MHENDSLK ET

Ders ierii

ETE GR
TARHSEL GELM SREC NDE ETE BAKI
MESLEK ETK
 Mhendislik, matematik ve tabi bilimlerden, alma,
deneyim ve uygulama yollar ile kazanlm bilgileri akllca
kullanarak, tabiatta var edilmi madde ve kuvvetleri
insanolu yararna sunmak zere ekonomik yntemler
gelitiren bir meslektir.

Gelecein mhendislerinin bilim ve teknolojinin ve

mhendislik etkinliklerinin topluma olan etkilerini,
mhendislerin bu etkilerden doan kiisel sorumluluklarn,
kararlarnda bavurduklar deerleri ve etik ikilemleri
tanmalar gerekmektedir.
 Bir etik dersinden pratik olarak beklenen, rencilerin kendi
durumlar hakknda dnmeleri ve yaamlarnn eski
paralarn daha farkl bir biimde grmek ve anlamak zere
yeni bir etkinlik modeli oluturmalar, kendi etik ve ahlaki
deerlerinin nereden geldiinin farkna varmalar, bylece
evrelerindeki etik sorunlara daha zgvenli ve daha uygun
tepki vermeleridir.

Mhendislik Etii dersinin amac, etiin bireysel ve

evrensel zgrlk boyutunun nemi ile evrensel etik
kurallar ve deerlerin kavranmas, mhendislik etii
ilkelerinin ve mesleki sorumluluun renilmesi ve bunlara
dayanarak mesleki ikilemlerin sorgulanmas yeteneinin
kazandrlmasdr.
 Etie Giri
Etik szc, giderek canlanan bir ilgi ile son yllarn moda
szckleri arasnda yer almaktadr. 2003 ylnda gelimi
bat toplumu insannn en belirgin kiilik zelliklerinin
belirlenmesine ynelik bir ankette sralama u ekildeydi:
1. Kesin etik deerlere sahip
2. Drst
3. Sorumluluk sahibi
4. Kural ve yasalara saygl
5. Dier yurttalarn haklarna saygl
6. alma evki olan
7. Byk iler yapma istei olan
8. Dakik
 Bu sralamada yer alan ilk be zellik, hepimizin gnlk
yaammzda eksikliini srekli hissettiimiz ve yakndmz
deerlerdir ve dorudan etik ile ilgilidir.

Firmalar, gazetelerin insan kaynaklar eklerine verdikleri i

ilanlarnda elemanlarda aradklar nitelikler arasnda, etik
deerleri nemsemeyi en bata belirtmektedirler.

Etik deerler, gelimi ve modern toplumlarn en n planda

tuttuklar temel nitelikler olarak belirginlemektedir.
 Modern kavram, akln bilgiye dayal kullanmn salt ara-
gere kullanmnn tesinde etkin klar. Modern olmada,
evrensel olan nemseme, hesap verebilirlik, sorumluluk,
bilinlilik ve farknda olu egemen e olarak belirir.

Modern olma, yaratclk, bilgiye yeni bilgiler ekleme,

ngrde bulunma, gelecei hesaba katma, pro-aktif olma,
sonular hakknda kestirimlerde bulunma, eletiri yapma
zeletiri sunma niteliklerini ifade eder. Bunlar akln modern
kullanm yoluyla bilgiyi ve teknolojiyi reten toplumlarda
ne kan deerlerdir.
 Buna karn modernist, modernci ya da modernizm yanllar
olarak tanmlanan topluluklar, modern olmay sadece
grnte benimseyen, bakalar tarafndan retilen
modern ara-gereleri, ileyileri ve ilevlerini yeterince
kavramadan salt kullanmay yeleyen, kr taklitilerdir.

Davran bakmndan ezbere bir tutum ierisinde, hiyerarik

olan, yerel olan, geleneksel olan, ksa erimli olan tercih
ederler. Etik deerleri korumay isteme konusunda
eitilmeye, aydnlanmaya ihtiyalar vardr.
 Mhendislik, bilimsel almalarn, aratrmalarn sonularn
toplumun somut ihtiyalarn karlamak zere teknolojiye
ve uygulamaya geiren almalar btndr.

Mhendis, bir zne olarak insann dnyayla olan ilikisine

araclk eden ve bilimsel bilgiyi teknolojik bilgiye
dntren kiidir.

Mhendis olarak insan, bakalaryla veya doayla kurduu

ya da oluturduu btn ilikiler dnyasnda, farkna varsn
ya da varmasn, etik eylemlerin ve ayn zamanda buna
bal olarak etik ilikilerin de znesi ve nesnesidir.
 Mhendisin yaratcl araclyla tmyle etkilenen, insan-
insan ve insan-dnya ilikileridir. Her mhendis bir bakma
yerel, kltrel ilikilerin bir bilekesidir.

Mhendisin toplumsal evresini, iinde bizzat yaad

toplum dinamikleri olutururken; dnsel evresini,
evrensel bilgi balamnda ulat entelektel dinamikler,
diyalog kurduu kendi meslektalar ya da o alanda
yetimesini salayan kiiler oluturmaktadr.

Mhendis, ya gerekten evrensel nitelikli bilgileri

iselletirecektir, ya da yerel, kltrel normlarn etkisiyle
geleneksel bilgi kalplarn kullanmaya devam edecektir.
 Din, dil, rk, her trl inan, cinsiyet farkll, corafi ayrm
gzetmeden bir yapnn korunmas ve kltrel zenginliin
gelitirilmesinin n koulu; teki kltrlerde benimsenmi,
sayg gren ve merulatrlm olarak kabul edilen
normlarn ve deerlerin ok iyi bilinmesi, giderek bunlarn o
kltrlerde gerek pratie gerekse eylemleri ynlendirici ve
dzenleyici ilevlerini eletirel bir gzle somutlatrp,
bunlarn nereye kadar evrensel lekte geerlilik talebi
tayacann yoklanmasdr.

Ekonominin ve teknolojinin dnyada olup biten her eyi

belirledii bir ada, Dnya etii; etik yaama dnyasnn
tek ynl kayglarla gerekletirilmesine ynelmi bir yarar
hesaplnn ykc etki ve sonularn eletirel bir aynadan
yanstan nemli bir grevi yklenmitir.
 Tarihsel Geliim Sreci inde
Etie Bak
Felsefe anlaylar ve kavraylarnn, felsefi nermelerin
ortaya konduklar an temel felsefi disiplini olarak kabul
edilen bir disipline gre ekillendii sylenebilir.
Eskian temel felsefi disiplini ontolojidir. Eskian ya da
dier bir deyile antikan filozoflar her eyin ls
insandr, doadadr. dncesi ile kozmolojik bir
temellendirmeye dayal olarak bir yarar etiinin, mutluluku
etiin savunucusu olmulardr.
Ortaaa egemen olan felsefi disiplin, teoloji ve
metafiziktir. Ortaa filozoflar her eyin ls Tanrdr
dncesinden yola karak teolojik bir temellendirme
zerinde dinsel etiin savunucular olmulardr.
 Yeniada etkili olan felsefi disiplin ise epistemolojidir. Her
eyin ls akl ve bilgidir dncesi ile ifade edilen
ampirizm ve rasyonalizm akmlarnn etkili olduu bu a
insanlk iin felsefi anlamda bir aydnlanma a olarak da
nitelendirilmektedir.

Ahlaksal yaam insandan yola karak temellendirme yani

antropolojik temellendirme bu ada ne kmaktadr.
 Aristotelesten 20. yzyln bana kadar, halis problemler
veya felsefenin lmsz problemleri
1. Ne bilebiliriz?
2. Ne yapmamz gerek?
3. Ne umabiliriz?
sorularyla ifade ediliyordu.
Ne bilebiliriz? sorusunu bilgi metafizii, Ne
yapmamz gerek? sorusunu ahlak metafizii , Ne
umabiliriz? sorusunu din metafizii aratryordu.
Immanuel Kant bu sorulara, nsan nedir? sorusunu
ekledi.
nsan; baars, davran, tavr taknmas vb. yapp-etmeleri
ile aktif bir varlktr. Btn eylemler ve yapp-etmeler
herhangi bir ekilde ynetilmektedir. nsan dnyasnda
tanmlanamayan hibir eylem ve yapp-etme yoktur.
 te insann yapp-etmelerini zel bir problem alan olarak
aratran, bu alann varlk-niteliklerini ve bu alan yneten
ilkelerin, deerlerin, insann yapp-etmelerinin baml ya
da bamsz olduklarn inceleyen disipline etik ad
verilmektedir.
Tarihsel geliim incelendiinde, etiin nceleri felsefenin
iinde, felsefenin bir disiplini olarak incelendii ve dar bir
alan iinde kapal kald grlmektedir.
Etiin geliimi ve gnmz etiine geite nemli aama
vardr. Bunlar;
Eski Yunanllarn etii ve bu etiin Kanta kadar ayn
ynde ilenii,
Kant tarafndan etiin yepyeni bir ekilde yeniden
kurulmas,
amzn rn olan deerler etiine gei ve materyal
deerler etii
 Felsefi etikle ilk kez eski Yunanllarda karlalmtr.
Burada ama, insan mutluluudur. Bu nedenle, Mutlulua
erimek iin ne gibi aralara, yollara bavurmak gerekir?
sorusu temel sorudur.

Ancak, mutluluk anlay ok deiiktir ve herkes iin

farkldr. Bu ise, eylemlerin ahlakl olmas veya olmamasn
da deitirecektir. Burada esas olan en stn iyiye ulama
fikridir.

Kant, en stn iyiyi, ideal szc ile aklamaktadr:

deal, insann dnebilecei, her eyi ona gre
belirleyecei ve lp biecei eyin azamisidir.
 En stn iyi (ideal), gemite kavram altnda
snflandrlmakta idi:
Kinik ideali; bu, Diogenes (M.413-327)in okuludur.
Epikur ideali; bu, Epikuros (M.341-270)un okuludur.
Stoa ideali; bu Zenon (M.336-264)un okuludur.

Kinik ideali, masumiyet ya da daha dorusu sadelik

idealidir.

Diogenese gre; doada bize salanan aralar ve

bahedilen eyler oaldka ihtiyalarmz da artar. nk
ne kadar ok araca sahip olursak, o kadar ok ihtiya
ortaya kar ve insan artk daha azla tatmin olmamaya
balar. Sadelik ahlaka giden en ksa yoldur.
 Epikurculara gre; Masumiyet ve sadelik gven altnda
deildir, doutan kt huylara sahip deilsek de, buna
eilimimiz vardr.

Epikur yle der; Kendini sulamayacak ve bakalarndan

kt sz duymayacak ekilde davran, ite o zaman mutlu
olursun.

Zenona gre; mutluluk sadece ahlaklln sonularndan

biridir. Erdemi beenmeyen yoktur, ama tek bana erdem
kimseye zevk vermez, aksi takdirde herkes erdemli
olurdu.
 Kant, ahlakn temelini mutluluk gibi kiiden kiiye,
durumdan duruma gre deien bir kavrama balamann
doru olmadn gsterdi.

Kanta gre yle hareket et ki, senin hareketlerinin yasas,

ayn zamanda baka insanlarn hareketleri iin de bir ilke ve
yasa olsun ahlak yasasna gre (ltne gre) hareket
eden ve iyi niyetli olan herkes ahlakl hareket etmektedir.

Kanta gre, ahlakllk ve ahlak alanndaki bilgi genel

zorunluluk tayan bilgidir. Yani, ahlakl davranmak bir
zorunluluktur.
 Kantn etiinde ele ald nemli bir problem de zgrlk
problemidir. Kanttan nce, zgrlk problemine, ya
kadercilie gtren determinist veya snrsz zgrle
gtren indeterminist yaklamla baklyordu.

Kanta gre pratik akln veya vicdann koyduu yasaya gre

hareket etmek zgr olmaktr. Tutkular, eilimler gibi
doal varlk alan ile ilgili olmayan alanda, sadece pratik
akln ve vicdann yasalar kalr.

Kanta gre, insan mutluluk peinde komakla onu elde

edemez. nsan ancak mutlu olmay hak etmeye alabilir.
Bunun iin de, insann hibir d amaca, hibir d motife
bal kalmadan ahlak yasasna, kendi vicdanna, pratik
aklna gre iyiyi istemeye dayanarak hareket etmesi
yeterlidir.
 Temelini Nietzsche ve Kantta bulan ierikli (materyal)
deerler etii etiin nc basamadr.
Deerler etiinin ilk aamalarnda, insan; beden ve ruh
veya maddi olan ve maddi olmayan biiminde iki ayr
alan olarak ele alnmtr.
Daha sonralar, antropolojik ve ontolojik temellere dayanan
etikte insan bir btn olarak (beden ve ruh birlii) ele
alnmtr.
Antropoloji ve ontolojide, insann btn eylemlerinin
deerler tarafndan ynetildii kabul edilir. Bu nedenle,
deerler etiin aratrma alanna girerler.
nsann eylem ve yapp-etmeleri, her gerek varlk alan
gibi bir varlk alandr. Bu varlk alann aklayan ilkeler
deer olarak adlandrlr.
Etik Szcnn Kkeni ve Anlam
Etik szc Aristotelesten beri kullanlagelen ok eski
bir kelimedir.
Etimolojik kkeni olarak Yunanca ethos szcnden
gelmektedir.
Yunancada oul olarak kullanldnda, genellikle, bir
kiinin esas yurdu, kald yer, ikamet ettii ev-bark,
memleket demektir.
Karlalan dier anlamlar; alkanlklar, gemiten
uzanan birikimleri, insan davrannn alldk, bildik
tarzlarn, hayatn belli alkanlklar, treleri, adetleri vb.
kapsar.
Szcn nc bir bekte karmza kan anlamlar ise,
tresel-ahlaksal bilin, tresel-ahlaksal inan ve
davranlar, tutumlar; tresel-ahlaksal karakter, ksaca,
tresel-ahlaksal olann kendisidir.
 Yunanca syn-ethes szc, hem birlikte oturma,
birlikte yaama anlamlarna hem de birbirine alm,
birbirini tanyan, hatta akraba hsm olma, ortak yaama
alkanlklar ve yaama tarz sayesinde birbirine
balanm anlamlarna da gelmektedir.
Ya da syn-ethia szc sadece birlikte yaamak ve
oturmak, dostluk ilikileri kurmak, sosyal insan topluluu
ve akrabal anlamlarna gelmeyip alkanlk edinmek,
alkanlk, adet, alma, altrma yapma anlamlarn da
ierir.
Latin kkenli dillerde moral szc, etik ile eanlaml
olarak yaygn olarak kullanlmaktadr. Moral szc
kkn Latince mos (oulu mores) kelimesinden
almaktadr. Moral karl olarak dilimizde kullandmz
ahlak szc Arapa hulk kknden gelmektedir.
 Ethos da, mos da, hulk da tre, gelenek-grenek,
alkanlk, yerleik hale gelmi duygululuk hali, karakter,
huy, miza anlamlarna gelmektedir.

etik, moral ve ahlak szckleri, nanslar gz ard

edildiinde, etimolojik olarak her dilde hemen hemen ayn
anlama sahip szcklerdir. Ancak felsefede kendilerine
atfedilen anlamlar dikkate alndnda birbirinden ayrlrlar.

Pek ok yerde etik ve ahlak kavramlar birbirinin yerine

kullanlmakta, gnlk yaamda yaygn kartrmalara
uramaktadr.
Bu balamda en bata; bir kavram olarak etik, bir isim
olarak etik ve bir sfat olarak etik tanmlamalarnn
yaplmas yararl olacaktr.
 Etik szc, bazen ahlak anlamnda, yani; belirli bir
grupta, belirli bir zamanda, kiilerin birbirleri ile ilikilerinde
deerlendirmelerini ve eylemlerini belirlemeleri beklenen
deerlendirme ve davran normlar sistemleri anlamnda
kullanlmaktadr.
Bunlar, belirli bir zamanda, belirli bir kltrde neyin iyi
neyin kt olduuna ilikin, dolaysyla kiilerin genel
olarak neleri yapmalar, neleri yapmamalar gerektiini
dile getiren deiik, deiken ve yazl olmayan norm
sistemleridir.
Ahlak normlar ad verilen ve kltrel deer yarglarndan
oluan bu sistemi, etik deerlerle kartrmamak gerekir.
Etik szc, bir grup insann belirli amalarla
oluturduu, o ama iin tretilmi normlardan ve/veya
mevcut normlar arasndan seilmi, konsensslerle
kararlatrlm ve evrensel olarak geerli klnmak istenen
norm btnleri anlamnda da kullanlmaktadr.
 Bir tr ahlakllk bildirgeleri eklinde dzenlenen bu
normlar, insanlarn baka insanlara nasl muamele etmeleri
ve nasl muamele grmeleri gerektiine ilikin talepler
getiren normlardr. Etik szcnn bu ikinci anlam, en
yaygn kullanlan anlamdr.
Etik szc bir de, etik fenomeni hakknda
dorulanabilir/dorulanamaz bilgi ortaya koyan ya da
koymas beklenen felsefe daln dile getirmek iin
kullanlmaktadr.
Bu balamda, etik fenomeni nesne edinen ve bir btn
olarak aydnlatan, insanlar aras ilikilerde etik deerlerin
bilgisini ortaya koyan ve bir kavram olarak etik szcn
karlayan bu felsefe dal, felsefi etik olarak
isimlendirilmitir.
 Etik kavram, ahlaki dzlemde ierdii ve birbirine balad
btn anlamlarnn yannda ayn zamanda bir toplum
bilincinin ifadesidir.
Toplu yaamann, almann ve ikametin belli bir tarz ve
biimi, zorunlu olarak bir yasal dzenlilik iinde
bulunduunda, belirli davran tarz ve biimlerine,
alkanlklara, tre, adet, gelenek ve greneklere yol
amakla kalmayp ayn zamanda belli ahlaki gr ve
anlaylar, duygular, kural ve normlar da beraberinde
getirmektedir.
Bu balamda etik, toplumsal yaamn ahlaki pratiine
ynelik bir gereklilik retisi, insanlarn birtakm ortak
deerleri koruyarak birlikte yaama ilikilerini dzenlemeye
ynelik ahlaki davran standartlar bilimidir.
 Etik-Ahlak likisi
Ahlakn kendisi sosyolojik bir konu olmasna karlk, ahlak
ve ahlakilik, etiin konusunu oluturur.
Etiin ynelttii sorular, dorudan tekil eylemlere ilikin
olmadklar iin; yani belirli bir somut, mnferit, zel
durumla ilgilenmedikleri iin, ahlak sorularndan ayrlrlar.
Ahlak ve etik arasndaki bu kavramsal farkllktan kan
sonu, etik dncelerin kendiliinden ahlaki olmad,
ahlaka ilikin belli bir soruna duyulan ilgiden de
kaynaklanabilecei ya da tersine, ahlaki dncelerin srf
ahlaki olmakla etik dnceler olmad ama pekala etik
sorunlara dntrlebileceidir.
Dier bir deyile, etik ve ahlakn rtmesi art deildir.
 Etik Neden Gereklidir?
Din, dil, rk, her trl inan, cinsiyet farkll ve corafi
ayrm gzetmeden ok kltrl bir yapnn korunmas ve
kltrel zenginliin gelitirilmesinin n koulu;
teki kltrlerde benimsenmi, sayg gren ve
merulatrlm olarak kabul edilen normlarn ve
deerlerin ok iyi bilinmesi,
Bunlarn o kltrde, gerek pratie gerekse genelde
eylemleri ynlendirici ve dzenleyici ilevlerini eletirel
bir gzle somutlatrp, nereye kadar evrensel lekte
geerlilik talebi tayacann yoklanmasdr.
Dnya etii, olup biten her eyi ekonomi ve
teknolojinin belirledii bir ada, etik yaama dnyasnn
tek ynl kayglarla gereklemesine ynelmi bir yarar
hesaplnn ykc etki ve sonularn eletirel bir
aynadan yanstan nemli bir uyar grevi yklenmitir.
 Etik, salt kazanc en st dzeye karma endielerine
endekslenmi dnceye kar, nitelikleri pratik akln ahlaki
yetkinliiyle dorulanm olan ama ve hedefler sunan bir
kaynan, niceliksel deerlendirmelere smayan niteliksel
deerlerinin de olduunu gsterir. Bunlar; zgrlk,
eitlik, adalet, hogr gibi niteliksel deerlerdir.
Etik, toplumsal sorumluluun bilincinde, ahlaki talepleri
genel balayc talepler olarak benimseyip, pratikte onlar
kendilerine mal etmi olan bireylerin kendi kaderlerini tayin
etme hakkn btn haklarn en stne koyan bir yaama
biiminin ahlakn kurar.
nsan bir toplulukta kuralsz olunamayacan, buyruklar,
yasaklar, normlar vb. kurallarn bulunduunu erken
yalarda renir.
 Ancak asl ahlaki kavray, bylesi kurallarn dardan
dayatlm kurallar olarak yorumlanmamas gerektiinin
grlmesi, bu kurallarn sosyal topluluun tm yelerinin
gerekleebilecek en fazla zgrlkten yararlanabilmesini
garanti eden unsurlar olduunun anlalmasyla ortaya
kar.
Ergin olamay, bakas tarafndan ynlendirilmeden kendi
akln kullanamamak durumudur.
Ergin olamam insan, zgrln elde etmesi gerektii,
ne kadar zgr olacann kendisine bal olduu ve
zgrlemek iin riske girmesi ve karar verebilmesi
gerektii konusunda aydnlatlmaldr.
 Bir insan, iyi olann kendisine artk dogmatik biimde
emredilmesini istemedii zaman, dnce asndan
olgunlatnda, hem kendi karlaryla hem de
bakalarnn yarglaryla kendi arasnda bir mesafe koyarak
bir insan topluluu ya da tm insanlar iin hangi amalarn
iyi olduuna kendi karar verdiinde ahlakilik boyutlarna
ulam demektir.
Bu yaklam, demokratik bir toplum oluturulmasnn da
temel kouludur.
Gnmzde etik, zerine yklenen grevleri yerine
getirirken aadaki hususlar esas alr:
Etik ahlak retmez, ahlak zerine konuur.
Etik, insan eylemlerinde, zgrlk ilkesini temel zemin
olarak alr. Bylece etik, bir zgrlk retisi olur.
zgrl dnsel dzeyde snrsz kullanr. Etik
olmayan dnce yoktur. Etik olmayan davran vardr.
 zgrln ne olduunu anlamak, zgrl istemek ve
fiilen gerekletirmek demektir. Pratie ynelik sonular
retmeyen bir etik almas, amacndan, yani zgrl
pratikte gerekletirme amacndan, sapar.
Etik, bir anda, bir yerde ne yaplabilecei hakknda
yarglara varmaz. Daha ok, eylemin ahlaki olarak kabul
edilebilmesi iin nasl davranlmas gerektii bilgisini aktarr.
Etik, kiiyi ahlaki olarak grlen eylemi yapmaya zorlamaz;
sadece eylem yapma iradesini ahlaki adan belirlemesinde
yardmc olur. Kii, uygulamada ahlaki adan yaplmas
gereken davran reddedebilir, hatta sonuta ahlaka aykr
davranabilir. nsan zgrl, sadece iyi olan yapma
zgrl deildir; ktlk yapma zgrl olarak da
ortaya kabilir.
 zetlenirse, etiin hedef ve amalar;
Gnlk yaamda, dil ve eylem alkanlklarndan hareket ederek,
insan eyleminin ahlaki adan iyi olarak grld koullar
aratrmak ve ahlaki eylemi dier olas eylemlere (ahlakd,
ahlaki olmayan) kar snamak,
yi ile kty birbirinden ayrt etmeyi reterek, ahlaki yarg
verme yetenei kazandrmak,
Ahlaki yarglar dikkate alarak, ahlaki yetkinlik ve toplumsal
sorumluluk arasndaki temel ilikinin nemini ve anlamn
kavratmak ve bylece ahlaki yetkinlik gelitirmek,
Eletirel-pratik yarglama gc kazandrmaktr.

Saylan bu hedef ve amalar gerekletirmede temel

koul; katlmclarnn her birinin eit sz hakkna sahip
olduu ak aratrma toplumudur.
 Etik Problem Nedir?

Felsefi olarak etik problemler, felsefenin balanglarndan

beri filozoflarn urat ana bir soru ya da problem
demetini oluturmaktadr. Erdem nedir?, Adalet nedir?
vb. gibi.
Pratikte ise etik problemler, eylemde bulunmak zorunda
olduumuz gnlk yaamla farknda olsak da, olmasak
da- dorudan doruya ilgili olan problemlerdir.
Buna gre, gerek gnlk yaammzda gerekse meslek
yaammzda her an karlatmz ve eylemde bulunmak
iin u veya bu ekilde zmek zorunda olduumuz etik
problemler, bir filozofun ele ald ve cevap bulmaya
alt etik problemlerden trce farkl problemlerdir.
 Mesela, Doru eylem nedir? sorusu ile Bu durumda
benim ne yapmam doru olur? sorusu epistemolojik
bakmdan farkl eyler soruyor.
(Epistemoloji, bilginin doas, kapsam ve kayna ile
ilgilenen felsefe daldr.)
lk (felsef) soruya verilecek cevap, eylemle ilgisinde
doru teriminin kavramsallatrlmasdr.
kinci soruya cevap vermek iin ise, kii, o belirli, gerek,
somut, tek durumda neyi yapmas gerektiini bulmak
zorundadr. Bunu da, eyleminin deeri iin farkl sonular
yaratan, farkl ekillerde yapabilir:
Bir doru eylem kavramna dayanarak yapabilir,
Kendisi iin geerli bir norma gre yapabilir,
Ya da sadece amacna nasl ulaacan hesap ederek
eylemde bulunabilir.
 Kii Eyleminin Deerlendirilmesi
Kiinin, yaarken her yapt davran ve tutumu btn arka
planyla birlikte bir eylemdir.
Eylem, amal bir yapma ya da yapmamadr. Yapmann grnts
bir davran, yapmamann grnts ise bir tutumdur.
Kii eylemleri, ilikiyi yaayan kiiler bakmndan ve ilikinin
yaand gerek koullar bakmndan tektir.
Etik iliki, kiinin dier insanlarla, yz yze gelsin veya gelmesin,
eylemde bulunarak yaad ve deer sorunlarnn sz konusu
olduu ilikisidir.
nsanlar aras iliki, insan merkeze alnarak ve toplum merkeze
alnarak deerlendirilebilir.
Model, toplumsal ve toplumsal olmayan deer sorunlar ile ilgili
ilkelere dayanarak ortaya konan, ilev ilikileri ya da toplumsal
ilikiler kurma olanaklar btndr.
 Deer atfetme; bir eylemin, ilgili sonular asndan deerlendirilmesidir.
Eylemi deerlendirene salad yarar ya da yol at zarar, eylemin
deeri olarak eyleme atfedilir.
Eyleme deer bime; deerlendirenin grup yeliine bal olarak, zel
deer yarglar ile yalnzca davran hesaba katarak eylemi
deerlendirmesidir.
Salt deer yarglaryla yaplan deerlendirme, ezbere bir deerlendirmedir.
Hangi deer yargsndan hareket ediliyorsa ona gre bir sonu kacaktr.
Deerlendirenin iine nasl geliyorsa ona uygun bir deer atfedecektir.
Bir kiinin bir eyleminin, onu deerlendiren iin yaratt sonular
bakmndan deerlendirilmesi uygun bir zm olmayacaktr.
Doru bir deerlendirme yapabilmek iin eylemi anlamak, o eylemin ne
gibi elerden olutuunu bilmek gerekir.
Eylemi anlamak demek, kiiyi o eyleme srkleyen koullar ve sebepleri
anlamaya almak demektir. Bu anlama ii iin o eylem hakknda bilgiye
gereksinim vardr.
Bilgiyi kullanmadan, salt teoriden hareket ederek bir durumu
deerlendirmeye almak ezbere deerlendirme anlamna gelir.
Ahlaklar ve normlar, bilgi deildir.
 MESLEK ETK
Mesleki Etik Kavram
hayatndaki davranlar ynlendiren, onlara rehberlik eden
etik prensipler ve standartlarn toplamna mesleki etik
denilmektedir.
Belirli bir meslek grubunun, meslek yelerine emreden, onlar
belli kurallarla davranmaya zorlayan kiisel eilimlerini
snrlayan, yetersiz ve ilkesiz yeleri meslekten dlayan,
mesleki rekabeti dzenleyen ve hizmet ideallerini korumay
amalayan mesleki ilkelerdir.
Tarihsel sre ierisinde, insanolunun ihtiya duyduu her
trden mal ya da hizmet retimi eitli meslek gruplarnn
domasna neden olmutur.
Bu meslek gruplar zamanla rgtlenip bir takm ilkeler
belirlemitir. Bu ilkelerin arasnda, etik-ahlaki deerler nemli
bir yer tutmutur.
 Osmanl dneminde kurulan ahi birlikleri bu ynde olduka
kat kurallar olan bir rgtlenmedir. Bunlara rnek vermek
gerekirse; bu birliklerden etik-ahlaki sebeplerle atlan bir
esnaf, bir daha bu lkenin hibir yerinde o meslei icra
edemezdi.
etii alan 1980lerde akademik bir alma sahas haline
gelmitir. 1990lardan sonra ise i etiinin, alma alann
etkileyen en nemli unsurlardan biri haline geldiini
gryoruz.
Meslek gruplar; eitli esnaf, zanaatkrlarca farkl biimlerde
kurulmu, o meslein dayanmasn, kurallarn yanstan
kendine zg birtakm ilkeleri olan bir birliktir.
Bir mesleki etkinliin ya da hizmetin, tketicilerin
gereksinimlerini karlayabilmesi iin o meslek alan iinde
oluturulmu bir z denetimden gemesi gerekir.
 Mesleki etik bir zdenetim dzenei gibi alr; fakat dier denetim
biimlerinden farkl olarak iseldir ve manevi bir nitelik tar.
Meslek etii; genel ahlaki ilkelerin sz konusu meslek zelinde
yeniden yazlmasdr.
Mesleki ahlak ilkeleri, etik kurallar olarak mesleki davran ilkeleri
adyla yazlan bir belgedir.
Bir meslek yesinin yaptklar, bir noktadan sonra dier
meslektalarn da yakndan ilgilendirir.
Yanl bir davran yalnzca bir kiiyi kk drmekle kalmaz,
meslee duyulan btn gveni yok edebilir.
Oysa bir meslein saygnln yitirmesi tm toplum iin bir kayptr.
nk btn meslekler toplumsal yaam iin vazgeilmezdir. Onlarn
aklanm amalar dorultusunda almalar, insanlarn maddi ve
manevi gereksinimlerinin karlanmas iin yaamsal nemdedir.
Meslek ahlak, her meslek yesinin olabildiince iyi olmas ilkesine
dayanr.
 Toplumun gznden dm bir meslek, gelime potansiyelini de
kaybederek meslek yelerine yarar salayamaz hale gelir.
Meslek etiinin, genel ahlak kurallarndan fazlas, mesleki bilgi ve
uzmanlk nedeniyle meslek adamna yklenen ek bir sorumluluktur.
Verimliliin artmas, kalitenin ykselmesi iin meslek etii gereklidir.
Mesleki etik kurallarn amac, kapsamna giren personelin ve
birimlerin performans, hareket ve davranlar ile ilgili merkeze ve
birime zg standartlar belirlemektir.
Bu kurallar grevlerini yerine getirirken i denetim biriminin btn
mensuplarndan beklenen davran standardn akla
kavuturmay hedeflemektedir.
Bu kurallar, denetim standartlarna uymas gereken btn personeli
ve birimleri kapsamaktadr.
Kamu kesimindeki alanlar iin mesleki etik kurallarn kabul
edilmesi ve uygulanmas, bireylerin yaptklar ilere inan ve gven
duyulmasn salar.
Toplumsal kalknma iin toplumun ok almann nemine olan
inanc, etik deerlere ball ve mili gururu n planda tutulmaldr.
 Meslek Hayatnda Etik ve Etik D
Konular
hayatnda yazl ya da yazl olmayan birtakm etik kurallar vardr. Bu
nedenle; etik deerlere uygun alma ortamn gerekletirmek iin
yaplmas gerekenler unlardr:
Etik deerlere bal kalmaya kararl olmak.
Davranlarla rnek olmak.
Etie uygun davranlar yerletirme sorumluluunu almak.
Kurumun etik ilkelerini belirlemek.
Etik deerleri aka belirtmek.
alanlar eitmek.
Ak iletiimi desteklemek.
Tutarl olmak.
 hayatnda etik kurallara ramen yine de etik d davranlar
grlmektedir. Bunlar aadaki gibi sralayabiliriz:
kalitesini nemsememe
Rvet isteme veya verme
Kurum varlklarnn kt biimde kullanm
yerinde ayrmclk yapma
zel yaama mdahale
evre kirliliine duyarsz kalma
Kurumun olanaklarn kiisel ama iin kullanma
Kayt ve raporlar zerinde tahrifat yapma
Hediye alma ve arlama
Yanl bilgilendirme ya da bilgi saklama
Yetkililerle etik d iliki kurma
yerinde hrszlk yapma
kar atmalarna girme
Ticari ya da mesleki srlar szdrma
Rakiplerle ilgili bilgilerin toplanmasnda etik d yntemler kullanma
rn sorumluluunu ve gvenliini nemsememe
alanlara eit davranmama
Ast, st ya da alma arkadalarn smrme
arkadalarn yldrma, korkutma
Grevi ihmal etme
yerinde bencil davranma
ilikilerine politik dnceler katma
yerinde yaranma ve dalkavukluk yapma
Cinsel tacizde bulunma
Hakaret ya da argo bir dil kullanma
Yetkisini ktye kullanma
alma arkadalar ile ilgili sylenti ve dedikodu yayma
Zimmet ve grevi su istimal etme
Genel mesleki etik davran kurallarn yle sralayabiliriz:

Yetersiz ve ilkesiz yeleri meslekten ayrmak,

Meslek ii rekabeti dzenlemek,

Meslein ideallerini korumak.

Bu durum meslek trne, zelliine hizmet alanna gre eitlilik

alabilir.
Meslek Hayatnda Etik lkeler
Doruluk
Doruluk; doru szllk ve gvenirlie iaret eden bir kavramdr.
Etik davran, bakalar ile ilikilerde drst olmay ve itenlii
gerektirir.
ten ve drst davranmayanlar, ilikilerde kendi sonlarn hazrlarlar
ve gven ortam ortadan kalkar.
En nemli zedeleyici davran biimi ounlukla korku ve
gvensizlikten kaynaklanan yalan sylemedir. Kiiler yalandan uzak
durarak stlerine ve altlarna tam bir gven salamak zorundadr.
hayat ierisinde doru davran biimlerini uygulamak, drst,
adil, eit ve tarafsz olmak, yalan sylememek meslek etiinin temel
ilkelerindendir.
Btn meslektalar almalarnn her cephesinde drstlk
sergilemelidir.
Meslektalarn kurduklar ilikiler ve kurum dndaki temaslar
samimi ve hakkaniyetli olmaldr, yrtlen btn faaliyetlerde
itimada dayal bir gven ortam salanmaldr.
 Yasallk

hayatnda retilen her trl maln retiminde ve alanlarla ilgili

problemlerin zmnde yasalara bal kalmak da mesleki etik
ilkelerindendir.
Gnmzde i yaamnda gerek retim alann gerekse alma
hayatn dzenleyen yasalar mevcuttur.
Hatta yalnzca devletlerin deil uluslararas bir takm kurulularn da
bu konuda etkili olduunu syleyebiliriz. Bunlara rnek olarak
alma hayatn dzenleyen Uluslararas alma rgt ile retim
standartlarn dzenleyen Uluslararas Standartlar rgt (ISO)yu
sayabiliriz.
Hukuken su tekil eden emirlerin yerine getirilmemesi konusunda
yneticiler kesin tavr iinde olmaldrlar.
Emirlerin yasalara aykrlnn, st yneticilere hatrlatlmas,
yneticinin ynetimde keyfiliinin ortadan kaldrlmas ve hukukun
stnlnn salanmasnda nemli katklar olmaktadr.
 Yeterlik

hayatnda her gn srekli gelimeler olmaktadr. Bu gelimeleri

takip etmek, kendini yenilemek, i hayatna uyarlamak mesleki etik
ilkeleri arasnda nemli yer tutmaktadr.
Meslekte sahip olunan mesleki boyut, o ii yapmak konusunda
kiiye toplum ierisinde uzman", "yetkili veya yeterli kii gibi
kimlikler kazandrr.
Bir ii yapabilmek iin diploma ya da herhangi bir belge almak,
gerekte o kiiye sz konusu ii yapabilme konusunda hak ve yetki
verir. Bu nedenle meslek elemanlarnn iyi bir eitimden gemi
olmalar gereklidir.
Yeterlik ayn zamanda sorumluluk alabilme, inisiyatif kullanabilme
davrandr.
 Meslee Ballk

Mesleki etik ilkelerinden biri de kiinin yapt ii nemsemesi ve en

iyi ekilde yapmaya almasdr. Buna ksaca meslee ballk
diyoruz.
Kiinin i hayat ierisinde srekli kendini gelitirmesi ve eitim
olanaklarndan yararlanmas iine verdii nemi gsterir.
Yalnzca kendi geliimini yeterli grmeyip, meslektalarnn mesleki
geliimine katkda bulunmak ta meslek etii iindedir.
Meslee ballk kiinin iini sevmesine ve huzurlu bir ortamda
almasna katkda bulunur. Bu da verimlilii artrr.
 Adalet

Temelinde eit toplumsal koullar ve olanaklar iinde tm insanlarn

zgrce, ok ynl gelimesi, eit hak ve sorumluluun
paylalmasdr.
Toplulukta kiilerin yaratc olarak i grebilmesini, herkese temel
eit hak ve devler tannm olmasn, kiinin erdemlerinin
toplumca ve toplumun tm yelerince gvence altna alnm
bulunmasn dile getiren etik ve hukuk ilkesidir.
Yneticiler, rgtte grevlerin, ykmllklerin, sorumluluklarn eit
bir ekilde datlmasndan sorumludurlar. Bu ekilde, hak datc
adaleti yerine getirirler.
Ancak hak datc adaletin yeterince salanamad durumlarda
zarar gren ya da hakszla urayan alanlar dzeltici adaletin
iletilmesini ister ve beklerler.
 Eitlik

Yararlarn, skntlarn, hizmetlerin datlmasnda uygulanacak

snrlarn belirlenmesini ierir.
Eitlik, drstlk ve adalet kavramlar ile btnlemi bir kavramdr.
Eitlik kavram temel bireysel eitlik, ksmi eitlik ve bloklarn
eitlii asndan ele alnmaktadr.
Temel bireysel eitlikte, eit bireylerden oluan tek bir snf
vardr. Toplumda tm vatandalarn bir oy hakk vardr.
Ksmi eitlik, her zaman ilevsel deildir. nk toplumun
bireyleri ayn zelliklere sahip deildir. rnein, iftilerle
iadamlar ayr vergiler der.
Bloklarn eitliinde ise kadn-erkek, yal-gen gibi snflar
oluur.
 Tarafszlk
Tarafszlk ya da nesnellik, insann bireyleri ya da nesneleri olduu gibi
grebilmesi ve bu grnty bireyin kendi istek ve korkular ile
oluturduu grntden ayrabilmesidir.
Ynetici, bir kamu grevlisi olarak, vatandalarla ve i grenlerle
ilikilerinde yansz olarak davranmak ve hizmet sunmak zorundadr.
zellikle siyasal tarafszlk, yneticinin en nemli sorumluluklarndan
biridir.
Yneticinin astlarna tarafl davranmas, i grenlerin stlerine kar
kapal bir tavr iine girmeleri ve daha da nemlisi i grenlerin adalet
ve gven duygularnn zedelenmesine yol amaktadr.
Yasa d emirlere kar direnme
Yasalarda da aka belirtilmesine karn, kamu grevlileri zaman,
zaman yasa d ancak, stler tarafndan yerine getirilmesi istenilen
emirlerle kar karya kalmakta ve bunlar yerine getirmektedir.
Emirlerin yasalara aykrlnn, st yneticilere hatrlatlmas,
yneticinin ynetimde keyfiliinin ortadan kaldrlmas hukukun
stnlnn salanmasnda nemlidir.
 Sorumluluk

Belirli bir grevin istenilen nitelik ve nicelikte yerine getirilmesidir.

ki tr sorumluluk bulunmaktadr:
Birincisi stlere hesap vermeyi ieren sorumlu olmadr.
kincisi ise bir ii yapmay stlenmek anlamna gelen
sorumluluk almadr.
Sorumluluun temeli, yetkiyi kullanma zorunluluudur. Sorumluluk,
mesleki ve etik llere uymay gerektirdii kadar bu llerin
yaratlmasn da gerektiren bir kavramdr.

Gvenirlik

Meslek olarak kabul edilen btn ilerin kendine zg etik deer

ve ilkeleri vardr.
Meslein yeleri bu etik deer ve ilkelere uygun davranmak
durumundadrlar. Uygun davranmadklar durumda meslek etii
ilkeleri devreye girer.
 nsan haklar

nsann insan olma zellii nedeniyle sahip olduu; dokunulamaz,

devredilemez ve vazgeilemez nitelikte, kiilie bal haklardr.
nsan haklarnn iyi anlalmas ve bireylerin bu haklarna saygl
olmak, yneticinin etik deerleri arasnda ncelikle yer almas
gereken unsurdur.

Hmanizm

nsancl olma abas. nsan varlnn insani erdemlerce

biimlendirilmesidir.
nsanlarn yetime ve gelime yeteneinden, insann erdemleriyle,
kiiliinin gz nnde tutulmasndan yola klarak, insann ok
ynl yetimesini, zgrce etkinlikte bulunmasn, yaratc glerini
ve yeteneklerini kullanabilmesini amalayan, insan topluluunun
gelimesine ve insan soyunun daha da yetkinlemesine ve
zgrlemesine ynelik dnce ve abalarn btndr.
 Ballk

rgtsel ballk, i grenlerin rgt yeliklerini srdrmeleri ve

rgtte kalmak istemeleri olarak tanmlanabilir.
Yneticilik, bir lider olarak hem kendi mesleki ballk ve gelimesini
hem de astlarnn mesleki ballk, meslekte gelime ve ilerlemeye
istekli olmasn, bu amala alana ilikin yaynlar izlemeyi ve eitim
programlarna katlmay gerektirir.
Ayrca eitim olanaklarnn evre yararna kullanlmasn salamak
ve eitim sorunlarna gnll olarak yeterli zaman ayrmak da
balln gerekleri arasndadr.
Hukukun stnl

Hukuk dzeninin toplumda egemen klnmas, hukuk zerinde

politik bask olmamas, yasalarn kiilere gre iftte standartl
olarak uygulanmamas, sulunun ksa srede yakalanp
cezalandrlmas, yargsz uygulama yaplmamas, yetkili kii ve
kurulularn yasalara saygl olmas, hukuk sisteminin salkl ve
dzenli almasn salar.
Bireye ve topluma gven, huzur mutluluk ve rahatlk verir.
 Sevgi

nsann kendisiyle ve bakasyla yaratc iliki kurmas demektir.

Sevgi, sorumluluu, ilgi ve bakm, sayg ve bilgiyi, bakasnn
yetime ve gelimesi iin istek duymay gerektirir.
Sevgi, yalnzca insanlara ynetilen bir duygu deildir. Yneticinin,
mesleini de sevmesi gereklidir. Yneticilik youn stres altnda
almay sorunlara hzl ve etkili zmler retmeyi gerektiren bir
meslektir.

Sayg

nsan, her eyden nce insan olduu iin deerlidir.

nsann deeri ve onuru, insan ilikilerinde nemlidir.
Sayg, birok insann bildii ve bekledii gibi korkmak, ekinmek
deildir.
Sayg bir insan, bir kii olarak olduu gibi grmek, onun kiiliini ve
biricikliini fark etmek demektir.
 Hogr

Yasalara ve etik kurallara aykr olmadka, sevilmeyen ya da

onaylanmayan eylerin varlna tahamml gstermektir.
Hogr insann karsndaki insanla etkileirken, onunla e duyum
(empati) iinde olmas etkileim konusunda onun alglarn
tanmaya almas, tepkide bulunmas ve belli bir snr iinde
kusurluluk hakk tanmasdr.
Hogrl olmak, ayn zamanda bir i hesaplamay gerektirir.
nk bu hesaplama olmazsa, hogr yerini ilkesizlie ve bir tr
banazla brakabilir.

Laiklik

Din ve inanlar konusunda seim, bireylerin i dnyasnn en

dokunulmaz alandr ve yle olmaldr.
Laik bir dzen iinde herkes istedii dine ya da inanca sahip olabilir.
Yneticiler, i grenlerin din ve inan zgrlne karmamal ve
Anayasal dzende gvence altna alnm olan din ve inan
zgrln zedeleyici bir davrana girmemelidir.
 Tutumluluk

rgt amalarna uygun olarak yaatmak rgtteki insan ve

madde kaynaklarn en verimli ekilde kullanmakla gerekleir.
Tutumlu olmak, rgt kaynaklarnn amalara uygun tketilmesi,
donanm ve ara-gerelerin kullanl, ekonomik ve lksten uzak ve
ilevsel olanlardan seilmesi gerekir.
Yneticiler iin, srekli alan telefonlarla, ani ziyaretilerle, ar
brokrasinin ykledii krtasiyecilikle ba edebilmek nemli bir
sorundur.

Demokrasi

nsana bir deer olarak nem veren ve insan kiiliinin zgrce ve

eksiksiz olarak gelitirilmesine yarayan bir ynetim biimidir.
Demokrasi eitim sreci iinde retilebilir ve yaam biimine
dntrlebilir.
Eitim demokrasinin n kouludur.
 Olumlu insan ilikileri

Ynetimde olumlu insan ilikileri, hem amalanan retimin

gerekletirilmesi, hem de i grenlerin duyumunun salanmas
asndan gereklidir.
Salkl insan ilikileri iin, bireyin yetenek ve gleri kadar, zayf
yanlarnn ve gereksinimlerinin neler olduunun anlalmas gerekir.
nsan ilikilerinin nitelii, baar ya da baarszln belirleyicisi
olmaktadr.

Aklk

Aklk karlkl iletiimi gerektirir. Kiiler aras iletiimde, katlanlarn

yz yze olmalar, katlmclar arasnda karlkl iletiimin olmas,
sz konusu iletilerin szl ya da szsz olmas gerekir.
Yneticilerin ak davranabilmeleri iin, eletiriye ak olmalar
gerekir.
Eletiriler amal, nesnel, karsz ve kiiye zel olmaldr.
 Hak ve zgrlkler

Hak ve zgrlkler bir arada kullanlan ancak birbiri ile kartrlan

kavramlardr.
zgrlk kavram, bireyin bir eyi yapma ya da yapmama
serbestliidir. Devlet ya da baka herhangi bir g tarafndan
herhangi bir ey iin zorlanmamay, bask altnda tutulmamay ifade
eder.
Hak kavram ise zgrlkten daha geni bir anlam tar. Bu terim
yalnzca serbest olmay deil, bunun yan sra devletten ya da
toplumdan baz istemlerde bulunmay ierir.

Emein hakkn verme

Emek i grenin rgtsel edimini elde etmek iin harcad kafa ve

kol gcdr.
grenin emeinin hakk, rgtn yapaca deme ile verilir.
deme i grenin retim iin rgte harcad deer artndan hak
ettii deerin kendisine dndrlmesidir.
Etik D Davranlar
Ayrmclk
Ayrmclk n yargl tutumlarla davranmaktr. Bir grup insana kar
adaletsiz ve zarar verecek biimdeki her trl davran ayrmclk
olarak tanmlanmaktadr.
Ak ayrmclk; geleneksel olarak cinsiyete ya da rkla dayal
olarak ortaya kmaktadr. Kurumsal ayrmclk; bir rgtn yansz
bir seim sreci sunsa bile, kadn ya da aznlklarn bu rgtte dier
gruplar ile eit oranl temsil edilmemesi sonucu ortaya kmasdr.

Kayrma
Aile, akrabalk balar gibi maddesel olmayan etkileme aralarn
kullanarak, kamu grevlilerinin, baz kiilere kamu ilemlerinde
ayrcalk tanmasdr.
Kamu grevlisi, tinsel-duygusal nitelikteki geleneksel ballklar ve
ykmllkleri nedeniyle yakn evresine ya da zerinde nfusu
olan bakalarnn etkisi ile bir takm kiilere ayrcalkl
davranmaktadr.
 Rvet

Kamu grevlilerinin para, mal, hediye gibi birtakm maddesel

karlar karlnda bunu salayan kii ya da kmelere ayrcalkl
bir kamu ilemi ile kar salamas rvet olarak tanmlanr.
Birok yneticiye eitli nedenlerle, farkl niteliklerde hediye
verilmesi Trk toplumunun ve Trk brokratik kltrnn bir
gerei olarak kabul edilir bir davran olarak karmza kar.

Yldrma Korkutma

Kabadaylk olarak tanmlanan ve kimseden korkmaz, ylmaz

grnerek evresine meydan okuma davran ile astlarn
yldrmaya almak etik d bir davrantr.
Kabadaylk yoluyla, alanlar zerinde g gsterileri yapmak
yneticinin zenle kanmas gereken bir davran olmaldr.
 Smr (stismar)

Smr, insan ya da nesnelerin adaletsiz kullanmdr. kar

salamaya yneliktir.
Smrnn eitli trleri vardr:
Smrc, smrlen kiiyi zorlayabilir veya aldatarak
kullanabilir.
Smrlen kii, yaplan eylemlere gnll rza gsterebilir.
Smrlen kiinin amac, kar salamak ve kazancn gvenceye
almaktr.

hmal:

Trk Ceza Yasasnn 230. maddesine gre ihmal, hangi nedenle

olursa olsun grevin savsaklanmas ve geciktirilmesi veya st
tarafndan verilen buyruklarn geerli bir neden olmadan
yaplmamas olarak tanmlanabilir.
 Bencillik

Ynetimde bencillik, yneticinin bakalarnn yararn dnmeden;

kimi kez onlara zarar vererek; davranlarn yalnz kendi
gereksinimlerini giderecek, kendine kar salayacak biimde
ynlendirmesidir.
Bencil, bakalarnn gereksinimlerine ilgi duymaz, onlarn kiilik
btnlne ve deerlerine sayg gstermez.

Yaranma-dalkavukluk

Rahatsz edici ve sahtekrlk olmasna ramen yneticiye yaranma

ve dalkavukluk yapmann, baar iin denmesi gereken bir bedel
olarak grlmesi yaygn bir davran biimidir.
Kendisine dalkavukluk yaplan ynetici, salkl bir gr asna
sahip olmamas halinde davranlarn pekitirerek tm
alanlardan ayn davranlar bekleyebilir.
 Yolsuzluk

Genel anlamyla yolsuzluk, bir kar karlnda, kamu yetkililerinin

yasa d kullanm olarak tanmlanmaktadr.
Yolsuzluk sadece maddi kazanlar kapsamaz. Maddi olmayan zel
amalara da ynelik olabilir. Kiisel kazanlar karlnda yetkilerini
ktye kullanmalar, politik kazan amacyla devlet yetkisinin yasa
d kullanmn anlatmaktadr.

iddet-bask-saldrganlk

iddet szc, ar duygu durumunu, bir olgunun younluunu,

sertliini, kaba ve sert davran nitelendirir.
Yneticinin iddet ieren eylemleri kendini engelledii dnlen
nesne ya da bireyin kendisine dorudan yapt gibi, hi ilgisi
olmayan nesne ya da bireylere ynelttii grlebilir.
 Hakaret ve kfr

Szl taciz olarak deerlendirilebilecek olan hakaret ve kfr, szel

bir iddet gsterisidir.
Hakaret ve kfr kiilie saldr olup, bu tr yneticiler insanlarn
kiiliini kltp, rseleyerek, kendi bencil kiiliklerini ycelttiklerini
inanmaktadr.

Bedensel ve cinsel taciz

Bedensel taciz, iddetin bir rndr. En sk karlalan bedensel

taciz tr ise dayaktr.
Cinsel taciz ise, ocua, gence, kadna laf atma, el, kol hareketi
yapmakla balayan geni bir yelpaze iinde yer almaktadr.
 Kt alkanlklar

zellikle, ocuk ve genlerin bulunduklar okul, ocuk yuvas,

yetitirme yurdu gibi kurumlarda grev alan alanlarn, sigara,
alkol, kumar ve benzeri kt alkanlklar ocuk ve genlerin gz
nnde sergilemeleri sakncaldr.
Kiisel adan bakldnda, kt alkanlklar bireyi ilgilendiren
konudur. Ancak bu alkanlklarn kiisellikten karak, kamu alanna
tanmas saknca yaratmaktadr.

Grev ve yetkinin ktye kullanm

Bir makam adna elde edilmi olan yetkiler kamu grevlilerince

ktye kullanlamaz.
rgt asndan yetkinin ktye kullanm, yetkinin verili
amacndan baka bir ama iin kullanlmasdr.
 Dedikodu

Genel olarak dedikodu, gerek olup olmad bilinmeden bakalarna

kara almak, insanlar ktlemek, knamak, sulamak amacyla
yaplan konumalardr.
Dedikodu i yerlerinde byk lde zaman ve enerji kaybna
neden olmakta, insan ilikilerinin gerginlemesine ve bozulmasna
neden olmaktadr.

Zimmet

Kamu grevlisinin para ya da mal nitelii tayan kamusal bir

kayna, yasalara aykr olarak kiisel kullanm iin harcamas ya da
kullanmas olarak tanmlanabilir.
Zimmetin bir yolsuzluk tr olmasna karn rvetten fark, bir alc
ve verici olmamasdr.
 Dogmatik davran

Dogmatik, daha nce doru olan bir kavrama, bir inanca zamanla
doruluu ortadan kalksa bile bal kalmaktr.
Dogmatik bir ynetici, mesleinde kazand kavramlara ve inanlara
zamanla ondan kopmayacak derecede balanabilmektedir.
Genellemi bir dogmatiklik, i greni bir rka, bir dine bir ulusa, bir
topluma bir mesleki gre kar dman edebilir.
Dogmatik bir kii, kendi kavram ve inanlarn deitirmez ve
yenilikleri benimsemez.

Yobazlk-banazlk

Yobazlk ve banazlk, inan ve dnceleri konusunda tartmaya

yer vermeyen, tek doru eyin kendi dorusu olduuna inanan,
kendi gibi dnmeyenlere en ar biimde saldran, hogrsz ve
sevgisiz insanlar tanmlar.
Yneticilerin banaz tutumu alanlarn gelime ve yenilemesini
engeller.
Mesleki Yozlama
Bir toplumda oluan yozlama hayatn her alann olduu gibi i
yaamn da etki altna alr. Mesleki yozlamann eitli nedenleri
vardr. Bu nedenleri maddeler halinde sralayabiliriz.
Ar hrs, bencil ve a gzl davranma
Yeterli hassasiyetin gsterilmemesi
Eksik deerlendirme
Planszlk
yi niyetle arkadalarn koruma gds
Yasalarn, kurallarn ve yntemlerin bilinmemesi
yaamnda teknolojik ve sosyal gelimelere paralel yasal
dzenlemelerin gecikmesi
Kendini koruma gds
Maddi ve manevi tatminsizlik, servet al
deolojik ya da siyasal ayrmclk
 Sadece verilen creti artrmak (yeterli cret dzeyinin zerine
karmak) insanlar iletme iin daha ok almaya
ynlendirmeyecektir.

Bireyleri tevik iin, onlara birey gibi davranp ilgi gsterilmesi

gerekmektedir. Ayrca hem rgtsel etkinlik hem de, bireylerin
mutluluklar iin, kiisel zellik ve becerilerinin belirlenerek bireyin
uygun ie yerletirilmesi, kendini gelitirmesine yardmc olunmas
da bir sosyal sorumluluk gereidir.

Yneticilerin, iletmede alan iilerin karlarn koruyabilmeleri

iin, sendika kurma, sendikal faaliyetlerde bulunma ve grev hakkna
engel olmamas hatta bunun iin uygun bir ortam yaratmas
alanlara kar etik sorumluluunun bir gereidir.
 Aadaki davranlar mesleki yozlama asndan irdeleyebiliriz.
Manavdan aldnz bir kilo elma ya da portakal eksik tartan
manavcnn bu davran doru mudur?
Pazarda semece yok deyip rk domatesleri dzgn
domateslerle birlikte tartp satmak ne kadar doru bir
davrantr?
Satt aypl mal daha sonra satlan mal deitirilmez deyip
deitirmek istemeyen maaza sahibinin bu davran doru
mudur?
Bir zengin iadamnn emekli bir generali ya da emekli tannm
bir eski brokrat Ankara Temsilcisi diye atayp, bakentte
hkmet ve brokraside ilerini takip ettirmesi - rnein,
devletten tevik elde edilmesi ynnde lobicilik yaplmas - ahlaki
bir davran mdr?
Bir i adamnn bir milletvekiline gizliden maa balayarak
parlamentoda kanun simsarl yaptrmas doru bir davran
mdr?
 Etiinde Uygun Davranlarn Sonular
hayatnda etik deerlere uygun davranlarda bulunmann eitli olumlu
ya da olumsuz sonular vardr. hayatndaki etik davranlarn olumlu
sonular olarak unlar sayabiliriz:
ortamnda saygnlk kazanma
ortamnda ki gvenirlik
dnyasnda iyi bir imaja sahip olma
hayatnda karlalacak problemlerin zmnde kolaylk grme
Etik deerlerle kalite ynetimi, stratejik planlama gibi alanlarn
ynetilmesine yardmc olma
Etik deerlerle kurumlarn sosyal sorumluluklarn dzenli bir ekilde
yerine getirmesini salama
Etik deerlerle haksz rekabetin engellenmesini salama
ortamnda kabul grme ve vb.

Bununla birlikte i hayatnda etik deerlere uygun davranlarn olumsuz

saylabilecek baz sonular olabilir: ini kaybetme, ite mevki yitirme,
pasif pozisyona grevlendirilme, maddi ve manevi zarar grme rnek
olarak verilebilir.