Kebikec | Says 2. 1995 OSMANLI VILAYET GAZETE VE MATBAALARI UZERINE GOZLEMLER XIX. yuzyil, Osmanh Imparator- lujivinda aydin'in ve gazete'nin birlikte dogup biiytimelerine tamk oldu. Gergi Osmanlt aydim ve gazetesi Bat'daki {adaglanndan cesitli yonlerden farklry- «dx; ama yine de Omegtin-aydin, hosnat ol- madi meveut durumu kendince elesti- riyor, degistirmeye galigryor: gazete ise bu ufraginda aydinin temet iletisim ara- 1 oluyordu. Osmanti aydim genet geri kalrmshigin yant stra Batt (bagka bir de- yigle emperyalizm) kargisindaki strekli gerileyigin muhasebesini yapip bundan urtulmaya calstr, mezhebine ve mesre- bine gore ideolojiler tretmeye gayret ederken en Onemli araglarmdan birisi ga- zete oluyordu. fe yandan imparatorlukta gazete- dogusu nerdeyse iki yiizyil gecik- migti:tstelik gazete ticari kapitalizmin zoruntu bir araci olarak dei de geg kal- mig Osmanh modernlesmesinin kendin- ‘den cok sey beklenen sihili bir aract ola rak dojimus, daha dorusu dogurtulmus- tu, Belki hepsinden ¢nemlisi, Osmanit gazetesi kitabin, fikir dreten kulaplerin, bilimsel demeklerin olmadi®i bir ortam- dda adeta "yapay ddlleme” ile yaratilmrs- tu, Ve bu nedente kendisinden, toplumu demokratiklestirme, ¢azdaslastirma, ideoloji iretme ve yayma, editim ve kil- Uygur Kocabagoflu Ali Birinci tir gereksinmelerini kargilama vs. gibi biiyik boyutlu gérevler beklenir olmus- tu. Bu durum Osmanh gazeteciliginin birtakim sui generis dzellikler kazanma- sina yol agtt ki bunlarn baginda VILA- YETGAZETELERI gelir. Bu yazida vilayet gazele ve mat- Hunan XX. ylizyil bagindaki’ durum- Ikinci Mesrutiyet yonetiminin bun- Jar hakkandaki dighnceleri,arsiv belge- lerine dayanilarak incelenecektr. ‘Tanzimat Ferman: okundugu z- man Osmanls milkiinde Turkge ve resmi nitelikte iki gazete vardh, Buntardan bitisi Kahire'dcki Vekayi-i Misriyye (1828) di- Jeri de Istanbuldaki Takvim-i Vekayi (1831) idi, Oysa Kanun-i Esasinin ilan edildigi 1876 ytlinda, hem baske hhem de tagrada 1839'a gore hayli gelis- mig bir basin ve yayin hayatt ortaya gik- mist. Bu geligmenin nedenterini baglica iki yerde aramamz gerekmektedir, Birin- cisi, bizde gazetenin ortaya gikisinin ve ‘stlendigi isfevlerin -yukarida kisaca de- Binilen- farklihgadsr. Ikincisi ise Tanzi mat hareketinin bizzat kendisidir. Cunki Tanzimat bir tir despotik modernlesme. modeliydi. Bu modelde gerek moden- lesmeyi gerceklestirecek INSAN'n ye- tistirlmesinde, gerckse gelencksel yap b 101Kebikeg / Say 2 . 1995 da gergeklestirilecek dénigimletin sag- lanabilmesinde bilim-eitim-iletisim ku- rumlarina bilyik gereksinme duyulacak- 11, Nitekim Osmanit Imparatoriugu'ndaki resmi nitelikli ilk gazetelerin (Vekayi-t Misriyye ve Takvim-i Vekayi) kurulus amackairnda oldugu gibi vilayet gazetele- rinin varolus nedenleri de bzellikle ve Oncelikle “tenvir ve terbiye"ye yonelikti. Vilayet gazetelerinin ilki olan Tuna‘nin (1865) ilk sayisindaki sunus yazssinda ‘bu gergek goyle dile getirilmekieydiz “Analisi -vukuf-u malumat ve hitsn-at ahlak ve adat ile yolunu ditzelt- mis olan memlekeite efradci nas hukuk-u mesrutyesini temin eden bitin nizama riayet icin vesait-i muhabereye muhtag olarak vazifesini ifa ve idare eder. Bina- enaleyh, halkin ve bir memleketin entni- ‘yet ve mamuriyet ve saadet-i hall ign ip cehalet ve hitsn-i terbiyet kaziyeleri olup bunun usuli dahi bir tarafian eshabiun tamim ve teshil.. usul ve kavaidin tesis ve nesri ile viicuda geldiinden ve asri- mmizda feni tabiat bu misillu tegkatin vasitacl misiakilesi ve umumen vukuf ve malumatin adeta bir makinesi oldugun- dan... merkess vlayette bir matbaa vaz ve ihdas edilmastir.” Yine vilayet gazetelerimizinilkio- inden birisi olan Hidavendigar‘in (1869) 23%tncsaytsinda yer alan "Gaze te ve Medeniyet” bash yazida "Gazeie memalik-t miitemeddine- ede tab ve negr olunur. Yani medeniye- tin hassasindadir, Nasi! hassa, beiki me- deniyetin hadimi ve mitemmimidir. Ci ui daima medeniyete ve medeniyetleva- zimind hizmet eder, ikmale galigr.” dendikien sonra, gazeteciye de goyle ses- Teniliyordu: "Tuna Gaz 1281). esi, 3 Mart 1865 (16 Sevval 102 Vilayet Gazeteleri “By gazeteciler. Biliniz ki medeni- yet ve ilim ve maarif ginesi dinyayt th- Trak ett. Bir takim milletler isbu gimesin nururdan itifade edixortar. Ve kimi da- ‘hi etmege calistyor. Birtakims ise hentiz sgaflet yaraginda devin uykuda kalip ya- ityor, Buntart kim ikaz edecek? Ve bu -ginesin parilusins bu gafillerin gdzdne kim sokacak? Gazetecitertmis.” * Medeniyet ve ilim ve maarif git- resin agra ahalisinin g0zline sokmak fizere, vilayet teskilatinda 1864'te yapl- lan KOkIW deisiklii izleyerek, vilayet matbaa ve gazetelerinin kurulmasina baslandi. Yeni vilayet Orgitlenmesinin bir tir pilot projesi olan Tuna Vilayetinin bagina getirilen Midhat Paga'nm yapuist ilk islerden birisi de bir matbaa ve gazcte kurmak oldu, Bu uygulama daha sonra hizia yayzunlasintd, Vilayet Matbaalart zamnamesi, 7inci maddesiyle her vilayet- te yorenin her trl genel yazama ini yyirutecek bir gOrev (mektupculuk) ihdas ediyor ve vilayctlerde kurulacak matbaa- Jani da bu mektupgulanin yonetimi altima veriyordu. 21 Ocak 1871 tarihli Mdare-i Umumuiyye-yi Vilayet Nizamnamesi‘nin 20'nci maddesinde ise gerek vilayet mat- baalarinn yénetimi, gerekse vilayet ga- zetelerinde hiktimet tarafindan resmi ya da gayri resmi bir yazi yayunlanmast ge- rektiginde misveddelerinin diizenlenmest vve kontrolu mektypgunun gorevleriara- sinda sayslyyordu.® Kurulus donemindeki bu dizente- melerden anlasildifa gibi, vlayet matbaa 2 Hudavendigar Gazetesi, 15 Mays 1869, 3 Ditsur, 1. Tenip, Matbaa-i Amire, 1289, C1, 5609, 4 aks. 630.Kebikeg(Sayr 2.1995 KOCABASOGLUBIRINCI ve gareteleri, yonetimin “resmi" yang ‘malarim kolaylagtirmak, merkez. ve tas- ra yOnelimlerince uygun gortlen seyleri basmak ve yaymak gibi gorevlerle yo- -kumliiydiler. Bunu asatidaki belgede agiklikla gonmek mimkundur. 27 Coma- ziyel‘hir 1291 (1875) tarihli sz konusu belgede (tamim), “bila istizan kitap ve resail tab olunmamast” hakkanga vila- vyellere uyarida bulumulmaktadir? Meride tbu gaveteler yeni iglevler de yaklenmis- tir. Ormegin, 13 Mart 1329 tarihli (1913) Idare-i Umumiye-i Vilayat Kanun-u Mu vakkatinin 122'nci maddesi, Meclisi Umumi gorigmelerinin dzetlerinin vila- yet gareteleriyle yayin ve ilam yakiimli- iasind getiriyorda. Vilayet matbaa ve gavetelerinin bu “resmi"lik eli, her trl Olguntin runni zorlayarak devam edecek, bir tasra gavetecisinin 1923 yilindaki degerlendir- mesiyle, rresmi gazete caizesi birceler- den, koyli kesesinden verilen, vali veya mutasarriflarin, degersiz memurlarin bir kaside mecmuast mahiyetini asami- yor” 7 hale geidikten sqnra pek goku 192011 yillarda tasliye edilecektir. Ancak vilayet mathaa ve gazetelerinin, caidas kitabin Osmanls tasrasinda yaygmlas- ‘mast, bilge gazctecilifinin dogmasi, ka- ‘muoyunun olugumuna katkida balunma si-ve ydnetimle yonetilenler arasinda bir iletsim kanal olusturmasy gibi onemli ve yararl islevleri oldugu® inkar edile- mez. 5 BA, Maarit Ayniyat Defteri 1070, No.6. © Daistur, I. Tertip, €.5, Istanbul, 1332. sa. 7 Ahmet Talat, “Resmi Gazeteler", Halk Yolu, Sene 1,7, 15 Mayss 1923, 8 Ismail Eren, “Tuna Vilayet Matbaasi ve Kuruluslanndan yok oluslarina kadar toplam sayilan S0'ye yaklasan vi- layet matbaa ve gazetelerinin XX. yiizytl basindaki durumlan Tablo 1 ve Zden iz- lenebili. 1321 (1903-1904) tarihli Osmankt Devlet Salnamesine gre 29 vilayet, 7 ba- famstz sancak ve 4 miimtaz. eyatetten olugan Osmanki imparatorlugu'nda ytiz~ yihn basinda toplam 29 vilayet matbaast ‘stanbut daki resmi matbaalar bu sayinin disindadir) faaliyette idi. Buna gore yu- Kanda antian toplam 40 idari birimin 29'unda yani yaklasik %73'dnde bir res- mi vilayet matbaast bulunuyordu. Bu ‘mathaalanin 15% (%52) 18601 yillann sonlaninda, 7'si (%24) 1870lerde, 3' (Ge10) 1880'lerde ve 2'si (97) 0 vilayette kurulmuy olan [LK matbaa olmak dzelli- Bini tagyordu. XIX, yiizyslin sonu ile XX. yizyilin basmda bu matbaalardan 17'sinin (%59) hala o vilayetin TEK mat- bbaast olugu da ayrica Gnemle vurgulan- maya deer. Bu durum, bir yandan vila- yet matbaslannin Osmank tasrasinda nas bir kulttirel oncultige soyunduklan- mm gosterdigi gibi, yaklagik 40 yilhk bir siirede yeni matbaalar, yent yaymlarla daha geligmis bir kaltar ortaminin olu ‘masinda tek bagina vilayet mathaalan- nun, ya da baska bir antatimla resmi istek ve iradenin yeterli olmadhigamt da wOster- mektedir. Vilayet matbaalarinin [5% (%52) yalnzca Osmankica bask yapabilirken, Tsi (G24) Tarkge-Arapca; 3, (%10) Turkge-Rumca; 2'si (580.6) Turkge-Er- menice: 2'si de (%0.6) Tarkge'nin y sira Surpea, Bulgarca, Fransizca baskt yapabiliyordu, Turkge diginda bir dili Anadil olarak Konusan analinin yoxun ol- Nogriyatt 1864-77", Prk Katie, CLA 827, Ocak 1965, 311-318. 103Kebikeg 1 Say 2.1995 duu bélgelerde o yrenin diliyle yayin yapildig ancak resmi yayinlarda Tirkge- ye (Osmmantica) dncelik verikmesinin te- imel politika oldugu anlasilmaktadi. Vilayet matbaalanndaki baski tek- niginin, o yillar igin, resim (fotogral) basmaya elveristi olmadift anagtlmak- tadir. Ote yandan séz. konusu matbaalarin 7'si (%24) yalmizea tipo bask (hurufat) yapabilirken, 21'1 (%72) tipo baskimin yant stra tasbaski (litografya) yapabil- imekteyai. Bir bayka dgekte Konuya yaklas fojamizda gumu gdriyoruz: XX. yizyrlin asinda (1901-1902) bugunku Tuskiye inde Kalan yorelerde toplam 145 mathaa faaliyetteydi Ugu resmi mat- baalar olmak iizere buntarin 90 tanesi, vyani yaklastk %62'si Istanbul daydh. (Is- ul daki mabaalarin 60'mnan, yaklagtk ‘%67'sinin azinlikiann ya da yabaneslanin elinde oldugunu belirtmemiz gere Istanbul digindaki mathaalarin da- Eulims ise syle igi Aydin Vilayeti 33, Edime Vilayeti 5, Trabzon Vilayeti 4, Hdavendigar Vilayeti 3 ve gegye Kalan vilayetlerde toplam 10 matbaa.” Yukan- da sayslan vilayetlerin disinda Kalan yer- Terdeki 10 matbaanin timiyle resmi vila- yet mathaalars olusu da aynca dikkate deier durumdur, Biifin bunlar ne anlama gelmektc~ dir? Bu sorunun cevabs, kismen, bu mat- baalarin ortaya koydukiarina bir g6y ati Trak verilebilir. Omegin, 1868/1869 yi Jinda vilayetin ilk-ve tek matbaast olarak kurulan Kastamonu Vilayet Matbaastni alahm. 1869-1928 yillanm. kapsayan yaklasik 60 yilik siirede bu matbaada {oplam 88 eser basilmsur, Bunun 21 ta nesi (% 24) salnameler, 4'U_ gesitli ka- 9 Maarif Salnamesi, Dersaadet, 1318, s 923-1154, 104 Vilayet Gazeteleri nunlar (Kanun-i Esasi_ ve Intihab- Mebiusan Kanunu gibi), 4'4 oteki resmi yayinlar ve geriye Kalan 59' ise (%e 67) iarim, tcare, tarih ve dini konularda ya- yanlgnmss kitaplardan’ meydana geliyor u.! 1864-1877 yillan arasinda faaliyet s0steren Tuna Vilayeti Mathaasi'na ge- Tince, bu mathaada da yaklagik 12 yil iginde, 1865-1871 tarihleri arasinda ya- yanlanan Tuna ve 1875ten sonra Le So- leil (Gunes) ad Tirkge-Bulgarca ve Tiirkge-Fransvzca iki gazetenin yam: sira Tiirkge ve Bulgarca aylik Meera-i Ef- kkar, Bulgarca onbes gunde bir yayanla- nan’Slava ve yine Bulgarca efitim-okul dergsi Usiliste yayinlanmisr, Yine bu matbaada Tiskge Tuna Vilayet Salname- Jeri, Turkge-Bulgarca sOzlikler, her iki dilde dlbilgisi ve gramer kitaplanyyla di- fer okul kitaplan bastimistr. Tuna mat- baasinin din Kitaplarindan okul kitaplan- na kadar gesitli Konularda bast yalniz- a Rulgaca ktaplann sayist 140 kadar- dirt Vitayet matbaa ve gazetelerinin bir bagka dzellibi de tagrada, gOldeki vaha- Jara benzer birer kiltir adacyin olugtur- mus olmalaridi. Vilayet mektupgulan- nn yénetimi altinda matbaalarm ve ga- zotelerin faaliyeerini yirutenler okur- yazar kiigik bir aydinlar gruby olusturu- yordu, Matha midini, muavini,litoraf- yact, yardimesst, bagmirettip ve yardim- falar, gazetelerin bagmuhatric ve diger ‘yazar ve muhabitleri, mitercimleri ve di- der calisantan ile bu grobu bir micro- osm olarak diisinmek yanls de¥ildr. Bu kucuk dunyaya mensup insanlann sa- yisi, yerine, zamamna ye orlamina gore 1 asia Demirciogtu, Kastamorm'da Bast lan Eserter, 1987, passima. 1 Msmmail Even, agm, Turk Kultied, C0, 8.27, Ocak 1965, 5.318,Rebikeg | Says 2. 1995 ‘oldukea farkliiklar gostermekteydi, Sdz~ ‘gclimi Tuna vilayet matbaast ve gazetesi- nin kadrosu 1285 (1869) Salnamesine g0- re 10 kigi iken , bu says 1290 (1874) Sal- namesine gore I7'ye 1293 (1877) Saln mesine gore ise 34 kisiye yukselmistir. ‘Bu sayilarin yansina yakin bir boliiminis fikir igileri ya da kisaca yorenin 0 done- me gre Onde gelen entellektuielleri say- ‘mak dogru olur. Aynt sekilde, Sivas vila- ‘yet mathaast ve gazetesinin kadrosu 1319 {arihli Salnameye géve 17, Konya vilayet smaubaa ve gazetesinin Kadrosu dy 1317 tarihli Salnameye gore 13 kigidir.'? + Hodavendigar Bursa) Vilayetnin matbaa ve gavetesinde galisan personclin sayist 1870-71 yilinda 27 kisi idi. Bu vie layetin mektubi Kaleminde ayrica 17 ki- sinin caligtifr da belirtilmetiir."> wyet Gazeteleri Arjiv belgeleri ve vilayet salna- melerine gre XX. yiizyilin baginda (1316-1317 seneleri) Osmank Imparator- Jad tpl 25 at vilayet gies yayinlaniyordu. (Bu sayilara Istanbulda- ki resmi gaveteler dahil degildir; kz. Tablo-2). Ancak gerek bu tarihien Once yayin hayatt sona eren gerekse bu ‘en sonra yayina baslayantarla birlikte (Bkz, Tablo-3) vilayet gazetglerinin top- Jam sayist 47°yi bulmaktadir ‘Yazytlin basinda faaliyette bulu- nan vilayet gazetelerinden 10'unun (% 40) dili Turkge, 7sinin (%e 28) Tarkge- 12 Sivas Vilayeti Salnamesi, Sivas, 1319, 854; Konya VilayeriSalnamesi, (Yismiseki zinei Defa) Vilayet Matbaass, Konya, 1317, 8.40 13 Hidavendigar Vilayet Satnamesi, Sene 1287, Bursa, Matbua-i Vilayet, 8.54 1317 senesinden nce faaliyetidurdurulan DOSTRPIONPEEED KOCABASOGLU/BIRINCI Arapga, 'tiniin (% 16) Tarkge-Rumea, 2sinin (Sb 0.8) Tarkge-Ermenice ve birer tanesinin de Tukge-Surpga ve Turkee- Rumca-Supga-lbranice idi, Ayn tariler- de 40 biyUk idari birimden olusan Impa- ratorlufun 25 idari biriminde (% 63) Tairkge ya da Turkgenin yan sira 0 yore nin diliyle yayin yapan bir vilayet gazete~ si bulunayord Bu garetelerin 16's (% 64) 1876 tarihinden Once faaliyete gecmisti. 1865 yihnda Tuna'nn yayma baslamasindan sonra 1866 yilinda Firat, Suriy Sarkiyye, 1868 yalinda Edirne ve Yan- ya, bir yil sonra da Zevra (Bajdat), Hil- davendigar, Konya, Trabzon, Selanik, yaym hayatina girmisti, Bu vilayet gaze- {elerinden 20 tanesi, yani yaklagik % 80% 6 vilayette yayinlanmg ILK gazete olu- ‘yordu, Yine bu gazetclerden 17 tanesi (% 168) yiizytlin baginda 0 vilayette yayin- Janmakta olan TEK gazete durumunday- at Tablo-Fdekilerle bitlikte saystant ‘s0'ye yaklagan vilayet gazetelerini gene! olarak iki kumede ve ug donemde ele al- ‘mak olanakhidir, Bir kere, bu vilayet ga- zetelerinin bazilan dierlerine gore daha geliskin ve etkin olmustardir, Bir Tuna, itlis ve Trablus- ye, sizgclimi bir Van, arb'a e6re cok daha geligkindi. Bunun gevresel, idari, kisisel vb. cesitli neden- Jeri vardh, Bu konuda kesin bir yargiya vvarabilmek igin bu gavetelerin Kolleksi- nlanm (ki pek gosunu bulmak bugin in hemen hemen olanakstzdir) karsi- lagurmali olarak incelemek gerekir, An- ccak bizim ve baska aragturmacilarin or- ‘yada daha sonraki bir tarihte kurulan vilayet ‘avetaerine iligkin kimi ikinci el bilgler gene bir fikir vermek agisindan Tablo-¥te postorilmigtix, 105Kebikeg | Sayt 2 . 1995 taya koyduklant kimi Omeklerdén hare- kketle yine de bir takim yargilara vanlabi- fi, Sozgelimi 3 Mart 1865 1 Haziran 1877 tanbleri arasinda yaymlanan” Tuna bolgenin sorunlanna &ncelik vermekle Dirlikt, ig ve dig taherlest dengeli, di anlasih, dslubu kivrak, 10'uncu says dda 1300 tiraja ulasints eksiksiz bir gaze- tedir, Donemin gtinlik Istanbul gazetele- riyle kargtlastimldifinda, Tuna'nin bu. gazetelerden hig de geri olmadift gorl- Tir, Haftada bir kez her Carsamba ginti yayinlanan Tuna'nin igeriginin %59'unu * dahil haberter", %27'sini“harici haber- Jer ve %14'und de “ilanat” olusturmakta- dir, Ig haberlerin kendi igindeki dafuh- rinda ise en biyik payt adli, miki, mali ve askeri Konulart kapsayan yéinetim ya dda kamu hayatina iliskin haberler almak- tadir, Bunu %18\e iktisadi ve sosyal ha- Yala iliskin haberler, %12 ile ginlik si- radan olaylar, %10'a saglik, %8'1e de ceitim-KOltar-sanat ayatina ilgkin ha- berler izlemektedir.! Bu, ginimizden bakildijinda bile oldukga dengeli bir da- Jalim olarak gorulmektedir Ercurum'da_yayinlanan Envat Sarkiyye (1867) ve Bursa‘da yayinkanan Hiddavendigar (1869) da Istanbul gaze- telerinden cok farkl olmayan, geliskin ve yorelerinde etkili gazetelerdir. Hiada- vendigarn 15 Mayts 1869 tarihli 234n- ci sayisinda yer alan "Gazete ve Medeni- yet” baglikh yazida, "Gazete ne yapar™ Sorusuna gu cevap verilmekteydi: “Gazete ne yapar? Evvela hasbel vazife ne olursa olsun dogruyw yacar. Tuna’ ik 52 sayilik bir kolleksiyonu Is ‘anbul Millet Kutuphanesiinde meveutur 4 Uygur Kocabagojlu, "Tuna Vilayeti Ga- zetesi", AO. Osmantt Tarihi Aragurma ve Uygulama Merkezi Dergisi, says 42, (Ocak 1991), 5141-149, 106 ‘Vilayet Gareteleri Hig mildahane bilmes. Ve eimez. Lisan-t muni ve tercitman-t efkart meziyetini azandigt milletinin thtiyacat-t halise ve zaruriyeleri ve tabiat ve mevkilerinin, Tiarkgesi diimyanen nazarfendidirler.”" ‘tk 100 sayidan olugan bir Kollek- siyonu Bursa Il Halk Kotuphanesi'nde bulunan Hiidavendigar‘da da yonetim hayatina, emniyet ve muavenet sandikla- nina, bayindirik islerine, dzellikle tarim- sal konulara ve etitim-kultir hayatina iligkin haberiere bolca yer verilmektedir. ‘Ancak unutulmamas: gerekir ki bu gaze teler "resmi® yant air basan, yonetimin jeki birer kitle haberlesme aract bzelligini gOsterirler. Bu nedenle bu ga- zetclete iliskin deBerlendirmelerde bu ni- teliBi gbzden kagurmamak gerekir, Hiida- vendigar'in ikinci saytsindaki "Gazete” bashkh yazida, bu gergek agik bir gekil- de goyle dile petirmektedir: "\. vilayetimizde dahi ishu gaze- tenin nesrine baslanmasindan dotays unum vilayet ahalisi tesekktir etmelidir~ ler. Ciinkt ceridesiz bir mille ihtiyacat-1 halige ve yevmiyelerini ne aniayip ne antatabilecekteri gibi suret-i idarece endi haklarinda olan hitsn-i nivet ve ef- karin ne derecelerde oldugun anlaya- mazlar. Bundan baska gerek ilim ve sa~ nat ve gerek ticarette olan terakkiyat-1 yevmiyeyt ve bundan hasf olan menafit Ceridesiz ahati duyama: Bu anlatlanlara gore cok daha il- kel gortinimli vilayet gazetelerine de iki mek verebiliriz, Sozgelimi 30 Nisan 1888 tarihli Bitlis vilayet gazetest iki yaprak Werindeki dort kuguk sayfasint (29cm, x 41 cm,) su dort kalem ya ile doldurmust "Veladet-i Humayun Senligi’, *Vekayi-i Vilayet" (yalnizea kimi. gorev” Jere yapilan atamaiardan siz. ediliyor), 15 Hadavendigar, 24 Subst 1869.Kebikeg | Sayt 2 . 1995 “Hidkkam ve sair memurin-i adlienin uusul-intthab ve tayinlerine dair kanun- nameden mabad", "Ilan: Merkez Mah- keme-i Bidayet lera Memurlugundan” Yine sdizgelimi 20 Ocak 1899 ta- sili Van vilayct gazetesi aynt boyutlar- daki dort sayfasim "Leyle-i Berar’, ‘Havadisei Vilayet: Mekteb-i Riidiye-t Askerixenin Tevzit Mikafat Resmi” ve "Hana" bashklan altmda toplanan Ug yaa ile sustemigtir’ Bu dinekler de gbsteriyor yot gareteleri gerek Yyoniinden -zaman iginde- birbirlerinden bir haylifarkli gOrdnimler ortaya koya- bilmisterdir. Vilayet gazetelerini zaman boyutunda incelediimizde ise birtakim ‘onemli deBisimlerin st. konusu oldubu- nu goririz, Bu baBlamda vilayet gazete Ierini tig donemde ele almak uygun olabi lir, 1865-1877 yillan bu gazetelerin ku- rulup gelistikieri yillardir. 1878-1908 yillarinda istibdadin sicak nefesi bu 23- Zetelerin sararmasina katkida bulunan et- kenler arasinda olmustur. 1908 devrimini izleyen donemde ise bu gazetclere yeni bircan ve rah vermek igin semeresiz giri- simler yapilmistir. Birinci dénem (1865-1877) vilayet sgazetelerinin hich geligme gosterdikleri bir dénem oldu, XX. ybizyal baginda faa- liyette.bulunan vilayet gazetelerinin 644 bu donemde kurulmustur. Yizyr- ‘hn baginda artik faatiyette olmayan Tu- ‘na (1865), Girit (1867), Iskodra (1868), Prizren (1871), Seyhan (1872) ve Ru- meli (1873) de bu kurulus ve gelisme doneminin gazeteteriya 1878-1908 yillarin: Kapsayan donem as- Innda bu gazetelere baglanan umutlarin sonduga bir donem oldu, Vilayet gazete- las * sezkonosu Bitlis ve Van vilayct gozctele- rinin birer sayisi kigisel aryivimizdodir. wx) KOCABASOGLIBIRINCE lerinden beklenen sihiliishevlerin kendi liginden yerine gelmemesi, hikiimetin de bu gazeteleri birer "medh ti sena’ risalest ve ilan tahtast olmanin otesinde kavraya- ‘mayrst, tayradaki aydintarin bu gazeteler vve onun ardindaki yénetime yeterince gti- venemeyisi ve hepsinden nemlisi Os- manlt tagrasinda cank bir basin ve yayin hayatint yoktan var etmenin mesnel ko- sullarmin bulunmayrgt; Tkinci Abdiilha- mit doneminin kuskucu, ikircikli, insiya- tif olduricd ortamryla da birlesince vila- yet gazetclerinin hizla yorlagmasi kact- inlmaz oldu. Ikinci Mesrutiyet yonetimi vilayet gazeielerini hig de iyi bir durum- 4a bulmadi, Oysa "devr-i celil-i mesrut yet icabi olarak" koy ahalisine devlet ‘am ve kanunlarinin duyurulmasinda vi layet gazeteleri gok yararht olabiirdi Mesrutiyet yonctimi, iste bu amagla vi- layetlerden Gnerecekieri cozam yollarint ‘grenmek iste Sura-y1 Deviet Maliye ve Nafia ve Maarif Daitesinin 22 Testinisant 1325 tarih. ve 3834 sayih raporundan (Bk. Belge-1) ofrendiBimize gire, gelen ce- vaplarda, vilayet gazeteleri konusunda hethangi bir sorunu olmayan tek vilayet Beyrut oluyordu. Bu vilayetten gelen ya- ‘nda, vilayet gazctesinin abone gelirieriy- Ie divenli olarak yayintandifh, teknik ve idaci herhangi bir sorunu bulunmadiga bildiiliyordu. ‘Oysa Yanya, Adana, Konya, Kas- tamonu, Cezair-i Bahr-i Sefid ve Huda- ‘vendigar vilayetlerinden gelen cevaplarda sesitl sorunlar ve buntan cbzmeye yone- lik ilging bneriler suralanmaktayd Belli bash orak yakinma konulart okuyucu azhi, daatim yetersizlifi, 20- runlu olarak abone yapilmis olantardan bone bedellerinin tahsil edilemeyigi ve bu igi yuritecek nitetikli eleman buluna- ‘mayist gibi basin-yayin hayatinailiskin cn iemel sorunlardi, Gergekien de bu so- 107Kebikeg 1 Sayt 2 . 1995 runlar XX. yizyihn ilk on ysl $onuna yaklagiliken tim vilayet gazetelerinin ortak sorunlanydi ve gergekten ileri bo- yatlara ulasmistt. Ustelik bu sorunlar yalmzca yukarda sayilan vilayetler igin 6x konusu degildi; Beyrat gibi belki bir- iki istisna diginda tim vilayetler igin ge- erliydi. Nitekim Edirne Valisinden Da- hiliye Nezaretine yazalan 18 Subat 1325 tarih ve 1229 sayrh yazida (Bkz. Belge- 2) bu vilayetin de benzer sorunlarla karst Kargiya bulundugu ve benzer g&zam One- rilerigelistirdifi gorillmektedi. ‘Donemin tasra yoneticilerinin yo- netim, Katilim (demokrasi) ve d7gtirlik anlayrglanina da igik tutabilecek bu dne- rileri topluca g6zden gogircbiliiz, Bir kere buttin vilayetler okuyucu ahandan sikayet ettikleriigin, hersey- den nce okuyueu ya da gazeteyi para ile satin alacak kaynaga bulmaya yOnelik én- Jemler ortaya attyorlards, Ancak burada ‘ikkat ceken bir nokta vilayetlerinistege, raya dayanan okuyucu artuirmaya yone- lik Onlemlerden cok zora dayanan yén- temler tzerinde durmus olmalandir. Do- al olarak zorla gazete satilacak kigilerin baginda da "memurin-i vilayet" ile Koy ve mahalle ihtiyar heyetleri tyeleri gel- mekteydi. Ornegin Yanya Vilayeti, bin kurug ya da daha yukan maas alan'me- ‘murlarin zorunlu olarak abone yapilma- sim Snerirken, mass simirt Adana igin (600 kurus, Konya ve Cezair-i Bahri Se- fid vilayetieiigin ise 500 kurustur. Kon- ya ile Cezair-i Bahr-i Sefid Vilayetleri ‘memurlarin yani sira ky ve mahalle ih- tiyar heyetleri Byclerinin de zorunlu abo- nelifinden yanadir, Ancak zoruniu abo- nelik de tek basina yeterli deBildir. Abo- nie bedellerinin eksiksiz tahsili isinin de iglerlife kavusturulmast gerekmektedir. Bu konuda Yanya Vilayeti, soz konusu bedelerin iki esittaksitte maaslardan ke- silmesini, Cezairé Bahr-i Sefid Vilayeti 108 Vilayet Gazeteleri ise borcumu ilk tg ay iginde ddemeyen memurun maagindan_saymanhiklarca ‘otomatik olarak kesinti yapilmasim &ner- rmektedir. Edirne Valisi de abone bedelle- ini dizenli olarak toplayabilmek icin “tegkil-i_ vilayet_ nizamnamesi"ne bir madd ekleyerek hukuki bir olanak yara- falmasint istemektedir. Bu arada Yanya Vilayeti, eer daha da fazla gelir elde edilmek isteniyorsa, 60 haneden biyiik oy ve cifliklerin de zoruntu aboneligini savunmaktadir. “Okuyucv sayssinin artinimastigin bir baska oneri. yillk abone bedellerinin azaltlmast yOniindedir. Konya ve Hida- vendigar Vilayetleri bu miktarn yilhk bir Mecidiyeye indirilmesini; Kastamo- ru, merkezde 30 diger yerlerde 40 kurus olarak belirlenmesini Gnermektedir. Yine okuyucu sayisint artirmaya yonelik On- lemiler gergevesinde Konya ve Kastamo- tu Vilayetleri koylilerin anlayabileced bir ditde tanma ve saBlia iligkin yazsta yaralmasint, Hidavendigar Vilayeti de baska bir isle mesgul olmamak kogu- Iuyla 700-1000 kurus mash bir "muhar- rir’in “misabaka yoluyla” tayinini onerir- ken Kastamonu Vilayeti mektubt meyyizlerinden ya da vilayet baskatiple- inden birinin "mellif” olarak girevien dirilmesini istemektedir. Vilayet gazetelerinin gelecedtini kurtarmak agisindan dnerilen bir dider grup dnlem, vilayet mathanlarmin geli lerini arurmak yoluyla gazetelerin dvzen- Ii yayinlanmasimt. salamaya_yonelik olanlandir. Bunlar da baslica iki gruba aynlabilir ye hemen hemen biitin vila~ yetler tarafindan ortak olarak talep edil- mektedir. Her tir resmi baskt igi, eski- den olduiu gibi, Istanbul'da ya da baska rel matbaalarda dedil, parast kargiiZin- dda vilayet matbaalarinda yaptiiimalidi. ‘Aynica her tli resmi ilantar, yine bedeli argiliginda yalntzca vilayet gazetele-Kebikes Say 2.1995 KOCABASOGLUBIRINCI rinde yayinlanmalidr Vilayet gazete ve matbaalarinin sorunlanyla, bu sorunlarin ¢0zumane iligkin Oneriler, hem bu kurumlarin igin- de bulundygu durumu hem de bunlardan sorumlu olan yetkilililerin yaklagumtarint sergilomek agisindan ilgingtir. Ancak Su- ra-yt Devletin bu baglamdaki "mutaala- si" daha da ilgingtir. ‘Sura-yi Devletin Maliye ve Nafia ve Maar Dairesi de kanun ve nizamlanin ky hafkana duyurolmasinda vilayet ga zetelerini kagunilmaz bir aray olarak g6™- rmektedir, Bu donemde vilayet gareteleri- nin belli bagi islevinin kursal kesime y@- neimin duyuralarmiletmekien ibaret ol- duu konusunda bir gory biniginin va- roldugu anlasihyor. Sura-y1 Devlet in raporunda ayrica vilayet yOneticilerinin Ustlerine dugen orevi yerine getirmek yerine disardan yyardim Tbeklemeleri drt: olarak elesti- Tilmekte ve "bu gazetelerin iyiletrilmesi ve zamaninda yerine ulastinimast bu is- le ilgili olanlarim gorevidie" denilmekte- dir. Vilayetlerden glen Oneriler karsi- sinda Sura-y1 Devletin tutumu ve karst Onerileri syle zetlenebilir: * Memurlar ve idare heyeti azala- mun zorunlu aboneligi "katiyyen gayr-i caiz"dir: * Hlanlann yalnizca vilayet gazete- Jerine tahsisi "muvafik-1 maslahat” del dir, * Resmi evrak, defter ve cetvelle- rin Istanbul'da basilmak ve vilayetlere ‘dagitilmak yerine her vilayetin kendi matbaasinda bedeli karsihg1 basiimast bir hesap isidir, * Mektupeulara bu ig igin ayri pa- 1a odenmesi, ya da koylilerin anlayacadi dilde saghk ve ziraat haberleri yaralmast zaten baslangigtan beri uygulanagelen yntemler arasindadr. Sura-yi Devlet'in daha demokratik ve pratik kargi Gnerisi ise gOyledir: * Ban vilayet merkezlerinde gaze- te okuyan yeterli saytda insan vardir. Bu sbi yerlerde vilayet gazcteleri "kism-1 resmni" ve "kism-1 hususi diye ikiye ay- nilabili, "Kism-1 resmide resmi duyuru- Jar Ucreti kargthiinda yaymlatlabilir; “kism-1 hususi"de ise sorumlulugu ken- disine ait olmak tizere istediini yaza- bilecek sekilde, vilayet matbaalani “ba- ‘mukavele” ahaliden talip olanlara ihale edilebilir. Uygulama olanagi bulunan yerlerde bu yola bayvurulmalidr. Alinacak Gnlemlerde "hiisriyet-i sahsiye*nin (kisisel Ozgirlikler) ihlal edilmemesi ya da devletin giderlerinin arimasina yol agimamasisteniyorsa ve de bu gavetelerin yaymlanmast herseye ramen isteniyorsa o zaman bu islet igin biitgeye gerektigi kadar kargihk konul- mah. Sadarer'ten Dahiliye Nezareti'ne yazalan 21 Subat 1325 tari yazida, Su- ryt Devletin mitzalalarma aynen kati- Jondugt ve eer bunlarm "behemahal inti- ‘gan matlub ise” bétgeye lizumu kadar Kargik konulmast ve vilayederin Kendi ‘goziimlerini tiretmelerinin istendigi gori- luyor. (Bk. Belge-3) Ikinci Mesrutiyer'ten sonra da vi- layet gazetelerinin durumlart degismed Anilan tarihien sonra en az bir dizine ka- dar yeni vilayct gazetesi (Bkz. Tablo-3) ‘kurulduysa da bunlar da Oncekilerin yolu- nu izlediler; merkez. ve tagra yénetireri- nin ilan tahtast olmanin dtesine geceme- diler. Isin bu yam ise ayn bir galismanin konusudur. 109“auc 3 zcer pommewes pocen vores (4) says gt 1 “SHEE “C1€1 PME Fe FORA AEE Puy ease, spusoppe9 apt, ei] ruoy gH ov soma 9 t penn co at souruny mm | rh PATA el] muni torr | spoconery eos | era ter, 2 Np ECT a wnt Or POTEA, relay song oH 1 wes on 7 Sun P00 seu ere wap aw woumgatin | 4 spats 110 cd Sent | eeutseg | eaptigort | mpaveanntiaoy ¥L eT asim] co | mumpedirt | sptifeiny me, w au Ml in i i 1d m1 ear ATA emey aM esge BAEA, oy, FT Westpeowpe | twat Hu Resins narra | “arssoea rid 3 ‘rene ATTA ruseg Wl amauta | eM aun Shang wea wideay-oSyng | znamse epeifemy iounyyy | Seu ASHER, sore 2 Syl | meurseg ol ea 4 sésy-abpet | zemeset a seer i ssoury opm | zou, spew URE, oe iW dey-ohnp | rome, pee So ook Hipeao sixpermg ami dni Heung, iseeqven | weeqieyy iL na] eases nung seLunasenalay unacenal Snmany] uses sosq] uso vpeg| wax uuceqieyy | py req | — nacenA Lurpeeqneyy wey4 epuibeg wie “XX + OIE,‘SLL 6861 UE ‘a BNA YEUES 4 apse 2 E saa 1 am] aes ite *L ma] Tat doysg 2080 da rp set 196 “ren ea ze 9 1a wea | oo yong ey mt | Boat ara 1 roumgasye | rues tage eee poy sep oer a we oun 2pm wore worge. BL Soy mA * “wg wopuusyonert sequen une eL L esp agcor er pene 9 " “Ea sace0 8 fod aad vn eh ony ues res rt stacey sre 39 at amet ym 1 = puis ted a 2 x L * esd tL wipeUI waaay, sepon |e uneseyrAl omy wade 'py umuaroreg | rseeeyameayT faappazer wACA EpuIdeM [ATMA “XX ? T-O1TEL,Kebikeg {Sayt2. 1995 ‘Vilayet Gazeteleri ‘Tablo-3 : 1898-99 Yillarmdan Once Faaliyeti Durdurulan Ya Da Daha Sonra Karulan Vilayet Gazeteleri Vitayeti, Sancags, | Gazetenin Adi | Yayimlandigi Dil/ Diller | Yayima Kazast Basladugy Yil [Trablussam Trablusgam | Turkce Arapga 1866/7 JBosna Bosna Trkge - Supga 1866 lAmasya Amasya “Turkge 1922 lCorum Corum | Turkce 1921 Kayseri Erciyes Turkge 1910 iit Gitit Turkge - Rumea 1867 sparta Isparta Turkge 1923 istanbut Istanbul Turkce 1922 lEskisehir Karacahisar | Turkge 1916 [Batikesir Karas Turkge 2 Kayseri Kayseri Tarkce 1914 lKocacti Kocaeli Tarkge 1919 IKuaus Kudus “Turkge - Arapgia 2 |Malatya Malatya “Turkge 1919 Hersek Neretva ‘Tirkge - Supea 1876 [Prizren Prizren Turkge - Supea 1871 IManastir Rumeli Turkge 1873 [Adana Seyhan ‘Tarkge - Rumea 1872 silifke Tasili ‘Turkge 1922 fruna Tuna “Turkge - Bulgarea 1865 IMexkel*] Hiicaz Tuskge - Arapeet 1908 Kaynak : Bulent Varhk, "Yerel Basimn Oncist : Vilayet Gazeteleri" Tanzimat'tan ‘Cumhuriyet’e Turkiye Ansiklopedis, Istanbul, Hetisim Yayinlan, s, 9-102 * Dog. Dr. Nesimi Yazier'nan XI. Turk Tarih Kongresi forlugu'nun Araplarla Meskin Bolgelcrindcki Resmi Dezerlendirme” adh tebliginden; 5-7 Eylal 1990, Ankara 12 e sundugu, ilayet Basim Konusunda Bir ‘Osman: Impara-Rebies: Say? 1995 KOCABASOSLUBIRINCL Belge 1 ‘Sura-y1 Devlet |Maliye ve Nafia ve Maarif Dairesi Aded 3834 Vitayet gavetelerinin temin ve devam-1 intiyan igin itihaz olunacak tedabire esas ol mak tzere bu babdaki mialdatin inbast hakkinda Maliye Dairesinden bi'-anzim teb- Jig buyurutan mazbata mucibince tamimen sebk eden tebligata cevaben Beynut, Yanya Adana, Van, Trabzon, Cezair-i Bahr-i Scfid, Hiidavendigéc, Kastamonu, Konya| vilayetlerinden cevaben varid olan muharrerat ve telarafnamelerin takdimini mutazam- ‘min Dahiliye Nezaretinin $urd-y1 Devlet havale buyrulan 27 Saban sene 327 tari ve 2466 numarals tozkiresi melfufStryla Maliye ve. Nafia ve Maarif Dairesi'nde karaal shud, IMeifufat-1 merkire meyamnda bulunan Beyrut Viliyetitahriratinda matbaa-y1 vilayetin} edevat ve hurufati micedded ve mikemmel olup varidatiyla temin-i idaresi kabil oldu- Hu ve gerck merker. ve gerek milhakitta aru ve rvzalanyla abone olantardan gazete| bedeldtimin bil-istifa’ gazetenin muntazaman tab’ ve nesr edilmekte bulundugu cihetle| Daskaca tedabir itihazina mahall gorilmedigi gdsterilmistir. Yanya VilAyetinin tahrica- finda vikdyet dahilinde her sene sarf ve istimal olunan evrak ve defatit-i resmiye v makbus,ilmuhaberleriyle ihbarname ve celp ve ihzar pusulalan gibi evrakin ba‘dema| Dersaadet mathaalaninca tab’ ve irsali usdliinin lagvayla ihtiyacdt-1 mahalliyeye gore rmahallnce tayin ve takdir olunacak minasip ve mika fiyallarla ve vildyet matbaasin-| }da_ tab’ usaluniin vaz's ve bin kurus ve ondan yukari maag alan bilctimle memurin-i devletin vilayet gazetesine mecburi olarak abone kaych ve gazcte bedelinin iki taksitl ‘maaslarindan tevkifi suretiyle al @ tahsili hususunun bir nizdm-1 mahsisa rabt oluna.| rak te'yidi halinde abone bedelatinm balig olacags mikdar ile ikinat ucurdtmdan ve tab} folunacak evrak-1 resmiye bedelatundan cem'an eli altmus bin kurus raddesinde bir vari- Jdatla ve mimkin'-icrd baz tasarrufat ve ta'dilat ie dtiyyen matbaanin devam- kusadi ‘ve gazetenin temin-i nesri mimkiin olabilecegi ve altms haneden ziyade olan kura ve ciflikata mechuri olarak gazete tevzii olunmakla da mathaanin vils'at dairesinde bir ka Jdaha iddme-i mamuriyett temin edileceBi beyan edilmistir. Adana Vitdyetinin tahrira- finda mathaaca evamir ve ilandt ve defairinfabinca bir subulet ve minasebet-i esti mevcut olmak ve fazla memur istindam edilmeyerek mektubi-i viléyetin nezaret ve mes'uliyeti tahunda cereyan ettrilmek ve memurin-i taallakatinm maag ve mesarifin {den fala kalacak varidat dahi mekteb-i sanayie terk edilmek garlaniyla bilumum tcret Ii ilamat-1 resmiyenin matbaa-y1 viléyete hast ve kark, elli hineli bir karyede gazete| /miinderacdtindan behemaball imam ve mektep hocalarinin koylayd agh etmekle mi kellef ve mecburiyeti ve abone bedelatimin tehvini ve alt yiz kurug maasit memurini aboneye istiraki lizam geleceBi dermeyan olonmustur. Konya Viléyetinin tahriratinda viliyet gazetesinin devam-t nest bitin kura ve mahallat heyet-i ihtiyariyesinin ve bes, yuz Kurustan fazla maaslant bulunan memurinin gazeteye abone olmalarimin taht) Hmecburiyete alinmasi ve gazete seneliginin de bir Mecidiyc'ye tenzil ve gazctclerin 113Kebikeg / Says 2. 1995 Vilayet Gazeteleri seibiibrrte Mast wi iba hae Bevarrneaitp mn essai a te ais aa srct ous basis oheai dese te ieee dats ee ee gh ee Pract ebb einte tips, ti Bea = Weiss ys" A te ieee rr ee ae hr lt Sin nae tn Opie hated See et Doe een a ee Mecttinitombstintrutgriiae ew Meth A bg criey Phebe Sethe ane be Bihan r is! LiabienQerphe We wHichgi sonata fale dnc oe LAD iu te d3 ed te cask eae “ syetrieiih wilawanaied eoinee ee Rr Reine ee a rehie bon saksonirins SE fipboats Bwrdd y 14Kebikeg / Sayt2 . 1995 KOCABASOGLUBIRINCT miirselinileyhOmalarina fsAlinin bir suret sAlimeye rabt olunmasi ve gazetelerin kism- 1 gayriresmiyesine her nshasinda kOylulerin anlayabilecei bir lisan ile ziraat hakkand makalat-1 mifide yazilmast ve ilandt-1 adliye ve ve icraiye ve ziraat bankalarina ait ilanattan minasip bir dcret istifast iktiza edecegi muharrer bulunmustur. Van] Vilayetinin tahriratinda vitayet halkanin gazete mitaliasina adem-iraeti ve memuri nin abone bedelini tediye ctmemeleri hasebiyle tatil olunan gazetenin esasen maths /makinesi_ve edevits hikiimete ait olmaysp Ermeni murahhasahiinesinin malt oldugun-| dan deret ile istimal edilmekte oldugu ve mezkir makine eski ve istiméle gayr sali Jolup zaten masrafea acta olan mezkir matbaada isu makine ile vilayet gazetesinin in- isan’ mimkiin olamayacagt beyan kilinmistir. Trabzon Vilayeti‘nin Meclis-i Idare mazbatasinda kmilen kohnelesmis olan mathaa makine ve edevatinin tecdidi 1500 raya muhtac ve karyelere gazete tevzii Oteden beri cari olup el-yevm kur alalisi lize /de gazete bedelatindan miterakim tic bin lira matlubu oldugu gibi memurinden dahi ga-| zete bedeli istifisinda miskilat cekilmekte oldugundan ve efridin menafiine dair yar Jan ilanat-a resmiye eshaby tarafindan hangi matbaa ehven ise 0 gazete idaresine veri mekte bulundugundan gazetenin devam-t intigin igin her karyeye bedel-i mukarreriyle| gazete verilmesi ve bes yilz kurustan ziyade maag alan memurinin aboneye tabi tutul- ‘asi ve ilindt- resmiyenin vilayet gazctesine hastedilmesi icab eyleyecedi bildirilmis- tir. Kastamonu Vildyetinin tahriratina melfuf mitaldandmede viliyet gazetelerinin 1s lah-t miinderecatryla gehri bes yiz kurus maag ile mektubi mumeyyizinin veya mec- lis- idare-i viliyet baskatiplerinden birinin muvazzaf olarak memur edilmesi ve vikiyet irvat mifettilerinin ziraat hakkinda ye sihhiye miifetislerinin hufz1s-sthhaya mitcal- lik makilater mifide yarmaya vazifeten mecbur tutulmast ve abone iicretlerinin posta ‘reti dail olduiu halde kark kurusa ve vildyet merkezler icin otwz kurusa tenzil ve azete tevziine kaza zabuta memurlan tayin ve bundan dotay1 mes‘ul edilerck ahaliye de| Karyelerinden her hafta pazar mahaline geleceklerin zabitaya miiracaatla karyelerine| maisus gaveteyi almalan il ve tefhim ve gazetelerin ashabina vusOll hususunun tc min olunmasi ve mahalleri devair-iresmiyesine ait bir kisim evrakin devair-i merke 'yece mukarrer olan fiyatla ve belki de daha mii seraitle vilayet mathaasinda tab ve| tedarik kilinmast kizimeden bulundugu beyan olunuyor. Cezair-i Bahr-i Sefid Vilayeti ftahriratinda varidatin visatsialiginden nagi matbaa nevakisimn ikmali miimkiin olma-| 'yip memurinden bir kisim da gavete almaktan istinkaf ile varidat sektedar etmekte ol {duklanndan vildyet dahilinde bilctmle Kura heyet-i ibtiyariyesiyle beg yiiz, kuru ve| fondan ziyade maag ve muhassesdt alan kilfe-i memurinin kemafi's-sdbik vilayet gaze-| {tesini almaya mechur tutulmast ve memurinden alantar iginde senenin ilk tig ayinda abone bedelitim tediye etmeyenler bulunursa senenin dordiineti ayinda yani Haziran imaaslanndan bedelit-1 mezkirenin muhasebelerce ahz Gi tevkifinin usd ittiha edilmes ve vildyet gazetelerine verilenildnat igin ahiren Adliye Ne7Sreti'nce tadilen kaleme al nan hare tarifesi mucibince maktuen birer mecidiye verilmekte ve bununla gazetenin te rakkisi temin edilememekte oldujundan evvelki usil vechile ildndtin her saturmdan| Jdorder kurus alinmast ve mehakime verilecek ilénatmn rosmi vilayet gazetesine derc et tirilmesi sureleri kabAl ve tatbik olundugu hide tahsisal-1kadime ile marbaanin idaresi ve gazetenin devam-1 intisant temin edilecesi dermeyan ediliyor. Hidavendiga Vildyeti'nin tahriratunda vilayet matbaas varidatimin kism-1 mubimmini kiraya| fmecburi olarak verilen gazcte bedclitt teskil ettiginden bu gazctelerin vaktiyle 115Kebikec | Sayt 2. 1995 yet Gaveteleri imahillering isiliyle abone bedelinin bir mecidiye'ye tenzili ve villyet gazete nezixeti usilen mektubi-iviliyete ait oldujundan bu vazife-i munzamalanndan dotay) mektupculuk maasina bu derecede zam olunamadhst surette kemakin matbaa-yt vildye hisilaundan bin kurus maas tahsisi ve gazete mindericatinin bir suret-i mufidede te- nevvliligin baska vazife ile meggGl olmamak izere yedi yiizden bin kuruga kadar bil} ‘miisabaka bir muharrir tayini ve devair-iresmiye ilanatan vildyet gazetesine derci muk- {eri bulundugu gosteriliyor. ‘yarat-1 vakradan mistefad oldubu tizere viliyet gazetelerinin temin ve devam- intisan icin iftihazina lizum g6sterilen tedabirin bashicalan, besyuz. kurustan yukan ‘maa alan kaffe-i vildyat memurlanyla bileimle kura heyet- ihtiyariyesinin abone ol inn taht-1 mecburiyete vaz' ve abone bedelatunin muntazaman tahsili esbabunin istikmali ve gazetelere kiylblerce suhuletle anlastlacak surette ziraat ve hifz's-sihhayal ‘ve fimun-t baytariyeye moteallik makalit-1 mifide dere olunmak suretiyle aslah-1 mii Jdericats ve vildyet mektupgulanina’ ayrica mufassesat itastyla gazetelerin tckem- miidtina nezareterinin temini ve gazetelerin mahallerine isinin bir us@l ve kaidesi sa limeye rabtt ve ilinat-t resmiyyenin vilayet gazctesine dercinin mecburiyeti ve vildyatta istimal olunan bilcumle evrak-1 resmiye ve matbuamn vildyet matbuasunda tab'imn usd itihazt hususundan ibarettic. icabr mevki-i bahs ve minazaraya konuldukta devr-i ceili meseutiyet icabr ola ak kavanin ve nizdmat-1 devletin ehali-i kuraya nest ve tebligi esbab ve vesainin| istikmali vilyit matbaalannin muhafaza-i mevcudiyetleriyle miimkiin olacazina ve ga- zeteler mindericatunm islaht ve mahillerine muntazaman sevk ve irsali: memurin-i ai [dcsinin ciimle-i vezaifinden bulundugu ve bervech-i ti ekseriycttarafindan dermeyan| folunan miitaliatin mevki-i ieraya var hir cok zamana mitevakkaf olup o vakie kad mevadd-1 miihimme-i ma'rizenin (chiri caiz olamayacaina mebnii memurin-i hikii metle ahali-i kuranin abone olmatan mecburiyeti istisna edilerek gazete ve matbaalarin temin-i mevcudiyetine ait muamelenin ifas Kizim gelecegi Sami Bey tarafindan dere yan ediliistir. Teklif olunan tedabir meyaninda memurin-i viliyetle karyelerin vilayet guzetelerine abone olmalaninin mecburi tutulmast sureti katiyen gay-1 eaiz ve baz viliyet merkezlerinde resmi gazctenin nese olundugu giinlerin arasina tesadif eden ey yamda nest olunan baza gazeteler varken micerred matbaa-vi vilayetin istifadesi icin ildmlanin tehiri bir takim mesalihin haleldar olmasint veya teehhiir etmesini miistelzem olacags gibi vildyet gazetelerinin hazen eyyam-1 muayyenesinde bile tab’ edilmeyerck] bir veya iki giin tehir etmekte bulundugu ve bars vilayet matbaalarinin hurufat: bozuk Joldugu ve husust gazetelerin ilanat resmiyyeyi daha ucu7.tab’ etmeleri de kabil olacaz ve her ne yapilsa vilayet gazetelerine husust gavetelerden ziyade kari tedariki ale'd-Kebikec | Say 2 . 1995 SIKIVONETIM KALKIYORMUS Gazeteciler - Haydi arkadaslar, artik serbest serbest yitrtyebiliri... = Akan yok... Serbest ylritmeyi coktan unuttuk! Ramiz (Gokce) 19.12. 1947, Mizah, Cilt: 3 Sayt: 76 122