13.03.

2017 ZbyWikipedia,wolnaencyklopedia

Zby
ZWikipedii,wolnejencyklopedii

Zby(ac.dentes)zoone,twardenarzdywystpujceu
wikszocikrgowcw,zwyjtkiemwspczesnychptakw,
wi,ropuchorazniektrychssakw.Stanowielementukadu
trawienia.Znajdujsiwjamieustnej.Sudochwytaniai
zabijaniaofiaryorazrozdrabnianiapoywienia,aponadtouwielu
gatunkwzwierztrwniedoobrony,przenoszeniamodych,
czyszczeniafutra(usuwaniapasoytwskrnych).Zbys
zrnicowanepodwzgldembudowy,ksztatu,liczbyoraz
penionychfunkcji.Naukazajmujcasibudow,rozwojem,
fizjologiipatologizbwtoodontologia.Odontogenezajest
procesemrozwojuzbw[1][2].Zespwszystkichzbw
wystpujcychujednegoosobnikanazywanyjestuzbieniem. Czaszkahipopotamazwidocznym
uzbieniem

Spistreci
1 Ryby
2 Pazy
3 Gady
4 Ptaki
5 Ssaki
5.1 Budowa
5.1.1 Histologia
5.1.2 Anatomia
5.2 Zbykonia
5.3 Zbyludzkie
6 Przypisy
7 Bibliografia

Ryby
Krgoustemajzbyrogowe.Urybchrzstnoszkieletowych Zbyryb
pochodzodusekplakoidalnych.Rolinoernenieposiadaj (1/3)
zbw.Drapienemajzbynaszczkachinapodniebieniuw
postaciostrych,stokowych,opiowatychkrawdziach[2],
pochylonychdoogonowotworw.Niekiedypoczoneszkoci
wizadami[2].Mogwystpowawpostacipaskichpytekjeli
rybaywisiskorupiakamilubmiczakami[2].U
karpioksztatnychwystpujzbygardowe.Jedynymrodzajem
ryb,uktrychwyksztaciysizbyjadowejestMeiacanthus.U
dwudysznychzrastajsiwpyty[2].Polifiodontyzmwystpuje
powszechnie[2].

Pazy

https://pl.wikipedia.org/wiki/Z%C4%99by 1/4
13.03.2017 ZbyWikipedia,wolnaencyklopedia

Rogowezbkiwystpujceukijanekotaczajotwrgbowy.
Sudocieraniapokarmurolinnego.Udorosychzbyw
postaciniewielkich,stokowatych[2]wyrostkwprzyronitedo
kociszczkowychimidzyszczkowychoraznapodniebieniudo
kocilemieszowych.Nauchwiepazwbrakzbw.Ropuchy
wcalenieposiadajzbw[2].Polifiodontyzmwystpuje
powszechnie[2].

Gady
Ostre,liczne[potrzebnyprzypis],stokowate[2],homodontyczne,
polifiodontyczne[2].Mogbyosadzonenawszystkietrzy
sposoby:akrodontyzm,pleurodontyzm,tekodontyzm(u
krokodyli)[2].wiezamiastzbwmajlistwyrogowena Zbygadw
szczceiuchwie[2].Uwywyksztaciysispecyficznezby (1/2)
jadowe[2].

Ptaki
Wspczesneptakiniemajzbw.Dorozdrabnianiapokarmu
suyimdzib.

Ssaki
Porazpierwszyewolucyjniepolifiodontyzm(ktrywyjtkowo
obserwujemyumanatw[3]iczciowoumamutw[4])zostaje Zbyssakw
zastpionyprzezdifiodontyzmlubrzadziejwystpujcy (1/4)
monofiodontyzm(uzbowcw[2]).Tekodontyzmjestpowszechny.
Zwyklewystpujeheterodontyzm(pozaszczerbakamii
waleniami).Zbyniektrychgatunkwulegajznacznym
przeksztaceniom:

udrapienychamacze[2]
usoniciosy
unarwalapojedynczycios(siekacz)dorastajcydo2m
wystpujeusamcw[2]
udzikaszable(uchwa)ifajki(szczka)
umorsakyznacznychrozmiarw

Niektressakiniemajzbw.Naletu:stekowce,mrwkojady
orazfiszbinowce[2].

Rozmieszczenieistosunkiilociowezbwwuzbieniuscechdanegotaksonu.Dojejzapisuuywasitzw.
wzoruzbowego.

Budowa

Histologia

Zbssakwzbudowanyjestzkolejnychwarstwtkanek:

szkliwa
https://pl.wikipedia.org/wiki/Z%C4%99by 2/4
13.03.2017 ZbyWikipedia,wolnaencyklopedia

zbiny
miazgiwypeniajcejjamzba(cavumdentis)
cementu

Mocowaniezbwwzbodoleodbywasiprzyudzialeozbnejkorzeniaiokostnejwyrostkazbodoowego.

Anatomia

Zbyssakwzbudowanesz3czci:

koronazba(coronadentis)
szyjkazeba(cervixdentis,collum)pokrytadzisem
korzezba(radixdentis)tkwiwzbodole,czstozoonyzkilkupojedynczychkorzeni,midzy
ktrymiznajdujesirozwidleniezwanebilubtrifurkacj

Wzoologiiwyrniapowierzchniekorony:

powierzchniprzedsionkow(faciesvestibularis)
powierzchnijzykow(facieslingualis
powierzchnistyczn(faciescontactus)
powierzchnizwarcia(faciesocclusalis)

Zbyssakwdzielonesnadwiegrupyzewzgldunatempowzrostuizasigszkliwa:

brachydontyczneoograniczonymprocesiewzrostuikrtkokoronoweszkliwopokrywatylkokoron
hypselodontycznestalerosnceidugokoronoweszkliwopokrywatylkokoronikorze(midzyzbin
icementem)

Innyjestpodziazewzgldunabudowszkliwaizasigcementu:

zbyszkliwofadoweszkliwopofadowaneiwtopionewstrukturzbaurolinoernychcement
pokrywacayzb(nadszkliwem)
zbyszkliwoguzkoweumisoernychiwszystkoernychcementpokrywakorzeiszyjk.

zewzgldunaustawionewzgldemsiebiezbwukugrnegoidolnegowyrniasi

izognatyzm(rwnoszczkowo)odpowiadajcesobiezbystykajsipowierzchnizwarcia
anizognatyzm(nierwnoszczkowo)odpowiadajcesobiezbystykajsipowierzchnizwarcia
nieznacznielubwcale.

Zbykonia

Dlaogierawzrzbowywygldanastpujco:

Wzrzbowy I C P M
3 1 3 3
40 =
3 1 3 3
Rejestrynaszkliwiesiekaczypozwalajoceniwiek.Kyuklaczyniewystpuj(lubsszcztkowe).Zb
przedtrzonowypierwszyprzyjmujepostazbawilczego(denslupinus)(may,klinowaty,wczeniewypada).
Zbykonimajaswojenazwy,itak:

Cgipierwszesiekacze
redniakidrugiesiekacze
Okrajkitrzeciesiekacze

Wzrzbwmlecznychprzedstawiasinastpujco:

https://pl.wikipedia.org/wiki/Z%C4%99by 3/4
13.03.2017 ZbyWikipedia,wolnaencyklopedia

Zbyludzkie

Dokadnyopiszbwczowiekaprzedstawionowodrbnymartykule.

Przypisy
1.redaktornaczelnyZdzisawOtaga:EncyklopediabiologicznatomVIIMoO.Krakw:OPRES,1999,s.282283.
ISBN838590946X.
2.redaktornaczelnyZdzisawOtaga:EncyklopediabiologicznatomXIIIWs.Krakw:OPRES,1999,s.136137.
ISBN8385909621.
3.DokumenttekstowyzestronyUniwersytetuJagielloskiego(http://www.eko.uj.edu.pl/gbk/pl/bl/biol_low.doc)
4.[1](http://www.kwbbelchatow.bot.pl/index.php?dzid=152&did=1655),6generacjizbwpoliczkowych

Bibliografia
1.HalinaKomosiska,ElbietaPodsiado:Ssakikopytne:przewodnik.Warszawa:WydawnictwoNaukowe
PWN,2002.ISBN8301138068.
2.KazimierzKowalski:Ssaki,zarysteriologii.Warszawa:PWN,1971.
3.KazimierzKrysiak,Krzysztofwieyski:Anatomiazwierzt.T.2.Warszawa:PWN,2008.ISBN978
8301135447.
4.MarzenaPopielarskaKonieczna:Sownikszkolny:biologia.Krakw:WydawnictwoZielonaSowa,
2003.ISBN8373890963.
5.HelenaHelenaPrzespolewska:Podstawyanatomiizwierztdomowych.Warszawa:Wydawnictwo"Wie
Jutra",2009.ISBN8389503670.

rdo:https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zby&oldid=44164939

Kategorie: Zby Narzdymowy

Tstronostatniozmodyfikowanoo01:44,26lis2015.TekstudostpnianynalicencjiCreative
Commons:uznanieautorstwa,natychsamychwarunkach(http:https://creativecommons.org/licenses/by
sa/3.0/deed.pl),zmoliwociobowizywaniadodatkowychogranicze.Zobaczszczegowe
informacjeowarunkachkorzystania(http:https://wikimediafoundation.org/wiki/Warunki_korzystania).

https://pl.wikipedia.org/wiki/Z%C4%99by 4/4