel. lix. Fell, ad eundem, p. 139.

5
["Aliiid altare constitui, aut sa- " Altaris et Apostolorum faciens
cerdotium novum fieri, prseter unum mentionem." Epist. Ixiii. ad Csecil.

altare, et unum sacerdotium, non po- p. 150.

test." Cypr. Epist. xl. Pamel. xliii. " Quasi post aras diaboli accedere
Fell, ad Plebem, p. 83. ad altare Dei fas sit." Epist. Ixiv.
" Considentibus Dei sacerdotibus et Pamel. Ixv. Fell, ad Epictetum, p. 162.]
 150 De Vocabulis in Canonibus LIB. II.

siasticis scriptoribus peculiaris est neque unquam usurpatur

;

preeterquam de altari quod vero Deo erigitur. Hinc est,

quod Origenes, Minutius Felix, Arnobius, aliique Christianos

nullos habere /So^ois, nullas idolorum aras, quemadmodum

et nulla templa, nulla scilicet claustra numinum, qualia
omnia fuerunt, vel existimata sunt ethnicorum templa, saepe
asseruerunt. 6 Nusquam autem asserunt eos nee foeiaufrjjgia

habere, istiusmodi scilicet altaria, quae Corpori Sanguinique

Christi mystice offerendo inservierunt. Hujusmodi enim
altaria Christianis semper in usu fuisse e snpradictis patet.
Et quidem vox ista dyj/aerr^/ov, sive altare proprio sensu,
nihil aliud est quam ay/a r^acrs^a, mensa Deo consecrata, sive
sancta, ad quam Deus fideles suos invitat, eosque magni
Illius sacrificii, quod Unigenitus Ipsius Filius pro bumano
genere obtulit, participes facit. Unde etiam ipsa haec sacra
actio, sive Eucharistiae celebratio, &v<tia et <x^<s$ o^a, sacrificium
et oblatio, non modo e Tertulliano
saepe appellatur, ut
supra allato, verumetiam ex aliis ejusdem ac praecedentis
iren.cont. seculi comnientariis liquet. Sic enim Jrenaeus, Sed et suis

Saasue'/
17 ' discipulis dans consilium (Christus) primitias Deo offcrre ex
seC 5 ' P '-\ su * s crea ^ ur ^s > non quasi indigenti^ sed ut ipsi nee infructuosi
249 o?
nee ingrati sint^ eum, qui ex creatura panis est, accepit, et

6
[Msra roitJnx. $1 o KsXffos Qwv, in nostra dedicandus est mente, in
f>pa$ fiupov; xai Kya.Xpa.ra. KO.} vius nostro imo consecrandus est pectore ?"
i%ivff6cti <ptvytiv' l-ffti TO niffrov fift7y Min. Felic. Octav. cap. xxxii.
aQoivov; x.cti K.*ofipvrou xoivtuvias o Iiron Gall. Bib. Patr. torn. ii. p. 399.
iivxi ervvfaftef olx, o^uv, on fiwpot p'tv " In hac enim consuestis parte cri-
iitriv yp7v TO Ixua-Tou ruv lix.a.tcov vyi- men nobis maximum impietatis affi-

povixov, a.<$ oil uvuvrifto'treu a,*.n6Z>t xa.} gere, quod neque redes sacras venera-
voyrus ivuln 6vpi.pu.<ru., ul foffitj%ai tionis ad
construamus, non
officia
aVo ffvvulfxriws xu0a-Ks Orig. cont. deorum alicujus simulacrum consti-
Celsum, lib. viii. cap. 17, Op. torn. i. tuamus aut formam, non altaria fabri-
pp. 754, B, 755, A. camus, non aras ." Arnob. adv.
. .
" autem nos occultare quod
Putatis Gentes, lib. vi. cap. 1, p. 486.
colimus, si delubra et aras non habe- " Quid
sibi templa ? Quid arse vo-
mus? Quod enim simulacrum Deo hint Quid denique ipsa simulacra,
?

fingam, cum, si recte existimes, sit Dei quse aut mortuorum aut absentium
homo ipse simulacrum? Templum monumenta sunt ?" Lact. Inst. lib.
quodEiexstruam, cum totus hie mun- ii. cap. 2. Op. torn. i. pp. 116, 117.
dus Ejus opere fabricatus Eum capere " Sit nobis Deus non in templis, sed
non possit ? Et cum homo latius ma- in corde nostro consecratus." Id. de
neam, intra unam sediculum vim tantse Ira Dei, cap. xxiii. Op. torn. ii. p.
majestatis includam ? Nonne melius 179.]
CAP. X. Apostolorum usitatis. 151

gratias egit, dicens,

Hoc est Corpus Meum,' et calicem
similiter, qui est ex ea creatura, quce est secundum nos, suum
Sanguinem confessus est, et Novi Testamenti novam docu.it ob-

lationem (irgo<f(pog&v) ;
quam Ecclesia ab Apostolis accipiens in
universo mundo offert Deo. Et alibi, Iqitur Ecclesice oblatio [iren. cont.
*;
~. . 7
Hser -
lib - iv -

(vgoff<poga\ quam Dominus docuit offern in universo mundo, ( 8

Jg^jJ; t }

purum sacrificium repulatum est apud Deum, et acceptum est "^ly- fYi
ei ; non quod indigeat a Jiobis sacrificium, sed quoniam is qui
offert glorificatur in eo quod offert, si acceptetur munus ejus.

Et paulo post, Sacrificia in populo, sacrificia in Ecclesia, sed

species immutata est tantum, quippe cum jam non a servis sed
a liberis offeratur. Nimirum sacra Eucharistia est convi-
vium quoddam foederale (qualia etiam antiqua fuerunt sacri
ficia) inter Deum et homines. Homines enim primo offerunt
panem et vinum Deo, quas creaturas Sibi oblatas, et in sym-
bola magni per Christum peracti sacrificii consecratas, Deus
iterum hominibus impertit. Quo pacto ipsi per fidem de
magno Christi sacrificio revera participant. Ac proinde
magnum hoc mysterium nullo alio vocabulo aptius pleniusve
exprimi potest, quam istis, Ovrfa, Kgoapoga, sacrificium, ob
latio, et similibus. Quibus propterea et a Justino M. nun-
cupatur. nvrc ouv, inquit, dia rov ovouaroc rouroy Qvtfiag a$ Justin. M.
Dial cura -
,
Kag'tduxsv 'iqffovg 6 'X.giffrbg yivsffdai, rovrztinv lit] rfi sv^agiGTiq roD Tryph. [cap.

agrov %a} rov crorj)|/ou, rag sv tfavrl rorty rr^g yr^c, yivo^vac, v<7rb 209, E.]

ruv Xgitfriavuv, crgoXa/3wv o @gog {AagrvgsT svagztfrovs v-ffd^siv avru.

Universos igitur, qui per Nomen Ejus ilia offerunt sacrificia,

quce Jesus Christus fieri tradidit, hoc est in Eucharistia panis

et poculi, quce in omni loco a Christianis fiunt, prceveniens
Deus Quo in libro vox Qvffia nai
gratos sibi esse testatur.
hoc sensu, pro Eucharistia scilicet, usurpatur.
saepe
Et ante eum Clemens Romanus, Udvra. inquit, rdsi misti ciem. Ep. i.
ad Cor. [cap.
gv, otfa 6 d&<f7ror^g s<ffirs\s?v h/sXwffev, Kar
rd$ rs ffgoff<pogd$ xal Xs/roygy/ag Iw/rgXe/Jr^a/. Omnia debemus rite

ac ordine facere, quce Dominus prcestitutis temporibus per-

agere jussit, oblationes scilicet et liturgias celebrare ; et paulo
post, O/ ovv ro?$ ffgoffrsrayfj/tvois naigoTi; ffoiovvrsg rag <7rgo<f<pogdi; [ibid. Cot.

avruv, tvKgoffdtxro/ rs nal [taxdgioi, Qui igitur prcestitutis tern- \, p

.'

169.3

poribus oblationes suas faciunt, accepti et beati sunt. Unde

constat sacrae Eucharistise celebrationem Qvriav ac vgoacpogav,

et mysticam propterea mensam, super quara celebrata est,

 152 De Vocabulis in Canonibus, etc. LIB. II.

ab ipsis Ecclesiae incunabulis appellatam fuisse.

0v(fiaarJigiov 9

Ac proinde nemini mirum esse vicleatur, quod haec vocabula

in his Canonibus aliquot post annis editis isto sensu usur-
pentur.
V. Reliqua quae supersunt vocabula, quibus clarissimus
vir hos Canones impugnat, istiusmodi sunt, quibus responsum
nullo negotio detur. Quis enim dabit Apostolos vel Apo-
stolicarn Ecclesiam totum illud, quod a Pascha ad Pente-
costen decurrit spatium temporis iizvryxotirys vocabulo nun-

quam appellasse? Prsesertim cum isto sensu ab ipso Ter-

tulliano aliisque antiquissimis Ecclesiae Patribus, ut alibi
ostendimus, vox ista saepe usitetur ?Quidni etiam Apostoli
et viri Apostolic! ea ra xvgiaxa, Dominica, nuncuparent, quae
[Cont. Haer.]
lib. iv. eap.
ad Dominicos usus decernuntur, ut loquitur Irenseus. 7 Quod
Cl autem *&roc, ev Itf/erxoVo/g, id est Metropoleos cuj usque pro-
?uet
op.p. 250.]' vinciae Episcopus, in hisce Canonibus raemoratur, earn
loquendi formulam primitivse et Apostolicae Ecclesia? praxi
consonare, supra a nobis fuse demonstrating est. Satis au-
tem mirari nequeo, qua de causa etiam vox '
Tcrg^ggfira/bg ei
displiceret.Quasi scilicet Apostolis et primis Christianis ad
Macedones, Syromacedones, Antiochenos, Ephesios, et
Smyrnseos scribentibus, vel de rebus apud illos peragendis
decernentibus,non liceret istis mensium nominibus uti, quaa
apud eos vulgo recepta erant. Hujusmodi sane argumentis
risus magis quam confutatio convenit. Sed me reprimo ;

neque enim contra Dallseum, sed pro Codice Canonum

Ecclesisa primitivae dispute.

7 ["Etpropter hoc illi quidem de- decernunt usus ..... " Iren. cont.
cimas suorum habebant consecratas : Hser. lib. iv. cap. 18, sect. 2, Op. p.
qui autem perceperunt libertatem, om. 250.]
nium quae sunt ipsorum ad Dominicos
 CAPUT XL
Synopsis.

I. Alter a communis objectio contra Canones Apost. ex eo

petita, quod Episcopi et presbyteri in us dislinguantur.
Ista distinctio ab Ecclesia recens nata obtinuit.
II. Clemens Alex. Episcopum et presbyterum non minus
quam presbyterum et diaconum distinguit.
III. Eadem distinctio ex Origene, et Dionysio Alex, de-
monstratur, necnon ex Tertulliano, qui Episcopum l
Sum-
mum, Sacerdotem' vocat.
IV. Clemens Alex., Origenes, et Tertullianus Episcopos in
ipsis Apostolorum scriptis distinctos esse a presbyteris,
adeoque ab ipsis Apostolis distincte institutes judicarunt.
V. Idem ex Tertulliano iterum probatur, necnon ex Irenaeo.
Multi presbyteri Episcopo Romano subjecti sunt, qui
tamen nihilmagni momenti sine eo facer e potuerunt
VI. Poly carpus Episcopus ab Apostolis ordinatus presbyteros
sibi subjectos habuit. Primi Ecclesiarum Episcopi soli
celebrantur, non item presbyteri.
VII. Episcoporum a presbyteris distinctio, eorumque super
hos auctoritas, e Dionysio etiam Corinthiaco demon-
stratur.
VIII. Nonnullos proxime post Apostolos, primo presbyteros,
et delude Episcopos ejusdem Ecclesice fuisse probatur.
IX. Hcec distinctio ex Us etiam qui cum Apostolis versati sunt,
Ignatio, et Clemente Romano evincitur. Episcopi, pres
byteri, et diaconi in Ecclesia Christiana, ceque ac Ponti-
feXj Sacerdotes, et Levitce in Judaica distinctly iisdemque
nominibus antiquitus appetlati sunt.
X. dementis I. locus explicatur. A/axoi/og istis diebus ge-
nerale erat omnium Ecclesice ministrorum nomen. Cle
mens non de sua estate loquitur, sed, quid Apostoli statim
post Domini ascensum agebant, docet, cum Ecclesice
regimen perpetuo duraturum nondum institui potuit.
 154 De Episcopis. LIB. II.

XI. Quod Episcopi ab Apostolis presbyteri nominentur,

ni.hil contra nos facit. Nam initio Ecclesice Judaicce
l
1
Summits Sacerdos' etiam simpliciter Sacerdos' dictus
fuit.
XII. Ex Us, qua? Apostoli statim post Christi ascensum
fecerunt, nihil de perpetuo Ecclesice regimine concludi
potest. Ipsi Spiritum per Christum sibi insufflatum per
XsigoQtfftav aliis cornmunicarunt . Quo modo in Apostolorum
successor es perpe/uo infunditur.
XIII. Qucestio de Episcoporum supra presbyteros auctoritate,
ut rite instituatur, ita ut determinari possit.
XIV. Singuli Apostoli totam Apostolicam auctoritatem sibi
commissam habuerunt, ac proinde eandcm in singular es
personas transmittere debuerunt.
XV. Hanc auctoritatem Apostoli singularibus personis,
Timotheo e^Tito, commiserunt : ideoque et aliis ; siquidem
uniformitati in Ecclesia studerent.
XVI. Eandem apud singulares personas ab Apostolis depo-
sitam fuisse, histories ecclesiasticce fidem fadmit. Ipsi
etiam adversarii negare nequeunt, quin singulares personce
eandem statim post Apostolos exercuerint.
XVII. Primi Apostolorum successores ecclesiasticce admi-
nistrationis formam ab Us ins ti tut am nee voluerunt, nee
potuerunt immutare. Nullus unquam presbyter ante
nostrum et prcecedens seculum prceter Aerium se Episcopo
parem existimavit.
XVIII. Nihil inter jus Divinum et Apostolicum interest.
Antiquissimi Patres episcopalem auctoritatem jure Di-
vino institutam consenserunt.
XIX. Hujus dissertationis conclusio.

I. PROXIMUM commune contra Canones Apostolorum

argumentum ex eo petit clarissimus vir, quod Episcopos et
[Dan. de presbyteros perpetuo distinguant, atque ita priorem, ut ipsi
m^cap. \s, p. videtur, ministerii ecclesiastici partem, quoe supra dia-
conatum est, in duos ordines [Episcoporum et presbyterorum
perpetuo} dividant, plurimum inter se et nomine, et jure, et
statu, et auctoritate differentes. Nempe sicut dicit vir doctus,
ita profecto est. Hi Canones duos
Episcoporum et illos
presbyterorum ordines perpetuo distinguunt. Et quidem
CAP. XI. De Episcopis. 155

nisi hoc etiam de novitate suspectos ha-

fecissent, eos ipse
buissem ; nee ante quartum, illudque adultum, seculum, post
Aerianae scilicet haereseos exortum, conditos credidissem.
Ab ipsis enim Apostolorum temporibus usque ad Aerium,
nemo unquam presbyteros ejusdem atque Episcopos ordinis
fuisse somniavit, sed oinnes e contrario, ubi ordines ecclesi-
asticos enumeraiit, tres istos, Episcoporum scilicet, pres-
byterorum, et diaconorum, tanquara a se invicem distinctos,
constanter receiiserit : ut a viris eruditis ssepe demonstratum
est. Utcunque hoc etiam in loco unum vel alterum aiFerre
testimonimn non pigebit, quo samma inter Episcopi et
presbyteri ordines distinctio proximo post Apostolos seculo
evidentissime demonstratur.
II. Primo itaque, si alia deesserit argumenta, haec de
mentis Alexandrini verba distinctionem istam clare satis in

dicant : 'ETS/ xu.} / svraudu, Kara rqv sxxXqffiav tfpoxotfaL Clem. Alex.
Strom, lib.

v, wgtffjSvreguv, Siaxovuv, f^if^yi/^ara oiftai r^c, '

AyytXixris vi. [cap. is,]

86%rig. Nam et hie quoque in Ecclesia progressiones Epi- [Paris. 793,

scoporum, presbyterorum, diaconorum., imitationes sunt, ut

arbitror, Angelica glories. Hie enim non modo Episcopi,
presbyteri, et diaconi tanquain a se invicem distincti me-
morantur, sed et distincti eorum ordines verbo isto wgoxocra/
luculente indigitantur utpote e quo conficitur, progres-
:

sioriem sive promotionem fuisse a presbytero ad Episcopum,

non minus quam a diacono ad presbyterura. Adeo ut, nisi
diaconi idem sit atque presbyteri ordo, Episcopi a presbyteris
ordine distinguantur necesse est. Ab uno porro ordine ad
eundem progressio Atqui ut a diaconatu
fieri non potest.
ad presbyteratum, sic etiam a presbyteratu ad episcopatum
facta est progressio, ut ex his ipsis verbis patet, necnon e
sequentibus. Cum enim dixisset Clemens has progressiones
esse imitationes gloriae Angelicas, ac illius oeconomias et dis-
pensationis, quam Scripturae illos exspectare dicunt, qui,
Apostolorum in perfectione justitiae con-
insistentes vestigiis
venienter Evangelio vixerunt, addit protinus, 'Ev i/gpeXa/f
f
Qsvra*;
/tit
yga<psi o AwoffroXog,
/
Oiaxovqffsiv [t&v ra
~
[ibid.pp.667,
668, Paris.
KgouTOt,, 793, Potter.]

xara
'S av sis rtXsiov avdga av^qtfuffiv. Hos sub-
latos in nubibus scribit Apostolus, primo quidem diaconos esse,

deinde cooptatos in presbyteratum per progressum glories,

 156 De Episcopis. LIB. II.

(nam yloria differt a gloria,} donee in virum perfection creverint.

In virum perfectum, hoc est, in Episcopum, sensu coelesti in
summuiu glorieE apicem. Hie enim ostendit Clemens tres
esse glorise ordines in coelis, a se invicem distinctos (nam
a gloria,} quos progressiones sive ordines
gloria, inquit, differt
Episcoporum, presbyterorum, et diaconorum in terris imi-
tantur. Primuni scilicet, sive infimum diaconorum esse,
medium presbyterorum, snpremum autem sive perf'ectissimum
Episcoporum. Quos propterea istis diebus distinctos fuisse
in Ecclesia ordines clarissime elucescit.
III. Idem Origenes dementis ttqualis in commentariis

diacono : plus a diacono, quam a laico : ab co autem, qui in nos

omnes ccclesiasticum ipsum principatum sil)i commission habet,
LHom. vii. in
Jer. Hienm. I
WW5 adltuc exiaitur.
J Vel ut D. Hieronymus hsec ultima
f
Si' sTo
'

v'i
ver ^ a Latine vertit, Qui vero totius Ecclesice arcem ootinct,
pro omni Ecclcsia reddet rationem. In his, fateor, Origenis
verbis nee Episcopus nee presbyter diserte nominatur.
Ambo autem necessario includuntur. Origenem enim
presbyterum fuisse nemo nescit et hsec ipsa verba clamant. :

Ncque enim plus ab eo quam a diacono exigi potuit,nisi ipse

presbyter esset, atque ita diacono superior. Per eum autem,
qui summum in omnes tarn clericos quam laicos paroecise
suse principatum sibi concreditum habet, Episcopum in-
telligendum esse nemo dubitare potest. Hoc enim res ipsa
loquitur, et vulgaris loquendi formula ab Origene usitata
confirmat, a quo scilicet Episcopi a^ovrsg et ^/ov^svoi passim
appellantur. 1 Dicit igitur plus a presbytero quam a diacono

xa,} K^'ovruv lxxXr,<rias ffxovrov, us o ro7s uvrygirovftzvois ^iaxovou-

tov Orig. cont. Celsum, lib. iii. cap. ptvos. Orig. in Matth. torn. xvi. cap. 8.

30. Op. torn. i. p. 466, F. Op. torn. iii. p. 723, C.

Ka/ oi xot-Xu; a^ovrts rifjtMV ftia.ff6ivns Tatig Yiyoupivov; <rou Xetou <rou &tov.
uvti^ouffi. Orig. cont. Celsum, lib. Ibid. E.
viii. cap. 75 ; Op. torn. i. p. 798, C. " Qui vocatur ergo ad episcopatum
K) uvofyxaius apa, xa,} ^ixxius vtyov- non ad principatum vocatur, sed ad

. Ibid. D. servitutem totius Ecclesise." Orig. in
'O & fiyovptvos, ouru II otpui ovopeiZiiv Isaiam, Horn. vi. cap. 1. Op. torn. iii.

iv r7f IxxXtjfficnf \vri- p. 116, col. 1, E. " In servitutem

CAP. XL De Episcopis. 157

exigi plus etiam ab Episcopo quam a presbytero

: quod :

non potest, nisi Episcopus alius sit a presbytero, eoque

fieri

non minus superior quam presbyter diacono. Imo vero

Episcopum, Tbv kifi vavruv ripuv (<rgsff(3uTSguv, viz. xai diaxovuv
xat Xa/'/io/v) tyxsjQUguffbsvov agX^v aur^v rqv IxxXqaiatfriKriv affirmat.
Quibus verbis sumina Episcoporum in ipsos etiam pres-
byteros ucr^o;^ apertissime significatur. Hinc est quod ubi-
cunque ille tres hosce ordines simul recenset, Episcopos
caeteris semper prseponit, nt avev\at(3e<fiv Ic/rfxocro/ff, )
*if
i<r"
SES' Som
/3ursgo/g, 5? diaxovoig' et ante, 2u,a/3oXo!/ sffn xul o eniffxovos, *^
Jp! Sm'.
xai 6 diaxovog a\v6ivuv Kara ra ovo/^ctra ravrot,
^.^n'ltot
Hisce adjungamus luculentissimtim illnd Ter- ^"^
tulliani testimonium, hsec de baptismo dicentis, Dandi quidem JJJ'jJJj

A&e^ JMS summus sacerdos, qui est Episeopus ; dehinc pres-

byteri et diaconi, non tamen sine Episcopi auctoritate, propter
C| 231>
Ecclesice honor em : quo salvo, salva pax est. Alioquin etiam JJ
/azcis Jw5 est. Quod enim ex cequo accipitur, ex cequo dari
potest : nisi Episcopijam, aut presbyter i, aut diaconi vocantur, [Vwnntur

dicentes, Domini sermo non debet abscondi ab ullo. In his Pr.]

antiquissimi Patris verbis observare licet primo Episcopos,

presbyteros, et diaconos distincte recensitos : deinde Epi
scopum istis diebus non simpliciter sacerdotem, sed sum-
mum sacerdotem appellatum fuisse et denique hunc sum- :

mum sacerdotem baptizandi jus penes se habuisse, pres

byteros autem et diaconos baptizare quidem potuisse, non
tamen sine Episcopi sive summi sacerdotis auctoritate, com-
muniter scilicet, et ordinarie : nam gravi aliqua urgente
necessitate, non tantum presbyteris, et diaconis, sed et laicis
baptizare licuit.Nulla autem cogente necessitate, (quse
lege constringi nequit,) ut nullo modo laici, sic ne ipsi pres-

byteri nee diaconi sine Episcopi auctoritate jus baptizandi

habebant : propter Ecclesise scilicet horiorem, in eo quippe
plurimum consistentem, ut omnia ex summi sacerdotis sen-
tentia atque auctoritate administrentur. Quamcunque igitur

igitur vocatur Ecclesise prineeps [sc. Orig. in Matth. torn. xi. cap. 15 ;

Episeopus]. Orig. in Isaiam, Horn. vi. Op. torn. iii. p. 501, C. D.

cap. 1. Op. torn. iii. p. 116, col. 2, A.] OJ $1 <r? tffufafti^lt vrMri<r<riu-

* [E.g. *O yovv Toiovrog iyfiffxovros oil pivot TOV Xaaw Iw'tffxofot, */ -r^iir^u-

xetXou 'i^you ixtOvpil \ . . . TO SE aura <rt/>oi. Orig. in Matth. torn. xvi. cap.
xai fifi vrgtffpvriguv, xxi ^IXKOVUV IgtTf. 22 ; Op. torn. iii. p. 753, B.]
 158 De Episcopis. LIB. II.

in ipsis etiam sacramentis administrandis vel presbyteri vel

diaconi habebant auctoritatem, earn totam Episcopo quisque
suo acceptam referebant. Quod non modo Episcoporum a
presbyteris distinctionem, sed summam eorum supra hosce
eminentiam et auctoritatem perspicue demonstrat. Quod
tanien manifestius adhuc, si fieri potest, elucescit ex Dionysii
Alexandrini, qui paulo post Tertullianum vixit, Epistola ad
Fabium Antiochcnae Ecclesiae Praesulem, ubi hanc historiam
narrat. Serapion, quidam senex Alexandriae, in
inquit,
persecutione lapsus, cum jam moribundus esset, nepoti ex
filia jussit, ut unum e presbyteris accerseret, qui veniam et
communionem ipsi indulgeret. Puer ad presbyterum cu-
s.Aiex. currit,' jam autem nox
J
erat, et presbyter
J
aesrotabat : svroXng
_ r __Euseb.
apud Ei .

Hist. Eccies.
lib. vi. cap.
^ inquit JJionysius,

U7T 1/xotJ osoofievvc. mandato autem a me
44^ [pp. 317, dato, ut morituris si peterent, et maxima si antea suppliciter
postulassent, venia indulgeretur,quo bonee spei pleni ex hac
vita migrarent, exiguam Eucharistiae partem puero tradidit,
jubens, ut aqua intinctam seni in os instillaret. Quod cum
puer fecisset, senex animam continuo exhalabat. Ex hac
historia patet, Dionysium Episcopum presbyteris suis in
maudatis dedisse, ut veniam morituris indulgerent. Quod
quidem nisi summam Episcoporum supra presbyteros po-
testatem evincat, me prorsus ncscire fateor, quid quovis modo
evinci possit.
IV. Secundo igitur exeunte tertioque ineunte seculo,
quibus scilicet temporibus Canones Apostolorum nobis con-
stituti editique videntur, Episcopos a presbyteris distinctos,
iisque praepositos fuisse, ac proinde distinctionem istam atque
auctoritatem Episcoporum supra presbyteros in dictis Ca-
nonibus toties commemoratam, nostram de Qanonum horum
antiquitate sententiam haudquaquam elevare, satis superque
e praemissis constat. Nee nobis sane videre licet, ut legitima
ex hoc argumento conclusio contra ipsam Turriani opi-
nionem inferatur. Hoc enim argumentum in ea fundatur
opinione, quae Episcoporum et presbyterorum nomina in
veris Apostolorum scriptis confusa esse et promiscue usitata
statuit. Ista autem opinio non nisi post Aerii hseresin
exorta est, quarto jam ad finem vergente seculo. Illi vero,
qui tribus primis claruerunt seculis, ipsisque propterea Apo-
stolis longe propinquiores fuerunt, Patres contrariam om-
CAP. XI. De Episcopis. 159

nino sententiam amplexi sunt, scriptisque tradiderunt,

Episcopos scilicet in ipsis Apostolorum scriptis a presbyteris
distinctos esse, ut alius plane esset ecclesiastici ministerii
ordo qui Episcoporum ac qui presbyterorum nomine ibi

nuncupantur. Hoc
ex eo patet, quod Patres ante laudati,
Clemens Alexandrinus, Origenes, et Tertullianus, qui omnes,
ut ostendimus, Episcopos et presbyteros accurate distin-

guunt, illosque hisce superiores asserunt, ilia Apostolorum

verba, quae de Episcopis agunt, de solis Episcopis in sua
nostraque notione, non de presbyteris, item quae de pres
byteris loquuntur, de solis presbyteris, non de Episcopis
intelligunt. Clementem Alexandrinum tres v-goxovas Epi
scoporum, presbyterorum, et diaconorum agnovisse, supra a
nobis ostensum est. Idem vero alibi hisce tribus ordinibus
ecclesiasticis sua cuique prsecepta in Sacris Scripturis data
affirmat, Mug/a/ ds, inquit, offai vKoQqxai, tic, irgoawira, sxXixra giem. Alex.

lyysygapara/ rvCic, j3/'j6Xo/s ra% ay/a/, ai ftzv vgsff(3v~

gJiffpaJh,'
309> Potter -l
at ds eiriffjioirois, ai ds diaxovoif aXXat %'4a/. Plurima
autem alia prcecepta, quce ad electas personas pertinent, in
sanctis libris scripta sunt : hcec quidem presbyteris, alia vero
Episcopis, alia diaconis. Alia autem viduis. Nemo non
videt Clementem hoc in loco, ea, quae de Episcopis ab
Apostolo praecipiuntur, solis Episcopis, non item presbyteris
adscribentem, ut et ea, quse presbyteris, presbyteris solis,

non item Episcopis. Quos propterea a se invicem ab

Apostolo non minus distinctos innuit, quam diaconos a
viduis. Ad eundem modum Origenes, qui verbis supra
citatis Episcopum supra presbyteros aeque ac supra diaconos

laicosqne principatum habere affirmavit, idem in commen-

tariis ad S. Matthseum probat secundas nuptias a nemine,

qui dignitatem aliquam in Ecclesia consecutus est, ineundas

esse : idque hoc modo, ttsgi psv ya%, inquit, SKKMOWUV VO/AO- [ong. in

Qeruv sv rp irgb$ Tiftodsov vgorsgq, tprjffiv, E/ rig effi(fxoff%s ogeytrai, xiv. cap. 22,
#
spyov
s
effiov/As?'
& T
os? ovv rov
'/
<7ri(Sxo<7rov
/
avswiXyitfTOV
r
s/vai,
~
[Atag
'

p. 645,
>

B, C.]

vdga. Nam in priori ad Timotheum Epistola leges

de Episcopis ferens Apostolus, Si quis, inquit, Episcopatum

desiderat, bonum opus desiderat ; oportet ergo Episcopum irre-
prehensibilem esse, unius uxoris virum. Deinde ad inferiores
ordines descendens Origenes, addit, 2 Turn de diaconis, * JDia- [ibid, c, D.]

8 Ktt^ut zxi vuv fiiav e"xuv,

[nig/ $1 liuxovuv, AiKxovot, Qtiffw, ^^e'iirra.f^ivoi,

(tioif yvvaixes uvfyis, rixvuv xeCi r Xoiva." XKI

 160 De Episcopis. LIB. IT.

com,' inquit Apostolus, 'sint unius uxoris viri.' Viduas autem

constituens,
l
Vidua,' inquit, *
non minor sit,quam sexaginta
annorum, qua fuerit unius viri uxorJ At in Epistola ad
Titum, l
Hujus rei gratia reliqui te in Creta, ut ea qucs desunt
corrigas, et constituas per civitates presbyteros, sicut ego dis-
1

posui tibi : si quis sine crimine est, unius uxoris vir. Quare
autem hunc ultimum ex Epistola ad Titum citaret locum,
riisi credidisset presbyteros in Apostoli notitia
ab Episcopis
distinctos esse, ac proinde in Epistola ad Timotheum, ubi
Episcopi soli nominantur, non comprehensos ? Qui haec
sane Origenis verba attente legit, dubitare nequit, quin ille
persuasissimum habuerit, Episcopos, et presbyteros a se
invicem, et re, et nomine, ab Apostolo distinctos esse, eun-
demque sigillatim praecepisse, ne istiusmodi Episcopi, pres-
byteri, diaconi, et viduae secundas nuptias contraherent, quales
Origenes sua eetate in Ecclesia constitutes esse testatur.
Idem et Tertulliano visum est, qui de Monogamia agens

hsec habet, Ut igitur in Domino nubas secundum Legem et

Tertuii. de Avostolum, (si tameu vel hoc curas) emails es id matrimonium
Monog. cap. r ..
2
7-77
11. [p. 53i, postulans, quod us, a quibus postulas, non licet habere ; ab
Episcopo Monogamo, a presbyteris et diaconis ejusdem sacra-
menti, (Monogamis scilicet) a viduis, quarum sectam in te
recusasti? Ubi Tertullianus ad eadem procul omni dubio
Apostoli verba respexit, quae ab Origene ante citata sunt,
quibus nempe Episcopis, presbyteris, diaconis, et viduis
secundis nuptiis interdicitur. Et ille igitur, pariter atque
Clemens Alexandrinus ac Origenes, prsecepta Episcopis et
presbyteris, distincte et seorsim a D. Paulo, illis in Epistola
ad Timotheum, his in ea ad Titum, data fuisse arbitratus est,
ac propterea nomina ista non promiscue ab^ Apostolo usitata
esse, sed proprie, eo nimirum sensu, quo ipsius (Tertulliani)

aatate usnrpata sunt, qua nomen Episcopi soli summo sacer-

doti, sine cujus auctoritate nee presbyteris nee diaconis
baptizare licuit, proprium et peculiare fuit, illud autem
presbyteri simplicibus sacerdotibus, qui sine Episcopi aucto
ritate nee baptizandi jus habebant. Unde simul conficitur

iruv yf^ff^vrtaous, us iy*> <roi &tra%a/tw' tt

yiyotula. Ivog av^oj yuvfr ' ' '

rif Iffriv avyxXjTs, ftieis ywotixos avyg*
vrtfs T/Vov, Tovra, <pt,<r}, ^iv Orig. in Matth. torn. xiv. cap. 22.
cv ft Ktfry, ? ru Op. D.]
\v Xtivovra torn. iii. p. 645, C,
Ku,ra.ff<rn<Tns Ko.ro. -roXiv
CAP. XI. De Episcopis. 161

hos tres antiquissimos Ecclesise Patres, qui proximo post

Apostolos seculo vixerunt, pro certo liabuisse, tres istos
distinctos in Ecclesia ordines, Episcoporum, presbyterorum,
et diaconorum, ab ipsis Apostolis institutes fuisse. Alioquin
enim propria illis singulis prsecepta ab Apostolo assignata
nunquara potuissent.
fuisse, opinari
V. Hanc porro Tertulliani fuisse sententiam ex alio illius
loco apparet ubi scilicet hoc contra hsereticos argumento
;

utitur. Edant erqo oriqines Ecclesiarum suarum, enolvant Tertuii. de

,. -n 7 ... Prsescr. adv.
orainem J^piscoporum suorum, ita per successiones ab imtio Haer. cap.

decurrentem, ut primus ille Episcopus aliquem ex Apostolis vel 213, B, c.]

Apostolicis viris, qui tamen cum Apostolis perseveraverit, ha-

buerit auctorem et antecessorem. Hoc enim modo Ecclesice Apo-
stolicce census suos deferunt. Sicut Smyrnceorum Ecclesia (ha-
bens) Polycarpum ab Joanne collocatum refert. Sicut Roman-
orum, Clementem a Petro ordiuatum edit [itidem. Pr.] Proinde
[perinde. Pr.] utique et cceterce exhibent, quos ab Apostolis in
episcopatum constitutos Apostolici seminis traduces habeant.
Quin Tertullianus hoc in loco, alibique, ubi similia de ordine
Episcoporum tradit, ut adv. Marcionem, 3 quin ille, inquam, [Lib. iv. cap.
-T 5, p. 415, D.]
nomen T^ ^ -n
,

Episcopi sua notione usurpet, qua scilicet Episcopus

idem estatque summus sacerdos auctoritatem supra presbyte-
ros habens, nemini dubium esse potest. Tales autem Episcopos
ab ipsis Apostolis constitutos hoc loco refert, Clementem a
Petro Romae, Polycarpum a Joanne Smyrnae, alios ab aliis
alibi. Idem attestatus est ante earn Irenseus, dicens, Tra- iren. [cont.

ditionem itaque Apostolorum in toto mundo manifestatam in cape's, [sect!'

[omni] Ecclesia adest perspicere omnibus, qui vera velint

videre, et habemus annumerare eos, qui ab Apostolis instituti
sunt Episcopi in Ecclesiis, et successores eorum usque ad nos.
Episcopi igitur in Ecclesiis ab ipsis Apostolis instituti sunt.
Quales autem ? Tales nimirum, quos ipse in Ecclesia Ro-
3
["In summa, si constat id verius mani de proximo sonent, quibus evan-
quod prius, id prius quod et ab initio, gelium et Petrus et Paulus sanguine
id ab initio, quod ab Apostolis, pariter quoque suo signatum reliquerunt. Ha-
utique constabit, id esse ab Apostolis bemus et Joannis alumnas ecclesias.
traditum, quod apud Ecclesias Aposto- Nam etsi Apocalypsim ejus Marcion
lorum fHierit sacrosanctum. Videamus respuit, ordo tamen Episcoporum ad
quod lac a Paulo Corinthii hauserint originem recensus in Joannem stabit
ad quam regulam Galatae sint recor- auctorem. Sic et cseterarum generositas
recti; quid legant Philippenses, Thee- recognoscatur." Tert. adv. Marcion,
salonicenses, Ephesii; quid etiam Ro- lib. iv. cap. 5, p. 415, D.]
M
 1(32 De Episcopis. LIB. II.

mana constitutes enumerat, ibidem tradens, quod beati

Apostoli, cum Ecclesiam fundassent atqne instruxissent,
episcopatum Ecclesise administrandae Lino primo tradi-
i. cont, dcrunt, cui successit Anacletus, et post cum, inquit, tertio
Haer. lib. iii.
. . . y- 7

cap. 3, sect. ioco time suc-

a j) Apostolls episcopcitum sortitur L/.emen.s\
cessit Evaristus, Evaristo Alexander, Alexandro Sixtus,
Sixto Telesphorus, Telesphoro Hyginus, deinde Pius, post
quern Anicetus. Cum an tern succcssisset, inquit, Aniceto
Soter, nunc duodecimo loco episcopatum ab Apostolis habet
Eleutherius* Et sic singulos Ecclesiee Romanee Episcopos
ab ipsis Apostolis ad sua usque tempora deducit. Quid
autem ? riulline presbyteri ab Episcopis
interea temporis
bisce distinct! Romte erant
Hyginus, exempli gratia, vel
?

Eleutberius solus Ecclesiam gubernare, tantamque Chris-

tianorum, qvii frequentissitni istis diebus ad h'dem Romse
conversi sunt, multitudinem instruere, iisque sacramenta
administrare poterat ? Quis boc sibi vel insulsissimo per-
suaderi patiatur ? preesertim cum Cornelius, qui episco
patum Roman um sexaginta Eleutherium
circiter post
annis sortitus cst, hand pauciores quam quatuor et quad-
Apud Euseb. raginta
& presbyteros
J
in ista Ecclesia fuisse testatus sit.
Hist. Eccles. .

^.vi.cap. Quis tantum presbyterorum numerum Cornelio subjec-

tos arbitrari potest, et nullos Clementi, nullos Hygino,
ntillos ipsi Eleutberio, qui vix, vel nc vix quidem, prius
denatus est, quam Cornelius natus? Quinetiam sub Eleu-
therio consessum fuisse presbyterorum pro ccrtissimo ha-
bemus. Illo enim sedern istam occupante, Florinus haere-
ticus presbyterio istius Ecclesiae dejectus est. Sic Eusebius,

227.] exxXriffius avoKeffuv. Sicut autem sub El eutherio

x
Irensei
coeetaneo, sic etiam sub anterioribus istius Ecclesiae Epi
scopis, usque ad Clementem ab Apostolis ordinatum, pres-

4
[" Fundantes igitur et instruentes tutus est Sixtus, etab hoc Telesphorus,
beati Apostoli Ecclesiam, Lino episco- qui etiam gloriosissime martyrium
patum administrandse Ecclesiae tradi- fecit ; ac deinceps Hyginus, post Pius,
derunt ..... Succedit autem ei Ana- post quern Anicetus. Quum autem,"
cletus, post eum tertio loco ab Apo- etc. Iren. cont. Hsereses, lib. iii.

stolis episcopatum sortitur Clemens. cap. 3, sect. 3, p. 176, 1, 2. Vide

.... Huic autem Clementi succedit Graeca Irensei verba apud Euseb. Hist.
Evaristus, et Evaristo Alexander, ac Eccles. lib. v. cap. 6, p. 217.]
deinceps sextus ab Apostolis consti-
CAP. XI. De Episcopis. 163

byteri proculdubio ordinati sunt, qui in Sacramentis aliisque

Ecclesise negotiis administrandis, Episcopo quisque suo,
adstiterunt. Quorum tamen rarior in historiis occurrit
mentio, idcirco nimirum quod auctoritas oninis et praefectura
penes solos Episcopos adeo ut presbyteris nihil, quod
fuit,

magni eorum sententiam aggredi liceret,

esset moraeriti, citra
juxta Can. Apost. XXXIX. 5 Cujus rei illustre habemus
documentum in Epistola ilia, quam presbyteri et diaconi
Romae consistentes post mortem Fabiani, Cornelio suc-
cessore ejus nondum ordinato, ac propterea sede vacante, ad
D. Cyprianum scripserunt, ubi inter alia haec dicunt, Quan-
quam
Y nobis differendce
* hujus rei necessitous major incumbat, [Pamei. xxx
-Fell. p. 53.]
., i-f Z7 7,-
quibus, post excessum nobilissimce memonce viri fabiam,

nondum est Episcopus propter rerum et temporum difficultates

constitutes, qui omnia ista moderetur, et eorum, qui lapsi sunt,
possit cum auctoritate et consilio habere rationem. Uncle
clarissime constat presbyteros et diaconos, qui plurimi tune
temporis Romae erant, nullam in Ecclesia administranda
auctoritatem vel babuisse, vel sibi arrogasse. Etiamsi enim
ipsa rei necessitas flagitare videretur, ut laps or urn causa
quam ocissime determinaretur, illi tamen nihil in ea attentare
ausi sunt, sed earn necessario differendam esse fatentur,
usque dum Episcopus ipsis constitutus esset, qui causam
istam et reliqua omnia Ecclesiae negotia cum auctoritate et
consilio moderari potuit.
VI. Post verba de Episcopis Romanis supra allata,
Irenaeus similia de Polycarpo Ecclesiae Smyrnensis Episcopo
subjungit : Et Polycarpus autem, inquit, non solum ab i ren .

Apostolis edoctus, et conversatus cum multis ex Us qui Do- cap! 3, [sect!

4, p. 176, col.
minum nostrum viderunt, sed etiam ab Apostolis in Asia, in ea
e
quce est Smyrnis Ecclesia, constitutus Episcopus, quern et w0SEueb Hist,
. 7 .
TT -,- , Eccles. lib. .

vidimus inprima nostra cetate. ut Polycarpus itaque Apo- iv. cap. H,

P
stolos, sic Ireneeus Polycarputn vidit, e unique ab ipsis
Apostolis constitutum fuisse Ecclesiae Smyrnensis Epi-
scopum affirmat. Eundem autem presbyteros sibi subjectos
habuisse, ex Epistola ipsius (cujus ibidem meminit Irenaeus)

[Ol rt^&fffiuTi^ot KaCi oidxovai, civtv ^/v^juv KVTUV Xoyoy Kvr

<rou ifurKovov p,>$lv ivtrtXti- Can. Ap. xxxix. Pan. Can. torn. i.

uiiTOf yo,^ IffTiv o vrififfTtvf/.ivos p. 27> C.]

roy Xaov TQV Huo'ioU) XKI TOV vvrtP TUV
 164 De Episcopis. LIB. II.

ad Philippenses missa palam est : quippe quae hanc inscrip-

[Cotei. Pat. tionem praefert, noXuxa^Tos xa/ o/ evv avru KPtcfiurzooi rf
P U
i>. i'84] ff/q rov Qsov rfj Kugoixovffy cum eo
<J>/?Jffw>/. Polycarpus et qui
Dei quce est Philippis.
sunt presbyteri, Ecclesia? Ex qua
inscriptione patet Polycarpum ab ipsis Apostolis, teste
Irenseo, constitutum Episcopum presbyteros secum in Ec
clesia Smyrnensi habuisse, a quibus etiam sese aperte satis
distinguit, suamque supra eos eminentiam declarat, eo quod
suum solius nomen Epistolae inscribat, reliquos autem sub
communi duntaxat presbyteroruin nomine cornmemoret.
Hinc Irenaeus, in haereticis refellendis, non ad presbyteroruin
istius Ecclesiae, sed ad Polycarpi solius successores appellat.
iren. [cont.
Hser.] lib. iii.
Et testimonium his'mamt.perhibenL
A
UU<E sunt in Asia Ec-
.

cap. 3, [sect, clesice omties, et qui usque adtiuc successerunt Polycarpo.

Quid hoc, si alii eadem Ecclesia Polycarpi
in aequales
presbyteri exstitissent? Idem diceridum est de aliis om
nibus, majoribus praesertim Ecclesiis, Rornana, Alexandrina,
Antiochena, Hierosolymitana, in quibus successores Epi-
scoporum ab ipsis Apostolis usque ad quartum seculum
memoriae traditos habemus. Primes Ecclesioa Ilomanae
. Hist. Episcopos ex Ircneeo ante didicimus. In Alexandrina,
ii.24;iii. 21'; Aniano a Marco Evangelista ordinato Avilius successisse
perbibetur, cujus successor fuit Cerdo, hujus Primus, Primi
[ibid. ii. 22; Justus, Justi Eumencs, et sic deinceps. In Antiochena, a
200 '
Petro Apostolo constitutus est Evodius, cui successit Ig
natius, huic Heros, deinde Cornelius, etc. In Hierosoly-
[ibid. iv. 5.] mitana, Jacobo Apostolo successit Simeon, Simeoni Justus,
Justo Zacchseus, Zacchaeo Tobias, post eum Benjamin ; et
sic in singulis Ecclesiis singuli Episcopi successive instituti
dicuntur, nulla aliorum presbyterorum facta mentione.
Omnem autem excedit fidem, nenioque sibi persuadere
potest, nullos in uiagnis istis Ecclesiis fuisse presbyteros,
preeter Episcopos illos, qui per tria propernodum priora
secula soli celebrantur. Neque alia reddi potest ratio, cur
unicus unatnquamque Ecclesiam uno eodemque tempore
administrasse dicatur, nisi quod totius Ecclesiaa cura unico
illi incubuerit. Presbyteri autem, qui plurimi baud dubie
in singulis istis Ecclesiis ordinati sunt, nusquam fere memo-
rantur, propterea nimirum quod illi Episcopo suo subessent?
nee quicquam sine ejus auctoritate agere potuissent.
CAP. XI. De Episcopis. 165

VII. Adhaec Hegesippus, Irenaei aequalis saltern, si non

superior, ejusdem, cujus ille, in Ecclesia Romana successionis
Episcoporum meminit, et Corinthiacam praeterea Ecclesiam
in recta fide permansisse refert, usque ad Primum ejusdem ApudEuseb.

loci Episcopum, Ka; svspsvsv, inquit, T\ sxuXriffia, fj KogivQiuv Jv lib. iv. cap.

rw 6g0w Xo'yw, /*<%' Tlgiftov -7riffxo<7rtvovrog sv Kogivdw. Et iisdein

diebus Dionysius, istius, Corinthiacae scilicet, Ecclesiae Epi- [ib.cap.23,

scopus, catholicas Epistolas ad diversas Ecclesias scripsit,

quarum una ad Athenienses missa Dionysium Areopagitam
primum Atheniensis Ecclesiae Episcopum fuisse testatur.
Publium etiam et post eum Quadratum ejusdem loci Epi-
scopos celebrat. In caeteris insuper Epistolis, Dionysius Ec-
clesise ad quam scribit Episcopum norninatim appellat; ut,

Gortynensium Philippum, Amastrianorum Palmam, Roma-

norum Soterem. In Epistola vero ad Gnossios, Piny turn
Ecclesise illius Episcopum monet, ne grave onus castitatis
fratrum cervicibus tanquam necessarium imponat, sed ejus,
quse in plerisque hominibus inest,infirmitatis ration em habeat.
Ita Eusebius, qui ipsas Epistolas vidit, partimque in histo-
riam SUam transcripsit, Tavraif XX?j Jyxars/Xsxra/ <rg&$ Kvufffftous, Ibid. [p. 186.]

sv % HIVVTOV rr^c ffagoiKiag iKiffKO'Trov cragaxaXg/' ^ (3agij (pogriov

Ivravayxeg rb nt^i ayvziai; ro7g aSsX^o/g stfiriQevai, rr^c, ds ruv -TroXXwv

xaraffToxafycOai dfffav&iag. Unde simul constat, quantam in
istam Ecclesiam auctoritatem Episcopus ejusdem Pinytus
tune temporis exerceret. Enimvero ipse leges de castitate
tulit, easque ipsis clericis, qui adetyoi hie vocantur, sibi sub-
jectis religiose observandas imposuit. Quam quidem potes-
tatem in eo sitam fuisse non negat Dionysius, sed fatetur
potius, eo quod eum moneat ne severe nimis in ista re proce-
deret, sed aliquam humanaB infirmitatis rationem baberet.
Quinetiam exinde, quod in hac et in aliis, ad quas scribit,
Ecclesiis Dionysius solum cujusque Episcopum nominatim
prosequatur, clarissime videre est, istis diebus, hoc est LX.
plus minus post Apostolorum tempora annis, unum in una-
quaque Ecclesia prsesidem fuisse, non presbyteri sed Epi-
scopi nomine indigitatum, qui summam Ecclesiae quisque suae
curam suscepit, ipsis presbyteris non minus quain diaconis
laicisque praepositus est. Adeo ut, si quid erroris in EccJesiae

administratione admissum esset, Episcopo soli adscriberetur.

 166 De Episcopis. LIB. II.

Unde cum Ecclesia Romana eo severitatis pariter atque

temeritatis processerat, lit omnes Asise Ecclesias, ob vulgo
notam in Paschatis observatione diversitatem, proscribere,
atque ab unitate Ecclesise alienos pronunciare conaretur,
Irenseus hoc Victor! soli, Episcopo illius Ecclesiye, vitio

ApudEuseb. vertit, eumque a proposito abstinere monet, in Epistola ad

[Hist. Eccl.] . . ,

lib. v. cap. ipsum scnpta.

PP
249.] VIII. Dignissimum prseterea est, quod in hac causa ob-

servetur, ex Ecclesise primitives monumentis adhuc constare,

nonnullos ex iis, qui presbyteri prius fuere, Episcopos postea
factos esse. Heraclam enim, qui Episcopus postea illius

Ecclesise, ut cuiqne notum est, factus fuit, presbyterum prius

Ecclesise Alexandrinae fuisse ipse Origenes testatur, dicens,
ibid. lib. vi. Ka/ TW vvv sv r'jj irgstifivrtgiti) xctfafyftsvov

282.1 '
Pothino, quern, teste Gregorio Turonensi, 6 Polycarpus
J
illuc
Hist, Franc. .

Hb. i. cap. miserat, Jbcclesiam JLugdunensem per episcopalem suam

auctoritatem administrante, Irenaeus ejusdem Ecclesise pres
byter erat, ut e duabus Martyrum Lugdunensium et Vien-
nensium Epistolis, una ad Asise Phrygiseque Ecclesias, altera
ad Eleutherium Episcopum Romanum, scriptis patet. In
ilia enim Pothinum Ecclesise Lugdunensis Episcopum his

ApudEuseb. verbis celebrant, 'O ds Uiaxdpios Ho6eivb$ 6 rr vt

diaxoviav rye
[Hist. Eccl.]
nb. v. cap. i, ivrtsxMsys si/ Aouyoowu vrevurrwfAtvos. In altera autem Irenseum
fratrem et collegam suum Eleuthero his verbis commendant,
ibid. cap. 4, E/' yag ^bzi^v r6'~ov nvi dt/caiQffvvqv wegnroie/tiQaii, w, Kgzfffivregov

, O-TTS? tffriv l-ir aurw, sv Kguroic, av KagtOetAsQa,. Quod si

nobis compertum esset, locum cuipiam confcrre jusiitiam, eum

6
[" In Asia autem, orta persecu- mine passus est. Beatissimus vero
tione, beatissimus Polycarpus, Joannis Irenseus hujus successor martyris, qui
Apostoli et Evangelists discipulus, oc- a beato Polycarpo' ad hanc urbem di-
togesimo setatis sua3 anno, velut holo- rectus est, admirabili virtute enituit :

caustum purissimum, per ignem Do- qui in modici temporis spatio praedi-
mino consecratur. Sed et in Galliis catione sua maxime in integro civita-
multi pro Christi nomine sunt per mar- tern reddidit Christianam," etc. Greg.
tyrium gemmis ccelestibus coronati : Turon. Episc. Hist. Franc, lib. i. capp.
quorum passionum historise apud nos 26, 27, col. 22. Paris. 1627.
fideliter usque hodie retinentur. In his ergo verbis non de Pothino
" Ex quibus et ille primus Lug- sed de Irenseo a Polycarpo in Galliam
dunensis Ecclesise Pothinus Episco- misso Gregorius Turonensis loqui vi-
pus fuit, qui plenus dierum, diversis detur.l
afFectus suppliciis, pro Christi no-
CAP. XL De Episcopis. 167

(Irenseum) tanquam presbyterum Ecclesice, hunc enim locum

obtinet, tibi imprimis commendassemus. Unde Eusebius, qui
utriusque EpistolsB fragmenta in Historiam suam transtulit,
ibidem ait, O/ d' avrot /&dgrug$ xai TOV T&lgqvuTov tfgsfffiurzgov TOT' Euseb. Hist.

OVTCX, Tjjg sv Aouydovvw rtaooixiuc, TW BnKuQsvTi xara 'Pw/xflv sV/tfxoTw 1

v. [cap. 4,
pp. 213,214.]
ffvvitTuv. bed udem martyr-es etiam Irenceum, qui tune tem-
poris presbyter Ecclesice Lugdunensis erat, supradicto Romce
Episcopo per literas commcndarunt. Sic etiam D. Hierony- [mer.de
. ri T T^ I T- Vi " S I11USt '

Jrotlnni Episcopi, qm
, 1 7 ! ! '
Catalogo haec habens, Irenceus
mus,, in c^. xxxv.

Lugdunensem in Gallia regebat Ecclesiam, presbyter a mar- coi. 859.J

tyribus ejusdem loci ob quasdam Ecclcsice qucestiones legatus

Romam ad Eleutherium
missus, honorificas super nomine suo
Episcopum perfert literas. Postea jam Pothino prope nona-
genario ob Christum martyrio coronato, in locum ejus substi-
tuitur. Vel ut Eusebius itidem scribit, no0g/voff &n e<p' oXo/g Euseb. [Hist.
, , Eccl.] lib. v.
TYIS ^Mng sTsffiv evevqxovTu ffvv ToTg S-TTI FaXX/ag fiagrvgyjifaKft reXs/w^evrog, cap. 5, [p.

r5jg xara AouySouvov, vjg 6 Hodnvb$ qye/ro, irugotxias T^V

Irenaeus itaque prime presbyter, et

deinde Episcopus fuit Ecclesise Lugdunensis. Sic etiam in
Ecclesia Ilomana Dionysiurn prius presbyterum fuisse qnam
Episcopum, sequalis ejus Dionysius Alexandrinus fid em facit,

quippe cujus Epistola de baptism o ad Dionysium scripta est,

tune quidem Romariae urbis presbyterum, sed qui aliquanto

post tempore ejusdem urbis Episcopus est constitutus, ut
necnon Hieronymus in Catalogo. 8 Eleu-
testatur Eusebius, 7 ibid. lib. vu.

therus autem, sive Eleutherius, primo diaconus fuit Aniceti S] '

Episcopi Roman!, ut Hegesippus ejusdem sstatis scriptor Ihld ]ib iv

22 [p
tradidit. 9 Eundem autem paulo post Episcopum fuisse flS.]
'
'

ejusdem Ecclesise inter omnes constat. Presbyteros porro

eidem subditos fuisse nos ante ostendimus, ex Eusebio. L ib. v. cap.

Unde conficitur, secundo labente seculo, LXX. annis ab S upii sect"

Apostolis vix dum elapsis, tres distinctos ecclesiastic! minis-

7
['H Tsr^T7 KVTM ruv rfi^i /35r- teros, duas Epistolas (scripsit) et

rifffAKTos IfiffToXuv -fffis <rov xa,ra, 'T?caftviv ad eundem Dionysium postea Romse
vuffov Ton /u.lv v^irfii'iou
Episcopum." Hier. de Viris Illust.
ovx, its poixgov l\ xa,} r/iv cap. Ixix. Op. torn. ii. col. 895.]
r&v ixtTffi TrK^iiK^'ora.. 9 [Ow ^ixxoves >jv 'EA.tuPteo$' xeti <ru,(>a.

Euseb. Hist. Eccles. lib. vii. cap. 7, 'AvutqTov /^;<r/ 2wTj^, piff Sv 'E\tu-

p. 328.] &ej.
Euseb. Hist. Eccles. lib.iv. cap.
8 [" Et ad Philemonem ad
et 22, p. 182.]
Dionj^sium Romanse Ecclesise presby-
 168 De Episcopis. LIB. II.

terii ordines, Episcopum scilicet, presbyteros et diaconos in

Ecclesia Romana constitutes fuisse.
IX. Si altius adhuc ascendamus, eosque, qui cum ipsis

Apostolis versati sunt, consulamus Patres, illi etiam nos cer-

tiores facient Episcopos a presbyteris, suis, hoc est Aposto-
licis, diebus distinctos fuisse. Ignatium dico, et Clementem
Romanum. De
Polycarpo enim ante locuti sumus. Igna
tius autem Episcopos et presbyteros, non minus quam pres
byteros et diaconos in unaquaque fere Epistola distinguit.
[Cap.n. cot. Exempli gratia. In Epistola ad Magnesianos, Damam eorum
Kptr;*!]' Episcopum, Bassam, et Apollonium presbyteros et Sotionem
denique diaconum laudibus prosequitur. Et paulo post
[Cap. vi. ib. dicit, UpOXaQrj'ASVO'J TO\J V/rfX6<TOt/ 1$ TOKOV SOU, '/tat TUV ffpS(f(3uT6PUV
P 18>]
- ~ ~ '
,
& / '
A "i *

6ig TOKOV o"ji/o^/o-j ruv AffotfroAwv, %ai ruv o/axovwi/, ruv S/AQI

yXuxtirarwv, KSWiffTSVfAsvuv diaxovietv 'iqffov XgiffTov. In Epistola

[Cap. VH. ib. ad Pliiladelphenos, rw evurxfatf*, inquit, ^ogs^srs, xal rw
oiw, -/.at ro?$ dia%6voi$. non opus Et sic passim alibi : ut
sit nos plura ex eo testimonia accumulemus, neque etiam

probenms has Epistolas a sanctissimo illo Patre ac Martyre

conscriptas fuisse. Hoc enim undequaque doctissimus Jo
annes Pearsonius, Episcopus Cestrensis tanta fide, tanta
eruditione ac perspicuitate prsestitit, ut nihil in omni anti-
quitate ecclcsiastica clarius certiusve demonstrari possit.
lisdem porro diebus Clemens, Ecclesiae Romanse Episcopus
ab ipsis Apostolis constitutus, Epistolam ad Corinthios
scripsit, qua frequentem presbyterorum mentionem facit,

quibus tamen Preefectos Ecclesise anteponit, nt in initio fere

[Ep. i.ad Epistolae. '
YfforaffffrJfAsvoi rote, qyov/Asvois v/uZiv, xai n^r vt
rr,v

Cot. Pat.Ap. nady xov GUV nag

anove/uovTsg rof:, ifjJv tfgtfffiuriPOis. l^rcepositis
145 -]
vestris subditi, et presbyteros inter vos debito -
honore prose-
[Cap. xxi. p. quentes. Et postea, HgoyiyovfAsvovg TJ/AUV aideffQujtev, rovg

Prcepositos nostros veneremur,

presbyter os inter nos revereamur. Ubi Prsepositi a presby
teris aperte distinguuntur, iisdemque utrobique praeponuntur,
ab Ecclesia scilicet Romana, cujus nomine haec Epistola
scripta fuit. Alibi autem idem tres distinctos sacrorum
ministrorum ordines in Ecclesia Christiana, seque ac Judaica,
constitutes innuit. Ad Christianam eniin Ecclesiam scribens,
Xl ' ^ 8BC ^ a ^ et T 7" ^ nal ro?$
xH
Cai
i69
^ ' *%'*&'' //a/ Xg/rougy/a/ dedoptvai eiffi,

diog 6 r6vog Kgoffreranrai'' xa,i Ae-jtrais idiai diaxov/ai

CAP. XI. De Episcopis. 169

6 Xa/xog ay00w<7ro$ fo?c Xa/'xo/g

Exatfrog i///,wv, ac^A^o/, Iv rw /5/w

tfvvi$7i<fsi VKdg'fctov } /ATI <ffap%,(3aivuv rbv

Hctvova. Summo quippe sacerdoti sua munera tributa

sunt. Sacerdotibus locus proprius assignatus est : et Levitis
sua ministeria incumbunt. Laicus pr&ceptis laicis constrin-
gitur. Unusquisque vestrum, fratres, in suo ordine martens,
Deo in bona conscientia gratias agat, et cum decor e intra prce-
scriptum ministerii sui Canonem se contineat. Qui ultima
haec verba legit, dubitare nequit, quin priora de distinctly
ministrorum ordinibus, ut in Ecclesia Christiana seque ac
Judaica constitutes, intelligenda sint. Cum tres enim istos-

pontificis, sacerdotum, et Levitarum ordines recensuisset,

illosque singulos pariter atqne laicos propria sibi munera in-
juncta habere ostendisset, addit statim, Unusquisque vestrum,
fratres, in suo ordine manens. Hinc enim liquet prsecedentia
etiam verba ad eos, quibus data est hsec Epistola, ad Corin-
thios videlicet Christianos pertinere, apud quos unus esset
agxisgwsi pontifex, sive Episcopus, alii h^sts, sacerdotes, sive
presbyteri, alii Aeufra/, diaconi, ut quibus /5/a/ diuxoviai incum
bunt, alii denique laici. Quos propterea singulos intra
limites sibi praescriptos se continere adhortatur : idque ex-
em plo Judseorum, qui nibil sine hnjusmodi ministris offerre,
nedum eos perturbare ausi sunt. Nee mirum cuipiam
videatur, quod sacri Cbristianse Ecclesise ministri hisce no-
minibus a Clemente indigitati idem enim et apud alios sint :

observare licet.Episcopum summum

Ipse Tertullianus
11 -r-k i i- -1-1 i cap. xvii. [p.
sacerdotem appellat. Presbyteros ab ipsis Ecclesise pn- 230,0. vide
. . . supra, sect.
mordns sacerdotes nuncupates fuisse, capite praecedenti a a, p. 157.3

nobis ostensum est. Diaconos autem Levitas dictos in Con- [utincan-

.-... .y-v . . - . . , oneiii. Cone.
cilns passim mvenies. Qumetiam tres hosce sacros EC- earth. Pan.
. /->..,. . . Can. torn. i.

clesiaB Chnstianae ordmes e Judaicis ab ipso Deo institutis p.5ie, AJ

sumptos fuisse, iisque respondere, D. Hieronymus, Pater
summse apud episcopalis dignitatis adversaries auctoritatis,
conceptis verbis testatus est, idque in ilia ipsa Epistola ad
Evagrium, quam isti nobis toties objiciunt. Dicta enim
Epistola his verbis terminatur, Et ut sciamus traditiones ffi eron. [E P .
cxlvi. ad
Apostolicas sumptas de Veteri Testamento, quod Aaron, etjilii a" g um
S x xi
ejus, et Levitce in Templo fuerunt, hoc sibi Episcopi, et pres-
^tT
byteri et diaconi vindicent in Ecclesia. Quge verba non
 170 De Episcopis. LIB. II.

modo funditus cvertunt, qugecunque contra Episcoporum a

presbyteris distinctionera ex ista Epistola peti solent argu-
menta, verumetiam demonstrant sanctissimum ilium Patrem
ea ductum fuisse sententia, quae docet Apostolos divinitus
inspiratos idem in Ecclesia Christiana regimen instituisse,
quod in Templo Judaico ab Ipso Deo prius institutum fuerat ;

haudque minorem esse distinctionem inter Episcopos, pres-

byteros, et diaconos, quam inter Aaronem sive pontificem,
sacerdotes, et Levitas. Adeo
Episcopus superior sit
ut
presbyteris, et presbyteri diaconis, non minus quam summus
sacerdos superior fuit sacerdotibus, et sacerdotes Levitis.
Quapropter Ecclesia Christiana Judaicae succedente, et
Episcopis, presbyteris, et diaconis in locum pontificurn,
sacerdotum, et Levitarum substitutis, nemini mirum esse
potest, quod Judaica nomina apud Clementem, Tertul-
ista

lianum, aliosque Ecclesise primitives scriptores ad eosdem

in Ecclesia ordines designandos aliquandiu usurpata
fuerint.
X. Sed, ne quid dissimulare videar, non tacendum est,
Clementem alibi duos solos ecclesiasticos ab Apostolis insti
tutes ordines commemorare, Episcopos nimirum et diaconos.
[Ep.i.ad Paulo enim post verba supra allata, haec dicit, nagayygX/aj
Cor. cap. xlii. T
Cot. Pat. Ap. o'jv XapovTzc, Kai ffXyjPOOfipri6svTty
i
dia TTJS avafirdffsbjg rov KVZJOU
torn. i. p.
no.] j^ttwv 'ijjtfoD Xg/tfrou, zai -icruOzv-sg r> Xoyu TOII sou, r,X6ov

eva y ys\i 6f/,evoi

i i

t
ryv (3ct,ffi\siav rou soD ^sXXs/i/ sg^sff&ai'

oui/ xai K(J\ZIC, xv)evffgovre$ 9 xaQ/ffraivw TUC, axa^ag avruv,

rw Tlvzv/Aan , eJg s<7Tiffx6</rovg %a/ diaxovovz ruv i^Ck-
-jtiv. Mandata quippe accipientes Apostoli, et per
rcsurrectionem Domini nostri Jesu Christi plena certitudine
imbuti, Deique verbo cojifirmati, cum certa Spiritus Sancti
fiducia egressi sunt, annunciantes regni Dei adventum. Per
reyiones igitur et urles verbum Dei prcedicantes, primitias
eorum Spiritu proba?ites, Episcopos et diaconos illorum, gut
credituri erant, constituebant . HOBC sunt verba ilia, quibus
novi Aeriani tantopere gloriati sunt : ac si clarissime ex iis

conficeretur, unum solum supra diaconatum ab Apostolis

unquam constitutum fuisse ordinem, Episcoporum scilicet,
hoc est, ut illi volunt, presbyterorum. nimirum, quod Eo
Clemens hoc in loco alios non noininet, praeterquam Epi
scopos et diaconos.
CAP. XI. De Episcopis. 171

Verumenimvero, prgeterquam quod haec dementis verba

de Episcopis et diaconis generaliter sumptis intelligi possunt,

quatenus pastores sunt, et ministri Ecclesiae, a laicis dis-

tincti, eosque instruere, sacramenta iis admi-
regere, et
nistrare constituti si demus eura presbyteros etiam hoc in
;

loco ab Apostolis constitutes velle, hi quidem sub diaconorum

potius quam sub Episcoporum nomine latere dicantur. Vox
enim didxovog in Ecclesiae infantia latissime sumpta fuit, non
modo pro iis, quos Apostoli ad mensarum ministerium in- Act. vi.

stituerunt. Sed enim ipsi Apostoli diaxwoi passim vocantur,

*2
i cor. m.s.
f Cor. iii. 6.
et diaxovoi xa/v5j diaQnxng. Alias didxovot sou, et Xp/tfroD' did- [2 Cor. vi. 4;
xi 23 15'
KOVOI rqs 6/xa/o<r6v>j, rqg exxKqtiiotf, roD gua^ygX/ou, etc. Imo Eph. ill. 7.]

quidem mensarum ministri idcirco instituti sunt, ut ipsi

Apostoli rfj diaxovia, rw Aoyou instantes essent. Tychicus Act. yi. 4.

etiam vocatur didxovos, necnon Timotheus. De Archippo i Theak in.

insuper dicit D. Paulus, Ka/ s'/vrars 'Agxfiriry, fiXevs rqv dia- col. iv. 17.

xoviav tiv nagsXafSsg sv KWw, unde hi diaconum, alii presby-

terum, alii denique Episcopum
Archippum opinati fuis.se

sunt. Et quidem D. Chrysostomus presbyteros antiquitus

et Episcopos et diaconos nuncupatos fuisse observat. Ka/ o/ chrysost. m
wpsff8urpoi. inquit, rb <raXa/^i/ IxaXouvro J-T/Vxo'/ro/, na) didxovoi Philip. cap.i.
1. [Op. torn.
rou Quapropter supradicta dementis verba, non
XP/<rroD. iv. P. GO

sine ratione, et ipsorum Apostolorum Patrumque consensu,

ita intelligantur, ut Apostoli et Episcopos proprie sic dictos,

et alios quoscunque Ecclesiae primitivae ministros, tarn

presbyteros scilicet, quam diaconos proprie sic dictos, insti-

tuisse iis Quamvis enim per diaxovovg isto in

perhibeantur.
loco soli forsitan presbyteri non significentur, presbyteros
tamen aeque ac mensarum ministros sub ista voce compre-
hendi posse, nemo ut opinor, negabit. Sed observandum
praeterea est Clementem in loco supradicto, non de statu
Ecclesiae ut sua aetate, cum ipse Romae Episcopus erat, con-
stitutae, loqui, sed ut sese habebat proxime post Christi
resurrectionem, per quam, ut ait, Apostoli plena certitudine
imbuti, et evangelium praedicarunt, et Episcopos, diaco-
nosque eoruin qui credituri erant, constituerunt. Clemens
vero quadraginta minimum post Christi resurrectionem
annis hanc ad Corinthios Epistolam misit. Intra quod
tempus Apostoli Ecclesiam a Christo fundatam et magnis
 172 De Episcopis. LIB. II.

fidelium incrementis indies augescentem, ad perfectiorem

regiminis perpetuo duraturi formam baud dubie perdux-
erant, quam cujus immediate post Domini resurrectionem
capax erat. Ov ya% vavra tvditc ^dvyvjd^tfav Q'I 'AcroVroXo; xaT-ocor^-

ffaij Neque enim omnia statim ordinare pot er ant Apostoli,

user. ixxv. ut recte in hac causa observat Epipbanius. Ka/ y&
[Aerian.] , \ s >i > -s o / ~ /
num.5. [Op. Tpay/xa oux aTapv/jg ra cravTa fctf;v, aAAa -v \

Kpopaivovrog rou p^gof

torn.
C.]
i. p. 908, '
ra T?OC rtXeiutiiv
,
ruv ypiiuv /.ar^n^ra,
,o TIT -77
JMcque emm uUa res est.
Ibid. [p. 908, ** . ./uS
. .
^.
7 7 , 7 . /.

D.] quce ab imtto omnibus sms numeris absoluta juerit, sea pro-
cedente demum tempore sua opportunitatibus omnibus ad per -
fectionem accessio contigit. Cujus rei egregium petit exem-
pluiriex lege Mosaica, quse ex parvis initiis non nisi
gradatim omnibus suis numeris partibusque expleta fuit.

Idem sane dicendum est de Ecclesia Cbristiaria, quse pau-

cissimis primo constans membris, ad earn, quse postea
absolute necessaria fuit, politire formam redigi non potuit,
neque vero necesse habuit. Episcopus enim cum diaconis
suis omnia cujusvis Ecclesiee negotia adhuc administrare
poterat nee opus erat presbyteris, qui partem illius curse
:

in se susciperent, priusquam multitude fidelium in aliqua

urbe major esset, quam ut instructiones et sacramenta ab

Episcopo solo accipere possent. Tune, fateor, necessitas
postulabat, ut alii constituerentur presbyteri, qui aliquam
eorum curam sub Episcopo sustinerent. Hoc autem non
nisi aliquot post annos necesse evasit ;
cum ipsi
prsesertim
etiam Apostoli adlmc superstites essent, summamque supra
universam, et singulares quaslibet Ecclesias, auctoritatem
gererent. Proinde non mirum est, quod Clemens, quern,
ut cum Apostolis conversatum, latere non potuit, quid illi in
ecclesiastica disciplina instituenda et formanda egerant, Epi-
iis primo constitutes memorarit.
scopos solos et diaconos ab
pwiip. i. i; Et enim D. Paulus eorundem duntaxat sub Apostolis
ipse
1 Tim. iii. . -- . .

ordmum mentionem inducit. Minime tamen exinde se-

quitur duos solummodo ordines in Ecclesia tune temporis
exstitisse. enim Apostoli unius, et quidem supremi,
Ipsi
erant ordinis, quibus Episcopi non minus subjecti erant,
quam diaconi Episcopis, nisi forsitan eodem, quo Apostoli,
Spiritu instructi essent, qnalis fuit Jacobus frater Domini,
quern non tantum Clemens Alexandrinus in sexto Insti-
CAP. XL De Episcopis. 173

tutionum libro, 1 sed et Hegesippus Apostolis pene coaeta- Apud Euseb.

neus Hierosolymorum Episcopum ab Apostolis consti-
2
[p-^ 4
^ ^
tutum fuisse testatur. Hie itaque licet inter Apostolos non P- 78 -

recenseatur, cum eodem tamen, quo illi, Divino Spiritu

duceretur, nihil est quod iis inferior habeatur. Neque
unquam illos mandata ei dedisse legimus. Alii autem
Episcopi ab ipsis constituti Apostolicse eorum auctoritati
subditi erant. Asiee enim Episcopis D. Paulus imperasse
*
Act. Apost.
cap. xx.
traditur, quid facto opus esset, necnon Timotheo Ephesi, et
Tito Cretae Episcopo in Epistolis ad illos missis. Unde
suspicari licet, eos, etiamsi revera Episcopos ab ipsis Apo
stolis constitutos, episcopalem tamen potestatem in Ecclesiis
suis nondum exercuisse, quamdiu aliquis Apostolorum
ibidem versaretur. Simulac vero Apostoli Ecclesiam in
aliqua urbe fundassent, priusquam eandem relinquerent,
Episcopum aliquem, sive Inspectorem, eidem baud dubie
prseficiebarit, qui, fundatoris absentis vicem supplens, eccle-
siastica munia obire, et si necessitas flagitaret, minores sub
se presbyteros instituere poterat. Hujusmodi autem pres-
byteros ab ipsis Apostolis ordinatos fuisse non liquet : sed
contrarium potius verisimillimum videtur, quandoquidem
iis vix ullibi adhuc opus esset, et Episcopi ab ipsis Aposto
lis constituti talium presbyterorum ordinandi amplam satis

potestatem haberent, si quando major fidelium accessio id

postularet.
XI. Nee quenquam movere debet, quod presbyterorum
mentio in Apostolorum scriptis subinde fiat. Quanquam
enim vox ista vrgsfffibrsgog aliter hodie usurpetur, pro iis

scilicet, qui Episcopo in Ecclesiee muneribus perfungendis

adsistunt, Apostolorum tamen diebus ipsi Episcopi irgeg-

8vTsgoi appellabantur, et ita jure appellari poterant, etiamsi

alios sub se presbyteros habuissent. Licet enim omnes
presbyteri non sint Episcopi, omnes tamen Episcopi sunt

"SI Iv ixr/u TUV iiforu-rea- ffroXcav v ru

O.VTOU vvo/u.vwftari revrov \yuv ffro^
TOV OIKXIOV iff HTX. ofay 'is/yoffo^ufACiiv tXtff- <rov T^ofov' ^la^i^tra,! ^ vtiv IxxXriffiotv

SKI. Euseb. Hist. Eccles. lib. ii. Cap. (tiro, TUV AvoffrnXav
'
o oeSi*.<pos rou Kvgiou

1, p. 44. j 'laxufios. Euseb. Hist. Eccles. lib. ii.

2 yi (wv XO.T uurov

['Ax;/36<r<ra<r rot. cap. 23, p. 78.]
o 'Hy>5(r/orT9j IT) TJJ; vrguiTYis TUV 'Atfo-
 174 De. Episcopis. LIB. II.

presbyteri; atque eodem propterea nomine nee immerito

nuncupentur. Quemadmodum etiam in Ecclesia Judaica
observare licet. In qua scilicet nemo nescit, tres fuisse

ecclesiasticarum personarum ordines, su'mmum nempe sacer-

dotem, sacerdotes inferiores, et Levitas. In prima tamen
horum ordinum institutione vox pan, sacerdos, tam de
summo, quam de inferioribus sacerdotibus, promiscue usur-
pata fuit; usque adeo ut ipse Aaron primus summus sa-
cerdos, nusquam Pentateucho Mosis aliter quam sim-
in

it. i. 7, s. pliciter p3n, sacerdos, nominetur, ut ubi dicitur, >JD

pns* us inj?i : tysn-Sy COT irun roton-Sp u\v pan
CD>nn:n r\tf curon, Tune componentes filii Aaronis sacer-
dotis ignem super altari struent ligna super iynem. Posted
disponent fil'd Aaronis sacerdotes membra. In quibus verbis
Aaronem summum sacerdotem, et filios ejus simplices sacer

dotes, uno eodemque nomine indigitatos liabemus. Ille

enim jnan, sacerdos, hi o^ron, sacer dotes, appellantur. Nee

uspiam in libris Mosaicis, vel Aaronem, vel Eleazarum, qui
Patri in pontificatu successit, aliter quam pan, communi
omnium sacerdotum nomine, nuncupatum reperire est. Nee
per totum uspiam Pentateuclmm, prseterquam duobus tri-

busve locis, ubi de Ecclesia ut postea administranda agitur,

nomen istud SliJn p3, a^^^vg, usurpatur, etiamsi pontificis,

sive ejus, qui cseteris prseerat sacerdotibus, frequentissima

occurrat mentio. Sed procedente demum tempore, in libris
eh.iii. i; saltern hagiographis et propheticis usu venit, ut summus
sacerdos ?run }HD, ag^/egsus, sive maximus sacerdotum, infe
riores autem sacerdotes absolute a^HD, tyeTs, sacerdotes,
nominati sint. Quis autem ex isto promiscuo nominis hujus
usu probare unquam aggressus est, omnes sacerdotes ipsi
pontifici pares aut sequales fuisse ? Ann on in ora hominum
pro ludibrio abiret, qui istiusmodi argumento uteretur?
Quis enim nescit summum sacerdotem reliquis omnibus
superiorem fuisse, licet eodem nomine appellaturn ? Hoc
tamen palmariuin est istud argumentum, quo presbyteranae
paritatis propugnatores, presbyteros Episcopis, sacerdotes
pontifici pares esse probare conati sunt. Nimirum quod ipsi
etiam Episcopi in sacris Apostolorum scriptis ffgefffiuregoi

nonnunquam appellentur. Hoc autem argumento nihil

unquam efficient, usque dum probatum dederint, omnes in
CAP. XI. De Episcopis. 175

Ecclesia Judaica sacerdotes r$ a^i^tf pares fuisse, atque

ejusdem, cujus ille, ordinis ac auctoritatis, eo quod in Ec
clesia ista recens fundata ille communi eorum nomine nun-
cupatus fuerit. Hoc autem, nee isto, nee ullo alio argu-
mento demonstrari posse inter omnes convenit, utpote quod
falsissimum esse cuique notum sit. Quidni autem in Eccle-
sise Christianas aeque ac Judaicae primordiis primi et secundi
ordinis sacerdotes uno eodemque nomine vocitentur ? Sane
qui aliter sentiunt, si Judaici essent sacerdotes, eodem argu-
mento cum ipso pontifice pro pontificatu suo contenderent,
seque ei pares esse jactitarent. Quod quam absurdum, quam
perniciosum pene simili Korae, Dathanis,
esset, ipsi viderint,
et Abirami exemplo edocti.
XII. Haee de statu Ecclesiae Apostolicse, ut mox post
Christ! resurrectionem se habebat, strictim idcirco dis-

seruimus, quod exinde pateat, nihil certi de perpetuo Ec

clesiae regimine ab Apostolis stabilito ex iis concludi posse,
quse Apostoli in ipsis Evangelii praedicandi primordiis fecisse
traduntur. Quemadmodurn enim Dominus eorum noster-
que Christus Apostolos suos non statim ordinavit, simul ac
ministerium suum ingressus est, sed aliquanto post tempore ;

neque etiam LXX. discipulos una cum Apostolis elegit, sed

post elapsum aliquod temporis spatium, cum iis ipsi opus
esset; sic et Apostoli Ejus, Magistri vestigiis insistentes,
omnia ad perpetuam Ecclesiae administrationern necessaria,
statim ut data est illis potestas, non ordinabant, nee ordinare
poterant, sed paulatim ac pedetentim, prout occasio sese
obtulerit. tamen ut, priusquam illi hinc emigrarent,
Ita
omnia ad externam Ecclesise formam ac politiam procul
omni dubio determinarint. Etiamsi enim quamdiu Christus
Ejus aliam, quam baptizandi et
in terris versaretur, Apostoli
evangelium praedicandi, potestatem non haberent, ac proinde
presbyteri duntaxat essent, rw a^iegsT, Episcopo illi ani-
marum nostrarum, subditi ; post Domini tamen resurrec
tionem ipsi in episcopatum evecti sunt, Dominique sui
nostrique in Ecclesiae administratione successores constituti.
Hanc eorum ordinationem a S. Joanne Evangelista tra- cap. xx.[2i,
22<]
ditam habemus, ubi Christus a mortuis resuscitatus Apo-
stolis suis in unum congregatis dicit, E/'^J/TJ y/^/i/, xa,Qu$ ane-

/AS o Ilar^, nayu ireftitu v/j,u, et CUM hoc dixisset

 176 De Episcopis. LIB. II.

Tlvtvpa "Ayiov, etc. lit Christus

insufflavit, dixitque us, Adfars
igitur a Patre, sic Apostoli modo a Christo missi sunt, et ad
eundem, ut ita loquar, gradum promoti, quantum scilicet ad
ordinandi et ecclesiasticam disciplinam exercendi stabilien-
dique auctoritatem spectat. Ipsi igitur a Christo uiissi,

sicut Ille a Patre, alios etiam ad eundem modum mittendi

potestatem. accipiebarit, qui ipsis etiam Apostolis succe-
derent, ut Apostoli Christo, ut ita impleretur illud, quod
Matt, xxviii. Christus ad coelos ascensurus promiserat, Et ecce Ego vobis-
cum semper usque ad finem seculi. Quod fieri non potuit,
nisi Apostoli in Ecclesia semper manerent, vel in propriis
ipsorutn personis, vel in successoribus suis sive loci conser-
vatoribus. Ut hujusmodi autem successores sibi perpetuo
haberent, eundem, Quern Christus in ipsos, ipsi in alios
contulerunt Spiritum. Licet non eodem modo. Christus
enim insufflando Spiritum in eos contulit, qui modus Ei
peculiaris est, a Quo Spiritus procedit Apostoli autem in:

Spiritu, Quo ipsi a Christo induti et hoc edocti sunt, con-

ferendo, antiquo isto ritu a Deo in lege Mosaica institute et

in Ecclesia Judaica perpetuo observato usi sunt, per %ei-

%(j$ttiiav scilicet sive ID annum impositionem. Hoc modo
pent. xxxw. Spiritus a Mose ill Joshuam diffusus est. Et hoc modo
Spiritus a Christo in Apostolos Ejus sufflatus, ab Apostolis in
proximos suos successores, et ab iis in alios successive usque
ad finem seculi diffusus est.
XIII. Cum hanc igitur Ecclesise regendse, aliosque in
successores ordinandi potestatem Apostoli a Christo sibi

concreditam habuissent, quin eandem illi fideliter exer-

cuerint, nemini dubium esse potest. Proinde nee dubitare
fas est, quin ubi Apostoli aliquam hominum -multitudinem
in qualibet urbe ad fidem Christianam, Deo adsistente, con-
vertissent, Ecclesiam ibidem fundarint, eandemque, prius-
quam ultimum ei valedicerent, ista potestate instruxerint,
quam ipsi a Christo aliis communicandam acceperant, qua
successores ipsis in omnibus Ecclesiis constituerentur, qui-
buscum Christus juxta promissum suum usque ad finem
seculi esset. inquam, cordatis omnibus sobriisque
Hsec,
Christianis indubitata sunt. Quseritur tantummodo, TJtrum *

Apostoli, priusquam ex hac vita migrarint, hanc suam Ec-

clesiae regendae aliorumque ordinandi potestatem uni alicui
CAP. XI. De Episcopis. 177

in unaquaque Ecclesia personae, an pluribus commiserint V

hoc est, juxta recentiorem loquendi formulam, Utrum Epi- '

scopo, an class! presbyterorum ?' Hoc sane modo pro-

ponenda de Episcoporum supra presbyteros auc-
est qusestio
toritate, si earn unquam determinare velimus. De nominibus
enim Episcoporum et presbyterorum contendere, nihil aliud
est, quam fagopareft, et disputationem ita instituere, ut nullus
sit disputandi finis. Neque etiam dirimi potest hsec contro-
versia ex iis, quae Apostoli initio mmisterii sui, sive statim
post Domini ascensum, peregisse leguntur. Ut ante enim
observatum est, omnia statim ordinare non poterant, neque
opus erat, ut successores sibi constituerent, priusquam ipsi

decessuri erant. Et prseterea eorum, quae Apostoli in Evan-

gelio propagando, Ecclesiisque instituendis fecerunt, pau-
cissima scriptis mandata sunt. Solus enim S. Lucas Acta
Apostolorum conscripsit. Isque nihil fere de S. Petro
tradidit, praeterquam ea, quae eodem vel proximo post Christi
ascensum anno fecerat. Plura, fateor, de S. Paulo in Apo
stolorum censum ab Ipso Christo postea coelitus vocato re-

fert, sed ea sola, quorum ipse oculatus fuerat testis, ut itineris

ei comes. De caeteris Apostolis nihil propemodum memorise
tradidit. Et quamvis S. Paulus plurimas, et alii ex Apo
stolis nonnullas scripserint Epistolas, eee tamen per oc-
casionem, ut ita loquar, scriptae, Ecclesise administrandae
formam ab Apostolis institutam omnibus notam supponunt
potius quam faciunt. Adhaec, maxima pars Apostolorum
dm vixerunt post conscriptos omnes Novi Testament! libros
quo temporis spatio Ecclesiam mirum in modum ampli-
ficatam ad exactiorem regiminis formam haud dubie rede-
gerunt, quam cujus initio capax fuerat. E quibus omnibus
una collatis videre est, hanc, de perpetuo Ecclesiae regimine

ab Apostolis institute, qusestionem ita concipiendam esse, ut

quseratur, non quid ipsi Apostoli in Ecclesia primo fundanda
propagandaque fecerint, vel fecisse tradantur, sed quomodo
earn modo fundatam et in omnes terrarum fines ab ipsis
propagatam, administrandam postea fore decreverint ?
Utrumque Apostolicam suam auctoritatem uni in unaquaque
singulari Ecclesia Praesidi, an pluribus commiserint, prius
quam ipsi militantem cum triumphanti Ecclesia com-
mutarint ?

N
178 De Episcopis. LTB. II.

XIV. Hsec autem qnaestio hoc inodo instituta, si sine

prsejudicio, et eo, quo par est, animi candore agitetur, facil-

lime pariter atque certissime determinari potest. Sanctos

enim Apostolos sura mam illam, qua ipsi praediti erant, Ec-
clesiam administrandi aliosque ad ecclesiastica officia ordi-
iiandi potestatem non pluribus, sed singulari in singulis
urbibus sive Ecclesiis Praesidi, sen Episcopo, delegasse, multa
sunt quae fidem plenissimam faciunt. Primo enim nihil

dubii esse potest, quin Apostoli haric aliis potestatem eodem,

quoad ejus fieri potuit, modo commiserint, quo ipsis a Christo
prius commissa fuerat. Si Christus hancSuam auctoritatem
non singulis Apostolis, sed toti eoruin collegio delegasset,
ipsis etiam eandem a se non in singularem aliquam per-
sonam, sed in totum cujuslibet urbis sive Ecclesiae pres-
byterorum corpus, transfundere necesse fuisset. Quando-
quidem pro facto certoque habuissent, hanc Domini sui
voluntatern fuisse, ut auctoritas ista non nisi certo pres-

byterorum coetui concrederetur. Quod si e contra Dominus

noster non toti Apostolorum Suorum collegio sed singulis
Apostolis hanc potestatem demandarit, illi Ipsius exemplo
ducti, non poterant non idem facere, hoc est, auctoritatem
istam sibi singulis commissam in singulares itidem Ecclesiae
Praesides transmittere. Alioquin enim Domini vestigiis non
ingressi fuissent, neque ex Ejus egissent animo, Qui proprio
Ipsius facto clare satis ostenderat, se voluisse, ut auctoritas
istanon apud aliquem hominum coetum deponeretur, sed
apud singulares personas sive quod idem est, non toti
;

presbyterorum in quavis Ecclesia corpori, sed singulari

capiti committeretur. Adeo ut, quemadmodum Unus
Christus, et unusquisque Apostolorum, sic, unus etiam in
unaquaque Ecclesia Episcopus totam hanc auctoritatem sibi
concreditam haberet, Unius ibidem Christi vicem gerens.
Neque in controversiam venire potest, utrum Christus
singulis suis Apostolis, an toti eorum collegio, hanc po
testatem delegarit. Etenim si non singulis seorsim, sed
omnibus conjunctim earn delegasset, nihil agere potuissent,
nisi ornnes una interessent, ac propterea nihil omnino, post-

quam a se invicem ad Evangelium propagandum separati

sunt, adeo ut frustra se separarint, quandoquidem juxta
hanc hypothesin nihil cuivis eorum ab aliis separatim po-
CAP. XL De Episcopis. 179

testatis esset. Et prseterea nibil certius, frequentiusve in

Sacris Scripturis traditur, quam singulos Apostolos totam,

quam omnes a Christo acceperant, potestatem seorsim a col-
legis suis exercuisse. Ut omittam enim, quod in ipsorum
Actis, nuric unum, nunc duos, vel tres, perraro autem omnes
Apostolos res ecclesiasticas moderantes inveniamus, D.
Paulus verbis conceptis asserit, Sese solicitudinem omnium 2 cor. xi. 23.

IZcclesiarum sustmuisse, alibique Corinthiis promittit sese ec-

clesiastica ipsorum negotia dispositurum esse, ra ds >.o/#a, i cor. xi. uit.

inquit, w$ av eXdu, diard^opai. Quibus etiam verbis indicat se

nonnullas de istius Ecclesise administratione leges ante tu-
lisse. Quod ex ipsa quoque Epistola constat. Ipse etiam
in omnibus Epistolis, iis prsesertim quas ad Timotheum
Titumque misit, generalia de omni ecclesiastica disciplina
mandata dedit. Et quod ad ordinationes spectat, idem dicit,
donum Dei per suam ipsius xeigofairiav in Timotheum collatum
esse. "O eariv, inquit, ev ffoi dia rr\c swiQsffsuc ruv %/gwv ftov. ~NeC 2 Tim. i.6.

obstat, quod alibi dicit idem factum fuisse ^ra evdsfcug ruv i Tim.iv. H.

^s/gSv 7o\j vgsfffSvrsgiov. Etiamsi enim ex hoc ultimo loco veri-

simile Paulo in ista ordinatione adstitisse, manus-
fiat, alios

que /AST cum eo, imposuisse, ex priori tamen snspicari

aurou,

licet, eos non fuisse Apostolos. Si fuissent enim, D. Paulus

eos ab ordinatione ista nunquam seclusisset, istam sua solius
manuum impositione peractam affirmans, atque ita totam
ordinationis illius virtutem atque efficaciam sibi soliasserens.

Sed non opus est hisce diutius immoremur, siquidem inter

omnes constat, Apostolos separatim egisse, et unum hie,
alium illic Ecclesiam fundasse, fundatam administrasse, om-
niaque ad perpetuam ejusdem administrationem necessaria
disposuisse, idque haud minori auctoritate, quam si omnes
Apostoli una ibidem adfuissent. Unde liquet auctoritatem
istam Apostolicam, in unoquoque Apostolorum, adeoque
totam in singularibus personis ab Ipso Christo sitam fuisse,

quam propterea eos in singulares etiam personas, ipsorum

successores, derivasse extra dubium est. Quod si hsec auc-
toritas in singulis Ecclesiis singulari alicui personas ab ipsis

Apostolis commissa fuerit, personam istam sive Episcopi,

sive presbyteri, sive alio quovis nomine appellatarn, aliis qui-
buscunque in eadem Ecclesia prsesidere, summamque supra
 180 De Episcopis. LIB. II.

eos potestatem jure Apostolico, adeoque Divino, habere

necessario sequitur.
XV.Adhsec, ut jure potuerunt, atque etiarn debuerunt
Apostoli, sic et de facto totam suam ecclesiasticarum adminis-
trationumordinationumque auctoritatem singularibus personis
delegarunt. Hanc enim auctoritatem D. Paulus Timotheo ab
ipso ordinato commisit. Hoc ex eo constat, quod Apostolus
eum doceat, quomodo auctoritatem istam exercere debeat,
i Tim. v. 19- nimirum ut manus nemini cito imponat, ut contra presbyterum
accusationem non nisi sub duobus tribusve testibus admittat,
ut nihil faciat Kara TgoVxX/<r/i/, in alteram partem inclinando.
Quee quidem admonitiones frustra ac inaniter, imo inepte et
ridicule fierent, nisi Timotheus et ordinandi, et accusationes
contra presbyteros prolatas audiendi, et ecclesiasticas denique
causas judicandi, potestatem accepisset. Eandem in insula
Creta auctoritatem Titus delegatam habuit, ut ex eodem
sibi
TH. i. 5. constat Apostolo in Epistola ad eum scripta dicente, Toirou
xareXi-rrov ffs sv K^r?j, 'iva ra Xs/Tovra IT/^/OO^OJO'^, xai
Kara Kot.iv Kgzfffivrsgovg, ojg syu GOI 5/gra|ja^?jv, Hujus
rei gratia dereliqui te in Creta, ut quce dcsunt corrigas, et
presbyteros per singulas civitates constituas, sicut ego tibi

ordinavi. E quibus verbis videre licet, singularem virum

Titum, a singular! Apostolo Paulo, omnem, quae ipsis Apo-
stolis in Ecclesia administranda concessa fuerat, potestatem

accepisse, corrigendi scilicet, quae in Ecclesia deerant, et

presbyteros per civitates ordinandi : ad quee duo capita
omnis ecclesiastica, dicam et Apostolica, auctoritas redigatur.
Adeo habeamus auctoritatem istam in duos
ut pro certissimo
hosce singulares viros, Timotlieum et Titum ab ipso Apo
stolo sigillatim transmissam fuisse. Neque in omnibus
uspiam Apostolorum scriptis legimus vel D. Paulum, vel
aliuni quemlibet ex Apostolis auctoritatem istam collegio
cuipiam, aut coetui virorum demandasse. Ex eo autem,
quod Timotheus in Asia, et Titus in Creta auctoritatem
istam sibi seorsim concreditam habuerit, eandem uni sive
singulari ubique viro ab Apostolis delegatam fuisse legitime
concludamus. Praeterquam enim quod ratio ipsa postularet,
uteodem ubique modo earn darent quo acceperant, nemini
dubium esse potest, quin omnes Ecclesias uniformes consti-
CAP. XI. De Episcopis. 181

tuerint. Hoc enim D. Paulus diserte testatur, dicens, KM$ ' cr. i v . n.

<ffavra%ov Iv nda/i exxXqricp dida,ff&u, et postea, xa/ oiirwg Iv ra?g Ib - c vii

- - 17>

JxxX?j<r/a/g tfa<ra/g diardtiffopai. Hinc enim liquet Apostolos

laborasse, ut omnes Ecclesiae uniformiter administrarentur,
iidemque ritus ubique observarentur. Quod fieri non potuit,
nisi ipsi a Domino edocti, Spirituque Ipsius instructi, ean-
dem ecclesiasticse administrationis formam ubique insti-

tuerint. Proinde ex eo, quod Apostolus auctoritatem suam

in Timotheum et Titum singulatim contulerit, legitima ac
necessario inferatur conclusio, Apostolos voluisse, et in man-
datis a Domino accepisse, ut omnis ordinationes administra-
tionesque ecclesiasticas celebrandi potestas in unaquaqtie
Ecclesia apud unum
aliquem probatum virum, seu Prsesi-
dem et Episcopum ejusdem resideret.
XVI. Idem porro abunde etiam constat ex historia eccle-
siastica, quam hac in causa diligenter consulamus necesse
est. Cum paucissima enim, ut ante observatum est, eorum,
quae Apostoli fecerunt, sacris literis mandata sint, multaque
eorum, quee ad perpetuam Ecclesise administrationem perti
nent, non nisi sero ordinare potuerint, cum ipsi hinc deces-
suri erant, totusque propterea Novi Testament! Canon longe
antea completus fuerat, hinc si pro certo et comperto habere
velimus, quomodo Apostoli auctoritatem suam aliis tanquam
successoribus suis delegatam reliquerint, inquirendum est
necessario in istarum Ecclesiarum historias, quas illi funda-
runt, et fundatas aliis tradiderunt administrandas. Si quse-
rendo enim deprehenderimus, nullam uspiam Ecclesiam ab
Apostolis fundatam, ab eorum usque diebus, aliter quam ab
uno singular! viro administratam fuisse, nullus supererit
dubitandi locus, quin Ecclesiam unamquamque regendi
auctoritas uni soli ab Apostolis commissa fuerit. Neque
enim vel aninio cogitare fas est, Ecclesias ab ipsis Apostolis
fundatas aliter a proximis ipsorum successoribus adminis^
tratas fuisse, quam ipsi, cum in vivis essent, instituerant.
Verumenimvero si omnes usquequaque ecclesiasticas evolva-
mus antiquitates, nullam inveniemus Ecclesiam ab Apostolo
aliquo fundatam, quae non a singular! aliquo viro adminis-
trata fuit, qui inter omnes alios in eadem Ecclesia constitutos
vel ordinatos usque adeo eminuit, ut solus in ecclesiasticis
historiis nominatim celebrari mereretur : tanquam qui solus
 182 De Episcopis. LIB. II.

omnem ab Apostolo Ecclesiae istius fundatore eminentiam

atque auctoritatem Apostolicam in se transfusam habuit. Ut
Timotheum enim Ephesi, et in Greta Titum, sic Jacobum
Hierosolymis, Epaphroditum Philippis, Colossis Archippum,
Dionysium Areopagitum Athenis, Polycarpum Smyrnae, An-
tipam Pergami, Gaium Thessalonicae, Crescentem in Galatia,
Evodium vel, ut alii, Ignatium Antiochiae, Anianum Alex-
andriae, Clementem denique Romae, Ecclesiam quemque
suani ab Apostolo fundatore ei concreditam, solum adminis-
trasse legimus, nulla fere aliorum, qui ecclesiasticis ibidem
fungebantur officiis, mentione uspiam instituta. Quos etiara
singulos singulares habuisse successores ex iisdem antiquissi-
[vide supra, mis Ecclesise scriptoribus, Hegesippo scilicet, Irenaeo, Cle-
PP. iG3-i(5G.'] mcnte Alexandrine, Eusebio, Hieronymo, 3 aliisque patet.
Quod luculentissimo nobis est argumento Apostolicam auc
toritatem in singulis Ecclesiis, non in nescio quantum homi-
num coetum, sed in viros singulares ab ipsis Apostolis
divinitus inspiratis transmissam fuisse. Prsesertim cum ab
anno CXL. hoc est a quadragesimo plus minus ab ultimo
;

Apostolorum anno, singulares ubique terrarum viros sub

Episcoporum nomine caeteris presbyteris praesedisse, sum-
mamque supra eos in sua quemque Ecclesia auctoritatem
exercuisse, ex antiquis, et fide dignissimis Ecclesiae monu-
mentis usque adeo manifestum certumque sit, ut ipsi acer-
rimi episcopalis hujus auctoritatis oppugnatores, rei veritate
victi, velint nolint, illud fateri saepe coacti fuerint. Et qui-
dem si alia non praesto essent argumenta, hoc unum ab ipsis
adversariis concessum summam Episcoporum supra pres-
byteros totamque cujusque Ecclesiae biee^o^v atque auctori-

3
[" Mortuus est autem [Marcus] tius post Petrum Apostolum Episco-
octavo Neronis anno et sepultus Alex- pus." Hier. de Viris Illust. cap. xvi.
andrise, succedente sibi Aniano." Op. torn. ii. col. 841.
Hier. de Viris Illust. cap. viii. Op. " Polycarpus, Joanriis Apostoli dis-
tom. ii. col. 830. cipulus, et ab eo Smyrnse Episcopus
"Clemens . . . quartus post Pe- ordinatus, totius Asise princeps fuit."
trum Romae Episcopus ; siquidem se- Ibid. cap. xvii.Op. torn. ii. col. 843.
cundus Linus fuit, tertius Anacletus, "Quadratus Apostolorum discipulus,
tametsi plerique Latinorum secundum Public Athenarum Episcopo ob Christi
post Petrum Apostolum putent fuisse fidem martyrio coronato, in locum ejus
Clementem." Ibid. cap. xv. Op. torn. substituitur." Ibid. cap. xx. Op.
ii. col. 839. torn. ii. col. 846.]
" Ignatius Antiochense Ecclesise ter-
CAP. XI. D e Episcopis. 183

tatem, ab ipsis Apostolis, adeoque divinitus, institutam fuisse

clarissime demonstrat, et cuivis prsejudicio non laboranti
extra controversiam ponit.
XVII. Primo enim primes Apostolorum successores, quos
laterenon potuit, quomodo Apostoli Ecclesiam perpetuo
administrandam fore decreverant, pientissimos fuisse viros,
totosque Christi cultui devotos, nemo vel negare potest, vel
dubitare, qui Christianam religioneni prse se fert. Tanta
enim fide, tanta pietate, tanto in Christum amore prsediti
erant, ut Evangelium ab Ipso prsedicatum sanguine suo
consignare semper parati essent, quippe qui se suaque omnia
Christo dedicarant. si potuissent, baud dubie nun-
Quocirca
quam eorum majorem sibi supra fratres suos
voluissent quivis
potestatem usurpare, quam Dominus ipsis prius concesserat.
Hoc enim cum vera pietate neutiquam constare, ac propterea
in tarn sanctos piosque viros cadere non potuit. Utpote
quod arnbitionem, superbiam, avaritiam, tyrannidem, om
nium denique vitiorum colluviem sub se comprehendit.
Quid enim in Christum magis impium, quam sacram Ipsius
institutionem sacrilega nianu violare? In fratres quid magis
iniquum, quam suis eos privilegiis spoliare, et totain auctori-
tatem, quse ipsis omnibus in commune a Christo commissa
fuerat, sibi soli arrogare? Haec tamen egregia sunt ista
facinora, quae presbyteranae paritatis assertores primis Apo
stolorum discipulis et successoribus imputare non erubescunt,
dum eos statim post Apostolorum obitum se supra fratres
suos insolentia dominatus extulisse asseverant. Desinant
autem hoc iis in posterum objicere, usque dum probatum
dederint, illos non Christi discipulos sed profligatissimos
fuisse viros, et omnium
scelerum maculis notatissimos. Si
sancti enim, si nominis quovis modo
religiosi, si Christiani
digni erant, (quod nobis sane persuasissimum est, ipsique ad-
versarii negare non possunt) tanta teneri culpa noluissent.
Et prseterea, ut si potuissent, nunquam voluissent, sic etiam
e contra si voluissent, nunquam potuissent, aliam quam Apo-
stolicam ecclesiasticae administrationis formam ubique saltern
terrarum introducere ac stabilire. Si una, fateor, alterave
duntaxat Ecclesia a singular! Episcopo gubernata fuisset,
suspicari forsitan liceret, aliquam Apostolicse institutioni
violentiam ibi nefarie illatam esse. Res autem longe aliter
184 De Episcopis. LIB. II.

se habuit. Omnes enim Ecclesiee ab Apostolis constitute*?,

etiamsi magno locorum intervallo disterminatee, sibique in-
vicem vix nomine tenus cognitae, in unam eandemque regi-
minis formam conspirarunt adeo ut, secundo nondum
:

adulto seculo, ac proinde statim post Apostolorum obitum,

nullam invenire sit Ecclesiam, quee non a singular! Episcopo
administrata fuit. Quod fieri nequaquam potuit, nisi omnes
Ecclesise eandem disciplinse atque administrations formam,
una cum fide ab Apostolis traditam accepissent. Adheec, si
singulares ubique Episcopi surnmam, de qua agimus, in Ec
clesia quisque sua, supraque presbyteros in eadem consti
tutes, auctoritatem contra Domini prseceptum, atque Aposto
lorum Ejus institutionem sibi vindicarint, et exercuerint, qui
factum est, ut nulli uspiam presbyteri iis obluctati fuerint,
nee improbam Dominici praecepti violationem illis objece-
rint? Sane auctoritas, prsesertim in religione, non tanto
despectui haberi solet, ut earn sibi quispiam facile extor-
queri sinat.Si Apostoli itaque aequalem omnibus in una-
quaque Ecclesia presbyteris auctoritatem delegarint, quo
demum pacto evenit, ut omnes ubique presbyteris earn sibi
eximi, et in Episcopos solos transferri securi paterentur?
Quare illi, aeque ae nostrae aetatis, presbyteri, se Episcopis
suis pares esse non jactitabant? Quare illi non aeque impa-
tientes erant subjectionis et obedientiae Episcopis suis prae-
standae? Annon illi, qui proximo post Apostolos vixerunt
seculo, perspectius longe haberent, quid ab Apostolis institu-
tum fuerat, quaui nos qui quindecim seculorum spatio ab iis
removemur? Si illud itaque, quod hodierni presbyteranae
/tfor/^/a$ patroni tanquam certissimum discipulis suis vendi-

tant, Apostolos scilicet instituisse, ut unaqmeque Ecclesia

non a singulari aliquo Episcopo sed ab omnibus conjunctim
presbyteris regeretur, si hoc, inquam, primitivis illis presby
teris notum et persuasum fuisset, Apostolicam istam institu
tionem, quse ipsis favebat, violari vel infringi procul omni
dubio nunquam permisissent. Sed si quis iis imperare
coeperit Episcopus, multo majori quam nostri presbyterani
ratione responsare poterant, '
Nimium, coepiscope, tibi arro-
gas, tu enim nosque omnes scimus Dominum et Apostolos
Ejus, a quibus fidem, doctrinani, atque ordinationem nostram
suscepimus, decrevisse, ut omnes pares essemus, tuque baud
CAP. XI. De Episcopis. 185

majorem in nos auctoritatem haberes, quam nos in te.'

Quis hujusmodi responsum ab iis reddituni non exspectaret,
si Episcopi aliquam supra illos auctoritatem contra Apo-

stolicam institutionem usurpassent ? Veruntaraen nihil

hujusmodi in omni antiquitate ecclesiastica occurrit. Epi-
scopos presbyteris imperasse ubique, sed presbyteros iis vel
restitisse vel etiam responsasse nusquam legimus. Adeo ut
episcopalis supra presbyteros auctoritas per aliquam multa
secula in universa Ecclesia, nemine contradicente, obtinuerit.
Imo quidem per mille et quingentos annos, nullum, praeter
unum Aerium ej usque gregales quarto exeimte seculo ex-
ortos pariter atque extinctos, invenire est presbyterum, qui
se Episcopo sequalem asserere ausus est. Quod non mirum
dico, sed impossibile esset, si ipsi Apostoli presbyteranam
illam, quam nonnulli hisce diebus propugnant, paritatem
instituissent, vel etiam si episcopalem illam non instituissent
auctoritatem, qua omnes ubique gentium Ecclesise ab ipso
Apostolico usque ad prsesens hoc nostrum, vel saltern prse-
cedens, seculum continenter administrates fuerunt. Quam
propterea qua ratione hac nostra demum setate oppugnare,
vel etiam in queestionem vocare liceat, isti viderint, qui de
hodiernis quibusdam ac particularibus, magis quam de ipsa
primitiva atque universa Ecclesia soliciti sunt.

XVIII. Hisce rationibus inducti persuasissimum ha-

bemus, quod, sicut in veteri Ecclesia pontifex supra sacer-
dotes et Levitas, in nova primo Christus supra Apostolos et
LXX. discipulos, Eoque mortuo Apostoli supra Episcopos
et diaconos sic etiam, quod, illis mortuis, Episcopi supra
;

presbyteros et diaconos sum mam auctoritatem jure divino

habeant, et usque ad finem seculi habere debeant. Cum
Apostoli enim in Ecclesia propaganda ac stabilienda divi-
nitus inspirati atque adjuti fuerint, nihilque fecerint, nisi
quod a Christo traditum acceperant, et nihil Christus Qsdv-
Qguvog, nisi quod a Deo, quare distinguendum sit, vel quo-
modo distinguatur inter jus Apostolicum et Divinum, me
prorsus nescire fateor. Ac proinde, cum Apostoli hanc
auctoritatem sibi a Christo commissam ad Episcopos ipsorum
successores transmiserint, nihil nobis rationi magis consen-
taneum videtur, nihil magis necessarium, quam ut ista Epi-
scoporum supra presbyteros auctoritas ad Divinam institu-
 186 De Episcopis. LIB. II.

tionem referatur. Nee nova quidem est haec opinio, a nobis,

vel aliis, ultimis hisce diebus excogitata, eadem enim est,

quam antiquissimi Ecclesiae Patres tenuerunt, nobisque cla-

rissime tradiderunt. Tertullianum enim, Clementem Alex-
andrinum et Origenem, qui omnes proximo post Apostolos
seculo vixerunt, in haC; fuisse sententia supra a nobis de-
monstratum est. D. Cyprianum iisdem pene sequalem idem
sensisse e plurimis ipsius verbisabunde constat. Episcopos
Cypr. Ep. enim Apostolis vicaria ordinatione successisse asserit. 4 Alibi-
Ixix. [Pamel. J

lxvi.Fell.]ad (
l
ue ^ e SU8e ^atis Episcopis loquens, Quoniam Apostolos ,
Florentium
Pupian.
Ep. Ixv. [Pa-
i 11 *! 11 ^' id est Episcopos et Prcepositos Dominus elegit. Hinc
"
i.Fell.l
episcopalem auctoritatem Ecclesice gubernandce sublimem et

[Pam.
.
-Divinam potestatem vocat. 5 Hoc autem luculentissime im-
61 ad
P rmi docet in Epistola ad lapsos, qui ipsi de usurpata pace
'
i s

per Paulum Martyrem data scripserunt, sic incipiente,

Ep. xxvii. Dominus Cunts
J metuere. et observare debemus,
noster.
fprcecevta.
r
[Pamel. . ^
Episcopi konorem et Ecclesice suce rationem disponens, in
ad Lapses,
[p. 66.] Evanqelio loquitur et dicit Petro. Eqo tibi dico. quia tu es
[Matt. xvi. -n
T 7
18.] Petrus, et super istam petram, etc. Inde per temporum et suc-

cessionum vices Episcoporum ordinatio et Ecclesice ratio de-

currit, ut Ecclesia super Episcopos constituatur, et omnis actus
Ecclesice per eosdem Prcepositos yubernetur. Cum hoc itaque
Divina lege fundatum sit, miror quosdam audaci temeritate sic
mihi scribere voluisse [ut Ecclesice nomine literas facerent.']
Hie enim verbis conceptis affirmat, hoc, ut omnis nimirum
actus Ecclesice per Episcopos gubernetur, DIVINA LEGE
fundatum esse. Ut alios recentiores omittam, D. Chry-
sostomum, Augustinum, Hieronymum, etc. S. Athanasius,
vir Concilii Nicseni tempore clarissimus, ad Dracontium,
qui episcopatum fugiebat, scribens, haec habet, E/ ds ruv
Epist. ad
601, ovds vopifyts rb r%
torn. i. pp.
264, F, 266
xarapgoi/gft rou ravra
crscro/^xag davTbv, nagaxahu, ^ ro/aura Xoy/<Joy, fAqds
avs^ov TUV raura <fv{j,f3ov\svovTUv' ov yag ufya Agaxovrtov ravra'
a 7^ o Kvgtos dux, ruv ArtooroXuv rsrvnuxs,
'
ravrot, xaXa xa/ ]8g/3a/a

4
[" Qui dicit ad Apostolos, ac per * j-i Actum est de episcopates vigore,
hoc ad omnes Prsepositos, qui Aposto- et de Ecclesiie gubernandse sublimi ac
los vicaria ordinatione succedunt." Divina potestate." Cypr. Ep. Iv.
Cypr. Ep. Ixix. Pamel. Ixvi. Fell, ad Pamel. lix. ad Corn. Fell. p. 126.]
Florent. Pupian. p. 166.]
CAP. XI. De Episcopis. 187

T] ds ruv adsXpSJv <5s;X/a ^aiKTsra/. Quod si constitutio Ec-

clesiarum tibi non placet, aut nullam omnino mercedem Epi-
scopi functioni destinatam arbitraris, et Servatorem, Qui earn
ita institute, contemnis ; oro te, ne istiusmodi quid in mentem
admittas, neque auctores istiusmodi consiliorum sustineas. Non
enim ista digna sunt Dracontio. Nam quce Dominus per
Apostolos institute, et bona sunt et firma persistunt. Ista
autemfratrum meticulositas compescetur. Si Dominus autem
episcopalem, de qua hie loquitur S. Athanasius, functionem
per Apostolos instituit, quin ea jure Divino instituta, vel si
D. Cypriani verbis utar, lege Divina fundata fuerit, nemini
dubium esse potest.
XIX. Ex hisce igitur praelibatis concludimus, Episcopos
a Domino Apostolisque Ejus supra presbyteros constitutes
esse, et ab iisdem distinctos, non minus quam illi a diaconis,
ac propterea tres hosce Episcoporum, presbyterorum, et dia-
conorum ordines in hac Canonum Apostolicorum sylloge
memorari ac recenseri potuisse, etiamsi hi Canones
distincte
ab ipsis, juxta Turriani sententiam, Apostolis conditi fuissent,
multo magis si juxta nostram, secundo exeunte vel tertio
ineunte seculo in lucem prodierint.
 CAPUT XII.

Synopsis.

I. Cancmes Apost. XLVI., XLVII., LXVIII., de hcereti-

corum baptismo non admittendo. Quid contra eos objec-
tum est.
II. Hcereticorum baptismus ante D. Cyprianum condemnatus
est, et pro nullo habitus.

III. Quce de Montana Ecclesia affert vir doctus, sententiam

nostrum confirmant. Quare Donatistae hcereticorum
baptismum respuebant. S. Augustinus baptismum sine
Evangelicis verbis collatum nullum esse pronunciavit.
IV. S. Basilius hcereticorum quorumlibet baptismum repu-
diavit. Et Canonis Apost. XLVI. de hac re editi
meminit. Qui tamen Canon de antiquis tantum hcereticis
intelligendus est.
V. Canonibus Nicaenis cum Apostolicis optime in hac re con-
venit. nauX/av/tfamg a Synodo Nicaena quinam dicti.
Eorum ordinatio ceque ac baptismus exploditur.
VI. Hujus capitis librique secundi Epilogus.

I. ULTIMUM contra utramque liujus collectionis partem

argumentum hie discutiendum
ex istis petit Dallaeus Ca
nonibus, qui collatum ab haereticis baptismum explodunt.
Qualis est Canon XLVI., Episcopum vel presbyterum, qui
hcereticorum baptismum aut sacrijicium admiserit, deponi
jubens. 1 Et XLVII., quo cautum est, ut Episcopus vel
presbyter, si vere baptizatum de integro baptizaverit, vel ab
impiis pollutum non baptizaverit, deponatur. 2 Et in poste-

ul^irixuv oe.XriDiia.v t^ovrct fiafTtfffACt la.v ctvcadtv

fiavrur/tct % ivfflav xoc,6a.ii7<r6a,i f>a.<yrlff^ t % <rov fttftoXvirftivov vragac, rut

<7ro<rrci<rffoptv. Can. Ap. xlvi. Pan. airifiuv Iccv p* ^xfriftp, x,a.6a,iti<r6w.
Can. torn. i. p. 30, E.] Can. Ap. xlvii. Pan. Can. torn. i. p.
2
['Ev'urxoTres Tt<rfiuries, <rov acetra, 31, B.]
CAP. XII. De Baptismo Hcereticorum. 189

riori parte sylloges, Canon LXVIII., quo dicitur, qui ab

hcereticis baptizantur aut ordinantur, ut fideles* vel clerici

sint, fieri non posse. 3 Contra hos Canones objicit Dallseus,

quod si quse in iis constituuntur, vera sunt, Necesse est omnem pe Pseud.
lib. in. cap.
jam a vetustissimis temporibus Ecclesiam in gravissimo err ore J^PP- 636,

versari : prcesertim Romanam, quce, Stephana duce et auctore,

urbis circa annum CCLIV. Episcopo, hcereticorum baptismum
valere ab illo seculo ad hcec tempora constanter semit ; et
Africanam, qua Donatistas, idem cum istis Canonibus de
baptismo senticntes, Augustini calamo acerrime confutavit
et Niccenam denique ipsam Synodum, quce solos ex omnibus
hcereticis Paulianistas rebaptizandos pronunciavit. Hsec
Dallseus.
II. Quod vero hie primo opponit vir doctus, si quce, scilicet,

in his Canonibus constituuntur, vera sunt, necesse esse omnem

jam a vetustissimis temporibus Ecclesiam in gravissimo errore
versari, antiquitatem horum Canonum neutiquara attingit.

Etiamsi enim concederemus, quod baud facile facturi sumus,

baptismum ab antiquis heereticis collatum, contra ac hisce
Canonibus constituitur, admitti posse, vel etiam necessario
adniittendum esse, ininime tamen exinde consequeretur, hos
Canones non secundo tertiove seculo publicatos fuisse.

Nam ea, quse in illis constituuntur, istis diebus in Ecclesia

et docta fuisse, et fortissime vindicata obtinuisse pro certo
habemus. D. Cyprianum enim, totamque sub eo cele- O.D. 256.

bratam LXXXVII. Episcoporum Synodum, nullum ab coii. TSG-

hsereticis collatum esse vel conferri posse baptismum, con-

sensisse, notius est quam ut probatione opus sit. Idem et
longe ante ab Ecclesia definitura fuisse ipse D. Cyprianus
testatur, dicens, Apud nos autem non nova, aut repentina cypr. Epist,
, . . ad
Ixxiii.
res est, ut baptizandos censeamus eos, qui ab hcereticis ad Jubaian. [P .

Ecclesiam veniunt, quando multi jam anni sunt, et longa cetas,

ex quo, sub Agrippino bonce memories viro, convenientes in unum

Episcopi plurimi hoc statuerint, atque exinde in hodiernum
tot millia hcereticorum in provinciis nostris ad Ecclesiam
conversi non aspernati sunt, neque cunctati, imo et rationa-

[Tovs yu. #nK ruv roiovruv s7v< Suvetrov. Can. Ap. Ixviii. Pan.
rixuv, scil.] ^u.vrnThtTtt.f v\ ^t^o- Can. torn. i. p. 44, D.]
SVT5, OUTl TlffTOUf 1UT
 190 De Baptismo Hcereticorum. LIB. II.

biliter et libenter amplexi sunt, ut lavacri vitalis et salutaris

baptismi gratiam consequerentur. In antiqua itaque pluri-

morum Episcoporum Synodo, multis annis et longa setate
ante D. Cyprianum sub Agrippino habita, constitutum est
illud, Canonibus hisce Apostolicis a Dallaeo oppug-
quod in
Epist. ixx. natis hodie continetur. Quod etiam ab antecessoribus suis
[Synodicaad .

Episc. NU- statutum fuisse, idem iterum amrmat. Et quidem hanc

midiae, p.
189 -] fuisse Ecclesise disciplinam longe ante D. Cypnani setatem
ex Tertulliano constat, qui eandem suis diebus et appro-
Tertuii.de batam fuisse atque observatam passim innuit. Unde et apud
Pudicitia, \ . , . , . .

cap. 19, [p. nos, inquit, et/imco par, imo et super etlmicum, hcereticus etiam
581, -B.]

per baptisma ventatis utroque komine purgatus admit titur.

Et alibi de hseretico loquens, Nemo, inquit, inde \in\strui
script, adv.
wide destruitur : nemo ab eo illuminatur, a quo con-
2
potest,
F^blTc \
'

tenebratur. Fusins adhuc clariusque libro de baptismo, ubi

ibid, de Bap- haec habet, Unus omnino baptismus est nobis, tarn ex Domini
tismo, cap. .__ 7 . ,. TT -r^ 7 . . . .

xv. [p. 230, I^vangeLio, quam ex ApostoLi litems : quoniam Unus JJominus,
et unum baj)tismum, et una Ecclesia in ccdis. Sed circa
hosreticos sane quid custodiendum sit, digne quis retractet.
Ad nos enim editum est. H&retici autem nullum habent con
sortium nostrce discipline, quos extraneos utique testatur ipsa
ademptio commuuicationis. Non debeo in illis cognoscere
quod mihi est pr&ceptum, quia von Idem Deus est nobis
et illis, Idem; ideoque nee bap
nee unus Christus, id est,

tismus Unus, quia non idem, quern cum rite non habeant, sine
dubio non habent; nee capit numerari, quod non habetur.
Ita nee possunt accipere, quia non habent. Unde simul
patet, quare haereticorum baptismus istis diebus rejectus
esset : quoniam scilicet illis non idem ac Catholicis Deus
erat, nee Christus idem : qui propterea baptismum ut a
Christo institution in Nomine Patris, et Filii, et Spiritus
Sancti non celebrabant, sed in nescio quee ignota et horrenda
g^-^ont. nomina, quae viclere est apud Irenseum. 4 Et quidem cum
'

cap. 18.]

4
[O/ e a,yovffiv 1$' u^u(>, xeti 0>a.f- Ko.ra.'Tr'kY^a.ffStx.i ro .

riovTtf ourus ivtXt'yeuffiv tig ovofjux. fletffifta, xetpofftrii /3aa;avo^a, purroibia.

ciyvuffrov TIctTgos rcav oXuv, iif uX^nciv pouaSct, xauffTX, finfiofyog x,a,\a.j(l 6{i' VOUTUV
foivrav, ti; <rov xartX^ovret tig 31 ft Igftwiia. \<rri roietur*)' v

'iriffovv, tig 'tvua'iv, xa,i afoXuTpuffiv, xu,} ^uvecftiv <rou

xowuv'iav TUV Svvuftiuv' eiXXoi 3i 'E)3^a/*a ttop.a.^ofi.itot, xai rtvivfta, ee,ya.Sov, xx'i uri'

met MofjLu.rtt. \<rtXiyov<rt, vog ro ^aXXev en Iv ffuftKri ipKffiXiv/rxs' aXXa/ Tt

CAP. XII. De Baptismo Hcereticorum. 191

oranes istius seculi haeretici ut Valentiniani, Hermogeniani,

Praxeani, Marcionistae, Quintillianistae, Cataphrygae, Apel-
letiani, etc. in gravissimis de Ipso Deo Christoque erroribus

versarentur, ac proinde baptism! formam ut a Christo insti-

tutam non observarent, sed contemptui potius haberent,
mirum nemini videatur, quod baptismus ab iis collatus ab
Ecclesia Catholica irritus ac nullus haberetur. Nedum
quod id in hisce Canonibus caveatur, qui juxta nostram
sententiam istis temporibus constituti sunt, quibus ea viguit
Ecclesiae disciplina.
III. Sed prcesertim Romana, inquit vir doctus, Ecclesia, [Dan. de

Stephana duce et auctore, urbis circa annum CCLIV. Epi- m. cap. is',

scopo, hcereticorum baptismum valere, ab illo seculo ad hose

tempora constanter sensit. Esto, ita sensit sentitque Ecclesia
Romana. At si Stephanus circa annum Domini CCLIV.
dux ei fuit, auctorque hujus sententiae, contraria sane opinio
ante Stephanum in ista etiam Ecclesia obtinuit, ea scilicet
quae in hisce Canonibus stabilitur. Quos propterea ante
Stephani aetatem, hoc est ante tertium adultum seculum
conditos fuisse, multo verisimilius est, quam ut postea con-
derentur, cum haereticorum baptismus in universa, ut Dal-
laeo videtur, Ecclesia admissus est. Adeo ut, ex hac eruditi
viri contra Canones Apostolorum exceptione, nostra de
eorum antiquitate opinio confirmetur potius quam destruatur.
Sed et Africana, inquit, Ecclesia Donatistas idem cum istis [ib. P . 636.]

Canonibus de baptismo sentient es Auaustini calamo acerrime

confutavit. Non equidem diffiteor S. Augustinum hoc
Donatistis vitio vertisse, quod ab haereticis baptizatos ipsi
denuo baptizarent, et baptizandos esse acriter contenderent,
omniaque eorum argumenta refellisse, quibus hanc illi opi-
nionem praximque suam confirmare conati sunt. Sed ob-
servandum interea est, Donatistas nomen haeretici alio

crX;v <rjv lyrtXvr^ufftv InXi'yovfftv ovrug'

TO ovoftct ro ctTexiKgvfAft.ivov UKO <xa.amt 'Ivffov Na^a^/. tteti revruv

6io<rviros, Ktti xugiorvrog , xat X0/?, \tfri roiavrn' ov Siaigu ro

o \v&vffa.TO 'Inffous o Na^ft^)Vflf, iv rx7f xafitetv, xai TV vvigovgeiviov

eaa,7{ rou Qurof <rov Xgiffrov, Xgitrrou oixrigftovet' ovetiftyv rov ovofAetreg foo,

Tlvivfietros 'Ayiov, tif Xvrgufw 'Survg aX^s/aj. Iren. contra Hser.

ro rt u-roxaTK- lib. i. cap. xxi. Massuet. (aliter xviii.)

sect. 3, pp. 95, 96.]

 192 De Baptismo Hareticorum. LIB. II.

usurpasse sensu, quam quo antiquitus usitatum fuerat. Isti

enim omnes etiam orthodoxos hsereseos insimulare, haere-
ticosque appellare solebant, eo tantum nomine, quod cuui
Cseciliano orthodoxo Carthaginiensi Episcopo communica-
rent. Et quandoquidem D. Cyprianus, totaque Ecclesia
Africana antiquissimis temporibus istiusmodi hsereticorum,
qui blasphemas de Ipso Deo Christoque haereses effutiebant,
baptism um nihil valere statuissent, Donatistae arrepta exinde
occasione ipsos etiam orthodoxos, hsereticorum nomine ab
ipsis notatos, nullam apud se baptizandi potestatem habere
asserebant. In quos propterea D. Augustinus vehementer
merito invectus est ; non tamen negans, quin affirmans
potius, istiusmodi haereticorum baptismum, qui non juxta
Domini institutionem in Nomine Patris, et Filii, et Spiritus
Aug.de Bap- Sancti collatus est, invalidum prorsus et nullum esse. Ccete-
tismo contra . . *-% /-Y T 7
Donat lib. rum, inquit, qms nesciat, non esse JJaptismum Cnnsti, si verba
vi. cap. 25
[6p. tom. 'ix. Evanqelica,
y quibus Si/mbolum constat. illic defuerint? Sed
col.294,0.] i . 7
facihus invemuntur Itceretici, qui omnino non oaplizent, quam
qui illis verbis non baptizent. Unde etiam suam, eundem
esse apud haereticos et catholicos asserentis, sententiam his
ibid, [c, D.] verbis protinus exponit, Ideoque dicimus non omnem bap
tismum, (nam in multis idolorum sacrilegis sacris baptizari
homines perhibentur,} sed Baptismum Christi, id est verbis

Evangelicis consecratum, ubique eundem esse, nee hominum

quorumlibet et qualibet perversitate violari. Si qui itaque
baptizandum verbis non usi sunt,
hseretici Evangelicis inter
eorum baptismus, ipso etiam D. Augustino judice, non est
admittendus sed qui isthoc modo ab iis baptizati dicuntur,
:

ad Ecclesiam Catholicam conversi rite baptizari debent.

Enimvero doctissimus ille Pater in ea fuit -sententia, quae

totam hujus Sacramenti vim atque essentiam in Evangelicis

verbis pronunciandis collocat : adeo ut, ubi ilia desiderantur,
nullus sit baptismus, illis autem prolatis verus sit baptismus,
quocunque animo collatus, et quibuscunque alioquin con-
ibid. [con. taminatus Quia certe, inquit, ilia Ev angelica
vitiis.
y verba,
293, D, 294, .

A.] sine quibus non potest Baptismus consecram, tantum valent, ut

per ilia sic evacuentur, qucecunque in prece vitiosa contra regu-
lam fidei dicuntur, quemadmodum dcemonium Christi Nomine
ibid. lib. iu. excluditur. Hinc alibi dicit, Quamobrem si Evangelicis verbis,
1
tom. ix. cof.'

In Nomine Patris, et Filii, et Spiritus Sancti, Marcion
208, B, C.}
CAP. XII. De Baptismo Hcereticorum. 193

Baptismum consecrabat, integrum erat sacramentum ; quamvis

ejus fides, sub eisdem verbis aliud opinantis quam Catliolica
veritas docet, non esset Integra sed fabulosis falsitatibus in-
quinata. Unde D. Augustinum non omnium gene-
liquet
ratim, sed istiusmodi duntaxat haereticorum baptismum pro
vero habuisse, qui eundem verbis illis Evangelicis conse-
crabant. Quod si qui non in Nomine Patris, et Filii, et
Spiritus Sancti baptizarent, sed in nomen ignoti Patris
universorum, in veritatem omnium matrem, in Jesum qui
descendit, in unionem et redemptionem, et communicationem
virtutum, quornodo antiquos baptizasse haereticos testis est
Irenseus, vel etiam in nomine trium principii expertium, vel
in mortem Domini, vel aliis quibuscunque verbis, quam
quibus Dominus baptismum ministrari praecepit, talem
quidem baptismum D. Augustinus, non minus quam ipse
Cyprianus, repudiavit. Et quidem ut recte observat S.
BasilillS, T/i/cc ovv XoVov ^
'iy&t ri> rovruv QaKriG&u syKpiQqvai rjv [S. Bas. Ep.
clxxxviii. ad
tic, TlaTSa, xa.i Tibv, na.1 Movravbv, y U^id'/.i\\av ; ou
Q
(SavriffQivrsg. ^'^'^
Quam ergo habet rationem verum eorum baptisma judicari, qui PJJ- Jan .

^
in Patrem et Filium, et Montanum vel Priscillam, baptizant ? A -^

Non enim baptizati sunt, qui in non traduntur, ea, quce nobis

baptizati sunt. Idem veterum hsere-

dicatur de omni fere
ticorum baptismo, qui vel de Deo Patre, vel de Filio, vel de
Spiritu Sancto, vel de Omnibus pessime sentientes in Singu-
lorum Nomina baptizare non solebant. Hinc Concilium
Arelatense I., anno Dom. CCCXIV. celebratum, in quaes-
tione ista de haereticorum baptismo definienda caute dis-

tinguit inter eos, qui in Nomine SS. Trinitatis, et eos qui

aliter baptizati sunt: et priores quidem ad Ecclesiam se
recipientes sola manuum impositione admittendos, alteros
vero de integro baptizandos esse statuit. De Afris, inquit, cone. Arei.

quod propria lege sua utuntur, ut rebaptizent, placuit, ut, si [Conc.tom.i.

ad Ecclesiam aliquis de hceresi venerit, interrogent eum B.]

Symbolum, et si perviderint eum in Patre, et Filio, et Spiritu

Sancto esse baptizatum, manus ei tantum imponatur, ut accipiat
Spiritum Sanctum. Quod si interrogatus non responderit
hanc Trinitatem, baptizetur.
IV. Sed quandoquidem de S. Basilic sermo nobis insti-
tuatur, observandum praeterea est, eum, qui eodem quo
o
 194 De Baptismo Hcereticorum. LIB. II.

D. Augustinus seculo vixit, sed senior, omnium omnino

[s. Bas.Ep. hsereticorum baptismum repudiasse. Primo enim, inter
X V il
cS i. [op. haereses, schismata, et illegit.imos conventus distinguendum
L P
26D, E!
'
esse, et ab antiquis distinctum fuisse docet. Hsereses eniin
efpat'. can. vocat, quae de ipsa in Deum fide ab Ecclesia dissentiunt ;

D^E, FO '
schismata quae ob aliquas ecclesiasticas causas fiunt ; ille
gitimos autem conventus istiusmodi appellat conventicula,
quae ab immorigeris presbyteris, vel ab indocto populo
separatim ab Deinde
Ecclesia Catholica celebrantur.
eorum quidem, qui schismata aut conventicula faciunt,
baptismum admitti posse affirmat, non item haereticorurn,
quo nomine Manichaeos, Valentines, Marcionistas, et Pepu-
can. xx. zenos vocat. 5 Et de haereticis in genere dicit, TovTovg de
[S. Bas. Ep.
} ( f
cxcix. Op. fiqXov on &vsv (3a--7iffuaTog q s/txXqala ou Kaead's'/srai, (Alarum est
torn. iii. p.
292, D, E ; et autem, quod tales Ecclesia non sine baptismate recipit. Quibus
gm. n. P . 77, alibi accenset Encratitas, Saccophoros, et Apotactitas, dicit-
Can. xivii. que, fi/AsTg {Asvroi zv< Xoyui avafScLtfri^o/Asv roug roiovroug, HOS autem
[S. Hits. ib. _^ .

296, D; et una ratwne tales rebaptizamus.

r Quoniam scilicet veluti
Pan. Can.
P ' Marcionistarum, inquit, yermen est eorum hceresis, nuptias
ioT'E]
abhorrentium, et Dei creaturam inqui-
vinum aversantium, et

na ^ am esse dicentiumf Ou ds^o^sda ovv avroi/g eJg rw exx,\ij<rictv,

^" P* putfTiffQuff/v e/g rb TI^T^OV fianrirtfAa, Eos igitur in Ec-
io4, F.]
clesiam non admittimus, nisi in nostrum baptismum baptizati

5 Q'O^sv raj (jCiv Kigi TO, xou "Metpx,iuviff rruv 1 KK} CLUTUV TOVTUV

Aijsfftig ftv, TOU$ VKv tig sov vrifrtu; \frtv ri

xa,} x,a,r uvrriv TV vr'itrnv roivuv ro?s

ftivous' ff%tfffx,a,ret: Vt, <rovs ^'' a/r/a?

Tivetg lxxXriffiei.ff<rixs xtti trtvruv, us BTI x T>JJ icts OWTUV,
<ra,^a^i^> tx,(r6oe,i' TOU; $1 Iv rous vrotffaffvvctyu-

l, rag ffuvM%tis TJ ya7$, ptravoiq. ctfyoXoyiv xtti IvriffrgoQy

piXriuffivTas , ffvvti<frt(r6ai -ruXiv T? *-

ififfxovuv, xa.} TTK^ot. TUV oc.'x'otibivrcav xXvtffia.. S. Bas. Ep. clxxxviii. Can. i.

Xav ytvopivu.!. tiiov t't ns Iv frettf- Op. torn. iii. pp. 268, D, E, 269, A, B.
/war/ il
>
tra.ff6ti$, ivtffxifvi <rrjs ^.tirov^yictf, Pan. Can. torn. ii. p. 47, D, E, F.]
iiwixw^/i IKUTM 6
xeti (MI <roTg xuvoffi, X^.' ["Or/ \vrttiri, ufffi^ Magxtuvurruv
l%z$!x'/i<rt rtiv vgotSgiav xat <rriv X&iroug- Itrrtv KTro^KtrrtifAX ft xct<r O.UTOVS et'igiff/s,

yiotv, xa.} fft>vet<ryX0ov TOVTU nvtg xetrtx.- f&iXuffffoftivav TOV ya.ff.ov, XKI afoffT^i-
Xivrovns rwv XK0o\ix?iv Ixx^nffiav, -ra^a- ^ofAivuv rov oJvov, xeti r*v XT'KTIV rou Stou
ffvvctyuyi} ro roiovro. 2^/V^a ^e, TO fjc.ifAiix.fffjt.ivnv tJvat Xiyovruv, x. T. X. ut in
<*} TV: fAiruvoias lnt.q>ous '{guv #os textu. S. Bas. Ep. cxcix. Can. xlvii.
revs &*} rqs ixx^riaf. Atyfftif ft, Op. torn. iii. p. 297, A; et Pan. Can.
o/'flv fi ruv Mavi%(Kiuv, xut OyaAivr/vwv, torn. ii. p. 104, F.]
CAP. XII. De Baptismo Hcereticorum. 195

fuerint. MJ? yag Xtyeruffav, inquit, or/ e/'g TIarsga, %a,i T/ii/;

" Ayiov
xai Hvzvj&a, efiaKr/ffQqfAsv, o'/ys xuxuv ^rot^r^v vvronQs/ttvot rbv

@ebv s<pafAt\\u$ rw MagKiuvi, Kal ra/ Xo/cra/'g aigstfetfiv. Ne dicant

enim in Patrem, Filium, et Spiritum Sanctum baptizati
sumus, qui quidem Deum malorum esse effector em existimant,
instar Marcionis et reliquarum hceresium. Unde constat
S. Basilium alia atque Augustinum opinione ductum fuisse,
quod et istorum, scilicet haereticorum, baptismus repudiandus
sit, qui, licet Evangelicis in baptizando verbis usi sunt, de
Deo tamen male opinionem ex
sentiunt. Quam quidem
his ipsis, quos submanibus habemus, Canonibus Apostolicis
hausisse videtur, ut qui haereticorum in genere baptismum
respuentes, doctissimo Canonumque ecclesiasticorum obser-
vantissimo viro occasionem suspicandi praebuerunt, nullum
plane eorum, qui Catholicae de Deo Ecclesiae dogmata im-
pugnant, admittendum esse baptismum. Quod eo facilius
inducor ut credam, quod idem sanctissimus Pater ecclesias
ticorum de hac re editorum Canonum mentionem faciat, in

primo ipsius ad Amphilochium Canone :

7
et in quadragesimo
septimo mox ante citato, necesse dicit, ut si aliter se res
habere existimettir, Canon Ecclesiae ab Episcoporum Synodo
exponatur. "tlffrs lav, inquit, apsffn rouro, d&T KA.tiovag sffiffKoffove [S. Bas. Ep.
,, , ,' cxcix. Can.
sv rauru! '
ytvsffQat. %a,i ovrus sxQsffQai rbv xavova. 7va nal rc/7 xivii. Op.
*' tom ii! P-
, , y ,
,
', -

B;
-

iroiTjffotvri TO axtvovvov TJ, KUI o aTroxgivo/JLtvoG TO a^ioffitfrov ^>j gv 297, et

rfi x-egi rovruv aKOKgitet, Quamobrem si hoc placuerit, oportet *- i>p P-

plures convenire JEpiscopos, et sic Canonem exponere, ut et is

qui fecit, sit extra periculum, et qui respondet, in responsione
de Ids fide dignus habeatur. Hinc enim liquet ecclesiasticum
aliquem istis diebus exstitisse Canonem, quo sub poena
sancitum fuit, ne quis Episcopus aut presbyter haereticorum
baptismum susciperet. Qualis quidem est Canon Apostolicus
XLVI. Episcopum et presbyterum haereticorum baptismum
suscipientes deposition! subjiciens, juxta quern propterea
nemo extra periculum sit, qui id facit. Cumque alius in
omni antiquitate hujusmodi non exstet Canon, S. Basilius
hunc ipsum Apostolicum, cum ista scribebat, prae oculis
habuisse nobis merito videtur. Tantae porro apud piissi-

7 [Ow ya,% Kvri$i$ovxi Kvro7s vvrivSuvoi Op. torn. iii. p. 270, D ; et Pan. Can.
#/v \fffMv, XX livtevuv a.x.^ia. torn. ii. p. 48, E.]
xa-vevuv. S. Bas. Ep. clxxxviii. Can. i.
 196 De Baptismo Hcereticorum. LIB. II.

mum hunc Patrem Canon, ut

auctoritatis fuit hie antiquus
nihil contra latissimurn sensum sine Episcoporum
illius

Synodo tentari velit. Adeo ut baptismum ab omnibus suae

etiam setatis haereticis ministratum pro nullo habendum esse
quoniam nimirum hie Canon haereticorum in genere
doceat,
baptismum repudiat. Veramenimvero Canon longe stric-
tiori proculdubio sensu accipi potest, atque etiam debet.
Cum secundo enim seculo vel tertii saltern initio conditus
fuerit, tales duntaxat haeretici in eo intelligendi sunt, quales
istis diebus exorti fuerant. Neminem autem istis seculis
haeretici nomine notatum invenimus, praeter eos,qui pestiferis
et blasphemis de Deo Patre, vel Filio, vel Spiritu Sancto
opinionibus imbuti erant ;
quique propterea baptismum
juxta Dominicum praeceptum in Nomine Patris, et Filii,
et Spiritus Sancti rite et Catholice conferre non poterant.
Ac proinde Canon de omnibus, qui ob alias rationes postea
haereseos insimulati sunt, proprie intelligi non potest sed :

de iis tantummodo, qui priorum, quibus constitutus est,

seculorum haereticis similes sunt. Quales paucissimi post
quartum seculum exorti sunt. Utcunque e praedictis satis
superque constat argumentum e S. Augustino prolatum
nihil contra auctoritatem, iiedum contra antiquitatem horum
Canonum valere, praesertim cum ei S. Basilium opponamus,
idem, quod hisce Canonibus latissime siimptis constituitur,
acerrime defendentem.
V. Quod denique ad Nicaenam spectat Synodum, miror
quid erudito viro accident, ut earn etiam in gravissirno errore
versari assereret, si quae his Apostolicis Canonibus con-
stituuntur vera sunt. Nihil enim apertius esse potest, quam
Canonibus Nicaenis cum Apostolicis de rejiciendo haere
ticorum baptismo optime convenire. Ut Canones enim
Apostolici omnium generatim haereticorum, qui duobus
primis aerae Christianae seculis exorti sunt, baptismum ex-
plodunt, eosque, qui ab ad Ecclesiam
istis baptizati sunt, si

Catholicam convertantur, de integro baptizandos esse de-

cernunt sic etiam Patres Nicaeni de Paulianistis, qui anti-
;

: quis haereticis similiimi suis deinum ipsorum diebus

istis

Ecclesiam infestabant, speciatim constituunt, ut conversi

Ni denuo baptizentur. Uttf ruv, inquiunt, IlavXiaviffavruv, iJra
xix [Pan
Can. torn.!, vgoffpuyovruv HaQoXiKp exxXqffiq, ogog
rfj sxredsirai,
CAP. XII. De Baptismo Hcereticorum. 197

De Paulianistis, qui ad Catholicam demum

JEcclesiam confugerunt, statutum est, ut ii omnino rebapti-
zentur. Quid, quseso, in hoc Nicseno Canone Apostolicis
contrarium ? Annon idem plane hie de quarti seculi, quod
ibi de primi et secundi hsereticis constituitur ? Quin imo
iriquit vir doctus, Synodus Niccena solos ex omnibus hcereticis [Daii. de

Paulianistas rebaptizandos pronunciavit. Quid ita, araabo ? *" cap- is,

an quod solos Paulianistas nominet ? id enim dicendum

est. At qui Paulianistas rebaptizandos pronunciarunt, eo
quod antea hand rite vel non omnino potius in Christianam
fidem baptizati fuerant, iidem sane omnium, qui Paulianistis
similia vel pejora sentiebant, heereticorum baptisma frus-
traneum et nullum fuisse, eodem halitu pronunciarunt.
Paulianistas enim nominatim baptizaiidos esse decernunt,
non quod isto nomine nuncupati, sed propterea quod Pauli
Samosateni hseresi infecti essent; teternam Christi divinitatem
negantes, Eumque nudum esse hominem ore blasphemo
praedicantes. Hanc enim impiam fuisse Pauli Samosateni
opinionemin Annotationibus ad hunc Nicsenum Canonem
fuseprobatum dedimus. 8 Unde etiam constat, eum anti-
quam Artemonis et Theodoti haeresin renovasse, ut observat Hist. Eccies.
lib. v. cap.
28, [p. 251.]
8 [" Hseresis ejus in hoc prsecipue Tiov <reu &iou ol fivuXtrai trvi/opoXoyiiv 1%

versata est, quod, antiquam Artemonis el^uvav xctriXyXufivxi, apud Euseb. Hist.
opinionem renovans, geternam Christi Eccies. lib. vii. cap. 30, [p. 362.] Et
Divinitatem, et Personarum proinde quod x'tyu 'In/row X^rav xuruftv. Ibid.
Trinitatem denegavit. Hoc si palam Theodoretus, 'A^riy.ui> "Si XKI Qiit'boros,

faciamus, hie Canon a malevolorum .} 2a/3XX/j, xai Ua.uXos Sa^airarsyf,

hominum calumniis clarissime vindica- / Ma^xsXXj, xx"i QUTUVO; u; TWV lva,v-

bitur. Paulum autem Samosatenum <r/av \\ ^ia.f^tr^ov ^Aa<r<p>?^/av x.a.>r'f.viffov.

Dominum nostrum Jesum Christum '

Avfyavav yu.^ povov XH^UTTOUO-I rov Xgi<r-

merum prsedicasse hominem luculentis- rov, >rvv & v^> TUV ottuvuv vTrei^outrKv
simos habemus testes. Eusebius enim K^OUVTCH Qiorvrei,. Theodoret. Inconf.
de eo loquens ait, TOVTOU BE rKvuvas, Dial. ii. [Op. torn. iv. p. 79.] Et alibi,

Kiti %otju,a.i<7rt<rii -jctfi TOU ^itrtov fa.^a. &u<ruvos ya,^ xai Ma.gxtXZ.os, xai o Ix,

<rnv ixxXfiffietiTTix^v $i%ec.<rx.u.*.iec.v Q^ovfi- ruv "S,a.fx.oira.reav llat/Xos, oivfyuvrov ftavov

ffKVTOS, &S XOIVOV TtJV tyllfflV U,v6{HUtT OU tlVOC.1 XlyOlHTI TOV K.U/JfOV Ytf/.&IV XO,} &IOV.

yivopivou, o p,lv xa<r 'AXs^av^^av Aiayy- Id. Epist. civ. ad Flavian. [Ibid.
ffios -rx^KxXrJiis us i-xt rnv <ruvo$ov p. 1174]." Bev. Annot. ad Can. Nic.
utyixoiro, K. r. X. Euseb. Hist. Eccies. xix. Annot. ad Pan. Can. pp. 85, 86.
lib. vii. cap. 27, [p. 357.] .... Con- Pan. Can. torn. ii. ad fin. Eutychium
cilium Antiochenum, contra hunc quoque et Abulpharagium auctores
hseresiarcham anno Dom. CCLXXII. Arabicos in eandem sententiam ibidem
congregatum, in Epistola Synodica citat.]

diserte asserit, quod iste Paulus, rov /*lv

 198 JDe Baptismo Hcereticorum. LIB. II.

etiam Eusebius. Cum ex antiquis igitur istis, quorum bap-

tisma in Canonibus Apostolicis rejectum est, haereticis non-
nulli sub Paulianistarum nomine Synodi Nieaenae tempore
inventi essent ad Ecclesiam Catholicam confugientes, Syn-
odus, re cognita, eos vero Christi baptismo recipiendos esse
decernit, antiques scilicet renovans et confirmans Canones
in eos, qui antiquas haereses in istis Canonibus damnatas
renovabant ; in omnes nimirum nauX/av/ffavras, Pauliani-
zantes, hoc est qui vel easdem, quas Paulus Samosatenus, vel
similes opiniones amplexi sunt. Sub quo propterea nomine
non modo Pauli istius, verum et Theodoti, Sabellii, aliorum-
que haeresiarcharum asseclse comprehensi sunt omnes sci ;

licet, qui Christi divinitatem, et Personarum in Divina

natura Trinitatem negantes, baptismum juxta Domini prae-

ceptum in Nomen Patris, et Filii, et Spiritus Sancti rite ad-
ministrare non poterant. Quorum propterea baptismus jure
meritissimo repudiatur. Et siquidem Patres Nicaeni hoc de
Paulianistis decretum ediderint, nemini dubiurn esse potest,
quin omnes etiam antiques haereticos, ut Valentinianos, Ba-
silidianos, Marcionistas, Cerinthianos, Dositheanos, Carpo-
cratianos, Cataphrygas, Quintillianistas, Praxeanos, Hermo-
genianos, aliosque, qui duobus prioribus Christianismi seculis
Paulianistis similes, vel, si fieri potuit, pejores de Deo
Christoque opiniones effutiebant, Synodus Nicsena nominatim
baptizandos pronunciasset, si istis iterum diebus erupissent.
Eadem enim fuit de omnibus istiusmodi haereticis eorumque
baptismo, quae de Paulianistis, ratio. Sed observandum
Canonem istum Nicaenum, aeque ac Apostolicos,
prseterea est,
ordinationem, non minus quam baptismum, hujusmodi haere-
ticorum repudiasse. Quemadrnodum enim Canon Apostoli-
CUS LXVIII. dicit, Toi)$ vaga ruv roiovruv (SuKTrfdivras % %s/go-
rovri&evTcig, ours viffrovg, OUTS xXqgizoue eJvut duvxrov, qui enim
ab Us baptizati aut ordinati sunt.ut fideles vel clerici sint fieri
non potest ; sic etiam Canon Nicaenus de Paulianistis ait,
quod si qui apud eos tempore praeterito in clericoruin
numero erant, siquidem a culpa et reprehensione alien! visi
apuvrriffOevrss xsigorovsfffQuaav \j<xb rov r?j$ xadoXixys
l-jr/trxoVou, Rebaptizati ordinentur a Catholicce EC-
Episcopo.
clesice Unde non modo constat, Patres Nicaenos
idem atque Canones Apostolicos de istiusmodi haereticorum
CAP. XII. De Baptismo HareticoTum. 199

baptismo et ordinatione sensisse, verumetiam exinde suspicari

licet,decretum hoc Nicsenum nihil aliud esse, quam Canones
Apostolicos Paulianistis accommodatos, et de iis speciatim
expositos. Cum Canones enim Apostolici antiquorum gene-
ratim hsereticorum baptismum atque ordinationem nihil
valere decrevissent, aliique post istorum Canonum editionem
exorti sint haeretici, Paulianistse dicti, antiquis illis simillimi,
Synodo universali necessarium visum est, veteres illos de
haereticis in genere loquentes Canones de Paulianistis postea
exortis in specie explicare, et sancire, ut, juxta quod ariti-

quitus statutum fuerat, istorum etiam tarn baptismus, quam

ordinatio, nullo in numero habeatur. Patet saltern, quod
Canonum Apostolicorum non tantum antiquitas, sed et
auctoritas ex hoc Nicaeno iis consentiente usque adeo non
evertitur, ut egregie potius confirmetur.
VI. Posthaec clarissimus vir alia nonnulla contra utram-
que Canonum Apostolicorum partem argumenta profert.Daii.de
i. . .
7< 11 Pseud, lib.
Quorum primum ex eo petit, quod haecCanonum sylloge m. caPP 19,
.

non fuerit a veteri Ecclesia in Canonem scripturarum

Apostolicarum relata. 9 Hoc autem non nostram sed Tur-
rianitantummodo sententiam perstringit, hos Canones ab
ipsis Apostolis conditos asserentis. Alterum argumentum
ex eo sumitur, quod non fuerunt Canones ecclesiasti-
isti

corum Canonum Codici inserti a veteribus, de qua re in 1

primo hujus tractatus libro fuse a nobis disputatum est.

Ultimo autem contra ipsam horum Canonum antiquitatem
ex eo disputat, quod omnes, ut inquit, isti Canones omnibus
quatuor priorum seculorum Christianis ignoti fuerint, quod-
que a nullo istorum temporum scriptore uspiam memorati
reperiantur. 2 De hoc autem toto praecedenti libro dis-
9 [" Concludamus non esse hunc, '
["Ex his jam satis, ni fallor,

qui dicitur, Apostolorum librum, qui constat totis prioribus quinque Christi-
si esset scilicet, ab omnibus Christianis, anismi seculis, neque apud Grsecos,
prsesertim vero a vetustissimis, et Apo- neque apud Latinos, in Codice Ec-
stolico ee vo proximis in sacrum Scrip- clesise inter publicas regulas exstitisse
turarum Canonem haud dubie relatus ullam Apostolicorum Canonum syllo-

esset quod tamen a nemine sex pri-

;
gen, sive priorem Dionysiacam, quse L.
morum, ac ne reliquorum quidem, post tantum Canonum est, sive posteriorem.

sextum, seculorum (si unum Damas- Grsecanicam, quse triginta quinque

cenum exceperis) factum esse satis capitulis auctior est." Dall. de Pseud,
constat." Dall. de Pseud, lib. iii. lib. iii. cap. 19, p. 657.]
2
cap. 19, pp. 645, 646.] [" Hoc Eusebii, hoc Hieronymi
200 De Baptismo Hcereticorum. LIB. II.

seruimus, et non modo hosce Canones a quamplurirnis is-

torum temporum memoratos gravissimis ipsorum

scriptoribus
testimoniis ostendimus, verum ista etiam testimonia ab

omnibus tarn Dallsei quam Observatoris exceptionibus vin-

dicavinms. Proinde non opus est, ut bisce argumentis aliud
hoc in loco responsum detur.

(ut cseteros taceam, quorum omnium quam habemus, Apostoliconim

in ea,
eadem omni voce
fuit oblivio) silentium Canonum sylloge decreta quoque, ac
clarius clamat, omnique sermone diser- perscripta leguntur, nullus tamen hujus
tius loquitur nullos ab Apostolis editos, generis locus occurrit, in quo veteres
nullos a Clemente scriptos istos Ca illi auctores hujus Apostolicae sylloges
nones. Alterum secundo hie loco ob- vel verba nominatim citent, ac descri-

servandum quod cum quatuor

est, bant, vel saltern Canonis, in quo id
istorum primorum seculorum Patres, ipsum, quod prsecipiunt, decernitur,
et in synodicis actis ssepe, et in pro- numerum annotent." Dall. de Pseud,
priis singuli operibus interdum qusedam lib. iii. cap. 20, p. 661.]
vel constituant, vel commemorent, quae

FINIS LIBRI SECUNDI.

 CODICIS CANONUM ECCLESI^l PRIMITIVE

VINDICATI AC ILLUSTRATI,

LIBER TERTIUS.

CAPUT PRIMUM.

Synopsis.

I. Canon Apost. LXIX. de Quadragesimali, necnon quartce,

sextceque ferice jejunio, hoc libro vindicatur.
II. Jejunium Quadragesimale ante annum Dom. CCCLXX.
passim celebratum fuisse, ipse fatetur Dallaeus. Idem ante
annum Dom. CCCLXV. observatum fuisse, e Synodo
Laodicena probatur.
III.Synodus Nicaena Quadraaesimam, non minus quam au-
tumni tempus, ubique et omnibus notam supponit.
IV. Id ipse Dallaeus negare nequit. Quod nostrce de Ca-
nonum Apostolicorum antiquitate opinioni vindicandce
satis est.

ETIAMSI Dalleeus contra totam Canonum Apostolicorum

I.

collectionem stylum suum exercuerit, id tamen paucorum

tantum gratia fecisse videtur. E quorum numero non us
supra sexagesimum jure merito censeatur quippe qui de ;

jejunioquadragesimali, de quartae item et sextae feriae je-

junio agit, quas primitivae Ecclesiae incognita prorsus, vel
saltern non religiose observata fuisse, ille in singular! libro [vide supra,

demonstrare conatus est. Hanc itaque qusestionem, qua-

tenus Canones Apostolicos attingit, nos sumnia, qua pos-
sumus, brevitate expedire moliemur. Canon autem de hac
re agens sic jubet, E/ ng sKiaxotfos, v\ *gi(j?3urffo;, % didxovog, 93 can. Apost.

dvayvoGirrrjs, v) -v^aXrTjs, rqv ayiav rtffffagaxotfrfiv TOV Haff^a, ou Can. torn. i.

vqtfrtvu, 75 nrgdda, r) HagaffxtvriV , xa^a/gs/tf^' sxrb$ ti pr) 81'

 202 De Jcjunio Quadrayesimali. LIB. III.

fvxodS^oiro' el 8s \ai%l$ siy, apogi^effdu. Si

quis Episcopus, vel presbyter, vel diaconus, vel lector, vel

cantor, sanctam Paschce Quadragesimam nun jejunat, vel

quart am vel Parasceven, deponatur, praterquam si propt.er

imbccillitatem corporalem impediatur. Si sit vero iaicus, se-

yreyetur. Hunc Canonem Ecclesise primitives moribus ac
institutes per omnia consonare contendimus. Cum autem
duabus constet partibus, quarum una de Quadragesima,
altera de quarta et Parasceve agit, nos sigillatim de iis dis-

putabimus, a jejunio quadragesimal!, ut prius hie nominate,

ordientes.
Primo autem, jejunium quoddam plurium ante pas-
II.
chalem festivitatem hebdomadum, ante septuagesimum
quarti seculi annum, vulgo, et passim ab Ecclesia cele-
bratum fuisse, ex D. Ambrosii, Basilii M., Cyrilli Hiero-
solymitani, Epiphanii, Gregorii Nazianzeni, et Nysseni,
Chrysostomi, Augustini, Hieronymi, Theophili Alexandrini,
aliorumque, qui ante prsedictum vixerunt annum, opusculis,
et commentariis usque adeo constat, ut ipse etiam Dallseus
illud negare nequeat, sed tan tor um virorum testimoniis
victus, ingenue confessus est, in singulari isto libro, quern
[Daii.de jej. De Jejuniis et Quadragesima eclidit. Quo quidem
1
libro
etQuad.]
lib. in. cap. cum se totum contra J J
... .

leiunia ecclesiasiastica opposuent,

. .

10, [p. 501.] . . .

ommaque congessent argumenta, quae eorum antiquitatem

quovis modo elevare videantur, istum imprimis in hac
discutienda controversia consulamus, et objectionibus ibidem
respondeamus necesse est, si hunc Apostolicum Ca
allatis
nonem ea, qua par est, fidelitate vindicare velimus. Quee
enim in libro de Pseudepigraphis hucusque citato ad hunc

1
[" Cseterum non negamus circiter fuisse confitemur. Quo pertinent ilia

haec tempora, id est iis triginta annis, tarn multa ab adversariis laudata Am-
qui a CCCXL. ad CCCLXX. fluxerunt, brosii, Basilii, Gregorii Nazianzeni,
illud paschalis hebdomadis jejunium et Nysseni, Cyrilli Hierosolymitani,
sic paulatim productum excrevisse, ut Chrysostomi, Epiphanii, Theophili
passim apud plerosque quadraginta Alexandrini, Hieronymi, Augustini,
dies ante Paschse celebritatem obser- Paulini, Cassiani, Maximi, Leonis,
varentur." Ball, de Jejun. et Quad. Chrysologi, Dorothei, Gregorii Magni,
lib. iii. cap. 10, p. 498. et aliorum testimonia ;
quos omnes
" Ab his temporibus Quadragesimse infra annum quarti seculi septuagesi-
jejunium plurium ante Pascha hebdo- mum vixisse constat." Ball, de Jejun.
madum in usu passim apud Christianos et Quad. lib. iii. cap. 10, p. 501.]
CAP. I. De Jejunio Quadragesimali. 203

Canonem objecit, pauca, vel potius nulla sunt eorum re-

spectu, quse in peculiari isto tractatu, toto de jejuniis con-
scripto, ex omni antiquitate corradere omnem pro virili

machinam adhibuit. In hoc ipso autem libro, capite supra

laudato, ingenue, ut diximus, confessus est, Quadragesimam
ante annum CCCLXX. passim celebratam fuisse. Ob
quam quidem concessionern nullas ei debemus gratias, quan-
doquidem non modo Patres a nobis recensiti illud ssepe-
numero asseruerint, verumetiam Synod us Laodicena extra
controversiam posuit ; utpote quse et Quadragesimse, et
plurium e qnibus constitit hebdomadum ssepe meminit.
Edicit enim, "On ov ds? ry rsffffagaxoffrfi cigrov Kgofffisgsiv, /' /A^ Can. Laod.
/-r/ v '
r\ i r\ j xl'x- [Pan.
iv ffa(3{3<irtfj nai xvgiaitfi povov, Quo d non j.
oportet in Quadragesima can. tom. i.
P '

panem offerre, nisi Sabbato, et Dominica tantum. Item,

"On OLI ds? /ASTOC, 8vo s[3do{j,ada,<; TTI$ reffffugaxoffrilt ds^sffOat sis rb Can. xiv.

^wr/rf/^a, Quod non oportet post duas Quadragesimce hebdo- tom. i. P 474,
.

madas ad baptismum admitti. Item, "On ou 8sT ev rsfftaga- can. i. [ P .

, dXXcc dtT wdiffav rtsffffagaxoffrqv v^ffnvsiv ^>jgo-

Quod non oportet in Quadragesimce postrema

septimana quintce ferice jejunium solvere, et totam Quadra
gesimam dehonestare. Sed oportet totam Quadragesimam
jejunare aridis vescentes. Ne nuptiae denique, nee natalitia cann. u. m.

in Quadragesima celebrentur, jubet. 2 In quibus, ut videre

licet, Canonibus, non tantum Quadragesima in genere, sed

et secunda, necnon ultima Quadragesimse septimana com-

memoratur. Unde clarissime conficitur, Quadragesimam
in plures septimanas distributam, totamque Synodi istius
tempore religiose admodum observatam fuisse. Habita est
autem Synodus ista Laodicena juxta opinionem nostram in
Annotationibus explicatam anno circiter CCCLXV. 3 Dal-

3
["O al ItHlv rtffffugaxeffry fta^ru^av Dom. anno celebrata iiiit, vix certe
7ve^X<a IvtrtXtiv, aXA <rav ayiuv pa.^- definiri potest ; sed si conjecturis locus
TU^UV fjt.vnfji'Xf vois7v Iv roTs ffxpfieirois xeu datur, quid nobis visum est, paucis
xvgiKxu7s* Can. Laod. li. Pan. Can. expediamus. Primo itaque ex omni-
tom. i. p. 477, C. bus inscriptionibus horum Canonum
"On ev Bs7 Iv Tifffctgetxoffrri yeipovg super allatis constat, hanc Synodum in
ytviQXix, Ivir&iTv. Can. Laod. lii. Phrygia Pacatiana ex diversis Asiae re-
Ib. F.] gionibus sive provinciis conflatam esse.
3
[" Quanto autem tempore post Deinde seque certum est, nonnullos,
Synodum istam Antiochenam, vel quoto Valentiniano et Valente imperantibus,
204 De Jejunio Quadragesimali. LIB. III.

laeus anteriorem aliquantulum facit, in annum circiter

CCCLX. earn conjiciens. 4 Ac proinde diffiteri non potuit,
quin Quadragesima quarto saltern praecipiti seculo passim
celebrata fuerit. Quod etiamsi nostrse de Canonibus Apo-
stolicis opinioni confirmandse non sufficiat, ex eo tamen col-
ligere est, illud, quod in prsesenti Canone constituitur, in
Ecclesia obtinuisse, longe ante quintum adultum seculum,

in Asia et Phrygia doctrinam fidei in Huic conjecturse aliquid accrescit ro-

controversiam vocasse, quod Synodo boris ex ipsa synodica Epistola ad
in Illyrico cogendse occasionem dedit, Episcopos Asianos missa, utpote in
ut Theodoretus diserte asserit his ver- qua Synodus ilia Illyricana eos ad-
bis, de Valentino loquens, Ma&uv 2e monuit, ut istiusmodi eligerentur Epi-
rivs tv <r? 'Atria xxi iv <r?i &guyix fifi scopi, qui probata fide et moribus
ruv Qt'tuv xtiqmrfiyrouvrx; ^oyftxruv, Iv inculpatis essent. Hoc enim et ab
ftiv <rea 'iXXtigixa ffvvo&ov ytviirflxi irpoff- ipsa hac Synodo definitur, Can. xii.

ira.lt. Theod. Hist. Eccles. lib. iv. [Pan. Can. torn. i. p. 458, D.] Quod
cap. 7, [p. 154.] Synodo congregata, denique a nobis conjectum est, veri-
ipsi Imperatores literas miserunt ad similius adhuc ex eo videtur, quod
dioecesim Asianam, sic inscriptas, Al- nihil in ecclesiasticis historiis occurrit,
ToxgxTogis ftiytirroi, xiiffifixffToi, vixwrct'i, Synodo ex diversis Asianse dioeceseos
Avyov/rroi, OuxXivrixvog, xx} OuxXtif, xxi provinciis congregandae occasionem
Tpxnxvos \ftffxo<7rni$ Sioixwffius 'Affixvtj;, istis diebus prsebens, prseter literas
illas ab Imperatoribus et Synodo Illy
Kvgicfi xxiguv. [Ib. cap. 7, p. 154.] ricana illuc missas ; ut si non certum
Ipsa etiam Synodus synodicam ad sit, saltern probabile est, hanc Syn
eosdem Episcopos epistolam misit, sic odum illis diebus, hoc est, anno Dom.
inscriptam, O< l-ritrxo-roi rov CCCLXV., plus minus, habitam fuisse ;

Ttx,7s IxxXviffictis >roi> 0iot>, xcti cujus propterea Canones post An-
tiochenos merito collocantur." Bev.
yi&S, TIxxKTioi.v^s> iv KVOIM %KIOSIV. Cap. Annot. ad Prsef. Can. Laod. Annot.
8, [pp. 157, 158.] Cum igitur hse p. 193. Pan. Can. torn. ii. ad fin.]
duse epistolse ad Episcopos Asiae, Phry- 4
[" Imo nonnisi post exortum et
gise, Carophrygise, Pacatianse, scriptse damnatum Photinianorum nomen, an-
fuerint, eos, ex diversis istis Asianae nis post Nicsenam minimum xxxv.,
diosceseos provinciis, ad Synodum in habitam fuisse jam ex superioribus con-
Laodicea Phrygiae metropoli convenisse stat; ut quse de Quadragesima habet
verisimile est, ut de rebus in istis non in aliud tempus conjici debeant,
epistolis comprehensis, de fide nimi- quam in A.D. circiter CCCLX." Ball,
rum Consubstantiali in controversiam de Jejun. et Quad. lib. iii. cap. 10, p.
a nonnullis tune dierum vocata, inter 501. " Baronius autem," (ut refert
se dissererent, eamque confirmarent, Beveregius,) " et ex eo Binius, earn
prout in istis literis ab iis postulatum medio tempore inter Neocaesariensem et
est. Suspicor igitur hos Canones a Nicsenam collocat." " Alii" (ut le-
Synodo tune temporis habita consti gimus Cone. torn. i. col. 1495,) " rec-
anno Dom. CCCLXV.
tutes esse, hoc est, tius sub Liberio circa annum CCCLXIV.,
Nam et isto currente anno supradicta aut CCCLVII. Alii denique sub Da-
in Illyrico Synodus celebrata fuit. maso, A.D. CCCLXVII."]
CAP. I. De Jejunio Quadragesimali. 205

quo Dallseus hanc collectionem primo consarcinatam esse

contendit.
III. Quod si jejunium quadragesimale quarto labente
seculo, etiam Dallaeo judice, usu publico receptum
ipso
fuerit, vix dubium esse potest, quin eodem ineunte in Ec-
clesia celebratum esset. Nihil enim in omnibus, quse habe-
mus, istius seculi monurnentis occurrit, unde suspicari licet,

hunc ritum, isto demum currente, nondumque adulto seculo,

primum institutum fuisse, et ab Ecclesia susceptum. Si
quid enim hujusmodi occurrisset, Dalleeus, qui nullum non
movit lapidem, quo jejunii hujus antiquitatem everteret,
illud procul omni dubio Isetus protulisset. Quod tamen
nullus Sed nihilorninus profiteri ausus est, ut ipse ait, De Jejun. et
fecit.
, ^, 7 , .
Quad. lib.
. .
iii.

non viden Quadragesimam in publico Ltiristianorum usu ante cap. 9, [p.

Synodum Niccenam, hoc est, ante annum Domini CCCXXV.
exstitisse. 5 Hoc ille totidem verbis profitetur. Quo tamen
nihil inconsideratius, nihil falsius efferri potuit : ut ex ipsa
ilia Synodo Nicsena videre est: quippe quae Canone quinto
duas quotannis in unaquaque provincia Synodos ad eccle-
siasticas lites componendas celebrari jubens, tempestates,
quibus celebrandae sunt, his verbis definit A/ de cvvodoi :
pp"^^'
yivsff&uffav 9 ////a (j^v Kgb rJjg rsfftfagaxoarTis, ha irdtiqs ^a/xgo-vj/u^/as g^V p- 64>
ava/gou/^gi/jjg, rb dugov xadagbv wgQffpegqrai r sw' dzvriga ds xara
rbv rou /j,sro<7rugov /ta/goi>. Synodi autem fiant, una quidem ante
Quadragesimam, ut, omnibus animi sordibus sublatis, purum
munus Deo offer atur. Secunda autem circiter autumni tempus.
Ex his autem verbis vel csecus videat, Quadragesimam istis
diebus aeque cognitam fuisse atque ipsum autumni tempus,
ut cui hie opponitur. Omnes saltern Patres, qui huic
Synodo Synodi con-
intererant, in hoc primse anniversarise
stituendo tempore non potuissent convenire, nisi Quadragesi
mam in suis cujusque provinciis quotannis celebratam fuisse
probe nossent. Illi autem ex omnibus propemodum tune
dierum cognitis terrae provinciis in hanc Synodum con-

4 [" tempus
Illud quidem profiteri ausim nulla ante id clara, et vera,
non videri earn in publico Christianorum atque indubitata ejus documenta ab
usu ante Nicsenam Synodum (hoc est adversariis adferuntur." Dall. de
ante A.D. cccxxv.) exstitisse. Certe Jejun. et Quad. lib. iii. cap. 9, p. 480.]
 206 De Jejunio Quadragesimali. LIB. III.

[vide sub- gregati sunt. Ex JEgypto, Thebaide, Libya, Palaestina,

scriptiones .~<

Syria,
-AT
Arabia, Mesopotamia,
T~ i r*\'i*
Perside, Cilicia, Cappadocia,
*~* i
Episcopo-
rum, quihuic
conciiioin-
.

Armenia,
. ..
mmon
.. -,-j TXIT
majonque, Ponto Polemomaco, Paphla-
T- i .

conc^tom.'ii. goiiia, Galatia, Asia Proconsular!, Lydia, Phrygia, Pisidia,

Lycia, Pampbylia, Insulari, Caria, Isauria, Cypro, Bitbynia,
Europa, Dacia, Mysia, Macedonia, Acbaia, Thessalia, Cala
bria, Africa, Dardania, Dalmatia, Pannonia, Galliis, Gothia,
et Bosphoro, ut ex Actis patet. In omnibus ergo his
provinciis, adeoque per omnem fere terrarum orbem, ubi
Christiana religio colebatur, Quadragesimam cognitam, ob-
servatamque fuisse ante bane Synodum Nicaeae coactam,
unus hie Canon ab eadem editus fidem plenissimam facit.
Et si quse alias essent provinciae, sive Ecclesiae, quae nullos
ad bane Synodum Episcopos miserant, istis etiam Quadra-
gesimae non minus quam autumni tempus notum esse Syn-
odus hoc in loco pro concesso sumit. Cavet enim, ut haec
duo Concilia dictis temporibus /,&& ixatfrjjv svagyjav quotannis
Pan. Can. habeantlir. Ka/.wg, inquit. sysiv sdo?v, kxdtfTou ev/avrov xa&'
torn. i. p. G4,
*

ig rou sroug cuvodovs yivsffQati. Adeo ut omnes

ubicunque constitutes Ecclesiae hoc decreto obstringerentur.
Quomodo autem hoc fieri potuit, si Quadragesima, ante
quam una ex hisce Synodis perpetuo celebranda erat, non-
dum cognita esset, prius quam prima haec universalis Syn-
odus Canonem istum divulgarat? Vel quis eo credulitatis
pervenit, ut fidem Dallaeo habeat, asserenti, profitenti, vel
etiam juranti Quadragesimam in publico Christianorum usu
ante Synodum Nicaenam non Synodus
exstitisse, cum ipsa
Nicaena ejtisdem, ut certae omnibus et
anni tempestatis
ubique cognitae, mentionem fecerit? Quam ridiculum enim
et absurdum fuisset, praecipere, ut Synodus xa^' gxaernjv
s^a^iav ante Quadragesimam quotannis cogeretur, nisi ipsa
etiam Quadragesima naff i-Kaarriv eirag%iav celebrata fuisset?
Quod si omnes ubique provinciae Quadragesimam ante cele-
brassent, atque ita pro comperto habuissent, quo anni tern-
pore prima haec anniversaria Synodus juxta decretum Ni-
caenum convocanda esset (quod quidem ex hoc ipso Canone
certissimum efficitur) cuinam unquam cauto prudentique
viro persuadebit Dallaeus Quadragesimam ante ipsam hanc
Synodum in publico Ecclesiae usu non exstitisse? Si talis
CAP. I. De Jejunio Quadragesimali. 207

quidem tamqne diserta universalis Concilii sanctio, qua*

Quadragesimam omnibus notam et percelebratam fuisse pro
certissimo sumit, earn nihilominus ante exstitisse non probet,
de veteris Ecclesise moribus frustra contendimus. Prorsus
enim impossibile est, ut quivis ritus ab Ecclesia primitiva
usitatus, dicara et quodvis antehac actum, dilucidiori for-
tioriveargumento adstruatur.
IV. Verum Dallseus etiamsi loco ante citato de Quadra
gesima in genere tanquam ante Nicsenam Synodum prorsus
incognita loquatur, se tamen postea recolligens, Canonemque
Nicsenum attentius, ut opinor, inspiciens, limitationem neces-
sario adhibendam esse vidit. Negare enim non potuit, quin
Quadragesima, ut hoc Apostolico Canone memorata, ante
exstitisset vulgo cognita sed negat tantummodo talem antea
:

exstitisse Quadragesimam, qualis a Romana, aliisque hodie

Ecclesiis celebratur, quadraginta scilicet dierum. Sed neque

ipse, inquit ille,
.,
Nicceruz Synodi Canon,
.

si
.....
penitms inspicia-
[Daii. de
Jejun. et
Quad.iib.ii

tur, ad firmandam istorum Quadragesimam sufficere videtur. 48i.j

Fatetur itaque Quadragesimam, etsi non istorum,' hoc Ni-

;
'

cseno Canone firmatam esse. Quod quidem nobis causaeque

iiostrae abunde sufficit. Apostolicus enim, quern defendimus,
pariter atque Nicsenus Canon de Quadragesima tantum
generatim agit, non de hac vel ilia, ut ab Ecclesia aliqua
particulari Contra quern nihilominus perinde
celebrata.
disputat vir doctissimus, ac si illud statuisset, quod omni

antiquitati incoffnitum plane esset, et inauditum. Contra [ibid, de

Pseud, lib.

vero, inquit, hunc antiquitati ignotum juisse Canonem recte ex m. cap. 13,

eo concluditur, quod et vetustissimi Quadragesimam minime

observarent tribus prioribus Christianismi seculis. Qua ra-
tione hoc affirmarit non video, cum ipse diffiteri nequeat,
Synodum Nicaenam quarto ineunte seculo coactam de Qua
dragesima, tanquam omnibus cognita atque observata, memi-
nisse. Ut enim quarto ineunte seculo omnibus observa-
illud
retur, quod prioribus minime observatum fuerit,
tribus
sapientis cuj usque fides ut incredibile prorsus et absurdum
respuit. Adeo ut, si aliud non suppeteret argumentum, hoc
ipsum a primo generali Concilio editum decretum aliqualem
ante istam Synodum observatam fuisse Quadragesimam
luculentissime demonstret. Quod quidem Apostolicum hunc
Canonem a novitatis suspicione est vindicando ;
quippe qui
208 De Jejunio Quadragesimali. LIB. III.

Quadragesinise eodem plane quo iste Nicaenus modo, sub

simplici scilicet rr^g reffffaga%offr%$ nomine, mentionem faciat.

Qualis autem Quadragesima Canone vel Nicaeno, vel
in

Apostolico intelligenda utrum talis fuerit, qualem

sit, et
Bellarminus, Perronius, aliique, quos oppugnat Dallaeus,
defendunt, nihil est quod nos laboremus, qui non de Romana
sed primitiva Ecclesia disputamus.
 CAPUT II.

Synopsis.

I. Quadragesimam a Synodo Nicaena memoratam unius, vel

duorum, vel ad summum sex dierum fuisse opinatur
Dallaeus, eamque opinionem duabus conatur firmare ra-
tionibus : quibus respondetur. Quid per purum munus '

isto tempore oblatum intelligendum sit.

II. Eodem quo habita est Synodus Nicsena seculo, Quadra-

gesimam quadraginta dierum fuisse, ex D. Ambrosio,
Gregorio Nazienzeno, aliisque demonstratur.
III. Exinde Quadragesimam a Synodo Nicsena memoratam
quadraginta dierum fuisse legitime concludatur.
IV. Idem ex ipsa voce nffffaguxoffrri a Synodo usitata evin-
citur.

I. AT videamus tamen nihilominus qualem in Nicaeno

Canone Quadragesimam sibi fingat eruditus vir. Fatetur

equidem hoc nomine id jejunium intelligi, qnod ante Pascha
passim omnibus celebrari solebat, quod rfy vr,ffTsiav TQ\J nat^a [const. AP .

ai
vocat Clemens, Gangrensis vero Synodus, eodem fere quo Vs.' cot pat.

Nicaena habita tempore, ret? irapafiedofAsvas v^ffrsiag tig rb xoivbv, p. 310.3

xa/ <pvXaffffofj,zva$

wo
. ^
ryg exx^rjfftaz,
m T,
Iradita in commune lejuiva,
... [Can. Can.
xix. Pan.
7 T~T 7 .
7 >". T s~i
-I
Can. torn. i.

et ao iLcclesia ooservata. Quee demqtie Constantmus apud P. 425, c.]

Socratem rug ugnrf&tvae vq<rTi/a$,jejunia definita, appellat. 1 An E<Ses.b!*i.

a 9 33 ]
vero hoc jejunium, inquit vir doctus, qnod hactenus unius, vel D aii. je'
'

alterius diet, aut sex ad summum dierum fuerat, turn temporis Quadr.Tib.
iii. cap. 9, [p.
482.]
1
[" Hoc nomine fateor id jejunium tis TO xaivov ) xx) QuXcttro-oftivag vvo r>is

intelligi, quod ante Pascha passim ab lx*Xynrtas , tradita in commune jejunia,

omnibus celebrabatur, quod <rv vwr- et ab Ecclesia observata ; quse denique
Ttiav rov Haff^M, PaschoR jejunium, Constantinus apud Socratem, TKS u^ur-
vocat Clemens ; Gangrensis vero Syn- p'tva.; vwrri'iais, jejunia definita." Dall.
odus, eodem fere, quo Niceena, tern- de Jejun. et Quadr. lib. iii. cap. 9,

pore habita, ru.; vot.gix,'bi$of*,ivus vtur-rsiKs p. 482.]

P
 210 De Jejunio Quadragesimali. LIB. III.

quadraginta dierum fuerit, non definit Synodus. Imo non

fuisse quadraginta dierum vero propius videtur. Haec est
Dallsei de Quadragesima a Canone Nicaeno memorata opi-
nio, quod scilicet etiamsi vocetur, non tamen erat Quadra
gesima, sive quadraginta dierum jejunium, sed jejunium
unius vel alterius, vel ad summum sex dierum. Jejunium
igitur antepaschale Synodi Nicaenae tempore celebratum, et
ab eadem Canone supra laudato indicatum fuisse fatetur.
Sed affirmat tantummodo hoc non quadraginta fuisse dierum,
sed incerti, nescit quantilli, sed longe minoris numeri. Cum
vero Synodus jejunium istud rr v rsffffa^Koffr^v diserte
t
nominet,
non sine causa veritus est vir doctus, ut haec assertio fidem
apud lectorem inveniat, nisi certissimis rationibus sufful-
ciatur. Quales tamen ille nullas proferre potuit. Dicit
[Daii.de tantum primo, Sifuisset (illud quadraginta dierum jejunium),
1
?' plane incommodum accidisset cogi ante Quadragesimam provln-
m'c'aT'
482 -J dales omnes Synodos ; quodjubent Patres. Illce enim Synodi in
medium Februarium plerumque incidissent ; quod anni tempus
db dierum brevitatem, itinerumque difficultatem parum est, ut
liquet, ad habendos hujusmodi conventus opportunum. Nimirum
ac si sanctissimi Patres Nicseae congregati in condendo hoc
de provincialibus Synodis decreto, de dierum quantitate, de
qualitate vise, aliisque istiusmodi minutissimis rebus soliciti
fuissent, quse nullius plane momenti sunt, cum magna Ec-
clesiae negotia tractantur. Si haec iis curae fuissent, media
potius aestate imam saltern ex anniversariis Synodis celebrari
praecepissent. Illud enim anni tempus ob dierum longitu-
dinem itinerumque facilitatem longe opportunius videretur.
Sed neutram tamen aestate, sed primam quidem ante Qua-
dragesimam, alteram autumni tempore habendam esse
decernunt. Quin ipsi etiam unam sexcentis istiusmodi
argutiis praeponderantem rationem reddiderunt, quare unam
e Synodis ante Quadragesimam haberi voluerunt, ut sublata
scilicet omni simultate purum Deo munus offeratur. E
quibus tamen verbis, quod mirum est, Dallaeus alterum suum
fabricatus est argumentum, quo probaret Quadragesimam
hoc loco non esse Quadragesimam sive quadraginta dierum
jejunium.Nicaeni enim Patres statuunt unam ante Quadra-
Pan^caj' gesimam celebrandam esse Synodum Iva vfans f^iK^^iag
c.] '
'
ai>a/gou//,gvjs rb dugov xadagbv Kgoffp'egqrat rf 06^, ut, omni Simultate
CAP. II. De Jejunio Quadragesimali. 21 1

ac dissensions sublata, purum munus offeratur Deo. Id vero, [Dan. de

1 *-
inquit vir doctus, qui fieri potuit non equidem video, si sex
g^J*-
septemve hebdomadas Synodi initia a paschali festo abfuerint. 483 -3

Quid ita queeso? Annon purura Deo munus in Quadra

gesima aeque ac in paschali festo offeratur ? Nicaeni pro-
fecto Patres hoc in loco non omnino de munere aliquo in
paschali festivitate offerendo, quo tota argumenti Dallseani
vis fundatur, sed de ipso jejnnio quadragesimali loquuntur,
quod rite celebratum munus Deo oblatum vocant, eo quod
per istud tempus se sincerae pro peccatis anteactis con-
tritioni, orationibus, eleemosynis, vigiliis, vel, ut semel dicam,
Deo in omnibus, quoad fieri potuit, accuratissime colendo,
totos devoverent. Quod quidem Deo gratissimum fuisse
munus, nemo, ut opinor, inficias eat. Hoc igitur Canone
cautum est, ut una quotannis Synodus Provincialis ad
omnes componendas lites ante Quadragesimam habeatur,
ne pietatis exercitia per subsequentem Quadragesimam
obeunda odio ac mutua inter fratres dissensione con-
taminentur; sed sublatis omnibus simultatibus totum ita
transigatur jejunium, utpurum sit munus Deo oblatum.
Velut Paraphrastes Arabicus hsec Canonis verba explicat,

LJuJ

t prima quidem tempest as,

quce est ante magnum sanctumque jejunium, constituitur, ut pax
sit atque amicitia inter ccetum, quemadmodum diximus, sintque
in cordibus suis a diabolicis cogitationibus puri, et Angelorum
ad instar cordibus purorum sanctificati. in sancto
et odia

jejunio ex Ecclesia Dei tollantur, et sic puras Deo oblationes

offerant. Et Patres quidem Nicaeni hoc loco aperte adeo de
ipso jejunio quadragesimali, totoque per istud constructo
operum sacroruin corpore sub muneris Deo oblati nomine
loquuntur, ut satis mirari nequeam, quo demum fato in
mentem Dallaso venerit, haec Canonis verba de munere in
paschali celebritate offerendo interpretari, de Eucharistia
scilicet tune temporis celebranda. Prsesertim cum, si hoc
etiam ei demns, munus videlicet eucharisticum hoc loco
 212 De Jejunio Quadragesimali. LIB. III.

intelligendum esse, nihil ex eo consequetur. Hoc enim

munus non solum in festo paschali, sed per totam etiam
Quadragesimam, Dominicis saltern, et forte etiam Sabbatis,
[Pan. can.
torn.
tempoHbus ofFerri solebat: ut e Synodi
i s tis
J
Laodicenae
i. p.
4 7G,B-]
Canone [X]LIX. constat. 2
II. Nihil est ergo, quod Quadragesimam, in Canone Ni-
caeno memoratam, paucis tantum ante Pasclia diebus in-
choatam fuisse arbitremur. Multa potius suadent illud
quadraginta fuisse dierum jejunium. Enimvero nihil dubii
esse potest, quin Patres Nicaeni per Quadragesimam' tale '

significent jejunium antepaschale, quod in publico Ecclesi^e

usu tune temporis erat, vulgoque celebrabatur. At eodem,
quohabita est ista Synodus, labente seculo, antepaschale hoc
jejunium quadraginta dies passim vulgoque peragebatur, ut
e plurimis ac indubitatis seculi istius monumentis patet.
Nam D. Ambrosias paucis post Synodum istam annis natus,
et ante elapsum illud seculum denatus, non modo in ser-
monibus, qui dubiae nonnullis fidei videntur, verumetiam in
genuinis ac indubitatis suis opusculis, Quadragesimae, ut je-
junii quadraginta dies celebrati, frequentem mentionem fecit.
Ambros. de^ Ut in libro de Noe et Area, Ut [Unde, Ben.] mine jam, inquit,

[Set*?!' o
non P^nce pnescripti sunt dies quadraginta, sed vitce : ut hoc
Col<
n umero jejuniis et orationibus crebrioribus nostrorum levemus
]

supplicia peccatorum, atque ad decreta [prcescripta, Ben.] legis

intenti devotione ac fide nostrum corrigamus err or em.
Itaque
per Domini resurrectionem quadragesimus dies jam non habetur
novissimus sed primus. Et alibi, de quadraginta diebus tan-
ang. quam mystico numero loquens ait, Totjejunio dierum Domini

Sm'oi
09 n bi s
' i n Evangelium patescit ingressus. Unde si quis Evan-
1338, E, F.] gelii gloriam, fructumque resurrectionis optat adipisci, mystici
jejunii prcevaricator esse non debet : quod et in lege Moyses, et
in Evangelio suo Christus utriusque Testamenti auctoritate
prcescripsit fidele virtutis esse certamen. lisdem fere diebus
Gregorius Nazianzenus se quadraginta jejunasse dies in
carminibus suis ei$ rqv ex vqgreias ffiuvviv testatur, sic inci-
pientibus

2
["Or/ eu Ss7 ry rtftrei^eexoffr^ a^rov Can. Laod. xlix. Pan. Can. torn. i.

, tl ft* iv ffafifictriu XKI xv^iKxri. p. 476, B.]

CAP. II. De Jejunio Quadragesimali. 213

<ru ds /AO/, y*ap/s, eyygapg rf/yfc

cSiSSV.
, xa/ ptfsyyou of&jUiCtfft ra xga5/jg.
torn' u
P
tdrjffa, 0oD (Sor'soig vradesfffft

aywi>

Evrs xaQaio/ASvais ffuftaffiv sWsr' axog.

Lingua site, mutam at vocem mea penna tabellis

Scribe, oculisque animi concine sensa tui.

Cum carnem astrinxi, cupiensque occumbere mundo,

Suppliciis Christi mystica sacra tuli.
Vicenis, ut Christi lex fert, totidemque diebus,
PurgatfB carni cum medicina venit.

Sanctus quoque Hieronymus, qui eodem labente seculo

claruit, jejunium ante Pascha quadraginta diebus extensum
sua fuisse setate his verbis indicat, Ivse quoque Dominus verus Hieron. in
... . . .
Jon ca P-
-
"*
Jona missus ad prcedicationem mundi,jejunavit [jejunat. Vail.] [OP. tom. vi.

quadraginta dies, et hcereditatem nobis jejunii derelinquens, ad

esum corporis sui sub hoc numero nostras animas prceparat.
Ut alia, quse plurima proferri possunt, testimonia hie omit-
tamus, Theophilus Alexandrinus Hieronymo sequalis, hoc [iwa. coi.

luculentissime demonstrat, in prima [secunda, sec. Vallars.]

sua Paschali Epistola haec habens, [Et] Si[c] poterimus im- [Ap. mer.

minentium jejuniorum iter capere, incipientes Quadragesimam x cviii sect.

r

[incipient dies Quadragesima, Vallars.] a tricesima die mensls g

Mechir, et hebdomadam salataris Pasch<s [celebrabimus, Val
lars.] quinta die mensis Pharmuti, finientesque [finientes, V&\-
\ars.~\jejunia secundum Evangelicas traditiones vesper e Sabbati,
decima die Pharmuti, et illucescente statim Dominica festa
celebremus undecima die ejusdem mensis. Hie quadraginta
Quadragesimse dies juxta menses .ZEgyptiacos computantur,
qui omnes erant rg/axoii0$/ugM, sive triginta dierum, quibus ad
finem anni quinque dies adjecti sunt, ri^ai tKayoptvai prop-
terea dicti. Dicit itaque Theophilus Quadragesimam isto
anno coepisse a tricesima sive ultima die mensis Mechir
(exclusa), quern secutus est mensis Phamenoth triginta itidem
dierum, quibus additi decem sequentis mensis Pharmuthi
dies (quorum ultimo finiendum esse jejunium asserit) qua
draginta accurate constituunt. Idem colligere licet e secunda
 214 De Jejunio Quadragesimali. LIB. III.

[prima, sec. Vallars.] ejusdem Epistola Paschali, alio anno

Hier. conscripta, ubi ait, [Et si Dei tribuerit dementia, cum angelis
Dominicum'] PascUa celebrare, habentes Quadra-
574, c, D.] gesimce exordium ab octava die mensis qui secundum JEgyptios
vocatur Phamenoth, et Ipso prcebente vires, attentius jejunemus,
hebdomadce major is, i. e. Paschce verier abilis die XIII. mensis
Pharmuthi fundamenta jacientes, ita dumtaxat, ut juxta
Evangelicas traditiones finiamus jejunia intempesta nocte die
XVIII. supradicti mensis Pharmuthi. A mensis itaque
Phamenoth die octava (exclusa itidem) usque ad duodevice-
simam Pharmuthi inclusam peragebatur isto anno Quadra
gesima, in priori scilicet meuse viginti duo dies et in poste
riori duodeviginti, qui collecti quadraginta praecise efficiunt.
III. Cum pro comperto itaque certoque habeamus, jeju-
nium eodem, quo habita est Synodus Nicaena,
antepaschale.,
seculo non unamduntaxat hebdomad am, neduin unam
alteramve diem, sed quadraginta dies celebratum fuisse, quis
sibi persuadeat Quadragesimam ab ista Synodo memoratam,

quod ipse Dallseus jejunium antepaschale fuisse fatetur, non

quadraginta, sed unius, vel alterius, vel ad summum sex
dierum fuisse jejunium? Anne uno eodemque seculo, imo
quidem dimidia seculi parte, tantuiri increinentuin capere
potuit hoc jejunium, ut a sex ad quadraginta dies propa-
garetur? Si universalis Ecclesia anno
Nicaese congregata
Dom. CCCXXV, in talem Quadragesimam,
consenserit
qualis in somnis, ut opinor, primo visa est Dallaeo, paucorum
scilicet dierum, statueritque, ut Synodus provincialis ante

earn quotannis habeatur, qui, quaeso, factum est, ut eadem

Ecclesia statim postea longe aliam majoremque Quadra
gesimam, quadraginta nimirum dierum, ubique celebraret?
et tamen nulla tantae in hoc jejunio imumtationis vestigia
uspiam appareant? Quid etiam quod D. Arrfbrosius qua
draginta dierum jejunium utriusque Testament! auctoritate,
et Gregorius Nazianzenus j/d^o/^- x^/tf-roD /3a<r/X^o5, pracscriptutu
affirment, Theophilus etiam Alexandrinus, aliique fere omnes,
quotquot eodem labente seculo de hoc jejunio meminerunt,
idem, ut a se celebratum, adeo antiquum habuerint, ut ad
Evangelicas et Apostolicas traditiones referant ? Annon
hoc invictissimo est argumento, communem fuisse istius
seculi sententiam, antepaschale jejunium quadraginta diebus
CAP. II. De Jejunio Quadragesimali. 215

commensuratum, longe ante Nicsenam Synodum publico

Ecclesiae usu receptum fuisse, et Quadragesimam ab ista
Synodo memoratam tantani fuisse, quantam ipsi perage-
bant? Quicquid sane Dallseo, aliisque in ejus sententiain
juratis, videatur, nemo, qui hsec animo prsejudicii vinculis
liberate expendit, dubitare potest, quin Quadragesima a
Patribus Nicaenis celebrata ejusdem fuerit quantitatis atque
ea, quam alii ejusdem seculi Patres suis diebus celebratam
fuisse asseruerunt. Verum post paucos ab isto Concilio
elapsos annos Quadragesimam quadraginta dierum passim
obtinuisse usque adeo palam est et manifestum, ut nee ipse
Dallseus illud negare queat ; ac proinde earn, cujus istud
Concilium mention em fecit, ut omnibus cognitse, nee plurium,
nee pauciorum fuisse dierum, necessario concludendum est.

IV. Sed pluribus non opus est argumentis, cum ipsa vox,
qua jejunium antepascbale a Synodo Nicsena, aeque ac alibi,
perpetuo significatur, illud quadraginta fuisse dierum clans-
rime eloquatur. Enimvero retftfagaxotfnj, Quadragesima, di-
serte appellatur. Quid ita, quseso, nisi quod quadraginta
dies peractum esset? Adeone inepti et literarum imperiti
fuerint Nicseni Patres, ut jejunium uno, alterove, vel ad
summum sex diebus completum rfc rsffffagaxoffrvis nomine
nuncuparent? Illi hoc Canone unam quotannis Synodum
in unaquaque per totum terrarum orbem Christianum pro-
vincia ante jejunium antepaschale habendam esse definiunt,
illudque tempus r^g rsoffagaxogrijg, sive Quadragesimce, voce, ut
omnibus nota, indigitant. Quod si illi per istam vocem non
jejunium quadraginta dies, quod ipsa vox denotat, celebra-
tum voluerunt, sed aliud nescio quid a vocis istius significa-
tione longissime abhorrens; nemo intelligere potuit, quid
sibi Patres velint : haecque ab iis edita sanctio sibimet ipsa
contradiceret, illud enim rsffcagaxoffrq ab ea appellaretur,
quod non esset, imo vero quod cum numero rgctfa^axovra,
unde nomen sortitur, nihil commune habet. Nos autem,
qui sanctissimos illos Patres, ut fidelissimos, strenuissimosque
fidei nostrse assertores summa, qua possumus, veneratione
prosequimur, nefas cogitatu ducimus, eos non rnodo voce
ipsa, verum universa etiam Ecclesia, tarn mirum in modum
abuti voluisse, ut in decreto ubique observando jejunium
istud sub vago, adeoque ridiculo, QuadragesimsB nomine
 216 De Jejunio Quadragesimali. LIB. III.

significarent, quod ultra sex dies nullibi celebratum erat.

Quam impropria, quam absurda esset haec loquendi formula?
Earn tamen, Dallaeo fides habeatur, ab ipso etiam Con-
si

cilio usurpatam habemus. 3 Sed credat Judseus

Nicseno
Apella, non ego, non quivis cordatus Christianus. Et
praeterea Patres Nicseni hanc vocern ad jejunium quadra-
gesimale denotandum primi non adhibuerunt, sed ea utunt-
ur, tanquam trita et vulgari voce, et in isto sensu omnibus
Ecclesiis ac provinciis probe cognita. Adeo ut, cum decre-
tum hoc de Synodo irgb rfg rtffffagaxotfrijs quotannis celebranda
ad singulas provincias mitteretur, primo statim intuitu
Oecumenici Concilii mentem intelligerent. Quod fieri non
potuit, nisi certa esset ac determinata vocis hujusce in Ec-
clesise sensu notio. Quomodo autem hsec vox ad jejunium
illud antepaschale significandum primum tain publico uni-
versae Ecclesise usu recepta fuit? Annon ex eo, quod qua-
draginta dies isti jejunio dicati fuerint? Qui aliam sane
authenticam vel etiam probabilem hujus nomenclatures
causam invenire conatur, operam et oleum perdet. Adeo
ut, si aliis quibuscunque supersederemus argumentis, hsec

ipsa vox rsffffagaxosrfi, qua jejunium ante Pascha quarto

currente seculo a Nicaenis aeque ac ab aliis Patribus vulgo
indigitatum fuit, manifestissime demonstret, jejunium illud
istis diebus non unius vel alterius, non quinque solummodo,
nee ad summum sex dierum, quod vult Dallaeus, sed quadra-
ginta prsecise dierum fuisse, quod nos asserimus.

3
[" Itaque concludendum est illam, eoque omnino id esse jejunium, quod
quam significant, Quadragesimam, non ipsa hebdomade paschali celebrari
sex, septemve, hebdomadibus, sed solitum fuisse demonstravimus."
paucis, id est quinque, vel sex, diebus Dall. de Jejun. et Quadr. lib. iii. cap. 9,
ante Paschae festum fuisse inchoatam, p. 483.]
 CAPUT III.

Synopsis.

I. Ex eo quod alia subinde jejunia 'Quadragesima' nomine

nuncupentur, opinio ilia, quce antepaschale quadraginta
dierum fuisse statuit, confirmatur potius quam destruitur.
II.Argumentum ex Hieronymo sumptum, ex eodem eliditur.
Vox Quadragesima' posterioribus seculis commune fuit
'

omnium jejuniorum nomen.

III. Palmario e Socrate petito argumento respondelur.

I. ARGUMENTUM, quo Quadragesimam quadraginta fuisse

dierum jejunium demonstratur, ex ipso nomine petitum, ut

cuivis obvium, Dallaeum latere non potuit. Qui propterea
omnes experitur machinas, quibus vim illius elidere videatur.
Qua de causa primo de vocis apud veteres usu, dein de De jejun. et

ratione appellationis disputat. 1 Quod ad primum spectat, m. cap".

9.

observat vir doctus, S. Hieronymum in Epistola ad Marcel- nier. Epist.

i - i iIT T7 1 . ad Marcel.
lam de Montamstis loquentem dicere, llh tres in anno [EP. xii.

faciunt Ouadraqesimas, quasi tres passi sint salvatores. Unde sect. 3. P. 6

. i ' T\ n T- f torn. i. p.
sic disputat eruditus Dallaeus, Putasne Montanistas tria is?. A, B.]

quotanms jejuma
.... j j
celebrasse, quce singula
,
quadraginta dierum
[ Dal1 de-

JeJ un e * -

iii. cap. 9, p.
485.]
1
[" Primo ergo de vocis apud gesimam vocat, non quindecim aut
veteres usu ; deinde de ratione appel- viginti, (quod tibi absurdum atque
lationis disputabimus. Ergo, ut a impossibile videtur) sed etiam quinque
priori ordiar, quserit Bellarminus (lib. dierum jejunium, quod multo magis
ii. de Bon. Op. cap. 15) [Op. torn. iv. mireris, multoque incredibilius exis-

p. 1014.] Quis Quadragesimam vo- times. Is vero est Hieronymus, cen-

caret jejunium dierum quindecim, aut turn poene annis post Nicsenam Syn-
viffinti ? et negat eo nomine dici posse odum denatus, qui in Epistola ad
nisi quadraginta, aut certe prope qua- Marcellum loco celeberrimo, et a te
draginta, dierum (id est 36) jejunium. ipso non semel laudato, de Monta-
Egovero, Bellarmine, dabo auctorem, nistis loquens, Illi," etc Dall. de
et quidem prse cseteris antiquis maxime Jejun. et Quadr. lib. iii. cap. 9, pp.
idoneum, ac locupletem, qui Quadra- 484, 485.]
 218 De Jejunio Quadragesimali. LIB. III.

essent? Non puto (Bellarmimim, quern alloquitur) tarn

te

stultum esse, ut rem adeo absurdam dicas. Verum qui hoc

dicit, non propterea necesse est, is stultus sit. Nam D.
Hieronymus nihil hie affirmat de quantitate trium istarum
Quadragesimarum, quas a Montanistis celebratas dicit. Nee
TSiii et
aliunde baurire licet, quantae illae fuerint. Eas saltern Dal-
P r bare non potuit, pauciorum quam qtiadraginta dierum
U b
^ 8eus
S clp 9 P

Tertuii de
fu sse I mo quidem inquit,Tertullianus dicit, Montanistas duas
^ -

ju
i n anno hebdomadas xeropliagiarum, nee totas, exceptis scilicet
xv [p'. 552,'

Sab^atis et Dominicis, obtulisse Deo. Hie autem Tertullianus

de se et suae aetatis Montanistis loquitur, non de aetate S.
Hieronymi, qua, ut palam est, Montanistse tres quotannis
Quadragesimas peragebant, quarum duae illae a Tertulliano
memoratac xeropliagiarum hebdomades partes esse videntur.
Nihil saltern ex hisce vel D. Hieronyrni vel. Tertulliani
verbis elici potest, ad evertendam eorum opinionem, qui
Quadragesimam quadraginta perpetuo dierum fuisse arbi-
trantur, idque ex ipsa hac voce probant. Disputatio enim
non de vocis abusu, a nonnullis forsitan admisso, sed de
proprio et peculiari ejus usu, et praecipue de origine et
ratione instituitur. Quare scilicet jejunium antepaschale
primo appellatum fuerit.
rsffffagaxoffrq Si demus enim erudito
viro,hanc vocem, posterioribus saltern seculis, in alienum a
nonnullis sensum detortam fuisse, ut alia scilicet, praeter
antepaschale, eaque pauciorum quam quadraginta dierum,
jejunia designaret; hoc tamen opinionem nostram usque
adeo non destruit, ut confirmet potius. Non destruit qui-
dem. Nos enim non moramur, nee disputamus quo sensu
Montanistae, aliive Synodo Nicaena posteriores, vel Catholici,
vel haeretici, sed quo sensu ipsi Patres Nicaeni hanc vocem
usurparunt, et quam ob rem hoc nomen jejunio antepaschali
prirnum impositum fuit.Nulla autem vel verisimilis reddi
potest ratio, quare jejunium istud nffffagowotrfi, Quadragesima
primo nuncuparetur, nisi quod rs<r<raaxoi/ra, quadraginta
dierum esset. Cum publico autem usu semel receptum
fuisset, ut magnum illud et praecipuum totius anni jejunium

tandem aliquando evenire potuit, ut alia etiam

ita diceretur,

minora jejunia eodem nomine notarentur. Eo scilicet, quod

jejunium antepaschale vulgo adeo passimque Quadragesima
vocaretur, ut progressu deinde temporis t
Quadragesima' et
CAP. III. De Jejunio Quadragesimali. 219
4
jejunium' tanquam synonyma haberentur, idem plane sig-
nificantia. Unde nostra de jejunio antepaschali opinio
quadraginta dies ei adscribens egregie confirmatur. Hinc
enim conficitur hoc jejunii istius nomen vulgare tritumqtie
fuisse, quo '
Quadragesima' scilicet a '
quadraginta' ab om
nibus appellitaretur. Nihil autem a fide magis atque a
ratione alienum est, quam
omnes simul in tanto errore
ut
versarentur, quo jejunium illud Quadragesimam vocarent,
quod nihil cum quadraginta communionis aut commercii
habebat: sive, quod idem est, ut omnes jejunium ante-
paschale praeter contraque omnem rationern Quadragesimam
nominarent.
II. Nihil est ergo quod Dallseus quicquam sibi ex istis
D. Hieronymi verbis polliceatur. Praesertim cum, si totus
inspiciatur locus, ipsum sententiae ejus jugulum petat. Hsec mer.

enim habet sanctissimus Pater, Nos unam Quadragesimam CgP^

ibi 1

^
secundum traditionem Apostolorum toto anno, tempore nobis sect. 3 op.
congruo [toto nobis orbe congruo, Vallars.] jejunamus. ILli 187 A >
]

tres in anno faciunt Quadragesimas, quasi tres passi sint

salvatores. Hinc enim constat jejunium quadragesimale

hujus etiam Patris aetate, hoc est quarto labente seculo,
tantae antiquitatis habit um fuisse, ut ab ipsis Apostolis tra-

ditum videretur. Constat item unum tantummodo jejunium

quod Quadragesima voca-
Catholicis tune temporis fuisse,
nomine a Montanistis haereticis
batur, quotquot alia sub isto
observarentur. Quid etiam si Amalarius Fortunatus, Raba-
nus Maurus, et Durandus Mimatensis a Dallaeo laudati, 2

2
["Ac ne putes Quadragesimse voca- nium antepaschale intelligit ; secundam
bulum Hieronymi tantum seculo sic jejunium (ut videtur) quarti mensis
sumptum fuisse, en tibi alium testem tertiam denique jejunium Adventus.
quatuor seculisHieronymorecentiorem, Jam duo hsec posteriora jejunia non
qui Quadragesimas nobis memorat quadraginta, sed multo pauciorum,
pauciorum dierum, quam quadraginta. dierum esse nemo nescit. Ergo ne
Is est Amalarius Fortunatus ; Sanctus, pauciorum quidem dierum jejunium
inquit, (lib. iv. de Off. Eccl. cap. 37, Quadragesimam dici priscis illis seculis

Bibl. Patr. torn. x. p. 495) Hieronymus ulla fuit invidia. Neque de his aliter

unam Quadragesimam ponit in obser- loquens Rabanus Maurus, -vir eorun-

vatione.Nos (de Catholicis loquitur) dem temporum ;
qui tractatum de
observamus tres Quadrayesimas, id est tribus illis jejuniis suum his verbis

ante Pascha Domini, circaque festum concludit, Sed htec de tribus Quadra-
S. Joannis, et ante nativitatem Do- gesimis dicta sufficiant. (Lib. ii. de
mini. Primam Quadragesimam jeju- Inst. Cler. cap. 22. [Op. torn. vi. p. 19,
 220 De Jejunio Quadr agesimali. LIB. III.

tres ab Ecclesia suis temporibus observatas fuisse Quadra-

gesimas, scilicet ante Pascha, circa festum S. Joannis, et
ante nativitatem Christi, dicant ? Isti sane scriptores aliquot
post ipsum D. Hieronymum seculis claruerunt, cum vox
4
Quadragesima' antiquissimum illud Ecclesiae jejunium
antepaschale tot seculorum spatio significarat, ut tandem
aliquando commune nonnullis videretur omnium anniver-
sariorum Ecclesiae jejuniorum nomen. Quapropter etiamsi
duo ilia ultima jejunia pauciorum fortasse quam quadraginta
essent dierum, et Quadragesima' nihilominus xara^tfr/xws
'

a scriptoribus istis vocentur, nihil tamen vetat, quin jejunium

antepaschale, quod primum 'Quadragesima' nominatum est,
illudque suum aliis postea jejuniis nomen mutuo dedit, isto
propterea nomine indigitatum fuerit, quod quadraginta de
finite dierum esset.
Sed et Socrates, inquit vir doctus, Hieronymo quidem
[Daii.de
Jejun. et.. III.
.
n i i

Jfunior. Amalario vero et liabano multo vetustior, Jjampndem

Quadr. lib.
L
iii cap. 9, p.
487.] hum vocis Quadragesimce usum observaverat et miratus fuerat.
Cum enim variant diversorum in observando antepaschali
socrat. Hist, jeiunio consuetudinem memorasset. Ka/ $au/xa<ra/ 0,01 eireuri,
Eccles. lib.vy J
cap. 22, [pp. inquit, TWC euro/ vsgi TOV agi&ftbv ruv Tj/tsguv diapuvoui>r$

vffi. Ac mild quidem mirari subit, qua

ratione isti, licet de numero dierum inter se dissentiant, eodem
tamen nomine Quadr agesimam vocent. Haec quidem Socratis
esse verba fateor. Fateor etiam euni isthoc in loco dicere
Romanos tres continuas hebdomadas ante Pascha, excepto
Sabbato et Dominico die, jejunasse; Illyrios autem, Graecos,
et Alexandrines, sex hebdomadas ante Pascha, Sabbatis
itidem et Dominicis exceptis, observasse : alios denique

A.]) Ac paulo ante de jejuniis noni gratiam, quce per Ipsum fit, consegui
ac decimi mensium (id est Novembris mereamur. Vides, ut antenatale jeju-
et Decembris) loquens, Congrua itaque nium, perinde ac antepaschale, qua-
dispositione (inquit) a magistris EC- dragesimale vocat, ac utriusque causas,
clesitB hoc loco jejunium quadragesi- atque usus, inter se comparet ? Eodem
male fieri constitutum est, ut ante sensu et ilia Durandi Mimatensis acci-
diem natalis Domini jejunio et absti- pienda sunt, Communius est, inquit,
nentia nosmetipsos castigemus, qua- tres Quadragesimas servare. (Ration.
tenus venientem Redemptorem digna lib. vi. [cap. 32, sect. 3, p. 302.] de
conversations suscipere possimus, sicut prima Dominica Quadragesimse.)
ante tempus resurrectionis Ejus carnem Ball, de Jejun. et Quadr. lib. iii. cap. 9,
nostram affligimus, ut resurrectionis pp. 485-487.]
CAP. III. De Jejunio Quadragesimali. 221

septima ante Pascha hebdomade jejunium exorsos esse, sed

tres duntaxat septimanas, quinque dierum singulas, per

intervalla jejunasse: et omnes tamen hosce, ut ut in numero
dierum discrepantes, jejunium tamen a se celebratum Qua-
dragesimse nomine nuncupasse. 3 Et quod superest, fateor,
Socratem aliosque post eum, miratos fuisse, qua ratione isti
jejunium pauciorum quam quadraginta dierum Quadra- '

gesimam' nihilo minus appellarent. 4 Hinc autem jejunium

antepaschale Quadragesimam' propterea non appellaturn
'

fuisse, quod quadraginta dierum esset, legitime concludi

posse, omnino diffiteor. Ut mittam enim Socratem, cum

haec scribebat, haeresi Novatianorum infectum fuisse, qui
omnia festa et jejtiuia liberae observations esse contendebant,
vel cupiebant saltern; hoc ipso in loco ait, O/ pev sv 'Pu.uy socrat. Hist.
, ~ i t/3 / \ nr>> \ ~ Eccles. lib. v.
's
vrgo rou Tlaff^ot, gpoo/Accoag, CTA^V ffapparov nut xvgiaxrig, cap. 22, [p.

vqffrt-vouffiv, Nam qui Romce sunt tres continuas

hebdomadas ante Pascha, exceptis Sabbato et Dominica,
jejunant. Ubi non modo D. Augustino contradicit, qui cum
multis aliis Romanos Sabbato jejunasse asserit, verum et

sibimet ipse contradicit ; nonnullis enim post verba ante

citata interjectis, sui oblitus ait, sv 'Pu^y wav ffd[3(3arov vqarev- [p. 293.]

ovaiv. Quomodo autem Romani omne Sabbat um jejunare

poterant, si etiam in Quadragesima Sabbata jejunio ab iis

eximerentur? Parura itaque fidei in hisce rebus ad histo-

riam suam minime pertinentibus Socrati habendum est.

3
[O/ f4.lv yct Iv 'Pafty, r^i7f Vpo vrciffoc, x.&t A'tyuvro; trlv ro7f U.a.Xa.iffrivo!g'

rav TIac<r%a IffioftuSas, rtXw erKfifidrou ol $1, I-VTU, us Iv KwvffrKVTivowffoXtt,

KO.I xugiccxws, ffuvuftf/.ivxs VltffVWOVflV' ol KO,} <ro7; WSg'% 'iQviiri, ftt%i>i $oivixcav'

$1 Iv 'lXXu/Jto7; X.K} oXy ry 'E%.Xdt$i, xo,i XXa< %t, Tpiif ffyro^o^rjv Iv <rot,7$ t% n
ol iv 'AXe|av^/a, <r^o l^opdi^uv 'i% TJV i-xros, vn<rniioutriv. ol $1, oifta, T^i7s fgo
yf^o rou Uoiff%& vwriiav wffTZVouffi, riff- ryj; lo^rns ffwoLKTouffrf ol ^>\, duo, us
ffa,tt.xoffrnv uvrvv ovopK^ovrts' ci^Xoi Tt ol ra. rou MavravatJ Qgovouvris. Soz.
Kapjt. rourovs, etXXot TTOO ITTK rvs io^rvs Hist. Eccles. lib. vii. cap. 19, p. 308.

rpt7s f&ovets vrtv6viJt.iovs tx %iiZ.)iftftoirav Ix ^letXtifitf^Kreav vritrrtuovris,

vvjffnvovriSy ou$\v nrrav xa,} cturoi ritrffct- Kuroi riffiTK^a.xoa'r^v rov xgovov rourov

omxoffrYiv rov %oovov rourov xot,\ovffi. xahouffi' ol ^\ $uo t ol rot Movr&vou. Iv

Socr. Hist. Eccles. lib. v. cap. 22, ols xl 6a,v(jt.ii pot 'ivuirt vrus aVavrs?
p. 294.1 our 01 rsffffaeoxxoffrtiv Kurtjv ovofAa,%oy<rt,

"*
[K< rnv vrpo returns ^ xotXotif&ivYiv xoirot ro fjt,ir^ov ruv vifttp^uv ouotv rirrov

rtirffctgKxoirrriv, Iv % vtiffrsuti ro -rXtjffos "o'teitpigofttvoi. Niceph. Callist. Eccl.

ol ^tv, 6/V H tfiooptilot.! yt^uv Xoyl^ovrou, Hist. lib. xii. cap. 34, torn. ii. p. 295,
ri A.]
222 De Jejunio Quadragesimali. LIB. III.

Sed concedamus Dallaeo verissima esse, quae Socrates hoc in

loco de observationis quadragesimalis diversitate in diversis
Ecclesiis scripsit. Nihil tamen hie dicit, quod Dallaeus in
rem suam omnia potius nostrae favent opinioni. Ex
vertat,
his enim Socratis verbis videre est, aliquantum ante Pascha
jejunium ab omnibus tune teinporis Ecclesiis observatum
fuisse. Et quid em sub nomine r^g T-gtfrfagaxotfrSjs, unde hoc
commune fuisse et ubique receptum jejunii istius nomen
manifestissimo conficitur. Sed Socrates, inquis, miratus est,
ut Ecclesiae ab ipso memoratae in numero dierum hujus
jejunii dissentirent, et omnes tamen illud rqv retffagaxotfrw
nominarent. Esto. Hoccine autem tuae est opinioni ad-
struendee? Imo vero funditus earn diruit. Hinc enim ne-
cessario consequitur Socratem in nostra fuisse sententia, quae
jejunium antepaschale <r<ragaxo<rngv, Quadragesimam? prop-
*

terea dictam fuisse judicat, quod quadraginta esset dierum.

'
'

Alioquin enim mirari non potuit, ut pauciorum dierum

jejunia isthoc nomine indigitarentur. Quod si hoc verum
sit, ut nos contendimus, antepaschale quadraginta dierum

jejunium aeque antiquum sit necesse est, atque ipsa vox

rsffffugoMoffrq ad illud significandum usitata. Si vox enim ista,
ut Socrates juxta ac nos volumus, dies quadraginta denotet,
jejunium antepaschale propterea tantum isto nomine primo
nuncupari potuit, quod quadraginta dies celebraretur. Ita
autem, ut videmus, a Coricilio Nicaeno vocatur ac proinde :

nihil dubii esse potest, quin jejunium hoc ante istuin con-
sessum quadraginta dierum fuerit. Sed miratus est Socrates
ut jejunium quindecim aut triginta dierum a singularibus
Ecclesiis Quadragesima' diceretur
'
Quanto magis miratus
!

fuisset, si ipsi etiam Patres Nicseni

ex universa Ecclesia
congregati, jejunium unius, vel alterius, vel ad summum sex
dierum, isto nomine appellassent? Hoc autem non miratus
est,quandoquidem probe novit, Synod um Nicaenam proprie
locutam esse, et per Quadragesimam' illud voluisse quod
'

ipsa vox sonat, quadraginta' scilicet dierum jejunium.

*

Quern quidem primum fuisse ac genuinum vocabuli istius, ut

ab Ecclesia usitati, sensum, nemo unquam ante Dallaeum vel
negavit, vel negare potuit. non Socrates, qui mira
Saltern
tus est, ut alio sensu ab ullis unquam acceptum fuerit. Quo-
circa si quos Dallaeus voce ista ita abutentes invenisset, satins
CAP. III. De Jejunio Quadragesimali. 223

fuisset et ration!magis consentaneum, ut illud cum Socrate

miraretur, quam ut, ex tanta vocis abusione ab uno vel
altero contra communem Ecclesiae sensum usurpata, earn
nullibi, nee ab ipsa Synodo Nicsena, proprie usitatam fuisse
probare niteretur. Praesertim cum magno conatu nihil

egerit, ut e supradictis patet.

 CAPUT IV.

Synopsis.

I. Argumentum e Cassiano petitum refellitur, eumque Quadra-

gesimam eo dictam putasse ostenditur, quod quadraginta
dierum esset.

II. Quadragesima' ratio a Dallaeo exinde sumpta, quod

Vocis '

quadraginta horarum esset jejunium.

III. Istam rationem nequaquam admitti posse probatur, ex eo
quod istiusmodi jejunii nusquam in omni antiquitate,
nedum in Synodo Nicaena, mentio fiat.
IV. Rigaltii de hujus nomenclatures ratione conjectura a
Dallaeo laudato, refellitur. Ea Dall&anam sententiam
destruit.
V. Vera vocis '
Quadragesima' ad jejunium antepaschale de-
notandum usitatce ratio explicatur. Tsffffagaxoffry a quadra-
gesimo die ante Pascha vocatur, ut HwryxoaTf) a quin-
quagesimo die post Pascha.
VI. Quo sensu vox Tsffcagaxoarri a Synodo Nicaena usurpatur.

I. POSTHJEC Dallasus de hujus nominis jejunio ante-

paschali impositi Et primo observat
ratione disputat.
Cassianum rationem hnjus rei, quod jejunium scilicet istud
Quadragesima vocatur, non ex eo repetere, quod quadraginta
dierum esset, sed longe aliunde. 1 Is enim prsefatus ra
tionem hujus rei humana obliteratam esse incuria, haec

1
[" Age tamen, nequid a nobis hac Cassianus, dum in hoc argumento
in parte desideretur, tentemus si quam, versatur, rationem rei, quam
hujus
non improbabilem, vocis Quadragesimae prsefatur humana incuria fuisse obli-
in ea notione rationem afferre pos- teratam, nequaquam inde repetit, (quod
simus. Ac Quadragesimam quidem facile et promptum erat, si id verum
non ideo dictam esse, quod quadra- ipse judicasset) sed longe aliunde."
ginta dies ipsi Christiani jejunarent, Dall.de Jejun.et Quadr. lib. iii. cap. 9,
prseter ea, quse modo diximus, illud p. 490-
insuper clarissime demonstrat, quod
CAP. IV. De Jejunio Quadragesimali. 225

addit, 2 Tempus hoc, quo anniversaries, ut dictum est, decimce Cassian.coii.

Deo triginta [et] sex semis jejuniis qfferuntur, Quadragesimce [Op. pp. 570,

nomen quod fortasse

accepit, vel propter hoc visum sit hoc
vocabulo debere censeri, quod Mo[y~\ses, vel Helias, vel Ipse
Dominus noster Jesus Christus quadraginta diebus jejunasse
tradantur. Ad cujus numeri sacramentum, illi quoque qua
draginta anni, quibus Israel est in solitudine commoratus,
et quadraginta similiter mansiones, quibus earn mystice per-
transiisse describitur, non incongrue coaptantur. Et fortasse
ipsa decimatio recte, quasi ab usu telonei, Quadragesimce
nomen accepit. Ita enirn ilia publica vulc/o vocatur exactio,
ex qua tanta lucri portio regis commodis deputatur, quantum
et a nobis a Rege omnium seculorum pro usu vitce nostrce
legitimum Quadragesima vectigal exigitur. Hsec, fateor,
Joannes Cassianus, S. Joannis Chrysostomi quondam dia-
conus, loco citato habet. Ut autem exinde sequattir quod
vult Dallseus, jejunium scilicet ante Pascha Quadragesimam
vocari, nori quod quadraginta esset dierum, sed ob alias,
nescio quas, rationes, me prorsns fugit. Enimvero queestio,
cui hie respondet Cassianus, his verbis ab ipso proposita est,
Quid hebdomadibus Quadragesima celebretur.
causce est, ut sex ibid. cap. 24.
,. x . .. ' .. 7. ..,.'
. [Op. p. 568.]
licet in quibusdam provincns, religwms jorsitan propenswr
cura adjecisse hebdomadam etiam septimam videatur, cum
neuter Dominico Sabbatoque subtracto, qua
numerus, die
draginta dierum impleat numerum \_summam, Gaz.] ? Sex enim
et triginta dies in ipsis hebdomadibus tantummodo conclu-

duntur. Ex ipsa hac quaestione ita proposita constat, com-

munem istis diebus opinionem fuisse, Quadragesimam a
quadraginta dierum numero nuncupatam esse, ac propterea
Cassianum aliosque, seque ac Socratem, miratos esse, ut
jejunium illud, sex tantum et triginta diebus ab Ecclesia
Graeca celebratum, Quadragesima nihilominns diceretur.
Priusquam porro Cassianus ad hanc respondet qusestionem,
rationem reddit, quare jejunium antepaschale triginta sex
tantummodo diebus solidis a nonnullis Ecclesiis compleatur,
eo scilicet, quod triginta sex dies cum dimidio, a nocte
Sabbatum magnum inter et Dominicam fluente et vigiliis

2
["Sed profecto cum rationem ria, tempus," etc., ut in textu.
hujus rei humana obliterasset incu- Cassian. Coll. xxi. cap. 28, p. 570.]

Q
226 De Jejunio Quadragesimali. LIB. III.

peracta, deputato, decirna sit pars totius anni quam Deo e

Mosaica de decimis lege offerre tenemur. 3 Ad ipsam autem
qusestionem, Quare vocetur Quadragesima cum triginta
'

sex tantummodo diebus jejunetur,' verbis supra laudatis

respondet. Quae quidem longe alia est qusestio atque ea, de
qua nos disputamus. Nos enim quserimus, annon vox Qua
dragesima de jejunio antepaschali usurpata quadraginta
dies in eo trarisactos proprie significet ? Hoc nos asserimus,
nee dissentit Cassianus, sed sua etiam assensione comprobat
ac propterea aliam istam proponit quaestionem, Quare sci

licet, cum vox Quadragesima quadraginta dies proprie

denotet, illud tamen jejunium Quadragesima vocetur, quod
non quadraginta sed triginta sex tantummodo diebus cele-
bratum est ? Hoc Cassiani diebus plurimi sine dubio mira-
bantur. Quibus ille nodum solvere conatur adhibita ;

tamen cautione, ne quid Ecclesiae, in qua educatus fuerat,

cuj usque membrum erat. detraheret. Enimvero in promptu
erat respondere, Ecclesiam Grsecam, triginta sex tantum
modo dies isti jejunio consecrantem, a prima illius insti-
tutione aliquantulum discessisse. Cum primum enim in-
stitutum fuit, quadraginta dierum erat ac earn ob causam :

Quadragesima proprie vocabatur. Quod si ita respondisset

Cassianus, suani Ecclesiam condemnasse videretur, ut pri-

3
[" Licet quorundam pia simpli- Quadragesimse evidenter implentur.
citas hujus rei amputet qusestionem, Omnium enim dierum numerus, quibus
tamen quia etiam ilia, quae alius in- revolutus in orbem annus includitur,
terrogatione indigna duxisset, scrupu- triginta sex semis dierum numero
losius perscrutantes integram obser- decimatur. In septem vero hebdo-
vantiae nostrae ac mysterii veritatera madibus, si dies Dominici et Sabbata
desideratis agnoscere : evidentissimani subtrahantur, quinque et triginta su-
hujus etiam rei percipite rationem, ut persunt dies jejuniis deputati, sed
manifestius approbetis nihil irrationa- abjecta ilia vigiliarum die, qua usque
bile nostros tradidisse majores. Lege in gallorum cantum illucescente Do-
Mosaica universo populo generalis est minica jejunium Sabbati protelatur,
promulgata praeceptio. Decimas tuas non solum sex et triginta dierum
(Exod. xxii.) et primitias offeres Do- numerus adimpletur, verum etiam pro
mino Deo tuo. Itaque qui substan- decimis quinque dierum qui residui
tiarum nostrarum omniumque fructuum videbantur, si illud quod superest ad-
decimas offerre praecipimur, multo jectum noctis spatium computetur,
magis necesse est, ut ipsiusquoque plenitudini totius summse omnino nihil
conversationis nostrse, et humani usus deerit." Cassian. Coll. xxi. cap. 25.
operumque nostrorum decimas offera- Op. p. 569.]
mus, quce profecto in supputatione
CAP. IV. Dd Jejunio Quadragesimali. 227

mitivae hujus jejunii institution! non accurate insistentem.

Et etiamsi ita directe non respondeat, clare tamen indicat,
Quadragesimam a quadraginta diebus in ea jejunatis vo-
catam esse. Prima enim et prsecipua, quam aftert, hujas
nominis ratio est, quod Mo\y]ses vel Helias, vel Dominus
9

noster Jesus C/iristus, quadraginta diebus jejunasse traduntur.

Quod si hoc antepaschale Christianorum jejunium suum ab

istisquadraginta dierum jejuniis nomen acceperit, ipsuni

procul onmi dubio quadraginta etiam dierum primo insti-
tutum fuit, et Quadragesima propterea dictum. Et hsec
quidem vera erat ac genuina nominis ratio. Et licet alias
postea rationes longe petat, a numeri scilicet quadragenarii
ab Israelitis in solitudine observati mysterio, et a quadra-
gesima lucri portione a regibus sui temporis longe post
primam jejunii antepaschalis institutionem exacta, interim
tamen non negat, sed concedit potius veriorem hujus no-
minis rationem ex eo petendam esse, quod primo quadra
ginta esset dierum, ad imitationem jejunii a Mose, Helia,
atque Ipso etiam Servatore nostro celebrati. Quam prop
terea primo in loco posuit.
II. Cum ea vero, quse de variis hujus nominis rationibus
commentatus est Cassianus, ab ingenio potius quam a re
ipsa habuisse, lusisseque fortasse verius, quam serio philoso-
phatus esse ipsi etiam Dallaeo iste videatur, ab eo ad ipsum

Dallseum regrediatur oratio, qui, longe petitis Cassiani ra

tionibus baud contentus, novam ipse confinxit. Confinxit,
inquam, neque enim plus quam figmentum dici potest.
Dicit enim vero Irenseum docuisse sua memoria fuisse, qui Daii. de Jej.
...
pascnate jejumum
.

quadraginta
^
, .
et Quadr. lib.
diurnis nocturmsque /ions Ui ca p-
-

J.

continuarent ; quce jejunandi, inquit, ratio proxime ad ipsius

jejunii causam accessisse videtur : quod plerique ideo susci-
piendum putabant, quod tune temporis sponsus ablatus esset.

Abfuit autem sponsus horas circiter quadraginta,

quod ipsi quoque spatium jejunabant. Ergo non a dierum ,

qui nusquam quadraginta apud vetustissimos apparent, sed ab

harum potius horarum nurnero primam manasse putaverim
illam Quadragesimal appellationem ; ut antepaschale jejunium

Quadragesima dictum quod ad lygendam ac com-

fuerit, turn
memorandum illam Domini Christi quadraginta horarum
absentiam susciperetur, turn quod [a~] paucis quibusdam initio,
 228 De Jejunio Quadragesimali. LIB. III.

max vero pluribus, totidem ipsum horas continuaretur. Hsec

Dallfeus.
III. Hoc eruditi viri cornmentum infirmo, vel nullo
potius, innititur fundarnento. Fundatur enim, si ullibi fun-

datum dicatur, in Irenaei verbis falso interpretatis. Irenseus

eriim nusquara docuit sua quosvis memoria fuisse, qui pas-

chale jejunium quadraginta diurnis nocturnisque horis con-

[Cap. vii.] tinuarent, ut paulo post, Deo adsistente, ostensuri sumus.
Neque omni antiquitate ecclesiastica pro-
ulla exstant in
digiosi istius quadraginta horarum jejunii vestigia. Ac
proinde fieri non potuit, ut vox Quadragesima' ab eo, quod
'

nullum unquam fuit, jejunio deduceretur. Quid autem si

largiamur erudito viro, unum vel alterum fortasse in Ec-
clesia primitiva solas quadraginta horas, quibus ablatus est
sponsus, jejunos transegisse ? Hoccine Quadragesima vocari
potuit? et quidem ab universa Ecclesia in Concilio Nicseno
congregata? Sane Patres Nicreni voce ista tanquam omni
bus et ubique cognita utuntur. Generales vero ritus vo-
cesque ecclesiastics, non a singularium aut paucorum
hoimnurn, sed ab universalis Ecclesiae usu praxique derivari
solent. Quocirca, nisi probaverit Dallaeus hoc non niodo a
privatis quibusdain hominibus, sed a majori, vel magna
Saltern Christianorum partemore posit um fuisse, ut qua
in
draginta prsecise horas ante Pascha jejunarent, nisi hoc,
inquam, probaverit, nunquam efficiet Quadragesiniam a
quadraginta horis nuncupatam fuisse. Illud autem nee
ipse probavit, nee unquam probari potest. Adhsec si Qua
dragesima a quadraginta horis dicatur, qusenam, obsecro, ex
istis quadraginta horis Quadragesima proprie dicatur ? Hoc
enim necessarium est quaesitu, quandoquidem nomen illud
adjectivum quod suum postulat substantivum, quocum
est,

cohsereat : quadragesima dicatur hora, a qua

ut haec vel ilia
totum illud quadraginta horarum spatium nomen suum
mutuetur, ut in vero hujus nominis etymo explicando mox
videbimus. Vereor autem, ut hora ilia vel ratione vel
testimonio unquam indicetur. Nos porro hoc in loco de
voce ista ut a Synodo Nicaena usitata disputamus. At Dal-
[Daii.de laeus paulo ante dixerat, imo quidem concluserat, illam,
Jejun. et
Quadr.nb. quam (Patres Nicssni) significant, Quadragesimam, non sex
483. ' septemve hebdomadibus, sed paucis, id est quinque vel sex
CAP, IV. De Jejunio Quadragesimali. 229

diebus ante Paschce festum fidsse inchoatam. Ipsum itaque

adversarium testem, vel etiam judicem advocamus, annon
vox Quadragesima, ut a Patribus Nicsenis usurpata, plus
significet quam quadragirita horas? Nullus dubito, quin si

sibi constiterit, hoc concedet. Quaestio itaque recurrit, quo

sensu jejuniumantepaschale Quadragesima' vocetur a Con-
'

cilio Niceeno? Sensu quidem Dallseano, qui Quadragesimam

a quadraginta horis deducit, ita vocari non potuit, siquidem
ipse quin que vel sex dies tune temporis jejunatos fuisse
confitetur. Restat igitur, ut nostro, vel universalis potius
Ecclesise, sensu, a quadraginta diebus Jejunio ante Pascha
dicari solitis nomen illud acceperit, idque longe ante con-
sessum Nicsenum, utpote qui pro concesso sumit neminem
vox ista Quadragesima.' Quod tamen
latere, quid sibi velit '

fieri non potuit, nisi diu ante usitata fuisset.

IV. Veritus autem eruditus vir, ne aliquem incredulum
adeo lectorem inveniret, qui nullam huic conjecturse citra
omneni rationem prolatae fidem adhibeat, aliam a Rigaltio
excogitatam nomenclatures hujus rationem in medium
protulit. Post earn enim, quam ipse effinxit, explicatam,
addit protinus, Quce si cui non satisfaciat, est et altera sane [Daii. de
' 7
Jejun. et
7 7 T->
-r
elegans et mgemosa apud Kigallium. Is emmvero vero Quadr. lib.

propius esse censet, Priscos Christianas, Divinis et Apostolicis 4 ^. 495.]'

formates institutis, jejunia sua a quadragesimali Christi

Jejunio Quadragesimam nuncupasse, ut significarent
non esse, sed Christiana. Itaque memores adeptce Dominica
passione libertatis, quce in Parascevcs diem inciderat, Para-
scevam quidem Jejunio sacravisse, ut esset eo die, quod ait

Septimius libra de oratione. communis et quasi rpubiica Jieiunii

'
J J-
[Tort, de
Orat. cap.
religio.' Cujusmodijejunium mox declarandi luctus a Domi-
nica passione concepti studio in Sabbatum produxisse : sic
tamen ut et jejunia quidem alia commendandis orationibus suis
utilia servarent, sed ex arbitrio cujusque diversa ; maxime
autem ritus illius sabbatici jugo liber a. Adeo ne quid Ju-
daizare viderentur Parascevce Christianas seu Paschce, ffrav
gutf/ftov et Sabbati sequentis jejunium non Parascevam, neque
Sabbatum appellavisse, sed Quadragesimam ; ut jam esset

Christianum jejunium, non Parascevce, neque Sabbati, sed

Quadragesimce illius , Jejunio Christi plane Divino transacts,
sacramentum. Et mox addit, Apostolis consilium fuisse, ut
230 De, Jejunio Quadragesimali. LIB. III.

obliterates Judaorum Sabbatis, jejunia sua Christiani, qua

Domino suo tantida pro tantis offerrent, de jejunii Dommici
spatio vocitarent, ut qui minus ea quirent assequi reapse,
saltern memoria venerarentur.
Quare Dallseus hoc Rigaltii commentum tanquam elegans
atque ingeniosum laudaret, non video, nisi forsitan quod suo
sit simile, hoc est, vero dissimillimum. Primo enim dicit
priscos Christianos jejunia sua Quadragesimam a quadra-
gesimali Christi jejunio nuncupasse, ut significarent Judaica
non esse, sed Christiana. Hoc autem ista voce minirae
significatur, utpote quae a quadragesimali Mosis et Helise
seque ac Christi jejunio derivata, Judreis saltern, videretur.
Deinde innuit heec conjectura primitivos Christianos, ne
Judaizare viderentur, ab ipsis etiain Judaeorum vocibus
abhorruisse ; cujus contrarium e Parasceve, Sabbato, Pascha,
Pentecoste, aliisque innumeris a Christianis pariter atque a
Judaeis semper passimque usitatis vocabulis patet. Adhsec
illud sibi hie assumit, quod probare debuit, sed nequaquam
potuit, solum Parasceves et Sabbati sequentis jejunium
Quadragesimam dictum esse, idque ex ipso Apostolorum
consilio; cujus rei nee in Apostolicis scriptis neque in eccle-
siasticis vel vola exstat, vel vestigium sed omnia potius in :

contrarium eunt usque adeo ut ipse etiam Dallseus negare

:

nequeat, quin vox rsffaoa%offr7j in Canone Nicseno quinque

saltern vel sex dies ante Pascha jejunio dicatos significet. 4
Quid etiam, quod dicit jejunium Christianum Quadrage
simam propterea nuncupatum, ut Quadragesimse jejunio
Christi (quod tamen Quadragesima antiquitus nusquam
vocatum fuit) transactee sacramentum esset ? Jejunium
duorum dierum sacramentum jejunii dierum quadraginta ?
Quale, queeso, hoc est sacramentum? Annon nomen illud
multo melius rnereretur, si, quod nos juxta'cum Ecclesia
primitiva sentimus, eodem dierum numero, quo ipsum
Christi jejunium, perageretur ? Secundum istam sane Ri-

4
[" Nam ad earn quidem causam, sarios, dum loca ex Patribus afferunt,
quam nunc agimus, satis est, quod in quibus Quadragesimae vox simpli-
Quadragesima veteribus dicitur etiam citer occurrit, qualis est ille Nicsense
id jejunium, quod quinque tantum aut Synodi quintus Canon." Dall. de
etiam pauciorum dierum est. Inde Jejun.et Quadr. lib. iii. cap. 9, pp. 495,
enim liquet nihil promovere adver- 496.]
CAP. IV. De Jejunio Quadrayesimali. 231

galtii opinionem jejunium Christianum jejunii a Christo

celebrati nomen fortasse habeat, sed prseterea nihil, ac
proinde sacramentum illius nulla prorsus ratione dici potest.
Praesertim cum nee nomen revera habuerit ;
quandoquidem,
ut dixi, jejnnium Christ! Quadragesima ab antiquis non
dicatur. Hoc enim nomine jejunium Christi nunquam
indigitatum fuit, nisi postquam commune fuisset jejunii
antepaschalis a Christianis celebrati nomen a quo ad ;

jejunium Christi significandum a recentioribus transfertur,

non e contra e jejunio Christi ad jejunium Christianorum.
Quapropter licet dies illi quadraginta Christi jejunio trans-
acti Quadragesimse a Christianis peragendae occasionem
dederint, nomen tamen dare nequicquam potuerunt. Verum
ne in his, vix dignis quse recenseantur, refellendis diutius
immoremur, Rigaltius hoc in loco concedit, asseritque
priscos Christianos Divinis ac Apostolicis formatos institutis
jejunium suum antepaschale Quadragesimam nuncupasse.
Quod si verum sit, corruet Dallaei opinio, hanc vocem non
nisi longo post Apostolos ternpore ad jejunium istud signi
ficandum usitatam fuisse contendentis. Quare nihil est,
quod Dallseus hanc Rigaltii conjecturam elegantem adeo
atque ingeniosam vocet, quse suam de hac voce sententiam
penitus evertit. Quod si, sua derelicta opinione, Rigaltio
concesserit Dallseus, jejunium antepaschale ab ipsis Apo-
stolorum temporibus Quadragesimam appellatum fuisse, tota
ejus de Quadragesima disputatio concidet. Nemini enim
persuadebit unquam vel Dallseus vel quivis alius, quin jeju
nium antepaschale quadraginta dierum seque antiquum sit
atque vox Quadragesima de eo usitata.
V. Discussis aliorum conjecturis de ratione, quare jeju
nium antepaschale rsffaagaxoffrri, Quadragesima, olim dictum
fuerit, tempus et necessitas modo flagitat, ut in verum
propriumque hujus vocis etymon inquiramus. Quod quidem
persuasissimum habeo non adeo difficile inventu fuisse, si
tot eruditi viri, pro sui quisque ingenii acumine, tenebras ei
non obduxissent. Plerique enim aliquo in ipsam rem hac
voce significatam preejudicio laborantes, et nomenclaturse
propterea hujus rationem suis potius opinionibus quam
opiniones suas ei accommodare studentes, earn non in voce

ipsa, ubi quaerenda erat, sed in nubibus quaesiverunt, ubi

232 De Jejanio Quadragesimali. LIB. III.

scilicet nulla fuit. Res autem in propatulo ponitur, neque

opus est, ut ab ipso nomine discedamus, si veram nomen
clature hnjus rationem deprehendere velimus. Neminem
enim latere potest nomen quod idem est
TsaffagoMoGTq, sive,

Latine, Quadragesima,'
' etiamsi substantivi naturam induat,
et substantive vulgo usurpetur, revera tamen adjectivum
esse, et quidem foeminei generis, cujus propterea generis
substantivum ei subintellectum sit necesse est. Et nonnun-
quam, fateor, in profanis saltern auctoribus, ^ao/^a seu ftsgig

subauditur, ut quadragesima pars alicujus rei.

Tsff^aya/ioffTr, sit

Quo tamen sensu hoc in loco accipi non potest, siquidem

nihil est cujus jejunium antepascliale Quadragesima pars
dicatur. Aliud itaque quserendum est substantivum. Quod
facillime invenietur, si memoria teneamus nihil ecclesiasticis
pariter ac profanis scriptoribus, tain Graecis quam Latinis,
frequentius in more positum esse, quam
hujusmodi ad in
numerum pertineritibus adjectivis, substantivum fa's^av, diem,
Subilltelligere, ut xvgiaxq, Dominica, T^WT-TJ, dsvr'soa,, rtra^rn,
Ks/AKTT), prima, secunda, quarta, quinta (hebdomadis), et, quod

ad rein nostram proxime accedit, nsvnjxotfH, Quinquagesima,

quibus omnibus vox fas 00, necessario subintelligitur. Nee
aliud subintelligi potest substantivum, quocum cohaereat
vox retffxgaxoffrJi, quae propterea stricte sumpta diem aliquam
quadragesimam significat. Illud autem, quod rstftfagax&tfrjj

a Nicaenis aliisque Patribus vocatur, jejunium, ante festum

Paschae, ipso etiam Dallaeo judice, celebratum fuit. Quo-
vox aliam proprie significare non potest, quam
circa haec
Quadragesimam ante Pascha jejuniis dicatam diem; quem-
admodum scilicet nevT^xoffT^, Quinquagesima, est dies post
Paschalem istam festivitatem. Quod si quadraginta ante
Pascha retro numeremus dies, exceptis perpetuo Dorninicis,
quibus nunquam ullibi jejunare licuit, in diem vulgo vo-
catam Cinerum incidemus, quaa est Quadragesima ante
'
'

Pascha, ac proinde Caput jejunii appellari solet. Et hoc

proculdubio sensu, qui primi jejunium antepasehale rqv
nominabant, vocem istam usurpabant.
Teffffagaxoffrrtv Sicut
enim est quiriquagesima post festum Paschae, sic
nsvrrixoffr^

TeaffagaxoffTT) proprie sumpta est quadragesima dies ante

festum Paschae. Unde et proxima post Dominica nomen
suum mutuatur. Quadragesima enim dicitur. Hinc etiam
CAP. IV. De Jejunio Quadragesimali. 233

tres antecedentes Dominicse, una Quinquagesima, altera

Sexagesima, tertia Septuagesima, vocantur. Ex ordine
scilicet numerandi retro a Dominica Quadragesima. Quod
quidem luculento nobis est argumento, dies hujus jejunii
retro a Pascha numerates esse. Ut directe numerando ilia
sit prima jejunii, quse est quadragesima dies ante Pascha

jejuniis consecrata. Neque enim Dominica ilia 'Quadra

gesima' dici potuit (quo nomine antiquitus gavisa est) nisi
quod a Pascha retrorsum numerando ea sit proxima Do
minica post quadragesimam jejunii antepaschalis diem.
Neque Dominicse antecedentes, Quinquagesima, Sexagesima,
Septuagesima, retrorsum appellatse fuissent, nisi solenne
fuisset Ecclesiee dies ante Pascha retrorsum computare .

Quo retrograde prima jejunii ante

numerandi inodo,
paschalis dies est Magnum Sabbatum paschalem celebri-
tatem immediate prsecedens. Ultima autem sive quadra
gesima est quarta septimae hebdomadis antecedentis feria.
Dominicse enim, ut dixi, jejunio semper exemptae fuerunt :

ac propterea in unaquaque hebdomade sex soli dies jejunari

solent, adeoque soli hie computari debent. Verum sexies
sex triginta sex efficient, quibus si adjiciantur quatuor prae-
cedentes, sive septimse hebdomadis, dies, quadraginta prsecise
colligentur : dictaque quarta istius hebdomadis dies, qua
dragesima erit dies totius jejunii. Unde et totum jejumum
isto nomine, '
Quadragesima' scilicet, nuncupatum est, non
secus ac in Pentecoste videre licet. Namque UsvryiKoffrr)

stricte sumpta est quinquagesima dies post Pascha. Ab

ipsis tamen Ecclesiae primordiis consuetude obtinuit, ut vox
ista non modo istam singularem diem, sed et totum temporis

spatium a Pascha ad Pentecosten intercedens significaret ;

ut apud Tertullianum, Excerpe singulas solennitates nationum, Tertuii.de

C
et in ordinem exsere, Pentecosten implere non poterunt, id est, xiv.[p. 94,'

non poterunt adimplere solennitatem, qualis a nobis per-

agitur, quinquaginta dierum. Sic in Canone Apostolico
XXXVII. de duabus etiam Synodis quotannis habendis
agente, cautum est, ut Una sit rfi rerdgrp g/3<3o//,a& ?%<; Hsvrq- [Pan. Can.

Et in Canone Niceeno XX. legrimus h raf^ rnc ]

T , . i . . . t lbid - P- 84
In his, et alns quamplunmis, quae cuivis B.]

veterurn monumenta legenti passim occurrunt, locis, vox

?} non ipsum quinquagesimam post Pascha diem, sed
234 De Jejunio Quadragesimali. LIB. III.

totum illud quinquaginta dierum spatium denotat, quod ab

uno ad alterum festum labitur, et unam inagnam solenni-
tatem constituit. Ad eundem modum vox Tg<r<raaxo<ft-7j,
quse proprie qnadragesimam ante Pascha diem jejunio
transactam significat, latius sumpta totum illud quadraginta
ante Pascha dierum spatium notat, quod Ecclesia jejuniis
consecrare consueta est ; vel, ut semel dicam, ut Tiivr^Koffr^

primo quidem diem quinquagesimam,deinde et quinquaginta

dies post Pascha feriatos, sic TeffarctgaxotfrJi primo diem qua-
dragesimam, et deinde quadraginta dies ante Pascha jeju-
natos signiiicat. Et ita in veterum pariter atque recen-
tiorum scriptis passim vulgoque usitatur. Quod mirum
nemini videatur, cum idem in voce nsvrqxotrri ex communi
publicoque Ecclesise usu observare liceat. Hinc itaque
clarissime conficitur, quare jejunium antepaschale Ttcffa-

gaxoffrvi Graecis, Latinis Quadragesima dicatur, nimirum ex

eo, quod, exceptis illis, quibus jejunare non licuit, diebus,
jejunium illud Quadragesima ante festum Paschae die in-
ceperit, et ab ea usque die ad festum praedictum celebratum
fuerit. Inde etiam est, quod totum hoc quadraginta dierum
jejunium a prima ipsius die 'Quadragesima' nuncupetur.
Qua quidem nomenclationis hujus ratione, nulla simplicior,
nulla clarior, nulla primitivae Ecclesise moribus magis
consentanea reddi, vel inveniri potest, imo quidem nulla
alia, quse vel probabilis sit, vel ullam rationis speciem prse
se ferat.

VI. Qui jejunium igitur antepaschale a Patribus Nicaenis,

de quibus hucusque diffusius egimus, r5j; Te<r<ragaxo<rnj no
mine indigitatum perpendit, veramque appellationis istius
rationem, quam explicuimus, perspectam habet, dubitare
nequit, quin jejunium istud illis etiam diebus a quadragesima
ante Pascha die jejuniis dicata inceptum fuerit; et per qua
draginta dies usque ad paschalern festivitatem propagatum.
Vox enim Tgotfagajtotfnj ab iis usurpata aliud significare non
potest, quam vel ipsam quadragesimam diem ante Pascha,
vel totani quadraginta dierum collectionem, quibus ante
Pascha jejunatum est. Sive autem stricto, sive latiori, in-
telligatur sensu, quadraginta dies jejunio isti celebrando
assignat. Si enim a quadragesima ante Pascha die ince-
perit, nihil dubii esse potest, quin quadraginta dies, usque ad
CAP. IV. De Jejunio Quadragesimali. 235

festum scilicet, continuatum fuerit. Ut autem ultimo ipso-

rum Canone Patres Nicseni totum a Pasctia ad Pentecosten
intervallum generali rfa nsmjxotrrSfc nomine indigitant,
eodem etiam modo vocem Tstiffagaxoffrri hoc in loco usurpare
videntur pro toto scilicet temporis illius spatio, quod a
;

quadragesima die ante usque ad ipsum Paschae festum

jejuniis dicatum fuit. Cum edicunt itaque unam quotannis
Synod um -Trgo rqg Tsffffagaxotryg celebrandam esse, nihil aliud
sibi volunt, quam earn peragendam esse priusquam ante-

paschale quadraginta dierum jejunium incipiat. Idque hac

ratione ab ipsis reddita, "ivy, Kdffqg fjtiKPo-^u^af avougovfAevrjg TO [Pan. can.
7.7 torn. i. p. 64,
Ka@a%()v vgogtpegqrai r gcT, ut omnibus ammi soraibus c.]

sublatis purum munus Deo offeratur. Hoc est, ut, sedata

omni inter Christianos discordia, sublataque, quse exinde
oriri solet, invidia, malitia, et omni animi pravitate, se totos
lachrymis, eleemosynae, precibus, aliisque Deo gratissimis
muneribus per totum jejunium quadragesimale pure offeren-
dis dedicent, et devoveant. Unde simul colligere est, quanta
reverentia, quanta religione sanctissimi illi Patres jejunium
istud quadragesimale peragendum esse voluerunt, cum ipsi
tanta cautione prospexerint, ut, sublata omni lite et dis
cordia, per istud saltern tempus, purum ab omnibus
Christianis munus Deo Omnipotent! offeratur.
 CAPUT V,

Synopsis.

I. Testimonia pro jejunio quadragesimali e S. Athanasio

petita ab exceptionibus vindicata.
II. Eusebii testimonium de Quadragesima, ex eo sumptum, quod
is Therapeutarum ritus, ut a Philone descriptos,a Chris-
tianis sues estate observatos esse asseruerit.
III. Therapeutas plerique Essenos fuisse opinantur. Cujus
opinionis fundamentiim evertitur. Quantum discriminis
Essenos inter et Therapeutas fuit.
IV. Inter Therapeutas et Christianas tanta fuit convenientia,
ut Eusebius eos Christianos fuisse putaret. Sic etiam
S. Hieronymus et Epiphanius. Quorum verba vindi-
cantur et explicantur.
V. Nulla datur ratio, eos non fuisse Christianos evincens.
Argumentis ex eo petitis, quod antiques auctores et alle-

goricas Scripturas habuerint, respondetur.

VI. Alice contra hanc Patrum opinionem exceptiones di-
luuntur.
VII. Hand minim est, quod Therapeutse hymnos et cantica
Deo canerent, etsi Christiani fuissent. Ista consuetudo
in Ecclesia semper obtinuit. Illi iisdem, quibus Chris
tiani, in canendo ritibus usi sunt, ut antiphonis et

VIII. In jejuniis etiam peragendis, Therapeutis cum Chris-

tianis Nulla secta tot regiones istis
optime convenit.
diebus peragraverat, quot Philo Therapeutas incoluisse
tradit, prceter Christianos.
IX. Quare ea, quce Therapeutas Christianos fuisse statuit,
opinio nobis probabilis videtur. Ex eo saltern quod an-
tiqui Patres ita senserint, jejunii quadragesimalis anti-
quitas evincitur.

I. ADH^C, ut Ecclesia uni versa in Synodo Nicaena con-

gregata, sic et^singulares ejusdem aetatis Patres de jejunio
CAP. V. De Jejunio Quadragesimali. 237

antepaschali, ut religiose tune dierura observato, et quidem

sub Quadragesimae nomine, meminerunt. Athanasius enim,
quern istis claruisse diebus nemo nescit, in Epistola ad Ortbo-
doxos, de persecutione a Georgio [Gregorio] Ariano in Ec-
clesiam Alexandrinam excitata loquens, eandem eo graviorem
pejoremque pronunciat, quod in Quadragesima, irno mox ante
Pascba, nefarie acta fuerat. Tavra de. inquit, syiyvero sv alr% [Encyc.ad
' Episc. Epist.
7v\ aytce, TsffffctPaxoffTTi, m^l rb Ilatf^a, ors 01 fisv adsXpoi svqffTSVOv, cap. iy. Op.

Hcec autem in ipsa sancta Quadragesima sub Pascha acta sunt, m> D -3

cum fratres jejuniis dediti erant. Ubi ista verba, <xt$ rb

ada^u propterea, ut palam est, addit, ut ostenderet, hsec non
in prima Quadragesimse parte, sed in ultima, proxime ante
ipsurn Paschee festum, perpetrata fuisse. Quod si Quadra
gesima paucis tan turn ante Pascba diebus, ut opinatus est
Dallaeus, incepta fuisset, verba ista superflua essent, tota
enim Quadragesima crsgi rb Tlda^a esset. Contra quod
Athanasii testimonium nihil excepit eruditus vir, nisi quod
Epistola ilia non magnae sit apud ipsum auctoritatis, utpote
quce ab Athanasiani styli puritate, gravitate, atque simplici- Daii. de

tale plurimum abhorrere videtur. Ita fortasse illi videatur. Quadr. lib.

Sed is primus est, ni fallor, qui Epistolam illam in dubium 496.

vocavit. Sed et eadem fere habentur in Epistola ejusdem

Patris, quam ipse Dallseus genuinam esse fatetur, 1 ' Ad soli-

tariam vitam agentes' conscripta, ubi de Secundo et sociis

ejus, presbyterum in ipso mortis articujo dicentem,
qui
'
apud judicem vindicet, habeo vindicem Dominum
Nemo me
Jesum Christum, pro Cujus nomine haec patior,' calcibus
obtritum interfecerant, loquens, ait, Oi ds ovrs Xiyovra r^w^ [Hist.
adMonach.
Ar.

ours ra$ ^/Ag^ag l^uo'W'Trouvro, sv avry yag rfj TzffffagaxotiTfj Xaxrifyvrtg cap. ixv. Op.

aKtxrsivav T&V civQguffov. Illi autem nee hominem ita loquentem 383 >
D -3
miserti sunt, neque dierum ullam reverentiam hahuerunt ; in
ipsa enim Quadragesima hominem calcitrando elidebant. Ubi
iterum crimen ex eo aggravatur, quod in ipsa Quadragesima
perpetratum esset, quodque n ullam haberent istorum dierum
reverentiam. Unde tempus istud illis diebus summa reli-
gione observatum fuisse constat. Quod dilucidius adhuc
apparet ex ejusdem Apologia priori ad Imperatorem Con-

1
[" Quod germanum est ac genui- juniis et Quadragesima, lib. iii. cap. 9,
num Athanasii opus." Dall. de Je- p. 496.]
 238 De Jejunio Quadragesimali. LIB. III.

Athan. Apoi. stantium, ubi haec diserte dicit, Uiffrsu& yag, BacvXsD, xa/ vregi

stant. [cap. ro\jTO\) <7rdXiv {tdgTijga ds^ui rr vt

dX^g/av, 6V/ sv rcuc, ffuvd^sffi

F rwv roVwv
i- PI \3?a ' Tstftfa^ax&ffTTjs, d/a ro tfrei-oi/, xa; r> croX;) aX5;0oc ruv Xawv,

cra/5/a, xa/ oux oX/ya/ vstoTegai yuva/xsg, ^Xs/ffra/ rs yga^sg, xa/

qGav e/$ rovg o'/xovg, xa/, roD sou

Crede mihi, Imperator, et in

earn rem te^tem veritatem ipsam In synaxibus Quadra- accipe.

gesimce, ob locorum angustiam, et magnam populorum multitu-
dinem, plurimos pueros, nee paucas puellas, et aniculas com-
plures, et adolescentes non paucos, afflictos jacuisse, et domum
delates esse, ita tamen ut, Dei benevolentia, nemo eorum
perierit. Complures sane Alexandria erant Ecclesiae, quibus
x x ' Synaxes peragi solebant, ut testatur Epiphanius. Sed nihilo-
rAHai i
num 2. [Op minus Synaxes per Quadra2:esiinam in iis omnibus cele-
tom. i. p. 728, >

B -^l
bratas tanta hominum frequentia circumfusas esse, ut in con-
ferta turba plurinri elisi propemodum et praefocati essent,
ipse sanctissinius sedis illius Antistes fidem hie plenissimam
facit. Tanta istis diebus reverentia observabatur Quadra
gesima. Ut nemini minim
videatur, quod a Patribus
Nicaenis una quotannis ante istud tempus
cautum sit, ut
Synodus habeatur, qua omnes ita componantur lites, ut
purissimum, quoad fieri potuit, munus istis saltern diebus
Deo offeratur. Idem deriique Pater in altera etiam ad
Athan. Apoi. eund em Imperatorem Apologia Quadragesimee mentionem
L
[deFuga.cap. . . . , , ,
6,Op. torn. i. mduxit, his verblS, E/V gX^wu rr> Tsffffaeowoarn o nap avruv
p 323 AT
Daii.'[de airoffrafoic. Quid ad hscc Dallaeus ? Sed negue ista, inquit,
Jej. et
m.
Quadr. 7 . ; . / ?
neque alia, siqua sunt similia, nos cogunt jaten, istis, quibus ea
lib. cap.

scripsit Athanasius temporibus, hoc est, circiter annum Domini

CCCXLI. et CCCXLII.,jam usitatum fuisse quadraginta
dierum apud Christianos ante Pasclia jejunium. Potest enim
Quadragesima vox, [ut paulo ante demonstravimus'], commode et

ex usu Patrum de jejunio paschalis hebdomadis intelligi, quod

sex ad summum dierum erat. Egregia sane disputandi
formula, qua omnes fere controversiae uno verbo dirimantur.
Possibile enim est, ut aliter plerseque res se habeant, quaui
opinantur adversarii. Nos autem, non quid potest fieri, sed
quid reapse factum est, jejunium
inquirimus. S. Athanasius
antepaschale r^v Tcffirapaxoarriv passim appellat. Ea vox pro-
prie diem quadragesimam, et exinde quadraginta dierum
jejunium ex communi Ecclesiaa usu notat, ut ante osten-
CAP. V. De Jejunio Quadragesimali. 239

dimus. Sed possibile est, nonnulli ea usque adeo abutantur,

ut de sex dierum Jejunio usurpent. Quis autem prseter
Dallaeum argumentum ex ista possibilitate formare potuit,
vocem istam ab ipso etiam Athanasio xara^Tjtfr/xws adeo
usurpatara fuisse? Sed hoc non dicit dicit taritummodo
:

fieri posse ut ita intelligatur hoc est, se victum fatetur et

:

latebras quseritantem. Sed ita, inquit vir doctus, accipien- [Dau. de

dum suadent ea, quce paulo post ultimum (penultimum, ut a $ u*!j r ib -

J,
-

nobis citatur) locum subjicit Athanasius, cum idem illud tempits, 497,493.]
quod Quadragesimam dixerat, ra vrgoeogra, mox vocat. E/ d?, sv [Apoi. ad

ro?g veosogrotg roiavrr) ysyovs SXtyig, ri an lysyfau ev avrfi rfj eogrf) ;

15. Op. torn.

Ubi festum, inquit Dallaeus, indubie est Puscha ; ra irgoeogra B.]

dies Pascha antecedentes, hoc est hebdomas passioms Dominica.

Nam ut ra wgoeogra dicantur, quce festum sex septemve hebdoma-
dibus antccedunt, communis sermonis ratio vix patitur. Ubi
caute admodum interseruit dubitandi particulam ' vix.' Neque
ipse enim absolute negare potuit, quin quadraginta jejunii
antepasebalis dies festi ipsius Paschalis respectu ra Kgoeogra
jure appellentur, seque ac quinque aut sex. Quod adeo
clarum est etomnibus notum, ut non opus sit rationibus
asseratur. Prsesertim cum ipse quoque Dallaeus illud diserte
negare non ausus sit.
II. Ut S. Athanasius Alexandrinus, sic et Eusebius
Csesariensis Synodi Nicsense tempore florebat, eidemque in-
tererat. Hie vero summse jejunii quadragesimalis anti-
quitati adstruendse preeclarum contribuit testimoniurn, eo
quod Therapeutas, a Philone Judaeo libro '
De Vita Con-
templativa' descriptos, Christianos fuisse a Marco Evan-
gelista edoctos affirmet. Quo boc autem argumentum
manifestius cuivis evadat, imprimis tenendum est, quod
doctissimus ille Philo Judseus, dicto mg} rov f3lov QeugqTixov n

hiruv ag&ruv libro, hominum quoddam genus in ^Egypto

alibique degentium fuse describit, quos, viros quidem sga-
rsurag, foeminas vero ega<jrevrg/dus, dictos fuisse testatur.
Horum ille pietatem erga Deum, abstinentiam, frugalitatem,
contemptum mundi, omnes deriique virtutes summis laudibus
prosequitur. Inter alia de iis dicit, quod ovro/ rb [*tv Kgurov [PWI. Jud.

d^o/Vovra/ di scrra tfSdo/y.aduv, (OL ftovov rr,v a^X^v sfSdoftada, dXXa temp. Op.
torn. ii. p.
xa/ rqi> dvvaftiv rsfavtrt? ayvfo yag xai asirtdgQsvov aurr^v */<fa,ffi.) 481.]

g'rfr/ ds wgotognos (LtyfafHf sogTqg, qv ffevTqxovras eXa^sv,

 240 De Jejunio Quadragesimali. LIB. III.

x/ pyrf/xwraros agifauv. Hi quidem primo conventus suos cele

brant per septem hebdomadas, verier ati non modo simplicem

septenarium, sed et vim ejus multiplicem. Castam enim sciunt
hebdomada et semper virginem. Tempus istud profestum est
maxima festivitatis, incidentis in numerum quinquagenarium
sanctissimum et summe naturalem. Deinde, descriptis eoruni
[Phil. Jud. publicis
1
conventibus, addit, OJvog tv exsfaaif raTg YIUZDQLIC ovx
de Vita Con- ,
temp. Op. /tfxo,a/gra/, aXXa v

oiccvysffrurov uow^, -vj/up/goy /LMV ro?g croXXo/^, Qsg/ubv

481.] 8s ruv <ffgeff(3vrdruv roTg a(3goftia'iroic, xa/ rgacrs^a xa^a^a ruv s\/ai/j,crjv,

stp* rig agrot fjL&v rgoprt, ^ocro^Tj/Aa ds aXsg, oTj 'icnv ors nal
vjdvtff&a wagagrvsrai dia rovg rgv<puvrK$. Vinum per illos dies
non prcebetur, sed aqua limpidissimct, plurimis friyida, calida
vero Us, qui inter scniores tractantur dclicatius. Mensa pur a
est pro cibo panis opponitur, sal pro
a cruentis dapibus ;

opsonio, et pro condimento hyssopus nonnunquam in dflica-

torum gratiam. Post ha^c subjungit, ut sacrae iis literae prae-
dicataa sunt, ut 6 ^o'g^oj cseterique congregati hymnos in Dei
laudera canant, et -r vt
kgav Kavwyjba, sacrum pervigilium
celebrent.-
HBBC a Philone de Therapeutis dicta, de Christianis illius

aetatis, hoc est, nonnullis saltern ex Apostolis adliuc super-

stitibus, intelligenda esse contendit Eusebius, idque hac
ratione, quod, quoa hie de Therapeutis dicuntur, cum Christi-
anorum moribus ac institutis ab ipsis Apostolorum tem-
mst. Eccies.
lib.
17,
ii. cap.
[pp 67-
i
,

rei multa addit specimina.

...
poHbus ad suaui aetatem observatis convenire videbat cuius
J
Inter alia autem e Philonis
:

[ibid. PP . 69, verbis ante laudatis, sic disputat, T/ 8s/ TO-JTOIC s^Xsysiv rue, SKI

TCC'JTOV fl'uvoooL/j, xa/ rag tbict, /j,iv avSpwc, ib'iu, b\ yjvat/iuv sv rauroJ bict,-

rgi(3a$ 9 xa) rag Jg sOovs t/o'sn xal vvv vfoc, r,puv sKir&wfAsms
ag diapsgovrug Kara r^v rov tfw-njp/ou cra^oi/g soorfiv, sv

xal 8iavuxrsgev<fffiv t v^o-yjuc, rs ruv Qtluv Xoyuv

ansg s-7rax^(3sg, rbv avrbv ov xai s/g biv^

f/t6voi rtfj.T'v rgoirov, s^iff^fj^vd/j^svog o 8ri\uQs/s avr^P iblu

rfi
xai [ta\i(sra rag rqg /AiydXqg scigTqg Kavvvyjbag, xal Tag sv

affxqGsig, rovg rs \sysffdat eju06rag vgog TJ/J,UV vfMVOvq itfroguv.

Quid prceterea hie attinet commemcrare et virorum et mulierum

a ovv IKU.VUS o fgotfyo; SuiX- ptru. ^l TO Ss/Vvav TV It^etv eiyovfi

Iox.i7 .... faitret o itvcttrras cravvw^a. Phil. Jud. de Vita Con-
pivav its rov Biov temp. Op. torn. ii. p. 484.]
CAP. V. De Jejunio Qiiadragesimali. 241

seorsim degentium studia atque exer citation es, quce apud nos
etiamnum in usu stint, prcecipue circa diem festum Dominica
passionis, quo temporejejuniis atque vigiliis, et sacrorum libro-
rum lectioni impensius vacare consuevimus. Quce omnia vir ille

toties jam nominates (Philo) eodem plane modo, quo a nobis

aolis hodieque observantvr, accurate notata scriptis suis tra-
didit, ac imprimis pervigilia magnce solennitutis, piasque in
iisdem exercitationes, et hymnos, qui a nobis recitari solent,
commemoravit. Et paucis interiectis, "Ocrag TZ xard rac
"
Euseb. Hist.
Eccle*. lib.il.
~
g \<it\ ffripdduv ^afj^&vvov^Tsg^ o'tvou [Atv TO -rapaTac, cap. 17, [j.

avsygu-^sv, oux avoysvovrai, aXX.' aids ruv si

nvo$' vdooe ds /AOVOV airo/'g sffn TO KOTOV, /tai ifgotfo-^tf/JtOl /AST aoTov
aXsg xai vffffuxov. Utque per illos dies kttmi in stramcntis rrcu-
b antes, a vino quidem, ut ejus verbis utar, penitus abstineant,
neque carnes ullas degustent, sola autem aqua ad potum utan-
tur, neque ad panem aliud quippiam adhibeant, prater sal et
hyssopum. Hfec, licet prolixa, idcirco transcripsimus Eusebii
verba, ut facilitis clariusque ex iis lectori appareat, Eusebiutn
in ea fuisse opinione, quee jejuniura antepaschale ab ipsis
Ecclesise primordiis observatum fuisse statuit, idque eodem
modo, quo suo et Synodi Nicsenee tern pore observabatur.
Enimvero quae Philoni ^ /xgy/tfrjj SO^TT, vocatur, earn Eusebius [Phu. jud.

rqv TOV ffurqgiw <raQov$ zogTriv, et T^V fjt,eyd\y)v koPTqv appellat, quo tem P-.. Op.

quidem nomine festum Paschse a Christianis vulgo indigi- 481 -3

tatum fuisse, caique notura est. Ante rnagnam hanc festivi-

tatem Philo septem a Therapetitis celebratas fuisse hebdo-
madas tanquam KgosooTiov 7r\c, {Asy/ffTqg sogr5j, et in illis diebus
publicos frequenter habitos fuisse conventus, et strictissima
observata jejunia tradit. Adeo ut nibil potarent praeter
aquam, nihil ederent praeter panem, sal em, et hyssopum.
Hsec Eusebius sua setate Christianis circa festum Dominicee
passionis in usu esse affirmat, Quo tempore, inc[uit,jej units,
vigiliis et sacrorum librorum lectioni impensius vacare con-
suevimus. Quapropter, etiamsi concedainus Therapeutas a
Philone descriptos revera non fuisse Christianos, sed hallu-
cinatum esse Eusebium hoc asserentem, ex eo tamen, quod
is illud asseverarit, et jejunia ista, quae Philo per septem

hebdomadas ante magnam festivitatem ab iis peracta de-

scribit, a sui temporis Christianis observata esse affirmarit,
ex eo, inquam, luculentissime constat, non modo jejunium
R
 242 De Jejunio Quadragesimali. LIB. III.

antepaschale quadraginta dierum, sive septem ferme, ex-

ceptis Dominicis, hebdomadum, Concilii Nicseni tempore
vul^o obtinuisse, verum et Eusebium sibi persuasum habuisse,
quod idem quadragesimale jejunium ab ipsis Apostolorum
temporibus observatum fuerat. Philo enini, qui haec de
Therapeutis tradidit, normullis saltern Apostolorum cosetaneus
fuit. Quod quidem summse jejunii istius antiquitatis illustre

est documentura. Si vel suo enim vel prsecedenti seculo

illud iiistitutum fuisse vel novisset Eusebius, vel etiam dubi-
tasset, ipsis Apostolorum temporibus acceptum referre no-
luisset.

III. Sive itaque Therapeutic, a Philone celebrati, Chris

tian! fuerint, sive Judsei, argumentum ex Eusebii de iis testi-

monio deductum, istud, de quo agimus, jejunium longe ante

Synodum Nicaenam observatum fuisse evincit. Quod si
constaret eos Christianam amplexos esse religionem, jejunium
illud multo adhuc antiquius appareret, et ab ipsis Apostolis
aliquo modo institutum. Et quidem etiamsi illud omni
asseveratiorie cum Eusebio affirmare non ausim, in earn
tamen magis propendo sententiam, quee Therapeutas religione
[E.g. scan- Christiana instructos judicat. Primo enim qui aliter sen-
Send. tiunt, eos Essenos fuisse, certain quandam Judseorum sectam,
vi.p.538.j plerique contendunt. Dicunt nimirum Philonem de duobus
egisse Essenorum, vel Essseorum generibus, quorum illi
practicam, hi theoreticam agebant vitam, de iis quidem in
[Phil. Jud. libro precedent! KSP!
s
rot vav-a ff-ovdafov sJvai stevfaoov, de his
Op. torn. ii. . f
P. 445.] autem in hoc vsgi ptov deugqriKQv, ixsruv aotruiv inscnpto hbro.
YI

Verumenimvero, cum ipse Philo nullibi clicat duo fuisse

Essenorum genera, mirum est, si alii illud ex ejus libris
eliciant. Sed fundamentum hujus opinionis jactum est in
primis libri ultimo nominati '
De Vita Contemplativa' verbis,
[ibid. p. 471.] qiise sic habent, 'Effffuiuv ws^i dia7^%Qs}$, o/ rbv Kguxrixov s^Xuffav
xai dn~6vr)ffav /3/ov, sv a-~afftv, ^, TO yovv pogqroregov g/Ve/V, ro/g

sosffi, dtsvzyxovrzg' avTixa, xai Ktgi ruv Qeugtav affffuffa/Asvuv

rijg vgayfAaTstag Ixofiivog ra <7rgoff7]xovra Xs^u. Post-

quam de Ess&is disseruimus, qui vitam activam exercent omni
bus, autj quod minus invidiosum dictu esf, plerisque felicius ;
ordo postulat^ ut deinceps de iis, qui contemplation* dediti sunt,
dicamus ea quce dicenda sunt. Qua autem arte ex his verbis
colligatur, Philonem in hoc etiam libro de Essseis loqui, me
CAP. V. De Jejunio Quadragesimali. 243

prorsus fugit. Dicit quidem se in prsecedenti libro, '

Quod
omnis probus sit liber,' de Essaeis, qui vitam activam exer-
cebant, disseruisse. Non autem dicit se in hoc etiam libro
de generatim de iis, qui contemplationi dediti
Essaeis, sed
erant, acturum esse. Quos propterea ab Essaeis aperte dis-
tinguit. Quod manifestius adhuc exinde apparet, quod per
totum hunc librum eos, de quibus agit, 'Effta/ovg nusquam
appellet, nee 'Eaaaiovg sed Osgatfzvrag appellatos fuisse dicat.

, inquit, xai fgawevrgibeg srv/j,u$ xa\ovvrai. Quin [Phil. Jud.

hums
J
etiam nomenclatures alias atque ruv 'E^a/wi* ration es temp. op.
. .
torn. ii. p.
affert. Libro enim prsecedente, xs^l rov vrdvTa (fzovdaTov sTvai 4 7i-]

v, ubi de Essaeis agit, eos dicit esse cragwvu^oug ogio

a sanctitate nominates, nimirum a voce Syriaca ..m v Hani,

0610$, sanctus, probus, unde ]Z.a^m^ Hasiuto, 6<r/or?j$.
3
Atqui
in hoc '
De Vita Contemplativa '
libro, ubi de Therapeutis
loquitur, eos ita vult appellatos, a^o rou Osgavtvuv rag r^g

fywxjns voffovg, a curandis animce morbis, vel awi rov

rb"Ov, o xai aya&ov xgeTrrov JOT/, xa/ evb$ eiXiKgiv'sffrsgov, xai

oLgWyovdregov, A colendo Ente eo, quod bono melius est, et uno

sincerius, et unitate in generando antiquing. 4 *
Si Philo autem
Therapeutas eosdem esse ac Essenos putasset, quare eos per
diversa nomina a diversis originibus a seipso derivata dis-
tinguit ? Quare etiam Therapeutas nunquam Essenos, nee
Essenos Therapeutas vocat? An quia hi contemplativam,
activam agebant vitam ? Atqui haec nomina nihil plane
illi

ad istam distinctionem conducunt neque enim vox 'Esserms' :

vitam activam innuit, nee contemplativam 'Therapeuta.' Sed

si eadem fuissent secta, haac in vitis ipsorum distinctio
minime obstaret, quo minus ambo Esseni pariter atque The
rapeutas dicerentur. Philo autem tantum inter eos dis-
criminis observarat, ut uno ambos nomine indigitare non
potuerit, ac proindehanc nominum distinctionem accurate
admodum Ubi de Essenis loquitur, nee verbum
observat.
habet de Therapeutis ubi de Therapeutis, nee verbum de ;

3
[Kar' tpw "$o%a.v (OVK uxgifieT ruieta x.oCi i^v^aj votroig

^tuXtxTov *EXX>jv/x5jj) ^a.^utvfji.oi offt'o- xa,} ^i/fteirois . . . .) n Vug offov i*

Tjjraj. Phil. Jud. Op. tom. ii. p. (fivintas xoii ruv hgtvv vopuv Iwcti$su07io'uv

457.] 6tu.vivuv TO "Ov, x. T. x. Phil, de

4 ["H<ro< -Tta,^ oirov iKTgixtiv tvayyi*.- Vita Contemp. Op. tom. ii. pp.471,
Xevra; xoilffffova, rw; xaret voXtis (fi ftlv 472.]
/* A / / > / V\
ya-P ffwfjt,ot,7a. St^ayfivii ftovov' txitvri 01
 244 De Jejunio Quadragesimali. LIB. III.

Essenis. Sed de istis sigillatim, ut diversis omnimodo sectis

[Joseph, de agit. Josepbtis etiam, qui Essenos fuse descripsit, eos The-
U J
Hb ii ca P . s, rapeutas nominates esse nusquam affirmat, neque uspiam
OP. tom. ii. observat eos duorum fuisse generum, quorum hi actioni, illi

contemplation! dediti erant. Dicit tantummodo alium fuisse

Essenorum ordinem, cibos quidem et mores legesque similes
habentem, ab aliis vero opinione de conjugio discrepantem.
Ibid. [sect. "Effr/ ds %ai ersgov r inqilit, 'EtfcVwv ray,tta, o diafrav ftev, xai sOr},

Kc/J vofAi/Au rus aX\oig opotpoovovv' diet-b$ ds <rr\ Kara ydftov doi^a.

Quod si haec eorum distributio in activos et contemplativos

ex male intellectis Philonis verbis detorta Josepho inno-
tuisset, illam proculdubio imprimis adnotasset. Adhsec, si

ea, quse ipse Philo de Essseis scribit, cum iis conferantur,

quae de Therapeutis tradit, eas diversas omnino sectas fuisse
[vide supra, clarissime elucescet. Ex
enim verbis constat, Essenos
ipsius
in Syria sola et Palsestina fuisse, Therapeutas autem in
multis aliis regionibus, apud Grsecos et Barbaros, et praecipue
in jiEgypto circa Alexandriam. Illi in vicis, 5 hiin solitudine
6
habitare amabant. Illi aedes suas sacras, Judaeorum more,

'Synagogas' 7
appellabant, hi suas ffepvs/iu, xui /^ovaor^/oc. 8 Illi

muliebrem sexum aversabantur, 9 hi fagavwrgfoae suas secum

alebant. Ritus denique in sacris obeundis, necnon in civi-
libus negotiis mores, diversissimos habebant, ut cuilibet ea,
[Piin. Hist, quse Philo, Josephus, et Plinius, de Essenis tradiderunt, cum
caP .'i5,'(ai. iis, qu8e de Therapeutis a Philone solo dicuntur, conferenti
i. P. 262.]
'
patebit. Adeo ut, cujuscunque fuerint sectae Therapeutae,
Esseni saltern nequaquam dici possunt.
IV. Verumenimvero prseter Sadduceeos, Pharisasos, et
Essenos, alia a Philone et Josepho nulla inter Judaeos secta

5 [Ouroi ro wgurov xup'/dov rou

ftlv olx,ou(n. TO, fftftvoij fiiou f^virr'n^ia. rtXouvrecr
Phil, de Essenis, in Libro, Quisque ^lv iia-xo/uigovris, .(w vorov, pri trTrov,

virtuti studet. Op. tom. ii. p. 457.] ^^Iv n ruv XXv, oo-et, vgas rag <rou
6
[OiVs ^s lyyus, [<*/*<] i<r<xt. a,l iv ffuftaros %gi<'S oc.va.yKot.7oe,, uXXa. vopous
To7$ olffT^ffiv, o^Xrioov yxo not,} ^utrdp^tff-TCiv xeti Koyioe, Siff<7riff6ivTtX: ^/a yfeo^rjTiav, xeti

TdlS l^f^lOiV l^XdlXOffl KOU ftlTKOIUXOVO'lV tlftVOtlf, XOC,} TO. CtXXx, Oig IflffTVf&tl XOtt

ul yurvioio-tis. Ibid, de Vita Contemp. tbffifiua. 0-yvJv<r/ xxt TiXiiouvrcti.

torn. ii. p. 475.] Phil, de Vita Contemp. Op. tom. ii.

' [E<s hgou; atfuxvovf^ivoi To/rawj, o'l p. 475.]

Op. tom. ii. p. 458.] tsraXAwX^ ayvs/av [*^VT/. ] Ibid.

8
['Ev ixdffry ^l olxla. hgov 2 xa.\i7ru.i de Essenis. Op. torn. ii. p. 458.]
ffifivittv xau ft,ova<rrvgiov, Iv <u povovftivoi
CAP. V. De Jejunio Quadragesimali. 245

commemoratur. Therapeutas autem a Philone descriptos

nee Sadducaeos fuisse nee Pharisaeos, inter omnes convenit
Essenos etiam eos non fuisse, e supradictis patet. Quocirca
haud mirum est, quod Eusebius eos non inter Judaeos, sed
Christianos potius recensuerit cum, etiamsi Ju- ;
praesertim,
daeis orti, aliis tamen
nonnullos eorum ritus retinuerint, in
Christianorum instituta religiose sequerentur. Ut Eusebius [ffist
. . , lib. ii. cap.
enim recte ex Philone observat, simul atque aliquis ad hoc IT.P.GT.J

philosophandi genus se contulerit, omnibus suis bonis ad

propinquos transmissis cedebat. 1 Quod etiam de primis
Apostolorum divinitus conscript! testantur,
Christianis Actus
ut ubi scriptum habemus primes Apostolorum discipulos, [Act. A P .I

praediis ac facultatibus suis venditis, pretium fratribus, prout

cujusque necessitas flagitaret, divisisse, adeo ut inter ipsos

nemo egenus existeret. Porro Therapeutse, Christianorum

ad instar, Ecclesias suas variis in locis exstructas habebant,
quae 'semnea' et 'monasteria' dicebantur, in quibus sanctions
vitae mysteria, remotis arbitris, soli peragebant. Nee quic-
quam profanum eo seeum ferebant, sed legem duntaxat et
prophetarum oracula, hymnosque, et alia hujusmodi quibus
pietas et scientia augeantur. Apud eos etiam comment aria
erant veterum, 2 quae Eusebius Evangelia et Apostolorum
scripta et expositiones quasdam veterum prophetarum fuisse
opinatur. Adhaec jejuniis et vigiliis et sacrorum librorum
lectioni vacabant toti Therapeutse, non minus quam Chris-
tiani, circa paschalem festivitatem. suum, Quinetiam 9rgo'g5gov

sive Episcopum, necnon diaconos ministrantes Therapeutae

Christianorum more habebant. 3 E quibus colligit Eusebius,
Philonem primos Evangelicae doctrinae praedicatores, et ab
Apostolis traditam Ecclesiae Christianas disciplinam in mente
habuisse, cum ista de Therapeutis scribebat: 4 eo scilicet

1
[E7r J/a TOV rns &a.v.<rov xai x. r. x. ut supra. Phil, de Vita Con-
ft,a,xagis %utis 'ipt^ov ririXivT'/ix.iva.t to- temp. Op. torn. ii. p. 484.
fAi^ovrts WW TOV tivriTov fi'iov, K-TroXiifavffi Srjjvias/ %l TOUS 'butxovouf/.iMotis iv xofffAta

TO,; olffius uio7; w fvyetT^a.a'iv, I'ITS, <ro7s vrpo$ vvrrtQtffioiY 'tToiftous. Ibid. p. 483.]
4
aXA.o/f ffvyyiviffiv, Ixovyiaa yvup.'n v^off- ["Or/ *$i <rovg vrt/urovs xr^tixtt; ris

x,Xrii>ovi>fAov[*.iYoi. Phil, de Vita Con- XKTOC TO tiia.'yytX.iov ^i^oiffxK^.foci, TK <rt

temp. Op. torn. ii. p. 473.] a^^s* rg; <ruv 'AvoirroXuv 'i&n -rx^x-
2
["E<r<r< at a.ii<ro7$ xat ffvyy^eift[jia,TK ^tbofAtvoi raXa/3&iv o ^/Xwv rat/r'

va,Ka.iuv av'Sguv. Ibid. p. 475.] tygct^i, vravTi rsa ^ijXov. Euseb. Hist.
9
I'Ernlaiv ouv Ixuvus o -r^at^aj, Eccies. lib. ii. cap. 17, p. 70.]
 246 De Jejunio Quadragesimali. LIB. III.

quod heec a Christianis ad suam usque aetatem ubique obser-

vata videret. Neque solus fuit in hac opinione Eusebius.
[Hier.de Namque S. Hieronymus eum secutus est, in catalogo scrip-
Virislllus. -r 7 . 7 -r -,

cap.xi. op. torum ecclesiasticorum hsec habens, Philo Judosus nations

833.] Alexandrinus, de genere sacerdotum, idcirco a nobis inter
scriptores ccclesiasticos ponitur, qida librum de prima Marci
Evangelistce apud Alexandriam scribens Ecclesia, in nostrorum
laude versatus est : non solum eos ibi, sed in multis quoque pro-
vinciis esse memorans, et habitacula eorum dicens monasteria.
DeJejun. Dallseus autein dicit Hieronymum parum sibi bic constare,
lib. 11. cap. 4, ut oui
*
alibi diserle scripsit, de Essenis Judceorum secta Philo-
[pp. 246,
24 ?-] nem tractatum ilium confecisse. 5 Verum nihil est quod Dal-
laeus in D. Hieronymum, ut sibi hie non coristantem, in-
veheretur. Philo enim proprium de Essenis volumen edidit,
diversum ab eo quod de Therapeutis conscripsit, ut omnibus
notum est. Ac propterea hajc D. Hieronymi verba non de
illo Philonis tractatu, De Vita Contemplativa,' quo de The
'

rapeutis, sed de altero illo cui titulus 'Quod omnis probus sit
liber,' quo diserte de Essenis agitur, intelligenda sunt. Sed
[iwd.p.247.] Hieronymus, inquit Dallaeus, et Epiphanius Euseb'd Jtalinci-
nationem, ut in aliis nonpaucis solent, ita Idc quoque avs&rdttrus
sequutisunt. Verum hsec gratis dicta sunt. Neque unquam
a quolibet impetrabit Dallteus, ut ipsi fides habeatur nude
asserenti, doctissimum ilium Patrein D. Hieronymum adeo
incautum fuisse et imprudentem, ut Eusebii in omnibus sen-
tentiam sine consilio et judicio sequeretur. Non equidem
diffiteor, quin D. Hieronymus in ecclesiastica forsitan Eu

sebii historia legerit Philonem de Christianis locutum esse.

Hoc autein ille postea affirraavit, non quod Eusebius idem
dixerat, sed quod summis id rationibus adstructum viderat
eandem opinionem fidem-
istiusmodi scilicet, quibus ipse in
que adductus est. Hanc enim Hieronymi seque ac Eusebii
sententiam fuisse, pro certissimo habemus. Et quod ad
Epiphanium spectat, ille in eadem quoque sententia fuit

6
[" Josephus tria describit dog- verterint in naturam. Super quorum
mata Judseorum, Pharisieos, Sadclu- vita et Philo, vir doctissimus, pro-
cseos, Essenos, quorum novissimos prium volumen edidit." Hier. adv.
miris effert laudibus, quod et ab ux- Jovin. lib. ii. cap. 14, torn. ii. p. 343,
oribus, et vino, et carnibus semper D.]
abstinuerunt, et quotidianum jejunium
 CAP. V. De Jejunio Quadragesimali. 247

quara tamen ab Eusebio nullus hausit. Eusebius enim

Christianos illos a Philone descriptos Therapentas vocat.
Epiphanius autem alio eos nomine indigitat. Nam 'leggaiovg
appellat. lino quidem ipsum ilium Philonis librum, quern
Eusebius vegl /3/ou dsMgqnxrju, IKSTUV ageruv, Epiphanius eun- Jj

dem fl-Egi 'leggaiuv inscriptum ait. Ex qua etiam inscriptione

hie colligit, Christianos primitus 'leggafovs nuncupates esse.
Cujus appellationis varias reddit rationes. 6 Ita enim ap-
pellatos dicit vel &vb rov'leggai, Davidis Patre, vel potius ab

ipso Domini nostri nomine 'ijjo-oD (quern admodura ab altero

Ejus nomine "Xgignavol Antiochiae primo cognominati sunt)
idque : A/a TO s 'iqffoij (Wao^a/, fj.a.dvjTa,! ovrsg auroD, % dta TO rri$ Epiph. Hser.
Xxix Nazar
i / ~ / ~ , T n '
-

g rov ovouarog rov KUP/OU" Inffovc yap %ara rnv 'Eppa/'xfli' num. 4.

,/
'

/4 ^ Op tom-
'
'
to
&$got, i?TVT7i$ xaXs/rcu, 7]roi
,
tar^og^ KM,} Gtoryp. Quod ci P- 12

Jesu disciplina profecti, cjusdem discipuli essent : vel ex ipsa

etymologia nomlnis, quo vocatus est Dominus. Jesus enim in
dialecto Hebraica &ega.<ffevrJis> vel medicus et servator est. Hie
docti, fateor, viri Epiphanio vitio verterunt, quod nomen
'lyjffou Grsecse originis esse crediderit, a<rrb rou laffaffOai, sive
lonice /jjaagQai, curare : sed immerito prorsus. Is enim vocem
istam a lingua Hebraica derivatam esse diserte affirmat.
Ut qua 'iTjtfoDc, ait, ^a^rsur^g xaXs/7-a/, $ /'argog xa/ ffurr/o. Nee
incongrue quidem. Nam
p^in, unde JWIIT et yiiy, 'iqgous,
4
servare' generatim significat, et cum de animi aut corporis
morbis speciatim usurpatur, idem est atque id<taff6ai et Qsga-
Quod et alii ante observarunt. 7 Epiphanius itaque

['AXX' opus l#ti$ tis rov rovov ticis ferme, quorum, sive non immerito
J
7v J/ v KITIKV liffffot.7oi Ixx- reprehendant, intolerabilis superbia ;

TO x.K\i7ff0ai Xgitrriuvo}, at sive perperam accusent, vanissima ac

fftvtff'rtuico'ri;, TOUTOU ivtxiz ridicula impudentia est. Ex hoc igi-

on o 'lifffKi #a.TV yinroti rov tur grege quidam : Profecto, inquit,

x.cti jjrai TOV 'lunrec,}, firoi IK, rov cum ilium Epiphanii locum IcffO, salts

ovopKrof 'ITIITOV TOV K.vgiou fiftuv 1-nrsxXw- mirari nequeo hominis inscientiam, et
6v<ra,v 'Iio-<rct,7ot, $tx TO, x. T. X. Epiph. in linguae interpretatione, et in veri-
Haer. xxix. Nazar. num. 4. Op. torn. tate histories. Adeo multis adversus
i. p. 120, A.] utrumque modis peccat in illo uno
7 [" Christianos olim Jessaeos ap- de Nazarceis capite. Sed de His-
pellatos fuisse censet Epiphanius a toria mox videro. De nominis TOU

Jesse, Davidis progenitore : aut ab 'ln<rov interpretatione hoc vulgo crimi-

Jesu, quod Hebraice Qi^u.-x'tuTyiv sonat, nari solent, quod 'Ino-ov nomen Grsecse
aut 2<yT^a. In quo a nonnullis originis esse crediderit, a.vo TOU lu.<ru.<r-

vehementius agitari solet ; sed hsere- 6a.t, sive ivo-ao-fat lonice concepto, quod
 248 De Jejunio Quadragesimali. LIB. III.

primes Jesu Christ! discipulos a magistri nomine

'leffffaiov$ dictos putavit, liosque eosdem fuisse, quos Philo
Judaeus alio, Graecse quidein originis sed ejusclem notionis,
nomine fagavevras appellat. Utrum Epiphanius primes
Christianos hoc nomine alibi indigitatos repererit, non liquet.
Liquet autem eum in Philonis tractatum de Therapeutis in-
cidisse, hunc titulum crsg/ 'leaffa/uv prae se ferentem, et per-
suasum habuisse, Jessaeos illos sive Therapeutas in eo cele-

bratos, inter primes fuisse fidei Christianas cultores. Ubi

enim de nomine isto verbis supra laudatis disputasset, haac
Epiph. Hser. addit, Eiipo/g eT ai>, w 0/XoXoyj, xai TO'jTov rr,v vir6Qe(tiv t
xxix. Nazar.
num. 5. f(j\j 3>iXtovog vffotAVfl/Aaffiv. h rft KSZI Ifffffaiuv auroD s
[Op. torn. i.
y t t / * y *

p. 120,B, C.] p/'pXai, oc rourcov TTJV KoXirttav xat TO, e-yxufAia diegiuv, xai ra auru/v
sv rfi Kara rr v Mao'iav
t
X///,i/?] ieroguv wsgtoixiSi, ov <7rsgi

nvuv STSPMV 6 avqg iffropriffzv, a>.Xa a*gg/ Xg/tfr/ai/wi/. Quod quidem

argumentum uberms per tractatum^ quisquis es studiosus, in
Philonis commentariis invenies, in eo libro, quern '
De Jessceis'
inscripsit. Ubi illorum vitce disciplinam acprceconia celebrans,
eorumque monasteria, qua? ad Marianam paludem circumcirca
posita sunt, dcscribens, non de aliis ullis, quam de Christianis,
ista norravit. Et mox deinde subjungit Philonem ad Jes-
saaos illos sive Therapeutas accessisse, et ad monasteria
eorum divertisse ipsis paschalibus feriis sive ev j ( asga/g, ut ait,

ruv tfafyuv, quibus omneiii eorum vitam inspiciebat, observa-

batque nonnullos totam illam sacrosanctam hebdomadem

est fagetirtutiv' cum ab Hebraica voce et liberando otnnes oppresses a Diabolo.

petenda nominis illius notio sit, quse Adde jam Grsecum ex propinquo voca-
Salvatorem significat. Verum hsec bulum, quod ab Hebraeo et pronuncia-
o-vvuvvftu;, et quidem baud absurde tione et vero potestate non admodum
usurpavit Epiphanius. Etenim yw, a abborrebat : unde nominis ista notatio

quo yuon", vel yw, idem est ac tru^tiv, prodiit. Eadem porro leguntur apud
quod in corporis animique morbis Cyrillum, Catech. [x-. sect. 13, p. 143,

idem est ac fa^a.-trtvuv et ia,ffa.<r&a.i. B.] : 'Ir]<rou;, inquit, rolvuv iffri KO,T filv

Quamobrem non secundum axgifioXo- 'Efigaiovs ffur^, KKTO. %l TW 'EXAaSa

<yietv, et xv^ioXi^ixv, Hebraica VOX yXcucra'civ o lufAivos' irtiibr) tarpof iff<ri

h/>Kvrzvuv sonat, sed /^irx^TTTixus' -^v^uv, xoti crcup.u.ruv, xa.} Si^u.KiuT'ns TVIV-
ut et Jesum, qui proprie Salvator est, f^draiv. Quae omnia comiter accipienda
medicum ac curatorem non incom- sunt, non ut ab IdtroiirQat deductum rou
mode interpretari liceat. Ipse enim sal- 'Iw<rou vocabulum dixerint Patres, sed ut
vum faciet populum a peccatis eorum, notione ac significatione Graecum nomen
ait Angelus, Luc. ii. Quod quemad- cum Hebraeo convenire demonstrent."
modum prsestiterit, declarat Petrus, Petav. Animad. in Epiph. Hser. xxix.
Act. x., Qui pertransiit benefaciendo, num. 4. Epiph. Op. torn. ii. p. 53.]
CAP. V. De Jejunio Quadragesimali. 249

sine ullo cibo transijrere, alios alternis ilium diebus sumere, [Epiph.
User. xxix.
quosdam vero sub vesperam. v
m de, inquit Epiphanius, rf Maaar. num.

raDra vr&n'gat.yf&arevfJtieva, sJg r^v -jrgg/ cr/crgcug rs zee/ L P- 120 > C -J

TUV Xgiffnavuv iivodsffiv. Quamobrem qucecunque toto
illo libra a Philone tractata sunt, ea Christianorum ad fidem
vivendique rationem omnino pertinent. Unde constat strenu-
issimum ilium haereseon oppugnatorem firmissime credidisse,
non modo quod Therapeutae illi a Philone descripti fidem
Christianam amplexi essent, verumetiam quod jejunia et
pervigilia, quae Philo ab iis celebrata tradit, ante paschalem
festivitatem peracta fuissent, atque ideo quod jejunia ilia
antepaschalia, quae sua aetate, hoc est, quarto labente seculo
ab Ecclesia celebrari solebant, ab ipsius Marci Evangelistae
temporibus instituta fuissent ac observata.
V. Tres itaque gravissimos habemus testes Philonern
Judaeum libro supra laudato de Christianis sub Thera-
peutarum nomine disseruisse, videlicet, Eusebium, Hierony-
mum, et Epiphanium, qui omnes quarto claruerunt seculo,
ac propterea de nascentis Ecclesiae, ad quam longe pro-
piores accedebant, multo melius judicare po-
disciplina
tuerunt, quam nos qui tot, non annorum, imo vero secu-
lorum, inter vallo ab iis remoti sumus. Quare nihil est,
quod nos ab eorum opinione recedamus, nisi validissimis
coacti rationibus. Quod si rationes a Dallaeo aliisque ad
evertendam hanc veterum Ecclesiae Patruin sententiain
allatas expendamus, tales eas inveniemus, quae neminem
praejudicio non laborantem, in contrariam opinionem in-
ducant. Primo enim Dallaeus aliique obiiciunt
J
Philonem De jejun. et
, ., Quadr. lib.
de Inerapeutis ao;entem, dicere ^raXa/oug &vdga,s rwg a/pgtfgwt . cap. 4,
, . . . , . [PP- 246 >
a^rjysrag ysvsffQai, viros antiquos sectce istius auctores juisse, 247 -]
8
eosque -yoXAa /z-vTj/a-s/a r5jg s\> roTg aXXtfyopovfAsvotg Jdzag aoroX/Ts/V,
multa monumenta doctrince illius quce in allegoriis
reliquisse
posita est. Atqui neque Marcus, inquiunt, neque Apostoli . .

Philoni, qui sub Caio floruit, antiqui did potuerunt, . . .

neque vero ulla allegoricce, quam dicit, idece monumenta reli-

6
["E<r<r/ ^ a,v<ro7s XKI ffvyyga.f* puree, f&ivws l^iot,; a.viXi'x'av. Phil, de Vita
Contemp. Op. torn. ii. p. 475.]
 250 De Jejunio Quadrcigesimali. LIB. III.

querunt. Huic autem objection! ex parte saltern rcspondit

Eusebius, utpote qui traditum reliquit Philonem etiam
Claudii Augusti, qui Caio successit, temporibus Romae cum
Petro, qui verbum Dei illic praedicabat, familiarem con-
gressum habuisse, comraentarium ilium de Tlierapeutis
et

sis vff-ioov xai /^sra %fovoyj, multis post annis, ab eo elaboratum

iiist. Eccies. esse. Haec Eusebius. Quae fidei ac rei veritati absona
lib. ii.cap. . . . ..
17, [p. 65.] esse, opmioms hujus adversarn, nee probarunt adhuc, nee ut
opinor, unquam probare poterunt. His autem positis, ob-
jectio ista facile diluatur. Etenim si Philo, non nisi longo
post congressum ipsius, quern cum S. Petro Romae, Claudio
imperante, habuit, tempore tractatum ilium conscripserit,
Therapeutae, quorum ibi describit disciplinam, nonnulla ex
Evangeliis et Apostolorum scriptis secum prius liabere
poterant, quam ab eo celebrati sunt. Quod etiam Eusebio
Ibid. [p. G8.] yisum est, diceiltJ, Tap/a 5' s/xos a tpqfiv, ao^aicav xae
tfwyygdf&fAara,, ra rt ivayysXia, -/.at rue, ruv 'A'lrorfroXwi/

b'e rtvug Kara TO sixbc, ruv craXa/ <7r

Quos autem ait penes illos fuisse, veteram quo-

rundam commentaries, verisimile est ipsa est Evangelia et

Apostolorum scripta, et expositiones quasdam vetcrum pro-

phetarum. Marcus igitur Evangelista, aliique ex primis
Christi discipulis, qui prima fidei nostrae monumerita Tlie
rapeutis tradiderant, Philoni antiqui fortasse viri viderentur,
quippe quos primos fuisse istius sectee, cujus initium ipse
ignorabat, auctores ab ipsis Tlierapeutis acceperat. Adhaec
Therapeutaa, etiamsi modo Esseni non essent, cum tamen vel
ex iis vel ex aliis saltern Judseorum sectis ad religionem
Christianam conversi fuissent, vetustiores quasdam proplie-
taruin, ut ait Eusebius, expositiones, aliosque a majoribus
acceptos de recta vivendi ratione commentarios penes se
etiam turn habere poterant, quorum antiques auctores sectae
illius a^^/irac fuisse, Philoni proclive esset opinari. Nee
difficilius fuit ei suspicari, eosdem allegoricae doctrinse Tlie
rapeutis usitatae monumenta reliquisse. Antiques enim
Judaeos, et praesertim Essenos, Sacras Scripturas allegorice
exposuisse, neminem latet. Exstant hodieque ipsius Phi-
[ P
43ii37
i

i
^ n ^ s ^n ^ e^ em allegoriae. Aristobulus etiam ante Philonem
commentariis suis in Pentateuchum Mosis allegorias quas-
CAP. V. De Jejunio Quadrageslmali. 251

dam interseruit. 9 Imo quidem ipse D. Paulus Sacras

Scripturas allegorice nonnunquam interpretatur, ut quarto
capite Epistolae ad Galatas, de Isaaco et Ismaele, illo ex
libera, hoc ex ancilla nato : alibique non semel. Quin
Ipse etiam Dominus omnia propemodum in parabolis
vulgo locutus est, quse aliter quam allegorice exponi non
possunt. Ac propterea non mirum est, quod Therapeu-
tae, licet Christiani, nonnulla allegoricee doctrinae monu-
menta penes se haberent ; mirum potius esset, si non
habuissent.
VI. Sunt et alia nonnulla, quae contra veterum de Thera-
peutis opinionem objici solent, quae tamen facile diluantur.
Dallaeus 1 enim opponit ilia Philonis 2 de iis verba, ra?g
ffidofAous (fwegxovraii, ut illos Sabbatum observasse indicantia :

nimirum ac si Christiani Dominicas totius anni observantes

raTs efidofAais ffws^sff&ui non dicantur, aeque ac Judaei qui
Sabbata. Pliilo non ait eos Sabbatis sed septimis diebus
convenisse, at, nisi longe fallor opinione, qui Dominicis
conveniunt, septimis quibusque diebus convenire dicantur,
non minus quam illi qui Sabbatis : verum et si Sabbata
Judaica hie intelligantur, nihil exinde proficiet Dallaeus,
quern latere non potuit, nonnullos e priuiis Christianis
Sabbata ista aliquamdiu observasse. Qui propterea, hac
tantum iiominata, ad aliam protinus objectionem transit, sic
habentem, Philo Therapeutas suos Ivr/^s/goi/o/Aj/v xa) l-itoo-
[ Phi i. Jud

2/irtJa/, variis manuum gesticulationibus uti et saltare sive temp. op.

choreas ducere post coenarn solitos narrat. Quce inepta sunt, 485!]"''

inquit Dallaeus, et Judaica, et a veterum Christianorum etVuldr.'

religione aliena. Cum ipse autem fateatur base Judaica esse, [p. 247.]

nee illi nee alii cuipiam mirum videatur, si ii, qui a Ju-
daismo ad fidem Christianam nuper conversi sunt, ista

9 [De Aristobulo, et scriptis ejus, quod eos l#i%iiovopw x.}

vide L. C. Valckenaerii Diatriben de variis manuum gesticulationibus uti,

Aristobulo, Alexandrino Judaeo, scrip- et saltare, sive choreas ducere, post
tore Commentarii in legem Moysis, ad coenam solitos narrat ;
quse inepta
finem Euseb. Praep. Evang. torn. iv. sunt," etc. Dall. de Jejun. et Quadr.
Ed. Gaisford.] lib. ii. cap. 4, p. 247.]
2
1
[" Mitto, quod istos Sabbatum [T?j Ts, tt&opais ffwi^ovrttt *..-

observasse ait ; <ra,7s \$>'opa.is (inquit) fcifftg sis KOIVOV trv^^ayov. Phil, de Vita

ffw'i^avrai, septimis diebus conveniunt ; Contemp. Op. torn. ii. p. 476.]

 252 De Jejunio Quadragesimali. LIB. III.

parumper retinuerint. Nonnullas enim e Judaicis super-

stitionibus ab aliquibus Judseis Christianis modo factis

observatas fuisse, omnibus in antiquitate versatis notissimum

est. Dallseum saltern prseterire non potuit qui tainen sese :

doctissimorum, quos ante laudavimus, Patrum sententiam

tenuissimis hisce strophis evertisse putavit. Nibil enim
prgeterea contra earn excepit, et tainen in contrariam totus
abiit. Alii autem alias excogitarunt exceptiones. 3 Dicunt
enim Therapeutas, ut a Plnlone descriptos, bis tantum
quotidie preces fudisse, Oriente nimirum sole et occidente. 4
[Vales. At primi, inquiunt, Christiani tertia, sexta, nona et singulis
Annot. in ._
T
Euseb. lib.u. non dial modo, sea et noctis /tons JJeaiii orabant. JMon
68.] equidem diffiteor, quin boc et priinis et singulis vere Chris-

3
[" Restat nunc ut probemus eos scilicet sole, et Occidente. Quasi vero
(Therapeutas) non fuisse Christianos, primi Christiani non tertia, sexta, et

ut sibi aliisque persuasit Eusebius. nona hora, ut in Actibus legitur ; et

Undenam vero id probare certius pos- singulis non diei modo, sed et noctis

sumus, quam ex hoc Philonis loco, horis Deum oraverint. Item, quod
quern prae manibus habemus ? Ait ait Therapeutas hymnos et cantica
igitur Philo, habuisse Therapeutas vario metrorum genere in honorem
scripta veterum quorumdam swe Dei composuisse, cadere non potest in
sectte auctorum, qui legem allegorice primsevos illos Christianos. Serius
exposuissent. Quomodo hsec de enim novos hymnos contexere crepe-
Christianis accipi possunt, qui turn runt, post Antoninorum scilicet tem-
novelli erant, et nudiustertius nati ? pora ; cum viri docti sese ad nostram
Qusenam, rogo, sunt scripta ilia ;
qui- religionem applicuissent. Jam vero
nam vetusti auctores et principes illius quod scribit Philo Therapeutas per
sectse ? Non certe Prophetarum libri. universam prope orbem diffuses fuisse,

Hos enim diserte ab illis separat Philo. sed potissimum in TEgypto frequentes
Respondebit Eusebius esse forsitan fuisse, et Mareoticam prsefecturam
Evangelia, et Epistolas Apostolorum ;
fuisse illis instar patrise, in quam pne-
sed hsec vixdum scripta erant Philonis stantissimi quique illorum, relictis

eetate ; nedum ut Apostoli et Evan- patriis sedibus, migrare soliti essent,

gelistse pro vetustis auctoribus haberi quomodo de Christianis dici potest,
etiamnum possent, prsesertim a Philone, qui et paucissimi tnnc erant, nee pa-
qui et Apostolicorum temporum fuit triam sibi ullam prseter coelestem Hie-
sequalis, et cum Petro Romse famili- rusalem existimabant." Valesii Annot.
ariter versatus est, si Eusebio credi- in Euseb. Hist. Eccles. lib. ii. cap. 17,
mus. Annon ex his aperte colligitur, p. 68.]

Philonem eo in libro de Christianis

1
[A/j $1 x,a.ff \x,u,ffT/iv fiftigccv tluQafftv

non loqui ? Sunt et alia argumenta, iu%iff6u.i, wtpi T?V 'iu, ft-eti vrigi rriv

ex quibus idem probari potest. Ut io-x-'guv. Phil, de Vita Contemp. Op.

cum dicit Philo Therapeutas bis tan torn. ii. p. 475.]
tum quotidie preces fecisse, Oriente
CAP. V. De Jejunio Quadrayesimali. 253

tianis solenne fuerit, et est, ut singulis propemodum horis

Deum prece adorent; nee probari potest, quin Therapeutae
idem Etiamsi enim Philo eos bis quotidie precari
fecerint.
non tamen dixit eos ssepius non precatos esse.
solitos dixerit,
Neque etiam de privatis singulorum, sed de publicis omnium
in semneis congregatorum precibus loquitur, et quamvis bis
tantum quotidie publicas et communes precationes fecerint,
nihil tamen obstat, quo minus singulis noctis pariter ac diei
horis Deum privatim oraverint.
VII. At Philo ait Therapeutas hymnos et cantica vario
metrorum genere in honorem Dei composuisse, quod
2
cadere. [Vales.
Annot. in
mquiunt, non potest in primcevos iLLos Christianos, quoniam Euseb. m>. u.

nostri hymnos serius contexere cceperunt, post Antoninorum 68

scilicet tempora, cum viri docti sese ad religionem nostram

applicuissent. Hoc sane dicitur, sed non probatur nee :

ipse saltern qua ratione probari potest, vel etiam

video
defendi. Primos enim Christianos, psalmos, hymnos, et
cantica spiritualia cantare solitos esse, extra dubium est.
Id enim ab Apostolo in mandatis datur, ubi etiamsi conce- Ephes. v. i9 ;

Col<111> 16>
damus psalmos et hymnos in Dei laudem oratione soluta
composites et cantatos fuisse, udai wcvpanxa} ab Apostolo
memoratee, artificiosae videntur cantiones, et vario metrorum
genere contextse. 'ldr, enim carmen, quod metrice scribi
solet, proprie significat. Dionysius Halicarnassaeus, Tag
/jbsv udag xaXoDtf/ 'P^aa/b/ xde/Aiva. Et quidem ut Apostolus [cap! 31, p!'
8
udag xai vpvovg, carmina, sive cantica, et hymnos distinguit,
sic Philo Therapeutas ciG^ara, xai v/Avovg, cantica et hymnos, [Phii.de
-r^ . , , r .
, ., Vita Con-
in JJei laudem tecisse narrat ; wrfr , mquit, ov QSUPOUGI povov, temp. op.
tcm. ii p.
xai -Troiouffiv art^ura. nai V/AVOVS sig TOV &zov dioc, Kuvroiuv 476.]

xa} {AtXuv. Quod quidem ab Apostolicae Ecclesiaa

institutis usque adeo non abhorret, ut iis summe potius
consonet ; et ab ipso initio ac deinceps perpetuo usitatum
fuit. Hoc enim et e Plinio Secundo discimus, in Epistola
ad Trajanum dicente, Christianos sui temporis solitos fuisse
stato die ante lucem convenire, carmenque Christo quasi Deo [Lib. *.
,.
dicere secum invicem.
mirajanus autem ante omnes Anto-
, 97, p. 56

ninos imperium Romanum administravit. Adhaac, antiqui

cujusdam libri adversus Artemonis hasresin conscripti frag-
mentum apud Eusebium exstat, in quo ad demonstrandum
Christi divinitatem ab Ecclesia perpetuo praedicatam fuisse,
 254 De Jejunio Quadrayesimali. LIB. III.

Hist, inter
.

Eccles. lib. v.
cap. 28, [p.
alia heec
dtdragyjjg 6vro tfiffruv
habemus,
ygapt/'ffai
TaX,aoJ
/,..
rov
8s

Aoyov
foot

TOV
%at
0gou
udal
rov X^jorov

, Psalmi quoque et cantica fratrum ab initio

a fidelibus conscripta Christum Verbum Dei concelelrant,
Divinitatcm ei tribuendo. Unde, non minus quam a Plinio,
constat psalmos et cantica ab antiquissimis Ecclesiee tempo-
ribus, imo al) initio, in Cbristi honorem composita fuisse,
quse tantae apud poster! ores auctoritatis fuerunt, ut auctor
hie, qui tertio ineunte seculo vixisse vicletur, iis ad con-
firmandam contra hsereticos rklei nostras doctrinam uteretur.
Quee itaque Philo de Therapeutarum hymnis narrat, vete-
rum de iis opinionem non evertunt, imo vero confirmant.
Ut e quibus constat eos iisdein in psallendo usos fuisse
ritibus, qui apud Christianos per omnia secula obtinuerunt.
Enimvero antiphonis usi sunt, hymnos suos alternatim sive
[pwi. jud. vicissim Deo canentes. E/V, inquit Pbilo, ubon
de Vita Con- t
,
'

^
temp. Op. g/'g TOV 2ov 'J//-V&UC ^'oXXo/'g uzTCQic, /cat /XSAJCT/, rfl fj^B
torn. ii. p.
485.]
rfi ds xai ai/ri(p^vaig a^uoviaig s'ff/^si^ovofj^ouvrsgj nai
x.at effiQsidgovreg. Quod a suse ectatis Christianis factum
subindicat Plinius, ubi loco supra laudato, eos carmen
Christo quasi Deo dicere sccum invicein ait. Hunc anti-
phonariuin canendi inodum in vigiliis saltern celebrandis
(de quibus etiam Pbilo loquitur, ubi Tberapeutas alternatim
cecinisse scribit) in omnibus Ecclesiis suo tempore obser-
vatum fuisse, locupletissimum habemus testem S. Basilium
in LXIII. ad clericos Ecclesiee Neocaesariensis. 5
Epistola
Hjst._Eccies . Socrates eundem ab ipso S. Ignatio Apostolis eequali de-
g
[ P 322.]
.
'
ducit. 6 Praaterea cum Therapeutae sacra celebrabant, presses
hymnum in laudem Dei primus canebat, caeteris quiete

6
oj ol TO lw} <r(X,7$ ^/aXf^M^icn; [Asxrsav %\ xeti o@zv T>?V uo^riv iXoc,-

O t<7n7v 'ix> u ' '''

rt @~ v % KKTU, <rdii; uvTityuvovs v/avov; iv T>)

ra, vvv x.ix,^a,TYiKcra n <7ra.ffa.is <ra?j rov ix,x,Xr,<riu, o-vvr,6iiu,. 'lyvdiTio; 'Avno^iixf
&iou ixxXytriKis ffuvefioi itrri X.DU ffu^uvx. <r7is 2y^/'f, rg'tros K-TO rou 'AffotrroXov
'Ex. VUZTOS ya.^ ogHgi^tt f^ }>{t7v o \a,o$ Tlirgw l-r'iffxo<?ros, o; x} <ro7g 'Aveir>ro*.ois

\7t\ TOV OIXOV T'/}S X'gOO'll>%'/l$, KO,} IV TTOVCU auro7$ ffl/VtillTp^lV, OTTTCtffiOlV iT^SV '
Ay-
KOU fai-^u XCLI ffuva^ ^KK^VUV i%o[*,oXo- yiXaiv, ^ta. ruv avriQuvcav vf*.vuv T'/jv uyiuv
T^ta^cf, v/uvovvruv, xa.} TOV r^ofov rov
opa,[/,a,<ros 7% lv'Avrio%si<z IxxXtiffiei vfKoi-

laaxiii' o6tv xoti Iv warcus Ta,7s ixx\nfftcti$

S. Basil. ai/T>? v\ mtgKloffis ^nl'ofn Socr. Hist.

Epist. ccvii. (al. Ixiii.) ad Cler. Neocses. Hist. Eccles. lib. vi. cap. 8, p. 322.]
Op. torn. iii. p. 311, A, B.]
CAP. V. De Jejunio Quadragesimali. 255

auscultantibus, praaterquam in fine hymni extremaque

clausula, tune autem omnes sine sexus discrimine vocem
attollebant, sic enim Philo de iis loquens, navrw %ra [Phn.
' v .
f ,

7]ffv%i(X,v uxpoufAsvMv, crX^f O-TTOTS TO, KKPOTS^SIJTIK xai s&v/Avia temp. Op.
torn. ii. p.
afiziv dsoi' TOTS ya% s^r^ovffi KavTzg rs KKI cratfa/. Hie auteui 484.]

ritus a veteribus Christianis passim observatus fuit. Cum

Christiani enim reliquias Babylae martyris a Daphne sub-
urbano Antiochiee ad alium locum jussu Juliani Apostatae
transferebant, inter eundum psalmos canebant, 'E^gyov de, "
sozom. Hist.
., o Eccles.l.b.v.
inquit oozomenus, ruv -sj/aA/AWV ro/s ctXXo/s o/ ro-jrovg axoi&owrit;, cap. 19, [p.

TO vXr^og sv ffv/A(ptovicf,, x.a) Ta,\j~riv [V^i/j pqffiv stfrj

01 vrgoffKvvovvrss TO?$ yXu^ro/g, o'l l

ToTc e/dwXois, Prcecinebant autem . cceteris ii qui psalmos ap-

prime callebant, multitude* deinde respondebat cum concentu,
Confusi sunt omnes qui odorant scufptilia, qui gloriantur
in simidacris. Haac ultima itaque verba, Confusi sunt
omnes, etc.. a toto Christianorum preasentium choro post
psalmos cantabantur, tanquam axgoTsXsvna xal spv/ivta isti
occasion! accommodata. Et hujusmodi quidein clausulas
post psalrnosque hymnosque a tota umltitudine modu
late recitari solitse, ut a Therapeutis, sic etiam a Sozo-
meno ax^oreXsur/a vocantur, qui de ecclesiasticis Arianorum
conventibus agens, haec habet, K/ s!g ffvffTrifj,aTa fjt,epi?6[/,evoi, ibid. nb.
r , ,i ,
v i"- ca P- 8 >
xuTa TOV TOJV avTipuvcav rgoffov g-yaXXoc, dx^orsXeur/a, gvvridsvrsg [p. 33G.J

cr^og TYIV a-jToJv 86%av TrevoivifAem, Et in co2tus divisi antiphonatim

psallebant, axgorsXfur/a sive clausulas quasdam juxta ipsorum
dogma compositas adjicientes. Ubi iis vitio vertitur, non
quod antiphonatim psallebant, neque quod axgoreXsur/a sub-
jiciebant, sed quod ea ad ipsorum dogma composuerant, hoc
scilicetmodo, Gloria Patri per Filium in Spiritu Sancto.
Hoc enim axgorsXgur/oi/ esse quod Ariani post psalmos cariere

solebant, testatus est Philostorgius. 7 Quiri hunc psallendi Lib. m. [sect.

moduin ab Ecclesia etiam Catholica publico usu receptum 4 96]

fuisse, ex ipso S. Athanasio videre est, qui de seipso ait,

KafaffQelc eni TOV &p6vw, KPO'STPSKOV TOV u^v didxovov avu,ywu)C>'/.siv Athan. Apoi.
*
x . , n , , ,~ *
TOU$ ds Xaoj)$ v<7rot,%oviv, Or/ e/$ TOV at&iva TO eXtog [cap. xxiv.
Op. torn. i.
p. 334, D.]

y&Q fgo ctuTou, Toui jv, S^a XiiZ,iiv' TOV; ^, As^a Tletrpi sv Tty not
^t $i T/au Iv 'A<yiM nvtv/tan, Xiyiiv' 'Ayiiu Hnvfjt.a,7i. Philostorg. Hist.
xui ravrvv ^aXXav <r)}v Ixtpavwriv 1-rtTa- Eccles. lib. iii. sect. 13, pp. 495, 496.]
 256 De Jejunio Quadragesimali. LIB. III.

auroD, Sedens in cathedra mea, diacono jussi, ut psalmum

recitaret, populus autem responderet, Quoniam in seculum
misericordia Ejus. Heec clausula, Quoniam in secula mise-

ricordia jus, quam populus post psalmum recitatum re-

spondebat, (id enim, ut seepe alibi, sic hoc in loco verbum

significat, non auscultare, ut ab interprete aliud

agente vertitur,) axgorgXsur/ov erat calamitosae isti tempestati
appositum, oinries enim in Ecclesia tune temporis con-
gregati una cum S. Athanasio militibus circmndabantur.
Unde liquet istam psallendi formulam a Therapeutis in
jEgypto usitatain eandem fuisse, quam Christian] postea
ibidem vulgo observarunt : quseque apud nostram hucusque
Ecclesiam, reque ac apud -primitivam, etiamnum obtinet.
Nam Doxologia ilia, '
Gloria Patri, et Filio, et Spiritui
Saricto,' etc., commune est nobis omnium psalmorum et
hymnorum etiam, excepto '
Te Deum,' (aliisque simi-
libus, quibus comprehenditur et explicatur),

VIII. Ut in hymnis, sic etiam in jejuniis celebrandis,

veteris Ecclesise ritus a Therapeutis accurate observati sunt.
Hi enim istis, quibus jejunia peragebant, diebus, nihil pota-
bant prseter aquam, edebant nihil prater panem et salem,
et nonnunquam hyssopum, ut e Philonis verbis supra allatis
constat. Hoc autem
Ecclesiee primitivse moribus consen-
taneum nemo, qui eos inspexit, ignorare potest. In
esse,
Constitutionibus enim Apostolorum dictis hoc prseceptum
Constit. habemus, ['Ei/ r-a/g r^t^uic, o-jv TO\) na<r^/a] vqffTivtrs /^oi/at . . .

Apost. lib. v. / , , , , , H T

cap. is. XgfafAevoi ag~w, KO.I a A/, xa/ Aa^/as/o/c, xa/ TOTU; uoar/, Jejunate
a
Aptom .i. p. sex antepaschales dies, utentestantnmmodo pane, et sale, et
oleribus, potu aquae.
et Hanc vero antiquam admodtim
H^r.ixxv. Constitutionem fuisse, ex eo patet, quod ab ipso Epiphanio
[Aerian.]
num.6. diara^ic, <ruv AvodroXcav diserte dicatur, et 'sub eo nomine
DC Patient, laudetur. 8 Tertullianus etiam ieiunia a suse aetatis Chris-
cap. xiii. . . .. . 7
[P. i47,c.] tianis simpLici pabulo, puroque aqua potu peracta memorat. 9

8
[Et Tt xu.} XOTJ TO T>ls $iu<rei%i&>s rZ>v xa.} ulctro? Epiph. Hser. Ixxv. Aerian.
num. 6. Op. torn. i. p. 910, B, C.]
9
lia, vavros, [" Adflictatio carnis, hostia Do-
UtvrwoffTTJf- xu.} -no] TUV l\ mino placatoria per humiliationis sacri-
rov UKO-^M, -rug va.a.yyix*.ou<ri, ficium, cum sordes cum angustia
\u; Xa^a'vs/v, rl ci^rov xu.} Xo; victus Domino libat, contenta simplici
CAP. V. De Jejunio Quadragesimali. 257

Nam pane et aqua victitabant. 1

Hsec proprie est Jjgopay/a
.

ista a
mlertuJliano
j 11* !
alnsque
....
antiquissimis
.

Jbcclesise scrip-
-,
i . .
Tertuii. de
Jejun. cap.
xm. [1.551,

toribus toties celebrata. Quin et auctor libri, qui Hermae

Pastor vocatur, ab ipso Tertulliano nonnunquam notatus, 2
pastorem suum introducit dicentem, Illo die quo jejunabis.fterm.pasi.
JJ
.,., .
* simil. '
lib. iii.

nihil ommno gustabis prceter panem et aquam. Iste autem 5, [cap. 3.

liber primis Christianismi diebus proculdubio scriptus fait. tom.i.p.io4.j

Adeo ut mirum nemini videatur, quod Therapeutae a Phi-

lone descripti, etiamsi Christiani essent, arcta adeo jejunia
celebrarint ; neque etiam quod Philo dixerit, nonnullos
eorum tribus, alios sex properuodum diebus jejunare solitos.
"Eviot ds } inquit, xa/ dux TPIUV %{&ep)V ou/c v<7ro{Ai/jjvyi<fxoYrai Tpotpqg, Phil, de vita
, , , v ,
Contemp.
oig vXsiuv o Kouog s<ffi<lrJjMw$ svwpvrai, Tivzg o ovrcag svsvppaivov-ai [Op. tom.u.
fc
p. 476 ;] et
VKO <ro<p!ac ztfriufAswi, wXovffiug xai ap&ovug ra ooy- apud Euseb.
Hist. Eccles.
ug xai cr^og o/ffXatr/ova %g6vov avre^ziv, xa< lib. ii. cap. 17,
.,, ~ 5 / /
eg 71/usguv aKoysusffuai rgoprjc avayxatag.
~\T 77' 7, ~j
l\onnulll ex fllS
' CPP' ^ ^^'J
/s o/

toto triduo cibum capere omittunt, dum ardentiori discendi

cupiditate rapiuntur. Quidam vero tarn incredibili voluptate
tantisque deliciis perfunduntur, dum pascuntur epidis sapien-

tice, quce salubria ipsis prcecepta tanquam opiparum convivium

apponit, ut duplo diutius famem perferant, et vix sexto die
necessarium cibum degustent. Haec enim Philonis verba
Eusebius perspicue et absque dubitatione de Christianis
dicta esse arbitratur. Et quidem certe quicquid hie de

Therapeutarum jejuniis a Philone dicitur, id Epiphanius

Christianis, salutaris saltern passionis hebdomade, in more
positum fuisse tradidit. Nam varios Ecclesiae ritus re-

censens, ait, Tag ds s q/Aseag rou natfya sv ^po^ay/a diartXovffi Epiph. in

Expos. Fidci>
/, <pr,f^i ds ugrw, xa/ aX/, xa/ vdari TOTS %g(afAevoi [num.22.

aXXa xa/ o/ ffftovdaToi 5/TXaj, xa/ r^/7r>.ag, xa/ P- H05, c.]

xa/ oXjjv rr^v 'sfSdofAada nvsg, %f aXsx-

rgvovuv xXayyJjs, r55g Kug/axSjg gT/pw(rxouff7j?, PrcKterea sex illos

Paschatis dies xerophagia sive arido victu transire omnis

pabulo puroque aquae potu, cum je- stationum semijejunia interponentes, et

junia conjungit, cum cineri et sacco vero interdum pane et aqua victitantes,
inolescit." Tertull. de Patient, cap. ut cuique visum est." Tertull. de
xiii. p. 147, C.] Jejun. cap. xiii. p. 551, B ]
2
1
[" Ecce enim convenio vos et [" Hermas ille, cujus scripture

prseter Pascha jejunantes, citra illos fere Pastor inscribitur." Ibid, de

dies quibus ablatus est Sponsus, et Orat. cap. xii. p. 134, A.]

S
 258 De Jejunio Quadragesimali. LIB. III.

populus assuevit, hoc est, panem duntaxat cum aqua sub

vesperam adhibere. Imo vero nonnulli ad biduum, vel tri-

duum, quatriduum usque jejunia prorogant ; alii totam

vel
hebdomadem ad mque 'sequentis Dominica? gallicinium sine
cibo transmit tunt. Eadem fere tradidit ante Epiphanium
Dionysius Alexandrinus in Epistola canonica ad Basilidem,
[Cap. vi. p. de qua postea. Ut e Therapeutis itaque, sic etiam e Chris-
tianis nonnulli tres, alii sex dies, totam scilicet hebdomadem

antepaschalem jejuni transegerunt. Quod summum Chris-

tianos inter et Therapeutas consensum demonstrat. Quibus
ultimo accedit, quod Therapeutic in multis orbis regionibus,

inter Grsecos etiam et Barbaros, inventi fuerint, ut testatur

Philo. 3 Quod etiamsi a nonnullis ad destruendam Patrum
de iis sententiam adducatur, eandem potius adstruit. Hoc
enim de Essenis dici non potuit, qui, ipso etiam Philone
teste, vix plures erant quam quatuor millia, iique Syriam
et Paleestinam incolebant :
4
at Christiani numerosi admodum
istis etiam diebus erant. Mox enim post Christi ascen-
sionem tria circiter millia hominum uno die ad Eum con-
versi sunt : et religio ab Eo docta indies augescebat : adeo ut
ad omnes imperii Romani, imo totius orbis, fines quam
citissime propagaretur. Nee ulla inter Judaeos, neque inter
Gentiles ulla istis diebus exstabat secta, quse tot orbis re-
giones, quot fides Christiana, peragrabat. Ac proinde
quod hie etiam de Therapeutis a Philone dicitur, ad nullos
alios tarn apte et apposite, quam ad Christianos, referri
potest.
IX. Re igitur id utramque partem propensa, etiamsi
omni asseveratione affirmare non ausirn Therapeutas a Phi-
lone memoratos religionem Christianam amplexos esse, cum
tamen tot tantique Patres id asseruerint, cum tot illi in-
stituta Christianis simillima, imo vero eadem mter se habue-
rint, cum quicquid Philo de iis posteritati tradidit, in Chris-

3
[UoXXet^ou plv ovv rw olxoupivys 4
['E<r<n $1 xxi fi UxXxitrrivn xx'i

xxi fAxXia-Tx vtgi rriv ' A*.i%xvfytixv. xnr%iXious. Phil, in libro, Quisque
Phil, de Vita Contemp. Op. torn. virtuti studet. Op. torn.
ii. ii. p. 457.]
p. 474.1
CAP. V. De Jejunio Quadragesimali. 259

tianos, eosque, quos scimus, solos scite congruat, cum nihil

denique contrarium ad hue adductum fuerit, nee, quantum
in

conjectura assequi possum, unquam adduci possit, ea, quee

illud affirmat, probabilior nobis, veroque multo similior vi-
detur opinio, idque jure, ut liquet, meritissimo. Nobis autem
in hac controversia cum istiusmodi viris instituitur disputatio,
qui nihil in antiquitate, quod praesumptis saltern ipsorum
opinionibus refragatur, credent, nisi invictissimis nescio qui-
bus rationibus, ad id, ut ipsius Dallsei verbo utar, cogantur. 5
Vel quod idem est, nisi probetur impossible prorsus esse, ut

aliter se res haberet. Atqui possibile est, fateor, ut Thera-

peutae non essent Christiani. Possibile est, ut multos Chris-
tianorum ritus imitarentur, et tamen ipsi in Christum non
crederent. Possibile est denique, ut quasi Apostolicam ac
Christianam vitam traducerent, etiamsi nee de Apostolis nee
de Christianis unquam
audivissent. Et hinc est, quod me-
cum reeolens quibuscum dispute, eos revera Christianos
fuisse affirmare nolo. Hoc tamen dico, quod, si Christiani
non essent, Christianis saltern simillimi erant. Nee ad aliam
quamcunque sectam revocari possunt. Et mirum cuivis
videatur, si talis tantaque in mnltis orbis regionibus inve-
niretur hominum secta, quae a nullo unquam scriptore, prse-
terquam ab uno Philone, nee sub Therapeutarum, nee sub
alio quocunque nomine memoriae proderetur. Quod tamen
riecessario dicendum est, nisi eos Christianos fuisse dicamus.
Et prseterea, etiamsi Dallaeus suum ipsius ingenium gra-
vissimo Sanctorum Patrum, Eusebii, Hieronymi, et Epi-
phanii judicio una cum aliis praetulerit, nobis non licet esse
tanta nostri opinione infiatis. Quippe qui probe novimus,
eos non tantum omnimodo verum ac fidelissimos
eruditiores,
mandare voluerunt, quod non
fuisse viros, qui nihil literis
sibi persuasissimum habebant. Illi autem onmes in Philonis

tractatum De Vita Contemplativa incidentes, uno affir-

' '

marunt ore, Therapeutas ibi descriptos vere Christianos

fuisse, idque propterea quod eosdem plane ab iis atque a suae
setatis Christianis observatos fuisse ritus viderent. Quibus
proinde major habenda est fides, quam doctissimis quibus-

5 [" Sed neque ista, neque alia ... et Quadr. lib. iii. cap. 9, p. 497, ut

nos cogunt fateri." Dall. de Jejun. supra, sect. i. p. 238.]

260 De Jejunio Quadragesimali. LIB. III.

cunque viris, qui hoc remotissimo ab iis seculo exorti sunt,

vel etiam exoriri possunt. Illi enim ecclesiasticos suae aetatis
ritus, e quibus judicium de Therapeutis fecerunt, multo
magis sibi perspectos habuerunt, quam ii, qui plurimis post
seculis nati, et ab ipso natali vel aliis vel nullis assueti
fuerunt ritibus ac caeremoniis, ac propterea vix clarissimis
inducantur rationibus, ut credant alios unquam ab Ecclesia
receptos fuisse mores, quam quos ij)si observant. Saltern de
ecclesiasticis quarti seculi institutis aequo propemodum fer-
vore mine dierum agitantur controversiae, ac de ipsis Thera
peutis. Adeo ut magna pars eorum, qui de hac re scrip-
serunt, ritus a Therapeutis observatos apud quarti seculi
Christianos obtinuisse negarint. Quo occoecati praejudicio,
baud mirum est, si nihil religionis Christianas a Therapeutis
excultum videre possint. Hoc autem de Patribus quarti
seculi dici non potest utpote qui de Ecclesiae moribus sua
:

aetate usitatis minime dubitarint quibus scilicet quotidie se ;

exercebant. Cum UK itaque tantam inter Therapeuticos et

ecclesiasticos suae aetatis ritus observarint consonantiam, ut
ex ea Therapeutas Christianos fuisse judicarent, eorum sane
judicium apud cantos prudentesque viros magni habendum
est. Nee a memet impetrare possum ut ab eo recedam,
usque dtim fortiora in contrarium producta fuerint argu-
menta, quam quae hactenus videre contigit. Prsesertim cum
Sozomenus etiam, 6 Cassianus, 7 aliique post eos eruditi viri in
eandem sententiam, non sine summa proculdubio ratione,
convenerint. Hanc autem sententiam quicunque pro certa
admittunt, dubitare nequeunt, quin jejunium antepaschale
ab ipsis Apostolis institutum fuerit. Cum hoc autem ita
fortasse demonstrari nequeat, ut ii etiam, qui doctissimos
Ecclesiae Patres susque deque habent, assensum ei praebere
cogantur, hinc est, quod ipse hoc adstruendae jejunii ante-

6
[Kai o pw &ixuv uVt vn iffroguv nachorum nomine censerentur, qui
taiKiv iivoQKivuv rev; KKT KUTOV 1% sicut a beatffi memorise Evangelista
Efigxicov Xgtff-Titt.vi<rttvrets irt 'lou$K'ixu- Marco, qiii primus Alexandrinse urbi
Tav fi,cuvras, < ra, ixtlvuv 'i6* Quxdr- Pontifex praefuit, normam suscepere
rovTs' *.( ci*.Xois ya.% ovx s<rriv ifyitv vivendi," etc. Cassiani Inst. lib. ii.

Ttx.6rriv 7ov fi'iou TYJV lia.yuyh-1. Sozom. cap. 5, p. 16. Confer quoque Gazaei
Hist. Eccles. lib. i. cap. 12, p. 26.] Annot. in hunc Cassiani locum, qui
7 [" Nam cum in primordiis fidei rem fusissime et in eandem sententiam
pauci quidem, sed probatissimi, mo- prosequitur.]
CAP. V. De Jejunio Quadragesimali. 261

paschalis antiquitati argumentuni, non ex Philone, sed ex

Eusebio, petierim. autem Therapeutae isti nee S.
Etiarnsi
Marci discipuli, nee omnino Christian! essent, cum tamen
Eusebius cum aliis antiquis Ecclesiae Patribus eos Christianos
fuisse opinatus sit, et jejunia ab iis septem hebdomadas, quae
exceptis Dominicis quadraginta circiter dies efficiunt, cele-
brata,eadem esse judicaverit, quae suae aetatis Christian! ante
Pascha celebrare solebant, hinc legitime saltern concludamus
jejunium quadragesimale quarto ineimte seculo, quo vivebat
Eusebius, passim a Christianis observatum fuisse, et adeo
antiquum habitum, ut ab ipsis Apostolis institutum tune
temporis videretur. 8

8 [" Quam opinionem" (Therapeu- duas epistolas scripsit, ad quas cum

tas fuisse Christianos ascetas ex Judseis respondisset Monachus Benedictinus,
Alexandrinis ad fidemChristi converses) editse sunt uno fasce hoc titulo Let- :
'

" . . magna animi contentione et eru- tres pour et contre sur la Fameuse

ditione defendit Bernardus Monte- Question, si les Solitaires appelles The-

falconus in libro cui titulus, '
Le Livre rapeutes, dont a parle Philon le Juif,
de Philon de la Vie Contemplative, etoient Chretiens. Paris, 1712, 8.'"
traduit sur 1'original Grec, avec des Bruckeri Hist. Grit. Philos. Per. II.
Observations, ou 1'on fait voir, que Par. i. lib. ii. cap. 1, sect. 30; torn. ii.

ces Therapeutes, dont il parle, etoient p. 784, ubi tota haec de Therapeutis
Chretiens. Paris, 1709, 8.' Contra controversia in utramque partem expo-
autem Montefalconum I. Boshierius nitur.]
 CAPUT VI.

Synopsis.

I. Constantini M. verba de jejunio antepaschali explicata.

II. Dionysii Alexandrini responsio de solutions jejunii ante-
pasclialis. Quanta religlone ultimi sex quadragesimce
dies antiquitm observati sunt.
III. Non modo Parasceve ct Sabbato magno, diebus illis

quibus ablatus est Sponsus, scd et ante eos celebratum

fuisse jejunium ex ipso Tertulliano probatur.
IV. Dies illos jejunio antepaschali consecratos quadraginta
fuisse ex Origene, Tertulliano <zquali, demonstrate.
Cujus verba ab exceptionibus vindicantur.
V. Illustre pro jejuniis antepasclialibus e Synodis istis, quce
secundo exeunte seculo de paschali festivitate celebranda
habit ce fuerunt, argumentum assertum et explicatum.

ADII^C, Constantinus M., qui anno Domini CCCVI.

I.

imperare coepit, suum de jejunio quadrageshnali, ut istis

diebus ubique observato, testimonium baud obscurum tribuit.
Enimvero plurimis ante ejus setatem annis Ecclesia Chris
tiana de paschalis celebrandee festivitatis tempore in diversas
partes abierat. Asiani enim celebritatem istain quarta de-
cima luna quaincunque bebdomadis feriam
prirai mensis, in
incident, habendam quo scilicet die Judaei
esse contenderant:
ex Mosis praescripto agnum immolare solebant. Alii vero
omnes Christian! festum illud non alio quam resurrectionis
Dominic33 die, sive Dominica quartam decimam illam lunam
proxime sequenti, ex Apostolica, ut aiebant, traditione cele-
brare consueti fuerant. Haec controversia, ab ipsis fere Apo-
stolorum temporibus exorta, non ante Concilium Nicsenum
a Constantino coactum sedata fuit. Istud autem Concilium
ex universa Ecclesia convocatum decrevit, ut festum paschale
uno eodemque die in omnibus Ecclesiis perageretur, Do-
minico scilicet quartam decimam lunam post aequinoctium
CAP. VI. De Jejunio Quadragesimali. 263

vernum, ut turn temporis commissum, consequente. Dimisso

Concilio, Constantinus Imperiales suas literas ad ornnes Ec-
clesias misit, suadens, ut inter alia Synodi istius decreta, hoc
etiam de Paschate religiose admodum ubique observaretur.
Qua de causa multa congessit argumenta inter alia autem ;

I186C habet, Aoyiffdffdto & rqg ij/AtTspag offioTrjTog ay/ivoiu. OKwg

YI Apud Euseb.
, ,
de Vita Con-
sffri ozwov rs not,} aweswes Kara rag avrag quseag, zTsoovg Atgy raft stunt, lib. iii.

, ,
cap. 18, [p.
vqereiai$ ff^o^a^siv, grg^oug dz ffv^offia ffwrshstv' xai /nsra, rag rov 588 <1 etapud

nacya quiD^c, aXXoug u,tv sv eoeraTg xat avsffefftv seraeff9cti. aXXoug Eccies. lib. i.

.
cap. 9, [p.
02 raTg MgifffAevaic, sxosooa&ai vqffrsiaif. Consideret, quceso, vestrce 33 ; J et

sanctitatis solertia, quam grave sit et indecorum, iisdem diebus

^ ^ st
:
Cle s >
1

35 -3
olios quidemjejuniis intentos esse, olios vero convivia celebrare :
[p-

et post dies Paschce alios quidem in festivitatibus et animorum

remissione versari, alios vero definitis vacarejejuniis. Ex his
Constantini verbis apparet, primo, omnes ubique tune tem
poris Christianos, tarn Asianos, qui luna quarta decima,
quam alios omnes, qui Dominica festum paschale cele-
brabant, in definitis jejuniis circa festum istud peragendis
consensisse. Deinde apparet etiam paschalia ista jejunia
ejusdem ubique dierum numeri. Nisi enim
definita fuisse et
Asiani eundem dierum nurnerum ante suum Pascha jeju-
narent, quern ante suum Catliolici, baud necesse esset, ut ea,
cujus meminit Constantinus, differentia inter ipsorum jejunia
oriretur. Supponamus enim quartam decimam lunam in-
cidisse in feriam tertiam, inter quam et Dominican! se-
quentem quatuor solidi dies intersunt adeo ut quartade- ;

cimani Pascha suum quatuor solidos dies prius observarent,

quam illi nihilominus totidem pauciores quam
Catliolici. Si
hi jejunarent dies, ambo jejunia sua antepaschalia eodem die
exordiri poterant. Quod si ambo eundem dierum numerum
jejuniis transigerent, necesse erat, ut illi citius quam hi je
junia sua inciperent pariter ac finirent, juxta quod a Con
stantino M. hie asseritur ; qui hie et de capite et de fine
jejunii antepaschalis loquitur. De capite quidem, ubi ait,

grave et indecorum esse, ut alii (quartadecimani scilicet, qui

Quadragesimam suam citius quam Catholici incipiebant) je
juniis intend essent, alii autem (sive Catholici) convivia adhuc
celebrarent. De fine autem ubi addit, quam absurd urn
esset, ut etiam post Paschae dies, illi sive quartadecimani
iterum, Paschate suo, exempli gratia, tertia f'eria celebrato, in
264 De Jejunio Quadragesimali. LIB. III.

festivitatibus postea versarentur, Catliolici autem usque ad

sequentem Dominican! definitis adhuc jejuniis vacarent. Sed
dicat forsitan non nemo, verum quidem esse, quod quarta-
decimani jejunium suum antepaschale aliquot subinde diebus
citius quam Catholici auspicati fuerint, hinc tamen minime
sequi, jejunium istud, ut ab utraque parte observatum, qua-
draginta fuisse dierum. Potuit enim sex esse, vel quin-
decim, vel alius cujusvis numeri dierum. Respondeo primo,
quartadecimanos non potuisse sex continues jejunare dies
immediate ante suum Pascha, nisi forsitan, quod rarissime
accidit, quarta decima lima in ipsam Dominicam incideret.
Quacunque enim alia incidebat feria, praecedens Dominica
sex dierum jejunium interrumperet utpote qua jejunare
:

omnibus semper illicitum fait. Qui vero de sex dierum

jejunio loquuntur, de sex istis continuis ante Pascba ava-
erdeipov diebus intelligendi sunt, ut a Catholicis perpetuo
jejunatis : et ipsos autem quartadecimanos sex ante suum
Pascha continues dies arctioribus dicasse vel dicare potuisse
jejuniis,nunquam audivimus. Respondeo secundo, quod
Constantinus Magnus hoc in loco ex universes Ecclesiae in
Concilio Nicseno, cujus decreta hie confirmat, congregates
mente procul omni dubio locutus est. At Synodus ista
antepaschale ill ud, cujus meminit Imperator, jejunium Ts<r-

ffaguxoffrw diserte vocat, quod nomen, ut ante ostendimus,

quadraginta dierum jejunium indicat. Quin eodem etiam

currente seculo definitum illud jejunium quadraginta dies
celebratum fuisse, usque adeo in istorum temporum monu-
mentis patet, ut ipse Dallams id negare nequeat. Ac proinde
de tali tantoque jejunio Imperator hoc in loco necessario in-
telligendus est. Omnem enim fidem superat, ut Constantinus
M. Ecclesiam universam, quam
alloquitur, jejunium
hie
pauciorum dierum juxta universalis Concilii decretum ob-
servare suaderet, et t.amen ilia statim postea idem jejunium,
sine ulla universalis Concilii auctoritate, quadraginta dies
prorogaret.
II. Hactenus de jejunio quadragesimali, ut a quarti
ineuntis seculi scriptoribus memorato, egimus. Videamus
modo annon ii etiam, qui anterioribus claruerunt seculis,
adeoque Apostolis propinquiores fuerunt, ejusdem memi-
nerint. Sane Dionysius Alexandrinus, S. Cypriani aequalis,
 CAP. VI. De Jejunio Quadragesimali. 265

qui tertio scripsit seculo nondum adulto, canonicam suam ad

Basilidem Epistolam his verbis exorsus est, '
An earshot, g //,&/, [can. \.

r /
Pan -.9 an -
xai Xoyiwrars vis /AOV, wvdavoj&zvog xaQ rjv wgai/ &<7rovqffT/- torn. H. p. 1,

s? rr\v rov ria^a ?i[j.sgav, Misisti ad me, fidelissime et

sapientissime fili, interrogans, qua diei liora Paschce jejunium
solvendum sit? Unde liquet istius setatis Christianos jeju
nium antepaschale tanta religione celebrasse, ut scrupulose
percontarentur, qua diei hora jejunium. illud solvere liceat ?

Scrupulum hunc Basilidse injecit varietas ilia, quam in hac

re observarat. Hi enim vespere, alii non ante galli cantum
jejunium istud solvendum esse contendebant. Is autem
veritus, ne in re tanti, ut ipsi visa est, momenti, per errorem
laberetur, a Dionysio Alexandrine enixe flagitavit, ut exac-
tam ei horam exponeret, qua jejunium solvere, et celebri-
tatem paschalem exordiri liberum esset. Cui primo gene-
ratim respondet Dioriysius, Tb/tsvyag on ftsra, rbv r%$ avautTdaeus [ibid. p. i

TOU Kugiov YI^W xougbv %gq rvis eogr%$ xai r^g svpgoffvvqs svdo^ffdai

/&%!$ sxttvov rag ^vfcotg roue, vtfffrsiaig TCC'Trztvov^Tccg, iitfb <7rdvTOt)v oftotug

o{AoXoyqd7]ffsrai. Quod enim Domini nostri post resurrectionis

tempus oportet eos festum Icetitiamque inchoare, qui ad illud
usque animas jejuniis humiliant, erit apud omnes similiter in
confesso. Inter omnes ergo istis diebus conveniebat, jejunia
antepaschalia celebranda esse, nee prius solvenda, quam
hora ilia advenerit, qua Christus resurrexit. Verum hcec,

inquit Dionysius, hora, ex Evangelistis vix deter minari pot est. 1

Quibus sic positis, speciatim respondet, eos, qui nimium
festinaiit, et ante mediam noctem surgunt, ug ox/ywpo-js x/
a-^ar^g ab Ecclesia reprehensos esse, ut qui, propemodum
antequam par sit, cursum abruperint eos autem, qui dif- :

plurimum perferunt, et ad quartam usque vigiliam

ferunt, et
fortiter abstinent, us yewu/ws xa,} ^/Xorofouj, ut generosos et
laborum tolerantes susceptos esse." To?g ds ^sraju, inquit, nid. P . 3,

ftei vraivti vyius xeti ruv hicuv tuxyyiXieav us >ru, oXiyav yr^oKO.'ra.Xuavra.s rov

yirOvfitives, art ftvdtv uvrixeifiufttvev Iv ftov, Xiyovros avS^aj ffoQov, Ow f

uvraTs vrt$ TJJ? aigcts, xu.ff jv v<rr>?, Iv fiiia ro vrctqa. pixgav' roug $t Itp

QKivireti. Dion. Alex. Can. i. Pan. ^ovrxs, ' lia^Kovvrets l#t

Can. torn. ii. p. 1, B.] xi P-'IX,^ f^a.^ryis <f>uXetxtjf

2 X/v rigovvrxst v xeti

[Tovs fttv iTnra.^vvtx.vru.s xa.} xttff <ro7s

r^o VVXTOS iyyus *$*! (tifoufftis uviivrxs, SWT^ fipuv vt^ifotruv \-r} rr,s
 266 De Jejunio Quadragesimali. LIB. III.

ug txivqO'riffav, ug qvvvifitfay, vavauffafAsvoig, ftq vrvv

rag &% ruv v^ffrsiuv ^e^ag 'tffug {&v)8e ofj,oiug vrdvrsg

aXX' &/'
ftlv xul ndffag vwegriQeaffiv affirot diar&ovvrsg,

01 ds 8vo, 01 ds rgs?S 9 (J ' 8s r'sfftfaoag, oi de t,v8epia,v. Us autem,

qui interea, vet ut moti sunt, vel ut potuerunt, quiescunt, non
valde molesti quandoquidem nee sex jejuniorum dies
sumus :

cegualiter nee similiter omnes exspectant, sed alii quidem etiam

omnes trammittunt jejuni permanenles, alii duos, alii tres,

alii quatuor, alii nullum. Per rag eg rw^ I/JJOTS/WV we gag heb-
domadem antepaschalem hie intelligendam esse inter omnes
constat. Earn scilicet quam veteres rf fAtydXyv e{38r>/ud8a, t
v

Ha;r. ixx. quainque Epiphanius, sf38ofia8a rr g

t fygopayiag, et /35o//3a
a
[Num "2. ToD Udffya, et rr v aylav sj38o/j,a8a,
t
necnon in Expositione Fidei
Op. torn. i. p. ,. . ,
, , ,
824, D.I rag it, qfJ,sgag rev Tlati'/a, alluiqiie absolute rag r,ij,gag rou
cath. num. Tidtfya vocat. 3 Sex eniiii istius hebdomadis dies, Dominica
22, torn. i. p.
1105, c.] scilicet
... .

excepta, arctionbus perpetuo jejunns dicati fuertint.

....,..-
Aerian.num.
3. Op. torn. i.
Adeo ut isti etiam, qui carni et palato plus nimio indul-
P. 908, c.] gentes priorem Quadragesimee partem qua par est religione
non observarant, lios ultimos illius dies non jejunare nefas
ducerent ;
quique priorem itidem partem stricte, hanc longe

strictins peragerent. Hinc inter Constitutiones, Aposto-

Constit. lorum vulgo dictas, legimus, 'Ev raTg r [j.sgaig ovv rc\J Udff^/a
Apost.
cap. 18
lib. v. ,

wjffTSVSTS) aeyofAsvoi
, , , v

a~o osurs^ag
^x /

fj,syot
~
rr c craaao'xsu^c,
t
t

~ ,

'/.at ffapparou,
r> ,

[Cot. Pat. >, , , , , ,

Ap. torn. p. '/i/Aseag, {Aovw yeuiusvoi aery, r.ai aXi, xa/ Xayavoig, x.ai
i.

r/ -

voari'
,t

on/on
.,
os %ai
,

Kottov
v , /
a'Trs-^sffus
. ,

sv ra'jraig'
/ ,/.
Tj^oai yao
/, eiGi

KtvQovg, In dielus iyitur Paschce jejunate,

dXX' ov^ trjorrig.

incipientes a feria secunda usque ad Parasceven et Sabbatum

per sex dies solo utentes pane, et sale, et oleribus, et aquce potu.
Abstinete autem vino Dies enim stint et came istis diebus.
luctus et non festi. Quam religiose autem hanc antiquitus
hebdomadem observarint, ex nemine melius quam ex Epi-
phanio discamus, qui de Aerianis Joquens haec habet. 'Ev
User. Ixxv. , , ~ / , , .

[Aerian.] Of. ra/g 7)/j,soaig rov Ilaffya, ors <7rao j)jj,Tv Yauevvtai. ayvzTai,
num.3. [Op. ^ f , , .

torn. i. p.908, xa'/iotfaQeiai, ^qgrxpaytai, fj^ai, ayeuxMut rt %ai vqffrziai, xat

vaffai rSjv vj/up^wv a'l ffurygiai r>v aytcav vaOuv, avroi ax'tu&sv

xg'sa rs %ai civov, zavruv rag >X/3 ytfAtfyvrsg, avaxay-

.. Epiph.
Kvolix'opiSa.. Dion. Alex. Can. i. Pan. Serin, in festo Palmar. Op. torn. ii.

Can. torn. ii. pp. 2, F. 3, A.] p. 253, A.]

CAP. VI. De Jejunio Quadragesimali. 267

TOI>$ rv\v ay'tav

rys s(3dofj,ddo<; rov Yldff%a,

r
6<n ire\ovvTot,f. Prceterea ipsius diebus
Paschatis, quod tempus nos (Catholic!) humi cubando, casti-
moniam servando, afflictandoque corpore, nee non et aridorum
ciborum usu, precibus, vigiliis, jejuniis ac reliquis id genus
saluberrimis animarum cruciatibus celebrare solemus, illi

(Aeriani) e contrario jam turn diluculo obsonari solent, et

carnibus, vinoque distenti, cachinnari, ridere, eosque, qui illam

Paschatis hebdomadem sanctissimis illis religionibus tradu-
cunt, ludibrio habere. Quinetiam in Expositione Fidei Ca-
tholicae, ubi ex professo agit de jejuniis ab Ecclesia Catholica
observatis, quidem Quadragesimam religiose, pas-
totam
chalem vero hebdomadem, sive sex, ut vocantur, Paschatis
dies quam religiosissime celebrates fuisse docet. Dicit enim
Tr\v ds T&aaapaMffrriv rqv TPO ruv sxra qfAepuv ro\J ayiov TLdffYa, Epiph.
,

TJ
,

aur'/i
, ,

sxzXTjffict,,
,

tv
,5,o/arsXoixTcc'
vrjffTtiaig
Expos. Fid.
num. 22.
v ~ - '

rag os xvoiazag ovo o>.atg, O\JTS s\> aur?) rfi Tsffffaeaxoffrfi, rag 3sp. 1105, B,

TO\J Tidff^a Iv tyotoQayiq 8iars\d\jffi ffdvrsg oi Xao/.

ds ugru, nai aX/, xai vdari TOTS

xai o't ffTTOvduiQi, bt-ir'kag^ xai rg/'~Xaj, xa/

?ca/ O'XTJV r^v sfido/Jsdda rive$ ayoi dXs/trPVovojv

iaxrig snipuffKovGr^. Cceterum ante septem Paschatis

dies Quadragesimam observare, atque in jejuniis
per sever are eadem consuevit Ecclesia, Dominicis vero nullls
omnino, adeoque nee ipsius Quadragesima, jejnnare solet.

Prceterea sex Paschatis dies xeropkagiis sive arido victu

transire populus omnis consuevit, hoc est panem duntaxat, et

salem cum aqua sub vesperam adhibere. Into vero nonnulli ad

biduum, vel triduum, vel quatriduum usque jejunia prorogant.
Alii totam hebdomadem ad usque sequentis Dominicce galli-
cinium sine cibo transmittunt. Ex his inter se collatis patet,
quo sensu verba Dionysii Alexandrini supra allata intelli-
genda sirit. Hie enim eandem in sex jejuniorum diebus,
quam Epiphanius in sex Paschatis diebus celebrandis va-
rietatem observat. Quod alii scilicet duos, alii tres, alii

quatuor, alii omnes istos sex dies jejunare solebant, nisi quod
Dionysius addat, alios etiam nullum observasse, eos scilicet

qui vel hseretici erant, vel nullius prorsus religionis. Ut

igitur Epiphanius, sic etiam Dionysius hebdomadem ante-
paschalem, sive sex istos dies, qui paschalem festivitatem
 268 De Jejunio Quadragesimali. LIB. III.

immediate prgecedunt, arctissimis omnium jejuniis dicatos

fuisse asserit. Ac proinde, licet ipse eodem, quo Epi-
pbanius, rnodo disertam Quadragesimae mentionem non
induxerit, haudquaquam tamen sequitur, quin jejunium
quad ragesim ale eeque ac sex istorum, quos ille memorat,
dierum tune temporis observatum fuerit. Et ipse enim
Epiphanius etiam, ubi de Quadragesima agit, de istis sex
jejuniorum diebus speciatim loquitur. Neque opus erat,
ut Dionysius alios memoraret, siquidem bi soli ad rem
ipsius plenissirne faciebant. Quod ad antepascbale vero
jejunium in commune spectat, ut istis diebus celebratum,
illud luculenter adeo ex bisce Dionysii verbis patet, ut ipse
Dallseus etiam invitus fateri cogatur, nonnullos saltern ante
festum pascbale dies ab Ecclesia primitiva jejuniis conse
crates fuisse. 4 Qui vero quadragesimale cum nostra Ec
clesia jejunium bisce diebus celeb rare recusant, iidem,
quantum quidem vel videre unquam vel audire potui,
ipse
nullum omnino antepascbale jejunium celebrare solent.
Qui propterea, ipso etiam Dtillseo, validissimo ipsoruni
patrono, judice, cum primitivis Ecclesiis non consentiunt,
nee si reviviscerent, ecclesiasticam cum iis communionem
baberent.
III. Sed altius adbuc ascendamus, et videamus, annon
secundo etiam exeunte vel tertio ineunte seculo jejunium
ante festum pascbale ab Ecclesia Catbolica celebratum
fuerit. Qui vero Tertulliani legit opuscula, de boc dubitare
nequit. Is enim, cum adhuc Catholicus esset, haec scripsit,
Tertuii.de Sic et die Pctsc/H. 7 QUO communis et quasi lpublica jejunii
Orat.cap. ./..
.
, ,
xiv. [p. 135, religio est, mento deponunus osculum, mini curantes de occul-
tando quod cum omnibus faciamus. Istis nimirum diebus

solenne erat Christianis in sacris ipsorum conventibus

mutuam inter se invicem pacem ac caritatem sancto osculo
testari. Qui vero jejunabant istam caeremoniam omittere
solebant (eo scilicet, ut videtur, quod Judas Christum osculo

4
[" Hoc ergo, licet vario, neque alios alii, hi plures, illi pauciores, pro
uniformi, tamen aliquorum quotannis suo quisque ingenio et arbitrio, jejuna-
solenni ritu effectum est, ut tota ilia rent, ut ex his Dionysii clarum est."
hebdomas, 1% ruv vwrrituv fi^ui, sex Ball, de Jejun. et Quadr. lib. iii. cap.
jejuniorum dies, diceretur ; non quod 7, p. 479.]
eos omnes universi ac singuli, sed quod
CAP. VI. De Jejunio Quadragesimali. 269

tradiderat) adeo ut, qui osculum illud pacis subtrahebant,

eo se jejunare proderent. Prsecepit autem Doininus, ut
jejunia nostra occultemus. D^sputat ergo hoc in loco
Tertullianus contra eos, qui habit.a oratione cMwCTertuii.de
^ Jjeiunantes
J Orat. cap. m

fratribus subtrahunt osculum pacis, quod est sianaculum ora- gv. p. 134,
tionis, ut ipse loquitur, et isthoc modo jejuniuin suum
produnt. Dicit autem, quod die Paschatis (<rrauw<r//ou sci

licet, ut inter omnes convenit) osculum illud merito depo-

nebatur, ob hanc rationem, quod isto die communis et quasi
publica jejunii religio est, quo propterea jejunium celare
nihil intererat cum oinnes tune temporis jejunare cuivis
:

notum esset. Unde isto saltern die, quo Passio Christi

commemoratur, commune et publicu in jejunium ab Ecclesia
celebratum fuisse extra dubium est. Alibi autem proximum
etiam diem, sive Sabbatum Magnum, a Catholicis jejunatuin
esse notat. In Montani eniin hseresin modo delapsus ad-
versus Psychicos (quo nomine Catholicos invidiose indigitat)
sic disputat, Ouanquam vos etiam Sabbatum, si quundo ibid, [de
. . . . . Jejun.] ad-
. T-, 7
continuatis, nunqrtam nisi in lasclia jejunanaum, sccunaum vers. Psych.

rationem alibi redditam. In Pascha itaque Sabbatum aeque 552, k]

ac Parasceve (ut ipse diem Paschae sive sextant hebdomadis

paschalis feriam ibidem vocat) a Catholicis istius seculi
jejunio dicatum secundum rationem, inquit, alibi reddi
est,

tam, earn scilicet quam ipse in secundo ejusdem libri capite

his verbis reddit, Certe in Evangelio illos dies jejuniis deter- iwd. cap. a.

minatos putant (Psychici sive Catholici) in quibus ablatus est

Sponsus, et hos esse jam solos legitimos jejuniorum Christiana-

rum, abolitis legalibus et propheticis vetustatibus. Enimvero
cum iionnulli Dominum nostrum interrogassent, Quare
discipuli Joannis et Pharisceorumjejunant, tui autem discipuli
non jejunant ? Respondit Jesus, Non possunt filii thalami,
guamdiu cum ipsis est Sponsus, jejunare, 'Etevtovrai ds tip'spat Marc. u..

oral/ affaQ an avruv 6 vv/^ftog, KOLI rors vqtfrzvffovfftv sv exe/vat,i$ [35.]

Venient autem dies cum auferetur ab Us Sponsus,

,

et tune jejunabant in illis diebus. Ex hisce Domini verbis

persuasum habuerunt Primitivi Christiani, sive, ut Ter-
verbo utar, 'putarunt' illae dies, quibus ablatus est
tulliani
Sponsus, jejuniis in Evangelio determinates esse, eos scilicet,
quibus Sponsus, sive Christus, crucifixus est, et in sepulchre
conditus, hoc est Parasceven et Sabbatum hebdomadis
 270 De Jejunio Quadragesimali. LIB. III.

paschalis, quibus Sponsus a discipulis ablatus est, nee ante

proximnra diem sive Dominicum iis restitutus. Tertulliani
itaque relate Catholici, abolitis omnibus legalibus, hos solos
legitimos, ab ipso scilicet Christo constitutes fuisse jeju-

[Tert.de niorum dies arbitrati sunt. De

autem, indifferenter
ccetero,

p.545*A.]' [differ enter. Prior.] jejunandum, ex arbilrio, non ex imperio

novce disciplines, pro temporibus^ et causis uniuscujusf/ue. Sic
et Apostolos observasse, nullum aliud imponentes jugum cer-

torum et in commune omnibus obcundornm jejuniorum, ut

ibidem loquitur Tertullianus. Inter omnes igitur istius
seculi Catliolicos convenit, hos duos, eosque solos dies in
ipso Evangelio jejuniis deterininatos esse, et ab ipsis Apo-
stolis observatos. Alios autem non quidem exdies, licet
[ibid.] imperio novse discipline, nee ex leye prcecepti, ut idem paulo
post se exprimit, veruntarnen ex arbitrio jejunare solebant.
Hoc enim ex eodem etiam scriptore liquet, Catliolicos
ibid. cap. postea sic alloq uen te, Ecce enim convenio vos et prceter
B.J
'
Pascha jejunantes, citra illos dies, quibus ablatus est Sponsus.
Prseter Pascha igitur jejunabant, nee prater tantum, sed et
citra, sive ante, illos dies quibus ablatus est sponsus. Nam
citra et ultra sibi invicem opponuntur, et citra calendas idem
[Aui. Geii. est ac ante calendas apud Aulum Gellium, qui iisdem,
lib. xii. cap. quibus Tertullianus, diebus vixit. Constat itaque Catliolicos
13, p. 50.]
istis temponbus, non modo ipsos dies, quibus ablatus est
Sponsus, sed et ante eos jejunasse; cum hoc tamen dis-

crimine, quod illos quidem dies ex Ipsius Christ! praecepto,

anteriores vero ex arbitrio, vel ex antiqua consuetudine, vel
ex traditione potius, si non institutione, Apostolica jejuni
transigebant. Nisi enim solenne iis fuisset anteriores illos
dies quotannis jejunare, hoc iis Tertullianus, jam Montanista,
non objectasset, quo stata jejunia a Montano instituta ab
eorum objectionibus vindicaret.
IV. Alios itaque nonnullos ante illos, quibus ablatus est
Sponsus, dies tertio ineunte seculo solennibus dicatos fuisse
jejuniis ab Ecclesia Catholica, ex ipso Tertulliano satis
abunde constat. Numerum autem istorum dierum ille
silentio prsetermisit : quj tamen ex aequali ejus Origene
facillime eliciatur. Hie enim rion tantum de Parascevis,
tanquam de diebus illis quibus ablatus est Sponsus, a Chris-
tianis suse setatis solenniter jejunatis meminit, dicens, 'Ev
CAP. VI. De Jejunio Quadragesimali. 271

5s T/C nebs ravra av^vx-op'son rot irtol r&v irai TILUV Kvpiaxuv, n Orig. contra
~ ,x , V ~ Gels. lib. viii.
5
nagatfxsuwv, >j rou Hatf^/a, 75 r?jg HsvTrjKoffrriz 01 ^/a-s^aiv yivofASva. p. 392; [cap.

Quod si quis nobis ex adverse regerat, nostras Dominicas, tom. i. p. 753,

ve/ Parascevas, aut Pascha, et Pentecost en solenniter re-

currentes. Veruraetiam alibi de abstinentia Christiana
loquens, ait, Habemus enim Quadragesima* dies jejuniis con- id. in Levit.

secratos. Cum vox enim Quadragesima' quadraginta dierum

' CO P tom.
. 11.

spatium significet, eademque antepaschale quadraginta

dierum jejunium quarto currente seculo, ut ostendimus,
indigitatum fuerit, nemiui dubium esse potest, quin eodem

sensu hoc etiam Origenico loco usurpettir, quo de iisdem

jejuniis a Christianis celebrari solitis agitur. Quid e contra
Dallaeus ? Has quidern in Leviticuin Homilias Origenis esse,
et vel ab Hieronymo, vel a Ruffino Latine versas, non
negat. Sed fieri, inquit, potest, ut quod ille Greece dixerat d e
J^
Kpo'eoprov vqffrziav, illi, sui seculi usum ac loquendi morem se- Quadr. nb.
* iii. cap. 4, p.
.

quentes, Quadragesimam appetiaverint. .Lgregms quidem 42 ?-

disputandi modus, quo semel admisso nullus erit disputandi

finis, nullus scribendi usus. Fieri potest ut Origenes hoc in
loco Greece dixerit, vgoeogrov vyersjav, ergo non dixit rstftra-
gaxogrqv. Mira sane consequentia, preesertim ubi de facto
quseritur, non quid fieri potest. Quid autem si fieri non
potest, ut Origenes vgr/soTov vqgTe/uv diceret ? Alibi profecto
non vo'soTos nedum Kolooros ^ffrsla occurrit. Occur-
rit fateor apud Gregorium Nazianzenum ffgoeognos xaQagag, [op.tom. i.

[Orat. xl. sect. 30.] et vgoeognos eixpgoffvn), [Orat. xlv. sect. 2.] [Op^tom. i.

necnon apud Philonem Judaeum de Therapeutis loquen- [De vita

tern Kgoeogrios r^c, fnyiffr^g kopTr,g. Sed ubi, quaeso, rg o-

zogrog, vel etiam vgoeognos tqffrefa. Quid etiam si fieri
possit ut irgosogrios vwreia alicubi legatur? Fieri tamen non
potest, ut ita in citato Origenis loco legatur. Si loco enim
vocis rtjg Ttffffagaxotfrris, quam interpretes Quadragesimam
verterunt, ex Dallsei mente substituamus irgoeogrov wiffrtiav,

verba ista sic haberent, Habemus enim rag rr\c, vgosogTov

vqffTslag 9)f&ega,s,jejuniifestum prcecedentis dies jejuniis conse-

cratos. Quse adeo impropria et ridicula est loquendi for
mula, ut nemo prater Dallseum Origeni earn attribueret.
Quinetiam si Origenes vgoeogrov, vel irgoeoonov vTjffrsiav dixisset,

interpretes Quadragesimam non vertissent, sed jejunium

praecedens festivitatem, vel aliquid simile, quod vox Quadra-
 272 De Jejunio Quadragesimali. LIB. III.

gesima haudquaquam denotat. Cum itaque Hieronymus,

vel Ruffinus, vel quicunque demum Origenis Homilias
Latine interpretatus est, vocem Quadragesimam hoc in loco
usurparit, nihil dubii esse potest, quin idem vocem Tg<r<ra-
gaxorfHv in isto codicis Graeci loco legerit. Unde simul
evincitur, jejunium antepascbale etiam Origenis eetate, hoc est

tertio irieunte seculo, r^g Tiffffaoazoffrris nomine nuncupatum

fuisse, pariter atque Concilii Nicseni tempore. T<r<raaxo<rr?i

vero dici non potuit, nisi quadraginta esset dierum. Cum

Tertullianus itaque dicat Catholicos sui temporis, sive, ut

ipse eos vocat, Psychicos, alios citra dies quibus ablatus est
Sponsus jejuniis consecrasse, et sequalis ejus Origenes Qua-
dragesimce dies jejuniis consecrates asserat, legitima exinde
conclusio inferetur, quadragesimale jejunium, diebus illis
quibus ablatus est Sponsus terminatum, isto etiam tempore a
Catholicis religiose observatum fuisse. Etiamsi non negem
quin fieri possit, ut a nonnullis vel hsereticis vel irreligiosis
in levi forsitan haberetur.
V. Adhaec non modo tertio ineunte, sed et secundo non-
dum finite seculo, publico et coinmuni Ecclesiae usu receptum
est, ut aliquot ante festum pascbale dies jejuniis ex Apo-
stolica traditione dicarentur. Hoc ex controversia ista patet,

quse istis diebus de festo paschali celebrando emergebat.

Eusebius enim ex Actis Synodorum et Epistolis ea de re
scriptis quod omnes per Asiam Ecclesise, vetusta
tradidit,
quadam traditione nixse, festum Paschae diem quarta decima
luna celebrandum esse censerent, quo scilicet die Judaeis
[Euseb. prasscriptum erat, ut ao-num immolarent. *n? d&ov sxKavTog
Hist.Eccles. , , *.
OKoia os av r,f^spa rr^ spoouaoog
, , , , , , , s. , ,

lib. v. cap. Kara 7a-jrr^v. irspiTuyyavoi, rots ruv

23, p. 242.] , ^ , U
affirtuv sKiXvffstg
,

ffois/tiuai. J^aque ommno ,

luna, in quemcunque
demum septimance diem incidisset, jinem jejuniis imponendum
esse. Cum tamen reliquse, ut inquit, totius' orbis Ecclesiae
alio more uterentur, qui JJ dxoffroXtxrjg vaoad6<r&us etiamnum,
inquit, servatur, wg ^d' srs^a legoaqKSiv naga rqv r^g avaffrdfftug

rov 2wr^oj qftuv ri/Msgq rac, vqtfrtiag s<ri\vsff&ai, Ut scilicet non alio
quam resurrectionis Servatoris nostri die jejunia solvi liceat.
Ob hanc itaque controversial!! Synodi coetusque Episcoporuni
convenere, atque omnes uno consensu ecclesiasticam re-
gulam universis fidelibus per Epistolas Synodicas tradide-
runt, ne videlicet alio quam Dominico die mysterium resur-
CAP. VI. De Jejunio Quadragesimali. 273

rectionis Domini unquam celebraretur. Ka/ 6Vwc sv

/Aovf) ruv Kara, TO Hdti^a, vrjffTZiuv puXarrw/$a rag s i7ri\vffsig )

eo duntaxat die paschalium jejuniorum terminum observemus.

Hsec Eusebius ex vetustis Synodorum de hac re habitarum
Epistolis ac monumentis eruta tradidit. Qui haec legit, du-
bitare nequit, quin jejunia antepaschalia istis diebus ab uni-
versa Ecclesia celebrata essent. Tota enim hseccoutroversia
de jejuniorum istorum termino, sive die quo solvenda erant,
instituebatur. Asianse enim quartadecima luna, in quam-
cunque hebdomadis feriam incideret, reliquse omnes Ecclesiae
non nisi Dominica, sive resurrectionis die, solvenda esse je
junia ilia antepaschalia contendebant. Inter utramque itaque
partem, adeoque inter omnes istius seculi Ecclesias, con-
venit jejunia ante Pascha celebranda esse, eademque mul-
torum dierum. Alioquin enim tanta de eorum fine contentio
inter Ecclesias nunquam mota fuisset. Quid causse enim
erat, vel esse poterat, cur finem jejunii, quod uno vel altero
duntaxat die peragebatur, in quaestionem vocarent, et acriter
inter se certarent, quonam illud die finiendum sit ? De die
enim, quo ilia ante Pascha jejunia solvenda erant, tota in-
stituta est controversia. Quid non aliquam-
ita, quseso, si

multi dies ante Pascha jejuniis consecrati fuissent ? Qui

istam sane controversiam, qua Ecclesia Christiana proximo
post ipsos Apostolos seculo exercitata fuit, maturo liberoque
prsejudicii animo perpendit, nullus dubitabit, quin istius
setatis Christiani quam plurimos ante festuni paschale dies
jejuniis se exercere consueti fuerint : idque adeo religiose, ut,

licet de quo jejunia ista solvenda erant, et festum paschale

die,

celebrandum, in diversas partes abierint, et ultro citroque

disputarint, jejunia tamen ista ex Apostolica traditione caste
stricteque observanda esse conjunctis sententiis omnes con-
senserint. Quod quidem summam huj us jejunii antiquitatem
usque adeo evincit confirmatque, ut satis mirari nequeam,
qua tandem fronte quispiam novitium illud institutum esse
affirniare ausus sit.
 CAPUT VII.

Synopsis.

I. Irensei verba de diversis jejunii antepaschalis formis. Ea

nonmdla ita interpretantur , ac si quadraginta horce anti-
quitus a nonnullisjejunata? essent.
II. Jsta ititerpretatio refellitur, ex eo quod tails jejunii nulla

in antiquitate occurrat mentio, quodquevcrba Irensei istum

sensum nonferent.
III. Vera eorum verborum interpretatio explicatur et de-

fenditur. Quid sit *

per horas diurnas nocturnasque
'

jejunare ?

IV. Ex illis verbis evincitur accuratam esse jejunandiformam,

qua quadraginta diesjejunati sunt. Quod etiam e proxi-

mis ejusdcm verbis fuse explicatis conjirmatur.
V. Ex istis Irensei verbis probatur accuratum jejunandi ante
Paschaformam ipso Irenaso judice earn esse, qua quadra
ginta dicsjejunio isti consecrantur.
VI. E prcemissis Irenaei verbis et illis quce ea sequuntur,
jejunium quadragesimale ab ipsis Apostolorum diebus
religiose observatum fuisse demonstrator.

I. SECUNDUM heec, fervente ista de Pascbate celebrando

controversia, doctissimi quique Ecclesiae Christianse prsesules
et Synodicas et privatas suas de ea Epistolas conscribebant,
quibus morem quisque suum, ut a majoribus traditum, tueri
. mst. conatus est. Ex una quidem parte Theophilus Csesariensis,
Cc
ca P Is, J>p7' et Narcissus Hierosolymitanus, Victor Roinae, Palmas in
Ponto, Irenaeus Lugdunensis, et Bacchyllus Corinthiorum
Episcopus, jejunia antepaschalia ex Apostolica traditione
non ante resurrectionis Dominicae diem solvenda esse scriptis
contendebant. Ex altera autem parte Polycrates Ephesi
Episcopus, qui omnibus in Asia Episcopis tanquam Metro-
politanus eorum prseerat, finem antepaschalibus istis jejuniis
CAP. VII. De Jejunio Quadragesimali. 275

quartadecima luria, in quamcunqtie hebdomadis feriam in-

ciderit, ex Philippi et Joannis Apostoli, aliorumque Apo-
stolicorum in Asia viroruin traditione imponendurn esse
scriptis ad Victorem et Romanam Ecclesiam literis asserebat.
Quibus permotus Victor Roman us Asiaticas Ecclesias, ut
contraria fidei sentientes, a communione abscindere molitus
est. Verum alii se prudentes interposuerunt Episcopi, et
Victorem decenter admonuerunt, ne tale quid attentaret sed :

ea potius vellet, quse ad pacem et unitatem Ecclesiae con-

ducerent. Inter alios Irenseus Lugdunensis, fratrum, quibus
prseerat in Gallia, nomine, prolixam satis ad Victorem Epi-
stolam conscripsit, qua eum ab incoepto revocare hoc inter
alia argumeiito conatus est, Ovds yag povov, inquit, oreg/ rr\c, iren. apud

sffriv T] d a^/<r/3jjr?j(r/g, aXXa nai

/
vrsgl rov s'/dovg auroD r^g Ecci. lib. v."
PP '

Neque enim de die solo controversia est, sed etiam de

,
245,' 246.]

ipsa forma jejunii. E quibus verbis observare licet, con-

troversiam istam non de ipso jejunio, sed de die quo sol-
vendum esset, institutum fuisse, adeo ut ista, de qua nos
modo disputamus, quaestio, utrum scilicet jejunium ante
Pascha celebrandum sit, istis diebus in controversiam nulla
veniret, cum nemo esset qui illud negaret. Verum etiamsi
de ipso jejunio ante Pascha peragendo summa tune dierum
concordia esset, ut de die tamen, sic et de ipsa jejunii forma,
ut inquit Irenseus, controversum erat. Quod ut Victori pro-
batum daret, hsec protinus subdit, O/ ^\v ya%, inquit, o/W/ [ibid. PP .246,

fjftegav ds/v avrovg vijffTS&stVf 01 ds dvo, 01 ds xai irXiiovas, o/ ds

wpag qfAzoivdg TS %.ai vvxrspivag ffv/JsfAsrgovtfi r^v vjfAsgav

Haec ilia sunt verba, quse doctorum ingenia tamdiu

exercuerunt. Nonnulli enim delendum esse punctum post
vocem rstftfagaxovra, adeoque totam sententiam hoc modo
Latine reddendam esse tanquam pro aris et focis contendunt,
Quidam enim existimant unico die sibi esse jejunandum, alii
duobus, alii etiam pluribus. Nonnulli vero quadraginta horis
diurnis ac nocturnis computatis diem suum commetiuntur.
Hanc istorum Irensei verborum expositionem plurimi, fateor,
eruditi viri secuti sunt. 1 Quos inter Dallaeus, qui quadra-

1
[" Irenaeus, cujus verba ex Graeca cap. xiv.) [Op. torn. iv. p. 1010,]
Roberti Stephani editione, etiam Bel- emendatissima exhibuimus, nihil habet
larmino fatente, (lib. ii. de Bonis Oper. hujusmodi. Quosdam dicit quadra-
 276 De Jejunio Quadragesimali. LIB. III.

ginta horas, ut putat memoratas, eas esse opinatus ille, hie

est siquidem a Domini passione
quibus ablatus est Sponsus :

usque ad Ipsius resurrectionem, quadraginta plus minus

horse elapsee videntur. Et quidem si Irensei verba hoc
modo intelligantur, probabunt saltern omnes tune temporis
Christianos in ea f'uisse opinione, quod ante Pascha eos
necessario jejunare oporteret. Alii enim unum, alii duos, alii
plures, ut sex vel etiam quadraginta dies, nulli vero nullum
omnino diem ante Pascha jejunandum esse existimabant.
Et qui unicum diem jejunabant, ilium juxta hanc ex-

ffinta, non dies jejunasse, vel jejunan sceven ipso sequenti sabbato) alii plures,
dum putasse, sed horas diurnas noc- nimirum secundam forte, aut quartam
turnasque in suum diem commensos paschalis illis hebdomadis feriam, je-
esse ; ut bona fide interpretati sumus. junarent. Fuisse et qui unum quidem
^iellarminus (ib.) verum vidit ; et, re- diem jejunio et ipsi deputarent, sed
citatis Grsecis, subjicit ; Hcec verba si quern ita metirentur, atque definirent,
reddantur simpliciter, ita sonabunt ut is quadraginta continenter horas
Latine ; '
Neque enim solum de die diurnas nocturnasque complecteretur.
(Paschce videlicet} est dubitalio, sed Atque heec istorum jejunandi ratio inde
etiam de specie ipsius jejunii. Qui- exorta videtur, quod cum plerique (quod
dam enim existimant unum diem opor- et supra ex Tertulliano audivimus)
tere se jejunare, quidam duas, quidam Parasceve ilia paschali ideo jejunandum
etiam plures. Quidam quadraginta putarent, quod eo die ablatus esset
horis diurnis et nocturnis metiuntur Sponsus, isti toto illo tempore, quo
suum diem.' Hactenus Bellarminus. Christus ablatus ab Apostolis abfuit,
Sic et Rigaltius hunc Irensei locum ad sibi lugendum, ac jejunandum existi-

Tertullianum (de Jejun. cap. ii.) [p. 545, marunt. Christus autem cum hora
D,] laudans, ejusque sensuin breviter Parasceves sexta crucifixus, auferrique
reprsesentans, eodem quoque modo adeo coeptus, nonnisi feria prima paulo
ilia ejus verba accipit ; Irenceus, inquit, ante diluculum suis redditus fuerit, hoc
apud Eusebium, Hist. [Eccl. lib.'] v. est resurrexerit, horas quadraginta a
tarn varie, ac differ enter observatum suis abfuisse videtur ; nempe ultimas
fuisse (jejunium scilicet) tradidit, ut es- sex diurnas Parasceves, sabbati noc-
sent,qui unumsibi diem jejunandum esse turnas diurnasque viginti quatuor,
crederent, alii duos, alii plures, alii primge feriae nocturnas decem ;
quibus
vero diem suum esurialem per qua exactis resurrexit. Ideo isti totidem
draginta diurnas nocturnasque horas sibi horas jejunandum similiter puta-
ducerent. Hsec igitur omnino est bant ;
jejuniumque adeo suum, ipsa
Irensei nostri mens ; unde id, quod Paraceve coeptum, totumque Sabbatum
diximus, clarissime patet ; nimirum continuatum, feria prima jam adulta,
Parasceves paschalis diem accuratiori hoc est paulo ante diluculum, hora
jejunio passim a Christianis jam turn noctis undecima ineunte, aut circiter,

fuisse celebratam, insigni tamen cum solvebant." Dall. de Jejun. et Quadr.

varietate ; sic, ut alii unum ilium diem, lib. iii. cap. 7, pp. 447, 448.]
alii biduum, (adjecto scilicet ad Para-
CAP. VII. De Jejunio Quadragesimali. 277

positionem quadraginta horas continuabant. Verum multa

sunt quse baric interpretationem funditus evertunt.
II. Primo enim, in omni antiquitate ecclesiastica nee vola
exstat nee vestigium jejunii a crucifixione Christ! incoepti, et
resurrectione Ipsius terminati, nee absolute jejunii cujuspiam
quadraginta prsecise boras celebrati. Dies, fateor, quibus
ablatus est Sponsus, strictioribus quam alii jejuniis perpetuo
dicati fuerunt, sed toti, non partim jejuniis et conviviis par-
tim, juxta bane Dallsei conjecturam, qui Parasceves, qua
Dorninusjejunium non ante Ipsuin crucifixionis
crucifixus est
tempus a nonnullis inchoatum esse arbitratur. Quse quidem
opinio ab ipso Tertulliano funditus destruitur, ipsos dies, qui
bus ablatus est Sponsus, a Catbolicis jejunatos esse asserente,
non tantum aliquam vel prioris vel utriusvis partem. Si
Ireneeus itaque nonnullos quadraginta boras jejunasse velit,
qui factum est, ut tails jejunii vestigia alibi nulla appareant ?
Quod dicit, nonnullos unum, alios duos, alios plures ante
Pascha jejunasse dies, illud a Dionysio Alexandrine, Epi-
pbanio, aliisque affirmatur. De quadraginta etiam dierum
jejunio frequentissima occurrit mentio. At de jejunio qua
draginta borarum altissimum ubique silentium: prseterquam
in hoc unico controverso Irensei loco, ad ilium sensum, quern
nequaquam ferat, violeriter detorto. Quod vix, vel ne vix
quidem fieri potuit, si ulli unquam Christian! tale jejunium
observassent, vel etiam si Ex quo
Irenseus illud asseruisset.
enim Eusebius haec Irensei verba in historiam suam trail-
scripsit, omnium manibus trita fuerunt, oculisque subjecta.

Adeo ut vix unus sit e Patribus Grsecis post Eusebiurn, vel

etiam e Latinis post. Ruffinum ejus interpretem, qui hoee
Irenaei verba non legerit. Sed tamen ex omnibus tarn
Latinis, quam Graecis, quos scimus, Patribus, nullus unquam
hujusmodi tenuissimam mentionem fecit etiamsi
jejunii vel ;

alios omnes jejunii antepaschalis observandi modos saepe-

numero commemorent. Hujus autem silentii alia dici non
potest causa, quam quod haee Irensei verba antiquitus eo,
quern Dallaeus aliique volunt, modo nee lecta fuerunt, nee
intellecta : vel (quod quod Ireneeus quosvis qua-
idem est)

draginta horas jejunasse nunquam dixit. Deinde si Irenseus

significare voluerit, nonnullos quadraginta eontinenter horas
jejunasse, quid opus erat addere horas illas diurnas ac noc-
 278 De Jejunio Quadragesimali. LIB. III.

turnas fuisse ? Ex hac sane expositione vocabula ista ^e-

$iva$ TS xal v-jxreetvag supervacanea prorsus essent, nihil am-
plius significantia, quam quod in quadraginta horis jejunatis
necessario includitur. enim quadraginta, secundum Nemo
hanc opinionem, horas continuo jejunare potest, quin idem
horas nocturnas pariter ac diurnas jejunet necesse sit. Vero
autem dissimillimum est, nt Irenaeus, qui contracte adeo
strictimque loqui solet, verba ista hoc in loco incassum et
superfine Postremo, haec expositio sensum
intersereret.
verborum perturbat, imo nullum facit. Quis enim horum
verborum sensus esse potest? Nonnulli etiam quadraginta
horis diurnis et nocturnis commetiuntur diem suum ? Ullusne
unquam dies quadraginta horis constitit, vel commensuratus
fuit Dies quadraginta horarum ? Quis credat Irenaeura,
?

vel quempiam mentis compotem, inepte adeo et ridicule

unquam locutum esse ? Quis credat ullos unquam exstitisse
homines, qui contra unanimem omnium gentium consensum
quadraginta horarum spatium diem vocarent ? Hanc egre-
giam istius expositionis absurditatem clarissimus vir II.
Valesius, ejusdem nihilominus propugnator, vidit, ac proinde,
[Vales, in ut earn dcfenderet, vocem ^sgav delere, ejusque loco v^grs/av
Euseb. Hist.
Eccies. Hb.v.
,.
substituere coactus est.
T T
Ut scilicet non dies, sed Jleiunmm
i

J
cap. 24, p. .

247.] quadraginta lions commensuratum dicatur. Verum ex hac

violerita verborum commutatione, contra constantem omnium
codicum, ipso etiam Yalesio judice, consensum, eo tantum
nomine, ut heec eorum expositio absurda non videretur, ex-
cogitata, nihil aliud sequitur, quam eandem adeo absurdam
esse expositionem, ut nulla legitima ratione defendi possit,
nee ullo propterea modo ferenda sit.

Quae cum ita sint, miror equidem tot eruditos viros

III.
alienam illam et detortam Irenaei interpretationem sua un
quam assensione comprobasse. Praesertim cum eadem ilia

verba, ut in aliis codicibus lecta ac interpuncta, planissima

sint, sibique pariter atque antiquitati optime ecclesiastics
cohaereant. Joannes Christophor-
Doctissimi enim viri
sonus, et Heriricus Savilius haec Ireneei verba ex antiquis
suis MSS. codicibus legunt distinguuntque hunc in modum,
[Vide Vales, o/ fj,ev yag o'/ovrai fAtav Tj/Atgav dsTv avroix; vqarsvsiv' o'/ ds duo, o/ tie

'
61* Ka ^ <jr ^ s/ ol a<> '
0/' ds rstfffagaxovra,' wgag rs 7)ju,sg/va$ %ai vvxrsgivag
uTsifra
246.] ffuAAzrovff avruv. Sic etiam legit codex ille om-
CAP. VII. De Jejunio Quadragesimali. 279

nibus, qui hisce diebus exstant, longe vetustior, quo scilicet

ipse Ruffinus in transferenda Eusebii Historia usus est.

Ejus enim Latina horum verborum versio, ex isto codice

elaborata, sic habet, Quidam enim putant uno tantum die ob-
servari debere jejunium, alii duobus ; alii vero pluribus ; non-
nulli etiam quadraginta ; ita ut horas diurnas nocturnasque
computantes diem statuant. Verbis hoc modo intellectis, quid
clarius, quid verius, quid certius esse potest? Nihil hie
inauditum, nihil coactum, nihil superfluum, nihil a notis
Ecclesiae primitives moribus, nihil a communibus loquendi
formulis alienum. Dicit enim nonnullos existimasse jejunium
ante Pascha uno die observandum esse, alios duobns, alios
pluribus. Quod Dionysius Alexandrinus, Epiphanius, alii-
que pariter tradiderunt. Dicit etiam alios non modo plu
ribus quam uno aut duobus jejunasse diebus, sed quadraginta
solidos in jejuniis istis celebrandis dies transegisse, et transi-
gendos existimasse. Quod cum publica Ecclesiae disciplina
proximis post Irenaeum seculis ubique recepta ac usitata
convenire extra dubium est. Dicit denique, quotquot ab
ullis Christianis ante Pascha dies jejuniis deputati sunt, eos
omnes horis diurnis nocturnisque commensuratos esse, hoc
est, dies eos non artificiales fuisse, sed naturales, ut vocant,

sive civiles, w^fl^asga nimirum sive jj^sgovuxr/a, quibus scilicet

noctes aeque ac dies continentur. Quod quidem necessario
adjiciendum erat : ne quis eos die quidem jejunia, noctu
autem, Judaeorum ad instar, convivia celebrasse existimaret.

Hoc, inquit Irenaeus, nemo facit, sed quotcunque dies quis-

piam jejuniis dicat, per nocturnas aeque ac diurnas horas je-
junandi leges observat, f^gopaywv scilicet, sive aridis vescens,
hoc pane duntaxat, cum sale et nonnunquam oleribus, et
est,

aquae potu utens. Hunc enim antiquum fuisse jejunandi

ritum ex Epiphanio, de Exposit. Fid. [num. 22,] ex Con- [opjtom.i.

stitutionibus Apostolicis, lib. v. cap. 18, ex Eusebio, Hist. ^ot.jp*t._

'

Eccl. lib. ii. cap. 17, ex Tertulliano, [de Jejun.] adv. Psych,
jf^] '

cap. xiii., necnon ex Canone constat Laodiceno quinqua- [p. 147, c.]

eresimo, dicente, As? nadav rqv Tsaffapccxoarvv vqgreveiv %yoo- [Pan. Can.
fo . . , tonui.p.476,
^a/ouvrag, Oportet totam Quadragesimam (adeoque noc- D.]

turnas aeque ac diurnas horas) jejunare aridis vescentes. Hoc

itaque modo interpuncta, et cum Rufnno exposita, Irenaei
verba nihil difficultatis obscuritatis nihil habent. Ac prop-
 280 De Jejunio Quadraaesimali. LIB. III.

terea niliil est, quod ad alteram illam perabsurdam exposi-

tionem confugiamus, ut Patris mentem assequamur. Ex
hac enim antiquissima veraque verborum interpretatione,
priino cuivis intuitu clarissima patet.
IV. Ex his igitur Irenaei verbis sic intellects constat
omnes quod ante Pascha
ejus setate Christianos existimasse,
for a-jro-jc vqffrevsiv, jejunare eos oporteret. Et licet nonnulli
pauciores hisce jejuniis consecrandos esse censerent, non
deerant tamen, qui quadraginta solidos dies sibi jejunan-
dos esse quidem non modo maximum,
crederent, quern
sed et accuratissimum fuisse dierum jejuniis ante Pascha
dicatorum numerum, Irenaeus hoc in loco innuit, eo quod,
cum dixisset, nonriullos quidem uno, alios duobus, alios
autein pluribus jejunasse diebus, addat postea, alios etiam
quadraginta dies jejuniis istis consecrandos esse existimasse,
oi ds rsaffaeaxovra. Ac si dixisset, Alii non tantum plures
quam unam duosve, sed usque ad quadraginta diesjejunia
sua protrahenda esse affirmant. Quare autem hunc solum
dierum numerum duobus majorem particulariter memo-
raret, non video, nisi quod ille eos omnium accuratissime
fecisse judicaret, qui quadraginta solidos dies jejuniis transi-
gebant. Quod ut manifestius evadat, tenendura est insuper,
Ireneeum post verba ilia, de varia jejunii antepaschalis
observatione, supra allata, antiquitatem pariter, atque
. causam istius varietatis his protinus verbis explicare. Ka/
Hist. Eccl. , , . .
, -s. , , , M , ( * ,
lib. v. cap. roiauTT) usv, inn Ult, cro/Jt/A/a ruv sKirqPO-JVTUv, ov vvv s q.uwv
24, pp. 247,
248.] yzyovvia,
%
aAAa
, . ^ ,
-/.at
^v
CTOA-J
,
vgorsgov
,,^
ruv
S-TTI
S

tfgo
. . -v
^a/i/, ruv
^
</raga
,
TQ
,

ug s/xo^, xgaroturwv, T^V xaff a-rAoT^ra xa/

v, /$ rb jAzrevsira vrcffoiq/ioTuv. Hsec etiam verba intri-

cata sunt, fateor, et a doctis varie exposita. Nos genuinum

eorum sensum hoc modo Latine reddimus, Et hcec quidem
(in olservando jejunio isto) varietas non noslra primum estate

nata est, sed rnulto prius apud majores nostros ccepit, qui non
accurate, ut verisimile est, relinentes (jejunii formani) earn
quce ex simplicitate et imperitia ortum habuit, consuetudinem
in posterum fecerunt. Qui Grseca Irenaei verba paulo at-
tentius inspicit, sensum eorum hac nostra, ut ut ab aliis
diversa, versione fideliter expressum videbit. Innuit enim
his verbis doctissimus Pater, fuisse quidem accuratam jeju-
nandi formam in Ecclesia primo institutam nonnullos :
 CAP- VII. De Jejunio Quadraaesimali. 281

autem earn non accurate observasse. Hoc enim clarissime

exprimit, dicendo ruv naga rb axgifisg xgurowruv. Ut enim
vag a%iav, est indiane, nasa vopov, prceter legem, sive illeaitime,
craga <pv<fiv, contra naturam, sive contra quam nutura com-

paratum est, sic hoc in loco <xa%a rb axgifSsg est non accurate,
contra quam accurata jejunandi forma requirit. Vocem
xgarowruv H. Valesius hoc loco reddit per Prcesidentes, ut
ante eum Musculus, per rerum habenis potitos : pessime. t p - 83 -l

Praeterquam enim quod verbum xgar'w nunquam praesidere

significet, nee dominari, nisi in rebus civilibus, et in iis

duntaxat cum res ista adjicitur, cui quis dominatur, ut

rrjg QaXdtfffqg, x,earz?v rojv Qrigiuv. Apud Homerum
Czv xgaresiv, tfavr'effffi d' avatffftiv. Irenseus hoc in loco non [n. i. 288.]

de Preesidentibus, vel praesulibus Ecclesiee (qui nunquam

xgarovvrsg VOCailtur) Sed iregi rov s'/dovg rjjg vrjffrs/ag, de forma
jejunii loquitur : quam dicit nonnullos Traga rb axgifies xgarqaai,

accurate non observasse, vel retinuisse. Eodem nempe sensu,

quo vox ista in ipso Evangelio usitatur, ut ubi dicitur,
Kgarovvrs$ rqv Kagadoffiv ruv vgefffivrsguv, Qui porro primo Marc. vii. 3,
881 "
traditam jejunii formam non accurate observarunt, hi, aiiw.

inquit IrenaeilS, ri\v natf arXor^ra KCCI tdiurtffi&bv tfwqQuav e/g

rb /tsrevtira <7retfoi7jx.affi, hoc est, Earn, qucB secundum simplici-

tatem et imperitiam erat, (sive, ut vertit H. Valesius, quce ex
simplicitate et imperitia prta cst,*) consuetudinem in posterum
fecerunt. Hie enim 55 xa^' a^rXor^ra xa,! tdiuriffpbv tfuvq&sia,

opponitur accuratas illi jejunandi formae, cujus antea meminit.

'A-7r>.orjg enim et a^//3s/a sibi invicem hie opponuntur, non
secus ac avXug et a^//3&}g apud Isocratem dicentem, g/ 3/g- isocrat. ad

{Aqrs vavrd-Traffiv acrXwj, /AJJTS X/av axoijSug, aXXa roc, B.

'

ruv vaoovruv avrafg, Si neque simpliciter prorsus, neque

accurate admodum, sed maxima quceque de hoc earum statu
percensuerimus. Quod autem haec consuetude non modo
xaff anXoryra, sed et xar Idiuriff/tbv esse dicatur, eo quidem

ostenditur, illam non anb ruv ag^ovruv, quibus o/ Idiarai oppo

nuntur, sed ab indocto vulgo, et a privatis hominibus,
l8/(arais passim et proprie ortum habuisse. Quibus dictis,

sic expositis, genuinus horum verborum, quae alias obscura

sunt et intricata, sensus clarissime eliciatur. Vult enim

Irenaeus miram illam, quam ante meinoravit, in Jejunio
paschali celebrando varietatem ex eo ortam esse, quod
 282 De Jejunio Quadragesimali. LTB. III.

nonnulli e majoribus ipsius accuratam jejunandi formam

primitus traditam non accurate observantes, sed hi unum,
illi duos, alii plures quidem quam duos, sed pauciores quam
par erat, dies quotannis jejunantes, sirnplicem illam ru-
demque induxerunt consuetudinem, apud alios
quae postea
eorum exemplo ductos obtinuit. Hunc sane sensum optime
ferent Irenaei verba, et praeterea nullum. Nee nova quidem
est haec eorum expositio, sed antiquissimus doctissim usque
eorum interpres Ruffinus eundem fere expressit, ultima ilia
ruv vaga TO axgitSss, K. r. X., verba, hoc inodo Latine vertens,
[p 124.] Qui non simpliciter quod ab iuitio traditum est tenentes, in
alium morem, vel per negligentiam, vel per imperitiam post-
modum decidere.
V. Haec antiquissimi Patris verba nos fusius explicare, et
ipsissimum eorum sensum indagare, operae pretium duximus,
quoniam luculentissimum jejunii quadragesimalis antiquitati
testimonium perhibent. Enimvero ex iis constat, aliquam
ipsius etiam Irenaei diebus accuratam fuisse jejunii ante
Pascha celebrandi formam. Hoc enim verba ilia cr rl>

a5C//3sg clare satis indicant. Verum nemini dubium esse

potest, quin Irenaeus in variis recensendis jejunandi formis
ipsam etiam suo judicio accuratam non praeteriret. Eurn
enim, preetermissa recta, obliquas solas enumerasse incre-
dibile est. Tres porro formulas nominatim memorat, quae
in hanc controversiam veniant, primam eorum, qui unum,
alteram eorum, qui duos, et ultimam eorum, qui quadraginta
ante Pascha dies jejunio peragendos esse existimabant.
Quod enim nonnullos dicit credidisse pluribus quam duobus
diebus sibi jejunandum esse, cum nullum singularem dierum
numerum ab iis observatuui nominet, quaecunque demum
fuerit eornm forma, accurata haberi nequit v utpote quam
Irenaeus recensione indignam judicaverit. De tribus autem
reliquis insignite ab eo memoratis quaestio moveattir, quam-
nam earum ille accuratam fuisse crederet? Hoc autem
nobis nullo praejudicio, nullo partium studio occaecatis, adeo
extra controversiam videtur, ut indignum plane sit quod in
contentionem vocetur. Nullus enim dubito, quin, et B.
Irenaei et totius Ecclesiae primitivae judicio, ea accuratissima
omnium habita fuerit jejunandi forma, qua Christiani summa
prae aliis religione Christum colerent, ac poanitentise, pre-
CAP. VII. De Jejunio QuadragesimalL 283

cibus, eleemosynae, et sacris bonisque omnium generum

operibus agendis diutius fortiusque toti vacarent. Qua-
propter qui duobus jejunabant diebus, Parasceve scilicet

et Sabbato Magno, accuratiores procul omni dubio judicati

erant, quam illi qui uno duntaxat, Parasceve scilicet sola,
vel solo Sabbato Magno jejunare solebant. Et ob eandem
etiam rationem, qui plures jejunabant dies, puta quatuor,
vel sex, hi religiosiores et accuratiores merito habiti fuerunt,
quam illi, qui duos. Qui autem eundem dierum numerum,
quern Servator Dominusque noster jejunus transegit, pro
virili observabant, quadraginta horum forma omnium
scilicet,

accuratissima erat, quippe quae omnes sub se com-

alias
prehendit, et aliquid praeterea amplius. Et hi enim Para-
sceven et Sabbatum Magnum geque strictis consecrabant
jejuniis, ac illi, qui unum tantum eorum, vel qui ambos,
sed solos illos dies jejunabant. Ac proinde si unumjeju-
nasse diem, Parasceven puta, accurata dicatur forma, illi

etiam qui quadraginta dies jejuniis peragebant, accuratam

observabant formam, utpote qui inter alios ilium etiam diem
jejunabant. lino quidem si ista accurata fuisset jejunandi
forma, nemo erat qui <xa%a rb axg//3s$ agebat, nemo enim
istum saltern unum diem non observabat. At Ireneeus
diserte affirmat nonnullos naod rb axgifitg egisse : ac prop-
terea ejus judicio, unum istum jejunare diem rb axo'8s$ esse

non potuit. Idem fere dicatur et de illis, qui duos jejuna

bant dies. enim accurata esset jejunii forma, ab
Si ista

Irenseo commemorata, nemo ora^a TO axeifag agebat, nisi qui

unicum diem jejuniis consecrabat. Qui enim plures cele-
brabant dies, istos imprimis duos religiosissime observabant.
Ac propterea, si, judice Irenseo, duos ante Pascha dies
jejunare esset xara rb axgi(3sg jejunare, nihil opus erat quod
adderet, nonnullos plures quam duos jejunasse, nisi forsitan
in animo habuerit Victorem certiorem facere, nonnullos plus
satis jejunasse, accuratam jejunii formam supergredientes.

Atqui nihil fidei magis absonum videtur, quam Ireneeum in

ea fuisse opinione, quod ulli religiosiores essent quam par
erat, aut jejunia sua longius protraherent, quam oportuit.
Si in hac enim fuisset sententia, earn aliquo saltern modo
subindicasset. Quod tamen nullus fecit : sed contrarium
potius, eo quod asserat nonnullos Taga rb ux,gi(3s$, contra, non
284 De Jejunio Quadrayesimali. LIB. III.

supra quam, accurata jejunandi forma postulabat, jejunasse.

Quod quidem de iis dici non potuit, qui quatuor vel sex
jejunabant dies, etianisi accurata forma plures quam duos
non exegisset, siquidem duos illos ab ista forma postulates
jejunare satagerent, non minus quam si alios non adjecissent.

Sed quid verbis opus est cum res ipsa loquatur ? Quam-
obrem enim Ireneeus boc in loco, unum quidem duosque
definite, et postea indefinite plures, atque ultimo definite
iterum quadraginta dies commemorarit ?
jejuniis dicatos
Annon omnibus significaret, hunc maximum, ultimoque
ut
definite nominatum, ipsissimum esse dierum numerum,
quem accurata jejunii antepascbalis celebrandi forma flagi-
tabat? Sane qui hgec verba mature et deliberate expendit,
hanc ex iis conclusionem inferat necesse habet. Varias
enim ac diversas jejunandi formas recensens Irenaeus, a
minima quidem incipit, eorum scilicet, qui unicum ante
Pascha diem sibi jejunandum esse existimabant. Deinde
gradatim ascendens, alios dicit esse, qui duos jejunarent dies,
Parasceven puta ac Sabbatum Magnum, o/ 5=, inquit,
xa} K\iiovac, alii autem et plures^ et istos scilicet duos et iis
plures, quatuor fortasse, vel sex, vel quindecim, vel alius
cujusvis numeri citra quadraginta. Inter eos enim, ut vide-
tur, qui ultra duos, citraque quadraginta jejunabant dies,
minime conveniebat, his plures, illis pauciores ultra duos
jejunandos esse dies contendentibus. Et hinc fuit, quod
Irenaeus ambiguas eorum formas indefinite proposuerit
nihil aliud de iis dicens, quam in genere, o/ ds xai crXg/ovaj.
Postremo autem alium definitum dierum numerum ab aliis
jejunatum addit, dicens, o) ds TzatagaxovTa. Quid autem
cur, cum plures dixisset, sub
causse fuit, vel esse potuit,
quibus quadraginta etiam comprehenduntur, seorsim postea
et singulariter quadraginta memoraret ? Hujus quidem
rei causa alia non fuit, quam quod is maximus esset et
accuratissimus dierum jejuniis ante Pascha consecratorum
numerus, qui propterea necessario prsecise ac definite no-
minandus erat, aeque ac minimus. Cum enim in variis
percensendis forniis, a minimo, sive unius diei jejunio, ince-
perit, ratio postulabat ut in maximo, sive quadraginta
dierum jejunio, desineret: quod ii etiam, qui plures quam
duos jejunabant dies, nunquam excedebant, quodque omnes
CAP. VII. De Jejunio Quadragesimali. 285

observare debent, accuratam jejunii bujus formam tenere

si

velint. Cum omnes enim in confesso esset, aliquam

inter
ab Apostolis jejunandi formam traditam fuisse, contro-
versum autem esset, quot dies jejunandi sint, cum hi unicum,
illi duos, nonriulli plures, alii quadraginta jejunarent, nulli
autem ulterius progrederentur, ille, qui accurate jejunandi

certus esse voluit, quadraginta dies jejunare necesse habuit :

quandoquidem forma reliquas omnes sub se complec-

hsec
tatur, at non e contra. Qui enim unum, vel duos, vel
quatuor, vel quindecim dies jejuniis deputabat, certus esse
non potuit se accurate jejunare, siquidem alii affirmabant se
ab Apostolica traditione accepisse, quadraginta dies jejunio
ante Pascha transigendos esse. At qui omnes quadraginta
dies celebrabat, ille primo traditam jejunii istius formam
accurate observandi certissimusquoniam omnes fuit, ille

observabat formas, quas quispiam vel primo traditas vel

observandas esse existimavit.
VI. Quadraginta igitur dies ante Pascha quotannis je
junio consecrates, hancque accuratam fuisse jejunii istius

formam Irenaei setate, ex ipsius verbis satis aperte constat.

Sed observandum prseterea est. quod, quicquid ille de jeju
nio antepaschali et variis ejusdem celebrandi formis scripsit,
multis ante annis in Ecclesia obtinuerat. Istam enim a se
memoratam in jejunio observando varietatem, non sua
demuni setate, sed croXO xgoregov apud majores suos coapisse
affirmat. Ka/ roiavrq /JLSV, inquit, cro/x/X/a ruv eKiTqpovvruv, ov [Apud
Euseb. Hist.
v. Eccl lib
- -

Ireneeus autem hsec ante secundam a nativitate Christi 24 ?, 24 8-3

elapsum seculum scripsit, ac proinde proximo post ipsos

Domini Apostolos seculo, centum a S. Joanne, ultimo
Apostolorum, annis nondum completis. Quocirca istud,
quod ille flroXO vrgoregov appellat, tern pus, cum ipso Apostolico
coincidat, vel ei saltern propinquissimum sit necesse est. Et
quidem cum Polycarpus, qui cum S. Joanne aliisque Apo
stolis conversatus est aliter atque Anicetus Romae Epi-
scopus Pascha celebraverit, ut ex eadem Irensei ad Victorem [iwd.p.249.]

Epistola constat, baud dubitare licet, quin aliqua in ante

paschali etiam jejunio observando varietas istis etiam diebus
exstiterit. Qusecunque autem varietas in forma saltern
jejumi, de qua loquitur Irenaeus, deprehensa est, ista ex eo
286 De Jejunio Quadragesimali. LIB. III.

ortum habuit, quod nonnulli -ra^a TO axoifieg, minus accurate,

jejunium illud peregissent, ut idem antiquissimus Pater
diserte affirmat. Qui propterea pro concesso sumit, accu-
ratam jejunii istius for mam prius constitutam fuisse, quam
ista varietas exorta esset. Cum ipsa itaque varietas paucis
saltern post Apostolos annis exorta fuerit, riibil dubii su-
perest, quin accurata ilia, de qua loquitur, jejunandi forma
nonnullis S. Apostolorum adbuc superstitibus, et Ecclesiam
surnma, quam ab Ipso Christo acceperant, auctoritate ad-
ministrantibus, instituta fuerit. Cumque accurata ista forma
quadraginta, ut ostendimus, dierum esset, e prsemissis legi-
time concludamus, non modo antepaschale generatim, verum
et quadragesimale, sive quadraginta dierum ante Pascha,
jejunium ab ipsis Apostolorum diebus in Ecclesia obser-
vatum fuisse, tanquam Apostolica auctoritate traditum, atque
aliquo saltern modo institutum.
 CAPUT VIII.

Synopsis.

I. D. Hieronymi, jejunium quadragesimale ad Apostolicam

traditionem referentis, vcrba ab exceptionibus defenduntur.
II. Ilium Quadragesimam credidisse ceque antiquam fuisse et

ab Apostolis institutam atque ipsam diem Dominicam, ex

ejus verbis demonstratur.
III. Idem aliique jejunium quadragesimale necessario obser-
vandum esse statuerunt. Unde Apostolica ejusdem inati-

tutio evincitur.
IV. Argumento e S. Augustino contra Apostolicam Jmjus
jejunii institutionem petito respondetur, eumque nobis con-
sensisse ostenditur.
V. Ea sententia, quce hoc jejunium ab Apostolis traditum
statuit, aliis veterum, tarn Latinorum, quam Grcecorum,
Patrum testimoniis confirmatur.

I. ET quidem si veteres Ecclesiee Patres hac in re con-

sulamus, eos etiam, qui labente quarto, quintoque currente
seculo claruerunt, qoadragesimale ante Pascha jejunium
non synodicis, non ecclesiasticis quibuscunque constitu-

tionibus, sed evangelicis ac Apostolicis traditionibus ac-

ceptum referentes inveniemus. In percensendis vero Patrum
de hac causa testimoniis, ab istis ordiemur, quae Dalleeus De Jej un et
j-

1
evertere, vel elevare conatus est. Primo itaque D. Hie- S^p. *]
ronymus in Epistola ad Marcellam ad versus Montanum,
haec habet, Nos unam Quadragesimam secundum traditionem [Ep xli (al

Apostolorum, toto anno, tempore nobis [toto orbe nobis, Vail.] o^tom/i!'
187> A *

congruo jejunamus. Illi, Montanistae, tres in anno faciunt 3]

Quadragesimas, quasi tres passi sint Salvatores. Non quo et

per totum annum, except a Pentecoste,jejunare non liceat, sed
quod aliud sit necessitate, aliud voluntate munus offerre.
 288 De Jejunio Quadragesimali. LIB. III.

Mirum est, ut quispiam hsec sanctissimi Patris verba legens,

affirmet nihilominus D. Hieronymum nee dixisse nee cre-
didisse, Quadragesimam necessario quotannis jejunandam
esse secundum traditionem Apostolorum. Quid enim hisce
Daii.de verbis disertius esse potest ? At Hieronymus, inquit Dal-
Quadr. lib. laeus, liic loquitur de Quadragesima, non jejunio, sed unitate. 1
392.]
'
Itane vero? Annon conceptis verbis dicit, Nos unam
Quadragesimam jejunamus? Annon itaque de utroque, de
jejunio scilicet aeque acde unitate Quadragesimse apertissime
loquitur ? Quin etiam cum dicit unam Quadragesimam
jejunatam esse secundum traditionem Apostolorum, annon
eodem affirm at halitu Quadragesimam jejunatam esse se
cundum traditionem Apostolorum ? Qui hoc sane negat, is
'unam' idem atque nullam' significare affirmet necesse est.
'

At cum ait D. Hieronymus Catholicos unam Quadrage-

simam jejunare secundum traditionem Apostolorum, Hoc
vult, inquit Dallseus, quod unam in anno Quadragesimam,

non autem plures, ut Montanistce, observant, id Apostolorum

traditioni esse consentaneum, qui scilicet et scripto et viva voce
constanter docuerunt, Unam esse Salvatorem, non plures,
Eumque passum* Hoc est, etiamsi dicat
semel, non scrpius,
Hieronymus unam Quadragesimam jejunatam esse secundum
traditionem Apostolorum, non tamen id voluit, sed voluit
tantummodo doctrinam illam, quse Unum Salvatorem,
Eurnque semel passum prsedicat, secundum Apostolorum
esse traditionem, vel, ut ipse Patris verba pro libitu suo
niutat, Apostolorum traditioni corisentaneam esse. Verum-

1
["Ego vero respondeo Hierony- Quadragesima semel tantum celebretur,
mum hie loqui de Quadragesimae, non tempore congruo, id est ilia anni
jejunio, sed unitate, ut constat ex tempestate, qua Christus passus est.
verbis sequentibus, quibus altera pars Itaque docet quidem locus Apostolos
antitheseos continetur." Dall. de Jej. tradidisse, Unum esse Salvatorem,
et Quadr. lib. iii. cap. 2, p. 392.] Eumque semel passum, idque dogma
2
["Cum enim quadragesimale je- traditionem esse Apostolicam; tradidisse
junium in memoriam passionis Domini vero Apostolos ipsum Quadragesima
observaretur, eoque quo
tempore, jejunium, vel id traditionem esse Apo-
Christus passus est;supponamus
si stolicam nequaquam docet. " Dall.de
(quod eo loco ponit Hieronymus) cele- Jejun. et Quadr. lib. iii. cap. 2, pp.
brandum esse illud jejunium, apparet 392, 393.
ApostolicK traditioni (quae Unum '
Sed et si donaremus, quod nulla
docet esse Dominum, Eumque semel hie ratione confici potest, Hieronymum
passum) consentaneum esse, ut ilia ipsum Quadragesima? jejunium Aposto-
CAP. VIII. De Jejunio QuadragesimaH. 289

enimvero praeterquam quod hoc, unum esse Salvatorem,

aliaque istiusmodi, quae totidem fere verbis in Sacrosanctis .

Scripturis continentur, religionis Christianas dogmata tra-

ditiones Apostolorum vix unquam dicantur, nemini unqnam
persuadebit Dallaeus D. Hieronymum aliud dixisse, et aliud
in animo babuisse. Dicit enim, et, quantum fieri potest,
disertissime dicit, Nos unam Quadragesimam secundum tradi- [mer. EP .

tionem Apostolorum jejunamus. Non dicit, Nos unam Qua- sect. 3.'
op.

dragesimam quae doctrinae Apostolorum unum Salvatorem is?!

1.]

praedicanti consentanea est, sed absolute ac simpliciter, Nos

unam Quadragesimam secundum traditionem Apostolorum
jejunamus. Quod si una Quadragesima, ea sane, de qua
Pater ibi loquitur, et nos hie contendimus, secundum tra
ditionem Apostolorum jejunata est. Nee ipse quidem video
quibus verbis illud a doctissimo Patre disertius affirmari
potuit. Sed dato ipsum Quadragesimae jejunium Aposto-
licam traditionem ab Hieronymo vocatum esse, ast idem

. . 77.
alibi, in Epistola scilicet ad Lucinium, dicit, Unaquceque

provincia aoundet in suo sensu, et prcecepta majorum leges

I
[E P ixxi. (ai.

G.
.

xxviii.) sect.
op. tom.
._ . . _. i. col. 433, A.]

Apostoiicas arbitretur. Uecernit itaque et unicuique conceait, [Daii. de

inquit Dallaeus, ut provincice suce instituta, tametsi localia, et Quadr.iib.

ab aliis quam ab Apostolis tradita, pro legibus s'we tradi- 393.]

tionibus Apostolicis habeat. Primo autem non decernit, nee

concedit B. Hieronymus, ut unusquisque provinciae suae
instituta, sed ut unaquaeque provincia praecepta majorum
leges (non traditiones) Apostoiicas arbitretur. Ubi per prae
cepta majorum, ea vult, non quae in unaquaque provincia
instituta, sed quae a majoribus suis ante hominum memoriam
tradita fuerunt, adeo ut non constet annon ab ipsis Apostolis
praecepta fuerint. Qualia fuerunt ea, de quibus ibi agit B.

licam traditionem hie vocasse, non dinem aliorum contrario more sub-
ideo tamen quicquam promoverit ad- verti ; [Ep. Ixxi. ad Luc. sect. 6. Op.
versarius. Nam ipse Hieronymus ad tom. i. col. 432, D.] tandem totum
Lucinium scribens alibi de Sabbati hunc locum sic concludit ; Unaquceque
jejunio, quotidianaque Eucharistise provincia abundet in suo sensu, et

sumptione, quse alii usurpabant, alii pr&cepta majorum leges Apostoiicas

non usurpabant; postquam eum in- arbitretur. Non jam excutio recte-ne

primis admonuit traditiones ecclesias- an secus hsec ille ita decernat. Certe
ticas (pr<esertim quae. fidei non offici- decernit," etc. Dall. de Jejun. et

ant} ita observandas, ut a majoribus Quadr. lib. iii. cap. 2, p. 393.]

traditee sunt, nee aliorum consuetu-

 290 De Jejunio Quadraaesimali. LIB. Ill,

Hieronyrrms, Sabbati scilicet jejunium, et quotidiana Eu-

cbaristise participatio : quae in nonnullis provinciis a priscis
temporibus et ab ipsis Ecclesise primordiis obtinuerant, non
item in aliis. Vult itaque B. Hieronyraus, ut unaquaeque
provincia antiqua hujusmodi praecepta a majoribus stiis

tradita leges Apostolicas arbitretur, hoc est, eodem numero

habeat ac observet, ac si ab ipsis Apostolis instituta fuissent.
Ea vero ipsorum Apostolorum traditiones non vocat, neque
secundum traditionem Apostolorum observanda dicit. Quod
tain en de jejunioQuadragesimae, non in una aliqua sed in
omnibus provinciis istis diebus obtinente, affirmat. Ac
. Ep. proptcrea haec verba, nos imam Quadragesimam secundum
sect. 3.'
op . traditionem Apostolorum jejunamus, isto sensu, quo prsecepta
i87,A.] majorum leges Apostolicas arbitral*! concedit, accipi non
possunt. Quin et si ita accipiantur, Dallaeanam de jejunio
isto sententiam evertent. Si enim jejunium quadragesi-
male D. Hieronymi aetate, hoc est, quarto labente seculo,
majorum praeceptum fuisset, atque adeo juxta D. Hieronymi
sententiam, pro lege Apostolica haberetur, concidet simul
ista Dallaei opinio, qnae jejunium istud non ante quartnm,
illudqne adultum, seculuin in usu fuisse statuit.
[Daii.de II. At D. Hieronyrnus, inquit clarissimus Dallseus, diserte
Quadr. lib.
2vrofessus est. jcjunia
JJ non ab Apostolis, sed a viris 2prudentibus
iii.cap.2,p.
J
. , .
^ . . ,
391.]
J
propter eos constitute, juisse, qm magis seculo vacant quarn
Deo. Quod quidem apertissime falsum est. Nunquam
enim professus est, neduin diserte professus est D. Hie-
ronymus, jejunia ab Apostolis non constituta fuisse. Dicit,
fateor, ea inter dies esse a viris prudentibus constitutos.
Hoccine vero idem est atque ab Apostolis ea non constituta
fuisse? Sed audiamus ipsa Patris verba, quae in secundo
libro commentariorum ejus in Epistolam ad Galatas, sive in
[Hier. Com. quartum caput ejusdem Epistolae, sic habent, Jejunia autem
in Ep. ad . . ,. . . , , 7
Gai. lib. H. et congregationes inter dies propter eos a vims prudentibus con-
tom. V'H. coi. stitutos, qui magis seculo vacant quam Deo. E quibus sane
verbis nemo jejunia ab Apostolis non constituta fuisse pro-
bare potest,nisi qui Apostolos viros prudentes fuisse negat.
Adheec, hie ipse D. Hieronymi locus si paulo penitius in-
spiciatur, sanctissimum ilium Patrem jejunium quadra-
gesimale, non modo antiquum admodum, sed et ab ipsis
Apostolis traditum credidisse evincet. Verba nimirum Apo-
CAP. VIII. De Jejnnio Quadragesimali. 291

stoli, quse hoc in loco explicat, hsec sunt, Dies observatis, et [Gai. iv. 10.]

menses, et tempora, et annos, etc. In quse verba inter alia

haec habet D. Hieronymus, Dicat aliquis, si dies observare [Hier. com.
7
. in Ep. ad
77-0/1 wcet, er menses, et tempora, et annos, nos quoque simile Gai. iu>. H.

crimen incurrimus, Quartam Sabbati observantes, et Parasceven, tom. Vu. coi.

<? e?zm Domini cam, et jejunium Quadragesima, et Paschce

festivitatem, et Pentecostes IcBtitiam, et pro varietate regionum
diversa in honore martyrum tempora constituta. Quibus ul-
tempora qnidem in honore martyrum pro varie
timis verbis,
tate regionum constituta, reliqua autem prius niemorata
ubique locorum similiter observata indicat, videlicet, Quar
tam Sabbati, Parasceven, diem Dominicam, Quadragesimam,
Pascha, et Pentecosten. Quse omnia, ut videre licet, una re-
censet, et in eodem numero habet: nihil inter ea discriminis,
quantum ad antiquitatem, institutionem, vel generalem ob-
servationem, admittens. Sed observat tantummodo quid ex
istis D. Pauli verbis dicat aliquis, quod Ecclesia nempe Ca-

tholica simile crimen ab Apostolo notatum incurrat, eo quod

hsec tempora observat. Hunc scrupulum a se objectum
duplici modo amoveri posse affirm at doctissimus Pater, sim-
pliciter et acutius. Qui simpllciter, inquit, huic objection! [ibid. coi.

respond et, dicet, non eosdem Judaicce observationis dies esse

quos nostros. Qui acutius autem respondet, illud, inquit, of- [ibid. coi.

firmat, omnes dies cequales essc, nee per Parasceven tantum

Christum crucifigi, et die Dominica resurgere, sed semper
sanctum resurrectionis esse diem, et semper eum carne vrsci
Dominica. Jejunia autem et congr eg ationes inter dies propter
eos a viris prudentibus constitutes, qui magis seculo vacant
quam Deo. Ubi per Jejunia aliud intelligere nori potest,
quam nimirum Quartam Sabbati,
dies jejunio consecrates,
Parasceven et Quadragesimam per congregationes autem ;

dies quibus fideles una congregari et Dominica carne vesci

solebant, Dominicam puta, Pascha, et Pentecosten. Ista
itaque Jejunia, hasque congregationes inter dies esse dicit,
propter eos a viris prudentibus constitutes, qui seculo magis
quam Deo vacant. Quicquid igitur hie asseritur, vel de
Quarta Sabbati, vel de Parasceve, vel de Pascha, vel de
Pentecoste, vel, denique de Quadragesima, sive, ut ipse vocat,
de jejunio Quadragesimae, idem et de die Dominica as
seritur : quippe quae una cum iis in objectione recensetur.
 292 De Jejunio Quadragesimali. LIB. III.

Diem autem Dominicarn ab aliis viris prudentibus quam ab

ipsis Domini Apostolis constitutam fuisse, ipse, ut opinor,
Dalleeus nunquam affirmavit, nee cum ratione affirmare
potuit. Nee dubium esse potest, qnin D. Hieronymus istam
diem ab ipsis Apostolis constitutam fuisse crediderit. Quam
nihilo minus ipse hoc in loco inter dies a viris prudentibus
constitutes numerat. Viri itaque prudentes hie memorati
vel Apostoli erant, vel non erant. Si prius, habemus quod
volumus. Quadragesima enim, D. Hieronymo judice, ab
ipsis Apostolis constituta est : sin posterius dicatur, ipsa
etiam dies Dominica ab Apostolis non est constituta : quod
communi omnium Christianorum sententiae repugnat. Idem
etiam dicendum est de jejuniis Quartae et Parasceves, necnon
de festis Paschae et Pentecostes : utpote quae omnia, pariter
atque Quadragesima, eodem, quo dies Dominica, ordine hie
collocantur. Adeo ut nemo contra antiquitatem aut Apo-
stolicam eorum institutionem ex Hieronymo disputare possit,
quin idem, quod absit, contra Apostolicam diei Dominicae
institutionem ex eodem simul disputet necesse habeat.
Quod quidem nobilissimum est statorum horum Ecclesiee
jejuniorum simul ac festorum antiquitati adstruendae argu-
mentum. Siquiclem ea omnia ante
quartum elapsum se-
culum ab D. Hieronymo antiqua adeo habita fuerunt,
ipso
ut, hoc saltern respectu, una cum die Dominica, semper et
ubiqne a Christianis celebrata, recenseri mererentur. Quae
cum ita sint, nemini mirum videatur, quod D. Hieronymus
Quadragesimam secundum traditionem Apostolorurn jeju-
natam esse asseruerit, quandoquidem earn cum ipsa die Do
minica conjungit, quam ab ipsis Domini Apostolis traditam
ac institutam fuisse inter omnes constat.
III. Aliud adhuc restat, in D. Hieronymi verbis primo
laudatis, dignissimum quod in hac causa observetur. Post-
quam enim dixisset Ecclesiam Catholicam unam Quadra
gesimam secundum Apostolorum traditionem in toto anno
jejunare, Montanistas autem haereticos tres in anno habere
Quadragesimas, quasi tres passi sint Salvatores, protinus
[E P ad. haec subjungit, Non quo et per totum annum, excepta Pente-
(ai. iiv.) sect, coste, jejunare non liceat, sed quod aliud sit necessitate, aliud
i. coi. is?, BO voluntate munus offerre. Ex his enim verbis luculente
patet, D. Hieronymum ea ductum fuisse sententia, quae je-
CAP. VIII. De Jejunio Quadragesimali. 293

junium quadragesimale non pro suo cujusque arbitrio, sed

necessario ab omnibus quotannis observandum esse pro-
nunciat. Quse quidem opinio etiam a Csesario Arelatensi
his verbis aperte concipitur. Aliis diebus jeiunare, aut re- csesar. Arei.
7 . ~ , . . . Horn. ii. [de
medium, aut premium est, in (Quadragesima non jejunare pec- raschate.

catum e*t. A Ho tempore quijejunat, accipiet indulgentiam, in Pat.' tom. tfii.

his diebus qui pot est, et nonjejunat, sentiet pcenam. Imo qui
dem quadragresimale hoc Jjejuuium
J
in totum non observare Ambros.

bacnlequm ''
....
est.
.

ex parte vwlare peccatnm

Quadragesimam jejunandi necessitas, qua D. Hieronymus
est.
3
Haec autcm
.
Serm.xxxvii.
[o p tom. iv.
col. 828.
Paris.
.
.

Ed.

cum aliis omnes constrictos esse Christianos arbitrates est,

aliunde quam a traditione Apostolica ortum habere non
potuit. Istud enim ab universal! aliquo Concilio, cujus
solius decretis omnes tenentur, constitutum fuisse, nee alius
quilibet, riec ipse D. Hieronymus unquam. affirmavit. At
propterea eo tantum nomine illud ex necessitate observandum
dicere potuit, quod ab ipsis Apostolis traditum existimaret.
IV. Sanctum Augustinum, Hieronymo eequalem, Quadra-
gesimam Apostolicae tradition! non attribuisse, ex eo probare
nititur Dallseus, quod is in Epistola LXXXVI. [Ben. [Dau.de

XXXVI. 1, ciuse est ad Casularium, haec habeat, Ego in Evan- Quadr.itb.

ii. cap. 18, p.
gelicis etApostolicis literis, totoque Instrumento quod appeilatur 358.]
^
Testamentum JVovum, animo id revolvens, video prceceplum esse
jejunium. Quibus autcm diebus non opor teat jfjunare et quibus
oporteat, prcecepto Domini vel Apostolorum non invenio de-
finitum. Prseterq-uam vero quod sanctissimus Pater hoc in
loco non de Quadragesimae sed Sabbati Jejunio agat, nihil
ex his verbis legitime concludi potest, nisi jejuniorura dies
in Evangelicis aut Apostolicis scriptis non inveniri definitos.

Quod etiarn et iios profitemur. Cum vero D. Augustinus

totum, ut ipse ait, Instrumentum Novum animo revolverit,
ut, si fieri potuit, aliquid de hac re prseceptum ibi inveniret,

necessario quidem certe ex eo conficitur, ilium stata Ecclesiae

jejunia sua setate observata adeo antiqua habuisse, ut ille
nesciret, vel dubius saltern aliquandiu haesitaret, annon ab
ipsis Apostolis tradita fuissent, et in eorum scriptis instituta.

Et quidem etiamsi neget se aliquod de hac re praeceptum in

3
[Hie sermo, ab editione Bene- tini (num. cxlvii.) occurrit. S. Aug.
dictina exclusus, apud Sermones sup- Op. tom. v. col. 2729.]
posititios in Appendice Serin. S. Augus-
 294 De Jejunio Quadragesimali. LIB. III.

Sacrosanctis Scripturis invenisse, jejaniorum tamen dies ab

orali sive non scripta Apostolorum traditione determinates
fuisse non negat. Sed in earn potius, quse illud affirraat,
sententiam alibi inclinasse videtur. Ubi scilicet de ipso
Aug.Epist. Quadragesimee jejunio bsec dicit, Nam ut quadraginta illi
X Bei
?v.] ad dies ante Pascha obsercentur, Ecclesice consuetude (vel, ut alii
n
n. "op.tom. codices Consensio\ roboravit.
learnt, Hie enim Quadra-
ii. col. 211, _,
. , ,.
A.] gesimae observationem EcclesiiB consuetudme, sive con-

sensione, roboratam quidem affirmat, sed non institutam. Si

tantummodo roboravit, Unde, quseso, ori-
Ecclesia vero earn
ginem traxerit ? Enimvero earn prius institutam fuisse,
quam roboratam, nemo dubitare potest. Si Ecclesia itaque
earn tantum roboravit, ab aliis quam Ecclesiae fundatoribus
institui non potnit nee aliunde originem trabere, quam unde
:

suam ipsa traxit Ecclesia.

V. Prseter lios, D. Hieronymum scilicet et Augustinum,
quos Dallaeus vel invitos, ut ostendimus, suas ad partes tra-
here conatus est, alii complures e vetustis doctissimisque
Ecclesise Patribus quadragesimale illud, de quo contendimus,
jejunium ab Apostolis traditum, et divinitus institutum prae-
dicarunt. E pauca eorum
multis, quae produci possunt, nos

Leo.serm. Leo M. Romee

testimonia seligemus. Episcopus, Magna,
e u
[ckp i? op?
inquit, Divines institutionis salubritate provision est, ut ad re-
1'

i?]
1
parandam mentium puritatem quadraginta nobis dierum exer-
*'

citatio mederetur, in quibus aliorum temporurn culpas et pia

id. serm.vi. opera redimerefit, et jejunia casta decoquerent. Et alibi, Quod
a
cap. il ad ergo, dilectissimi,in omni tempore unumquemque facere convenit
168.] Christianum, id nunc solicitius et devotius est exequendum, ut
Apostollca institutio quadraginta dierum jejuniis impleatur.
id.serm.ix. Alibi iterum, In quibus (Quadragesimae diebus) merito a
[ca^Tib. p. sanctis Apostolis per doctrinam Spiritus Sancti majora sunt
ordinata jejunia, ut per commune consortium Crucis Christi
etiam nos aliquid in eo, quod propter nos aessit, agere-
mus. Petrus Cbrysologus Leoni tfuy^oi/og, et anno circiter
chrysoi. CCCCXXXIII. Episcopus Ravcnnse factus, Videtis, inquit,
[Bib. Max. Fratres, quia quod Quadragesimamjejunamus, non est humana
P. 854, A.] inventio, auctoritas est divina : et est mysticum, non prce-
sumptum : nee est de terreno usu, sed de ccelestibus est secretis.
w. serm. Si erffo quadraginta dierum simplex, purum, cequale, tantis tes-
'
P<
971, E.] timoniis sub tanti numero Sacramenti traditum nobis a Domino
CAP. VIII. De Jejunio QuadragesimaH. 295

jejunium perdocetur ; unde novitas ista, unde hebdomadce nunc

resolutce, nunc rigidcs, nunc indulgentes nimium, nunc severce ?
Isidorus Hispalensis, Quadraqesima
y in universe- orbe insti- Isid Hispai. -

[Etym.] lib.
tutione Apostohca
r observatur, circa connnium
J Dominicce vi ca ?- 19
- -

. .
[De Offlciis,
Passioms. sect. 69. op.
torn. iii. p.
E Graecis porro Patribus, Eusebius Csesariensis, Epi- 291

plianius, aliique, quicquid de Therapeutis a Philone Judseo

dicitur de primis Christianis intelligentes, eo se jejunium
quadragesimale ab Apostolis traditam credidisse declararunt,
ut ante ostendimus. Quibus adjungatur S. Basilius, qui
sermonem de hoc quo diserte ait, ipso jejunio habuit, in
jejunii hujus prseconium per universum terrarum orbem
denunciatum esse, adeo ut nulla esset insula, nee ulla terra
continens, non civitas, non gens ulla, non extremus mundi
angulus, ubi non auditum sit ac propterea hortatus est, ne :

quis semet excludat e numero jejunantium, in quo omne

genus hominum, omnis aetas, omnes dignitatum formse cen-
sentur: et divitem postea admonet jejunium hoc observare,
ne forte reus peragatur apudjejuniorum legislatorem, pq KOTI Basil.
., , . ., ^ .
TT1 . ,
ii. de Jejun.
ffs, inquit, -/.arayytity tni TOU voftovsrov TOJV vrjffrsiuv. U Dl o i/o^t-o-

uv alius esse non potest, quam Ipse Deus, Qui

proinde istorum, de quibus hie agitur, jejuniorum legem tu-
lisse a S. Basilio perhibetur. lisdem fere diebus Theophilus
Alexandrinus tres suas paschales Epistolas, quas S. Hie-
ronymus sequalis ejus Latinas fecit, in luceui edidit, in quibus
passim asserit, jejunium hoc Quadragesimale secundum [vide supra,

Evangelicas et Apostolicas traditiones observandum esse. Et 2, p. 213.]

exiguo post eum tempore, Cyrillus, Alexandrinse itidem Ec-

clesiae Antistes, in paschalibus homiliis a se conscriptis ssepe [Hom.xv.
, . , . . . ., , , , ,
Op. torn. v.
mculcat hoc Jjeiumum
J
ab omnibus celebrandum esse xara rag par. u.p.2io,
A Hom. xx. ;

fcig, et nonmmquain Karce. ryv ivayy^iKw p.264,D, et

Ut alios in praesenti omittam, Dorotheus Archi- [Hom. vi. P 81, B, et

.

alibi.]

a; ^ wXsav v^v, OTS <; TrZtrccv TOU xoc.ru.Xo you rwv vrtffTtv'ovTuv, iv to

<rrtv olx,ov[Aivriv fipiot.yyiji.Xira.i TO xyowy- z'a.vru, y'tYW, x,oc,} VKITK fiXixiK, xi a^iu-

UK. Ka; OVTS Tt; vyiffo; t six, Jivrtigos, ob {/.U.TUV $i(fiogeii xKTxXiynvTxi. S. Basil.

srflX/j, avx that, oic Iff^etrta, uvyxoo; Horn. ii. de Jejun. cap. 2. Op. torn. ii.

IffTi TOV xypvyftecTOf, 'AXXa xa.} CTga,- p. 11, B, C.

TOSTE&K, xeii oSoivogoi, xoCi vXurwgts , xMi HXoixnog ti ; Mj xetfvfigiffrit *w m<r~

tuvroooi, VTO.VTIS spottus xoii axououffi TOV TIIOLV, .... ftn ffOTt fft xcvrctyyiiXy

xeci yrsp^Kpus vvrobi- JW/ Toa vofAoQiTou TUV VWTIHUV. Ibid.

r^iis iauTov I%M vfoit'tTw D.J
 296 De Jejunio Quadragesimali. LIB. Ill-

mandrita, qui anno circiter DLX. floruit, jejunium quadra-

Doroth. gesimale decimationem vocat totius anni, quam nobis in pceni-
[sect. i. Gail, tent lam et purgationem peccatorum nostrorum Sancti Apostoli
xii. p. 445,' consecrarunt. Air?j tariv 55 dsxar/a, w av i/irq r/g, Tavrog row
c.j
sviavrou, yv ii-ysiaffav YI'MV tig fAsrdvoiav o't ayioi AcroffT-oXo/, xaddgffiov

ovffav TUIV aftagTiuv [cos eJffov, <7ravTb<; rov svtaurov~\. E quibus patet
hanc, quse jejunium quadragesimale ab ipsis Domini Apo-
stolis traditum fuisse statuit, non novam esse ant nudius-
tertius susceptam opinionem, sed eandem, qua antiqui Ec-
clesise Patres, tarn Grseci, quam Latini, ducti fuerunt. Quod,
si non extra controversiam ponat quadraginta ante Pascha
dierum jejunium ab ipsis Apostolis diserte institutum fuisse,
plenissimam saltern lidem facit, illud longe ante quartum,
idque, quod vult Dallseus, fere finitum seculum, publico Ec-
clesiee usu receptum esse, atque isto proximoque currente

seculo tantse antiquitatis habitum, ut Apostolicae institutionis

fuisse crederetur, et quidem a sanctissimis clarissimisque
istorum seculorum Patribus. Quibus, an Dallseo, major
habeatur fides, isti viderint, qui cseco partium studio magis
quam sincere veritatis amore controversias ecclesiasticas
agitantes, suo, et eorum, quos creduli sequuntur, ingenio et
prsesumptis cujuscunque generis opinionibus plus nimio
indulgere solent.
 CAPUT IX.

Synopsis.

I. 'Avax6paXa/w<r/g eorum, quce de jejunio quadragesimali hac-

tenus dicta sunt. E quibus Apostolica ejusdem institutio
infertur.
II. Idem ex eo probatur, quod etiamsi unique observation,
ecclesiastica tamen auctoritate nunquam institutum fuit.
Juxta auream D. Augustini regulam, quce defenditur et
explicatur.
III. Nostra de Apostolica hujusjejunii institutione opinio ex-
(
plicata. Dies, quibus ablatus est Sponsus,' ipsi Apostoli
jejunio transegisse, aliisquejejunandos tradidisse videntur.
IV. Quadraginta dierum jejunium ab aliis primo susccptum
videtur, sed ab Apostolis postea traditum ab Us, qui illud
ferre poterant, suscipiendum.
V. Ex hoc hypothesi, quicquid in antiquitate de hoc jejunio
dictum fuit et clarum est, et sibi constans.
VI. Prudentia est Christiani, hoc jejunium religiose quotannis
observare : ut e quo nihil incommodi, sed multum utilitatis

emergat.
VII. Quo modo hoc jejunium antiquitus observatum fuit, et
adhuc observari debet.

I. UT rem
autem in pauca conferam, nostramque de ea
opinionem breviter exponam cum (ut ex iis quse hucusque
:

disseruimus abunde satis, ut opinor, constat) jejunium qua-

dragesimale quarto saltern praecipiti seculo passim in Ec-
clesia celebratum fuisse inter omnes conveniat cum eodem ;

ineunte seculo Synodus Nicaena rw Tsfffagaxotirriv ut universaa

Ecclesias cognitam atque observatam memorarit cum ista ;

vox ex communi istis diebus Ecclesiae usu, necnon ex pro-

pria nominis ratione quadraginta dierum spatium significet
298 De Jejunio Quadragesimali. LIB. III.

cum isto sensu etiam ab Athanasio usurpetur ; cum Euse-

bius Ceesariensis, eodem ineunte seculo, Therapeutas a Phi-
lone Judeeo descriptos, qui septem hebdomadum ante Pascba
jejunium celebrarunt, Cbristianos fuisse opinatus sit, et S.
Hieronymus, Epiphanius, aliique idem tradiderint, nihilque
in contrarium adductum sit, quod opinionein istarn evertat
cum Constantinus M. de definitis ante Pascha jejuniis ut
ubique cognitis meminerit ; cum Dionysius Alexandrinus
propositse de jejuriii antepaschalis solutione quaestioni tertio
vix dum adulto seculo responsum dederit ; cum eodem
ineunte seculo Tertullianus Ecclesiam Catbolicam non modo
dies illos quibus ablatus est Sponsus, verumetiam alios citra
sive ante eos jejunasse asseruerit, et eequalis ejus Origenes
Quadragesimee dies sua setate jejunio consecrates esse dixerit
cum aliquammultos ante festum paschale dies ex Apo-
stolica traditione jejunio dicatos fuisse, controversia de f'esto

isto secundo labente seculo agitata fidem faciat cum istis ;

etiam diebus Ireneeus Lugdunensis, varias jejunii ante

paschalis celebrandi formas recensens, earn accuratam esse
dixerit, quae quadraginta dies isti jejunio deputavit, ean-
detnque longo ante suam aetatem tern pore observatam fuisse
affirmarit cum longum istud ab
; eo designatum tempus de
alio vix intelligi possit, quam quo nonnulli ex ipsis Domini
Apostolis Ecclesiae superstites erant ; curn plerique denique
e doctissimis quarti quintique seculi Patribus, ut D. Hie
ronymus, Augustinus, Leo M., Petrus Chrysologus, Isidorus
Hispalensis, necnon Eusebius Cassariensis, Basilius M.,
Theophilus, et Cyrillus Ecclesiae Alexandrinae Praesules,
et mox Dorotheus Archimandrita, jejunium qua-
postea
dragesimale, nunc divinitus institutum, nunc ab Apostolis
traditum, et necessario ab omnibus observandum esse con-
senserint cum hsec, inquam, ita sint, baud ausus sum
;

dubitare, quin quadragesimale ante Pascha jejunium ab

ipsis Apostolorum temporibus in Ecclesia obtinuerit, adeo-

que aliquali ipsorum traditioni jure meritissimo acceptum

referatur.
II. Et in hanc quidem sententiam eo ipse magis pro-
pendo, quod quarto saltern seculo hoc jejunium ab universa
Ecclesia observatum fuisse, adeo manifestum certumque sit,
ut ipsi etiam adversarii illud difBteri nequeant. Qui tamen
CAP. IX. De Jejunio Quadragesimali. 299

primes istius originis atque institutionis nulla uspiam in

omni antiquitate vestigia cleprehendere potuerunt. Nulla
enim exstant. Verum et ante praedictum seculum, ut nos
ostendimus, et post, ut confitentur adversarii, miro ubique
consensu celebratum est. Etiamsi a nullo singular! Patre,
a nullo, quod scimus, Concilio vel generali vel provincial!
institutum fuerit. Sed ipsa prirna ac celeberrima ex om
nibus CEcumenicis Synodis Nicaese quarto ineunte seculo
congregata illud ut omnibus ubique Christianis, non minus
quam ipsum Autumni tempus, cognitum memoravit. Quo
autem pacto hoc fieri potuit, nisi ab ipsis Apostolis aliquo
saltern modo traditum fuisset, me prorsus nescire fateor.
Nee ipse quidern video quid rationi magis consentaneum
esse potest, quam quod B. Augustinus olim asseruit, dicens,
Quod universa tenet Ecclesia, nee Conciliis institutum, sed A\I S de
,

semper retentum est, nonnisi auctoritate Apostolica traditum co

'

rectissime creditur. Omnem enim fidem excedit, ut universa 24.' [b p .

-p-, i . . . . . torn. ix. col.

JiiCdesia proximis post ipsos Apostolos secuhs in unum 243, c.j

aliquem ritum aut modum disciplines consentiret, qui nee

ab universal! Concilio, quo solo universa Ecclesia tenetur,
institutus, nee Apostolica auctoritate traditus fuit. Uni-
versam autem Ecclesiam quarto ineunte seculo in hoc
jejunium consensisse, ex ipsa in universal! Concilio tune
temporis Nicaeae congregata, et hujus jejunii ut omnibus et
singulis Ecclesiis cogniti mentionem faciente, patet. Ista
vero Synodus, ut inter omnes constat, hoc jejunium non
quippe quae illud prius institutum et ubique ob-
instituit,

servatum supponit. Neque in aliquo e provincialibus Con

ciliis ante celebratis institutum legitur. A quibus etiam si

institutum fuisset, in universam exinde Ecclesiam manare

non potuit. Restat igitur, ut hoc jejunium, juxta auream
illam doctissimi Patris regulam, auctoritate Apostolica tra
ditum rectissime credatur. At at, ipse Augustinus, inquit [De Jejun.et

Dallaeus, qui hanc regulam fixit, non ideo putavit, Qua- i". cap. 3,] p.

dragesimam ab Apostolis fuisse institutam t quam diserte

profitetur Ecclesice consuetudini originem ac robur suwn
debere. 1 Hoc, fateor, dicit clarissimus Dallseus, sed sui

1
[" Respondeo, si concesserimus ideo tarn en consequens esse, ut Quadra-
valere illam Augustini regulam, quo gesima fuerit ab Apostolis instituta,

sensu earn accipit adversarius, non Christianisque tradita; quod vel inde
 300 De Jejunio Quadragesimali. LIB. III.

procul omni dubio oblittis. D. Augustinus enira nullibi

profitetur Quadragesimam Ecclesiae consuetudini originem
suam debere. Dicit tantummodo, quod et ante observatum
[s. Aug. Ep. est, Nam ut quadraginta illi dies antePascha observentur,
a dn
cap i7. op. Ecclesice consuetudo roboravit. Hoccine vero idem est atque
211, A.]
'
Quadragesimam Ecclesise consuetudini originem suam debere?
Nihilne inter institutionem rei atque ejusdem roborationem
interest? Sane ex his ipsis D. Augustini verbis satis liquet,
eum juxta suam ipsius regulam credidisse, Quadragesimam
auctoritate Apostolica traditam fuisse. Cum nihil enim in
Quadragesimae negotio Ecclesite adscribat, prseterquarn
ejusdem roborationem, per constantem scilicet illius ob-
servationem, eo sane profitetur, hoc jejunium ecclesiastica
auctoritate non institutum fuisse. Quod si auctoritate eccle
siastica non institutum fuerit, originem ejus aliunde quam
ab Apostolica traditione petere nequimus unde scilicet et :

alia quam plurima, quee etiamnum, et semper, et ubique

observata fuerunt, petamus nccesse est. Et quidem D.
Augustinus loco supra laudato generalem istam regulam eo
tantum nomine proponit, ut baptismum infantium aucto
ritate Apostolica traditum ostendat. Alibi an tern eandem
id.Epist. ad anniversarias Ecclesiae celebritates adhibet. Ilia, inquit,
li CB
iivT] ad
*'
qv& non scrlpta, sed tradita custodimus, quce quidem, toto
an
i. "op. toni. terrarum orbe observantur, [servantur, Ben.] datur intelligi,
'

D'.] vel ab ipsis Apostolis vel plenariis Conciliis, quorum est in

Ecclesia saluberrima aucloritas, commendata atque statuta
retineri, sicuti quod Domini Passio, et Resurrectio, et Ascensio
in ccelum, et adventus de ccelo Spiritus Sancti, anniversaria
solemnitate celebrantur, et si quid aliud tale occurrerit,
[pccurrit, Ben.] quod servatur ab universis [universa, Ben.]
quacunque se diffundat Ecclesia. E quibus sanctissimi
Patris verbis sic argumentari licet, Quae al) universa Ec
clesia observantur, vel ab ipsis Apostolis, vel a plenariis
Conciliis statuta sunt. At anniversariae istse solemnitates,
quibus Domini Passio, Resurrectio, et Ascensio, necnon
adventus Sancti Spiritus celebrantur, a plenariis Conciliis
non sunt statutes. Ergo statuta sunt ab ipsis Apostolis.

constare potest, quod ne ipse quidem, stolis fuisse institutam," etc. Dall.
qui earn regulam fixit, Augustinus de Jejun. et Quadr. lib. iii. cap. 3,
Quadragesimam ideo putaverit ab Apo- p. 409.]
CAP. IX. De Jejunio Quadragesimali. 301

Porro Domini Passio hie commemorata non nisi jejunio

antepaschali quotannis Jejunium istud D.
celebrata est.

Augustini diebus quadraginta dies observatum fuisse inter

cranes convenit. Unde consequitur, jejunium quadrage-
simale ab ipsis Apostolis traditum fuisse, si vel S. Atigustino,
vel regulae ab eo propositaa fides habeatur. Verum annon
in re adeo antiqua major D. Augustino, quam cuilibet hisce
diebus prognato fides debeatur, docti judicent. Qui vero
regulam ab eo fixam falsitatis arguunt, vereor ut Ecclesiam
universalem a perpetuis et gravissimis erroribus defendant
imo quidem vereor, ut necessarium diei Dominicse obser-
vationem, ut infaritium baptismum, ut canonicorum libro-
rum numerum, aliaque istiusmodi, quse sumnii sunt in
religione nostra momenti, ab ipsis Domini nostri Apostolis
tradita atqtie instituta fuisse vel sibi persuasum habeant, vel
aliis persuadeant : utpote quse in Sacrosanctis Scripturis
non habearnus.
diserte preecepta ac definita
III. Haec mature diuque perpensa baud dubitare sinunt,
quin jejunium quadragesimale ab ipsis Apostolis quodam-
modo traditum fuerit. Quandoquidem autem in genuinis
eorum scriptis praeceptum non invenitur, quonam ab iis
modo traditum fuerit, non adeo facile est conjectura assequi.
Nostram vero de ea re sententiam, e primis ac indubitatis
Ecclesiee monumentis erutam, paucis explicare non pigebit.
Primo itaque Sanctos Apostolos istum, quo cruci affixus est
Christus, diem jejunos quotannis transegisse, nemo, ut
opinor, inficiari potest. Cum omnibus enim, ut notum est,
Judeeis solenne esset, ut quisque diem, quo pater ipsius
mortuus est, in singulis postea vitae suee annis jejunio con-
secraret, nihil rationi fideique magis absonum videtur,
quam ut Apostoli diem ilium, quo carissimus ipsorum
Magister, quo unicus humani generis Servator, quo JEternus
Dei Filius gravissimos pro ipsorum aliorumque peccatis
cruciatus ipsamque mortem pati dignatus est, quotannis non
jejunarent. Quis ex infimis Ejus discipulis hoc non faceret ?
Quis anniversario isto redeunte die secum non reputaret,
Hoc die Unigenitus Dei Filius pro meis ipsius peccatis
ludibrio habitus est ; verberibus laceratus est ; spinea corona
redimitus est ; in crucem, infandum ! a suis Ipsius creaturis
actus est ; meique loco, pro me infelicem ! ignominiosissimo
 302 De Jejunio Quadrayesimali. LIB. III.

isto asperriraoqne mortis genere sublatus est. Ipseque

hunc diem Isetus, carnique indulgens transigam Hoc
?

saltern die jejuniis lachrymisque ob ista quse Dominum

meum cruci affixerunt peccata me non affligam ? Absit,
longe longeque absit. Sane si quis nostrum vel illorum
etiam, qui stata Ecclesiae jejunia tantopere oppugnant, in-
effabiles istas, quas nostri loco suscepit Dominus, passiones
animo maturo agitaret, non difficile dico, sed impossibile
esset, ut istum saltern, quo passus est, diem jejunare dedigna-
retur. Quanto magis impossibile fuit, ut sanctissimi Illius
discipuli, ac Apostoli, qui aliquot cum Eo annos conversati
fuerant, qui miracula Ejus viderant, qui doctrinam audierant,
qui Divina Ejus precsentia ac favore tamdiu beat! fuerant,
summo animi angore non afficerentur, quoties anniversarius
ille rediret dies, quo dilectissimus ipsorum Dominus impia

Judseorum manu iis ablatus est? Quonam autem modo

hunc suum ob Domini passiones dolorem manifestum red-
dere, vel etiam exercere potuerunt, si istum saltern diem, quo
eas pertulit, jejunio fletibusque non devoverent ? hoc est, si
illud pro Christo facere recusarent, quod alios pro patribus
amiculisque suis mortuis quotannis peragentes videbant?
Qui sinceram profecto Apostolorum pietatem summumque
in Christum amorem contemplatur, dubitare nequit, quin
istum quotannis strictissime jejunarint diem quo crucifixus
est Christus ; imo vero atque proximum etiam, quo in se-
pulchro jacuit, idque non eo tantum, quod per istum etiam
diem Divina Ejus, ut in mortuorum statu adhuc maneritis,
prsesentia privati fuerant, verumetiam eo praesertim quod
[Matth. ix. Ipse Dominus de illis cum auferetur
prsedixerat, Venient dies
ab iis Sponsus, et tune jejunabunt sv sxstvaig raTg jj,</.gga/j, in illis

diebus. Ex his enim verbis Apostoli intellexisse videntur,

Domini mandatum ac voluntatem esse, ut' ipsi, omnesque
alii postea Christiani, duos illos quotannis dies, Parasceven
scilicet et Sabbatum Magnum, quibus Sponsus sive Dominus
ipsis sublatus est, jejuniis consecrarent. Hoc enim, quern
optime ferent, sensu verba ista proximo post Apostolos
seculo ab Ecclesia Catholica intellecta fuisse, ex Tertul-
Tertuii.de liano constat, dicente, Certe in Evangelio illos dies jejuniis
h P' determinates putant Catholici, in quibus ablatus est Sponsus.
uT 544
c.] Hanc autem istorum Domini verborum interpretationera
 CAP. IX. De Jejunio Quadragesimali. 303

Ecclesia Catholica istis saltern diebus aliunde quam ab

Apostolis habere non poterat, ut a quibus et ipsum Evan-
gelium, et genuinas verasque ejusdem expositiones traditas
acceperat. Quod si Apostoli verba ista ita intellexerint,
dubitare nefas est, quin dies illos arctissime quotannis
jejunarint ipsi, et in mandatis dederint, ut alii etiam eosdem,
ut in Evangelic jejuniis determinates, in singulis vitse suae
annis observarent. Neque enim hoc illorum tantum, sed
Ipsius Domini praeceptum erat. Unde persuasissimum
habeo, quod, sicut Joannis discipuli ac Pharisee! (qui
Christum tune temporis interrogabant, quare Ejus discipuli
non jejunarent) stata sua jejunia habuerunt, et quemadmo-
dum Judaai nonnullos quotannis dies jejuniis deputare lege
Divina constricti fuerunt, sic etiam Apostoli, caaterique istius
aetatis Christiani, illos saltern dies, quibus ablatus est
Sponsus, annua vice jejunabant, et ab aliis jejunandos esse
tradidertmt. Alioquin enim fieri non potuit, ut Ecclesia ab
iis recens fundata illos dies in Evangelio jejuniis deter
minates putaret.
IV. Nullus itaque dubito, quin ab ipsis Apostolis traditum
fuerit, ut aliquot ante paschalem festivitatem, sive Dominicse
Resurrectionis commemorationem, dies, illi minimum, quibus
Christus passus est, et in sepulchre detentus, luctui, jejunio
et pcenitentias agendas imprimis designarentur. Alii autem,
viri saltern Apostolici, si non et ipsi Apostoli, ut verisimile
est, quot et quanta Christus ipsorum causa locoque passus
est secum revolventes, pro sum mo quo in Eum flagrabant
zelo, non solum duos illos in Evangelio determinates dies,
verum et alios citra illos jejunio deputabant. Usque adeo
ut nonnulli ipsum quadraginta dierum jejunium a Christo
celebratum aliquo mode adumbrare conarentur. Quod
eorum studium pi unique zelum et nulli reprehensiorii ob-
noxium Apostoli condemnare non potuerunt. Siquidem
etiamsi dies quibus ablatus est Sponsus jejuniis determinati
essent, nullibi tamen scriptum fuit, ne plures praster, citrave
illos jejunarentur. Imo potius cum et sign urn esset et ad-
jutorium pietatis tale jejunium, ab Apostolis non potuit non
summe quippe qui virtutis studium, vitaeque
approbari :

sanctimoniam, omniaque, quaa in Dei gloriam tendere vide-

bantur, omnibus modis promovere studerent. Ac propterea,
 304 De Jejunio Quadragesimali. LIB. III.

etiamsi tot dierum jejunium omnibus imponere noluerunt,

quoniam ab omnibus sequaliter observari non potuit, illud

nihilominus, ut carni subjugandee et provehendse sanctitati

aptum, iis peragendum tradiderunt et commendarunt, quibus
longioribus opus esset jejuniis, eaque ferre poterant. Quo
factum est, tit plurimi postea antepaschale jejunium quadra-
ginta solidos dies continuarint, idemque tanquam ab Apo-
stolis traditum aliis commend arint. Usque adeo ut boc je-
junandi genus, tanquarn ad pietatem cultumque Christi plu-
rimum conducens, ab universis propemodum Christianis
tandem aliquando suscepturn fuerit, et, si cum D. Augustino
[Ep. iv. ad loquar, Ecclesice consuetudine roboratum.
anu
n Y. Haec, fateor, totidem verbis in Sacrosanctis Scripturis
ii.

A.]
op.tom.
col. 211, . .....
,.
non contmentur, ac promde mvictis istmsmodi argumentis
demonstrari nequeunt, quibus quispiam assensum iis prsebere
vel invitus cogatur. Verumenimvero praeterquam quod
scriptis Apostolicis in nihilo sint dissentanea, sed cum iis

potius optime corisentiant, ecclesiastica etiam antiquitate ita

muniuntur, ut salva ejus auctoritate nunquam diluantur.
Quin his etiam positis, quicquid de jejunio antepaschali
variaqne ejusdem observatione in antiquis Ecclesise com-
mentariis occurrit clarissime enodetur. Hinc enim constat,
quare Ecclesia Catholica a pud Tertullianum,illosdies quibus
S
cap.' u. [p.
'
ablatus est Sponsus solos legitimosjejuniorum Christianorum
dies putarit, eo scilicet, quod illi soli in Evangelio tanquam
lege scripta jejunio determinati sint. Constat etiam quare
[ibid. P . 545, eadem Ecclesia apud eundem ibidemque dixerit, Aliis citra
illos dies indifferenter [differenter. T*rior.~\jejunand{(m esse ex
arbitrio, non ex imperio novas pro temporibus et
disciplines,
causis uniuscuj usque, quoniam utique tot dierum jejunium
Apostoli non absolute omnibus mandarunt, sed tradiderunt
tantummodo ab iis suscipiendum, quorum facilitates id fer-
rent, et conditio postularet. Et bine est, quod in Ecclesiae
potestate semper situm fuit, observationem illius nonnullis in
casibus relaxare, sive, ut vulgo loquuntur, dispensationem in-
dulgere: quod in prseceptum Divinum non cadit. Constat
insuper ex hac hypothesi, quare jejunium antepaschale Ire-
naei diebus tanta varietate observatum esset, ut cum omnes
unum saltern diem jejunarent, eum scilicet, quo Christi Passio
commemoratur ; alii duobus, alii pluribus, alii etiam qua-
CAP. IX. De Jejunio Quadragesimali. 305

draginta diebus sibi jejunandum esse existimarent, eo ni-

mirum quod nonimlli sibi non necesse esse crederent, ut
plures quam unum vel duos saltern illos in Evangelic deter
minates dies jejunarent : alii vero pluriura, alii ipsum qua-
draginta dierum jejunium sibi peragendum esse censerent,
quandoquidem illud perutile ipsis et summe ex Apostolica
traditione necessarium videretur. Ex his denique positis
constat, quare Irenaeus istam accuratam esse formam judi-
carit, qua quadraginta solidi ante Pascha dies jejunio conse-

crantur, propterea utique quod haec ab Apostolis modo supra

exposito tradita fuerit, quodque, si omnes Christian! saluti
suae qua par est diligentia ac fidelitate consulerent, nemo
esset, vel saltern paucissimi, qui ilia jejunii forma sibi opus
esse non viderent, ut qua carnalis appetitus melius compes-
ceretur, omnesque virtutes tarn piis exercitiis augerentur.
Quibus etiam de causis universa Ecclesia in hanc jejunii
antepaschalis formam cito consensit. Adeo ut, etiamsi a
nullo uriiversali Concilio definita aut man data ubique
fuerit,

nihilominus sola obtinuerit ; neque uriquam, prseterquam ab

hsereticis,ante nostram aetatem in quaestionem vocata fuit.
Sed omnes potius Catholici Quadragesimam ex necessitate, ut [Ep.xii. (ai.
liv.) sect. 3.
loquitur U. Hieronymus, jejunio peragendam esse uno ore op . tom. i.

affirmarunt, ut ab ipsis Apostolis primo traditam, et univer-

salis Ecclesiae consensu ac consuetudine postea confirmatam.
Cum ex his itaque positis antiquitas ecclesiastica accurate
adeo sibi constet, nemo ea. vero saltern simillirna esse du-
bitabit, qui ullam antiquitati vel fidem habet vel reverentiam.
Quod si quis in re adeo vetusta probabiliora in medium
proferet, non sum adeo propriis cogitationibus mancipatus,
quin melioribus lubens gratusque acquiescam.
VI. Sed utcunque se res habeat, constat saltern aliquot
ante Pascha dies ab ipsis Ecclesiae primordiis jejunio dicatos
fuisse. Constat enim antepaschale illud jejunium proximo
post Apostolos seculo quadraginta dies a nonnullis cele-
bratum fuisse. Constat denique probabiles saltern dari
causas, quibus etiam quadragesimalis illius jejunii observa-
tionem Apostolicae traditioni acceptam ferre inducamur.
Quicunque ergo hoc jejunium vel ipsi non observant, vel ab
aliis non observandum esse contendunt, ab iis sciscitari vellem,

annon in re dubia tutiorem melioremque partem eligere

x
 306 De Jejunio Quadragesimali. LIB. III.

sapientis sit, prsesertim si ea probabilibus etiam rationibus

adstruatur? Hoc nemo, ut opinor, negabit. Demus itaque
dubium adhuc utrum hoc jejuniam ab Apostolis insti-
esse,

tutum fuerit, vel quovis modo tradittim, si tamen vel pro-

babile sit, illi baud dubie, qui istud observant, sibi melius
prospiciunt, quam isti, qui negligunt et condemnant. Quid
enim si quod plurimi, riec sine ratione, antiquitus crediderunt,
aliique etiamnum nobiscum credunt, ab ipsis Domini Apo
stolis revera traditum fuerit, etiamsi ita demonstrari nequeat,
ut omnes illud credere cogantur ? Sane si ita esset, parum
solatii, ne amplius dicam, iis erit, qui illud despectui babent.
Quid e contra mali, quid incommodi ex sincera hujus je-
junii piaque cum primitivis Christianis observatione cuivis
emergat? Qtiidei vitio vertatur? Quodjejunat? Vix credo.
Jejunium enim in utroque Testamento prsecipitur. Ipse
Christus jejunium celebravit, regulasque nobis reliquit juxta
quas recte a nobis celebretur. Illius etiam Apostoli in je-
juniis frequentes fuerunt. Queenam itaque culpa in jejunio
quadragesimali residet, quo minus observetur ? Anne quod
statum sit jejunium, et quotannis celebratum ? Hoc nefas
dictu est, quandoquidem Ipse Deus statum atque anniver-
Lev. xvi. 29. sarium jejunium Ecclesise Israeliticee ab Ipso formatse in-
stituit, decima nimirum die mensis septimi quotannis cele-

brandum. Quid itaquehoc jejunio reprehendi potest ?

in
Epist. cxix. Quod ante Pascha celebratur? Nihil minus. In qua enim
adjanuar. porte anm congruentius observatio Quadragesima constitue-
tom. u!coi. retur, nisi confini atque contigua Dominicce passioni? ut recte
olim observavit D. Augustinus. Restat igitur, ut boc jeju
nium nullo insimuletur crimine, nisi forsitan quod quadra-
ginta dies celebretur. Verumenimvero cum jejunium et
licitum sit et a Deo prseceptum, plures continues jejunare
dies malum esse nequit. Quin potius quo longius, eo melius
est jejunium. Et quod ad definitum quadraginta dierum
spatium spectat, idem profecto quod Moses, quod Helias,
est,

quod Ipse Christus jejunavit. Cumhoc autem illis criminis

loco objici non possit, quare nobis objiceretur, qui tantorum
virorum, imo qui Ipsius Domini jejunium nostri causa cele
bratum pro virili parte imitari et sernel quotannis comme-
morare studemus? Cum igitur in anniversaria hujus jejunii
observatione nihil mali haereat, quin potius magnum, si qua
 CAP. IX. De Jejunio Quadragesimali. 307

par est religione observetur, utilitatis fructum praebeat,

etiamsi dubium esset, utrum ab ipsis Apostolis traditum
fuerit, nemini tamen dubium esse potest, quin plus periculi
ex ejus neglectu, quam ex observatione metuendum sit. Ac
propterea illi sane vero Dei cultui, suaeque adeo saluti magis
intent! sunt, meliusque consulunt, qui se primitivse ac uni-
versae Ecclesiae moribus hac in re conformes gerunt, quam
isti, qui, nescio quo praejudicio impulsi, in hoc jejunium, ut-
cunque celebratum, debacchantur.
VII. Sumnia jejunii quadragesimalis antiquitate asserta
et explicata, reliquum est, ut modum etiam, quo ab Ecclesia
primitiva celebratum fuit, paucis expediamus. Totum igitur
hoc jejunio sacratum tempus veteres Christiani tanta reli-
gione observarunt, ut unicam quotidie refectionem haberent,
eaque non prandium esset sed coena, adeo ut nemo ante ves-
peram quod vis cibi genus gustaret. S. Basilius enim Qua- f
dragesimam jejunanti dicit, rqv effvegav avap'sveis s/s
''
tn.i.p.
Vesperam exspectas ut cibum capias. D. Ambrosius, /w-Ambros.in
1*
dictum est jejunium, cave ne negligas.
fames quoti- llm^m. Etsi te
01
dianum cogit ad prandium, ut [aut, Ben.] intemperantia tombed
declinet \declinat, Ben.] jejunium, tamen ccelesti magis te
servato convivio. Non epulce paratce extorqueant, ut cceles-
tibus [ccelestis, Ben.] sis vacuus Sacramentis [Sacramenti,
Ben.]. Differ aliquantulum, non longe finis est diei. Ut
alia, quse passim occurrunt, testirnonia missa in praesenti
faciam, 2 apud D. Augustinum in Epistola LXXXVI. [Ben.
XXXVI.] ad Casulanum, 3 alibique 4 'prandere,' et 'jejunare,'
sibi inviceni saepe opponuntur. Adeo ut nemo jejunare
dicatur, qui prandet, nemo prandere, qui jejunat. Quisquis
ergo pisces, vel aliud quodlibet ex innumeris ciborum gene-
2 [Vide Dallseum de Jejun. et Quadr. " Non tibi persuadeat urbem Chris-
lib. ii. cap. 1, pp. 116-118; qui tianam sic laudare Sabbato jejunantem,
plurima loca ex Augustino, Concil. ut cogaris orbem Christianum damnare
Turon. (A.D. 567), et Pseud-Ambrosio
prandentem." Col. 112, D.
citat.l " In qua [causa] de jejunio sabbati
3
[" Ethis hebdomadibus, inquibus vel prandio disputatur." Cap. 11,
quarta et sexta et Sabbato jejunatur, col. 115, D.]
tribus tamen diebus continuis, Do- * [E.g. " Crapula etebrietas etiam
minico scilicet, ac deinde secunda et per dies cseteros devitanda ;
per hos
tertia prandetur." S. Aug. Ep. xxxvi. autem dies etiam concessa prandia
ad Casul. cap. 8. Op. torn. ii. col. removenda."
S. Aug. Serm. ccvii.

112, C. Op. torn. v. col. 1341, B.]

 308 De Jejunio Quadra a esimali. LIB. III.

ribus prandet, is profecto Quad ragesi mam cum primitivis

Christianis neutiquam jejunat, nee nisi pessima vocis abusione
jejunare clicatur. Jejunium enim in veteris Ecclesiae notitia
religiosa fnit ab oinni ciborum genere per totam diem absti-
nentia, ut ita, neglecto corpore, meditationi, resipiscentise,
precibus, vel, ut semel dicam, Deo animisque nostris a mane
ad vesperam usque totiHujusmodi fuerunt je-
vacemus.
junia ab antiquis Christianis celebrata. Quotiescunque enim
jejunio operain darent, prsesertim per totam Quadragesimam,
nullum nisi vesperascente die cibum capere solebant. Quin
cibus etiam, quo sub noctem vescebantur, frugi fuit, castus,

temperatus, et plerumque siccus, juxta quinquagesimum

[Pan. can. ilium Concilii Laodiceni Canonem, dicentem, As? xa
D.J
'
Tttffagaxoff7r,v wtfrsv&iv ^'/jPopuyovvTag, Oportet totam
gesimam jejunare aridis vescentes, sub vesperam
scilicet, non

ante. Jejunium enim non proprie celebratum fuit,

aridis
sed solutum. Hujusmodi autem jejuniorum solutio a pri
mitivis Christianis usitata est, ut in iis solvendis pariter
atque celebrandis abstinentiam suam atque moderationem
probarent, atque ita verum jejunandi finem assequerentur,
qui est, carnis concupiscentias edomare, vel, si Apostoli
[i cor. ix. verbis utar, u<TWvr/a/v ro <rw/j&a xa/ d&u/.a^w^s/v, corpus scilicet
in talem servitutem redigere, ut rationis
imperio in omnibus
obsequatur. Qui vero jejunia quidem diurno, nocturno
autem tempore convivia celebrat, is sane hoc nunquam
efficiet. Quod cum veteres Christian! satis perspectum
haberent, illi per totam Quadragesimam a vino seque ac a
carnibus abstinebant. Ipseque cibus, quo sub vesperam
cuj usque diei Jejunium solvebant, vilis fuit, et parcus, ab
omni luxuria et deliciis alienus. Unde D. Hieronymus in
eos gravissimus invehitur, qui ab oleo quidem per istud
tempus se abstinebant, at delicatioribus nihilominus dapibus
iiieron, de fruebantur. Quid prodest, inquit, oleo non vesci, et molestias

ad Nepotian. quasdam difficultatesque ciborum qucerere, carycas, piper, pal-

P 1
ii.) sect. ft ,'
rnarum fructus, similam, [mel,] pistacia ? Tota hortorum cul-
torn. i. coll. ., . .

264, E,P, tura vexatur, ut cibano non vescamur pane, et dum dehcias
265 A 1

sectamur, a regno ccelorum retrahimur. Ubi etiam mox sub-

jungit, Fortissimum Jejunium est aqua et panis. Et paulo
antea, generalem proponit regulara, ab omnibus, ut nobis
n noc negotio diligenter observandam. Tantum,
CAP. IX. De Jejunio Quadragesimali. 309

inquit, tibi jejuniorum modum impone, quantum ferre potes.

Sint tibi pura, casta, simplicia, moderata et non superstitiosa
jejunia. Qui huic regular religiose institit, nihil est quod de
ciborum, quibus jejunia sua sol vat, genere scrupulose minis
laboret, vel solicito anxioque sit animo, utrum ichthyophagia
an xerophagia id fiat. Sed in rebus adeo adiaphoris satius
erit nosmet Ecclesise, in qua versamur, accommodare, mo-

remque gerere, et imprimis cavere, ut pro sua quisque

natura, ac potestate, ea ciborum quantitate pariter ac qua-
litate jejunia nostra solvamus, qua veros jejunandi fines
certius assequamur, puriusque, ut loquitur Synodus Nicaena,
murius Deo ofFeramus.
 CAPUT X.

Synopsis.

I. Jejunium quarto? sexta>que ferice in Canone Apost. LXTX.

memoratur et injungitur. Unum sine altero in antiquitate

nusquam occarrit.
II. Has duas ferias antiquitus religiose observatas fuisse, et

jejunio dicatas e Basilio M., Hieronymo, Epiphanio, et

Constitutionibus Apost. probatur.

III. Idem e S. Augustino et Petro Alexandrine demon-
stratur.
IV. Easdem ferias etiam tertio ineunte seculo jejunio conse-
cratas fuisse ex Origene
O et Clemente Alexandrine
t/

evincitur.
V. Tertullianus has duas ferias stationibus dicatas asserit.
VI. Vera stationum notio inquiritur. Tertallianus stationes
et jejunia nonnunquam distinguit. Alibi jejunia stationum
nomine appellat. Quo sensu vox statio et ante et post
Tertullianurn usitata est.

VII. Stationes breviora erant jejunia, hora nona terminata.

Et quartce sextceque feriis peculiaria.
VIII. Exceptiones contra argument um pro his jejuniis e Ter-
tulliano petitum diluuntur.
IX. Hcec jejunia longe ante Tertullianum observata fuisse ex
Hermse Pastore ostenditur. Unde ab ipsis Apostolis
instituta videntur.

I. HUCUSQUE de ea Canonis Apostolici LXIX. parte, qua

cautum est, ut clericus deponatur, et segregetur laicus, qui

Quadragesimam non jejunat, egimus, ostendimusque qua-
dragesimale sive jejunium quadraginta ante Pascha dierum
ab ipsis Ecclesiae primordiis religiose admodum observatutn
fuisse, ac proinde baud mirurn esse, quod hoc Canone com-
inemoretur ac sanciatur, etiamsi tota haec Canon um Apo-
CAP. X. De Jejunio Quarta, etc. 31

stolicorum sylloge tertio vel etiam secundo a Christ! nati-

vitate seculo facta fuerit ac divulgata. Restat modo, ut
idem de quartae sextaeque feriae jejuniis, in eodem etiain
Canone memoratis, demonstremus. Dicit itaque Canon,
E/ r/g swiffxoiros, q wgsfffSvTegos, 75 didxovof, ?j ava^i/wfrrjjg, ) -\paXrjjj [Can. Ap.

rr,v ayiav Tsffgagaxoffrviv roD Tldff^cx, ov vyffrevei, v\ rsrodSa, 5j Can. torn, i

P'

Hagaffxevqv, xaQaigeia&u. Si quis Episcopus, vel presbyter, vel

diaconus, vel lector, vel cantor sanctam PascJice Quadra-
gesimam non jejunat, vel Quartam, vel Parasceven, depo-
natur. Ubi perQuartam et Parasceven duas illas in singulis
septimanis ferias, quos Mercurii ac Veneris dies vulgo nun-
cupamus, intelligendas esse, nemo unqnam dubitavit. Et
quidem Quartee jejunium, etiamsi ab hodierna Ecclesia Ro-
mana plurimum abrogetur, antiquitus tamen eadein, atque
sextaa, religione observatum fuit. Hsec enim duo hebdo-
madica, ut ita loquar, jejunia, in antiquis Ecclesiea com-
mentariis perpetuo conjunguntur, et simul nominantur.
Adeo ut unum absque altero in omui, quantum memini,
antiquitate nusquam occurrat. Utrumque autem per sin-
gulas anni cujusque currentis hebdomadas ab Ecclesia
primitiva celebratum fuisse, nullo negotio conficiatur.
II. Ne longius autem ab ipsis Apostolorum diebus
abeamus, quarto currente seculo has duas, quartam puta
sextamque, ferias peculiar! pree aliis modo observatas fuisse,
locupletissimos habemus testes S. Basilium et Hieronymum.
S. Basilius enim, ille scilicet, qui Magnus merito cogno-
minatur, se suamque Ecclesiam Quarta et Parasceve sive
sexta, non minus quam Sabbato ac Dominica, in singulis
septimanis commuriicare solitum testatur, dicens, 'HpsTz Basil. Epist.

u/svroiyz rsraprov xatf sKaffrriv sSdo/Jiddct /toivtovov/AZv. sv ryj xupiaxri, [Ben. xciii.]
'
ad Caesar -
r>r> / T\T
Nos

sv rfi nrgaoi, xai &v rfi wagaffxsvfl t JCGC/ ru ffaf3paru>. igitur [Op. tom.m.

quater singulis septimanis communicamus, Dominica, feria

quarta, in Parasceve et Sabbato. D. Hieronymi haec sunt
verba, Si dies observare non licet, et menses, et tempora, et Hieron. in
^.^ Epist. ad
annos ; nos quoaue simile cnmen incurrimus. Quartam Sabbati Gaiat. [Hb.
. ... "] p- iv
Parasceven, et diem Dominicam et jejunium
. .
Cft -

observantes, et
^f^ "^
1 1'
t

Quadragesima, Paschce festivitatem, et Pentecostes Iceti-

et

tiam. Ubi, ut videre licet, Quarta Sabbati et Parasceve

una cum Dominica inter dies recensentur ab Ecclesia istis
temporibus religiose observatos. Quomodo autem hae duas
 312 De Jejunio Quartce LIB. III.

feriae antiquitus observatae fuerint, ex Epiphanio ejusdem

setatis scriptore constat: hie enim diserte ait, ~
Expos.
xpos. Fid. .
, ,. ,

[num. 22, sKir&ovft&vai Ta^/us/ffai e/ffiv a<ffo ruv AtfoffroAuv, rsrga

1104, c,D.] <ra/3/37-ai, '/.at Kugiaxfj. Tergddi fts, xa/ sv vgoffafSSdrw, sv vqffrzfq

sag wgac svaryz. efeiftq'n'sg evri<puffKOVfffl r&rgddi ffvvsXqpdr) 6

KUI r'Jj Tooffa/S/Saroi J<rraugw0?j" xa/ cragsdwxay o/

ra'jTUi$ vrfiTttac gT/T'gX.g/0'pa/, 'TrXrjyov'j^svov rou ptfrov, on QTUV

[Luc. v. 35.] d~' a-jrZjv 6 vj^p/oc, TOTS wiffrsvffovffiv sv szsfvaig roue

Synaxes porro celebrates ab Apostolis institutes sunt, his

potissimum diebus, quarta sex taque feria, et Dominica. Item
qnarta sextaque feria jejunium ad horam usque nonam in-

dictum, propterea quod quarta feria comprehensus sit Do-

nrinus, et sexta crucifixus. Idco per illos dies jejunandum
esse decreverunt Apostoli, ut impleatur illud quod scrip turn est,

Cum auferetur ab Us Sponsus, tune jejunabunt in illis diebus.

E quibus verbis constat primo, synaxes isto seculo non modo
Dominicis, sed et quartis sextisque feriis, celebrari solitas
fuisse. Constat insuper duas istas ferias non synaxibus
duntaxat, sed et jejuuiis consecratas esse, ad horam saltern
nonam celebrandis. Constat praeterea hunc quartae sextae-
que feriae jejunandi ritum antiquum adeo istis temporibus
habitum fuisse, ut ab ipsis Apostolis institutus crederetur.
Hoc enim Epiphanius verbis conceptis asserit, dicendo,
xa/ ^aoi^wxay

&/
'
ArtoffroXoi sv ra'jra/c vriffrsiuc gT/reXf/cr^a/. Ouin
^
idem etiam alibi hasce ferias ubique terrarum, sive ab
Epiph.
p Ha?r. univcrsa Ecclesia, iejunatas affirmat. T/'w 8s, inquit,
l '
ou
i-v , , \, , , . , ,

[Aenan.] tfUyaTS^wvjjra/ sv vaffi K\i[Aaffi rric, O/XOU//SITJC, or/ rsreag, xa/ CTPO-
num.6, [Op. f , / , , , ,

torn. i.p. 910, ffapparov vrttirtia, sffnv sv r?j s'AXhqffiq ugifffAivr) ; E/ os xa/ -yof\
w
ro
B.] '

^ 9 r t

rqc, 5/ara^swg TUV AffotfToXuv Xsysiv, KOJ$ sxt? w^/^ovro rsr^aoa xa/
KgOffd.{3j3arov vrjffrslav did Kavrog %w^/5 ttsvrqxoffrris Quis est ;

uspiam terrurum, qui non in eo consentiat, quartam sextamque

feriam solenni in Ecclesia jejunio consecratam? Quod si ex
Apostolorum constitutione petenda nobis sit auctoritas, cur ibi
quartce sextceqne ferice jejunium perpetua lege sancitur, ex-
cepta Pentecoste ? Haec sane sunt verba viri minime dubi-
tantis, quin hae duae feriae semper et ubique ab Eccles?a

Christiana jejunio dicatae fuerint, idque ex aliqua Apo

stolorum constitutione. Et quidern inter Constitutiones
Apostolorum vulgo dictas, quas Epiphanius aliquoties laudat,
et hoc ipso in loco respicit, unam de hac re habemus, his
CAP. X. ac Sextce Ferice. 313

verbis conceptam
I
:

\
A/ <3g

/
v*j<rrg/"a/

r>n
vf/,uv
,
^ sffrutfav
'
usra ruv constit.
Apost. lib.
o' vqffrsvouffi ya,g osuTsgct, tfapparwv, ?ea/ wefAffrp. i/aTs de vii. cap. 23.

rag K'SVTZ vrjarsvffUTS j^/xsgag, q rsredda xal Tlagatfxswriv , on r^tom. i. p.

v rsrgddi [^] xglffig s^qXOsv q xara TOV Kvriou, 'lovda

ri]v vrgodoff/av* rr\v ds Hagaffxewriv, on s<xot,Qev o

&v avrfi ca^og ro dia, ffravgou wo Hovn'ov HtXdrov. Jejunia

vero vestra Tie sint cum Jiypocritis. Illi enim secunda et

quinta sabbatorum jejunant. Vos vero aut quinque diebus

jejunate, aut quarta feria et Parasceve. Quoniam quarto,
quidem judicium contra Dominum prodiit, cum Judas pecunia
prodi.tionem esset pollicitus. Parasceve autem, quia eo die
Domuius mortem crucis passus est sub Pontio Pilato. Et
alibi: Tzredda ds xai TlagaffxzvriV trgoffsrafyv ^/x/V vqffrz-jsiv, rqv [j^v Ibid. lib. v.

dia -y v KgodoG/av,
t
In quarta vero feria et
rqv ds dta ro nddog. 319.]

Parasceve, jussit (Dominus) nos jejunare. In ilia quidem

propter proditionem, in liac vero propter passionem. Unde
liquet, eum, quicnnque demura fuerit, qui has Constitutiones
collegit, idem atque Epiphanium de quartae sextteque ferise
jejuniis censuisse, quod ab ipsis scilicet Apostolis tradita
fuerant. Has autem Constitutiones longe ante Epiphanium
exstitisse, ex eo satis patet, quod ab ipso sub Apostolorum

nomine laudentur. Quin imo hanc ipsam de hisce jejuniis

Constitutionem citat, tanquam ab Apostolis traditam. E
quibus intelligi datur, quartse et Parasceves jejunium non
modo Epiplianii memoria antiquius, verum adeo etiam
antiquum fuisse, ut longe ante eum ipsis Domini Apostolis
adscriptum esset.

III. Praeter eos, quos hactenus citavimus, alium ejusdem

seculi, eumque gravissimum liac in causa testem advocare
licet, Divum scilicet Augustinum, qui et ipsa, de quibus
agimus, jejunia ab Ecclesia observata asserit, et utri usque

etiam rationem fuse explicat

r his verbis Cur autem quarta August. :
-*
Epiat. Ixxxvi.
^

et quod [Ben.xxxvi.]
sexta maximejejunet Ecclesia, ilia ratio reddi videtur,
considerato Evanyelio, ipsa quarta Sabbati, quam vulgo ^$'
quartam feriam vocant, consilium reperiuntur ad occidendum B c

Dominum fecisse Judcei. Intermisso autem uno die, cujus

vesper a Dominus Pascha cum discipulis manducavit, qui finis

fuit ejus diet quern vocamus quintam Sabbati, deinde traditus

est ea nocte, qvce jam ad sextam Sabbati, qui dies passionis

Ejus manifestus esf, pertinebat. . . . Hoc ergo die intermisso,

 314 De Jejunio Quartos LIB. III.

passus Dominus, quod nullus ambiyit, sexta Sabbati :

est

quapropter et ipsa sexta recte jejunio deputatur. Quibus

verbis niliil disertius esse potest, nihil forties ad evincendum
quemlibet ritum quarto labente aerae Christianas seeulo ab

Ecclesia observation fuisse. Quinetiam eodem ineunte se

culo Petrus Alexandrinus suum huic jejunio testimonium
tribuit, et ejusdem pariter ac Dominicae celebrandae ra-

Petr. Alex, tioneill reddidit, his verbis, Oj% gvxaXstfg/ n$ r,;^ Kaparww- '

Can. xv. , t ^ v
[Pan. Can. ftsvoiy Tsrpaooi %ai TIccPoiffKS'jriV. sv a/ KO,I vTjffrtvsiv 7iu.lv KOLTO,
torn. ii. p. 23, *
? f
A.] Kagddoffiv svXoyus KooffersTaxro' rriv ftsv ya% Ttrcdda dia TO yevo-

ffVf/,(3ovXi(iV J-TTO 7uv 'lovdctiuv SKI rfi wgodofficf, rot

Tiv, ort Auro; UTJO r i^jv svaOe.

t
Kugiax.'^ ds
1

gi/, dioc rov avad-avra sv aur^ , sv r\ ovfts

wa(>si\q<pa/j,sv. Non repreJiendet nos quispiam Quartam et

Parasctve?i obse.rvantes, in quibus nobis jejunare secundum

traditionem cum ratione prceceptum est. Quartam quidem
proptcr initum a Judceis consilium de prodltione Domini :

Parasceven autem, quod Ipse pro nobis passus est. Domi-

nicam autem l&titice diem ayimus, quod in ea resurrexerit.
In quo nee genua quidem fleeter e recepimus. Quse quidem
doctissimi Patris verba manifest um faciunt tres in singulis
septimanis ferias, unam, nempe Dominicam, festivitate, duas
vero, quartam scilicet sextamque, jejuniis a primitiva Ec
clesia celebratas fuisse, Et
ob rationes hie alibique allatas.
observandum praeterea est, etiam Petrum Alexandrinum
hebdomadica ista jejunia ad traditionem referre, xara tfaoa-
doffw, inquit, ev\6>yu$ KgoGirirwro. Et quarto igitur ineunte
seculo, origo prima horum jejuniorum institutio viros
et
etiam doctissimos latebat, usque adeo ut non nisi ad tra
ditionem Apostolicam ea referre potuerint. Quod nunquam
fecissent, nisi ea multis ante annis, imo quidem ante omnium
tune viventium memoriam, publico Ecclesiae usu recepta
fuisse ac observata, pro certissimo habuissent.
IV. Quin quarto saltern serae Dionysianae seculo, quarta
sextaque hebdomadis cujusque ferise jejunio dicatae fuerint,
nemo luculentissima ilia, quae hucusque adduximus, testi-
monia sine praejudicio legens dubitare potest. Sed dicat
forsitan nonnemo, Haec neminem cogunt fateri duas istas
ferias ante quartum illud seculum isthoc modo celebratas
fuisse. Fieri enim potest, ut hie ritus ipso istius seculi
CAP. X. ac Sextce Ferice. 315

initio inductus esset, vel saltern paucissimis ante annis. Et

fateor equidem difficile admodum esse fidem in hujusmodi
rebus a quopiam extorquere, qui se totum iis interponit,
nihilque credet, nisi quod totidem verbis assertum est. Ac
proinde bene est, quod satis idonei et omni exceptione
majores hujus rei testes praesto sint, qui non modo tertio,
verumetiam isto vixdum incoepto, atque ideo proximo post
Apostolos seculo claruerunt. Alioquin verendura esset, ne
ipse quoque annus quarti ineuntis seculi determinaretur,
forte etiam et ipse dies, quo hsec jejunia primo conficta
erant. Ut omnis autem cavillandi occasio praecidatur,
Origenes suum de his jejuniis testimonium perhibuit, dicens,
Halemus enim Quadragcsimce dies jejuniis consecrates. Ha-
bemus quartam et sextain septimance dies, quibus solenniter
jejunamus. Quin ipsum quoque Clementem Alexandrinuni,
qui secundo pariter atque tertio seculo vixit, ad partes
nostras vocare licet. Hie enim de vero Gnostico a se
descripto hsec diserte dicit, oTfav avrbg %al rfc vwre/as ra gtJJJJi/iJj**

ruv fiftsocuv rovruv, r^g rsrgado* xai T%$ <rag<rxsu5j \&yto. p"^* 1 *'

vrai yag ^ ftsv 'E^aou, q ds ' Af^odiri^g. Aur/xa vqffrtvsi jitter'.]

'

Kara rbv (3/ov tptXagyvgfag rs O/AOV nai piXqovia$, Novit ipse je-

junii quoque cenigmata horum dierum, quarti, inquam, et sexti.

Dicitur autem ille quidem Mercurii, hie Veneris. Jejunat

itaque per vitam ab avaritia et Quid his verbis
libidine.

clarius, quid causes nostrae accommodatius esse potest?

Clemens hoc in loco verum describit Gnosticum, hoc est,

hominem vere sanctum, perfectum Christianum : eumque

dicit intelligere jejunii quartaa sextaeque feriae aenigmata,
quod scilicet ilia sit dies Mercurii, haec Veneris, atque ideo
non tan turn a verumetiam ab avaritia et libi
cibis jejunat,

dine, Mercuriinimirum Venerisque vitiis. Quantum autem

ad rem nostram spectat, quartae et Parasceves, sive dierum
Mercurii Venerisque, jejunium disertissime, si quis unquam,
commeinorat. Adeo ut duas has ferias istis diebus solenni
jejunio consecratas fuisse, omnes vel inviti fateantur necesse
sit.

V. Idem porro ex Tertulliano etiam dementis -aequali Tertuii. de

certissime evincatur : dicente Quod si nova conditio,

scilicet, [p. 552,3.3

(et in Christo sepulti per sever ant,} jam nova et solennia esse
debebunt, aut si omnem in totum devotionem temporum et
 316 De Jejunio Quartce LIB. III.

dicrum, mensium et annorum erasit Apostolus, cur Pascha

el

celebramus (in) annuo circulo, in mense primo? cur quin-

quaginta exinde diebus in omni cxultatione decurrimus ? cur
stationibus quartam et sextam Sabbati dicamus, et jejuniis

Parasceven? Ut Pascha igitur et Pentecosten, sic et

quartam sextamque hebdomadiscuj usque feriam celebrabant
istis diebus Christiani, Catholici nimirum, quos hie intel-
ligendos esse inter omnes convenit.* In controversiam
autem venit, quid per stationes, quibus quartam sextamque
dicatas asserit, lioc in loco intelligat Tertullianus? Ex eo
eriim quod mox addit et jejuniis Parasceven, stationes a
jejuniis distinguere videtur. Nos nostram, vel Tertulliani
potius, hac in re sententiam paucis expediemus.
VI. Primo itaque negari non potest, hoc aliisque non-
nullis Tertulliani locis, aliquid discriminis stationes inter et
Tertuii. de jejunia poni, ut ubi ait, Arguunt nos, quod jejunia propria
i. [p. 544, B.] custodiamus, quod stationes plerumque in vesper am prodacamus.
ibid. cap. XL Et postea, Propterea per singulas direximus species jejuna-
tionum, xerophcigiarum, Et Ut
id.
lib.
aduxor.
ii.

[p. 168,
cap.
D.]
4, .
7 ^77-stationum.
facienda sit,mamtus de die condicat ad b almas
7- 777
alibi,

:
si

si
....
statio
jejunia
observanda sint, maritus eadem die convivium exerceat. Et
id. deFuga iterum, Tune \ef\ fides in expeditione solicitior et discipli-
inPersecut.
cap. i. [p.
.....
natior in jejuniis, et statiojiiuus, et oratiomous,
. 7
et
.,.
humihtate.
In his, inquam, aliisque forsitan nonnullis locis Tertullianus
stationes et jejunia aliquantulum distinguit. Alibi tamen
nihilominus jejunia stationum nomine appellat, ac si statio
id. dcCoron. idem esset atque jejunium, ut ubi ait, Jam (et) stationes ant
[P. IDT, B.] alii [aliis. Prior.] magisfaciet quam Christo ? aut in [et. Prior.]
cap. ni. [p. Dominico die quando nee Christo ? quoniam scilicet, ut ibidem
ait, die Dominico jejunium nefas ducimus. Et alibi de jeju-
id. de Am- niis verba habens, Quia et Daniel, inquit, rursus trium hebdo-
xivlii. [p. madum statione aruit victum. \victu. Prior.] Multo autem
300, B.]
manifestius libro de jejuniis, ubi plurima ex VeteriTestamento
de jejuniis exempla profert, ut stationes ad vesperam usque
producendas esse probet. Inter alia de jejunio a Saule in-
w. de jejun. dicto loquens ait, Tantam autem Deus prcestitit auctoritatem
550, A.] edict ostationis illius, ut Jonathan filius Saulis, quanquam
ignarusjejunationis in serum definitce, gustum mellis admiserat,
et sorte mox de delicto sit traductus, et vix per precem populi
periculo (sit) exemptus. Ubi statio aliud quam jejunium
CAP. X. ac Sextce Fence. 317

significare nequit. Eadem iiotione usitatum est hoc voca-

bulum et ante et post Tertullianum ; ante quidem in Hermae
Pastore, Quid est, inguit, statio? et dixi jejunium. Et post in nb.'. SSa.
Sermonibus I). Ambrosio attributis, Castra enim nobis sunt CotjSit. Ap.

nostra jejunia, quce nos a diabolica oppugnatione defendant. ioi

Denique stationes vocantur, quod stantes ac commorantes in serm. x.W.

Us inimicos insidiantes [inimlcorum insidias, Ben.] repellamus. op. tom.ii.

VII. Qui hsec legit, et diligenter inter sese confert, dubi- 4I8 A -]

tare nequit, quin in Ecclesiae primitivae atque ipsius etiam

Tertulliani notitia statio jejunium esset, ita tamen ut ab aliis
Ecclesiae jejuniis aliquo modo discreparet. Nimirum duplex
jejunium ab Ecclesia primitiva observatum fuit. Unum
longius, usque ad vesperam productum alterum brevius, ;

ut bora nona ab exortu solis, hoc est tertia pomeridiana,

solutum. Hoc posterius stationis etiam nomine indigitatum
fuit, eo quod per totum istud tempus, ab exortu scilicet solis

usque ad horam nonam, in sacris obeundis persistere, seque

jejunos exercere consueti essent. Quale fere exercitium
Judaei etiam ioyo stalionem appellarunt. Ac propterea vox
ista e synagoga Judaica in Ecclesiam Christianam translata
videtur. Hoc vero jejunii genus apud primitives Chris-
tianos quartee sextaeque ferise peculiare fuit. Quadragesi-
male enim, aliaque ecclesiastica auctoritate indicta jejunia
usque ad vesperam producta sunt. Haec autem quartae
sextaeque per singulas septimanas redeuntia jejunia hora
nona solvere solenne fuit. Epiphanius, T?rga5/ ds 9 x.al Iv Expos. Fid.
oo / ' f n a , , /-\ num. 22.
crpotfapparw sv vrjarsia su$ aoag svarqg, Quarta autem sextaque [o p torn. . i.

- . . . . 77" 77 T-t. 1 P- H 04 . C.]

jena, jejunium usque ad horam nonam celebratum. rA paulo
post, Ka/ df oXov /&V roD srovg q vqffTS/a, puXdrrzTUi sv ry[ auTfi [ib. pp. 1104,

ay/a, xaQoXizfi ix^X/jff/a, (prt /j,i dz nrgddt, xai ^o<ra/3/3arw, sug eSgag
rfj? HsvrrjKOdr^g oXqg r&>v

Porro istiusmodi jejunium per totum annum in Sancta Catho-

lica Ecclesia diligenter observatur, quarta, dico, sextaque
feria usque ad horam nonam, exceptis quinquaginta Pente-
costes diebus. Et, ne plura in re adeo luculenta congeram
testimonia, idem ex ipso Tertulliano constat dicente, ^Eque [De Jej.
a x<
stationes nostras, ut indignas, quasdam vero et in serum consti- B .]'

tutas novitatis nomine incusant. Hoc quoque munus et ex

arbitrio obeundum esse dicentes, et non ultra nonam detinendum,
de suo (Catholicorum) scilicet more. Et paulo post, Non quasi [p. 549, c.]
 318 De Jejunio Quartce LIB. III.

respuamus nonam, cui et quarta sabbati et sexta plurimum

fungimur. Et mox rationem reddit, quare ad istam horam
Tertuii.de dictis fcriis jejunatum est, Itaque in earn, inquit, usque horam
C X
^549, D.']
'
celebranda pressure* est, in qua a sexta contenebratus orbis,

defuncto Domino, lugubre fecit officium, ut tune et nos re-

vertamur ad jucunditatem, cum et mundus recepit claritatem.
Hinc itaque ratio constat, quare Tertullianus stationes et
jejunia alias distinguat, alias autem eadem faciat. Eadem
nimirum facit, quoniam in utrisque jejunatum est. Dis-
tinguit autem quod alia jejunia non nisi vespere, stationes
ibid. cap. vero hora nona solverentur. Unde et stationum semijejunia
nil. [P. 55i,
^ e0( j em appellentur. Hinc etiam constat, quare idem in
[ibid cap. verbis priino citatis dicat, Quartam sextamque Sabbati sta-
xiv. p. 552,
tionifrus dicatam esse, Parasceven autem jejuniis. Eo scilicet

quod quarta sextaque feria ad horam duntaxat nonam,

Parasceve autem, hoc est, Tertulliani notione, sexta festuni
paschale antecedente, usque ad vesperam jejunatum est.

Hinc denique constat Ecclesiam primitivam quarta sextaque

hebdomadis cujusque feria per totum annum, excepta Pen-
tecoste, religiose jejunasse, si vel Origeni, vel Clementi
Alexandrino, vel Tertulliano ulla habeatur fides, hoc est,

si quid in omni antiquitate ecclesiastica pro certo habeatur.

VIII. Quid contra heec gravissima veterum testimonia
excipi potest, ipse quidem non video. Nee vidit quicquam
Cl. vir Jo. Dallseus, utpote qui contra dementis Alexan-
drini testimonium nihil omnino objecit, nihil etiam contra
ea, quse ex Tertulliano adduximus,
quod dicat proprium nisi

et prsecipuum stationum ac conventuum finem fuisse ora-

Daii.de tionem, atque deprecationem. 1 Quod vero, inquit, in iis
Jeiun. et . j i . . j /

Quadr.iib. jejuni ad nonam perstabant, id non per se (quasi in eum propne

"' P
70s.]
'

finem conveniretur, ut jejunaretur) sed per .accidens, ut lo-

quuntur, ac prceter rei ipsius naturam jiebat. Nimirum cum
isti conventus (quarta sextaque feria celebrati,) ante nonam
non solverentur, etplerique, imo omnes, qui convener ant, non ante
1
[" Cseterum stationem jejunio mi- fieret. Neque enim si quis negotio
nime eo aevo deputatum ex iis, quae aliquo occupatus, id jejunus obit, ideo
paulo ante ex Tertulliano adduximus, religiose jejunio fungi dicatur. Al-
constat ; cujus rei duplex ratio videtur. tera ratio est, quod illius sevi Chris-
Prior ea, quam nuperrime exposuimus, tiani," etc. Dall. de Jejun. et Quadr.
quod scilicet non ad jejunandum, sed lib. iv. cap. 5, p. 708.]
ad orandum per se, ac proprie, statio
CAP. X. ac Sextce Ferice. 319

discederent, quam sumpta Eucharistia, eo accidebat, ut jejuni

ad nonam perstarent, quod scilicet nisi a jejunis Eucharistia
sumi non soleret. Verumenimvero quicquid fere ab erudito
viro hie opponitur, nos ei ultro largimur ;
quippe qui per-
suasissimuin habemus neminem unquam jejunasse, eo tantuni
fine, utjejunaret, nee ullos unquam ecclesiasticos celebrates
fuisse conventus, in eum proprie finem ut jejunaretur.
Quinetiain primitivi, fateor, Christiani quartis sextisque
feriis ad nonam usque perstiterunt jejuni, non eo nomine ut
jejunarent, sed ut publicis precibus, sacrisque lectionibus
attentius vacarent, ut impetuosum carnis appetitum et con-
cupiscentiam fortius cornpescerent, ut omnibus pietatis
ofBciis accuratius fungerentur, ut paratiores denique dig-
nioresque redderentur, qui nona circiter hora stationem
suam sacrosanctse Eucharistiae participatione solverent. Et
quidem hujusmodi jejunium per accidens celebratum di-
si

catur, nulluin unquam per se religiose celebratum fuit.

Quicquid igitur hie opponitur nos haudquaquani ferit, sed
ipsum potius opponentem. Cum f'ateatur enim primitivos
Christianos quarta sextaque per singulas septimanas feria

publicos suos conventus usque ad horam nonam celebrasse,

et eo usque etiam jejunos perstitisse, eo sane causa sua cadit,
et in nostras partes descendit. Dat enim quicquid nos pos-
tulamus, vel etiam in hac controversia postulare possumus.
Neque enim de jejunandi fine, sed deipsojejuniodisputamus.
Quod si duabus illis feriis Tertulliani setate jejunatum fuerit,
ut ille fatetur, nemo dubitare potest, quin jejunia in illis
celebrata fuerint, sive, quod idem est, quin habeamus, quic
quid in hac causa volutnus. Nee moramur alteram illam
rationem, qua probare nititur vir eruditus, stationem jejunio
minime eo aevo deputatam fuisse, quod illius scilicet cevi [Dan. de

Chnstiam Jjemmum
.. 77
non dicerent nisi quod aa vesperam con-
Jejun. et
Quadr. ub.
J , . iv. cap. 5, pp.
7
tinuabatur, cum stationes nona, tnbus ante vesperam hons, sol- 703,709.]

verentur. Itane vero? Unde, quaeso, intelligamus, quid istius

aevi Christiani jejunium dicerent, certius quam ex Tertulliano
et Clemente Alexandrine, qui isto aevo una ambo claruerunt?
At ipse Tertullianus stationes jejunia saepe vocavit, ut ante
demonstratum est. Imo quidem per totum ipsius librum,
'Dejejuniis ad versus Psychicos ' inscriptum, de stationibus
Possum d ? JeJ-
agitur. Et in eodem diserte ait, ceque serce stationis
Ja
ert
^ P'
 320 De Jejunio Quarto: LIB. III.

ex eodem rei ordlne statum fiyere, utjejunemus ad serum. Et

[Tert.de Jej. paulo post, H(BC erit statio sera, qua ad vesper am jejunans
SO.'B./' pinguiorem orationem Deo immolat. Haeccine verba hominis
stationes et jejunia ubique distiriguentis ? vel in stationibus
saltern celebrandis jejuiiatum esse denegantis ? Quid etiam
[Cap. xiii. p. si stationes postea semijejunia appellet ? Ideoque nulla
551, B.] ...
prorsus jejunia erant
10oemijejuma
:
....
quidem vocat,
.
i
ut a ma-
joribus ea distingneret jejuniis, quae ad vesperam usque con-
tinuabantur. Miriime tamen exinde sequitur, quin et ipsa
jejunia, licet breviora, essent. lino quidem jejunia proprie
dicta, quandoquidem praridiuni istis diebus non caperetur,
neque ante horam nonain, sive tertiam pomeridianarn, solve-
retur jejunium. Unde etiarn quas Tertullianus stationibus,
[ciem. Alex, easdem Clemens Alexandrinus ferias rf, vrtffrs/y,, jejunio, de-
U
STS^ i2, putatas, loco supra laudato, asserit. Sed nihil est quod hisce
er!]' diutius immoremur. Cum enim extra dubiurn sit, et inter
omnes conveniat, quarta sextaque feriis Tertulliani tttate
usque ad nonam ab exortu solis horarn jejunatum fuisse, sive
stationes, sive semijejunia, sive quocunque demurn nomine
istiusmodi jejunia vocitentur, eodem res redit. Neque Dal-
laeo vel cuilibet alii litem de nomine unquam rnovebirnus,

rnodo, cum primitiva nostraque Ecclesia, quarta

sextaque
feriis usque ad nonain jejunaridum esse consenserit. Hoc
enim totum est, de quo nos conteridimus.
IX. Quartam itaque sextamque, per singulas septimanas,
ferias initio tertii, imo ante finern secundi seculi, hoc est
centum ab ultimo Apostolorurn annis nondum elapsisjejunio
dicatas fuisse ex Clemente Alexandrine et Tertulliano, qui
istis diebus scripserunt, satis abunde constat. Hi vero de
hebdomadicis hisce, ut ita loquar, jejuniis, non ut sua aetate,
nee ut paulo ante in Ecclesiam introductis, sed ut cuique
notis, ut ubique ab uni versa Ecclesia Catholica celebratis
et
merninerunt. Quocirca nemini dubium esse potest, quin
multis ante eorum aetatem annis publico Ecclesias usu re-
cepta fuissent atque observata. Adeo ut, si quis alius, hie
sane ritus ecclesiasticus Apostolicam sibi traditionem merito
vindicare possit. Praesertim cum multo etiam ante Tertul
liani aetatem baud obscura ejusdem vestigia exstent in :

Hermae scilicet Pastore, ab ipso Tertulliano, necnon a Cle

mente Alexandrine, aliquoties laudato tanquam antique EC-
CAP. X. ac Sextos Feria. 321

clesise commentario atque etiatu ante eos ab Irenaeo, et

:

quidem sub nomine Scripture, ut observat Eusebius, 2 quique Hist.

ab Herma, quern D. Paulus in fine Epistolae ad Romanes

salutari jubet, conscriptus perhibetur. In hoc autem anti-
quissimo
^ sane monuiuento haec le<nmus, Cum jiejunarem,
j et Herm. Past.
.

lib m gjjuij
seaerem in monte quodam, et gratias ayerem Deo pro omnibus s. [cap. i.

quce fecerat mecum, video Pastorem ilium sedentemjuxta me, tom.i.p.iw.j

ac dicentem mihi, Quid tain inane line venisti ? Respondi,

quoniam, Domine, stationem habeo. Quid est, inqnit, statio ?

Et dixi, Jejunium. Et dixit, Quid est illudjejunium? Sicnt

solebam, inquam, sicjejuno. Et panels delude de recto jeju-
nandi modo interjectis, Pastor ille, qui Heriure apparebat,
dicebat ei, Igitur si mandata Domini, et adjeceris
custodicrls [ibid. c*p. iu.

etlam ad ea stationes has, gtnidebis, maxhne si secundum man-

datum meum servareris ea. Et panlo post, -S/ igitur sic con- iMd.[p.i(.]

summaveris jejunium tuum, quemadmodum prcrcipio tibi, erit

hostia tua accept a Domino, et scnbctur hoc jejunium tuum.
Hfec statio sic acta, cst bona, hifaria, et accepta a Domino.
Ex hisce verbis observare licet, stationeui ab Henna cele-

bratam, eamque stationem jejunium dictaui. At vero

nullum unquam jejunium a Christianis stationem appellatum
legimus, praeter ea, quee quarta sextaque feria observata
sunt. Ac proinde veri plusquam simillimum est, Heriuam
tune temporis unam ex istis feriis jejunasse, sicut solebat, ut
ipse dicit. Ad quaui quidem opinionem eo magis propendo,
quod jejunium sum mo mane ab eo incoeptum esset, quo
illud

scilicet tempore quart* sextteque feria jejunia incipere so- 5

lebant. Atque ex eo denique, quod proximo post seculo is-

tiusmodi sola jejunia stationes a Tertulliano, qui Herman
Pastorem legerat, appellata sunt. A fide autem alienum
est, ut. Tertullianus stationis vocabulum alia notione usur-
' '

paret, quam qua a majoribus suis usitatum fuisse viderat.

Quod si ipse Hennas hrec jejunia observarit, baud dubitare
fas est, quin ab ipsis Apostolis, quibuscum ille versatus est,
tradita atque instituta fuerint. Satis saltern superque ex iis

de hisce jejuuiis hucusque disseruiuius, liquet, ea longe

[Oi ftnt II ^i, XA* *) - rit *>*

Hist. Eccies. lib. v.

cap. 8, p. 220.]
322 De Jejunio Quartce, etc. LIB. III.

ante ternpns Apostolicorum Canonum edition! a nobis assig-

natum a Christianis Catholicis observata fuisse. Ac proinde
baud mirum esse, quod in istis Canonibus commemorentur,
quodque in iis sub po3na sanciatur, ut clerici saltern, qui in
omnibus religionis officiis exemplum aliis prsebere debent, ea
religiose observent.

FINIS LIBRI TERTII.

 TABULA
AUCTORUM ET EDITIONUM,
QUIBUS, IN HOC OPEKE ET OPUSCULIS SEQUENTIBUS RECENSENDIS,
USI SUMUS.

Albaspinsei de Vet. Eccl. Ritibus Observ. Csesarius Arel., apud Gall. Bibl. Patr.
Lut. Paris. 1623 Canisii Thes. Monum. Eccl., a Basnage,
Allatius, Leo, Antv. 1725
de Perp. Consens. Eccl. Occid. et Or. Canones Apost.
Col. Agr. 1648 a Gent. Herveto, Latine, Paris. 1561
de JEtate et Interst. in col. Ordin. Grace et Latine, Paris. 1620
apud Graecos, Romse, 1638 ab Elia Ehingero, Witeberg. 1614
Alphonsus de Castro, Paris. 1571 Cassiani Opera. Gazaei,
Amalarius Fortunatus, apud Bibl. Max. Francof. et Lips. 1722
Patr. Cassiodori Divinae Lectiones, apud Bibl.
Ambrosii, S. Opera, Paris. 1686 Max. Patr.
Amphilochius, apud Pan. Can. Chamier. de (Ecum. Pontif. Gen. 1601
Aristeni Abbrev. Can., apud Pan. Can. Chronicon Saxonicum. Ingram, Ox. 1823
et Just. Bibl. Jur. Can. Chrysologus Petrus, apud Bibl. Max.
Aristotelis Opera, Berol. 1831 Patr.
Arnobius adv. Nationes, Hal. Sax. 1844 Chrysostomi, S. Opera. Savilii,
Athanasii, S. Opera, Paris. 1698 Etonse, 1613
Athenagoras, Paris. 1742 Clemens Alex. Potter, Venet. 1757
Augustini Antonii Canones Poenitentiales, Romanus, apud Cot. Patr. Ap.
Augustini, S. Opera, Paris. 1835, seq. Concilia Generalia,
Aulus Gellius, Bipont. 1784 aBinio, Col. 1618
Balsamon, ap. Pan. Can., et Paris. 1620 a Labbaeo et Cossartio, Paris. 1671
Barnabas, apud Cot. Pat. Ap. Concilia Galliae. Sirmondi,
Baronius, Annal. Eccles. Col. Agr. 1609 Lut. Paris. 1629
Basilica, a Fabroto, Paris. 1647 Magnse Britannise. Wilkins,
Basilii, S. Opera, Paris. 1839, seq. Lond. 1737
Bedze, Ven. Opera, Lond. 1843 Constitutiones Apost. a Turriano,
Bellarmini Disput. Romae, 1832, seq. Venet. 1563
Bellarminus de Script. Eccl. Col. 1684 Corpus Hist. Byzantinse, Venet. 1729
Beveregii Instit. Chronol. Lond. 1669 Juris Canon. Emend, jussu Greg.
2nvoS/xav, sive Pandectae Canonum, XIII. Col. 1631
Ox. 1672 Juris Civilis, Col. Munat. 1756
Bibliotheca Juris Canonici, a Voello et Cotelerii Patres Apost. Antv. 1698
Justello, Paris. 1661 Cypriani, S. Opera. Fell, Oxon. 1682
Patrum Maxima, Lugd. 1677 Cyrilli, S. Alex. Opera. Auberti,
Gallandii, Venet. 1765 Paris. 1638
Blastares de Matrimon. apud Leunc. Jus S. Hieros. Opera, Paris. 1720
Grseco-Rom. Dallaeus,
Blastaris M. Syntagma, apud Pan. Can. de Cultibus Relig. Lat. Gen. 1671
Blondellus, de Jejun. et Quadr. Daventriee, 1653
de Sent. S. Hieron. Amst. 1646 de Pseudep. Apost. Hardervici, 1653
de Sibyllis, (lingua Gallica) Damasceni, Joannis, Opera. Le Quien,
Charent. 1649 Paris. 1712
Bovii Const. Apost. Venet. 1563 Dio Cassius. Sturzii, Lips. 1824
324 Tabula Auctorum et Editionum.

Diodorus Siculus. Wesselingii, Leonis, S. Magni Opera. Ballerini,

Amst. 1746 Venet. 1753
Dionysius Alexandrinus, ap. Pan. Can. Leontius de Sectis, ap. Gall. Bibl. Patr.
Exiguus, apud Concil., et Bibl. Lindani Panoplia Evaugelica,
Juris Canonici. Col. Agr. 1575
Halicarnassensis. Reiskii, Livii Historic.
Lips. 1774 Lorinus in Acta Apost. Lugd. 1605
Dorotheus, apud Gall. Bibl. Patrum. Lucianus, Bipont. 1791
Durandi Rationale, Lugd. 1672 Marca (Petrus de) de Concord. Sacerd.
Egberti Excerpta, apud Wilkins Concilia. et Imp. Paris. 1669
Epiphanii Opera. Petav. et Vales. Minucius Felix, apud Gall. Bibl. Patr.
Col. 1682 Musculus, Eccl. Hist. Auctores,
Eusebii Historia Ecclesiastica. Reading, Basil. 1549
Cant. 1720 Nicephori Callisti Hist. Eccl. Paris. 1630
Prsep. Evang. Vigeri, Col. 1688 Nicephori Stichometria, apud Crit. Sacr.
Evagrii Hist.Eccl. Reading, Cant. 1720 Amst. 1698
Fabricii Bibl. Lat. Med. et Inf. Mt. Nicephorus Gregoras, apud Corpus Hist.
1754
Patavii, Byz.
Genebrardus Gilbertus, Lugd. 1607 Nicetas Choniates, ap. Corp. Hist. Byz.
Gothofredus, apud Corpus Jur. Civ. Nilus dePrimatuPapse, Lugd. Bat. 1595
Gratiani Decretum, Lugd. 1572 Notitia Dignitatum, etc., apud Greevii
Gregorii Magni Sacramentarium, Thes. Ant. Rom. 1698
Paris. 1642 Observationes in Annot. Bev. etc., a M.
Naz. Opera, Paris. 1778-1840 Larroquano, Rothom. 1674
Tertii Canones Poenit., apud Origenis Opera. De la Rue, Paris. 1733
Concil. Pachymeres, apud Corpus Hist. Byz.
Turonensis Hist. Francorum. Pannormia, seu Deer. Ivon. Carnot. re-
Ruinart. 1699 stitut. Lovanii, 1557
Gruteri, Lamb. Clementina, Pausanias. Siebelis, Lips. 1807
Col. Agr. 1570 Pearsonii Vind. Ign. apud Cot. Pat. Ap.
Gulielmus Malmesburiensis, apud Rerum Petavius de Doctrina Temporum,
Angl. Scriptores, Francof. 1601 Lut. Paris. 1627
Halitgarius, apud Canisii Thes. Petrus Alexandrinus, apud Pan. Can.
Hammond! Opera, Lond. 1684 Philo-Judaeus. Mangey, Lond. 1742
Harmenopulus Constantinus, apud Le- Philotheus, apud Leuncl. Jus Graeco-
unclavii Jus Grseco-Romanum. Romanum.
Hernias, apud Cot. Pat. Ap. Philostorgius. Reading, Cant. 1720
Hieronymi, S. Opera. Vallarsii, Photii Bibliotheca. Bekkeri,
Veronae, 1735 Berolini, 1824
Hincmari Remensis Opuscula. Sir- Nomocanon. apud Bibl. Jur. Can.
mondi, Paris. 1645 Placcii Theatrum Anon, et Pseudon.
Hippolyti, S. Opera. Fabricii, Hamb. 1708
Hamb. 1716 Platina de Vitis Pont. Rom.
Ignatius, apud Cot. Pat. Ap. Lovanii, 1572
Irensei, S. Opera. Massuet. Venet. 1734 Platonis Opera. Bekkeri, Lond. 1826
Isidorus Hispalensis. Arevalli, Plinii Hist. Nat. Harduini, Paris. 1741
Romce, 1798 Epistolse. Schseferi, Lips. 1805
Isidorus Mercator, apud Cone. Plutarchi Vitse, Lut. Paris. 1624
Ivonis Carnotensis Opera, Paris. 1647 Possevini Apparatus Sacer, Col. 1608
Joannes Antiochenus seu Scholasticus, Prudentii Opera, Parmse, 1788
apud Bibl. Jur. Can. Ptolomsei Alex. Gfeograph. apud Bertii
Joannes Sarisburiensis, apud Bibl. Max. Theat. Geog. Vet. Amst. 1618
Patr. Rabanus Maurus, Col. Agr. 1626
Josephus. Havercamp. Amst. 1746 Rituale Graecum. Goar. Paris. 1647
Jus Grseco-Romanum, a Leunclavio, Ruffini Hist. Eccl. Basil. 1535
Francof. 1596 Run Breviarium, apud Hist. Rom. Ep.
Justini Martyris Opera, Paris. 1742 Amst. 1647
Justiniani Novelise. Scrimgeri, 1558 Salmeronis Alfonsi Commentarius,
Lanfranci Ep. apud Wilkins Cone. Col. Agr. 1604
Lactantii Opera. Du Fresnoy, Scaliger de Emend. Temp. Genevse, 1629
Paris. 1748 Sibyllina Carmina, ap. Gall. Bibl. Patr.
Leonis African! Africse Descriptio, Sixti Senensis Bibl. Sacra, Col. Ag. 1626
Lugd. Bat. 1632 Socrates. Reading, Cant. 1720
 Index Auctorum. 325
Solini Julii Polyhistor. Stephani, 1577 Theophilus Alexandrinus, ap. S. Hieron.
Sozomenus. Reading, Cant. 1720 Theophilus Antiochenus, Paris. 1742
Strabonis Opera. Falconer, Ox. 1807 Turrianus, pro Canonibus Apost.
Tacitus. Florent. 1572
Tertullianus. Priorii, Lut. Paris. 1675 Usserius de Ignatio, apud Cot. Pat. Ap.
Theodoreti Hist. Eccl. Reading, Vincentii Lirin. Comm. apud Gall. Bibl.
Cant. 1720 Patr.
Opera. Schulzii, Zonaras, Paris. 1618, et apud Pan. Can.
Halte Sax. 1769

INDEX AUCTORUM.
Abulpharagius, ii. 197 Augustinus, S.,
Albaspinseus de Vet. Eccl. Rit. lib. i. deBaptismo contr. Don. iii. 15, 192
ii.

Obs. 13, i. xxix, 214 ii. 100 ; iv. 6, 16 i.

Alexander Alexandrinus, apud Euseb. iv. 24, ii. 299

i. 69, 150 vi. 25, ii. 192
Amalarius Fortunatus, de Off. Eccl. iv. de Bono Conjug. c. 18, ii. 30

37, ii. 219 de Civit. Dei, xviii. 36, ii. 126

Ambrosius, S., Ep. xxxvi. Ben. (al. Ixxxvi.)

de Noe et Area, cap. 13, ii. 212 ii. 293, 307, 313

de Sacramentis, v. 4, ii. 24 xliii. (al. clxii.) ii. 55

in Evang. Lucse, i. 28, ii. 12 liv. (al. cxviii.) ii. 26, 111, 300
iv. 15, ii. 212 Iv. (al. cxix.) ii. 56, 294, 300,
in Psalm, cxviii. Serm. 8, ii. 307 304, 306
Serm. xxi. (suppos.) ii. 317 Serm. ccvii. ii. 307
xxxvii. (suppos.) ii. 293 Aulus Gellius, Noctes Att. xii. 13, ii. 270
in 1 Tim. iii. (suppos.) ii. 30

Amphilochius, ii. 143 Balsamon, i. 26, 59, 66, 76, 93, 159, 208
Aristenus, Alex. Baronius, ii. 107
in Can. Ap. i. i. 59 Basilius, S.,
in Cone. C. P. provinc. i. 159 de Spiritu Sancto, cap. xxvii.
Aristoteles **) 6uvp. <zKov<rp. sect. 95, 88, 89, 97
ii.

i. 188 Ep. xciii.Ben. (al. cclxxxix.) ii. 24, 311

Arnobius adv. Gentes, vi. 1, ii. 150 clxxxviii. (al. i.) i. 25, 26, 27, 113;

Athanasius, S. ii. 193, 194, 195

Apol. contr. Arian. cap. 29, i. 46 Ep. cxcix. (al. ii.) ii. 194, 195
36, i. 72 Horn. ii. de Jej. ii. 295, 307
69, i. 24 Beda (Ven.),
Apol. de Fuga, cap. 6, ii. 238 Hist. Ang. i. 25, ii. 74, 75
24, ii. 255 i. 35, ii. 75
Apol. prim, ad Constant, cap. 15, ii. 3, ii. 75
ii. 238, 239 de Remed. Peccat. cap. 14, ii. 107
Encycl. ad Episc. Ep. cap. 1, i. 22, 23 Bellarminus, Rob.,
cap. 4, de Bonis Operib. ii. 14, ii. 275
ii. 114, 237 de Rom. Pont. ii. 27, ii. 107
Ep. ad Dracont. cap. 3, ii. 186 Beveregius,
Ep. Festalis, ii. 129 Prsef. ad Annot. in Pan. Can. i. 17,
Hist. Ar. ad Monach. cap. 10, i. 72 20,137,173,175,202,
14, i. 73 206, 212, 214, 218,
28, ii. 33 219, 221, 225, 228
65, ii. 237 Annot. in Can. Ap. i. ii. 7
Synops. Sacr. Script, cap. 74, ii. ii. 9
ii. 128, 142 iii. ii. 12
cap. 76, ii. 128 xvii. ii. 30
Augustinus, S., xxi-xxiv. ii. 32
contr. sec. Gaud. Epist. i. 38, ii. 126 xl. i. 66
326 Index Auctorum.

Beveregius, Constitut. Apost. Praef. ad 130 lib. i. ii.

Annot. in Can. Ap. Ixiii. ii. 105, 106 ii. 12, 130 ii.

in Can. Nic. xvi. i. 33, 34 v. 13, ii. 209

xix. ii. 197 v. 15, ii. 313

in Can. Const, v. i. 208, 209 v. 17, ii. 135

vii. ii. 92 v. 18, ii. 256, 266, 279

in Can. Chalc. i. i. 64, 65 vii. 23, ii. 313

xxii. i. 66 viii. 30, ii. 13

in Praef. Can. Laod. i .203,204 Cornelius Papa, apud Euseb. Hist. Eccl.
in Can. Trull, i. 93, 94, 95, 96 vi. 43, ii. 148, 162

Binius in Can. Ap. Ixiii. ii. 107, 108 Cotelerius,

Blastares, M., Synt. Alph. ii. 129, 130 Jud. de Const. Ap. ii. 130
Blondellus, ad Const. Ap. v. 17, ii. 135
Apol. pro Sent. Hier. i. xxix, 9 Judicium de Epist. S. Barn. ii. 139
de Sibyllis, i. 10, 182
i. |
de post. Ep. S. Clem.
ii. 5, i. 178

i. 183, 184, 186; ii. 138

ii. 6, i. 178, 179 i
Cyprianus,
ii. 7, i. 178 Ep. i. Fell. (al. Ixvi.) i. 16
Bovius, Const. Ap. i. 228 ii. (al. Ixi.) ii. 57
Bruckeri Hist. Crit. Phil. ii. 201 iii. (al. Ixv.) ii. 58, 186
xxix. (al. xxiv.) ii. 10, 148
Csesarius Arelat. xxx. (al. xxxi.) i. 126 ; ii. 163
Horn. ii. de Paschate, ii. 293 xxxiii. (al. xxvii.) ii. 186

Cassianus, xxxix. (al. xxxiv.) ii. 10

Collat. xxi. 24, ii. 225 xliii. (al. xl.) ii. 149

25, ii. 226 xlv. (al. xlii.) ii. 149

28, ii. 225 xlvii. (al. xlv.) ii. 52

Inst. ii. 5, ii. 260 Iv. (al. Iii.) i. 16 ; ii. 102

Chamierius, lix. (al. Iv.)

de CEcum. Pont. ii. 3, i. 215,216 i. 215; ii. 124, 149, 186
vi. 1, i. 216 Ixiii. ii. 149
Chronicon Sax. ii. 76 Ixiv. (al. lix.) ii. 57
Chrysologus, Petrus, Ixv. (al. Ixiv.) ii. 149
Serm. ix. ii. 294 Ixvi. (al. Ixix.) ii. 186
clxvi. ii. 294 Ixx. 57, 190 ii.

Chrysostomus, S. Ixxi. ii. 52, 58

Horn. iii. in Eph. ii. 25, 26 Ixxiii. i. 16,27 ;ii. 51, 58, 94, 189
Horn. i. in Philip. ii. 171 Ixxiv. ii. 95
Horn. xv. in 1 Tim. ii. 64 de Orat. Dom. ii. 23
Cicero, Testim. ad Quirin. ii. 125
de Div. i. 18, et ii. 54, i. 188 Cyrillus, Alex., Homil. Paschales, ii. 295
in Verrem, Act. ii. i. 188 Cyrillus, Hier. Catech. x. ii. 248
Tusc. Queest. i. 15, i. xvii
Clemens Alex. Dallseus,
Instit. lib. vi. apud Euseb. ii.173 de Cult. Relig. Lat. i. 13, i. xxxiv
Psedag. iii. 3, ii. 105, 106 i. 17, i. xxxiv
iii. 12, ii. 159 ii. 1, i. xxxiii
Stromata, i. 1, ii. 23 ii. 3, i. xxxv
i. 29, i. 106 ii. 38, i. xxxv
ii. 9, ii. 104 vi. 1, i. xxxiv
iii. 9, ii. 104 de Duobus ex Unct. Sacr. i. xxxv
iii. 13, ii. 104 de Jejun. et Quadr. liber, i. xxxiii ;

vi. 5, i. 183, 184 ii. 112

vi. 13, ii. 155 ii. 1, ii. 307
vii. 12, ii. 315, 320 ii. 4, ii. 249, 251
Clemens Rom. ii. 18, ii. 293
Ep. i. ad Corinth, cap. 1, ii. 168 iii. 2, ii. 287, 288, 289, 290
cap. 21, ii. 168 iii. 3, ii. 299, 300
cap. 40, iii. 4, ii. 271
ii.147, 151,168 iii. 7, 268, 275, ii. 276
cap. 41, ii. 168 iii. 9, ii. 205, 207, 209, 210, 216,

cap. 42, ii. 170 217, 218, 219, 220, 224, 227, 228,
Ep. (spuria) ad S. Jacobum, ii. 82 229, 230, 237, 238, 239, 259
 Index Auctorum. 327
Dallseus, Epiphanius,
de Jejun. et Quadr. liber, Hser. Ixxv. (Aerian.) ii. 131, 172, 256,
iii. 10, ii. 201, 204 266, 312
iv. 5, 318, 319 Ixxx. (Massal.)
ii. ii. 132
de Pseudepigr. Apost. i. 4 Serm. in Fest. Palm. ii. 266
i. 10, i. xxxvi Eusebius,
ii. 9, 10, 108 ii. Hist. Eccl. ii. 1, ii. 173
iii. 1, 136 ii. ii. 17, 240, 241, 245,
ii.
iii. 2, i. 90, 173 250, 251, 257, 279
iii. 3, i. 101, 102, 103 ii. 22, 164 ii.
iii. 3, 4, i. 98 ii. 23, 173 ii.
iii. 8, i. 118, 119, 120, 122, ii. 24, ii. 164
123, 128, 129, 134, iii. 4, ii. 64
136; ii. 33 iii. 10, ii. 126
iii. 9, i. 110, 111, 115, 116, 145 iii. 16, ii. 137
iii. 10, i. 146, 147, 170, 175 iii. 21, ii. 164
iii. 12, ii. 100, 103, 106, 107, 108 iii. 23, ii. 70
iii. 12-17, ii. 3 iii. 24, ii. 142
iii. 13, ii. 113, 115, 117, 121, 207 iii. 25, ii. 128, 143
iii. 14, ii. 7, 10 iii. 31, ii. 127, 128
iii. 15, ii. 17, 19 iii. 36, ii. 164
iii. 16, ii. 30 iii. 38, ii. 137

iii. 17, i. xxxv ; ii. 31, 33, 34, 35, iii. 39, i. 18 ii. 143
;

36,40, 87, 88, 89, 90, iv. 1, ii. 164

91,92,96 iv. 4, ii. 164

iii. 18, ii. 145, 146, 154, 189, iv. 5, ii. 164

191, 197 iv. 14, ii. 163

iii. 19, i. 65 ; 199

ii. iv. 20, ii. 164
iii. 20, ii. 199, 200 iv. 22, ii. 165

iii. 21, xxx, 20, 99, 206, 218,

i. iv. 23, ii.44,51, 103, 165
219, 224, 230 v. 1, ii.47,48, 106, 166
de Scriptis Dionys. Areop. et Ignat. v. 4, ii. 166, 167

Antioch. i. xxxvi v. 5, ii. 47, 48, 167

Dio Cassius, Ivii. 18, i. 188 v. 6, ii. 162

Ix. 9, ii. 53 v. 8, ii. 321

Diod. Siculus, v. 15, ii. 162, 167

Excerpt, e lib. xxxiv. i. 188 v. 22, ii. 50

Dionysius Alex. v. 23, i. 13, 14, 15; ii. 17,

apud Euseb. i. 125 ; ii. 158 43, 46, 47, 48,

Ep. Can. ad Basilidem, ii. 265 49, 272, 274
Dionysius Corinth, apud Euseb. v. 24, i. 18; ii. 49, 50,

ii.103, 138, 164 166, 275

Dionysius Exiguus, i. 17, 41, 66, 84, v. 28, ii. 197, 254

112, 230 vi. 6, 32 ii.

Dionysius Hal. vi. 9, 114

ii.

Ant. Rom. i. 31, ii. 253 vi. 10, i. 142

iv. 62, i. 188, 189 vi. 11, i. 142, 143

Dorotheus Archimandrita, ii. 296 vi. 13, i. 18

Du Cangii Glossarium, ii. 118 vi. 14, ii. 139

Durandi Rationale, vi. 32, ii. 220 vi. 19, ii. 166

vi. 25, ii. 124

Egberti Excerpta, ap. Wilk. Cone. ii. 30 vi. 43, i. 16; ii. 10, 162
Epiphanius, vi. 44, i. 145

Exp. Fid. Cath. ii. 30, 114, 257, vii. 7, ii. 167

266,267,279, 312, 317 vii. 27, ii. 197

Hr. xvii. (Carpocr.) ii. 137 vii. 30, ii. 117, 197

xxix. (Nazar.) ii. 247, 248, 249 de Vita Const, iii. 18, ii. 263
xxx. (Ebion.) ii. 137 iii. 61, i. 70, 154
xlii.(Marcion.)i. 151, 153; ii. 109 Prep. Evang. ix. 15, i. 187
Iviii. (Vales.) ii. 31 Evagrius, Hist. Eccl. i. 12, 77
i.

Ixiv. (Origen.) ii. 32 iv. 38, i. 85

Ixix. (Arian.) 238 ii. Eutychius, ii. 197

Ixx. (Aud.) ii. 131, 134,135, 266

328 Index Auctorum.

Fabricii Bibl. Lat. Med. et Inf. ^Etat. Ignatius,

ii. 74 Ep. ad Ephes. cap. 5, ii. 149
Fenestella, apud Lactant. i. 190 Magnes. cap. 2 et 6, ii. 168
Fletus de Eccles. Westmonast. ii. 74 Philadelph. cap. 7, ii.168
Rom. cap. 2, ii. 51

Philipp. (suppos.) c. 13, ii. 110

Gelasii Decretum, i. 98, 106 Imperii Notitia, cap. 64, ii. 53

Goar, Rituale Grsecum, 14

ii. Innocentius, Papa, apud Soz. i. 47

Gothofredus in Theodosii Leges, 78

i. Irenseus,
Grabii Spicilegium, i. 185 contr. Haar. i. 21 (al. 18), ii. 190, 191
Gregorii Magni Sacramentarium, ii. 15 i. 31 (al. 35), ii. 104
Gregorius Nazianz. Carm. xii. ii. 143 iii. 3, i.185, 186; ii. 70,
Carm. xxxiv. ii. 213 161, 162, 163, 164
Ep. Ixi. (al. Ixxx.) ii. 14 iii. 11, 104 ii.

Orat. xl. 30, ii. 271 iii. 14, 66 ii.

Orat. xlv. 2, ii. 2/1 iv. 17 (al. 32), ii. 14, 150
Gregorius Tert. P. Rom. Can. Poenit. iv. 18 (al. 34), i. 43;
ii. 107 ii. 14, 151, 152

Turon. Hist. Franc, i. 26, 27, iv. 20 (al. 27), i. 106

166 ii. apud Euseb. Hist. Eccl. v. 24,

Gruterus, Lamb. Praef. ad Clementina, ii. 275, 280, 285
i. xxviii Isidorus Hispal. Etymol. vi. 19, ii. 295
Gul. Malmesbur. ii. 83 Mercator, i.41
Gunning de Jejunio Antep. (Lent fast), Ivo Carnot. Decretum, par. iii. cap. 174,
ii. 14

Halitgarii Ant. Poenit. Rom. ii. 107

Hammond, Answer to the Animad Joannes Antioch. seu Scholast.,
versions, &c. i. xxix i. 66, 85, 87, 90, 91, 230

Hegesippus, apud Euseb. Hist. Eccl. Joannes Sarisb. Ep. cclxxii. ii. 82

165, 167, 173

ii. Josephus,
Hermae Pastor, iii. 5, 257, 317, 321
ii. Ant. Jud. i. 4, i. 186

Hennogenianus, apud Just. Pand. ii. 41 contr. Apion. i. 8, ii. 126

Hervetus, Gentianus, i. 66, 93 de Bello Jud. ii. 8, ii. 244

Hieronymus, Josephus yEgyptius, i. 112, 231 ii. 211 ;

Ep. xli. Vail. (al. liv.) ii. 217, 219, Julius, P. Rom. apudS.Ath.,i.46,71,72
287,289,290,292, 305 Justelli Bibl. Jur. Canon, i. 17, 41, 66,
xlviii. 24 ii. 85, 87, 89, 90, 91,
Iii. (al. ii.) 308ii. 215, 229, 233 ; ii. 92
Ixxi. (al. xxviii.) i. 169 ii. 289; Justinianus,
cxxiii. ii. 30 Nov.vi. i. 89, 173; ii. 30,41
cxlvi. (al. Ixxxv.) ii. 169 ciii. ii. 44
adv. Jov. i. 12, ii. 137 cxxxi. i. 91
i. 14, ii. 30 Pandectae, i. xix, xx, 77
ii. 14, ii. 246 Justinus Martyr,
adv. Vigil, cap. 8, ii. 113 Ap. i. cap. 44, i. 179
in Jonam, cap. 3, ii. 213 cap. 65, ii. 21
in Ep. ad Galat. ii. 4, ii. 290,291,311 cap. 66, ii. 21

Prsefat. ad Prov. ii. 126 cap. 67, ii. 22, 148

Versio S. Scripturse, i. 112 Cohortat. ad Grsecos, cap. 38, i. 180

de Viris Illustr. cap. 8, ii. 182 Dial, cum Tryph. cap. 117, ii. 151

cap. 11, ii. 246 Qusest. ad Orthod. Ixxiv. i. 185

cap. 15, ii. 137, 182

cap. 16, ii. 182

cap. 17, ii. 182 Kenulphus, Epist. ad Leonem III. Pa-

cap. 20, ii. 182 pam, ii. 80

cap. 35, ii. 167

cap. 69, ii. 167 Lactantius,

Hincmarus Rem. Opusc. xxxiii. Inst. i. 6, i. 189, 190
i. 19, 100, 101 ii. 2, 150 ii.

Hippolytus, de Consumm. Mund. cap. 24 de Ira Dei, cap. 22, 190 i.

ii. 11, 12 cap. 23, ii. 150

Hoveden, Rog. ii. 85 Lanfranci Epist. ad Alex. II. P. R. ii. 84

 Index Auctorum. 329
Leo I. Ep. xii. (al. Ixxxvii.), ii. 30 Origenes,
Sermones de Quadr. ii. 294 de Principiis, i. 3, i. 106
Leonis III. Respons. ad Kenulph. inLevit. Horn. x. ii. 271, 315
ii. 80, 81 in Psalm, i. 124 ii.
Leo Africanus, ii. 53 in Isaiam, Horn. vi. 156 ii.

Leontius de Sectis, Act. ii. ii. 123 in Jer. Horn. xi. ii. 147, 156

Leschasserius, Controv. inter Paulum, &c. in Matt. torn. xi. cap. 15, ii. 157

i. 65 torn. xiv. cap. 22, ii. 157, 159

Leunclavii Jus Grseco-Romanum, i. 208 torn. xvi. cap. 8, ii. 156

Lindanus, torn. xvi. cap. 22, ii. 37, 157

Praef. ad Panop. Evang. i. xxix in Lucam, Horn. xvii. ii. 30

Livius, i. 188 Ovidii Metain. xiv. 104, seq. i. 188

Lucianus in Philop. ii. 116

Pausanias, x. 12, i. 188

Marca (Pet. de) de Cone. Sacerd. et Pearsonii Vind. Ign. Prooem. cap. 1, i. 6
Imp. iii. 5, i. xxix Par. i.e. 4, i. xxxi, 100
Minutius Felix, Petavii Animadv. in Epiph. Haer. xxix.
Octav. cap. 30, ii. 105 ii. 247, 248

cap. 32, ii. 150 in Epiph. Exp. Fid. ii. 108

Montefalconius, Le Livre de Philon, &c. Philostorgius, Hist. Eccl. iii. 13, ii. 255
traduit, ii. 261 Philo-Judseus,
'
Quod omnis probus,' etc.
Nicephori Callisti Hist. Eccl. xii. 34, ii. 242, 244, 258

ii. 221 De Vita Contempl. ii. 239, 240, 241,

Stichometria, ii. 142 243, 244, 245, 249,
Nilus de Primatu Papse, i. 65 251, 252, 253, 254,
255, 257, 258, 271
Observationes (Larroquani) in Ignat. Pear. Photii Nomocanon, xii. 14, ii. 92
Vind. et in Annot. Bevereg. i. 5 Pitsius, Rel. Hist, de Rebus Ang. ii. 74
Observationes, Plato, Phtedrus, i. 188
in priorem Vind. part. cap. 11, Plinius,
i. 103, 105 Hist. Nat. i. 15, 244 ii.

post Vind. part. cap. 31, i. 9; ii. 9 v. 1, 53 ii.

Annot. Bev. cap. i. i. 6, 105 v. 4, 52 ii.

cap. ii. i. 11,108,109, 146, 148, Plinius Junior, Ep.x. 97, ii. 23, 115, 253
158, 159, 160, 162, Plutarchi Vitse, i. 188

163, 164, 168 Polycarpus, Ep. ad Philipp. ii. 164

iii. i. 123, 130, 131, 132, Possevinus, Apparatus Sacer, ii. 107

134, 137, 138, 139, Prudentius, Hymn. ii. 67-72, ii. 116

140, 141, 142, 144 Ptol. Alex. Geogr. iv. 1-3, ii. 53

iv. i. 150,151,153,155,157
vi. ii. 122, 123, 125, 132 Rabanus Maurus,
vii. i. 207, 208, 210, 211, 212, de Inst. Cleric, ii. 22, ii. 219
213, 214, 215, 217 Rigaltius,
viii. i. 218, 219, 220, 221, ad Tert. de Jej. cap. 2, ii. 229, 276

224 Routhii Script. Eccl. Opusc.

ix. i. 225, 226, 227, 228, i. 209 ; ii. 92
230, 231, 232, 233 Run Brev. Rer. Gest. Pop. Rom. ii. 54
xi. i. 173, 175, 193, 194,
197, 198, 200, 201 Salmeron,
xiii. ii. 32 Comm. in Evang. Hist. i. xxxi
xiv. i. Ill Scaliger de Emend. Temp.
Orac. Sibyll. iii. 35-42, i. 186 i. xxix ; ii. 242
iv. 97, 98, i. 187 Socrates,
Origenes, Hist. Eccl. i. 9, ii. 209, 263
contr. Cels. iii. 30, ii. 156 ii. 7, i- 51
iii. 51, ii. 101 ii. 8, i. 46, 49
vii. 56, i. 181 ii. 10, i.49
ii. 150 ii. 13, i. 51
viii. 17,
viii. 22, ii. 271 ii. 20, 208 i.

viii. 30, ii. 105 ii. 26, 35 ii.

ii. 14 v. 21, ii. 110

viii. 34,
viii. 75, ii. 156 v. 22, ii. 113, 220, 221
330 Index Auctorum.

Socrates, Tertullianus,
Hist. Eccl. v. 24, ii. 92 deOrat. cap. 12, i. 106; ii. 257

vi. 18, i. 49 cap. 14, ii.149, 229, 268, 269

Solinus, (Jul.) Polyhistor, cap. 27, ii. 53 de Patient, cap. 13, ii. 256, 257

Sozomenus, de Poenit. cap. 10, ii. 101

Hist. Eccl. i. 12, ii. 260 de Praescr. Haer. cap. 12, ii. 190

iii. 2, i. 48 cap. 30, ii. 104

iii. 3, i. 51 cap. 32, ii. 161

iii. 4, 48, 51
i. cap. 36, ii. 71

iii. 5, i. 46, 47, 49 cap. 41, ii. 148

iii. 12, i. 208 cap. 42, ii. 10

v. 19, ii. 255 de Pudicit. cap. 1, ii. 101

vi. 8, ii. 254 cap. 19, ii. 190

vi. 26, ii. 93 Theodoretus,

vii. 19, ii. 221 Dial. ii. 197
ii.

viii. 8, ii. 255 Epist. civ. 197 ii.

viii. 20, i. 47 Hter. Fab. iv. 3, ii. 95

viii. 26, i. 47 Hist. Eccl. i. 4, i. 69, 150

Strabo, Geograph. lib. i. p. 77 ; xii. i. 10, ii. 263

p. 778 i. 187 ii. 24, ii. 35

Suiceri Thes. Eccles. ii. 114 iv. 7, ii. 204

iv. 8, ii. 204

Tacitus, v. 9, i. 56, 57, 139, 140

Annales, i. 76, vi. 11812, xv. 44, i. in 1 Tim. iii. ii. 30

Hist. ii. 58, 53 ii. iv. 14, ii, 8

ii. 79, ii. 45 Theodosii Lex, i. 77, 171

Tarasius, Patr. Const. i. 95, 230 Theoph. Alex. Pasch. Ep. ii. 213, 214, 295
Terentius Varro, ap. Dion. Halic. i. 189 Theoph. Antioch. ad Autol. ii. 31, i. 187
Tertullianus, Turrianus,
ad Scapulam, cap. 4, ii. 54 pro Canon. Apost. i. 4

ad Uxorem, i. 7, i. 26 ; ii. 30 i. 13, i. 119

ii. 4, ii. 316 i. 14, i. 120, 136, 145

adv. Marcion. i. 2, ii. 109 i. 15, i. 103, 109

iv. 1, ii. 104 i. 16, i. xxviii

iv. 5, ii. 161 i. 21, i. 110
adv. Prax. cap. 26, ii. 94 Constitut. Apost. i. 228
Apol. cap. 9, ii. 105
cap. 39, i. 43 Ulpianus, apud Justin. Pand.
cap. 42, ii. 11 i. xx ; ii. 41,50, 61, 62
de Anima, cap. 48, ii. 316 Usserius,
de Baptismo, cap. 15, ii. 190 Proleg. in Ignat. cap. 6, i. 90
cap. 17, ii. 157, 169 cap. 9, ii. 135
de Carne Christi, cap. 17, ii. 104

de Coron. Milit. cap. 3, ii. 23, 89, 108, Valesii Annot. in Euseb. Hist. Eccl.
115, 316 ii. 17, ii. 252, 253
cap. 4, 108 ii. v. 24, ii. 278
cap. 11, ii. 316 Vet. Test, de Ep. S. Clem, apud Cot.
de Exhort. Castit. cap. 7, ii. 30, 147 Pat. Ap. ii. 137
cap. 10, ii. 149 Vincentius Lirin. adv. Hser. cap. 2, i. xvi
de Fuga, cap. 1, ii. 316 cap. 3, i. xx
de Idol. cap. 14, ii. 233 Virgilius, Eel. iv. i. 188
de Jej. cap. 1, ii. 316

cap. 2, ii. 269, 270, 302, 304 Wilkins, Concil. ii. 30, 80, 81, 82, 83,
cap. 10, ii. 316, 317, 318, 84, 85
319, 320
cap. 11, ii. 316 Zephyrini Decretum de Moechis, apud
cap. 13, i. xxi, 14ii. 257,
; Tertul. it. 101

270, 279, 318 Zonaras,

cap. 14, ii. 109, 269, 315, 318, in S. Bas. Can. xii. 26
i.

320 in Can. C. P. V. 208

i.
cap. 15, ii. 218 in Cone. C. P. Prov. i. 159
de Monog. cap. 11, ii. 160 in S. Ath. Ep. Fest. ii. 129
cap. 12, ii. 147 Zonarse Codices, i. 66, 76, 93
 INDEX CANONUM.

Canon Ancyran. xxi. i. 122, 125, 126, Apost. xxxvi. ii. 40

130 xxxvii. i. 40 ; ii. 146, 233
Antiochenus ii. i. 36, 44 ; 28 ii. xxxix. ii. 163

Hi. i. 34 xl. 42,66, 146; ii. 146

i.

iv. i. 164, 165 xii. i. 43, 55 ii. 146 ;

ix. i. 37, 38, 39,40,44; xlvi. i. 16,27; ii. 146, 148,188

ii. 72 xlvii. i. 16, 146 ii. 103, 188
;

xi. i. 38 1. i. 230 ii. 87 ;

xii. 49,i. 164, 165 Ii. i. 54

xiii. i. 38, 164, 165, 170 Hi. i. 16, 125 ii. 100;

xiv. i. 38, 50, 164, 165 Ix. ii. 103

xv. i. 50, 164, 165 Ixi. i. 31 ii. 101 ;

xvi. i. 38, 50 Ixii. i. 32 ii. 100 ;

xix. i. 38, 51 Ixiii. ii. 105

xx. i. 38, 40 Ixvi. i. 55

xxi. 45 i. Ixviii. ii. 189, 198

xxiii. 44 i. Ixix. i. 55 ii. 146, 201, 311

;

xxiv. i. 66, 146 Ixx. ii. 146

xxv. i. 42, 43 Ixxii. H. 113, 117

Apost. i. i. 59 ii. 5 ; Ixxiii. ii. 115

ii. ii. 9, 146 Ixxiv. i. 23, 75, 145, 157, 158,

iii. ii. 11, 146, 148 159, 163
iv. i. 55 ii. 12, 146, 148
; Ixxv. i. 23, 174

v. ii. 16 Ixxvi. 44 i.

vi. i. 15; H. 16, 17 Ixxx. 30 i.

vu. i. 15; ii. 17, 135 Ixxxi. i. 15; ii. 117

viu. ii. 19, 146, 148 Ixxxii. i. 230

ix. i. 36 ii. 19 ; Ixxxiii. ii. 117, 146

x. i. 44 Ixxxiv. i. 60

xii. i. 30, 70, 150 ii. 146 ; Ixxxv. ii. 120, 133, 136

xiv. i. 33, 45, 65, 71, 137 Arelat. viii. ii. 193

xv. i. 33, 34, 65, 137 ii. 146 ; xvi. i. 150

xvi. i. 44 S. Basilii i. i. 26, 27 ; ii. 193, 194, 195

xvii. i. 26, 78 ii. 29, 146 ; iii. i. 25, 113

xviii. H. 146 xii. i. 26

xxi. i. 30, 118 ii. 31 ; xx. ii. 194

xxii. i. 118,230; H. 31,32,34 xlvu. ii. 194, 195

xxiii. i. 29, 118

; ii. 31 Carth. iii. H. 169
xxiv. 118; H. 34
i. xu. i. 160, 161, 162

xxv. i. 25, 111, 112 Chalced. i. i. 64, 147

xxvi. i. 67, 146 v. i. 65, 145

xxvu. H. 36 xii. H. 77
xxix. i. 24, 111, 230 xui. i. 34

xxx. i. 24, 73, 111 H. 36 ; xiv. i. 67, 146

xxxi. i. 54 ii. 148 ;

xvii. H. 77, 78
i. 30 xxii. i. 66, 146, 147
xxxii.
Constant, ii. i- 70
xxxiv. i.25, 37, 40, 45, 58,
vu. ii. 92
137, 138; H. 146
Eccles. Afric. xvii. ii. 54
xxxv. i. 58, 73, 77, 137, 138,
xxxi. i. 215
170
332 Index Conciliorum.

Eccles. Afric. xxxii. i. 148 Laod. 1. ii. 203, 279, 308

xl. ii. 13, 14 Ii. 203 ii.

liii. 59 i. lii. 203 ii.

Ixxxv. ii. 56 Neocses. xiv. i. 130

Ixxxvi. ii. 55, 56 Nic. i. i. 29

xc. ii. 56 ii. i. 30, 119

c. ii. 56 iv. i. 38, 56 ii. 42 ;

Eliber. xxvi. ii. Ill v. i. 30, 119 ; ii. 205, 206, 210,
xxxiv. ii. 114 235
liii. i. 150 vi. i. xxvi, 38, 42, 65, 134 ; ii.

Ephes. viii. i. 76, 170 40, 41, 59

Gangr. Prsef. i. 54, 55 ii. 13
; vii. 45 ii.

i. i. 54 ix. 31 i.

ii. i. 54 X. 32 i.

vi. i. 54 xiii. i. 122, 125, 130

vii. i. 55 ii. 13
; xv. i. 33, 70, 119, 122, 124, 155
viii. i. 55 xvi. i. 33

xviii. i. 55 xviii. i. 122, 124, 130

xix. i. 55 ii. 209

; xix. ii. 196, 198

xxi. i. 53, 136 XX. i. 97 ii. 233 ;

Laod. xii. ii. 204 II. Nic. i. i. 95

XV. ii. 148 Petri Alex. xv. ii. 314

xviii. ii. 112 Trull. Prf. i. 94

xxiv. ii. 11 ii. i. 92

xlv. ii. 203 xvi. i. 124

xlix. ii. 203, 212 Ii. i. 94

INDEX CONCILIORUM.
Concilium Ancyranum, i. 123, 211 Gangrenum, i. 53, 54, 55, 56, 135
Antiochenum, 197 i. 207 ; ii. Hispalense, ii. 14

Apostolicum, ii. 65 Laodicenum, ii. 203, 204

Arelatense, i. 150 ii. 193 ; Neocsesariense, i. 211
Carthaginiense, sub Cypr. ii. 52, 189 Niceenum I. i. 29, seq., 211 ; ii.206
Carthaginiense III. i. 59, 145 Nicaenum II 95
i.

Chalcedonense IV. i.62,seq.,145,seq., Osroenum, i. 13 ; ii. 18, 49

209 ii. 64, 78, 79 ; Palsestinum, i. 13 ; ii. 18, 43
Cloveshov. ii. 81, 82 Ponticum, i. 13 ; ii. 18, 43
Constantinop. II. i. 56, seq. 137, seq. Romanura, i. 13, 16 ; ii. 18, 46
Constantinop. provinc. i. 62, 73, Romanum, sub Gelasio, i. 98, seq.
seq., 157, seq. Sardicense, i. 208
Eliberitanum, i. 150Ill, 114
; ii. Taurinense, ii. 73
Ephesinum, i. 60, seq., 75, 145, 169, Trullanum, i. 92, seq.
seq. Westmonast. ii. 84, 85
Florentinum, i. 207, 208 Windleshorense, ii. 83, 84

Gallicanum, i. 13 ; ii. 18, 47 Wintoniense, ii. 83

 INDEX RERUM.

Acta Apostolorum ementita, ii. 103 Agapius Episcopatum Bostrse sibi vin-
Actus Beatri Silvestri inter libros authen- dicat, i. 73, 74 ; ejus cum Bagadio
ticos recensiti, 107 i. controversia judicata a Concilio Con-
Actuum Pauli liber pro spurio habitus, stantinopolitano, i. 73, 74
ii. 128 Agrippinus Africse Primas, ii. 52
Adamitae pacem ecclesiasticam poeniten- Agrorum et fundorum Ecclesise in
tibus denegabant, ii. 103 Canonibus Apost. nulla fit mentio, i.

Adiaphoris in rebus quomodo se geren- 42

dum, ii. Ill Albaspinseus Can. Apost. LII. et LXII.
Administratio re rum ecclesiasticarum ad novos esse pronunciat, ii. 100 ejus ;

quern pertineat, i. 43, 54 rerum ; de Canonibus Apost. sententia, i. xxix,

publicarum a clericis non suscipienda, 214
i. 15 ii. 117
;
Alexander Alexandrinus Canones Apost.
Ado ratio in geniculis per totam Pente- laudat, i. 69, seq. ejus testimonium
;

costen prohibita, ii. 97 Die Domi- ; vindicatum, i. 147, seq. nee Eli- ;

nico prohibita, ii. 108 beritanos nee Arelatenses Canones re-

Adulterii convictus ad clerum non eve- spexit, i. 151
hendus, i. 31 ii. 101 ;
Alexander Narcisso Episc. Hieros. ad-
M&es sacras an primi Christian! ha- jutor datus, i. 142
buerint, disputatur, ii. 115 primes ;
Alexander, RomseEpiscopus, Evaristi
Christianos habuisse Dallseus negat, successor, 162
ii.

ii. 115 Alexandrinorum prirnorum Episcoporum

JEnigmata jejunii verus Gnosticus in- series, ii. 164
telligit, ii. 315 Allegorise a Therapeutis usitatse, ii. 259 ;

JErae Christianse Dionysius Exiguus et a Christo et Apostolis, ii. 251

primus conditor, i. 84 Altare pro mensa Domini Canones Apost.
Aerius quo tempore natus, ii. 185 pri ;
usurpant, ii. 148, seq. item Cy- ;

mus se Episcopo sequalem asserere prianus aliique Patres, i. 149, seq.;

ausus est, ii. 185 ejus hseresis, ii.
; et Ara distinguuntur, i. 149
155 post earn exorta opinio de Epi-
;
Ad altare qusenam offerenda, ii. 11
scopi et presbyteri nominibus pro- Ambrosius ad quotidianam commu-
miscue usitatis, ii. 155 nionem hortatur, ii. 24 moribus ;

Aetius Canones e Codice universalis Romse etMediolani de jejunio con-

Ecclesise in Concilio Chalcedonensi trariis sese accommodat, ii. Ill ejus ;

citat, i. 64 de jejunio consilium, ii. Ill jejunium ;

Africa triplici modo olim intellecta, ii. injungit, ii. 307

52, seq. ; in sex provincias civiles dis- Amphilochius Iconii Episcopus, i. 25 ;
tributa, ii. 54 ; suum Metropolitanum ad eum Canonicse S. Basil. Epistolse,
habuit, ii. 52, 55, 56, 57 ; in ea i. 25

prseter Carthaginem alise Metropoles, Anacletus Lini successor, ii. 162, 182
ii. 55 Anastasii et Eunomii lis judicata, ii. 78
Afris singulare censurse genus, ii. 56 Ancyrani Canones. Vide Canones.
Africanse Ecclesise Codici nullum ex Ancyranum Concilium. Vide Con
antiquis Ecclesise decretis insertum est, cilium.
i. 215 Angeli Ecclesiarum sunt earum Prefect!
Africanse Ecclesise veterem Codicem novo et Episcopi, ii. 67
conjungi non necesse, i. 217 Angelus Ephesinus, Metropoleos Epi
Africani scripta inter Apocrypha a Gela- scopus, cseterisque prselatus, ii. 67
sio recensita, i. 106 Arigli ad fidem conversi, ii. 75
334 Index Rerum.

Anglicana Ecclesia Ecclesise Romanse ii. 172 ; Ecclesiae politiam externam

labem contraxerat, i. xxiii ; illius Ec- determinabant, ii. 175
erant tantum;

clesiaereformatores quomodo se gesse- presbyteri dum Christus in terra

rint, i. xxiv ejus cum primitiva Ec
; versaretur, ii. 175; animarum nos-
clesia conformitas, ii. 85 trarum Episcopo subditi, ii. 175 ;
Anianus Alexandria Episcopus, ii. 164, quando in Episcopatum evecti, ii. 175 ;
182 praedicandi et baptizandi potestatem
Anicetus Romse Episcopus Pii succes tantum habebant, ii. 175; Christi
sor, ii. 162 aliter ac Polycarpus ; successores, ii. 175 ; eorum ordinatio
Pascha celebravit, i. 18 a Joanne tradita, 175 ; a Christo ii.

Animal a fera captum aut suffocatum missi, ii. 176 quo respectuad eundem
;

comedere non licet, ii. 105 gradum auctoritatis, ac Christus pro-

Anonymus Observator. Vide Larro- moti, ii. 176 iis alios mittendi po-
;

quanum. testas data, ii. 176 ilia promissio iis ;

Antelucanus coetus, ii. 115 facta, Et ecce ero vobiscum semper,

Antepaschale jejunium. Vide Jejunium. etc., quomodo impletur, ii. 176;
Antiochia Syrise Metropolis, ii. 66 quomodo a Christo Spiritum Sanctum
Antiocheni Canones. Vide Canones. acceperunt, ii. 176; quando a Christo
Antiochenum Concilium. Vide Con ordinati, ii. 176; quomodo ordinati,
cilium. ii. 176; quomodo Spiritum Sanctum
Antiochenus Episcopus subjicere sibi aliis communicabant, ii. 176 eorum ;

vult Episcopos insulse Cypri, i. 75, maxima pars post conscriptos omnes
169 ordinationes in Cypro facere
; Novi Testamenti libros vixerunt, ii.
prohibetur, i. 76, 170 177
Antiochenorum primorum Episcoporum Apostolorum doctrina dictus liber, ii.

series, ii. 164 128 pro spurio habitus, ii. 128

;

Antiphonia primis Ecclesise temporibus idem ac Constitut. Apost. ii. 129

usitata, ii. 253, 255 in vigiliis olim ; Apostolica potestas singulis Apostolis
observata, ii. 253 a Therapeutis usi ; concessa, ii. 178
tata, ii. 254 ab Arianis ad ipsorum
; Ab Apostolica traditione illud dimanasse
dogma composita, ii. 255 creditur, cujus auctor alius ignoratur,
Apellis Phaneroseis, ii. 104 i. 175 ; ii. 299
Apelletiani baptismi corruptores, ii. 191 Apostolici quarto seculo Patres pro-
viri
Apocalypsis inter Novi Testamenti prie appellati,i. 22

libros in Can. Ap. LXXXV. non Appellationes transmarinse Afris vetitse,

recensita, ii. 120 dubise olim auctori- ; i. 215
tatis liber, ii. 128, 142 ejus omissio ; Aqua in oleum a Narcisso mutata, ii. 114
in Canonibus Apostolicis, eorum anti- Arabianus, Ancyrse Episcopus, Synodo
quitatis argumentum, ii. 142 C.P. provincial! interfuit, i. 74 ejus ;

Apocryphi nomine quid intelligi debeat verba citata, i. 167

in decreto Gelasiano, i. 107 libri ; Arabicus Nomocanon in Bibliotheca
Ecclesia eliminandi, et a nemine Oxoniensi reservatus, i. 90
legendi, 102 i. ; et canonici libri Archiepiscopi nomen quo tempore in
promiscue olim dispositi, ii. 142 ; libri Ecclesiam introductum, ii. 73
non recepti, i. 99 Archiflaminis nomen olim incognitum,
Apostoli fidissimi viri, i. xxiv eorum ; ii. 82

doctrina et disciplina a proximis Arelatense Concilium. Vide Concilium.

ipsorum successoribus non mutata Arelatenses Canones. Vide Canones.
fuit, i. xxiv LXXV. Canones per ; Arelatensis et Viennensis urbes de pri-
Clementem ediderunt, i. xxviii, matu certantes, iL 73
xxix, 86 eorum traditiones multi-
; Aristobulus Pentateuchum allegorice in-
plices collectse, i. 18 eorurn disci- ; terpretatur, ii. 250
puli scriptis mandarunt quaecunque Aristoteles Carmina Sibyllina citat, i.

ab ipsis tradita acceperant, i. 152 ; in 188

Ecclesia propaganda ad Imperil dis-
positionem respexerunt, ii. 61, seq. 68
ad Metropolim cujusque provincial
peculiarem respectum habuere, ii. 68
non prseceptum, sed exemplum et
occasionem prsebuerunt primatuum
instituendorum, ii. 69 eorum suppo-
sititii libri quo tempore conscripti, ii.
104 unius et supremi erant ordinis,
; 48 ; ejus restitutionem irritam pro-
Arius ab Alex. Alexandrine excommu-
;
nicatus, i. 69 ; contra Canonem Apost.
XII. in Ecclesiam receptus, i. 69
;
Ariani a Paschatis decreto Concilium
Antiochise auspicantur, ut Nicaense
Synodo adhserere videantur, i. 48
; duos Canones in Antiocheno Concilio
adversus Athanasium fabricantur, i.
 Index Rerum. 335
nunciant, i. 49 ; Pauli ordinationem congruenter constitui asserit, ii. 306
irritam judicant, i. 51 ; canendi for ejus verba jejunium quartse et sextse
mula ad ipsorum dogmata accommo- feriae confirmantia, ii. 313
data, ii. 255 Aurelius in Concilio Carthaginiensi tres
Ariana hseresis Patres Antiochenos infe- ad Episc. ordinandum sufficere asserit,
cit, i. 45 i. 59
Aristeni de Episcoporum ordinatione Avilius Aniani successor, ii. 164
sententia, i. 59 Synodi C.P. defini- ;

tionis epitome, i. 159 de Canonibus ; De Babylone Carmen Sibyllinum, i. 186

Apostolicis sententia, i. 160 Bagadius Episcopatum Bostrse sibi vin-
Arnobii scripta inter Apocrypha a Gela- dicat, i. 73, 74 a duobus Episcopis
;

sio recensita, i. 106 ejus sententia de ; depositus, i. 74 ejus cum Agapio

;

altaribus Christianis, ii. 150 controversia a Concilio provincial!

Arsenius Meletianorum sectae adjunctus, Constantinopolitano judicata, i. 73,
i. 24, 25 ejus caedes Athanasio falso
; 74
attributa, i. 24 ejus poenitentia, i. ; Balsamonis Codices quomodo Can.
24, 25 ejus Epistola ad Athanasium,
; Trull. II. legunt, i. 93 ejus sententia ;

i. 24 de Canonibus Apostolorum, i. 160

Artemonis haeresis a Paulo Samosateno omnes ejus Codices eandem Canonis
renovata, ii. 197 L. lectionem exhibent, i. 230
Ascensio Christi quotannis per tradi- De Baptismi trina mersione, ii. 87, seq.
tionem celebrata, i. xvii ii. 300 ; earn Canon Apost. L. injungit, ii. 87 ;

Asiae Episcopi Metropolitano Ephesino antiquissimam esse fatetur Dallaeus, ii.

subditi, ii. 50, 274 88, 90 inter Apostolicas traditiones
;

Asianorum sententia de Paschatis die, i. a S. Basilio recensita, ii. 88 earn ;

15 ; ii. 17, 262, 272, 273, 274 negligens Episcopus deponendus est,
Athanasius causa non judicata throno ii. 88 Tertulliani testimonio confir-
;

detrusus, i. 23 ejus testimonia de ; mata, ii. 89 earn ineptise damnat

;

antiquitate Canonum, i. 22 Canones ; Dallaeus, ii. 89 gravitate ac simpli-

;

a Gregorio violates conqueritur, i. 23, citate Apostolorum aliena, ii. 90

24, 72 de caede Arsenii falso accu-
; ejus ritus novitas Eunomianorum praxi
satus, i. 24 Concilio Tyrio con-
; minime probata, ii. 92, seq. ; in ea
demnatus, i. 47 a sede Alexandrina ; nullum est mysterium, ii. 90 ; ab
depositus, i. 47 in Treveros urbem ; Ecclesia Apostolica observata, ii. 90 ;
Galliae relegatus, i. 47 ab exilio revo- ; neglecta cur puniatur, ii. 90 ejus ;

catus, i. 47 sedi Alexandrinae resti-

; violatores punire, non iniquum esse,
tutus, i. 47 haereseos Arianae acer-
; nee Apostolis indignum, ii. 90, 91 ;
rimus oppugnator, i. 48 accusatus ab ; ejus origo, ii. 91, seq. ea Trinitatem ;

Eusebianis, quod recuperasset Epi- supponit, ii. 94 ; earn haeretici reje-

scopatum absque decreto Concilii, i. cerunt, ii. 94 ; earn Eunomius rejecit,
49 ;ab Ariana factione, in Concilio ii. 95 ; de ea Socratis, Theodoreti, et
depositus, i. 71 a Synodo Romana ; Sozomeni sententia, ii. 92, 93 ejus ;

innocens prouunciatus, i. 71 vocat ; nee prseceptum nee exemplum ullum

Gregorium, ab Imperatore missum'
'
in Scriptura, ii. 96, 97
et cur, i. 72 a Turriano laudatus, et
; Baptismata tria quid sint, ii. 88, 91
quare, i. 109 ejus testimonium de ; Baptismi ritus traditione recepti, ii. 89
Canonibus Apost. vindicatur, i. 138 ; Baptismi una mersio damnata et appro-
Dracontium, qui Episcopatum fugie- bata diverse respectu, ii. 91
bat, admonet, ii. 180 Episcopatum ; Baptismi violatores et corruptores, ii.
divinitus esse institutum asserit, ii. 94, 191
180; ejus testimonia de Quadra Baptismi Canonis antiquitas historia Eu-
gesima, ii. 237, seq. nomii demonstrata, ii. 92, seq.
Atheniensis Ecclesise Dionysius Areopa- Baptismus haereticorum a Canone Apo-
gita primus Episcopus, ii. 167, 182 stolico rejectus, i. 27 ii. 188 appro-
; ;

Augustinus primus Anglise Episcopus, batus, ii. 189 contra eum testimonia
;

ii. 75 citata, ii. 189, seq. ; ab Ecclesia

Augustinus (S.) digamos reprehendit, ii. Romana receptus, ii. 189, 191 in ;

30 libros Maccabaeorum legi sinit, ii.

;
horrenda nomina celebratus, ii. 190
126 in Donatistas invehitur, ii. 192
; ;
quis rejiciendus, ii. 94, 190, 192 ;
baptisma haereticorum in Nomine depravatus, ii. 191
Trinitatis collatum admittit, ii. 192, Baptismus in nomine Christi tantum non
193; Quadragesimae observationem admittendus, ii. 94 ; a quibus usitatus,
traditioni ascribit, ii. 294, 300; earn ii. 94
336 Index Rerum.

Baptismus infantium quo die a nativitate Britannorum veterum Metropolitanus in-

celebrandus, ii. 57 ;
auctoritate Apo- cognitus, ii. 83
stolica traditus, i. xvii ii. 300 ; Bostrae Episcopatum Agapius et Baga-
In Baptismo parvulorum interrogationes dius, quisque sibi, vindicant, i. 73, 74
et responsioiies, secundum Dallseum,
absurdissimee, i. xxxiv Csecilianus Carthaginiensis Episcopus,
De Baptismi essentia esse, mentionem ii. 192; cum
eo communicantes pro
facere Trinitatis Personarum, ii. 192 hsereticis a Donatistis habiti, ii. 192
Baptizandi potestas laicis non concessa, Caesarea Metropolis Palsestinse a Ves-
ii. 157 a presbyteris et diaconis data
;
pasiano creata, ii. 44
ab Episcopo, ii. 157 Csesariensis Episcopus Hierosolymitano
Baptizantes in Christi mortem damnati, praelatus, ii. 45
et quare, ii. 94 Canones Antiqui quotquot citantur a
Baptizari in mortem Christi quid sit, Patribus vel Synodis, nullibi inveniun-
ii. 91, 94 tur,quam in Codice Canonum Apo-
Baptizati ab hsereticis fideles esse non stolorum, i. 128
possunt, ii. 189 Clerici esse non pos-
; Canones a Synodis Nicsena et Antiochena
sunt, ii. 189 memorati, non alios esse quam Aposto
Baptizati e gentilismo egressi non protinus licos, 118, seq.
i.

ad Episcopatum admittebantur, i. 30 Canones a Concilio Nicaeno memorati,

Baptizatos omnes sinceram anteactae vitae nihil aliud sunt secundum Dallseum,
poenitentiam agere, credidit olim Ec- quam publicus Ecclesise usus apud
clesia ex judicio caritatis, i. 125 omnes receptus, i. 119
Baptizati Satanse et pompse, et Angelis Canonis et consuetudinis discrimen,i. 133
ejus renunciabant, ii. 89 Canonis variae significationes a viris doc-
Barnabse Epistola liber spurius, ii. 128 tis observatae, i. 133
Baronius de numeroEpiscoporum Arian- Canones saepe citati, nullius Canonis
orum in Coucilio Antiocheno in errore nee Canonum sylloges facta mentione,
versatur, i. 46 i. 162
Basilidis scrupulum, 265 undeortum,ii. ; Canones Ancyrani a Nicsena Synodo con-
ii. 265 a Diouysio Alexandrine seda-
;
firmati, i. 206 et idcirco Codici in-
;

tur, ii. 265 serti, i. 210 Codici inserendi, etsi a

;

Basilius Csesarese Cappadociae Episcopus Concilio Nicaeno non fuissent con-

creatus, i. 25 ejus epistolae,
; Ca- '
firmati, i. 212 nulli publico Codici
;

nonicse' appellatse, i. 25 Canones ;

inserti Eusebii aetate, i. 225
Apostolicos baud dubie laudat, i. Canones Antiocheni cum Apostolicis
25 ; de Digamis et hsereticorum conferuntur, i. 34, seq. ; ex Apo
baptismo Cauonem profert, i. 26 ;
stolicis formati, i. 35, seq. ; alios
Canones ab Ecclesia sua receptos antiquiores commemorant, i. 44 ;
memorat, sed eos nunquam recitat, eorum historia, i. 45, seq. ; Aposto
i. 116 omnium bsereticorum baptisma
; licis Canonibus posteriores, i. 45 ;

repudiat,ii. 194; ex eo quid sit hseresis, ut heterodoxi a Chrysostomo reject!,

ii. 194 ;sententia de quotidiano
ejus i. 47 duo contra Athanasium sub-
;

Eucharistiae usu, ii. 24 quater sin- ;

dole conditi, i. 48 Apostolici a nullo ;

gulis septimanis communicabat, ii. Concilio vocati, i. 166

24 Canon Antiochenus IX. de primatu Epi-
Bellarminus Can. Apost. LXVI. Apo- scoporum, i. 37 fusissime explicatur,
;

stolicum esse negat, ii. 107locum

; ii. 72
Irensei interpretatur, ii. 275, 276 Canones Apostolici ante Concilium Ni-
Biblici libri olim promiscue dispositi, csenum sanciti, , i. xxviii ab ipsis ;

ii. 142 Apostolis constituti, secundum Tur-

Bibliotheca Oxoniensis habet Arabicum rianumet alios, et a Clem ente Romano
Nomocanonem, i. 90 eorum discipulo scripti, i. xxviii ; de
Bigami a sacro ministerio exclusi, i. 26, eorum aetate variae doctorum senten-
78 ii. 29, 30
; tise, i. xxviii, xxix ; eorum antiquitas
Blondellus Canones Apost. circa A.D. perpensa, xxxii ; Codex Ecclesiae
i.

280, conditos affirmat, i. xxix ; contra primitive jure nuncupati, i. xxxii

Oracula Sibyilina scripsit, i. 178 ;
eorum antiquitas quare a Dallaeo op-
inique cum Sibyllinis carminibus egit, pugnata, i. xxxvi ; de iis tres praecipuae
i. 178 Sibyilina carmina post A.D.
; sententiae, i. 4 ; eorum numerus, i. 12
138 confictos esse credit, i. 178 omnes ApostolisipsisaTurriano tributi,
Bodleianus MS. quomodo Can. Apost. i. ab impostore conficti ex Dallsei
12 ;

L. legit, i. 230 sententia, i. 12 a viris Apostolicis ;

 Index Rerum. 337
constituti secundum alios, i. 13 ; eo- queritur, i. 72 ; a Cone. C.P. sub Nec-
rum propria verba non habemus, sed tario citati, 74, 157, seq. a Theo-
i. ;

res in iis comprehensas, i. 13 eorum ; dosio laudati, i. 77 ; a Patribus et

Codex continet disciplinam Ecclesise Conciliis quarti et quinti seculi ssepis-
ante Concilium Nicsenum, i. 13,211 in ; sime laudati et citati, i. 80, 81 ab Im- ;

quodnon institutis Ecclesise

iis nihil est, peratoribus augustissimis laudati, i.
primitive ad amussim quadret, i. 14 ; 80 ;nullo indicate Concilio, a quo
eorum prsescripta in Sacris Scripturis constituti fuerint, i. 81 eorum anti ;

non leguntur, i. 14 sunt decreta et ; quitas exinde probata, i. 81 ; a Pa

statuta Conciliorum trium primorum tribus quinti seculi vetustissimi ha-
seculorum,i. 15 quo tempore primum ;
biti, i. 82 eorum antiquitas probata
;

editi fuerint, et incertum est, quo loco, ab ipsorum titulo, a Patribus quarti et
i. 17; constituti fuerunt non ab uno quinti seculi iis dato, i. 82 L. priores, ;

Concilio sed a pluribus, i. 17 a diversis ; a Dionysio Exiguo, e Grseco in La-

viris collecti, i. 17 L. soli inventi sunt ; tinum sermonem translati, i. 84, 173 ;

in Codice Dionysii Exigin, i. 17 ;

eo ordine, quo sunt hodie, a Dionysio
LXXXV. numerarunt alii Codices, Exiguo digesti, i. 84 eorum numerus ;

i. 17 L. prius compacti, i. 17 ; alii

; varius, i. 85 a Joanne Scholastico ;

postea addili, i. 17 Ecclesiastic! cur ; citati, i. 85, 86, 173, 197 Codici Ca ;

vocati, i. 17 cur Apostolici vocati, i.

;
nonum Universalis Ecclesise annexi et
17 ; eorum prima origo, i. 18 eorum ; praepositi, i. 86 longe ante J. Antio- ;

antiquitas in controversiam vocata, i. cheni tempora cogniti et approbati,

19 eorum antiquitas asserta et pro-
; i. 87 ; eorum antiquitas, ex variis
bata, 19 i. antequam Con
; collecti eorum collectionibus a pluribus factis
cilia libere celebrarentur, i. 19 eorum ; probata, i. 87, 88 a sanctis Patribus ;

antiquitas duplici testimoniorum ge- custoditi et explanati, i. 89 ; Nomo-

nere probata, i. 22 ; iidem sunt ac canoni ante Justiniani tempora inserti,
Ecclesiastici, i. 22 ; eorum antiquitas i. 89 ; auctoritateJustiniani confir
Athanasii testimonio probata, i. 22, mati, i. 89, 173; iidem sunt ac ii a
seq. antiquitas Basilii testimonio pro
; Joanne Antiocheno collecti, i. 90 ; a
bata, i. 25 plurimi eorum a Concilio
;
Concilio Trullano laudati, non ut ab
Nicseno visi et renovati, i. 29, seq. ;
ipsis Apostolis constituti, sed eorum
cum Nicsenis collati,i. 29, seq.; Conci nomine tantum traditi, i. 93 ; eorum
lioAntiocheno renovati et conlirmati, i. auctoritatem nemo unquam ausus
35, seq. cum Antiochenis collati, i.
;
est negare, i. 94 ;
quo tempore
34, seq.; eorum stylus simplicissimus, sanciti et editi, i. 98 ; vel ab ipsis
i.35 ; a Conciliis subsequentibus expli- Apostolis, vel a suis successoribus
cati, i. 36 ; permagnse apud Patres traditi, 98 ut Apocryphi reji-
i. ;

Antiochenos auctoritatis, i. 42 nullam ;

ciuntur in Gelasiano decreto, i. 99;
de agris et reditibus Ecclesise men- utrum commemorati sint a Gelasio
tionem faciunt, i. 42 nullius prsece- ; dubium, 100, 101 ; ab omnibus Ca-
i.

dentis legis mentionem inferunt, i. 44 ;

tholicis legendi, adhibita cautela, i.
omnium Canonum et legum ecclesiasti- 101 quo sensu Apocryphi appellati a
;

carum antiquissimi, i. 45, 56, 59 ; a Gelasio, i. 107 ; eos ab ipsis Apostolis

Cone. Carth. III. citati, i. 59; Con conscriptos, vel a Clemente eorum dis-
cilio Ephesino cogniti, et ab eo lau- cipulo editos, nullis veterum testi-
dati, i. 60, seq. 75, 169 a Cone. ; moniis probari potest, i. 109 plurimis ;

Chal. laudati et confirmati, i. 62, seq. in locis interpolati, i. 111,230; Ca-

eorum antiquitas probata ex tertia Epi- noni XXV. ratio adjuncta, a quodam
scoporum citatione, i. 60-64, 145 no ; interpolatore addita, i. Ill, 112; eo
mine Antiquorum et Ecclesiasticorum rum temporibus Basilii cog-
collectio
Canonum ssepe insigniti, i. 69 quo ;
nita, eos Cone. Nicseno notos
i. 116 ;

tempore Canones Apostolorum vocari esse contra Dallaeum asseritur, i. 118,

coeperunt, i. 69 ; ab Alex. Alexandrino 119 ; eos Cone. Antioch. notos esse
citati, i. 69, 150 a Constantino M. ;
contra Dallaeum defenditur, i. 120,
laudati, i. 70, 154, seq. ; Canonum seq.; raro leges appellati, i. 131
Apostolicorum et Ecclesiasticorum dis- eos a Cone. C.P. citatos esse contra
crimen, i. 71 inter Dei mandata et ; Dallseum probatur, i. 137, seq. ; eos
Canones Ecclesiasticos medium locum Cone. C.P. respexisse contra Larro-
obtinent, i. 71 Canones Apostolici ii ; quanum probatur, i. 137, seq.; a
tantum dici debent, qui a viris Apo- Cone. Chalc. sub nomine <r*>v <ru\Ki
i. 71
stolicis divulgati sunt, eos Julius ;
Kuvoyuv citati, i. 146, seq. ;
quo sen^u
P. R. in Gregorii ordinatione violatos traditiones dici possint, i. 156;
338 Index Rerum.

eos ante Joarmis Antiocheni tem- positi, ii. 142 ; eorum numerus ab
pora Nomocanoni insertos fuisse, con Apostolis traditus, ii. 301
tra Larroquanum probatur, i. 197, KKVOVIKO; vo/u.as, vel antiquus mos,quid
seq.; Codici Canonum Ecclesise uni sit, i. 125

verse non surit insert!, et quare, Cantica et hymn! in usu fuere temporibus
i. 206 post Nicsenum Concilium in
;
Apostolicis, ii. 252
desuetudinem abierunt, i. 227 fre- ; Cantium primum regnum Angliae, ii. 75;
quentius simpliciter Canones,' aut ' ceeteris erigendis viam patefecit, ii. 75
'
Canones Ecclesiastic!' vocati, i. 229 ; Cantores quo tempore constituti, ii. 11,
eorum Collector! non ea mens fuit, 148 ; iis uxores ducere fas est, i. 67
ut ab Apostolis sanciti crederentur, i. Cantuaria Anglire Metropolis, ii. 76, 79,
230 nomen Apostolorum postea ab
;
' '
85; cur Londino prselata, ii. 76, 85 ;
interpolator iis additum, i. 231 eo ; ejus dignitas archiepiscopalis diu in-
rum phrases, sanctiones, &c., puriori- violata, ii. 76, 86
bus Ecclesise temporibus consentaneae, Cantuariensis provincise divisio, ii. 79
ii. 2; eorum antiquitatis odium unde Cantuariensis Archiepiscopus cum Liche-
veniat, ii. 2 eorum collectio me- ; feldensi Episcopo de primatu certat,
rito Codex Ecclesise primitive dici po- ii. 80, seq. enm primatu spoliare
;

test, ii. 4 ; inter eos et Constitutions tentat Gilbertus Foliot.ii. 82 Archiep. ;

discrepantia, ii. 135 Constitutionibus ; Eboracensi pradatus, ii. 84 cum eo ;

subjuncti, ii. 136 in iis plura esse
vocabula Apostolis inusitata contendit
Dallseus, ii. 145, seq. ea vocabula
fuse explicantur, ii. 146, seq.
Canones Arelatenses ab Alexandra non
citati, i. 151
Canonem C.P. V. Concilio Constantin.
abjudicat Beveregius, i. 208, 209
; de cruce portanda contendit, ii. 84
Cantuariensis Ecclesise primatus non ex
; usu et consuetudine, sed ex jure ca-
nonico debetur, ii. 85
Cantus Ecclesiastici perpetuo celebrari
soliti, ii. 148
Carniuin esus ab Eustathianis inter-
; dictus, i. 54 a carne propter abomi-
;

C.P. VII. non vere Canonem esse nationem abstinentes depositi, i. 54 ;

ostenditur, ii. 92 quibus diebus ab ea abstinebant

Canonum Ecclesise universae Codex, i. Christiani, ii. 256, 257, 266, 267
87 in Cone. Chalc. saepe relectus et
; Carthaginien.se Cone. Vide Concilium.
laudatus, i. 64, 65 auctoritate Impe ; Carthaginiensis provineia, cur vocetur
rial! confirmatus, i. 89 ei Canones ; Proconsularis, ii. 55
Apost. annex! et prsepositi, i. 87 cum ; Carthago omnium Africse provinciarum
Concilium Trullanum confirmat, i.92 ;
Metropolis, ii. 55
in ejus compositione, quisnam fuerit Cassianus Quadragesimse celebranda? va-
animus auctoris, contra Larroquanum rias rationes excogitat, ii. 225, seq. ;

ostenditur, 206, seq. ei Ancyrani

i. ; Therapeutas Christianos fuisse credit,
Neocses. et Antioeh. Canones insert!, ii. 260
i. 206, seq. ejus collectores nullam
; Castitatis leges severas Pinytus injungit,
Apostolicos memorandi occasionem ha- ii. 165

buerunt, i. 214 eorum silentium erga ; Cataphrygse baptismi corruptores, ii. 191
Canones Apostolicos, non eos ipsis Catholici Psychici a Tertulliano appel-
incognitos fuisse ostendit, i. 220 lati, ii. 109, 269, 272
Canones Ecclesiae Orientalis Jo. Antio- Catholici jejunium antepaschale aliter
chenus in unum corpus collegit, i. 85 ac quartadecimani observant, ii. 263
Canones Eliberitani ab Alexandro non Caupona vetita clericis et Ecclesise
citati, i. 15 ministris, ii. 11
Canones Laodiceni quare Antiochenis Ceraa et olei nece^sitas primoribus Ec
postpositi, ii. 204 clesiae temporibus, ii. 113; an ejus
Canones Neocsesarienses Codici insert!, usus in rebus sacris sit temporibus
quia a Cone. Nic. recepti, i. 206, 210 ; Apostolicis alienus, ii. 113
Codici inserendi, etsi a Cone. Nic. non Cereorum et lampadum frequens mentio
fuissent confirmati, i. 212; null! pub- apud scriptores ecclesiasticos, ii. 113
lico Codici inserti Eusebii setate, i. 225 115
Canones Sardicenses a Cone. C.P. con- Celsus Christianorum adversarius infen-
firmatos esse Patres Florentini male sissimus, i. 182 censuit Christianos
;

crediderunt, i. 208 ii Codici Canonum ; Sibyllam potius quam Jesum appel-

non inserti, i. 208 lasse Dei Filium, i. 181 Christianos ;

Canonic! Libri ab omnibus perlegendi, accusat Oraculis Sibyllinis nonnulla

ii. 133 duplicis sunt generis, ii. 126
; inseruisse, i. 181 ejus calumuia ab
; ;

et Apocryphi libri olim promiscue dis- Origene refutata, i. 181

 Index Rerum. 339
Chalcedonense Cone. Vide Concilium. Clausulse illius, Non vindicabis bis in
'

Chamierus Cyprianum de appellationibus id ipsum,' explicatio, i. Ill

nullomodo loqui ostendit, i. 215, 216 Clemens Alex, a -familiaribus coactus
Christiana Ecclesia Judaicse conformis traditiones posteris tradere, i. 18 li- ;

in numero et ordine Ecclesise minis- brum de Pascha composuit, i. 18

trorum, ii. 168, 169 ejus opuscula a Gelasio Apocrypha
Christiana religio in omnes terrarum habita, i. 106 ejus sententia de libris
;

fines diffusa, i. xvi ; in ea fere nihil est, Sibyllinis, i. 182, seq. ; tradidit Paulum
quod non in dubiuin vocetur, i. xv Apostolum Sibyllinis carminibus testi-
Christiani omnes in quibusdam principiis monium perhibuisse, i.183 ; Sacrarum
conveniunt, i. xvi eorum consensus ; Scripturarum utriusque Testament!
est vox Evangelii, i. xvii conveniunt ; antiquissimus enumerator, ii. 139 ;
in multis, quae in Scripturis non de gloriam ministrorum Ecclesiae cum
finite et expresse leguntur, i. xvii variis gloriae coelestis gradibus com-
primitivi maxime creduli, i. 179 ;
parat, ii. 155 ; verum Gnosticum de-
mortis periculo libros Sibyllinos le- scribit, ii. 315
gebant, i. 179; Oracula Sibyllina ci- Clemens Romanus, discipnlus Aposto-
tabant in disputationibus contra Gen lorum, i. 109 libros Sibyllinos citat,
;

tiles, i. 182, seq. in omnibus publicis

; i. 185; Epistola ejus nunc desiderata,
congregationibus Eucharistiam cele- ab Ireriseo citata, i. 185, 186 Romse ;

brabant, ii. 22 in coetibus se sacra-

; Episcopus, ii. 6 ejus Epistola ad S. ;

mento obstringebant, ne quid mali Jacobum supposititia, ii. 82 ejus Epi- ;

committerent, ii. 23 veteres ante ; stolse duse inter libros canonicos re-
lucem conveniebant, et cur, ii. 23 censitse, ii. 120, 136 Petri successor, ;

plurimi quotidie communicabant, ii. ii. 137; Ebionitas redarguit, ii. 137;
23, 24 ;singulis Dominicis communi- ejus secunda Epistola minus nota
care consueti, ii. 26 veterum zelus et ; quam prima, ii. 137 ejus Epistola ;

pietas, ii. 183 primitus 'li.tnra.7oi nun-

;
prima Ecclesiae Romanse nomine
cupati, ii. 247; Sabbati observatores, scripta, de Epistolis ejus
ii. 138 ;

ii. 251 ;a Judaismo conversi quasdam Cotelerii observatio, ii. 138 varise ;

adhuc Judaismi superstitiones obser- sententise, ii. 138 ejus Epistola ad ;

vabant, ii. 251, 252; eorum anti- Corinthios, ii. 138 quo tempore ;

qua canendi formula, ii. 254, 255 ; scripta, ii. 171 a Petro ordinatus, ;

sale, oleribus, et aquae potu, tantum ii. 161 tertio loco ab Apostolis Epi-
;

utentes, ii. 256, seq. 266, 267 quibus ;

scopatum sortitus, ii. 162 duos or- ;

diebus carne et vino abstinebant, ii. dines Ecclesiasticos tantum memorat,

256, 266, 267 eorum scrupuli
; circa ii. 1 70 ejus verba de Episcopis et
;

jejunia antepaschalia, ii. 265 pri ;

diaconis fuse explicantur, ii. 1 70,

mitivi cur jejunabant diebus mortis et seq.

sepulturse Christi, ii. 269 Clementina; Constitutiones vestigia pris-
Christianismi progressus, ii. 258 tinse faciei retinent, i. 178 inter ;

Christophorsonidelrensei loco sententia, libros canonicos recensitse, ii. 120,

ii. 278 127, seq.; eaedem ac DoctrinaApo-
Christum 6ta.vf^ia>ri>v esse, vere Deum, ac stolorum, ii. 128, seq. quse nunc ;

vere hominem una eademque per

in exstant non eaedem ac ete quse ab
sona in Scriptura totidem verbis non Epiphanio citantur, ii. 134
reperitur, i. xvii Ejus mors seque ; Clerici soli Conciliorum Decretis sub-
valuisset in memento
nativitatis, ac si scribebant, i. xx nomen Christi ne- ;

longo post tempore

earn perpessus gantes ejiciendi, i. 32 ii. 100 nomen ; ;

esset, 2
i. cur per
; plures annos in suum negantes, deponendi, i. 32 ii. ;

terris versari voluit, i. 2 ; non statim 100 lapsi ante aut post ordinationem
;

ac ministerium suum ingressus est, quomodo judicandi, i. 32 de iis lapsis ;

Apostolos ordinavit, ii. 175 quomodo ;

quid decretum sit, i. 32 a civitate ;

Spiritum communicavit, ii. 176 Ejus ; ad civitatem vagantes, cohibentur, i.

jejunium '
Quadragesima' nunquam ab 33 ; Ecclesise suse desertores excom-
antiquis vocatum, ii. 230, 231 municati, i. 33 ; oblationibus fidelium
Chrysostomus Canonem Antiochenum olim alebantur, i. 43 ; ii. 13 ; iis post
quendam rejicit, i. 47, 49 ; ei vitio mortem Episcopi sui, res quse ad
vertitur, quod absque Synodi auctori- ipsum pertinent rapere non licet, i.
tate, et proprio arbitrio episcopalem 66 ; eorum nulli nisi lectoribus et can-
sedem invaserit, i. 49 ejus verba, ad ; toribus uxores ducere licitum, i. 67 ; e
frequentem communionem fideles ad- sacerdotio excisi ad illud amplius non.
hortantia, notatu dignissima, ii.25, 26 revertuntur, i. 114; eorum numerus
340 Index Rerum.

in Ecclesia Romana, ii. 10, 148 ;

quanquam indicate eorum numero
inferiores quo seculo constituti, ii. non laudentur, i. 218
11 ; abstinere non possunt a com- Concilium Apostolicum, ii. 65 ; ejus
munione, oblatione facta, sine causa Epist. Synodica, ii. 65 ; viam prsemon-
probabili, ii. 19 non communicantes, ;
stravit Conciliis subsequentibus, i. 13
a communione postmodum arcentur, Concilium Arelatense A.D. 314 habi-
ii. 19, 27 a peccatis conversi in
;
tum, i. 150; ii. 193; de haereticis
pristinam dignitatem non restituti, ii. rebaptizandis caute agit, ii. 193
102 iis res civiles gerere vetitum,
;
Concilium Carthaginiense sub Cypriano
i. 15 ii. 117; iis rei militaris cura
;
A.D. 256 habitum baptismum hsere-
interdicta, ii. 117 vox xX?<*j ; ticorum rejicit, ii. 52, 189 ; a Cy
explicata, ii. 147 et contra Dallseum ;
priano, tanquam Metropolitano, con
det'ensa, ii. 147 gregatum, ii. 52
Clericus segregatus, in alia urbe re- Concilium Carthaginiense tertium, i. 59 ;

ceptus, denuo segregatur, et ejus re secundum post Nicaenum, i. 59 ; Ca-

ceptor, i. 30, 70 segregatura re- ; nonem Apost. I. confirmat, i. 59
cipere infame existimatur, i. 70 ; ordinationem Episcopi a tribus per-
nemo potest esse, si duobus conjugiis agendam esse Episcopis statuit, i. 59 ;
post baptismum fuerit implicitus, i. testimonium ejus pro Can. Apost.
78 poenitens ut laicus receptus, ii.
;
confirmatum, i. 159
100 Concilium Chalcedonense quartum ge-
Clerus Romanus ad Cyprianum scribit nerale, i. 62 Dioscorum ter citatum
;

de viatico dando morituris, i. 126 ;

deponit, i. 62 Epistolas synodicas
;

Marcionem in communionem admittere ad Imperatorem, et ad clerum Alexan-

recusat, i. 151, 153 drinum mittit, i. 63 Canones priorum ;

Clovishoviense Cone. Vide Concilium. Conciliorum confirmat, i. 64 Canones ;

Communicare omnes fideles tenentur, Apost. citat et confirmat, i. 64 Codi- ;

i. 36 ; ii. 19 ;
qui non communicant cem Canonum Ecclesiae citat, i. 64 de ;

segregandi, i. 36 ii. 19 ; Episcopis vagantibus, et de rebus Epi

Communio sacra, quid significet, i. 36 scopi defuncti Canonem edidit, i. 65
Communio frequens in primitiva Eccle Concilium Clovishoviense de primatu
sia, ii. 20, seq. Cantuariensi convocatum, ii. 81, 82
Conciliorum necessitas et utilitas, i. xx ;
Concilium Constantinopolitanum se
in iis omnia per Episcopos et pres- cundum generale, i. 56 Nectarium ;

byteros transacta, i. xxi Eccle- ; C.P. Episcopum, Flavianum Antio

siam representant, universalia univer- chenum ordinavit, i. 56 testimonium ;

salem, provincialia provincialem, i. Can. Apost. tribuit, i. 56 illud testi ;

xxi antiquorum acta exstant plurima,

; monium vindicatum, i. 137, seq. ;

i. xxi eorum monumenta hodie

; quatuor timturn Canones edidit, i. 208,
maxime utilia, i. xxii trium pri- ; 209 ii. 92
;

morum seculorum acta periere, i. 17 ;

Concilium Constant, provinciale, i. 73
plurima convocata, ad judicandam de a viris illustribus celebratum, i. 75 ;
Paschate controversiam, i. 13, 15 ii. ; exceptiones contra testimonium hujus
18, 43, seq., 272, 274 bis quotannis ; Concilii refutata?, i. 157, seq.
celebranda juxta Can. Apost. i. 40 Concilium Elibcritanum A.D. 305 cele
Concilium Ancyranum quando celebra- bratum, i. 150; de jejunio Sabbati, ii.
tum, i. 123, 212 Patres fere iidem ; Ill; de cereis in coemeterio non accen-
huic Concilio, et Cone. Nicaeno, inter- dendis, ii. 114
fuerunt, i. 211 sub Constantino cele- ; Concilium Ephesinum CEcumenicum
bratum, i. 212 tertium, i. 60 Nestorium ter citatum
;

Concilium Antiochenum contra Paulum damnat, i. 61 Epistolam ad Impera-

;

Samosatenum A.D. 272 congregatum, tores de ejus depositione mittit, i. 61 ;

i. 207; ii. 197 testimonium Canonibus Apostolicis
Concilium Antiochenum in Dedicatione praebet, i. 60, 61 ; huic testimonio
Ecclesiae, i. 34 XVI. annos post ; nihil objecitDallaeus, 145, 146 i.

Nicaenum, i. 34 Canones Ecclesise ; Concilium Florentinum Canones Ancy-

primitives ad pristinum suum vigorem
restituit, i. 35 ejus Patres haeresi
Ariana infecti, i. 45 Imperatorem
a judicio clericorum excludit, i. 49
quid sibi proposuit in veteribus Ca-
nonibus renovandis et novis consti-
ranos et Neocaesarienses a Cone. Nic.
; receptos esse asserit, i. 207, 208 ;
; Canonem V. Constant, juxta com-
;
munem Graecorum opinionem de Ca
nonibus Sardicensibus interpretatur, i.
208 non recusandum quamvis recens,
;

tuendis, i. 51 ; novit Canones Apost., i. 210

 Index Rerum. 341

Concilium Gallicanum de Paschate, i. 13 ;

quinosextum appellatum, i. 95 ejusCa- ;

ii. 18, 47, seq. nonesa Cone. Nic. II. confirmati, i. 95

Concilium Gangrenum testimonium Ca Concilium Taurinense litem inter Epi-
nonibus Apostolicispraebet, i. 53, seq.; scopos Arelatensem et.Viennensem de
contra Eustathianos habitum, i. 53 prirnatu componit, ii. 73
ii. 13 viginti Canones edidit, i. 53
;
;
Concilium Windleshorense A.D. 1072 de
Canones Apostolicos IV. XXXI. XLI. primatu Cantuariensi, ii. 83
LI. LXVI. LXIX. confirmat, i. 54, Concilium Wintoniense A.D. 1072 de
55 hoc testimonium vindicatur, i. 137
; pi-imatu Cantuariensi, ii. 83
Concilium Hispalense de primitiis decre- Concubinarii ad ordinem sacerdotalem
tum edidit, ii. 14 non admittendi, ii. 30
Concilium Laodicenum Quadragesimae Confirmatio secundum Dallseum est
mentionem facit, ii. 203 nuptias et ; baptismi mera cgeremonia et appendix,
natalitia in Quadragesima vetat, ii. a presbyteris aeque ac ab Episcopis
203 quare convocatum, ii. 204
; ;
olim collata, i. xxxv
quando fuerit celebratum, disputatur, Confirmatio Episcoporum ad quern per-
ii.203, 204 tineat, i. 56 ii. 42
;

Concilium Neocsesariense a Nicaeno re- Congregationes publicae fidelium quo-

ceptum, i. 207, 208 modo olim factae, ii. 21, seq.
Concilium Nicaenum primvim universale Congregationes quid sint, ii. 291 a ;

primum, i. 29 ; de eunuchis Canones quibus secundum Hieronymum con

statuit, i. 29, 118 suum testimonium ;
stitute, ii. 291
Can. Apost. tribuit, i. 29, seq. ;
Conjugia qusenam illicita, i. 78 ii. 30
;

neophytos ad Episcopatum evehendos Consensus universalis vox naturae est, i.

vetat, i. 30 ejus testimonium vindi-
; xvii omnium Christianorum vox
;

catum, i. 117, seq.; ejus sanctiones Evangelii est, i. xvii

aliis quibuscunque praepositae, i. 227 ;
Constantinopol. Can. Vide Canones.
ejus tempore facies Ecclesiae mutata, i. Constantinopol. Cone. Vide Concilium.
227; Paschales terminos accurate con- Constantinus M- Athanasium relegat, i.
stituit, ii. 19 Quadragesimam omni
; 47 ;Eusebium laudat, quod Ecclesiam
bus notam supponit, ii. 205 quarum ;
sibi concreditam relinquere noluerit, i.
provinciarum Episcopi ei interfuerunt, 70 ; ejus testimonium defenditur, i.

ii.206 154, seq. ; a Dallaeo intactum, i.

Concilium Nicaenum secundum a Roma- 155 de

; Canone Apostolico non
nistis CEcumenicum habetur, i. 94 ;
de traditione intelligendum, i. 155 ;

Canones Trullanos approbat, i. 95 magnifice de libris Sibyllinis loquutus

Concilium Osroenum de Paschate, i. 13 ;
est, i. 193 ejus tempore Ecclesia
;

ii. 18, 49 nullum prsesidem habuit,

;
locupletata, et quomodo, i. 43 et;

et quare, ii. 49 externa Ecclesiae politia mutata, i.

Concilium Palaestinum de Paschate, i. 227 ejus verba de jejunio ante-
;

13 ii. 18, 43 duos presides habuit,

; ; paschali explicata, ii. 262, seq.
et quare, ii. 44, 45, 46 Constantinus Junior Athanasium ab
Concilium Ponticum de Paschate, i. 13 ;
exilio revocat, i. 47
ii. 18 Palmam prsesidem habuit, ii. 43
;
Constantius Imperator Ecclesiam dictam
Concilium Romanum de Paschate, i. 13 ;
'
Dominicam auream,' sedificavit, i.
ii. 18, 46 46 adest Concilio Antiocheno, i. 52 ;
;

Concilium Romanum de lapsis resti- Arianorum fautor, i. 52 Constantini

;

tuendis, i. 16 filius, sceptrum Orientale tenet, i. 71

Concilium Romanum, sub Gelasio A.D. Constitutiones a Canonibus Apost. inter

494 habitum, decretum de libris eccle- canonicos libros recensitae, ii. 120,
siasticis recipiendis edidit, i. 98, seq. ;
121, 127, seq. sub Apostolorum no
;

utrum unquam habitum fuerit incer- mine vulgo notae, ii. 128, 129, 130 ;

tum, i. 100 ab Epiphanio laudatse, ii. 130, 131 ;

Concilium Sardicense quando celebratum, solis Episcopis nuncupates, ii. 133;

i. 208 utrum a Cone. Const. Occi

;
' a Canonibus discrepant, ii. 134;
dentals' appellatum, 208 i. multis in locis interpolate, ii. 134
Concilium Trullanum Codicem Canonum quse hodie dementis nomen prae se
confirmat, et Canones Apostolicos in ferunt, non sunt eaedem, quae ab Epi
eo recenset, i. 92 ; pro (Ecumenico a phanio sunt memoratee, ii. 134
Graecis habitum, i. 94 ; omnes Pa- Consuetude diuturna pro jure habita, ii. 4
triarchae velper se, vel per legatos suos, Conversi peccatores quomodo ab Ecclesia
ei interfuerunt, i. 94 ; titulus (Ecume- recepti, ii. 100, 103
nici ei denegatus, et a quibus, i. 94 Cornelii Episcopi ad Fabium Epistola
342 Index Rerwm.

de numero clericorum Romanorum, ii. solam sententiam perstringunt, i. 11 ;

10, 148 confitetur Canones Apost. tariquam
Crucis signum in baptismo adliibitum, i. ab ipsis Apostolis traditos a Justiniano
xxxiv laudatos esse, i. 90 impugnat anti ;

Crucis Dominica?, et capitis Joannis quitatem Canonum Apost. decreto

Baptistse inventio (libri sic dicti), Gelasii Pont. Rom., i. 98, seq. ;

novelise revelationes a Gelasio vocan- hoc argumentum refellitur, i. 100

tur, i. 102 Hincmari verba mutat ad opinionem
Crucis antelatio ab Archiepiscopo Ebo- suarn stabiliendam, i. 101 ejus ;

racensi disputata, ii. 84 Liber de Vero Usu Patrum super-

Cyprianus hsereticos rebaptizandos esse fluus, i. 101 contra Turrianum solum
;

contendit, i. 51, 94, 95,

16, 27; ii. disputat in exceptionibus suis, i.

189, 190 ; ejus senteutia de poeni- 109 Canones ab Athanasio citatos

;

tentibus recipiendis, i. 1C; ii. 102; ab antiquis Patribus constitutes fuisse

nihil de transmarinis appellationibus agnoseit, i. 110; S. Basilii testimo
statuit, i. 215 ejus de quotidiana ; nium evertere conatur, i. 110, seq. ;

communione verba, ii. 23, 24 ; de Canones Apostolicos a S. Basilio citatos

privilegiis Ecclesise Carthaginiensis, esse negat, i. Ill; testimonium
11. 52, seq. ; Synodos Epi.seo- Cone. Nicseni impugnat, i. 118; Ca
porum convocavit, ii. 52, 57 ejus ; nones de Eunucbis propter Origenem
ad liogatianum Epistola, ii. 58 ; factos esse conjicit, i. 118; xxvova,
totius Africa? Metropolitanus, ii. 56, nihil aliud esse, quam publicum Eccle-
seq. ; a Fido, Eucratio, et Januario, siseusum contendit, i. 119 Canones ;

Episcopis sibi subjectis consultus, ii. Apost. a Nicamis sumptos esse putat,
57 ;episcopatum laudat, ii. 186 i. 119 Canones Apost. Cone. An-
;

Cyprus Insula Antiochense Ecclesise non tiocheni tempore exstare negat, i.

subjecta, i. 75, 169 120 ; Canones quosdam Antiques citat,
Cyrillus Alex. Quad ragesi secundum mam qui in Sylloge Apost. non inveniuntur,
Apostolicas traditiones celebrandam i. 122, seq. exinde concludit Ca
;

esse asserit, ii. 295 nones Apost. his temporibus non

De Cyrilli Hieros. ordinatione mota exstitisse, i. 122, seq. plerosque Ca ;

qusestio, 57 eum cauonice fuisse

i. ; nones, acta, etc. esse falso supponit,
ordinatum Cone. C.P. judicat, i. 57 i. 1 29 contra Cone. Gang, testimonium
;

Cyrillus Lucaris Codicem Alexandrinum eadem repetit, i. 136 testimonium e ;

ex Oriente attulit, ii. 140 Can. Cbalc. XXII. petitum elevare

conatur, i. 146 ejus rationes contra
;

Dallreus tertium de Pseudepigrapbis Canonum Apost. antiquitatem sunt

librum contra Canones Apostolicos simplices conjecturae, i. 164 lectionem ;

conscripsit, i. xxx ; Canones Aposto Canonis Eph. VII. impugnat, i. 170 ;

licos non adulto seculo

nisi quinto Concilium Eph. ad Can. Ant. XIII.
publicatos esse contendit, i. xxx, 4 ;
in hoc Canone referre putat, i. 170 ;

Canones Apostolicos impugnat, quod ejus sententia ex Justiniani sen-

episcopalis auctoritas in iis toties tentia oppugnata, i. 201 ; hanc
commemoratur, i. xxxiii ; ejus de Canonum collectionem ante Con
Ecclesia Anglicana testimonium hono- cilium Nicsenum non constitutam
rificum, i. xxxiii; crucis signum a bap esse contendit, i. 206 a Patrum ;

tismo abfuisse primis Christianismi silentio contra Can. Apost. argumen-

seculis asserit, i. xxxiv ;
genuflexionem tatur, i. 218, 224 ; Canones Apost.
in Eucharistia non ante A.D. 300 rejicit, quod sine nominato numero a
usurpatam statuit, xxxiv interro- i. ; Patribus citentur, i. 219 interna ;

gationes et responsiones in baptismo contra Canones Apostolicos argu

parvulorum absurditatis arguit, i. menta excogitat, ii. 3 contra ultimos ;

xxxiv confirmationem meram esse

; XXXV. Canones primo disputat, ii.

baptismi appendicem a presbyteris 3 ; in primum Can. Apost. invehitur,

olim collatam contendit, i. xxxv ii. 7 ; inferiores clericorum ordines
ejus de confirmatione ab Anglica Apostolis ignotos esse contendit, ii.

Ecclesia observata
testimonium, i. 10 incensi
; oblationem Apostolis
xxxv ; Metropolitanorum jura novi- alienam esse asserit, ii. 11; primi-
tatis insimulat, i. xxxv episcopatum ; tiarum oblationes reprehendit, ii. 12 ;
humanse esse institutionis affirmat, i. Canonem VII. de Paschate celebrando
xxxvi ; Ignatii Epistolas impugnat, i. impugnat, ii. 17 Canones VIII. et ;

xxxvi ; ejus argumenta contra Cano- IX. a Romana Ecclesia non in usu
num Apost. antiquitatem Turriani esse observat, ii. 19; de concubinariis
 Index Rerum. 343
a Rom. Eccl. e sacro ordine non de- 239 Hieronymum in Essenis descri-
;

jectis queritur, ii. 30 Canones de ; bendis minime sibi constare credit, ii.
Eunuchis ab Apostolis nou constitutes 246 Therapeutas Christianos non
;

fuisse contendit, ii. 31, seq. Metro- ; fuisse contendit, ii. 249, 251 non- ;

politanorum jura Apostolis recentiora nullos dies ante Pascha jejunatos

esse asserit, ii. 40 in Can. Ap. L. de ; fuisse concedit, ii. 268 ; Origenem
trina mersione invehitur, ii. 88 liunc ; voce '
Quadragesimae ' non usum fuisse
ritum ineptiee damnat,ii. 89 antiquum ; contendit, ii. 271 Hieronymum non ;

esse fatetur, ii. 90 Canonem L. Euno-; de jejunio sed unitate Quadrageshnae

mianos tantum respicere asssrit, ii. 93 ;
loqui assent, ii. 288 Hieronymum ;

trinam mersionem traditione (ergo non profiteri jejunia ab Apostolis non eon-
Canone) receptam esse contendit, ii. stituta fuisse, asserit, ii. 290 ; Au-
96; Canones Apost. LI. LXII. de gustini testimonium de Quadr. elevare
poenitentibus recipiendis post Cypriani conatur,ii. 293 Augustinum Quadra ;

et Tertulliani tempora constitutes pro- gesimam Apostolicam credidisse negat,

nunciat, ii. 100 Can. Apost. LX. de
; ii.299, 300 stationem jejunio depu-
;

falso inscriptis impiorum libros ado- tatam non fuisse contendit, ii. 318
ritur, ii. 103 rationem Can. Apost.
; Decimatio totius anni Quadragesima, ii.
LXII I. adjectam impugnat, ii. 106 ;
225, 296
Can. Apost. LXVI. de Sabbati jejunio Decimse oblatae ad nutriendos clericos, ii.
adoritur, ii. 107, seq. ceroe et olei ; 13
usum Apostolis ignotum fuisse con Decreti Gelasiani auctor incertus, i. 100,
tendit, ii. 113, seq.; aedes sacras et 107
pretiosam supellectilem Apostolos ha- Demetrius Alexandria? Ep. Origenis fa-
buisse negat, ii. 115 Canones de cle- ; cinus statim admiratus, deinde tanquam
ricis magistratus agentibus impugnat, absurdissimum proscindens, ii. 32 ;
ii. 117 contra Canonem ultimum de
; promotionem Origenis improbat, ii. 32
libris S. Script, octo congessit argu- Depositio Episcoporum a duobus vel
menta, ii. 121, seq. Canones et Const. ; tribus non licita, i. 74 ab omni ;

diversa fuisse opera probat, ii. 136 ;

bus comprovincialibus fieri debet, i.
communia qusedam argumenta, de vo- 74 a Synodo Episcoporum tantum
;

cabulis in Can. Apost. usitatis aflfert, fieri potest, i. 166

ii. 146 contra Can. Apost. argumen-
; Diaconus Pascha cum Judseis ne cele-
tatur, quod Episcopos et presbyteros bret, 17; curas seculares
i. 15; ii.

perpetuo distinguant, ii. 154 contra ; non 15

suscipiat, ii. 17 ne per i. ; ;

Canones contendit, qui hsereticorum pecunias dignitatem suam assequatur,

baptismum rejiciunt, ii. 188, seq., 191, i. 24 fornicationis, perjurii, vel furti
;

197 ; alia contra Can. Apost. argu convictus juxta Canones deponitur
menta profert,199 ii. non segregatur, i. 25, 113, 114;
Dallaeus singularem librum de Jej. et digamus non fieri potest, i. 26, 78;
Quadr. edidit,ii. 112, 202
i. xxxiii ;
;
ii. 30 ab Episcopo suo segregatus,
;

jejunium plurium hebdomadum ante ab aliis non suscipiendus, i. 30 ab ;

Pascha quarto seculo observatum fuisse Ecclesia ad Ecclesiam ne transeat, i.

concedit,ii. 202 Quadragesimam ante
; 33; oblationes fidelium dispensat, i.
A.D. 370 celebratam fuisse confitetur, 43 depositus cui judicio subjiciatur,
;

ii. 203 earn non in usu fuisse ante

; i. 48 a nuptiis, etc. propter abomi-
;

Cone. Nic. asserit, ii. 205 earn, non ; nationem abstinens deponendus, i.
fuisse XL. dierum verisimile credit, ii. 54 Quadragesimam negligens, depo
;

210 ; earn quinque aut sex dierum nendus, i. 55 ii. 200, seq. septem; ;

fuisse concludit, ii. 216, 230; de diaconi esse debent in unaquaque

vocis Quadragesimse ' usu disputat,
'
Ecclesia, secundum Canones, i. 122 ;
ii. 217 ; Quadragesimam non XL. dies diaconum presbyteris gratiam sacrae
significare contendit, ii. 219, 220; communionis porrigerenec consuetudo
testimonia quaedam hue pertinere nee Canon sinebat, i. 122 ab uno Epi ;

visa allegat, ii. 220, seq. de ratione ; scopo ordinandus, ii. 9 diaconorum ;

nominis Quadragesimae disputat, ii.

' ' numerus in Ecclesia Romana, ii. 10 ;
224 ; Cassiani conjecturas de hac re iis cauponam ingredi vetitum, ii. 11 ;

adducit, ii. 224, 225, 226, 227 ;

uxorem suam ejicere non debent reli-
Irensei verba de XL. horis jejunatis gionis praetextu, ii. 16 communi-
;

male interpretatur, ii. 227, 275, 276; care debent, facta oblatione, ii. 19
quandam Rigaltii conjecturam profert, ad aegrotos, et necessitate impeditos
ii. 229 Athanasii testimonium elevat,
;
Eucharistiam ferebant, ii. 21, 22;
ii. 237 ; quid per ^aio^ra intelligit, ii. verberantes fidelem aut infidelem depo-
344 Index Rerum.

nuntur, ii. 36 iis sanguinem aut suffo-

;
catum edere illicitum, ii. 105 iis ci-
vilem magistratum gerere non permis-
Donatistae ab haereticis baptizatos re-
;
baptizabant, ii. 191 ; nomen haeretici
alio, quam antiquitas, sensu usurpa-

sum, ii. 117 iis baptizare non licitum

;
bant, ii. 191, 192; ab Augustino
sine Episcopi auctoritate, ii. 157, 1GO ; refutati, ii. 192; cur orthodoxorum
eorum cum Levitis conformitas, ii. 109 baptismum respuerint, ii. 192
Dies nonnulli ante Pascha jejunio conse- Dorobernia, sive Cantuaria, prima inter
crati, ii. 266, 267 omnes aequales, ii. ;
Angliae civitates fidem Christianam
291 amplexa, ii. 75 ; Angliae Metropolis,
Die Dominica Pascha celebrandum, ii. 17, ii. 75
19; non jejunandum, i. 55 ii. 107 ;
Dorotheus Archimandrita Quadragesi-
Diei Dominica? observatio ab Apostolis mam decimationem anni appellat, ii.
tradita, i. xvii ii. 301 non expresse
; ; 296
continetur in Scriptura, i. xvii ii. 301 ; Doxologia ab Arianis composita, ii. 255 ;

Digami ad ordinem sacerdotalem non a Catholicis usurpata, ii. 256

admissi, i. 26, 78 ii. 29, 30 ;
Dracontius episcopatum fugit, ii. 186
Dioecesis quid sit, ii. 48 ad eum Athanasii Epistola, ii. 186
Dionysius Alexandrinus viaticum mori- Ducenarius quid sit, ii. 118
turis concedit, i. 125 ii. 158 ejus ; ;

ad Basilidem Epistola, ii. 265 ejus ; i

Eboracensis et Cantuar. Archiepiscopi
verba de jejunio explicata, ii. 265, de cruce portanda contendunt, ii. 84
266 Ecclesise schismatum origo, i. xv, 3 uni- ;

Dionysius Areopagita primus Ecclesiae versalis consensio unde petenda est, i.

Atheniensis Episcopus, ii. 165, 182 xvi,seq. ejus monumenta ab Apostolo
;

Dionysii Corinthiaci ad Ecclesias Cretae rum aevo usque ad nos conservata, i. xix
Epistola, ii. 51 Epistola ejus de ; ejus puritas per duo aut tria ab Apo
poenitentibus recipiendis, ii. 103 ad ; stolis secula conservata, i. xxiv status ;

diversas Ecclesias Catholicas scripsit, ejus a scriptis cujusque seculi nobis

ii. 165 leges de castitate tulit, ii. 165
; clarissime depictus, i. xxvi sibi in ;

Dionysius Exiguus serse Christiana? con- doctrina semper conformis, i. xxvii

ditor, i. 84 ; Codicem Canonum Ec quid Deus sibi proposuerit in ea con-
universae de Grseco in Latinum
clesiae stituenda, i. 2 ; nulla fuit sine Episcopo
sermonem eleganter transtulit, i. 84 ;
presbyteris praesidente, i. 8 earn ;

Canones Apostolicos, eo ordine, quo adeptus per pecuniam, vel per principes
sunt hodie, Codici praefixit, i. 84 seculares, a gradu suscepto deponitur,
ejus Stephanum Episcopum Sa-
ad et a communione ndelium arcetur, i. 24,
lonitanum Epistola, i. 84 Canones ; 111, 230 ii. 36 ; ejus ministri ob quae;

Apostolicos de Graeco in Latinum ser criminadeponuntur, i. 25, 30, 32, 111,

monem transtulit, i. 84, 173 Cyclum ; 114 ;ab ea negatores Christi expel-
paschalem composuit, i. 85 ejus ; lendi, i. 32 quomodo a peccatis con-
;

Can. Apost. quinquagesimi versio, i. versos receperit, ii. 100, 101 ejus ;

230 qualis in ea sit Canonum Apo-

;
sacra vasa in usum privatumconvertere
stolicorum titulus, i. 233 nefas, ii. 115 est Dei plantatio, et
;

Dionysius Romanus prius presbyter, vinea Ejus electa, ii. 130 ordines et ;

postea Episcopus, ii. 167 gradus ministrorum ejus angelicse

Dioscorus, Episcopus Alexandrinus, a glorise imitationes, ii. 155 ejus, ordine ;

Cone. Chalc. ter citatus, i. 62 multis ; et numero ministrorum, cum Judaica

criminibus obnoxius, i. 62 ejus de- ; conformitas, ii. 169, 174 politia ejus ;

positio, i. 62 Canonum Ecclesiasti-

; externa ab Apostolis determinata, ii.
corum contemptor, i. 63 175 administratjonem ejus non plu-
;

Disciplina ecclesiasticanon clare in Scrip ribus, sed uni praesidi delegatam fuse
tura praecipitur, i. xvi in Codicem ; probatur, ii. 178, seq. quibus in ;

Canonum Apostolicorum collecta, i. rebus possit dispensationem indulgere,

xxviii ;
primitivae Ecclesiae, non usu ii. 304
sed scripto Canone ad posteros man- Ecclesiae septem in Apocalypsi memo-
data, i. 154 de ea ab Apostolis tradita
; ratae, Asiae celeberrimae, ii. 67
Tertulliani judicium, ii. 108 quarumdam privilegia antiqua, ante
Doctrina Apostolorum, liber sic dictus, primum Concilium iis concessa, ii. 70 ;

idem ac Constitutiones, ii. 128 ab ; ab Apostolis fundatarum dignitas et

Eusebio, Athanasio, et Matthaeo Bias- praerogativa, ii. 70 quaedam ab Apo ;

tare, pro spurio habitus, ii. 128-130 stolis fundatae aliis, quae ab ipsis non
Domatim panem frangere in Actis Apo fundatae sunt, subjectae, et quare, ii.
stolorum, quid significet, ii. 26 71 ; omnes ab Apostolis fundatae ab
 Index Rerum. 345
uno singular! viro administrate, ii. xxi ; eorum eminentia ab Ignatiarum
181 ; eandem regiminis formam ha- epistolarum antiquitate quodammodo
bent, ii. 184 pendet, i. 6 eorum praeeminentia ;

Ecclesia primitiva omnium purissima, temporibus Apostolicis coseva, i. 7 ;

i. xxiv; hseresibus exercitata, non Pascha cum Judaeis celebrantes, depo-
corrupta, i. xxv continuis persecu-
; nendi, i. 15; ii. 17; seculares curas
tionibus agitata, i. xxvi ; ejus ex- suscipientes, deponendi, i. 15 ; ii. 17 ;
terna disciplina in Can. Apost. col- converses non recipientes, deponendi,
lecta, i. xxviii ; ejus paupertas, i. i. 16, 125 ii. 100 hsereticorum ad-
; ;

42 ; monumenta interpolata, i. 231 ; mittentes baptismum, aut sacrificium,

ejus rigor et severitas contra pec- deponendi, i. 16; ii. 188; unius-
catores, ii. 100, 101 ; a sanguine et cujusque gentis cui tribunal! subji-
suffocatis abstinuit, ii. 105 cereos in
; ciantur, i. 23 per pecuniam digni ;

usu habuit, ii. 113; nonnullos dies tatem adepti, deponendi, i. 24, 111 ;
ante Pascha jejuniis consecravit, ii. 268, per principes seculares dignitatem
305 quarta et sexta cujusque
; heb- adepti, deponendi, i. 24, 73, 111 ;
domadis feria jejunabat, ii. 311 ii. 36 fornicationis, perjurii, etc., con-
;

Ecclesiastic! Canones quid sint, i. 22 ;

victi, deposit! et non segregati, i. 25,
quinam sint Apostolici, quinam non 111 digami non fieri possunt, i. 26,
;

sint,i. 71 a Cone. C.P. citati iidem

; 78 ; ii. 30 iis, relicta sua paro-
;

sunt ac Apostolici, i. 164 quomodo ; chia, ad aliam transilire non licet, i.

ab Apostolicis discriminantur, i. 71, 33, 45, 65, 71 Concilia bis quotannis ;

154 celebrant, i. 40 ; ii. 233 ; ecclesiasti-

Ecclesiastica officia inferiora priscis ad- corum redituum administratores, i. 43,

modum temporibus instituta, ii. 10 55; fidelium oblationibus olim aleban-

In Ecclesiasticis rebus eloquentiae spe tur, i. 43, 54 successorem eligerenon ;

cimen non requiritur, i. 172 poterant, i. 44 quot in Concilio ;

Ecclesiastica sanctio a Constantino me- Antiocheno, i. 46 ii, Ariani intus, ;

morata, quomodocunque intellecta, Catholicam doctrinam prae se ferre

auctoritati Canonum non derogat, i. student, i. 48 in Concilio congregati ;

156 judices aliorum Episcoporum, excluso

Egenus nemo erat inter primos Christi- ipso Imperatore, i. 48, 49 eorum ;

anos, ii. 245 restitutio, ab Imperatore facta, irrita,

Eleutherius duodecimus ab Apostolis i. 49 iis, sine Metropolitani literis,
;

Romse Episcopus, ii. 162 Imperatorem adire vetitum, i. 48

Eliberitani Canones. Vide Canones. ad Imperatorem confugientes venia in-
Eliberitanum Cone. Vide Concilium. digni, i. 49, 165 deposit! cui ju- ;

Ephesinum Concilium. Vide Concilium. dicio subjiciantur, i. 49 a compro- ;

Ephesus Asiae Proconsularis Metropolis, vincialibus tantum judicandi, i. 50,

ii. 50 74, 157 ; condemnati haud iterum
Epiphanius Constitutiones Apostolorum i. 50, 165
judicandi, vacantes Eccle- ;

citat, ii. 130, seq. Christianos Jes-; siam vacantem invadentes, deponendi,
sseos appellatos fuisse asserit, ii. 247, i. 50 ab omnibus provincise Epi-
;

248 ejus historia de Marcione Dal-

; scopis ordinandi, i. 51 a nuptiis, ;

laeanae opinion!non favet, i. 151-153 ;

etc.propterabominationemabstinentes,
ejus de Aerianis narratio, ii. 266 deponendi, i. 54 Quadragesimam ;

de Christianorum austeritate et jejuniis, contemnentes deponendi, i. 55 ii. 201 ;

ii. 257, 267 qui Cone. C. P. interfuerunt, iterum

Episcopales sedes mutation! obnoxiae, ii. C. P. conveniunt, i. 56 eorum confir- ;

77 matio ad quern pertineat, i. 56 ii. 42 ; ;

Episcopatus a primis Christianis tradi- extra suos fines ordinationes facientes,

tiones Apostolicas fideliter tenentibus deponendi, i. 58, 73, 77, 165, 170 ;
probatus, i. 7 ; ejus origo nulla, praeter a tribus Episcopis ordinandi, i. 59,
Apostolicam traditionem, i. 8 ; in con- 167 ; ii. 5 accusati a quibus vocan-
;

fesso est eum obtinuisse secundo post tur, i. 60, 74, 159 accusati et con- ;

Christum natum seculo, i. quo tern-

9 ;
tumaces quomodo a Concilio judican-
pore caput extulit, i. 9 ; ante Canones tur, i.60, 74, 159 accusati secundo et ;

Apostolicos constitutes obtinuit, i. 10 tertio citari debent, i. 60, seq., 75, 159 ;
Episcopatus et presbyterii controversise post tertiam citationem jure condem
dirimendae methodus, ii. 176-178 nati,i. 60, seq., 75, 159 ; defunctorum

Episcopatus Anglici origo et progressus, res a clericis non diripiendae, i. 66 ;

ii. 74, seq. res suas testamento legare permissi,
Episcopi in Conciliis decreta faciebant, i. i. 66 ; Orientales sese a Julio Romano
346 Index Rerum.

convocatos esse segre ferunt, 71 ; i. Erroris evitandi medium utilissimum, i.

nequaquam constituendi ex qui iis, xvii

Canones Apostolicos violant, i. 72 Esdrse duo libri in Canone Apost.
eorum depositio duobus vel tribus Epi- LXXXV., et in Cod. Alex, recensiti,
scopis facta non canonica censetur, i. ii. 120, 141

74, 157 in iis ordinandis quorumnam

;
Esseni a Philone descripti, ii. 243 ;

Episcoporum consensus requiratur, i. vitam activam exercent, ii. 243

141, seq. accusati a duodecim ad
;
eorum opiniones et mores, ii. 244
minimum Episcopis audiendi, i. 161 ;
a Therapeutis distinguendi, ii. 243,
deposit! aliquid de ministerio agentes, 244 Sacras Scripturas allege rice in-
;

non restituendi, i. 165 uxores ;

terpretantur, ii. 250
ejicere non debent religionis prae- Ethelbertus ab Augustino conversus, ii.
textu, ii. 16 communicare tenentur
; 75 primatum super caeteros Angliae
;

facta oblatione, ii. 19 verberantes ;

reges habuit, ii. 75
fideles deponendi, ii. 36 Evangelia sub falsis titulis Apostolorum
Episcoporum a presbyteris distinctio se- et discipuloruiu, ii. 103 ab haereticis ;

cundum Dallaeum tan-

ecclesiasticae conficta, ii. 104 minime legenda, ii. ;

turn institution] s, i. xxxv Apostolicae ; 103, 105

institutionis, ii. 6; ejus primse con- Evangelium secundum ^Egyptios, He-
stitutionisnullum in historia vesti bneos, Judee, Veritatis, ii. 104
gium, ii. 7 Episcoporum et pres-
;
horam
Evangelistse resurrectionis Christi
byterorum vocabula secundo seculo non determinant, ii. 265
distincte usitata, ea distinctio fu-
ii. 9 ;
Evaristus, Romae Episcopus, dementis
sius demonstrata, 154, seq. horum
ii. ; successor, ii. 162
nominum confusio Aerii tempore nata, Eucharistise contemptores segregandi, ii.
ii. 158 ; ii a presbyteris distincti in 19 ;de hac re Canones duo Apostolici,
scriptis Apostolorum, ii. 160 ; Apo- ii. 19 hi Canones ab Ecclesia Romana
;

stolis viventibus, iis subditi, 172

ii. ;
violati, 20 Eucharistia alimentum
ii. ;

eorum super presbyteros eminentia vocata, 21 celebrata, quotiescunque

ii. ;

exemplo Aaronis et summi pontificis fideles ad preces publicas conveniebant,

probata, ii. 170, 174 Apostolorum ; ii. 21 ad omnes morbo aut aliqua
;

temporibus presbyteri appellati, et necessitate impeditos missa, ii. 21 ;

quare, ii. 173 Episcopus summus ; quotidie a pluribus sumpta, ii. 23,
sacerdos vocatus, ii. 174 dehis nomini- ; 24 sacrificium quotidianum et panis
;

bus minime disputandum, ii. 177; Epi quotidianus vocata, ii. 24 ejus ;

scoporum auctoritas per rnulta secula, celebrandaa varii dies a variis observati,
neminecontradicente, obtinuit, ii. 185 ;
ii. 24, 25 celebrata in memoriis ;

sublimis et divina a Cypriano vocata, Martyrum, ii. 25 cur sacrificium et ;

ii. 186 vicaria ordinatione Apostolis

; oblatio appelletur, ii. 150 ; convivium
successerunt, ii. 186 quoddam fcederale, ii. 151 ; ejus par-
Episcopus primus quis sit, i. 37, seq. ticipatio quotidiana, ut lex Apostolica,
ii. 40, seq. aliorum Episcoporum erga
; observanda, ii. 290
eum omciurn, i. 37 ii. 40, seq. ; Eucratius Cyprianum consulit, ii. 57
aliter dictus Metropolitans, i. 38 ii. ; Eunomii et Anastasii causa judicata, ii. 78
42 Episcoporum supra alios praesi-
; Eunomius baptismi ritus corruptor, ii. 93
dentia e Synodis de ,Paschate habitis Eunuchi a se facti a clero arcendi, i. 29 ;

demonstrata, ii. 43 est vel aetatis, vel ; ii. 31 ; ab aliis exsecti promovendi,
ordinationis, vel sedis, ii. 43, 44 dummodo digni, i. 29, 30 ii. 31 ;

Episcoporum primatus antiquissimus, ii. seipsos mutilantes homicidae sunt, i.

43 a Concilio Nicaeno non institutus,
; 29 ; ii. 31 ; Canones de hac re propter
ii. 43, 45, 59 per totum orbem ;
Origenem, secundum Dallaeum, insti-
Christianum praevaluit, ii. 47, seq. ;
i. 118;
tuti, ii. 33; et ab Apostolis
ab Apostolis secundum dispositionem non constituti, ii. 31
Imperii Romani institutus, ii. 61, Evodius, Antiochise Episcopus, a Petro
seq. ejus utilitas et commoda, ii.
; constitutus, ii. 164
68 ; in Anglicana Ecclesia adhibitus, Eusebiani nomen Catholicum falso pro-
ii. 74, seq. fessi, 46 Arianis occulte faventes,
i. ;

Epistola a Damaso ad C.P. missa r'opos i. 46Antiochiam se conferunt, ut

;

ruy ^vrixM dicta, i. 208, 209 fidem Nicsenam evertant, i. 46

Epistola Patrum C.P. ad Damasum Athanasium calumniantur in Cone.
aliosque, i. 57 Antiocheno, i. 49 Gregorium Episc. ;

Epistolse S. Pauliper occasionem scriptae, Alexandrinum crearunt, i. 49

ii. 177 Eusebius Ecclesise Csesariensis Episco-
 Index Rerum. 347
pus, i. 70 Episcopus; Antiochiae Furti convictus clericus deponendus. i.
electus, episcopatum Antio-
i. 70 ; 25, 111, seq.
chenum recusat, i. 70 idcirco a ;

Constantino Imperatore laudatus, i. Galliae antiquae divisiones, ii. 47

70 ejus Historia a Gelasio Apocrypha
; Gallicanum Concilium. Vide Concilium.
habita, i. 106 ejus narratio de Alex- ; Gangra Paphlagonite Metropolis, i. 53
andro Episcopo Micros, i. 142, 143; Gangrenum Concilium. Vide Concilium.
qua historicus, non debuit Canonum Gelasius Pontifex Romanus Concilium
Apostolicorum mentionem facere, i. celeb rat, i. 99 ; dubitatur an hoc Con
144 ; ejus narratio de Narcissi mira- cilium unquam fuerit habitum, i. 100 ;
culo, ii. 114 ; Therapeutas Christianos decretum de libris ecclesiasticis edidit,
fuisse existimavit, ii. 240, seq. i. 99 ; hoc decretum de Canonibus Apo
Eusebius Emisenus Alexandrinus Epi stolicis censetur supposititium, i. 100 ;

scopus ab Arianis designatus episco in Justelli et aliis Codicibus MSS.

patum detrectat, i. 49 desideratur,i. 100; ab Hincmaroprimo,
Eustathius a Cone. Gangreno damnatus, deinde a Dallseo contra Canones Apost.
i. 53 a Sozomeno damnatus, i. 55
; allatum, i. 98, 100 in eo Canones ;

Eustathii et Photii causa judicata, ii. 79 Apostolorum, nee inter orthodoxa, nee
Eustathiani Canones ecclesiasticos vio- inter Apocrypha scripta recensentur,
lant, i. 54 eorum mores et dogmata
; i. 100 ; in eo duse librorum classes
Canonibus Apostolicis contraria, i. observantur, i. 100 ;
quid per librum
54 ;conventicula privata celebrant, Apocryphum in eo intelligatur, i.
i. 54 nuptias, et esum carnium,
; 107 antiquitatem Canonum non op-
;

tanquam res illicitas damnant, i. 55 ;

pugnat, etsi eos Apocryphos pro nun
fructuum primitias sibimet vindi- tiarit, i. 107, 202
cant, i. 55 jejunia Ecclesiae violant,
;
Inter Gelasii et Beveregii de Canonibus
i. 55 jejunia die Dominico peragere
;
Apostolorum sententiam nulla est
consueti, i. 55 oppositio, i. 203
Eutyches ter citatus a Concilio C.P. Gentiles novissime baptizati ad epi
provincial!, i. 62 ejus hseresis, i. 3 ; scopatum non admissi, i. 30, 73
Exarchi iiomen quo tempore in Eccle- Genuflexionem in Eucharistia non ante
siam introductum, ii. 73 A.D. 300 in usu fuisse statuit Dalkeus,
Excommunicati ab aliis non recepti i. xxxiv
absque excommunicantium consensu, i. Gilbertus Foliot, Episcopus Londinensis,
30 cum iis communicantes commu-
; controversiam movet, ii. 83
nione privati, i. 44 Gnosticus verus descriptus, ii. 315
Excommunicatio duplex, eucharistica et ab avaritia et libidine jejunat, ii. 315 ;

ecclesiastica, i. 33 jejunii oenigmata intelligit, ii. 315

Exorcistae quo tempore constituti, ii. 10 Gortyna Cretae Metropolis, ii. 51
Gradus varii munerum ecclesiasticorum
Feria quarta quid sit, ii. 31 1 antiquitus ; Angelicse glorise comparati, ii. 155
observata, nunc neglecta, ii. 312 ; cur Greed nonnisi post annum Eucharistiam
jejunata, ii. 313 sumere consueti, ii. 24 parum saluti ;

Ferise qusenam peculiar! modo obser- consulentes, ii. 25

vatae,ii. 312 tres in singulis septi-; Gregorius a Cappadocia oriundus, i. 23 ;
manis religiose celebratae, ii. 314 nomen episcopale mercatus, i. 23 in ;

Fidelium oblationes per quos dispensa- Ecclesiam Alexandrinam per vim con
bantur, i. 43, 55 tra Canones immissus, i. 23, 72, 73 ;
Fidus Cyprianum consulit, ii. 57 ejus ordinatio in urbe Antiochia a
Finitimi Episcopi qui sint, i. 141, seq. Julio P. R. reprehensa, i. 72, 73 ab ;
'

Flavianus Episcopus ab Episcopis com- Imperatore missus' dictus, i. 72

provincialibus et ab aliis ordinatus, principum secularium ope episcopatum
i. 57, 141 ; ejus ordinatio ab Epi adeptus est, i. 73 eadem pompa ac si ;

scopis Occidentalibus improbata, i. 56 secularem magistratum obtinuisset, i.

Florentinum Cone. Vide Concilium. 73 non in urbe, cujus episcopatum
;

Florinus hsereticus presbyterio dejectus, invasit, ordinatus est, i. 73 ad epi ;

ii. 162 scopatum uno saltu evectus, i. 73

Formulae novae Ecclesiae administrandse, persecutionem in Ecclesiam Alexan
i. xv drinam tempore Quadragesima? excitat,
Fornicationis convictus clericus depo- ii. 237
nendus, i. 25, 111, seq. Gregorius Nazianzenus de primitiis of-
Francion, Episcopus Philippopolitanus, ferendis, ii. 14 ; ejus de jejunio testi-
ad Dioscorum missus, i. 62, 64 monium, ii. 213
348 Index Rerum.

Gunning, Petrus, Ep. Eliensis, tractatum Honorati et Urbani querelse, i. 59

de Jejunio Antepaschali edidit, i. xxx Hyginus,RomanusEpiscopus,Telesphori
successor, ii. 162
Haereses cum Catholica doctrina semi- Hyperberetaeus mensis quid sit, i. 41 ;

natse, 104 ii. Canone Apost. XXVII. et Antiocheno

Haereticorum baptismus. Vide Baptis- XX. memoratur, i. 40 ; Concilii cele-
mum. brandi tempus, i. 40
Haereticorum sacrificium repudiatum, i. Hypocritae secunda et quinta feria jeju-
16, 27 testimonium contra ortho-
; nant, ii. 313
doxos non admittendum, i. 23 fig- ; Hypodiaconi quo tempore constituti,H.10
menta in Ecclesiae infantia edita, ii.

104 baptismi depravatio, ii. 191

; ;
Idolatris pax difficillime indulta, ii. 101
ordinatio repudiata, ii. 198 vox explicata, ii. 147
'Iigii/s

Hammondus quid senserit de Canonibus Ignatii Epistolae secundum Dallaeum

Apostolicis, i. xxix non ante tertii seculi finem consarci-
Hebdomas magna quid sit, ii. 266 natae, i. xxxvi ab ipso scriptae, i. 6 ;
;

ejus sex dies, Dominica excepta, jejunio earum antiquitati Ej)iscoporum prae-
dicatae, 266 ii. eminentia quodammoclo innititur, i. 6 ;
Hebdomades xerophagiarum qusenam vestigia pristinae faciei adhuc retinent,
sint, ii. 109, 256, 266 i. 178 ; ad Philippenses supposititia,
Hebdomadica jejunia quartae sextaeque ii. 110
feriaead traditionem referenda, ii. 311 , Ignatius Ecclesiae Antiochenae tertius
Hegesippus successionis Episcoporum ! post Petrum Episcopus, ii. 164 sese ;

meminit, ii. 165 S. Jacobum Hieros. ; |

Episcopum Syriae appellat, ii. 51
Episcopum ab Apostolis constitutum Imperator ajudicio clericorum exclusus,
testatur, ii. 173 i. 49 ad eum confugere qua occasione
;

Hellenistae Maccabaeorum libros publice j

vetitum, i. 49
legebant, 126 ii. Imperii Romani status tempore Aposto-
Hermae liber Pastor appellatus in monu- lorum, ii. 61 ejus ordinem in Epi ;

mentis Ecclesiae vetustissimis, i. 106; scoporum praeeminentia sequitur Ec

a Gelasio apocrypbus habetur, i. 106 ;
I
clesia, ii. 61, seq.
Scriptures nomine designatus, i. 106 ; \
Tmpiorum libri in Ecclesia publican
ii. 321 a Patribus laudatus, i.
; vetiti, ii. 103
106 ii. 320 liber antiquissimus, ii.
; ; j
Impositio manuum a Deo in lege Mosaica
257 antiquus Ecclesiae commenta-
; instituta, ii. 176 ; ab Apostolis usur-
rius, 320 ii. pata, ii. 176
Hermogeniani baptismi corruptores, ii. Incensum tempore a primitiva
oblationis
191 Ecclesia usurpatum, ii. 11 secun ;

Hieronymi de traditionibus ecclesiasticis dum Dallaeum, Apostolis alienum,

sententia, i. 169; ii. 289; ejus silen- I et Tertulliani tempore non usitatum,
tiurn nihil concludit contra Canonum |
ii. 11 Ambrosii tempore observatum,
;

antiquitatem, successiones
i.
Episcoporum memorat, ii. 167, 182;
ejus testimonium de Jejunio Ante
paschali, ii. 217, 219, 287, 289
Hierosolyma non Palestinae Metropolis,
ii. 45, 71
Hierosolymitana Ecclesia ab Ipso Serva-
tore fundata, ii. 71 tamen Ecclesiae
Caesariensi subjecta, ii. 71 ; ei visio
225, 226 ; ii. 11
Infantium baptismus. Vide Baptismum.
Innocentius Papa Canones Antiochenos
repudiat, i. 47
Insufflatio Spiritus a Christo facta Illius
ab Ipso Processionis argumentum, ii.
176
; Irenaeus Synodi Gallicanse praeses, i. 14 ;
ii. 43, 47, 48, 49 ejus sententia de pri-;

facta de Episcopo suscipiendo, i. 143 ; mitiis, i. 43 ii. 14 Victorem repre-

; ;

ejus Episcoporum primorum series, hendit, ii. 166, 275, seq., 285 Pothini ;

ii. 164 successor in episcopatu Lugdunensi, ii.

Hincmarus Remensis de Canonibus 166, 167 tres jejunandi formulas
;

Apost. i. 19, 20 primus mentionem ; memorat, ii. 275, seq. 282 quo ;

feci Gelasiani Decreti contra Canones tempore scripserit, ii. 285 ejus locus ;

Apost., i. 100 ejus verba a Dallaeo ; de XL. horarum jejunio elucidatus, ii.
mutata, i. 100 et a Larroquano trans- ; 275, seq.; quomodo a Bellarmino et
posita, i. 103, 104 Rigaltio explicatus, ii. 227, 276 a ;

Hippolytus Portuensis Ep. dementis Valesio aliter lectus, ii. 278 quo ;

discipulus, de incensi usu, ii. 11, 12 modo eum Christophorsonus ii. legit,
Hispalense Concilium. Vide Concilium. 278 Ruffinus eum recte interpretatur,
;

Homicidis pax difficillime indulta, ii. 101 ii. 279

 Index Rerum. 349
Irengeus Tyriorum Episcopus preeter Asianos, et alios Christianos, differen
Canones creatus, quod trinis nuptiis tia, ii. 263, 272, seq. ejus varii modi ;

implicitus, episcopatu dejectus, i. 77 a variis observati, ii. 265 quota hora ;

Itineraria Apostolorum ementita, ii. 103 solvendum, ii. 265; quinam de eo sit
controversise status, ii. 275 ; tres cele-
Jejunia Christianorum Tertulliani tern- brandi formulae ab Irenaeo memoratae,
pore, ii. 109, 268, 269, 270, 272 ii. 275, seq. ; de eo plurima anti-
Jejunia Die Dominico Eustathiani per- quorum Patrum testimonia, ii. 287,
agunt, i. 55 ; hoc vetitum, i. 55 ; ii. seq. ex necessitate, ii. 292, 305 illud
; ;

107 a tempore Apostolorum, ii. 108

; ex parte violare peccatum, ii. 293 ;

Jejunia oecultanda, ii. 269 ; quaedam in totuin non observare sacrilegum,

non celanda, ii. 269 quaedam a ; ii. 293 ejus origo Patribus quarti
;

Christo instituta, ii. 270 ab Apostolis ; seculi incognita, ii. 299 a nullo Con ;

observata, ii. 270 quaedam libera, ; cilio institutum, ii. 299 cur tanta ;

ii. 270 varietate observatum, ii. 304 ; illud

Jejunia quartse sextseque ferise examini- tutius observare quam negligere, ii.
nata, ii. 310, seq. ; ad traditionem 305 ejus observandi qusenam sit forma
;

referenda, ii. 311, 312, 314 ; quare accuratissima, ii. 305 ; ejus obser-
observata, ii. 313, 314 vatio ab haereticis tantum in quaes-
Jejunii a Christi crucifixione incepti tionem vocata, ii. 305. Vide quoque
nullum in antiquitate vestigium, ii. Quadragesimam.
277 ; XL. horarum nulla mentio, Jejunium Sabbato vetitum, ii. 107 prop- ;

ii. 277 ter Marcionis hseresin, ii. 109 de ;

In jejuniis definitis omnium Ecclesiarum eo Ambrosii verba memoratu digna,

consensus, 263 ii. ii. Ill Romse observatum, Mediolani
;

Jejuniorum et stationum discrimina, ii. non observatum, ii. Ill

316; ea nomina alias confusa, alias
distincta, ii. 318
Jejunium aliquando est remedium, ii.
293 aliquando praemium, ii. 293 in
; ;
Novo Testamento prseceptum, ii. 293
quare die crucifixionis Christi cele-
bratum, ii. 301 quinam sint legi-
timi dies, ii. 304 in utroque Testa
Jejunium Sabbati Magni, ii. 107, 108
Jesssei, quare Christiani ita dicti, ii.
247
Joannis Baptistae capitis inventi, incertus
; auctor, i. 77
Joannes cognomento Scholasticus ad
;
thronum C.P., Eutychio expulso,
; promotus, i. 85 quare Antiochenus
;

mento prseceptum, ii. 306 ab Apo ; et Scholasticus dictus, i. 85 in causis ;

stolis observatum, ii. 306 ejus regulae ; ecclesiasticis pariter ac civilibus agendis
a Christo traditse, ii. 306 licitum est, ; exercitatus, i. 85 omnes Canones ;

ii. 306 anniversarium Israelitarum,

; ecclesiasticos, qui suo tempore in Ec
ii. 306 quo longius, eo melius, ii. 306;
;
clesia Oriental! obtinebant, in L. titulos
ejus in primitiva Ecclesia modus expli- distribuit, i. 85, 197 ; Canones Apost.
catur, ii. 307 violat, qui pisces ; caeteris prsefixit, i. 87, 197 ; non pri
comedit, ii. 307 ; fortissimum est aqua mus Canonum i. 87 ejus
collector, ;

et panis, ii. 308 generalis jejunandi ;

regula, ii. 309 non consistit in cibo-
; i. 197 ; eum
rum distinctione, ii. 309 ; ejus senig-
mata quid sit, ii. 315
intelligere
nos a diabolica oppugnatione de-
fendit, ii. 317 ejus verus finis, ii.
319 per accidens refutatum, ii. 319
;
Jejunium Quadragesimse Can. Apost.
LXIX. injungit, ii. 201 illud in usu
testimonium de Canonibus defensum,
Codicem Canonum
Ecclesise primum collegisse, contra
;
Larroquanum defenditur, i. 197
Josephi testimonium de Oraculis Sibyl-
; linis, i. 186
Josephus JLgyptius Paraphrastes Ara-
bicus, i. 112; quomodo Can. Apost.
;
XXV. interpretatur, i. 112 quomodo ;

ante A.D. 370 concedit Dallaeus, ii. Can. Apost. LXXII. legit, i. 231 ;

202 per plures fuit hebdomadas Cone.

;
quomodo Can. Nic. V. explicat, ii. 211
Laod. tempore, ii. 203 hoc ad sum- ; Josue quomodo Spiritum a Mose ac-
mum sex fuisse dierum opinatur Dal- ceperit, ii. 176
Iseus, ii. 209, seq. Concilio Nicseno ;
Judasi antiqui Sacras Scripturas allegoriee
notum, ii. 210, seq. hoc XL. fuisse ; interpretabantur, ii. 250 ; eorum jeju-
dierum multi auctores, ii. 212; idemac nium in memoriam Patris defuncti,
Quadragesima, ii. 215 a Therapeutis ;
ii.301 ; anniversarium Jejunium, ii.

accurate observatum, ii. 239 a Marci ;

306
Evangelistse temporibus institutum, Judaicse superstitiones a Judseis ad
institutum, Christum conversis observatae, ii. 252
ii. 249 ab Apostolis ;
ii.

in eo qusenam fuerit inter Julius Papa Romanus, i. 71; Athana-

261 ;
350 Index Rerum.

slum injuste depositum judicat, i. 71 ;

pleraque Beveregii refellisse argu-
eum Romae in communionem recipit, merita credit, i. 109 novas ratioci- ;

i. 71 ;
Episcopos, qui
Orien tales nandi leges Beveregio prsescribit, i.
Athanasium deposuerant, ad Synodum 130 ; Canones a Nicsenis, aliisque
Romae celebrandam vocavit, i. 71 in- ; Patribus citatos Apostolicos esse ne-
jurias factas Athanasio enarrat, et re- gat, i. 130 vetustas leges ad anti-
;

fellit contra eum objecta, i. 72 ad ; quum usum, non ad Canones Apost.

Episcopos Orientales rescripsit in ejus refert, i. 133 quatuor exceptiones
;

causa, i. 72 queritur Canones violates

;
contra testimonium Cone. C.P. publi-
esse in Gregorii ordinatione, i. 72 cavit, i. 137, seq. propter erratum;

Justinus Martyr doctissimus philosophus, typographicum inique in Beveregium

i. 176 neophytus, cum Oracula Si-
; invehitur, i. 137, 138 antiquam sane- ;

byllina laudabat, i. 176 nimia credu- ; tionem a Cone. C.P. memoratam con-
litate laborabat, i. 176; ejus erroris suetudinem, non Canonem Apost.,
circa Oracula Sibyllina causa prsecipua, esse ami-mat, i. 142 testimonium, ;

i. 176; ejus Apologia quando scripta, e Can. Chalc. XX1T. petitum ele-
i. 179 ; ejus judicium de libris Sibyl- vare conatur, i. 146 testimonium ;

linis, 179
i. lectionem librorum Si-
; Alexandri Alexandrini evertere cona
byllinorum vitse suae praeposuit, i. 179; tur, i. 150; Canones Eliberitanos
ejus verba notatu digna, i. 180 coetus ; aut Arelatenses ab Alexandro Alex-
fidelium describit, ii. 21 andrino indicates esse affirmat, i.
Justinianus Canonum Apostolicorum 150; Alexandrum Alexandrinum ad
honorificam mentionem fecit, i. 89 ;
Canonem non scriptum referre asserit,
ejus Epistola ad Epiphanium Pa- i. 151 testimonium Constantini Im-
;

triarcham Constantinopolitanum, i. 89; peratoris impetit, i. 155 contra testi ;

viros utriusque legis peritissimos con- monium Cone. C.P. Provinc. sex excep
vocat, i. 91, 174; ejus testimonium de tiones excogitat, i. 157-169; Jus-
Canonibus Apostolicis a Larroquano tiniani auctoritatem evertere conatur,
oppugnatum, i. 173 vindicatum, i. ; i. 173; in Beveregium, Justiniani
173, seq. ejus testimonium de Can.
; auctoritatem proferentem, gravissime
Apost. rationi consentaneum, i. 177; de invehitur, i. 175 ; se eadem ratione
Can. Apost. etiamsi erraverit, eorum Libros Sibyllinos posse tueri affirmat,
tamen antiquitatem confirmat, i. 201 i. 175; Justinianum Imperatorem in-
Juvenalis Episcopi Hierosolymitani de scitiae arguit, i. 194 Jo. Antiocheni ;

Nestorio sententia, i. 61 testimonium elevare molitur, i. 197,

seq. ;Nomocanonem ante Jo. Antio-
Laodiceni Canones. Vide Canones. chenum exstare negat, i. 198 Beve ;

Laodicenum Concilium. Vide Concilium. regium a Justiniano dissentire affirmat,

Lactantii scripta inter Apocrypha a i. 200 Beveregium u.<rvff<ru.a'ia.s arguere
;

Gelasio recensita, i. 106 ; ejus de conatur, i. 202 Auctori Codicis pro-

;

altaribus sententia, ii. 150 positum fuisse Canones vel a Cone. Nic.
Laici ad judicium de doctrina aut disci- confirmatos, vel post earn constitutes,
plina Ecclesiae nunquam admissi, i. colligere negat, i. 207 Canones Anc. ;

xx ; Episcoporum election! antiquitus et Neocaes. a Cone. Nic. confirmatos

suffragabantur, i. xx iis sacerdotalia ; esse negat, i. 207, seq. testimonium ;

munera ab hsereticis injuncta, ii. 148 ; Cone. Flor. de hac re rejicit, i. 208 ;
iis baptizare non licet, ii. 157 Can. Apost. collectionem antiquissi-
Laicus, vox ab Ecclesia primitiva usur- mam esse negat, i. 212 Can. Apost. ;

pata, ii. 147 ad disciplinam Eccles. post Cone. Nic.

Laicus seipsum mutilans tribus annis se- pertinere affirmat, i. 213 Can. Apost. ;

gregatur, ii. 31 primitivis Canonum collectoribus igno-

Lanfranci cum Thoma Ebor. controver- tos esse asserit, a Codicei. 214 ;

sia, ii. 85 de ea ejus Epistola, ii. 86

; Africano contra Can. Apost. disputat,
Lapsi a ministerio sacro ejecti, communi- i. 215, seq. Collectionem Can. Apost.
;

one nequaquam privati, i. 25, 110 Patribus Nicaenis,etc. incognitam fuisse

Larroquanus nomine celato Observa- '
contendit, i. 220 ; Dallaei argumentum
tiones ' in Pearsonium et Beveregium ex alto de Canonibus Apost. Patrum
edit, i. 5 ; eum Observationum auc- silentio defendit, i. 225, seq. Canones ;

torem fuisse ostendit Basnagius, i. 5 ;

Apost. a primo collectore Apostolis
Pearsonium et Beveregium adortus est, affictos fuisse credit, i. 230 quatuor ;

Dallaeum vindicans, i. 5 verba Hiuc- ; illegitimas e praemissis suis infert con-

mari ad opinionem suam adstruendam clusiones, i. 230, seq. ; Can. Apost.
transponit, i. 103, seq. Dallseum ; XXII. Origeni incognitum fuisse
 Index Rerum. 351

probare enititur, ii. 32 propter Mac- ; Manuum impositio a Deo in lege Mosaica
cabseorum libros in eo memoratos instituta, ii. 176
contra Can. Apost. LXXXV. con- Manuscriptus Codex Graecus Veteris et
tendit, ii. 122, 123, 125; et propter Novi Testament! Carolo I. regi Anglise
Constitutiones Apost. ab eo in Ca- datus, ii. 140 ex eo librorum sacro- ;

nonem Scripturae relatas, ii. 132 rum Catalogus, ii. 141

Lectores quo tempore constituti, ii. 10, Marcion a proprio parente excommuni-
140 iis uxores ducere licitum, i. 67
; catus ob vitiatam virginem, i. 151, 153;
Leontius, Magnesia; Episcopus, Canones ejus verba ad seniores, i. 151 eorum ;

Codicis Eccl. Univ. in Cone. Chalc. responsio, i. 151 ; vult in Ecclesiae

citat, i. 64 communionem 151 ejus recipi, i. ;

Leontius seipsum castravit, ii. 33 ;

antitheses et Epistolee, ii. 104 ejus ;

non ad laicam communionem admit- haeresis origo, ii. 109 ejus impia ;

tendus, ii. 33 postea Episcopus An-

;
dogmata, ii. 109 occasionem dedit ;

tiochenus ab Arianis factus, ii. 33 legi, jejunium die Sabbati prohibenti,

Leges amorum vitiis natse, ii. 31 scripts ; ii. 109

Sacras Scripturas apud Patres signi Marcionistae die Sabbati jejunabant, et

ficant,ii. 97 ; de castitate a Pinyto cur, ii. 109 baptismi corruptores, ii.
;

latae, ii. 165 191 eorum haeresis, ii. 194

;

Leschasserius de Codice Universalis Ec Matrices civitates quid sint, ii. 61

clesiae praecipuus auctor, i. 65 Matutinae preces, ii. 114
Lex caeremonialis a Christo abrogata, ii. Mauritania Africae adjuncta, ii. 52
106 Mauritania Tingitana, et Caesariensis,
Libri inter Apocryphos enumerati a ii. 53; primo divis?e, ii. 53; postea
Gelasio, i. 106 uni Praesidi commissae, ii. 52 et in ;

Libri impiorum falso scripti, ii. 103 unam provinciam conflatae, ii. 52
Libri Apostolorum supposititii quo tem Mechir mensis ^Egyptiacus, ii. 213
pore conscripti, ii. 103, 1.04 Meletianorum scbisma, i. 24
Libri Canonici definiti, ii. 120, seq. ; Mensa sacra Apostolorum temporibus
eorum catalogus in MS. Alex. ii. 140 0v<riKffrriPiov vocata, ii. 149
Lichefeldensis et Cantuarensis Episcopi Menses ^Egyptiaci, ii. 213
de lionore Metropolitico contendunt, Mersio Vide Baptismum.
trina.
ii. 79, seq. Metropolis a prima sede quomodo distin-
Linus secundus Romae Ep. ii. 162, 182 guatur, ii. 55, 56; ea distinctio Afri-
Lucas scriptor Actuum Apost. ii. 177 canae Ecclesiae peculiaris, ii. 55
Lucentius Vicarius Sedis Apostolicse in Metropoles fixae erant, ii. 55 in Imperii ;

Cone. Chal. i. 209 notitia, ii. 61 summam ;

curam ab
Lucernales orationes quid sint, ii. 114 Apostolis accepere, ii. 68 ;
jura sua
semper 77, 78, 79
retinent, earum ii. ;

Maccabseorum tres libri inter Canonicos dignitas ex Anglicana historia probata,

Can. Apost. LXXXV. recensiti, ii. ii. 79, seq. de ea Episcopus Liche
;

120 in antiqua Grseca Canonum col-

;
lectione praetermissi, ii. 122 in Can.
Apost. ab initio non numerati, ii. 123;
omnes a Catalogo Canonicorum exclusi
feldensis, et Archiepiscopus Cantua-
; riensis contendunt, ii. 79, 80
Metropolitanorum jura a Dallaeo novi-
tatis insimulata, i. xxxv. ii. 40 a ; ;

ab Origenis locum male intellectum, Canone Apost. XXXIV. asserta, i. 37 ;

ii. 40 a Can. Ant. IX. asserta, i. 37

ii. 124 lingua Grseca exarati, ii. 126;
; ; ;

a Judaeis per Graecos dispersis publice a Canone Nic. IV. asserta, ii. 42
legebantur, ii. 126 eodem volumine, ;
Metropolitanorum super Episcopos emi-
scribebantur, ii. nentia, i. 38 ii. 42 ii primi Episcopi
quo libri Canonici, ; ;

126 ; de testimonia, ii. 126

iis Patrum ;
primo vocati, i. 38, 39 id nomen quo ;

liber primus inter caeteros Divinae Scrip tempore primo usurpatum, i. 38 ii. ;

turae libros laudatus, ii. 124 73 ; eorum privilegia, i. 37, seq. ; ii.

Macedonius rejectus, et cur, i. 48 eum ; 40, seq. ; usu et consuetudine paula-

Ariani ad sedem Constantinopolitanam tim introducta, ii. 70; Episcopos
promovere contendunt, i. 48 confirmant, i. 56 ; ii. 42 ; eorum con
Macedoniani Pauli ordinationem impug- sensus in Episcopis ordinandis, ii. 41 ;
nant et irritam facere tentant, i. 51 provinciarum presides, ii. 42, seq.
Magistratus Romani ab Apostolis con- Episcopos convocant, ii. 50 ; eorum
versi, ii. 117 origo ex Actis Apost. et Apoc. de-
Mandata Dei, Canones Apostolici, et le monstrata, ii. 65, seq. ; Britannoram
ges ecclesiasticse, in quo differant, i. 70 quisnam olim fuerit, incertum, ii. 83
Manichaeorum baptismus rejectus, ii. 194 Ministrorum Ecclesiae plures quam tres
352 Index Rerum.

ordines secundo seculo, ii. 10 ; tres Olei usus in rebus sacris, temporibus
ordines in Apostolorum scriptis memo- Apostolicis baud alienus, ii. 113
rati, ii. 155, seq. Ot/u.i, quam significationem habeat, i. 113

Moechis pax difficillime indulta, ii. 101 Optatusconfessorhypodiaconusordinatus,

Montanista Tertullianus factus, ii. 109, ii. 10

269 Ordinatio a quibus facienda, i. 56

Montanistse pacera ecclesiasticam pceni- ab Episcopis finitimis facta, legitima,
tentibus clenegabant, ii. 103 tres Qua- ; i. 56 ;ab Episcopis provinciarum
dragesimas faciebant, ii. 217, 287, alienarum ubi permissa, i. 58, 141 ab ;

292 Episcopis duodecim celebrandam esse

Mortis et scpulturae Christi dies jejuniis Honoratus et Urbanus postularunt, i.
consecrati, et cur, ii. 301, seq. 59; ad earn Episcopi tres ad mini
Moses quomodo spiritum Josuae com- mum requisiti, i. 59 urgerite neces
;

municaverit, ii. 176 sitate a duobus facta, i. 59 ab Epi ;

Mulieribus fetum in utero perimentibus scopis fieri non debet extra suos
communio interdicta usque ad vitse fines, aut in locis sibi non subjectis, i.
exitum, i. 122 58, 73 Episcopi
; a tribus facta Con-
cilio Nicaeno approbata, i. 167 a ;

Narcissus Episcopus Hierosolymitanus duobus vel tribus Episcopis doctrinae

aquam in oleum mutat, ii. 114 Alex ; Apostolicse consona, ii. 7, 8 quomodo ;

ander ei adjutor datus, i. 142 ab Apostolis facta, ii. 176; ejus po-
Nectarii Episcopi C.P. ordinatio ab testas, quibus ab Apostolis data, ii.
Episcopis Occidentalibus improbata, 176 ; non pluribus, sed uni praesidi
i. 56, seq. ejus sententia circa Epi-
; delegata, ii. 177 haereticorum repu-
;

scoporum depositionem, i. 74 diata, ii. 189, 198

Neocaesarienses Canones. Vide Canones. Orientales Episcopi a Julio P.R. convo-
Neocsesariense Cone. Vide Concilium. cati, i. 71 eorum ad Julium literae
;

Nestoriana haeresis, i. 3 a quadam ; querelis plense, i. 71

Theodosii lege damnata, i. 77 Orientalis Ecclesise universae consensus
Nestoriuslaesse Orthodoxaefidei suspectus, circa Canones Apostolicos, i. 160
i. 60 a Synodo Ephesina citatus, i.
; Orientalibus Christianis, vesci sanguine,
60 ; tertiae Synodi citationi obtem- religio est, ii. 106
perare recusat, 60 ejus deposi i. ; Origenes adolescens se emasculaverat, i.
tionem Imperatoribus Theodosio et 118; ii. 32; hoc facinus occasio fuit
Valentiniano Synodus notam tacit, i. 61 secundum Dallaeum legis condendae de
Nicaenum Concilium. Vide Concilium. Eunuchis, i. 118 ii. 33; contra Ca
;

Nicomedia Bithyniae Metropolis, ii. 78 nones presbyter factus, ii. 32 ejus ;

Nilus Thessal. Can. Chalc. citat, i. 65 verba de Oraculis Sibyllinis, i. 181 ;

Noacbidarum septem prseoepta, ii. 106 de primitiis, ii. 14 contra Simoniacos,
;

Nomocanon Arabicus in Bibliotheca ii. 37 de peccatoribus conversis in

;

Oxoniensi reservatus, i. 90 Ecclesiam recipiendis, ii. Ill de ;

Nomocanon quid significet, i. 197, 198 Maccabaeorum librorum auctoritate

Notiones communes omnibus Chris- explicata, ii. 124, seq.; de tribus
tianis, i. xviii ministrorum ordinibus, ii. 156, seq. ;
Novatiani pacem ecclesiasticam pceni- de Quadr. fuse explicata, ii. 271, seq.
tentibus denegabant, ii. 103 Osculum sanctum in sacris Christianorum
Novitas hominibus grata, i. xv conventibus usitatum, ii. 268 cur a ;

Numidia Africse adjuncta, ii. 52, 54, 55 jejunantibus omissum, ii. 268 ora- ;

Nuptiee ab Eustathianis illicitse existi- tionis signaculum, ii. 269 illud sub- ;

matse, i. 54 ab iis propter abomina-

; trahentes reprehensi, ii. 269
tionem abstinentes, excommunicati, i. Osro.enum Concilium. Vide Concilium.
54 ;
quo anni tempore prohibitse, ii. Ostiarii quo tempore in Ecclesia consti-
203 binae clericis a Canonibus et Pa-
; tuti, ii. 11
tribus prohibitae, i. 26, 78 ii. 29, 30 ;

Palaestinum Concilium. Vide Concilium.

Oblationum usus, i. 43 ; eae decimas Palma Amastrianorum Episc. ii. 165

lege debitas excedebant, i. 43 ; ab Papias mox post Apostolos vixit, i. 18 ;

Episcopis acceptse et a presbyteris et quid Apostoli dicere soliti essent in-
diaconis distributee, i. 43, 55 ; primi- quirit, i. 18
tiarum quo tempore institutes, ii. 14 ; Parasceve ab Eustathianis neglecta, i.
ante legem observatae, ii. 14 55 ;
quid sit, ii. 311 ; in ea jeju-
Observator Anonymus. Vide Larro- nandum, ii. 311, seq.; ejus jeju-
quanum. nandae ratio, ii. 313
 Index Rerum. 353
Paroecia quid significet, ii. 48 Peccatum unum duobus suppliciis non
Pars major alicujus societatis prsejudicat puniendum, i. 25, 111, seq.
minori, i. xix Pentecoste quid significet, ii. 146, 151,
Pascha non celebrandum ante vernum 232, 233 bane vocem Apostolis
;

aequinoctium sub depositionis poena, i. alienam esse contendit Dallaeus, ii.

15, 34; ii. 17 de liac re multa convo-
; 146 hoc anni tempore stantes ora-
;

cata Concilia, i. 13, 19 ii. 43, 272 ;

;
bant, ii. 97 a jejuniis Ecclesise pri
;

ConciliiNicoeni et Antiocheni decretum, mitive exeepta, ii. 312, 317, 318 ;

i. 48 celebratum Die Dominico ab

; ejus quarta hebdomade Concilium an-
omnibus Ecclesiis, Asianis exceptis, i. niversarium celebratur, i. 40; ii. 233
15 ;ii. 17, 263, 272, 273 de eelebra- ; Pepuzenorum baptismus non admissus,
tionis die Asianorum sententia,i. 15 ii. ; ii. 194

17, 262, 272, 273, 274; tempus cele- Perjurium causa legitima depositionis cle-
brationis Conc.Niceenum accurate con- ricorum, non segregationis, i. 25, 111
stituit, ii. 19 controversia de hac re
; Petri praedicationis liber, i. 183; Re\v-
temporibus fere Apostolicis exorta, ii. latio Petri spuria babita, ii. 128
262 a Cone. Nip. sedata, ii. 262. Vide
; Phamenoth mensis yEgyptiaeus, 213
ii.

quoque Jejunium Antepaschale. Pharmutbi mensis /Egyptius, ii. 213

Paschasinus sedis Romanae legatus in Philo-JudfEus de Therapeutis mirabilia
Cone. Chalc. i. 64 narrat,ii.239 eade Cliristianis intel-
;

Passionis Christi commemoratio non ligenda,ii. 240, seq. nonnullis Apo- ;

expresse in Scriptura prsescribitur, i. stolorum coetaneus, ii. 242 allegorice ;

xvii ; ii. 300 legem explicat, ii. 250

Vide Hermam.
Pastoris liber. Photius Patriarcha dubitavit, an Can. Ap.
Patrum legendorum usus, i. xviii ; ii in ab ipsis Apostolis sanciti fuerint, i. 93
variis religionis capitibus errarunt, i. Photii et Eustatbii causa judicata, ii. 78
xxii ; inter se in pluribus dissentiunt, Pius, Romae Epis. Hyginisuccessor, ii. 1 (j'2
i. xxii ; eorum errores et dissensiones Plinius de Christiunorum moribus, ii. 23,
non impediunt, quin testimonium illo- 115, 252
rum magni sit moment! i. xxii , ; illo- Pocnitens clericus ut laicus receptus, ii.
rum dissensio magis coniirmat ea in 100 de poenitentibus
; recipiendis
quibus consentiunt, i. xxii, xxiii leges alise aliis temporibus, ii. 100-
Patriarchfe nomen quo tempore in Eccle- 103
siam introductum, ii. 73 Polycarpus cum Joanne et Apostolis
Paulianistse rebaptizandi, ii. 196 unde ; conversatus est, i. 18 ii. 285 Pasoha ; ;

sic dicti, ii. 197 eorum blasphemia, ; celebravit aliter ac Anicetus, i. 18 ii. ;

ii. 197 285 ab Apostolis constitutus Epi

;

Paulus, S. Sibyllinos libros legisse vide- scopus Smyrnre, ii. 6, 163 presbyteros ;

tur, i. 183, seq. in Ecclesiis con- ; habuit sibi subjectos, ii. 163
stituendis et Epistolis scribendis ad Polycrates Episcoporum Asioe praeses, ii.
Imperii dispositionem respexit, ii. 61, 17, 18, 50 ejus cum Victore de die
;

62, 63, 64, 65 ejus Epistolfe ad Epi-

; Paschatis controversia, i. 18; ii. 17,
scopos cujusque Ecclesise scriptae, ii. 50, 274, 275 ad Victorem Epistola,
;

64; per occasionem scriptse, ii. 177; i. 18 ii. 274, 275

;

Sacras Scripturas allegorice nonnun- Ponticum Concilium. Vide Concilium.

quam interpretatur, ii. 251 Popularis electio Episcoporum sine Me
Paulus fidei Niceenoe assertor, i. 48 tropolitani consensu invalida, i. 50
Ecclesiae C.P. Episcopus creatus, i. Potbinus Episcopus Lugdunensis, ii. 16li
48, 51 ; sine Metropolitani auctoritate, Prsecepta majorum quid sint, ii. 289
i. 51 eum sede C.P. dejicere co-
; Prsefectura urbis quousque extendebatur,
nantur Ariani et Macedoniani, i. 51 ;
ii. 62, 63

ab iis throno ssepe expulsus, i. 51 Praxeani Trinitatem negabant, ii. 94 ;

Paulus Samosatenus Antiochense Eccle trinam mersionem in baptisrno non

siae praesul, ii. 107 ejus crimen et ;
admittebant, ii. 94 baptismi corrup- ;

condemnatio, ii. 117 Episcopus et ; tores, ii. 191

Ducenarius, ii. 118; Artemonis et Presbyter ante vernum ^Equinoctium
Theodoti haeresin renovat, ii. 197 Pascha celebrans deponendus, i. 15 ;

Pearsonius quid senserit de Canonibus ii. 17 seculares curas suscipiens depo

;

Apostolicis, i. xxxi; a Larroquano nendus, i. 15 ii. 17, 117 converses

; ;

impugnatus, i. 5 Ignatii auctoritatem ;

poenitentes non recipiens deponendus, i.
magni habet, i. 6 Gelasii Concilium ;
16 ; haereticorum recipiens baptismum
nunquam habitum fuisse probat, i. aut sacrificium deponendus, i. 16, 27 ;

100 ; Epist. Ignatianas vindicat, ii. 163 ii. 188 fornicationis, perjurii, velfurti
;
354 Index Rerum.

convictus deponitur, non segregatnr, i. Psychicos Tertullianus Catholicos vocat,

25, 111 digamus non esse potest, i.
;
ii. 109, 269, 272

26, 78 ii. 29, 30, 160

;
ab Episcopo ; Publius Atheniensis Episcopus, ii. 65
suo segregatus, ab aliis non susci-
piendus, i. 30 sine examinatione pro-
;
Quadragesima antiquitus tradita. i. 55 ;

motus non admittendus, i. 31 ; suam ab Eustathianis neglecta, i. 55 ante ;

relinquens parochiam amplius non earn Concilium anniversarium celebra-

celebret, i. 33 ; oblationum Ecclesise batur, i. 41, 42 ii. 210, seq.
; ad quern ;

dispensatores, i. 43, 55 ; depositus cui finem, ii. 210, seq. a Concilio Nicseno ;

judicio subjiciatur, i. 49; seorsim memorata, tanquam ab omnibus cog-

conventum congregans deponendus, i. nita, ii. 205, 216 tres a Montanistis;

54 ;a vino propter abominationem celebratse, ii. 217, 287 decimatio ;

abstinens deponendus, i. 54 Quadra- ;

totius anni, ii. 225, 226, 296; hsec
gesimam non jejunans deponendus, i. vox determinata in Ecclesise sensu, ii.
55 ii. 201 ab uno Episcopo ordinan-
; ; 216, 222 postea communis omnibus
;

dus, ii. 9 ne cauponam ingrediatur, ii.

; jejuniis anniversariis, ii. 219, 220;
11 uxorcs ejicere non potest religionis
;
secundum Dallyeum, non a XL. diebus,
pnetextu, ii. 10 connnunicare debet, ; sed a XL. lions derivata, ii. 227 ea ;

facta oblatione, ii. 19 verberans vel ; opinio ret'utatur, ii. 228 hoc nomen ;

tidelem, vel intidelem, deponendus, ii. Christi jejunio nunquam datum, ii.
36 baptizans in nomine Christ! tantum
; 230 ejusverum et genuinum etymon,
;

deponendus, ii. 81; magistratum exer- ii. 231, seq. Vide quoque Jejunium
cens deponendus, ii. 117; baptizare Quadragesimale.
non debet sine Episcopi auctoritate,ii. Quadratus Atheniensis Episcopus, ii. 165
157 poenitentes non recipiens depo
;
Quintillianistse baptism! corruptores, ii.
nendus, ii. 180 de integro baptizans ; 191
deponendus, ii. 188 feriam quartam ;

et Parasceven non jejunans depo Regimen Ecclesia: idem in omnibus Ec

nendus, ii. 311 clesiis Apostolicis, ii. 184
Presbyteri nonnulli Episcopi facti, ii. 166 Religio Christiana in omnes terrarum
eorum cum Judaicis sacerdotibus con- fines xvi ;
diffusa, qua3dam ejus
i.

formitas, ii. 169, 174 sub diaconorum ; capita omnibus Christianis communia,
nomine comprehensi, ii. 171 eorum ; i. xvii
necessitas a multitudine fidelium, ii. Resurrectionis hora Jejunium
Christi
172 solvendum, 265; ea hora ab Evan-
ii.

Presbyteri et Episc >pi distinctio. Vide gelistis non determinata, ii. 265
Episcopum. Resurrectio Christi quotannis celebrata,
Presbyteri Roman!, post mortem Fa- i. xvii ii. 300
; in Sacris Scripturis
;

biani Roma? Episcopi, nihil de lapsis non prsecepta, i. xvii; ii.300; ab Eccle
statuere tentant, ii. 163 siis omnibus observata, i. xviii; ii. 300 ;

Presbyteriura a Paulo memoratum (1 non a Conciliis, sed ab Apostolis in

Tim. iv. 14), quid significet, ii. 7 a ; stituta, ii. 300
Theodoreto explicatum, ii. 8 Rheginus Constantly Episcopus, i. 75,
Presbyterani in primes Christianos in- 169 Episcoporum Cypri nomine li-
;

jurii, ii. 183 bellum Patribus Ephesinis obtulit, i.

Primse sedes. Vide Metropoles. 75, 169 de Canonibus Apostolicis
;

Primatus Episcoporum. Vide Metro- violatis queritur, i. 75, 169

politanum. Rigaltii conjectura de nomine Quadra-
Primitive fructuum Episcopis debitse,i.43, gesimae, ii. 229
55; ii.12 ; earum quinam dispensatores, Ritus plurimi ab omnibus Christianis
!. 43, 55 ; ii. 13 earum oblatio ante ; observati, quorum lex in Scriptura non
legem cajremonialem instituta, ii. 12 ;
exprimitur, i. xvii ii. 88, 97, 300 ;

ad Episcopum missse, nonadaltare ob- Rogatianus Epis. ad primatem suum de

latse, ii. 12 offerri solitse in Ecclesia
; diacono suo conqueritur, ii. 58 ejus ;

primitiva, ii. 13 ad eas qusenam res ; humilitas a Cypriano laudata, ii. 58

pertinent, ii. 13, 14 ab iis cleric! ; Romana Ecclesia Sabbato jejunare solita,
alendi, ii. 13 in iis offerendis ora- ; ii. 110, 222; ejus severitas ac temeri-

tionis formula, ii. 14 tas, ii. 166, 275 propter diversitatem

;

Privilegia Ecclesiis quibusdam a Cone. in Paschate celebrando omnes Asiae

Nic. confirmata, ii. 40, 41 Ecclesias proscribere conatur, ii. 166,
Provincia, sive irg/t, plurium parceci- 275 baptismum hsereticorum recipit,
;

arum, sive dicecesium, aggregatio, ii. 48 ii. 191

Prudentius de ornamentis Ecclesise, ii.116 Romanum Concilium. Vide Concilium.
 Index Rerum. 355
Sabbati jejunium. Vide Jejunium. asservati, usque ad bellum Marsicum,
Sabbatum Magnum. Vide Jejunium. i. 189 Capitolio exusto, una ab-
;

Sacerdotalia munera laicis injuncta ab sumpti, i. 189 a Senatus llomani

;

hsereticis, 148 ii. legatis qusesiti, i. 189 Romam de- ;

Sacramentum. Vide Eucharistiam. portati, i. 18p, 190 nonnulli a Ro- ;

Sacrificium de Eucharistia usurpatum, ii. manis suspecti, i. 190 a sacerdotibus ;

148 quotidianum quid sit, ii. 25

; Romanis examinati, i. 190 a Christi ;

Sanguinis et suftbcatorum usus prohi- anis citati contra Gentiles, i. 190

bitus, ii. 105 ab Apostolis, ii. 105
;
;
Simeon S. Jacobo successit, ii. 164
eis vesci Orientalibus Christianis re- Simon Magus a Petro rejectus in Can.
ligio est, 106 lisec prohibitio unum
ii. ; Apost. XXIX. nominatur, i. 24, 230

est ex septem Noachidarum pneceptis, Simonia punita, i. 24, 230 ; ab Origene

ii. 106 reprehensa, ii. 37
Salvatores tres passos esse e tribus Mon- Sirachidis liber spurius censetur, ii. 128,
tanistarum jejuniis concludi potest, ii. 129
217, 287 Sixtus, Romse Episcopus, Alexandri suc
Sanctio quid sit, i. 140 a Constantino ; cessor, ii. 162
memorata quid sit, i. 155, seq. Socrates hseresi Novatianorum iniectus,
Sardicenses Canones. Vide Canones. ii. 221 quibus in rebus fides ei non
;

Sardicense Concilium. Vide Concilium. adhibenda, ii. 221 ejus Hist. Eccles. ;

Savilii de loco Irensei controverso sen- Eusebii historian! suscipit, ii. 93

tentia, ii. 278 Soter, Romse Epis. Aniceti successor, ii.
Saxones ad lidem conversi, ii. 75 162
Scaliger Therapeutas eosdem ac Essenos Sozomeni de Eustathio judicium, i. 55,
fuisse contendit, ii. 242 56 ;ex eo locus de baptismi trina
Schisma quid sit, ii. 194 ab hseresi dis- ; mersione explicatus, ii. 93 ejus his- ;

tinctum, ii. 194 eorum origo, i. xv. ; toria incipit, ubi Eusebius desiit, ii. 93
Scriptura Sacra est clarissima in iis, quse Spiritus quomodo in Ecclesiam universam
sunt ad salutem necessaria, i. xvi propagatus, usque ad finem seculorum,
in iis quse disciplinam spectant est ii. 176; a Mose in Josuam quomodo
minus intellecta, i. xvi ; earn divinitus diffusus, ii. 176 Ejus communicandi;

inspiratam esse omnes Christiani con- modus Christo

peculiaris, Ipsius a
sentiunt, xvi i. Christo processionem demonstrat, ii.
Scripta de inventione crucis et capitis 176
Joannis Baptistce inter libros authen- Sponsores ad baptismum adhibendos essr
ticos recensita, 107 i. non expresse docetur in Scriptura, i.
Scrupuli Christianorum circa jejunia, ii. xvii
*265 Basilidis, ii. 265
;
Sponso ablato fideles jejunabant, ii. 269,
Segregandi quinam sint, i. 24, 30, 36, 276, 302
44, 70; ii. 16, 19, 34, 105 Statio. Vide Jejunium.
Seguierii manuscriptus, i. 230 Strabo de Oraculo Sibyllino mentionem
Serapion, Alexandria senex, in persecu- facit, i. 187
tione lapsus, ii. 158 ei moribundo, et ; Subdiaconi quo tempore constituti, ii. 10
enixe roganti Eucharistia affertur, ii. Successorem sibi constituere Episcopo
158 non licitum, i. 44
Sibyllini libri antiquiores quam Blon- Supplicium unum sufficit in unum pecca-
dellus opinatus est, i. 178, seq. ; tem- tum, i. 25, 111
pore Justini in toto orbe exstabant, i. Supposititii libri ne publice legerentur ab
179, 180, 181; a Justino Martyre Ecclesia cautum est, ii. 103
laudati, i. 179 ; quos non sunt ii, Sylvestri Actus pro auihentico habiti in
hodie prse manibus habemus, 177 i. ;
decreto Gelasii, i. 107
olim lecti ut scripta prophetarum, i. Synodus. Vide Concilium.
179 ; eorum lectores morte plecteban-
tur a Senatu Romano, i. 179; non Tarasius Patriarcha C.P. Can. LXXII.
sunt ipsa Sibylla? folia, tamen sunt an- Trullanum in Cone. Nic. II. laudat,
tiquissimi, i. 180 ; aTheophilo Antio- i. 95 Can. Ap. XXIX. citat, i. 230
;

cheno et aliis Patribus laudati, i. 181, Taurinense Concilium. Vide Concilium.

seq. eorum antiquitas,
;
i. 181 ; eos a Telesphorus, Romae Episcopus, Sixti suc
Christianis interpolatos esse credidit cessor, ii. 162
Celsus, i. 181 ; antiquos esse concedit, Tertullianus secundas nuptias damnat,
i. 182 ; de turri Babel, i. 186 Romae ; i. 26 ii. 30, 160
;
incensum rejicit, ;

religiose custoditi, i.189 a populo ;

ii. 11 ejus verba de trina baptismi
;

Romano consult!, i. 189 a Decemviris ; inersione, ii. 89 Montani hseresi in-

;
356 Index Rermn.

fcctus,ii. 101, 109, 209; Catholicos 145 Constitutiones Sanctorum

; Apo
Psychicos appellat, ii. 109, 269, 272 ;
stolorum edidit, i. 229
jejunia et stationes alias confundit, alias Tychicus diaconus, ii. 171
distinguit, ii. 31G, seq.
Testimoniiun hpereticorum contra ortho- Usserius Canones Apost. a Justiniano
doxos non admittenduro i. 23 , .citatos esse contendit, i. 90 ; Constitu
Tlieodoreti tcstimonium prsetermissum, |
tiones ab Epiphanio citatas alias esse
et quare, i. 130; verbum vgifffiurigtov \ ac hodiernas ostendit, ii. 135
explicat, ii. 8 Uxor sub rcligionis praetextu ab Epi-
Theodosius contra Nestorianos legem scopis aut aliis clericis non ejicienda,
tulit, i. 77 ii. 16
Theodoti hreresis a Paulo Samosateno i

rcnovata, ii. 197 Yalentini Sophia, Psalmi et Epistolse, ii.

Tlieophili Alexandrini sentcntia do Epi- |

104
scoporum depositione, i. 74 de Qua- ; \
Valentiniani baptism! corruptores, ii. 191
dragesima, ii. 213, 214 Valesii omnes castrati, ii. 31 eorum ;

Therapeutse <jui sint, ii. 239, seq. ; hun-esis, ii. 31

jejuniorum rigidi observatores, ii. 210, Valesius (H.) Therapeutas Christianos
241,257; Esseni non i-unt, ii. 213, non fuisse contendit, ii. 252, 253
seq. cum Christianis comparati, ii.
; Iremei locum explicat, ii. 281
215, seq. saltare et choreas ducerc
; Yasa aurea et argentea in usu in Ecclesia
post coeuam soliti, ii. 2.">1 bis tantum ; j primitiva, ii. 115
quotidic preces fundebant, ii. 232 ; |
Yeteris et Novi Testament! libri olim
hymnos componebant,
et varia cantica promiscuc dispositi, ii. 142
ii.233 ; apud eos canendi modus, ii. '
Viaticum cuilibet baptizato, corpore
251 egressuro, conccssum, et quare, i. 125 ;

Thomae Eboraeensis Lanfranci Can- et ejus dandi I'itus obtinuit ante A.D.
tuariensis controversia, ii. 83 260, i. 125
Timotheus Ephesi primus Episcopus, ii. Victoris cum Polycrate de Paschate con
64 diuconus vocatus, ii. 171
; a (jiio ; troversia, i. 18*; ii. 17, 50, 274, 275 ;

manuuin impositionem acce])erit, ii. 8, Asianas Ecolesias excommunicare mo-

179; locus S. Pauli de hac re expli- litur, ii. 166, 275 ejus severitas ab
;

catus, ii. 7, 8, 179; ei qurcnam auc- Irena'O reprehensa, ii. 166, 275 ab ;

toritas a Paulo commissa, ii. 180 Episcopis admonitus, ii. 275

Titus totius Insulrc Cretan primas, ii. 61 ;
'

Viennensis et Arelatensis urbium qurestio

ad cum ergo solum Pauli Epistola de primatu a Cone. Taurin. judicata,
missa, ii. 64, 180 auctoritatem sihi ; ii. 73

a Paulo concreditam exereuit, ii. 180 Vincentius Lirinensis de Seriptune inter-

Traditiones Apostolorum multipliers col- i
pretatione, i. xvi de consensione, i. xx
;

lectse, i. 19 Vinum cum aqua oblatum in celebratione

Traditio Apostolorum et Canones eorum |
Eucharistiae, ii. 21 ; ab eo propter
non sunt ununi et idem, i. 156 abominationem abstinentes excommu-
Traditio duplex, scripta et non scripta, i. nicati, i. 54 ab eo quibus diebus
;

136 ii. 97 quid proprie sit, ii. 97

; ;
abstinebant Christian!, ii. 256, 257,
Trinitas totidem verbis in Scriptura non 266
. reperitur, i. xvii Yirgilius de Oraculis Sibyllinis, i. 188
Trophimus clericus in crrorem lapsus, ii. Viri prudentes, ad quos Hieronymus re-
102 ; in Ecclesiae pacem ut laicus re- fert jejunia, sunt Apostoli, ii. 290-292
ceptus, ii. 102
Trullanum Concilium. Vide Concilium. Windleshorense Con. Vide Concilium.
Turrianus de Canonibus Apostolicis, i. Wintoniense Con'ciliurn. Vide Concilium.
xxviii ejus liber de Canonibus ab ipsis
;

Apostolis constitutis, i. 4 ejus sententia ; Xerophagiarum hebdomades qusenam

de auctoribus Canonum Apostolorum sint, ii. 109, 257, 266, 267, 308
a Dallseo refutata, i. 109 testimo- ;

nium S. Athanasii profert, i. 109 S. ; Zephyrini Pontificis Romani decretum de

Basilii Canonem Til. profert, i. 110 ;
mcechis a Tertulliano citatum, ii. 101
testimonia e Concilio Nicseno colligit, i. Zonarae sententia de Canonibus Aposto
119 nonnulla ex Antiocheno Concilio
; licis, i. 160 de Constitutionibus Apo
;

profert, i. 120 ejus puerilis paralo- ; stolicis, ii. 129 ejus Codices quomodo
;

gismus, i. 122 nonnulla e Concilio ; Can. Trull. II. legunt, i. 93 in lectione ;

Gangrene laudat, i. 136; phrases non- Can. Apost. L. consentiunt, i. 230

nullas e Conciliis Africanis affert, i.

 APPENDIX,
CONTINENS

I. PROLEGOMENA IN 2TNOAIKON, SIVE PANDECTAS

CANONUM.

II. PILEFATIONEM AD ANNOTATIONES IN CANONES

APOSTOLICOS.

CUI ACCESSIT

DISSERTATIO DE LINGUIS ORIENTAL1BUS.

AA
 PROLEGOMENA

2TNOAIKON, SIVE PANDECTAS CANONUM.

I. ETIAMSI Ecclesia in Imperio sit, un unique cum eo in

singulis regnis caput commune habeat, reapse nihilominus
ab eo distinguitur, non secus atque anima a corpore; hoc
enim medici, ilia Theologi curse committitur proinde homo, ;

ex duabus istis conflatus partibus, commune est utriusque

regiminis subjectum, sub diverse tamen respectu, Imperio
quidem, quatenus tuw vroX/nxov est, Ecclesiaa autem, quatenus
tyov Mvarov, sempiternae scilicet felicitatis, vel miseries capax.
Enimvero homo convenientis sibi societatis ex natura appe-
tens istiusmodi necesse est subjiciatur legibus, quibus talis
societas conservatur. Ad earn autem integre conservandam
nihil amplius requiritur, quam ut caveatur, ne unus alteri
noceat, sed singuli sibi invicem prospiciant, et suum cuique
tribuatur. Huic itaque rei ab Imperio consultum est;

quod propterea externis tantum hominum actionibus, per

corporea scilicet exsertis organa, advigilat, ut ese ni minim

suos intra limites ita coerceantur, ut nihil ex iis mali, sed

quantum fieri potest boni commodique, et aliis singulis et

toti communitati emergat, ut ita quisque se, et suis, et

aliorum etiam societate, quiete et tranquille gaudeat.

Verumenimvero homo non hominum tantum, sed Ipsius
etiam Dei Creatoris Suinmique Boni communione frui,
Eumque colere, et ad summam, quse in creaturam conferri
potest, felicitatem evehi ex natura comparatus est. Cum is
autem et veram erga Deum pietateni, et suam in Eo
iv Prolegomena in 2uvo/xov, sive

beatitudinem neglectui habere plus nimio propensus sit,

imprimis necessarium est, ut harum etiam rerum cura ei

habeatur. Heec aatem Ecclesise concreditur ; cui propterea,

quoad ejus fieri potest, cavere incumbit, ut et debitus Deo
Omnipotent! honor a singulis exbibeatur, et ipsi suprema,
ilia, quibus nati apti sunt, gaudia consequantur. Imperium
igitur exterriis tantum hominum erga se invicem actionibus,
Ecclesia omnibus eorum erga Ipsum etiam Deum gestibus
intenta est. Illud corpora, haec animas administrat. Chris-
tiani, fateor, cives utrique stibjiciuntur, sed ei quatenus

cives, huic quatenus Christian! ; et illud proinde prsesentia

tantum mala ab iis propulsare, haec perpetua iis bona con-
ciliare studet. Vel, ut summatim dicam, Imperium publicae
tantum in terris hominum quieti, Ecclesia aeternae etiam in
coelis eorum saluti consulit.
II. Vel me tacente, nemo non videat, quare haec praemissa
sunt, et quid ex iis consequetur. Ut enim ad praescriptos
Imperii consequendos fines, leges ab eo feraritur necesse est,

quibus singuli constringimur, et quarum servi omnes idcirco

sumus, ut liberi vivere possimus; sic etiam Ecclesia prae-
stitutos sibi fines nunquam assequetur, nisi suas habeat leges,
quibus omnes teneantur, qui in spiritualem istam societatem
admissi sunt. Et quidem inter ecclesiasticas hasce et civiles
leges non minus, quam inter Ecclesiam ipsam et Imperium,
interest. Primoenim, quantum ad poenas iis annexas, leges
civiles morte seepe puniunt, ecclesiasticae nunquam, ut
quibus vitam non eripere, sed servare propositum est. Cor
pora ab utrisque castigantur, sed ab illis externe, per
verbera, ab his interne, per jejunia et luctus. Quinetiam
leges politicae per publicam bonorum confiscationem in
delinquentes animadvertunt, ecclesiasticae autem per depo-
sitionem, si clerici sint, a gradu suscepto, sin laici, per
segregationem a spiritual*! coetu, et per anathemata iis

inflicta. Quae sane talia sunt supplicia, quorum exigendi

potestatem nullus unquam Imperator sibi arrogavit, nee
jure arrogare potuit; siquidern omnis ista ligandi et sol-
vendi potestas in Apostolis solis, et ipsorum successoribus,
ab Ipso Deo, a Quo omnis auctoritas derivatur, sita sit,
nulla regum mentione facta* Si autein de fide loquamur
Christiana, et legibus ad ecclesiasticam spectantibus disci-
 Pandectas Canonum.

plinam, ipsi etiam Imperatores Christiani ingenue multoties

profess! sunt, nihil sibi juris in istiusmodi sanciendis rebus
tributum esse. Sic Constantinus Magnus, Valentinianus,
Marcianus, Theodosius, aliique, quorum verba alibi retu-
limus. 1
Quin ipse etiam omnium peritissimus legum Impe-
1
[" Nimirum clerici, qua clerici, a plenus, et nudus omni virtute, donee
legibus et judiciis principum immunes antistes est, et veritalis verbum recte
habiti, et ecclesiasticae qusecunque prcedicaverit, pastoris mentionis et
causse, non a politicis, sed ecclesias- dignitatis damna non patietur. Basil.
ticis judicibus discussae et determi Imp. in Octavae Synodi Act. x.
nate perpetuo fuerunt. Nee ipsi qui- [Cone. torn. viii. col. 1154, C, D.]
dem principes hoc segre tulerunt, sed Hsec ab Imperatore Basilio prolata,
sua potius auctoritate confirrnarunt, in Grsecis etiam ejusdem Concilii
suoque suffragio comprobarunt. Mar Actis commemorantur, et contractius
cianus suam de hac re sententiam citantur his verbis, Aai'*f Se olca^-fort
verbis supra laudatis protulit, [VgsVav xccr ouHvx rgavov I^i7vxi Xiyca vrigi

xKTa, <rvvo$
dtjvKi fifttTtgotg. Cone. Chal. Act. vi.

Cone. torn. iv. col. 610, A.] et ex- T XKI ^jjTsTv va-Tgietoxav tgyov Iffn,

emplo suo corroboravit, cum eccle- xot'i itg'teav, xa.} ^^a.ax.a.'kuv, ol; TO ^utiv rt

siastica haec capitula Synodo soli fa- xa.} liffptlv Vi^ara,! tx Qiou' o ya.^ Xa'ixo;,

cienda relinqueret, nihil juris in istius XKV <na.ffr:S iffriv tvl.etpiictf , xa.} ffoifictf

modi rebus sibi vindicans. Marciano fiurro;, aXXa *.etixo;, xxi vgofiarav, ait

consensit Basilius Imperator, qui co- tfoifAYiv' o ^\ '

Ag%itgtus XKV wciffoiv iori-

ram octava generali Synodo Coristan- ^lixvurxi avfX/3=/av, aXXa vroifAJv iffrt,

tinopoli habita hsec diserte dixit : De iffr u.v Iv Kg%uottJo-i TA>)' xo.} aii %gw xo.-

vobis autem laicis, tarn qui in dignita- <rt%otvitrTO!,ir0a.i <rtuv vmf&ivuv <rx r^oftotTot.

tibus, quam qui absolute conversamini, [Ibid. coll. 1378, E, 1379, A.] Nemo
quid amplius dicam non habeo, quam in Imperatoris verba observatu digriis-

quod nullo modo vobis licet de eccle- sima oculos conjiciat, quin primo statim
siasticis causis sermonem movere, ne- intuitu videbit, quam longe ille laicos

que penitus resistere integritati Ec- quoscunque, et semet etiam inter alios,

cles'iee, et universali Synodo adversari. ab ecclesiasticis causis dijudicandis ant

Hoc enim investigare et queer ere, Pa- discutiendis removet. Sed ante earn
triarcharum,Pontificum, et Sacerdotum Honorius quoque idem asseruit, qui,

est, qui regiminis officium sortiti sunt, cum ipse esset Imperator Occidentis,

qui sanctificandi, qui ligandi, et sol- ad Arcadium Imperatorem Orientis

vendi potestatem habent, qui eccle- hsec scripsit ; Cum si quid de causa
siasticas et coelestes adepti sunt cloves ; religionis inter Antistites ageretur,

non nostrum, qui pacisci debemus, qui episcopate oportuerit esse judicium.

sanctificari, qui ligari, vel a liaamento Ad illos. enim Divinarum rerum inter-
solvi eg emus. Quanttecunque enim re- pretatio, ad nos religionis spectat ob-

ligionis et sapientiae laicus existat, vel sequium. Sed esto sibi de mysticis et

etiam si universa virtute interius pol- Catholicis qucestionibus. amplius alt-

leat, donee laicus est, ovis vocari non quid principally cura prtesumpserit,
desiitet ; rursusque quantacunque Epi- itane usque ad exilia sacerdotum, us.

scopus sit irreverentia et irrelioiositate que ad hominum cades debuit indig-

 vi Prolegomena in Swodixbv, sive

rator Justinianus in ea fuit sententia, leges nempe civiles

non praecedere debere, sed sequi ecclesiasticas, idque sine

Novell. dedignatione. Secundum sacras, inquit, et Divinas regulas,
\ Coiiat.vii quas etiam nostrce sequi non dedignantur leges. Hinc est,
tit. 12.
Cc>rp.'jur. quod, etiamsi Imperatores multa de ecclesiasticis personis
Ci
et rebus in Constitutionibus suis ediderint, nihil tamen de
novo constituerunt, sed ea tantum, quae ab ecclesiasticis

Synodis prius constituta fuerant, ipsi sua etiam auctoritate

confirmarunt. Adeo ut quaecunque in Codice, aut in No-
vellis, de personis causisve ecclesiasticis asserantur, ab eccle-
siastica aliqua potestate antea sanciti fuerint, quam illuc

relata ; ut ex singulorum istiusmodi locorum inductione

cuivis, Canonici pariter atque Politici perito juris, facile
patebit. Quod etiam ex eo ulterius elucescit, quod ad
ecclesiasticas, quae enierserunt, diriinendas lites, et leges
instituendas, ipsi etiam Imperatores Concilia ecclesiastica
convocare soliti fuerunt. Sic enim Nicaenum primum QEcu-
menicum a Constantino Magno, Constantinopolitanum a
Theodosio Seniore, Ephesinum a Theodosio Juniore, et, ut
reliqua taceam, Clialcedonense a Marciano Imperatore
congregatum est. Neque ullus ex his Imperatoribus
causam aliquam a Synodo, quam convocavit, discutiendam
prius determinavit, quam ab ipsa Synodo judicata est.

natio concitata procedere, ut ubi castae Episcopis causas inter ipsos motas di-
preces, ubi vota sincera, ubi sacrificia judicare postulatus, respondit eis, Deus
illibata solvuntur, illic se gladius, vos constituit sacerdotes, et potestatem
haud facile etiam in jugulum noxi- vobis dedit, de nobis quoque judicandi,
orum distringendus, exerceret ? Ho- et ideo nos a vobis recte judicamur.
norii Epistola ad Arcad. [Cone. torn. Vos autem non potestis ab homini-
ii. col. 1312, A, B.] Valentinianus busjudicari, Propter quod Dei solius
Senior in eadem quoque opinione fuit, inter vos exspectate judicium, etvestra
cujus hsec verba a D. Ambrosio re- jurgia, qucecunque ,&int, ad illud di-
feruntur, In causa fidei vel ecclesiaS' vinum reserventur examen. Vos et-
tici alicujus ordinis, eum judicare enim nobis a Deo dati estis dii, et
debere, qui nee munere impar sit, nee conveniens non est, ut homo judicet
jure dissimilis, Ambros. lib. v. Ep. 32, Deos, sed Ille solus, de Quo scriptum
ad Valentinianum, [Ben. Ep. 21. Op. est, Deus stetit in Synagoga Deorum,

torn. ii. col. 860, C.] et alio tempore, in media autem Deos discernit. Ruffin.
Non est meum judicare inter Epi- Hist. Eccles. lib. i. cap. J"
2, [p. 218.
scopos, [col. 861, A, B.] Nee aliter < Bever. Annot. ad Can. Chalc. iii.

visum est ipsi Constantino Magno, Annot. ad Pan. Can. p. 110. Pan.
qui, cum culpse quorundam Episco- Can. torn. ii. ad fin.]
porum ei delatse essent, et ipse ab
 Pandectas Canonum. vii

Quidquid autem a Synodis ecclesiasticis decretum est, a

civili etiam potestate confirmari solenne fuit. Unde et
omnes propemodum Canones, qui hoc libro continentur,
ab Imperatore Justiniano Rliinotmeto iis subscribente corro-
borati sunt. Nimirum Principes Christiani, ut ad Ecclesiae
praesidium, aeque ac ad Imperil regimen, civilem sibi com-
missam babentes potestatem, ea ecclesiasticam per Imperil
sui provincias stabilire auctoritatem, canonicas tueri leges,
et cavere, ut Ecclesia pace sub suo fruatur pat.rocinio, et
auctoritatem ipsi concreditam libere exerceat, ex officio suo
tenentur ut veteres etiam Ecclesise Patres docuerunt. Et
;

idcirco, etiamsi ipsi Imperatores inconsulta Ecclesia eccle-

siasticas nunquam ferunt leges, ut latse tameri in Imperio
cuj usque conserventur, ipsis etiam per civilem suam aucto
ritatem providere incumbit.
III. Sed dicet forsitan nonnemo, quod multi sane nuper
dixerunt, Sacris Scripturis Ecclesise regendae sufficientes
esse, ac propterea aliis ei non opus esse legibus, quam quse
conceptis verbis ibi Sed miror equidem
promulgantur.
quo tandem fato huic cuipiam primo in mentem venit, quod
nee ullam rationis speciem prae se fert. Licet enim quid-
quid ad aeternam uniuscujusque salutem necessario cre-
dendum est aut facfendum, sumrna Dei Omnipotentis
misericordia, in Sacris illis Eloquiis clarissime revelatum
fuerit, quantum tamen ad ecclesiasticam spectat disciplinam,
Divina ilia oracula non eo fine scriptis mandata sunt, ut
istum in singulis deterininarent. Hoc ex eo satis abunde
constat, quod de hac re generalia tantum axiomata in Sacris
Scripturis proponantur, e quibus etiam ut particulares deter-
minationes deducantur, ibidem praecipitur. Exempli gratia,

in decimo quarto capite primae Epistolse ad Ecclesiam

Corinthiacam ab infallibili Dei Spiritu praescribitur, ut
omnia fiant Tg&5 o/Kodo^v item ut omnia suffer} fj,6vu$ zai xara [i cor. *

rag/i/ fiant ; cum tamen non docetur, quomodo aliquid ad [it>. 40.]

sedificationem fiat, neque definitur, quid decorum sit et

regulare, neque quomodo aliquid decenter et regulariter

instituatur. Haec itaque Ecclesiae isti determiuanda per-
spicue relinquuntur ;
quae etiam, ut ilia determinet, diserte
hie praecipitur. Adeo ut nihil apertius esse possit, quam
Spiritum Sanctum in his et similibus Sacrae Scripturae locis
 viii Prolegomena in Suro&xiv, sive

dictandis,hoc Sibi proposuisse, ut generalia istiusmodi prin-

dedu-
cipia constitueret, e quibus particulares leges qnotidie
cerentur satis huic rei a Se hoc modo prospectum judicans,
:

cum Ipse talem hominibus inspirasset facultatem, qua

speciales regulas ex generalibus istis praeceptis, prout
occasio postulaverit, efFormarent. Et sane cum ipsa etiam
recta ratio a Deo sit, quicquid per earn ex Divinis illis

praeceptis colligitur, a Deo etiam est, aeque ac ipsa ilia

preecepta, a quibus colligitur. Neque enim recta ratio

aliquid ex iis colligere potest, quod ipsis non prius fuit a
Deo Et hujusmodi quidem sunt omnes eccle-
insitum.
siasticee leges rite constitutae quae nimirum Sacris Scripturis
;

non tantum non repugnant, verum etiam iis pariter atque

naturalis ipsius legis edictis ita fundantur, ut per rectam
ex iis rationem elici possint. Et quaecunque hoc modo
ecclesiasticse sanciantur leges, ab illis necesse est observentur,
qui ei subjiciuntur potestati, qua sancitae sunt.
IV. Quinetiam ubi ista ecclesiastica sanciendi leges po-
testas resideat, et quomodo ab ea sanciendae sunt, ab ipsis
Sacris Scripturis baud obscure indigitatur. Nimirum in
Actis Apostolorum traditur, quod, cum quaestio in Ecclesia
recens nata de circumcisione et lege Mosaica Gentilibus
conversis imponenda exorta esset, ad hanc decidendam
controversial!!, et legem de ea sanciendam, Apostoli et
Act Apost. seriiores in Synodo conveniebant. Suv^^jjtfav de oi 'AwotfroXo/,

xat o'f Kgsffftvregoi tdsTv crsg/ roD Xoyov rovrou. Re inutramque

partem deliberata, controversia decisa est, et Canon, sive
lex ecclesiastica ea de re sancita, et in Epistola synodica
promulgata, quod nimirum Gentilibus fidem Christianam
amplexis nihil amplius imponendum est, quam ut ab istis,

quae immolata sunt simulacris, et sanguine, et suffocatis,

ib.28, 29. et fornicatione abstinerent. Ubi primo obsefvatum velim,
absolute et in se neutiquam necessarium fuisse, utomnes
Apostoli tune temporis convenient ad hanc determinandam
quaestionem, cum singuli earn determinare potuissent, siqui-
dem unusquisque eorum infallibili, in ecclesiasticis praesertim
omnibus dijudicandis causis, spiritu donatus fuerit. Unde
obvium est cuipiam colligere, eos ad hanc methodum in isto
edendo statute ccelitus directos fuisse, ut futurae EcclesiaB
innotesceret, quo pacto leges in ea ferendae sunt. Nimirum
 Pandectas Canonum. ix

ut ii, quibus in Ecclesia animarum cura committitur, Apo-

stolorum et seniorum, qui ubi commeinorantur, successores,
in unum congregati, collatis omnium rationibus, illud pro
lege statuant, quod in Dei gloriam, et animarum sibi com
missar um salutem magis conducere visum fuerit. Nee opus
est illud totidem verbis in Sacris Scripturis contineatur. In
Apostolica enim ista Synodo, tarn e providentia, quam
Scriptura Diviria, disputatum est ; et Canon iste Apo-
stolicus ex iis quae Deus pro Gentilibus fecerat, aeque ac ex
iis quae Judaeis prseceperat, collectus. Namque S. Petrus Act. Apost.

primo ostendit, ut Gentiles per suam Evangelii praedica-

tionem ad Christum conversi, et per Spiritum Sanctum ib. 12.

sanctificati fuerunt. Sanctus deinde Paulus et Barnabas

declarant, quanta Deus miracula et prodigia inter gentes
per ipsos ediderat. Quod S. Petrus demum asseruerat, S. ib. is, ic.

Jacobus scriptis propheticis consentaneum esse probat.

Quibus itaque perpensis, etiamsi nuspiam Dominus diserte
imperasset circumcisionem Gentilibus non imponendam
esse,ipsi nibilo secius statuunt, ne imponatur, nimirum

quod hoc ad Ecclesiae aedificationem magis expedire visum

est. Haec itaque forma est, atque ordo in controversiis
definiendis, et ecclesiasticis condendis legibus, divinitus prae-
scriptus, et ab Ecclesia propterea perpetuo observandus.
V. Hac ipsis Apostolis prsemonstrata via itum est etiam
ab Apostolica ista et primitiva Ecclesia, licet diris adhuc
persecutionibus exagitata. Namque et tribus prioribus a
Christi nativitate seculis, frequentia passim celebrata fuerunt
Episcoporum Concilia, a quibus ecclesiasticae, quae emer-
serunt, causae judicatae sunt, et leges conditae, ut ex Tertul-
liano, Cypriano, Eusebio, aliisque constat. Et his quidem
temporibus Canones, qui Apostolorum dicuntur, et Apostolici,
constituti sunt, et in Codicem Canonum Ecclesiae primitivae,
qui primum in hoc opere locum obtinet, collecti, sub finem
scilicet secundi, vel saltern sub initium tertii post Verbum
Incarnatum seculi, uti in Praefatione in Annotationes in
eosdem Canones probatum dedimus. Contra opinionem
istam a nobis ibi assertum nihil hucusque objectum audivimus,
nisi quod unus ex istis Canonibus contra Eunomianos con-

stitutus videatur, qui non nisi quarto labente seculo exorti

sunt. Is est Canon Apostolicus L., quo cautum est, ne bap-
 Prolegomena in Suvod/xiv, sive

soz. Hist, tisma una sed tribus immersionibus peragatur. Sozomenus

vi.cap.26,' autem tradidit, nonnullos asseruisse Eunomium, alios Theo-
phronium Cappadocera, et Eutychium, Eunomii discipulos,
priraum affirmasse, quod sacrum baptism a non tribus, sed
una tantum mersione peragendum est, in morte nimirum
Domini. Hsec itaque opinioisti ferendo Canoni occasionem
dedisse videtur. Verum ut huic doctissimi viri objection!
paucis hie satis fiat, licet quod in dicto Apo-
hoc ipsum esse,

stolico Canone prohibetur, minime tamen

concesserim,
exinde consequitur istum Canonem antea non coristitutum
fuisse. Prime enim Sozomenus hoc in loco de suis tantum
diebus loquitur, vel iis saltern, quibus Eunoinius, et discipuli
ejus Theophronius et Eutychius exstiterunt ; adeo ut nihil
amplius ex istis verbis probari possit, quam antiquum bap-
tizandi ritum ab aliquo eorum istis diebus innovatum esse.
Ac proinde, etiamsi demus Eunomium, vel alium aliquem,
primum istis temporibus asseruisse, baptisma non in Trini-
tatem, sed in mortem non trina, sed una
Christi, atque ideo
mersione peragendum tamen obstat, quin nonnullis
esse, nihil
retro seculis, ad quee Sozomenus nequaquam respicit, idem
ab aliis assertum fuerit. Quod etiam ex eo indubium red-
ditur, quod longe ante Eunomium Monarchiani, Praxeani,
aliique complures heeretici Trinitatem denegarant. Qui
autem Trinitatem negant, trinam in baptismo mersionem
admittere non possunt, quippe quae tres distinctas in Divina
Natura Personas supponit, in quas singulas baptizatur.
Quinetiam Tertullianus Praxean in Trinitatem non bap-
tizasse, ac proinde nee trinam adhibuisse mersionem, haud
obscure indicat, ubi de Christo adversus Praxean loquens,
Tert.adv. ait, Et novissime mandans, ut tingerent in Patrem, et Filium,

xxvi.'[p. 516, et Spiritum Sanctum, non in Unum. Neque enim video,

quare ista verba, Et non in Unum, adderet, nisi vel Praxeas
ipse, vel alius saltern aliquis haereticus, non in Trinitatem,
sed in Unum, Christum scilicet, vel Ejus mortem baptizandum
esse contenderit. Sed ne diutius in his immoremur, hoc
tantum adjiciam, quod non tantum ex Tertulliani, aliorumque
veterum scriptorum testimoniis, verum etiam ex ipsis So-
zomeni verbis, loco supra citato, certissimum est, trinam in
baptismo mersionem diu ante Eunomium ab Ecclesia Ca-
tholica usitatum fuisse, usque adeo ut ab ipsis etiam Apostolis
 Pandectas Canonum. xi

manasse visum fuerit, et Sozomenus earn vocaverit rfa avb [s oz Hist.

.

TOJV 'AflrotfroXwY sJffSTi vvv sv vaa pvXarroftevTiv tfagddoffiv. Verum vi. cap'. '26,'p.
^
enimvero hoc nullibi in Sacris Scripturis prgeceptum legitur.
Praeceptum est, fateor, ut baptismus in Nomine Patris, et
Filii, et Spiritus Sancti celebretur ; ut baptizatus autem ter,
semel videlicet ad Nomen cuj usque Personae, in aquara im-
mergatur, nuspiam preescribitur. Nee veri quidem simile
videtur, talem ritum in ipsum baptismatissacramentum aliter
introductum fuisse, quam ab aliqua Apostolicorum saltern
virorum Synodo, ut qui soli earn instituendi potestatem ha-
buerint. Adeo ut hie ex
potius videatur Canonibus, e
iis

quibus veneranda reliquorum antiquitas evincatur, quippe

qui ab ipsis Ecclesise Christianas primordiis obtinuerit. Hinc
itaque constat, quod si quid ponderis in isto argimiento con-
cedatur, saltern non tanti est, ut alia omnia, quae plurima ad
nostram adstruendam opinionem accumulavimus, eo unico
subvertantnr. Sed, venia huic digression! impetrata, re-
deamus unde divertimus.
VI. Cseterum dispersis tandem aliquando nigris persecu-
tionum nebulis, et laeta per summam Dei misericordiam Ec-
clesiae indulta serenitate, multo frequentiora ubique terrarum
quorum nonnullis reliqui, quos hoc
coacta sunt Concilia, a
opere exhibemus, Canones constituti sunt, aut confirmati.
Prius autem quam de singulis agamus, locus exigit, ut pauca
de Conciliis in genere praelibemus, ut neminem fugiat,
qualiafuerint Concilia, a quibus singuli Canones editi fuerunt.
Conciliorum itaque duo fuerunt genera. Alia enim gene-
ralia, alia par tic ul aria nuncupantur. Generalia sunt, ad quaB
omnes totius Christiani orbis Episcopi
x *
convocantur. Unde[DeBa P t.

m _ e .
contr. Dona-
a Auffustino, Plenaria Concilia ex orbe unicerso, non inepte tist. lib. ii.
cap. 3. Op.
. . .

appellata sunt. Graeci ea perpetuo vocant oJxoufMvtxag ffw- tom.ht.ooi.

68ovs 9 hoc est Synodos ex toto rrjc; olMuptvirig, terrcs habit abilis,
orbe collectas. Licet vox o/xou^ei/jj etiam Imperium Ro-
manum nonnunquam significet, ut Luc. ii. ver. 1. Ad con-
stituendum autem hujusmodi Concilium, non opus est, ut
omnes totius orbis Episcopi eidem prsesentes adsint, modo
omnes accersantur, ut adesse possint, si velint. Nisi autem
omnes principalium quinque sedium, Romanes scilicet, Alex-
andrinse, Antiochense, Constantinopolitanae, et Hierosolymi-
tanas Episcopi, vel per se, vel per encyclicas Epistolas in-
 xii Prolegomena in 2y><o5/xov, sive

tersint, ea Synodus GEcumenica, sive generalis, non liabita

est, praesertim postquain illi Patriarchae audire coeperint.
Neque enim ullnm est generale Concilium, quod non Impe-
ratoris jtissu, tarn ex Orientali, quam Occidentali, Ecclesia
congregatum est. Sin heec duo concurrant, ut Imperator
Orientis pariter atque Occidentis Concilium convocet, et ce-
lebriores illi Episcopi aliquo ex dictis modis intersint, illud
generale nominatum est Concilium, et universa Ecclesia
ibidem congregata existimatur. Hujusmodi generalia Con
(Ecumenicas Synodos, Homani plures, Graeci octo
cilia, sive

tan turn numerant, Nicaenam I. sub Constantino Magno,

Constantinopolitanam I. sub Theodosio Seniore, Ephesinam
sub Theodosio Juniore, Chalcedonensem sub Marciano, Con
stantinopolitanam II. sub Justiniano, Constantinopolitanam
III. sub Constantino Pogonato, Nicaenam II. Constantino
et matre ejus Irene imperantibus, et Constantinopolitanam
IV. sub Basilio Macedone celebratam. Nonnulli nonam
addunt sub Andronico Palaeologo, et Joanne filio ejus, ad-
versus Barlaam et Acondynum habitam plerique autem ;

earn ex CEcumenicarum Synodorum numero potiore jure

extrudunt. Particularia, quae dicuntur, in duas
Concilia
classes distribuantur. Sunt enim vel Provincialia vel Dice-
cesana. Concilia Provincialia sunt, quae in singulis provinciis
sub earum Metropolitans celebrantur. In cuj usque enim
Metropolitani potestate situm est, omnes Provinciae sibi sub-
jectaeEpiscopos ad Concilium convocare; quietiam ad locum,
quern Metropolitanus elegerit, convenire tenentur, ex unde-
[Can. Nic. v. vicesimo Svnodi"
J
Chalcedonensis, aliisque Canonibus hoc
Can. Trull.
viii. can. opere divulffatis. Concilia JJicecesana ea vocamus, quae post
Ant. xx.] ./ f.
Patnarchas constitutes a quovis illorum ex omnibus dice-
ceseos suaa provinciis coactae sunt. Ut si Episcopus Antio-
chenus ex quindecim Orientis, quae sua est dicecesis, Con
cilium congreget, illud Dicecesanum appellari meruit. Et
ad hanc fere classem reducantur, quae Nationalia dicuntur
Concilia, quae ex universis scilicet in natione aliqua constitutis
provinciis sub primate suo conflantur, ac propterea uni-
versalia etiam, istius nimiruni nationis respectu, nonuunquam
audiunt. Cujus generis multa fuerunt in Africa universalia
dicta Concilia, necnon in Gallia, alibique. Sic etiam in An-
glia Nationalia saepe habuimus Concilia, ex utraque scilicet
 Pandectas Canonum. xiii

provincia, Cantuariensi et Ebonicensi, convocata. Hisce

de variis Conciliorum generibus sic praelibatis, proximo
loco disquirendura occurrit, a quibus et qualibus Canones
in hoc opere cum scholiis editi primo constituti fuerint,
aut confirmati, et quomodo in hoc corpus collect!
sunt.
VII. Primo itaque quarti eerse Christianse seculi quadrantc
propeinodum elapso, CEcumenicarum prima, et omnium post
Apostolos celeberrima Synodus, Constantini Magni auspiciis
Nicaese coacta est ; a qua non moclo vera de Christo fides
contra Arium exposita, verum etiam viginti de ecclesiastica
disciplina Canones sanciti sunt. Eodem etiam currente se-
culo nonnullse Synodi congregatse sunt. Ut
provinciales
alias hue non pertinentes taceam, duse, decem plus minus
annis ante primam istam universalem, habitse fuerunt, una
Ancyrse, Neocsesariee altera ; e quibus ilia XXV., haec
XIV. Canones edidit, (licet in hoc opere XV. Canones
Synodo Neocsesariensi attribuantur, decimo tertio scilicet in
duos diviso). Non diu post Nicsenam, alise Synodi provin
ciales celebratee sunt, Gangrena, Antiochena, et Laodicena ;

quarum prima XX., altera XXV., et ultima LIX. Canones

condidit. Nam vicesimus primus Canon Synodo Gangrense
hoc opere adscriptus non est proprie Canon, ut in Anno- [.\nnot. ad

tationibus ad eundem ostendimus; et sexagesimus Laodicenus pffw. *p*an

. .
i i 1 , *
i Can. torn. ii.
pars qumquagesmii noni a plensque habetur. Irorro eodem
seculo labente, anno scilicet CCCLXXXI., secunda CEcu-
menica Synodus Constantinopoli celebrata est, a qua non
plures quam quatuor Canones editi sunt, quamquam hoc
opere septem ei attribuantur, sed et illos quatuor plerique in
tres contrahunt, quartum tertio conjungentes. Hi itaque
omnes Canones, numero CLXVI., a duobus CEcumenicis et
quinque provincialibus sanciti Conciliis, in unum statim
corpus collecti sunt, qui Codex Canonum Ecclesiae universae
dictus est. Et primum quidem Codicem e pluribus non
constitisse Canonibus, quam
commemoratis, locupletem
hie
habemus testem Dionysium Exiguum, qui in Epistola ad
Stephanum, Codici Canonum ecclesiasticorum a se Latine
verso prsefixa, hsec habet Delude regulas Niccence Synodi, et
;

deinceps omnium Conciliorum, sive quce ante earn, sive quce

1>B
postmodum factce sunt, usque ad Synodum centum quinquaginta J^"'
xiv Prolegomena in Swodixbv, sive

Pontifaum, qui apud Const antinopolim convenerunt, sub ordine

numerorum, id est, a primo capite, usque ad centesimum sex-
agesimum quintum, sicut habetur in Grceca auctoritate, di-
gessimus. Ubi primo observetur hunc Codicem a primo
(Ecumenico Concilio incepisse, et in secundo desiisse, et
deinde numerum Canonum in eo collectorum fuisse CLXV.,
quern quidem numerum noster supradictus CLXVI. unitate
superat. Sed promptu est. Nam Dionysius Exi-
ratio in
guus quartum quintum Canonum Concilii Ancyrani pro
et
unico habet, qui in omnibus Graecis Codicibus distincte re-
censentur. Verum ex eo quod iste Codex Canonibus Con-
stantinopolitanis terminatus fuerit, nee pluribus CLXV., vel
CLXVI. eundem collectum
constiterit, aperte conficitur
fuisse ante tertiam GEcumenicam Synodum, sive Ephesinam :

alioquin enim Canones ab ea etiam sanciti in eundem baud

dubie collect! fuissent. Haec itaque prima Canonum istorum,
qui hoc opere publicantur, col lectio ex solis Canonibus Syn-
odorum supradictarum, Nicaenae, Ancyranae, Neocaesarianae,
Gangrenae, Antiochenae, Laodicenae, et Constantinopolitanae
primae, conflata est, idque ante quartum finitum seculum.
Quisnam istius fuerit collectionis auctor, incertum est ; sed
nibil certius, quam earn diu in Ecclesia obtinuisse, priusquam
aliis Canonibus aucta fuerit.
VIII. Quir,tocurrenteseculo,sivean.Dom.CCCCXXXL,
tertia generalis Synodus contra Nestorium Ephesi congre-
gata est, cui octo hoc opere Canones adscribuntur et adulto ;

eodem seculo, sive anno Dom. CCCCLL, quarta etiam

CEcumenica Synodus Chalcedone contra Eutychetem cele-
brata est ; in cujus Actis Codex Canonum Ecclesiae universae
supra commemoratus laudatur, ut in Annotationibus ad
Synodi Antiochenae Can. IV. et XVI. ostensum est; 2
imo

2
[" Hie cum sequent!, sive quinto col. 537, C, D.] Deinde sequitur,
hujus Concilii Canone a Concilio Chal- K) Aa/J<iv TW /3/jSXav 'Atnos 'A^<J/a-
cedonensi in causa Carosi et Dorothei xovas xai n^/^/x^/aj r%s pfytiXvs ix-
verbatim recitatur, sub nominibus octo- x^a-iecs aviyvu. Kvv xy. E" rtf

gesimi tertii et octogesimi quarti Ca- i<r'nrx,o<x-os VTO ffwobou xK^ut^iiSt -h vrfto--

nonis, non hujus Concilii, sed Codicis, a $vrios, x. r. A. et recitato present!

quo lectus est. Synodus enim dicebat, Canone addit, Ut^i ruv laurovs u<f>a-

O/ 6titi ruv yfa.ri^uv KO.VOVIS oivcfyivuffxiif- gi^ovruY. Kav& trS'. E" <rif r^.ff^u-

^uirctv, Ktti IfA^i^iffSuffotv roTs v-rofAvvifjt,a,ffi. riaos ft lidxovog, et deinceps totidem

Cone. Chal. Act. iv. [Cone. torn. iv. verbis, quibus proximus huic Canon
 Pandectas Canonum. xv

quidein primo ejusdem Synodi Chalcedonensis Canone totus

iste Codex universalis illius Synodi auctoritate confirmatur,
ut ibidem probavimus. 3 Hactenus enim etsi obtinuisset, (ut
ab eo etiam apparet, quod ab hac Synodo citetur, et sententia
Synodalis ex eo feratur,) a nullo tamen generali Synodo
totus confirmatus fuerat. Postquam autem Synodus haec
Chalcedonensis Canones in eo collectos confirmaverat, et sic
suos fecerat, adjunct am universalis Concilii auctoritatem
habuit.

concipitur. Unde perspicuum reddi- intelligi possunt hsec verba, Tout

tur et indubitatum hos prsesentis Con xot,ff txoio'rriv

cilii Canones in Codicem Canonum ab t^ivTKs xavovetf

Aetio tune temporis lectum relatos l"StxKtuffpiv. Patres enim eos haud
fuisse ;
qui quidem similis fuit Codici dubie Canones intelligunt, quos ipsi

Canonum Ecclesise universse, quern citant ; neque ad generales tantum

Christophorus Justellus edidit, quem- Synodos verba ista coerceri possunt,
que Dionysius Exiguus Latine vertit. quse Canones xct/ \x,ii<r<rnv trvvo^ov ex-
Namque in utroque eorum, a Concilio positos connrmant ; et, quod majus ad-
Nicaeno incipiente, prsesens sane octo- huc est, in dicto Codice, qui istis

gesimus tertius, et sequens octogesi- diebus solus obtinuit, ut ex Actis hujus

mus quartus, quemadmodum et in Concilio ante citatis constat, Canones
Concilio Chalcedonensi, Canon nume- unius tantum generalis Synodi, Ni-
ratur. Nisi quod Dionysius Exiguus caense videlicet, collecti sunt, reliqui

quartum et quintum Synodi Ancy- omnes provincialium fuerunt Synodo -

ranse Canonem in unum conjungat. rum ; ad quos propterea necesse est
Quinetiam in Actione undecima ejus respectum habeant, cum dicunt xctff

dem Chalcedonensis Concilii [Cone. ixdtrrnv a-vvo^ov. Et sic quidem Jus-

torn. iv. col. 691, C, D.] decimus tinianus Imperator hunc Canonem in-
sextus, et decimus septimus prsesentis tellexit ubi ait : ettrvigoftiv roivw,

Synodi Canon ex eodem Codice legun- K. T. x. Nov. cxxxi. cap. i. [p.

Just.

tur, sub nomine nonagesimi quinti et 343.] Hie ut videre est, non eos
nonagesimi sexti Canonis quo etiam ;
modo Canones, qui a quatuor istis con-

ordine in supra dictis Codicibus etiam - stituti,verumetiam qui ab iisdem con-

num reperiuntur." Bever. Annot. in firmati sunt, legum vicem obtinere

Can. Ant. iv. Annot. ad Pan. Can. praecipitur. Verum enimvero nulli
p. 189. Pan. Can. torn. ii. ad fin.] omnino Canones a quovis a quatuor
3 [Postquam Canonum Antiochen- istis Conciliis confirmantur, prseter-

orum in Concilio Chalcedonensi cita- quam a quarto, in prsesenti Canone ;

torum mentionem fecerat, ita pergit ac propterea qui hie confirmantur,

Beveregius " Quandoquidem autem

: alii sint necesae est ab iis, qui a re-

major pars Canonum in isto Codice, liquis tribus expositi sunt, neque alii

non a generali aliquo Concilio, sed a esse possunt, quam qui a provinciali

provincialibus tantum Conciliis editi bus Synodis constituti fuerunt, et in

sunt, Patribus Chalcedonensibus, eos Codicem supradictum collecti." Bev.
omnes sua, hoc est CEcumenici Concilii, Annot. in Can. Chalc. i. Annot. ad
auctoritate hi prsesenti Canone confir- Pan. Can. p. 108, torn. ii. ad fin.]

mare visum est. Neque enim aliter

 xvi Prolegomena in 2uvo<5/xoi>, sive

IX. Sexto demum a Christ! natalitiis fluente seculo,

Justinianus summam Imperil Roman tenuit. Hie autem i

decrevit, ut vim legum obtinerent omnes ecclesiastic! Ca-

nones, qui a sanctis quatuor CEcumenicis Conciliis prse-
dictis vel constituti fuerant* ;vel confirmati ; scilicet a Ni-
cseno, Constantinopolitano, Ephesino, et Chalcedonensi.
Just. Nov. 0g<rT/o//,i', inquit, TOIVJV rdfyv vopuv SKS^ZIV IxxX^rf/arfr/xotig xa-
cxxxi. [_P ^ /
343.] vovag rove, V'Trb ruv ayiuv rsffaagouv o"jvoowv sxrtdsvTas, r\ pspaiu-
c, rour' etfn r5j sv N/xa/a, . . . xa/ r^g sv Kuvdravrivov-
cros/, . . . xa; ri}$ ev <psff

Unde colligimus prisco Codici Canonum Ecclesise uni-

versse, istis saltern temporibus, Ephesinos etiam atque
Chalcedonenses Canones adjectos fuisse, licet de ipso tem-

quo adjecti sunt, nihil h abeam us. Quinetiam

poris articulo,
sub eodem Imperatore duo doctissimi claruerunt viri, Dio-
nysius Exiguus, et Joannes Antiochenus e quibus ille, serae ;

a Christi natalitiis computatse institutor, veterem Codicem

Canonum Latinum sermonem elegan-
Greece scriptum in

tissime transtulit, cui etiam Canones Apostolicos praefixit

quinquaginta, etsubjunxit Chalcedonenses Canones XXVII.
(quibus Grsecos Canones finitos asserit), necnon Canones
a Concilio Sardicensi XXI., et a Concilio Carthaginiensi
CXXXVIII. editos, ut ipse testatur in Epistola ad Ste-
[Just. Bibi. phanum dicens, Turn sancti Chalcedonensis decreta subdentes,
tom.i.
'
in his GrcBcorum Canonum finem esse declaramus. Ne quid
cone. tom. i. prceterea notitice vestrce crcdar velle subtrahere, statuta quoque
Sardicensis Concilii, atque Africani, qua Latine sunt edita,
suis a nobis numeris cernuntur esse distincta. Ille autem non
primus fuit, qui Grsecos istos Canones Latinos fecit. Ipse
enim de antiquiore versione meminit sub initium ejusdem
[just. Bibi. Epistolse dicens, Quamvis carissunus frater noster Lau-
ut supra; et . ' . .
cone. tom. i. rentius assidua et jamihan cohortatione parvitatern nostram
regulas ecclesiasticas de Grceco transferre pepulerit, con-
fusione, credo, priscce translationis offensus. Unde palam
est, ejus etiam diebus aliarn fuisse, eamque priscam, Grse-
corum Canonum translationem, quae eadem videtur atque ea,
jm^can*
1
'
^^ ex vetust i ss i mo MS., in ChristophoH Justelli, de re
Fp
27?-304 ]
' can o m ca optime meriti, Bibliotheca in lucem haud ita
pridem emissa est; in quo Sardicenses et Chalcedonenses
Canones veteri Codici adjunct! sunt, sed non item Apostolic!
 Pandectas Canonum. xvii

et African!. Porro eodem seculo, et sab eodem, quo Dio-

nysius Exiguus, Imperatore claruit Joannes Scholasticus
presbyter Antiochenus, qui etiam ab eodem ad thronum
Constantinopolitanum Eutychii expulsi loco promotus est.
Hie autem omnes Canones ab Ecclesia Graaca tune tem-
poris receptos in quinquaginta titulos digessit. Quod
eximium opus vocavit (Swayuyw ruv KUVOVUV, collcctionem
Canonum, cui indicem praefixit omnium Canonum, quos
ipse ad dicta quinquaginta capita reduxerat. Verum tarn
in isto indice, quam in ipsa collectione, praeter Canones in
prisco Codice congestos, ille Apostolicos etiam, Sardicenses,
Ephesinos, Chalcedonenses, et 8. Basilii nonnullos Canones
recenset, idque hoc ordine, Apostolorum Canones LXXXV.,
Synodi Nicaenae XX., Ancyranae XXV., Neocaesarianai [just. Bibi.

XIV., Sardicensis XXI., Gangrenes XX., Antiochenae tom.ii."Jp.

49
XXV., Laodicenae LIX., Constantinopolitanae primse VI.,
Ephesinae VII., Chalcedonensis XXVII. S. Basilii LXVIII. ,

Hos autem Canones illehand dubie in quinquaginta titulos

non redegisset, nisi omnes in Graecorura Nomocanonem
antea recepti fuissent; quos propterea universes in Ecclesia
Graeca tune dierum obtinuisse constat, etiainsi incertum sit,
utrum a Concilio aliquo, an a private viro, antiquus Codex
reliquis istisCanonibus adauctus fuerit.
X. Septimo autem seculo currente, et Justiniano secundo
imperante, Synodus in Trullo Constantinopoli habita non
modo eos omnes, quos Joannes Antiochenus in suum opus
congesserat, verum etiam comulures alios Canones secundo
.
ipsius
... r\ * r\
Canone connrmavit, nimirum Canones Conciln Car-
[Pan. can.
tom
B-F.]
i-P- 158

thaginiensis, necnon Constantinopolitani sub Nectario Pa-

triarcha C.P., et Theophilo Alexandrine, in causa Agapii
et Bagadii, cum uterque Episcopatum Bostrae sibi vindi-
caret, habiti. Item multorum Patrum Canones, puta
Dionysii Alexandrini, Petri Alexandrini, Gregorii Neocae-
sariensis, Thaumaturgi, Athanasii Alexandrini, Basilii
sive
Caesareae Cappadociae Archiepiscopi, (cujus etiam Canones
LXVIII. Joannes Antiochenus in suam collectionem retulit)
Gregorii Nysseni, Gregorii Theologi sive Nazianzeni, Am-
philochii Iconii, Timothei, Theophili, et Cyrilli Alexandrini,
Gennadii Constantinopolitani, et unum denique Canonem a
Concilio sub Cypriano celebrate editum. Hi omnes in hoc
BB
 xviii Prolegomena in 'ZvvodiKov, sive

opere exhibentur, Codex autem ex omnibus hisce Canonibns

constitutus videtur, quam ab hac Synodo
prius collectus
confirmatus fuerit. A
quo autem hujus Synodi auctoritate
fultus est, in Ecclesia Oriental! diu solus obtinuit, una cum
Canonibus numero CII. ab eadem Synodo constitutis.
XI. Octavo deinde quasi exeunte seculo, alia Nicaeae
coacta est Synodus, quse Graecis septima CEcumenica
nuncupatur. Haec etiam XXII. Canones constituit, quorum
[Pan. can. primo sex prioruin universalium Synodorum decreta con-
tom. i. p. 284, ~ ~
E. vide quo-
queAnnot.in
can. i. cone, sextae bvnodo
J
011-1
nrmavit Irullanos nimirum Canones quintse panter atque
;

adscribens, neutra enim earum Canones

r~\

Nic. ii.

in Pan. can.
Ann. r. m 11

eclidit, prater eos, oui a Svnodo Irullana sanciti sunt, quse

i

*
p. IfiG, torn.
H. ad nn.] propterea d. Quinisexta, Graecis passim appel-
trsv&exTi], q.
latur. Canones igitur a Synodo ista Trullana constitutes,
una cum omnibus ab eadem confirmatis, secunda haec
Nicsena Synodus ratos fecit. Qui autem ab eadem conditi
sunt Canones, in Nomocanonena idcirco relati videntur, quod
ab universal! Synodo editi crederentur quicquid enim ab ;

universal! decretum est Synodo, eo ipso nomine religiose

observandum esse, Graeci perpetuo judicarunt. In Basilicis
autem omnes etiam septimae hujusce Synodi Canones legum
Basil. Hb. v. vicem obtiiiere statutum est. Qe<rffi?ou,sv roivw raiv
cap. 2 ;
tit. 3, , , v
[tom. i. p. tneftsiv TOVS ayiou$ exx,XqffiaffTix.ov{ xai/ovag roug UTO ruv
gcr-ra tfwoduv exrsQevrag, j Ps(3aiu6vra$, TOUT sffn rr g
t
sv N/xa/a,
K. r. X. Sancimus igitur ut sacri ecclesiastici Canones legum
vicem obtineant, qui a sanctis septem Synodis constituti sunt
aut confirmati, hoc est, Niccena, etc. Et recensitis sex
[ibid. P . 172, primis CEcumenicis Conciliis mox additur, Ka/ IT/ cra<ra/s

rye, sv N/7ta/a ro dsbregQV) l< qg 01 Kara, ruv ayiuv slxovuv \VTTTJ ffavrig

i< '/ffov roTg c^oXa/Soutf/i/ a'^srr/.o?g rr^c, xaOoXr/trig rou Qsou

av' ruv yag wgosigqftsvuv ay/c/jv ffvvodwv TO,

rag ayiag [leg", ^s/ag] yeapag, dtySofAsQa, xai roug

ug v6,uovg (puXdrrofttv, Ad ultimum, Niccena secunda, in

gua illi qui adversus sanctas imagines furore perciti erant,
pariter cum anterioribus hcereticis, a Cat ho liea Dei Ecclesia
abdicati sunt. Prcedictarum enim Synodorum decreta,
perinde ut Divinas Scripturas suscipimus, et Canones ut leges

Quae eadem verba citantur etiam a Balsanaone,

custodimus.
m N m canonem Photii, tit. i. cap. 2. Quinetiam ipse
S'tom'ii
Ph ^ 118 m
textu ibidem ait: 'H /. diara&g rov /5'. r/V>.ou
P.816.J
 Pandectas Canonum. xix

ruv vtaoojv roug ruv ecrra ffvvoduv xatwa? 8'sXsi xgars/V, Kai ra
avru>> wg rag Qeiat,$ yoapdc. Constitutio Hi. Novellarum
tit. li.

septem Conciliorum Canones wit valere, eorumque dogmata

tanquam Sacras Scripluras. Ubi Balsamon observat, Con- [Just. EM.
stitutionem tertiam tituli secundi Novellarum, esse Novellam tom. u. p.

Justiniani CXXXI. positam in Basilicis loco supra citato.

Verum enimvero plusquam ducentis annis
Justinianus ille

prius mortuus est, ilia quam septima

Synodus Nicsese
celebrata fuerit qui proinde nihil de ista Synodo consti-
;

tuere potuit. Sed et Justinianus in ista Novella quatuor

tantum universalia Concilia confirmavit, uti ex verbis ejus
superius laudatis manifestum est, quee etiam eadem sunt,
quse in ipsa Justiniani Novella, ut in Basilicis relata,
leguntur, nisi quod scrra pro reffadouv substituatur, et tres
alias Synodi quatuor illis addantur, quse a Justiniano con-
firmatae sunt. Quae quidem Justiniani Novellae interpo-
latio prius facta videtur, quam Ba<r/X//ta/ A/ara^/c, sive, ut
Grasci vocant, Baff/X//a, vel a Leone Philosopho perfecta
fuerint, vel a patre ejus Basilio inchoata. Namque Photius,
etiamsi Basilio imperante claruit, non tamen e Basilicis, sed
e tertia Constitutione secundi tituli Novellarum istam
Constitutionem citat. Unde constat illani Justiniani No
vellam corruptam fuisse, et dicta trium istarum Synodorum
accessione cxauctam, antequam in Basilicis posita fuerit.
Quo autem pacto, quove jure, tanta accessio dictae Novellas
adjecta est, nobis baud satis liquet. Ac proinde, neque
compertum habemus, qua auctoritate septima ista Synodus,
una cum Canonibus ab ea sancitis, confirmata est. Hoc
tantum constat, Canones ab ea constitutes in Graecorum
Nomocanonem statim receptos fuisse, cum Photius Pa-
triarcha Constantinopolitanus, qui minus quam centum ab
isto Concilio annis floruit, in Nomocanone a se digesto eos
laudaverit.
XII. Nono denique fluente seculo, Photius patriarchatum
Constantinopolitanum obtinuit ; sub quo duae habitae fuerunt
Synodi, una, quae prima et secunda' dicitur, in templo
'

S. Apostoloruin, altera, in templo S. Sophiae, sive Sapien-

tiae ;
quarum ilia XVII., haec III. Canones exposuit, quibus
additis Nomocanon absolutus est. Additi autem sunt ab
ipso Photio, sub quo editi, idque primum in Nomocanone
 xx Prolegomena in 2uw>8/x&i/, sive

ab ipso elaborate, ut colligere est ex ipsius Prsefatione in

eundem Nomocanonem, in Bibliotheca Juris Canonici
Veteris, ex MS. nostro Bodleiano edita, ubi de suo ipsius
[Just. Bibl. opere loquens, ait: Tlpbc, ro-jroig 6s xai ovg [tsra ravTa ^ sv
Jur. Can. , , , , ,
tom. ii. p. KuvffravnvovwoMi crgwr?; Kai osuTsga, cvvooog, sgid(i$ rivog avappi-
703. J *v ? , ^
S, TOV vavffsKrov vaov ruv AvoffroXuv KoirtffafAsvq ruv

) sru-raio'aro* aX>.a xa/ ouj ^ [Atra ravra,

xoufi r^g eHxXqffias o/j,ovoia ffvGraffot,, xai rr v t

sv N/xa/a

xa/ rouroyg ro/j ralv a^sX^Siv ffuvo^wv xai/off/ cuvsra^sv.

Prceterea vero eos etiam Canones complectitur, quos posted

prima et secunda Synodus Constantinopolitana in venerando
Apostolorum teniplo celebrata, mota ac ventilata quadam con-
troversia, sancivit, necnon etiam quos ilia Synodus constituit,
quce communi Ecclcsicc concordia postmodum habit a est, qu(s-

que Niccenam Synodum confirmavit, omnem vero hcereticum

atque schismaticum errorem sustulit. Hos, inquam, eodem,
quo similiumSynodorum Canones, ordine collocavit. Post-
quam itaque Photius Canones hosce a duabus Synodis sub
se celebratis editos in Nomocanonem suuin congessisset,
Ecclesia Orientalis istos, ab eo usque tempore, tanquam
partein canonic! sui juris perpetuo babuit ; quo factum est,

ut isti etiam inter alios hoc opere recenseantur, quo omnes

Canones a Synodo aliqua constituti aut confirmati, et ab
Ecclesia Grseca recepti, quique hucusque commemorati sunt,
exhibentur. Hie autem insuper observandum est, inter
Photii et Zonarae aetatem primum Canonum horum ordinem
aliquantulum immutatum esse, ut Concilia nirnirum CEcu-
menica priori in loco, ordine quodque suo, orunia collo-
centur, cum non modo Concilii Trullani, sed et Photii,
diebus Synodi provinciales, Ancyrana, Neocaesariensis, Gan-
grena, Antiochena, et Laodicena, ante omnes CEcumenicas,
prseter Niceenam primam, juxta veterem codicem collocatae
fuerint.
XIII. Cum hoc Canonici Graecorum Juris Corpus om
nibus hoc modo nurneris suis absolutum, omnesque ecclesias-
ticaa causaa ex Canonibus in illud collectis per totam Grasciam
dijudicat33 fuissent ; postea de ipsis Canonibus et eorum
nunquam controversum est, sed tantum de vera
auctoritate
ipsorum interpretatione. Quo factum est, ut complures e
 Pandectas Canonum. xxi

doctissimis viris, et juris canonici peritissimis, multum

studii et laboris in iis interpretandis impenderint. Hoc stu-
diorum genus, duodecimo praecipue seculo, in Oriente viguit,
quo currente tres eruditissimi viri, Theodorus Balsam on,
Joannes Zonaras, et Alexius Aristenus claruerunt, qui
omnes egregiam huic rei canonicae operam dederunt.
Horum itaque singulorum scholia in hoc libro exhibemus,
idque ea methodo, ut singuli Canones trium istorum inter-
pretum commentaria sibi annexa habeant. Inquibus tamen
disponendis ordinem temporis, quo quisque scripsit, non ob-
servamus, sed Theodorum Balsamonem, qui postremus fuit,
primo in loco constituimus, nimirum ob summam ejus in
hisce studiis auctoritatem, et maximam in Ecclesia digni
tatem. Nam Patriarcha mox ostendemus. De sin-
fuit, uti

gulis autem hisce scholiastis, quos eclimus, ordine, quern in

libro occupant, ratio pariter atque consuetude postulat, ut
nonnihil hoc loco praemittamus.
XIV. Theodorus Balsamon Constantinopoli oriundus est.

Ipse enim se Constantinopolitanum appellat, in altera inter-

pretatione duodetricesimi Canonis Chalcedonensis, clicens,

roj, xa/ TO\J ay/wrarou [Pan. Can.

"

ytyovus, -^9 vero, cum

^
C0/Z-
torn. i.p. 146,
Ogovov rf^c, Kuvffravrivowo^ug {ASPOC B, c.]

stantinopolitanus civis sum integerrimus, et sanctissimi throni

Constantinopolitani pars factus. Unde simul colligitur eum

in ista Ecclesia primo ordinatum fuisse. Nimirum Dia-
conus, Nomophylax, atque etiam Chartophylax istius Ec-
clesiae fuit, ut patet ex inscriptione Constitutionum ecclesias-
ticarum, quas ipse collegit, quas in Codice MS. Nicolai
Peirescii Senatoris Aquissextiensis a Carolo Annibale
Fabroto in notis ad easdem Constitutiones citato sic se
habet Qsobupou &ia,-/,6vov r^c, ayiurar^g rou sov
:
^EyaXjjjJ [just. Bibl.
> - Jur -
9ii.an-
, xa/
I

Xagro^oXaxof, xa/ W^WTOU ruv BAa- torn. P .

TOU BaX^a^awvog, rou i^.ra xgovovs rtvag ysyovoro;

yd\w 'Avno^fias. QueB eadem fere habentur et
in inscriptione hujus operis mox citanda. Quinetiam a
Philotheo Patriarcha in refutatione execrationum ab Har-
menopylo scriptarum 6 <wp&; No^o^uXag appellatur. Ipse

etiam se Chartophylacem fuisse in scholiis ad primum ubav.

Synodi NicaBnaa I. Canonem testatus est his verbis,

[aXXa] xa/ (Mrot rb vargt- C.]
ri Xa^ropuXax/xov Iv^gyoyv typixiov,
 xxii Prolegomena in 2ui/o3/jciv, sive

a^vriat. E quibtis ultimis verbis se Patriarcham etiam fuisse

fidem facit ; Antiochiae scilicet, quam patriarchalem sedem
eum occupasse Isaacii Angeli diebus, qui imperare coepit
anno Domini MCLXXXV., ex Nicetae Choniatae annalibus
discimus ;
qui memoriaB tradidit, ut dictus Imperator in
animo habens Dositheum Patriarcham Hierosolymitanum
ad sedem Constantinopolitanam Leontii expulsi loco pro-
movere, et certior factus hoc contra Canones esse, ad Bal-
samonem Antiochenura, utpote jure canonico exercitatis-
Nicet. cho- simum se contulerit, de liac re consulturus, E/5^5 dl rovg
niat. in Isaac. , t ,

Angel, lib. ii. Kavovac, TOVTO 'j^ ffwyyuoouvrc&s, [isTziffiv 'jcro-jXws rbv ftisKovra, rov
s
[sect. 4, p.
213,0.] vgovov T<)\) 0?oD croAsoij /xsyaX^j Air/op/g/as, QSO^M^OV rov BaXff///W!/,

avftga v--sg TO-J? TOTS cravra, oira vo/AorgifSij. Quod cum Canones
non permittere sciret, ad Theodorum Bahamum thronum Dei
civitatis magnce Antiochice administrantem, virum ea (state
supra omnes alias juris consullissimum subdole accedit. Et
paucis interjectis scribit, ut idem Imperator cum Balsamone
colloquens simulaverit se eum voluisse Antiochia Constan-
[P. 213, D.] tinopolim transferre. K/ ro/aD^' srsotx. ffyjTXiaffnxoJg cr^oai/a-

k~r 'yoLyz
l
craAa/ ///jy (Bo'jXsffQai /JsZTcVzyKzTt/ <Z\JTOV s/t r^j
s/iKX'^fftag g/'j TTJV oJxov/JiSVDCYiV TS^/W-T^!/, wj Xvyvov rr^ rjv

v6/j,uv rjjXauyg/as ffdptpurov. Hcec, et id genus alia, non sine

cjucestu prcefafus, subjunzit olim fuisse sibi in animo ilium ex
Antiochena Ecclesia ad (Ecumenicam dignitatem, ut illustrem
legaUs puritatis lucernam, transferre. E quibus simul
constat, quanti nominis atque in jure canonico auctoritatis
Theodoras hie Antiochenus turn dierum fuerit. Qui nihilo-
minus ad thronum sibi commissum nunquam accedere potuit,
Latinis tune temporis Antiochiam tenentibus, ac propterea
omnia ecclesiastica, quae ad patriarchatum suum pertinebant,
negotia Constantinopoli administrare coactus est.

XV. Hunc porro Theodorum Balsamonern jure canonico

pariter ac civili instructissimum fuisse, non tarn ex aliorum
testimoniis, quam ex suis ipsius operibus constat. Multa
siquidem composuit, quae omnia ad jurisprudentiam spectant.
Hie enim auctor fuit collectionis illius Constitutionum Ec-
clesiasticarum,quae sub Paratitlorum nomine a Joanne
Leunclavio primo Latine edita est, et postea Graece a Carolo
[just. Bibi. Annibale Fabroto, J. C., ut idem Fabrotus in notis pro- r
Jur. Can. . 4 f
tom.ii. p. bavit. Plurimos enim tractatus conscripsit, ut de Patn-
 Pandectas Canonum. xxiii

archarum privilegiis ; de duobus illis officiis, Chartophylacis

et primi Defensoris ; de qusestione ista, an unus et idem
duabus consobrinis conjungatar; de incensis quse a Patri-
archa dari solent eo die, quo catechesis habetur et de con- ;

vocatione, quee fit ad sacras monasterionim aedes per tria

signa qui omnes sub meditatorum nomine septimum
;

librum Juris Graeco-Romani a Joanne Leunclavio emissi [

constituunt. Scripsit etiam responsa ad LXIV. canonicas PP. 442-478.]'

interrogationes a Marco Alexandrine Patriarcha ipsi pro-

positas, quse etiam in quinto dicti Juris Graeco-Romani libro [ibid. PP .

exstant. Horum prooemio istae interrogationes factae di-

cuntur, imperante Isaacio Angelo, et Georgio patriarcbatum
Constantinopolitanum tenente, mense Februario, indictione
XIII., anno post incarnationem Domini MCCIII. M^ [p. 302.]

<Pf8govugi<fj, s^ivs^ffsug iy' nai Jrwv /Asrd rr v ffagxugiv rov

t
KUP/OU,

xai 0soD, KOt.1 2wr5jpog TJ/AUV 'iqffov 'XeitiTOv ,&*>"/ Haec autem sibi

non constant. Nam anno MCCIV. a Venetis et Francis

occupata est Constantinopolis. Verum post Isaacium, Alexius
Angelus octo annos, et alius post eum Alexius, Ducas cog-
nomine, aliquantisper imperavit ante captain urbem quin- ;

etiam post Georgium istum Xipbilinum Joannes Camaterus

thronum Constantinopolitanum quinque annos et octo menses
administravit, priusquam urbs a Latinis caperetur. Ac
proinde si istae interrogationes factae fuerint sub imperio
Isaacii, et patriarchatu Georgii, ante annum MCCIII. factae

sint necesse est. Neque etiam indictio convenit ; isto enim

anno, non XIII., sed VI. indictio currebat ; in utroque
itaque numero, et anni scilicet, et indictionis, error admissus
est. Nee video quomodo corrigatur, nisi pro ,#/ scribatur, ;

afcp/, et id pro //. Ut istae nimirum interrogationes Bal-

samoni propositae fuerint anno Domini MCXCIII. indic
tione XI., quo quidem anno Isaacius Angelus imperium, et
Georgius Xiphilinus Ecclesiam Constantinopolitanam guber-
nabat. Quam facilis autem frequensque sit lapsus in Graecis
describendis numeris, neminem latet.

XVI. Inter omnia autem opera, quae illustris hie in

utroque jure princeps elaboravit, primum illud jure merito

habetur, quo antiquos Conciliorum Patrumque Canones
interpretatus est, quodque his verbis inscribitur, 'E^yjjff/c [Apud just.

ruv hguv xa,} Qeiuv xavomv, rw r& ayiuv Kai <irat.vtv<pii(Auv

'
Atfotfro'Xwv, Can. torn. ii.
 xxiv Prolegomena in Sui/o&xiv, sive

xai ruv hguv olxov/Aivixuv ffvvoduv, aXXa {Aqv KO,I rwi/ TOT/XWV, qroi

//,sg/xwv, xai ruv Xo/crwc ayiuv Kar'souv' <rgog ds KO,) dqXuffig ruv
evegyovvruv vo/mv, %ai /^ svzo-yovvruv, TUV avot,rarro uvuv t
sv roTg dsxa
<7rgog roTg rsaffagffi r/VXo/j ro?g xccr' u%yjf\v ruv xavovuv

-Trov'/i^Ttfa xara crgotfra^/v (3affi'kr/.r vl

xal ~a,Totao^r/<.r v i

J ay/wrarx;$ rou 0soD /a/?yaX?jj s'/./iX^ffiag No^ao-

^uXa/c/j xa/ crgwrw rwi' BXa^/j^vwi', rco BaXffa/xwv, rcJ

/vaj [ysyovor/] irarQiaoyjri souToXew^ asyaX7jj 'Amo-

(

avar6>.^;. Expositio sacrorum dwinoriimque

Canonum, sanctorum cclebratissimor unique Apostolorum, sacro
rum (Ecumenicorum, atque etiam provincialium, sive par ticula-
rium Conciliorum, reliquorumque sanctorum Patrum^ insuper
et declaratio eifftcacium atque inefficacium leyum in quatuor-
decim titulis ante Canones positis collocatarum : elaborata
jussu Imperatorio atque Patriarchali, a Theodoro Balsa-
mone, sarictissimce Dei maynce Ecclesice diacono Nomophy-
lace, et Char topliy lace, pra>fecto Blachernarum, qui etiam
post aliquot annos Theopolis magnce scilicet Antiochice et

totius Orientis Patriarcha factus eximium est. Hoc est

illud opus, quod totum hoc libro
in publicum damns, nisi
quod illam declarationem legum in titulo commemoratam,
hoc est, Nomocanonis Photii in quatuordecim titulos dis-
tributi interpretationem prsetermittere visum est ;
partim
qnod in Bibliotheca Veteris Canonici Juris non ita pridern
edita est, et partim quod de legibus civilibus potius
quam de Canonibus ecclesiasticis agit ; unde et in ipsa hac
Canonum interpretatione, ubi de legibus politicis loquitur,
ibique solum, istam Nomocanonis expositionem citat, sub
nomine roD ragoi/rog Ut in secundum Canonem
ffvvrd'y/j.arog.

[Pan. can. Concilii Constantinopolitani, Novellam citat, x

torn. i. p. 88,
f
B -] t rv\v sg/AqviIav roD e xs<p. rou a r/VXou roD cra^o'i/rog

hoc est, in interpretatione quinti capitis tituli Nomo- primi

canonis Photii sitam. Quod cra^ov avvraypa, propterea ap-
pellat, quod iste Nomocanon ipsis Canonibus prtefigi, et
unurn cum iis volumen componere, solitus fuerit : quod hie
lectorem preemonitum esse sufficiat. Cum autem in titulo
supra laudato hoc opus elaboratum dicatur xara crgoVrag/i/
/3atf/X/xr y
i/ xa/ crar^/a^/x^v, hoc idcirco asserit, quod illud
aggressus est jussu Manuelis Comneni Imperatoris, et
Michaelis Anchiali Patriarchae Constantinopolitani ; ut ipse
 Pandectas Canonum. xxv
sub initium praefationis suae in Nomocanonem Photii, quae
eadem et huic Canonum interpretation! inservit, testatus
est, dicens, ToDro xat r^^tc, ogiffQsvTsg vapa TOU Qsoffrsipoug ayiov [ApudJust.
, , rl , -. Bib. Jur.
auroxparopog ay/c/u I leg. xuf/oul Mavour/X Ko/avMvou. xa/ roy Can. torn. .
- , , , P. M.]
s ,

jj<T-7roroy xa/ o/xoy^asv/xou tarpiaoyov, rou ysyovoTog

xavovag xaraoJ-vJ/atftfa/, Kai ra sv avroTg atiaffi xai ToTg vopoig rb

doxeTv svuvnovfAsvn <sa,<pv)Viffa,i xa/ eeftwsvffai. Quapropter nos sane
ubi a divinitus coronato sancto nostro Imperatore D. Manuele
Comneno, et sanctusimo domino nostro et (Ecumenico Patri-
archa D. Michaele Anchialo, qui philosopher um princeps fuit,
decretum esset, ut sacros Canones diligenter inspiceremus, et
qucs in illis obscuriora essent, modoguc aliquo Icgibus adversari
viderentur, declararemus, atque interpretaremur. Ubi etiam
observare licet, hoc ei opus impositum fuisse priusquam
Patriarcha creatus esset, et cum adbuc officio aliquo in
Ecclesia Constantinopolitana fungeretur : siquidem Patri-
archam Constantinopolitanum Dominum suum appellet.
Coeptum est igitur hoc opus Michaele Anchialo thronum
Constantinopolitanum tenente sed non consummatum est ;

usque ad Georgium Xiphilinuin ad sedem istam evectum

anno Domino MCXCI. plus minus. Huic enim PatriarchaB
Balsamon praeclarum hoc opus a se elaboratum dedicavit
et ad eundem carmina queedarn dedicatoria conscripsit, quae
Gentianus Hervetus ex Codice Tiliano Latine vertit in hunc [Edit. Paris.
15C1.]
modum. I

THEODORI PATRIARCHS ANTIOCHENI AD SANCTISSIMUM PA-

TRIARCHAM DOMINUM GEORGIUM XIPHILINUM, CARMEN.
Perquam pias traditiones Canonum Quse canonicse disciplinae sunt opera.

In vasto ego mari tremens Atlantico Te rogo, qui bonis nites actionibus,
Pervasi, ut Ascraeus Charybdin hospes Et luce doctrinae cunctos illuminas,
trajicit, Hujus libri columna itineris ut sies,
Vel rubrum ut pelagus Israelites senex, ^Egyptiorum mores quidem exustulans,
Tuae manus dextrae stabilitus gratia, Verum in salutis via lucem porrigens.
O Patriarcharum valde pium decus. Hsec tibi scribo Theodorus Balsamon
Unde bacilli mystici calamo levans Qui Patriarcha sum religione inclytee

Illorum inacessum itiner [sic] bifariam Antiochise, atque adeo Orientis totius.
Ipse in duobus tradidi scripto libri s,

XVII. Egregium hoc opus a Patriarcha Antiocheno

non citius editum est, quam summo a plerisque applausu

exceptum, licet nonnullos invenerit malevolos, qui illud vel-

 xxvi Prolegomena in luvodixov, sive

licare studuerant. Namqne Constantinus Cabasila Archi-

episcopus Dyrrachii bane ad Joannem Episcopum Citri

Leunc. Jus quaestionein proposuit : A/ cra^a rou j&axag/rou

Grseco-Rom. , , , , / " .
,,
lib. v. torn. i. Ai/T70pg/ag QtoouPW rou SfflAe'yQfAevou Ma
?r0 rag souTqffsig Magxou roD oovwra-r&u

evgiffxovra/ nvag <7ragt'/.[3dffstg wciovf&svai sv rs xavoi//xa/

diard^sffi' dsT ovv rav~aic crcoffsp/g/v, j oo ; ^4 beatCB memories PfJ-

trlarcha Antiochice, cognomine Balsamon,fact(B responsiones ad
interrogations Marci sanctissimi Alexandria Patriarchal, com-
periuntur qiiasdam digressiones facere in canonicis et civilibus

constitutionibus. An Us adhcerendum sit necne? Respondet

[ibid. pp.333, Joannes, 'O h^oc, ourog OLVT^ o 'Avr/o^g/aj, roitSuv fisv qv tc, a%(>i(3s$

xat xavovixuv i/o/ao^sryj.aarwv, %a/ craoa cracr/i/ sv rovrotg

'
ra [ASVTOI ffuyygd{A/j,<x,Ta rovrM, oau Kobe, xavov/xa not,!

ara l^jji/i^jj<rav, ou% Ig ro crai/ d/coifSsiag s^o/Asi/ot, xara-

ro iragddo<*ov' aXX' uff-irsgavei s/c X^TJJ /xa?./<rra xr//

wgotovTO, , xai TOU xa/ >' gaurov fAzpi6{&svix,' xai ovx av

TIC sfiiffrujy TO'jrojg, o\j~/. uwoDrjffsisV) sveiffKuv r^ SKS'IVOU axp;/3g/a ra
6\)yy(i(jj[jjQt,TOt, H,YI awTpi^owa,. 'Eyw ^2 xa/ IVTOS exsivou

sv Kwvffravrivo'jTro'^si vo{AOTgij3ov{&svuv uxvjxou g'T/

IVUV rov avdobg sxstvov yvcafAodorrifAciruv, ug ^ xara

s^svs^dsvTUVy sv TS xavovuv 'ss'j^vslaig xa/ v6fj,uv, :<ai aXXo/c
avvrdy [j.a,6i. Divinus ille vir, Antiochice Patriarcha, accurate
percallebat civiles et canonicas constitutions, et ab omnibus
in hisce rebus celebratus fait. Ejus autem scripta, qua ad
canonica et civ ilia lemmata cdita sunt, non in omnibus, quod
mirum est, accurationem habere cernuntur, sed velut ex ob-
livione maxima et inconsiderantia procedentia ; alibi etiam
in seipsis divisa. Nee de eo dubitet, qui diligenter consi-
derarit, inveniens ejtis scripta subtilitati viri non respondentia.
Ego autem etiam illo vivo multos audivi Constantinopoli legis
peritoSj qui quasdam viri illius sentetitias reprehenderent,
quod non essent recte prolatce in canonum et legum interpre-
tationibus, et aliis hujusmodi voluminibus. Et deinde addit
euin oportere in jurisprudent^ instructissimum esse, qui haec
commentaria evolvit. Sed, ut ut ab aliis sugillatus fuerit,
ipso etiam Joanne judice, Balsaraon canonicas seque ac
civiles constitutiones accurate tenuit, et ab omnibus propterea
celebratus fuit.

XVIII. Quantse autem auctoritatis Balsamon ipse, et hsec

 Pandectas Canonum. xxvii

illius in Canones commentaria Constantinopoli olim fuerant,

ipse Philotlieus Patriarcha clare satis indicat ;
quippe qui in
refutatione scriptarura ob Harmenopulo execration um, hsec
habet, TOVTO ya.g pqfftv o aopbc, No/cto^uXa^, xa/ ruv opoiuv ffoi ffxov- [Leunc. Jus
s , , , , Graeco-Rom.
oaffrys BaAffupcav, o sv vopois rz '/.at xavoffi [paXiara,] KoXvpatisffraros Hb. iv. tom.i.
pp. 288,289.]
xa/ rfopaj-raros, o xa/ Tar^/ag^/7jg Avnoyjiac, TTJC //,=^aXj ayctosi^dsls
vffregov' o<rsg ovds ffs 8iu,Xav6eivnv s/'ro///,/ av eyuys TOTS, ffopov rs

ovra, xa/ tfTrouSa/bv ra ro/aDra, g/Vso r/i/a. 7/OC ew.iwz tradit cru-
ditus ille Nomophylax, et consimilium tuis studiorum particeps
Bakumon, in legibus et Canonibus summe instructissimus, c.t

sapientissimus, qui et magna illius AntiocMce Patriarcha

tandem designatus est ; id quod nee te quidem ianorare dicerem,
virum doctum, et hujusmodi imprimis rerum studiosum. Et
paulo post, *O rofow wooppriQsiS ^aroidpy/iy 'Acr/oyf/ag, 6 ffofib$ [ibid. p. 289.]

TUV '/.avov^v rJjj ji/ rdyypq ffwoftw. 'H ,asi> -TapoDcrsc

ffvvodog, -/.. T. X. Prcedictus igitur Antiochenus Patriarcha,

sapiens ille Balsamon, dum sacros exponit Canones, hcec in
prcefatione expositionis Canonum Synodi, etc. Et deinde
recitatis Balsamonis in Synodum Gangrenam verbis, iisdem
scilicet, quae in hoc opere loco ibi citato legas, ilium in
ea fuisse sententia asserit, quod tomus Synodalis, sub Con
stantino Porphyrogenneto Imperatore, et Alexio Patriarcha
factus, in usu esse deslerit. Hoc enim ita esse ait, Kara [ibid. P 200-]
.

rbv ffofibv Ba^o'a aaJi', otto xa/

l
r^jfiv 6 ff/iortbg yv Ss/ja/, Secundum
sapientem ilium J3alsamonem, quod nobis etiam propositum
erat ostendere. Nimirum ac si indubium illud redderetur,
cum sapiens ille Balsamon ita esse affirmaret. Quin et

citantur Balsamonis scholia a Nicolao Hydruntino, in

scholio e principio Codicis Graeci MS. Barberini, a Leone

Allatio laudato, ubi haec habet : Eugov fe ovru$ xa/ Iv De Perp.
Cons. Eccl.
i, sv rfi pipXy
soowov row BaXffctf*!uv TLaTg/ap^ov occid. et

'
tpqtil yag Ixs/vo; sv rfi xar' aurov g^Jjcs/a rou No/xo- i.C ap.2i,
tt v / / -v i
L^^* "> COl.
ourwg, 2o os gu^/ffxwp gv r/^/f avr/y^a^o/f cr^aA.aa y^a^ixdv 333.]

TO flreg/ Kg>.0T/W (avr/ ya^ KsXeffr/o-j, KsXetfr/wu

rots O-JTU ysyga/A/Asvoig' o yao KfXsffT/vog Kayrag qv

oe, ug avuQsv s/gqrat' o ds KsXttfrios o/topwv roD Nstfrog/ou, ^Vo/

fa. Et cum essem Constantinopoli, illud ita esse

comperi in libro Theodori Balsamonis Patriarchs Antioch-
eni ; ille enim dicit in sua Canonum expositione, Tu vero
 xxviii Prolegomena in SuvoS/x&v, sive

inveniens in nonnullis codicibus errorem scriptures circa Celes-

tini nomen (namque pro Celestio Celestinus insertus est) dictis
scriptis ne animum advertas. Nam Celestinus Papa erat
Ifomanus, orthodoxus, ut supra dictum est : Celestius vero
cum Nestorio Quae ipsa Bal-
sentiebat, sive hcereticus erat.
samonis verba exstant in ad primum Synodi
scholiis ejus
can Ephesinse Canonem. Mattbaeus Blastares etiam in Alpha-
[Pan.
tom.
F-]
i. p. 99, * ...
betico ipsms byntagmate, secundo hujus opens tomo nunc
[E. g. Lit. A, primum edito, haec Balsamonis scbolia non citat modo, sed
F.J
'
et Quinetiam Isidorus Mercator, ad
subinde transcribit.
Latinam suam Canonum versionem
exornandam, hisce
commentariis usus est. Is enim sure duodecimi Canoriis
Synodi Gangrenae versioni haec interserit, Beros videtur Bal-
samon Episcopus Antiochenus, Imnc locum interpretans, vo-
care vestes ex serico contextas. 41
Et ita quidem Balsamonem
[Pan. can. vocein pfaovs interpretatum esse, ex scholiis ejus
J
in dictum
torn. i. p. 421, ~
E.] Canonem elucescit.
XIX. A tempore autem, quo consummata sunt doctis-
sima hsec Balsamonis in Nomocanonem Photii, et Con-
ciliorum Patrumque Canones commentaria, quadringentos
propemodum annos inter Grtecos latuerunt, Latinis plerisque
incognita: donee Gentianus Hervetus, Tridenti, cum Con
cilium ibi haberetur, commorans, et accuratum eorum
nactus exemplar a Joanne Tilio, Episcopo Briocensi, illud
Latine vertit. Quae ejus versio sine Grseco te^itu, a Guiliel-
mo Morelio, Lutetiaa Parisiorum, typis mandata
fuit anno
Dom. MDLXI. Post multos
autem annos Bibliopoles
Parisienses Graacum quoddam consecuti apograpbum, illud
una cum prasdicta Herveti versione in publicam lucem
emiserunt, Lutetiae Parisiorum, ann. Dom. MDCXX. Et
haec quidem editio, eaque sola, ab eo usque tempore doc-
torum manibus trita fuit. Verum enimvero licet ad istam
exornandam editionem Parisiensem multa ex MSS. Va-
ticanis, et nonnulla ex codice haeredum Acbillis Harlaei,
primi in suprema curia Parisiensi praesidis, collecta fuerint,
quamplurima tamen in ea doctis adhuc desiderata sunt.
Multae enim lacunae in ipso Graeco textu relictae sunt, quae
a nullo exemplari Graeco suppleri poterant ; et ipsi editores
4
[Hsec verba non in Isidori, sed in torn. ii. col. 420, in margine, occur-
Gentiani Herveti versione, apud Cone. runt.]
 Pandectas Canonum. xxix

ingenue fatentur se in nullum incidisse perfectum et ex-

pletum codicem Grsscum, qui Latinam Herveti versionem
aequaret, quam nihilosecius adhibuerunt. Quo factum est,
ut interGraecum textum et Latinam versionem quam-
plurimis in locis minime conveniat, cum exemplar, quo
usus est Gentianus Hervetus, nunc plura, nunc pauciora
habuerit, quam illud, quod ejus version! adjunxerant. Et
ubi totidem utrobique sunt sententiae, sensus tamen hie atque
ibi alius saepe deprehenditur.
XX. Cum itaque Parisiensis horum Balsamonis in Ca-
nones commentariorum editio adeo mutila fuerit, atque
imperfecta, summo rei canonicae emolumento accidit, ut
vetus admodum et completum eorurn exemplar in locuple-

tissima nostra Bibliotheca Bodleiana Oxoniee haberemus,

quod quadringentis circiter abhinc annis, ut ex charta,
characteribus, ligaturis, aliisque istiusmodi antiquitatis indi-
ciis conjicimus, eleganti manu exaratum prelo tandem ali-

quando subjecimus, et publici hoc in opere juris fecirnus.

Neque enim fas erat, ut tarn pretiosum juris canonici
%sifjt,faiov in una Bibliotheca diutius lateret quo non modo ;

omnes, quae in priori fuerunt editione, lacunae suppletae

sunt, verumetiam alia quamplurima ibi desiderata hie inter-
seruntur, et onmia fere usque adeo emendantur, ut vera
Balsamonis Antiocheni in Canones commentaria nunc pri-
mum in lucem emissa videantur.
XXI. Ad majorem tamen operis ornatum duobus aliis
eorundem scholiorum codicibus MSS. usi sumus, Etoniensi,
et Amerbachiano quorum illud amplissimo viro Richardo
;

Allestry, SS. Theologiae Professori Regio in Academia

Oxoniensi, et regalis collegii Etoniae constituti Praefecto,
acceptum ferimus : utpote qui curam adhibere dignatus est,

ut variantes ex codice MS. in Bibliothecaejusdem Collegii

reposito lectiones colligerentur. Alter codex MS., quo
adjuti sumus, est vetustus ille et insignis, qui in publica
Academies Basileensis Bibliotheca exstat, cui eum clarissimus
vir Basilius Amerbachius (a cujus nomine Amerbachianum
appellamus) legato dedit anno Dom. MDXCIII. quo inter
alia, Balsamonis simul et Zonarse in Canones commentaria,

nitido et vetusto charactere descripta, continentur, sed

Zonara perpetuo Balsamoni praemisso. Hujus elegantis

xxx Prolegomena in 2uvod/;c6i>, sive

codicis usum - fructum honoratissimi illius Academies pro-

ceres ad bane editionem adornandam permiserunt nobis
exbibendum per manum et industriam doetissimi viri Do
mini Joannis Rodolpbi Wetstenii, Filii, qui tanta fide,
tanta diligentia, MS. istum codicem cum Parisiensibus
Balsamonis et Zonarae editioriibus contulit, ut pares ei gratias
referre nequaquam possimus neque nos solos, verum et
;

omnes omnino juris canonici studiosos hoc singular! ipsius

officio sibi in reternum devinctos habebit. Omnes enim
variantes lectiones exquisitissime collegit, et multa insu-
per antiqua in Canones scholia e codice isto exscripsit, quse
nee in Balsamonis, nee Zonarse commentariis, nee alio,
quantum scimus, codice habentur. Hoc sane dolenduin
est, quod nescio quo fato accuratee istse collectiones, per

biennium fere in itinere haerentes serins ad manus nostras

pervenerunt, quain ut dicta scholia ipsi operis hujus corpori
suis in locis interseri poterant. Ne quis tamen de iis omnino
hie desideratis conquereretur, ea onmia, Latine etiam a
nobis versa, annotationibus inseruimus, ad eosdem relata
Canones, quibus in Codice Amerbachiano adscripta sunt.

Ex variantibus autem lectionibus pro comperto habemus,

Codicem istum Amerbachianum cum Bodleiano nostro
plerumque convenire, etiam ubi Parisiensis editio ab utroque
discrepat: adeo ut inter innumeras illas, quas clarissimus
vir, MS. Amerbachianum cum Parisiensibus codicibus con-
ferens, varias collegit lectiones, raro admodum ulla, notatu
saltern digna, occurrat, quse a codice nostro hie impresso
dissidet. Quod idem et de Codice Etoniensi dicendum est.

Namque inter tres hosce codices optime convenit quem- ;

admodum in annotationibus multoties observare licet, ubi

tres hosce codices se invicem confirmantes ssepe producimus.
Inter eos autem et Parisiensem editionem multum discri-

minis passim occurrit, et idcirco, etiamsi Latinam Gentiani

Herveti versionem, quoad ejus fieri potuit, retinere enitere-
mur, earn tamen quamplurimis in locis immutare coacti
sumus, ut Graeco earn textui a nobis edito adaptaremus. Et
ubi Gentianus Hervetus sensum alicujus loci, quod saepe
accidit, male non bene expressit, nos
intellexit, vel saltern
versionem ejus emendavimus, et emendationis istiusmodi
rationem in annotationibus ut plurimum reddidimus.
 Pandectas Canonum. xxxi

XXII. Hactenus de Balsamone, et eruditis ejus in

Canones commentariis. Sequitur Zonaras, qui sub Alexio
Joanne Comneno floruit, et summos in Imperio Orientali
honores gessit : nam magnus Drungarius Viglae, et protoa-
secretarius fuit, sive primus a secretis. Post aliquot autcm
annos secularium pertaesus negotiorum ad monasticaiu
vitam secessit, quam transigens, inulta scripsit, quibus
posteros sibi obligates tenet. Primo eiiim universalem con-
scripsit historiam a mundo condito usque ad Alexii Comneni
Imperatoris, sub quo vixit, obitum, hoc est, usque ad annum
Domini MCXV1IL Elegaiitem etiam orationem com-
posuit, quse inscribitur, 'Iwamu ro\J ZUVUPO, rov yzyovorog
eiov T^C, I?/yX -/.a! grgwroaffTjxgTjrfS \dyoc. ceo;

rr^g yovr^g Jxgo^v /x/aoyxo. fjjov(j,&VQV$' Joctnnis

magni quondam Drungarii Viglcc, et primi a secretis oratio
ad eos, qui naturaletn seminis effluxum immunditiem exlstlmant.
Exstat in Juris Graeco-Romani lib. v. Quinetiam mti- [Tom. i.
P .

. 351.]
jorum jussu et amicorum suasu compulsus, canonico (jrra>
corum juri interpretando egregiam operam navavit, quod
eruditum opus a se conscriptum sic inscripsit, 'E^yjr/s ruv

'/.ai Ostuv xavovuv TOJV rz aylojv y,ai ffs-TOJv '

A~o<rr(j7,uv, '/.ai

/jt,Sf>r/.ojv
)
zai oiffuv aywv wotTSouVj Kovqzffa
rw ytywdrt /AsydXu Agouyyagfy rr^ B/yXjg, xa/ T^W-
. Expositio sacrorum divinorumque Canonum tarn
sanctorum et venerandorunt Apostolorum, quam sacrarunt
(Ecumenicarum Synodorum, sed et localiurn sive particularium,
reliquorumque sanctorum Patrum, elaborata per Joannem
Zonaram MonacJium, qui fuit olim magnus Drungarius
Viglce, et primus a secretis. Ipsi autem operi hanc prae-
fationem prasmisit, quam suo loco prsetermissam hie appo-
nere visum est. 'H dfauffig rXtv Xoywv ffov punt? KCCI ffvvsneT[Pp. 1,*.
Paris. 1G18.]
CTPO$ rbv Qsov (prjffiv 6 Tgo^>^r^$, xcci Qzoxaruo Aapid. Aoyovg

de rou &ov siKorug civ rig xai ra ruv d&iuv '

A<7roffr6Xu\> xcti narzguv

l.oyitiairo diardy/^ara, effei rw dziw Hvtv/Aun t9i%ov/J>evoi exeTvoi

rauri durd^avro. E/ rig ouv voiqffairo rr\v ruv ho&v xavovuv

ffapqvziav, xai rbv rovruv vovv avavrv^ag ^Xc/fiffg/g, <punt? roug di

a<7r\6rqra, xai anXuffriav qQuv vqiriafyvrag, xai fin Tg

rov fidOovg sfyxvs/'oQai ruv xavovuv ruv hguv. A/a raDra poi
r up'&stav croXXo/'j, xa/ ug
wrsov ^7^> wg slg 't'sug sffoft'svu
 xxxii Prolegomena in 2uvod/x&v, sive

$ zxdffrr, btarayfi ruv hgw '

AcrotfroXwi', xa/

v /Aivroi, wg av doty sog, /3/aou<rav cro/rjrsov xa/

s<tf'YVi<flv MJJ r/s $s /AO/ TiOiTOiyvotyj irgoweTStoiv' 06 yds <>'

rc/7 crov^/^ar/ lyvs/ff^, aXXa wagajcXTj^g/g ucrg/ty-vj/a, xa/ rw

sdu/ta e/j,avTov, 'iva ^ 5/' ay?j/to?ai> xaraxgi&f. Declaratio
sermonum tuorum illuminat, et intellectum dat parvulis ; hcec
Deo dicit propheta et divinus pater David. Porro Dei
sermones merito quis et probabilitcr dixerit esse divinorum
Apostolorum Patrurnque prccceptiones^ quia divino ipsi afflati

doctique Spiritu hoc instituernnt. Si quis igitur elucidationem

sacrorum Canonum fccerit, eorundemque sententiarn reserans
declararit, his quidem certe lumen intulerit, qui per simpli-
citatem morumque ruditatem sunt vtlut infantes, hand dum
satis apti in sacrorum Canonum profunditatem penetrare.
Propterea mild sumendum fuit hoc opus in manus, ut usui
fortasse futurum multis, ut etiam pro mea virili sit unaquceque
sacrorum Apostolorum Patrumque venerandorum dispositio
nota, maxime quidem, prout dederit Ipsc Deus, peculiarem
compendiosamque faciens enarrationem. Nullus autem me
condemnet insolentice vel temeritatis. Nee enim mea sponte
labori manus admolior ; sed rogatus obsecundavi, neyotioque
me dedi, ne propter inobedientiam coarguerer.
XXIII. In hisce autem scholiis in Canones componendis,
Zonarse aliud atque Balsamoni propositum fuit. Hie enim
civilis eeque ac canonici juris consultissimus utriusque con-
cordiam persequitur, apparentes discrepantias componit, et
canonicas quaestiones a se motas niultoties solvit. At
Zonaras e contra ipsis Canonum verbis et sensui inter-
pretandis stricte adhseret, raro admodtim ad civiles leges
digrediens. Hinc fit, quod Balsamon totum Zonarae com-
mentarium totidem nonnunquam verbis transcribat ; super-
fluurn nitnirum judicans alia Zonarse dictfe addere, cum
nihil in tali Canone occurrat, de quo ex legibus politicis

et imperialibus constitutionibus disputatio instituatur, hoc

est, nihil quod ad suum propositum pertineat. Subinde
etiam Zonarae interpretationem celato nomine perstringit;
neque mentionem facit, praeterquam in commen-
ullibi ejus
tariis ad Epistolam canonicam Sancti Athanasii ad Ammum,

ubi eum vocat wegyvetrarov Zuvagav, summe excellentissimum

iMum Zonaram, eumque dictarn Epistolam <fo<pug xai vKegds%iu$,
FJ
 Pandectas Canonum. xxxiii

xai w; OVK av TIC, xestrr6vu$, sapient er et peraptissime, atque ila

ut nemo melius, interpretatum esse affirmat.
XXIV. Quinetiam Matthaeus Blastares Zonane scholia
subinde citat, nomine etiam ejus nonnunquam iis praefixo,
Ut lit. E. cap. XI. : E/ /^ccy r/j g/Vo/, o ixsgtpvfjs ds ro^rd <py}ffi [P. 114, P.]

Zuvaoas, Ne forte dixcrit quispiam, insiynis autem hoc elicit

Zonaras, scilicet in Synodi

J
.
Chalcedonensis Can. XXVIII. [Pan. can.
torn. i. p. 146,
.

Alias raro invemmus haec Zonarae connnentaria ab anti- D -J

quiori aliqno laudata ; nisi quod Anonymus quidam a Leone

Allatio citatus haec de iis habeat : TeXsura/b; 8s KO.VTUV DC Perpet.
, ,
Consens.
xat o OctvuugTOS Zuvapag uovayo: luavvwc ro-Jz Qtiovc K&l /SPOUC Eccl. Occld.
/ , <
xavoi/ag rwv ayiuv xai vruvsvprUiUV A~off~67.Mv. xai rv ra lih.ii.cap. 10,
[sect. 6, col.
^
ayicav otxovfAsvix&v ffvvoftuv, XOLI Kavrcuv ~w a.yiw warepuv ^/AOJV (i43 -]

<ra& ffrara -/.at svXajSstirarcx, i^y^ffa/xsvoc, xa/ ouSa aoD(

roi/ \\d-av
wg ogQodofyv uvo/JtiUffev t //.a/.Aoi^ (5i xa/' -rco ava^s/xar/ KadvxsfSctXsv

ro'ug ra op/a crarsjwv ffaXiUc/iTagj xa/ adsr^ffiv <rf(iio\jvra.g TOJV Osiuv

xavovuv. Omnium vero posremus, ct adndrabills illc Joannes

Zonaras monachus divinos sacrosqne Canones sanctorum et

perillustrium Aposlolorum, ct septem sanctarmn (Ecumeni-

carum Synodorum, et omnium sanctorum Patrum nostrorum
clarissime ct piissime interpretattts, nullo in loco Papam
orthodoxum vocavit ; sed eos potius, qui terminos Patrum
transmovent, et sacros Canones pervertunt, anathemati subjecit.
Ex quo tanien uno testimonio satis abunde constat, quanti
hsec Canonum expositio a Joanne Zonara elaborata apud
Graecos suos sestimata fuerit.
XXV. Quod ad priores hormn Zonarae in Canones
commentariorum editiones spectat, primo quidem scliolia
ejus in Canones Apostolorum sola Latine versa et in lucem
emissa sant an. Dom. MDLV1II. per Joannem Qiiintinum,
in Academia Parisiensi juris canonic! tune temporis Pro-
fessorem. Postea Antonius Salmatia commentaries ejus
etiam in Canones Conciliorum Latine versos edidit Medio-
lani,anno Dom. MDCXVIII. Latinae cujus version!
Typographus Parisiensis Greecum etiain textum, ex codice
MS. in Bibliotheca regis Christianissimi erutum, addidit, et

evulgavit Lutetiae Parisiorum, anno Dom. MDCXVIII.

Sed adhuc desiderata erant commentaria ejus in canonicas
sanctorum Patrum Epistolas, quse propterea' ibidem ira-
c c
 XXXIV Prolegomena in 2ov&5/xov, sive

pressa sunt una cum S. Gregorii Neocaesariensis sive Thau-

maturgi, Macarii ^Egyptii, et Basilii [A.D.] MDCXXII.
Adeo ut omnia Zonarae in Canones comraentaria, ante hanc
nostram eorum editionem Oxonienseni, simul nuspiam pro-
dierint.Ad hanc autem exornandam editionem, non modo
variantibus lectionibus ex codice Heririci II. insignibus
ornato, et ex altero August! Gallandi in Parisiensi foro
illo

advocati, in supplemento ad Parisiensem editionem collectis,

usi sumus, verumetiam consultum ivimus antiquum MS.
codicem in Bibliotheca nostra Bodleiana, quo omnes lia-
bentur Apostolorum Canones una cum Zonarae et Balsa-
monis commentariis iis an-nexis. Summo autem ornamento
liuic nostrae edition! fuit Codex ille Amerbacbianus ante
commemoratus, ex quo variantes lectiones, per universa
Zonarse non secus ac Balsamonis commentaria, clarissimus
vir Jo.Rod. Wetstenius supradictus nobiscum com mu -
nicare dignatus est. Quibus omnibus codicibus sum ma
diligentia et fidelitate inter se collatis, perfecta tandem et
completa Joannis Zonarae in omnes Apostolorum, Con-
ciliorum, et Patruni Canones commentaria, una cum priori-
bus* Latinis versionibus, sed innumeris in locis emendatis, et
Graeco textui longe accommodatioribus edimus.
XXVI. Post Balsamonis et Zonarae commentaria, Epi
tome cuj usque Canonis, et Alexii Aristeni in eandem
scholia hoc opere exhibentur. Quantum primo ad Canonum
[Just. Bibl. epitomen spectat, ea partim in Bibliotheca juris canonic!
Jur. Can.
torn. ii. pp. veteris edita est, idque sub ipsius Alexii Aristeni nomine,
673-709.]
perinde nimirum ac si is Epitomes istius auctor fuisset. Sed
multa sunt, quae isti opinion! refragantur. Eadem enim
Epitome, licet alio Conciliorum ordine observato, etiam
[Ibid. pp. Symeoni Logothetae in eadem Bibliotheca
attribuitur. At
710-748.]
veri prorsus dissimile ambo Canones in Epitomen
est, ut
redigentes in eadem verba conspirarent. Nee video quidem,
quo jure haec Epitome utrivis eorum adscribatur. Sane
Alexio Aristeno adscribi nequit, quippe qui earn nonnun-
quani redarguit, et auctorem ejus, quicunque demum is fuerit,
Canonem non recte intellexisse asserit, ut in scholiis ejus
[Pan. Can.
torn.
ad epitomen Canonis Apostolici LXXV. dicit,'O rbv vragovra
i. p. 49,
P.] xavova ou xaXwg rovrov evoqffe, Qui synopsltl pTCBSentis
 Pandectas Canonum. xxxv
Canonis fecit, eum non bene intellexit. Et ad cpitomen [Pan. can.
1 ' 5 ' 897 '
undevicesimi Canonis Synodi Ancyranae, ait, 'o ytiv tfui/- A'
o-y/Vag rov vroLgovrcXi /tav6va rbv u,lv lv t
erXars/ xsifAtvov up OP iff(AM rZjv

diyufiuv rco u&srovvri TT^V Kaofoviuv <xaosdoa,fjt,f, Qui hujus itaque

Canonis synopsin fecit, digamorum segregationem in latlludine,
posit am in eum, qui ccelibatus professionem irritam fecit, trans-
tulit. Adeo ut sole meridiano clarius elucescat, Alexiuin
Aristenum hujus Canonum Epitomes auctorem non fuisse.
XXVII. Quisnam itaque epitomes hujus sive abbre-
viationis Canonum auctor fuit, minus compertum liabemus.
Hoc saltern constare videtur, quod ea diu ante Aristenum
memorise sublevandee causa confecta fuit, atque adeo ut
nonnunquam totiuscujusvis Canonis vicem suppleret, ejusque
loco citaretur. Cujus rei illustre habemus exempliim in
Nicolai Hydruntini (qui sub Alexio Angelo floruit) scliolio
ex Leone Allatio superius citato, quod sic incipit, SvoX/ov [r>e Perp.
Cons. Eccles.
IOPOUITOC, wept KsXsor/vou xa; KeKsffriov -~a-~Zjv 'Pwur,; *O occid. et
^ Orient, lib. i.
sv rw '
reXsi rou rsruprov
s
XUVOVQI; rr,z sv Etpeffu ay/a; ffvvoBou, cap. 21, sect.
,

'/.7.rt oi'/.v KsXeoT/c^i '/} Nsffrogtif}

% K&sffrr/os ayiog r
t
v "/.a! bgQ6doo$ era' era ^ 'Pw/a,>j

s jfi/ SchoUiun Nicolai Hydruntini dc Cc-

u/esnx(j$.

lestino et Celestio Papis Romanis. Qui offendit in fine quarti

Canonis sanctce Ephesince Synodi '
Clerici, qui Celestino sive
Nestorio consenserint, dcponendi,' ne legat Celestino cum '
w,'

sed Celestio sine ' 72.' Namqite Celestinus sdnctus erat et or-
tJwdoxits Papa Roma>, Celestius autem hccreticus. Ista enim
verba, O/' nnc, TMV xXygtXuv KtXzffrivu. rt
Nefl'TOg/on ffvf&pgovqffueiv,

xaQaigsr'sM, in ipso quarto Canone Synodi Ephesinae non

inveniuntur ; sed in epitome istius Canonis, quam hie ex- [Pan. can.
, . i . . , . torn. i. p. 101,
hibemus, totidem verbis leguntur nisi quod pro o/ rive; in ; E.J

nostro Codice levissima mutatione scribatur s7 nvss. Unde

palam est ipsam epitomen hie citari, idque sub nomine totius

Canonis. Adeo ut hsec Canonum synopsis legis vicem iis

supplevisse videatur, quibus integri Canones haud praesto

essent. Et hinc, ni fallor, est, quod mine Alexii Aristerii,
nunc Symeonis Logothetae, et aliquando forsitan aliorum
nomina sibi inscripta habeat, a quibus ad privatum usum
descripta fuit. Vel forsitan quod Symeon Logotheta, non
minus quain Alexius Aristenus, scholia in earn edidit, quae
 xxxvi Prolegomena in Sui/od/xiv, sive

modo Et nos enim Aristeni nomen ad epitomen

perierunt.
eo tantum nomine praefiximus, quod ille earn interpretatus
est.

XXVIII. Istam autem antiquam Canonum abbrevia-

tionem olim factam fuisse, ex eo constat, quod Alexius Aris-
tenus tantum operae et, laboris in ea interpretanda con-
sumpserit. Neque enim in re nihili se tarn diu exercuisse
censendus est. Nee parum huic pro antiqua hujus epitomes
auctoritate argumento exinde accrescit, quod Aristenus earn
scholiis illustrare dignatus est, etiam post divulgata erudita
ilia Joannis Zonarae in integros Canones commentaria. Aris
tenus enim Zonara posterior claruit, sed anterior Balsamone,
vel saltern eadem acetate. Balsam on enim eum commemo-
ravit in sua sexti Canonis Apostolici inter pretatione, ubi ait,
"
[Pan. Can. Ori xai rlv vffsprifAQV szzTvQv -/.at fityuv oiKw6/j,(iv, TOV '
Apiffrvjvbv
3
5/a
torn. i. p. 4, f . ,
/
D.] rPta'/.ovQriiJsSPtt'j eKipuvtffJfarwv TPIUV s-Trspuvvjtf'ZTO ?j ay/a ffvvonoc atfo-

r(A> dr/,aiodorr/.ov otppr/./ov. Nam et incomparabilem ilium, et

magnum ceconomum Aristenum tribus pub/ids XXX. dierum
edictis a juris dicendi ojfjicio cessare jussit sancta Sy nodus.
Ubi etiam observes, quanto hie officio in Ecclesia Constan-
tinopolitana functus est, cum magnus in ea oeconomus
fuerit ; item quanto eum
Balsamon ornat, ^S^TI/^OVelogio
appellans quarn honorificam ejus mentionem idem Bal
;

samon etiam in scholiis suis ad Synod Trullanae Canonem i

[ibid. p. 199, XXXVII. facit, his verbis, noozjSoiXzro ydg roi/ ro/oDrov '/.avova,

j'TTsorif^o:, sxttvog KVPOC A/oj gicfr^vg Kara rov

s'%/i/ou xarotdgyjiv I?30<ro\-j/*uv xvgrjv N/xj^o^ou.

'
Hunc enim Cd-
nonem incomparabilis ille Do minus Alexius Aristenus contra
sanctissimum ilium Patriarcham Hierosolymitanum Nice-
phorum protulit. Ubi obiter etiam observatum velim,
quantum in jure canonico interpretando nomen Alexius
Aristenus tune dierum habebat, cum consultus esset, et in
isto jure contra Patriarcham responderet. Ex istis insuper
verbis colligere est, quibus temporibus ille floruit. Namque
Nicephorus ille Hierosolymitanus, contra quem Aristenus
istum Canonem protulit, Synodo interfuit Constantinopoli
celebratse anno mundi VIMDCLXXIV., sive Christi
MCLXVI. Leo Allatius
ut ex subscriptionibus patet, quas
c dd-
et ori?nt
e ^idit. Is erat annus Manuelis Comneni XXIII., cujus

[couSb.] I m peratoris jussu Balsamon sua in Canones commentaria

 Pandectas Canonum. xxxvii

aggressus est ; ut e supradictis liquet. Sub eodem igitur

Imperatore Aristenum etiam claruisse certain est ; etiamsi
Leo Allatius, tractatu de setate et interstitiis in collatione CP.*I.
, .
Romae, 1638.]
ordmum etiam apud Graecos servandis, eum jussu Joaunis
Comneni, qui Manuelem proxinms in imperio praecessit,
No m oca n on em suum edidisse asseruerit.
XXIX. Porro haec Alexii Aristeni in dictam Canonum
synopsin commentaria, in Codice MS. quern edimus, sic in-

SCl'ipta sunt, No^aoxavoi/oi/ cvv Qs sgfATjvevffev vacd rou faopiXsffTarou

NojCAO^uXaxos xug/ou 'AXs/ou TO-J 'Ag/tfrqyou, Nomocanonum, Deo

adsistente, interpretation per Deo carissimum Nomophylacem
Dominum Alexium Aristenum. Ubi primo observare licet,
hanc ipsani Canonum in epitomen contractorum collect ionem
Noftoxdvovov vocari quo nomine etiam integrorum Canonum
:

collectio saepe nuncupatur. Nemo, fateor, inficias eat, quin

veteres istiusmodi solos libros, quibus i/o'/xo/ KM! xavovss, leges

civiles, et Canones ecclesiastici simul collect! sunt, vopoxwovcti

appellarint ;
quemadmodum Joannes Aritiochenus librura
istum, quo Canones solos in quiriquaginta titulos digessit,

simpliciter <ruvaywyjv ruv xavovuv vocavit ; istum autem, quo [Just.Bibi.

Canonibus ecclesiasticis leges imperatorias et civiles adjunxit, tom^L pp.

NoA&oxai/o'va nuncupavit. Et ob eandem etiam rationein Pliotii

Nomocanon nomen istud sortitus est: quern Balsamon in
prosfatione adeundem etiam NofAoxdvovov appellat. Verum [ibid.p.su.]

enimvero quasvis integrorum Canonum collectio No/o-oxav&^i/

etiam nonnunquam audit quod iniror ab ullo unquam de-;

negatum fuisse,cum haec vox in isto sensu ab ipso Balsamone

saspe usurpetur ; ut in Nomocan. Phot. tit. i. cap. 9, ait, [ibid. p.sao.]

Aoro$ tvifASivs Xtyuv, fty d/Kaiov tJvai xtgaiav afarrrfriva.! ex ruv ev

rw Ns/Aoxavocw yeygUfAftevtoV, rw w? Qsoygdpouz x\dKcx.<; <va%a rr,

lxxXjtf/a Xoyifypevv. Tpse perstitit dicens, non (Erjuum esse, ut

vel apex aboleretur ex us, qua in Nomocanono script a sunt,
quod instar divinarum tabularum ab Ecclesia rejmtatur.
Ubi Kopoxdmov corpus Canonum ccclesiasticorum aperte sig-
nificat, quemadmodum et in ejusdem Balsamonis
scboliis ad

Synodi Trullanse Canonem I. dicentis, TA tfv vt6y S a<f>a

Pg-ffi^

* ; s . . . .

K^c*,*. Et sic passim alibi ut nihil certius esse ;

possit,

quam ipsas Canonum collectiones vopoxdvova, vocitari. Hoc

 xxxviii Prolegomena in Zwodmbv, sive

autem nomen etiam synopsi Canonum ab Alexio Aristeno

interpretatee inscriptum est, ut ex titulo superius citato

constat, quod prius expositam nostram de hac Canonum epi

tome sententiam egregie conh'rmat ; cum hsec eodem nomine,
quo ipsa integrorum Canonum collect.io, No^oxavovov scilicet,
appelletur nimirum quod totum jus canonicum in ea, non
:

secus atque in ipsis Canonibus, exhiberi persuasum esset.

Hoc itaque Nomocanonum Alexius Aristenus interpretatus
est, qui in inscriptione 0eop/>J<rrarog No/^o^uXag nominatur,
quern etiam magnum ceconomum aliquando fuisse, Bal-
samonis verba superius laudata fidem faciunt.
XXX.Hrec Aristeni in Nomocanonum abbreviatum
scholia non memini ab antiquiori quopiam scriptore comme-
morata esse vel laudata nisi quod scholiastes in Codice
;

Ainerbachiano nonnulla ex iis mutuatus esse, et Balsam on

ea nonnunquam citasse videatur, ut in Annotationibus
subinde observatum est. Ex recentioribus, Gilbertus Gene-
brardus libro de Trinitate Alexium Aristenum citat, eum-
que Diaconum Ecclesise Constantinopolitanse fuisse affirmat. 5
[E.g. DC Leo Allatius haec scbolia ssepe
l
laudat, sed ex Bibliotheca
Perp. Cons. .
lib. i. cap. is,
sect. 2, col.
Vaticana ; nuuquam enim antehac edita fuerunt. Ad hanc
coi'lo?]
3 ' au ^ em nostrain eorum editionem perpoliendam quatuor usi
sumus Codicibus MSS., quorum unum nobiscum coimnuni-
cavit clarissimus vir Joannes Pearson SS. Theologiae pro
fessor Margareticus in Universitate Cantabrigiensi, qui in
Bibliotheca Collegii SS. Trinitatis, cui ipse prsofectus est in
eadem Universitate, Codicem istum nitide exaratum in-
veniens, eundem nobis Latine vertendum concedere dignatus
est, et sic primarn huic edendo operi occasionem praebuit.
Iste autem Codex e longe vetustiori in Bibliotheca Bodleiana
Oxonise exscriptus fuerat, quern propterea ssepe consulere
necessum habuimus. Quin et alium suppeditavit insig-
nissimus vir Thomas Brown, SS. Theologize professor, et
capellae regise Windesoriae prasbendarius. Cum opus autem

5 [" Alexius Aristenus, diaconus tnv." Gilb. Genebrardus, in Expos.

Constantinopolitanus in fragmentis, Symb. Athan. (pp. 18, 19,) e libro

quse penes me habeo, ex ipsius libro, iii. de Trinit. excerpta, et Psalmis

qui inscribitur, ~2uvovrixos ruv oXwv x.a- Davidis ab ipso editis subjuncta. Lugd.
vovuv, TUV \x,Tt&ivruv vraga. TUV uyiav t% 1607.]
ffuvoduv, x,eii <ruv Airedi> TUV KVTUV TO-
 Pandectas Canonum. xxxix

pene ad umbilicutn perductum fuerit, alias in supradicta

Bibliotheca Bodleiana inventus est Codex MS. eleganti et
vetusto charactere exaratus ; e quo nonnulla excerpta sunt,
qu0e in Codicibus desiderantur, ac proinde post canonicas
aliis

Epistolas, ad quas pertinent, in secundo tomo eduntur. [Pan. can.

Eorum autem
'

collectionem pariter atque versionem viro iSfj

multis nominibus honorando D. Joanni Fell, S. T. P., Ec-

clesiae Cathedralis Christi Decano in Universitate Oxoniensi
debemus, qui ad uberiorera bujus operis ornatum curavit, ut
illud opus a docto quod am viro in eadem Academia per-
ficeretur. Sed et eidem etiam praeclara eruditione et insig-ni
pietate viro accuratam totius hujusce operis editionem res-
publica canonica acceptam referat, quippe cujus solius cura
atque consilio in omnibus adhibito accurate adeo et polite
prodit.
XXXI. Hactenus de tribus istis eruditis egimus scholins-
tis ;
quorum commentaria singulis fere Canonibus annec-
tuntur. Porro juxta fidem in specimine bujus oj)eris ante-

hac datam, Arabicam Josepbi .ZEgyptii in quatuor prima

(Ecumenica Concilia eorumque Canones Paraphrasin, ad
calcem primi tomi, qui totus ex Conciliorum Canonibus con-
stat, adjecimus. Quisnam primo iste Josephus fuerit, et quando

scripserit, ex praefatione ad MS. istum Codicem in Biblio- [Cod. Roe.

theca Bodleiana, ex quo istam ejus parapbrasin bausimus, ab-

unde constat. Ipsam prsefationem, si voles, tota sic se babet,
xl Prolegomena in 2ufo5/xov, sive

^^LAJ Jus J^> J A^sxA! (

irJL^ ^s. UA*.XJ /. J"*^ (j**^

Humillimus e Domini
Christi ex Virgirte Tncarnati servis discipulus, scriba ejus,

Josephus Akliaher Biltabib, filius Almarclium Almashihi

Altagi, constitutes fuit presbyter super Catholicam Ecclesiom
domlncB nostrce, domino; Virginia immaculate, ceterni Verbi
Creatoris yenitricis, in ^Egypto custoditam anno sexies mil-
lesimo nongentesimo sexto. Et f(ictus fuerat idem veuros super
die tarn Ecclesiam feria quart a benedicta decima quarta die
mensis Ehd, quo festum cxaltationis ligni crucis honorabilis
anno sexies millesimo octingentesimo nonagedrno nono
celebratur,
a mundo condito ; qui coincidit ctim decimo septimo die mensis
Thuth, (tnno millesimo centesimo septimo sanctorum mar-
tyrum ; qui convenit iiidem tertio diet mensis Shawal, anno
septiiigentesimo nonagesimo secundo annorum Hegircs. Or-
dlnatlo autem ejus celebrata fuit per sanctissimiim, beatum,
et spiritualcm patrem dominum Marcum Papam, et Pa-
triarcham magna? civitatis Alexandria, et omnium ^Egypli
locorum habitabllium, in Catholica Ecclesia Angeli Michaelis
in JEgypto. Et rogatum cst a Domino Deo omni lingua

laudato, et in omni regione locoque honorato, qui ad genus

humanum scrvandum venit, nos adjuvet ad custodienda
ut
prcecepta Ipsius salutifera, et ad ca facienda quce Sacrosanctce
Trinitati grata sunt, et statuat nos ad dextram Ejus, in magno
illo et terribili die, et nos exaudire faciat Icetam istam vocem
dicentem, l
Venite, O Patre Meo, hcereditario jure
benedicti a
possidele regnum vobis paratum ante mundi creationem.' Sic
revera fiat per inter cessionem domince nostrce, dominai im-
maculatce Virginis, et omnium sanctorum, qui accepta opera
perfecerunt. Amen. Et gloria sit Deo in secula seculorum.
Ex hac praefatione apertissime conficitur, qua aetate Jose
phus, sacerdos ^Egyptiacus, Arabicorum Canonum collector
et paraphrastes, vixit : ea namque certissimis temporum
 Pandcctas Canonum. xli

characterismis hie definitur. Se enim presbyterum ordi-

natum anno mundi VIMDCCCCVI., hoc est Christ!
dicit
MCCCXCVIII. Antea autcm constitutus fuerat \j^>^
KDUTOC, ejusdem Ecclesiae, quemadmodum et Balsainon
vourog
TUV BXa^s^wi/ fuit. Josephus autem se in hoc officio con-
stitutum assent anno mundi coriditi VIMDCCCXCIX.
AuferVMDVIII. et residuus fiet annus ChristiMCCCXCI.,
qui tameii, juxta hunc atque alios nonnullos Arabicos pariter
atque Graces scriptores, a Kal. Septembribus anno prae-
cedenti, sive MCCCXC., computandus est, non autem Ro-
manorum more a Kaleudis Januariis. Hoc praemisso omnia
optime hie correspondent. Dicit enim se decimo quarto die
niensis Elul fuisse, eamque quartam fuisse
constitutum
feriam. Mensis Elul in anno Syriaco una cum Septembri
Juliano init. Anno autem Christi MCCCXC. cyclus solis
erat XXVII. Ergo litera dominicalis B. n Character XIV.
diei Septembris in Kalendario Juliano est E. Ea itaquc
quarta erat feria. Isto etiam die festum exaltationis crucis
quotannis celebratur ; ut recte hie asseritur. Porro hunc
diem annum mundi coincidere dicit cum XVII. die
et
Thoth, anno MCVII. sanctorum Martyrum sive aerae
Diocletian^. Ad MCVII. adde CCXXXIIL, quo anno a
Christi nativitate expleto ista aera coepit, et habebis itidem
annum Christi MCCCXC. Neoinenia Thoth in anno
Actiaco sive ^Eg-yptiaco fixo hie usurpato in Augusti
XXIX. perpetuo incidit. Ergo XVII. dies Thoth in anno
isto ^Egyptiaco idem est atqueXIV. Septembris in anno
Juliano. Denique Neomenia Muharram anno Hegirae
DCCXCIL, methodum a nobis alibi traditam,
juxta
"
incidit [Sever
lust. (Jhron.

in Decembris XX. anno Dom. MCCCLXXXIX. Ergo ^-/J'P-

I7

Neoinenia Shavval XII. die Septembris anno MCCCXC.,

iniit 73 - 79 o'

ac proinde tertius dies mensis Shawal anno Hegirae DCCXII.

cum XIV. Septembris anno Domini MCCCXC. recte coin-
cidit. Cum omnes igitur hi temporum characteres a Jo-
sepho jEgyptio de sua in supradicto officio constitutione
collati exacte adeo inter se conveniant, nihil apertius esse
potest, quam eum in isto constitutum fuisse anno Domini
MCCCXC., ac propterea trecentis abhinc annis plus minus
claruisse.
XXXII. Hie itaque Josephus Sacerdos ^Egyptiacus omnes
 xlii Prolegomena in Suvod/xov, sive

propemodum Canones ab Ecclesia Graeca receptos Arabico

idiomate vapapoaffrixus est idque in inagno
interpretatus ;

satisvolumine MS., quod ex Oriente allatum in Bibliotheca

Bodleiana repositum habemus. Ex eo nos qoatuor prima
selegimus Concilia CEcumenica, Nicaenum 1., Constanti-
nopolitanum I., Epbesinum, et Chalcedonense, quse sola a
Justiniano confirmata sunt ; et quicqnid Josephus de iis ex
Arabum JEgyptiorum sententia dixit, hoc opere divul-
et
gamus nisi quod is praeter viginti istos Synodi Nicaenae
:

Canones, quos solos Ecclesia Graeca semper agnovit, alios,

nescio quos, alio in loco eideni Concilio adscribat, de quibus
[Annot. ad in Aniiotationibus disputamus. Hie interim observes, Con-
Pan. Can. p. ... _.. . , .

212, tom. h. cilmm Llialceuonense, et Canones ab eo sancitos, in isthoc

libro unde perspicuum redditur ^Egyptios
comprehend! :

secus atque JEthiopes sive Abissinos istud etiam Concilium

admisisse, licet communis ipsorum Patriarcha Dioscorus
injuste, ut iis visum est, ab eo condemnatus fuerit.
XXXIII. Cum hie autem Josephus iis vixerit diebus,
quibus literae, in JEgypto saltern, incultae jacuerunt, et
doctrina raro admodum inventa est, etiamsi is suis fortasse
doctissimus visus fuerit, quae tamen scripsit, nobis Europaeis,
feliciori solo et doctiori prognatis aetate, non minus quam
alia nonnulla scripta Arabica, jejuna videantur, praecipue
cum nonnunquam perturbatus sit, et
sensus vix sibi cohae-
rens ; eadem subinde bis terve repetantur ; Canones ad
alienum aliquando detorqueantur sensum, et nihil subtili-
tatis, eloquentiae parum ullibi appareat. Siquidem autem
haec ipsa paraphrasis, sive collectio Canonum, a doctissimis
viris laudata fuerit, et a multis avide expetita, tanquam si

veteris Ecclesiae legibus multum lucis allatura esset ; ne

quid celare aut dissimulare videremur, quod divinis hisce
studiis profuturum hucusque creditum est, hanc saltern
paraphraseos istius partem, qualis qualis est, publicare visum
est; ex qua rectius de tota judicium feratur. Nee sane
nulli Primo enim receptus in ^Egypto
inserviet usui.
Canonum cujusque Concilii numerus ex ea innotescet ubi :

etiam de vera alicujus Canonis lectione ambigitur, quomodo

is in Codice Graeco, ex quo haec paraphrasis tralata est,
lectus fuit, ex eadem conjiciatur.Nonnulli etiam Ecclesiae
Alexandrinae ritus, una cum doctrina, nimis antehac nobis
 Pundectas Canonum. xliii

incomperti, ex eadem ut juxta quos Canones

eliciantur,
saepe interpretatur. Ex
hac etiam paraphrasi videre est,
quo sensu quatuor istarum universalium Synodorum decreta
ab eadem Ecclesia, istis saltern diebus, intellecta sunt.
Quanto denique simplicior atque illiteratior videatur hrec
paraphrasis, tanto clarius ex ea elucescit, quae fides octoginta
istis Arabicis Canonibus Synodo Nicaenae adscriptis adhi-
benda est, qui ex ^Egypto priimim allati sunt, qua omnis
eruditio multis ante annis expulsa fuit ; adeo ut ipsi etiam
sacer dotes plurimum ignorarent, quid sincerum quidve
adulterinum esset quibus propterea non mirum
; est, si

fictitii isti Canones pro genuinis Synodi Nicaenae decretis

subdole obtrusi fuerunt. Hisce itaque perpensis, candidos
lectores hanc nostram paraphraseos istius
aequiori erga
editionem animo futures speramus. Quod idem et erga
Latinam nostram versionem ab iis implorandum est. Stylus
enim, quo Josephus utitur, cum recentior sit, quam quo
scripta Arabica antehac edita fuerunt, a reliquorum Arabum
idiomate, a vulgatis grammaticorum regulis, et a veteris
linguae puritate subinde Unde sensus nonnun-
discedit.
quam obscurior, et, nobis saltern, eum Latine exprimere
conantibus, perplexior redditur, praesertim cum aliud non
quo errata graph ica corrigerentur.
praesto esset exemplar,
XXXIV. Adhuc, ne quid rei canonicae studiosis in hoc
opere desideraretur, secundo illius tomo celebre illud, a
multis recentioribus laudatum, a nonnullis promissum, sed a
nemine antehac editum, Alphabeticum Matthaei Monachi,
sive Blastaris, Syntagma adjunctum est, quod ab ipso
auctore sic inscribitur ; Suvray^a xara tfro/^g/bv TUV J/ATSP/S/X^/^- [Pan. can.

aTraffuv vKoQtfcuv rue, hooTg xai 6t/oi$ xavotfi irovrjdev rs a

xai tivvrt&tv ru sv heof^ovd^oig sXa^/Vrw Mar^a/w <r<Z BXaffrdgf).

Syntagma Alphabeticum rerum omnium, rjuce in sacris divi-

nisque Canonibus comprehendwitur, elaboration pariter et

compositum per minimum ex Hieromonachis Matthceum Blas-
tarem. Ex qua inscriptione constat, eum Hieromonachum
fuisse, hoc est, monachum consecratum, vel sacerdotem in
monasterio aliquo ordinatum. Quando scripserit, ipse di-

sertis verbis testatus est, lit. n. cap. 7, ubi ad cyclum lunae

inveniendum ait, xsiff&u ds TO t<p wuv swy', statuatur [p. 205, B.]

prcBsens hie annus VIMDCCCXLIII. Et paulo post, de

 xliv Prolegomena In SuvocJ/xov, xive

[Pan. Can. cyclo soils inveniendo, ait, 'fl^aurw:: xai SKI rou
torn.
206, F.]
ii. p.
ra/g yjeGi rv rgsy^ov azriu: .rw/xy sroc, bimiliter et
t M a* '1* 77
de sole annum
jam citTfcnteni V1MDCCCXLIII. Aufer diyitis computa.
VMDVII1. annus aerae Dionysianae
et reliquus fit

MCCCXXXV., quo propterea anno a Christi nativitate

currente, Matthaeus Biastares ista scribebat. Unde lucem
mutuatur obscurus alioquin locus in pra>fatione ad idem
[insect. opus, libi ait, 'lie av ds [AY] x.ai o ypovog XavQdvuv s'l'q rou$
De Synodo , , f ,
, , , , , , , ^ ,
sub Photio og U-TT a~jya.g r^jov TCC rr^c, vrpuyij.urtt
habita.] , , ^ ,
"
T ,

7"/;v s^a-T/.x/v aut//c sxarovraoa TPITOV xa/

STOZ TTjV pogav arfxvuz s/Asresi Tov %c6\>ov. JPorro nc tempus

quoque, quod hoc opus in lucem solarem protulit, lectures
lateat, post sextuplicem rursus ccnturiam, annus quadrayesintus
tertius temporis cursum exacte emensus est. Cum primus,
fateor, in hsec verba inciderem, mentem auctoris baud
statim assecutus sum : sed recolens postea eum ante defi-
niisse annos quibus singulsB, universales saltern, Synodi
celebratae fuerant, eum hoc in loco ad istos annos respectum
habuisse deprehendi. Ultimum a u tern Concilium, cujus
celebrandi tcinpus indicat, est Nicaenum secundum, quod
habitum anno mundi VIMCCXCVL, et multis deinde
dicit
interjectis, opus siuun emissum asserit post sex alias cen-
turias et annos XLIII., sive post annos DCXLIII. Sin
hi addantur ad Y1MCCXCVI. annus emerget mundi
V1MDCCCCXXXIX., Christi MCCCCXXXI. Ex locis
autem supra citatis colligere est, in isto numero VIMCCXCVI.
ad DCXLIII. addendo, numeros denarios et monadicos, puta
XCVL, omittendos esse his eniin omissis, et DCXLIII. ad :

VIMCC. additis, prior numerus exacte colligetur, nimirum

VIMDCCCXLIII. Unde palam est ipsaui etiam preefa-
tionera isto mundi anno juxta civilem GraBCorum computum
conscriptam esse, sive anno Christi MCCCXXXV.
XXXV. Egregium hoc Matthaei Blastaris, (cujus quaes-
tiones et causas matrimoniales Joannes Leunclavius in Juris
[Tom.i. pp. Graaco-Romani lib. viii. edidit) Syntagma in lucem hie
emissum est, ex duobus optimae notae codicibus MS., quorum
unum vetustum satis et eleganter scriptum Bibliotheca
Bodleiana, alter um vir spectatissinius D. Isaacus Vossius,
celebre cujus nomen per omnium ora volitat, pro summa,
qua pollet, humanitate, et flagranti in rempublicam lite-
 Pandectas Canonum. xlv

rariain, de qua tota optime meritus est, amore, ex sua ipsius

instructissima Bibliotheca suppeditavit. Hi itaque duo
MSS. codices inter se collati sunt, et quicquid in uno defuit,
ex altero suppletum est ; adeo nt ambo hie in lucem pro-
deant. Quod autem ad Latinam spectat versionetn, nos
eruditam tantum praefationem Latinam fccinms, ipsum
operis corpus a doctis quibusclam viris Oxoniensibus trans-
latum est. Ab iisdem etiam tractatus iste Matthsei Blas-
taris syntagmati appensus, de Synodo quae Photium resti-
tuit, ex MS. Bodleiano erutus est, et Latine versus, de quo
nonnibil dicendum restat.
XXXVI. Iste tractatus ut titulus ostendit, ex Becci
operibus excerptus Joannes iste Beccus, Michaele Pa-
est.

Iseologo imperante, Chartophylax erat magnee Ecclesiae

Constantinopolitanae, ut testatur Nicephorus Gregoras, qui
de 6O heec babet, 'Ev TO-JTOIS [JstvToi roT:, zaipoft TTig [AtydXqg TJV Nic. Greg.
,^^,,
Xgro>UAag Bsxxoc, avqs
,

GVVITO$
Hist. Rom.
g ovofta sv ro/fc fjc,aXiffra, lib.v. [cap. 2,
i ,
8ect 5 P65,
- >

roffovTOig o? xai w/ga rrjy <puffsu$ B.]

offoig TUV rori avOguxuv ovds/g. flis

temporibus magna Ecclesice Chartophylax erat nomine JBeccus,
exceUenti vir ingeuio^ et in doctrina studiis ah inennte versatus
estate, prceterea tantis natures dotibus ornatus, quantis nullus
alius istius cetalis. Postea ab eodern Imperatore ad patriar
ch at um Constantinopolitantim evectns est, ut idem liistoricus

tradidit his verbis, A/' a dq za! ?-} ruv carp/apy/x^ avaj8s/3jjcfii/g Greg. ibid.
, ^ [sect.7, p.
-,
vra qv aorog rw paff/Xt/, KCC.I yXairra, -/.at yji, xai A.]

xa/

doypari^uv. Quamobrem patriarchica sede conscensa Imperatori

unus fait omnia, et lingua, et manus, et celeris scriptoria ca
lamus, et dicendo, et scribendo, et dogmata statuendo. Post-
quam autem octo in patriarchico isto throno annos sedisset,
dignitate depositus, et in exilium missus, in carcere diem
obiit, Pachvmeres tradidit, dicens, 0i/j?<r%g/ & xni 'ludwris 6 e<$ Pach. Hist.
[Andronic.
ffarpidgyrjv y^fj>ariffa,g 6 Bixxoc, sv rf) Kara rb TOV ayiov rgqyogiou lib. iii.^cap.

pgwpov e/gxrfj. Moritur vero et Joannes Beccus Patriarcha

dictus, in carcere, qui in sancti Gregorii arce est. Vita autem
sic defunctus est sub Andronico Seniore, qui imperium in-
vasit anno Christi MCCLXXXIII. Hie multa conscripsit,

sed nihil adhuc editum est, praeter epigraphas ejus in sen-

tentias SS. Patrum de processione Spiritus Sancti, et sen-
 xlvi Prolegomena in 2uvo5/x^, sive

tentias sanctorum Patrum de codem argumento ab eo col-

lectas,quas Petrus Arcudius Corcyrseus Romae edidit. Ut
alia ejus scripta hactcnus avsxdora omittam, unum confecit
librum, inscriptum KSOI rr^ i-yjjffsu: zui shr^^g ruv 7%$ KaXaiag

xal vsag 'Pupvis tz.xt.qffiuv, De un'wne et pace reteris et novce

Romce ccclesiarum ; et alterum de eodem argumento in

scriptum, Tg/ rr g altrr,: sKK\^ffiu.ffrix^g

t
t/eqvri:, TO roD GKavddXov
dXoyiffrov "/.at l/c /^6^r g t
'/ffroo/ag dwodsixvbvTog, De eadem eccle-

siastica pace, ex ipsa historic sola scandali absurditas demon

strator. Hie autein liber in MS. Bibliothecse Vatican sic
r
incipit, llv av iJMKaoiw a\r 6to$ t
z'r/z T<J\J suayyeX/xoD '/.r^vy/Aarog.
In hoc summum inter Joannem VIII. Papam Roman urn et
Photium Constantinopolitanum consensum persequitur, in
ea praesertim celebranda Synodo, quce Photium in sedem
suam Constantinopolitanam restituit. Cum ex hoc igitur
erudito Becci Patriarcliae Constantinopolitani scripto non-
nemo olim ea excerpsisset, qua ad dictam Synodum j)ertinent,
[Pan. Can. excerpta l
ista sic inSCripsit. Il^t rr,z ay/a; '/.a! oiKnfisvixrjS
tom.ii. ad , , > , ,
fin. Matth. ffwooo'j, ^~i^ a-~ro'/.a !rff~riffs <X>wr/ov 7ov ay/wrotrov tta-piaoyriV
s w
tig rov
Blast, pp. x , ^ , ,

273-307.] &PQVOV Kw!/<TTavr/i'6ucroXswj, KO.I di:"s*'jfiz ra ffxavOaXa ruiv ovo SK

xa/ \>sag Pw//-^$, U'~ TO\J oyti\t ro Bsx/cou, ou 37

ao^rtj
T
Hi/ av floty.doiov. De sancta et (Ecumenica Synodo, quce
Photium sanctissimum Patriarcham in scdcm Constantino
politanamrestituit et duarum Ecclesiarum, veterls scilicet et
>

novce Romce, scandala dissolvit ; ex JBccci oratione, cujus

initium cst,
r
Hv av paxdoiM. Cum Acta igitur hujus Synodi
nondum edita,sedab omnibus desiderata fuerint, dicta autein
[Auct. Laud, Bod-
excerpta, sic inscripta, ex Becci scriptis in Bibliotheca
Gr. 26.] . . . .,
leiana mventa sunt, in quibus magna pars Actorum con-
tinetur, eadem publicare visum est, prsesertim cum hsec ea
sit Synod us, a qua Canones isti sub Photio constituti sunt,

quos etiam hoc opere cum commentariis edimas. QUEB hie

autem de ista Synodo cum iis conveniunt,
dicta sunt egregie
[Tom. x. quae Baronius ad annum DCCCLXXIX. ex Codicibus
636.] Vaticano et Columnensi de eodem Concilio scripsit.
XXXVII. Ad calcem denique totius operis Annotationes
subjunximus ; in quibus quid preestitimus, vel saltern pree-
stare conati sumus, paucis expediemus. Primo enim nobis
miniine propositum fuit in singulos Canones, eorumque
Scholia, commentaries edere, quod operse nobis pretium haud
 Pandectas Cunonum. xlvii

visum est. Ac proinde istiusmodi tantummodo locis, quse

obscuriora visa sunt, quse perperam ab aliis intellecta, aut
majoris momenti, et frequentioris in ecclesiasticis discutiendis
controversiis usus, dilucidandis, vindicandis, et ad genuinum
ipsorum sensum restituendis, totain, qnalis qnalis fuit, operam
locavimus. Hinc etiarn variantes passim lectiones ex Codi-
cibus, tarn MSS. quam impressis, adnotavimus. Alia etiam
quamplurima scholia, quse, ut neque ad Balsamonis, riec
Zonarse, nee Aristeni eg^ys/as pertinentia, in ipso operis cor-
pore consulto prtetermissa sunt, ex MSS. Bodleianis et
Amerbachiano, ad suos quseque Canones inter Annotationes
apposuimus. Quicquid etiam scholiastes in Constantini
Harmenopuli epitomen Canon um conscripserunt, ad locum
itidem quodque suum congessimus. Adeo ut nihil a Graecis
quibuslibet in hoccanonici ipsorum juris corpus conscriptum,
ad notitiam nostram pervenit, quod non in hoc unico opere
collectum exhibetur. Ut hsec auteni omnia, quoe in pluribus
Codicibus nianu exaratis et impressis dispersa hucusque
latuerunt, in unum hoc corpus tandem aliquando collige-
rentur, et publici juris fierent, o nines bonarum literarum, et
rei preesertim canonicee studios! celebri illi Bibliopolse Lon-
dinensi Roberto Scott singulares debent gratias, quippe qui
nee sumptui pepercit, nee labori, quo canonicum hoc oj)us
instructissimum, quoad ejus fieri potuit, et accuratissimuin
in lucem prodiret.
XXXVIII. Qusenam ecclesiastics leges hoc opere con-
tineantur, quando et a quibus ese sancitse fuerunt ;
quinam
eruditi viri scholia in easdein ediderunt, et e quibus denique
Codicibus ista scholia in hunc librum simiil collecta sunt, ex
iis quse hucusque commentati sumus cuivis palam est. Adeo
ut nihil aliud hie modo praemittenduni superesse videatur,
quam ut debita cum honoris prsefatione commemorem
promptissimam celeberrimse Universitatis Oxoniensis in
coeptis nostris promovendis benevolentiam speciatim insig- ;

nissiini viri Dni. Petri Mews, L.L. Doctoris, Decani Rof-

fensis, Collegii D. Jo. Bapt. Oxon. Praesidis,et Universitatis
Vicecancellarii opem et patrocinium ; atque etiam exteri
posterique certiores fiant, e quam celebri prelo typographico
inpublicam hoc opus lucem emissum est. Enimvero pauci
abhinc anni elapsi sunt, ex quo Reverendissimus noster in
xlviii Prolegomena in 2uvod/xov.

Christo Pater, et Dominus, D. Gilbertus, Divina Providentia

Archiepiscopus Cantuariensis, et totins Angliee Primas et
Metropolitanus, pro ardenti ipsius in Deum pietate, summo
in literates amore, et constant! in Acaderaiam nostram
Oxoniensem benevolentia, ex sua solius munificentia cele-
berrimum illud fundavit pariter atque exstruxit Theatrum,
quod de honorando ipsius cognomine Sheldonianura appellari
meruit. Intra hoc illustre admodurn aedificium, prseter am-
plissimum illius sinum publicis celebrandis comitiis des-
tinatum, spatia quaedam circumcirca relinquuntur, operibus
typographicis affabre accommodata. Qurecunque autein
Chalcographi, per seneos suos literarurn typos ex innumeris
repositoriorum loculamentis celerrima nianu raptos, ibi

coinposuerunt, e prelis subtns ordino dispositis in cliarta

subdita exprhnuntur. Adeo ut uniiin illud CEcumenicum
evasurum Theatrum, utpote non huic solum genti, sed
sit

universe terrarum orbi pulcherrima literarum linguarumque

omnium spectacula exbibiturum. Plurima sane jamdudum
promissa sunt, multa propediem exitura, quae qualia futura
sunt, ex hoc ipso opere, tanquam ex pede Hercules, non
inepte conjiciatur. Cum hoc enim, quod primum, tantae
saltern molis, ex eo prodiit, et illustrissimo propterea illius
Fundatori, summa ^Eterni Numinis in Ecclesiam Suam be-
nignitate adhuc superstiti, dedicatur, vere canonicum sit

opus, sacrasque illas exhibeat leges, quibus Ecclesia primitiva

administrata est ; hand inani spe duciniur, reliqua omnia,
quee, Deo adsistente, cumulatissime ex eo quotannis exitura
sunt, ejusdem fore generis, ut prorsus canonica, veteris et
Catholicai Ecclesise decretis et discipline consentanea, tanto
denique Fundatore, et sanctissimi Praesulis benefacto dig-
nissima audiant ; omnia secula man eat
illudque tale per
Theatrum, ut Deus ex eo gloriam, Evangelium fidem, Fides
stabilimenturn, Ecclesia pacein, artes liberales atque scieritiae

complementum, et omnes denique, quotquot exortae fuerint,

controversiae ultimum finem consequantur. Quod faxit Deus
Opt. Max. etiam atque etiam orat

GUILTELMUS BEVEREGIUS.
 PRJEFATIO

ANNOTATIONES IN CANONES APOSTOLICOS.

DE NUMERO ET AUCTORITATE CANONUM APOSTOLICORUM.

I. NOTAS ac observationes in hosce, qui sub Apostolorura

nomine multis retro seculis in Ecclesia Christiana mili-
tarunt, non minus quam in Synodorum Patrumque Canones
a Graecis receptos, eorumque interpretes, edituri prius de ;

omnibus, quam de singulis, disserere, et quo tandem jure

veteres hi Canones gloriosum ilium titulum, Kavovtc TUV
'
AnoffroXuv, meruisse censeantur, explicare necessarium
duximus. Hoc ut effectum demus, duas praecipue quaes-
tiones discutiamus oportet; quarum prima est de Canon um
horum numero, de auctoritate et antiquitate altera quas ;

ambas paucis expedire moliemur.

II. Quod ad numerum attinet, primo tenendum est, quod
etiamsi complures antiquiorum Patrum de Canonibus hisce
ssepius meminerint, nihil tamen certi de antiquitus recepto
eorum numero e quopiam elicere possumus, usque ad quin-
gentesimum plus minus a Christo nato annum. Inter
Decretales fateor, Romanorum Pontificum Epistolas, una
circumfertur Zephyrini (qui ad sedem Romanam provectus
est anno Chr. CXCVIII.) ad Episcopos omnes Sicilienses,
in qua dictum est, Septuaginta enim Apostoli sententias prce- [Conc^tom.

fixerunt. Quomodo etiam Hincmarus Remensis legit in

lib. de var. c. Eccl. c. 18. 1 At Ivo Carnotensis in Deer.

1
[Hie liber a Turriano (pro Can. inter Hincraari opera a Sirmondo
Ap. lib. i. cap. 15, p. 57,) laudatus, edita non exstat. Haud tamen id-

D D
 Prcefatio ad Annotationes

CP. 119. par. iv. c. 107, et auctor Panormiae sive Pannomise, lib. ii.

cap. 105, [p. 128] et Gratianus, [Deer. par. i.] distinct, xvi.
cap. 2, [col. 58] pro *
septuaginta' legunt *
sexaginta.' Gre-
gorius Presbyter autem in Polycarpi sui lib. iii. tit. 20 2
quinquaginta citat, ut observant Romani quoque juris ca-

[p. 38, coi. nonici correctores sub Gregorio XIII., ad distinct, xvi. c. 2.
b3 ]
c o nc [Binii] Et Scvcrinus Binius, qui hanc inter alias epistolas decretales
tom. i. part. i 1*1*^1^ j * *
margme

t i*

[P si et ;
edidit, ad '
septuaginta in notat, 'alias sexagmta,
etcoss.tom. alias qumquagiuta ;
'
ut ex tanta lectionum varietate nihil
E.] certi conclucli possit. Et praeterea nee multum refert,

quot Canones sive sententiae in dicta Epistola recensean-

tur ut ab Apostolis praefixae, cum haec una sit ex iis

Beiiarm.de cpistolis, cle quibus ipse Bellarminus ait, Aliquos errores

1

iib"ii. cap!
'
in has epistolas irrepsisse non negaverim, nee indubitatas
toIE ' 1 '
p '

56fi.j esse affirmare audeam. Et Baronius ex multis eas suspec-

>I C
325 ) 32G.']

'

tas reddi epistolas affirmat ad an. DCCCLXV., et aciem

argumentorum, quse ex hisce epistolis petuntur, aliorum
[Tom.u. objectionibus retusam videri posse ad an. CII. Unde
doctissimus Petrus de Marca liberum esse veneran-
ille
er e
imp iib iii. dos Pontificum titulos epistolis istis detrahere affirmat, et
?Tp'. uij*' supposititias esse probat, et idcirco ab earum citatione
cautus abstinet. Caeterum, quod non praetereundum est,

iwd. cap. 2, idem ille Petrus de Marca ad numerum Canonum horum

'

adstruendum alium laudat librum, ffwayuyriv TUV xavovuv

appellatum, sub nomine Theodoreti Cyrensis, qui ante
tempus a nobis preestitutum claruit sed eruditissimo viro ;

imposuit Codex MS. in Bibliotheca Regia, quern solum, ni

fallor, viderat, titulum prae se ferens, go^w^rou lcr/<rxoVoy

st
jir c2i
b1 ' ' ^ erum Christophorus Justellus alios codices MSS.
496
1 ii p
i
' '
unum qui 'iwavi/ou KgtfffivTtgov 'Avno^siag, alterum qui

2
circo audiendus est Dallseus, qui Tur- [" Verum in hoc eodem campo
rianum hcec vel Hincmaro ipsum pru- alii etiam gravissimi viri (quorum libri,

dentem scientemque affinxisse, vel certe partim in publicis,partim inprivatisbib-

ex falsis et interpolate codicibus de- liothecis manuscripti habentur,) Cres-
scripsisse, credit, (Dall. de Pseud, lib. conius, Anselmus, Deus-dedit Cardina-
iii. cap. 2, p. 433.) Sirmondus enim Iis, Gregorius Presbyter, qui volumen
sese omnia congessisse Hincmari suum Polj'carpum inscripsit, aliique
opera nee spondere sibi nee sperare nonnulli prseclare se exercuerunt, suam-
audet, ut ipse in Praefatione loquitur, que operam probaverunt." Prsef. ad
et multa forsan Hincmari Opuscula in Lectorem, apud Corp. Jur. Civ. jussu
Bibliothecis adhuc latent.] Greg. XIII. emend. Col. 1631.]
 in Canones Apostolicos. li

nomen praefert, Jo.

videlicet Scholastici, qui
primo presbyter Antiochenus, et
deinde Episcopus Constantinopolitanus fuit et codicem ;

praeterea nostrum Oxoniensem, cujus titulus est,

xavovuv XxXr,<riaffrix,uiV, x. r. X., et postea 'ludvvou '
A
KwffravnvovwoXsus roD 2poXa<rr/jcoD stg rbv vopoxavova KgoXoyog. E
quibus satis, ut opinor, patet Theodoretum non fuisse col-
lectionis istius auctorem, sed Jo. Scholasticum sive Antio-
chenum, qui post annum praedictum floruit, uti mox osten-
demus. Hoc autem lectorem obiter admonendum duxi, ut
si forsitan, inter doctissimum illud Petri de Marca opus
legendum, in collectionem hanc ab eo laudatam inciderit,
eandem esse sciat, quam Christophorus Justellus sub Joannis
Antiocheni nomine edidit.
III. At quingentesimo circiter aerae Christianas anno, ipse
primus aerae istius conditor Dionysius Exiguus
Codicem
Canon um Latinam linguam
Ecclesiae Orientalis e Graeca in
quam accuratissime transferebat, cui etiam Latinam suam
Canonum quinquaginta sub Apostolorum nomine versionem
praefigebat. Tempus, quo antiqua haec Canonum inter-
pretatio in lucem prodiit, ex duabus ipsius Dionysii epistolis
erui potuerit quarum una est ad Petronium Episcopum,
;

quam Dionysius Petavius e MSS. edidit ad calcem operis

de Doctrina Temporum. In uno exemplari, quo usus est

Petavius, hgec scripta sunt, In praisenti namque J

tertia [Pet. de
Doct. Temp.
indictio est, consulatu P r obi j unions 7 .

tertms decimus circulus

. ,
tom. u. P .

decemnovalis decimus lunaris est ; e quibus constat annum,

quo et pascbalem suum cyclum instituit, et hanc epistolam
conscripsit, fuisse annum aerae vulgaris DXXV., utpote
Philoxeno et Probo Coss. indict. III. aureo numero XIII.
In hac autem Epistola Dionysius Exiguus citat Canonem
LXXIX. totius Codicis, qui primus est Antiocheni Conciiii, [ibid. tom. u.

ut ipsius verbis utar, et quidem juxta suam ipsius interpre

tation em ; unde hanc elaboratam esse, ac

liquet versionem
proinde quinquaginta Apostolorum Cariones editos ante
an. DXXV. Sed accuratius adhuc tempus colligere licebit

ex Epistola ipsius ad Julianum presbyterum tituli sanctae

Anastasiae, Pontificum Romanorum decretis ab eo collectis

prsen'xa, et ex MSS. Christophori Justelli edita. In hac
 Hi Prcefatio ad Annotationes

enim Epistola Dionysius se in Decretorum collectione eodem

[just. Bibi. modo proeessisse scribit, quo dudum, de Grceco sermone
tom. i.*p!" Patrum transferens Canones ordinarat.
'
Ergo Canonum
183; etConc. -, -. . ,

tom i. coi. 3, pnus facta est, quam naec epistola

versio scripta, quaetamen
data est ad Julianum presbyterura tituli S. Anastasiee, qui
interfuit Synodis Rom an is priinae et quartae sub Symmacho
[Cone. tom. habitis, quarum ilia Kal. Mart, anno CCCCXCIX. post
seq et 1333,' cons nlatum Paulini ; haec sub VIII. Id. Novemb. anno
DIL, Avieno juniore consulatum gerente, celebrata est ; nulla
vero postca illins occnrrit inentio. Unde plusquam verisi-
niile cuipiam videatur, lianc Apostolicorura L. alioruraque
Canonum versionem quinto exeunte seculo, vel saltern
ineunte sexto, hoc est, anno circiter quingentesimo, divul-
gatam esse.
IV. Non citius autem edita est hsec Dionysiana Canonum
interpretatio, quam ab Ecclesia Rom ana recepta, quod Cas-
siodorus ejusdem setatis scriptor abunde testatur, de Dionysio
Cassiod. haec scribcns; Qui petiius a Stephano Evlscovo Salonitano ex
Divin. Lect. ~
cap. xxiii. (jrrcccis cxewplarwus Lanoiics ccclesiasticos, morions sms. ut
IBibl. Max.
Pat. tom xi. ercit ptinnis atquc disertus, mctgncB eloquentice luce composmt
et just'. Bibi. quos hodie nsu celeberrimo Ecclesia Romana complectitur
tom. i.
P . 99.] Et ab eo usque tempore per totum propemodurn Occidentem
hi quinquaginta Canones, iique soli, Apostolorum titulo dig-
nati sunt, et inter reliquos Conciliorum Canones a Dionysio
versos observati. Hinc est, quod Joannes Secundus sede
Romana potitus anno DXXXII., in causa Contumeliosi
Regensis Episcopi, inter alios citat Can. Apost. XXV. et
Cone. Gaii. XXIX., idque ex interpretatione Dionysiana, in Epistola
233!]
"
ad Ceesarium Arelatensem data. Et Zacharias Papa, digni-
Conc. Bin. . -.-^ . _. __ _ _ . _.
tom. iii. part, tatem istam assecutus anno DuLALJ., plures Canones ex
368; '[et eadeiii versione laudat in Epistola ad Pipinum Regem et
et co'ss. tom Eniscopos Francoruiii. Et Leo IV. Papa anno DCCCXLVII.
1
vi. coll 1507, _.
c, 1508, D, Uuibus autem. inqint, in omnibus ecclesiasticis utimur Jludi-
1509, E, 1511, 7
c. K-] ens, sunt Canones Apostolorum, Niccenorum, etc., juxta Dio-
distinct. xx. nysianam versionem, qua Apostolici L. soli numerantur.
Anastasius Bibliothecarius, in Praefatione ad VII. Synodum
3
[" Simul cum Canonibus, quibus Decret. Part. i. dist. 20, cap. 1, col.
in omnibus ecclesiasticis utimur judi- 84.]
ciis, id est Apostolorum," etc. Grat.
 in Canones Apostolicos. liii

ad Joannem VIII. Papam Romanum an. DCCLXXXVIL,

scribit Stephanum praedecessorem ejus L. solos Aposto-
lorura Canones recipiendos synod ice promulgasse. Ve.rba
ejus sunt, Et certe de Apostoluram Canonibus liquido 7iovimux, [Conc.tom.
1
quoniam his quidam facile non prcebuere consensum. Sed etc .]
predecessor vester beatissimus Papa Stephanus non ex his
plusquam quinquaginta [recipiendos] synodice promulgavit.
Et Humbertus Sylvae Candidas Episcopus, in Disputatione de Gratian.dist.
<

Jejunio Sabbati contra Nicetam Pectoratum an. MLIV. 5>i. S'wb

hsec babet Et hoc asserere conaris ex Avocryithis libris et
:
'
Looms Pa; ee

S-,
IX.; ot
Lanombus pan sententta sanctorum Pair am repudiatis ; nam R' bl M*-

Clementis librum [liber, Bibl. Pat.], id est Petri Apostoli"-v-*">

Itinerarium et Canones Apostolorum numeraverunt \nnme-
rantur, Bibl. Pat.] inter Apocrypha, exceptis capituUs quin
quaginta, quce decreverunt orthodoxce fidei [reyulis orthodoxis,
Bibl. Pat.] adjungenda. Unde liquet quinquaginta Apo-
stolorura Canones approbatos, reliquos tune temporis repu
diates esse. Hinc Urbanus Secundus iisdein fere temporibus
in epistola Praeposito S. Juventii destinata, sciendum vero, [Ab Alex .11
inquit, quod Canones Apostolorum, quorum auctoritate Oricn- apud Gra-

talis, et ex parte Romana utitur Ecclesia, etc.Nimirum ilia xxxii. cap. 6,

plures, bsec L. solos admittit. Et Gratianus anno MCXLV.

Apostolorum (vero) Canones, qui per Clementem Puntijicemvist.w.
Romanum, sicut quidam asserunt, dicuntur esse translati, sunt ss.]
quinquaginta. Quinetiam in veteri Canon um codice, quern
Wigorniensi Ecclesiae Dunstanus, Arcliiepiscopus Cantua-
riensis, contulit, L. soli Apostolorum Canones describuntur,

ut observat Jacobus Armacbanus in Proleg. ad Polycarpi, et ^Cot ^t '

ii

Ignatii Epistolas. Nee oniittendurn est Cresconium, Episco- P^ 1 2 ,- ' 1* 1

pum Africanum,tam in breviario canonico, quam in collectioue [Apud jut.

Canonum, L. solos sub Apostolorum nomine laudare, idque can^tom. i.

ex interpretatione Dionysiana, et Isidorum quoque, sive His- ^pp-^

palensem, sive Mercatorem, Setubensem Episcopum, juxta
Chronicon Juliani Toletani 4 (incertum enim est quisnam [P P 91,92
.

. . . Pans. 16'^Q.J

istius collectionis auctor fuit, quae sub Isidori nomine cir-

4
["Si fides habenda esset Chronico tore. Etenim juxta Chronic! illius

Juliani Toletani a viro clarissimo Lau- fidem, Isidorus Mercator, Episcopus

rentio Ramiresio Parisiis edito, non Setubensis, ope monachi cujusdam
laborandum esset de collectionis auc- compilation! operam dedisse dicitur, et
 livr Prcefatio ad Annotationes

cumfertur) de L. solis Apostolicis meminisse, quos etiam ut

a Dionysio translates citat, etiamsi in reliquis Conciliorum
Canonibus antiquam versionem retineat. E quibus omnibus
inter se collatis probe constat L. solos sub Apostoloruni
nomine per multa secula in Ecclesia Romana receptos esse,
eosque ex Dionysiana versione. Hinc est, quod Codex
Canonum Ecclesiae Romanse anno MDXXV., a Jo. Wen-
delstino editus L. solos Apostoloruni Canones exhibeat et ;

quod in prinio Conciliorum tomo, impresso Colonise anno

MDXXX., L. soli Apostolorum Canones recenseantur,
etiamsi in cditione Petri Crabbe, et aliis posterioribus plures
numerenttir.
V. Dionysius igitur Exiguus L. solos Apostolorum Ca
nones e Graeco transtulit utrum autem plures in Codice
;

quo usus est exstiterint necne, incertum est. Petrus de

r>e concord. Marca caeteros ab eo consulto omissos opinatur, prcesertim
[sect. V, p. '
cum Can. LXVI. ingratus Romanis auribus [futurus] esset.
Sed vero nobis dissimile videtur, ut partein tantam Co-
dicis transferred reliquamque omitteret, ne Romanis displi-
[Just. BIN. ceret, cum ipse in praefatione etiam L. a se versis, plurimos
tom. i. P . consensum non prcebulsse Jfacilem affirmet. et propterea Ro-
101 jetConc. . ,.. ,. .
tom. i. coi. i, mams aeque ac alns liberum esset eos admittere vel repu-
diare. Utrum autem in exemplar!, quod transtulit Diony
sius, pluresquam quinquaginta fuerunt Canones necne, non
tanti est moment!, ut litem moveret, praecipue cum, etiamsi
Codex, quern ipse vertit, plures non babuerit, ejus tamen
aequalis exemplar nactus est, quod LXXXV. Canones Apo-
stolicos continuit Joannes viz. Scbolasticus, primo Antiochiae
;

presbyter, (unde
et Antiochenus dicitur) postea vero ad
thronum Constantinopolitanum a Justiniano (sub quo et
Dionysius claruit) imperatore promotus. Hie enim in prae-
fatione ad Canonum Collectionem, quam, ut 'antea notatum
[Just. Bibi. est, Marca sub Theodoreti nomine laudat, disertis verbis
Jur. Can.

obiise anno DCCCV. Verum quia Hispalensi, aetate sua, collectionem tri-
Chronicum illud apud erudites viros butam fuisse testatur." De Marca,
suspicione non caret, satius est Hinc- de Concord. Sacerd. et Imp. lib. iii.

mari testimonio hserere, qui non Mer- cap. 5, sect. 2.]

catori Setubensi Episcopo, sed Isidore
 in Canones Apostolicos. lv

/a "Khjjf&svros xavovag IJ^si/ro, unde constat Canones

Apostolorum LXXXV. in Oriente iisdem etiam temporibus
obtinuisse, quibus Dionysius L. solos Latine vertebat. Hanc
suam Canonum collectionem Jo. Antiochenus (sub isto enim [Just. EIM.
U a
nomine editus est) in L. titulos distribuit, quibus
Canones to m. u pP .

499002 1

hosce Apost. LXXXV. inter alios Conciliorum commiscet;

adeo ut hi LXXXV. Apostolici una cum Synodalibus ab eo
commemoratis Codicem Canonum Ecclesiae Orientalis tune
etiam dierum constituerent. Et hinc est, quod in Concilio
Trullano anno DCLXXXI. celebrato, Can. II. Canones
LXXXV., ruvay/uv xai ev86%uv 'Acroffr&'Xwv synodal! auctoritate [Pan. Can.

confirmentur. Et ab hoc demum tempore Ecclesia Orien- c.]'

talis religiosissime, si quos alios, hos LXXXV. Apostolorum

Canones observarunt. Et quicunque ex iis Jus Canonicum
tractarunt, nee plures nee pauciores recensent. Photius [Just. IKM.

Patriarcha C.P. in Nornocarione, Alexius Aristenus, Jo. t m - PP.

Zonaras,Theodorus Balsamon, Simeon magister et Logotheta,

Arsenius Monachus, Constantinus Harmenopulus in Epitome
Canonum, 5 et Matthaeus Blastares in Syntagmate, et quotquot [Pra?f. P . 4,

praeterea Grsecijuri canonico operam dederunt, in praedicto to' m .i"i

LXXXV. Canonum Apostolicorum numero unanimes con-
sentiunt. At in Arabica Canonum collectione numerus ad
LXXXI. reducitur, ut ex ipso etiam titulo patet, quern ex
MS. Bibliotbecse Bodleianae transcriptum hue transferre non

pigebit,

Hi sunt Canones, quos sancti Apostoli, purique discipuli com-

posuerunt, quique Tituli coynominantur, ad quos constituendos
conyregati sunt Apostoli, eosque Spiritus Sancti ope in Summo
Sionis ordinarunt, quos Clemens Petri Apostoli discipulus
enunciavit. Et numerus eorum est octoyinta unus. Eodem
quoque modo in plerisque Latinis horum Canonum editioni-

bus non LXXXV., sed LXXXIV. numerantur, duodecimo

nimirum et decimo tertio in unum conjunctis.
VI. Ut de numero sic et de auctoritate horum Canonum

ad
[In Prsef. apud Leunc. Jus Greco-Rom,
5 lib. i. torn. i. init.]
 Ivi Prcefatio ad Annotationes

in varias abitur partes. Joannes Damascenus non Nam

Adv.Hjer. referre videatur solum, ut Alphonsus de Castro modeste
"'
20.6 nimis loquitur, sed revera in canonicorum Sacrae Scripturae
librorurn numerum eos refert recensituui enim a se canoni ;

corum librorum catalogum, nulla facta distinctione, sic

Damasc.de claudit, IlauXou AftoffroXou

,,
'

FideOrthod. , , _ . , /
lib. iv. cap. luavvov S'JM'yysXiffrov' xavovsg TOJV ay/oiv Atfoffro},uv o/a
i.p.284, c' Quod tamen inconsulte nimis ab eo factum recte monet
[Tom. ii. coi. Baronius ad an. CII. Sixtus Senensis S. Athanasium quo-
sixt. sen. que eos inter hagiographa recensuisse scribit Canonum :

Bibl. Sanct.
Hb.ii. [ P 63, . Apostolicorum, inquit, auctoritas est recepta et indubitata,
Athanasius enim inter hay iographa eos numer at. Sixtum fide
implicita sequuntur Bellarminus, lib. de Scriptoribus Eccles.
[sub ciem. in Clemente, [p. 31,] et Possevinus in Apparatu Sacro. At
367.] in Synopsi, quam citant, Athanasii, nulla occurrit Canonum
S A h
s 'n s scri
Apostolicorum mentio, nisi forsitan sub generali KX^gyr/wv
ap
c- 'tom'n
nomine, qnae tamen Athanasius non inter hagiographa sed
202, A.B.]
P.
Apocrypha recenset; et Eusebius nihil e Clementinis a
Euseb. Hist, veteribus approbatum asserit, praeter Epistolam primain ad
Eccles. lib. ~ . . .
_i ,.
m. cap. ss, Connthios. Porro Concilium Trullanum hosce Canones non
quidem inter canonicos Scripturae libros, sed tamen inter
reliquos ab Ecclesia recipiendos Canones confirmat, idque
can.Tr. ii. sub ipsorum Apostolorum nomine. Et hinc est quod Grae-
[Pan. Can. \ .

tom.i. P 158,. coruin plunmi Synodi istius auctontate mducti, non L.

solos priores, sed et universes LXXXV. ab ipsis Apostolis
vel composites vel saltern dementi dictates asserant. Unde
Balsamon in istum Canonem eos, qui L. solos recipiunt,
[Ibid. p. 159, perstringens, ait, Tov nagovrog Kavovog j&'sfAvrjffo
A.
01 auroD rovg Xzyovrag {Ay sx.Tsdjjvcci

xavovag we. Eadem propemodum habes in Mat-

n
4
'c^n
thaei Blastaris Praef. ad Syntagma. Nee defuerunt a La-
tom.ii.]
tiriis, qui hosce Canones ipsis Apostolis acceptos retulerunt.
Apostolorum Canones certo sunt Apostolorum, inquit Lin-
danus. Istos Canones ab Apostolis constitutes, a beatoque
Prsef.Panopl.
[iih. i.]
^,j
Clemente conscnptos
.

esse,
.

multis et certis argumentis aaaucor,

. .77
6
[Hie locus nobis summa cura thodoxa, recensito canonico librorum
investigantibus haud comparuit. In catalogo, continuo post subjungit, et
alio autem loco ita de hac re loquitur Canones Apostolorum per Clemen-
Alphonsus :
" Quapropter beatus Da- tern." Adv. Haer. lib. i. cap. 2, col.
mascenus, in quarto libro de Fide Or- 11, E. Paris. 1571.]
 in Canones Apostolicos. Ivii

ut credam, inquitLambertus Gruterus. Illos in Concilio Hier-

osolymitano, Act. xv. ab Apostolis conditos esse, ac proinde im- Sent', pie"
u8 '

merito pro Apocryphis a quibusdam censeri affirmat Salmeron. tom. x!i.

Franciscus Turrianus peculiarem edidit tractatum, quo pro- 801 -]'

bare nititur omnes hosce Canones ab Apostolis composites [ vide supra,

P '

idque in Concilio Hierosolymitano. Cui -subscribit et

esse, xxTiii.']

Lorinus in Act. Apost. cap. xv., [v. 29,] necnon Onuphrius [P.w2,coi.

in Catalogo Platinae prsefixo. Hanc denique et Joseph i [piatinade

^Egyptii Arabici Canonum collectoris sententiain fuisse,

titulus ante citatns indicat.
VII. Alii e contra hosce Canones dubios et snpposititios
esse et Apostolis falso adscriptos prodiderunt, iique e Grsecis
pariter ac e Latinis. Photius enim in Prsefatione ad
Nomocanonem a Christophoro Justello ex MS. Bibliothecae
Oxoniensis edita olim observant, Oj /^v >Aa xal roGc }.s- [just. Bibi.
~ , , > rt , ,
Jur Can. '

ruv aytuv AflwroAwv, / nai nvzc avroug a/ct^/poAoug oia torn. n. p.

nvag airiag fyrieavro. Et post euni Matthaeus Blastares,

Oux. ayvoSt ds tog rivs$ TUV do%a/cuv d/ApifSo^ovg rov$ Jtavovccg rovroug [Prsef. ad
yn P '

Et
quidem Photius unus ex iis fuisse vide- E pfn
ipse
-. . Can. torn,
. ii.]
tur : utpote qui Canones etiam a se collectos recensens, non
dicit, 01 ruv dyiMV '
AcrooToAwc xavovcg, sed o/ Xtyo/Atvoi T/V ay/'uv [Just. Bibl.
, , , , o- i-i-
-r< Jur. Can.
ATotfroAwv o/a KA^asiroj xavofsj TS. OlC etiam Uionysius Jl^xi- torn. ii. p.
793 1

guus in praefatione ad Codicem Canonum Ecclesiasticorum,

In principio itayue Canones, inquit, qui dicuntur Apostolorum [ibid. tom. i.

de Grceco transtulimus, quibus

* quia
i rplurimi consensum non '
conc.tom.i.
col t> B -j

prcebuere facilem, hoc ipsum vestram noluimus ignorare sancti-

tatem. Et Isidorus in sua praefatione, Propter eorum aucto- [Conc.tom.i.

ritatem cceteris Conciliis prceposuimus [prceponimus, Grat.]

Canones, qui dicuntur [esse, Grat.] Apostolorum, licet a quibus
dam Apocryphi dicantur, quoniam plures eos recipiunt. Ita
quidem citatur a Gratiano ; at capite primo eiusdem dis- Dist. xvi.
. . . , ^
tinctioms nsec etiam ex Isidoro laudantur, Lanones qui di- wo.
7-
cap 4 - [colt
-

2 [Ibid. cap. i.

cuntur Apostolorum, seu quia eosdem nee sedes Apostolica col - M -l

recepit, nee sancti Patres illis assensum prcebuerunt, pro eo

quod ab hcereticis sub nomine Apostolorum compositi dignos-
cuntur, quamvis in iis utilia inveniantur, tamen ab auctoritate
Canonica atque Apostolica earum gesta constat esse remota,
atque inter Apocrypha deputata. In utroque fortasse loco
respectum habuit ad Gelasium Papam, et LXX. Episcopos
in Synodo sub eo celebrata congregates an. CCCCXCIV.,
 Iviii Prcefatio ad Annotationes

ApudGrat. ab apocrypliis
" u i authenticos
q libros discernentes dicunt,
Dist. xv. cap. r J *
3, [coi. 56; Liber Canonum Apostolorum Apocryphus. At Hincmarus
et Cone. torn.
coi. i2G5,
Remensis, B.
^

Gelasium in
*

Cataloyo qui
^

libri in Ecclesia
....
recipiantur, de his Apostolorum Canonibus penitus tacuisse, nee
H inter Apocrypha eos misisse, scribit adeo ut in Codice, quo
;
Laud cap

iilp.w
1 01"'

]
Hincmarus anno circiter DCCCLX. usus est, verba ante
citata omissa videantur. Ipse autem Hincmarus eodem in
[ibid. p. 473.3 loco praemiserat, Casterum iidem Canones, qui vocantur Apo
stolorum, non ab ipsis Apostolis conscripti esse creduntur.
[vide just. In eadem sententia Fulgentius quoque Ferrandus et Mar-
Bibl. Jur.
can. tom.
p. 448, seq.
i.
tinus Bracarensis fuisse videntur, ex eo quod nee me in
etApp.p.vii.
seq.]
breviatione, nee hie in collectione Canonum hosce laudare
dignentur.
VIII. Ut nos inter dtias has extremas latitantem opiniones
ipsam investigemus veritatem, et sum mam, quoad ejus fieri
potest, Canonum horum antiquitatem, iisque debitam exinde
pendentem auctoritatem inveniamus, antiquiora S. Patrum,
qui annum praedictum qningentesimum praecesserunt, volu-
mina consulamus, et quae ex iis in adversaria nostra de
Canonibus hisce congessimus testimonia depromamus ne-
cessc est.Telam autem a Chalcedonensi, sive quarta ge-
nerali,Synodo exorsi, usque ad ipsa tempora, quibus hi
Canones nobis constituti videntur, hoc est ad prima prope-
modum Ecclesiae recens natae incunabula, earn gradatim
ascendendo protrahere moliemur. Patres igitur in praedicta
Synodo Chalcedone celebrata anno Dom. CCCCLI. congre-
[Pan. can. crati Can. XXII. decemunt, Non licere clericis post mortem
torn. te
i. p. 138,
c, D.] Episcopi ad ipsum pertinent, diripere, xad&i; xai ro?g
res, quce

xavoffiv At vero nullos alios hac Synodo

aKvyo^vrai.
vetustiores Canones invenire est hoc prohibentes, praeter
Apostolicos, quorum quadragesimo cautum est, ne, mortuo
Episcopo, rerum ecclesiasticarum occasions quae propria
fwerant Episcopi interciderent, sive diriperentur. Videsis
p<28 -
]
notas in dictum XL. Can. Apost. Synodus porro Ephesina,
sive CEcumenica tertia, anno CCCCXXXI. habita, decretum
edidit, quo asseruit, Episcopum Antiochenum in Cypro
[Can.Ephes. ordinare, quae extra suos esset limites, esse irpay&a, napa rous
Tiii. Pan.
Can. tom. i. sxx^.TjffiaffriKoug faff/AO'ji; xcti roug xavovag ruv
J f ,
ayiuv 'ATotfroXwv xa/vo-
rofjt,o{jfji.vov, viz. praeter Can. Apost. XXXIV. et XXXV.
Exstat hoc decretum in Actis Concil. Ephes. part. ii. act. 7.
 in Canones Apostolicos. lix

In nonnullis, fateor, editionibus pro 'A-rotrro'Xwv legitur

quod tamen tantidem est. Quinetiam in isto quoque libello,
quern Rheginus tune temporis Synodo offerebat, hoc contra [Cone. tom.
iiL col> 788
Apostolicos Canones esse traditur. Adheec Arcadio tertium, '
]

et Honorio secundum Coss., hoc est anno CCCXCIV. cele-

bratum est Concilium provinciale Constantinopoli de Agapio
et Bagadio utroque Episcopatum Bostrse sibi vindicante, in
quo Nectarius Constantinopolitanus et reliqui Patres de-
cernebant Episcopum accusatum non nisi Synodi et pro-
vinciee Episcoporum sententia deponendum esse, X.MS xui
o/ ' Avoffrohtxctt xavoves diug'utavro, viz. Can. Apost. LXXIV.
Heec exstant ad calcem primi tomi hujusce operis. Hisce [Pan. can.
l P ' 679'
'

temporibus celebrata est Synodus Carthaginiensis, cujus B.T'

Can. LIII. Aurelius Episcopns dixit, 6 ao-^aToz rucij fuXa^- [nd. P. 570,

Qqasrut, ut tres Episcopi Episcopum, ordinent, viz. Can.

Apost. I.; et Balsamon quideni TVKW per xavova interpre- [iwd. p. 577,

tatur dictum Apost. Can. ita antiquitus intellectum esse,

; et
ut tres ad minimum Episcopi ordinent Episcopum, in notis [Annot. ad
an a P '

ad Aristeni istius Canonis interpretationem ostendimus. n 'p a n!'

Hinc ad secundam universalem transeamus Synodum Con- ad tin.]

stantinopoli habitam anno CCCLXXXI. Patres in hac

Synodo convocati ad Damastim, Ambrosium, aliosque
Romae tune temporis congregates epistolam mittebant, qua
inter alia dicunt, caXa/oj rs, ug 7ffrs, dsff^os xsxedrrixe, xai ruv [Cone. tom.
. . . . ii. col. 963,
ayiwv h N/xa/a crarsowv o'^og, una cum
nimirum ut Antistites E.]

finitimis (modo ipsis visum merit) Episcopis ininistros ad

Ecclesiarum commodum in suis ipsorum provinciis ordinent.
At nulla Synodo Nicsena antiquior lex exstitit, quae hoc
Can. Apost. XIV. [leg. XXXIV.] et XV.
constituit, prseter [vide supra,

[leg. XXXV.] Exstat haec Epistola ad finem Actorum Con- S'lsw/f"

cilii C.P., et apud Theodoretum. Hisce diebus Evagrius mst^Eccies.

sedem Antiochenam occupabat a Paulino decessore solo, [PP. 203-267.]

et jam decedente, ordinatus, quod ^aga rbv sxxXriffiaffTixbv fcff&bv,

imo vaga -TTO^XOVC xuv6vas factum observat Theodoretus ; viz. ibid^cap.23,

contra Can. Apost. I. et LXXVL,

non nisi a quorum iste

duobus vel tribus Episcopum ordinari mandat, hie Episcopum

quern vult sui loco ordinare prohibet. Hisce etiam tempo
ribus Basilius ille Magnus clarebat, qui in prima Epistola tS?ii?53,

ad Amphilochium, Can. III., ait, dior/ &g%a,T6e san xavwi/, ut Basil. EP .

qui gradu excidernnt huic soli punitionis modo subjiciantur, iiL^vfi, B.]
 Ix Prcefatio ad Annotationes

viz. Can. Apost. XXV. Idem quoqne Canone XII. dicit,

n
10%. p 'fi9, rou diydftovi; navreXus 6 xavuv rq$ vvrqgsfftas aKSX^sifft, ubi Bal-
Ep.las.' op! samon observat per xuvova, indigitari Can. Apost. XVII.
P
27'c!i
'

Idem observatur et a Matthseo Monacho in matrimoniali-

. jus bus, cap. vsg) diya'tuv, et recte quidem, siquiclem nullus alius
nb. viii. tom. de ea re Canon exstabat. Praeterea anno Dom. CCCXLI.
habita Synodus
est Antiochiee plerique autem Canonum :

ab hac Synodo editorum eadem quse Apostolici, et nonnun-

quam iisdem verbis, decernurit, ut nihil certius esse potest,
quam vel Antiochenos ex Apostolicis vel Apostolicos ex
Antiocheriis transcriptos esse, ut cuivis conferenti patebit.
At vero Antiochenos ex Apostolicis, non e contra, traductos
esse, probe constat ex Can. Antioch. IX., quo statutum est
reliquos Episcopos nihil magni inomenti facere, sine Primo
[Pan. Can. sive IVIetropolitano, Kara rev do^aTov xgarqffavra TOJV tfarsguv

438,'c'o
'

jipuv xavwa, viz.juxta Apost. Can. XXXIV., eadem omnino

deceruentem. Unde Patres Antiochenos Canones Apost.
vidisse, omnesque suos, qui cum Apostolicis conveniunt, ex
iisdem transtulisse, eosque sua demum auctoritate confir-
masse luculenter patet. Hisce diebus celebratissimus ille
Athanasius ad ubique Orthodoxos epistolam conscripsit, in
qua conqueritur Georgium [Gregorium], natione Cappa-
docem, per vim, judicumque extraneorum opem thronum
[Athan. Alexandrinum invasisse ; et pro tin us subjungit, ToDro ds
Ency. ad ;
*
;
" . .

Episc. Ep. xxXqffiaffrr/.oijs &6(ff&ous vapaX-uffti [9ragaXug/,J Viz. Can. Apost.

torn! i.'p. 112, XXIX. XXX. Ut vero Imj/eriali quoque auctoritate
et
veteres hi Canones corroborentur, iisdem diebus Eusebius
Caesareae Episcopus ad thronum Antiochenum cleri populi-
que suffragiis electus est, ille autem antiquis hisce Carioni-
bus religiose insistens suam relinquere, et ad aliam sedem
migrare renuit, quam ob rem Constantinus Magnus Impe-
rator literas ad eum dabat, quibus eum commendat, quod
Euseb.de rag svroXdc TOV 0ou xai rov aKOffroXixbv xavova xai
Vit. Const.
lib.m. cap.
rs

<p\j\o>rrsiv y^wxv, et
.

aliam epistolam ad
. 101
Synodum
rr^c, sxxXqffi(x,$

Antiochise
tune temporis habitam mittebat, qua Episcopos in ea con
gregates certiores facit, literas Eusebii de ea re ad se missas
rw exxXqffiaffnxu Otapti consentire; 7 et in prsedictis itidem

7 [Ta ytpw Euffifiiou y^eifAftaret rev \$a.mro. Euseb. de Vit. Const, lib.

IxxXtifftuf p.oi).iff<ra. QuXdrrovrat iii. cap. 62, p. 619.]

 in Canones Apostolicos. Ixi

literis ad Eusebium datis, haec ab eo gesta, rfi a-rocrroX/x^ [Euseb

'

ffvptpuva esse scribit. Hunc autem Apostolicum ib'm. Sp.

61
Canonem, hanc ecclesiasticam legem, hanc deriique Apo-
stolicam traditionem iiihil aliud esse quam Can. Apost.
XIV. dubium est. Quinetiam Alexander Episcopus
extra
Alexandrinus ad Alexandrum Episcopum C.P. scribens,
Episcopos aliquos, qui eos quos ipse excommunicaverat in
communionem recepissent,
1
criminatur, TcT '
uvrs
'
a-rooroX/xov Theodoret.
Hist. Eccles.
xavova roDro ffvyxugsTv, viz. Can. Apost. XII., XIII., et XVI. gj>-
Jj
*P- 4

Hsec Epistola scripta est ante Synodum primara CEcumeni-

cam Nicsese habitam, cui postea idem Alexander interfuit:
quapropter nee totam Synodum hi Canones latuisse cen-
seantur, nee quidem Canonibus ab ea
latebant, ut ex ipsis
constitutis palam est
enimvero in secundo Canone sancti [Pan. can.
:

Patres affirmant, ut, qui a vita gentili ad fidem nuper A'

accesserunt, baptizentur, et ad episcopatum protinus pro-
moveantur, esse craga rbv xavova rbv ixy^ffiaffTiKov, viz. contra
Can. Apost. LXXX., et Canone quirito de excommunicatis [iwd. P .64,
decernunt, Ut valeat senteiltia Kara rbv xai>6va dictyogevovra,

Juxta Canonem qui pronunciat eos qui ab aliis excommuni-

cantur ab aliis non recipiendos esse. Hie autem est Can. Apost.
XII. Et quidem, ut semel dicarn, sacratissimum hoc Con
cilium in plerisque statutis suis ad Canones Apostolicos
respexisse, et non tarn novos procudisse, quam antiquos hosce
confirmasse videntur, vel etiam et explicasse ;
quod egregie
probetur ex Can. X., quo decernitur ut quicunque lapsi [ibid. P 71, .

sunt et postea vel per ignorantiam, vel scientibus iis qui

promoverunt, promoti sunt, hoc non prsejudicat r<Z xavovi rf
IxxXTjrr/affr/xw, nam cogniti deponentur. Nimirum Canon
Apost. LXII. praecipit, ut clericns qui lapsus est deponatur,
sed de iis qui post lapsum ordinati sunt, nihil expresse
statuit. Patres itaque Nicaeni Canonem istum ita intelli-

gendum consentiunt, ut ii etiam, qui prius lapsi sunt et

deinde ordinati, deponantur, ut poenam ab ecclesiastico isto

Canone constitutam non effugiant, etiam si lapsus ordinatio-

nem prsecesserit. Si altius adhuc ascendamus, ipse quoque
Cyprianus, (si modo tractatus de Ablutione pedum ei recte

adscribatur), anno circiter CCL., nam baptismum, inquit, re- De Abiut.

peti ecclesiastics prohibent regulce, viz. Can. Apost. XLVII. carnot^op.'

Ipse denique Tertullianus ad Canones hosce respectum op.'

 Ixii Prcefatio ad Annotationes

Tertuii. de liabuisse videtur, ubi ait, Agunlur prcecepta (sic enim Pame-
psyS'.cap. lius legend um censet non prceterea, quod aliis visum) per
A] '
Grcecias illas certis in locis Concilia ex uniuersis Ecclesiis per
qu(E et altiora quceque in commune tractantur. Ut talia
enim Concilia haberentur nusquamtunc temporis prseceptum
legimus prseterquam Canone Apost. XXXVII. Ubi etiam
Tertuii.de
Prsescript.
elicit, Ad hcereticos vetamur accedere, Canonem Apostolicum
A
V r et '
XLV., quo cum hsereticis comprecari, vel LXV., quo haere-
?a 'Sf r

206,c.] ticorum synagogam ingredi vetitum est, indigitasse videtur.

IX. Priusquam ulterius progrediamur, non abs re erit ex
veterum testimoniis haec duo observare. 1. Hosce
prsedictis
Canones sub variis nominibus antiquitus cognitos fuisse, ut
qui a Synodo Chalcedonensi appellantur o/ craXa/ xavoves, a
Constantinopolitana Synodo o/ TX/&/ 0g<jy/,G/, a Synodo Antio-
chena et S. Basilio a^aToi navtvss, a Synodo Nicaena,
Ephesina, Antiochena, et ab Athanasio XjcXj<r/a<mxo/ Qta^o}, a
Cypriano ecclesiastical regulce, a Synodo C.P., a Constantino
et Alexandro acro<rroX/xo/ xavoi/sg, nunquam tamen navoveg ruv
preeterquam in decreto Ephesino, ubi etiam pro
nonnunquam var'sow, et fortasse rectius, legitur, a
Constantino vocantur et acromX/xa/' *aga8ogei$, et a Concilio
Nicacno simpliciter xavovsg. 2. Non L. solos sed plures
antiquis hisce Patribus innotuisse, utpote quod Synodus C. P.
provincialis Canonem LXXIV., Nicaena LXII. et LXXX.,
et Theodoretus Canonem LXXVI. laudet: adeo ut XXXV.
posteriores ejusdem antiquitatis ac L. priores non immerito
censeantur.
X. Hisce sic prsemissis, nostram de Canonum borum
antiquitate ac origine sententiam paucis aperiamus. Quan-
quam enim eos vel ab ipsis Apostolis conscriptos esse, vel
Clementi tanquam amanuensi dictates affirmare non ausim,
nee cum Damascene eos inter canonicos Sacrarum Scrip-
turarum libros recensendos judicarim ; nullus tamen dubito,
quin a viris Apostolicis, hoc est, secundo labente et ineunte
tertio a Christ! nativitate seculo constituti passim deinceps
innotuerint. Hoc enim non ex eo tantum liquet, quod
quarto demum currente seculo pro antiquis habiti fuerunt,
sed exinde prsecipue, quod secunda tertiaque fluente a Verbo
Incarnate centuria, oinnes, vel plerosque saltern (a quibus et
de caeteris facile est conjecturam facere) in Ecclesia Chris-
 in Canones Apostolicos. Ixiii

tiana obtinuisse, ex Cleraente Alexandrine, Origene, Ter-

tulliano, aliisque ejusdem aetatis scriptoribus et ecclesiasticis
historiis abimde constet. Exempli gratia, Can. VII. de die
celebrandi Paschatis, Can. XVII. de digarnis non ordinandis,
Can. XXXI. de clericis seorsim collectas agentibus, Can.
XLVII. de baptismo non repetendo et de haereticorum
baptismate non admittendo, Can. L. de trina in baptismo
immersione, Can. LXI. de fidelibus lapsis non ordinandis,
Can. VI. et LXXXI. de clericis seculares curas suscipi-
entibus ; sic etiam Canones de Conciliis habendis, de Quadra
gesima, feria quarta, et Parasceve jejunanda, etc., ut in
Canonibus explicandis fusias ostensuri sumus. Hrec enim,
et hujusmodi, quse Sacris in Scripturis expresse non prsecipi-
untur, in Ecclesiam primitivam et tantum non Apostolicam
furtim et fortuito irrepsisse non censenda sunt, sed e prseviis
potius decretis sive Canonibus, iisque non a private quopiam
homine, sed a multis qui in unum congregati in utramque
partem deliberarunt, constitutis, vulgares in usus primo
recepta fuisse.
XI. Et quidem nonnullos ex hisce Canonibus a Conciliis
tune dierum celebratis editos fuisse, nemo inficias eat. Sep- Euseb. nist.
Eccles. lib.v.
timus enim Canon de paschalis celebntatis tempore a cap. 23, [pp.

Conciliis Romano, Paleestino, Politico, Gallico, Osroeno,

aliisque constitutus est, anno circiter CXCVIII. Sic
Cyprianus asserit antecessores suos de clericis seculares curas Cyprian, in

suscipientibus decretum edidisse, juxta Can. VI. et LXXXI.

g^
Sed summa observatione dignum est, quod illi ipsi Canones, gb
de quibus tot motae sunt controversies, viz., XLVI. de
haereticorum baptismo non approbando, et XLVII. de bap- [pp- 1-3-]

tizandis iis qui ab hcereticis impuro baptismo polluti sunt,

longe ante Cypriani tempora in Synodo sub Agrippino habita
statuti sunt, ut ex ipso Cypriano patet, dicente, Apud nos
autem non nova aut repentina res est,ut baptizandos censeamus
^^
jubaian.
tA
[ P .

eos, qui ab hcereticis ad Ecclesiam veniunt, quando multi

jam
anni sunt, et long a (etas, ex quo sub Agrippino bonce memoria
viro convenientes in unum Episcopi plurimi hoc statuerint.

Hujus Concilii meminit et in Epistola ad Quintum. Quo [Ep^ii.

quidem anno celebratum est hoc Concilium nondum constat.

Baronius conjicit in annum CCXVII. At siquidem multis [Tom. 11. ooi.

annis et longa estate ante Cyprianum habituin fuerit, anterius

 Ixiv Prcefatio ad Annotationes

nobis fuisse videtur, prsesertim cum et ipsum Tertullianum

[Cap. xxxvii. eadem sensisse, ex libro de Prescript, adv. Haeret. constet.
215, C, et _. . . . _,
S.eBapt. cap. Cum pro comperto autem habeamus tres hosce Canones, qui
xv. p. 230, ....
A.] inter Apostolieos numerantur, a pnmitivis, ut ita loquar,
Conciliis constitutes esse, idem et de reliquis statuendum
censeo : nimirum quod a Synodis, quee variis et temporibus
et locis convenerant, editi sunt hi Canones, et tertio demum
currente seculo in unum corpus collecti. Hoc et Hincmarus
Hincm. Remensis olim sensisse videtur, Canones, inquit, qui vocantur
[SiiLadv '
Apostolorum, antequam Episcopi Concilia libere inciperent
1

dimjcip. *!. celebrare, a devotis quibusque collecti. Prius itaque quam

t0 m "''
P473 ] Concilia libere celebrata sunt, hi Canones et editi fuerunt, et
collecti. Quemadmodum autem nihil certi de primis
Canonum Ecclesiae universes collectoribus, nee de priscae
istius Latinee editionis a Justello editte auctore constat ; sic

etiam nee certi aliquid vel de tempore vel loco, quo collecti
sunt hi Canones Apostolici, determinare possumus.
XII. Petrus de Marca, ex eo quod Firmilianus et
Cyprianus cum Stephano Romano de heereticorum Baptismo
disputantes de hisce Canonibus non meminerunt, de utroque
tarn tempore quam loco conjecturam facit; collectos videlicet
et Apostolorum titulo cohonestatos fuisse anno CCLVIII.,
idque in Concilio quodam Iconiensi. 8 Verum a preedictis
patet Cyprianum, etiamsi non sub Apostolorum nomine,
antiquum tamen laudasse Canonem, ad suam de Baptismo

8 [" Nihil opportunius accidere po- editorum nomen inscriptum fuerit ?

terat hac disputatione ad citandos in .... Commodum accidit, ut fre-

testimonium Canones Apostolieos, si quentes Orientalium Ecclesiarura

ea tempestate compacta fuisset col- Episcopi Iconium convenirent anno
lectio, qua hodie utimur Ita- CCLVTII. ad controversiam illam de
que a silentio Firmiliani colligere licet, baptismo hsereticorum dirimendam, ubi
incognitos ea setate Orientalibus fuisse eadem sententia constituta est, quam
Canones Apostolieos. Quid si haec Apostolici Canones XLVI. et XLVII.
contentio collectionis hujus occasionem exhibent Quare in earn con-
praebuerit ; et, ut Romanse Ecclesise jecturam facile adducor, ut existimem
traditio et auctoritas a Stephano pro- decretum Iconiensis Concilii tran-
lata objecto veluti clypeo repelleretur, scriptum in earn collectionem, quse
huic collection! (quse antiques disci- tune consarcinata est, et augusto
plinse in Oriente vigentis capita omnia, dementis Romani nomine ornata in
imo vero et sacramentorum ritum com- publicum prodiit." Pet. de Marca, de
plectitur) Constitutionum Apostolica- Concord. Sac. et Imp. lib. iii. cap. 2,
rum, et Canonum a Clemente Romano sect. 5, pp. 131, 132.]
 in Canones Apostolicos. Ixv

adstruendam sententiam et ipse quoque Firmilianus istud

: Firmman.
decretum non constitutum sed confirmatum fuisse in dicto cypri'an.
P
Concilio Iconii celebrate affirmat. 9 Quis autem sibi per- i*/v ]'

suadeat, Cyprian um, Firmilianum, aliosque Ecclesiae Pri-

mitivae praesules Apostolorum nomen hisce Canonibus
imponere voluisse, quorum aliquos saltern a decessoribus
suis constitutes
agnoscunt ? Caeterum et aliud quoque oc-
currit,quod hanc conjecturam veri quam dissimillimam esse
arguit. Firmilianus nimirum in dicta Epistola ad Cyprianum
Romanes circa celebrandos dies Paschcs errare affirmat. At [ibid. p. 220.]

Romani celebritatem istam, ut cuique notum est, juxta Can.

Apost. VII. perpetuo peregerunt. Quocirca Firmilianus
haud dubie hosce Canones tanquam Apostolicos Romanis
obtrudere non voluit, utpote quibus Romanorum de Pascha
sententiam confirmari, suam autem condemnari novit.
Quinetiam nee liuic sententiae sufFragatur, sed refragatur
potius Can. XXXVII., quo mentio fit mensis Hyperberetaei.
Cum enim Hyperberetaeus unus sit ex Asianorum mensibus,
quos Pascha, secus ac Canone VII. statutum est, celebrasse
neminem latet, idem contra istam conjecturam recurrit
argumentum, nee Iconii videlicet, nee alibi in Asia proprie
sic dicta collectos esse. Quin potius ex duobus hisce Ca
nonibus, viz. VII. et XXXVII., nostra sententia, quod
diversis in locis constituti sunt hi Canones, egregie confir-
matur. Enimvero Canonem XXXVII. a Conciliis Asianis
decretum esse dictum mensis Hyperberetaei nomen aper-
tissime demonstrat, at Canonem VII. ab iisdem statutum
non fuisse, perpetua eorum a Polycarpo, imo quidem ab ipso,
ut asseruerunt, Joanne recepta Paschatis celebratio luculenter
arguit.
XIII. Ut autem a variis Conciliis editi sunt hi Canones,
a diversis quoque viris nobis collecti videntur, quorum
sic et

hi plures, illi pauciores collegerunt unde praedicta in :

numero discrepantia orta est non secus ac in Conciliorum

:

9 [" Quod totum nos jampridem in firmiter et vindicandum, cum a quibus-

Iconio, qui Phrygise locus est, con- dam de ista re dubitaretur." Firmil.
venientibus ex Galatia, et Cilicia, et ad Cyprian. Cyprian. Epist. Ixxv.

cseteris proximis regionibus, confir- p. 221.]

mavimus tenendum contra hsereticos

E E
 Ixvi Prcefatio ad Annotationes

postea Canonibus accidisse patet. Antiquus enim Canonuui

Conciliorum Codex Chalcedonensibus terminatus fuit, quibus
])ostea Trullani, Carthaginenses, aliique quamplurimi suut
adjecti : et ipse Codex Canonum a Dionysio Exiguo Latine
versus, longe plures continet, quam a primo interprete trans-
lati snnt, Apostolicos, viz. et Africanos ; ut non minim
cuipiam videatur, primitivarum Synodorum Canones ab his
L., ab aliis LXXXV., collectos esse. Canones autem sic a
se collectos, alii ecclesiasticos, Apostolicos alii nominarunt
non quod ab ipsis Apostolis conscriptos crederent, quos ipsi a
Conciliis decretos collegerant, sed quod doctrinse et tra-
ditionibus Apostolicis consonos, et a viris saltern Apostolicis
constitutos esse persuasum habuerint. Sic enim et Ter-
tullianus eos, quiproximo post Apostolos claruerunt seculo,
Apostolicos appellat. Hinc evenit ut in citatis veterum de
cap.' 32, [p. hisce Canonibus testimoniis, nunc ecclesiastici, nunc Apo-
213, 13, C.] .. .

stolici nuncupentur et quod am postea Apostohcorum

:

nomine deceptiab ipsis Apostolis definitos arbitrarentur.

XIV. Ut ut est, ex prsedietis facile adducor ut credam
universam propemoclum Ecclesiee primitives disciplinam per
hosce Canones administratam fuisse. Quapropter quem-
adrnodum Canones Nicseni, Ancyrani, Neocaesarienses, etc.
Codex Canonum Ecclesire universae et Canones Cartha
;

ginenses, Codex Canonum Ecclesioe Africanse vocitantur

sic et hi, qui Apostolorum dicuntur Canones, ut ab Ecclesia
Primitiva constituti et collecti, Codex Canonum Ecclesiae
Primitive meritissirno jure nuncupantur.
XV. Ad hanc nostram de Canonibus Apostolicis vulgo
dictis sententiarn quam proxime accedit doctissimus ille
Episcopus Aurelianensis Albaspinaeus, prsesertim ubi vetus-
tam hanc Canonum collectioneni nihil aliud esse contendit,
Aibasp. quam JBreviarium et Epitomen privatorum Conciliorum et

obs. 13, [pp.* rerum ab Episcopis privatis sancitarum, qui Ecclesias Grcecas
ante Concilium Niccenum administrarunt. Sed Joannes
Dallaeus, in tertio libro de Pseudepigraphis Apostolicis,
postquam deliram Turriani, hos Canones ab ipsis Apostolis
constitutos fuisse asserentis, opinioiiem viginti capitulis non
minus erudite quam fuse everterat, vicesimo primo tandem
capite dictam etiam Albaspinaei sententiam refellere conatur.
 in Canones Apostolicos. Ixvii

Quoniam autem nonnulla ex iis, quae contra Albaspinaeum

profert, argumentis nostrae etiam sententiae repugnare viden-
tur, ea paucis, ut loci ratio postulat, discutiemus.
XVI. Primo itaque Dallaeus hos Canones non ante
Synodum Nicaenam sancitos esse, ex ipsa eorum materia
probare nititur, nimirum, quod Can. LXXXV. tres Macca-
baici, et octo Constitutionum Apostolicarum libri inter
canonicos recenseantur. enim arg;umentatur, Quis enim,
Sic [Daii. de
T 7 . . Pseud, lib. iii.
quceso, vetustiorum, non dico Latmorum, sea et Grcecorum cap. 21, P .

Pair urn tertium librum Maccabaicum in sacrum Veteris Tesla-

menti, vel Clementinarum Constitutionum octo volumina, in
Novi Canonem ante hujus sylloges Patrem retulerat? Re-
spondeo, primo quod ad libros Maccabaicos spectat, in anti-
quissima Graeca Canonum collectione a Jo. Antiocheno ela- [Just. Biw.

borata, tit. L., ubi hie Canon exstat, nulla omnino librorum t"m. ii..'

Maccabaicorum mentio occurrit, ut etiam in annotation ibus

ad dictum Canonem LXXXV. observamus ac proinde isti :

in recentioribus Canonumhorum editionibus alia quam

primorum conditorum manu inserti Quid autem videntur.
si concedamus tres Maccabaicos libros dicto Canoni ab initio

insertos fuisse ? Hoccine probando esset, hos Canones nee

ante Concilium Nicsenum constitutes esse? Nihil minus.
Verumenimvero in antique illo Romano versionis ruv 6. MS.
ante mille ducentos annos exarato, tres Maccabaici, ut
cuique notum est, inter reliquos Veteris Testamenti libros
recensentur. Nee in eo solo, sed et in alio illo, dictum Vati-
canum Codicem annis aequante saltern, si nonsuperante MS.,
per Cyrilluui Lucarem Alexandria Constantinopolim trans-
latum ad Carolum I. pise memoriae misso, et in Regia Biblio-
theca adhuc asservato, tertius Maccabaicorum reliquis Veteris
Testamenti libris subnectitur, et quidem sub hoc titulo, iisderu

quibus totus liber literis, hoc est, uncialibus sic scripto

MAKKABAIHN AOFO2 T'. Quibus etiam suffragantur, non
tantum editiones Veneta et Complutensis, sed et versio
antiqua Syriaca, qua xopoi ^nSm N15D 3113,
sic inscribitur,

Item liber tertius autem multa sint,

Maccabceorum. Cum
quse evincunt dictos Codices proximo saltern alterove post
consessum Nicssnum, si non eodem, seculo exaratos esse,

veri prorsus dissimillimum est, ut dicti tres Maccabaici inter

canonicos Veteris Testamenti libros in iisdem recenserentur,
 Ixviii PrcBfatw ad Annotationes

nisi ante illam Synodum in eorum censum alicnbi relati

fuissent.Quinetiam ipse Origenes, qui non tantum ante
Concilium Nicsenum, sed et iisdem, quibus nos Canones
hosce collectos fuissecontendimus, diebus claruit, tres Macca-
beeorum reliquis Sacrse Scripturse libris non obscure sub-
juiigere videtur. Is enim in expositione primi Psalmi post-
b
25
' vi
'29o'
(
l
uam viginti duos Veteris Testament! libros juxta Hebrseos
recensuisset, protinus hsec addit, "Egw 8e TO-JTUV IcW ra Maxxa-
(3ar/*ci, a^sg sKiyzygatfrai 2ag/3^ ffagftais 'i\' qtlSB Valesius sic

vertit, Extra horum censum sunt libri Maccab<sorum, qui

inscribuntur Sarbeth sarbane el (hoc est, h$ ^JnnD tfl3itj?,
sceptrum rebellion Dei, vel etiam, S\* ^JD *itp tt3itt?, sceptrum

principis filiorum Dei.} Hie enim cum juxta Valesianam

etiam versionem vox /3//3x/'a intelligatur, ra Max/ca/3a/'xa, ut

pluralis, non dualis nurneri, tres minimum Maccabseorum

libros designare necesse est. Verum et quomodocunque ista
Origenis verba intelligantur, aperte saltern ex iis, ut etiarn
ex Tertulliani, dementis Alexandrini, aliorumque ejusdem
setatis eos passim laudantium, scriptis conficitur, aliquot
Maccabseorum libros viginti duobus Hebraicis tune temporis
subjunctos esse, et nonnullis quidem in locis duos, in aliis
tres: nam Canon Scripturse nondum exactedeterminatuserat,
sed hi plures, illi pauciores libros canonicos numerabant;
adeo ut,omnes vetustiores rerum ecclesiasticarum
inter
scriptores, vix in eodem canonicorum librorum numero
duos
consentientes reperias. Quocirca hoc argumentum contra
Dallaeum potius retorqueri possit. Hinc enim constat hos
Canones prius conditos fuisse, quam exactus canonicorum
librorum numerus constitutus est imo priusquam Macca- ;

baicorum errores detecti fuerant hoc est, ante Synodum ;

Nicaenam. Omnes enim Grseci Patres q^ui post istam

Synodum claruerunt, Athanasius, Amphilochius, Gregorius
Nazianzenus, Epiphanius, Concilii Laodiceni Antistites, etc.
canonicos Sacrse Scriptures libros censentes, Maccabaicos
prorsus omittunt, ut quos revera Apocryphos esse istis
temporibus clarissime constabat. Adeo ut extra dubium sit,
hunc Canonem, quo tres libri Maccabaici inter canonicos
referuntur, ante dictos Patres, ac idcirco ante Niceenam
quoque Synodum constitutum fuisse, siquidem deinceps
tanquam Apocryphi a Graecis Patribus rejecti sunt.
 in Canones Apostolicos. Ixix

XVII. Deinde quod ad octo Clementinarum Constitu-

tionum volumina spectat, Dallaeus ex iis contra antiquitatem
borum Canonum perinde disputat, ac si quee hodie sub Apo-
stolicarum Constitutionum nomine circumferuntur, eaedem
cum illis essent, quibus istud nomen hoc Apostolico Canone
scrip tum est. Verum luce clarius est, et inse etiam Dal- Depseud.
i
laeus agnoscit
.
IT
probatque, hodiernas Constitutiones a
. .

1 ur-
Apost.
cap.
lib. i.
2, [ PP .

riano editas longe alias esse, ac diversas ab iis quye Epiphanii

temporibus exstabant ; nam plurima loca ab Epiphanio ex
Apostolorum Constitutionibus laudata, in vulgatis nullibi
inveniuntur : et ssepe etiam Epiphanianae contraria ac Tur-
rianicee Constitutiones praecipiunt, ut, ante Dallaeum, claris-
simi viri, Dionysius Petavius 1 et Jacobus Armachanus, [Proieg. ad

observarunt. Ultimus autem Apostolicorum Canon baud Cot. Pat. Ap.

,. TIT
dubie non de hodiernis sed antiquissimis
..... IT/-IConstitutioni-
illis
tom.ii.par.il.
PP. 198-200.3

bus intelligendus est, quae ab Epiphanio citantur. 2 Has

autem Epiphanio longe vetustiores esse, exinde
ipso etiam
patet, quod etiamsi ab hsereticis ad suas adstruendas opi-
niones seepe productse fuerint, Epiphanius tamen eas nullibi
novitatis, aut impostures arguit, sed e contra librum istum
v, non improbandum esse agnoscit, inox etiam in

CJUS laildes llB3C SubjicieilS, TIaffa yao sv avrfi xavovixri ra/ Epiph. Hier.
, , , . , - Ixx. [Audian.
, s x>
sfAtpspSTai, "/.ai OVOSV Ka.ga'/.s^aea'yfAivov rrig Kiffrzuz, {ovoi rqs O//.OAO- num. 10.

~ ~u / , i / Op. torn. i. p.
yiag,) ovos T7)$ sx/iXrjffiaffTi/irtg oior/triffsug, xui xavovoc, xai Kiffrscas. 822, A, B.]

Etpropterea testimonia ab Audianis ex dicto Constitutionum [ibid.]

libro citatanon rejicit protinus ut invalida, sed verba aliter

interpretatur. 3 Quod firmo nobis est argumento, Constitu
tiones illas ab Epiphanio laudatas summse time temporis in
Ecclesia auctoritatis fuisse usque adeo ut non inirum cui-
;

quam quod Canone ante dicto canonicis Scripturis

videatur,
adjectas sint. Quod et plenius adhuc ex eodera Epiphanii
loco confirmatur, ut quo base etiam occurrunt, E/? TOVTO ^ v [ibid. p. 822,

o'i avroi Avdiavol nagatpsgouffi rqv ruv 'AcrocrroXwv 6/ara^/i/, ovcav

/j,sv roT$ mXXo/'s sv dpipi'^'sxrw, dXX' OL/X adoxipov, Audiani vero

1
[In Animad. ad Hser. Ixx. Audian. Ixxx. [Massal. num. 7. Op. torn. i.

num. 10. Epiph. Op. torn. ii. par. ii. p. 1073, C,] et passim alibi.

pp. 290, 291.]

*
1 T $* fa> *<? S >.*A*/3rif

2 Hser. xlv. [Severian. Op. torn. i. *gJ rZ Hour^a. *xZ>s ^^t^^tvove-^ ai

A ;] Ixx. [Audian. num. 10. ^ati^voi, xi iytowvns triads v*o-

p. 390,
Op. torn. i. p. 822, A ;] Ixxv. [Aerian. x^/3vat;y. Epiph. Haer. Ixx. Audian.

num. 6. Op. torn. i. p. 910, B ;] num. 10. Op. torn. i. p. 822, B.]
 Ixx Prcefatio ad Annotationes

ad institutum suum quandam ex Apostolorum Constitutione

auctoritatem accommodant : qui liber tametsi dubice apud
multos fidei sit, non est tamen improbandus. Apud multos
itaque dubise erat fidei, non apiid omnes
nee ; et idcirco
Epiphanii temporibus deerant, qui has Constitutiones vere
Apostolicas, uti vocabantur, esse credebant. Hoc autem a
majoribus suis traditum proculdubio acceperant, quos idem
censisse nemo inficias eat. At Epiphanius eodem scripsit
seculo quo celebrata est Nicseaa Synodus : unde necessario
consequitur, aliquos etiam ante Synodum has Constitutiones
ipsis Apostolis, quorum nomen prse se ferebant, acceptas
retulisse ; a quibus propterea non mirum est si inter reliqua
Apostolorum scripta reccnsitee sunt: quo quidein jure non
opus est hie disputemus ; satis enim causes nostree consulitur,
si Constitutiones dicto Canone inter canonicos libros nu-
meratae ante Synodum Niceenam ApostoliceB auctoritatis
ullibi habitee fuerunt. Hinc enim clarissime colligitur, nihil
ponderis argument ex Constitutionibus petito inesse, si-
quidem ante dictum Concilium hae Constitutiones non ex-
stiterunt tantummodo, sed ipsis etiam Apostolis a nonnullis
adscripts sunt, a quibus in Novi Testamenti Canonem
referri poterant, et quidem longe facilius quam postea, cum
earum auctoritas paulatim decrescere coepit.
XVIIT. Hie autem mirari subit, qua tandem ratione
Dallseus Clementinarum tantum Constitutionum hie memi-
nit, non item duarum dementis Epistolarum ad Corin-

thios, quippe quee in Novi Testamenti Canonem hie refe-

runtur, oeque ac Constitutiones Apostolicee. Sed caute sibi
causseque a se susceptae hie egit doctissimus vir, quern latere
non potuit sententiam suam ex dictis Epistolis everti potius
quam confirmari. Eusebius enim testatur primam dementis
Epistolam ad Corinthios, non suis tantum temporibus, sed
et diu antea in plerisque Ecclesiis publice lectam fuisse,
Euseb. Hist. Taurqv ds xai Iv tfXsiffraig x%\7}ffjai$ IK] rou mtvoii
Eccl. lib. iii. t
cap. 16, [p. naXai TS xai naff r^ag auroug gyvto^ev. In autem ipsis Concilll
Nicaeni temporibus claruit. Quocirca ante dictum Con
cilium hsec Epistola, non secus ac canonici libri, in plerisque
Ecclesiis publice lecta est, a quibus propterea inter canonicos
libros facile numerari potuit. Ut autem quinto demum,
eoque adulto, post Christum Incarnatum seculo, quo Dallaeus
 in Canones Apostolicos. Ixxi

hos Canones confictos asserit, cum omnes Ecclesise publica

hujus Epistolse lectione dm supersederant, et Canon Scrip-
turse sine ilia ubique constitutus est, ut istis, inquam, diebus
hsec Epistola in canonicorum librorum censum relata esset,
omnem nobis fidem superare videtur. Adhsec altera de
mentis ad Corinthios Epistola, ipsis etiam Eusebii et D. Euseb. Hist.

Hieronymi temporibus non perinde recepta est ac prior, m. cap. ss,'

....
sed reprobata.
.
Et idcirco ineptissimus sit impostor necesse
, . .

est, et immane homims monstrum. qui postea librum ab

omnibus reprobatum in canonicorum numeriim obtrudere

ausus esset. Sane qui mentis compos est, et nullo partium
.
Hieron. [de
Virislllust.
cap. xv. op.
torn.
839.]
ii. col.

studio distractus, vix citius hanc Epistolam in sacrum

Scripturse Canonem hie relatam legat, quam exinde protinus
concludet, hos Canones istis die-bus collectos esse, quibus
hsec Epistola nondum spuria et supposititia esse deprehen-
deretur, sed genuinus et legitimus haberetur viri illius

Apostolici dementis Romani partus : hoc est, longe ante-

quam Patres Nicoeee convocati sunt nimirum secundo
:

tertiove currente seculo, quo canonic! Novi Testamcnti

libri nondum ubique determinati erant, sed a nonnullis
Ecclesiis plures, ab aliis pauciores sub isto nomine recepti
sunt. Quo factum est, ut in dicto Canone nonnulli libri pro
canonicis habeantur, qui ab aliis rejecti sunt, viz. tres Mac-
cabaici, Constitutiones Apostolicse, et duse dementis Epi-
stolse ; et e contra, alii hie rejiciuntur, qui ab aliis pro
canonicis habiti fuerunt, viz. Epistola S. Judse, et Apo-
calypsisD. Joannis. Quod tamen antiquitati horum Canonum
nequaquam adversatur, sed earn potius egregie confirmat.
Caeterum nee tacendum est, dictas dementis Epistolas in
vetustissimoillo Codice Regio supra commemorate, ex quo

Greece primum editae sunt, ambas una cum Novi Foederis

libris eadem perantiqua manu exaratas et compactas esse.

Hinc enim clare saltern elucescit, olim non defuisse, qui has

Epistolas Novi Testament! libris subjunxerunt,

canonicis
juxta quod supradicto Canone constitutum est.
XIX. Hactenus expendimus quse Dallaeus, ex ipsa horum
Canonum materia, contra veram ipsorum antiquitatem a
nobis assertam opposuit. Superest, ut ea etiam discutiamus,
quse ex eoruni forma objecit; juxta quam Albaspinaeus
hunc
[Al
Codicem dicit, Breviarium esse ac Epitomen ecclesiasticorum
 Ixxii Prcefatio ad Annotationes

anteNiccenam Synodum apud Grcecos dtcretorum. Nos

eundem Codicem Canonum Ecclesiae Primitivae jure merito
nuncupari posse affirmamus. Contra hanc sententiam Dal-
[Daii. de Igeus sic disputat : Si res ita se haberet. omnino hanc sylloqeiL
Pseud, lib. Hi. . . ... .

cap. 21, p. Codici Canonum Ecclesice umversalis eius auctores inseruis-

672.]
sent, imo primo Codicis loco posuissent, velut a viris Apo-
stolicis exortum, et ipsa antiquissimi tcmporis vetustate venera-
bile monument um. Verum hanc objectionem aeque facile est

refellere ac recitare. Primo enim Codex Canonurn Ecclesiae

nniversae a Canonibus Nicaenis incipit, nee quoslibet antea
constitutos Canones complectitur, praeter Ancyranos et Neo-
caesarienses, quos etiam a Concilio Nicaeno confirmatos fuisse
[Cone. tom.
xiii. col. 122,
Acta Concilii Florentini sessione septima
r testantur. Cum
. ... . . .

A.] auctori itaque dicti Codicis propositum fuent eos solos

Canones colligere, qui vel a Nicaena Synodo confirmati sunt,
vel post earn constituti, limites sibi prseseriptos transiliiset,
si vetustiores hosce Canones multis antea annis sancitos
interseruisset. Et praeterea, bic Codex Canonum Ecclesiae
primitivae din in Ecclesia seorsim obtinuerat, ac proinde jam
non opus erat, ut Canones eo comprehensi de novo in
colligerentur, multo minus ut antiquus iste Codex novo
conjungeretur, qui non eo nomine compositus fuit, ut anti-
quam, sed tantuin ut praesentem Ecclesiae disciplinam exbi-
beret, earn niinirum, quae a Conciliis nuper celebratis con-
stituta est. Quod etiam in Codice Canonum Ecclesiae
Africanae observare licet, ut quo nee unum a decretis, quae
sub Cypriano aliisque vetustioribus Africae Conciliis divul-
gata fuerant, continettir, (etiamsi juxta Dallaei argumentum
ea omnia primo in loco ob venerabilem antiquitatem poni
debuissent) sed ea tantuin, quibus ecclesiastica disciplina iis,

quibus collectus est iste Codex, diebus administrabatur.

E quibus patet, quam frustra interroget Dallaeus, quare
Apostolici, aeque ac Antiocheni Canones, Codici Canonum
Ecclesiae universae non inserti sunt. Antiocheni enim ad
praesentem Ecclesiae statuin pertinebant ; non item Apo
stolici, qui Ecclesiae continuis fere persecutionum procellis
jactatae, et ecclesiasticis quae iis temporibus emergebant
negotiis accommodati sunt.
Seidifbiii
XX. His itaque missis, ad alia doctissimi viri argumenta
cap.i.p. properemus. Turn hujusmodi
si quis, inquit, exstitisset
 in Canones Apostolicos. Ixxiii

Codex , cur nunquam eum diserte ac nominatim memorant

Ancyrani, Nicceni, Neoccesarienses, Antiocheni, aliique
Patres? Respondeo Primus Codex Canonum Ecclesioe
;

universae collectus fuit, ut cuique notum est, ante Concilium

Ephesinum a quo tamen nuspiam memoratur
; et die, :

socles, hincce sequitur dictum Codicem tune temporis non

exstitisse, quod ab eo Concilio non laudatur? Deinde

palam est ex iis, quse supra diximus, Concilium provinciale
C. P. anno Dom. CCCXCIV. habitum ro-jg axoffToXinovs
jiavovaf diserte ac nominatim memorare. Quinetiam Con-
stantinus Magnus, et Alexander Alexandrinus, et Rheginus
Episcopus Cypri in Concilio Ephesino eos nominatim me
morant, ut et alii etiam sub aliis nominibus, ut ante obser-
vatum est, quos inter Patres Nicseni ac Antiocheni recen-
seantur; nam hos ipse etiam Dallaeus alibi confitetur
antiquas quasdam regulas sive Canones commetnorasse a
vetustioribus Synodis vel Episcopis constitutes, quique ^ g
in una provincia, velin pluribus, vel in omnibus observabantur, p-517.]

ut ipse ait. Sed contendit, fateor, ibidem has regulas a

Patribus Nicsenis et Antiochenis commemoratas non nostros
esseCanones Apostolicos, sed alios, nescio quos, nee ipse
quidem statuit, sed tantum ait; Facile enim, ut quivis videt, [P. 5is.]

ut his idem quod illis aliis, quas ex Nicceiio

fieri potest,
Ancyranoque et Neoccesariensi Conc'diis attulimus, acciderit,
nimirum ut ea perierint vel Synodorum vel Patrum A eta
atque Codices, ex quibus a veteribus citabantur. Quidni
autem nos dicamus, fieri potest, ut non perierint ? Vel
potius, quidni vix fieri potest, ut perierint ? Sane vix veri

cuivis simile videatur, ut antiqui adeo ac venerandi Ecclesias

Canones a tantis Patribus toties citati perirent : praecipue si

verum est, quod ipse fatetur, eos, videlicet, vel in una

provincia, vel in pluribus, vel in omnibus observatos fuisse.

Cum autem Dallaeus nihil aliud habuerit, quo hos Canones

a Patribus Nicsenis et Antiochenis commemorates non fuisse
probaret, nisi quod fieri potest,' ut alii essent Canones, sed
'

perierint, et siquidem quas ab illis citantur, in hisce Apo-

stolicis Canonibus, et in nullis aliis, diserte continentur, nos

pro concesso et comperto assumamus, hos eosdein esse

Canones, qui a dictis Patribus commemorantur. Nee video
qua tandem ratione quispiam in re tam antiqua pariter ac
 Ixxiv Prcefatio ad Annotationes

obscura majorem certitudinem, aut dilucidiora requirat

argumenta.
XXI. Sed audiamus Dallaeum interrogativum hoc argu-
[Daii.de mentum ulterius sic prosequentem.
*
Cur. inquit,
L
non
Pseud, lib. iii. . . . . .

cap. 21, p. interdum alinuem

1
ex istius (Jodicis Lanombus, indicato ac
673.]
nominate numero, sub quo in eo positus exstat, citarunt ac
laudarunt? Verbi gratia, hoc modo, Decernit Canon Apo-
stolorum primus, vcl tricesimus, vel quinquagesimus, etc.

Sicuti a Patribus Chalcedoncnsibus in Codice Ecclesice uni-

versalis usurpatum est, quo scilicet ejus Codicis Canonem
quartum, octogesimum tertium, quartumque, et nonagesimum
quintum,scxtumque hisdisertis numeris laudasse ac descripsisse
t

uuper demonstravimus? Interrogative huic argumento nos

id genus responsum reddemus. Die enim, Si Codex Ca-
nonuni Ecclesise universe ante Concilium Ephesinum
collectus fuit, (qr.od oranes fatentur) cur nee ab isto Concilio,
nee ab Chalcedonense, aliqui ex eo Canones
alio quovis ante
indicato nominate numero citantur ? Quid etiam si
ac
Patres Chalcedonenses dictum Codicem nuspiam ita lau-
dassent, hocce argumento esset, eum tune teinporis non
exstitisse ? Quid etiam si Acta Concilii Chalcedonensis
periissent, istum quoque Codicem una periisse necesse est ?
Sane nee Concilium Chalcedonense supradictum Codicem
Canonum Ecclesiae universae in Canonibus suis, sed tantum
in Actis citat. Nihil autem a Conciliis Ancyrano, Neocae-
sariensi, Antiocheno, etc. hodie fere exstat, praater Canones,
in quibus Canones Ecclesise primitives aeque diserte citantur,
ac Ecclesiae universaa in Chalcedonensibus. Quod si Acta
dictorum Conciliorum, non minus quam Chalcedonensis,
etiamnum exstarent, in iis forsitan antiquissimum hunc
Codicem indicato ac nominate Canonum numero laudatum
inveniremus, non secus ac Canones Eccleslea universas in
Actis Chalcedonensibus.
XXII. Ultimum suum argumentum, sed ejusdem generis,
[ibid. P p. Dallseus his verbis exprimit, Denique hunc Apostolicum
Codicem (si is vere turn fuisset habitus pro breviario) quis
Gelasium sapientissimum, utferunt, Antistitem, quis Episcopos
Romani Concilii septuaginta, inter Apocrypha procul ab
ecclesiasticis libris rejecturos fuisse crediderit ? Respondeo
primo, Incertum est, utrum hsec verba, Liber Canonum
 in Canones Apostolicos. Ixxv

Apostolorum ApocrypJius, in Gelasii decreto, ut ab ipso et

LXX. Episcopis edito, lecta fuerit, necne. Namqne
Hincmarus Remensis Gelasium in dicto decreto, De his o pus c.
Apostolorum Canonibus penitus tacuisse, nee inter Apocrypha capo'^ii^'
C Lau
eos misisse, quod et antca observatum est.
scribit, Sed "ap 24 oP .

1 *'
deinde, si concedamus hunc librum inter Apocryphos ai?!!]"'
Gelasio rejectum esse, nihil exinde conficietur, praterquam
eundem a Rornana Ecclesia tune temporis non receptum
fuisse, et Apostolorum nomen ei falso impositum. Ut recte
enirn observat vir Cl. Petrus de Marca, Venice sunt classes Dc concord.
[Sacerd. et
Apocryphorum in notitia Gelasii, ut obscrvarunt viri eruditi, *P.] Hi
^ ct
'

cum non tantum figmenta hcereticorum veniant in liunc censum, CP- 132 -]

sed etiam opuscula tractatorum, in quibus sunt ncevi qiddam.

Apocryphus ergo dicetur,juxta mcntem Gelasii, liber horum
Canonum, quod in judiciis non obtineat auctoritatem, ct
Apostolorum nomen falso prceferat. Et ipse quidem nullus
dubito, nee cuivis, ut opinor, dubium esse potest, quin, si
Apostolorum nomen hisce Canonibus nunquam inscriptum
fuisset, sed ecclesiastici tantum Canones, ut olim, sic per-
petuo appellati essent, nee Gelasius eos inter Apocryphos
recensuisset, nee Dallseus venerandam eorum antiquitatem
tot verbisunquarn oppugnasset. Quam invalidis autem liac
in re, argumentis dicam an interrogatiunculis usus est,
abunde, ni fallor, e prsemissis patet usque adeo ut satis
;

mirari nequeam, quo tandem fato talia tanto viro exciderunt.

XXIII. Alia, fateor, nonnulla Dalleeus eodem in capite de
hisce Canonibus congessit, quee tamen non ad nostram sed
Albaspinaei sententiam spectant ;
quibus itaque jure praeter-
missis, unum adhuc superesse videtur, ut ipsius videlicet
Dallaei de tempore, quo collect! sunt hi Canones, sententiam
paucis expendamus. Hanc ipse profert eodem capite, his

verbis conceptam : Denique si de tempore quceratur, quo [Dajij Jc ...

pseudapostolica ilia et Apocrypha Canonum collectiofactaetv-^Ai>>

edita primum fuerit. apparet ex Us, qucs hactenus disputata

suntj earn neque ante quintum seculum adultum innotuisse, et

quinto exeunte jam exstitisse, publicarique cceptam esse. Pri-

orem hujus sententise suse partem, qua hanc collectionem
non ante quintum seculum adultum innotuisse statuit, non
probare tantum, sed et demonstrare sibi videtur. Dicit

enim Prius demonstrat universale omnium, qui ante annum

: SS^GSG!]
 Ixxvi Prcefatio ad Annotations

Dom. CCCCLI. vixerunt, de ea silentium ; quod abunde

supra demonstratum est. Neque enim credibile est nullam ejus

inentionem, si exstitisset, facturos fuisse Eusebium, Hierony-

mum, et alias illorum temporum eruditissimos scriptores, qui
etiam ea, quce Apocrypha judicabant prcecipue qua? Apostolis
,

efficta erant, diligenter persequi, et refellere solent. Huic

demonstration!, ut vocat, multa occurrunt quae opponi
possunt. Summatim dicimus; Primo falsum esse, quod hie
pro concesso sumit, omnes niniirum, qui ante annum Dom.
CCCCLI. vixerunt, de hac collectione siluisse, multo rnagis
eum hoc abunde demonstrasse, ut ex iis, quae superius dispu-
tavimus, apparet. Deinde, si illud verum esset, minime
probaret,nedum demonstraret hos Canones ante annum
CCCCLI. non exstitisse. Neque enim Eusebius, nee Hie-
ronymus, nee alii, quos scimus, ejusdem aetatis cum utrovis
scriptores, Canones Ancyranos aut Neocaesarienses com-
memorarunt, quos tamen ante dictum annum constitutes
esse ac divulgatos, inter omnes convenit. Ultimo, etiamsi
Eusebius, Hieronymus, aliique eruditissimi scriptores ea,
quse Apocrypha judicabant, praecipue quae Apostolis afficta
erant, diligenter persequi ac refellere consueti sunt; non
tamen necesse est, ut de his etiam Canonibus meminerint.
Nam nullus Turrianus, nullus Bovius adhuc exortus erat,
qui eos ipsis Apostolis affingebat. Et quid illis opus erat
opinionem oppugnare, quae nullos adhuc propugnatores
habebat? vel probare hos Canones Apostolis falso ad-
scriptos esse, cum nemo illud assereret? Vel de iis omnino
meminisse, cum jam in desuetudinem abiissent, et alii
eorum loco, generalium Synodorum auctoritate, substituti
fuissent ?

XXIV. Posteriorem sententiae suae partem, videlicet

quod quinto demum exeunte seculo exstaliat, et publicari
[Dan. de coepit, Dall'aBus sic probat, Posterius vero ex Gelasii decreto
cap2i,p.* aw. Dom. CCCCXCIV. facto palet, in quo scilicet ea col-
lectio damnata est. Eryo panels ante illud tempus annis, ab
homine liceretico Gr&ci generis, consarcinatam fuisse probabile
est. En hominis astutiam, qui, ut hos Canones, una cum
genuinis etiam Ignatii Epistolis, piperi et scombris devoveret,
eos vix citius collectos esse quam damnatos asserit. Si idem
autem Gelasii decretum, quod hie citat, debita, cum haec
 in Canones Apostolicos. Ixxvii

scriberet, diligentia consuluisset, etiam Arriobii, Africani,

Lactantii, et ipsius quoque Tertulliani opuscula in eo dam-
nata invenisset. Ergone autem ea etiam paucis tantum
ante illud tempus annis consarcinata fuisse probabile est?
Sane si ingenue, et omni, ut par est, amoto praejudicio, hos
Canones tractasset, eos potins ex hoc ipso Gelasii decreto
multis ante illud tempus annis collectos fuisse asseruisset,
utpote qui istis etiam diebus adeo vetusti erant, ut Canones
Apostolorum appellati essent. Neque enim credibile est, ut
quingentis propemodum post Apostolos annis ipsum eorum
nomen libro alicui inscriberetur, qui non multis saltern ante
illud tempus annis conscriptus fuerat.
XXV. Nee tantum infirma sunt, quibus suam bane tueri
sententiam Dallaeus nititur, argumenta, verum et firmissirais
refellitur. Enimvero hos Canones non ante quintum
seculura, idque adultum, confictos fuisse sentit. At prime
eos a Patribus, qui ante illud tempus, sive ante annum Dom.
CCCCL., claruerunt, saepius commemoratos esse snperius
ostendimus. Deinde quingentesimo plus minus anno Dio-
nysius Exiguus eos a Graeco in Latinum sermonem vertit,
et quidem sub Apostolorum nomine; unde non conjicitur
tantum, sed palam efficitur, Dionysium Exiguum a Dallaei
opinione quam plurimum abhorruisse, Canonesque a se
Latino idiomate donates non nuper consarcinatos cum
Dallaeo censuisse, sed multis retro seculis constitutes. Si
eos enim paucis tantum ante suam setatem annis confictos
fuisse judicasset, nee generalium a se collectis Synodorum
Canonibus praeponere, nedum Apostolorum nomen iis in-
scribere ausus esset. Ex eo autem, quod et hos aliis qui-
buscunque Canonibus praefigit, eosque Apostolicos etiam
vocat, quid apertius esse potest, quam ipsum Dionysium,
aliosque ejusdem aetatis, in ea fuisse sententia, quod hi
Canones non ab recenti memoria, vel quinquaginta tantum
ante illud tempus annis, sed aliquot potius seculis antea
collect! fuerant usque adeo ut nondum pro certo habebant,
;

utrum ipsis Apostolis rnerito non adscriberentur. Sed regerat

forsitannonnemo, ipsum etiam Dionysium Exiguum in prae-
fatione sua ad Stephanum dixisse, plurimos Msec Canonibus cconc.tomj.
e
consensum non prcebuisse facile m. Fateor equidem. Sed ex ^jt.wb.

eo quod plurimos dixit, satis apparet nonnullos etiam istis tom.i.p.i'oi.]

 Ixxviii Prcefatio ad Annotationes

temporibus facilem iis consensum prsebuisse; quibus itaqne

persuasum erat eos ab ipsis etiam Apostolis, ut quorum
11 omen pree se ferebant, decretos esse. Quam facile autem
fuisset bane ipsorum animis opinionem eradicare, si, juxta
Dallaei liariolationem, etiam bominum tune viventium me-
moria a nescio quo impostore consarcinati fuissent. Sed
digna sunt quee etiam observentur proxima in eadem prse-
[Conc.tom.i. fatione ejusdem Dionysii verba. Quamvis, inquit, postea
e
just/Bibi. qucedam constituta Pontificum ex ipsis Canonibus adsumpta
tom' i. p. 101.] esse videantur. Quin quod ad eos Pontiff ces hie respexit
Dionysius, quorum ipse decreta collegerat, nemo ambigat.
[just.Bibi. Hi erant Siricius, Innocentius, Zosimus, Bonifacius, Celesti-
a
tom.? pp. nus, Leo, Gelasius, Anastasius qui omnes, prseter duos
;

ultimos, ante tempus a Dallyeo bisce Canonibus colligendis

prsestitutum ad sedern Romanam provecti sunt. Cum et
hos igitur quredam e constitutis suis ex bisce Canonibus
assumpsisse Dionysio visum est, necessario conficitur Diony-
sium saltern eos credidisse non tantum dictis Pontificibus
vetustiores fuisse, sed et adeo authenticos ab iis habitos, ut
sua etiam decreta ex iisdein assumerent.
XXVI. Adbsec, anno DXXVII. augustissimus ille

Justinianus imperare ccepit : hie autem Novella VI. hos

Canones laudare videtur. Quod qnidem, inquit, certe
cam version . 71 xi TT ^
apud futurum credimus. si sacn illi Canones diLwenter observentur.
Nov. ,. .
Latmam
Lat quos nuiiquain satis laudat I, adorationeque diym, et qui Ipsum
civ. torn. ii.
Filium Dei conspexerunt, illique ministrarunt, Apostoli nobis
sehabet.] Tel'iqucrunt^ ac sancti Patres custodierunt, et interpretati
sunt. Hie enim ipsos LXXXV. Canones Apostolicos, quos
DC Pseud, hodie habemus, intelligendosesse ipse etiam Dallseus fatetur.
lib.iii. cap. 2,
P. 424. Si autem hi Canones, prsecedente tantum seculo, eoque
adulto, ab hseretico aliquo conficti fuissent, miror nullum
tune 'temporis Dallaeum exstitisse, qui Iniperatori aurem
velleret, eumque certiorem faceret, Canones ab ipso laudatos,
non inter antiqua, neduni Apostolica, decreta, sed inter
nuperrime consarcinata hsereticoruni figmenta recensendos
esse. Nemo quidem hoc Iniperatori suggessit sed omnes ;

contrarium, hos scilicet Canones adeo antiques fuisse, ut

ipsis etiam Apostolis attribuantur, vel saltern tantae antiqui-
tatis pariter ac auctoritatis, ut eos ipsi etiam sancti Patres
custodierint, ac interpretati fuerint. Ubi obiter observare
 in Canones Apostolicos. Ixxix

quantum heec a Dallaei sententia distent. Justinianus

licet,

enim hos Canones a sanctis Patribus custoditos fuisse tradit ;

Dallams autem eos consarcinatos asserit ab hrereticis proxime

antecedents seculi, et quidem adulti, qui proinde nee sancti,
nee Justiniani diebus Patres, multo minus sancti Patres dici
meruerint. Ex eo autem quod Justinianus hos Canones a
sanctis Patribus custoditos fuisse scribit, necessario conse-
quitur communem fuisse istius seculi sententiain, eos non-
nullis retro seculis custoditos fuisse, atque idcirco pluribus
constitutes. Hsec autem sententia adeo firma fixaque Impe-
ratoris prsecordiis lisesit, ut hos etiam Canones in Nomo-
canonem a se confirmatum, et Epiphanio Patriarchs C.P.
cominendatum retulerit, ut clarissime constat, non tantum ex
Arabico istius Codicis interprete in Bodleiana nostra Biblio-
theca asservato, sed etiam ex ipsa ejusdem Imperatoris
Epistola, ex variis ipsius Novellis efformata, ad dictum
Epiphanium, quse in prime Nomocanonis a Jo. Antiocheni [Just. nib
nibi.
. . Jur. Can.
an.
elaborati titulo exstat, et ad quam supradictus Interpres tom. . p.

respexisse videtur. enim Epistola Imperator Nomo-

In ista

canonem constituens, omnes a quatuor primis CEcumenicis

Conciliis vel constitutes, vel confirmatos Canones obtinere
jubet. Priusquam autem synodales Canones confirmat, de
Apostolicis eaclem, quse antea ex Novella VI. citavimus, dixe-
rat ; videlicet, Tovro ds etfiffQai iri<frsvo{&svj e'/xig n TUV hguv

cragar^jjtf/g ^u?^arro/ro, qv o'l rs dixaiuf vfivovfAtvoi, xa/

-/.at alroTfrai rou Qn'ov Xoyou TagaSftJwxatf/i' 'A'ToVroXo/, xa/

vareges s<puXa%av rz %ai b^/r^avro. Ubi etiam observetur velim

Imperatorem Canones Apostolicos commemorare quidem,
non item confirmare, propterea forsitan quod istis temporibus
pro certo habebatur eos ab ipsis Apostolis constitutes fuisse,
proinde Imperial! confirmatione non indig-ere. Eos autem
tune dierum in Nomocanonem relates esse exincle etiam
liquet, quod Joannes presbyter Antiochenus, ab eodem
Justiniano ad thronum C.P. promotus, qui totum Nomo-
canonem in quinquaginta titulos congessit, hos Apostolicos,
et quidem LXXXV., reliquis synodalibus interserit; quod [ E .
g Tit r
_. ( ;ui. Ap. 1V
nunquam pars JNomocanonis
fecisset, nisi pri is gr^yi.
proculdubio
constituti essent. Quis autem Justinianum illustrissimum ivi.]

Imperatorem, quis doctissimos istos vires, quos ille ad

ecclesiasticas pariter ac civiles colligendas leges uudique

Ixxx Prcefatio ad Atmotationes

convocaverat, quis denique Joannem Constantinopolitanum,

reliquosque omnes eruditissimos Graecarum ecclesiarum
Antistites, adeo vecordes, deliros, insulsos, omnium rerum
ecclesiasticarum imperitos, ac negligentes fuisse, nisi unicus
forsitan Dallseus, opinetur, ut Canones hosce, et quidem sub
Apostolorum titulo, in ecclesiasticum suum Nomocanonem
referri, et ab omnibus observari, non permitterent tantum,
sed etiam prseciperent, nisi certissimum illis constitisset, eos

non nudiustertius, aut prsecedente tantum seculo, ut hario-

latur Dallseus, consarcinatos fuisse, sed tanta antiquitate
venerabiles, ut si non ab ipsis Apostolis, quorum iis

nonien inscriptum est, a viris saltern Apostolicis, secundo

tertiove post Christum Incarnatum seculo, constituti sumino
jure censerentur.
XXVII. Re igitur in utramque partem perpensa, firma
manet constansque ilia sententia, qnse lios Canones nee
ipsiscum Turriano Apostolis adscribit, nee cum Dallaeo
quinto demum, eoque adulto, post Christum natum seculo
ab impostore, nescio quo, consarcinatos fuisse hariolatur,
sed medium duas inter istas extremas tenens opiniones, eos
secundo exeunte, tertiove nondum adulto seculo a primitivis
Synodis constitutes, et mox etiam in corpus istud, quod jam
sub manibus habemus, collectos (etiamsi nonnullis in locis
postea interpolates) fuisse statuit. Quisnam autern eos
primus collegit, nihil statuere, nihil defmire audeo. Si quis
tamen conjecturis locus concedatur, suspicor quidem Cle-
mentem Alexandrinum tarn Canonibus hisce, quam Consti-
tutionibus, Apostolicis vulgo dictis, colligendis operam
dedisse. Quibus autem conjecturis ad hoc suspicandum
ductus fui, in Annotationibus ad ultimum horum Canonum
indicatur. 4

4
[" Cum hsec [/ l/aou KXtytswa;] scripsit, exinde liquet, quod verbis
constans ac perpetua sit in omnibus proxime antecedentibus, ubi dementis
MSS. hujus loci [Can. Ap. LXXXV.] Epistolse commemorantur, non dicitur
lectio, etiamsi exinde affirmare non Ipou KX^EVTOJ, sed in genere, sine ad-
ausim, conjicere tamen liceat, eundem jectopronomine, KX^svra? 5?r/<rraXaJ ^'a.

fuisse, qui Canones hosce, ac qui Con- At hie, ubi de Constitutionibus agitur,
stitutiones Apostolicas collegit, et pronomen etiam prseficitur, xeu ttl
quidem eum Clementem nuncupatum ^araya/ vftTv ro7g IVIO-XOTOIS $i ipov
fuisse; quem tamen alium esse ab KXw^svroj. Si idem enim fuisset Cle-

Episcopo Romano, qui ad Corinthios mens, qui Constitutiones composuit, ac

 in Canones Apostolicos. Ixxxi

qui Epistolas, his proculdubio, non primo collectos fuisse et divulgatos.

minus quam illis, pronomen istud ipou .Porro Eusebius quoque refert eundem
adjectum fuisset. Adeo ut, quicunque Clementem Alexandrinum, in libro,
demum ille fuit, qui Canones hosce quern de Pascha composuit, asseruisse,
collegit, Constitutiones quidem a se, se a familiaribus suis coactum fuisse,
Epistolas autem ab alio Clemente con- ut traditiones, quas ab antiquioribus
scriptas fuisse, perspicue satis hie presbyteris acceperat, scriptas posteris
ostendat. Quisnam hie Clemens alius mandaret. KJ lv rf Aayw St O.UTOU
a Romano non facile est definire,
fuerit, t TOU Tleifjget ly.fitKirSrivtti ufto^oyit
ac proinde hoc aliis in medio relin- TUV ITO.IOUV a; 'iru^t fctaa TUV
quendum censeo. Ipse autem con
jectura interim ad suspicandum ducor,
Clementem Alexandrinum tarn Canoni- lomeu. (Euseb. Hist. Eccl. lib. vi.

bus hisce, quam Constitutionibus, Apo- cap. 13,) [p. 272.] Has traditiones
stolicis vulgo dictis, colligendis operam a Clemente collectas easdem esse
dedisse. Hsec conjectura ut proba- suspicor, quse ^larctya.} sive S<aTt/f

bilis saltern et veri non dissimilis nuncupatse sunt, quas quidem nihil

cuiquam videatur, rationes, quibus aliud esse quam certam traditionum

fundatur, paucis aperiemus. Quod collectionem totus earum contextus
primo itaque ad Canones spectat, Eu- arguit, et Epiphanius asserere videtur.
sebius dictum Clementem Alexandri (Hser. Ixxv. [Aerian.] num. 6.) [Op.
num librum scripsisse testatur, cui torn. i. p. 910, C.] Apostolorum autem
titulus fuit, ~K.tx.vuv \K.x,'kri<rtot.a'Tix,o;, % titulo propterea insignitae videntur,

vrgog <rous 'isutiaifywraf. (Euseb. Hist. quod ipsis Apostolis per continuam
Eccles. lib. vi. cap. 13,) [pp. 271, traditionem acceptae referantur. Cle
272.] Sic et D. Hieronymus eundem mens porro eas, non tantum ore tenus,
scripsisse refert, De Canonibus eccle- sed etiam ex antiquiorum, qui propius
siasticis, et adversum eos qui Judceo- ad Apostolorum tempora vixerunt,

rum sequuntur errorem. (Hieron.) [de scriptis excerpsit, videlicet, ex Cle

Viris Illus. cap. xxxviii. Op. torn. ii. mentis, Polycarpi, et Ignatii Epistolis.
coll. 863, 865.] Adhaac Photius Et quidem tanta est affinitas inter

inter libros ejusdem Clementis unum Constitutiones hasce et dictas Ignatii

recenset, rt^i xxvovuv Ixx^mriua-riK^v. Epistolas, ut Franciscus Turrianus et

(Phot. Bibl. cap. cxi.) [torn. i. p. 89.] Carolus Bovius in proremiis suis ad
At Canones hosce, qui jam Apostolici dictas Constitutiones a se editas, exinde

vocantur, ecclesiasticos olim dictos contendant Constitutiones Apostolicas

fuisse in praefatione ex veterum scrip ab ipso Ignatio lectas fuisse. Cum ex 1

torum monumentis palam fecimus ipsis autem Constitutionibus constet,

et in iis etiam quamplurima contra eas post Ignatii tempora fuisse scriptas,

decernuntur. Ut credibilis earum potius consarcinatorem Ignatii

Judaeos
sit conjectura, in dicto Clementis Epistolas legisse merito pronunciemus.

libro ecclesiasticos hosce Canones Et quidem si ipsae Constitutiones, quas

'
['O *l

X{,y. Turriani Proleg. in Const. Ap.

"
Is (Ignatius) Institutiones Clementis ita est imitatus, ut
non solum earum
verbis
dogmata atque precepta expresserit, sed etiam ex iis sententias totidem
easdem figuras, idem dicendi genus servaverit, easdem
exscriptas transtulerit,
refutandis attulerit."
rationes in suis sententiis connrrnandis, atque in alienis
Bovius, in Prsef. ad Const. Ap. Venet. 1563.]
FF
Ixxxii Prcefatio ad Annotationes, etc.

a Clemente Alexandrine ex traditioni- cepti, Clement! Romano eas attri-

bus, tarn ayga^o/y, quam lyy<p/j col- buerent ; illi nimirum, cujus duse
lectas fuisse conjiciamus, hodie exsta- Epistolae ad Corinthios illis diebus,
rent, nullus dubito, quin hsec nostra nonnullis praesertim in locis, publice
conjectura vero adhuc similior vide- lectae, et inter canonicas Scripturas
retur. Enimvero quae nunc dierum in recensitae videntur. Cum autem Cle
octo libris distinctse circumferuntur, mens Alexandrinus ecclesiasticos etiam

adeo sunt corrupts ac interpolate, ut Canones in variis Conciliis antea cele-

ab iis, qua? olim exstiterunt, quasque bratis collegisset, ultimo eorum, sive
Epiphanius saepe laudat, omnimodo praesenti, non tantum duas illas Epi-
diversae videantur; sententiae enim, stolas a Clemente Romano conscriptas,
quas Epiphanius ex Apostolorum Con- sed et has Constitutiones a se congestas,
stitutionibus citat, in vulgatis vel et pro Apostolicis vulgo habitas, Con-
nusquam reperiuntur, vel aliter quam cilii forsitan alicujus consensu, prae-
ab eo citantur. Nonnunquam etiam cedenti canonicorum Librorum cata-
et contrariae leguntur, ut clarissimus logo subjungebat. Ut autem sese ab
noster Jacobus Armachanus fuse proba- altero Clemente distingueret, hac lo-
vit, in dissertatione de Ignatii et Poly- quendi formula usus est ; KA^jvray
carpi Epistolis, capp. vii. viii. ix. [Cot. ivriffToXot,} 5Ja* x,u.\ oc,l OKX.<rat.yu.\ vfjt,7v <rt>7f

Pat. Ap. torn. ii. par. 2, pp. 198-205.] l-riffKOfai; $t iftou KXvfttvro;. Et qui
Et propterea Dionysius Petavius etiam dem, etiamsi hujus conjecturae veri-
confidenter asserit, aliud fuisse Con- tatem aliis relinquo examinandam, ipse
stitutionum yenus, quam quibus hodie nihilominus addam, quod, omnibus in
dementis nomen inscribitur. (Petav. utramque partem propensis, nihil adhuc
in Animad. ad Epiph. Haer. Ixx. [num. in venire potui, quod earn incredibilem
10, Epiph. Op. torn, ii.par. 2,] p. 291.) facit ; sed potius stylus, quo scripsit,
Verum, ut ad alia properemus, tota haec aetas, qua claruit, et argumenta, quse
nostra conjectura hue summatim redit ;
in aliis ipsius operibus, in Paedagago
Clemens Alexandrinus amicorum preci- praesertim, Clemens Alexandrinus trac-
bus impulsus traditiones hue et illuc tavit,me tantum non inducunt, ut
dispersas ex antiquorum presbyterorum credam, eum tarn Canonum horum,
sive episcoporum, defunctorum quidem quam Constitutionum, quae Apostolicae
scriptis,et adhuc viventium sermonibus, vulgo dicuntur, collectorem fuisse, et
collegit, et in unum corpus congessit, ut in eadem persistam opinione, usque
dum alii verisimiliorem protulerint."
idcirco cognominavit, quod ab Bev. Annot. ad Can. Ap. Ixxxv.
ipsis Apostolis primo traditas fuisse Annot. ad Pan. Can. p. 40, torn. ii. ad
crederentur ;
quo factum est, ut pos- fin.]

teri, ambiguo Clementis nomine de-

 DE

LINGUARUM ORIENTALIUM
PRvESTANTIA, NECESSITATE, ET UTTLITATE,

QUAM ET THEOLOGIS PRJESTANT ET PHILOSOPHIS.

CUM relictis paulisper mundi illecebris, veram ipsius na-

turam, uti a Sapient! in physicis describitur, meram, viz.
vanitatem animo volutarem, supra suprema ipsius cacumina,
superbe etiamsi eminentia, usque in mtmdum superiorem
memet elevatum ire Atque hoc idcirco quia
contendo.
mundum hunc sublunarem ita aspicere utaspectum despiciat
intimis prsecordiis effiagitanti, inter alia et hoc memet sem
per persuasum habui non minimo futurum adminiculo, si in
coelestem illam beatarum animarum gloria splendescentium
et gaudio triumphantium choream sese supponat admissum.
Nee praeceps persuasio, sed et ipsa ratione suffraganti. Quis
enim Divinis illis vere et continue rutilantibus aeterni solis

circumcinctus radiis, apparentibus tantummodo umbratilis

hujusce terrae gaudiis capiatur ? Nee rationi et ipsa expe-

rientia refragatur. Hue enim mihi (quantum conceditur)

pernicibus animi alis parvulum hujusce terrulae
evecto, et
globulum de ipso ccelo fastidioso oculo suspicienti, nunc terra
haec tanquam monticula, et incolae ipsius tanquam tot for-
miculae apparent irrequietae circa illam tumultuantes nunc :

autem, homines praesertim quotquot intra praecinctos ipsius

limites continentur, tanquam tot miseri videntur pisciculi de

proprio extract! elemento. Nee sane ultima haec vana et
inanis est status humani umbra. Ad pisciculos enim istius-
modi, ad ripas illas quas aqua non ita pridem ipsorum

propria lam bit alluitque jam jacentes, oculos obsecro con-

vertas. Ecce quam caudas agitant, corpora hue et illuc
Ixxxiv De Linguarum Orientalium

motant, hinc et inde desultantes, quasi in primum et pro-

prium eorurn habitaculum inhiarent, quum nee aquam quani
haberent nee viam qiiam tenerent describere
definire
valeant. hujusmodi piscium intuearis conatus, et
Irritos
inanes hominum relegas labores. Hi enim fallaci dsemonis
esca de felici quo creabantur allecti statu, omnes jam inten-

dunt nervos, omnes impendunt nisus, sursum et deorsum

cursitantes, ut primsevo statui denuo redderentur, cum in
terim et naturam istius status et viam eo tendentem penitus
ignorant.
Teinpus erat, ingenue fateor, quo quicquid intellectus
perciperet, verum, et quicquid voluntas percuperet, bonum
erat : imo et tempus erat, quo nihil ad ultimam et animae et
corporis felicitatem perficiendam excogitari potuit, quod in
utrumque non accumulatum. Splendidus autem hie primus
felicitatis dies oh quam cito in occasum vergit, et tenebris

sepelitur Ut homo enim non citius vivit quam edit, sic et

!

non citius edit quam moritur non citius malum ederit

;

quam ipse mains evaserit. Adeo ut ille non nostrum ad

instar tune temp or is edendo vitam conservavit, sed mortem
acquisivit. Vita ideo deperditur, et pallida mors omnes
animae facultates omniaque corporis membra protinus in-
vadit. Intellectus spissitudine obumbratur, voluntas per-
versitate corrumpitur, affectiones in irregularitatem et inor-
dinationem pertrahuntur, corpus ad matrem terram continuo
avocatur, et totum illud gloriosum felicitatislumen penitus
extinguitur. Et hunc sane in modum omnibus illis bonis
donisque praeclarissimis, quibus, tanquam naturali satellitio,

in mundum stipati prodimus, ut non citius nati quam

donati, sic et non citius lapsi quam orbati fuimus. Nee hoc
tamen omne ; felicitatem enim illam non tantum non habe-
mus, sed et etiam non videmus. Felices fuisse (quod
miserum est) hoc cognoscimus ; at quaenam et qualis erat haec
felicitas,hoc non cognoscimus. Nee et hoc adhuc totum
sed quod majus, non tantum fruitione et cognitione felicitatis
primaevae spoliamur, sed et circa viam eo tendentem nos in
biviis et triviis (proh dolor !) haesitamus. Atque hinc est,
quod nescii quo nos jam convertamus ad has et illas miseri
divagamur creaturas his amissam querimur, et in illis
:

amissam quaerirnus felicitatem. Ex nullis autem harum

 Prastantia, Necessitate, et Utilitate. Ixxxv
aliquid solarainis vel certitudinis aliquid de
amissa felicitate
expromitur, omnes autern eandem modulantur
cantilenam
est in m

_^ Job. xxviii.
JNe videar autem v^ ra egxa^m vydav, et primi propositi
u<

transilire limites, praetermissis aliis quibuscunque infortuniis

quibus homo lapsus e vestigio implicatus fuerit, quid intel-
lectui, nobilissimae illi animae facultati,
prsesertira accidit,
impraesentiarum solummodo attendemus. Intellectus ideo,
qui tanta plenitudine, rectitudine, et claritate non ita
pri-
dem floruit, jam omnibus miserrime denudatur. Dum
homo enim vetitum fructum sensibus indulserit, intellec-
tum spissis ignorantiae tenebris involutum dederit adeo ;

ut arborem scientiae degustando (quicquid ipse sibi, aut

potius Diabolus illi promiserat) hoc tantum scivit, quod
antea non scivit, quod scientiam primaevam amiserat et
jam nihil scire potuit. Hinc, hinc est, quod in qualibet
scientia attingenda, in qualibet veritate investiganda tarn
misere hallucinamur. Hinc quod etiam ea quae multo
est,
studio et labore nobismetipsis tandem videmur scire, revera
tamen penitus nescimus. Adeo ut nobis aequa et certa
judicii lance jam privatis omnia r.n rebus humanis dubii\,, *

perplexa, incerta, suspensa, magisque verisimilia quam ve-si^

sunt. Et lippientes et caligantes nostrae naturae oculo<!
)8
omnino fugit, quid alba veritatis creta, quid nigro falsitaHh
g
carbone notatur: nee videre possumus quid pro vero, quil^
pro falso est admittendum. Quid vero? aonne ut subtili?-
sim us ille omnium nostrae aetatis philosophorum Cory^?iV*us
Cartesius egregie disputaverit, Quicquid dare et distincte
'

percipitur verum est? Adeoque nonue propria nostra rerum sectt. 4^-45,
'

perceptio sit justa satis et aequa statera, ad quam omnia Amst.'

vocentur, etqua expendantur ettrutinentur ? Esto: Fateor:

Eousque tamen processerit naturae nostrae corruptela et
depravatio, ut etiam circa ea quae percipimus adhuc in

tenebris latitamus, pro certo nescientes quando aliquid clare

et distincte percipimus. Quid enim ? ipso etiam concedente,
de omnibus dubitandum, adeoque et de hac nostra percep-
est [ibid. sect. i.

P<
tione, viz. an clara sit et distincta necne: nee infirmiori
quam de aliis subjectis fundamento; utpote multi se res
clare et distincte percepisse autumarunt, dum interim vana
et mania somniarunt. Imo et nosmetipsos etiamsi claram
 Ixxxvi De Linguarum Orientalium

et distinctam habuisse perceptionem aliquando putavimus,

saepissimetamen postea deceptos deprehendimus. Ubi ideo
sistendum est? Ubi dubitatio hujusmodi est deponende et
actus judicii exercendus? viz. nunquam donee perceptio
nostra claritate et distinctione donatur, aliter enim frustra
dubitatur. Quapropter necesse est, ut clare et distincte per-
cipiamus primam perceptionem esse claram et distinctam,
prius quam de re percepta aliquid est statuendum. Quid
ideo? vel judicii actus semper est suspendendus, et nunquam
aliquid vel pro vero vel pro falso est admittendum ; vel
oportet habeamus claram et distinctam perceptionem clari-
tatis et distinctions
prioris perceptionis. At quomodo se-
cundam hanc perceptionem, per quam prima examinatur,
esse claram et distinctam cognoscamus, nisi habeamus ter-
tiam, eamque claram et distinctam perceptionem claritatis et

distinctionis secundae perceptionis? Adeoque prima per

ceptio per secundam, secunda per tertiam, tertia per quartam
est examinanda, et sic perceptiones nostrae in infinitum pro-
ducentur, et veritas nunquam attingetur.
Et hunc sane in modur.i incerta et lubrica nostra con-
fc^ftuO nutat sententia, et licet forte fortuito veritatem cog-

r]
a^scamus, veritatem tumen esse non cognoscimus. Atque
nc es ^ 9L UO d illud, quod jam comprobamuset amplectimur,
\ hr

\Jvatim respuimus et repudiamus. Et nemo est, qui, etiamsi

tie omni philosophia ab ipso superata glorietur, tamen non

expertus est, quomodo contrariis et repugnantibus saepissime

jactitetur, aestuet, fluctuetur. Nee aliud quidem expectari
potest, quin, si solis corruptae naturae viribus annitamur, ad
nunquam penetremus.
sacros incorruptae veritatis recessus
Perplura de pendula humanarum scientiarum incertitu-
dine, et de misera caligantium naturae oculorum lippitudine
adderentur, ut et quomodo non tantum in logicis, ethicis,
pbysicis, metaphysicis, aliisque istiusmodi artibus et scientiis,
sed etiam in ipsis mathematicis demonstrationibus, quae
tanta a plerisque indutae statuuntur claritate et certitudine,
quamplurimi Cimmeriis immersi tenebris miseri oberrarunt
vagabundi. Haec autem huic loco non ita quadrarent, et
paucula haec quae delibata, satis ut opinor, ad nostrum fa-
cient propositum. Dum vel isthaec eriim apud me tacitus
revolvo, non possum non alta admiratione percelli, qua
 Prcestantia, Necessitate, et Utilitate. Ixxxvii

rationeilli qui omnia tentare media, et omnem

sese movere
lapidem ostentant, ut latitantem invenirent veritatem, et
sese tandem ad sum mum sapientiae apicem attollerent,
philosophies, lubricee et incertae philosophise, animos suos ita
continue manciparent, et divina humariioris et politioris
sacrarumque linguarum, Orientalium prse-
literatures studia,
sertim, cognition em, quae sola, uti postea patebit, abscon-
ditam fere detegat veritatem, ita negligerent et despi-
carentur.
Non sane diffiteor, quin studia philosophica digna sunt,
quibus subtilissima exerceantur ingenia. Imo quidem fateor
non indignas esse quas contemplemur, etiamsi
res naturales
contemplationum nostrarum scopum, veritatem viz., nun-
quam attingeremus. Quid enini? ipsa istiusmodi rerum
contemplatio (ut cuicunque in iis vel mediocriter versato
abunde satis expertum est) secretam quandam voluptatem
etanimi complacentiam secum continue ducit. Et quamvis
ipsam veritatem assequi non possumus, modo tamen cordibus
nostris infixum immoturnque sedet (ut saepe accidit) nos
assecutos fuisse, et apprehensionibus nostris tanquam claris
adeoque et veris assentiamur, quod ad intimarn
et distinctis
animi complacentiam iis continue aruiexam, perJ^rs est ac si
revera assecuti fuisseraus. Hoc tamen insuper addam, quod
hujusmodi animi complaeentia, utcunque tanta apparet veri-
tate induta, falsa tamen est et erronea, utpote falso et
erroneo annixa fundamento. Adeo ut qui hunc in modum
sibi placent, qui hujusmodi requies et delicias animis im-
murmurant, mendacio assidue delectantur. Utcunque per-
quamplurimos videre est, qui tarn alte hujusmodi contem-
plationibus immerguntur, ut omnia studia praeter sua, hoc
est philosophica, demissa et repentia, pernicibus et sublime
tendentibus suorum ingeniorum alis inepta prorsus et in-
digna existimant. Linguae, clamitant, sunt tantum fores,
quid nobis cum foribus, qui ipsa quaerimus penetralia? Lin
guae sunt tantum cortex, quid nobis cum cortice, qui ipsum
intendimus nucleum ? Quid vobis cum foribus ? Quid vobis
cum cortice ? quibus intratis, et quo fracto, penetralia et
nucleum attingatis.
Sed fatemur, inquiunt, aliquae linguae necessario requirun-

tur ; at quid nobis cum Hebraica, Chaldaica, Syriaca, Sa-

Ixxxviii De Linguarum Orientalium

maritana, et istiusmodi quarum vel characteres profecto sunt

monstrosi et prodigiosi ? Quid hae conducunt ad Cartesium
aut Aristotelem intelligendum ? Modo Graecam et Latinam
ediscimus, quicquid sacris illorum mineralibus absconditur
facile perfodiamus. Hi sunt duo ilia et magna quidem
hemisphaerii philosophic! luminaria. Aristoteles enim in
obscura primarum aetatum nocte lumine suo mutuatitio
(quod viz. ab omnibus et istius et prsecedentium, ut aiunt,
saeculorum pbilosophis mutuatus est) totum hemisphserium
suo niodo, hoc ad instar Phoebes illuminavit. At in
est
splendescenti hoc nostrse setatis die ipsum habemus Apol-
linem ipsum Cartesium in quemque orbis philosophici an-
gulum radios suos evibrantem. Modo horum ideo lumine
fruamur, quid alio opus est ? Esto : Profundum Aristotelis
admiror ingenium, et beatos subtilissimi rov poMaoirou Car-
tesii adoro cineres. Pace tamen tantorum dicam, et Car-
tesius et Aristoteles subtiles erant philosophi, sed et mortales
erant homines. cousque adhuc ebulliverit dementia
INion
nostra, ut Aristotelis volumina Phoebi oracula habeamus,
vel ut Cartesium, etiamsi Papistam, Papae tamen, ut aiunt,
infallibilis cathedra collocemus. Erant, inquam, philosophi,
sed et e*otu etiam homines imo et eorum humanitas in
;

erroribus, quibus abunde scatent, sese manifestam tradit. At

replicant qui dogmata sua jactitant philosophica, hisce et
nosmet libentes subscribimus, hi quos laudamus erant ho
mines, nee omnia erant veritatis flumina quae ex eorum
fontibus profluxerant. At ubi veriora? ubi veritatem citius
inveniamus quam eorum libros consulendo ? Mirum sane
miserumque, quod vos, qui tan tarn, qui omnem vobis vindi-
catis philosophiam et rationem, hie tarn alte csecutiretis ?

Quid enim? nunquamne de sacro quodam codice audivistis

Nunquarnne jucundus Evangelii sonus teneras aures vobis
percusserit? Nunquidne sacrarum literarum auctoritas
apud vos valeat ? Quid ? et adhuc spissis sepulti jacetis te-
nebris plane nescii ubi gemma haec veritatis pretiosissima
latitaret? Dicam, In sacra pagina, in sacris literis, si ullibi,
est inveniri. Haec sacra pagina est arbor ilia vitse in cujus
foliis rara haec avis nidulatur. Hce sacrae literae sunt non
Phoebi sed Dei, non Delphica sed Divina ilia oracula, quae
quicunque recte consulat, a recto veritatis tramite deviaret
 Prastantia, Necessitate, et Utilitute. Ixxxix

est impossibile. Quicquid hie invenio dictum, scio dictum

a Deo vero,imo a Deo Veritate. Adeoque quicquid hie
lego, digito demonstro, nianum in margine depingo, Veritas '

est.' Ego, inquit Ghristus, sum Via et Veritas, adeoque qui [Jo. xiv. e.]

Christum de Scripturis scivit, Veritatem nescire nequit.

TLaffa ygapji sffn faowtvaroc, inquit Apostolus, Omnis Scriptura [2 Tim. ui.
' 6
est divinitus inspirata, a Deo ab ipsa Veritate inspiratur,
adeoque et ipsa nihil nisi veritatem spirat. Multa, fateor,
hie invenio supra conceptum, at nihil praeter veritatem.
Non' est versus qui non est verus, imo non est versus qui
non est veritas, adeoque quot scio in Scriptura versus, tot
scio veritates. At prseterea, non tantum eo consulenda est
Scriptura pro veritate, quia quicquid ibi scribitur est veritas,

sed etiam quia Scriptura viam ostendit, ubi ipsa veritas com-
moratur. Ego, inquit Christus, sum Via, Veritas, et Vita
non tantum est Via et Veritas, ut antea, sed etiam est Via
ad Veritatem, siquidem est Via ad Vitam, eamque aeternam.
Scrutemini Scripturas et scripta operemini, et vitam, ac in
ilia ipsam Veritatem possidebitis. Tune autem temporis
quaenam est veritas quse nobis non nuda apparebit ? Ibi
omnes rerum essentias et naturas in ipsa Dei essentia in ipso
Archetypo visuri sum us. Ibi intellectus nostri omnibus
erroribus purgati, et apprehensiones clarae et distinctte eva-
dent. plusquam lynceos ne atomus
Ibi oculos nostros vere
quidem omnibus Veritatis mysteriis latebit.
in Benevole
Lector, aliquid tibi serio suggeram. In veram sapientiam,
in Divinam rectamque philosophiam animo pruris? Pro-
fundum, ac omnis scientise et cognitionis capacem et imple-
tum te efflagitas philosophum? oh Christum petas, ad
ccelum tendas, et tune plura scies quam jam te scire vel in

votis habeas. Tumque(crede mini) videbis, quantae stultitiae

(stultitiae dicam an dementias ?) te reum peregeris, dum Carte-
sium, Aristotelem, et alios istiusmodi farinas philosophrastros
pro veritate scrutatus es, et Scripturas interim, quae solas
veritatem et viam ad veritatem demonstrent, tarn egregie
neglexeris.
Hie autem in luto jam haerent adversarii ; libentes audi-

rent Christiani, adeoque non est ut illis quae hactenus dicta

sunt inficias irent: nee tamen in linguarum aestimium et
amorem se adductos vel paterentur vel faterentur. Quo
xc De Linguarum Orientalium

ideo se convertant, nisi ut post multam animi perplexitatem

tandem erumpentes effutiant, Quid haec ad propositum ?
Quid si sacrae literae, ideone et sacrae linguae ad veritates
indagandas conducunt? Non eo vesaniae et infidelitatis
prorupimus, ut non credamus Scripturas solas veram sapien-
tiam humanis cerebris instillare, et ilium optimum fore phi-
losophum, qui has et studiis et vita diligentissimus sequitur.
Hincne autem inferatur, et linguas aliquid ad hancce rem
collaturas? Quid enim? Nonne perquamplurimi, iique
linguae Hebraicae peritissimi, Sacrorum Bibliorum exstant
translatores, quibus fid ere et niti possumus ? Fateor Hoc :

autem jaculum (ut festinanti calamo, tanquam canis ad

Nilum, haec percurram) hoc, inquam, jaculum in vosmet
facile est retorquere. Quid enim ? nonne perquamplurimi
Sacrorum Bibliorum exstant translatores ? cuique notum est.
Quum multae ideo hujusmodiproferuntur versiones, quaenam
est praeferenda? Hunc dissolvat nodum quicunque /gcoyXwr-
roffrwyrig, et linguarum Orientalium ignavus osor. Veritas
aliqua de Sacris Scripturae mineralibus est eruenda, hinc
multa exhibentur instrumenta, dicat hie, quodnam est ad-
hibendum ? Multae variaeque in promptu sunt translationes,
quamnam consulemus ? Varias casque eruditas textus
Biblici exstare versiones in propatulo, in comperto, in con-
fesso est. Hoc autem insuper detur, quod theologi non
minus differunt in interpretatione textus Biblici, quarn phi-
losophi in expositione textus Aristotelici. Omnes legis ?
quemnam seliges ? Pagninum ? Ariam Montanum ? Vata-
blum? Osiandrum? Tremellium ? Vulgatam? LXX
Interpretes ? Lutherum ? quisnam horum est praeferendus,
et quisnam posthabendus ? quern commendes, et quern con-
demnes? quomodo certum et genuinum loci alicujus sensum
a quovis interprete datum ab illius in alio loco aut ab alius
in illo loco notho et spurio dignoscas ? Nonne necesse est,

ut ad Hebraei Canonis Lydium quasi lapidem exigas ? Quis

etiam corruptissimam Vulgatam (quam pro authentica
mandare Tridentinum illud non erubuit conciliabulum) vel
ullam aliam versionem corruptione minima scatere dicat,
nisi qui de puro Hebraicae literaturae fonte limpidas probe

degustaverit aquas? Quid pluribus? Veritatem aliquam

de sacra hac testa depromere animo habes hunc in finem :
 Prastantia, Necessitate, et Utilitate. xci
magno labore et sudore Pagninum
evolvis aut TremellL mm
jam attendis quid dicit textus Biblicus ? non, sed tantum
quid Pagninus dicit aut Tremellius.
Nescis an Deus ita
locutus est in ipso textu necne, sed tantum
quod Pagninus
aut Tremellius ita transtulit.
Sed non mecum impraesentiarum institui omnia
argumenta,
quibus sacra haec lingua propugnari potest, in
arenam tra-
here, aut omnes objectionum hastas clypeo
accipere. Sum-
marium autem eorum quae hactenus dicere conati sumus ad
hoc tantum redit, quod nulla vel certiori vel breviori via ad
summum illud verse sapientiae et rectae philosophise cacumen,
quam per jucundissimos et omnium generum fragrantissimis
Divinae sapientiae flosculis variegatos Scripturarum campos
perveniatur. Et deinde quod nemiui in fertilissimos hosce
campos pateat introitus, nemo amoenos ipsorum carpat flos-
culos, nisi qui Hebraice loquatur et sacram hanc linguam
sibi habeat opitulantem. Et ex hisce clarae satis (ni fallor)
aliis praeferuntur faces, quibus videant sacram philologiam
dominae Philosophiae ancillari, et qui ancillam non primam
allicuit, optatos dominae amplexus su minis blanditiis nun-
quam impetrabit. Frustra sese optimos ostentant philoso-
phos, qui et optimos sese non ostendant philologos, utpote
qui sacras literas non intelligit, veram philosophiam nun-
quam calleat ; et qui sacram philologiam non callet, sacras
literas nunquam intelligat.
Nee vellem ut, etiamsi brevis, haec, in cujus nexum ani-
mum hucusque convertimus, ratiocinationis tela ad philoso
phiam tantum sed etiam ad theologiam extendatur. Quod-
cunque enim argumentum ad demonstrandam illam, quam
philosophis praestant, linguarum utilitatem adducatur, idem
pro earundem utilitate simul et necessitate ordine ad theo
logian! etiam militabit. Idque quidem a fortiori. Si enim
philosopho, qui in nuda veritatum contemplatione residet,
tantum linguarum usu opus est ad easdem dextre colligendas,
quantum majus theologo, cujus officii ratio exigit, ut in ea

rundem praedicationem etiam sese exerat. Si philosophus,

qui proprio suo dulcis hujusce liquoris haustu contentus
linguarum acquirendarum necessitate detinetur
abit, tanta

ad eundem de Sacra Scripturarum testa exhauriendum

quanta major! theologus, cujus est non sibi tantum sed et
 xcii De Linguarum Orientalium

aliis etiam expromere et propinare ? At quam libens in

satyram hie erumperem? aut potius quam facilis oculos
lacrymarum rivulos flagitarein, qui non ob ferream aetatis
nostrae naturam, sed ob corruptissimam ferreae hujusce
setatis aeruginem continue fluerent ? Quot heu ! quot et
quantos quotidie videre est Divinas cathedras ascendentes,
brachia jactantes, pulpita tundentes, perplurima lato gutture
funditantes, et plausum etiam facili populo ferentes, qui
interim pro certo nesciunt, an Divinae regulae quadrent, et
sacris uti a Deo prolatis consonent.
literis Hoc tantum
docti quod Anglicanam translationem aut fortassis
sunt,
Latinam (quam tamen raro consulunt) legere (non dico in-
telligere) possunt, et inde statim autumant sese abunde satis
doctrinse nactos et sibi et populis spiritual! eorum curse corn-
missis. Et hunc sane in modum, qui aliis viam ad salutem
ostendere in se recipiunt, et
ipsi oculis capiuntur. Quicquid
de Scripturis cognoscunt non propriis sed aliorum tantum
oculis bauriunt. Quid est, si hoc non est, csecum caecos
ducere, et omnes in foveam prsecipitari ? Quaenam sunt, si
bsec non sunt, inter ultima et ridicula senescentis mundi
deliria recensenda? Qui nihil de proprio e Scripturis cog
noscunt, aliis Scripturas explicare suscipiunt.
Sed respondeant ipsi elingues bujusmodi sed praedicantes
tbeologi, Quid contra Papistas, Anabaptistas, Pelagianos,
Socinianos, et alios istiusmodi haereticos et schismaticos tanta
et tarn aspera proferunt ? Hoccine est quia opiniones eorum
erroneas esse de ipsis Scripturis didicerunt? Nihil minus.
Nemo enim est haereticorum, qui Scripturam sibi etiam non
vindicat et in assertionis suse defensionem profert. Scrip
turam, inquam, at qualem non puram, non incorruptam,
?

non de ipsis fontibus exhaustam, sed translatam, adeoque

corruptam, turbidis rivulis inquinatam. Atque hinc est,
quod multae opiniones, etiam haereticae, nulla alia confutatione,
quam recta et genuina textus ipsius constructione et expo-
sitione, indigent. Hincque etiam nemini mirum videatur
dolendam (utpote Christianorum) Romanensium religionem
tot tantisque absurditatibus confertam iri, cum, ex ingenua
quidem ipsius Bellarmini confessione, Multa celebrata
cap. io.'[6p./i/mw* Concilia, in quibus nulli aut pauci fuerint Hebrcece
linguce periti. Et proculdubio tot haereses in Ecclesiam
 PrcBstantia, Necessitate, et Utilitate. xciii

nostram nunquam irrepsissent, nisi tot linguarum imperiti

Scripturae Sacrae explicationera et praedicationem suscepis-
sent. Cum autem haeretici quicunque et clypeos et gladios
de armario Scripturae translates ad suas sententias propug-
nandas et aliorum oppugnandas proferunt, unde sunt repel-
lendi? ex aliis translationibus ? quid ita? quid non ipsi suis

eequalem ac alii aliis fidem darent ? Danttir autem istius-

modi translationes (quarum numero est ilia Romanensium)
quae quibascunque haeresibus et favent et fimdum prsebent.
Aut hujusmodi ideo haeresibus cedendum est et adhaeren-
dum, aut ad ipsos fontes recurrendum. Et deinde, ut
haereses non diruantur, sic nee sine Uivino linguarum sub-
sidio ipsa veritas defendatur. Rogas, inquit Lutherus, [vide LU-

causam cur
7-.
reiigio nostra sic
.7.7
denaeatur ?
i T
J\
-
T
on alia est nuam
therum Do
constu.
TT- Scholis, Op.
Hmc
. .
7 i
Linguarum ignorantia. ennn saepe evenit, ut plurima tom. Tii.foi.

loca ad relisnonis nostrae tutelam maxiine facientia non pro- wit 1552,
SCO 1

feramus, adeoque et alia loca non ita dilucide, imo et

aliquando non omnino, facientia citemus unde fit ut non ;

tantum nostra reiigio magis concussa sit et debilitata, sed et

adversarii in contraria magis inagisque obdurentur.
At respondeant iterum et ipsi, quid tanta opprobriorum
et convitiorum stigmata Papistis inurunt, dum et ipsi pessi-

mos Papistas agunt? Quid enim inter perqnamplurima ilia

absurda, quibus abundat eorum reiigio, magis absurdum et
horrendum videatur, quam eo tantum rei alicui fidem habere,
quia Ecclesia dixit ? Et dicant theologi nostri, quicunque
sacrarum linguarum ignari, quodnam aliud fundamentum
ad stabiliendam fidei doctrinam habent, quam quod Ecclesia
dixit. Eo tantum Scripturae Sacrae, aut potitis translation!
illi, in cujus solius lectione versantur, tarn mordicus adhae-
rent, et sententias suas ex ilia ventilant, quia priores Ecclesiae
Antistites dixerunt ita transferendam, aut ipsi ita transtule-
runt. Certo certius si majores nostri aliam translationem,
eamque ipsa Papistarum Vulgata decies, si fieri potuit, cor-

ruptiorem edidisserit, ignavi hi nostri linguarum contemp-

tores, eodem quo illam, quam jam habemus, aestimio am-
plecterentur : surdo enim grave et acutum idem sonant ; et

cseco lux et nox idem videntur.

At nee adhuc deest oscitantibus tutum satis (ut ipsis

videtur) ignorantise et socordiae asylum. Quoties enim sibi

 xciv De Linguarum Orientalium

murmurantes et aliis obgannientes audire licet, Quid nos

tantum temporis in linguis addiscendis conteramus, cum
Erasmus, et
tanti et tarn eruditi viri, et Lutherus, Junius,
ejusmodi, qui tarn praeclare de Ecclesia meruerunt hunc
laborem nobis praeripuerunt ? Non adeo perfrictae frontis
nee inflati animi sumus, ut cogitemus nosmet tardis ingenii
nostri alis sublimes istas aquilas unquam supervolaturos
non est ut fastu turgidi putemus crassum et obtusum nos
trum ingenium doctissimos istorum labores unquam cor-
recturum. Oh singularem modestiam et ariimi verecundiam !

Quis sibi precibus non appeteret, Quis ad coelum laudibus

non attolleret ? Verisimile quidem est, quod adeo ingenue
fatentur, crassum et obtusum esse eorurn ingenium, et ita
proculdubio manebit donee linguis politum. Non autem
exinde recte inferunt linguarum studia fore superflua. Quid
enim? non major voluptas et gratior animi complacentia ex
ipsis fontibus quam ex rivulis hauriatur? Quid si fideli
alius manu, quocunque eundum est, recto tramite perdu-
camur, ideone et oculos eruemus ? nonne major oblectatio
[Gram. Heb. de proprio visu quam de alieno ductu exsurgescet ? Etenim
prSlt.'p.'iG. in sacris libris, inquit Martinius in Technologia, lumen et
e lse
i59o j
'
oculus quo Divina perspicimus est Hebrcea lingua, cujus scien-
tia et fructu dum te tua sponte privets, turn tibi oculos eruis

quibus ilia cernuntur et cognoscuntur.

At praeterea etiamsi non est beatis istis animabus, coelo
(uti speramus) jam triumphantibus vel quicquam detra-
hamus, non est tamen ut eorum versiones pro authenticis
aut ob omni errore destitutis habeamus. Nimis augusta et
Divina res est nuspiam in errorem prolabi. Ut doctos illos
admiramur homines, sed non ut infallibiles adoramus Deos.
Viros illos agnoscimus exquisite literatos, sed non prophetas
immediate inspiratos. Hoc et ipsi agnoverunt, imo et
ostenderunt, dum proprias versiones ad incudem toties re-
vocarunt, et perquamplurimos errores, in quos impegerunt,
et ipsi postea emendarunt. Et respondeant adversarii,
Cujus de omni erudito illo veterum coetu translatio etiam
ultima recognitione adeo limata evasit, ut omnibus postfuturis
otia fierent? Et deinde, quid si illi ipsa aquila oculatiores?
Profecto passercula illud aliquando videat, quod acutum et
volubilem aquilae oculum plane fugit. Dies diem docet, et
 Prcestantia, Necessitate, et Utilitate. xcv
quod heri doctiorem latuit, hodie rudiori innotescat. Deni-
que nihilne ad fidei certitudinem et animi firmitatem facit,
si Ipsum Deum propria sua dialecto
audiamus et intelli-
gamus nos alloquentem? Admodum incerta quidem sunt
colloquia, quae per interpretes tantummodo instituuntur.
Linguarum inscii nihil de proprio ipsius Dei ore capiunt,
sed per interpretem cum Deo loqui compelluntur. Quid
siideo tua qualicunque linguarum peritia, qua polles, aliorum
translationes non corrigas et emeudes, approbes saltern, et
earum veritati et tuum adjicias calculuni. Si tibi autem
parum aut nihil referre videatur, an quae aliis inculcas a te
approbentur necne, modo ab aliis approbata fuerint; scias,
vellem, nisi tuum etiam subeant Approbatum est,' etiamsi
'

vera sint quae dicis, ipse tamen vera non dicis. Ad vera-
citatem enim requiritur ut assensus voluntatis, sic et con
sensus intellectus. Si intellectus enim non clare et distincte
percipit propositionis prolatse veritatem, quamvis in se sit
vera, tibi tamen non ita est, nee a te pro vera judicetur.
Impossibile autem est, ut quicquid clare et distincte percipias
vel per consequens recte judices e solis Scripturae ver-
sionibus, siquidem necesse est, ut dubius et pendulus semper
hsereas, an fideliter de textu originali transferatur. Et
antequam haec dubitatio deponatur, quomodo in actum
judicii procedas? Si autem ipse propriis illisque acutis
criticisque oculis ipsum textum introspicias, si versionem
quam consulis non improbes, saltern approbes, atque ita ilia
quae profers non tantum vera erunt, sed nee ipsorum veritas
te latebit, adeoque et ipse vera proferas. Aliter autem multa
doceas, aliisque praecipias, quae ipse nescis, an sint docenda
et praecipienda necne. Hisce ideo perpensis quis non obstu-
pesceret, tot ubique Divina S.S. Theologise studia aggre-
derentur, priusquam sacram philologiam vel summis labiis
tetigerunt. At oh quis audaces et temerarios hujusmodi
sciolos in Divinas Cathedras se intrudentes, et mandata Dei
vacuo et inani pectore effundentes siccis oculis intueatur

aut intacto corde meditetur? Si haec auteui et hujusmodi

serio adverterentur, sperandum sane esset nos doctiores

veritatis Divinae preedicantes et fortiores religionis nostrae

defendentes in posterum habituros.
Ut autem quae de linguarum usu dicta sunt non tantum
xcvi De Linguarum Orientalium

ad philosophiam sed etiam, idque prsecipue, ad theologiam

extensa, sic et paucula ilia quae hactenus de ipsis linguis
delibata, non tantum de linguis Originariis, Hebraica, Chal-
daica, et Grseca, sed et de aliis quibuscunque Orientalibus,
prsesertim Syriaca, Arabica, Samaritana, et Chaldaica, in
rivulis aeque ac in fonte fluenti, iritellecta vellem. Non
enim est, ut in eorum sententiam nos conspiremus, qui lin-

guas originarias ad coelum afFerunt, at alias interim coeno

conculcant, flocci et nanci faciunt. Hi stint illi, qui matrem

solummodo ambiunt, at filias negligunt et despicantur. At
quid pro se blaterant ? viz. totus Scripturae serisus in ipso
textu originario continetur, quid ideo aliis linguis quam ori-

ginariis opus est ? Hoc et nobis in confesso est, Totus

Scripturae sensus in solis linguis Originariis tanquam in
sacris mineralibus continetur ; at hoc insuper detur, quod
per alias linguas tanquam per tot instrumenta verior fa-

ciliorque eruatur : adeo ut quicunque ad alias linguas praeter

Originarias cognitionem suam non elevavit, difficilern sub-
ibit locum exacte et ad
provinciam aliquem Scriptures
amussim interpretari. Hoc autem est quod nobis jam in-
cu mbit paucis demonstrandum. Quo dilucidior autem res
fiat, illustriorque veritas appareat, duas has breviter ponain
conclusiones.
Prima conclusio. '
Perinde est parum ac nihil, aut non
exacte ac non omnino linguam Hebraicam callere.' Primo,
fateor, aspectu mira haec videatur assertio, et ab omni ra-
tione aliena, audacter tamen pronuncio. Quid enim si
linguam hanc sacram legam scribamve ? Hoccine solum
ad Scripture sensum in ilia contentum intelligendum ad-
juvabit? Nequicquam: hoc et faciant typographi quod- ;

libet vocabulum dextre et exacte legant scribantque, dura

interim ne hilum intelligant. At quid si ope alicujus trans-
lationis, ex. gr. Tremellianae, locum aliquem exponam,
hoccine ad intimum loci illius sensum indagandum aliquid
conducet? Nequicquam. Hoc sane non est Tremellium per
textum Biblicum, sed textum Biblicam per Tremellium
examinare. Hunc autem in modum ssepe vidi (oh si nun-
quam posthsec visurus essem) perplures mire sibi compla-
centes et applaudentes, si modo videant se ita exposuisse,
ut ipse Tremellius aut alius istiusmodi translator exposuit.
 Prcestantia, Necessitate, et Utilitate. xcvii

Proculdubio si hoc non opus esset linguae He-

sufficeret,
braicae studio, raodo Latinam aut aliam linguam, in quam
sacrae literae transferuntur, calleremus. Quid enim con-
ducit lingua Hebraica ad Latinam intelligendam ? At
altius paulisper progrediamur. Quid si in linguam He-
braicam tarn alte penetremus, ut aliquem Scripture locum
sine translatoris alicujus adminiculo exponamus ? Hoccine
aliquas feret suppetias ad veritatem detegendam, et intimum
illius sensum enucleandum?
loci Iterum respondeo, Ne-
quicquam. Nihil, inquam, locum aliquem exponere adju-
vabit, nisi insuper etiam ultimas vires, intimam ftsoyiiav et
valentiam cujusque phrasis et vocabuli oculis plusquam
aquilinis inspiciainus. In hoc enim latet precipua sacrce
hujusce linguae excellentia, quod vocabuli cujusque emphasin
aliis linguis prorsus ignotam, illisque (si ita dicam) inexpli-
cabilem in hac dilucide videamus. est, quodAtque hinc
Perinde esse parum ac nihil, aut non
unoToXfAqffas assero, '

exacte ac non omnino linguam Hebraicam callere.'

Secunda conclusio. Impossible est, ut quis linguam He
'

braicam exacte calleat, nisi qui alias linguas Orientales

aliquo modo callet.' Hanc autem ut evictam, probatam, et
stabilitam darem conclusionem, paucis demonstrare conabor,
quid aliae Iingu83 Orientales, Syriaca, Chaldaica, etc., ad
linguam Hebraicam in ipso textu, adeoque et ad verum textus
ipsius sensum intelligendum, faciunt. Tria ideo sunt ad quae
linguae Orientales conducunt, sine quibus nee sacrarn lin

guam nee Sacram Scripturam intelligere valeamus.

callere,
1. Ad textus ipsius conservationem et confirmationem. 2. Ad

vocabulorum explicationem. 3. Ad phrasium et idiotis-

morum illustrationem. Hisce autem demonstratis, non

verendum est, quin conclusionis ab invito fides
veritati etiain

extorqueatur. pede percurram.

Singula ideo levi

Primum, inquam, ad quod linguae Orientales conducunt,

est ad textus ipsius conservationem et confirmationem. Hoc
autem ut clarius elucescat, paucula praemittenda sunt de
reverenda harum versionum antiquitate, de qua et fuse et
docte disputat Reverendissimus noster Brianus Waltonus
SS. Theol. D. in Prolegomenis suis ad Biblia Polyglotta ; [Pro ieg.

nos summaria tantum attingemus. Chaldaica igitur Para-

phrasis (ut ab ilia telam exordiar) a LXX. annorum capti-
GG
 xcviii De Linguarum Orientalium

vitate originem suam duxisse ab omnibus reputatur. Judaei

enim tune temporis ut aliorum juga subire sic et istorum
linguam addiscere coacti erant. Quo fit, ut post tanti tem
poris effluxum propria et vernacula oblivionis tumulo sepulta
jacuit. Unde licet nonnulli eorum reducum aetate prae-

sertim et dignitate grandiores, ut et sacerdotes et Levitae,

Hebraeam vernaculam retinebant, plebis tamen et juventutis

etiam in hac lingua imperitiae et inscitiae necessario consu-

lendum erat, ut Scripturas, viz. in templo et synagogis ut
perlectas sic et intellectas iis darent. Hinc ideo tota Sacra
Scriptura lingua omnibus tune temporis tarn bene nota,
Chaklaica, viz. (quam in capti vitate didicerant) donata fuit,

quae versio D^p^njn, sive Explicationes audit. Adeoque

Sacra Biblia in publicis synagogis non tantum Hebraice sed
et Chaldaice Judaeorum auribus infuderunt. Hoc autem
facillime e loco illo, Neh. viii. 8, eliciatur, Legebant enim

librum istum leg em Dei explanate, et exponendo sensum dabant

intelligentiam per Scripturam ipsam. Hunc locum ita ex-

plicant Talmudici; Legebant in libro illo in lege Dei, is fuit

textus Hebraicus : Explanate, illud fuit Targum. At nee
desunt exemplaria perquam vetusta, quibus videre est Tex-
tum Hebraicum et Paraphrasin Cbaldaicam alternatim
scripta, adeo ut singulis versibus Hebraicis Parapbrasis
t. ad Chaldaica statim subjecta ad amussim respondet. Hujus-
rum. vid. modi exemplar se Argentines vidisse testatur Buxtorfius et :

[uw supra, simile Dr. Waltonus, ipso teste, Pentateuchi MS. e Biblio-
theca Westmonasteriensi habuit. E quibus clarissime infe-
ratur Parapbrasticam bane Cbaldaicam Scripturarum expla-
nationem ab ipsa captivitate et occasionem et ortum sump-
sisse. Non autem est ut Paraphrasibus Chaldaicis Bibliis
nostris insertis et manibus nostris contritis tantam vetustatem
concedamus: nullum enim jam exstat Targum ante Jona-
thanem et Onkelosum scriptum. Duo autem illi insignes
et magni nominis Rabbini, Onkelos, viz. et Jonathan
Ben-Uziel, quorum primi in Pentateuchum, alterius in Pro-
pbetas jam exstant Paraphrases, cosetanei erant ; uterque
enim tempore Christum annis circiter
Hillelis seniores ante
XL. floruerunt. Quod autem ad Targum in Hagiographa
confectum, antiquitate aliis cedit: hoc enim vulgo inscri-
bitur cuidam R. Josepho, qui caecus fuisse perhibetur, quique
 Prcestantia, Necessitate, et Utilitate. xcix

aliquot, etsi non admodum multis, post Christ! tempora aniiis

vixit. Hinc autem aliquomodo Chaldaicae hujusce Para-
phrasis antiquitatem videamus.
Quod ad Syriacam Veteris Testamenti translationem atti-
net, constans et perpetua viget traditio, bane omnes post
Christi tempora factas antiquitate superare. Tempore eniiu
Thaddaei Apostoli scriptam, et ejusdein cum Syriaca Novi
Testamenti Versione antiquitatis esse, communi doctoruni
ore affirmatur. Quid autem multa accumulem de antiqui
tate translations Syriacae Novi Testamenti? Quis eniiu
nescit primo statim nascentis Eeclesiae saeculo vel ab Apo-
stolis ipsis, ut aliqui volunt, vel a discipulis suis, viris
Apostolicis, confectam fuisse ? Quid aliud sibi vellet incor-
rupta sermonis elegantia? Quid in antiqua ilia et verissima
Widmanstadii editione, defectus EpistolaB Petri ii., Johannis
ii. iii., S. Judae, Apocalypseos, et Accusationis Ad ul terse,
quae ipsa etiam apud Chrysostomurn, Theophylactum, et Non-
num desideratur ;
quid, inquam, nisi quod libri isti primis
Ecclesiee temporibus
publico Ecclesiarum consensu non
recepti erantadeoque et hie Syrus vel nunquam vidit, vel
;

tanquam non Canonicos repudiavit? At nee isti proculdubio

praedicti libri citius Canone quaui lingua Syriaca donati
erant, quorum Apocalypsin Lud. De Dien, et j)ost euni [i.ugd. Bat.

Epistolas omnes doctissimus noster Pocockius Oxoniensis [Lua. Bat.

edidit, et omnes simul in Bibliis nostris Polyglottis completi

exstant.
Quod autem ad Arabicam versionem spectat, nee de
auctore nee de tempore aliquid certnm determinari potest.
Pentateuchus vero non multum variare videtur a Penta-
teucho R. Saadiee, qui unus erat isque inter Gaones (ita
appellabantur Scholar um Babyloniae rectores) celeberrimus,
qui floruit circa annum Christi DCCCCIX., unde probabilem
est conjecturam facere eundem omnino esse: ut nee impro-
babile videtur Arabicam totius Scripturae versionem eadem
canitie decorari. Ut denique de Pentateucho Samaritano
aliquid dicamus ; communis est historiae et linguae sacrae

peritorum sententia, characterem ilium, quo Pentateuchus

noster hodie conscribitur, eundem esse, quo Dens legein
Mosi tradidit, et qui in ipsis tabulis Mosi a Deo datis

exaratus erat, quoque ipsi Judaei usi sunt usque ad LXX,

 c De Linguarum Orientalium

annorum captivitatem, quo tempore novam linguam edocti

et novam characterem linguae illi Chaldaicae seu Assyriacae
proprium et peculiarem didicerunt, primum Samaritanis re-
linquentes. Certum autein est Samaritanos eadem exem-
plaria cum Judaeis ab initio habuisse, eaque literis antiquis
Hebraicis seu Samaritanis conscripta, adeo ut etiamsi (quod
tamen dubitatur) non authentica auctoritas, maxima tamen
utilitas huic ascribatur. De versione autem Chaldaeo-
Samaritana, a quo vel quando facta sit non adeo facile est
[Bibi. Heb. deter minatu. D. Mich, de Jay in Praefatione ad Biblia
Sara. etc. . .

Lut. Par. Parisiensia eodem tempore quo bamaritani in eandem cum

1645. Prsefat. . .

(p-7.)] Judseisreligionem conseiitiebant, factam fuisse arbitratur.

[Bibi.poiygi. At D. Waltonus verisimilius multo ante Christum natum,
6
sect ?,
'sqq. non multum, viz. post Esdram et Nehemiam conflatam esse
P-77.] .

judicat.
Hisce ideo serio exagitatis, assertio nostra ulteriori (ut
opinor) probatione nequicquam indiget. Hoc enim concesso,
(quod negari nequit) versiones hasce jam laudatas tarn pro-
vectae aetatis esse, ut ipsius Christ! tempora vel exaequent, vel
exsuperent, facile exinde easdem ad textum Biblicum conser-
servandum et confirmandum plurimum conferre concedetur.
Utpote extra omnein controversiae aleam positum est, fontes
tot ab hinc annis puriores et incorruptiores fluxisse quam
ut ad nos derivantur. Tune temporis tot scribae non dor-
mitarant et ab archetype deciderant; tot invidos et haere-

ticos in particularium codicum corruptionem ignis infernus

non inflammarat ; tot dies injuriam suam non perfecerant;

tot variae lectiones in ipsum textum non irrepserant verbo, ;

tot commixturas et conturbationes sacra haec lympha non

persenserat, sed pura et sincera undique scaturivit. Cum
ideo praedicti rivuli de foritibus purioribus derivantur, et
ipsi puriores fluant necesse est ; adeo ut ex hisce versionibus
quomodo ipse textus priscis .illis temporibus sese habuit
certiores nos habeamus. Atque hinc fit, ut, si qui haeretici
textum nostrum corruptionis arguant, et suum (a seipsis
fortasse corruptum) pro haeresi sua plura facientem, veri-
orem jactitent, si vetustae hae translationes textus nostri
vestigia ad amussim premant, et eundem sensum exprimant,
quis non videat textum nostrum verum, antiquum, et ab
Ipso Deo traditum ; eorum autem novum, falsum, a seipsis
 Prcsstantia, Necessitate, et Utilitate. ci

inquinatum, unde ipsi et ipsorum textus confutentur, nos

et noster abunde confirmenmr? Si scribee autem in tran-
scribendo aut correctores in corrigendo de diligentia debita
unquarn remiserunt, et ab ipso textu iispiam aberrarunt, nos
modo linguarum peritia induti eos corrig-amus, et ipsnm
textum, licet non in ipso textu, in versionibus tamen, (prte-
sertim ubi plures consentiunt) perlegamus. Exeinplo uno
vel altero rem totam ex]>licem. Locus ille, Gen. iii. 15,
quern Papistae tarn misere torquent et depravatnm judicant,
e versionibus bisce antiqnis contra omnia corntn spicula
fortissime munitur, stabilitur, confirmatur. Chaldrons enim
S^n, Syr. 001, Sam. ft-1%, ille, non ftt% ilia, legit. Sic et

locus ille, Jud. xvi. 31, e quo Jacobus Gordonus Huntlaeus [Nonestin-

Scotus contra textus Hebraic! veritatem et puritatem mill- Gwdont'

taret, e versionibus bisceabunde corroboratur. Dicit ipse, l

via. autem
' Glas
uti et M. Marinum Brixianum idem ducit testantem, olim sacr

ibi non D-nfcs, ut in codicibus nostris, sed rntjj D

N
scriptum fuisse. At non alia opus est Jesuitae refutatione K3!t p%.
et loci illius contirmatione, quam sola versionum antiqua-
rum inspectione. Omnes in unurn hoc conspirant. Chald.
ff ^ ^ - O O
]^U? r*10^, Syr. ">^, Arab. ,-j +&, viginti
\ ~
.? if -*
v^,.t t
XA>WM
*-J: -

annis. Perquamplurima hujusmodi loca in Sacris Scri]>-

turis passim occurrunt, quae solidam satis confirmationem
ex antiquis hisce versionibus recipiiiut. Cujusmodi autem
in locis per versiones hasce conservatus dicatur textus
Biblicus? Istiusmodi nimirum in quos temporum injuria

aut scribarum incuria menda aliqua aut errata irrepserint :

plerseque enim irregularium scriptionum aliorumque istius-

modi erratorum post factas hasce versiones textum occu-

parunt, ut 2 Sam. xviii. 12 legitur aibttf?? ^?32 "p-^-ipt??.
Hie locus graviter et grammaticos et interpretes torsit,
quocum, viz. verbo pronomen illud ^P cohaereat. Respon- . [Vi
[Vindiciee
i ]

det Buxtorfius, cui Glassms alnque assensum prsebent, hie v

esse ellipsin verbi, hunc in moduni D'ib^? ">?32 ^-np^, | "

observate quis in puerum in Absolomum, viz. 'i'V nbtp^, mittnt sacraj'ib.ni.

tract. 3,

manum suam sen incurrat. At si antiquas hasce et nunquam canon M.

p. 381. JeniP,
i

satis consultas inspexissent versiones, non figuram sed erra- 1634.]

 cii De Linguarum Orientalium

turn, idque ex scribarum negligentia, deprehendissent. Chal-

daica enim paraphrasis vertit, QibttDNSi npb^S V? TitettpN,
7 -t

estote circumspccti mihi depuero de Absalom. Syr. ,^X o>oii|>

sic et LXX., (p-jXd^ars //,o/, servate, vel custodite mihi puerum

Absolomum. E
quibus sole meridiano clarius elucescit tex-
tum, cum translationes hse ex illo deductae erant, non "^ sed
""b habuisse, et "^ pro ^b scribae vel typographi vitio inter-
seri. Arabica, fateor, translatio utrumque omittit, pro ver

sionibus tamen maxime facit \j&&>\ cur am habete Absolomis

pueri. At quidem datur earum antiquitatem

et aliud prseter

quod versiones hoc in loco confirmat viz. quod inter Tnpfi? ;

et ^
datur Maccaph, quse quidem linea, si esset ^p, esset
frustranea, imo vitiosa at si esset ^b ut proculdubio semel
;

fuit, non potuit non adesse. Sic 2 Sam. viii. 3, in primis

exemplaribus verba legebantur rn? "irps influmine Euphra-

tis, sed nescioquo infortunio rnE) textu excidit, et nihil

prseter nudas vocales relinquitur, at in omnibus canitie
venerandis hisce versionibus fidelissiine conservatur, uti

cuiquam illas consulenti patebit. Sic et Jos. xv. 47, legitur

b'OS'l
:
Vo3n
T
D^n
T
- ~ mare termini et terminum, si versiones hoc
in loco consulantur, statim liquebit vel scribas vel typo-
graphos hie errasse, et 2 pro 1 posuisse, Vh2n pro b1"T2n,
magnum. Omnes enim versiones ita legunt, quibus et Ma-
soretica correctio marginalis subscribit et astipulatur. At
infinitus essem, omnes hujusmodi locos a versionibus con-
si

servatos vel enumerem sufficiat ideo imprsesentiarum uni-

:

an.iv.s. cum alium tantum adnotare. l^nw b^H'b^ ^p "ip^ s l, et

dixit Cain ad Hebelfratrem suum. Hie sensus sane inancus
et mutilus apparet, ut e solis textus Hebraici vocibus
eruitur, adeoque et aliquid desiderari videtur, quod tamen
in sacris versionum Thesauris non dico suppletur sed con-
> 7 D 7 ft

servatur. Videamus paulisper V _4o pojo

Syr. ^OIOA/J ^-^en
P77-> - ^ d, k.

|Z\\o^\ |^j, et dixit Cain ad Abelem fratrem suum, Eamus,

sen descendamus in desertum. Sic et utrumque Targ. On-
kelos et Hierosolymitanum. Et dixit Cain ad Habel fra
trem suum M*ns ''Qsb p-153^ ^0-/? Veni et eamus in superficiem
agri. Targum Jonathan Ben-Uziel ^Tf^ ?^!PJ? p-^?) &$*$,
 Prastantia, Necessitate, et Utilitate. ciii

Veni et camus ambo

in agrum : ubi etiam sermones, quos
Cain Abel tune temporis conserebant, fuse exhibentur.
et
Sic etiam et versio Samaritana ^SZ iiZ^, eamus w cam
pum, Nee versio tantum sed et ipse textus Samaritanus
(e quo textum Hebrseum corrigere, non est ex versionum
rivulis fonti integritatem conciliare, sed ex uno exeinplari
aliud, et fortasse e vetustiori recentius, emendare) ita legit
^<Y^^ =raZX eamus in campum. Pleniorem autciu loci
hujusce discussionem aliis relinquimus exagitandam. Ipse
hoc tantum addam, me, salva aliorum reverentia, arbitratum
hunc locum inter alios in versionibus conservatos incrito
posse recenseri, utpote qui tot versionibus ipso textu Sama-
ritano roboratis emendatus videtur. Aliorum autem judicio,
modo solidis rationibus annixo, nostrum hie submissum
dam us. Hoc auteiu dum dicimus, et errata textus Hebraici
in versionibus correcta asserimus, ai/thi/r/a, auctoritati et in-
tegritati Scripturarum nihil detrahimus : etiamsi enim plu-
rima hujusmodi sphalmata et errata e scribarum ignorantia
et oscitantia aut aliis de causis in textum Hebraicum irrep-
serint (quod 'Keri' et 'Cetib' alieeque variantes lectiones a
doctis collectse liquido demonstrant) manet tamen Divina
norma et regula, ad quam omnes versiones sunt exigendrc.
Licet enim omnibus levioribus labeculis et erratulis textnm
immunem asserere, esset urgent! omnium doctorum con-
sensui, imo et communi cujusque sensui in iis vel mediocritcr
versati oppugnare ita tamen invigilavit Divina Providentia
;

et Ecclesiae Ipsius diligentia, ut in omnibus ad salutem

necessariis, ad fidem et mores pertinentibus purus, sincerus,
et incorruptus ubique manet, et ita in ultima secula re-
manebit.
Secundo, vocabulorum explicationem. Atque hie sane
Ad
patet magna et incredibilis linguarum Orientalium utilitas,
quod multas voces in textu Hebraeo reperire est, quae non
nisi ex aliis linguis sibi cognatis lucem accipiant.
Licet

enim lingua Hebreea, aliarum mater, olim satis gravida et

magno vocabulorum numero decorata, mutila tamen et
exigua tantum sua parte in textu hodie exstat, unde ex aliis
linguis suppleri debet et explicari. Multa in Veteris Testa
ment! Hebraica vocabula semel tantum aut bis occurrunt:
Quomodo heec nisi ex nota aliarum linguarum consuetudine
 civ De Linguarum Orientalium

sunt exponenda? At praeterea reverend! harum transla

tion um auctores temporibus quando lingua haec sacra illis

erat vernacula longe propiores floruerunt, unde felicior

explicatio ex illis merito expectetur. Vocabulorum enim
hujusmodi raro occurrentium et inusitatorum significatio illis

ex majorum traditione accepta melius nota erat, quam nobis

jam degentibus esse possit. Exemplum unum aut alterum
Gen.xii. 45. proferam. Et Pharaoh nomen Joseph, n.3$Q ^39?,
vocavit
Saphnath Pahaneach. Quid sibi vellent haec nomina, quae
Pharaoh Josepho imposuit, o nines linguarum irnperitos
penitus fugit. Atque hinc est, quod noimulli de oscitantibus
hujusmodi sciolis vocem esse ^Egyptiacam sonmiant, adeoque
et nobis ignotam. Consulantur autem versiones antiques, et
dispersis tenebris lux e vestigio orietur. Versio Samaritana
m
exprimit 'fr2?l tttft c\ttt'%&,absconditarevelans. Targ. Jonatb.
DDi.Cp n^?T w ~2, virum secretorum manifestatorem. Targ.
Onk. rn^b ]^bj "J^ppl Mn^2, vir cui secreta revelantur.

Hisce etiam astipulatur Arabica translatio, ut et Syriaca,

quae hanc etiam reddit nominis illius rationem, vocavitque
.. 7 O .. 7 77 77
Pharaoh, nomen Josephi oulx -\ - JA.m->i ...i v^ Aia.,
It,
^ xi

Saphnath Paanach cui secreta aperta sunt. Quis tot testibus

non fidem haberet ? Proculdubio Vulgatee Latinsa auctor,
si tantam aliis linguis Orientalibus, quantam originariae,
navasset operam, nee tantse derisioni nomen suum tribuisset,
nee Josepho tarn falsum nomen indidisset. Quid autem, eo
Pharaoh Josephum? viz. Salvatorem mundi.
judice, vocavit
Quis aliquid horum vocabulorum e textu eliciat ? Satis
autem se excusatum habere opinatur, dum interponit,
1
Lingua ^Egyptica:' verba profecto textui asqne ignota ac
ipsa verba in textu ei. Hunc autem in modum nos aliorum
despectui et derisui prostituinms, dum Hebraeae linguae nos
totosdamus, nihilque aliis reservamus. Cum revera etiamsi
illae hac possunt, haec tamen sine illis edisci nequit.
sine
Simile autem huic quod Pharaoh, rex ^Egypti, Josepho, est
nomen illud quod Christus, Rex Regum, Petro imposuit
ut aliqui enim in illo, sic alii in hoc exponendo misere
joh. i. 42. hallucinati sunt. 20 xX^oft K/j^aj* o s^^svsrai o Hsrgo$, Tu voca-
beris Cephas, quod interpretatur Petrus. Scires unde vocabu-
lum illud Kj^a; originem suam duxit? Consulas Cardinalem
 Prastantia, Necessitate, et Utilitate. cv

Betronium, et invenies eum cum Optato Milevitauo aliisque [^rt.i>e-

ejusdem farince miseris linguarum insciis ex lingua Graeca ^*"ofi.
derivantem. SO *?,
1

inquit, dicitur, aero rfc %s<pa)3i;, a canite ComSub.*

,
-, . .
-* cap. 1, ap.
atque nine ingens prodncit mysterium, imo et simul ingens
SST'ioSii
ignorantiae specimen. Petrus, inquit, cst SC"3, i. e. xgpaX>s, ?j
^Hf'^^
gwz'fl tofrws Ecclesice Catholica* caput et fundamentum est, cjiii
11

J Ij
;/^
swam e^'am z;m Pontifidbus P.omanis continua successione
Edit 170
' ]

Spectatum admissi risum teneatis, amid ?

Profecto si vel minirnam linguae Syriacae imbibisset cogni-

tionem, nee aliis tantum risum nee sibi tantum derisum movis-
set. Quid enim aliud est S^3 in linguu Syriaca, quam Servator
noster locutus est, quam -rsrgog seu -rirga, quse interprctutio
et in ipso textu innuitur. Atque hinc est, quod Syrus non
interpretatur, sed tantum dicit, [aja \-^LL AJ|, Tu vocabci-tx
^ it -

Petra. Est vocabulum illis satis notum, ideoque nee inter-

pretatione indiget. Ut autem Syriaca sic et Chaldaicu
lingua multum confert ad hujusmodi vocabulorum explica-
tionem. Et reperit, D^MTI'T. Multum inter se discrej)ant r.

interpretes de genuina vocabuli hujusce signinYatione, nee

aliunde peti potest, quam ex Chaldaica paraph rasi Jona-
thanis et Onkelos, qui verbum illud alio Rabbinis satis

noto reddunt verbo, viz. "prPTirP (quam vocem ctiam et

Syrus retinent) mandraaorce. Sic etiam et dantur q used am

in Novo Fcedere quee non nisi ex Hebrrcorum libris, prae-

sertim Chaldaica Paraphrasi, intelligantur, ut 2 Tim. iii. 8,

hie Jannes et Jambres dicuntur Mosi i-estitisse. Quinam hi

Jannes et Jambres fuerunt frustra quaeritur nisi in Para-
phraste Jonathane in Exod. iii. 15 et vii. 2, quibus locis
dicitur illos fuisse principes Magorum. At nee lingure
Arabics suum in hac re desideratur commodum, ut Exod.
xii. 9, non comcdatis ex illo S3. Quid hoc vocabulo indi-
gitetur, sine lingua Arabica cognosci nequit. Alibi sane in
textu significat nunc vel obsecro, quae tamen significatio huic
loco non omnino quadrat. Arabicis autem hoc dubium
statim resolvitur, quibus US significat crudus fuit; quod
etiam vocabulum in Arabica translatione retinetur, Ne
comedat quicquam, ex eo l>?, crudum. Sic nomen Dei D^ribw.
 cvi De Linguarum Orientalium

genuinam suam significationem e lingua Arabica tantum

petit, qua d\ est religiose colere, adorare. Job. xli. 9,
occurrit vocabulum ntt^lp?, quod e lingua Arabica solum
lucem accipit, qua u*Ja est sternutare. Hie autem liber
[vid. Anti- Jobi (quern Arabam Theologum nominal Bibliander) per-
sophist. lib. .. . .

m. P. 207.] plunmis hujusmodi scatet Arabismis, ut quidern et tota

[Bibi.roiygi.
Proleg. xiv.
Scriptura.l
Unde illud Kimchi in Prsef. ad lib. Rad. (citante
sect. 7, p.
Reverendo Waltono,) Apud magistros docetur quod linguam
didicerunt ex lingua, quod explicat de Hebraicarum quarun-
dam vocum ex Arabismo intelligentia, ut Psal. Iv. 23.
Projice ~pm [onus tuutri], nesciebant quid per "pm signifi-

caretur donee ex Arabe mercatore audivissent, Cape "pm

onus tuum et impone camelo. Nos omnibus linguis Orientali-
bus ordine ad Hebrseam idem applicemus, viz. Quod lingua
Hebrsea ex aliis linguis dicitur.
Ad
phrasium et idiotismorum illustrationem. Hoc
Tertio,
autem ex eodem, quo prius, fonte fluit, quod celebres nimi-
rum veterum harum translationum, preesertim Paraphrasium
Chaldaicarum, auctores propius ad tempora, quibus lingua
Hebrsea vernacula viguit, vitam transigentes, varias ipsius
loquendi formulas sibi a majoribus traditas, atque ita in
omnes posteros traductas, melius tenere et verius fideliusque
explicare potuissent, quam qui longiori intercapedine ab
hisce temporibus separantur. Hoc autem exemplis potius
quam verbis demonstretur. Dicit Deus ire faciam earn
HOS. is. 14. desertum nsb b^ ^rnSTi et loquar ad cor ejus. Quid per
Ad cor loqui indigitetur nullibi, nisi Paraphrasi Chaldaica
Jonathanis explicatur, quae ita cra^a^a^?/, WJ^!22 ^I^S 1^
Mnab b3? TP^n^n bbp^, Et per servos meos Prophetas
loquar consolationes ad cor ejus. Hanc etiam expositionem
et abunde confirmat Syrus Novi Testamenti Interpres, dum
7 7

verbum vagapvdt/tQai nunc per J*o consolatus est, nunc per

o o
job. xi. 19. ^^xo |bc locutus est ad COT exprimit, iva tfaga/w&rjffwrai
- - >

aura$, Syr.
^
.01 o ^^ ^>\v>jt' vt loquerentur ad cor earum;
*- *- . p 77
at ver. 31, Ta^a/^u^o^si/o/ aur^v, Syr. OI.X -|- ov^; consolantes

earn. Sic etiam et vragapvdiov seu iragafivMa nunc reddit per

O 7 OO *
Phii.ii
1 Cor. xiv.
i.
13.
JixXo
'
^
)JVi>o
:.
locutio ad cor. Nunc autem per jUoo con-

solatia. E quibus dilucide apparet phrasin hanc, Ad cor

 Prcestantia, Necessitate, et Utilitate.
cvii

loqui per totum Orientem idem valere ac consolari. Atque

ita passim alibi in Vetere Testamento accipitur,
ut Gen.
1. 21; Ruth. ii. 13; Esai. xl. 2, et alibi. Sic Psal.
xxxiii. 3, nynfla pg 'O^n, benefacite canemlo cum jubila-
tione : quid phrasis haec benefacere canendo valet c vcr-
sionibus tantummodo hatiriatur. Hanc autem phrasin optiino
illustrant translatio Syriaca et Arabica. Syr. jLL> j.^ opci
canite decenter cum voce. Arab. U*^ *! fySj, psallite ei bene
cum jubilo. E quibus patet benefacere canendo, et bcne cancre
phrases esse sequivalentes. Qiuerite mild i'is-nbsja n^S
mulierem dominant Pythonis. Quid per hanc phrasin in-
telligitur explicat Targum. TT^ NrJSNb N^IM MnriM,

mulierem quce sciat educere Pytliones: et Syr. j^mv. |ZAi|

> 7

|Jooi, mulierem quce ascendere faciat Pythones, viz. Pytlio-

nissam. Perplures autem hujusmodi formulas a verbo b572

ortas ex hisce versionibus explicatas reperire
est. Ut Gen.
xlix. 23; Exocl. xxiv. 14; 2 Reg. i. 8; Prov. xviii. 9, et
xxii. 24 et passim alibi uti legenti occtirrunt.
; Ad ha^c
etiam revocanda sunt loca obscura quse hisce versionibus
illustrantur, ut Exod. xii. 40. Et commoratio filiornm Israel
qua habitaverunt in JEgypto triainta anni et quadringenti
anni. Quam misere hie locus Interpretes vexavit cuique
notura est, nee sine causa. Certissime enim ex ipsa Scrip-
tura colligitur Israelitas non multum supra ducentos annos
JEgyptum incoluisse. Codex autem Samaritanus onincin
difficultatem tollit, qui legit, Commoratio autem filiorum
Israel et eorum patrum, qua habitaverunt in terra Chanaan ct

in terra JEgypti, quadringentorum sunt et triginta annorum.

Hsec autem supputatio cum sacra pagina optime convenit.
Ad hunc etiam modum explicatur a Targumista Jonathane
Ben-Uziel, etc. ^^riJ-J M^gv*!, Dies autem quibus habita
verunt filii Israel in JEgypto annorum hebdomades,
triginta

quarum numerus ducenti et decem anni. Numerus autem

quadringentorum et triginta annorum ab eo tempore quo locutus

est Dominus ad Abrahamum, ab ea hora qua locutus est cum

eo decimaquinta mensis JVisan inter divisiones usque ad diem
quo exibant ex jEgypto.
Hue etiam accedat, quod hae linguae non tantum ob libros
 cviii De Linguarum Orientalium

Sacrae Scripturse in illas translates, sed et ob alios in illis

originarie scriptos, multum ad phrases illustrandas, adeoque

et ad ipsum sensum eruendum, conferunt. Frequens, viz. in
Sacris Scripturis rituum et caeremoniarum occurrit mentio,
quae populis Orientalibus olim in usu erant, nee ullibi nisi
[specimen ex eorum libris lucem accipiant. Unico, quod sit instar
Hit. Arab. . \. .

not. p. 327. omnium, mstem exemplo, quod Focockius olim observavit,

[Bibi-Poiygi.
Proleg. xiv.
sect. s, p. 94.]
[Parsen.
et ex co Waltonus in Prolegomenis,
nesi.
m
et Wasmuth in Parae-
Nam stetit rex Babel ad matrem (i.e. in prmcipio,
r
.....
, .
Gram. Arab. u ti Svrus)
J
vice in cavite
f viarum duarum ad divinandam
prsef. p. 2.

Ez^ch.S divinationem, 1333 nsn D^D-J^S bsttt Q^na b,f?r? tersit

sagittas, rogavit imagines, respexit in jecore. Superstitiosus

hie per sagittas divinandi ritus ex Arabum libris, quibus
olim frequens in usu fuit, opthne explicatur. Observa-
[uw supra, vit enim prsedictus D. Pocockius in Spec. Hist. Arabics
pp. 327, 328.1 _ . . .

quod cum negotium ahquod habuermt magm momenti per-

agendum, sagittas quasdam consulebant, quas tres vasculo
inclusas habuerunt, quarum uni inscriptum erat ^ <jj*>^
jussit me Dominus ; secundee ^ <j^J> prohibuit me Do-
minus, tertia autem nulla nota insignita erat. Cum aliquam
ideo harum extraxerint, si ilia, quse juberet, occurrit, tan-
quam monente Deo pergerent ; si ilia quae prohiberet, de-
sisterent ; si ilia quse nihil habuit inscriptum, bane reposue-
runt, donee alia prodiret, quae vel vetaret vel juberet. E
quibus loci allegati sensus dilucidissimus apparet.
Non autem ut pluribus exemplis in proferendis ul-
est
teriores moras agitemus. E dictis enim, modo libero animo
volutatis, perspicue satis liquet, quantum linguae praedictae
Orientales ad linguam Hebraicam exacte ediscendam et ad
textum Hebraicum perfecte intelligendum conferunt. Nee
est, ut quis Divina harum linguarnm studia superflua
opinetur, eo quod omnes linguas ignotas, et quicquid in iis
continetur, in notas habemus translatas. Non sane me latet
dari mirum quoddam et prodigiosum hominurn genus, qui
omnia dilectae adeo oscitantiae et ignorantiae quasritantes
subterfugia hanc, quam in Hebraicam, etiam in alias linguas
Orientales conjiciunt tragulam. Eo, viz. quod quascunque
ipsius textus habemus versiones, easdem et in Latinam
habemus versas, hinc statim colligunt quicquid commodi ex
 Prcestantia, Necessitate, et Ut Hit ate. cix

antiquis hisce textus versionibus hauriatur, idem et ex earum

versionibus exsugatur. Hoc sane spiculum non ex judicii
sed ignaviae pharetra depromptum videtur. Cum haec
autem sagitta eadem est cum ilia, quae in linguae Hebraicae
latera vibrata fuerit, iisdem mediis quibus ab ilia etiam et

ab aliis linguis reflectatur. Atque insuper tenenduui est

versionum versiones saepenumero claudicare, quae nunquam
verborum emphasin, aliquando nee ipsum sensum expri-
munt. Et deinde praecipuus versionum usus a cognata
illarum ad originariam vicinitate dependet, quae tain en in

versionibus minirae apparet. Adeo ut ipse profecto semper

reputavi versionum versiones solas consulere, idem esse ac
littus arare, aut in ipso aere piscari ; e quibus, viz. fructus

aliquid aut commodi nunquam eliciatur, nee quicquid per

laborem praeter laborem metatur. At praeterea, quid est
quod miseros hosce ignaviae vernas a tain sacro studio de-

terret? proculdubio nihil aliud quam difficultatis suspicio.

Gravi nimirum formidine anguntur multum laboris cxhauri-

enduin, multos dies solis Musis consecrandos, noctesque
multas vigiles transigendas, priusquam vel mediocris
lin-

guarum cognitio attingatur. Non autem est ut hac in re

mens metu concidat, vel pavore vel mininio concutiatur.

Mira enim baruui linguaruin facilitas omnibus in
iis vel

post acquisitam
mediocriter versatis bene perspecta fuerit :

enim linguam Ilebraicam, quae, ut in se est, sic et ab om

quispiam in intimos
nibus omnium facillima existimatur,
pauculas solummodo indies im-
cujuslibet aliarum recessus,
pendens horulas, menstruo aut ad summum bimestri spatio,
Nee baec ab aliorum tantum
idque proprio Marte penetret.

sententia, sed et a propria experientia

prolata. Cum primo
(absit mvidia dictc
enim sacra hajc studia aggressus sum
dubitantem resc
neminem babui, qui errantem corrigeret,
perspicientem confirmaret rnhilominus
veret aut recte :

quails est, linguaruin cognitio, non

omni's nostra, qualis
multos menses seno illi
multos annos, imo quidem nee
diripiebat. Imo quidem, quod ad
deditos, ab aliis studiis
nondum bimestre spatium in ilia
lino-uam Syriacam spectat,
digna inter legendum col
transegeram, cum tot observatu
corrigendis veterum Gra.
lexissem, ut de emendandis
et
cogitatio subi
maticis, imo et statim de nova compingenda
 ex De Linguarum Orientalium

Non haec ad genium nostrum ostentandum, sed ad gloriam

Dei ccelestis mei Patris celebrandam, ad miram linguarum
facilitatem demonstrandam, et ad alios in studia haec adeo
utilia pariter et facilia animandos, excitandos, erigendos.
At prseter ea qusecunque hactenus dicta quae omnes lin-

guas Orientales nobis commendent, datur et aliud quod

linguam Syriacam prse aliis celebrem illustremque reddit;
quod, hsec, viz. Ipsius Christi Servatoris nostri vernacula
fuerit, Divino Ipsius ore consecrata. Hoc autem a Judse-
orum historia clarissime enim post
demonstretur. Judsei
LXX. annorum captivitatem propriam linguam, ob tain
longam cum Chaldseis consuetudinem, oblivione contrive-
rant, adeo ut Babylone Judaeam tandem reduces, novam
linguam isti loco antea prorsus ignotam, Chaldaicam, viz.
sen Syriacam secum duxerunt. Cum hsec ideo lingua in
Hebraicse locum Vulgaris et Materna successerit, et jam
apud Judeeos vernacula floruerit, Cliristus ^Eternus Dei
Filius e coelo descendit, utero concipitur, et tandem in vitarn
naturalem emergit, adeoque et hanc linguam a felicibus
Virginalis matris uberibus simul cum lacte suxit, et, ut Ipse
ad provectiorem adoleverit setatem, ore suo sanctissimo hanc
ipsam magis magisque sanctificare dignatus est. Et deinde
quid aliud sibi vellent tot Syrorum vocabula per totum
Novum Foedus dispersa ? Quid quod Evangelistse, cum
non tantum sensum, sed et ipsa verba, quae Christus locutus

est, exprimerent, Syrorum vocabula retinent ? Hujusmodi

77
Matt. v. 22. autem Syrorum vocabula passim occurrunt, ut 'Paxa, Jo>
O *> O
Matt. vi. 24. Raco, ; {tafjsfttova, j^v>V) momuno, Mammona ; B '

Matt. xvi. 17.

Matt. xxvi :

.
jjo, ^o Filius columbcB ; Sa/Sa^av/, .--iAn^^ deseruisti me;

Marc'.v^i.
7'
Boai/gg/eff, tA^ -^^ filH tonitrui ; raX/^a xovpt, ^cao \h*\k
x
o o >
e

Marc. vii. i\. puella, surge ; Ko^/3ai/, Jiojoo roX^oM (in textu dicitur, sJ$ rbv

Joh. xix. 17. Xs-yofjjtvov Kgaviou TOTTOV, o$ Xzysrai

f
EjS|a/Vr^ ToXyo^a* illud autem
'EjSga/tfr/ non ita intelligendum est ac si verbum esset pure
Hebraicum, sed per linguam Hebraicam in Novo Testa-
mento intelligitur lingua Syriaca Judseis sive Hebraeis tune
ff > O
temporis vernacula.) Hoc autem Syriace est, JAj^o^^
Marc. vii. 34. cranium capitis ; eptpaQa, *AAAaZ| adaperitor, Syrus hoc vo-
 Prastantia, Necessitate, et Militate. exi

cabulum non interpretatur quia omnibus hanc linguam

callentibus satis notum^est.

6 UsTgog- 'A^Xdapa, fcc, \^

'A/3/5

Ager
| 6

sanguinis.
r^- Kr^ag
Ubi obser-
^ M.rc.xiv.36.

Job.. i. 42.
A<
vandum quod dicitur, fa
u (seu ut Syrus, Lingua regionis) 'AjcsA5a,aa, ex hisce
enim verbis linguam hanc Syriacam tune temporis rfa
id/av didXsKTov, proprium eorum idioma fuisse
aperte con-
JO
stat. Mavav-aQa, \L\ ^^ Dominus noster venit. Quis in icor.xvi.w.

hisce et hujusmodi vocabulis Servatoris nostri vernacuhim

non legat ? At nee vocabula tantum Syriaca sed et ipsi
Syriacismi passim occurrunt :multa proferrentur exempla ad
hoc demonstrandum, viz. fontem Graecum non pure flucre
sed Syriacismis mixtum : unicum seligam. Et cccperunt
dvb [uac, excusare omncs. Non est ut tarn acriter hie conten- i.o. \\\. is.

damus pro interpositione /3ou?.5j; aut yi/to,aj;, aut fwv^c 1

TO
,,/ag enim est purus putus Syriacismus, Syris enim J^A, v-
O ^ <t

seu I^A^OJ verbatim d-ro piug, est idem ae ^a^c, cra5a^?5/xa,

^ DO
statim, continuo, subintellecto,
horn. Perplura viz. )AV
hujusmodi se legenti obviam emit. Unde autem lioc, nisi
quod sancti viri Syriace conceperunt quae Greece scripserunt,
et linguae vernaculre empliasin peregrinis vocibus indide-
runt? Hie autem obiter observandum est triplicem fuisse

linguae Syriacaa seu Chaldaicre dialectum. 1. Babylonicam

omnium purissimam, quam edocti sunt Daniel et Ezras,

quique capita quaedam in suis libris hoc stylo exarata reli-

querunt. Antiochenam, in qua scripts?, sunt versiones

2.
illse quas jam habemus, atque haec xar' t^oy^v Syriacas nomen

jam obtinuit. 3. Targumicam, Judaicam, seu Chaldfeo-

Hierosolymitanam (ita ab urbe regionis rnetropoli dictam)

qu93 Judssis Babylone reducibus in usu fuit. Neutra pri-
orum sed haec tertia Christo et Apostolis ut et omnibus

Judisis vernacula fuerit. At hujus dialecti et varise erant

dialect! ; Hierosolymitana enim et Galilaeana adeo inter se
discrepabant, ut ex Petri sermone colligebatur ipsum fuisse
Galileeum : magis enim rusticus, incoinptus, rudis,et agrestis [Lex C haid. .

erat sermo Galilaaus, uti Buxtorfius observavit: non secus

T

ac aliquaa partes Angliae agrestion sermone quam aliae usae

sunt. Hinc autem fit, ut translatio Syriaca non semper
cxii De Linguarum Orientalium, etc.

exprimat ea vocabula Syriaca quae a Christo in Novo Tes-

tamento prolata inveniuntur, quia diversa, viz. dialecto ab
ilia qnam Christus locutus est conscripta fuit. Quod autem
pluribus ? Hac lingua dogoXoy/a Angelica modulata (utpote
:) hac promissio Spiritus et vitae aeternae
pastoribus intellecta
facta hac omnes Christi conciones praedicatae hac Sacra-
: :

menta instituta hac verba Servatoris nostri de cruce pro

:

lata : Verbo, haec Ipsi Christo vernacula. Quis non edis-

ceret ?

Dura in Divina autem haec 1 ing u arum studia instanter

adeo irapellerem, non est quasi quispiam neglectis aliis se
totum hisce daret: hoc sane esset fundamentum jacere sed
nihil superstruere ; sen nauci frangere sed nucem non de-
gustare : sed tantum ut ab his ducamus initium, atque ita ad
theologiam aut philosophiam, quo, viz. genius trahit, pro-
gredianiur. Et quidem cum linguarum periti semel evasi-
mus, quaenani studia futura sunt difficilia ? Quot libros
physicos, metaphysicos, medicos, mathematicos, alianr ^ue
artium et scientiarum eruditos, hisce linguis exaratos adeoque
et aliis ignotos, nos evolvamus? Sed quid moror istis?
fiarum linguarum gnari et Sacras Scripturas legamus:
legamus? imo et intelligamus e quibus solis verae sapientiae
:

dulcedoj rectae philosophise et theologiae perfectioextrahatur.

Hasce solas quicunque recte percipiat, veri ingeriii argutiam
prae se feret, et animum theologicum spirabit et vere philo-
sophicum. Haruin ideo studio invigilemus. In vernantis-
simis hisce Scripturarum pratis nocte dieque expatiemur.
Hie amoanissimos colligamus flosculos, Divinas intelligo
Christi gratias, quarum fragrantia terris delectemur, et e
quibus gloriae corona coelis contexetur, quseque etiam splen-
didissima gloriae corona ipsa aeternitate coronabitur.

LOND1NI:
TfTIS EXCL'DEBAT G. BARCLAY, CASTLE STREET, LEICESTER SQLARE.
BX
5035 BEVERIDGE
L52B48 GEOLOGICAL
VOL. 12

\a