1.

Metode finansiranja investicija

Metode finansiranja:

metod samofinansiranja,

metod direktnog finansiranja i

metod indirektnog finansiranja.

Metod samofinansiranja (internog finansiranja) podrazumijeva

da ekonomski subjekti sopstvenim fondovima finansiraju
planirana ulaganja ili rashode.

Metod direktnog finansiranja je metod u kome tedie i

investitori obavljaju direktan transfer finansijskih fondova.

Metod indirektnog finansiranja je sistem u kome se izmeu

ekonomskih subjekata koji tede (tednja) i subjekata koji
investiraju (investicije) pojavljuju finansijski posrednici.

2.Teko je dati jedinstvenu i univerzalnu definiciju

finansijskog trita.

Neki od njih su :

- Finansijsko trite predstavlja mjesto gdje se trguje razliitim

oblicima finansijske aktive.U najoptijem smislu, finansijsko
trite organizovano mjesto na kome se susreu ponuda i
tranja za razliitim oblicima finansijskih instrumenata i na
kojem se obavljaju raznovrsni poslovi.

3. Osnovne funkcije finansijskih trzista

U osnovi, finansijska trita vre najmanje tri ekonomske

funkcije:

- Prva funkcija odnosi se na uzajamno dejstvo trinih aktera

kojim se odreuje cijena trgovanja finansijskog instrumenta,
odnosno definie zahtijevani prinos.
 Druga funkcija finansijskih trita je obezbjeenje mehanizma
koji investitorima omoguuje da prodaju finansijsku aktivu.
Trea funkcija govori o uticaju finansijskih trita na smanjenje
istraivakih i informaacionih trokova.

4. Vrste finanskijih trzista.

*Sa aspekta mjesta na kome se obavljaju transakcije,

razlikujemo: lokalno, koje se odnosi na odreeno podruje
(region), nacionalno, koje se odnosi na prostor cijele zemlje,
i internacionalno, tj. meunarodno finansijsko trite; *Na
osnovu prirode i karaktera finansijskih sredstava finansijska
trita dijelimo na: trita dugovnih finansijskih
instrumenata i trita vlasnikih instrumenata.Kod trita
dunikih instrumenata trguje se instrumentima kao to su
obveznice, zapisi, certifikati, itdTrite vlasnikih instrumenata
je trite akcija.

*Podjela na osnovu dospijea finansijskih sredstava:

trite novca i trite kapitala.Trite novca je segment
finansijskog trita za kratkorone oblike finansijske aktive.
Trite kapitala je segment finansijskog trita na kome se
trguje dugoronim instrumentima, odnosno kapitalom

*Sa aspekta vremena plaanja i isporuke razlikujemo:

promptno trite i terminsko trite.Na promptnim
tritima zakljueni poslovi i transakcije se realizuju u roku od tri
do pet dana. Na terminskim tritima zakljuuju se roni poslovi,
koji podrazumijevaju postizanje saglasnosti volja razliitih
uesnika za realizaciju odreenih finansijskih transakcija u
budunosti ;9

* Na osnovu kriterijuma da li se finansijskim sredstvima

trguje prvi put, ili se njima ve trgovalo finansijska
trita se dijele na: primarno trite i sekundarno
trite.

Primarna finansijska trita su trita na kojima se vri primarna

emisija pojedinih hartija od vrijednosti i vezuju se za uvoenje
novih hartija na trite, Na sekundarnim tritima se trguje ve
emitovanim hartijama od vrijednosti, odnosno na ovim tritima
se obavljaju druga i sve naredne transakcije sa nekom hartijom.

* Prema vrsti trinog materijala kojim se trguje na

finansijskom tritu razlikujemo: specijalizovano
finansijsko trite, na kome se trguje samo jednom vrstom
trinog materijala kao to su: akcije, obveznice, itd. i
univerzalno finansijsko trite, na kome se trguje svim
oblicima trinog materijala

* Sa aspekta prometa, postoje: berzanski promet i

trita, i vanberzanski promet i trita. Kada se svi poslovi
i transakcije hartijama obavljaju na posebno odreenom i
organizovanom mjestu berzi, govorimo o berzanskom prometu
hartijama od vrijednosti. Ako se transakcije obavljaju van berze,
rije je o vanberzanskom prometu.

*Prema nainu i obliku trgovanja postoje: neposredno

finansijsko trite na kome se u neposrednom kontaktu
izmeu partnera zakljuuju kupoprodajni ugovori i posredno
na kome se posredno i elektronski izmeu partnera zakljuuju
ugovori

*; Prema stepenu organizovanosti trita razlikujemo:

aukciona finansijska trita, koja posluju po principima
aukcije, posrednika finansijska trita ,na kojima se
poslovi organizuju preko brokera i dilera i tzv. finansijska
trita ''preko altera'', na kojima se transakcije obavljaju
preko uparivanja ponude i tranje putem informacione i
kompjuterske tehnologije

* Na osnovu prirode i karaktera finansijskih sredstava

postoje: trita dugovnih finansijskih instrumenata i
trita vlasnikih instrumenata. Kod trita dugovnih
finansijskih instrumenata trguje se instrumentima kao to su
obveznice, zapisi, certifikati, itd. 15 Trite vlasnikih
instrumenata je trite akcija.

*Sa aspekta nacionalne ekonomije finansijsko trite

moe biti: interno i eksterno finansijsko trite. Interno
finansijslo trite se moe posmatrati kao sinteza domaeg i
inostranog trita. *

5.Vrste finansijskih instrumenata

Finansijski instrument je pisana zakonska obaveza jedne strane

da transferie neku vrijednost, obino novac, drugoj strani na
neki budui datum, pod izvjesnim uslovima

*Prema ronoj strukturi, koja odraava strukturu

finansijskih instrumenata prema njihovoj vremenskoj
vezanosti, finansijski instrumenti se dijele na:
kratkorone, srednjorone i dugorone. Za jednu privredu
kaemo da ima nepovoljnu ronu strukturu ako u njoj dominiraju
finansijski instrumenti kratkoronog karaktera.

*Prema mjestu emitovanja razlikujemo domae i

inostrane hartije od vrijednosti.

*Prema nainu formiranja instrumenata djelimo ih na:

osnovne i izvedene hartije od vrijednosti finansijski
derivati.

Osnovne hartije od vrijednosti su hartije koje odraavaju

neke osnovne odnose izmeu emitenata i investitora.
Ovdje se radi o standardnoj grupi hartija od vrijednosti koju
moemo podijeliti na dvije vee podgrupe i to: - instrumenti
duga tj. kreditni instrumenti su sve hartije od vrijednosti koje
odraavaju duniko-poverilake odnose. U ovu kategoriju
hartija ubrajamo: obveznice, certifikate, note, zapise,
komercijalne papire itd. - instrumenti akcijskog kapitala su
hartije od vrijednosti koje odraavaju vlasnike odnose.
Najznaajnije hartije iz ove grupe su: obine i preferencijalne
akcije

Devize i devizni kursevi su finansijski instrumenti kojima se

trguje na jednom segmentu finansijskog trita deviznom
tritu. Predmet trgovine na deviznim tritima su devize ali i
devizni kursevi. Pod devizama se podrazumijevaju sva
potraivanja u stranoj valuti prema inostranstvu
6. Instrumente finansijskog trita dijelimo na:
instrumente trita novca i instrumente trita kapitala.

7. Instrumenti trita novca su: viak gotovine banaka

i kratkorone hartije od vrijednosti kratkorone dravne
obveznice, blagajniki zapisi, federalni fondovi, sporazumi
(ugovori) o reotkupu (Repo aranmani), certifikati o depozitu
(CD ili CDs), komercijalni zapisi, bankarski akcepti (komercijalne
mjenice akceptirane od banaka), prenosive potvrde o
depozitima i eurodolarski depoziti.

8. Karakteristike trzista novca su :

Osnovne karakteristike pojedinih instrumenata trita

novca su:

Blagajniki zapisi izdaju ih vlade tj. ministarstva finansija.

-Federalni fondovi radi se o tome da banke vikove

sredstava iznad nivoa obaveznih rezervi posuuju meusobno

Ugovori (sporazumi, aranmani) o pravu ponovnog otkupa .

-Komercijalni zapisi su kratkorone obligacije koje po pravilu

izdaju visokobonitetne korporacije..

Bankarski akcepti su pisane obligacije o isplati

pozajmljenih sredstava koje zajmoprimac izdaje banci a ona
garantuje isplatu ostalim investitorima.

-Eurodolarski depoziti su hartje od vrijednosti sa rokom

dospijea od 1-360 dana, a izdaju ih banke koje posluju na
eurodolarskom tritu,

Depozitni certifikati su potvrde o depozitu koje izdaju

banke.

9. Instrumenti trita kapitala

U osnovne instrumente trita kapitala spadaju:

-dugorone obveznice,

- akcije (akcije),
-hibridni instrumenti kapitala

-izvedeni (derivatni ili derivativni) instrumneti

Pored akcija, u trite kapitala spadaju i dugorone

obveznice.

Instrumenti trita kapitala mogu biti dugovni i

vlasniki instrumenti. Dugorone ( i srednjorone)
dravne obveznice su likvidni dugovni instrumenti
hartija od vrijednosti ijim imaocima se polugodinje
isplauju kamatni kuponi. Rok dospijea je 1-7 godina
(srednjorone obveznice) i 7-30 godina (dugorone
obveznice),

Obveznice lokalnih dravnih organa mogu biti opte

(izdaju ih vladini organi koji generiu poreske prihode),
ograniene (izdaju ih organi koji su ogranieni u ubiranju
prihoda iz kojih treba da plate svoje dugovanje), i
osigurane obveznice (zbog nieg kreditnog rejtinga su
osigurane kod posebnih osiguravajuih agencija).

, Korporativne obveznice izdaju preduzea i to su

likvidni ugovori sa obavezom isplate ugovorene kamate i
glavnice u roku dospijea. Rokovi dospijea su do 5
godina za kratkorone, 5-10 godina za srednjerone i do
20 (i vie) godina su dugorone korporativne obveznice.
Mogu biti osigurane, sa hipotekom ili sa zalogom. Mogu
biti sa i bez kupona,

Obine (redovne, ordinarne) akcije predstavljaju

uee u vlasnitvu preduzea. Akcije su oblik vlasnikog
kapitala.

Prefercijalne (povlaene) akcije su uslovno, neto

izmeu obveznica i obinih akcija. Imaju prednost u
odnosu na obine akcije u isplati dividendi i namirivanju
likvidacione mase preduzea

10.Razlika izmeu obveznica i akcija

Osnovne etiri razlike izmeu akcija i obveznica su:

1) akcije su hartije od vrijednosti bez roka dospijea,

2) promet akcija se uglavnom obavlja na sekundarnom

finansijskom tritu,

3) promet akcija se podjednako vri prodajom lice u lice (over

the counter) i na berzama, dok se obveznicama trguje
uglavnom licem u lice ili preko telefona,

4) kod obveznica su fiksne kamatne stope i vrijednost o

dospijeu, a kod akcija ne postoji utvrena stopa prihoda.

11. Podjela finansijskih trzista prema instrumentima

kojima se na njima trguje

Pod trzistem novca podrazumjeva se i institucionalno

definisan prostor, vrijeme i procedure ponude i potraznje
slobodnih novcanih sredstava i kratkorocnih hartija od
vrijednosti.

Funkcije ovog trita ostvaruju se preko sljedeih segmenata:

Trite kratkoronog iralnog novca -,

Kreditno trite - plasman krtkoronih kredita,

Eskontno trite - Lombardno trite - trite za trgovinu

lombardnim materijalom

Trziste finansijskih derivata je trziste na kome se trguje

razlicitim finansijskim derivatima, prije svega opcijama i
fjuersima.

12. Poslovi na finansijskim trzistima

Danas na finansijskim tritima razlikujemo sljedee poslove:

poslove koji se obavljaju samo na pojedinim finansijskim
tritima, univerzalni poslovi poslovi koji se obavljaju na
svim finansijskim tritima i poslovi posebne vrste.

Promptni poslovi se nazivaju jo i ke poslovi. Kod ovih

poslova se plaanje i isporuka odreenog finansijskog
instrumenta vri odmah, a najkasnije u roku od dva do pet
dana, po postizanju ugovora oko njegove kupoprodaje.

Terminski poslovi su trini poslovi kod kojih se kupoprodaja

odnosno realizacija ugovora ne izvrava promptno, tj. odmah,
ve kasnije na ugovorom utvren dan u budunosti. Kod ovih
poslova prisutni su kamatni i kursni rizici. Prema tipu aktive
svi poslovi na finansijskim tritima mogu se podijeliti
na: poslove sa iralnim novcem i poslove sa hartijama od
vrijednosti i sl.

13. Vrste transakcija

Na finansijskom tritu postoje dvije vrste transakcija:

kupovne i prodajne transakcije.

14. Nalozi na finansijskom trzistu

Nalozi na finansijskom tritu dijele se na: trine naloge

i ograniene naloge. Trini nalog koristi se za kupovinu ili
prodaju efekata po najboljoj cijeni, bez obzira na njen nivo, koja
je brokerskoj kui dostupna u tom trenutku. Ogranieni nalog se
izdaje kada je cijena, po kojoj je investitor spreman da obavi
transakciju izvan trita

15.Hartije od vrijednosti mogu predstavljati novano ili

neko realno potraivanje prema njihovom izdavaocu
(emitentu).

16. OSOBINE hartija od vrijednosti

Sve hartije od vrijednosti imaju sljedee zajednike

osobine: to su pismene isprave, odnose se na neko
imovinsko pravo, pravo na koje se odnosi hartija u
tijesnoj je vezi sa hartijom, hartije su prenosive i
prezentacione isprave, obaveze koje su upisane na
hartijama su traljive.
18. VRSTE HARTIJA OD VRIJEDNOSTI

Sve hartije od vrijednosti se mogu razvrstati prema razliitim

kriterijumima. Hartije od vrijednosti prema nainu odreenja
imaoca prava mogu biti: - 1.Hartije na ime. Ime korisnika je
oznaeno u ispravi. - 2.Hartije po naredbi. Ime korisnika je
upisano u hartiji, s tim to on ima mogunost da svojom
naredbom odredi neko drugo lice kao korisnika hartije. -
3.Hartije na donosioca. Ime korisnika nije oznaeno u hartiji. -
4.Alternativne hartije. Ime korisnika je naznaeno u hartiji, s
tim to je doputena mogunost da dunik izvri svoju
obavezu.Prema prirodi inkorporisanog prava HOV mogu
biti: - 1.Stvarnopravne - 2.Obligacionopravne (odnose se
na neko plaanje - mjenica, ek). Hartije od vrijednosti
prema odnosu sa osnovnim poslom mogu biti: -
1.Klauzulna hartija od vrijednosti. - 2.Apstraktna hartija
od vrijednosti. Prema nainu nastanka prava hartije od
vrijednosti mogi biti: - 1.Konstitutivne. 2.Nekonstitutivne
.. Prema karakteru potraivanja hartije od vrijednosti
mogi biti: -1. Novane hartije. Hartije koje se odnose na
neko novano potraivanje. - 2.Robne hartije. Odnose se na
potraivanje u robi (konosman, skladinica). HOV prema roku
dospjelosti potraivanja mogu biti: - 1.Kratkorone
hartije. Hartije iji je rok dospijea krai od godinu dana. -
2.Dugorone hartije.

19. METODE EMISIJE HOV

Metode emisije hartija od vrijednosti sa stajalita odnosa

emitenta i posrednika mogu biti: - ograniena emisija, -
privatni plasman, - ogranieni javni plasman, - uvoenje,
- otvorena emisija, - emisija s prospektom, - dogovorena
kupovina, - kupovina nadmetanjem, i - komisija.

1. Ograniena emisija Emisija akcija i drugih hartija od

vrijednosti moe se usmjeriti prema unaprijed poznatim ili
pretpostavljenim ogranienim grupama investitora.

20.
Ulagai u vrijednosne papire suoavaju se s nizom rizika, a
meu njima su najvaniji: finansijski, trini, kamatni,
inflacioni, privredni i socijalni.

1. Finansijski rizik- posljedica je strukture finansiranja

poduzea.
2. Trini rizik - podrazumijeva mogunost gubitka kapitala
usljed promjene cijena hartija od vrijednosti papira na
tritu.
3. Kamatni rizik Podrazumijeva rizik cijene novca koji
proizlazi iz neizvjesnosti budue cijene novca.

21. AKCIJE
Pojam i karakter akcija
Akcije su pismene isprave o uloenim
sredstvima u vlasniku glavnicu akcionarskog
preduzea. Akcija predstavlja hartiju od vrijedosti u
kojoj je konkretizovan dio osnovne glavnice jednog
akcionarskog drutva. Osigurava svom imaocu: pravo
na dividendu, aktivno i pasivno pravo izbora i uea u
upravljanju drutvom i pravo na odgovarajui dio
likvidacione kvote u sluaju likvidacije.
Prava imaoca akcije su: pravo na potvrdu o vlasnitvu,
pravo glasa pri izboru uprave drutva, pravo na nadoknadu
(dividendu), pravo na udio u emisiji akcija pod odreenim
uslovima, pravo na prenos vlasnitva, pravo na udio u
likvidacionom ostatku imovine drutva. Dividenda moe
biti isplaena na tri naina: u obliku gotovine, imovine i u
akcijama.
2.2.2. Vrste akcija

Prema nosiocu prava na akcije, postoje dvije vrste: akcije na

ime i akcije na donosioca. Vlasnik akcije na ime mora biti
uveden u knjigu akcionarskog drutva. Akcije na donosioca
nije potrebno da se unose u knjigu akcija, kao ni evidentiranje o
prenosu.

Prema pravu koje proistie iz akcije, postoje dvije vrste:

obine ili redovne akcije i prioritetne ili povlaene
akcije.
1.obicne akcije

Obine akcije mogu biti: u pismenom obliku i u obliku

elektronikog zapisa

Svaka obina akcija ima svoju: nominalnu,

knjigovodstvenu i trinu vrijednost. Nominalna
vrijednost je onaj iznos koji je dioniar uplatio u
akcionarsko drutvo. Knjigovodstvena vrijednost
se dobije dodavanjem iznosa rezervi po akciji na
nominalnu vrijednost. Trina vrijednost je
vrijednost po kojoj se povlatena akcija na tritu
moe kupiti ili prodati.
2. Prioritetne (preferencijalne) akcije (preferred stock,
preference share) Su kao i obine akcije vlasnike hartije od
vrijednosti koje kombinuju karakteristike obinih akcija i
obveznica.

3. Osnivake akcije i akcije sljedeih emisija. Podjela je

izvrena prema redosljedu izdavanja. 4. Akcije sa
nominalnom vrijednou i bez nominalne vrijednosti. 5.
Akcije sa garantovanom dividendom i bez garantovane
dividende. 6. Konvertibilne akcije. 7. Akcije sa odloenim
plaanjem dividende.

8. Nove akcije drutva.

9. Otvorene i zatvorene akcije.

10. Akcije za ulog u naturi i akcije za ulog u novcu.

11. Privremene i stalne akcije.

22. Obveznice
OBVEZNICA je HOV kojom se emitentobavezuje da
ce imaocu obveznice isplatiti iznos nominalne
vrijednosti tj. iznos koji je naznacen na joj i
ugovorenu kamatu.
Kamatna stopa obveznice, zavisi od kamatne stope koja vai
na tritu.

VRSTE obveznica
A. Kratkorone obveznice

Ove obveznice izdaju se sa rokom dospijea od jedan, tri, est

mjeseci i jedne godine

B. Dugorone obveznice

Za razliku od kratkoronih obveznica koje kao emitenta mogu

imati samo dravu, dugorone obveznice mogu imati razliite
emitente.

C. Dravne obveznice Drava emituje dugorone obveznice u

cilju refinansiranja deficita budeta,

D. Municipalne obveznice

E. Korporativne obveznice

Korporativne obveznice emituju preduzea u cilju prikupljanja

sredstava za kapitalna ulaganja.

F. Hipotekarne obveznice

Hipoteka je zaloga neke imovine dunika koju kreditor uzima

kao obezbjeenje da e zajam biti otplaen na vrijeme zajedno
sa pripadajuom kamatom.

G. Dank obveznice

Rizici ulaganja u obveznice -ipak su izloene rizicima od kojih

su najvaniji: 1. Kreditni rizik ili rizik naplativosti (default
risk, credit risk) 2. Kamatni rizik 3. Rizik reinvestiranja 4.
Rizik opoziva 5. Monetarni rizik rizik inflacije 6. Rizik
promjene deviznog kursa 7. Rizik likvidnosti
Klauzule kod obveznica, meu kojima su najvanije: 1. CALL
klauzula, prema kojoj emitent moe da otkupi obveznicu
prije roka njenog dospijea.
2. DEBENTURES klauzula, prema kojoj je obveznica
garantovana ugledom i bonitetom emitenta 3. PUT
klauzula koja je suprotna CALL klauzuli,
4. COLLATERAL klauzula, prema kojoj obveznica ima dodatno
pokrie, i to najee hipoteku. 5. ZERO COUPON BONDS
obveznica 6. UNITS OF DEBIT WITH WARRANTS oznaava
obveznice sa specijalnom garancijom koja se odnosi na
mogunost kupovine akcije u istoj kompaniji.