Pse ky inat disproporcional rus me Malin e Zi?

Nga SHABAN MURATI

Me asnj shtet tjetr, q ka hyr n NATO qysh nga viti 1999, kur u bn pranimet e para t shteteve ish-
komuniste, Moska nuk ka shprehur inat kaq t madh se sa me antarsimin n NATO t shtetit m t
vogl ballkanik, Malit t Zi. Formalizimi zyrtar i antarsimit t Malit t Zi n NATO n 5 qershor, kur
kryeministri malazez Dushko Markovi dorzoi n Departamentin Amerikan t Shtetit n Uashington
instrumentet e pranimit t vendit t tij n Aleancn Atlantike, ngriti nj stuhi stepash n korridoret e
pushtetit n Mosk. Ministria e Jashtme e Rusis, po at dit n 5 qershor lshoi nj krcnim luftarak si
n ditt m t errta t lufts s ftoht kundr Malit t Zi: N dritn e linjs armiqsore t autoriteteve
malazeze, pala ruse rezervon t drejtn t ndrmarr masa ndshkuese mbi bazn e reciprocitetit. N
politik, njsoj si n fizik, do veprim shkakton kundrveprim. Ministri i Jashtm rus, Sergej Lavrov, n
datn 6 qershor, dy her brenda dits, mbajti fjalime t gjata kundr antarsimit t Malit t Zi n NATO,
duke sulmuar ashpr autoritetet malazeze. Po at dit, n 6 qershor, kryetari i Komitetit t Kshillit t
Federats Ruse pr mbrojtjen dhe sigurin, Viktor Ozerov, deklaroi se Doktrina e siguris kombtare t
Rusis, e miratuar nga presidenti, e quan NATO-n nj nga krcnimet kryesore pr sigurin kombtare
dhe marrveshjet tona me Malin e Zi do t konsiderohen nga kjo pikpamje. Me nj fjal Moska shpall
se Mali Zi sht shndrruar n nj nga krcnimet kryesore pr sigurin kombtare t Rusis dhe duhet
t pres masat hakmarrse ruse ndaj tij.

Disproporcioni i parametrave t madhsis fizike, gjeografike, ushtarake, ekonomike, njerzore,

teknologjike, diplomatike, ndrkombtare, etj., midis Rusis si fuqi e madhe, dhe Malit t Zi, si shtet
mikroskopik, si edhe fakti q Mali i Zi ndodhet shtat male e shtate dete larg Rusis, nuk mund t mos e
bjn kuriozitet kt reagim jo normal. Ky inat i madh politik, diplomatik dhe shtetror duhet t ket disa
shpjegime, sepse nuk sht se Moska e msoi n 5 qershor 2017 q Mali i Zi u b antar i Aleancs
Atlantike. Parlamenti i Malit t Zi e ka miratuar q n 16 shtator t vitit 2015 rezolutn pr antarsimin
e vendit n NATO dhe sipas Kushtetuts malazeze ky sht hapi final legjislativ, q duhet t ndrmarr
shteti pr t ligjruar antarsimin n nj organizat ndrkombtare. N 2 dhjetor 2015 Mali i Zi mori
zyrtarisht nga NATO ftesn pr antarsim. Pra duhen krkuar motive dhe shkaqe t tjera, prse Moska i
dha tani nj dimension ndrkombtar inatit t saj pr formalizimin e antarsimit t Malit t Zi n NATO
n 5 qershor.

Nuk duhet t jesh ekspert ushtarak apo i siguris pr t fituar nj nnqeshje nga pretendimi q Mali i Zi,
si shteti m i vogl ballkanik q ndodhet n ann tjetr t bots pr Rusin, mund t jet krcnim pr
sigurin kombtare ruse. Mali i Zi dhe ish-Jugosllavia, ku republika e Malit t Zi ka qen pjes para
shembjes s Federats Jugosllave, nuk kan qen asnjher antar t Traktatit ushtarak t Varshavs, t
krijuar dhe t sunduar nga Moska. Mali i Zi dhe ish- Jugosllavia nuk kan qen as pjes e ish Bashkimit
Sovjetik dhe nuk quhen sot pjes e hapsirs post sovjetike, si i prkufizon Moska shtetet, q kan dal
nga ish-Bashkimi Sovjetik, dhe t cilt, sipas doktrinave zyrtare ruse, duhet t jen nn influencn ruse.
Mali i Zi dhe ish-Jugosllavia nuk kane qen as shtete kufitare me ish -Bashkimin Sovjetik, q t futen n
kategorin tjetr t rivendikimeve imperiale ruse, t njohur me termin fqinjsia e afrt.

Argumenti kryesor, q haset n fjalimet e ministrit t Jashtm rus dhe t prfaqsuesve t tjer t
diplomacis dhe t shtetit rus kundr antarsimit t Malit t Zi n NATO sht se Rusin dhe Malin e Zi
e lidhin historikisht gjuha, feja, raca, etj. Vshtir t gjesh absurditet m t madh, se sa t pretendohet
vendosja e influencs dhe e varsis nga Rusia me argumentin se populli malazez sht sllav dhe ka gjuh
sllave dhe ka fen ortodokse. Kt pretendim, n datn 6 qershor ministri i Jashtm rus, Sergej Lavrov, e
vendosi n qendr t fjalimeve t tij kundr Malit t Zi n NATO. Me kt logjik i bie q Turqia ka t
drejt t kundrshtoj antarsimin e disa shteteve t Kaukazit dhe t Azis Qendrore, t cilat kan dal
nga ish-Bashkimi Sovjetik, dhe q jan antarsuar n organizatn ushtarake CSTO, t krijuar nga
Rusia,(nj NATO ruse), apo n organizatn tjetr politike CIS, t krijuar po nga Rusia, me q flasin gjuhn
turke dhe meq jan mysliman. Ose njsoj si t pretendosh se edhe eenia dhe Tataristani, meq jan
popullsi myslimane, duhet t jet nn influencn e Turqis.

Pr antarsimin e Malit t Zi n NATO Moska e humbi qetsin pr shum arsye t tjera, q nuk kan
lidhje me ndonj t ashtuquajtur krcnim apo rrezik, qe mund ti vij siguris kombtare ruse nga nj
shtet me gjashtqind mij banor. Arsyeja e par sht se antarsimi i Malit t Zi ekspozoi dshtimin e
politiks s ndrhyrjes ruse pr t vendosur influencn e plot n Malin e Zi, shnon dshtimin
prfundimtar t ndrrs ruse pr t dal n Detin Adriatik, pr t ciln n vitin 2013 Rusia bri krkes
zyrtare dhe ushtroi nj presion t jashtzakonshm mbi Podgoricn pr t marr lejen pr nj baz
ushtarake ruse n bregdetin malazez. Ka qen nj ndrhyrje intensive e vazhdueshme ruse n Malin e Zi
gjat viteve t fundit, q nga investimet e mdha, blerjet masive t pronave, aktiviteti eroziv i
institucioneve ruse t spiunazhit dhe t diversionit, krijimi i partive dhe grupeve politike dhe shoqatave
joqeveritare pro ruse, e deri tek prpjekja kulmore pr grusht shteti n tetor t vitit t kaluar me
implikimin e shrbimit sekret rus dhe serb pr rrzimin e qeveris dhe prurjen n pushtet t forcave
politike t financuara nga Moska dhe Beogradi. Si deklaroi kryeministri i Mali t Zi, Dushko Markovi n
5 qershor, vendi i tij ia arriti ti rezistoj presionit t Mosks. Rusia dshtoi ta kthente mbrapa rrotn e
historis s Malit t Zi dhe kjo komprometoi jo vetm ambicien ruse pr at shtet dhe pr bregdetin e tij
Adriatik, por edhe politikn ruse n Ballkan.

Arsyeja e dyt sht se Rusia psoi para pak kohe nj dshtim tjetr m t gjer n Ballkan me
neutralizimin dhe futjen n rrugn e zgjidhjes t disa krizave politike dhe t tensioneve t provokuara dhe
t sponsorizuara prej saj n vendet e Ballkanit. Pavarsisht se dinamika dhe formatimet nuk ishin t njjta,
e vrteta sht se njkohshmria dhe strategjia e krizave politike n Maqedoni, Shqipri dhe Kosov,
shfaqn nj element t prbashkt t ndrhyrjes ruse pr t shkaktuar trazira n Ballkan dhe pr t
deprtuar influencn ruse. Largimi i kryeministrit filorus Gruevski dhe ardhja e qeveris s re t
kryeministrit Zaev n Shkup, ndryshim kundr t cilit prej dy vjet e gjysm diplomacia dhe institucionet e
specializuara ruse kan br t pamundurn ta pengojn, mund t konsiderohet nj dshtim pr Moskn,
sepse tashti rruga e Maqedonis pr antarsim n NATO sht m e pastruar. Qeveria e re ka dhn
sinjale se mund t pranoj antarsimin e vendit n NATO me emrin, me t cilin sht antarsuar n
OKB dhe me t cilin ushtron gjith veprimtarin e saj ndrkombtare. Kjo padyshim prbn nj zhvillim
negativ pr Moskn dhe ambiciet e saj n Ballkan.

Arsyeja e tret sht komprometimi i imazhit dhe i rolit t Rusis n Ballkan si nj shtet, q krijon trazira
dhe ndrhyn n forma t sofistikuara deri n zgjedhjet, pr t imponuar influencn e vet. Futja e krizave
politike dhe e tensioneve n rajon n rrugn e zgjidhjes dshmoi se shtetet dhe popujt e rajonit jan t
vendosur t ecin n rrugn e integrimit euratlantik dhe t orientimit perndimor.

Kaq i madh sht dshprimi i diplomacis ruse nga dshtimet e veprimtaris s saj n Ballkan, sa q
ministri i Jashtm Sergej Lavrov n datn 6 qershor, duke folur me emocion kundr antarsimit t Malit
t Zi n NATO, i lejoi vetes shkeljen e etiks diplomatike, gj q nuk prputhet as me statusin e tij si
ministr i Jashtm i nj shteti t madh dhe as me prvojn e tij t gjat profesionale diplomatike. N fjaln
e mbajtur n Universitetin Imanuel Kant n Kaliningrad, ai u prpoq t bnte nj diversion diplomatik
n marrdhniet e Malit t Zi me BE-n, duke nxjerr bisedimet konfidenciale, q ka pasur me
prfaqsuesin e lart t BE pr politikn e jashtme, Havier Solana, n prag t pavarsimit t Malit t Zi n
vitin 2006. Sipas Lavrovit, Solana i ka krkuar Rusis q t bindin malazezt t mos organizojn
referendumin pr pavarsi. Lavrovi tha: Ata nisn t na krkojn neve q t bindim malazezt q t mos
ndiqnin rrugn e pavarsis. Ne refuzuam, duke thn se kjo ishte e drejta e tyre. Malazezt na
falnderuan shum ne n at koh. Ministri i Jashtm rus i lejon vetes nj insinuat diplomatike dhe
historike, duke e paraqitur sikur BE nuk e ka dashur pavarsin e Malit t Zi, kurse Rusia e paska dashur
pavarsin e Malit t Zi dhe madje e paska ndihmuar pr t arritur pavarsin. sht nj absurditet ky
pretendim, sepse sht e njohur se Rusia ka qen n rezonanc me Serbin pr t penguar me t gjitha
mnyrat pavarsimin e Malit t Zi. Nse Rusia paska qen pr pavarsin e Malit t Zi si nj e drejt e tij,
nuk kuptohet pse sot Rusia nuk mendon se sht e drejt e pavarsis s Malit t Zi t antarsohet n
do aleanc, q e mendon n mnyr sovrane se i shrben interesave t veta.

Diplomacia dhe qeveria ruse jan t zmruar me Malin e Zi, sepse provuan shijen e dshtimit t
ndrhyrjes n at vend dhe t dshtimit t tyre n shtetet e tjera t rajonit. Rusis do ti duhet t
ngushllohet q ka nj aleat n Beograd dhe nj aleat n Banja-Luka, t cilt nuk dshirojn t hyjn n
NATO.