Professional Documents
Culture Documents
...
1.1 t
X = (X1 , . . . , Xn ), Y = (Y1 , . . . , Ym )
Xi N (1 , 2 ), i = 1, . . . , n,
Yi N (2 , 2 ), i = 1, . . . , m,
1 , 2 () 2 .
H0 : 1 = 2 H1 : 1 6= 2 .
H0 (..)
|X Y |
|t| := r > tn+m2,/2 , (1.1.1)
1 1
Sp +
n m
Pn Pm
X = i=1 Xi /n, Y = i=1 Yi /m ,
2 + (m 1)S 2
Pn 2
Pm 2
(n 1)SX i=1 (Xi X) + i=1 (Yi Y )
Sp2= Y
= -
n+m2 n+m2
(pooled) ()
tn+m2,/2 (/2) t n + m 2
.
( 1.1.)
, (1.1.1)
1 = 2
1
2 1.
1 6= 2 . , X 1 Y 2 ,
1 6= 2
.1 :
: -
X , Y ,
X = Y .
-
. .
, ,
1 2
. ,
, |X Y |,
1 6= 2 .
1 6= 2
|X Y | . .
|x y| ,
1 6= 2 ;
1 = 2 |x y| = 10 20 100;
X , Y
2 2
X N 1 , , Y N 2 ,
n m
X , Y .
2 1 1
X Y N 1 2 , + .
n m
1 = 2 ( )
X Y 0. ,
C > 0
2
1.1. t 3
C
= 2 1 p (1.1.2)
1/n + 1/m
> 0,
.
(z) = 1 (z), z ,
( H0 )
X Y
p N (0, 1)
1/n + 1/m
( H0 )
X Y . : , C
, X Y
, C
.
, C ,
|X Y | > C
C
|X Y | > C . ,
C
|X Y | > C C
, .. 5% 1%.
. (
,
.) -
Sp2
2 . ( 2
Sp2 .)
p
: (X Y )/{ 1/n + 1/m} (
) ,
p
(X Y )/{Sp 1/n + 1/m} ( Sp
) !
Sp . ,
! .
3
4 1.
X Y (n + m 2)Sp2
Z= p V = .
1/n + 1/m 2
. (
,
.) ,
. , 2n+m2
( H0 ) -
2 / 2 2 2 2 2
(n1)SX n1 (m1)SY / m1 . ,
H0 ,
X Y d Z
q =p ,
Sp n1 + 1 V /(n + m 2)
m
d
= ,
. 1.1.1 tn+m2
tn+m2,/2
. (1.1.1)
(
I) .
1.2 p
, -
p (p-value). , (.. SPSS, R),
p. p
(significance).
1.2.1. ( p) p
.
, : p -
.
, p :
1.2.2. ( p - )
T = T (X ). (
4
1.2. p 5
T C .) T (x) T
p PH0 {T > T (x)}.
p. p
. :
(.. ).
.
p
, -
.
1.2.1. ,
H0 : 1 = 2 H1 : 1 =6 2
p
|t| t = (X Y )/{Sp 1/n + 1/m}. H0 ,
tn+m2 . n = 8, m = 10
p
t = (x y)/{sp 1/n + 1/m} = 2.02. p
=tdist(2.02;16;1)
1 2, Excel
P(|t16 | > 2.02).2
1.2.1. , p
, ,
, p,
p .
-
2
MS Excel .
2,02 2.02.
, Excel
;.
5
6 1.
2.02 2.02
|t| |t|
1.1: 1.2.1, p
t16 ( t
) t =
2.02, |t| = 2.02, .
: 1.2.1, -
p
.
1.2.2. (
.) p , ,
.
T H0 F0 ,
1.2.2,
p = PH0 {T > T (X )} = 1 F0 {T (X )}.
: X F
F (X) 1 F (X) (0, 1),
U(0, 1). , F X
F 1 . , x (0, 1),
6
1.3. 7
.. -
,
PH0 ( H0 ).
, 1.2.1, H0 p .
U U(0, 1) P(U < u) = u, u (0, 1),
H0 p
PH0 ( p < ) = ,
, H0 p U(0, 1).
p ( 0.060454
1.2.1) p.
1.3 t
t H0 : 1 = 2
H1 : 1 6= 2 .. |tobs | > tn+m2,/2 ,
x y
tobs = q
sp n1 + 1
m
(observed, obs t)
X Y
t= q .
Sp n1 + 1
m
1.3.1. H0
100(1 )% 1 2 .
. 100(1 )% 1 2
r r
1 1 1 1
X Y tn+m2,/2 Sp + , X Y + tn+m2,/2 Sp +
n m n m
( ). , H0
|t| 6 tn+m2,/2
tn+m2,/2 6 t 6 tn+m2,/2
X Y
tn+m2,/2 6 q 6 tn+m2,/2
Sp n1 + 1
m
7
8 1.
r r
1 1 1 1
tn+m2,/2 Sp + 6 X Y 6 tn+m2,/2 Sp +
n m n m
r r
1 1 1 1
X Y tn+m2,/2 Sp + 6 0 6 X Y + tn+m2,/2 Sp +
n m n m
,
r r
1 1 1 1
0 X Y tn+m2,/2 Sp + , X Y + tn+m2,/2 Sp + .
n m n m
, t
/2- tn+m2 ,
100(1 )% 1 2
H0
.
.
1.3.1. ( ), -
1 2
. ,
1 2 , 1 = 2 ( )
. ,
, .
1.4 t F
8
1.4. F 9
t2 > t2n+m2,/2 ,
(X Y )2
> t2n+m2,/2 .
Sp2 n1 + m1
1.4.1. () W t W 2 F1, , F
.
() (0, 1) t2,/2 = F1,, , -
F1, .
. () Z N (0, 1) V 2 . ,
d Z
W =p
V /
( t ). , Z 2 21 ,
d Z 2 /1
W2 = F1,
V /
( F1, ).
() , (0, 1) t,/2 > 0. W t ,
t2,/2 - F1,
() W 2 .
, 1 =
2 ,
(X Y )2
t2 = F1,n+m2 .
Sp2 n1 + m1
(X Y )2
> F1,n+m2, . (1.4.3)
Sp2 n1 + m1
() (1.4.3): F .
9
10 1.
1.5
X = (X1 , . . . , Xn ) (n )
Y = (Y1 , . . . , Ym ) (m ).
, X
Y
.. ; n
m. , .
, Y .
, Y 1 Y 2
. , n1
n2 . n1
Y 1 = (Y11 , . . . , Y1n1 ).
n2 Y 2 = (Y21 , . . . , Y2n2 ). , Yij j
i : Y1j Y2j .
,
Yij , i = 1, 2, j = 1, . . . , ni .
i 1 ( ), j
1 n1 . , i 2 ( ),
j 1 n2 .
X Y . ,
Y1 Y2 . ,
, . -
Y11 , . . . , Y1n1 . ,
Pn1
j=1 Y1j /n1 .
( j) ( 1),
Y1 (Y 1 ):
.
Pn2
, j=1 Y2j /n2
Y2 (Y
2 ). ,
ni
1 X
Yi = Yij
ni
j=1
10
1.6. 11
. ( !)
1 = 2 , ()
, n + m (
n1 + n2 ) ( 1.1).
nX + mY
n+m
nX Xi mY Yi .
,
P2 Pni P
i=1 j=1 Yij . ; . i
1 2, : i = 1
Pn1
i = 2. i = 1 j=1 Y1j
Pn2
i = 2 j=1 Y2j .
. n1 + n2
. ( i)
( j), Y
.
ni
2 X
1 X
Y = Yij
n1 + n2
i=1 j=1
1.6
, -
. . ,
,
:
1.6.1. X .
= X (error) X .
1.6.1. X N (, 2 )
+ N (0, 2 ).
. + X .
1.6.1, X .
, .
11
12 1.
X = + ,
+ . , ( )
.
,
.
1.6.2. . = X
(residual) X .
:
, X
X
. , ,
. , X
, . ,
-
. ,
. :
-
.
.
. Y 1 =
(Y11 , Y12 , . . . , Y1n1 ) N (1 , 2 ), Y 2 = (Y21 , Y22 , . . . , Y2n2 )
N (2 , 2 ) .
Y11 = 1 + 11 Y21 = 2 + 21
Y12 = 1 + 12 Y22 = 2 + 22
.. ..
. .
12
1.6. 13
. -
, . -
Yij = i + ij , i = 1, 2, j = 1, . . . , ni ,
ij N (0, 2 ) . ,
i Yij ,
( )
.
. , Yij
( ), ij
.
1 , 2 -
Y1 , Y2 . , ij -
Cov(Yi , Yi ) = 2 /ni ( )
Cov(Yi, Yi) = Var(Yi) = 2 /ni .
, ij ik ,
ij ik . -
.
: 1.2.
13
14 1.
1.7
. , ,
.
, 1 ,
, 2 , + 2 . , 2 = ( +
2 ) = 2 1 1 = 2 1 6= 2
2 = 0 2 6= 0 . 1 0,
i = + i , i = 1, 2, 1 = 2 1 = 2 = 0. , 1 = 0
,
. ,
1 , 2 , 1 , 2 ,
1 0.
.
.
. -
1 , 2 . c [0, 1]
= c1 + (1 c)2 ,
1 = 1 = (1 c)(1 2 ),
2 = 2 = c(2 1 ).
i = + i , i = 1, 2, 1 , 2
c1 + (1 c)2 = 0. ,
1 , 2 , 1 , 2
1 , 2 . ( c = 1
.)
1 = 2 1 6= 2 ; ,
1 = 2 = 0.
1 , 2
1 = 2 = 0.
14
1.8. t 15
, c = 1/2. , -
1 , 2 1 + 2 = 0 ( ;).
1.6, Y 1 = (Y11 , . . . , Y1n1 )
Y 2 = (Y21 , . . . , Y2n2 ) N (1 , 2 ) N (2 , 2 )
Yij = + i + ij , i = 1, 2, j = 1, . . . , ni ,
ij N (0, 2 ), i = 1, 2, j = 1, . . . , ni , 1 + 2 = 0.
1.8 t
1.8.1
t
.
.
(
:
.)
KolmogorovSmirnov. -
. (
1/n
) -
(
). Fn F0 -
, F0
Dn
F0 ( ),
Dn . ( Glivenko-
Cantelli.) .
KolmogorovSmirnov
,
.
Lilliefors
15
16 1.
ShapiroWilk. SPSS
, Q-Q plot.
1.8.2
t
() . 12 = 22
2
F = SX /SY2 (1.8.6)
, , F n 1
m 1 . F < Fn1,m1,1/2
F > Fn1,m1,/2 . ( 1.3.)
,
t. , :
( )
.
,
t .
(1.8.6) . SPSS
, Levene
.
1.9 t SPSS
SPSS
. .
,
,
g ml . ( )
:
37.2 41.7 32.1 38.3 40.5 39.4 53.2 40.8 43.7 45.4
32.7 36.4 39.3 42.5 38.4 27.9 30.1 33.7 37.2 41.8
.
SPSS.
16
1.9. t SPSS 17
1.9 SPSS.
, t
. SPSS
Group Statistics
17
18 1.
Equal variances
F Sig. t df Sig. (2-tailed) Difference Difference Lower Upper
.005 .944 2.241 18 .038 5.23000 2.33329 .32794 10.13206
assumed
Equal variances
2.241 17.655 .038 5.23000 2.33329 .32107 10.13893
not assumed
, -
: , ,
( )
. -
n = m = 10, x = 41.23, y = 36.00, sx 5.57 sy 4.84
sx / n 5.57/ 10 1.76
sy / m 4.84/ 10 1.53, .
.
Levene
. F (
) p 0.944
. (
p
.)
t . -
n q 1 1
o
t = (X Y ) Sp n + m 2.241,
t
n + m 2 = 10 + 10 2 = 18 p 0.038:
( 1.2).
: t = 2.241.
, SPSS t
. p
, .
18
1.9. t SPSS 19
2.241 2.241
|t| |t|
1.2: 1.9 p
t18 ( t -
)
t = 2.241, |t| = 2.241, .
p 0.05, -
. ,
.
SPSS. KolmogorovSmirnov (K-S)
K-S -
. .
: , -
19
20 1.
. ,
. SPSS,
K-S :
N 10
a
Normal Parameters Mean 41,2300
Std. Deviation 5,57017
Most Extreme Differences Absolute ,166
Positive ,166
Negative -,135
Kolmogorov-Smirnov Z ,526
Asymp. Sig. (2-tailed) ,945
Exact Sig. (2-tailed) ,904
Point Probability ,000
N 10
a
Normal Parameters Mean 36,0000
Std. Deviation 4,83896
Most Extreme Differences Absolute ,133
Positive ,090
Negative -,133
Kolmogorov-Smirnov Z ,420
Asymp. Sig. (2-tailed) ,994
Exact Sig. (2-tailed) ,984
Point Probability ,000
a. Test distribution is Normal.
(
) ( ).
p. p:
(.945) (.904).
. ( ,
.
.)
p
.
20
1.9. t SPSS 21
p () K-S .984.
() t .
SPSS .
.
; ;
, SPSS
F0
( ) N (y1, s21 )
Dn (1.8.5). ,
.
-
Q-Q plot. Q-Q
quantile-quantile (quantile = ).
SPSS.
Variables , .
.
, (
) .
( ) -
. , -
.
21
22 1.
45 40
40 35
35 30
30 25
30 35 40 45 50 55 25 30 35 40 45
.
. -
Yij
i ij . , n1 + n2 -
,
. ( .)
-
.
ij ij .
SPSS
.
Analyze all cases, do not create groups.
22
1.9. t SPSS 23
RES_1.
.
Q-Q Plots
. :
10
5
Expected Normal Value
-5
-10
-10 -5 0 5 10 15
Observed Value
. -
.
Q-Q plot
Q-Q plot. x1 , x2 , . . . , xn
(
) F0 .
.
x(1) 6 x(2) 6 . . . 6 x(n) .
.
, n n + 1 :
(, x(1) ], (x(1) , x(2) ], . . . , (x(n1) , x(n) ], (x(n) , ). F0 ,
x(1) ( n )
n/(n + 1)- F0 ,
1/(n + 1) n/(n + 1). F0
, F01 (1/(n + 1)). ,
x(2) ( n 1 )
(n 1)/(n + 1)- F0 ,
23
24 1.
, -
( 2 ),
. , -
.3
1.10
1.1. t :
X = (X1 , . . . , Xn ), Y = (Y1 , . . . , Ym ), n, m > 2,
, N (1 , 2 ) N (2 , 2 ).
= (1 , 2 , 2 ) = R2 (0, ).
H 0 : 1 = 2
H1 : 1 6= 2 .
() -
p
(1.1.2) C = z/2 1/n + 1/m z/2
(/2)- .
() H1 1 , 2 X , Y
3
SPSS (n k + 5/8)/(n + 1/4)- (n k + 1)/(n + 1).
Q-Q Plots
Van der Waerdens Proportion Estimation Formula. ,
n .
24
1.10. 25
,
Pn
X)2 + m 2
P
2 i=1 (Xi i=1 (Yi Y ) n+m2 2
= = Sp .
n+m n+m
() H0 ()
= (nX + mY )/(n + m)
Pn
)2 + m 2
P
i=1 (Xi i=1 (Yi )
02 = .
n+m
:
|x y|
(x, y ) > C1 r > C2 .
1 1
sp +
n m
1.2. ij (1.6.4). E(ij ) = 0 Var(ij ) = (1 1/ni ) 2 .
1.3. F :
X = (X1 , . . . , Xn ), Y = (Y1 , . . . , Ym ), n, m > 2,
, N (1 , 12 ) N (2 , 22 ).
= (1 , 2 , 12 , 22 ) = R2 (0, )2 .
Pn Pm
() 12 22 12 = 2 2
i=1 (Xi X) /n 2 =
2
i=1 (Yi Y ) /m
. , 12 = 22 = 2 , 2 (0, ) ,
2 02 = (n12 + m22 )/(n + m).
() H0 : 12 = 22
H1 : 12 6= 22 .
max L(|x, y )
H1 > C wn/2 (1 w)m/2 < C ,
(x, y ) = (1.10.9)
max L(|x, y )
H0
w = n12 /(n12 + m22 ) C , C .
() g(w) = wn/2 (1w)m/2 w (0, 1)
25
26 1.
C3 < C4 .
2 /S 2
() H0 : 12 = 22 , SX Y
Fn1,m1
2 2
1, SX < Fn1,m1,1/2 SX > Fn1,m1,/2 ,
(X , Y ) = SY2 SY2
0,
I .
26
2
: , -
. (
) , , .
2.1 k > 2
k > 2
. .
n = n1 + n2 + + nk
. , -
Y11 , . . . , Y1n1
Y21 , . . . , Y2n2
..
.
Yk1 , . . . , Yknk .
, :
i = 1, . . . , k , i , Yi1 , . . . , Yini ,
( ).
27
28 2.
k .
k .
k 2 .
k
k , -
.
1 , . . . , k .
n
Yij N (i , 2 ), i = 1, . . . , k, j = 1, . . . , ni .
Yij = i + ij ,
Yij = i + ij , i = 1, . . . , k, j = 1, . . . , ni ,
ij N (0, 2 ) ( ) .
, k -
k .
ni
1 X
Yi = Yij
ni
j=1
i , i = 1, . . . , k .
( )
i k n
1 XX
Y = Yij .
n
i=1 j=1
Pni
ni Yi = j=1 Yij ,
k
k
X ni
Y = Yi , (2.1.1)
n
i=1
2.1.1. y1 , . . . , ym
Pm
i=1 ci yi ci 0
Pm
1 : i=1 ci = 1. y1 , . . . , ym
yi . :
yi ymin ci ci yi >
Pm Pm
ci ymin i, i=1 ci yi > i=1 ci ymin =
ymin m
P
i=1 ci = ymin . ( yi .)
2.2. 29
2.2
.
-
yij , i = 1, . . . , k , j = 1, . . . , ni .
2.2.1.
X ni
k X k
X ni
k X
X
(yij y)2 = ni (yi y)2 + (yij yi)2 . (2.2.2)
i=1 j=1 i=1 i=1 j=1
. yi
X ni
k X ni
k X
X
(yij y)2 = (yij yi + yi y)2
i=1 j=1 i=1 j=1
ni
k X
X
(yij yi)2 + (yi y)2 + 2(yij yi)(yi y)
=
i=1 j=1
X ni
k X ni
X
2 2
= (yij yi) + ni (yi y) + 2(yi y) (yij yi)
i=1 j=1 j=1
X ni
k X k
X
= (yij yi)2 + ni (yi y)2
i=1 j=1 i=1
Pni
j=1 (yij yi) = 0 i ( ;).
(2.2.2)
Pk Pni
2
yij y ,
Pk
i=1 j=1 (yij y) ,
2
: i=1 ni (yi y)
Pk Pn
k i=1 j=1 (yij yi)2
i
yij .
. , k
, ,
.
(2.2.2) Yij :
X ni
k X k
X ni
k X
X
(Yij Y)2 = ni (Yi Y)2 + (Yij Yi)2 .
i=1 j=1 i=1 i=1 j=1
, SST
(Total Sum of Squares, ), SSB (Sum of Squares
30 2.
. () (2.1.1) -
Pni
k . Si2 = j=1 (Yij Yi)2 /(ni 1),
i = 1, . . . , k, k .
k
X
SSW = (ni 1)Si2 . (2.2.3)
i=1
SSB SSW
.
k , SSB SSW
.
() m
2 , S 2 (m 1)S 2 / 2 2m1 .
Pk
Vi = (ni 1)Si2 / 2 2ni 1 , i = 1, . . . , k . SSW/ 2 = i=1 Vi . k
( k ),
Pk
i=1 Vi -
Pk
i=1 (ni 1) = n k.
()
k
X
2
E(SSB) = E ni (Yi Y)
i=1
k
X
ni E (Yi Y)2
=
i=1
Xk
ni Var(Yi Y) + [E(Yi Y)]2 .
= (2.2.4)
i=1
2.2. 31
(2.1.1) j
j ,
= i kj=1 nj j /n
P
= i . (2.2.5)
, i
k X k
X n n
Cov(Yi, Y) = Cov Yi, Y = Cov(Yi, Y)
=1
n =1
n
ni ni ni 2 2
= Cov(Yi, Yi) = Var(Yi) = = ,
n n n ni n
, (2.2.4)
k
X 1 1
E(SSB) =
ni 2 + (i )2
ni n
i=1
k k
X ni 2 X
= 1 + ni (i )2
n
i=1 i=1
k
X
= (k 1) 2 + ni (i )2 .
i=1
() k
. n
S 2 = SST/(n 1). W := (n 1)S 2 / 2 = SST/ 2 2n1 .
2m (1 2t)m/2 , t < 1/2.
W1 := SSB/ 2 , W2 := SSW/ 2 . ()
() W2 2nk . ,
W = W1 + W2
32 2.
, W ,
W1 , W2
2.2.1. ( )
() (
) () (
). () ()
.
2.2.1 :
SSB/(k 1)
2.2.1. 1 = = k F := Fk1,nk .
SSW/(n k)
SSB/(k 1) W1 /(k 1)
F = = Fk1,nk
SSW/(n k) W2 /(n k)
F .
2.2.2.
H 0 : 1 = = k
H1 : H0 .
() H0 ..
SSB/(k 1)
F = > Fk1,nk, .
SSW/(n k)
. ,
= (1 , . . . , k , 2 ) = Rk (0, ).
2.2. 33
i ()
, H0 0 = R (0, ). ()
max L(|y) L(|y )
(y ) = = ,
max L(|y) L(0 |y )
0
0 , H0 , H1
n1 nk
1 1 X 2
X
2
L(|y) = n exp 2 (y1j 1 ) + + (ykj k )
(2)n/2 2
j=1 j=1
ni
k X
1 1 X
= exp (yij i )2
n (2)n/2 2 2
i=1 j=1
0 = (0 , 02 ) = (Y , SST/n).
, H0
n N (, 2 ).
2
Y
Y n ( ).
, H1 k
, 1 , . . . , k k
Y1 , . . . , Yk 2
n1
X nk
1 X SSW
2 = (Y1j Y1)2 + + (Ykj Yk)2 = (2.2.7)
n n
j=1 j=1
( 2.2). ,
k ni
1 1 XX 2
exp
(y ij y i )
2 2
n (2)n/2 i=1 j=1
(y ) = k ni
1 1 XX 2
exp 2 (yij y)
0n (2)n/2 20 i=1 j=1
1 1
exp SSW
(SSW/n)n/2 2 SSW/n
=
1 1
exp SST
(SST/n)n/2 2 SST/n
n/2
SST
=
SSW
C > 0,
n/2
SST SST
(y ) > C >C > C 2/n
SSW SSW
34 2.
, .. (0, 1),
2.2.2. , F
SSB/(k 1)
E(F ) = E
SSW/(n k)
nk
SSB
= E
k1 SSW
nk 1
= E(SSB)E
k1 SSW
( SSB, SSW)
k
nk 2
X
2 1
= (k 1) + ni (i )
k1 (n k 2) 2
i=1
( 2.2.1 E(1/2 ) = 1/( 2) > 2)
k
X ni (i )2
nk nk
= + .
n k 2 (k 1)(n k 2) 2
i=1
(nk)/(nk2) (
ni (i )2 =
P
Fk1,nk )
0, i ,
1 = = k . ,
ni (i )2 , i
P
1 , . . . , k ,
F .
F
, .
F .
k > 2
, -
.
2.3. 35
k = 3
(n1 , n2 , n3 ) = (4, 7, 5). n = 4 + 7 + 5 = 16.
SSB = 65.5, SSW = 135.2 () SST = 200.7 = 65.5 + 135.2.
SSB, SSW SST k 1 = 3 1 = 2,
n k = 16 3 = 13 n 1 = 16 1 = 15, . ( 15 = 2 + 13
n 1 = (k 1) + (n k).)
F SSB/(k 1) =
65.5/2 = 32.75 SSW/(n k) = 135.2/13 = 10.40. , F = 32.75/10.40 3.149.
:
F
65.5 2 32.75 3.149
135.2 13 10.40
200.7 15
,
F2,13
F . F
.
, p. ,
p P(F2,13 > 3.149) (
F
F ).
0.0767 Excel. ,
Excel
=fdist(3.149;2;13)
Enter. p -
0.05.
: 0.1 ; (-
0.1 F .)
36 2.
2.4 H0 :
H0 : 1 = = k k
. k :
,
. (
) .
,
k
2 = k(k 1)/2, .
( )
1 6= 2 1 6= 3 1 6= k
2 6= 3 2 6= k
..
.
k2 6= k1 k2 6= k
k1 6= k
i j ,
H0,ij : i = j H1,ij : i 6= j .
( ij i j .)
i j , (
)
t .
p
Yi Yj
tij = ,
Sij 1/ni + 1/nj
2
Sij
( Sp2 ),
H0,ij |tij | > tni +nj 2,/2 .
: -
k ,
2 = SSW/(n k). 2
2 k .
Sij
() : 2
2 4 /(n k) Sij
2 2 4 /(n + n 2) ( 2.3).
i j
2 2 ;
tij Sij
SSW k , 2
2.4. 37
Yi Yj . , (n
k) 2 / 2 2nk Yi Yj N (i j , 2 (1/ni + 1/nj )). , H0,ij :
i j = 0,
p
Yi Yj (Yi Yj)/{ 1/ni + 1/nj } d N (0, 1) d
tij = p = p =q = tnk .
1/ni + 1/nj 2
/ 2
2nk /(n k)
(
!)
, H0,ij H1,ij
|tij | > tnk,/2 . 1.3
100(1)% -
i j . ,
q q
Yi Yj tnk,/2 1/ni + 1/nj , Yi Yj + tnk,/2 1/ni + 1/nj (2.4.8)
.
k
, 2
: k2
. -
-
.
.
. ( (2.4.8)
.) .
Yi Yj
( i j
, i = j )
q
tnk,/2 1/ni + 1/nj . (2.4.9)
38 2.
, (2.4.9)
() :
.
2.4.2 Bonferroni
(..) . , -
I12 I13 1 2 1 3
1 ,
P(1 2 I12 , 1 3 I13 ) < P(1 2 I12 ) = 1 .
P(AB) 6 P(A) P(AB ) >
0.
.
Bonferroni
.
,
k
2 .
m -
1 , . . . , m . , J1 , . . . , Jm . ,
P m = 1 P m
i=1 {i Ji } i=1 {i Ji }
= 1 P m
i=1 {i Ji }
( de Morgan)
= 1 P m
i=1 {i / Ji }
> 1 m
P
i=1 P(i
/ Ji )
( Bonferroni ).
J1 , . . . , Jm 1 1 , . . . , 1 m ,
P(i
/ Ji ) = i , i = 1, . . . , m.
Pm
P m
i=1 {i Ji } > 1 i=1 i .
1
A B . ,
P(A B).
2.4. 39
m
1, i
. i = /m, i = 1, . . . , m.
, -
m = k2 m = k2 .
,
1 /m,
1 . , k = 5 -
95% (
1 = 0.95, = 0.05),
1 /m = 0.995, m = 52 = 10.
, Bonferroni
m = k2
q q
Yi Yj tnk,/(2m) 1/ni + 1/nj , Yi Yj + tnk,/(2m) 1/ni + 1/nj . (2.4.11)
,
.
2.4.3 Scheffe
, -
. ,
k = 4 ,
.
1 , 2 , 3 , 4 ,
-
( ). ,
()
1 + 2 3 + 4
2 2
,
21 + 2 3 + 4
.
3 2
P4
i=1 ci i ci
P4
i=1 ci = 0: ci 1/2, 1/2, 1/2 1/2
40 2.
( ).
2.4.1. C0 c = (c1 , . . . , ck )
Pk
i=1 ci = 0.
k
\ X q k
Pk 2
X
P ci Yi (k 1)Fk1,nk, i=1 ci /ni 6 ci i 6
cC0 i=1 i=1
k q !
X Pk 2
ci Yi + (k 1)Fk1,nk, i=1 ci /ni = 1 . (2.4.12)
i=1
: (2.4.12) -
c C0 . (2.4.12)
Pk
i=1 ci i
1 c C0 .
. (2.4.12)
Pk Pk !
P
\ q
(k 1)Fk1,nk, 6
i=1 ci Yi
qP i=1 ci i q
6 (k 1)Fk1,nk, =1
k 2
cC0 i=1 c i /n i
Pk 2 !
P
\ i=1 ci (Yi i )
Pk
6 Fk1,nk, = 1 .
cC0 (k 1) 2 i=1 c2i /ni
(
c C0
c ) Fk1,nk,
Fk1,nk, .2
Pk 2 !
P max
i=1 ci (Yi i)
Pk 6 Fk1,nk, = 1 .
(k 1) 2 2
i=1 ci /ni
cC0
2
.
2.4. 41
Pk
= ni i /n. ( 2.2.1.)
i=1 Pk
, c C0 ,
Y i, i=1 ci (Y ) = 0.
Pk 2 Pk 2
Pk
i=1 ci (Yi i )
=
i=1 ci {(Yi i ) (Y
Pk
)}
(k 1) 2 i=1 c2i /ni (k 1) 2 i=1 c2i /ni
Pk
( 0 = ))
i=1 ci (Y
Pk 2
=
i=1 (ci / ni ) ni {(Yi i ) (Y
Pk
)} (2.4.13)
(k 1) 2 i=1 c2i /ni
( i ni ).
CauchySchwarz.
2.4.1. ( CauchySchwarz)
a1 , . . . , ak , b1 , . . . , bk
k
X 2 k
X k
X
ai b i 6 a2i b2i
i=1 i=1 i=1
ai bi
ai = bi i = 1, . . . , k .
(2.4.13) ai = ci / ni bi =
ni {(Yi i ) (Y )}
Pk Pk Pk
)}2 )}2 .
2
i=1 ci /ni ni {(Yi i ) (Y
i=1 i=1 ni {(Yi i ) (Y
= (2.4.14)
(k 1) 2 ki=1 c2i /ni (k 1) 2
P
(2.4.14)
. , CauchySchwarz
ci = ni {(Yi i ) (Y )}, i = 1, . . . , k.
( c C0 .) ,
Pk 2 Pk
max
i=1 ci (Yi i )
Pk
=
i=1 ni {(Yi i ) (Y )}2 .
cC0 (k 1) 2 2
i=1 ci /ni
(k 1) 2
(2.4.14)
Fk1,nk ( Fk1,nk,
1 ).
.
Xij = Yij i , i = 1, . . . , k, j = 1, . . . , ni .
Xij N (0, 2 ).
(
),
Pk
Pk
i=1
Pni
ni (Xi X )2 /(k 1)
i=1 j=1 (Xij Xi ) /(n k)
2
42 2.
Fk1,nk . ,
ni ni ni
1 X 1 X 1 X
Xi =
ni j=1
Xij =
ni j=1
(Yij i ) =
ni j=1
Yij ni i = Yi i ,
Xij Xi = (Yij i ) (Yi i ) = Yij Yi
k k k
X k
1X 1X 1 X
X =
n i=1
ni Xi =
n i=1
ni (Yi i ) =
n i=1
ni Yi
i=1
ni i .
= Y
,
Pk Pk
Pk Pni
i=1
ni (Xi X )2 /(k 1)=
i=1
ni {(Yi i ) (Y )}2 /(k 1)
Pk Pni
i=1 j=1 (Xij Xi ) /(n k)
2
i=1
2
j=1 (Yij Yi ) /(n k)
2.4.1. ,
:
k
\ X q k
X
kFk,nk, ki=1 c2i /ni 6
P
P ci Yi ci i 6
cRk i=1 i=1
!
k
X q
Pk 2
i=1
ci Yi + kFk,nk, i=1 ci /ni = 1 . (2.4.15)
P
c ci = 0.
(2.4.15)
Pk
2 2 2
i=1 ni (Yi i ) / k . (2.4.15) (2.4.12)
c ( ci ) :
F k n k (2.4.12) k 1 n k.3
Scheffe,
q q
1 1
Yi Yj (k 1)Fk1,nk, , Yi Yj + 1)Fk1,nk, n1i 1
ni + nj (k + nj
i , j
.
Scheffe -
.
.
.
3
P
: ci = 0
c (2.4.12) . , k n k
(2.4.15), k 1 n k (2.4.12).
2.4. 43
2.4.4 Tukey
Scheffe
( Scheffe )
k
. (
.)
n1 = = nk
. n = k n k = k( 1).
, q (
k , n
1 )
!
\
P Yi Yj q / 6 i j 6 Yi Yj + q / = 1 .
16i<j6k
(
.)
!
\ {(Yi i ) (Yj j )}
P 6q =1
16i<j6k
!
{(Yi i ) (Yj j )}
P max 6 q. = 1
16i<j6k
Yi i ,
{(Yi i ) (Yj j )} (Yi i ) min (Yi i )
max
max = . (2.4.16)
16i<j6k
Yi N (i , 2 /), (Yi i )/ N (0, 1). -
, {max (Yi i ) min (Yi i )}/
Z(k) Z(1) , Z(1) Z(k)
Z1 , . . . , Zk , -
.
44 2.
! , (2.4.16)
, .
max (Yi i ) min (Yi i )
k n ( F
Scheffe). qk,n, , -
Tukey
Yi Yj qk,n,/ , Yi Yj + qk,n,/ .
qk,n,
.
2.5
, k
-
( SPSS).
, ,
.
n n n n
X 2
X
2
X X 1
(xj x) = x2j 2
nx = x2j xj . (2.5.17)
n
j=1 j=1 j=1 j=1
( -
.)
F
k
X ni
k X
X
SSB = ni (Yi Y)2 SSW = (Yij Yi)2 .
i=1 i=1 j=1
SSW k (2.5.17). ,
Pni
i, j=1 (Yij Yi)2 , -
i , (2.5.17) ni n, Yij
xj Yij ( Yi ) xj ( x).
ni ni ni ni 2
X
2
X
2 2
X
2 1 X
(Yij Yi) = Yij ni Yi = Yij Yij
ni
j=1 j=1 j=1 j=1
2.5. 45
ni
k X ni
k X k ni
k X k ni 2
X
2
X
2
X
2
X
2
X 1 X
SSW = (Yij Yi) = Yij ni Yi = Yij Yij .
ni
i=1 j=1 i=1 j=1 i=1 i=1 j=1 i=1 j=1
SSW k + 1
Pk Pni 2
: , i=1 j=1 Yij , k
Pn1 Pnk
, j=1 Y1j , . . . , j=1 Ykj .
SSB
ni
k X
X
SST = (Yij Y)2
i=1 j=1
SSB
SST (2.5.17) -
(
).
ni
k X ni
k X ni
k X
X 2
X X 1
SST = Yij2 2
nY = Yij2 Yij .
n
i=1 j=1 i=1 j=1 i=1 j=1
-
. k
Pk Pni
i=1 j=1 Yij .
SSB/(k 1)
F =
SSW/(n k)
Fk1,nk .
2.5.1. :
1: 8, 10, 6
2: 7, 9
3: 11, 15, 9, 9
4: 14, 16, 14, 12
k = 4, n1 = 3, n2 = 2, n3 = n4 = 4 n = 3 + 2 + 4 + 4 = 13.
ni
k X
X
2
yij = 82 + 102 + 62 + 72 + 92 + 112 + 152 + 92 + 92 + 142 + 162 + 142 + 122
i=1 j=1
46 2.
,
ni
k X k ni 2 2
162 442 562
X X 1 X
2 24
SSW = yij yij = 1630 + + +
n 3 2 4 4
i=1 j=1 i=1 i j=1
576 256 1936 3136
= 1630 + + + = 1630 (192 + 128 + 484 + 784)
3 2 4 4
= 1630 1588 = 42,
ni
k X ni
k X 2
1402
X
X
2 1
SST = yij yij = 1630
n 13
i=1 j=1 i=1 j=1
19600
= 1630 1630 1507.69 = 122.31
13
SSB/(k 1) 80.31/3 26.77
F = 5.73.
SSW/(n k) 42/9 4.67
:
F
80.31 3 26.77 5.73
42 9 4.67
122.31 12
2.5. 47
2.1: 2.5.1, p -
F3,9 F = 5.73.
, p 0.01 0.05 -
F 0.05- 0.01-
F .
2.5.1. F
p Excel. 5%-
=finv(0.05;3;9)
=fdist(5.73;3;9).
: SSB, SSB F -
48 2.
( e-class).
SPSS; ( , . !)
2.5.1. ()
= 0.05. , -
. 100(1 )% = 95%
.
1 2 , 1 3 , 1 4 , 2 3 , 2 4 3 4 .
y1 = 24/3 = 8, y2 = 16/2 = 8, y3 = 44/4 = 11,
y4 = 56/4 = 14, 2 = SSW/(n k) = 4.67 .
LSD Fisher.
tnk,/2 = t9,0.025 = 2.262. 95% 1 2
h q q i
1 1 1 1
y1 y2 tnk,0.025 n1 + n2 , y1 y2 + tnk,0.025 n1 + n2
h q q i
= 8 8 4.67 2.262 13 + 21 , 8 8 + 4.67 2.262 1
3 + 1
2
[4.462, 4.462],
1 3
h q q
i
1 1 1
y1 y3 tnk,0.025 n1 + n3 , + n13
y1 y3 + tnk,0.025 n1
h q
1
q i
= 8 11 4.67 2.262 3 + 41 , 8 11 + 4.67 2.262 13 + 41
[6.733, 0.733],
1 4
h q iq
1 1 1
y1 y4 tnk,0.025 n1 + n4 , + n14
y1 y4 + tnk,0.025 n1
h q
1
q i
= 8 14 4.67 2.262 3 + 4 , 8 14 + 4.67 2.262 13 + 41
1
[9.733, 2.267],
2 3
h q q
i
1 1 1
y2 y3 tnk,0.025 n2 + n3 , + n13
y2 y3 + tnk,0.025 n2
h q
1
q i
= 8 11 4.67 2.262 2 + 41 , 8 11 + 4.67 2.262 12 + 41
[7.233, 1.233],
2.5. 49
2 4
h q q
i
1 1 1
y2 y4 tnk,0.025 n2+ n4 , + n14
y2 y4 + tnk,0.025 n2
h q
1
q i
= 8 14 4.67 2.262 2 + 14 , 8 14 + 4.67 2.262 12 + 14
[10.233, 1.767]
3 4
h q q i
1
+ n14 , y3 y4 + tnk,0.025 n13 + n14
y3 y4 tnk,0.025 n3
h q q i
= 11 14 4.67 2.262 14 + 14 , 11 14 + 4.67 2.262 14 + 14
[6.456, 0.456].
1 4 2 4 ,
1 2
4 . 1 2
. (
y1 y2 .) 3
1 3 2 3 3 4
.
Bonferroni. () , -
95%. , Bonferroni -
() .
95% Bonferroni
tnk,0.025 tnk,0.025/m m
.
( ), t9,0.025
t9,0.025/6 t9,0.00417 3.364.
MS Excel
=tinv(0.05/6;9)
Bonferroni
50 2.
:
1 2 : [6.636, 6.636],
1 3 : [8.552, 2.552],
1 4 : [11.552, 0.448],
2 3 : [9.296, 3.296],
2 4 : [12.296, 0.296],
3 4 : [8.140, 2.140].
( !) , -
1 4 .
2.5.2.
. ,
-
. .. k 1 > 1
placebo.
k
k 1
k
. m = k 1 2
. , m
.
: 95% -
Bonferroni
. MS Excel.
2.5.1. () Scheffe.
Scheffe. -
Scheffe ,
Pk Pk
i=1 ci i i=1 ci = 0. -
i j i, j , 1 22 33 + 44 , 12 1 + 2 + 3 25 4
.
-
, . , -
2.6. 51
tnk = t9 -
0.05- ( = 0.05)
Fk1,nk = F3,9 k 1 = 3,
p
3F3,9,0.05 3 3.863 3.404. :
1 2 : [6.715, 6.715],
1 3 : [8.618, 2.618],
1 4 : [11.618, 0.382],
2 3 : [9.371, 3.371],
2 4 : [12.371, 0.371],
3 4 : [8.202, 2.202].
Bonferroni. ( .)
() , -
. , 2.9, SPSS
.
;
() internet.
google, .
-
. : ,
, .
2.6 4
-
y x. ,
(y) 1.20
(x) , (y)
(x) .
4
.
52 2.
y = h(x). (2.6.18)
, y ,
x. x . , x y
.
(2.6.18)
.
. ,
(2.6.18). x
, y
Y x
y . , x y
(2.6.18),
Y . , Y x:
FY () = h( ; x).
, , Y
(2.6.18) .
E(Y ) = h(x).
,
, , x
, Y
E(Y ) = + x.
. , x
k ,
Y () x.
, ,
k k .
, x i, i = 1, . . . , k ,
Y
E(Y ) = i .
2.7. 53
:
(classification) (treatment).
, -
( ) ,
. , IQ, ,
, , . ,
. ,
, , -
, ,
.
, ,
. ,
. ,
.
2.7
( ) .
-
. , ()
.
2.7.1.
, , ,
() .
- .
k , .
k () : -
.
k ;
;
54 2.
() , F ,
k . ,
( ).
-
.
. -
.
(
one-way ANOVA)
. , . -
, . , . ( two-way ANOVA,
three-way ANOVA .)
,
k . ,
, , ,
, -
.
( ). ,
,
. , (
), -
:
. ,
()
. .
2.8
, ()
1 , . . . , k k , k , -
:
1 = + 1
2 = + 2
.. .. (2.8.19)
. .
k = + k
2.8. 55
, 1 , . . . , k ( 1 , . . . , k ).
: -
, 1 , . . . , k
k :
i i .
, : k -
k + 1 .
, k = 2
1 = + 1 2 = + 2 .
1 2 . , 1
2 ;
! .
, 1 , . . . , k .
( )
k ,
. -
.
, 1 , . . . , k
. 1 = 0 k = 0
Pk
i=1 i = 0. ( -
, ) ( )
. ,
.
2.8.1. k = 3
.
.
.
1 = 0.
2.8.2.
. -
( ),
56 2.
-
. , 1 , 2
1 + 2 = 0.
i , -
. ,
i .
,
k
X
ci i = 0.
i=1
( .) ci
Pk
i=1 ci 6= 0 1 , . . . , k !
k = 2:
1 2 = 0 ( c1 = 1 c2 = 1, c1 + c2 = 0),
1 = 2 , .
2.8.1
, k 1 , . . . , k
1 = = k , i = j + i = + j i = j .
Pk
i=1 ci i = 0, i
k
X k
X k
X
0= ci i = ci 1 = 1 ci
i=1 i=1 i=1
Pk
1 = 0, ci i=1 ci 6= 0.
H0 : 1 = = k = 0
( ci ).
i
H1 : i 6= 0 i.
2.8.2
.
Pk Pk
2.8.1. i=1 ci i = 0 i=1 ci 6= 0,
1 , . . . , k
Pk
= i=1 ci Yi
Pk i = Yi , i = 1, . . . , k. (2.8.20)
i=1 ci
2.8. 57
. i (2.8.19) ci , i =
1, . . . , k,
c1 1 = c1 + c1 1
c2 2 = c2 + c2 2
.. ..
. .
ck k = ck + ck k
k
X k
X k
X k
X
ci i = ci + ci i = ci
i=1 i=1 i=1 i=1
Pk
i=1 ci i = 0, ,
Pk
ci i
= Pi=1k
i=1 ci
Pk
i=1 ci 6= 0.
1 , . . . , k
Y1 , . . . , Yk , . ,
,
Pk Pk
= Pi=1
k
ci i
= Pk
i=1 ci Yi .
i=1 ci i=1 ci
, i = i , i i = i
Yi .
, c1 , . . . , ck .
c1 6= 0 c2 = = ck = 0, 1 = 0,
:
= Y1, 1 = 0 () i = Yi Y1 i = 2, . . . , k.
, ,
. -
,
.
: SPSS k = 0.
58 2.
,
,
Y , .
Pk
i=1 ni i = 0
Pk
= i=1 ni Yi
Pk
= Y i = Yi Y i = 1, . . . , k.
i=1 ni
: , :
.
Pk
i=1 ni i ; ,
, ni ,
! i .
1 , . . . , k
k
, 1 , . . . , k .
Pk
i=1 i = 0 c1 = = ck = 1. ,
k k
1X 1X
= Yj i = Yi Yj i = 1, . . . , k.
k k
j=1 j=1
2.9 SPSS
SPSS. 2.5.1. ( 2.2.)
SPSS
Dependent List (
y) Factor (
group). OK :
ANOVA
y
Sum of
Squares df Mean Square F Sig.
Between Groups 80.308 3 26.769 5.736 .018
Within Groups 42.000 9 4.667
Total 122.308 12
( 46.)
2.9. SPSS 59
F
.
. SPSS
y
Levene
Statistic df1 df2 Sig.
.493 3 9 .696
60 2.
SPSS Levene
k = 4 .
H0 : 12 = 22 = 32 = 42 H1 : H0 .
p .696
.
Levene
K ,
Yij , i = 1, . . . , K , j = 1, . . . , ni , Yij N (i , i2 ). (
K k k
.) Levene
H0 : 12 = = K
2
H1 : H0
1 , . . . , K . (.. i =
+ i
.) 1 , . . . , K
ij = Yij i , i = 1, . . . , K , j = 1, . . . , ni , .
Levene
PK
ni (Ui U)2 /(K 1)
FLev = PK i=1
Pni ,
j=1 (Uij Ui) /(n K)
2
i=1
Uij = |ij |, i = 1, . . . , K , j = 1, . . . , ni .
FLev () FK1,nK H0
. ( Levene
Uij .)
, .
! SPSS ,
Levene;
SPSS.
, p .018
H0 : 1 = 2 = 3 = 4 .. 5%. -
SPSS 95%
.
Post Hoc. (
.) .
LSD, Bonferroni Scheffe .
(
.)
62 2.
.
5%. Continue OK. SPSS
.
Multiple Comparisons
Dependent Variable: y
Mean
Difference 95% Confidence Interval
(I) group (J) group (I-J) Std. Error Sig. Lower Bound Upper Bound
Scheffe 1 2 .000 1.972 1.000 -6.71 6.71
3 -3.000 1.650 .398 -8.62 2.62
4 -6.000* 1.650 .036 -11.62 -.38
2 1 .000 1.972 1.000 -6.71 6.71
3 -3.000 1.871 .497 -9.37 3.37
4 -6.000 1.871 .066 -12.37 .37
3 1 3.000 1.650 .398 -2.62 8.62
2 3.000 1.871 .497 -3.37 9.37
4 -3.000 1.528 .337 -8.20 2.20
4 1 6.000* 1.650 .036 .38 11.62
2 6.000 1.871 .066 -.37 12.37
3 3.000 1.528 .337 -2.20 8.20
LSD 1 2 .000 1.972 1.000 -4.46 4.46
3 -3.000 1.650 .102 -6.73 .73
4 -6.000* 1.650 .005 -9.73 -2.27
2 1 .000 1.972 1.000 -4.46 4.46
3 -3.000 1.871 .143 -7.23 1.23
4 -6.000* 1.871 .011 -10.23 -1.77
3 1 3.000 1.650 .102 -.73 6.73
2 3.000 1.871 .143 -1.23 7.23
4 -3.000 1.528 .081 -6.46 .46
4 1 6.000* 1.650 .005 2.27 9.73
2 6.000* 1.871 .011 1.77 10.23
3 3.000 1.528 .081 -.46 6.46
Bonferroni 1 2 .000 1.972 1.000 -6.63 6.63
3 -3.000 1.650 .614 -8.55 2.55
4 -6.000* 1.650 .033 -11.55 -.45
2 1 .000 1.972 1.000 -6.63 6.63
3 -3.000 1.871 .860 -9.29 3.29
4 -6.000 1.871 .064 -12.29 .29
3 1 3.000 1.650 .614 -2.55 8.55
2 3.000 1.871 .860 -3.29 9.29
4 -3.000 1.528 .487 -8.14 2.14
4 1 6.000* 1.650 .033 .45 11.55
2 6.000 1.871 .064 -.29 12.29
3 3.000 1.528 .487 -2.14 8.14
*. The mean difference is significant at the .05 level.
2.5.
2.10
2.1. (2.2.2) .
2.2.
(2.2.7).
2.3. () X1 , . . . , Xn , n > 2, N (, 2 ) S 2
. Var(S 2 ) = 2 4 /(n 1).
() 2 Sij
2 36.
k > 3
;
2 | 2 ) = 2 . ;
() E(Sij
2.10. 63
2.4. 51.
2.5. k , H0 : 1 = = k
.. ,
. Bonferroni, -
100(1 )%
() i j i < j
() i j j = i 1.
= 0.05, k = 5, n = 25,
MS Excel.
3
Blocks
3.1 , blocking
(nuisance factor) -
.
() () .
(
) (randomi-
zation). -
( ) .
,
( ). -
( .. IQ
), (.. ) -
. ,
.
-
, ( )
.
. ..
IQ -
(Analysis of Covariance,
ANCOVA). .
-
blocking. blocks -
block.
65
66 3. Blocks
Blocks Blocks
1 2 3 4 1 2 3 4
1 X X X X 1 X X X
2 X X X X 2 X X
3 X X X X 3 X X X
3.1: blocks . -
X
. .
block,
( ) ,
. (design)
.
block, (complete).
(incomplete). , -
(
blocks)
( 3.1).
3.2 Blocks
-
Blocks (Randomized Complete Block Designs, RCBD).
(
) r c blocks. -
. ,
:
Blocks
1 2 ... j ... c
1 Y11 Y12 . . . Y1j . . . Y1c
2 Y21 Y22 . . . Y2j . . . Y2c
.. .. .. .. ..
. . . . .
i Yi1 Yi2 . . . Yij . . . Yic
.. .. .. .. ..
. . . . .
r Yr1 Yr2 . . . Yrj . . . Yrc
3.2. Blocks 67
N =rc
. (row) r (
) (column) c blocks. (
r c row column.)
N = rc .
Yij , i = 1, . . . , r , j = 1, . . . , c, -
.
N .
ij Yij ,
ij = + i + j . (3.2.1)
, i
j block (
), i i j j block. ,
, :
c blocks, ()
(
i ).
r -
block ( j ).
,
1 , . . . , r 1 , . . . , c .
r
X c
X
i = 0 j = 0
i=1 j=1
. ,
( ).
, SPSS r = 0 c = 0.
Yij = + i + j + ij , i = 1, . . . , r, j = 1, . . . , c,
Pr Pc
i=1 i = j=1 j = 0 ij , i = 1, . . . , r , j = 1, . . . , c,
N (0, 2 ) . ij
68 3. Blocks
Yij .
, (errors).
, , 1 , . . . , r
() ( ).
, , i -
P
. i = 0 . ,
H0 : 1 = = r = 0 H1 : i 6= 0 i.
Yi Y .
c r c
1X 1 XX
Yi = Yij , i = 1, . . . , r, Y = Yij .
c N
j=1 i=1 j=1
r
1X
Yj = Yij , j = 1, . . . , c.
r
i=1
3.2.1. yij , i = 1, . . . , r , j = 1, . . . , c,
() :
r X
X c
(yij y)2 =
i=1 j=1
r
X c
X r X
X c
c (yi y)2 + r (yj y)2 + (yij yi yj + y)2 .
i=1 j=1 i=1 j=1
. yi , y j y
r X
X c r X
X c
(yij y)2 = (yij yi + yi yj + yj y + y y)2
i=1 j=1 i=1 j=1
r X
c
X 2
(yi y) + (yj y) + (yij yi yj + y) .
= (3.2.2)
i=1 j=1
( + + )2 = 2 + 2 + 2 + 2 + 2 + 2
3.2. Blocks 69
, , (3.2.2),
r X
X c
(yi y)2 + (yj y)2 + (yij yi yj + y)2 +
i=1 j=1
2(yj y)(yij yi yj + y)
r
X c
X r X
X c
=c (yi y)2 + r (yj y)2 + (yij yi yj + y)2
i=1 j=1 i=1 j=1
. ,
i j
.
c c c c
X X X 1X
(yij yi) = yij c yi = yij c yij = 0 i, (3.2.3)
c
j=1 j=1 j=1 j=1
r r r r
X X X 1 X
(yij yj ) = yij r yj = yij r yij = 0 j, (3.2.4)
r
i=1 i=1 i=1 i=1
r r r c r c
X X X 1X 1 XX
(yi y) = yi r y = yij r yij = 0 (3.2.5)
c rc
i=1 i=1 i=1 j=1 i=1 j=1
c c c r r c
X X X 1X 1 XX
(yj y) = yj c y = yij c yij = 0. (3.2.6)
r rc
j=1 j=1 j=1 i=1 i=1 j=1
(3.2.3) (3.2.6)
c
X c
X c
X
(yij yi yj + y) = (yij yi) (yj y) = 0 (3.2.7)
j=1 j=1 j=1
(3.2.4) (3.2.5)
r
X r
X r
X
(yij yi yj + y) = (yij yj ) (yi y) = 0. (3.2.8)
i=1 i=1 i=1
:
r X
X c r
X c
X
2(yi y)(yj y) = 2 (yi y) (yj y) = 0
i=1 j=1 i=1 j=1
(3.2.6),
r X
X c r
X c
X
2(yi y)(yij yi yj + y) = 2 (yi y) (yij yi yj + y) = 0
i=1 j=1 i=1 j=1
70 3. Blocks
(3.2.7)
r X
X c c
X r
X
2(yj y)(yij yi yj + y) = 2 (yj y) (yij yi yj + y) = 0
i=1 j=1 j=1 i=1
(3.2.8).
, Yij , i = 1, . . . , r , j = 1, . . . , c,
:
r X
X c
(Yij Y)2 =
i=1 j=1
r
X c
X r X
X c
2 2
c (Yi Y) + r (Yj Y) + (Yij Yi Yj + Y)2 .
i=1 j=1 i=1 j=1
,
r X
X c
SSTotal = (Yij Y)2
i=1 j=1
:
r
X
SSTreatment = c (Yi Y)2
i=1
c
X
SSBlock =r (Yj Y)2
j=1
r X
X c
SSError = (Yij Yi Yj + Y)2 .
i=1 j=1
, blocks , ,
Yij + i + j + ij .
c c
1X 1X
Yi = Yij = ( + i + j + ij )
c c
j=1 j=1
c
1 X
= c + ci + 0 + ij = + i + i,
c
j=1
r r
1 X 1 X
Yj = Yij = ( + i + j + ij )
r r
i=1 i=1
r
1 X
= r + 0 + rj + ij = + j + j ,
r
i=1
3.2. Blocks 71
r c r c
1 XX 1 XX
Y = Yij = ( + i + j + ij )
rc rc
i=1 j=1 i=1 j=1
r X c
1 X
= rc + 0 + 0 + ij = +
rc
i=1 j=1
Yi Y = ( + i + i) ( + ) = i + i ,
Yj Y = ( + j + j ) ( + ) = j + j ,
Yij Yi Yj + Y = ( + i + j + ij ) ( + i + i) ( + j + j ) + ( + )
= ij i j + .
r
X r
X
2
c (Yi Y) = c (i + i )2 ,
i=1 i=1
c
X c
X
2
r (Yj Y) = r (j + j )2
i=1 j=1
r X
X c r X
X c
2
(Yij Yi Yj + Y) = (ij i j + )2 .
i=1 j=1 i=1 j=1
i
, j
blocks .
Xr r
X
2
(i + i ) = c E (i + i )2
E(SSTreatment ) = E c
i=1 i=1
r
X 2
Var(i + i ) + E(i + i )
=c
i=1
r
X
2
= (r 1) + c 2i
i=1
r
1X
= Var(i) + Var() 2Cov i, k
r
k=1
2
= Var(i) + Var() Cov(i, i)
r
2
= Var(i) + Var() Var(i)
r
2 2 2 2
= +
c rc rc
1 1 2
= 1
c r
, ( !)
c
X
E(SSBlock ) = (c 1) 2 + r j2
j=1
E(SSError ) = (r 1)(c 1) 2 .
3.2.1. , -
:
SSError
() 2(r1)(c1) .
2
SSTreatment
() 1 = = r = 0, 2r1 .
2
SSBlock
() 1 = = c = 0, 2c1 .
2
() .
.
. .
3.2.1. H0 : 1 = = r = 0,
SSTreatment /(r 1)
F = Fr1,(r1)(c1) .
SSError/[(r 1)(c 1)]
. -
F .
3.2. Blocks 73
3.2.1.
H0 : 1 = = r = 0 H1 : i 6= 0 i
F > Fr1,(r1)(c1), .
. .
, i , j 2 . -
.
.
3.2.2.
:
= Y
i = Yi Y, i = 1, . . . , r,
j = Yj Y, j = 1, . . . , c,
r c
21 XX 2
= ij
rc
i=1 j=1
ij = Yij ( + i + j ) = Yij Yi Y j + Y ij -.
. ( , i , j
2 ).
r c
rc rc 1 XX
log L(|y ) = log 2 log(2) 2 (yij i j )2 , ,
2 2 2
i=1 j=1
Pr
Rr+c+1 (0, ) i=1 i =0
Pc
j=1 j = 0.
log L 2 -
. r =
Pr1 Pc1
k=1 k c = k=1 k
r c
1 XX
log L = 2 (yij i j )
i=1 j=1
c
X c r1
1 X X
log L = 2 (yij i j ) yrj + ak j
i
j=1 j=1 k=1
74 3. Blocks
c
X c
1 X
= 2 (yij i j ) (yrj r j ) , i = 1, . . . , r 1,
j=1 j=1
r r c1
1 X X X
log L = 2 (yij i j ) yic i + k
j
i=1 i=1 k=1
r r
1 X X
= 2 (yij i j ) (yic i c ) , j = 1, . . . , c.
i=1 i=1
r X
X c r X
X c r
X c
X
0= (yij i j ) = yij rc c i r j
i=1 j=1 i=1 j=1 i=1 j=1
i j
r c
1 XX
= yij = y.
rc
i=1 j=1
i
c
X c
X
0= (yij i j ) (yrj r j )
j=1 j=1
c
X c
X c
X c
X
= yij c ci j yrj c cr j
j=1 j=1 j=1 j=1
= c yi i yr + r ,
i = 1, . . . , r 1,
r i = yr yi, i = 1, . . . , r 1. (3.2.9)
i 1 r 1
r1
X r1
X
(r 1)r i = (r 1)yr yi
i=1 i=1
Xr
rr = ryr yi
i=1
r = yr y (3.2.10)
Pr
y = /r.
i=1 yi
(3.2.10) (3.2.9)
i = yi y, i = 1, . . . , r 1,
. j = y j y , j = 1, . . . , c.
log L
2 2 . ( !)
3.3. 75
3.2.1. 3.2.1 -
log L. 3.4.
3.2.2.
blocks.
H0,Block : 1 = = c = 0 H1,Block : j 6= 0 j.
H0,Block ..
SSBlock /(c 1)
FBlock = > Fc1,(r1)(c1), .
SSError/[(r 1)(c 1)]
3.2.3.
r
X r
X
SSTreatment = c (Yi Y)2 = c 2i ,
i=1 i=1
c
X c
X
SSBlock = r (Yj Y)2 = r j2
j=1 j=1
r X
X c r X
X c
SSError = (Yij Yi Yj + Y)2 = 2ij .
i=1 j=1 i=1 j=1
, H0 : 1 =
= r = 0
Pr
2
P Pc i
F = c(c 1) r i=1 2 ,
i=1 j=1 ij
i i
.
F : i
. i
H0
Pr 2
i=1 i
. ,
2 :
. F
,
. FBlock ;
76 3. Blocks
3.3
r X
c r X
c Pr Pc 2
i=1 j=1 Yij
X X
SSTotal = (Yij Y)2 = Yij2
rc
i=1 j=1 i=1 j=1
rc
.
r X
X c r
X r X
X c
2 2
(Yij Y) = c(Yi Y) + (Yij Yi)2
i=1 j=1 i=1 i=1 j=1
(
). ,
r
X
SSTreatment = c (Yi Y)2
i=1
r X
X c r X
X c
2
= (Yij Y) (Yij Yi)2
i=1 j=1 i=1 j=1
r X
c Pr Pc 2 r X
c r Pc 2
j=1 Yij j=1 Yij
X X
i=1
X
= Yij2 Yij2
rc c
i=1 j=1 i=1 j=1 i=1
r X c 2 X r X
c 2
1 X 1
= Yij Yij .
c rc
i=1 j=1 i=1 j=1
c r
X 2 r X
X c 2
1X 1
SSBlock = Yij Yij .
r rc
j=1 i=1 i=1 j=1
,
SSError = SSTotal SSTreatment SSBlock .
.
3.3. 77
3.3.1. r = 3 c = 4 blocks.
1 2 3 4
1 5 8 4 4
2 7 10 6 5
3 7 11 7 5
-
:
1 2 3 4
1 5 8 4 4 21
2 7 10 6 5 28
3 7 11 7 5 30
19 29 17 14 79
r X
X c
= 52 + 82 + + 52 = 575.
i=1 j=1
, ,
792
SSTotal = 575 575 520.08 = 54.92
12
1 792 441 + 784 + 900
SSTreatment = (212 + 282 + 302 ) 520.08
4 12 4
2125
= 520.08 = 531.25 520.08 = 11.17
4
1 792 361 + 841 + 289 + 196
SSBlock = (192 + 292 + 172 + 142 ) 520.08
3 12 3
1687
= 520.08 562.33 520.08 = 42.25
3
SSError 54.92 11.17 42.25 = 1.5.
F blocks
:
78 3. Blocks
. F
11.17 2 5.585 22.34
Blocks 42.25 3 14.083 56.33
1.50 6 0.25
54.92 11
3.4 SPSS
:
( ) 1 r
1 , blocks 1 c
. ,
( block)
.
Dependent Variable
Fixed Factor(s) .
OK, Model -
Custom ( Full Factorial).
Factors & Covariates -
Model.
( SPSS),
Build Terms (Type) Main Effects (
Interaction) Model.
Continue OK.
.
1
-
( ) Value
Labels.
3.5. 79
3.5
3.1. H0 : 1 = = r = 0 .. .
() H0 .
3.3. , i j .
. Yij , i = 1, . . . , r , j = 1, . . . , c,
.
3.4.
, :
h = h(x1 , . . . , xm ) , m m ij -
h2 /(xi xj ). m m aij
Pm Pm
(y1 , . . . , ym ) 6= (0, . . . , 0) i=1 j=1 aij yi yj < 0.
log L , 1 , . . . , r1 , 1 , . . . , c1 ( r c -
)
.
3.2.2.
4
4.1
-
. ,
, . ,
:
;
;
;
, -
;
4.1.1.
.
4.1.1.
:
. ,
.
4.1.2. -
. -
, :
,
( , -
, , )
.
81
82 4.
,
, , ,
, .
, .
, -
. , (
1 ) . -
,
.
.
r > 2 c > 2 .
i j
nij .
4.1 .
i j ij -.
ij - nij > 1 Y :
, .
, Y241 24- (-
).2
r X
X c
N= nij
i=1 j=1
. ,
nij n i, j , (balanced data).
,
(balanced design). -
(unbalanced) .
( n = 1) -
(without replications). (
1
,
.
2
-
,
: Y3,10,4 Y3104 .
4.1. 83
1 2 ... j ... c
Y111 Y121 Y1j1 Y1c1
Y112 Y122 Y1j2 Y1c2
1 .. .. ... .. ... ..
. . . .
Y11n11 Y12n12 Y1jn1j Y1cn1c
Y211 Y221 Y2j1 Y2c1
Y212 Y222 Y2j2 Y2c2
2 .. .. ... .. ... ..
. . . .
Y21n21 Y22n22 Y2jn2j Y2cn2c
.. .. .. .. ..
. . . . .
Yi11 Yi21 Yij1 Yic1
Yi12 Yi22 Yij2 Yic2
i .. .. ... .. ... ..
. . . .
Yi1ni1 Yi2ni2 Yijnij Yicnic
.. .. .. .. ..
. . . . .
Yr11 Yr21 Yrj1 Yrc1
Yr12 Yr22 Yrj2 Yrc2
r .. .. ... .. ... ..
. . . .
Yr1nr1 Yr2nr2 Yrjnrj Yrcnrc
4.1: :
r B c . ij -,
i j nij -
.
blocks
.) , nij > 0
i, j , (complete)
(incomplete). ,
.3 ,
.
3
..
, . , ,
,
( ) .
84 4.
i, j , ij - .
rc .
ij -
.
rc .
ij , i = 1, . . . , r , j = 1, . . . , c, 2 . ,
( )
ij (
).
.
.
4.2
ij = + i + j + ()ij , i = 1, . . . , r, j = 1, . . . , c. (4.2.1)
, ij - ,
, i i
, j j ,
()ij
i j . ()
.. . i
(main effects) , j
()ij (interaction).
, , ()
: 1 + r + c + rc
rc . ,
.
r
X c
X r
X c
X
i = 0, j = 0, ()ij = 0, j, ()ij = 0, i. (4.2.2)
i=1 j=1 i=1 j=1
.
(4.2.2) rc. ,
4.2. 85
i j . (
c j)
()ij c ( j)
r 1 ( r ). ,
(1 + r + c + rc) (1 + 1 + c + r 1) = rc.
(4.2.1) (4.2.2)
.
. (4.2.1) j
c
X c
X
ij = { + i + j + ()ij } = c + ci + 0 + 0 (4.2.3)
j=1 j=1
(4.2.2). i
r X
X c r
X
ij = (c + ci ) = rc + 0
i=1 j=1 i=1
r c
1 XX
= ij = . (4.2.4)
rc
i=1 j=1
(4.2.3)
c
1X
i = ij = i .
c
j=1
j = j .
()ij = ij i j
= ij (i ) (j )
= ij i j + .
,
r X
X c
N := nij > rc + 1
i=1 j=1
( ).
.
. i
nij
c X
1 X
Pc Yijk = Yi.
j=1 nij j=1 k=1
nij = n, i, j ( ),
c n
1 XX
Yi = Yijk .
cn
j=1 k=1
. j
nij
r X
1 X
Pr Yijk = Yj.
i=1 nij i=1 k=1
nij = n, i, j ,
r n
1 XX
Yj = Yijk .
rn
i=1 k=1
.
ij
nij
1 X
Yijk = Yij.
nij
k=1
nij = n, i, j ,
n
1X
Yij = Yijk .
n
k=1
r c nij
1 XXX
Y = Yijk .
N
i=1 j=1 k=1
4.2. 87
(
) ij
ij , ij = Yij ,
ij 2 ,
r c nij
21 XXX
= (Yijk Yij)2 .
N
i=1 j=1 k=1
, i , j ()ij ij -
r c r c
1 XX 1 XX
= ij = Yij,
rc rc
i=1 j=1 i=1 j=1
c c r c
1 X 1 X 1 XX
i = ij = Yij Ysj, i = 1, . . . , r,
c c rc
j=1 j=1 s=1 j=1
r r r c
1X 1X 1 XX
j = ij = Yij Yit, j = 1, . . . , c,
r r rc t=1
i=1 i=1 i=1
c r r c
[ = ij i j = Yij 1 1X 1 XX
X
() ij c Yit r Ysj + rc Yst,
t=1 s=1 s=1 t=1
i = 1, . . . , r, j = 1, . . . , c.
= Y,
i = Yi Y,
j = Yj Y
[ = Yij Yi Y j + Y
() ij
( !). ijk-
[ } = Yijk Yij .
ijk = Yijk { + i + j + () ij
Yijk ,
P
i,j,k aijk Yijk . ,
r X
X c X
n Xr X
c X
n r X
X c X
n
E aijk Yijk = aijk E(Yijk ) = aijk ij
i=1 j=1 k=1 i=1 j=1 k=1 i=1 j=1 k=1
88 4.
, Yijk ,
r X
X c X
n r X
X c X
n r X
X c X
n
Var aijk Yijk = a2ijk Var(Yijk ) = 2
a2ijk .
i=1 j=1 k=1 i=1 j=1 k=1 i=1 j=1 k=1
4.2. -
.
4.3
nij = n, i, j , N = rcn.
4.3.1. yijk , i = 1, . . . , r , j = 1, . . . , c,
k = 1, . . . , n, ()
r X
X c X
n r
X c
X
(yijk y)2 = cn (yi y)2 + rn (yj y)2 +
i=1 j=1 k=1 i=1 j=1
r X
X c r X
X c X
n
2
n (yij yi yj + y) + (yijk yij)2 . (4.3.5)
i=1 j=1 i=1 j=1 k=1
. yi , y j , yij y -
r X
X c X
n
(yijk y)2 =
i=1 j=1 k=1
Xr X c Xn
= (yijk yi + yi yj + yj yij + yij y + y y)2
i=1 j=1 k=1
r X
c X
n
X 2
(yi y) + (yj y) + (yij yi yj + y) + (yijk yij)
=
i=1 j=1 k=1
(4.3.6)
( + + + )2 = 2 + 2 + 2 + 2 + 2 + 2 + 2 + 2 + 2 + 2
, , , (4.3.6),
r X
X c X
n
(yi y)2 + (yj y)2 + (yij yi yj + y)2 + (yijk yij)2
i, j , k (4.3.5)
. ,
r X
X c X
n
(yi y)(yij yi yj + y)
i=1 j=1 k=1
Xr n X
X c
= (yi y) (yij yi yj + y)
i=1 k=1 j=1
r c
X n c n
X 1X 1 XX
= (yi y) n yijk c yijk
n cn
i=1 j=1 k=1 j=1 k=1
c r X
n r c n
X 1 X 1 XXX
ysjk + c ysjk
rn s=1 k=1
rcn s=1
j=1 j=1 k=1
=0
i . (
.)
, Yijk , i = 1, . . . , r , j = 1, . . . , c, k = 1, . . . , n,
:
r X
X c X
n r
X c
X
2 2
(Yijk Y) = cn (Yi Y) + rn (Yj Y)2 +
i=1 j=1 k=1 i=1 j=1
r X
X c r
XX c Xn
n (Yij Yi Yj + Y)2 + (Yijk Yij)2 .
i=1 j=1 i=1 j=1 k=1
r X
X c X
n
SST = (Yijk Y)2
i=1 j=1 k=1
r
X
SSA = cn (Yi Y)2 ,
i=1
90 4.
c
X
SSB = rn (Yj Y)2 ,
j=1
Xr X
c
SSAB = n (Yij Yi Yj + Y)2
i=1 j=1
r X
X c X
n
SSE = (Yijk Yij)2 .
i=1 j=1 k=1
, ,
.
. ,
r X
c X
n r c r X
c r X
c X
n
X X X X 2 X
2
(Yijk Y) = cn 2i + rn j2 +n [ +
() 2ijk .
ij
i=1 j=1 k=1 i=1 j=1 i=1 j=1 i=1 j=1 k=1
4.2 .
.
:
, ,
. ,
:
H0,A : 1 = = r = 0 H1,A : i 6= 0 i.
H0,B : 1 = = c = 0 H1,B : j 6= 0 j.
4.3.
nij = n, i, j
r c
2 X X 1 2
(rc)2 nij rcn
i=1 j=1
c r Xc
2 (r 1) 2
2
X 1 X 1
i i (r 1) +
(rc)2 nij s=1 nsj rcn
j=1 j=1
s6=i
r r Xc
2 (c 1) 2
2
X 1 X 1
j j (c 1) +
(rc)2 nij n
t=1 it
rcn
i=1 i=1
t6=j
c r r X
c
2 (r 1)(c 1) 2
2 1 1 1 1
X X X
[
() ()ij 2
(r 1) (c 1) + (r 1)2
+ (c 1)2
+
ij
(rc)2 nij nit nsj nst rcn
t=1 s=1 s=1 t=1
t6=j s6=i s6=i t6=j
nij = n, i, j
r
X r
X c
X c
X
SSA = cn 2i (r 1) 2 + cn 2i SSB = rn j2 (c 1) 2 + rn j2
i=1 i=1 j=1 j=1
r X
c r X
c r X
c X
n
X 2 X X
SSAB = n [
() (r 1)(c 1) 2 + n ()2ij SSE = 2ijk (N rc) 2
ij
i=1 j=1 i=1 j=1 i=1 j=1 k=1
4.2: .
,
91
.
92 4.
( )
.
4.3.1. ()
. : SSE
rc
2 .
4.3.1. () H0,A : 1 = = r = 0,
SSA/(r 1)
FA = Fr1,N rc .
SSE/(N rc)
() H0,B : 1 = = c = 0,
SSB/(c 1)
FB = Fc1,N rc .
SSE/(N rc)
() H0,AB : ()ij = 0, i, j ,
SSAB/[(r 1)(c 1)]
FAB = F(r1)(c1),N rc .
SSE/(N rc)
. -
F .
4.3.1. ()
H0,A : 1 = = r = 0 H1,A : i 6= 0 i
H0,B : 1 = = c = 0 H1,B : j 6= 0 j
4.4. SPSS 93
( ),
. H0,AB ,
, .
H0,A H0,B
. , ,
H0,A .
, (
) .
. ,
.
(A) (A)
H0,j : i + ()ij = 0, i = 1, . . . , r, H0,j : i + ()ij 6= 0 i
j = 1, . . . , c. , j
.. Pr
(A)
Fj =
n i=1 (Yij Yj)2 /(r 1) > Fr1,N rc,. (4.3.7)
SSE/(N rc)
(A)
Fj
(
r 1 ) -
j
. SSE/(N rc)
(
4.3).
4.4 SPSS
SPSS
: ,
94 4.
Dependent Variable
Fixed Factor(s) .
OK .
- . Options
Homogeneity Tests: SPSS
. Continue -
. Save, Unstandardized Residuals
Continue. , SPSS
ijk .
. , Plots.
. (
) Horizontal Axis ( ) Separate
Lines. Add. A B. ,
Add. -
B A. ( ,
)
.
Continue. OK .
. -
Battery Design Experiment (
e-class). Design and Analysis of Experiments
(Montgomery, 2005). :
.
( )
. ,
. .
, (15o F),
(70o F) (125o F) o F Fahrenheit.
.
. .
. SPSS
4.4. SPSS 95
hours. k i
j , yijk . i 1 r = 3
: (
SPSS material). j 1 c =
3 :
( SPSS temperature). ,
k 1 n = 4 ,
.
, SPSS -
:
. material -
, temperature
,
materialtemperature , Error
Corrected Total
. : 2 = 3 1
( ), 4 = (3 1)(3 1)
36 3 3 = 27 .
, p 0.019.
F(r1)(c1),N rc F4,27 (
FAB H0,AB )
3.560 ( FAB ):
, -
0.019 ( p).
5%,
.
96 4.
. .
:
Estimated Marginal Means of Battery Life in Hours Estimated Marginal Means of Battery Life in Hours
Material Type
Material Type
1
1
150 2
150 2
3
3
125
125
100 100
75 75
50 50
( SPSS -
.)
. , (
) -
.
.
. -
. ,
.
,
.
.
, -
:
. , -
( ),
.
, -
.
, H0,A H0,B
4.4. SPSS 97
p 0.0005.4
-
.
a
Levene's Test of Equality of Error Variances
p 0.529.
.
Dependent List (
RES_1). Display Plots (
) Plots. None (
boxplot), Stem-and-Leaf ( )
Normality plots with tests. Continue
OK. SPSS
Tests of Normality
a
Kolmogorov-Smirnov Shapiro-Wilk
Statistic df Sig. Statistic df Sig.
*
Residual for hours ,106 36 ,200 ,976 36 ,612
a. Lilliefors Significance Correction
*. This is a lower bound of the true significance.
: Kolmogorov-
Smirnov ( -
Shapiro-Wilk.
( p 0.2 0.612 ).5 -
qq plot:
4
p
.000. .000 !
.
0.0005 .001.
0.0005.
5
. -
.
.
98 4.
. , :
.
2
Expected Normal
-1
-2
-3
Observed Value
(A)
H0,j
(A)
H0,j ,
j = 1, 2, 3.
. , j = 1, :
15o F
;
SPSS , , -
(A)
H0,j . () ,
. SPSS,
OK ( , )
Paste. OK
. ( )
,
OK. ( Paste SPSS ,
.)
/INTERCEPT=INCLUDE
/CRITERIA=ALPHA(0.05)
/LMATRIX "Material difference at 15oF"
material 1 -1 0 material*temperature 1 0 0 -1 0 0 0 0 0;
material 1 0 -1 material*temperature 1 0 0 0 0 0 -1 0 0;
material 0 1 -1 material*temperature 0 0 0 1 0 0 -1 0 0
/LMATRIX "Material difference at 70oF"
material 1 -1 0 material*temperature 0 1 0 0 -1 0 0 0 0;
material 1 0 -1 material*temperature 0 1 0 0 0 0 0 -1 0;
material 0 1 -1 material*temperature 0 0 0 0 1 0 0 -1 0
/LMATRIX "Material difference at 125oF"
material 1 -1 0 material*temperature 0 0 1 0 0 -1 0 0 0;
material 1 0 -1 material*temperature 0 0 1 0 0 0 0 0 -1;
material 0 1 -1 material*temperature 0 0 0 0 0 1 0 0 -1
/DESIGN=material temperature material*temperature.
. ( ) SPSS
DESIGN
,
material temperature
(material*temperature).
-
hours BY material temperature, material
temperature . LMATRIX
. SPSS
15o F (j = 1), 70o F (j = 2) 125oF (j = 3).
(A)
. H0,1
3 + ()31 = 0 SPSS
i , j ()ij
SPSS
r = 0, c = 0, ()rj = 0 j , ()ic = 0
i. , (4.4.8)
,
SPSS, (4.4.8)
100 4.
. SPSS material
(1 , 2 , 3 )
material*temperature
()11 , ()12 , ()13 , ()21 , ()22 , ()23 , ()31 , ()32 , ()33 .
(4.4.9)
1, 1, 0, -
, 1, 0, 0, 1, 0, 0, 0,
0, 0, , . (4.4.10)
1, 0, 1
1, 0, 0, 0, 0, 0, 1, 0, 0 . , (4.4.11)
0, 1, 1 0, 0, 0, 1, 0, 0, 1, 0, 0.
LMATRIX:
. LMATRIX 70o F 125o F.
SPSS ,
Run Current.
:
Test Results
Test Results
Test Results
LMATRIX (
(A) (A) (A)
H0,1 , H0,2 H0,3 ). 15o F 125oF
() -
. , 70o F .
,
Contrast Results (K Matrix).
.
4.5. 101
Dependent
Variable
Battery Life
Contrast in Hours
L1 Contrast Estimate -62.500
Hypothesized Value 0
Difference (Estimate - Hypothesized)
-62.500
Std. Error 18.374
Sig. .002
95% Confidence Interval Lower Bound -100.200
for Difference Upper Bound -24.800
L2 Contrast Estimate -88.500
Hypothesized Value 0
Difference (Estimate - Hypothesized)
-88.500
i + ()i2 .
{1 2 } + {()12 ()22 }
. {1 3 } + {()12 ()32 }.
, {2 3 }+{()22 ()32 }
.
, 70o F
. , 15o F 125oF
.
4.5
, nij = 1, i, j (
),
.
N = rc rc + 1
.
ij = + i + j , i = 1, . . . , r, j = 1, . . . , c, (4.5.12)
102 4.
Pr Pc
i=1 i = j=1 j = 0. ,
blocks
blocks .
(, ),
,
.
,
r X
X c r
X c
X r X
X c
2 2 2
(Yij Y) = c (Yi Y) + r (Yj Y) + (Yij Yi Yj + Y)2 .
i=1 j=1 i=1 j=1 i=1 j=1
H0,A : 1 = = r = 0 H1,A : i 6= 0 i
H0,B : 1 = = c = 0 H1,B : j 6= 0 j.
-
H0,A , H0,B H1,A , H1,B ..
SSA/(r 1)
FA := > Fr1,(r1)(c1), ,
SSE/[(r 1)(c 1)]
SSB/(c 1)
FB := > Fc1,(r1)(c1), ,
SSE/[(r 1)(c 1)]
.
4.6
, nij =
n > 1, i, j .
4.6. 103
(4.5.12).
,
Yijk = + i + j + ijk , i = 1, . . . , r, j = 1, . . . , c, k = 1, . . . , n,
Pr
ijk N (0, 2 ) i=1 i =
Pc
j=1 j = 0.
r X
X c X
n r
X c
X
2 2
(Yijk Y) = cn (Yi Y) + rn (Yj Y)2 +
i=1 j=1 k=1 i=1 j=1
r
XX c X
n
(Yijk Yi Yj + Y)2 (4.6.13)
i=1 j=1 k=1
, SST, -
SSA, SSB SSE. ( !)
.
r 1, c 1 N r c + 1, ( ;).
, , -
:
H0,A : 1 = = r = 0 H1,A : i 6= 0 i
H0,B : 1 = = c = 0 H1,B : j 6= 0 j.
SSA/(r 1)
FA := > Fr1,N rc+1,,
SSE/(N r c + 1)
SSB/(c 1)
FB := > Fc1,N rc+1,,
SSE/(N r c + 1)
.
104 4.
4.6.1. n = 1 ,
. , n = 1 N = rc
SSE rc r c + 1 = (r 1)(c 1).
4.7
4.1. -
4.2.
4.2. .
nij = n > 2,
:
r r c n 2 X r X c X n 2
X 1 X XX 1
SSA = rn (Yi Y)2 = Yijk Yijk ,
cn rcn
i=1 i=1 j=1 k=1 i=1 j=1 k=1
c c X r Xn 2 X c X r X n 2
X
2 1 X 1
SSB = cn (Yj Y) = Yijk Yijk ,
rn rcn
j=1 j=1 i=1 k=1 j=1 i=1 k=1
r X c X n r X c Xn r c n 2
X X 1 XX X
SSE = (Yijk Yij)2 = 2
Yijk Yijk
n
i=1 j=1 k=1 i=1 j=1 k=1 i=1 j=1 k=1
r X c X n r X c X n X r X c X n 2
X
2
X
2 1
SST = (Yijk Y) = Yijk Yijk ,
rcn
i=1 j=1 k=1 i=1 j=1 k=1 i=1 j=1 k=1
4.3. j (j = 1, . . . , c), -
(A) (A)
H0,j H1,j
(4.3.7).
4.4. (4.5.12) -
H0,(A,B) : 1 = = r = 1 = = c = 0
H1,(A,B) : i j
..
(SSA + SSB)/(r + c 2)
F(A,B) := > Fr+c2,(r1)(c1), .
SSE/[(r 1)(c 1)]
4.5.
H0,A , H0,B
FA , FB , .
5
5.1
. ,
c
. , i (i = 1, . . . , r)
c j
r .
5.1.1.
.
Y .
. ,
-. r
, ci
i, i = 1, . . . , r , nij
j i. Yijk k
, i = 1, . . . , r , j = 1, . . . , ci , k = 1, . . . , nij .
, -
5.1.1 : ( ) ( ).
: -
.
.
105
106 5.
(nested) ,
.
i , j(i) -
ijk . j(i)
ij , -
j(i)
. ( ij
-
.
j(i).)
.
. ,
c1 = = cr c > 2 nij n > 2, i, j ,
r
X c
X
i = 0 j(i) = 0, i = 1, . . . , r. (5.1.2)
i=1 j=1
N = rcn -
. , ijk
N (0, 2 ) .
5.2
H0,A : 1 = = r = 0 H1,A : i 6= 0, i
, H0,B(A) .
H0,A . , H0,B(A)
.
5.2. 107
5.2.1. , (5.1.1)
(5.1.2)
= Y,
i = Yi Y,
j(i) = Yij Yi
r c n
1 XXX 2
2 = ijk ,
N
i=1 j=1 k=1
ijk = Yijk Yij ijk -.
. , -
Yijk N (ij , 2 ), i = 1, . . . , r , j = 1, . . . , c, k = 1, . . . , n, ij = +i +j(i) .
ij ij = Yij
Pr Pc Pn
2 2 = N 1 i=1 j=1
2
k=1 (Yijk ij ) .
ij
-
. j
i
c
X c
X
ij = c + ci + j(i) = c + ci . (5.2.3)
j=1 j=1
i
r X
X c r
X
ij = rc + c i = rc
i=1 j=1 i=1
= ,
r c r c n
1 XX 1 XXX
= Yij = Yijk = Y.
rc rcn
i=1 j=1 i=1 j=1 k=1
(5.2.3) i = i ,
c c X
n
1 X 1 X
i = Yij Y = Yijk Y = Yi Y.
c cn
j=1 j=1 k=1
, j(i) = ij i ,
5.2.1. yijk , i = 1, . . . , r , j = 1 . . . , c, k = 1, . . . , n, -
r X
X c X
n r
X X c
r X
2 2
(yijk y) = cn (yi y) + n (yij yi)2 +
i=1 j=1 k=1 i=1 i=1 j=1
r
XX c X
n
(yijk yij)2 .
i=1 j=1 k=1
. .
yij yi .
yijk
r X
X c X
n r
X r X
X c
2 2
(Yijk Y) = cn (Yi Y) + n (Yij Yi)2 +
i=1 j=1 k=1 i=1 i=1 j=1
r X
X c X
n
(Yijk Yij)2
i=1 j=1 k=1
X r Xr X c r X
X c X
n
= cn 2i + n 2
j(i) + 2ijk .
i=1 i=1 j=1 i=1 j=1 k=1
, SST
SSA, SSB(A), SSE.
SSA -
, SSB(A)
, SSE .
5.2.1. :
SSE
() 2N rc .
2
SSA
() 1 = = r = 0, 2r1 .
2
SSB(A)
() j(i) = 0, i, j , 2r(c1) .
2
() .
. 5.2.
5.2.1 .
5.3. SPSS 109
5.2.1. () H0,A : 1 = = r = 0,
SSA/(r 1)
FA = Fr1,N rc .
SSE/(N rc)
() H0,B(A) : j(i) = 0, i, j ,
SSB(A)/[r(c 1)]
FB(A) = Fr(c1),N rc .
SSE/(N rc)
5.2.2. ()
H0,A : 1 = = r = 0 H1,A : i 6= 0 i
H0,B(A)
.
B(A) B(A)
H0,i : j(i) = 0, j H1,i : j(i) 6= 0 j
B(A) B(A)
i = 1, . . . , r . , H0,i H1,i ..
Pc
Fi
B(A)
=
n j=1 (Yij Yi)2 /(c 1) > Fc1,N rc,. (5.2.4)
SSE/(N rc)
( 5.3.)
5.3 SPSS
SPSS :
y, ,
factorA , ,
factorB.
,
110 5.
OK Paste. Syntax
. ( )
( . ,
SPSS
.)
OK.
SPSS
. !
,
factorB factorA*factorB factorB(factorA). ,
. -
factorA, factorB(factorA), Error
Corrected Total.
B(A)
H0,i
B(A)
H0,B(A) H0,i
r /LMATRIX . (
.)
j(i) . SPSS j(i)
1(1) , 2(1) , . . . , c(1) , 1(2) , 2(2) , . . . , c(2) , . . . , 1(r) , 2(r) , . . . , c(r) .
, i
/LMATRIX c 1
.
c 1
5.4
5.1. 5.2.1.
SSB(A)
SSB SSAB. , j(i) = 0, i, j , j ()ij
.)
5.3. i (i = 1, . . . , r), -
B(A) B(A)
H0,i H1,i
(5.2.4).