You are on page 1of 6

SOBRENOSSOSCORPOSLITERRIOSEMCOLISO

Categoria:Capa
EscritoporPriscillaCampos(arte:KarinaFreitas)

Literaturadaurgncia.Umdiriodohospcio.Omeioliterriocontemporneobrasileiroviveaos
solavancosentrepolmicasecontrovrsias.Umduelodeespadas.Formasdesastrosasdeinterpretao.
Estudoscomparativosdatreta.Dizemqueaorigemdaliteraturaestligadamemria,ouainda:do
mesmomodoqueumnovoamorfaznasceralembranadoantigo,aliteraturanovafaznascera
lembranadaliteratura,escreveTiphaineSamoyault.Postoisso,vamosaoscdigosdestetexto:
procurouseanalisardequemaneiraescritoraseescritoresbrasileirosestoimpulsionadosescritadeum
presentedemolido.Paraalm:comoapersonadoautorcolocaseemposiodealertadiantedos
tentculossociais,polticos,culturaisperpassantessnarrativasdeumcotidianoesvado,tantasvezes,de
significado.

YvesKleindeclarouque:nocoraodovazio,assimcomonocoraodohomem,hfogosque
queimam.Trocasecoraodohomemporcoraodaliteraturabrasileiracontempornea.Hfogos,
sim,masnemsempretobviosouvisveisnohorizonte.Aideia,aolongodosprximospargrafos,
mapearessasexploses.

DeacordocomSamoyault,aorigemdaliteraturaestnareminiscncia,noprocessodeconstituioe
coletadoquetidocomoanteriornatimelinedenossabiblioteca.DeLimaBarretoaRobertoBolao,
passandoporRicardoDomeneckeporcentenasdeperfisnoFacebook,desenhaseoescopodoque,
talvez,aperformanceliterriaem2016.SeparaBarretoaliteraturaopontolimtrofeentreopodera
morteAh!ALiteraturaoumemataoumedoqueeupeodela,grafaoescritorcariocaemDirio
dohospcio,paraBolao,essepontorepresentadoporumduelodeespadas,sempropsito,emuma
praiabarcelonesa.

NotextoParboladosolistaedocoro(ouEstudosemliteraturamasculinabrancaheterossexual),
publicadonoDeutscheWelleeassinadopelopoetaRicardoDomeneck,tambmocorreumaaluso
memriadabiblioteca.Comointuitodedestrincharapolmicaacercadeumartigopublicadono
jornalOGlobo,noltimomsdeoutubro,Domenecksublinhaaimportnciadareferncialiterriaea
utilizacomoslidoargumentoparaquestionaraspremissaslevantaspelojornalistaBolvarTorres,autor
dotextocontroverso.IntituladoLivroscomprotagonistasgaysapontamnaturalizaodotema,oartigo
discuteobrasrecentesdeBernardoCarvalho,DanielGalera,VictorHeringer,MichelLaubeSamir
MachadodeMachado.Escritores,acadmicos,crticos,editoreselaborarampostsecomentriosna
contramodoartigo,rejeitandoexpressescomooposexualeclichdogayafeminado.

Segundooartigo,otema(personagenscentraishomossexuais)surgenaturalmenteemumahistria
escritaparaumpblicoamploeirrestrito.Indaga,ento,Domeneck:Ora,porqu?Eramparaum
pblicominsculoerestritooslivrosdeOscarWilde,MarcelProust,JaneBowels,GertrudeStein,Jean
Genet,LcioCardoso,DjunaBarnes,PierPaoloPasolini,VirginiaWoolf,KonstantinosKavfis,Meridel
LeSueur,JamesBaldwin,MurielRukeyser,AudreLorde,RobertoPiva,AlBerto,ManuelPuig,Gerard
Reve,HubertFichte,AdrienneRich,NstorPerlongher,YevgenyKharitonov,LangstonHughes,Severo
Sarduy,WilliamBurroughs?.Emrespostascrticas,Bolvardefendeuqueoseurecortetinhacomo
focoocontextoanalticodeummercadomaisaberto,simpticoaoassunto.

Debatesfervorosos,discordnciastempestuosasnososintomasdageraoliteratavigente,basta
lembrarepisdioscomoosdeErnestHemingwayeScottFitzgerald,oumecanismosintertextuaisque
denotamantipatiasadeBolaoporOctavioPaz,porexemplo.Adiferenadenossosfogossejam
elesosdastretasouosdasescriturasoinstantneodosmeiosdigitais,arapidezdoeuestouaqui
noimportaondeoaquiseja,e,sobretudo,aconstruodesseestar.pormeiodetalestruturaquese
montaosujeitocontemporneo,oseulugardefala,osseusmeandrosopinativos,oseudilogocomo
mundo.

Quandoadiscussoavana,todavia,aschancesdetrombocomsituaesimpositivas,censuraseformas
deapagamentododiscursosorelevantes.Oproblemaeabelezadosfogosdeartifcioestonoseu
alcanceeextremosduvidveis.NoensaioOrealcobraoseupreo,aprofessoradeLiteraturaBrasileira
daUniversidadedoEstadodoRiodeJaneiro(UERJ),AnaCristinaChiara,enuncia:Aocontrriodoque
pensavamosmodernistas(crticoseartistas)quandopreconizavamarupturacomasformasdopassado,
umadasforasdalinguagemestticaopoderdaformapriso,ouseja,quandooartistasevsem
escolhaetemdesecurvaraumaimposiodaexpresso:spodedizerdaquelaforma.

Otribunal

EmAsmileumanoites:Volume2Odesolado,odiretorportugusMiguelGomesdesenvolveesta
sequncia,persistentenopensamentocomoincmodasntesedoqueocontemporneo:aJuza,
personagemcentraldeumadasnarrativascurtasdofilme,lideraumtribunaldoabsurdo,espaonoqual
desdeladresdegadoatcomunidadesorientais,executivoscapitalistasegniosdalmpadaso
dispostosaoseuveredito.Cansada,apersonagemtentaorganizaroseufrumaoarlivre,semsucesso
algumtodosfalamaomesmotempo,apresentaesdedanasorealizadas,nenhumacusadoleva
muitoasriooquefoideterminado.Ocaosinstalaseemumespaooscilanteentreaforadaordeme
certovigordoteatro.Aleiperformance,aperformancelei.

NoensaioAsoberbadonaufrgio:Poesia,elitismo,democracia,MarcosSiscarformulaaideiadequea
obraartsticaeoartistatmocupado,comfrequncia,obancodosrus.Atocontnuo,apresena
modernadoartista,doescritor,segundoopoeta,marcadajustamenteporumprocessoouum
julgamentoapropsitodapossibilidadedeseuarbtriopoltico.Siscarlembraoepisdioemtornoda
instalaoBandeirabranca,deNunoRamos,expostana29BienaldeSoPaulo(2010),queteveasua
desmontagemdeterminadapeloIbamaanteriormente,orgohaviaautorizadoaparticipaodos
urubusvivosnaobradepoisdematriapublicadanaFolhadeS.Paulo.Naliteratura,umdoscasos
emblemticos(efielaosubstantivobancodosrus)odoescritorRicardoLsias.

IntimadoacomparecersededaPolciaFederalpaulistana,noanopassado,devidoaumadenncia
annimaenviadaJustiaviaFacebook,Lsiasfoinotificadoporsupostafalsificaoeusode
documentopblicoapartirdadecisojudiciriaficcionalnasrieDelegadoTobias.Achoqueesse
arbtrio,dequefalaoSiscar,postoemxequequandoocorreaeliminaodocomponenteestticona
obraliterria.Adespolitizaofeita,sobretudo,pelaafirmativadarealidade:issoreal,dizemmuito
dosleitoresdespolitizados,portantonoliteraturaeassimnotemeficciadentrodoqueseriamas
prpriaspossibilidadesdaliteratura.Parecequeboapartedessesjulgamentosaquevocserefere,cuida
dedizeroqueliteraturaeoqueno.Comoseissofossefcileclaro,observaoescritorpaulista.

EmAvistaparticular,seultimoromancelanadopelaAlfaguara,LsiascriaopersonagemJosde
Arariboia,artistaplsticocujaimagemsubvertidaapsaexibiodesuafigura,nu,emviaspblicas,
acabareternizadanoYoutube.NoRiodeJaneiroolmpico,oescritorcolocaempautaocaoseo
espetculo,aJuzaeosgniosdalmpada,aleieaperformance.Sobreaimportnciadasmdiasdigitais
noprocessodeformaodocontemporneoedoescritorcomoagentesocial,Lsiasanalisa:Asredes
sociaiscolocaramemquestoosmecanismosformadoresdoestablishmentliterriobrasileiro,queera
excludenteecheiodefavorecimentos.

ApesardessaquebradebloqueioscitadaporLsias,formasextremasdeapagamentosdodiscurso
insistememmanifestarse.Mulheres,negros,homossexuaisaindaestonasmargensdeumsistema
predominantementeeirritantementepatriarcal,branco,heterossexual.Deumsistemacujosfogosno
queimamemharmonia.Noinciodesteano,LviaNatlia,poeta,acadmicabaiana,foicensuradapor
deputadosepelogovernodeseuestadonatalatoracistaeabusivodosinstrumentosdepoder.O
poemaquadrilha(MarianoamavaJoo/Apenasidolatravaseuspsescuros./QuandoJoomorreu,/
assassinadopelaPM,/Mariaguardoutodosossapatos.),integrantedoprojetoPoesiasnasRuas
aprovadopeloFundodeCulturadoEstadodaBahiafoiretiradodecirculao.Nsvivemosemum
contextodeliberdadeilusria,umasensaoerrneadequepodemosfalar,asredessociais,oscelulares
plenamenteconectados...Tudooquenospodelibertartem,emverdade,aforadesobrelevarasnossas
liberdadesindividuaisemfavordoprivilgiodecertosgrupos,comentaapoeta.

OescritorAllandaRosaqueassinaarecentecompilaodecontosRezadame(EditoraNs)
lembraque,naconjunturaderesistncia,necessriotambmanunciar,oferecerecriarpossibilidades,
situaes,sadas.Talvez,desnorteadoscomessaquebrabruscadasbssolasquenosltimosanos
comeavamaentenderoqueoSul,ns,nasquebradaseterreiros,temosurgnciadeperguntasque
contemplemtantoomaisantigomodeloquantoomaisnovo.Paraseorganizarelidarcomasanhaque
agoraarrastamultidesemdireoadiscursosrasosoubombsticos,precisamoscultivaradvida.
Resistir,ento,pedeprumocotidiano,exigequecontinuemosjuntocomamultido,mesmoaquesurge
maisvorazouanestesiada,enelacolocaroverboparaformigar,reflete.

Emumcenriobipartido,noqualaautonomiavigiadaacabapordialogar,atcertoponto,comasformas
decombate,Natliareforaomritodasredessociaiscomopropulsoradasrelaesentreosautoresea
sociedade,impulsionandooartistaposiodeagentesocial.Ns,escritoraseescritores,somos
sujeitosextremamentecomuns,mascontinuamosprecisandodesempenharopapeldeantenasdaraa.
NoquetangeLiteraturaNegra,escreverumpoderosogestodeforaeresistncia,escreverlutar
contraasbalasquenosmatam,escreverreagiraosestuproseexploraodamulhernegrano
mercadodetrabalho.Osmeioscontemporneosdecomunicaoreforamoalcancedenossavozenos
dalgoquenossosantepassadosliterriosnuncapensaram:elesnostiramdocatreisoladodeonde
escrevemos,enosdevolvemaomundo,pulsante,vivo,concluiabaiana.

ParaLauraErber,professoradaUniversidadeFederaldoEstadodoRiodeJaneiro(UNIRIO)ecrtica
literria,houveumareconstruodaesferaagonistadodebate.DeacordocomErber,oescritor
brasileiropassoumuitotempoproduzindoumaimagemsedutoraeinofensivadesiumafigurapblica
qualnointeressavacriartensocomasinstituiesecomostatusquo.omodelodoescritor
profissional,inteligente,sofisticadoe,aomesmotempo,bemcomportado.Felizmente,acrisepoltica
tornouessafiguratotalmenteridculaeajudouarevelarcertovaziointelectualeaincapacidadedepensar
omomentopoltico,mesmoporpartedaquelesquefaziamumaliteraturavoltadaparatemasque,
supostamente,exigiriamessacompreenso.Humademandadeposicionamento,masissonosignifica
queoescritorfargrandessaltosapenasporsubstituirumatemticaporoutra.precisoconseguir
pensar,simultaneamente,opolticoeapolticadaliteratura.Aficosemprefoiumlaboratrio
fundamentaldeproduodepensamentocrticoedereflexosobreanaturezaconstitutivadopoder,ea
literaturafazissonotantoporadotartemaspolticos,masporsercapazdepenetrarnascontradiese
nalgicaperversaquenosregeemoldanossasformasdevida,analisa.

Arespeitodessaconstruodoeuqueescreve,aescritorapernambucanaMichelinyVerunschklembra
MargaretAtwoodeoconceitododuploaquelemonstroinvisvel,entidadequesedestacadafiguraque
existeparaalmdaescrita.Atwooddiz:quererconhecerumescritorporquegostadoseutrabalho
comoquererconhecerumpatoporquegostadoseupat.Ora,paraprepararecomeropatdopato,diz,
precisoantesmatlo.Equemomata?,perguntaela.Muitoemboraelaserefirasquestesdecriao
literriaederecepodaobra,creioquepossveldeslocaressaquestoparaoarbtriopolticodo
escritor,observaVerunschk.

Segundoapernambucana,entreostantosduplos,oupersonaspossveis,nopanoramasociopolticoo
escritorinvadeoterritriodocidadoqueohabitaparavalidarseudiscursoedefenderpontosdevista,
juzos,verdadesrelativasouabsolutas.Pensoquesemprequeessesduplossemisturam,humacerta
promiscuidadenasrelaes.Masnopoderiaserdeoutromodo.Aqueleindivduoqueexisteparaalm
daescritasofreascriseseconmicas,atrasaoaluguel,temepelofuturo.Eseequivoca.Noexiste
neutralidade.Oescritor(ouocidadoquefaladolugardoescritor)falaprincipalmenteparaalmdoseu
tempo,umazarabatanaqueriscaoaremdireoaofuturo.Issonopouco.Nodeveserpouco,
arremata.

AescritoraetradutoraIvoneBenedetti,entretanto,ressalta:talclarividnciadoescritor,porm,nose
traduzempropostasprticas.Estamosfalandodeumpensador,umcrtico,nodeumpolticooulder.
Naobradoescritordevemestaroselementosparaaconstruodacontextualizaodosfatos,paraa
criaodoselosentreosacontecimentos,eparaodesejodemudana,emvistadaconscinciadequea
realidadequeconhecemosnoanicapossvel,nemamelhorpossvel.Essa,entreoutras,afuno
doescritor,pondera.

Benedetti,autoradeCabodeguerra(BoitempoEditorial)aoladodeAqui,nocoraodo
inferno(EditoraPatu),deVerunschk,umadasobrasdecarterpolticodemaiordestaqueem2016
sugereque,nomomentoemquearesistnciapoltica,pormeiosformais,perdeaeficciaefalhanoseu
processodeexpansoparaoalcancedodilogo,oinstanteemqueseestabeleceumacrise.Nesse
estgio,aartereflui,porqueopotencialagentecriadorsepergunta:oqu,porqu,paraquemcriar?Sem
acharresposta.Sefaltapujanaarte,oartistapodeterdificuldadeemocuparoespaopolticoesocial
nosdebates,constata.

Diantedessesdiversostiposdetribunaisbablicosedadanadascadeirasnobancodosrus,a
representaodoescritoreoseuenvolvimentopnduloentreopblicoeoprivado,noambienteliterrio
contemporneobrasileiro,tornaramsesinnimofrequentedeconfrontoedeslocamento.Nosetratade
conflitosdiretosou,necessariamente,brutos,tampoucodelocomoesapenasgeogrficas.Existeum
corpoque,porinteiro,poltico.Eexisteumcircuitoqueoengoleeodevolve,todososdias,emtodos
osespaos.

Ocorpoquecai

Ocontornodeumcorpopolticoqueatravessaolutoperodoquecaracterizado,deacordocom
GiorgioAgamben,porumasuspensoeumaalteraodetodasasrelaessociaisaviolncia,o
desamparo,tambmoafetodeumasociedadenormativa,tornousevnculofirmede,pelomenos,as
seguintesobraslanadasem2016:Descobriqueestavamorto,JooPauloCuencaMeianoiteevinte,
DanielGaleraSimpatiapelodemnio,BernardoCarvalhoHomensElegantes,SamirMachadode
MachadoOtribunaldequintafeira,MichaelLaubComoseestivssemosempalimpsestodeputas,
ElviraVignaAtradutora,CristovoTezzaOutroscantos,MariaValriaRezendeOmarechaldecostas,
JosLuizPassosOsvisitantes,BernardoKucinskiOmartelo,AdelaideIvnova,Oamordoshomens
avulsos,VictorHeringereosjcitadosAqui,nocoraodoinferno,Cabodeguerra,Rezadame,A
visitaparticular.

SeAgambenaparecenestetexto,suponho,deantemo,queestamosnocotidianodeumestadode
exceoe,destafeita,observo:todosossujeitos(personagens),narradoresdasficespossveisdenosso
presente,tornamseatentos,emdeterminadafasedeseusdiscursos,crisedelegitimidadedopoder.
EmOcircuitodosafetosCorpospolticos,desamparoeofimdoindivduo,VladimirSafatleformula
algumaslinhasdeforapsicanalticas,literrias,sociais,filosficas,histricasparadefinircomosed
o corpopoltico,suasengrenagenseinferncias.Paratal,utilizasedaalegoriadeKafka,emOprocesso.
SafatledestacaotrechonoqualJosephK.entranotribunalvazio,nodomingo,eacabaporrevirar
algunslivros,encontrandoumagravuraobscenaefigurasdecorporeidadeexcessiva.K.,ento,
descobrequeotribunalmuitomaiordoqueoespaonoqualaleiseenuncia.

OprofessordaUniversidadedeSoPaulo(USP)efilsofoescreve:Dessaforma,Kafkanoslembra
comocompreenderopoderumaquestodecompreenderseusmodosdeconstruodecorpos
polticos,seuscircuitosdeafetoscomregimesextensivosdeimplicao,assimcomocompreendero
modelodeindividualizaoquetaiscorposproduzem,aformacomoelenosimplica.Sequisermos
mudlo,sernecessriocomearporseperguntarcomopodemosserafetadosdeoutraforma,ser
necessrioestardispostoaserindividualizadodeoutramaneira,aforaraproduodeoutroscircuitos.
Napistadeumaressignificaodessecorpopoltico,estHomenselegantes,deSamirMachadode
Machado.

Aindaque,deacordocomescritorgacho,assuasintenesespecficas,aoescreverolivro,notenham
umsentidopoltico,areleiturahistricapromovidapeloseuprojetoliterriodeclaraooposto.Otenente
ricoBorgesmeioportugus,meiobrasileirochegaLondrescomaincumbnciadeinvestigaros
detalhesqueatravessamaproduodeumromanceobscenoinglsbastantecontrabandeadonoBrasil.A
partirdessaviagem,onarradorpercorreepisdiosetramasqueretratamaculturagayeuropeiadosculo
XVIIIequedialogam,emparalelo,comonossotempo.Olivrosurgiudeumaraivaefrustrao
pessoalporterchegadoatcertopontodeminhatrajetriacomoleitor,semterencontradonarrativas
comrepresentaesdepersonagenshomossexuaisquenoestivessemcondicionadostragdiaou
sofrimento.Nofimdascontas,semeuromancesetornoupolticofoiporque,nocontextodeuma
sociedadehomofbicaquesemobilizaconstantementeparasuprimiravisibilidadedessetipode
experincia,umhomossexualserapolticoseriairresponsvel,explicaSamir.

EmMeianoiteevinte,dotambmgachoDanielGalera,agrevedostransportespblicosnacapital
gacha,violncia,redessociaisedeploraodapublicidadesoalgumasdastemticasquecircundamos
corpospolticosdeAurora,Antero,Emiliano.Acreditoquenohmuitadiferenaentrecorpoemente,
portantoentrecorpoepensamento,conscincia.Pensaremconflitosparaumpersonagemrequerincluir
o corpo.Nolivro,issoaparecedemuitasformas.Aurorarecorreasalasdechatparasatisfazerdesejos
seusedosoutros,poisasrelaespresenciaissodifceisparaeladevidoapressesprofissionais,sociais
omachismodoambienteacadmico,porexemplo,umadelas.Anteroestendesuasvisessobre
estticapublicitriaparaoterrenodamasturbaoatravsdeumaabordagemobsessivadapornografia
online.Tudoissotemavercomaideiadecorpopolticonosentidodequerecusaanoodocorpo
comomeroreceptculodamente,umveculotemporrioousubstituvelquecontmapenasa
conscinciaouaidentidadedoindivduo,avaliaGalera.

DoduelodeespadasbolanianoagoniadeumaliteraturabombaproferidaporBarretoparecerestar,no
presentedaliteraturabrasileira,ocorpofsico,prontoparaoataque,nemsemprecertodesuasdefesas.
comocorpoqueossujeitosteroquelidareporelequelutaro.Istoposto,ocorpoqueservecomo
anteparopoltico.Quandonosetemmaisnada,somenteocorpofsico,elequecontrolaedetermina
asnossasreaes,anunciaLsias.Todososfogosofogo,todososcorposocorpo.Quetombeo
primeiro:nohtemoresemquedaslivres,afinal,noimportaquantosgolpesestoporvir,o
enfrentamentodosnossosmsculos,ossosejuntas(literrios,concretos)seguemaresistir,combravurae
afinco,sintempriesdoar.

http://www.suplementopernambuco.com.br/edi%C3%A7%C3%B5es-anteriores/77-capa/1745-sobre-
nossos-corpos-liter%C3%A1rios-em-colis%C3%A3o.html

You might also like