Si t nisni biznesin tuaj

Paket pr vetpunsimin e t rinjve

Manual prdorimi
Parathnie .......................................................................5

Kapitulli A zotroni gjithka q nevojitet pr tu

vetpunsuar? ................................................................8
1. kuptojm me vetpunsim?.........................8
2. A sht vetpunsimi zgjedhja e duhur pr ju?..9

Kapitulli Krijimi i ideve t biznesit..............................................14

1. Krijimi i ideve t biznesit ................................14
2. Krkimi i informacionit dhe krijimi i rrjeteve...19

Kapitulli Analiza e tregut ............................................................22

1. Analizimi i tregut ...........................................22

Kapitulli Burimet............ ..............................................................26

1. Burimet njerzore ..........................................26
2. Shpenzimet fillestare dhe raportet e t
ardhurave.......................................................29

Kapitulli Financimi .......................................................................38

1. Burimet e financimit.......................................38
2. Burimet e menaxhuese .................................40

Kapitulli Plani i biznesit ...............................................................42

1. Plani i biznesit .............................................42
2. Si t shkruani planin e biznesit .....................45

2
Shtojcat
Shtojca 1 Mjetet pr vetvlersim ...........................50
Shtojca 2 Shembull i nj plani biznesi ....................58
Shtojca 3 Fjalorth i termave t biznesit ..................66
Shtojca 4 Lista e burimeve t Internetit ..................68

3
4
Parathnie Ky manual sht hartuar pr t shoqruar
instrumentin Si t ngrini biznesin tuaj: Aftsit
vetpunsuese pr t rinj manual dhe paket pr
moderatort. Ai jep shembuj se si moderatort
mund t hartojn nj instrument sipas kushteve t
vendit, pr t forcuar aftsit vetpunsuese t t
rinjve. Moderatort duhet t marrin parasysh,
ndrsa prshtasin manualin e prdorimit, pikat
kye t mposhtme me qllim prmbushjen e
nevojave t t trajnuarve t rinj:
l Qllimi i manualit T vendosin nse manuali
duhet prdorur gjat workshopit trajnues (t
shprndahet si manual apo nprmjet flletve
t veanta gjat do seance) apo si nj
instrument reference m vete (p.sh. t
shprndahet n fund t seancs s konsultimit
n grup apo gjat veprimtarive t zhvillimit t
karriers).
l Fokusimi t prcaktojn nse Manuali do t
fokusohet tek t gjith t rinjt apo tek nj grup i
veant prej tyre.
l Karakteristikat e audiencs T przgjedhin
metodat m t mira drejtuese, shembuj dhe
aktivitete duke patur parasysh gjinin, moshn,
nivelin e arsimit, aktivitetin q kryejn t rinjt
(student, punkrkues, puntor).
l Prmbajtja T identifikojn nse t gjitha
temat dhe seancat prshtaten si me rrethanat
kombtare ashtu edhe me nevojat e grupit t
synuar. Kjo do t oj n nj lloj rishikimi, t
nevojshm pr ta br prmbajtjen m t
prshtatshme, duke prfshir ndonj tem apo
seanc q duhet shtuar. Gjithashtu t
identifikojn shembuj lokal q mund t
ndrthuren me versionet e zakonshme n
Manualin e Prdorimit.

5
 T vetpunsohesh mund t jet shum
fitimprurse si n planin personal ashtu edhe n
at financiar. Megjithat, shum t rinj edhe pse
kan ide biznesi t shklqyera, kan vshtirsi pr
hartimin e nj plani biznesi apo fillimin e nj
produkti apo shrbimi. Gjithashtu, ngritja e parave
pr financimin e nj biznesi mund t jet e
vshtir, veanrisht nse personi q synon t
vetpunsohet nuk ka ndonj t dhn pr aftsit
paguese apo ka prvoj pune t kufizuar.
Megjithat ka shum shembuj t t rinjve t cilt
drejtojn biznese t sukseshem.

Pr far shrben Synimi i prgjithshm i ktij manuali sht t

ky Manual? udhzoj t rinjt pr t eksploruar mundsit e
vetpunsimit dhe t kuptojn hapat q duhet t
ndjekin pr fillimin e nj biznesi.

Mnyra e Ky Manual prmban gjasht kapituj. Sekuenca dhe

prdorimit t prmbajtja prmblidhet n diagramn e
mposhtme. Proesi i t msuarit fillon me
Manualit vet-vlersimin e pikave t forta dhe t dobta n
lidhje me nj paket t aftsive dhe qndrimeve; ai
vazhdon me tej me disa kshilla mbi mnyrn se si
t krijojm idera biznesi, t vlersojm
realizueshmrin e tyre dhe t hartojm nj plan
biznesi.

6
Struktura e Kapitulli i hyrjes ndihmon lexuesin t kuptoj
Manualit termat kryesor t biznesit dhe t zbuloj aftsit
siprmarrse. Kapitulli i dyt n krijimin e ideve t
biznesit, gjetjen e informacionit dhe krijimin e
rrjeteve. Kapitulli i tret trajton vlersimin e
realizueshmris t ideve t biznesit dhe t
orienton drejt nj analize tregu. Kapitulli i katrt
ndihmon lexuesin t identifikoj burimet e duhura
njerzore dhe financiare pr drejtimin e biznesit
dhe prezanton konceptet e planifikimit t biznesit.
Kapitulli i pest fokusohet n mnyrn e gjetjes
dhe menaxhimin e burimeve financiare. Kapitulli i
fundit ndihmon prdoruesin t prmbledh
gjithshka n nj plan biznesi. Shembuj dhe modele
gjenden ose n tekst ose n shtojcat. Shtojcat
prfshijn gjithashtu nj fjalorth me terma biznesi.

1. Aftsi vetpunsuese SEANCAT

REAGIM

2. Ide/Mundsi
PIK KONTROLLI

RRJEDH
REALIZUESHMRIA

3. Tregu INFORMACIONI

4. Burimet

5. Financimi

PLAN BIZNESI

7
A ZOTRONI GJITHKA Q
NEVOJITET PR T'U VETPUNSUAR?

Kapitulli A zotroni gjithshka q

nevojitet pr tu vetpunsuar?
1. kuptojm Vetpunsimi ka t bj me mnyrn q njerzit
me vetpunsim? krijojn dhe zbatojn ide dhe metoda t reja pr t
prodhuar t mira dhe shrbime. Termi i
vetpunsuar, siprmarrs, pronar biznesi
prcakton gjithsecilin q i siguron t ardhurat n
formn e aktivitetit t biznesit, kontraktues apo t
pavarur. Nj person i vetpunsuar sht ai q
kryen nj pun apo aktivitet i vetm apo me nj
grup t vogl njerzish, me ose pa t punsuar me
pages. Pr t pasur nj ide m t qart pr
kuptimin e siprmarrjes, mendo pr nj biznes
lokal t mirnjohur, nj aktivitet vetpunsues apo
nj siprmarrs t suksesshm dhe prpiqu t
prshkruash n nj fjali far bjn ata.

Shembull

Blue Rose Bakery pjek dhe paketon Z. Violet sht nj hidraulik, ai

buk dhe mblsira pr ti shitur n ndrton dhe riparon instalimet
komunitetin lokal. hidraulike (lavamant, rubinetat,
tubacionet e ujit, banjot etj.).

8
Chapter Kapitulli

2. A sht Prpara se t fillosh nj biznes ja vlen t mendoni

vetpunsimi rreth ideve tuaja dhe t shikoni nse keni sjellje
prej siprmarrsi. Prpiquni ti prgjigjeni pyetjeve
zgjedhja e duhur t mposhtme t cilat theksojn disa karakteristika
pr ju? t njerzve siprmarrs:
l A jeni kmbnguls dhe i prkushtuar n
arritjen e synimeve tuaja?
l A jeni entuziast dhe krijues?
l A jeni ambicioz dhe a keni besim n vetvete?
Karakteristikat e msiprme nuk jan as t plota
dhe as nuk synojn t jen nj plan pr tu br nj
sipermarrs i sukseshm. S fundi, nuk ka rregulla
t forta dhe t shpejta. Aftsit q shoqrojn
zakonisht siprmarrjen mund t msohen dhe
qndrimet mund te zhvillohen, megjithse disa
njerz jan m t prirur se t tjert pr tu
angazhuar n aktivitete vetpunsimi.

Si mund ta zbuloj Hapi i par drejt vetpunsimit dhe fillimit t

nse siprmarrjes sht vetzbulimi, domethn t
shikoni nse ju zotroni at ka sht e
vetpunsimi nevojshme pr tu br nj siprmarrs.
sht pr mua? Disponohen instrumenta vlersimi t ndryshm q
ju ndihmojn t kuptoni far nnkupton t jesh
siprmarrs. Ju mund t krkoni pr instrumenta
dhe teste q jan prdorur nga agjensit e
zhvillimit t biznesit, institucionet e arsimit dhe
trajnimit, dhe dhomat e tregtis. Nj prmbledhje e
tre instrumentave t vetvlersimit prfshihet n
shtojcat e ktij Manuali. Prve ktyre, jan nj
sr ushtrimesh vetzbuluese q mund t
shkarkohen nga Interneti (shikoni listn n
shtojcn 4).
Mos harroni se kto instrumenta mund tju
ndihmojn t reflektoni mbi aftsit q keni dhe
mbi ato q duhet t prmirsoni. Dhe q nuk ka
prgjigje te sakta apo t gabuara.

9
A ZOTRONI GJITHKA Q
NEVOJITET PR T'U VETPUNSUAR?

Pasi ti keni plotsuar nj nga instrumentet e

vetvlersimit:
l Krkojini nj miku apo pjestari t familjes t
kontrolloj prgjigjet tuaja. A ka ndonj nga
aftsit t cilat t tjert i vlersuan m shum
se ju? Nse po, mendoni se po nnvlersoni
apo mbivlersoni aftsit tuaja?
l Mendoni pr aftsit q duhet t prmirsoni
(pr shembull, organizimi dhe planifikimi, marrja
e risqeve, komunikimin e efektshm). Si mund
ta realizoni kt?
Mos harroni se prmirsimi i ktyre aftsive nuk
shrben vetm pr fillimin e nj biznesi, por edhe
pr perspektivn tuaj t punsimit dhe jetn
private.

duhet br n l Nse keni dyshime , ose rezultatet e vlersimit

rast se jan t pasigurta, ju mund t mendoheni m me
kujdes rreth synimeve q keni pr karriern tuaj
vetvlersimi im dhe t krkoni m tej prpara se t ndrmerrni
sht i nj siprmarrje me vetpunsim. Duke ju
pamjaftueshm? prgjigjur ktyre pyetjeve mund tju ndihmoj t
sqaroni idet tuaja:
l Po krkoni pr t ardhura m t larta, pr t
knaqur veten, pr t pasur kontroll mbi punn
tuaj dhe orarin e puns? Mendoni pr synimet
personale apo t karriers tuaj q shpresoni t
arrini.
l A po e filloni vetm siprmarrjen tuaj? Varet
nga ju dhe jo nga t tjert zhvillimi i projekteve,
organizimi i kohs dhe detajet e tjera.

10
Chapter Kapitulli

l Sa merreni vesh me llojet e ndryshme t

njerzve? A mund t merreni me klient
krkues, me furnizues t pabesueshm dhe
punonjs t paknaqur n interesin m t lart
t biznesit tuaj? Pronart e biznesit duhet t
zhvillojn marrdhnie pune me nj gam t
gjer njerzish, prfshir ktu klient, furnizues,
punonjs, bankier dhe profesionist si avokat
dhe llogaritar.
l Sa t aft jeni t merrni vendime? Pronart e
biznesit u duhet t marrin vendime n mnyr
t pavarur, shpesh me shpejtsi dhe nn
presion.
l Sa prputhen aftsit aktuale dhe prvoja e
puns suaj me llojin e biznesit pr t cilin jeni i
interesuar? Mendoni pr aftsit q keni marr
n shkoll dhe vendin e puns.
l Sa dini t planifikoni dhe organizoni?
Organizimi dhe planifikimi i mir i financave,
burimeve njerzore dhe prodhimit jan
thelbsore pr funksionimin e biznesit.
l A keni forc t mjaftueshme pr t mbajtur
gjall motivimin? Drejtimi i nj biznesi sht
shum i vshtir. Motivimi ju ndihmon n
peridhat e paksimit apo mbingarkess s
puns.
l Sa ndikoni biznesi n jetn familjare? Vitet e
para t fillimit t biznesit mund t jen t
veshtira pr jetn familjare. Mund t keni
vshtirsi financiare derisa biznesi t bhet
fitimprurs, gj e cila mund t zgjas me muaj
apo edhe vite. Ju mund tju duhet t prshtateni
me standarte m t ulta jetese ose t rrezikoni
pasurit e familjes.

11
A ZOTRONI GJITHKA Q
NEVOJITET PR T'U VETPUNSUAR?

far vjen m Pasja e aftsive dhe sjelljeve siprmarrse sht

pas? e nevojshme, por nuk sht nj kusht i mjaftueshm
pr t ngritur aktivitetin tuaj vetpunsues. Juve ju
nevojitet gjithashtu edhe nj ide e mir biznesi e
cila sht e tregtueshme, t jeni n gjendje ta
prezantoni at n mnyr bindse dhe t siguroni
fondet e nevojshme pr drejtimin e biznesit tuaj.

12
Chapter Kapitulli

13
KRIJIMI
DO YOU I IDEVE T BIZNESIT

Kapitulli Krijimi i ideve t biznesit

1. Krijimi i ideve Nj ide biznesi sht nj prshkrim i shkurtr dhe i
t biznesit sakt i veprimeve baz t nj biznesi. Ajo shpjegon
se pr far bn fjal biznesi, kush jan klientt
dhe se si arrijn tregun prodhimet dhe shrbimet.

Si lindin idet e Mundsit e biznesit gjenden rreth e rrotull jush.

biznesit? Sfida e par pr ju sht t gjeni iden e duhur e
cila prputh burimet, interesat, aftsit dhe
prvojat tuaja me nevojat e tregut dhe klientve t
tij.
Nj mnyr pr t krijuar ide biznesi sht t
vzhgoni objekte t prdorimit t zakonshm (n
shtpi, n rrug, n dyqane) dhe mendoni pr
prmirsimet pr t cilat njerzit do ishin t
gatshm t paguanin. Pjesa m e madhe e
siprmarrjeve jan t sukseshme sepse ata kan
sjell ndryshime n produktet apo shrbimet
ekzistuese t cilat ishin vlersuar m par nga
klientt.
Nj mnyr tjetr pr t krijuar ide sht t
imagjinoni Nse do t kisha t tregoni nj
dshir, krkes apo nevoj pr nj objekt apo
shrbim i cili nuk sht i disponueshm apo q
sht vshtir pr tu siguruar. Ka nevoja t cilat
vijn me koh dhe burojn nga nj ndryshim i
interesave individuale apo teknologjis. Mendoni
pr shembull pr nevojat q kan lindur s fundmi
(p.sh. telefonat celular, kasetofont, antat e
shpins, patinat).

14
Chapter Kapitulli

Ndrsa krijoni ide biznesi m e mira sht t jeni

mendje hapur. Mendoni pr sa m shum ide t
jet e mundur dhe bni nj list me t gjitha
mundsit e biznesit q ju vijn ndr mend. N
krye t nj flete t pastr shkruani nj aktivitet q
ju doni t kryeni (vereni si titull). Prdorni nj faqe
tjeter pr do aktivitet apo interes q ju keni. N
seciln faqe, listoni sa m shum objekte q mund
t identifikoni. Prdorni imagjinatn pr ti
transformuar kto objekte n produkte apo
shrbime t cilat ju mund ti shisni.

sht m e Rishikoni listat q sapo keni prgatitur dhe

mira pr mua? prpiquni t prcaktoni potencialin e suksesit pr
seciln ide. Zgjidhni iden pr t ciln mendoni se
keni aftsit e duhura. Duke analizuar aftsit
tuaja ndaj biznesit t planifikuar, ju do t kuptoni
se cila ide ju prshtatet m shum. Pr do objekt
t listuar, kryeni nj kontroll realizueshmrie duke
ju prgjigjur pyetjeve t mposhtme:
l Sa i prgjigjet nevojs produkti apo shrbimi?
l Si prodhohet? lloj pajisjeje apo materiale
nevojiten pr t prodhuar objektin apo
shrbimin? Ku mund ta blini materialin. Sa
mund t kushtoj ai?
l A ka ndonj gj q ju nevojitet pr biznesin dhe
q sht e vshtir pr tu gjetur (p.sh. gjendje e
pakt e lnds s par, pajisje t shtrenjta apo
teknologji e paprshtatshme)?
Ky ushtrim ju ndihmon t prjashtoni idet t cilat
jan shum t vshtira pr tu realizuar apo shum
t kushtueshme. Kjo przgjedhje do t kufizoj
fokusin tuaj n nj numr t vogl idesh me
mundsi biznesi. Kutia 2.1 jep disa shembuj t
ideve t sukseshme t biznesit.

15
KRIJIMI
DO YOU I IDEVE T BIZNESIT

IDE TE SUKSESSHME BIZNESI Kutia 2.1

Kpuct respiruese
Ideja e kpucve GEOX u krijua n nj
shteg mali dhe e bri shpiksin e saj nj
nga njerzit m t pasur n bot.
Ndrsa lidhte kpuct n nj ngjitje
malore, shpiksi i kpucve GEOX
Filloi t imagjinonte se sa t nxehta do
t bheshin kmbt ndrsa ngjitej n
shtegun e malit. Ai tha me vete: Sa do
doja t kisha kpuc me sholl e cila
mund t lejoj respirimin e ajrit, por jo t
ujit apo bors.

Pony Express Russian Relay

Ideja e kompanis s drgesave t shpejta Ruse erdhi nga dy t diplomuar me
pak eksperienc n shrbimin postar. Objektivi ishte ti ofronte korporatave t reja
n tregun Rus, shrbime drgesash midis Mosks dhe qyteteve t tjera Ruse.
Q nga viti 1994, dy siprmarrsit e kan br shrbimin e drgesave m baz
n Mosk nj nga fillimet m t sukseshme t biznesit t vogl n Rusi.
Aktualisht, Pony Express Relay ofron shrbime drgesash ndrmjet Mosks dhe
185 qyteteve, ka nj total prej 5 milion USD n shitjet vjetore dhe punson nj
staf prej 270 vetash.

16
Chapter Kapitulli

Regjistrohuni!
Ideja pr prodhimin e tabelave t lira t
reklamave i lindi nj grupi t rinjsh t cilt
dgjuan pronart e biznesit t vogl t
ankoheshin rreth mimeve t larta t
tabelave t biznesit. Biznesi perdori
materiale t mbetura, dizenjo t tipit t
skulpturave dhe kombinime moderne t
ngjyrave pr prodhimin e tabelave unike
t reklamave me mime t ulta. Puna e
tyre e par ishte riprodhimi i nj portreti
gruaje pr t reklamuar nj dyqan
berberi. Reklama u pikturua n nj tabel
t br me copa drrase.

Grilat e drurit
Prodhimi i grilave t drurit vertikale dhe
horizontale t bra nga pjes t
mbetura drrasash sht nj tjetr ide e
sukseshme. Ajo lindi nga nj grup
studentsh q po kalonin pran nj
kompanie t prodhimit t mobiljeve prej
druri ndrsa po shkonin n shkoll.
Kompania kishte plot mbetje t drurit n
oborrin e saj. Kto mbetje shiteshin
koh pas koh n nj kompani tjetr,
por shpenzimet e transporiti ishin aq t
larta sa pronari i kompanis s
mobiljeve preferonte t grumbullonte
mbeturinat e drurit dhe ti shiste ato gjat
dimrit pr dru zjarri. Studentt zbuluan
se 30 prqind e mbetjeve t drurit ishte
e prshtatshme pr prodhimin e pr
dritaret dhe arritn nj marrveshje me
kompanin. Sot, fitimi nga biznesi i ka
arritur pothuajse at t kompanis s
prodhimit t mobiljeve.

17
KRIJIMI
DO YOU I IDEVE T BIZNESIT

Pompa e ujit me pedal (pompa me pedal)

Ideja e pomps s ujit me pedal e ka origjinn n fermat e Afriks ku uji duhet t
pompohet nga kanalet dhe puset si pr ujitje ashtu edhe pr prdorim shtpiak.
Ideja e pomps me pedal sht nj prmirsim i pomps q prdorej me dor.
N vend t ushtrimit t forcs me krah dhe trungut t trupit, fermert prdorin
kmbt e tyre dhe peshn e trupit pr t aktivizuar pompn. N ann tjetr,
pompat me motor jan t shtrenjta pr tu bler dhe pr tu mirmbajtur, dhe ato
shpesh prishen nga prdorimi intensiv.
Prve ksaj, shum zona nuk furnizohen rregullisht me energji, kshtu q
pompat elektrike nuk jan t prshtatshme pr nevojat e fermerve. Katr or
pun me pomp me pedal n dit mund t ujitin derin n 0.5 hektar tok,
kursejn shpenzimet e pompave me motor dhe elektrike, dhe reduktojn
sforcimet fizike nga prdorimi i pompave q prdoren me dor

18
Chapter Kapitulli

2. Krkimi i Krkimi dhe marrja e informacionit si edhe krijimi i

informacionit rrjeteve jan faktor kryesor pr t kuptuar
realizueshmrin e ides suaj t biznesit.
dhe krijimi i
rrjeteve

Ku edhe si ta gjej Ka shum institucione dhe agjensi q japin

informacionin q informacion mbi mundsit e vetpunsimit dhe se
si t ngresh kompanin tnde. Kto zakonisht
m duhet? prfshijn dhomat e tregtis, agjensit e zhvillimit
t biznesit, shrbimet e punsimit, bankat dhe
institucionet e mikrokredis, organizatat
komunitare, shrbimet publike si bashkit dhe
autoriteti i taksave. N ditt e sotme mnyra m e
mir pr t gjetur informacionin sht nprmjet
Internetit, por edhe numeratorve t telefonit (faqet
e verdha dhe t bardha) dhe mund t jen t
dobishme edhe listat e shrbimeve lokale publike
dhe private. sht gjithashtu e rndsishme gjetja
e burimeve t asistencs dhe ekspertizs. Pr
shembull, mund t jet nj ide e mir t vizitoni nj
organizat pundhnsish pr t marr
informacion t dors s par mbi tendencat
ekonomike.
Nse nuk jeni t sigurt pr informacionin q ju
nevojitet dhe ku ta gjeni at, vizita n nj bibliotek
lokale publike mund t jet nj pik e mir pr t
filluar. Nj mundsi tjetr sht edhe t pyesni
fqinjt, miqt dhe pjestart e familjes. Ata mund
te njohin dik q mund tju ndihmoj.

19
KRIJIMI
DO YOU I IDEVE T BIZNESIT

kuptojm me Rrjetzim nnkupton gjetjen, kultivimin dhe

krijimin e shtrirjen e kontakteve t dobishme. Ai fillon me
identifikimin se kush ka informacionin dhe njohurit
rrjeteve? pr t cilat ju keni nevoj. Familja, miqt, t
njohurit, administratort lokal dhe biznesment
mund t sigurojn shum informacion dhe t
krijojn kontakte shtes t dobishme pr biznesin,
punsimin dhe jetn komunitare.
Ju mund t dshironi t krijoni nj inventar rrjeti
duke listuar t gjith njerzit q ju njihni, duke
diktuar se kush jan, (emrin dhe kontaktet), pun
bjn dhe se si mund tju hyjn n pun. Ju mund
ta riorganizoni m pas kt list sipas kategorive.
(p.sh. nisja e biznesit, punsimi, arsimi, financimi).

SHEMBUJ
T KRIJIMIT
T RRJETIT
Z. Peter Violet, (numri i telefonit 3030303) sht nj
hidraulik. Ai ka nevoj pr ndihm n prill, kur banort
rregullojn sistemet e ujitjes s oborrit pr periudhn e
vers.
Z Violet mund t m punsoj (punsim), ai mund t
m msoj si t bhem hidraulik (trajnim) dhe ne
mund t bhemi partner biznesi (vetpunsim).

20
Chapter Kapitulli

INVENTARI I RRJETIT
Emr Mbiemr Mbiemr far pune Ku mund t na
bjn hyjn n pun

.............. ................. ......................... ....................... ................................

.............. ................. ......................... ....................... ................................
.............. ................. ......................... ....................... ................................
.............. ................. ......................... ....................... ................................
.............. ................. ......................... ....................... ................................
.............. ................. ......................... ....................... ................................
.............. ................. ......................... ....................... ................................
.............. ................. ......................... ....................... ................................
.............. ................. ......................... ....................... ................................
.............. ................. ......................... ....................... ................................
.............. ................. ......................... ....................... ................................
.............. ................. ......................... ....................... ................................
.............. ................. ......................... ....................... ................................
.............. ................. ......................... ....................... ................................
.............. ................. ......................... ....................... ................................
.............. ................. ......................... ....................... ................................
.............. ................. ......................... ....................... ................................
.............. ................. ......................... ....................... ................................
.............. ................. ......................... ....................... ................................
.............. ................. ......................... ....................... ................................
.............. ................. ......................... ....................... ................................
.............. ................. ......................... ....................... ................................
.............. ................. ......................... ....................... ................................

21
ANALIZA
Analiza e tregutE TREGUT

Kapitulli Analiza e tregut

1. Analizimi i Hapi m i rndsishm pr prcaktimin e
tregut realizueshmris e ides s biznesit sht
vzhgimi nga afr i tregut. Suksesi i nj biznesi
varet shum nga mnyra sesi sht targetuar.

do t thot kjo? Pr t gjetur nse nj ide biznesi ka treg, nevojitet

t njihen se kush jan klientt potencial, cilat jan
nevojat dhe dshirat e tyre dhe se far mimesh
mund t paguajn ata pr produktet dhe shrbimet
e ofruara.
Analiza e tregut krkon mbledhjen e informacionit
mbi:
l Produktin apo shrbimin dhe proesin e
prodhimit;
l Pajisjen dhe furnizimet q ju nevojiten pr t
filluar biznesin, si edhe aftsit q krkohen pr
drejtimin e biznesit;
l Vendin m t mir pr t vendosur biznesin
tuaj (p.sh. kryqzime t rrugve, pran
shrbimeve, rrjeteve t komunikimit);
l Konkuruesit tuaj kryesor (dmth ata t cilt
shesin ose prodhojn produkte apo shrbimeve
t ngjashme);
l Klientt tuaj potencial (dmth ata t cilt do t
blejn produktete dhe shrbimet tuaja dhe
arsyet pse ata do ti blejn kto produkte apo
shrbime nga ju).

22
Chapter Kapitulli

Ekspertt e tregut zakonisht i klasifikojn klientt e

tyre sipas karakteristikave individuale t
mposhtme:
l Gjinia dhe mosha karakteristikat blerse
variojn ndrmjet burrave dhe grave, fmijve,
t rinjve dhe t rriturve;
l T ardhurat dhe punsimi t dyja jan tregues
q prcaktojn preferencat e klientve dhe
kapacitetin shpenzues;
l Statusi familjar karakteristikat shpenzuese t
familjeve ndryshojn dukshm nga ato t
beqarve.
Mbani parasysh parimin 80/20: pr pjesn m t
madhe t siprmarrjeve, rreth 20 prqind e
klientve blejn 80% t produkteve apo
shrbimeve t tyre. Kjo nnkupton q pjesa m e
madhe e klientve t blejn vetm 20 prqind q
mbetet. Kshtu sht e rndsishme q ju t
zhvilloni strategjin tuaj t marketingut duke
targetuar ato klient t cilt do t blejn pjesn m
t madhe t produkteve apo shrbimeve.

Cila sht Agjensit mbshtetse t biznesit, dhomat e

mnyra m e tregtis, bankat apo institiucionet e mikrokredive
dhe shrbimet e punsimit kan zhvilluar formate
mir pr t pr tju ndihmuar t studioni tregun. Lloji i
mbledhur informacionit q ju duhet t mblidhni dhe burimet e
informacion mbi tij jan prmbledhur n kutin 3.1
tregun?
sht m mir q ti organizoni rezultatet e studimit
tuaj n nj dokument t shkruar. Kjo do tju jap
dor pr pergatitjen e planit t biznesit.

23
ANALIZA
Analiza e tregutE TREGUT
ANALIZA E TREGUT
Klientt
Ndajini klientt e ardhshm sipas
moshs, gjinis, vendosjes gjeografike
dhe nivelit t t ardhurave. Mnyra m e
mir pr t marr kt informacion sht
t pyesni drejtprdrejt klientt e
ardhshm. Hartoni nj list pyetjesh q ju
jeni i interesuar t bni dhe filloni me
miqt, t afrmit dhe t njohurit tuaj. Kur t
ndiheni m t sigurt mund t kontaktoni
njerz t cilt nuk i njihni aq mir.
Tendencat
Mblidhni informacion mbi tendencat
aktuale dhe t ardhshme t tregut q
prekin nn-sektorin ku ju doni t hyni. N
veanti ju duhet t mblidhni informacion
mbi:
prmasat aktuale t tregut dhe si mund
t ndryshoj n t ardhmen;
pjess s tregut q do i shrbej
biznesi juaj;
mundsit dhe konkurenca brenda
tregut;
faktort q influencojn tregun (p.sh.
teknologjia, modeli)
sht e nevojshme q ju t flisni me
njerz t cilt e njohin biznesin
(mundsisht n nj zon tjetr nga ajo ku
ju doni t hapni biznesin tuaj). Furnizuesit
dhe klientt e konkurentve tuaj, si edhe
puntort e dal n pension, jan burime
t mira informacioni.
24
Kutia 3.1
Furnizuesit dhe Shprndarja
Identifikoni furnizuesit e pajisjes dhe
materialit q ju nevojitet pr t zhvilluar
biznesin tuaj dhe kanalet e shprndarjes
pr produktet dhe shrbimet tuaja.
Numratort telefonik dhe t biznesit (q
gjenden n bibliotekat publike) listojn
kompanit sipas tipit t biznesit. Ky lloj
informacioni publikohet gjithashtu nga
dhomat e tregtis dhe autoritetet e
regjistrimit te biznesit. Ju mund t
kontaktoni disa prejt tyre pr t marr
informacionin q ju nevojitet.
Konkurenca
Nj test i mir pr iden tuaj t biznesit
sht t analizoni produktet dhe
shrbimet t ofruara nga konkurentt pr
t vlersuar se si po funksionojn ato n
treg. Kjo analiz mund t kryhet kur dihet
pjesa e tregut q z do konkurent dhe
kur ka nj dallim t qart ndrmjet
produkteve tuaja dhe atyre t ofruara nga
konkurentt tuaj. sht e rndsishme t
identifikoni konkurentt, dhe t zbuloni se
thon klientt e tyre rreth produkteve
dhe shrbimeve t tyre.
Sapo t keni identifikuar klientt e
siprprmendur, pyetini ata sa t knaqur
jan me t mirat apo shrbimet dhe nse
do t donin t kishin dika ndryshe.
Chapter Kapitulli

Vendodhja Avantazhi Konkurues

Prshkruani sesi vendodhja e biznesit
mund t kontribuoj n suksesin e tij. Ju
duhet t inspektoni dhe vzhgoni
vend-ndodhje t ndryshme, dhe t
krahasoni shpenzimet e marrjes me qera
apo blerjes s tyre. Ju duhet t vzhgoni
fluksin e njerzve dhe makinave n or
dhe dit t ndryshme t javs, si edhe
pranin e mjeteve t transportit, hapsirat
pr ngarkesat, aksesin ndaj furnizuesve,
etj.
Prshkruani avantazhet e produkteve apo
shrbimeve tuaja (mimin, cilsin,
vendodhjen, shprndarjen, etj) krahasuar
me at ka ofrohet nga konkurentt tuaj t
drejtprdrejt. Ju duhet t identifikoni
karakteristikat dalluese t produkteve apo
shrbimeve tuaja q do ti bjn ata m
trheqse pr klientt.

Strategjit e Marketingut dhe Buxheti

Promovuese
Zhvilloni strategji marketingu dhe
promovuese q jan m trheqse pr
klientt tuaj potencial.
Ju duhet t vendosni mbi rezultatet e
pritshme dhe targetoni fushatn tuaj t
marketingut dhe promovuese, si edhe
sasin e burimeve q duhen dedikuar
ndaj ktyre ktyre aktiviteteve (shiko
gjithashtu kapitullin 6).
Identifikoni burimet financiare q
nevojiten pr t filluar dhe pr t vn n
veprim biznesin tuaj, si edhe burimet q
mund t sigurojn financimin pr
siprmarrjen tuaj. Ju duhet t llogarisni
krkesat financiare, shpenzimet pr
prodhimin e t mirave dhe shrbimeve, t
ardhurat q parashikoni dhe prfitimin q
pritet t jap biznesi (shiko gjithashtu
kapitujt 4 dhe 5).

duhet br Analiza e tregut ju ndihmon t zbuloni sa e

nse ideja ime realizueshme sht ideja juaj e biznesit prpara se
t investoni koh dhe para. Gjat ksaj faze ju
nuk funksionion? mund t zbuloni se ideja juaj e biznesit ka pak
mundsi t jet e sukseshme (ajo mund tju
kushtoj shum, asnj nuk sht I interesuar, etj).
Mesatarisht, vetm dy nga dhjet ide biznesi mund
t jen potencialisht t mundshme dhe vetm nj
mund t jet realisht e realizueshme. Pra, mbani
lart entuziazmin dhe prkushtimin, dhe prpiquni
prsri me nje ide tjetr.

25
BURIMET

Kapitulli Burimet
1. Burimet Studimi i tregut ju jep nje ide mjaft t mir mbi
njerzore burimet inputet si materialin, pajisjen, punn dhe
parat q kkrkon biznesi juaj pr tu ven n
veprim. Pasi t keni verifikuar realizueshmrin e
ides suaj s biznesit, duhet t analizoni krkesat
e biznesit dhe ti prputhni ato me aftsit tuaja. Kjo
analiz ju mundson t planifikoni pr mbshtetjen
e jashtme q ju nevojitet, identifikon nevojat tuaja
pr trajnim dhe prcakton formen m t
prshtatshme pr siprmarrjen tuaj.

A mund ta Funksionet e biznesit jan t shumt dhe nuk

realizoj gjithshka sht gjithmon e mundur pr ta realizuar
gjithshka vet. Nse ju nevojitet ndihm nga
vet apo m jasht, duhet t vlersoni nse kjo garanton
nevojiten marrjen n pun t nj personeli (me koh t
punonjs? pjeshme apo me koh t plot) apo nse sht e
mundur t kontraktohen funksionet q nuk mund ti
realizoni vet nga t tjer. Punsimi i personelit
sht nj hap i madh pr do biznes veanrisht
pr bizneset e reja. Prpara se t angazhoni koh
dhe para pr t punsuar prsonel, duhet t merrni
me kujdes n konsiderat:

prsritje (shpeshtsin) e funksionit;

rregullat dhe rregulloret pr prsonlein e

punsuar (krkesat e ligjit t puns). Ky
informacion mund t merret nga shrbimet e
punsimit, dhomat e tregtis, organizatat e t
punsuarve;

shpenzimet e rrogave.

26
Chapter Kapitulli

Shembull
Bni nj list t t gjitha funksioneve dhe aktiviteteve
qe duhen kryer n biznesin tuaj, diktoni shpeshtsin
e ktyre funksioneve (p.sh. do dit, shpesh, rrall),
dhe shnoni ato q ju mund ti kryeni vet (dmth ato
funksione pr t cilat ju jeni t aft dhe mund realizoni
mir). Vlersoni shpeshtsin e funksioneve t cilat ju
nuk jeni n gjendje te realizoni pr t vendosur nse
sht e nevojshme t punsohet dikush (me koh t
pjeshme apo me koh t plot) pr ti realizuar ato apo
ti kontraktoni kto funksione kur ju nevojitn nga nj
person apo kompani. Faza prfundimtare sht t
vlersoni nse biznesi juaj mund t prballoj
shpenzimet q nevojiten pr punsimin apo
kontraktimin e burimeve njerzore. Kur punsoni
personel, mos harroni se ka standarte pune qe duhet
t respektoni. Standartet minimale t punsimit q
bjn pjes n normat ndrkombtare jan vendosur
n kutin 4.1

27
BURIMET

T DREJTAT N PUN Kutia 4.1

Organizat Ndrkomtare e Puns sht agjensia e specializuar e

Kombeve t Bashkuara q promovon drejtsin sociale dhe t drejtat e
njeriut dhe t puns t njohura ndrkombtarisht.

ONP, e themeluar n vitin 1919, formulon standartet ndrkombtare t puns n formn

e Konventave dhe Rekomandimeve duke vendosur standartet minimale t t drejtave
baz t puns: lirin e grumbullimit n shoqata, lirin e organizimit, kontratn kolektive,
heqjen e puns s detyruar, barazi t mundsive dhe trajtimit, dhe standarte t tjera q
rregullojn kushtet prgjat gjith spektrit t shtjeve q lidhen me punn.

Mosha minimale e puns dhe ndalimi i puns s fmijve:

Mosha minimale pr pranimin n pun nuk duhet t jet m e vogl se ajo e prfundimit
t arsimit t detyruar. Ka nene t veanta pr heqjen e menjhershme t formave m t
rnda t puns s fmijve (sklavria, prostitucioni, trafikimi, etj). Nj ndalim i till
zbatohet te t gjith fmijt nn moshn 18 vje.

Barazia dhe mos-diskriminimi:

Ndalon diskriminimin n aksesin pr punsim, trajnim dhe kushte t tjera t punsimit
bazuar mbi racn, ngjyrn, seksin, besimin, opinionin politik, prejardhjen kombtare dhe
origjinn sociale. Objektivi sht t promovoj barazin e mundsive, trajtimit dhe
pagess dhe prfitime t barabarta pr pun me vler t njjt.

Puna e detyruar:
Kto standarte ndalojn prdorimin e do forme t puns s detyruar si mjet i detyrimit
politik, apo arsimit, ndshkimit pr shprehje t pikpamjeve politike, disiplins s puns,
ndshkim pr pjesmarrje n greva dhe diskriminim.

E drejta pr tu organizuar dhe kontrat kolektive:

Kto paketa standartesh pasqyrojn t drejtat e t gjith puntorve pr t formuar dhe
gzuar pjesmarrjen n organizata sipas zgjedhjes s tyre, t mbrohen ndaj
diskriminimit anti-union dhe t promovojn kontrata kolektive.

Shndeti dhe siguria e punsimit:

do biznes ka prgjegjsi ligjore pr t siguruar shndetin dhe sigurimin e punonjsve
dhe njerzve t tjer, dhe t mbroj ambjentin. Kto detyra prfshijn sigurimin q vendi
i puns arrin standartet minimale t komoditetit dhe pastrtis dhe raportimin e
plagosjeve serioze, smundjeve dhe aksidenteve t rrezikshme te autoriteti prkats
(Autoritetet e Inspeksionit t Puns dhe Shndetit).

Burim: www.ilo.org/standards/index.htm

28
Chapter Kapitulli

2. Shpenzimet Shum siprmarrs t rinj nuk i kushtojn shum

fillestare dhe vmendje planifikimit financiar duke besuar se do
t jet e leht pr t siguruar fonde shtes nes
pasqyrat e t biznesi do t shkoj mbar ose nse ideja sht e
ardhurave mir. Megjithat shum biznese t reja krkojn
m tepr para se plani fillestar.

far jan Hapi i par n planifikimin financiar sht

shpenzimet prcaktimi i shpenzimeve fillestare. Kto jan nj
nga kostot pr t filluar biznesin (pajisje, mobilje,
fillestare? furnizime, rinovime, lienca, dhe shpenzime t
tjera administrative dhe ligjore). Shpenzimet e
kryera pr hapjen e biznesit njihen si shpenzime
operative.

lloj strukture Forma e biznesit e zgjedhur per siprmarrjen

biznesi sht m mund t ndikoj n shpenzimet fillestare dhe
operative. Pr shmbull, nj struktur e dobt
e mira pr mua? biznesi mund t rezultoj n ekspozimin ndaj
detyrimeve, ngarkess dhe taksave t
panevojshme gjat kryesjes s veprimeve.
Kur zgjdhni nj struktur pr siprmarrjen tuaj
duhet t merrni parasysh:
l numrin e njerzve pjesmarrs n biznes;
l rolin e secilit prej partnerve n biznes dhe
mundsin pr tu trhequr nga siprmarrja;
l burimet financiare t nevojshme.

29
BURIMET

Pavarsisht nga struktura q ngrini, ju duhet t

interesoheni
l nse keni nevoj pr lienc pr t drejtuar
biznesin tuaj;
l un zgjedh nj emr pr biznesin tuaj;
l Un kontrolloj se far taksash ju duhet t
paguani sipas strukturs q keni przgjedhur.

sht ide e mir q t krkohen kshilla

profesionale pr t trajtuar disa nga kto shtje.
Kshilla pr biznesit jepen nga dhomat lokale
t tregtis dhe agjencit e zhvillimit t biznesit.
Kontabilistt, juristt dhe bankiert mund t ju
ndihmojn pr t przgjedhur formn m t mir
pwr ndrmarrjen tuaj. Format m t shpeshta t
ndrmarrjeve jan t
dhna t prmbledhura n Kutin 4.2.

30
Chapter Kapitulli

STRUKTURA E BIZNESIT Kutia 4.2

Pronsia q zotron personi

N kt form nj individ i vetm e zotron trsisht biznesin e tij. Avantazhi
kryesor sht q t gjitha t ardhurat i prkasin pronarit. Disavantazhi sht q
pronari sht trsisht prgjegjs pr t gjitha borxhet dhe detyrimet ndaj t
tretve.

Partneriteti
Dy ose m shum partner ndajn pronsin e biznesit. Avantazhi kryesor
sht q shpenzimet dhe t ardhurat ndahen n baz t marrveshjes s
partneritetit. Disavantazhi i partneritetit sht se do partner sht personalisht
prgjegjs pr t gjitha borxhet dhe detyrimet e biznesit.

Shoqrit me Aftsi t Kufizuara

Nj Shoqri me Aftsi t Kufizuara sht nj ndrmarrje ku antart marrin
pjes n menaxhimin e shoqris n baz t numrit t aksioneve q kan. Kjo
form shoqrie ka avantazhin se mbron antart nga detyrimet dhe borxhet q
tejkalojn shumn e aksioneve t tyre, q do ti mbartnin personalisht nse do t
punonin si m sipr. Disavantazhet kryesore kan lidhje me kushtet e rrepta
ligjore pr kto lloj siprmarrjesh.

Kooperacioni
Kooperacioni sht nj shoqat individsh q bashkojn forcat pr t kryer nj
veprimtari ekonomike me prfitime t prbashkta. sht pra nj subjekt ligjor
q zotrohet dhe kontrollohet nga antart prbrs. Antarsimi sht i hapur,
duke nnkuptuar q kushdo q prmbush disa kushte t caktuara mund t
bhet pjes. Prfitimet ekonomike jan t shprndara proporcionalisht n baz
t interesave t cilitdo antari. N disa vende kooperacioneve u jepen
promovime, duke prfshir kuota m t ulta regjistrimi.

31
BURIMET

Si ti prllogaris Me t prftuar plotsisht procesin e prodhimit, ju

kostot dhe nevojitet q t filloni hartimin e buxhetit pr
siprmarrjen tuaj. Kjo prfshin llogaritjen e kostove
shpenzimet q dhe shpenzimeve q nevojiten pr hapjen e
duhen pr t filluar biznesit dhe parashikimin e t ardhurave q do t
biznesin tim? prodhoj veprimtaria juaj. Informacioni i dhn n
Kutin 4.3 mund tiu ndihmoj t llogarisni kostot e
hapjes s nj biznesi.

32
Chapter Kapitulli

KOSTOT PR FILLIMIN E BIZNESIT Kutia 4.3

SHUMA PR T PRSHKRIMI Sasia
FILLUAR BIZNESIN

Licensat, lejet dhe Kontrolloni n zyrat e bashkis e qeveris pr tarifat q

regjistrimi duhen paguar pr t regjistruar nj biznes, si dhe pr t
marr licensn e lejen e hapjes s biznesit

Depozitat
Qera Shuma q duhet paguar prpara hapjes (kontrata e
qeras)
Prfitimet Kontrolloni kostot mesatare me kompanit e sigurimit
t shrbimeve (furnizimi me uj, energji, telefoni, etj.)

Ndrtesa dhe Pyesni nj kompani lokale ndrtimi se sa do t kushtoj

rinovimet rinovimi apo ndrtimi i ambienteve t biznesit

Instalimet dhe Kontrolloni n dyqanet lokale sa jan kostot e

pajisjet instalimeve
Pr pajisjet e prodhimit dhe materialet prkatse,
pyesni tek furnitort lokal

Tarifat pr prfshijn pagesat pr llogaritar dhe inxhinier ndrtimi

ekspertiz dhe asistenc ligjore. Pyesni pr nj shum t prafrt
pr shrbimet

Sigurimet Pyesni pr parashikimet e mbulimit t sigurimeve nga

kompanit e sigurimeve

Mjetet e udhtimit Gjeni mimet e makinave t reja dhe t prdorura (pr t

mos harruar t prfshini n deklaratn e t ardhurave
edhe kostot pr karburant, sigurime dhe mirmbajtje)

Kostot e hapjes s
biznesit
Reklamimi Veprimtari promovuese pr t hapur biznesin
(reklama, fletpalosje, etj.)
Pagat Ashtu si sht prcaktuar n kontratat e punsimit,
nse nuk e keni iden e rrogs sa mund t jet pr t
aplikuar, pyesni facilitatorin.
Pajisjet Pajisjet - Pr zyrn, produkte pastrimi, etj.
Prfshimi nj shum pr shpenzimet e paparashikuara

Hapja e inventarit Pajisjet dhe ato t konsumit q nevojiten pr t hapur

biznesin.

33
BURIMET

far sht Nj tjetr hap i rndsishm n planin e biznesit

deklarata e t qarkullon rreth marrdhnies midis kostove dhe
fitimeve nga biznesi. Nj pasqyr t ardhurash
ardhurave? rendit t ardhurat nga biznesi dhe shpenzimet pr
nj periudh t caktuar kohore. Diferenca midis t
dyjave jep prfitimet (apo humbjet) e biznesit tuaj.
Shumica e siprmarrjeve nuk mund t nxjerrin
fitime gjat periudhs s par t operimit.
Megjithat, ato mendohet se e kan nj plan q
parashikon kur do t materializohen fitimet. Pjest
e ndryshme t deklarats s t ardhurave
prmblidhen n Kutin 4.4.

PASQYRA E T ARDHURAVE Kutia 4.4

PRSHKRIMI I SHUMS SASIA

Shitjet totale Shum e t ardhurave dhe gjenerohen nga biznesi.

Shuma q regjistrohet ktu sht ajo e shitjeve
totale, minus do kthim mbrapsht t produktit apo
zbritja q i sht vn.

Kostot e mallrave Shifra prfaqson kostot q lidhen n mnyr t

drejtprdrejt me prodhimin e produktit. Kostot
prfshijn materialet e blera nga furnizuesit e
jashtm, si dhe do shpenzim i brendshm q i kalon
procesit t prodhimit apo dhnies s shrbimit.

Fitimit bruto Fitimi bruto rrjedh nga zbritja e kostove t (1 - 2)

mallrave t shitura nga prfitimet e shitjeve. Ai nuk
prfshin ndonj shpenzim operativ apo taks mbi
t ardhurat.

34
Chapter Kapitulli

PRSHKRIMI I SHUMS SASIAT

Shpenzime operative Kto jan shpenzimet ditore q kryhen nga biznesi.

Pagat Rrogat q i paguhen stafit.

Shpenzime Shpenzime pr promovime duke prfshir
promocionale modele dhe produkte falas pr prdorim pr t
promovuar produktin.
Shpenzime pr T gjitha kostot e prfshira n krijimin dhe
reklama vendosjen e reklamave t shtypura apo n ver-
sion multimedial.
Kosto t tjera Kosto t tjera t lidhura me shitjen e produktit.

Qera Ato mund t prfshijn kosto udhtimi, qera

pajisjesh, dhe shtypje t materialeve t ndryshme.
Shrbime Kuotat e caktuara pr qera apo marrje me qera
dhe hapsirat pr kryerje seminaresh. Kostot pr
energjin, telefonin, ujin, etj.
Zhvlersimi, humbjet Zhvlersimi sht nj shpenzim vjetor q merr
parasysh humbjen n vler t pajisjeve t
prdorura n biznes.
Kosto operative Shpenzimet q nuk jan n ndonj kategori tjetr.
Kto lloj shpenzimesh mund t prfshijn
sigurimet, shpenzime zyre apo shrbimin e
pastrimit.

Shpenzimet totale Shuma e t gjitha shpenzimeve, prve taksave

T ardhurat neto Kjo shifr prfaqson shumat e fituara nga biznesi

(prpara taksave) prpara pagess s taksave. Ajo bhet duke zbritur
shpenzimet totale operative nga fitimi bruto.

Taksat Shuma e taksave q i detyrohet qeverisjes qendrore

apo lokale.

Fitimi neto Shuma e parave q ka fituar biznesi pas pagess s (5 - 6)

taksave.

35
BURIMET

Sa para ju Nj nga arsyet m tipike t dshtimit t shum

nevojiten realisht bizneseve sht mungesa e kapitalit t duhur. Ky
defekt ka nj numr supozimesh q mund t
pr t nisur nj ndikojn n biznesin tuaj. Pr shembull, mund t
biznes? duhet q t zgjidhni nj paketim jo shum t mir
pr produktin tuaj thjesht pr faktin se nuk keni
fonde t mjaftueshme. Po kshtu, mosblerja e
teknologjis s duhur mund t nnkuptoj q do
tju duhet t investoni m shum koh dhe pun,
q do t jen t kushtueshme, e t prodhoni m
pak (ose me nj cilsi m t dobt) produkte.
Pasqyra e t ardhurave sht n thelb nj akt
ekuilibrues midis asaj q do ti nevojitej n fakt
biznesit dhe asaj q mund t investoni ju.

far sht Mos bini pre e ekonomis informale (pr shembull,

ekonomia duke iu shmangur pagess s taksave dhe tarifave
t regjistrimit, apo duke punsuar persona pa
informale? kontrat apo sigurime shoqrore). Disavantazhet
afatgjata t puns n ekonomin informale e ulin
mjaft peshoren e avantazheve pr fitime t
menjhershme m t larta afatshkurtra. Kutia 4.5
prkufizon ekonomin informale dhe disavantazhet
e saj n kuadrin afatgjat.

36
Chapter Kapitulli

EKONOMIA INFORMALE Kutia 4.5

Ekonomia informale prfshin t gjitha veprimtarit ekonomike q kryhen nga
puntort dhe njsit ekonomike q n ligj dhe n praktik nuk mbulohen
trsisht apo mbulohen n mnyr t pamjaftueshme nga marrveshjet
formale. Ekonomia informale n fakt mund t siguroj mundsi pr t ardhura
dhe fitime pr ata q nse nuk do t punonin kshtu, do t ishin pa asnj mjet
jetese, por disavanazhet pr siprmarrjet, puntort dhe komunitetin jan t
larta. Hapat mbrapa n kt kuadr prfshijn:
mos-prputhjen me ligjet dhe rregulloret;
mos-dhnia e kontributit pr t ardhurat e qeveris pr shkak t evazionit
fiskal;
treg i pandershm konkurrimi me siprmarrjet formale duke shmangur kostot
e biznesit q lidhen me regjistrimin dhe rregulloret;
produktivitetin e ult, pra, kontributi pr punsim sht m i lart se kontributi
i prodhimit kombtar t vendit.
Pr puntort, puna joformale n t zez nnkupton:
mos qenit t mbrojtur prsa i prket legjislacionit t puns dhe mbrojtjes
sociale;
q puntort shpesh nuk jan n gjendje t gzojn, ushtrojn apo mbrojn
t drejtat e tyre n pun;
q ata punojn n vende pune t vogla apo t paprcaktuara n kushte t
pasigurta dhe jo t shndetshme pune, me nivel t ult t aftsive dhe
produktivitetit, me t ardhura t ulta dhe jo periodike, me munges aksesi
pr trajnim dhe pr teknologji;
q ata t prballen me pengesa n organizimin dhe prfaqsimin efektiv t
tyre vis--vis pundhnsve dhe autoriteteve publike;
q ata t prjashtohen apo t ken akses t kufizuar n infrastrukturn
publike dhe n prfitimet e tjera.

37
Financimi
DO YOU

Kapitulli Financimi
1. Burimet e Sigurimi i fondeve pr biznesin tuaj mund t jet nj
financimit nga problemet m madhore q duhet zgjidhur.
Shum siprmarrs t rinj kan shum t kufizuara
t kursimeve pr ti investuar n biznesin e tyre.

Si t gjeni sasin Mjetet financiare mund t sigurohen nga burime t

e nevojshme t ndryshme hua bankare, kursime personale, kredi
tregtare dhe kshtu me radh por t gjitha nga ato
parave q duhen jan t lehta pr tu aksesuar. T rinjt zakonisht
pr kt pun? konsiderohen si klient me rrezik nga institucionet
huadhnse pasi ata nuk kan nj histori kreditimi
dhe kan sasi t kufizuar punsimi e prvoje n
biznes. Megjithat, vendimi i institucionit huadhns
bazohet kryesisht n cilsin e planit t biznesit.
Pr shum t rinj kursimet personale apo huat nga
familja apo shokt (burime joformale) mund t
prfaqsojn mjaft mir burimet m t
aksesueshme t financimit. Gjithashtu do t duhet
t kontrolloni nse ka ndonj program t veant q
ndihmon siprmarrsit e rinj t sigurojn financime.
Po ashtu mund t kontaktoni edhe me dhomat e
tregtis, agjensit e zhvillimit t biznesit, shrbimet
e punsimit, bankat tregtare dhe institucionet e
mikro-financimit q mund t sigurojn m shum
informacion n lidhje me kto mundsi.
Kutia 5.1 jep informacion pr burimet kryesore t
financimit pr bizneset e reja.

38
Chapter Kapitulli

BURIMET E FINANCIMIT Kutia 5.1

Kursimet personale
Kursimet jan burimi m i zakonshm pr nisjen e nj biznesi. Bankat shpesh
rekomandojn nj investim personal pasi bizneset e reja kan pak gjasa q t marrin hua,
prve kur pronari ka vullnetin q t investoj me burimet e veta. Nj investim personal n
biznes tregon angazhimin e pronarit.

Przgjedhja e nj partneri n biznes

sht e mundur q t negociohen marrveshje apo partneritete me njerz t tjer apo
biznese q mund t japin mbshtetjen financiare me para n dor, me kapital pr pajisje
dhe kredi.

Financimi joformal
Familja, shokt dhe organizatat e komunitetit jan shembuj t burimeve joformale t
financimit. Organizatat e komunitetit mund gjithashtu t ndihmojn n prgatitjen e
pasqyrave financiare e t japin shrbime pr mbajtjen e llogarive, asistenc ligjore falas
dhe prdorimin e rrjeteve t tyre.

Kredit komerciale dhe tregtare

Kredit komerciale apo tregtare mund t prdoren pr t vn n funksionim biznesin.
Ktu prfshihen furnizuesit q drgojn mallrat dhe shrbimet prpara se t marrin
pagesn. N tregun e botimeve pr shembull, mund t jet e mundur q t negociohet me
nj furnizues t letrs pr nj afat 30 ditor t pagess, n mnyr q biznesi i ri t mund t
paguaj at nga t ardhurat e shitjeve.

Kredit pr biznesin e vogl

Mundsia pr t prfituar kredi t biznesit t vogl qndron n 5 K-t e dhnies s
kredis (karakteri, kesh (rrjedhja tij), kolaterali, kapitali dhe kushtet). Ata q fillojn nj
biznes kan pak shanse pr t marr hua t tilla nga kto burime sesa bizneset e
konsoliduar pasi kta t fundit jan m pak me rrezik. Nga ana tjetr, ka banka dhe
institucione t mikro-kreditit q japin para hua ekskluzivisht pr bizneset e reja t
sapoformuara, duke prfituar nga sistemet e garancis q nxisin zhvillimin e biznesit t
vogl.

Inkubatort e biznesit
Inkubatort e biznesit u japin kompanive t reja n treg asistenc falas n lidhje me
biznesin dhe menaxhimin e tij, pr hapsira dhe shrbime t tjera mbshtetse. Zakonisht
ata menaxhohen nga agjensit e zhvillimit ekonomik apo qeverit lokale dhe synojn n
prgjithsi t promovojn siprmarrjet q operojn n nn-sektor specifik.

39
Financimi
DO YOU

2. Burimet Burimet menaxhuese parat, klientt, stafi dhe

menaxhuese informacioni jan nj aspekt i rndsishm i
biznesit. Ato prfshijn planifikimin dhe organizimin
e t ardhurave dhe shpenzimeve, t cilat jan
aftsi q mund t msohen shpejt, megjithse
rezultatet do t shihen vetm konkretisht n pun.
Pr kryerjen e ktyre detyrave mund tju duhet
ndihma e institucioneve t specializuara (pr
shembull, shrbimet kshillimore pr bizneset,
unionet e bankave dhe kredive, shoqatat e
llogarive, organizatat e pundhnsve). Gjithashtu
mund t jet nj ide e mir q t bheni antar i
nj organizate pundhnsish pr t qen n vijn
drejtuese t zhvillimeve industriale e pr t patur
akses pr shrbimet prkatse.

Si t msoni t Nj shembull praktik mund t ndihmoj q t

menaxhoni kuptoni se si mund t menaxhoni burimet rreth
blerjes s nj produkti q dshironi apo q ju
burimet? nevojitet. Pr kt qllim duhet t mbani shnim
pr nj periudh kohe se sa para fitoni n jav, sa
shpenzoni (dhe pr far), si dhe sa para jeni t
gjendje t shpenzoni. M pas mund t llogarisni sa
koh ju duhet pr t kursyer para t mjaftueshme
pr t bler at q dshironi, duke marr parasysh
edhe faktin se mund tju duhet t prballeni me
shpenzime t paparashikuara. N fund t
periudhs duhet t kontrolloni nse vrtet ishit n
gjendje t kurseni aq sa menduat apo nse plani
q kishit n mend nuk mund t realizohet.

40
Chapter Kapitulli

Nj ushtrim m i komplikuar konsiston n

stimulimin e menaxhimit t t ardhurave dhe
shpenzimeve shtpiake. Pr kt ju duhet t
konstatoni:
l t ardhurat mujore t shtpis suaj (jo vetm
fitimet nga pagat, por edhe interesat nga
investimet);
l sa shpenzohet pr muaj pr kostot korrente n
shtpin tuaj (pr shembull, qera, ushqim,
shrbime, shkollim);
l sasin q shtpia juaj kursen (pr shembull, n
nj llogari bankare);
l sasin e parave pr shpenzime t planifikuara
nga plani afatshkurtr n afatmesm (dmth.,
shumn q nevojitet pr t prmbushur nevojat
madhore dhe ato m t vogla, si dhe detyrimet
familjare).
Gjithashtu do tju duhet t planifikoni shpenzimet e
paparashikuara (si kostot e riparimeve t
paparashikuara pr makinn).
Konsideroni edhe mundsin e marrjes s parave
borxh nga nj bank pr nevojat e familjes. Kjo
hua gjithsesi do t duhet t ripaguhet brenda nj
periudhe t caktuar kohore dhe do tju duhet t
llogarisni pagesn e interesave mujore gjithashtu.
Prgatisni planin tuaj, przgjidhni opsionet tuaja
dhe diskutojini ato me nj antar t familjes apo
me msuesin apo kshilluesin tuaj. Do t shihni se
sht shum e leht t bsh gabime, veanrisht
kur vendoset se cilat shpenzime kan prioritet ndaj
t tjerave.

41
PLANI I BIZNESIT

Kapitulli Planifikimi i biznesit

1. Plani i Plani i biznesit sht nj dokument q formulon:
biznesit synimin dhe objektivat e biznesit, dhe

propozimin e investimit q do ti paraqitet

institucioneve financiare dhe investuesve.

far sht nj Plani i biznesit sht nj mjet operativ pr t

plan biznesi? planifikuar se si mund t prdoren burimet
njerzore, teknike dhe financiare n nj biznes me
sa m shum prfitim. Zakonisht ky dokument
prgatitet pasi sht marr vendimi pr t nisur
biznesin dhe prpara financimit t siprmarrjes.
Shumica e informacionit q ka nj plan biznesi
mblidhet gjat analizs s tregut dhe planifikimit
financiar. Tani sht koha t hartohet strategjia e
marketingut dhe t organizohet informacioni n nj
struktur logjike. Nse keni organizuar
informacionin pr analizn e tregut me shkrim, do
ta keni prfunduar tashm tre t katrtn e planit t
biznesit.

42
Chapter Kapitulli

Pse sht i Marketingu shpesh barazohet me strategjit e

rndsishm shitjes (si t shitet nj produkt kur sht krijuar
tashm). Nga ana tjetr, hartimi i nj strategjie
marketingu? marketingu fillon me konstatimin se cilt klient e
duan at dhe sigurimin q produkti po prodhohet
(apo shrbimi po shprndahet) n mnyr t till
q t plotsoj nevojat e klientve.
Tiparet m t rndsishme t marketingut jan
prmbledhur n konceptin e marketingut miks t
njohur si katr P-t (Product, Price, Place,
Promotion- angl./Produkt, mim, Vend,
Promovim).
Prgjigjja e pyetjeve n Kutin 6.1 do tju jap linjat
e prgjithshme t strategjis s marketingut.

43
PLANI I BIZNESIT

MARKETINGU MIX Kutia 6.1

Produkti
Cili sht produkti apo shrbimi q ofroni dhe cilat nevoja t konsumatorit
prmbush?
Prcaktoni klientt e mundshm (mbani mend q ka klient t ndryshm me
nevoja t ndryshme).

mimet
Sa t gatshm jan klientt e mundshm q t paguajn pr produktin apo
shrbimin q ofroni?
Si e dini q jan t gatshm t paguajn at shum? far mimesh kan
konkurruesit e tjer?
far faktorsh t tjer duhen patur parasysh kur vihet mimi?

Vendi (ku dhe si do ta blejn blersit produktin)

Ku sht vendi m i mir dhe cila sht metoda m e mir e shitjes pr t
arritur klientt e mundshm dhe pr t patur nivele sa m t larta shitjesh?
A nevojitet q t keni m shum se nj vend pr tiu shrbyer nevojave t
klientve t ndryshm t mundshm? (kujtohuni gjithashtu t kontrolloni
disponueshmrin e mjeteve t komunikimit, aksesin tek furnizuesit, etj.)

Promovimi
Katr metoda promovimi mund t prdoren e t kombinohen me njra tjetrn:
Reklamimi (broshura dhe katalog);
Publicitet (njoftime n media, sponsorizime, gojarisht, pr shembull, i thoni
miqve ti thon miqve t tyre dhe t njohurve t tjer);
Shitni personalisht;
Promovime n shitje (bli nj dhe nj e merr falas, etj.).
Cili lloj dhe cili mjet promovimi do t ishte m i prshtatshm pr biznesin tuaj,
duke pasur parasysh produktin, vendim dhe klientt e mundshm?

44
Chapter Kapitulli

2. Si t shkruani Pr t krijuar nj ide se si prgatitet nj plan

planin e biznesit biznesi, mund t merrni modelet q zakonisht
prgatiten nga agjensit e zhvillimit t biznesit lokal
apo institucionet huadhnse. Shembujt e planeve
t biznesit mund t nxirren edhe nga interneti, ku
mund t gjeni nj shumllojshmri mjetesh q
mund tju ndihmojn t prfundoni planin tuaj t
vetpunsimit. Ndryshe mund ti referoheni edhe
modelit t paraqitur n Kutin 6.2, q jep nj list
me titujt kryesor t nj plani biznesi dhe shpjegon
se far duhet prfshir n do titull. N fundmi,
Shtojca 3 jep nj shembull t nj plani biznesi t
plot.

45
PLANI I BIZNESIT

PLANI I BIZNESIT Kutia 6.2

Kopertina dhe prmbledhja ekzekutive

Kopertina prfshin emrin e biznesit dhe t pronarve, si dhe informacioni
pr t kontaktuar. Prmbledhja ekzekutive duhet t prcaktoj qart
vizionin e biznesit dhe strukturn e tij. Ktu duhen identifikuar edhe
produktet dhe shrbimet, mundsit e tregut dhe synimet e biznesit brenda
disa viteve. Nse plani sht nj krkes pr hua, prmbledhja ekzekutive
duhet t prmbaj edhe shumn q nevojitet, si do t prdoren fondet dhe
si do t jet biznesi i suksesshm n kryerjen e veprimtarive t planifikuara.

Prshkrimi i biznesit
Kjo pjes jep informacion t prgjithshm pr biznesin dhe avantazhet e tij
konkuruese n treg. Avantazhet konkurruese i referohen pikave t forta t
produktit n krahasim me konkurrencn (shrbimi, shprndarja dhe
vendndodhja). Prshkrimi i biznesit duhet t prfshij emrin dhe llojin e
biznesit (prodhimin, shrbimet, etj.), nj prshkrim t shkurtr t puns s
biznesit, mimin dhe shprndarjen dhe mnyrn se si sht strukturuar
procesi.

Analiza e tregut
Kjo pjes duhet:
t prkufizoj produktin m saktsisht;
t identifikoj klientt ekzistues dhe karakteristikat e tyre;
t mas potencialin e tregut;
t zgjedh mjetet m t mira pr t prfunduar punn: metodat e shitjes,
komunikimin dhe metodat e marketingut, rrjetet e shprndarjes, etj.
Nj numr personash mund t ndihmojn e t japin informacion. Pr
shembull:
pensionistt q kan punuar m par n biznese t ngjashme;
ekspertt lokal;
klientt dhe furnizuesit e kompanive konkurruese.

46
Chapter Kapitulli

Plani i menaxhimit
Kjo pjes e planit t biznesit ka t bj me strukturn menaxhuese t
biznesit dhe duhet t tregoj edhe nse do t merren ekspert n treg
(kshillin ligjor, shrbime t mbajtjes s llogarive, etj.). Pjesa e personelit
prshkruan rolet dhe prgjegjsit e stafit, s bashku me nj prshkrim t
punve t ndryshme t prditshme pr funksionimin e biznesit. Pjesa e
operimit t biznesit prshkruan se si prodhohen dhe shprndahen mallrat
dhe shrbimet.

Plani i marketingut
Kjo pjes jep detaje pr:
mimet (sa t gatshm jan klientt t paguajn dhe faktort q duhen
marr parasysh kur vendoset mimi prfundimtar);
strategjin e shprndarjes pr produktin apo shrbimin; dhe
reklamimin (mjetet promocionale pr t reklamuar produktin apo
shrbimin).

Plani financiar
Plani financiar prshkruan shumat e parave q nevojiten pr t filluar
biznesin, si do t financohet biznesi n t ardhmen dhe rezultatet e
projektuara t biznesit. Zakonisht ktu prfshihen sa m posht vijon:
Pasqyra financiare: Prfshin nj shum t prafrt t t ardhurave n to-
tal, shpenzimet n total dhe financimet me para n dor n total q
pronari mund t investoj n biznes.
Pasqyra e t ardhurave: Shuma m e mir q mund t merret (bazuar n
hulumtimet n treg) prsa i prket mnyrs se si do t ec biznesi pr nj
periudh kohore (t ardhurat dhe shpenzimet).
Analiza e pagess. Analiza e marrdhnies midis shitjeve dhe kostove
pr t prcaktuar se sa prodhim nevojitet pr t arritur nj nivel ndrsa t
ardhurat e biznesit mbulojn kostot.
Rrjedhja e projektuar e paras: Tregon si kan ecur burimet financiare t
nevojitura nga siprmarrja pr t filluar e drejtuar biznesin.
Pajisje kapitale: Nj inventar i t gjitha pajisjeve dhe materialeve q jan
tashm t disponueshme apo t nevojshme pr biznesin.

47
PLANI I BIZNESIT

Sugjerime t Pasi sht finalizuar plani i biznesit dhe pasi sht

fundit kontrolluar informacioni, mund t pyesni nj nga
miqt apo familjart tuaj q ta lexojn at. Mund t
krkoni edhe kshilln paraprake t nj eksperti
(pr shembull, t biznesmeni apo oficeri banke).
Mund t filloni krkimin pr fonde kur t ndiheni se
plani sht i arritshm.
Mbani mend se plani i biznesit nuk sht nj
dokument q e prgatisni vetm nj her. N fakt
do t ishte mir q ta rifreskoni at e ta prdorni si
nj mjet menaxhimi gjat gjith kohzgjatjes s
biznesit.

48
SHTOJCAT

49
MJETET PR VETVLERSIM

Shtojca 1 Mjetet pr vetvlersim

Shembulli 1 Prdorni sistemin e pikve q ju sht dhn

dhe nxirrni pikt pr aftsit tuaja tek kollona
Vetja .

Pyesni nj person tjetr q ju njeh mir pr t

dhn nj vlersim n form piksh pr
aftsit tuaja n kollonn e dyt. Mund t
reflektoni pr pikt q t tjert kan vn pr
ju.

50
 Shtojca 1

Kjo sht nj nga pikate mia t forta;

Kjo sht nj fush t ciln mund ta zgjeroj m tej;
Kjo sht nj nga pikat e mia t dobta. sht nj fush pr t ciln kam nevoj
t punoj q t nxjerr rezultate m t mira;
I/E pasigurt duhet m tepr informacion.
Tjetr
KAM AFTSIT E MPOSHTME Vet Koment
Person
1. Krkimi dhe shfrytzimi i i mundsive

2. Ndrmarrja e iniciativave

3. T qenit krijues

4. Msimi nga gabimet

5. Planifikimi me efektivitet

6. Ndrmarrja e prgjegjsive

7. Krijimi i rrjeteve t bashkpunimit n

mnyr efektive
8. Prdorimi i gjykimit kritik pr t marr
prsipr rreziqet
9. Zgjidhja e konflikteve

10. Vet-besimi dhe besimi pr punn q

do t kryhet
11. Aftsia pr t vlersuar rezultatet e
puns
12. Prkushtimi

13. Aftsit pr t negociuar

14. Prshtatja e aftsive me punt q

duhen kryer
15. Prshtatja e aftsive me punt q
duhen kryer
16. Aftsia pr t krkuar kshillim

51
MJETET PR VETVLERSIM

Shembulli 2
A jeni gati pr Prgjigjuni pyetjeve me P (po), J (jo), I (i
t ngritur pasigurt).
siprmarrjen tuaj?

1. A dshironi t merrni vet vendimet?

2. A ju plqen konkurrenca?
3. A planifikoni paraprakisht q punt t bhen brenda afatit t
caktuar?
4. A planifikoni paraprakisht q punt t bhen brenda afatit t
caktuar?
5. A mund t merrni kshilla nga t tjert?
6. A jeni i prshtatshm me situatn?
7. A jeni gati t punoni me or t zgjatura, gjat fundjavs dhe gjat
pushimeve?
8. A keni energji t mjaftueshme fizike dhe emocionale?
9. A e dini se far aftsish dhe fushash ekspertize jan kritike pr
suksesin e projektit tuaj? A i zotroni ato aftsi?
10. A i vini n prdorim n mnyr efektive aftsit dhe kapacitetet
tuaja n funksion t ideve?
11. A dini si t gjeni persona t tjer q kan ekspertizn q ju
mungon juve?
12. A i prmbush projekti synimet tuaja t karriers?

Pyetni nj mik apo antar t familjes pr t

kontrolluar prgjigjet pr t par nse ata ju
shohin njsoj si e shihni ju veten tuaj.

Shihni me kujdes prgjigjet me jo dhe

mendoni se si mund ti ndryshoni ato n nj
prgjigje po.

52
 Shtojca 1

Shembull 3
Mjetet pr t Ky pyetsor vetvlersues sht m i
zbuluar vetveten prshtatshm nes do t kishit eksperienc pune.

JU LUTEMI PR SECILN PYETJE JEPNI VETM NJ PRGJIGJE

PJESA A
1. Nse do t duhej t punoja 70 or n jave do t

A Shprehja paknaqsin dhe ankohesha

B Bja at nse duhej br
C Thoja t tjerve se isht nj jav e leht
D Mrzitesha nga stresi dhe lodhja
E Nuk e di

2. far do t donit t bnit pr t filluar nj biznes?

A Take a pay cut

B Merrja nj risk financiar
C Hipotekoja shtpin
D T gjitha ato m sipr
E Nuk e di

3. far do t bnit nse keni telefonuar dyqind klient t mundshm dhe do

her nuk keni marr prgjigje

A Kontaktoni dyqind t tjer

B Prpiqeni t gjeni klientt duke prdorur nj mnyr tjetr
C Blini nj telefon celular
D Ti krkoni dikujt tjetr t bj telefonatat
E Nuk e di

53
MJETET PR VETVLERSIM

4. far do t bnit nse keni vn re dika q mund ti bj gjrta m efikase n

punn tuaj

A Ti thoni t tjerve sa i shklqyer jeni

B Ti tregoni eprorit tuaj pr idet tuaja

C Vazhdoni dhe i bni ndryshimet vet

D Pushoni derisa ju largohet ideja

E Nuk e di

5. Si ju prshkruajn njerzit tuaj?

A Optimist dhe entuziast

B T kujdesshm dhe t rezervuar

C Miqsor dhe t kndshm

D T lirt dhe t prkushtuar

E Nuk e di

6. Prpara se banka tju jap nj kredi ju krkon t hartoni nj plan biznesi. Ju

A Shkoni n nj bank tjetr

B I krkoni familjes suaj sasin e parave q ju nevijiten

C Shkoni dhe studioni potencialin konkurues dhe tregtar

D Hipotekoni shtpin

E Nuk e di

54
 Shtojca 1

7. Ju ka ardhur nj ide e mir pr biznes cila sht gjja e par q do bnit?

A Vendosnit nj shenj n der

B Filloni t reklamoni produktin

C Shkoni dhe studioni potencialin e tregut

D Krkoni nj kredi n bank

E Nuk e di

8. Si I prshkruani zakonet tuaja t puns?

A Un punoj nga ora 9 n 5, nga e hna deri t premten dhe e bj

fundjavn pushim

B I lirt

C Kaotik

D I oj gjrat deri n fund

E Nuk e di

9. T premten von ju merrni nj krkes t madhe nga nj klient pr tu

realizuar deri t hnn n mngjes. Kjo gje krkon pak koh pr tu kryer.
far do t bnit?

A I shpjegoni se nuk mund ta kryeni at

B Thrrisni asistentin tuaj dhe i delegoni punn

C Punoni jasht orarit dhe prfundoni porosin deri t hnn

D Ja kaloni krkesn shefit tuaj

E Nuk e di

55
MJETET PR VETVLERSIM

PJESA B
1. Un e njoh vetn dhe di se far bj
o Po o Jo
2. Kur besoj n dika mund ti bind t tjert pr
cilsit e saj
o Po o Jo

3. Megjithse i marr parasysh opinionet e t

tjerve, vendimin prfundimtar e marr vet
o Po o Jo

4. M plqen ti prkushtohem plotsisht

gjithkaje q bj:
o Po o Jo
prfundimi me sukses i nj pune m jep
knaqsi

5. Ndihem komod kur menaxhoj t tjert,

prfshir ktu ti them atyre se duhet t bjn
o Po o Jo

6. I friksohm puns s rnd dhe orve t

gjata dhe preferoj ti bj punt nj e nga nj
o Po o Jo

7. Situatat e papritura m duken stimuluese,

veanrisht kur e di se far po bj
o Po o Jo

8. Besoj q puna forcon aftsit e mia

o Po o Jo

9. Pr mua paraja sht nj mas e mir e

suksesit
o Po o Jo

10. Nuk mund t rri pa br gj apo t rri ulur.

Prgjegjsia e t brit t gjrave m jep
o Po o Jo
energji
11. Jam n gjendje t bj plane afatgjata pr t
arritur synimet e mia dhe t arrij aty ku
o Po o Jo
dshiroj
12. Nuk mendoj kurr t ndryshoj mnyrn e t
brit t gjrave
o Po o Jo

56
 Shtojca 1

SISTEMI I PIKVE
PJESA A

A B C D E Totali i pikve 36-28: Ju keni nj shpirt

siprmarrjeje. Ju jeni i pavarur dhe i gatshm t
1 2 3 4 1 0
merrni prgjegjsi. Ju keni nj sens t mir
2 1 2 3 4 0 biznesi dhe ju doni tia dilni mban.

3 3 4 2 1 0 Totali i pikve 27-20: Ju jeni I interesuar t

jeni nj siprmarrs. Megjithat ju keni nj sens
4 1 3 4 2 0 t moderuar biznesi. Ju hezitoni dhe krkoni
koh pr t marr vendime.
5 4 1 3 2 0
Totali i pikve 19-10: Ju preferoni nj struktur
6 2 3 4 1 0 firme pr t punuar si duhet dhe pr t qen
7 1 3 4 2 0 efikas. Shpirti juaj siprmarrs sht i dobt. A
jeni i sigurt se biznesi sht rruga juaj drejt
8 2 1 3 4 0 suksesit?
9 1 2 4 3 0

PJESA B

1 P Nse prgjigja juaj ishte PO:

2 P l ndrmjet 7 dhe 9 her: ju keni nj shpirt siprmarrjeje

3 P l ndrmjet 6 dhe 4 her: ju keni vetm nj interest moderuar n

siprmarrje
4 P
l katr her ose m pak: ju keni shum pak interes n
5 P siprmarrje
6 J
7 P
8 P
9 J
10 P
11 P
12 J

57
SHEMBULL I NJ PLANI BIZNESI

Shtojca 2 Shembulli i nj plani biznesi

Plani i biznesit i Soapy Rides,

Soapy Rides Rose Meadow 345
Tel. (098) 876543

1. Prmbledhje Soapy Rides sht nj biznes i larjes s makinave

ekzekutive i cili i shrben klientve n qytetin e Rose Meadow.
Ai do ket dy shrbime kryesore: larje t makinave
nga jasht dhe brenda si edhe shrbimin e tyre.
Soapy Rides nuk ka konkurent t cilt ofrojn nj
shrbim t cilsis s lart kundrejt mimeve t
leverdisshme. Aftsia e kompanis pr t siguruar
nj shrbim t cilsis s lart, si pr larjen ashtu
edhe pr shrbimin, bazohet n kualifikimin e
punonjsve t saj. Soapy Rides synon tre grupe
kryesor klientsh: drejtues makinash, shits
makinash dhe biznese lokale. Zona prreth sht
mjaft e pasur, 40% e banorve fitojn mbi 40,000
USD n vit. Ka pes dyqane t ndryshme
makinash n nj rreze prej tre miljesh t cilave u
nevojiten shrbime t larjes s makinave. Ka
gjithashtu edhe shum biznese lokale q kan
makina t kompanis.
Ana konkuruese dhe pasuria e kompanis sht
prvoja e Mark Smith, i cili sht pronari I biznesit.
Ai ishte angazhuar n biznesin familjar t riparimit
t makinave pr gjat dy vjetve t shkuara.
Prpara ksaj prvoje biznesi, Mark Smith kishte
studiuar auto-mekanik m shkolln e mesme
lokale. Soapy Rides parashikon t arrij 20% t
aksioneve n treg.
Biznesi pas nj viti do t gjeneroj 95% marxhit te
fitimit bruto dhe 11% t marxhit te fitimit neto.

58
 Shtojca 2

2. Prshkrimi i Misioni i Soapy Rides sht t siguroj n qytetin e

biznesit Rose Meadow nj larje t makinave dhe shrbimin
e tyre me cilsi t lart. Objektivat e kompanis
jan:

T bhet biznesi m i mir i larjes dhe

shrbimit t nakinave n Rose Meadow;

T mbaj nj kufi t prgjithshm t t

ardhurave bruto n 95%;

T gjeneroj pas nj viti nj kufi t prodhimit

neto n 11% :

T zgjeroj biznesin n nj lokalitet tjetr pas

vitit t tret t puns.

Pronsia e Kompania do t regjistrohet n emrin e Mark

kompanis Smith, pronari i vetm i biznesit. Shpenzimet
fillestare pr Soapy Rides do t financohen nga nj
kredi personale prej 30.000 $ e cila sht krkuar
Mark Smith. Ndrmarrja dhe zyra do t merren me
qera pr nj priudhe minimalisht tre vjeare.
Qeraja do t jet 1.200 $ pr muaj. Sigurimi do t
jet afrsisht 200$ pr muaj.
Mark po punon me nj hartues grafik lokal pr
krijimin e logos, letrs me kok, dhe broshurat e
kompanis. Pajisjet prfshijn tre pompa uji me
fuqi t lart, dy fshesa me korrent, dy kompjutera
dhe nj kas regjistruese.
Ndrtesa ishte prdorur m par si nj dyqan
shrbimi pr makina, kshtu q sht ngritur pr t
lvizur mjetet me shpejtsi. Shrbimet e
kompanis kontraktuese do t shikohen pr t
prtrir ndrtesn.
Tabela m posht prshkruan krkesat pr t
filluar biznesin dhe bilancin e arks.

59
SHEMBULL I NJ PLANI BIZNESI

KRKESAT FILLESTARE $ BILANCI I ARKS $

Tarifat ligjore 500 Bilanci i arks n ditn e par 8,700

Pajisje dhe shpenzime zyre, etj 400 Inventari fillestar 1,250

Broshurat, tabelat dhe reklamat 1,150 Pasuria e prgjithshme aktuale 9,950

Sigurimi 200 Pasuria afatgjat 10,000

Qeraja 1,200 Pasuria e prgjithshme 19,950

Pajisje 4,400 Nevojat e prgjithshme 30,000

Ndrtim dhe rinovim 2,200 Investuesi 1 30,000

Humbja fillestare (10,050)

TOTAL 10,050 Total capital 19,950

3. Analiza e Qyteti i Rose Meado ofron nj sr avantazhesh

tregut pr biznesin e larjes s makinave. Mbi 40% e
banorve n lagjet prreth fitojn mbi 40,000 $ n
vit. Shum njerz kan makina t reja dhe i
kushtojn shum rndsi mirmbajtjes s tyre. Ka
nje numr t madh dyqane makinash n zon
(pes prej tyre brenda nj rrezeje prej 3 miljesh
nga vendndodhja e propozuar). Soapy Rides do t
ofroj larje, pastrim dhe shrbim makinash
(riparime t vogla dhe kontrolle rutin)

60
 Shtojca 2

Klientt e synuar t kompanis jan:

Drejtuesit e makinave t reja: Drejtuesit e

makinave t reja kan m shum t ngjar t
prdorin shrbimet e lavazhit. Kto drejtues
krenohen me makinat e tyre dhe i lajn ato
vazhdimisht.
Drejtuesit e makinave luksoze: Kta
drejtues i kan makinat luksoze prej disa
vitesh dhe dshirojn q ti mbajn ato n
form t mir. Ata i sjellin rregullisht makinat e
tyre ne lavazh.

Drejtuesit e makinave sportive: Kta

drejtues jan shpsh t rinj dhe i japin shum
rndsi paraqitjes s makinave t tyre. Ata i
lajn zakonisht makinat do jav.

Drejtuesit e prjetshm: Shum prej ktyre

drejtuesve i kan makinat e tyre prej m
shum se pes apo 6 vjet. Ata i sjellin me
raste makinat n lavazh. Ata i duan makinat e
tyre te duken spic and span dhe duan q ti
mbajn n form t mir.

Dyqanet e makinave: Jan pes dyqane

makinash t reja dhe t dors s dyt n
afrsi t vendodhjes s propozuar. Kto
dyqane makinash shpesh prdorin shrbimet
fqinj t larjes s makinave pr t pastruar
mjetet e tyre prpara s t vendosen pr
shitje.

Bizneset lokale: Disa biznese locale kan

makina kompanie dhe furgona q duhen
mbajtur pastr. Ktyre bizneseve ju nevojitet
nj shrbim efikas pr larjen e makinave t
cilin ata preferojn ta prdorin gjat javs.

61
SHEMBULL I NJ PLANI BIZNESI

Strategjia e tregut Strategjia e Soapy Rides sht t trheq klient

e synuar t rregullt t cilt do t frekuentojn biznesin n
momentet m t qeta t javs. Nuk sht e
vshtir t trheqsh klientt gjat muajve t vers
dhe fundjavave. Megjithat, gjat javs,
veanrisht n dimr njerzit nuk mendojn ti lajn
makinat e tyre. Pr kt arsye Soapy Rides do t
synoj njerz q nuk jan shum t zn si
pronart e bizneseve, pensionistt, tregtart dhe
bizneset.
Konkurent t Soapy Rides n Rose Meadow jan
nj sr biznesesh t vogla pr larjen e makinave,
prfshir makinat larse automatike t makinave.
Ndaj, Soapy Rides do t synoj individ q
dshirojn cilsin t cilt i kushtojn rndsi
makinave t tyre aq sa t paguajn 12$ n jav
pr ti lar ato.

Konkurenca Ekziston edhe nj lavazh tjetr i madh me dor n

Rose Meadow. Ai sht i ri dhe po prpiqet t
konkuroj me larsit automatik duke ofruar
mime t ulta. Megjithat ai nuk trheq klient t
cilt jan t interesuar pr pastrim cilsor, dhe kta
jan klientt t cilt synon Soapy Rides duke qn
se ata jan m t interesuar n cilsin e puns.
Ata se kan problem t shpenzojn pak m shum
para pr ti lar dhe lustruar makinat e tyre.
elsi i suksesit pr Soapy Rides sht pronari i
saj dhe lidhjet e tij me lagjen e Rose Meadow. Fal
ktyre lidhjeve, shitjet dhe marketingu do t
fokusohen hap pas hapi duke i vn theksin
besnikris ndaj klientve. Ana konkuruese sht
se pronari do t investoj shum n krijimin e nj
shrbimi i cili sht sa i shpejt aq edhe efikas,
ndrsa I mban mimet ne minimumin e tyre.

62
 Shtojca 2

Parashikimi i Grafiku i mposhtm parashikon shitjet bazuar n

shitjeve strategjin e tregut. Kompania synon rritjen e
shitjeve duke synuar segmente q duan ti mbajn
makinat e tyre t pastra gjat gjith vitit.

Shitjet pr njsi 2004 mimet pr njsi 2004 Shpenzimi pr njsi 2004

Larje e plot 1,760 Larje e plot $15.00 Larje e plot $0.70

Larje nga jasht 2,050 Larje nga jasht $9.00 Larje nga jasht $0.40

Pastrim nga brenda 770 Pastrim nga brenda $8.00 Pastrim nga brenda $0.30

Shrbime 129 Shrbime $140.0 Shrbime $3.00

0

Larja e mjeteve t 615 Larja e mjeteve t $10.00 Larja e mjeteve t $0.70

biznesit biznesit biznesit

Shrbimet ndaj 494 Shrbimet ndaj $70.00 Shrbimet ndaj $3.00

dyqaneve t dyqaneve t dyqaneve t
makinave makinave makinave

Shitjet totale pr 5,818

njsi

SHITJET E 2004 KOSTOT E 2004 PERSONELI 2004

PRGJITHSHME PRGJITHSHME

Larje e plot $26,400 Larje e plot $1,232 Owner $18,000

Larje nga jasht $18,450 Larje nga jasht $820 Car washers $30,240

Pastrim nga brenda $6,160 Pastrim nga brenda $231 Admin/Sales $13,440

Shrbime $18,060 Shrbime $387

Larja e mjeteve t $6,150 Larja e mjeteve t $431

biznesit biznesit

Shrbimet ndaj $34,580 Car dealership $1,482

dyqaneve t service
makinave

Shitjet totale $109,800 Shpenzimet totale $4,583 Pagesa totale e $61,680

pagave

63
SHEMBULL I NJ PLANI BIZNESI

4. Plani i Mark Smith do t jet pronari dhe menaxheri i

menaxhimit vetm i kompanis. Megjithat ai do t ndihmohet
nga nj llogaritar pr administrimin financiar t
komanis.

Plani i personelit Kompania, kur t hapet biznesi, do t punsoj nj

specialist me koh t plot pr larjen e makinave
dhe shrbimet, Prve ksaj ajo do t mbshtetet
n ndihmn e prkohshme dhe me koh t
pjesshme. Kompania do t punsoj gjithashtu nj
asistent adminstrativ i cili do t ndihmoj pronarin
me punt e zyrs dhe q do t luaj rolin e
recepsionistit.

5. Plani Plani i mposhtm paraqet zhvillimin financiar t

financiar Soapy Rides. Biznesi do t financohet fillimisht ng
nj kredi personale prej 30,000 $ e cila do t
merret nga pronari I companis. N fund t vitit t
tret shpresohet q komania t hap nj tjetr pik
shrbimi.

Analiza e piks Shpenzimet mujore fikse pr Soapy Rides llogaritet

s balancimit t jen rreth 7,500 $, dhe njsit e balancuara jan
203 makina n muaj.

ANALIZA E BARAZIMIT T KOSTOS ME

SHPENZIMIN

Njsit mujore (makina) 203

T ardhurat mujore $9,122

Shpenzimet e llogaritura mujore fikse $7,500

64
 Shtojca 2

Planifikimi i fitimit Tabela e mposhtme e fitimeve dhe humbjeve

dhe humbjes ilustron t ardhurat dhe shpenzimet pr vitin e
par.

Humbja dhe fitimi VITI 1

Shitjet $109,800

Kostoja totale e shitjeve $4,583

T ardhurat bruto $105,218

T ardhurat bruto n % 95.83%

Shpenzimet

Libri I pagesave $61,680

Shitjet dhe marketingu $2,600

Zhvlersimi $2,070

Prfitimet $3,325

Sigurimi $1,800

Qeraja $4,800

Taksat e rrogave $15,420

Shpenzimet operative totale $91,695

Fitimi para taksave $13,523

Taksat $3,204

T ardhurat neto $10,318

Fitimet/shitjet neto 9.40%

Burimi: prshtatja nga faqja e Internetit e Sample

Plans, e shkarkueshme nga
http://www.sampleplans.com/
(vizituar n Janar 2007).

65
FJALORTH I TERMAVE T BIZNESIT

Shtojca 3 Fjalorth i termave t biznesit

Disa prej fjalve t prdorura n vtpunsim dhe fillimin e biznesit mund t jen t
vshtira pr tu kuptuar. Pr t pasur nj kuptim m t mir t termave kryesore t
biznesit, hidhini nj sy lists s fjalve dhe prkufizimeve dhe shnoni ato fjal t
cilat jan t njohura pr ju.

Reklamimi Prpjekja pr t influencuar sjelljen blerse t klientit duke

dhn mesazhe shitjeje bindse pr produktet dhe shrbimet.

Asete do pron e zotruar nga nj person apo biznes. Asetet

prfshijn para, tok, ndrtesa, investime, makina, kamion
apo vlera t tjera.

Bilanci Nj pasqyr e gjendjes financiare t nj biznesi i cili liston

asetet, detyrimet dhe aksionet e zakonshme n nj moment t
caktuar n koh.

Llogaria Proesi i regjistrimit t transaksioneve t biznesit n librat e

llogaris.

Pika e balancimit Niveli i biznesit n t cilin t ardhurat barazojn shpenzimet.

Buxheti Nj plan i shprehur n terma financiar, p.sh. sa para nevojiten

pr t drejtuar biznesin dhe sa para do t gjenerohen.

Plan biznesi Nj document q prmbledh objektivat operative dhe

financiare t nj biznesi dhe q prmban nj plan dhe buxhet t
detajuar q tregon se si duhen arritur objektivat. Plan biznesi
prmab gjithashtu parashikimet e detajuara financiare rreth
performancs s biznesit, dhe nj plan marketingu.

Menaxhimi i Proesi i monitorimit, analizimit dhe rregullimit t rrjedhjes s

burimeve financiare. Pr bizneset e vogla, aspekti m i
rrjedhjes s parave
rndsishm I menaxhimit t rrjedhjes s parave sht
shmangja e mungess s parave, e shkaktuar nga nj boshllk
ndrmjet hyrjeve dhe daljeve t tyre.

Kolateral Asete q siprmarrsi dshiron ti vr si garanci pr nj kredi.

Shtpit, makinat, pasurit apo pajisjet jan t gjitha shembuj
t aseteve q mund t prdoren si kolateral.

Shrbimi i klientit Aftsia pr ti shrbyer nevojave t klientit. Prmirsimi i

shrbimit t klientit prfshin njohurit mbi nevojat e klientve
dhe zhvillimin e planeve pr krijimin e proeseve miqsore ndaj
klientve.

66
 Shtojca 3

Zhvlersimi Rnia e vlers s pajisjeve me kalimin e kohs

Siprmarrs do njeri q siguron t ardhurat n formn e biznesit,

kontraktimit apo aktivitetit t lir, Gjithashtu prdoret pr t
prkufizuar nj person I cili fillon nj biznes t ri.

Shpenzime fikse Shpenzimet e prodhimit q nuk ndryshojn dukshm me

volumin e prodhimit. Nj shmbull i till jan rrogat e
punonjsve. (shikoni gjithashtu shpenzimet e ndryshueshme).

Studimi i tregut Mbledhja dhe analiza e informacionit rreth klientve,

konkurentve dhe strategjit e trugut. Siprmarrsit prdorin
studimin e tregut pr t prcaktuar realizueshmrin e biznesit
t ri, t testojn interesat pr produktet apo shrbimet e reja, t
prmirsojn bizneset e tyre dhe t zhvillojn strategji
konkuruese. Me fjal t tjera studimi I tregut mundson
bizneset t marrin vendime duke I lejuar ata t jen m t
prgjegjshm ndaj nevojave t klientve dhe t rrisin t
ardhurat.

Marketingu Proesi pr gjetjen e klientve potencial pr nj biznes q

jan t interesuar pr produktet apo shrbimet e tij.

Shpenzime skajore Shpenzime shtes t shoqruar me prodhimin e nj apo m

tepr njsive t nj produkti t caktuar.

Partneritet Nj marrdhnie ligjore ndrmjet dy soe m tepr njerzve t

cilt ndajn prgjegjsit, burimet, prfitimet dhe detyrimet e
nje biznesi.

Vnia e mimit Prcaktimi i mimit t shitjes t nj produkti apo shrbimi.

Promovim Prgjithsisht, promovimi sht komunikimi me klientt e

ardhshm n mnyr q ti influenconi ata q t blejn produktet
dhe shrbimet e kompanis. Promovimi prfshin t gjitha
metodat e disponueshme pr ta br t njohur nj produkt t
klientt n mnyr q ata t duan ta blejn at.

Shitje me pakic Shitje direkt te klientt. E kundrta, shitja n sasi t mdha te

tregtart pr rishitje sht aktivitet shitjeje me shumic.

Kapitali fillestar Fondet q nevojiten pr t filluar nj biznes.

Kredi pr biznesin e Shpenzime t ndryshueshme

vogel

Shpenzime t do shpenzim i cili ndryshon dukshm me nivelin e prodhimit.

Nj shmbull sht kostoja e materialeve.
ndryshueshme

67
LISTA E BURIMEVE N INTERNET

Shtjca 4 Lista e burimeve t Internetit

Listimi i do faqeje Interneti t mundshme t dobishme pr zhvillimin e biznesit dhe
vetpunsimin shkon prtej synimit t ktij manuali. Pr m tepr, informacioni n
Internet prditsohet dhe rishikohet vazhdimisht gj q do t thot s faqet e
Internetit t disponueshme n kohn e botimit t ktij manuali mund t mos jen t
aksesueshme nga prdoruesi n nj koh t mvonshme.

A. VETSHRBIM, VETPUNSIM

http://www.donnadouglas.com/links.html
http://www.sedi.org/html/new/fs1_new.html
www.exploreselfemploy.ca
http://www.cbsc.org
http://www.strategis.ic.gc.ca
http://www.yea.ca
http://www.cybf.ca
http://www.adviceguide.org.uk/index/life/employment/self-employment_checklist.htm
http://www.nase.org
http://www.wevonline.org/Training/SETOrientation.htm
http://www.inc.com/home
http://www.entreworld.org/Channel/SYB.cfm
http://www.myownbusiness.org/
http://www.benlore.com/
http://www.business.com/directory/small_business/
http://www.businesstown.com/
http://www.toolkit.cch.com/
http://www.businessownersideacafe.com
http://wl.office.com/

68
 Shtojca 4

B. VETVLERSIM

http://www.cbsc.org/alberta/tbl.cfm?fn=self_analysis
http://www.profitguide.com/quizzes/entre.asp
http://www.bdc.ca/en/business_tools/entrepreneurial_self-Assessment/
selfassessment.htm?iNoC=1
http://www.wd.gc.ca/apps/amianent.nsf

C. PLANIFIKIMI I BIZNESIT

http://www.cbsc.org/
http://www.morebusiness.com/
http://www.business.gov
http://www.businessnation.com/smallbiz.html
http://www.planware.org/busplan.htm
http://www.businessplans.org/business.html
http://www.bplans.com/sp/

69