MHENDSLKTE ETK

Bildiri Konusu: Mhendislik Etii ve Etik Eitimi

Muhsin Tunay GENOLU

Frat niversitesi, Mh. Fak. Elektrik-Elektronik Mh. Bl. ELAZI
e-posta: mtgencoglu@firat.edu.tr

zet mfredat komitelerinin, nasl bir formal eitim

Mhendislik hizmetleri toplumsal yaamn her
alannda belirleyici bir yer tutmaktadr. Toplum
mhendislerden kaliteli ve aklc retim yapmasn,
ayn zamanda mhendislerin etik kurallara uyarak
meslek ahlaklarn korumalarn istemektedir. Bu
nedenle etik konusu, mhendislik eitiminde gz
nnde tutulmas ve ihmal edilmemesi gereken nemli
bir konudur.
Etik eitimi, toplumsal bozulmaya kar kltrel
gelimeyi hedeflemelidir. Bu erevede mhendislik
eitimi, rencilerin olay ve olgulara toplumsal adan
da bakabilmelerini, sorgulama ve deerlendirme
yeteneklerini gelitirmelerini salayacak ekilde
verilmelidir.
Bu almada; etik kavramnn tanm yaplarak,
etikle ahlak arasndaki farklar ve mhendislik etii
konusu incelenmitir. Ayrca temel mhendislik etik
ilkeleri belirlenerek, etik eitiminde dikkat edilmesi
gereken unsurlar aratrlm ve baz neriler
sunulmutur.
1. Giri
leri toplumlarda mhendisler ve mhendislik
meslei hep tartma konusu olmutur ve olmaya
devam etmektedir. Bazlar mhendislii bir sanat,
bazlar ise bir meslek olarak kabul ederler[1, 2].
Mhendislik rnleri gnlk yaammz o kadar
etkilemektedir ki toplumumuz, dier dnya toplumlar
gibi, mhendislerimizden byk beklentiler iine
girmitir. Mhendislik rnleri genellikle ayn anda
birok kiiye hizmet verebildii gibi, bu rnlerde
veya hizmetlerde olabilecek herhangi bir mhendislik
hatasnn topluma veya evreye byk zararlar
vermesi de mmkndr. Bu nedenle, mhendislerin
iyi bir teknik eitimin yan sra, iyi evre ve iyi etik
eitimi alm olmalar da gerekmektedir. Ancak drt
yllk formal eitim srasnda, kalabalk mfredat iine
yeterince etik dersi konulamamaktadr. Bu nedenle
bat dnyasnda mhendislik fakltelerinin balatt
etik eitimini, mhendislik odalar (IEEE vb.),
yelerinden etiksel taahhtlerde bulunmalarn
istemekle tamamlamaktadr.
ABET in mhendislik faklteleri akreditasyon
ltleri tavsiyeleri iinde mhendislik meslei tanm
u ekilde sunulmutur: Mhendislik, matematiksel
ve doal bilimlerden, ders alma, deneyim ve
uygulama yollar ile kazanlm bilgileri akllca
kullanarak, doann madde ve kuvvetlerini insanolu
yararna sunmak zere ekonomik yntemler gelitiren
bir meslektir[3]. ABET in bu tanm mhendislik
program yapmalar gerektiine dair k tutmaktadr.
Tanmda, deinilen hususlar ak olup hemen hemen
tm elektrik, elektronik ve bilgisayar mhendislii
programlarnda gzlenebilmektedir. ABET 2000
ylndan sonra yaymlad mhendislik ltlerinde,
etiksel sorumluluu iki ltnde vurgulamaktadr[4].
Bu ltlerden birinde, mhendislik programlarndan
mezun olanlarn, profesyonel ve etiksel sorumluluu
benimsemi olduklarn kantlamalar gerektii
belirtilmitir. Dierinde ise mhendislik
standartlarnn yan sra, rencilerin kazandklar
tasarm deneyimleri iinde, ekonomik, evresel,
srdrlebilirlik, retilebilirlik, etiksel, gvenlilik,
sosyal ve politik hususlar da benimsediklerini
kantlamalar gerektii belirlenmitir.
ABD de elektrik, elektronik ve bilgisayar
mhendislii enstits (IEEE) yelie mracaat eden
mezun mhendis adaylarn ye yapmadan nce;
elektrik, elektronik ve bilgisayar mhendislerinin
katklaryla gelimi ve gelimekte olan teknolojilerin,
dnyadaki yaam kalitesini nasl etkiledii bilin ve
sorumluluunu[5], nasl ve hangi davranlarnda
yanstacaklarn aada yazl on maddede taahht
ettirmektedir:
1. Kamu gvenlii, sal ve refah ile uyumlu
mhendislik kararlar verme sorumluluunu
stlenmek, evreyi veya halk tehdit edebilecek
faktrleri zamannda aklamak.
2. kar atmalarndan mmkn olduunca uzak
durmak
3. Verilere dayanarak yaplan iddia veya tahminlerde
drst ve gereki olmak.
4. Rveti tm ekilleriyle reddetmek.
5. Teknolojinin daha iyi anlalmas, yerinde
uygulanmas ve potansiyel zararlarnn anlalr
klnmas iin almak.
6. Teknik bilgi ve becerileri gncelletirmek ve
ilerletmek, teknolojik grevleri sadece deneyimi veya
yetenei iinde olduu zaman stlenmek.
7. Teknik almalar aratrmak ve eletirisini
yapmak, hatalar kabullenmek ve dzeltmek,
8. Irk, dil, din veya etnik kken gibi faktrlerden
bamsz olarak tm kiilere insaflca davranmak.
9. Bakalarn yanl davran veya iftiralarla
yaralamaktan saknmak.
10. Meslekta ve i arkadalarna mesleki
ilerlemelerinde ve bu etik kurallarn uygulamalarnda
yardmc olmak[6, 7].
2. Etik Kavram
Genelde etik ve ahlak szckleri e anlaml
kullanlmaktadr. Ahlak; belli bir dnemde, belli insan
topluluklarnca benimsenmi olan, bireylerin
birbirleriyle ilikilerini dzenleyen trel davran
kurallarnn, yasalarnn ve ilkelerinin toplamdr. Etik
ise greceli bir kavramdr, anlam kiiden kiiye,
toplumdan topluma deimektedir. Etik, insann kendi
ahsna ve dier insanlarn kiiliklerine kar iyi
davranmas, genel bir anlatmla, iyilie varlmas iin
kendini uymaya zorunlu hissettii manevi ve ruhsal
grevler ve bunlara ilikin kurallardr. Etik, bazen
etik ve adap bazen de genel adap terimi ile ifade
edilmektedir. Baka bir tanma gre; etik, insan
ilikilerinde, toplumsal, kltrel, siyasi, ekonomik,
hukuki, bilimsel, teknolojik vb. tm alanlarda insann
tutum, davran, eylem ve kararlarnda belirleyici olan,
hi kimsenin dnda kalamayaca, kanamayaca
ilke ve deerler btndr. Yani etik, bir standartlar
bilimidir.
Etik ile hukuk arasnda da yakn ilikiler vardr.
Her ikisi de ayn amaca yneliktir. Ayr ayr yollar
izlemelerine karn, sonuta ayn amata
birlemektedirler. Etik, daha ok sbjektif nitelikte bir
olgudur; kiinin i dnyasna dnktr. Kural ve
ilkeleri belirli bir eyin yaplmas ya da yaplmamas
temeline dayanmaktadr. Kiinin yapma ya da
yapmama fiili, bu anlamda tamamen vicdani bir grev
olarak alglanmaktadr. Etiin deer yargs insanla
ilgili bir gre balanmaktadr. Oysa hukuk, d ve
fiziksel grnten hareket etmektedir. nsanlarn
hareketleri objektif alardan ele alnmakta, baka
insanlarn hareketleriyle karlanmakta, incelenmekte
ve llmektedir.
zgrlk de etiin bir baka unsurudur. stelik
yasalarda olmayan baz konular hukuk, gelenek ve
greneklere gre zmektedir. Gelenek ve grenekler
etik ilke ve kurallarna ok yakndr[8].
Etii, toplumun sosyal, siyasal, ekonomik,
kltrel, hukuk vb. deerler btn dnda ve gvenliini, saln ve refahn en nde
onlardan bamsz, ayr bir stat veya kategori olarak
ele almak mmkn deildir. Etik bir felsefe disiplini
olarak, sadece olmas gereken dar bir alann bilgisi
olmaktan kmtr. Gnmzde etik, toplumsal ve
bireysel her trl tercihlerimizin, kararlarmzn,
eylemlerimizin, tavr taknmalarmzn ve onlar
belirleyen ilkelerin, deerlerin bilgisi olarak yaamn
iinde yer almaktadr. Etik ilikilerin temelinde,
insann sosyalleme veya toplumsallama srecinde
kiilik kazanp, evreye uyum salayc tutum ve
davranlar yatmaktadr. Gerekte etik eitiminin
verildii en nemli alan da bireyin iinde yaad
sosyal kltrel ortam olmaldr. Etik ve ahlaki deer
yarglarnn toplumda deer kazanmas iin, gl 7. Mesleki gelimelerini kendi kariyerleriyle devam
kirleticilere kar, sadece etik derslerinin
programlanmas, yararl olmakla birlikte, yeterli
olmayacaktr[9].
3. Mhendislik Etii
Mhendislik bir ynetme biimidir veya
yntemin kendisidir. Mhendislik ynetimi ve
yntemi de mesleki kavraya, ykledii kamusal
sorumlulua ve bunlarn ortaya kard etik deerler
ile davranlara uygun olmaldr. Bu eilimler nda
etik konusu eitli biimlerde mhendislik
programlarnda tartlmaya ve bir ders olarak
mhendislik programlarna konmaya balanmtr. Bu
durum, bilgilerin Mhendislik Etii" adl bir ders ile
verilmesi veya mhendislik mesleki ve etik
sorumluluk anlaynn, geni bir ekilde mhendislik
derslerinin iinde renciye aktarlmas eklinde
tezahr etmektedir[8].
Etik yapsal ve ierik olarak e ayrlabilir.
1- Genel etik
2- Meslek etii
3- Grev etii
Mhendislik etii bu balamda meslek etii
iinde yer almaktadr. Grev etiini yerine getirenlerin
mesleklerinin onurunu da ayakta tutacaklar
kukusuzdur. rnein, mhendis, grev etiinin
bilinciyle olaylara yaklat takdirde, ayn zamanda
meslek bilinciyle ilkeleri dorultusunda hareket etmi
olmaktadr. Mhendislik mesleindeki gelimeler,
gereksinimler, mesleki etik kurallarna da yeni kurallar
getirmitir.
Dnya Mhendisler Birliinin 5 Ekim 1977 de
yaplan toplantsnda, mhendislik etii yle
belirtilmitir: Mhendisler, mhendislik mesleinin,
doruluunu, onurunu ve deerini, insanlarn rahat
yaamas iin bilgi ve becerilerini kullanarak, drst
ve tarafsz olarak halka ve kendi ilerine sadakatle
hizmet ederek, kendi disiplinlerinin mesleki ve teknik
saygnln arttrmaya alarak yceltir ve
gelitirirler.
Temel mhendislik etik ilkeleri aadaki gibi
sralanabilir: Mhendisler;
1. Mesleki grevlerini yerine getirirken, toplumun
tutacaklardr.
2. Sadece kendi uzmanlk alanlarndaki hizmetleri
vermelidirler.
3. Yalnzca objektif ve gerek resmi raporlar
yaynlayacaklardr.
4. Mesleki konularda, her iveren veya mteri iin
gvenilir vekil olarak davranacaklar ve kar
atmalarndan kanacaklardr.
5. Hizmetlerinin geerlilii konusunda mesleki
itibarlarn oluturacak ve dierleriyle haksz rekabete
girmeyeceklerdir.
6. Meslein doruluunu, onurunu ve deerini
yceltmek ve gelitirmek iin alacaklardr.
ettirecekler ve kendi kontrolleri altndaki
mhendislerin mesleki gelimeleri iin olanaklar
salayacaklardr[10].
Tm mesleklerde olduu gibi mhendisler de
mesleklerini yaparken gerek karar alma srecinde,
gerekse kararlarn uygulamaya koyma ve
sonulandrma aamalarnda, ncelikle sahibi
olduklar meslein bilimsel kural ve yasalarna uymak
zorundadrlar. Bir mhendisin tasarlama, planlama ve
uygulama aamalarnda bilimin gereklerini yerine
getirmesi zorunludur. Projelendirme safhasnda
yaplabilecek (kast d) hatalar, ahlaki hata deil
bilimsel hata olacaktr. Mesela; bir elektrik
mhendisinin kablo kesit hesabn yanl yaparak
dk kesitte kablo semesi tamamen meslek
kurallarna kar yaplan bir hatadr.
Doruluuna inanlan projelerin uygulanmas
aamasnda ise, uygulama ve denetim srecinde grev
alan elemanlarn, projenin kapsamna ve ieriine
uymak ykmllkleri vardr[11].
ACM (Association for Computing Machinery),
mhendisler iin genel etik kurallarn aadaki gibi
sralamtr.
1- Toplum ve insanln refah iin almak
2- Bakalarna zarar vermekten kanmak
3- Drst ve gvenilir olmak
4- Ayrmcla kar tavr almak
5- Telif ve patent haklarna saygl olmak.
6- Entelektel haklara saygl olmak
7- Mlk haklarna saygl olmak
8- Gizlilie saygl olmak
Mhendislikte temel amacn zm olduu
dnlrse, yanl zm sunma yerine, doru kararlarn herhangi bir etki altnda kalmadan
zmn ortaya konmas etik gerekliliktir. Kamunun
gvenliini, safln ve refahn koruma grevini dnda
stnde barndran mhendisler, i hayatlarnda sk sk ngrd anlamda pheci, n yarglardan arnm,
elikili durumlarla karlarlar. Bu durumda teknik
ya da ahlaki kararlar vermekte zorlanrlar. Tm deer
yarglarn, tecrbelerini ortaya koyarak zme
ulamaya alrlar.
Mhendislerin, sadece iverene kar olan etik
sorumluluu eskilerde kalmtr. Teknolojinin ba
dndrc hzla gelitii gnmzde, gnlk etik derslerinin felsefe dersi ad altnda verildii
yaamdaki birok faaliyetten mhendis sorumlu
tutulmaktadr. Mhendislik asndan sorumluluklar,
birok etik kural ile belirlenmitir. Toplumun yaam
tarzn belirlemek, yeni rnler ve hizmetler sunmak,
bu anlamda yaama yn vermek gibi grevlerin
sahipleri olan mhendislerin, etik konusunda
eletirilmeleri de doaldr. Bu eletirilerden de
zme gitmek yine kendilerinin grevidir. Bu
anlamda da mhendislik etii yerine, kendini
yetitirmeyen ve yenilemeyen mhendisi tartmak
gerekmektedir. Bu teoride en iyi mhendis olarak
kabul edilenler, en karmak hesaplar yapanlar deil,
mhendislik zelliklerini erdemli bir biimde
srdrenlerdir[8, 12].
4. Etik Eitimi
niversitelerin ana girdisi, ilk ve orta retimden
gelen genlerdir. Bir insann kimlik ve kiiliinin
olumasndaki en nemli dnem, niversite ncesi
eitim dnemidir. niversite eitimindeki baar,
niversite eitiminden nce alnan eitimin niteliiyle
doru orantldr[13].
Etik eitiminin verildii en nemli alan, bireyin
iinde yaad sosyal ve kltrel ortamdr. Etik
ilikilerin temelinde, insann sosyalleme veya
toplumsallama srecinde oluan kiiliinin zellikleri
yatmaktadr. Ayrca, insann tutum ve davranlar
zerinde, iinde yaad toplumun deerleri ve
kltrel yaps, ekonomik ve siyasal etkenler
belirleyici rol oynamaktadr. Bu nedenle, iinde
yaadmz toplumun sosyal, siyasal, ekonomik ve
kltrel yaps, etik deerler ve ilkeler zerinde
belirleyici rol oynamaktadr.
Etik eitimi konusunda retmen-renci
arasndaki etik ilikiler ok nemli bir yer tutmaktadr.
rencisine etik deerleri kazandrmak isteyen bir
retim elemannn, ncelikle kendisinin her konuda
etik olmas, drst davranmas ve rnek olmas
gerekmektedir.
Etik eitimi, niversitede hayata atlma
aamasnda olan gencin, etik dzeyde gelimesini ve
meslek bilincine varmasn salamay
amalamaldr[14]. Etik eitimi programlar, etik
ilikilerin toplumsal yaamdaki belirleyici yeri ve
nemi nedeniyle, toplumun sosyoekonomik ve
kltrel yaps k noktas yaplarak hazrlanmaldr.
Etik eitimi kapsamnda; zgr ve bilimsel
dnme ve deerlendirme yetenei gelimi,
verebilecek olgunlua erimi, kendini toplumun
grmeyen, sorgulayan, bilimselliin
sorumluluklarnn bilincinde, kendini eitmesini bilen
insanlar yetitirmek hedeflenmelidir.
5. neriler
Etik dersleri bilimsel temellere dayandrlmaldr.
Baz niversitelerimizde mhendislik rencilerine
bilinmektedir. Ancak etik derslerinde mhendislik
mesleine btnsel yaklam ve ekolojik sorunlardan
da sz edilmelidir. Ekoloji, temel doal bilim
dallarndan sayld iin, bu balk altnda ders
almas ve mfredata eklenmesi ABET isterlerine de
uygun olacaktr.
Gnlk yaamda ve zellikle toplumsal sorunlarn
zmnde en ok dnce ve bilin zerine vurgu
yaplmaktadr. Dil, dnce ve bilincin somut
gstergesidir. Dil dnceyi, dnce dili, her ikisi
bilinci gelitirir. Yabanc szcklerin ve dillerin
basks altnda dildeki gerileme ve bulanklk
dnceye de yansmakta, dnce yeteneini
kstlamaktadr. Bu nedenle etik eitimi konusunda,
insanlar aras ilikiyi gelitirecek, ahlaki olgunlua
eriecek dzeyde dnce yetisi ve bilincin gelimesi
iin, bunlarn n koulu olan, dilin geliip
zenginletirilmesi eitim kapsam iine alnmaldr.
rencinin dilini her alanda, yazl ve szl olarak
kullanabilme kabiliyeti gelitirilmelidir.
Son zamanlarda, dnyadaki gelimeler, teknik
eitimin sosyal bilimlerle desteklenmesinin gereini
ortaya koymaktadr. rencinin dnce ufkunu,
meslein dar alanlar iinde snrl tutacak yaklam ve
uygulamalardan kanlarak, onun olay ve olgulara
tarihsel ve toplumsal alardan bakma ve dnce
retme yeteneini gelitirmesinin n almaldr. Bu
nedenle teknik eitim programlar yeterli oranda tarih,
bilim ve teknoloji tarihi, sosyoloji, felsefe gibi bilim
dallarn ieren derslerle desteklenmelidir. Etik konusu
doal olarak bu dersler iinde yer alacaktr.
Etik dersi bir dnem okutulacak kredili ders
niteliinde grlmemeli, somut rneklendirmelere
dayal olarak renim dnemine yaymann yntemleri
bulunmaldr. Ayn ekilde, konunun kavranma lt
snavla belirlenmemelidir. Baka bir deyile etik,
diploma alabilmek iin birka puan gerektiren zorunlu
bir ders dzeyine indirgenmemelidir.
renciden istenen staj raporu kapsamna etik
konusu da alnmaldr. renciden, staj yapt
kurulularda, evreyi etik ilikiler asndan, eletirel
bir gzle izlemesi istenmelidir.
Etik eitiminde TMMOB (veya bal birimleri)
ve niversite arasndaki ibirliinin sreklilii
salanmaktadr.
Etik eitiminden beklenen sonucun alnabilmesi
iin ncelikle renci-retmen arasnda salkl bir
etik ilikinin kurulmas gerekmektedir.
Etik eitiminde bireyin ya da rencinin
ynlendirilmesi yerine, onun kiiliini ve zerkliini
zgrce gelitirmesine frsat vermek n plana
alnmaldr. Bu, zgr dnceli, pheci ve
sorgulayc kuaklar yetitirmenin de kouludur.
6. Sonu
Bilim ve teknolojinin hzla ilerlemesi, ayn
zamanda dnya nfusunun bilinsiz ve hesapsz
artmas insanolunu, daha nceden kestirilemeyen
etiksel sorunlarla kar karya getirmektedir. Bu
nedenle etik konularna bilinli ve bilimsel
yntemlerle yaklalmas gerekmektedir. Etik kurallar
mutlaka bilimsel temellere oturtulmaldr. Her
mhendislik disiplini genel mhendislik etik
kurallarn benimsemeli ve bu kurallara ters
dmemek kaydyla, kendi disiplinine z kurallar
retebilmelidir. Etik kurallarnn uygulaycs, yasal
olarak dier lkelerde olduu gibi mhendis odalar
olmaldr.
Mhendisin yalnz bugnk deil, gelecekteki
toplumun da salk, gvenlik ve refahn salamak
zere, doal ve ekonomik kaynaklarn srdrlebilir
ekilde kullanmn gzetmesi arttr. Mhendisler
insanln ekonomik kalknmas ve sorumlu insan
ilikileri gelitirmek zere ne kadar zen gstermek
mecburiyetinde iseler, ayn ekilde doal sistemlerin
kalitesini ykseltmek, zgn ve ender rastlanan doal
sistemleri ve yerleri korumak, bu gibi deerlerin
bozulacan hissettiklerinde direnmek zorundadrlar.
Bugn niversite eitimi teknik bilgilerin
yannda, sosyal ve kltrel bilimlerle de
desteklenerek, mhendis kimliine boyut kazandrr
nitelie dntrlmelidir. Mhendislik eitiminde
kresel toplumsal evreyle, disiplinler aras grup
almalar gibi insanlar aras ilikilerin nemi su
yzne kmtr.
Bilgi birikimi ve donanm yksek bireylerin,
ayn zamanda etik deeri yksek, bilinli, kiilikli
yetikin iyi insanlar olarak da yetitirilmesi gerei
ortaya kmaktadr. niversitelerimizde eksiklii sk
sk vurgulanan insan kaynaklar derslerine nem
verilmelidir. Ayrca, mhendislik tarihi bilim tarihi
ile birlikte ilenerek gemiten gnmze yaplan
btn gelimeler ve insan birikimi incelenmelidir.
nsanlarn davran kurallar, kaynan
toplumdan, yetitii kltrden ve toplumu gelitiren
retim ilikilerinden aldndan, toplumun deiimine
paralel olarak bu kurallar da deimektedir. Temel
ama, mhendislik mesleinin ya da dier mesleklerin
insanlara daha iyi hizmet etmesi, klavuzluk grevini
eksiksiz yerine getirmesidir.
KAYNAKLAR
[1] Kirby, R., S., et. al., Engineering in History,
Dover Publications, New York, 1990.
[2] Christelle D., Why There are no Engineering
Ethics in France: An Historical Interpretation, Centre
dEthique Contemporaine, Universite Catholique de
Lille. http://egitim.emo.org.tr/belgeler/engineering
ethics.html
[3] ABET . What It Is,
http://onlinelearning.tc.cc.va.us/faculty/tcgordp
[4] ABET, 2002-2003 Criteria for Accrediting
Engineering Programs.
[5] Billington R, Felsefeyi Yaamak, Ahlak
Dncesine Giri, ev. Yldrm A., Ayrnt
Yaynlar, stanbul, 1997.
[6] Abdullah, H., Sazak, N., Yldz, M., Elektrik
Elektronik Bilgisayar Mhendislii Mesleinde
Etiksel sterler, I. Elektrik Elektronik Bilgisayar
Mhendislikleri Eitimi Sempozyumu, Ankara, 2003.
[7] Mills C. W., Toplumbilimsel Dn, ev. Oskay
., Kltr Bakanl Yaynlar, Ankara, 1979.
[8] Kamanl, M., Kaltakc, M.Y., Onyldz, M.,
Etik ve Mhendislik
[9] Elektrik Mhendisleri Odas Etik Komisyonu,
Etik Eitimi, I. Elektrik Elektronik Bilgisayar
Mhendislikleri Eitimi Sempozyumu, Ankara, 2003.
[10] Kaltakc, M.Y., Bykyldz, M., Ylmaz, .S.,
Etik Kavram ve Mhendislikteki nemi
[11] Elektrik Mhendisleri Odas Etik Komisyonu,
Mhendislik ve Etik, II. Elektrik Elektronik Bilgisayar
Mhendislikleri Eitimi Sempozyumu, Samsun, 2005.
[12] Mezzinolu, A., Mhendislikte Etik, Trkiye
Mhendislik Haberleri, Say 423, s.20-22, 2003.
[13] Billington R, Felsefeyi Yaamak, Ahlak
Dncesine Giri, ev. Yldrm A., Ayrnt
Yaynlar, stanbul, 1997.
[14] Elektrik Mhendisleri Odas Etik Komisyonu,
Etik Eitimi, II. Elektrik Elektronik Bilgisayar
Mhendislikleri Eitimi Sempozyumu, Samsun, 2005.