Jugosllavia ante portas

Nga Shaban MURATI

T gjith presidentt e Serbis, pas shembjes s Jugosllavis dhe largimit nga
pushteti t presidentit kriminel ndrkombtar lufte, Sllobodan Milloshevi n tetor
2000, jan prpjekur pa pushim pr t rikrijuar Jugosllavin n forma dhe me emra
t rij. Por sht i pari dhe i vetmi presidenti i ri i Serbis, Aleksandr Vui, q u
zgjodh n 2 prill, i cili e deklaron hapur publikisht kt plan strategjik t Serbis pr
rikrijimin e Jugosllavis. N intervistn e tij t par si president, dhn portalit
amerikan Politico, n 6 prill, i pyetur nse me planin e tij pr nj treg t
prbashkt ballkanik ai po prpiqet t rikrijoj Jugosllavin, Vui prgjigjet pa
hezituar dhe n mnyr pohuese se sht Jugosllavia e vjetr, plus Shqiprin.
Kaq befasuese sht shpallja e ksaj strategjie nga presidenti i ri serb, saq gazetari
intervistues, Matthew Karnitschnig, n zbrthim t intervists, boton po at dit nj
artikull me titull Plani i Serbis pr t sjell prap Jugosllavin.
Dy jan elementet e reja t deklarimit t presidentit t ri serb, 1- q ai shpall
publikisht se Serbia synon t rikrijoj Jugosllavin e vjetr, dhe 2- se Serbia
planifikon t prfshij n kt Jugosllavi t re edhe Shqiprin. sht nj deklarim i
pazakont, sepse nuk ka ndodhur asnjher gjat 17 vjetve t periudhs
demokratike serbe, q udhheqsit e Serbis t afishojn hapur strategjin e
krijimit t nj federate t re jugosllave dhe sidomos q synojn t prfshijn n t
edhe Shqiprin. N fakt, pr her t par planin e tij t bashkimit ekonomik dhe
doganor ballkanik, Aleksandr Vui, e shpalli gjat nj vizite zyrtare n Franc si
kryeministr n shtator n vitin 2016, ku ruajti aparencn e motivit ekonomik t
planit t tij ballkanik, ku deklaroi se kjo nuk do t jet nj Jugosllavi tjetr dhe ku
nuk e prmendi fare prfshirjen e Shqipris. Ndrsa tani, n deklarimin e par si
president i Serbis, ai shpall se rikrijimi i Jugosllavis s vjetr, plus Shqiprin
sht nj ide politike. Duke analizuar kt projekt t Vuiit n atkoh, un kam
shkruar se Duke qen se kryeministri serb deklaroi se iden e tij ia ka paraqitur t
gjith udhheqsve t shteteve t rajonit, sht e natyrshme q kto shtete, dhe n
radh t par Shqipria, duhet t jen tepr t kujdesshme n analizat e tyre.
Qeveria nuk duhet t dgjoj kshilltart jugosllav dhe as disa shoqata
joqeveritare fitimprurse, q financohen nga Serbia, por duhet t shfletoj pak
historin e marrdhnieve midis Shqipris dhe Serbis. (Ballkani Faustian, 2016,
fq.510)
Rikrijimi i Jugosllavis, (ku prfshihet dhe Shqipria), si objektiv i presidentit t ri t
Serbis, trheq vmendjen n disa drejtime. Trheq vmendjen pr t hulumtuar se
cila sht ajo forc, q i jep siguri dhe besim presidentit t Serbis q do t realizoj
objektivin e rikrijimit t federats s shembur jugosllave, e cila u shkatrrua prmes
nj seriali luftrash t prgjakshme t Serbis kundr popujve jo serb, q
dshironin t ishin shtete t liria dhe t pavarura nga sundimi i Serbis. Besimi, q
ka presidenti i ri serb se ai do t rikrijoj Jugosllavin e vjetr, duke futur n t edhe
Shqiprin, duket se vjen nga disa rrethana t reja rajonale dhe ndrkombtare.
Burimi i par i besimit t tij vjen nga mbshtetja e jashtzakonshme, q Rusia po i
jep planit t Beogradit pr hegjemoni serbe n rajon nprmjet krijimit t federats
s re jugosllave, t drejtuar nga Serbia. Tani Rusia sht n pikun e ndrhyrjes n
Ballkan pr shtrirjen e influencs s saj, gj t ciln mendon se mund ta realizoj
m lehtsisht, nse disa shtete t Ballkanit do t bashkoheshin nn egidn e
Serbis. Burimi i dyt i besimit t presidentit serb vjen nga situatat e rnduara
politike dhe tensionet n rritje n vendet e Ballkanit Perndimor. Shtetet e Ballkanit
Perndimor kan hyr n nj faz dobsie dhe disfunksionaliteti, e cila e shtyn
Serbin t mendoj se sht nj faz, ku mund t imponohet si shteti m i fuqishm
dhe ti grumbulloj ato shtete rreth vetes. Me ndrhyrjet dhe sponsorizimet e tyre
intensive, Serbia dhe Rusia kan ndikuar q krizat politike dhe tensionet e
brendshme n disa shtete t Ballkanit Perndimor t rriten dy vitet e fundit, q nga
kriza natyrale n Maqedoni e deri te kriza artificiale n Shqipri.
Burimi i tret i besimit, q ka presidenti serb pr rikrijimin e Jugosllavis t drejtuar
nga Serbia, sht fakti se Aleksandr Vui ka arritur t siguroj nj mbshtetje
personale t gjer n disa kancelari europiane dhe nga diplomacia e disa shteteve
antare t BE. Nn nxitjen e pamotivueshme t motivit t inkurajimit t Serbis pr
t shkuar drejt BE dhe jo drejt Rusis, disa udhheqs t vendeve antare t BE
kan vn bastin te presidenti Aleksandr Vui dhe po vlersojn se nn
udhheqjen e tij Serbia duhet t ket rol drejtues apo ky n Ballkanin Perndimor.
sht nj bast dhe vlersim tejet i gabuar dhe sht harruar shum shpejt se kjo
vij sjelljeje europiane e ka shijuar dshtimin me t gjith paraardhsit e Vuiit q
nga viti 2000, t cilt, gjithashtu, ishin glorifikuar npr Europ si proeuropian.
Qarkullon edhe nj koncept tjetr i gabuar n disa qarqe diplomatike europiane se,
duke lejuar Serbin t bhet qendr e nj federate rajonale n formn e
Jugosllavis, do t jet m mir pr BE, se do t lirohet nga problemet dhe krizat
politike dhe etnike n Ballkanin Perndimor.
Pika m tronditse e planit t presidentit t Serbis nuk sht rikrijimi Jugosllavis
s vjetr, por sht sidomos shpallja e prfshirjes s Shqipris n kt federat t
re jugosllave. Interesant sht fakti se presidenti i Serbis nuk e parashtron si ofert
diplomatike t tij drejtuar Shqipris, por e paraqet si nj fakt t kryer, q do t jet
nj Jugosllavi e vjetr bashk me Shqiprin. Pr hir t s vrtets, duhet thn se
rrnjt e ktij pretendimi serb shkojn larg dhe e kan bazn n projektin europian,
apo m sakt, t diplomacis franceze n vitin 2000, pr t krijuar grupimin e
integrimit europian t quajtur Ballkani Perndimor me shtetet e ish- Jugosllavis,
pa Sllovenin, plus Shqiprin. Kroacia, e cila u shkput me sukses nga ky grup, dhe
u antarsua n BE, e ka par kt emrtim si nj prpjekje pr t rikrijuar
Jugosllavin, dhe i ka kundrshtuar me forc gjithmon projektet serbe apo
europiano-serbe pr forma grupimesh ballkaniko-perndimore. Kjo ishte edhe
arsyeja, q presidentja e Kroacis, Kolinda Grabar-Kitarovi, n 25 nntor 2015, n
nj samit t kryetarve t shteteve t rajonit, shpalli nismn pr t hequr nga fjalori
politik termin Ballkani Perndimor dhe pr t prdorur termin Europa Juglindore.
sht nj nism e rndsishme politiko- diplomatike, pr t ciln nuk sht dhn
ndonj sqarim prse nuk e ka prkrahur zyrtarisht Shqipria.
N kt Jugosllavi t re, presidenti i ri serb nuk prfshin dot tani as Kroacin dhe as
Sllovenin, dy shtete q u shkputn t parat nga ish-Jugosllavia dhe t cilat nuk
kan dashur asnjher t quhen as jugosllav dhe as ballkanik. De fakto,
presidenti serb e planifikon rikrijimin e Jugosllavis me 6 shtetet e t quajturit
Ballkan Perndimor, ku ka futur edhe Shqiprin. Pr diplomacin serbe Ballkani
Perndimor ka qen dhe sht kopertura e nj federate t re jugosllave. Shpallja
arbitrare tani e prfshirjes s Shqipris n federatn e re jugosllave me sa duket
vjen jo vetm nga dshira dhe aspirata e vjetr e Serbis pr t futur nn
influencn e vet Shqiprin. Supozimet shkojn deri n shkalln q ndonj form
sigurie mund ti jet dhn Beogradit nga segmente t diplomacis europiane se
mund ta bindin Shqiprin q, me dshir apo pa dshir, t aderoj n nj
federat t re jugosllave n emr t idealeve europiane. Pr rrezikun e planeve t
prfshirjes s Shqipris n nj federat t re jugosllave kam trhequr vmendjen
q n vitin 2005, kur kam shkruar: Nj fantazm e rrezikshme sillet korridoreve t
zyrave t BE-s n Bruksel. Kjo sht fantazma e jugosllavizmit, e cila ndrron t
krijoj ish-Jugosllavin, me pes shtete, q doln prej saj, pa Sllovenin dhe plus
Shqiprin. (Profile t diplomacis europiane n Ballkan, 2010, fq.54).
Ka nj presion t vazhdueshm 17-vjear mbi diplomacin shqiptare pr t pranuar
pa u menduar do lloj projekti apo grupimi ballkaniko-perndimor, t cilat bien t
gjitha era jugosllavizm. Q nga konceptet e integrimit rajonal ballkanik prpara
integrimit europian, krijimi i nj tregu t prbashkt ballkanik, i nj bashkimi
doganor ballkanik, i nj parlamenti ballkanik apo i policis ballkanike, e deri te
projekti efemer i quajtur Ballkan 6, jan hartuar mbi arketipin e Jugosllavis s
vjetr. N nj analiz me titull Nj Jugosllavi e re me dy shtete shqiptare, kur u
shpall nisma Ballkan 6 katr vjet m par, kam shkruar se Unoni ballkaniko-
perndimor shfaqet si nj reminishenc e ideve dhe prpjekjeve jugonostalgjike t
rikrijimit t Jugosllavis. Shqipria dhe Kosova nuk mund t ken asnj interes
diplomatik, politik, kombtar dhe strategjik, t futen nn ombrelln e ndonj
Jugosllavie te re. (Diplomacia shqiptare n krkim t identitetit, 2013, fq.148).
Presidenti i ri i Serbis afishoi se e quan fakt t kryer rikrijimin e Jugosllavis me
prfshirjen e Shqipris. Kjo prbn nj alarm t madh se Jugosllavia sht ante
portas, para portave tona. Projekti i rezervon Shqipris vendin e republiks s
gjasht jugosllave ose serbe. sht ringjallja e planit t vjetr t Titos pr
Shqiprin si republik e shtat e Jugosllavis.
Me keqardhje m duhet t them se nuk kam konstatuar ndonj lvizje shtetrore
prball ktij rreziku para portave, si do t duhej t vepronin shteti, diplomacia dhe
partit politike shqiptare, t cilt duhet t shqetsohen si senatort romak, kur
pan Hanibalin para portave t Roms. sht nj situat, ku Shqipria duhet t
denoncoj sa m par planet e Serbis pr t aneksuar Shqiprin n nj federat
t re jugosllave. Ai, q e shpalli publikisht dhe zyrtarisht rivendikimin ndaj
Shqipris, sht kryetari i shtetit, me t cilin kemi marrdhnie diplomatike.
Krkon nj prgjigje adeguate, sepse cenon dinjitetin dhe sovranitetin e Shqipris.
Prgjigja duhet t jet shtetrore dhe kombtare, sepse sht shteti dhe kombi, t
cilve po u troket rreziku para portave. N kt drejtim Shqipria duhet t marr
shembull nga Kosova, ministri i Jashtm i s cils, Enver Hoxhaj, reagoi me
prgjegjshmri brenda dits n 6 prill, duke hedhur posht planin e presidentit serb
me deklaratn Kosova sht kundr nj Jugosllavie te re.
Pr shmangien nga detyrimet n momentet e rndsishme diplomatike dhe
kombtare nuk mund t jet justifikim as kriza politike dhe as lufta pr pushtet
midis partive politike. Shqipria duhet t shpreh fuqishm kundrshtimin e saj,
sepse duhet t bj q ta dgjoj edhe BE se do plan i rikrijimit t Jugosllavis
sht antihistorik dhe i dmshm pr integrimin europian dhe pr paqen e
stabilitetin rajonal.
Jugosllavia sht para portave t Shqipris dhe ato porta nuk duhet tia hapim vet
me duart e neglizhencs dhe t indiferentizmit shtetror dhe kombtar.