Sadraj

1 Konstrukcija steznog alata za operaciju buenja ..................................................................... 2

1.1 Odreivanje greke baziranja ................................................................................................. 3
1.2 Izraunavanje sile stezanja i potisne sile .............................................................................. 4
1.3 Izbor oblika, dimenzija i naina izrade tijela steznog alata................................................... 6
1.4 Slike modela .............................................................................................................................. 9
1.5 Literatura......................................................................................................................11
 1 Konstrukcija steznog alata za operaciju buenja

Konstruisati stezni alat za operaciju buenja otvora na radnom predmetu

prikazanom na slici 1.1 ako je materijal radnog predmeta elik za cementaciju .1120
i ako bi se njegovo oslanjanje izvrilo na prizme.

d = 28 mm, C =24 mm, D = 560,05 mm, L = 55 mm,

E = 56 mm, R = 280,03 mm, B = 40 0,05 mm

= 120 - ugao nagiba radnih povrina prizme,

0,1
= mm dubina rezanja sjeiva burgije,
2 2

KS = 2350 MPa specifini otpor rezanja,

= 116 - ugao vrha burgije,

= 0,2 koeficijent trenja izmeu radnog predmeta i prizme.

Slika 1.1

Potrebno je:
a) odrediti greku baziranja,
b) izraunati silu stezanja,
c) izabrati oblik, dimenzije i nain izrade tijela alata,
d) nacrtati radionike crtee elemenata za oslanjanje i elemenata steznog
ureaja,
e) nacrtati sklopni crte steznog alata.

[2]
 1.1 Odreivanje greke baziranja

Greka baziranja je:

1
2 = 2 = 2
2

2
Gdje je:
= 0,06 ukupna tolerancija prenika zaobljenog dijela

120
1
2 = 2 = 2 0,06
120 2

2

2 = 2 = 0,0046 mm

S obzirom da je greka baziranja manja od zahtijevane tolerancije dimenzije R, 2 =

2 = 0,0046 mm < = 0,06 mm, moemo tvrditi da e otvori biti izraeni bez
pojave karta.

[3]
 1.2 Izraunavanje sile stezanja i potisne sile

Nain oslanjanja radnog predmeta na prizme prikazan je na slici 1.2.

Slika 1.2

Sa slike 1.2 vidimo da je sila stezanja:

= 4
2

= [N] normalna sila na jednom mjestu oslanjanja

sila trenja na jednom mjestu oslanjanja

Radni predmet se oslanja na 4 mjesta, na kojima se javljaju 4 sile trenja koje mogu
da sprijee vertikalno pomjeranje radnog predmeta.

Dakle njihov odnos je:

4 [N]

=>
4

Slika 1.3 Burgija u zahvatu sa materijalom, s

otporima F2 i F3

[4]
Ukupna sila koja djeluje u vertikalnom pravcu je:

= 2 2 + 3 [N]
2

Prilikom buenja javlja se glavni otpor rezanja F1:

1 =
2 2
28 0,1
1 = 2350
2 2

1 = 1645 [N]
Otpor prodiranja sjeiva F2 obino je jednak glavnom otporu rezanja:

2 = 1 = 1645 [N]
Otpor pomonog kretanja F3 odreujemo po izrazu:

116
3 = 2 2 = 2 1645 = 2790,1 [N]
2 2

116
=> = 2 1645 + 2790,1 = 4533,5[N]
2

4533,5
=> = = 1133,4[N]
4

1133,4
=> = = 5667 [N]
0,2

116
=> = 4 5667 = 19223,6 [N]
2

[5]
Ako za stezanje izaberemo vijak M12 tipa III s rukohvatom L = 120 mm (tabela 29, lit
[1]) sa srednjim prenikom dn = 11,135 mm i korak navoja h = 1 mm, potrebna potisna
sila na kraju rukohvata je:

0,5dn h+dn
= Fs Fp max [N]
L dn h
Gdje je:

0,2
= = 60 = 0,23094
cos cos
2 2

Pa je sada:
0,511,135 1+0,2309411,135
= 19223,6
120 11,13510,23094

= 210,1 N > Fp max = 200 N

Kako je sila vea od maksimalne dozvoljene vrijednosti Fp max maksimalna sila

ruke se mora ograniiti na interval od 150 N do 200 N ,i tada se sa sigurnou moe
rei da e radni predmet biti ukruen.

1.3 Izbor oblika, dimenzija i naina izrade tijela steznog alata

Oblik i dimenzije steznog alata zavise od oblika i dimenzija radnog predmeta,

te obrade koju treba vriti. Da bi radni predmet imao pravilan poloaj u steznom alatu
u odnosu na rezni alat (burgija), osim prizmi za oslanjanje koristimo i epove
upresovane u horizontalnu plou tijela steznog alata (pozicija 3 i 4). Za pravilno
voenje reznog alata koristimo voicu za burgije (pozicija 5).

Dakle tijelo steznog alata ima zadatak da objedini sve ove elemente, tj. elemente za
oslanjanje (prizme i epove), elemente steznog ureaja i voicu burgije.
Budui da je oblik steznog alata nestandardan i ako pretpostavimo da emo izraditi
samo jedan alat ili nekoliko njih, onda je alat najpogodnije izraivati od
konstrukcionog elika zavarivanjem (sklopni crte).

Posmatrajui sklopni crte steznog alata, uoavajui funkciju pojedinih segmenata,

moemo konstatovati da je najkritinije mjesto na steznom alatu ustvari nosa vijka
ureaja za stezanje (sklopni crte, pozicija 8).

[6]
Dimenzije i optereenje nosaa vijka zavarenog za horizontalni dio steznog alata su
prikazani na slici 1.4

h = 12 mm
b = 36 mm
a = 2 mm
l = 14 mm

Slika 1.4 Dimenzije i optereenje zavarenog nosaa

Zbog toga emo izvriti provjeru nosaa vijka na savijanje, pod djelovanjem sile Fs
du ose vijka. Nosa vijka zavaren je za horizontalnu plou tijela alata, te provjeru na
savijanje vrimo prema izrazu:

Ms max
s var = sd max [MPa]
Wy var

Maksimalni moment savijanja e biti:

= Fs l [Nmm]

=> = 19223,6 14 = 269130,4Nmm

Aksijalni otporni moment poprenog presjeka vara e biti:

Iy zav
W = [mm3]
xmax

[7]
Moment inercije zavara:

(h+2a)3 (b+2a)h3 b (12+22)3 (36+22)123 36

Iy zav = = = 8469,33 mm4
12 12

Najudaljenije vlakno:

h+2a 12+4
xmax = = = 8 mm
2 2

Pa je sada:

8469,33
W = = 1058,66 mm3
8
Konano je:

118306,44
s var = = 254,2 MPa
1058,66

Dozvoljeni napon savijanja vara je:

sd var = b b1 sd [MPa]
b = 0,65 faktor smanjenja vrstoe u zavarenom djelu
b1 = 0,9 faktor kvaliteta vara

Dozvoljeni napon savijanja materijala je:

sd var = 500 MPa

sd var = 0,65 0,9 500 = 292,5 MPa

s var = 254,2 MPa < sd var = 292,5 MPa

Dakle var zadovoljava uslove optereenja

[8]
 1.4 Slike modela

U nastavku su dati modeli pozicija kao i cijelog sklopa alata.

Slika 1.4 ep za oslanjanje Slika 1.5 ep za oslanjanje

Slika 1.6 Nepokretna prizma Slika 1.7 Pokretna prizma

Slika 1.8 Vijak za stezanje Slika 1.9 Ruica za stezanje

[9]
Slika 2.1 Alat za stezanje

[10]
1.5 Literatura

1. Hodi D. Konstrukcija alata. Sarajevo, Svjetlost; 1990: 93 100.

[11]