Glenn Doman, Janet Doman

Tac gia sach cha m ban chy nhat ti My

GIAo D\J( SOM' THl!NTAI

d'
'a
'
'

!L'
 Danh tQ.ng aQi ngii can bQ cao ca cua Vi?n Nghien c&u Thanh tvu Tiem
nang Con ngirOi, nhfrng ngirOi eta vdt ki?t sue lvc, nhQ.n dong lir071g it 6i,
nhirng eta lao a9ng het minh, v6i thegi6i cua nhfrng tre em dang yeu
nhat.

Cac bQ.c ph huynh tU: mQi lc dia tren Trai Dat (trir chau Nam Cl,fc,
toi khong tin 6- a6 c6 tre con) eta ten Vi?n Nghien c&u Thanh tvu Tiem
nang Con ngirOi 6- Philadelphia ai tham dv kh6a h9c bay ngay mang ten
Tang cir&ng tri thong minh cua tre.

DO. c6 hang nghin cha m ch9n tham gia kh6a h9c ki tU: nam 1975.
Cuon sach nay hoan toan GU'Q'C rut ra tU: nhfrng bai giang trong kh6a h9c
a6.

MQ.c du cuon sach nay dtrQ'Cviet b&i ba tac gia, nhirng khong phai ca
ba ngirOiviet tat ca cac chtr071g. Phan l&n cac chtr071g la do giang vien
cao cap Glenn Doman, ngirOi thanh lQ.p Vi?n, viet. Cac chtr071g khac dtrQ'C
viet b&i Janet Doman, giam doc Vi?nva Susan, giam doc Phanvi?n Tri
tu? VtrQ't trQi.

Ly do cua vi?c nay la trong m8i trir&ng hQ'P, tac giaviet chtr071g a6 tU:
chinh cac bai giang cua minh, nhfrng bai giang hQ eta qua quen thu9c nh<'Y
giang dt;1y hang tram lan cho hang nghin bQ.c ph1,1 huynh.

Them m9t <lieu nifa. Di tiet ki?m, tranh mat thOi gian chovi?c n6i ri5
cha hay mva cac be trai hay cac be gai, chung toi SU dng chung tU: "m"
al chi m hoQ.c cha va SU dng chung tU: "cQ.u be" al chi be trai hay be gai.

VQ.y la cong bdng.

Gi<'Y bt;1n c6 thi bdt aau tim hiiu xemvi sao dt;1y cho con bt;1n kien thuc
phd thong lt;Zi thQ.t thuviva tuy?t um; dong thOi bt;1n ciing se h9c GU'Q'C
each thvc hi?n vi?c a6 al n6 tr& nen thuviva hi?u qua h071.
 Tre nh6 thich h9c h0'11. la an hay ch<Yi. Bq.n co thd dq.y be bat
cw dieu gi ma bq.n co thd din dq.t m{Jt each th&ng th&n, xac thvc
- vu cac dii' kin la nen tang cua hidu biet.

TRiCH Tlr KHOA HQC

''Tang cu&ng tri thong minh cua tre''

Tht vy, hang tram trong so hang ngan cha ml;! da d9y cho con minh
d<;>c k tl'r khi cuon sach Di;zy tre biet d9c s6m xuat ban vao nam 1964. H9
bat dau khi con h<;> m&i dtrQ'C vai thang, 1 tu6i hay 2, 3, 4 tu6i.

Tht Vy, rat nhieu cha IDE;! da viet thtr cho Chung toi d thong bao Ve
nhfulg ket qua 11.l'C rfr ma h<;> thu dtrQ'C. Nhfulg birc thtr nay la bl'.ing chfrng
xac thire chfrng minh rl'.ing tre nh6 c6 th d<;>c, thich d<;>c va hoan toan hiu
nhling gi minh d<;>c dtrQ'C.

Tre nh6 c6 th h<;>c bat cir dieu gi ma bll.n din dll.t cho chung mi;>t each
chinh xac va cac be khong phan bit d6 la kien thirc ph6 thong, cac tl'r d
d<;>c, Toan hay nhling dieu vo nghia.

Cac be muon biet ve nhling dieu tuyt v<'ri - d<;>c, Toan h<;>c, tat ca cac vi
t6ng thong Mi, cac quoc gia chau Au, ngh thut hi;>i h<;>a the gi&i, tieng hot
cua cac loai chim, cac loai ran tren the gi&i, cac vi vua va hoang hu, nhling
ban nh9c n6i tieng the gi&i, cac bin hiu giao thong, khung long, cac loai
hoa, hay bat cir dieu gi trong hang triu nhling dieu kY diu c6 th h<;>c hoi
tren Trai Dat.

Cac be tiep nhn ca nhling dieu VO nghia neu d6 la tat ca nhling gi cac
be c6 th tiep cn.
 Tre nho hQc rung phut mfii ngay va chung ta hang ngay vn dang dll.Y
chung - du chung ta c6 y thfrc dtrgc dieu d6 hay khong. Van de la neu dll.Y
cac be trong khi chung ta khong y thfrc dtrgc dieu d6 thi rat nguy higm.
Chung ta c6 thg vo tinh dll.Y cho chung nhfrng dieu minh khong he c6 y djnh
dll.y, nhfrng dieu khong dang hQc - hoc it nhat la khong dang hQc bng
nhfrng dieu ma cac be dang le CO the' h9c Va hQC nhanh hon, d dang hon.

Toi khong dam n6i v&i cac bc ph\l huynh dau la thj hieu tot hay xau -
toi la ai ma dam n6i v&i cac bc cha m dieu d6?

Nhtrng sau khi song ben c9nh hon hai mtro'i ngan gia dinh va da nghien
cfru ve tre nh6 tir luc m&i sinh ra & hon m9t tram quoc gia (tir nhfrng vling
l9c hu nhat nhtr trong cac khu rirng, sa mlj.C va vling dat hoang Bae C\fC cho
t(ri nhfrng trung tam van minh nhat tren the gi(ri) Va hQC dtrQ'C nhfrng S\f
tht tuyt v<'ri ve tre em trong qua trinh d6 - toi cam thay minh phai c6 trach
nhim n6i v&i tat ca cac bc cha m rng hQ c6 thg dt tieu chun chat
ltrgng vao dau 6c tre d dang nhtr dt vao d6 nhfrng dieu rac rtr&i.

Tht ra la con d hon.

D9y cho tre ve nhfrng bfrc tranh tuyt v<'ri cua the gi&i d hon la dll.Y cho
chung ve phim ho9t hinh. D9y cho tre ban nh9c tuyt v<'ri cua the gi&i d
hon la dlj.y cho chung nhfrng van diu don gian.

Nhtrng toi da di ho'i qua da mat roi.

B9n c6 thg dll.Y m9t dfra tre bat cfr dieu gi blJ.n din dll.t cho n6 m9t each
thng than Va xac th\fC.

Va cac dfr kin la dieu quan tr9ng nhat trong toan b9 cong vic d6.

Va mc du b9 nao nng chtra t&i 1,5kg c6 kha nang gap hang nghin Ian
so v&i bat kY b9 may tinh nao, nhtrng b9 nao va may tinh l9i c6 rat nhieu
digm chung. May tinh, giong nhtr b(> nao, d\fa hoan toan tren CO' s& cac dfr
liu n6 lrru trfr trong b9 nh&.

a may vi tinh, m6i dfr kin d6 dtrgc gQi la m9t Bit thong tin (dot;1n
thong tin). E>oi v&i con ngrr<'ri, chung toi quyet djnh gQi nhfrng dfr kin d6 la
nhfrng "Bit" thong minh.

& may vi tinh, cung nhtr & nao cua tre nh6, nhfrng kien thfrc m&i c6 thg
phat sinh tir nhfrng dfr kin d6 bi gi&i hlj.n b&i so lrrQ'Ilg cac dfr kin duqc
luu trfr.

a may vi tinh, tp hqp cac dfr kin luu trfr duqc g<;>i la Co- s& dfr liu.
>

V6i b{> nao cua con ngu<'ri, chung toi quyet djnh g<;>i nhfrng dfr kin d6 la Co
s& kien thi'rc.

Va tre nh6 h<;>c nhfrng dfr liu - hay nhfrng "bit'' thong minh d6 - v&i toe
a{) ma ngu<'ri 16n thua xa.

T\f ban than cac dfr kin co tlj.o nen tri tu khong?

Khong, tat nhien la khong roi.

Nhung Chung CO thg tlj.O nen C<Y SU dg trf tu dtrQ'C hinh thanh.

Khong c6 dfr kin thi khong c6 tri tu.

V6i m{>t so cac dfr kin kh6ng lo, chung ta c6 c<Y s& cho m{>t tri tu
trung binh.

Va v&i tre nh6, h<;>c cac dfr liu d@ nhu an chao va l9i rat vui nfra.

Tre cling nh6 thi cang d@ d9y cho be cac dfr kin.

D9y cho tre 5 tu6i d@ h<Yn 6 tu6i, 4 tu6i d@ h<Yn 5 tu6i, 3 tu6i d@ h<Yn 4
tu6i, 2 tu6i a@ h<Yn 3 tu6i, 1 tu6i a@ h<Yn 2 tu6i, va a@ nhat la trn&c 1 tu6i.

Tat ca nhfrng dieu blJ.n can biet la chinh xac thi lam thenao dg th\fC
hin vic d6 va vi sao blj.n l9i lam vic d6.

Hay n6i ve m{>t vai dfra tre ma hau nhu ngay nao ta cung gp, ve nhfrng
dfr kin ma chung da h<;>c duqc, each chung ket hqp nhfrng dfr kin nay l9i
v&i nhau dg dfin den m{>t ket lun mm me, each chung SIT dvng moi quan
h qua l9i gifra nhfrng dfr kin do de tra nen C\fC k)' sang tlj.O Va nhfrng dfra
>

tre d6 hin nay ra sao.

Tru&c tien, hay gp g& cac be d6. Cac em cung nAm trong so nhfrng
ngu01 ma to1 yeu quy.
" " A A ,

E>6 la nhfrng dfra tre la h<;>c vien cua Phan vin Evan Thomas.
 Cac em t&i tt'r hai nh6m. Nh6m dau tien gom cac tre thu{ic Chu:07lg
trinh Phat trifn s6m v&i d{i tubi tt'r SO' sinh t&i 5 tubi. Nhfrng em nay hoan
toan dtrQ'C m d9y d6. M cac em t&i Vin m{it tuan m{it Ian, m6i Ian bon
tieng d h9c each d9y cac em. Sau d6 h9 ve nha va v&i si;r giup d& cua chong
minh, h9 thi;rc hanh vic d9y con va tr& l9i vao tuan tiep theo.

Nh6m th\r hai la cac h9c vien cua chuO'Ilg trinh vao ngay 1 thang 12 nam
1983 gom:

3 ,5ti.11 rnoi

Sl1ai1a NlcCa1-ty s tl1ang rnoi

Yuttki Naka)racltl 9 tl1ang rnoi

Nicl1olas Co\1e11t11r 15t11ai1g rnoi

Da,rid Btu:cllfield 19 t11ai1g rnoi

Neal Gauge1 20 t11ai1g rnoi

Zac11a11r Lel \'lllSki 2 4 t11ai1g rnoi

Gmette Nlyers 26 t11ai1g rnoi

Ouisty Ge1ard 3 2 t11ai1g rnoi

Frede1ick B1ol\'ll 3 5t11ai1g rnoi

Olristopl1er Co\'ent1y 3 tt1oi

Ouistopl1er Ba111es 3 tt1oi

Ouistopl1er Ctumit1gl1ain 3 tuoi

Patil NlcCart)r 3 tt1oi

Micl1eal diBattista 4 tt1oi

Aliso11 Nl)rers 4 tuoi

Otloe Covei1t11r 5tuoi

Jolu1 Bro'''11 5tuoi

Adtiai1a Capttto 5tuoi

E1it1 Bmcllfield 5tuoi

 Hau het nhfrng tre nay dU'Q'C dang k)' tir tru&c khi sinh (thuemg la vi cac
em c6 anh hay chi thu9c chuong trinh nay) hay trong nam dau dCri. M9t vai
em vt'ra m&i tham gia chuong trinh nhu:

Ryan Rossitto 3 tu6i

>

Trong so cac em da tham gia tren m(\t nam, rat nhieu em da dU'Q'C m
d9y t9i nha tir tru&c. M9t so em la con cua can b9 Vin, nhu Marlowe
Doman, Yuuki Nakayachi, Nicolas, Christopher va Chole Coventry. Ban
than tat cd cac tre nho deu thirc sir la can b9 Vin vi cac em, cung v&i cha
m minh, la d9i din cho nhfrng ph\l huynh tham gia vao cac kh6a h9c cua
Vin. Cac em nho du&i 2 tubi thg hin each cac em dU'Q'C cha m d9y dfi va
cac tre tir 2 tubi tr<'r len thg hin aieu cac em h9c dU'Q'C.

Cac em da h9c dU'Q'C dieu gi?

0, nhfrng dieu cac em h9c, va h9c m9t each hfrng thu, hao h\rc, la cac
dfr kin - nhfrng dfr kin ma chung toi g9i la cac "bit" thong minh. Tp hgp
l9i v&i nhau, nhfrng "bit" thong minh nay hinh thanh nen tri th\rc bach
khoa.

Cac dfr kin, dg thirc sir la dfr kin, phai c6 nhfrng tinh chat sau: Chung
phai dung sir tht (khong phai chi la cac y kien); phai chinh xac (tuyt doi
ro net, kh6ng u&c dinh); phai d9c lp (dfr kin rieng le); khong dU'Q'C ma ho
(dU'Q'C gQi ten chinh xac) Va phai du lan dg nhin thay dU'Q'C ro rang hay du
to dg nghe dU'Q'C ranh m9Ch.

Vi d\l ve m9t so dfr kin:

M9t b\rc chan dung cua Washington la m9t dfr kin.

M9t b\rc tranh nhu b\rc Mona Lisa la m9t dfr kin.

Ban phac thao bang Pennsylvania la m9t dfr kin.

B\rc anh m9t con ran hb mang la m9t dfr kin.

M9t tir, duQ'c n6i ra hoi:\c viet ra, la m9t dfr kin.

Mui gas la m9t dfr kin.

 M9t not nh;:tc, dU'Q'C th hin du&i d;:tng am thanh hay viet, la m9t dfr
kin.

Nhfrng con SO th\fC, dU'Q'C n6i hay in, la cac dfr kin.

Va hang tram, hang ngan nhfrng dieu khac cung v?y.

Neu chung dU'Q'C th hin don le va dap frng dU'Q'C tat ca nhfrng yeu cau
ma chung t6i vira mieu ta, thi m6i dfr kin d6 la m9t "bit" thong minh.

Nhfrng ba mli! cua Chuong trinh Phat trin s&in bat dau chuong trinh
ngay khi d(ra tre dU'Q'C sinh ra, cang SOOn cang tot, truyen d;:tt nhfrng dfr
kin nay cho con minh bng nhfrng phuong phap Se dU'Q'C de c?p t&i trong
nhfrng chuong sau. HQ lam dieu d6 v&i rat nhieu S\f hai long, nhit tinh va
nhfrng d(ra tre dap l;:ti v&i d9 hai long va nhit tinh giong y ht nhu each cha
mli! chung th hin trong khi truyen d;:tt.

Lam nhu v?y se mang l;:ti ket qua gi?

Xin thua, khoang hai nam (tru&c ngay sinh nh?t Ian th(r ba cua cac be)
tat ca nhfrng tre dii bat dau tir nam 1 tu6i hoi).c nho hon deu c6 nhfrng di).c
dim sau day.

1. Nh?n biet dU'Q'C hon bon nghin "bit" bng mat. (Vi hin nhien la cac em
biet nhfrng dieu d6 ca bng mat va bng tai, nhu v?y nghia la tam nghin
"bit" thong minh).

2. E>9c duQ'C it nhat la hon nghin tir bng hai lo;:ti ng6n ngfr hoi).c hon. (Vi
hin nhien la cac em biet nhfrng tir d6 ca bng mat va tai, nhu v?y
nghia la tam nghin "bit" thong minh).

3. C6 th d9c rat nhieu sach.

4. E>a bat dau ch<ri dan violon.

5. C6 th lam phep tinh so h9c.

6. Biet nhfrng b(rc tranh nbi tieng the gi&i va nhfrng kit tac ngh thu?t
khac.

7. Quen thu9c v&i dia ly the gi&i.

8. Nh?n biet nhfrng ban nh9c n6i tieng the gi&i. (Cac em da dU'Q'C nghe
bang nh9c tir khi con & trong bvng m).

9. Biet viet.

10. C6 th n6i va hiu cau bng it nhat m9t 109i ng6n ngfr.

11. C6 th lam dU'Q'C rat nhieu vic nhu boi 19i, ln va t?p th dvc.

12. Cac em la nhfrng em be ng9t ngao, chu dao va v6 cling dang yeu, nhfrng
drra tre v6 cling to mo va nghi rng h9c t?p qua la m9t tro choi tuyt
VOO nhat ma CUQC song ban tng.

Cac em s& hfru S\l' t6ng hQ'P cua hang ngan dfr kin va c6 khao khat chay
bong dU'Q'C h9c tat ca cac dfr kin tren the gi&i. Cac em se kh6ng bao gi(r
h9c dU'Q'C tat ca nhfrng dieu can biet tren the gi&i, nhrmg cac em Se muon
co gang d9t dU'Q'C dieu d6. Cac em tin rng the gi&i la m9t noi tuyt diu va
con ngu<'ri th?t vi d9i.
 ,

nguo1 to1 rat yeu quy

\ A /( A I

Gan nhtt' ml)t phep mau khi CUC phtt'O'llg phap giao d\f.C hin
dc;ti chU'U bop chet hoan toan SJ.l' to mo ht;JC hoi thieng lieng; Vl
cai mum nho be mong manh nay, ngoai sv kich thich ra, con
can tv do; khong co tv do ch&c ch&n no se thui chl)t. Qua la ml)t
sai lam tram tr9ng khi nghi rling niem vui thich dlt't;re nhin t(in
m&t vii tim toi lc;ii co thi duvc thoi thitc bling each ep bul)c hay ii
thit-c trach nhim.

- ALBERT EINSTEIN

Xin dtrQ'C gi&i thiU v&i b9n m{jt SO ngtrCri ma toi rat yeu quy tren toan
the gi&i. Si;r tht la t6i rat muon b9n gi:\p tat cd nhfrng ngrrCri ma t6i yeu
men. H<;> se lam b9n tran ngp niem hy v9ng. Nhtrng gi&i h9n cua cuon
sach kh6ng cho phep dieu d6, vi vy cho phep t6i ch9n l9c m{>t so rat it
trong v6 van cac em nho.

Khi dtrQ'C 5 tubi, nhfrng em nho do nhtr the nao?

Btr&c vao tubi thfr nam, cac em la nhfrng dfra tre xuat sac va da sn
sang vao trubng Quoc te (neu cac em va cha m cac em muon nhtr vy).

Yao th<'ri dim d6, tat ca cac em deu c6 nhfrng tinh chat sau:

Gae em d9c thanh tht;10 va eta d9c hang tram, thQ.m chi hang ngan cuon
sach. M{>t trong nhfrng th<'ri dim ti;r hao nhat cua dCri t6i la khi m{>t doan
truyen hinh ghe tham va hoi Heather McCarty (m{>t trong nhfrng be t6i yeu
men), luc do m&i dtrQ'C 4 tubi, liU be CO d<;>c dtrQ'C khong.

Sau m{>t thoang can nhac d dam bao minh hiu cau hoi, Heather n6i:
"Chau c6 th d<;>c bat cu cai gi".
 Sau mi)t thoang can nhac d dam bao minh hiu cau tra Im, ngtrm d;:to
din cam mi)t cuon sach tren chiec ban gan d6 len va hoi xem co be da d9c
cuon sach d6 bao gier chtra. Heather tra Im em chtra d9c bao gier.

E>6 chinh la mi)t cuon sach cua toi Dgy tre biet dQc s6m.
-

Ong d;:to din It qua cuon sach va de nghi co be d9c do;:tn cuoi cung.

Heather d9c do;:tn d6.

Tre nh6 dii bdt dau dQc va phat triin kien thU:c cua minh va du cuon
sach nay chi giup dtrQ'C cho mt)t em nho biet dQC SOm h07! hay tot h07! thz
n6 ciing se xU:ng dang v6i n6 Ive b6 ra. Ai c6 thi n6i dtrQ'C rling mt)t em
nh6 VlfQ't trt)i nfra se c6 y nghia thenao v6i thegi6i? Ai la ngum c6 thi
n6i dtrQ'C cuoi cung thi tdng so IQ'i ich ma nhan logi c6 dtrQ'C nh<'Y Ian song
ngam tham /(Ing van dii bdt dau hznh thanh, CUQC each mgng mem nay, Se
la bao nhieu.

Heather d9c do;:tn d6 trn&c may quay nh nhang, ro rang va ti.r tin. Roi
co be mim ctrm man nguyn.

Ong d;:to din hang gi9ng va hoi: "Heather, chau hiiu do;:tn d6 chi'.r?"

"C6 ;:t", Heather n6i, "chi c6 dieu chau khong chac 'Ian song ngam' nghia
Ia gi".

Toi da khong thi.rc S\l' xem dtrQ'C do;:tn cuoi d6 vi con mac xi mui.

Toi thtr<rng phai xi mui khi nhfrng di'.ra tre xinh dp lam nhfrng vic nhtr
e nay.
th,, '

Gae em c6 mum nghin "bit" thong minh (Shakespeare viet tat ca cac v&
kich cua minh SIT dvng t6ng ci)ng dtr&i mtrm nghin tir).

Gae em cam nh(ln dtrQ'C (kham pha ra) nhfrng moi quan h gifra cac
"bit" thong minh theo nhfrng each rat an tlfQ'Ilg. Vi dv, hau het b9n tre deu
rat gioi xtr&ng am (thi.rc chat la moi quan h gifra cac "bit" thong minh
dtrQ'C gQi la cac not don) Va chung CO th nghe nhfrng ban nh;:tc Ccl din
chtra tlrng dtrQ'C nghe Va noi dtrQ'C v&i b;:tn ai la ngtrm viet ban nh;:tc do.

Mi)t ngtrm khac trong so nhfrng ngtrm toi VO cung yeu quy la Colleen
Brown. Colleen biet hang nghin kit tac h(ii h9a tir cua da Vinci den Picasso
va Wyeth.

Toi nh& m9t ngay, tnr&c khi Colleen dtrgc 5 tueli, cung v&i m, c6 be da
th hin nhfrng "bit" thong minh cua minh cho cac bc phi;t huynh tham gia
kh6a h9c Tang cu&ng tri thong minh cua tre thay. Ba Brown da mang t&i
50 tac phm h9i h9a neli tieng trong so hang ngan bfrc ma ba c6. Colleen da
n6i ten nhfrng bfrc tranh d6 m9t each vui ve va d dang. Sau khi c6 be neu
ten bfrc cuoi cung, ba Brown dtra cho be nam bfrc ve be chtra nhin thay bao
gi<'r va Colleen da xac djnh dtrgc ngtr<'ri ve.

Tat ca cac phi;t huynh deu rat an ttrgng, h9 cang an ttrgng hon khi thay
nam bfrc ve - m6i bfrc cua m9t danh h9a khac nhau, la tranh den triing. Ai
cung thay la t6i da kh6ng qua sfrc an ttrgng b&i vi t6i con dang bn xi mui.

E>6 la dieu xay ra khi b9n tre, nhfrng em c6 hang nghin "bit" thong
minh, bat dau kham pha (kh6ng can ai giup d&) ra moi quan h gifra nhfrng
"bit" thong minh d6.

Cac em kh6ng chi c6 kha nang lam Toan (nhtr da so ngtr<'ri l&n) ma cac
em con c6 th hiu dtrgc Toan (da so ngtr<'ri l&n kh6ng nhtr vy).

Cac em choi. dan violon tot.

Cac em viet sach.

Cac em viet hay.

Cac em t\f minh h9a sach cua minh.

Cac em n6i ng6n ngfr m de tr6i chay va ranh mlj.ch cung it nhat m9t
ngolJ.i ngfr v&i trinh d9 tir dung dtrgc den tr6i chay.

Cac em d9c chfr kanji - chfr Han dung trong tieng Nht (thfr ng6n ngfr
mang tinh h9c thut cua Nht Ban) va nhieu em d9c dtrgc nhieu chfr kanji
hon tre em Nht Ban l&n hon cac em tir 3 t&i 6 tueli.

Cac em lam dtrgc rat nhieu dieu khac m9t each tuyt v<'ri, vi di;t nhtr
mua ba le va tp nhfrng m6n th thao Olympic.

Quan tr9ng hon ca, cac em la nhfrng dfra tre dang yeu nhat, cuon hut
nhat ma toi timg gi).p.

E>6 la nhfmg em nho th?t song d{>ng va thu vj, tai nang den d9 th?t d@
quen mat rKng thi;rc ra cac em m&i chi len 5.

Khi Marc Mihai Dimancescu, dtrgc 5 tutli, em dii chcri dan violon cho
m9t doan khach t&i tham.

Em dii chcri th?t tuyt v<'ri, cling nhtr m9i vic khac em lam. Khi em chcri
xong, m{>t ph6ng vien hoi em vt'ra chcri do?n nh?c nao.

"E>iu gavot ?", Marc Mihai n6i.

"Ai la tac gia?", ph6ng vien hoi.

"Lully", Marc Mihai tra l<'ri.

"Chau danh van tir d6 the nao?" ph6ng vien hoi, cui xuong d c6 th
nghe tieng Marc Mihai nho be.

"L-U-L-L-Y", c?u be Marc Mihai dong d?c.

Toi l?i thay mat minh ngan ngan ntr&c, nhtrng d6 la vi toi dii ctr<'ri rat to.

Anh ph6ng vien n6i cam on roi di ra, nhtrng anh ta dii khong hiu vi sao
toi l?i ctr<'ri ngi).t ngheo nhtr v?y. Vai tuan trtr&c, chinh t<'r bao cua anh
ph6ng vien d6 dii dang tren trang nhat m9t bai bao n6i rKng hon 30% tre
em trong d9 tui:li tir 7 den 11 tui:li khong biet d9c va rKng rat nhieu h9c sinh
tot nghip trung h9c khong d9c dtrgc chinh bKng tot nghip cua minh hoi).c
nhiin mac dan tren cac 19.

Toi nghi si;r doi l?p do - m{>t mi).t thi th?t dang buon - nhtrng mi).t khac
thi l?i th?t thu vi va tuyt v<'ri.

Nhfmg d\ra tre lam dtrQ"C nhfmg dieu nay la nhfmg ai? C6 phai cac em
xuat phat la nhfmg em nho thien tai dtrQ"C sinh thanh b&i nhfmg b?c cha
m thien tai?

Khong he.

Neu bat Clr ai nghi rKng minh c6 th xac djnh d\ra tre nao la thien tai tir
trn&c khi cac em dtrgc sinh ra thi toi chtra bao gi<'r dtrgc gi).p g& hay nghe
n6i t6i. ngrrCri d6.

Cac em d6 c6 phai la nhfmg dfra tre 5 tu6i nhrr m9i dfra tre khac khong?
Khong, tat nhien la khong. Nhfmg tre 5 tu6i khac CO lam dl.l'Q"C bat CU vic
gi, chrra n6i la tat ca, trong nhfmg vic k tren khong? Cac em chac chan la
khong (y m\rc trung binh - nhrmg tat ca tre em deu CO th dl.l'Q"C nhl.l' cac em
Va nen dl.l'Q"C nhl.l' cac em.

Buckminster Fuller la m(>t thien tai - va la m(>t ngrrCri b9n cua chung toi.
Bucky thich n6i rKng tat ca tre em sinh ra deu da la thien tai va chung ta da
dung sau nam dau dCri cua be d huy ho9i kha nang d6.

Toi xin dl.l'Q"C n6i them rKng sau nam dau dCri do co y nghia C\l"C k)r quan
tr9ng b&i vi t6i. 6 tu6i, chung ta da hinh thanh nen tang CO" ban cho con
ngrrCri sau nay cua minh.

C6 phai nhfmg dfra tre nay khong phai la ket qua do di truyen cua
nhfmg cha ml;! thien tai?

A, cac em qua thvc la san phfim chrm d9t chat 11.l'Q"Ilg cua cha IDE;! minh,
nhrmg khong phai la San phfim di truyen trt'r th\l"C te la cha IDE;! CaC em trao
cho cac em mon qua CUQC song Va mon qua gen di truyen binh thrr0ng CUa
nhan 109i.

Nhrmg cha IDE;! nao cfing trao cho con Cai minh hai mon qua nay.

Vy cha IDE;! cua nhfmg em nho nay Id ai?

A, h9 co m9t vai dim chung.

Trrr&c het h9 chu yeu la nhfmg ngl.l'Cri c6 trinh d(>, dieu kin kinh te va
dja vi xa h9i (y m\rc trung binh.

HQ bao gom tt'r nhfmg ngrrCri cong nhan cho t6i. nhfmg chuyen gia nhrr
bac si, lut SU' Va doanh nhan.

ME;! cua cac em gom ca tt'r nhfmg ngl.l'Cri tot nghip ph6 thong t6i. nhfmg
ngrrCri tot nghip d9i h9c, den ca nhfmg ngrrCri co bKng th9c sy hay trinh d9
sau d9i h9c trrO"Ilg drrO"Ilg.

C6 rat it ngrrCri thi.rc S\l" giau c6 trong cac chrrO"Ilg trinh cua Vin. Va
cung c6 rat it ngl.l'Cri thi.rc sir ngheo. D6 la dieu dang buon cho ca hai thai
circ d6.

Nhfing ngl.l'Cri giau, bat hlj.nh thay, l9i c6 m{it y thfrc sai lam ve sir bao
dam cho con cai minh. Hau het hQ tin rl'.ing sir giau c6 se dam bao cho con
hQ thanh cong va hlj.nh phuc. M{it so it ngl.l'Cri nhn thfrc dl.l'Q"C tot hon.

Nhfing ngl.l'Cri rat ngheo, bat hlj.nh thay, l9i c6 m{it y thfrc sai lam ve sir
bap benh cho con cai minh. HQ tin rl'.ing con cai hQ thi.rc sir bfim sinh dii
thap kem. Nhieu ngl.l'Cri ngheo nhn thfrc dl.l'Q"c tot hon nhrmg khong thirc
sir biet phai hanh d{ing the nao.

Vi vy, so dong ngl.l'Cri & tang 16-p trung binh, nhfing ngl.l'Cri trao cho con
minh C<Y h{ii dlj.t dl.l'Q"C tiem nang gan nhl.l' VO hlj.n va m6n qua VO gia ma gen
nhan 109i dem l9i, c6 nhfing di).c digm chung sau:

1. HQ rat yeu con cua minh (cung nhl.l' da so cac bc cha IDE;!).

2. HQ ton tr9ng con cua minh cung nhl.l' tiem nang trac tuyt bfim sinh
cua cac be.

3. HQ say me con minh VO cung.

4. HQ danh cho con nhieu th<'ri gian va nang 11.l'Q'Ilg hon hau het cac gia
dinh khac.

5. HQ khong cam thay d6 la sir hy sinh ban than, ma coi d6 la m{it di).c
quyen cao ca.
" ,

6. HQ nghi rl'.ing d9y con thu vi hon la di ch<Yi bowlingC1) hay xem phim.

7. HQ yeu thich con hon la may chl.l'ong trinh truyen hinh an khach.

Dieu d6 liu c6 dong nghia v&i vic hQ khong quan tam t&i tinh hinh
chinh tri the gi&i, nen kinh te, rlj.p hat, thg thao, ngh thut, am nh9c, van
chl.l'ong Va nhfing dieu thu vi khac trong CUQC song hay khong?

Khong he.

HQ con yeu thich nhfing dieu d6 hon nhfing ngl.l'Cri binh thl.l'bng khac.
 HQ la nhiing con ngl.l'Cri song d{ing, vui tl.l'O'i, hiu biet, hl;lnh phuc, gioi
giang, nhiing ngl.l'Cri it bn tam t6i nhiing lo toan cua the gi6i va quan tam
nhieu hon t6i vic lam dieu gi d6 d cai thin the gi6i bl'.ing each nuoi dl;ly
nhiing tre em hl;lnh phuc hon, gioi giang hon.

Nhrmg bl;ln tim dau ra dl.l'Q'C nhiing ngl.l'Cri m c6 th d9c va viet tieng
Nht, dl;ly h{ii h9a, lich SU, dia ly, ch<ri dan violon, truyen cho con cai kien
thfrc ph6 thong ve vo so dieu va biet biu din th dvc Olympic? Va d6 la toi
m(ri chi diem qua m{it vai nang l\fC.
>

Khong m{it ngl.l'Cri m nao cua nhiing em nh6 nay biet ch<ri violon, biet
dl.l'Q'C het kien thfrc ph6 thong, biet biU din th dvc hay noi du chi m{it ttr
tieng Nht khi h9 m6i bat dau chl.l'ong trinh, trt'r m Barbara Coventry, giao
vien violon & trnbng Quoc te; m Patty Gerard, giao vien th dvc Olympic;
va m Miki Nakayachi, giao vien tieng Nht & trnbng Quoc te.

Quan dim cua cac bc phv huynh nay c6 m{it y nghia rat thv:c te'. E>6 la
m{it trong nhiing ly do chinh vi sao h9 l9i danh th<'ri gian dl;ly d6 con cai
minh.

E> dl;ly con, m{it vai cha m da h9c tp v(ri S\f giup d& ttr nhiing CUOn
sach cua Vin ma h9 mua hay ml.l'Q'Il dl.l'Q'C tt'r thl.l' vin cong c{ing. M{it vai
ngl.l'Cri chi lam c6 vy.

Quay tr& l9i v6i cac em nh6.

E>ieu gi xay ra v6i nhiing em nh6 tuyt diu va dang yeu d6 khi cac em
dl.l'Q'C 5 tu6i?

M{it vai dieu.

M{it vai em t6i trnbng, tt'r cac trnbng cong cho t6i nhiing trnbng tl.l' rat
cao cap, Va a do hau het cac em deu dl;lt dl.l'Q'C h9c b6ng toan phan Va h9c
VU'Q't m{it hoi).c hai l(rp. Nhl.l' vy cac em c6 bi cac bl;ln khac va giao vien coi
la nhiing con m9t sach lp di khong?

Trong mat cac bl;ln khac, cac em tr& thanh nhiing ngl.l'Cri liinh dl;l.O bgm
sinh cua nh6m vi nhiing ly do don gian va hien nhien la cac em dang yeu,
>

dang tin cy va c6 tri tl.l'&ng tl.l'Q'Ilg VO cung phong phu. Cac em trong l(rp
kh6ng ghet nhiing b?n tl.l'oi vui, dang tin c?y ma cac em kh6ng l.l'a nhiing
b?n kh6n vi).t, to mom, bat an.

La b?n thi b?n se ch9n cho minh lo?i ngl.l'Oi nao d ket b?n?

Trong mat cac giao vien thi cac em qua la nhiing h9c sinh dang ma U'&c.
Cac em kh6ng can hoi).c chi can m9t chut hfi trg, cac em giup d& nhiing b?n
nho khac va de cho giao vien them chut thm gian quan tam t&i nhiing b?n
>

kh6ng th d9c hay lam Toan - cac em nay la van de cua ca l&p, m9i giao
vien du it kinh nghim nhat ciing biet dieu d6.

Cuon sach nay hl.l'&ng t&i nhiing b?c phv huynh, muon danh m9t chut
thm gian trong ngay, hoi).c m9t tieng m9t ngay hay ca ngay, d d6ng m9t vai
tro ca nhan Va thiet th\l'C trong vic d?y dfi chinh con cai CUa minh.

B?n c6 th trao cho con minh kien thfrc quy bau va chia se niem vui
kh6n xiet trong lS phut mfii ngay. B?n se tim dl.l'Q'C niem h?nh phuc chan
thanh nhat khi lam dieu d6.

M9t trong nhiing vic b?n c6 th lam dl.l'Q'C v&i m9t chut dau tl.l' thm
gian la d?y dfra con nho cua b?n ve t\l' nhien.

Vi vic be biet ve so lo?i chim ph6 bien, so lo?i cay, so lo?i hoa, so lo?i
cay bvi, so lo?i d9ng v?t, so lo?i c6n trung va so lo?i ran se mang l?i cho be
mQt CUQC song VO cung thu tj.

E>ieu d6 con giup con b?n th?t dang ngl.l'&ng m9 trong mat b?n be & cac
d9 tu6i s, lS, so va 70 vi rat it ngl.l'Oi biet ve nhiing sinh v?t va cay co trong
dja phl.l'ang ma h9 sinh song. Th?t la qua kY l? vi cac trnang hiem khi d?y
nghien cfru ve t\l' nhien.

M9t lQ'i thekhac la chinh trong luc d?y cho con cac tam the chfra cac
"bit" thong minh Ve thien nhien, b?n cfing Se hQC dl.l'Q'C nhieu dieu Va tr&
nen yeu thich the gi&i quanh b?n nhieu han. B?n se kh6ng h9c nhieu hoi).c
nhanh dl.l'Q'C nhl.l' dfra con 2 tu6i cua b?n, nhrmg trong qua trinh d?y be, b?n
Se hQC dl.l'Q'C rat nhieu dieu ma b?n khong biet.

Cuon sach nay giai quyet each d?y cho tre tri thfrc phcl thong. E> lam
dl.l'Q'C nhl.l' v?y, b?n phai hiu dl.l'Q'C hai dieu.

E>ieu dau tien la vi sao b?n nen lam vic d6.

 Th{r hai la bl).n nen lam vic d6 nhir thenao.

E>ieu dau tien con quan tr9ng hon dieu th\r hai, the nen chung ta hay
bat dau v&i cau hoi vi sao bl).n nen lam vic d6.

Bl;ln nen lam vic d6 vi n6 la C<Y s& cho m9i kha nang higu biet ma kha
nang higu biet la di).c quyen tir luc sinh ra.
 ? , '

1 uc sinh ra''
Mai drra tre sinh ra von da sn c6 quyen dtrQ'C thong minh xuat chung.
E>6 khong phai la quyen do Chinh phu, lu?t phap trao cho ma d6 la Quyen
l\l'C Toi thtrgng ma chinh T\l' nhien, hay Dang sang tlj.o ban ti).ng cho m(\t
dfra tre.

E>i)_t ben c9nh quyen dtrQ'C thong minh higu biet, tat ca cac quyen khac
deu bj lu ma, tra thanh khong dang kg Va chi CO thg th\l'C hin trong mQt
gi&i hlJ.n nhat djnh. Ma mrrc d9 cua gi&i hlJ.n d6 ttrong frng mrrc d9 gi&i hlJ.n
cua tr1 tu.
> ' '

Tat ca cac tlj.o v?t khac tren Trai E>at, du xinh dp va c6 kha nang phi
thtr<'rng den dau, deu la nhfrng chuyen gia trong linh V\fC cua minh. Con
ngtr<'ri khong thg (neu khong CO SITC sang tlj.O tai tinh) bay nhtr dlj.i bang, bO'i
nhtr ca m?p, leo treo nhtr khi, ch9y nhtr bao, nhao 19n nhtr chim ruoi, hay
th?m chi dao dat nhtr chu9t chlii. Nhiing sinh v?t nay, giong nhtr m9i loai
khac, ton tlj.i nh<'r kha nang di).c bit cua minh. Nhiing kha nang di).c bit d6
mang trong minh S\l' gi&i hlJ.n cua chinh chung.

Cac sinh v?t kem hon con ngtr<'ri ton tll.i nh<'r leo treo nhanh nhn va d@
dang tren cay dg ch9y tron ke thu, chung lam dieu d6 m9t each xuat sac,
gi&i hlJ.n cua chung nm chinh & d6. Neu thay d6i khi h?u khien cay coi
bien mat, thi nhiing sinh v?t ton tlj.i nh<'r leo cay cling se tuyt dit.

Khung long da thich frng rat tuyt v<'ri v&i moi tru<'rng song cua chung
va khi moi trtr<'rng d6 bien mat, khung long cling bien mat theo; hang nghin
sinh v?t khac song d\fa tren kha nang di).c bit cua minh cling v?y.

Mi).t khac, nh<'r vao tri tu, con ngtr<'ri l9i higu biet rat ri)ng. Con ngtr<'ri la
sinh v?t duy nhat trong bon ti nam ljch su Trai E>at c6 sn trong minh hll.t
giong cua S\l' dit vong cling nhtr niem hlJ.nh phuc cho chinh minh. HQ l\fa
ChQn thai C\l'C nao cfing la do san phfim tri tu CUa chinh hQ.

MQi dfra tre dtrQ"C sinh ra v&i quyen c6 kha nang higu biet do t\l' nhien
ban ti).ng.

Hon 200 nam trn&c, chi each Vin Nghien cfru Thanh t\l'U Tiem nang
Con ngtr<'ri tam di).m theo dtr<'mg chim bay, m9t nh6m ngrr<'ri kit xuat dii
ngoi l9i va t90 ra m9t btr&c ngoi).t lich SIT. HQ dii m<Y m9t giac m<Y.

HQ dii thao m(lt van ban rat ngan, m(lt thfr tieng Anh tuyt dinh kh6ng
chi do nhfrng dieu sieu pham ma van ban d6 nhac t&i, ma con do each thg
hin trang nhii, gian don cua n6.

Chung t6i coi nhfrng chan ly nay la hiin nhien;

RKng tat cd mQi ngtr<'ri deu binh dKng;

RKng hQ deu dtrQ"C Dang sang t90 ban cha m9t so quyen kh6ng ai xam
phgm dtr(Yc;

RKng nhfrng quyen d6 la quyen dtrQ"C song, quyen qr do va quyen mtrU

cau hgnh phuc.

Nhfrng chfr dtrQ"C in nghieng tat nhien la do t6i. Toi kh6ng he m<r den
chuyn co gang cai thin van ban vi d9i ay, ma chi muon nhan m9nh den
tam quan trQng cua n(li dung trong d6. Mi).c du dii thu(lc long tir hoi 8 tu6i
nhtrng ngay ca den gi(r toi vfin khong thg cam dtrQ"C ntrCrC mat tuon r<Yi khi
n6i hay viet m9t phan van ban d6.

T6i vfin lu6n ap u niem tin rKng nhfrng ngtr<'ri khting lo viet nen n6 dii
coi quyen U'U tien tru&c nhat - quyen c6 kha nang higu biet - la dieu dtrong
nhien, khong can dtrQ"C nhac t&i.

Vi khong CO tri tu Se khong CO CUQC song, t\l' do, hay mtrU cau h9nh
phuc dich th\fc.

M(lt tri tu h9n che se chi c6 nhfrng each song, each t\l' do va each mrru
cau h9nh phuc h9n che.

M(lt tri tu trung binh se c6 nhfrng each song, each t\l' do va mrru cau
h9nh phuc trung binh.
 M9t tri tu VO bien (cling la dc quyen tir luc sinh ra cua m9i di'.ra tre) se
c6 nhfing each song, each ti;r do va each ml.l'U cau h9nh phuc khong gi&i
h9n.

165 nam sau, m9t Ian nfra, trong m9t khoanh khac gifra nhfing si;r kin
gay chan d9ng, Franklin Roosevelt<1l da dtrQ'C truyen cam hi'.rng dg de xuat
v&i Quoc h9i trong bai Din van lien bang thtrbng nien cua minh rng:

1. Chung ta htr&ng t&i m9t the gi&i dtrQ'C thiet l?p tren bon quyen ti;r do
chinh yeu cua con ngrrCri.

2. E>au tien la Ti;r do Ngon lu?n - & m9i noi tren the gi&i.

3. Thi'.r hai la Ti;r do Tin ngtr&ng theo each rieng cua mbi ngtrCri - & m9i
noi tren the gi&i.

4. Thi'.r ba la Ti;r do Thoat khoi d6i ngheo - & m9i noi tren the gi&i.

5. Thi'.r trr Ia Ti;r do Thoat khoi sQ' hai - & bat icy dau tren the gi&i.

Toi cling vfin ap u suy nghi rng Telng thong Roosevelt, giong nhtr cac tj
Quoc Ph\l<2l, cling da coi quyen rm tien trn&c nhat - quyen c6 kha nang
higu biet - la dieu dtrong nhien, khong can dtrQ'C nhac t&i.

Vi khong c6 quyen dtrQ'c higu biet thi quyen ti;r do ngon lu?n, ti;r do ton
th(r, ti;r do thoat khoi ngheo doi, ti;r do thoat khoi SQ' hai deu chi la nhfing
dieu khoi hai va sao r6ng.

Quyen bat kha xam ph9m nhat trong tat ca cac quyen cho m9i di'.ra tre
m&i chao d(ri la quyen dtrQ'C higu biet.

E>6 la quyen bil'.m sinh, n6 da dtrQ'C cay vao trong gen cua Nhan 109i. E>6
la dc quyen tir khi m&i sinh ra cua con ngrrCri.

Tat ca tre em deu biet dieu d6 - ngay tir luc sinh ra.

Tat ca tre em deu doi hoi phai dtrQ'C ci;rc Icy higu biet.

Tat ca tre em deu co thitr& nen ci;rc Icy higu biet.

Tat ca tre em deu co CO' h{)i tr& nen ci;rc Icy higu biet.
 Tat ca tre em deu nen tr& nen C\l'C kY higu biet.

Lan cuoi cung chung toi gi).p ong, vj thien tai qua co Buckminster Fuller,
ngtr<'ri ma nhfrng ngtr<'ri b9n Cr Vin VO cung thtrong tiec, da n6i mi)t cau ma
toi da trich d:n. Cau n6i n6 xtl.ng dang dtrQ"c nhac l9i Ian nfra.

"Tat ca tre em sinh ra deu da la thien tai va chung ta dung sau nam dau
d<'ri cua cac be dg huy hoi;zi dieu d6".

Amen!

Tre em thich h9c hon an.

Tre em thich h9c hon choi rat nhieu.

H9c chinh la mi)t ey nang song con.

H9c la con dtr<'mg thu nhn kien th!rc.

Chi c6 kien thfrc thoi thi chrra phai la c6 tri tu.

Tuy the, kien thrrc la nen tang cua m9i tri tu.

Khong c6 kien thfrc thi khong c6 tri tu.

Cuon sach nay n6i cho b9n each trao cho con minh khoi ltrQ'Ilg kien
thfrc kh6ng Io m9t each nhanh chong, d dang va d chtu.

Tre c6 nen tang kien thrrc cang ri)ng, nen tang cho tri tu cua tre cang
16n.

Chung toi c6 nh& n6i v&i b9n dieu nay chtra nhi? R.Ang:

M9i d!ra tre dirQ'c sinh ra, ngay vao giay phut chao d<'ri, dii c6 tiem
nang tri ru? cao hon cd ltrQ'ng tri ru? ma Leonardo da Vinci dii rung v(in
dl,lng.

Neu chung toi da nhac t&i cau nay trtr&c day, hay tin rAng chung toi se
con nhac l9i n6 nhieu Ian nfra.

Vy thi tri tu la gi?

 Th\fc ra thi tri thong minh la gi?

Nhling ngrrCri & Vin da danh nhieu nam nghien Clru cau hoi d6 gifra
hang ngan tre em va ngrrCri l&n t?i hon m9t tram quoc gia, v&i nhling dia
phrrong Va con ngrr(ri tt'r van minh nhat cho t&i l?C hu nhat.

Th\l'C te, chung toi da nghien Clru hang tram djnh nghia dl.l'Q"C cac tt'r
din, cac lo?i bach khoa toan thl.l', cac nh6m va cac ca nhan drra ra.

Theo chung toi, nhling djnh nghia d6 bao gom ca tt'r VO nghia den thu

VJ.

Chung toi khong thay th6a miin v&i m9t djnh nghia nao ca.

Mc du luon gan b6 v&i vic tang cu&ng tri thong minh cua tre trong
gan 40 nam, nhrmg cho t&i nay, chung toi cling chrra bao gi<'r djnh nghia ve
no.
'

Chung toi da mieu ta n6, minh hQa n6, thao lun ve n6 rat lau, m6 xe
n6, do lrr<'rng n6 chinh xac va quan tr9ng nhat la chung toi da tang cu&ng
n6, nhrmg chung toi chrra bao gi<'r th\l'C S\l' dinh nghia n6.

Trong chrrong nay, Ian dau tien, chung toi se drm ra djnh nghia ve n6.

C6 phai chung toi th\l'C S\l' da nang tri thong minh cua cac em tt'r 0 len
t&i (trung binh) 100 hay hon thekhong?

Chung toi c6 th drm ra bAng chtl.ng r5 rang chtl.ng minh chung toi da
th\l'C hin dl.l'Q"C dieu d6 tren th\l'C te. Neu the gi&i nhin nhn m9t drra tre la
m9t ngrrCri c6 IQ bAng o va doi XU.- v&i be nhrr m9t ngrrCri c6 IQ bAng o, ket
qua la chng tac d9ng gi t&i be het, liu be c6 tiep tvc th hin, hanh d9ng
va bi nhin nhn la m9t ngrrCri ngoc nghech khong? Neu bay giir the gi&i
dong y rAng tri thong minh cua be & mire trung binh hay tren trung binh,
liu chung toi c6 th khong tuyen bo rAng minh da tang chi so thong minh
cua be len 100 digm hoi).c hon khong? Dieu nay khong chi xay ra m{it Ian,
ma la rat nhieu Ian.

Chung toi cung c6 thg lp lun chac chan rKng khong phai la chung toi
da nang mfrc thong minh cua be len 100 digm hoi).c hon. C6 le la chung toi
da khong he nang len chut nao. C6 le be da bi chn doan nham. C6 le, do
ban dau chua biet n6i va chua thg hanh d{ing, be khong c6 each nao SIT
di;tng hay bigu hin dU"Q"C tri thong minh cua minh ra hen ngoai, vi the be bi
coi la ngoc nghech. Cung la cong bKng khi di).t ra cau hoi: Neu Leonardo bi
lam cho te lit Va khong noi dU"Q"C nen khong thg biu hin tri thong minh
cua minh, liu ong c6 khong bi coi la ngoc nghech khong? C6 le ngay ca neu
chi hoi bi nhin nhn la nguCri ngoc nghech thi ong cung da khong thg d9t
dugc bat cfr dieu gi trong dCri.

Dieu nay lam day len hai cau hoi C<Y ban ve tri thong minh, chinh xac
hon la ve vic kigm tra tri thong minh. Liu chung ta c6 nen chia tri thong
minh thanh hai 109i hay khong? Lo9i thfr nhat la Tri thong minh chU:c niing
(each m{it dfra tre hanh d{ing hay khong thg hanh d{ing trn&c m{it tinh
huong bi thay d6i), va thfr hai, Tri thong minh tiem tang (each thfrc be c6
thg ho9t d{ing neu c6 dU"Q"C C<Y h{ii tr9n vn dg lam dieu d6). Cong vic cua
chung toi v&i nhfrng tre em bi t&n thuong va cac be khoe m9nh cung nhu
cac tre S<Y sinh chfrng minh rKng & tat cd tre em deu c6 m{it khoang each
C\l'C 16-n gifra Tri thong minh chfrc nang va Tri thong minh tiem tang.

Cau hoi thfr hai dugc di).t ra la ve hiu Ii.re cua cac bai kigm tra tri thong
minh hay thm chi la liu nhfrng bai kiem tra d6 c6 hfru ich hay khong. Cac
>

bai kigm tra d6, tren thi.rc te, l9i thu<'mg co hg_i. Mi).c du dung la nhfrng
nguCri c6 kha nang thu<'mg rat hay ghi dU"Q"C digm so cao trong cac bai kigm
tra tri thong minh, khong c6 nghia la tat ca nhfrng nguCri c6 digm so cao
trong cac bai kigm tra nay thg hin dU"Q"C kha nang tot trong CUQC song.

Hay chi cho chung toi m{it nguCri da song tich C\l'C, thanh cong - nguCri
da chinh phi;tc dugc nhfrng dieu vi d9i cho the gi&i nhrmg l9i khong c6 digm
so cao trong cac bai kigm tra tri thong minh, va v&i chung toi, nguCri d6
chinh la m{it vi di;t hoan hao cho nhfrng dieu khong &n trong vic kigm tra
tri thong minh.

Tri thong minh khong c6 nhieu, thm chi khong he lien quan gi t&i cac
bai kigm tra ma lien quan tri.rc tiep t&i nhfrng dieu d9t dU"Q"C.
 Vy lam sao chung ta nhn ra dtrQ'C nhfrng thien tai va ai la thien tai ma
bl;ln yeu thich? La Leonardo? Shakespeare? Newton? Beethoven? Edison?
Rembrandt? Jefferson? Churchill? Bach? Gainesborough? Einstein?
Michelangelo? W.S. Gilbert? Arthur Sullivan? Socrates? ...

Khong ai trong nhfrng ngtrCri nay tt'tng trai qua mi;>t bai kigm tra tri
thong minh nao.

Cac bai kigm tra tri thong minh dtrgc dtra ra trong thCri gian cui;>c The
chien thfr nhat nhtr mi;>t each thfrc dv aoan thanh tich. C6 luc chung doan
dung, c6 luc khong.

Vy lam sao chung ta nhn ra nhfrng thien tai?

Chung ta da nhn ra h9 chi tren mi;>t C<Y s& duy nhat ma thoi. D6 la
nhfrng thanh cua h9.

Neu chung ta c6 thg dtra cho Leonardo mi;>t bai kigm tra IQ va neu ong
ghi dtrgc 98 digm thi liu Mona Lisa c6 con xinh dp khong? Neu Thomas
Edison chi ghi dtrgc 110 digm, liu c6 chuyn bong den din se chi sang le
16i hay khong? Neu Newton ghi dtrgc 87 digm trong bai kigm tra IQ cua
minh, liU nhfrng trai tao CO vi the ma r<Yi ngtrQ'C len tren khong?

Tri thong minh chng la gi ngoai S\f khac bit trong kha nang cua mi;>t
>

ngtrCri v&i nhfrng ngtrCri c6 kha nang trung binh (trung binh la 100 diem).

Dieu nay kha kh6 nhn thay va do ltr<'>ng & ngtrm 16n song ll;li kha d dg
nhn thay va do ltr<'>ng & tre em dtr&i 6 tutli.

C6 chinh xac sau dieu dc trung cho con ngtrCri.

Sau chfrc nang d6 la cac chfrc nang cua VO nao ngtrm. Gifra cac loai sinh
vt, chi c6 loai ngtrCri c6 vo nao ngtrCri & nao, chi c6 con ngtrCri c6 thg th\fc
hin sau chfrc nang thui;>c trach nhim cua VO nao ngtrCri. Sau chfrc nang d6
la:

1. Kha nang di, chl;ly, nhay v&i dang dfrng thng, SU di;tng canh tay va cng
chan trong chuygn di;>ng theo chieu ngang.

2. Kha nang n6i nhfrng ngon ngfr triru ttrgng, ttrgng hinh, thong di;tng ma
chung ta da sang tl;l.O ra (tieng Anh, Phap, Tay Ban Nha, ... )
 3. Kha nang d?t ng6n cai va ng6n tro d cam but viet ra thfr ngon ngfr
triru tlfQ'Ilg, tlfQ'Ilg hinh, thong dvng ma chung ta da sang t?O ra do.

Ba chfrc nang dau tien cua VO niio nguCri di;>c nhat nay ve ban chat la
Vn di;>ng CO' hQC Va hoan toan phv thUQC vao ba chfrc nang CO ban chat
la cam giac sau:

4. Kha nang nhin d d9c dugc thfr ngon ngfr triru trrQ'Ilg, tlfQ'Ilg hinh,
thong dvng ma chung ta da sang t?O ra.

5. Kha nang nghe d hiu dugc thfr ngon ngfr triru trrQ'Ilg, trrQ'Ilg hinh,
thong dvng ma chung ta da sang t?O ra.

6. Kha nang cam nhn va nhn ra nhfrng vt th phfrc t?p chi bl'.ing each
ch?m vao.

Roi l?i c6 sau nang Ii.re d?c bit cua VO niio nguCri, nhfrng nang Ii.re gan
lien v6i. con nguCri. Chung deu la cac chfrc nang duy chi c6 & vo niio nguCri.

E>6 chinh la:

Nang Ii.re Vn di;>ng cua con nguCri

Nang Ii.re Ngon ngfr cua con nguCri

Nang Ii.re Thao tac cua con nguCri

Nang Ii.re Nhin cua con nguCri

Nang Ii.re Nghe cua con nguCri

Nang Ii.re Tiep xuc, ch?m cua con nguCri

Nhfrng chfrc nang nay deu ho?t di;>ng dugc hoan chinh & nhfrng dfra tre
trung binh trong xii hi;>i khi dugc tam 6 tu6i.

Vi the, mi;>t dfra tre 6 tu6i se dugc kY v9ng c6 th biet di, biet n6i, biet
viet, biet d9c, hiu dugc ngon ngfr cua minh bl'.ing tai va g9i ten dugc cac do
vt quen thui;>c bl'.ing each cam nhn.

Tat nhien, be se tiep tvc nhan nhfrng chfrc nang nay len trong qua trinh
trn&ng thanh nhung nhfrng dieu nay se chi la phep nhan them vao, nhu be
tang kha nang d9c, higu biet va v?n d<}ng cua minh, ch\r khong phai la
nhling thanh t\l'U m6i..

M<}t d\ra tre 6 tu6i thg hin nhling ch\rc nang nay hoan toan giong nhu
bl;ln be dong lfra thi Se t6i. truemg dU'Q'C cung cac bl;ln (va Se CO chi SO thong
minh chinh xac la 100).

M<}t d\ra tre khong thg lam nhling dieu nay cung v6i. bl;ln be minh thi se
khong thg t6i. trnemg v6i. cac bl;ln. (Neu be khong hoan thin dugc nhling
I<y nang nay cho t6i. khi dU'Q'C 12 tu6i thi be Se CO chi SO thong minh la 50).

M<}t d\ra tre lam dugc nhling dieu nay s61n hon cac bl;ln dong l\ra rat
nhieu se thu<}c nh6m Vll'Q't tr<}i. (Neu be hoan thin dugc tat ca cac I<y nang
nay chinh xac & 3 tu6i thi be se c6 chi so thong minh la 200 ).

B&i vi c6 sau ch\rc nang & con ngu<'ri, nen keo theo d6 se la sau 109i tri
thong minh loai ngu<'ri.

E>6 la:

1. Tri thong minh V?n d<}ng

2. Tri thong minh Ngon ngfr

3. Tri thong minh Thao tac

4. Tri thong minh Thi giac

5. Tri thong minh Thinh giac

6. Tri thong minh Xue giac

Cuon sach nay khong de c?p t6i. tat ca cac 109i hinh thong minh d6 ma
chi n6i t6i. 109i hinh ma hau het m9i ngu<'ri thubng nhac t6i. khi n6i ve tri
thong minh, d6 la tri thong minh tri tutffe.

Tri thong minh la m9t chiec gheba chan. Ngu<'ri ta dl;lt dugc n6 thong
qua:

Kha nang d9c

Kha nang thu nh?n tri th\rc ph6 thong

 Kha nang lam Toan

Vi the, Ve CO' ban no lien quan t&i:

Tri thong minh Thi giac

Tri thong minh Thinh giac

Tri thong minh Ngon ngfr

Bat cfr m{>t dfra tre 3 tuBi trung binh nao cung c6 thg dtrQ'C giup dg d;:tt
dtrQ'C trinh d{> cua m{>t tre 6 tuBi trung binh. Doi v&i nhfrng bc cha m
muon lam dtrQ'C nhtrvy, dieu nay CO thg, thm chi chdc chdn, thi day Se la
m{jt trai nghim C\fC ki h;:tnh phuc Va thu tj.

Mi;tc dich cua cuon sach nay la d;:ty cho cac phi;t huynh each truyen cho
con hang nghin, thm chi hang chi;tc nghin dfr kin r5 rang, chinh xac, rieng
bit Va C\l thg, nhfrng dfr kin dung S\f tht, dp de Va luon luon hap d:n.

M{>t dfra tre khi dtrQ'c 3 tu6i dii c6 m{>t ngan hang kien thfrc khBng lo se
dtrQ'c nhin nhn la ci.rc kY thong minh.

Neu dfra tre tiep tvc lam day ngan hang kien thfrc d6, thi len 6 tu6i (la
luc kha nang nhn them thong tin ma khong can phai co gang chut nao dii
khong con nfra) be Se dtrQ'C nhin nhn la C\fC k)' thong minh Va Se CO dtrQ'C
nen tang can thiet cho kha nang va tri thong minh rat cao khi trtr6ng thanh.

Chi so thong minh cao c6 y nghia the nao v&i be?

Gi<'r chung ta se dinh nghia tri thong minh dtr&i anh sang cua nhfrng gi
minh dii biet.

Tri thong minh la muc khd nang ma mQt ngu&i co atr{YC - al thay SV
khac bit gifra nhfrng dieu dang la v&i nhfrng dieu c6 thg la va keo nhfrng
dieu ct6 IQ.i gan nhau h07l het sue c6 thl.

D6 la dieu Leonardo dii lam.

D6 la dieu Shakespeare dii lam.

D6 la dieu Jefferson dii lam.

 E>6 la dieu Rembrandt dii lam.

E>6 la dieu Edison dii lam.

E>6 la dieu Gilbert va Sullivan dii lam.

E>6 la dieu tat ca cac thien tai dii lam.

E>6 la dieu Nhfrng dfra tre thCri k)' Phl,lc hung cua Vin Evan Thomas
dang trong qua trinh th\fc hin.

Cuoi cung, dieu d6 dii lam chung toi thay thoa man!
 Co biet bao nhieu dieu t'3n tt;ii trong thegim nay. Toi ch&c
ch&n rling chung ta ai cung CO CO' hQi di trtY nen ht;inh phuc nhtt'
nhfrng ong hoang.

- ROBERT LOUIS STEVENSON

Nha van nguOi Scotland,
tac gid cuon sach n6i tieng Dao giau vang

Ve mi).t tri giac, S\l' thu nh?n kien thfrc chinh la mi;tc tieu cua CUQC song.
Kien thfrc chinh la kh<'ri nguon cua m9i thfr nhrr khoa h9c, ngh thu?t, am
nhlj.c, ngon ngfr, van h9c va tat ca nhfrng dieu c6 y nghia doi v&i loai ngrrCri.

Kien thfrc c6 dl.l'Q'C di;ra tren nen tang thong tin va thong tin chi c6 th
dl.l'Q'C thu th?p tlr nhfrng dfr kin. Nhfrng dfr kin do chinh la nhfrng mau
>

thong tin. Khi nhfrng dfr kin do dl.l'Q'C truyen tai t(ri con tre theo each thfrc
phu hQ'P, chung se tr& thanh cac "bit" thong minh theo ca hai nghia: Lam
phat trin tri niio cua tre va tr& thanh nen tang cua tat ca nhfrng tri thfrc
trong trrong lai. Chrrong nay se dn <lat cac b?c cha m va con tre den v&i
"bit" thong minh va tir d6 den v&i tat ca tri thU:c.

Nhin be ngoai, doi tll'Q'Ilg di;>c gia ma chrrong nay c6 ve hrr6ng t&i la
nhfrng nguOi m chuyen nghip toan thOi gianC1l vi vic ma nhfrng ngrr<'ri
m nay c6 th lam la khong c6 gi&i hlj.n. Day hoan toan khong phai la mi;>t
l<'ri de d9a doi v&i nhfrng ngrr<'ri m chi danh it th<'ri gian ben con cua minh.
Chi don gian la, v&i nhfrng ngrr<'ri m nay, chrrong trinh <lll.Y con cua h9 se
din ra trong khoang th<'ri gian dai hon ma thoi. Chng phai la rat tuyt vCri
neu c6 nhieu thfr d chung ta h9c hoi trong suot CUQC dCri hay sao? Se th?t
dang buon neu dieu ngl.l'Q'C llj.i xay ra.

Chrrong trinh kien thfrc ph<l thong nen drrgc bat dau cang s&rn cang tot
va c6 th tien hanh song song v&i chrrong trinh <lll.Y d9c. Hai chrrong trinh
nay chiem vi tri quan tr9ng nhat trong tat ca cac chrrong trinh. Chung
kh6ng chi la nhfrng chl.l'ong trinh thu tj nhat ma con dem l9i cho d\ra tre
nhfrng cam giac thoa man nhat trong SUOt CUQC d(ri, boo chung la nhfrng
kien th\rc ve ngh thut, am nh9c, thien nhien, sinh h9c, ljch SIT va tat ca
nhfrng dieu hap dfin khac ma CUQC song mang l9i. Cac ba m nen d9Y con
cac chl.l'ong trinh the "Bit" va chl.l'ong trinh d9c trn&c khi d9Y con Toan h9c.

Chl.l'ong nay bao gom n(li dung sau:

"Bit" thong minh la gi?

Cac M\lc phan 109i tri tu la gi?

SU- dl,lng the "bit" thong minh d d9Y tre nhl.l' the nao?

''BIT'' THONG MINH LA GI?

M9t "bit" thong minh tl.l'ong \mg v&i m9t mii:u thong tin. N6 dl.l'Q'C t9o
nen bKng each SIT dl,lng nhfrng b\rc ve va nhfrng minh h9a chinh xac hoc la
nhfrng b\rc anh chat 11.l'gng tot. Chae chan n6 phai dam bao nhfrng dc dim
mau chot sau: Chinh xac, rieng le, C\l th va m&i me, dong th<'ri cilng phai to
va ro rang.
' - '

Tinh chinh xac

Khi chung t6i n6i den tinh chinh xac, n6 nhKm chi si;r vt mang chi tiet
chinh xac va phu hQ'P. N6 phai chinh xac het m\rc con ngl.l'Cri c6 th lam.

Neu "bit" thong minh la m9t b\rc chan dung cua George Washington, n6
phai tht si;r la m9t b\rc chan dung chat 11.l'gng tot.

Tinh rieng le

Tinh rieng le ma chung t6i de cp la d chi m(it thU:. Chi nen c6 duy
nhat m9t doi tl.l'gng trong m6i "bit" thong minh.

Neu nhl.l' "bit" thong minh la chan dung cua Washington thi trong d6
khong dl.l'Q'C CO bat k)' mQt nhan Vt nao khac.

Tinh ci.i thi

Tinh c th & day muon n6i t&i nhfrng th\r c6 ten dc thu va c6 y nghia
chiic chiin. B&i v?y, m6i "bit" thong minh dircrc giin m9t nhan ma chi co thg
higu theo m9t each duy nhat.

Neu do la m9t bfrc chan dung cua Washington, no phai dircrc giin cai ten
chinh xac la "George Washington" chfr khong phai la "m9t vj t6ng thong".

svmm me

Sv m&i me la nhiing thfr ma be chira he biet den.

Bfrc tranh & cuoi chirong nay co ti.ra de Quang cdnh budi ky ket Hien
phap Hoa Ky va George Washington la m9t trong so nhiing nhan v?t n6i
b?t nhat. Neu nhir bfrc tranh nay cua tac gia Horward Chandler Christy
dircrc SIT dv.ng nhir m9t "bit" thong minh mang ten "George Washington"
thi no se tr& thanh m9t "bit" thong minh khong chinh xac, b&i vi no khong
thoa man dircrc yeu cau.

1. Cai ten do khong chinh xac, b&i vi bfrc tranh nay khong phai la chan
dung cua George Washington; no la bfrc tranh ve vic kY ket hien phap.

2. E>o la cai ten khong di).c thu, vi day khong phai la bfrc h<;>a ve rieng m9t
nhan v?t (George Washington) ma la ve rat nhieu ngirCri.

3. No se khong dam bao tinh C\l thg, b&i no se t90 cam giac ma ho va be
hoan toan co ca s& dg tin rng "George Washington" la m9t nhom
ngirCri ngoi rai rac trong m9t can phong.

Bfrc h<;>a nay se la m9t the thong tin hoan hao neu dircrc giin cai ten
thu9c Mv.c "Nhiing si;r kin Itch sIT n6i tieng."

Bfrc chan dung theo sau no phan anh chinh xac m9t "bit" thong minh.
Bfrc h<;>a d9t tieu chufin chinh xac b&i chan dung do dircrc tai hin rat chi
tiet va ro rang, va do dung la hinh anh cua George Washington.

No co tinh rieng le vi chi truyen tai m9t chu de.

No C\l thg b&i si;r th?t do chinh la George Washington va se dircrc giin
dung ten nhir v?y & mi).t sau cua tam the.

B&i v?y, bat cfr manh thong tin nao dircrc di;r dtnh dung lam "bit" thong
minh cho con cua b9n cung phai dam bao du sau tieu chufin sau:
 1. Phai c6 ni;>i dung chinh xac

2. Chi mo ta duy nhat mi;>t doi tl.l'Q'Ilg, khong dl.l'gc c6 phan nen d gay
nham l:n

3. Phai c6 mi;>t cai ten dc tnrng

4. Phai mm me

s. Phai du l&n

6. Phai ro rang

Neu thieu bat kY tieu chufin nao trong sau tieu chufin tren, tam the d6
se khong dl.l'gc g<;>i la mi;>t the "bit" thong minh va n6 se khong dl.l'gc SIT
di;tng trong chl.l'ong trinh nay. Con neu n6 thoa man tat ca cac tieu chufin
tren, n6 se la tam the "bit" thong minh phu h<;rp va cac con cua bl;ln se c6 th
d dang tiep nhn khi n6 dl.l'gc sIT di;tng trong qua trinh tien hanh chl.l'ong
trinh nay.

Hay chac chan la bl;ln da hiu the nao la mi;>t tam the "bit" thong minh
trn&c khi bat dau tp h<;rp va t6 ch\rc chl.l'ong trinh giang dl;ly cua minh.

Mi;>t "bit" thong minh dl.l'gc djnh nghia rat ro rang la bat kY mfiu thong
tin nao dl.l'Q'C truyen tai mi;>t each chinh xac, rieng le, va C\l th. D6 chinh la
nen tang CO' ban cua tri th\rc. Si;r ket h<;rp nhiing cau true nay v(ri nhau tl;l.O
nen cac Mi;tc phan 109i cua the "bit" thong minh.

Mi;>t Mi;tc la mi;>t nh6m gom it nhat 10 the "bit" thong minh c6 moi lien
h tri;rc tiep v(ri nhau. Vi di;t "cac loai con trung" la mi;>t Mi;tc phan 109i.

cAc LOAI CON TRUNG

1. B9 rua canh c\rng hai cham

2. B9 que kh6ng lo

3. Chuon chuon

4. Ruoi
 5. Chau chau

6. Kien

7. Moi

8. Ve sau

9. Btr6m vua

10. Ong ngh

Mi;tc phan 109i con trung nay c6 thg dtrQ'C m<'r r{ing trong ph9m vi cac
loai con trung song tir th<'ri tien SU t&i ngay nay hoc c6 thg chot danh sach
& 30 loai.

N6i tom l9i, m6i Mi;tc phan 109i phai c6 it nhat 10 the "bit" thong minh
Va chi dtrQ'C gi(ri h9n b(ri SO ltrgng thanh phan hay cac yeu to ton t9i trong
nh6m d6.

Vi di;t, nam 2011, so ltrgng tbng thong Mi la 43 vi. Mi;tc phan 109i cac vi
t6ng thong Mi se dtrQ'C m<'r r{ing chi khi c6 cac vi t6ng thong m&i dtrQ'C bau.

TAI SAO NHO'NG THE ''BIT'' THONG MINH LAI

CO LIEN QUAN VOi NHAU?

Nhling chi tiet sap xep ttr<'rng chirng nhtr don gian nay l9i c6 anh htr<'rng
het s\rc quan tr9ng doi v&i tre nh6. Neu chung ta dtra cho tre nh6 10 tam
the "bit" thong minh khong c6 moi lien h gi v&i nhau nhtrng m6i tam l9i
dam bao tinh chinh xac, rieng le, C\l thg Va m(ri me thi CO nghia la ta da
cung cap cho tre 10 manh kien th\rc tuyt v<'ri. E>6 qua la m{it dieu tuyt
diU, Va d\ra tre Se ltrU gifr dtrQ'C 10 S\f kin nay mai mai.

Neu su di;tng dung phtrong phap, b9n c6 thg chi ra cho m{it d\ra tre nh6
ca 10 tam the d6 chi trong vong 10 giay. E>\ra tre von di khong thg tp trung
chu y dtrQ'C den 30 giay.

E>ieu nay qua th\l'C la rat tuyt v<'ri! Khi b9n SU di;tng 10 giay cua b9n
theo each th\rc d6 chirng ba den bon Ian, tre se lrru gifr thong tin d6 trong
suot CUQC d<'ri. B9n se thay dieu do neu thinh thoang b9n gQ'i nhac l9i thong
 .
tin nay.
'

Tuy nhien, cling v&i 10 giay d6, chung ta cling c6 th dtra ra cho tre 10
tam the "bit" thong minh c6 moi lien h v&i nhau. Vic nay se cung cap cho
tre it nhat ba triu sau tram ngan moi lien h(2) ma be se s& hfru trong suot
CUQC d<'ri. Dieu nay m&i thi;rc S\l' la thu tj va het sfrc phi thtrbng. Vang thtra
cac d9c gia than men, d6 chinh la li do vi sao ma chung ta SU di;tng cac Mi;tc
phan lolj.i cua the "bit" thong minh.

Chung ta g9i nhfrng tam the "bit" thong minh c6 moi lien quan v&i
nhau nay la: Cac Mi;tc tri thfrc.

LVA CHON cAc MUC

Chung toi quyet dinh phan chia nhfrng kien thfrc sn c6 thanh 10 lolJ.i:

1. Sinh h9c

2. Lich su

3. Dia ly

4. Am nhlj.C
A

5. Ngh thut

6. Toan h9c

7. Giai phfiu sinh ly ngtr<'ri

8. Khoa h9c chung

9. Ngon ngfr

10. Van h9c

Ro rang la chung ta hoan toan c6 kha nang phan chia tat ca cac thong
tin thanh nam, thm chi m9t tram lolJ.i. Li do ma chung ta l\fa ch9n nhfrng
each phan chia nay Se ro rang hOTI khi chung ta tiep ti;tc tien trinh.

Bll.n nen di).t ra mi;tc tieu cung cap cho con nen tang kien thtrc r9ng l&n
nhift trong kha nang cua minh. Se la ril'.t khon ngoan ne'u bi;tn li.ra ch9n m(it
phan loi;ti tir 10 loi;ti kie'n thfrc tren d bat dau.

Dtr6i. day la m(it vai vi d\l:

Sin11 l1QC

M11c:

''Bit tl1811g mi1tl1: BQ rua CollUl C\t11g 11ai cl1am

(Bao gom 1u1ung lit'tc
BQ qtte kl1011g Io
traiu1 cia n11tmg
01uon cl1uo11
COll con triu1g)
Ruoi

KiEl1

l\-Ioi

Ve satt

Btt6m ''"a

Mn11g T..iei1 thtl'C:

''Bit'' tl1011g mi1il1: T11omas Edison

(Bao gom aru1 a.ia
Alexai1der Gral1am Bell
1u1t111g 1u1a pI1at miiu1)
Gt1glielmo l\tia1coni

James Watt

Bei1jainin Franklii1
Jol1aimnes Gute11berg

George Waslili1gto11 Caiver

An11 em n11a Wrigl1t

Samuel l\tiorse

Mti11g /..ieii thfic: Dia ly

M11c: Cac quoc gia

t11ttQc cl1au IYli

''Bit '' tho11g mi1th: Canada

(Bao gom 1u1ung
pl1ac 11Qa ,,e' llinl1 d911g IYiexico
etia cac qttoc gia)
Gt1atemala

Belize

El Sal\ador

Costa Rica

Nica1agua

Pai1ama

Ma11g T..iei1 tf1(1c: Am nl19c

M11c: Cac loe}i 1u19c C\t

''Bit'' tl1011g mi1tl1: Dan

' dttong cam
'

(Bao gom 1Un11 anl1

Dan \riolon
a.ia cac loe}i n119c a.t)
Dan guitar

Sao

Tro11g
Ke11 Ha1monica

Ke11 Tiumpet

Ke11 Saxopl1011e

Ke11 cto11g

Dan Orgai1

Mfl11g T..ieii thric:
''Bit '' tl1011g mi1u1:
(Bao gom cac b"11 sao
cia 1'111tmg bt'tc t1aru1 11a)')
Ngl1 t11t1t
NI1tn1g tac pl1run
11gl1 t11ut vi d9i
Mona Lisa
Nw Sait1te-Victoire
Hoa 11tr6i1g dtrong
Aiistotle
Gliem 11gtrOi1g
bt'rc nrQng b"11 t11ru1
cia Homer
Gia dinl1 t11ru1 t11aiu1
01u 1110
Erasmus aia Rotterdam
11'4 tia!t lVfedici
Dam ar6i aia Ste11l1ei1
Beckingl1am ''a lVIa11' Cox
 Giai pl1au situ1 l}' ngtrOi
-

Mn11g kiei1 tltfl'c:

''Bit'' tl1011g mi1tl1: Nao bQ

(Bao gom n11fu1g
l1ttC Ve aia cac
D9 day
co quai1 co t11e)
Gilll

111
T"}'en t\t}'

Tim

RuQt

Buong tn'n1g

Titu1 l1oai1

Mti11g J.ieii thrtc: Toan l1Qc

M11c:

''Bit tl1011g mi1ih: Hin11 lp 1-1lllTOng

(Bao gom
Hlltl1 ttt giac
cac lilitl1 \re mittl1 l1Qa)
Hlltl1 bat giac

Hlltl1 k116'i 1:? m1't

Hlltl1 k11oi :?O m1't

Hlltl1 cu

Hlltl1 cl16p

Hlltl1 lfil1g m,1 xien

' . .
Mn11g kiei1 tf1(1'C:

''Bit'' tl1011g mi1i11: lYla)' ii1 Clia Gutei1berg

(Bao gom lili1l1 aru1 Kinl1 t1ue11 ,,di:\
a.ta cac pl1at minl1)
D911g co 11oi 11\TOC

lYla)' tia 119t liong

lYfa)r dt SQi

lYiay di11 bao

lYia)' c11u

lYia)' gl)t

TI1ai1g may

Di11 tl109i

Mti11g /.:iei1 tJ1(tc: Ngon ngu

Mite: 111\tC pl1am

''Bit'' tl1011g mi1th: Qi.1a tao

(Bao gom cac l1t'tc 1Unl1 c6 10
'
Qi.1a dau ta}'
Cai te11 dlt<;JC \riet bang CaC
11go11 11glr kl1ac 1u1au o mi).t Qi.1a cl1l10i

salt Clia tam tl1e) Ti-t'n1g

Bruu1 my

Cu ca rot

Cay ba1:-1 cai

Cu I1aru1 ta}'

G90

Qi.1a cam

 Mh11g kiei1 tl1i1c: Van l1oc

M(Jc: Cac tac gia

,,ai1 119c tlueu 1tlu

Bit'' tl1011g mi1tl1: William Blake

(Bao gom cl1ai1 dung Ogde11 Nasl1
11oc "1tl1)
He1u1r W. Lo11gfello'''

William M. TI1acke1ay

Ed,..,.ard Lear

Jolu1 Keats
Pe1C)' Bysl1e Sl1ell)'

Sir Walte1 Scott

Aesop

Chtrong trinh phat trign va nuoi dtr6ng tri tu cho tre can bao quat
dtrQ"C nhieu van de. Chung ta cang d9y tre nhieu Mvc phan 109i, tre se cang
c6 tam nhin r(lng l&n hon ve the gi&i. Mvc dich cua chung toi khong phai la
htr6ng tre theo htr6ng nay hay htr6ng khac ma la hoan toan ngtrQ"C l9i,
chung toi mong muon cung cap cho tre m9t hinh mfiu ve toan thg the gi&i.
Va sau d6, quyet djnh di theo htr&ng di nao la phv thu9c vao chinh ban
than tre. Tuy nhien, nhfrng li;ra ch9n nay se di;ra tren nen tang cua m9t kien
thfrc r(lng ch\r khong phai tren nen tang CUa S\f thieu higu biet. Khong
giong nhtr hau het ngtr<'ri 16n chung ta - luon CO XU htr6ng 109i bo rat nhieu
linh V\fC r(lng 16n vi thieu nang l\fC - tre Se li;ra ch9n nhieu linh V\fC d\fa tren
nang l\fC r9ng l&n cua minh.

cAcH sO' DUNG THE ''BIT'' THONG MINH DE

DAY TRE

Phan nay dtrQ"C viet ra v&i mvc dich h6 trQ" cac b9n SIT dvng the "bit"
thong minh dg d9y con minh. Mi).c du nhfrng thong tin nay rat hfru ich,
nhrmg ye'u t6 quan tr9ng nha'.t va c6 gia tri nha'.t trong chuong trinh giang
d9y l9i nKm chinh ben trong ban than b9n. D6 chinh la tinh yeu thuong va
S\l" tran tr9ng ma b9n th hin trong qua trinh giang d9y. Nhfrng thong tin
kY thu?t nay chi co tac d\lng dam bao rKng m6i quan h than thie't gifra b9n
va be se dan 16n m9nh va phat trin trong tie'n trinh d9y.

B9n diing to ra lo lang ve ban chil'.t ti;r nhien thi;rc si;r cua nhfrng til'.m the,
dan dan b9n se bie't ta'.t ca nhfrng dieu b9n can bie't ve n6. Chi can bie't rKng,
m9t ta'.m the d9t yeu cau can phai dugc gan tren m9t cai ta'.m nhi;ra cfrng,
m9t mi).t la hinh anh, con mi).t d6i din v&i b9n la ten cua bfrc anh.

Dau tien b9n ch9n M\lc kie'n thfrc ma b9n mu6n cung ca'.p cho tre. Hay
nh& rKng, M\lc d6 phai bao gom 10 the "bit" thong minh.

MOT BUOI HOC

Ch9n vi tri phu hQ"P d b9n va con d6i din v&i nhau m9t each thoai
mai. Khoang each gifra ta'.m the va tre la khoang 45cm.

B9n bat dau bKng each n6i day hfrng kh6i., "M se cho con xem m9t s6
loai con trung nhe!" Va sau d6 nhanh tay l?t mi).t trn&c (c6 hinh anh) cua
ta'.m the ra va n6i, "Con con trung nay la con bQ rua hai chil'.m "; "Con con
trung nay la con bQ que khbng lo"; "Con con trung nay la con chuon
chuon." Nh<'r l?t ta'.m the sau cung ra phia trn&c, b9n c6 th lie'c nhanh ten
cua tiing 109i con trung. Khi b9n dua hinh anh d6 ra trn&c mi).t be, b9n n6i
ngay cho be ten loai con trung d6. B9n Ian luQ"t dua ra cho be 10 ta'.m the
mQt each day nhit tinh, hfrng kh6i. Va m\lC tieu CUa b9n la phai lam cang
nhanh cang t6t. Th<'ri gian t6i da la 10 de'n 15 giay, khong hon, c6 nghia la
b9n c6 m9t giay d chi cho tre m6i ta'.m the va nam giay d la'.y the. Ky nang
cua b9n se nhanh ch6ng tr& nen thanh th\lC nhu ngu<'ri chia bai 6- Las Vegas
v9y.
A

Sau vai ngay dau gi&i thiu cho tre m9t M\lC m&i, b9n SU d\lng each n6i,
"Con con trung nay la ... ," nhrmg sau d6, b9n chi can n6i "b9 rua hai cha'.m,"
"b9 que khbng lo," "chuon chuon," ... v&i t6c d9 cang nhanh cang t6t. Tre se
bat kip ra'.t nhanh v&i quy lu?t d6.

B9n can chac chan rKng ta'.t ca cac ta'.m the deu dugc xoay dung chieu va
mi).t c6 ghi ten phai quay ve phia b9n trn&c khi b9n bat dau d9y tre, b6i. vi
nhU' vy se tie't kim dU'Q'C th<'ri gian slip xe'p l9i cac tilm the. B9n ciing nen
dao tj tri cac tilm the sau m6i bu6i h9c dg Ian sau cac tilm the kh6ng dU'Q'C
drm ra theo trt t\l' cii nfra.

Khi d9y tre d9c, b9n can 109i bo he't nhfrng tac d<}ng co thg gay xao
nhang tir moi trU'Ong xung quanh. E>ieu nay th\l'C S\l' di).c bit quan tr9ng khi
Ian dau tien b9n d9y cho tre nhfrng dieu m6i me. Vi the', khi b9n biit dau SIT
di;tng chITong trinh the "bit" thong minh, b9n nen di).c bit chu y t90 ra m9t
kh6ng gian yen tinh.

Tan suat

Vic gian each cac buBi d9y tre "bit" thong minh trong suot m<}t ngay la
rilt quan tr9ng, vi vy, b9n se th\l'C S\l' th\l'C hin nhieu bu6i h9c ngiin chrr
kh6ng phai la cac bu6i h9c lien tie'p nhau, nhU' vy chAng khac gi m9t bu6i
h9c dai. Hay dan xen chung v6i phan d9y d9c hoi).c sau khi b9n hoan thanh
m9t bu6i h9c, hay chuygn sang m9t vic gi do khac. Ne'u con b9n doi h9c
them nfra (thIT0ng thi be se doi nhU' vy), b9n hay noi: "Tilt nhien roi, ngay
sau khi chung ta d9n ban an nhe!" Be se thily hao hrrc ve dieu do. B9n phai
la ngU'Cri dam bao rKng be kh6ng bao gier h9c v6i the qua nhieu bKng each
dirng l9i sau m6i bu6i va lu6n gifr l<'ri hfra rKng lat nfra se l9i mang the ra.

Tot nhilt b9n nen d9y tre vao buBi sang hoi).c buBi toi vi th<'ri gian nay tre
d thu nhn kie'n thfrc. Bu6i chieu thi kh6ng phai th<'ri gian thun lQ'i,
nhrmg buBi toi thi se thun lgi. Tom l9i, trong hilt kY trnang hgp nao, b9n
ciing nen ch9n th<'ri digm ma con tre dang tinh tao, ho9t bat va chu y tranh
tuyt doi nhfrng luc chung thily kh6ng dITgc nhIT vy.

CmYng dl)

B9n nen chu y cao d9 dg dam bao rKng tilm the "bit'' thong minh phai
to, ro rang va phai dITQ'C dong khung vira vi).n. Co nhIT vy tre m6i co thg d
dang nhin dU'Q'C tilm the Va b9n thi khong can phai lo liing Ve chuyn do.
Hay nh&, khoang each gifra b9n va tre la 45cm. B9n hay chu y dirng dg tay
minh che khuilt hilt err phan nao cua tilm the. Khong gian noi b9n d9y tre
phai du anh sang va kh6ng co nhfrng vt tre co thg nhin thily, nghe thily hay
cam len choi nghjch.

M<}t khia c9nh khac cua CU'Ong d<} la am lITQ'Ilg gi9ng noi cua b9n. Khi
b9n biit dau, tre cang nho thi gi9ng cua b9n cang phai to va ro rang. Theo
ban nang, cac ba m thu<'>ng SU di;tng am lll'Q'Ilg to hon khi h9 n6i chuyn
cung con minh. Khi b9n ket hQ"P Cll'Ong dQ 16n hon nay v&i bau nhit huyet
ti;r nhien trong b9n, thi chng con c6 nghi ng<'r gi ve vic con b9n se tiep
nhn dU'Q"C thong tin ca.

Thin luvng

Toe di;> ma b9n thi;rc hin m6i bu6i d9y c6 vai tro C\l"C kY quan tr9ng doi
v&i thanh cong cuoi cung.

B9n phai dua ra cac tam the "bit" thong minh rat, rat, rat nhanh.

Ngay ca ngu<'ri 16n, nhiing ngu<'ri tiep nhn thong tin m&i chm hon
nhiing dfra tre, hau nhu cung khong thu dugc dieu gi neu nhin chKm chKm
vao tam the.

E>ieu nay dU'Q"C minh ch\rng rat r5 rang trong suot Chien tranh the gi&i
th{r hai. v6i toe di;> ch6ng mi).t cua cac may bay tri;rc thang th<'ri d6 (khoang
hon 200 di).m mi;>t gi<'r), vic quan sat va quyet dinh xem liu d6 la tri;rc
thang CUa d}ch hay CUa ta d tieu dit la van de het SlrC quan tr9ng doi v&i
m9ng song cua nhiing ngu<'ri linh, thuy thu, linh thuy danh bi;> va li;rc lll'Q'Ilg
khong quan tren tuyen dau cua mi).t trn.

Khi li;rc lll'Q'Ilg quan S\l" dan nhfing bfrc anh Ve cac 109i may bay (y khap
ncri d cac chien sy nhn biet, hau het trong so h9 thay rat kh6 khan d
nhn din. Va h9 rut ra duQ"c rKng, neu h9 nhin cac b\rc tranh trong th<'ri
gian cang ngan thi kha nang nhn din cua h9 l9i cang nhanh.

Hau het ngu<'ri 16n deu lam m9i th\r tht chm d tre c6 th theo kip.
Nhrmg phuong cham cua b9n nen la "cang nhanh cang tot." B9n chi nen SU
di;tng toi da mi;>t giay cho m6i tam the "bit" thong minh. Va b9n cung chi
nen cho tre h9c it hon so the tre muon b9n d9y. Neu b9n biet rKng tre thich
dU'Q"C h9c 15 tam the, b9n Se chi cho tre h9c 10 tam; Va neu tre chi CO th
h9c dU'Q"C 10 tam the, b9n chi nen d9y tre nam tam ma thoi.

Nhiing ba m thong minh se ti;r t90 ra cho minh nhiing tam the tht 16n
va dan & nhiing ncri nao ma h9 c6 th liec thay nhieu Ian trong ngay, cho
den khi n6 in sau vao tri nh&. Tam the d6 c6 th la, "Luon luon diing l9i
trn&c khi con muon minh diing!" Neu nhu b9n tuan theo nhiing quy tac d6,
b9n se khong bao gi<'r l9m di;tng th<'ri gian quy bau cung nhU' kha nang tp
trung chu y cua tre.

Tre c6 kha nang chu y VO cung tuyt v<'ri, vi vy b9n hay chac chan rAng
b9n thu hut dtrQ"C tre v(ri nhfulg bai h<;>c ngan, nhanh, CO keho9ch tot Va
day nhit huyet.

cAc BUOI HOC CHO MOT NGAY

B9n hay bat dau bAng vic gi6i thiu nam mv.c khac nhau, m6i mv.c bao
gom 10 tam the "bit" thong minh. B9n phai chac chan rAng b9n da d9y du
m6i mv.c ba lan tru&c khi ket thuc m9t ngay. Khi da cam thay ti.r tin hon,
m6i ngay b9n hay them vao m9t mv.c cho den khi b9n c6 thg d9y tre 10 mv.c
khac nhau. M9t lan nfra, hay nh& rAng, m6i mv.c dtrQ"C d9y 10 giay m9t lan,
ba lan m9t ngay.

THEM NHO'NG THONG TIN MOI VA LOAI BO

NHO'NG THONG TIN CU

Khi da tien t6i giai do9n d9y tre 10 mv.c m6i ngay, 10 ngay sau, b9n hay
bat dau vic m6i ngay 109i bo m(lt tam the tl'r m6i mv.c. Hay lrm nhling tam
the ma b9n 109i ra vao m9t ch6 dg sau nay SIT dv.ng va them m9t tam the
m6i thay the tam the 109i ra & m6i mv.c. Kg tlr th<'ri digm nay, m6i ngay b9n
tiep tv.c them vao m6i mv.c m9t tam the hoc c6 thg them ca 10 tam the
m6i. D6 la so ltrQ'Ilg toi thigu chfr khong phai toi da. Neu b9n c6 kha nang
them cac tam the v6i toe d9 nhanh hon, chac chan con b9n v:n tiep thu
dtrQ"C nhtr thtr6ng. Chung toi dtra ra so ltr<{Ilg toi thigu & day vi vic nay con
phv. thu9c vao khoang th<'ri gian b9n can dg tim higu va cat dan cac tam the
chfr khong he phan anh kha nang tiep thu cua nao b9 tre nh6. V&i tat cd
cac y nghia hay mc dich thi b(i niio cua tre la khong c6 gi&i hQ.n.

Khi da SIT dv.ng het cac tam the trong m6i mv.c, b9n chi can thay the n6
bAng m9t mv.c gom 10 tam the hoan toan m6i. Sau d6, khi b9n tim dtr<rc du
so the m6i thu9c mv.c da bi thay the, b9n hoan toan c6 thg gi6i thiu l9i
mv.c d6 cho tre. Trong th<'ri gian tim kiem the m6i, b9n hay lrm gifr cn thn
nhling the cu vi sau nay, b9n se con can den chung.

TUOI THO CUA MOT TAM THE ''BIT'' THONG

 MINH
Mfii ngtr<'ri m nen higu rat ro chtrong trinh d;:ty con cua minh. Vi dv,
ngtr<'ri m nao cling can phai biet chinh xac h9 can d;:ty con nhfrng tam the
"bit" thong minh bao nhieu Ian trn&c khi tam the d6 tr& nen cli kY doi v&i
tre. B;:tn can phai biet ro dieu nay b&i vi nhfrng tam the luon can dzr<)'c thay
a6i.

Vi dv b;:tn hay tra 101 cau h6i, trong chtrong trinh giang d;:ty dtrQ'C len ke
ho;:tch sn & tren day, tre se dtrQ'C quan sat tam the bao nhieu Ian trn&c khi
tam the d6 bi lo;:ti? Neu dg y theo doi, b;:tn se nhn ra rl'.ing vong d<'ri cua mfii
tam the la 30 Ian, vi mfii tam the m&i se dtrQ'C dtra ra d;:ty tre ba Ian mfii
ngay trong thCri gian 10 ngay. Tuy nhien, neu b;:tn th\fC hin chtrong trinh
nay v&i nguon nang ltrQ'Ilg va nhit huyet doi dao, b;:tn se nhanh ch6ng phat
hin thay rl'.ing 30 Ian trong 10 ngay la qua mfrc can thiet cho con cua b;:tn.
T;:ti sao tr? B&i vi b;:tn da th\fc hin chtrong trinh nay thanh cong va ket qua
la tre chi can quan sat m9t thfr m&i 15 lan trong vong nam ngay. Day qua
th\fC la m9t thay deli dang kg trong tan suat! Tuy nhien, dg d;:tt dtrQ'C den
trinh d9 nay, it nhat b;:tn cling can ap dvng chtrong trinh tren trong vong
vai thang.

B;:tn can luon luon di).t ra cho minh cau h6i: "Minh c6 can thay deli th<'ri
gian ton t9i cua thong tin khi nhn ra rl'.ing con minh da nhn thfrc hinh anh
tot hon khong?" Neu b;:tn va be deu dang cam thay hai long ve chinh minh,
thi s&m hay mu9n b;:tn cling se nhn ra la tre c6 nhu cau thu nhn thong tin
m&i khi da nam ro cac thong tin cli. Doi khi dieu nay cling tr& thanh van de
v&i cac ba m, nhrmg sau d6, h9 thay rl'.ing minh da d;:tt dtrQ'c mvc dich b&i
Ian dau tien, dfra tre da c6 kha nang h9c h6i rat nhanh va khong mt m6i.
B9 nao cua be phat trign rat nhanh qua tiing ngay.

Nhtrng, lam each nao dg b;:tn c6 thg t90 ra nhfrng tam the "bit" thong
minh?


11 ;
.
,,
, -.
-
.
I
. "

Quang canh bu6i ky ket Hien phap Hoa Ky

 -

.
'
.
' . . .
. .

..: _...:
- ' -
-
' .
- '
" '
.
'

..
.. ., .. '
-

.. .
-

,
..
. 1- '
. '

'


.. .
' .
, =
. .

,.
...


.. '

,

.

. .

'

.. -
. .


'

' '

'

- ....

-

.
" .


.
,.
..
George Washington B(rc anh & bao tang ngh thut New York
-
 CHAT LVONG

Tl).o ra nhfrng tam the "bit" thong minh dp tl;li nha khong he kh6. Thi.re
te ma n6i, chat ltrQTig cua tam the phai dp vi n6 se dtrQ'C SIT dvng nhtr
nhfrng v?t quy gia danh cho mi;>t doi ttrQTig quy gia hon - d6 la con cua bl).n.
Bl;ln nen chufin bi nhfrng tam the v6i mi;>t trU tien trn&c nhat trong dau - d6
la chat ltrQTig. Day khong phai la mi;>t tro choi dang yeu gifra bl).n va be, va
cung khong phai la vic phun kem len banh, n6 la qua trinh dtra tre den v6i
tri thfrc cua the gi6i. Tam the "bit" thong minh cua bl).n phai th hin dtrQ"C
sir ton tr9ng cua bl).n doi v6i nhfrng bai h9c ma bl).n dinh dl).y tre va v6i
nhfrng dieu ma tre chufin bi dtrQ"C h9c. Khong CO gi quy gia hon tri thfrc.
Mi;>t thfr VO cung gia tri ma bi lam cho re rung con toi t hon ca nhfrng thfr
re tien c6 VO b9c ben ngoai dp de. Cac tam the "bit" thong minh cua bl).n
phai drrgc coi la nhfrng gia san quy gia drrgc truyen ll).i cho con chau, drrgc
bao ton va lrru gifr cho d<'ri sau nfra.

VAT LIEU

Bl;ln se can den nhfrng v?t liu sau, da so chung deu c6 sn:

1. Tam the "bit" thong minh tho (nhfrng bfrc anh hay bfrc ve)

2. Bang da nang (bang viet ghim tir tinh)

3. "But than Icy" mau den hoi).c but ngoi to khong tham ntr&c

4. Keo dan cao su

5. Giay dan trr6ng trong hoi).c tam formica (khong bat bui;>c)
 Tam the ''bit'' thong minh tho

M9t Ian nfra, b9n se muon m9t tam the tho chinh xac, rieng le, cv th va
m&i me. Ban dau, chung nhat djnh phai chinh xac va phai m&i, con ve tinh
rieng le Va CV th thi b9n CO th t90 ra cho chung Ve sau. Th\fC tela b9n Se
s&rn tr& thanh m9t chuyen gia trong vic xac djnh tam the tho d6 c6 tiem
nang hay khong. Neu nhrr b9n c6 m9t bfrc tranh tiem nang nhrmg n6 l9i c6
nen roi ram, b9n chi can cat nguyen phan b9n can va 109i b6 phan roi ram
d6 di. Hoi).c neu bfrc tranh d6 c6 hn m9t nh6m cac v?t th khac nhau, b9n
hay cat rieng chung ra va bien chung thanh nhfrng tam the rieng bit. B9n
cung can cat b6 nhfrng dong chfr ben drr&i hay xung quanh hoi).c neu tam
the tho c6 t\fa de chung chung, ma ho hay d gay nham ln, b9n can phai
tim cho n6 m9t cai ten ro rang va hoan chinh nhat. Vi dv, cai ten "b9 canh
cfrng" qua chung chung. B9n can cai ten ro rang hO"Il nhrr la "b9 rua hai
cham." Va cuoi cung, trrr&c khi b6 di nhfrng phan khong can thiet, b9n can
lU"U l9i tat ca nhfrng thong tin c6 lien quan den tam the tho cua minh. B&i vi
b9n se dung den chung khi b9n d9Y tre, b9n hay di).t chung & m9t nai d
tim.

Being da nang

Chung toi khuyen b9n nen dan nhfrng tam the vao nhfrng manh bia cac
tong trang hai mi).t. Bang nay con c6 cac d9ng trrO"Ilg t\l" nhrr "bang dan ap
phich", "bang mvc Ive", "bang mo ta," ... , ten g9i d6 phv thu9c vao thanh
phan cau t9o va chat lrrgng cua v?t liu. Giay thi khong du cfrng d dung
lam the. M9t each kim tra chat lrrgng bia cac tong la khi b9n cam n6 bng
m9t tay, n6 khong bi cong VO. Du la v?t liu nao thi n6 cung phai du khoe
d SIT dvng di SIT dvng l9i nhieu Ian (di).c bit la neu b9n c6 y djnh c6 them
em be nfra trong trrO"Ilg lai).

Trong tru<'mg hgp tam bang trang khong t9o drrQ"c d9 trrO"Ilg phan v&i
tam the b9n da chufin bj, hay SIT dvng bang dan ap phich mau den hoi).c m9t
mau nao d6 phu hgp d lam tang d9 tl.l"O"Ilg phan.

E> cong vic dU"Q"C thu?n lQ"i hO"Il, b9n nen cat bia cac tong tru&c. Neu
b9n mua chung tt'r CITa hang van phong phfim hay nha may giay thi b9n nen
nh<'r h9 cat. Kich c& cua tam bia la 28 x 28cm.

But danh dau miiu den, khong tham nu-6-c

 B?n se can cay but ngoi to, ml,l'C den dg viet chfr vao mi).t sau cua tam the
"bit" thong minh. Lo?i but nay c6 rat nhieu ten, nhung cai ten di.rgc SIT biet
den nhieu nhat la "But than kY " N6 khong tham ni.r&c va SIT dvng lo?i ID\fC
son dau. B?n nen d6ng nap but l?i khi khong SIT dvng dg tranh hin ti.rgng
kho dau va dg xa tam tay cua tre.

Keo dun cao su

Chung toi phat hin ra rilng keo dan cao su la chat liu tuyt v<'ri dg gan
nhfrng tam the tho len bia cac tong. B?n chi can thoa m<}t l(rp mong keo
dan len tam the va len tam bia. Khi be mi).t cua ca hai dii du kho, b?n dinh
tam the vao bia la xong. Neu muon chung dinh chi).t hon, b?n c6 thg di).t
m9t ta giay trang len tren tam the va lay tay cha xat quanh be mi).t.

Fo1111ica

M<}t tam the "bit" thong minh ly ti.r6ng thi.r(rng di.rgc ep plastic.
Formica giup lam cho tam the tr& nen chac chan, khong bi hong, khong bi
in hinh dau van tay hay bi barn bvi. Khi b?n li.ru tam den th(ri gian Va S\f tp
trung ma b?n b6 ra dg lam m6i tam the, trong b?n se xuat hin mong muon
di.rgc gin gifr n6 tot nhat c6 thg, dg danh cho dli-a con tiep theo trong ti.rong
lai hoi).c dg danh ti).ng cho gia dinh c6 con nh6 khac.

Hau het cac gia dinh khong thg chi tra khoan phi dg lam nhfrng tam the
ep plastic biJ.ng may. Tuy vy, nhfrng cu<}n giay dan ti.r(rng to ban hfru dvng
thi hoan toan nilm trong kha nang chi tra. Doi v&i bat kY ai muon can mong
tam the cua h9 thi day la m<}t vt dvng d@ kiem dg lam vic d6. B?n c6 thg
mua giay dan ti.r(rng & cac ell-a hang do gia dvng hoi).c ell-a hang son noi. c6
ban do dung trong nha bep va k ngan keo sach.

GAN CHUNG LAI v6'r NHAU

Gia thi b?n dii biet di.rgc tat ca cac vt liu ma b?n can dg t?O nen m9t
tam the "bit" thong minh tht dp. Dii den luc b?n thiet lp m<}t "day
chuyen san xuat" de" co, di.rgc san pham
N' " tot nhat.""
> > N'
"

Dau tien, hay chun bi m<}t brrc anh. B?n phai chac chan rilng b?n nhn
din di.rgc n6 tri.r&c khi gan n6 vao tam bia cac tong va b?n dii li.ru tat ca
nhfrng thong tin c6 lien quan den n6.
 Th{r hai, neu nhtr tam the khong dam bao tinh rieng le, blj.n phai cat b6
het cac phan nen den khi chi con m{it vt thg tren tam bia.

Tiep theo (btr&c nay thtr<'mg bi b6 qua b&i nhling ngtr<'ri thieu kinh
nghim va ch6ng chan), hay viet ten vao mi).t con l9i cua tam bia trtr&c khi
dong khung xung quanh. E>ieu nay se giup blj.n tranh kh6i vic b6 di san
phfim neu blj.n la ghi nham ten. B9n phai dung 109i but ngoi to SIT dvng 109i
m\l"C den ben mau dg ghi l9i nhfulg dij_c digm CUa Vt thg a mi)_t sau CUa tam
the. Ca chfr phai la 2,5cm tr& len, ca chfr cang to cang tot.

Sau cling, hay dung keo dan cao SU dg gan tam the tho va bia cac tong c6
ten ttrong \mg l9i v&i nhau. B9n chi nen thoa m{it 16-p m6ng keo dan, di).c
bit la neu tam the da c6 chfr viet a mi).t sau, b&i vi, neu thoa qua nhieu c6
thg lam day m\l"C vao phan khung Va nhtr the thanh qua ti mfin CUa blj.n Se bi
pha h6ng.

Gi<'r thi blj.n da c6 m{it cong C\l giang dlj.y vling chac v&i chat ltrQ"Ilg tuyt
hao roi. Trong trtr<'mg hgp muon lrru gifr n6 trong nhieu nam, bll.n hay lam
them m{it btr&c la can m6ng n6 nhtr mo ta ben tren.

sA.P x:EP
Nhling tam the "bit" thong minh luon dtrQ"C sap xep theo cac mvc. B9n
se thay m6i mvc deu c6 kh&i digm rat r{ing. Vi dv, 10 mvc ban dau la cac
loai con trung, nhling nha phat minh vi dlj.i, nhling tac phfim ngh thut vi
dlj.i, nhling phat minh vi dlj.i, nhling tt'r chi th\l"C phfim bng ngo9i ngfr va
cac tac gia van h<;>c thieu nhi.

18 thang sau, neu blj.n nhin vao m{it chtrong trinh ttrong t\l", blj.n se thay
S\l" gia tang ve d{i ph\rc tlj.p trong tb ch\rc thong tin. "Cac loai con trung"
dtrQ"C thay thebng loai "dvc g6" hay loai "biet bay". S\l" sap xep l9i CO" cau
t6 ch\rc chung cua thtr vin the "bit" thong minh se phan anh kha nang tien
b9 cua tre trong vic lien h va ket noi mvc nay v&i mvc khac.

M6i mvc phai c6 it nhat 10 tam the "bit" thong minh, khong gi&i hll.n so
ltrQ"Ilg toi da. So ltrQ"Ilg the a m6i mvc phv thu{ic vao S\l" sKn sang, moi quan
tam Va S\l" nhit tinh CUa tre.

Khi blj.n SIT dvng xong tam the nao, blj.n cung nen lrru gifr n6 cfin thn dg
sau nay con dung den.
 TOM TAT
1. Nam bat djnh nghia ve tam the "bit" thong minh

2. Tim kiem tht nhieu dfr liu tho

3. Sap xep dfr liu thanh cac lo;:ti tri thfrc

4. Cat b6t dfr liu tho khong can thiet

5. LU11 trfr thong tin dfr liu dg dung trong chtrong trinh d;:ty kien thfrc
ph6 thong trong ttrong lai

6. E>jnh d;:tng kich ca cua bang dan ap phich la 28 x 28cm

7. Dung but danh dau mau den dg viet ten & mi).t sau tam the

8. Thoa m9t l&p keo len mfiu tranh

9. Gan tam the tho vao bia cac tong kich thtr&c 28 x 28cm

10. Gan giay dan ttr<'>ng trong hoi).c ep plastic ca hai mi).t cua tam the

11. T;:to ra ho S<Y 1U11 trfr nhfrng tam the cu

cAcH THUC TIM KIEM cAc ''BIT'' THONG MINH

Ngoai nhfrng tam the dtrQ'C ban sn tren thi tru<'>ng, cac ba m cling da
t;:to ra hang tram nghin tam t;:ti nha danh cho cac con cua h9. Nguon cung
cap dfr liu tot nhat dg t;:to ra nhfrng tam the lam bKng tay la tir nhfrng cuon
sach, t;:tp chi, ban do, ap phich quang cao, the giang d;:ty va nhfrng tam the
tir vin bao tang.

Thg lo;:ti sach tot nhat la sach in mau toan b<} thu<}c d;:tng "B9 sach kho
tang... " Kho tang cac loai chim, cac loai hoa, cac loai con trung va d<}ng vt
c6 vU la nhfrng nguon dfr liu tuyt v<'ri. Nhfrng lo;:ti sach nay se cung cap
cho b;:tn day du thong tin ve tirng ml,lC ma b;:tn can. Ml,lC dich xuat ban lo;:ti
sach nay la htr&ng dfin va gi&i thiu nen chat ltrQ'Ilg hinh anh va minh h9a
ci.rc kY tot.

Cac cuon t;:tp chi cling cung cap nguon dfr liu quy gia dg t;:to nen tam
the "bit" thong minh. Tuy nhien, khong phai chi c6 m9t lo;;ti t;;tp chi c6 thg
giup b;;tn. Neu b;;tn muon d;;ty tre ve CUQC song hoang dii thi c6 rat nhieu lo;;ti
t;;tp chi Ve linh V\fC nay Se cung cap cho b;;tn nhieu thong tin dat gia.

Ban do cac quoc gia, cac bang, cac chau Ive th\l'C tel;;ti khong hfru ich
khi b;;tn can t;;to ra nhiing tam the dia ly. B<'ri vi nhieu mvc c6 thg co lien
quan t&i dia ly nen ban do tr& thanh nguon dfr liu cho cac m khi thiet ke
m9t mvc kien thfrc c6 lien quan.

Tat ca cac lo;;ti ap phich quang cao deu mang den nguon dfr liu thong
tin tuyt v<'ri. Cac C<Y quan chinh phu thtr6ng dan ap phich tren cac khu V\fC
thong tin va nhiing ap phich nay c6 thg g6p phan lam nen nhiing tam the
rat dp.

E>a so cac bao tang deu cung cap nguon dfr liu tho rat tot. Nhiing ban
sao cua cac tac phfim ngh thut, cac tac phfim dieu khac, cac mo hinh kien
true luon c6 sAn & n<Yi nay. Ngoai ra, cac bao tang khoa h<;>c cling la dia
digm tiem nang.

Khong c6 gi gi&i h;;tn nguon dinh dtr&ng danh cho tri niio, trai tim va
tam hon CUa tre ngoai S\l' kheo leo CUa ban than b;;tn Va gi(ri h;;tn tri thfrc CUa
.
con ngtrm.
'

Chuc b;;tn vui ve, h;;tnh phuc.

 ? ,

To chuc kien thuc

Khi cac can bi;> cua Vin Nghien c\ru Thanh t\111 Tiem nang Con ngtr<'ri
sang to ra chtrong trinh tang ctr<'>ng tri thong minh cua tre, m9t yeu cau
quan tr9ng di).t ra cho h9 la phai t6 chi'.rc thong tin lam sao dg thun lQ'i cho
vic dy tre; dong th<'ri cac bc cha m - nhfrng ngtr<'ri khong phai la chuyen
gia trong tat ca cac linh V\fC kien thfrc cfing CO thg higu dtrQ'C.

Chtrong nay cua cuon sach se cung cap cho chung ta each thi'.rc t6 chi'.rc
thong tin sao cho phu hQ'P v&i nhfrng ID\lC dich d6.

Chung ta da bat dau bl'.ing vic phan chia tat ca cac kien thi'.rc thanh 10
mang chung, tiep t\lc chia nh6 chung nhtr sau:

Cac mru1g kie11 tlltfC (!vlttbi)

!vl\lc (Hang 11glili1)
Cac lie? t11e (Hat1g cl1\tC 11glili1)

TI1e ''bit tl1011g mi11!1 (!vI6i be? mtrbi t11e)

01tr011g tiliu1 <l9}' (!vI6i t11e mtroi la'i1)
De? 16n etia t11ong ru1 (!vloi cl1trong tiliu1
-

mqt do11 vi)

Chung ta se bat dau v&i Cac mdng kien thi'rc.

cAc MANG KIEN TH0c

 111\t n11at:

111\t 11ai: Licl1 sit

111\r ba:
,

Am 1u19c

111\r 11am: Ngl1 t11ut

111\t sau: Toan l19c

111t? ba}: Giai i-1l1au siiu1 ly 11gtr0i

-

111\r tam: Kl1oa 119c cl1w1g

Ngon ngtr

111\t ffi\tOi: Van l19c

Mai mang kien thfrc nay l?i dU'Q'C chia ra thanh cac nh6m nh6 hon
dU'Q'C g9i la cac Mv.c.

CAC MUC

Mai mv.c bao gom nhfrng tam the "bit" thong minh c6 moi quan h chi;i.t
che v&i nhau.

C6 hang ngan mv.c trong mai mang kien thfrc.

Vi dv. nhu: Cac lo?i chim, cac loai bo sat, cac loai d(lng vt c6 vli va cac
loai ca deu la cac mv.c trong mai mang kien thfrc.
-

E> thun tin cho cac bc cha m khi giang d?y hay SIT dv.ng cac vt liu,
cac mv.c dU'Q'C chia nh6 thanh cac Bf). Vy cac b9 dU'Q'C t?O ra nhu the nao?

cAC BO THE

Mai b9 thuemg bao gom 10 tam the, mai tam the c6 phan hinh anh
chfra thong tin a mi).t tru&c va c6 ten chinh xac a mi).t sau (10 the v&i kich
c& 28 x 28cm la so lll'Q'Ilg phu hgp d cac ba m d dang SIT dv.ng trong khi
d?y tre).
 Dtr6i. day la vi dv m9t b9 gom 10 the "bit" thong minh thu(>c mvc "Cac
lol;li con trung":

1. BQ rua hai cham

2. BQ que khbng lo

3. Chuon chuon

4. Ruoi

5. Chau chau

6. Kien

7. Moi

8. Ve sau

9. Btr6m vua

10. Ong ngh

Chi c6 rat it b9 c6 so the it hon 10. (Chi c6 bay chau Ive; b&i v?y, mvc
"Cac chau Ive" trong phan kien thfrc dia ly chi c6 bay tam the "bit" thong
minh.)

M9t vi dv khac nfra la mvc "Cac bang cua MI". Mvc nay chi c6 nam bi),
m6i m9t b9 bao gom 10 bang - each phan chia nhtr v?y la dg dam bao bao
trum ca 50 bang.

B&i v?y, m6i b9 trong m9t mvc thtr6ng c6 10 tam the "bit" thong minh
(rat hiem trn6ng hQ'P c6 it hon 10 the, nhtr da de c?p & tren).

N6i m(>t each ngan gQn, m(>t "Bit" thong minh dtrQ'C dinh nghia nhtr
sau:

TAM THE ''BIT'' THONG MINH

M(>t tam the "bit" thong minh la m(>t dfr kin dtrQ'C thg hin a dl;lng mo
ta, dtrQ'C gan vao mQt bang dan chat ltrgng cao Va dtrQ'C dung dg dl;ly tre.
 Kich CCY CUa bang dan do la 28 X 28cm Va no phai du CUng dg bfrc tranh
kh6ng bi gp cong khi dtra ra cho tre quan sat.

Ban than mfii "bit" thong minh dtrQ'C gan len bang la mi;>t bfrc ve chinh
xac hay mi;>t bfrc anh cua vt thg, vi d\l nhtr bfrc h9a nang Mona Lisa cua
danh h9a Leonardo da Vinci chng h9n.

Ban sao nay phai chinh xac, rieng le va C\l thg.

N6 phai c6 di).c diem sau:

>

1. Chinh xac

2. Chi c6 mi;>t vt thg dtrQ'c m6 ta

3. C6 mi;>t cai ten di).c trnng

4. Kich c& du l&n (thrr0ng la 28 x 28cm)

5. Ro rang

Neu nhtr "bit" thong minh nay la mi;>t phan trong thtr vin gia dinh va
dtrQ'c srr d\lng kh6ng chi dg d9y cho nhling dfra tre - thanh vien m&i trong
gia dinh - ma con cho ca con chau d(ri sau nfra thi chung nen dtrQ'C bQC mQt
l(rp nh\fa can mong ben ngoai dg CO thg ltrU gifr dtrQ'C lau dai.

Nhling tam the cang dp thi vic d9y cho tre nho cang hiu qua va tri
thfrc d6 cang c6 gia tr}.

Nhfulg gia dinh th\l"C hin thanh Cong chtrong trinh d9y tre nay da thtra
nhn quan digm lien quan den nhling tam the "bit" thong minh cua cac can
bi;> trong Vin. Khi nhling tam the nay dtrQ'C tim kiem trong S\f hao hfrc,
dtrQ'C dong khung Va ltrU gifr cfin thn, chung Se tr(r thanh mQt thtr vin 16n
chfra nhling thong tin chufin xac va dp nfra. Chung th\l"C S\f la cuon tir dign
bach khoa danh cho tre nho va la nen tang cho nguon tri thfrc khbng lo
trong ttrong lai.

Nhfulg mfiu tri thfrc quy gia nay th\l"C S\f dtrQ'C cac can bQ CUa vin cfing
nhtr cac bc cha m C\fC k)' tran tr9ng, b&i vi day la ket qua tir Cong vic kho
khan ma cac can bi;> cua vin dii dam nhim va sau d6 la qua trlnh kien tri
ap d\lng CUa cac bc cha m dg t90 ra hang Ch\lC nghin nhfulg tam the "bit"
thong minh.

Tir ket qua thanh cong ro rang cua viec SIT dvng nhiing tam the "bit"
o mh . bO en ri b a nen
sung chung.

Neu nhu "ton sung" la tir qua ml).nh dg n6i ve nhiing mfiu tri thirc nay,
chung toi xin lam ro hon rl'.ing tir nay chinh la danh cho nhiing cuon sach
tuyet v<'ri v&i nhiing bia sach tuyet d!;!p; hay la danh cho nhiing tac phfim
nghe thut dang gia nhu birc h9a nang Mona Lisa ho?c la S\l' ton sung danh
cho viec h9c tp hay ton sung chan ly.

Mai "bit" thong minh deu co lien quan t&i Nhfmg chu071g trinh truyen
tdi kien thi'rc.

NHUNG CHVONG TRINH THONG MINH

MOt chuong trinh thong minh dugc tl).o ra tir mOt dfr kien don le co lien
quan t&i mOt "bit" thong minh.

10 chuong trinh nhu vy duQ'c sap xep theo m0t trinh t\l' d?c biet va
dU'Q'C biet den nhu la Di) 1671 cua thong tin.

DO LON COA THONG TIN

Mai dfr kien dugc g9i la m0t Chuong trinh thong minh. Nhiing dfr kien
nay dU'Q'C sap xep theo mire dO phi'.rc tl).p v&i ten g9i la DO 16n cua thong tin.
Nhfing chuong trinh nay dU'Q'C bat dau v(ri dfr kien nho, don gian dau tien
va sau do phat trign phirc tl).p dan len cho den mire dO phi'.rc tl).p nhat la mire
10.

C6 10 mire d0 cho mai tam the "bit" thong minh. Vi dv, loai chim cat Mi
la mOt "bit" thong minh trong mvc cac loai chim va thuOc mang kien thirc
sinh h9c.

S\l' kien & mire dO dau tien trong chuong trinh thong minh ve loai chim
nay la: "Loai chim cat Mi sinh song va san moi & ca thanh pho va nong
thon." Dfr kien & mi'.rc dO thir 10 la S\l' phan lol).i khoa h9c ve loai chim nay,
bao gom l(rp (sinh h9c), hang, h9, giong, loai.
 Gifra cac chtrong trinh thong minh nm trong m9t mi;tc thu9c m9t
mang kien thirc c6 VO van moi lien h. Vi di;t, khi tre h9c t&i mire thir 10
trong chtrong trlnh thong minh ve cac loai d9ng v?t c6 vU, cac loai chim,
cac loai bo sat, cac loai ca, cac loai con trung Va d(>ng v?t ltr6ng Ctr thi tre
cfing dong th(ri dtrQ'C hQC Ve nganh sinh v?t hQC, l(rp, hang, hQ, giong Va
loai.

Nh(r v?y, tre biet dtrQ'C rng d(>ng v?t CO vU, cac loai chim, bo sat, ca Va
d(>ng v?t ltr6ng Ctr deu thUQC nganh d(>ng v?t CO XtrOTig song; con con trung
thi thu(>c nganh d(>ng v?t chan dot. Ket qua la tre nho se h9c dtrQ'C each
phan lolj.i tren CO' s<'r khoa h9c cua cac loai sinh v?t m9t each VO thirc. Tre se
chi don gian nghi rng minh dang cung m t?n htr<'rng m9t thCri gian tuyt
vCri, va dtrong nhien, d6 dung la khoang thCri gian dp. Cung luc d6, cac be
cfing dtrQ'C hQC Ve Sl,l' phan tang d(>ng v?t - dieu ma rat it ngtrCri l<'rn biet.

Phan nay cua cuon sach lit ke ra 10 mi;tc trong mfii mang kien thirc,
nhtr v?y la c6 tbng so m9t tram mi;tc. Chae chan m9t dieu la, khi cac b?c cha
m SIT di;tng m9t tram mau nay, h9 c6 thg tlj.O ra m9t tram, th?m chi m9t
nghin mi;tc khac ma khong phai tbn hao qua nhieu sire 11,l'c. D6 chinh la li do
vi sao chung toi lit ke ra cac vi di;t Cr day.

Mii11g /..iei1 thuc: Si.Jtl1 ltQC

M11c: 1. DQ11g vt c6 vu

2. Cac loAf cllim

3. Cac loAf bo sat

4. DQ11g vt ltro11g ett

5. Cac loAf ca

6. Cac loAf giap xac

7. Cac loAf con triu1g

8. Cac loAf l1oa

9. Cac loAf ca)'

10. Cac loAf tl1\tc vt

\Ta cay b\tl
Ma11g f..iei1 t/t(t"C: Liclt su
1. Cac n11a laiu1 d90 vi de
l. Cac nlta pltat miitlt vi dc,i

3. Cac 1t11a k11oa 11Qc '>i dc,i

4. Cac n11a t11.ftm luein ,>i de

s. Nl1fulg ,i to11g t11ong Nii

6. Cac C\lQC cl'liel.1 noi tieng

i. Cac t1ie'u dc,i An11

S. Ng1t0i da do Nfi

9. Nl1ung 'rl Quoc 1:-1111,1

cia 111t6c Nfi

10. Ngitbi tie'n 51.t

Mti11g /.:ieii thric: Dia ly

1. Cac cl1att l\1C va d9i dtt011g

.,
- Cac qtioc gia tl1uqc cl1at1 Jv!i

3. Cac 11tt6c cl1au At1

4. Cac 11tt6c cl1au Plti

Cac 11tt6c cl1au A

-

o.

6. Cac bang cia Jvli

Quoc ky aia cac ntt6c tre1

-

/,

t11e gi6i
8. Tin lti giao tl16ng va cac
bieu tttQng (aia Jv!i)

9. Cac 11gq11 11Ui

10. Nl1tn1g do11g s611g 16n tren

t11e'gi6i

Mti11g T..ieit tl1r1c: Am nl1i).c

1. Cac lo9i 1u1iJ.c C\1

.,
- Cac 11ot 11l1;;tc

3. Cac bifu tttQ11g am 11l1;;tc

4. Cac 1u1a soi).11 1u1iJ.c ,>i d9i

5. Cac qt1ai1g 1u1iJ.c

6. Cac b"11 l1Q1, am

7. Nl1u11g ca sy 11oi tieng

N11fu1g 11gttoi biei1 die11 ,>i d9i

-

8.

9. Cac loi).i 1u1iJ.c C\1 co

10. Cac do"11 kl1uc

Mfl11g /..-ieii thric:

M11c: 1. Nl1tmg ngl1 tl1t1t gia \>i d<).i

.,
- Cac tac pl1am ngl1 tl1ut
aia Van Gogl1
3. Cac tac pl1am ngl1 tl1t1t
a.ia Picasso
4. Cac tac pl1am ngl1 tl1ut
aia Da \Tiz1ci
Cac tac pl1am ngl1 tl1t1t
-

:;,,

aia Cezaiu1a
6. Cac tac pl1am ngl1 tl1t1t
a.ia Rembrai1dt
Cac tac pl1am ngl1 tl1ut
-

/,

aia :tvlic11elai1gelo
8. Cac tac pl1am ngl1 tl1t1t
a.ia Diirer
9. Cac tac pl1am ngl1 tl1t1t
a.ia Botticelli
10. Cac tac pl1am ngl1 tl1ut
aia Holbeii1
Ma11g kiei1 th(t'C: Toan l19c

M('c: 1. Cac k11oi ltin11 l1Qc

:?. Cac g6c

3. Cac 1:-il1ep tittl1 toan

va do ltren1g

4. Nl1itng bieu ntqng tofu1 l1Qc

5. Cac k11oi lilitl1 l1Qc lp t11e

6. Cac cl1t1 so La lv!a

i. Cac d011 'rl do ltren1g

8. N11tn1g n11a tofu1 l1Qc vi ct.

9. TQa dq ltin11 l1Qc

10. Cac tl1e cltam (so c6 t11t)

Ma11g kiei1 thric: Giai pl111 sittlt ly

M11c: 1. Cac co quan trong co t11e

:?. Cac k116p xtr011g

3. Cac co

4. Cac pl1an c:Ua tebao

5. H tieu l16a

6. H turu1 l1oitt1

i. Rrutg
8. H tltan kinl1

9. H si.itlt s.U1 ntt

10. H si.itlt s.U1 11am

Mti1ig J:ieii thr1e: Kl1oa 119c tong 119p

Mite: 1. Cac 11aru1 wu1

:?. Cac cl1om sao

3. Cac ngu)ren tol16a 119c

4. Cac lo9i kl1oiti1g cl1a't

5. Cac lo9i xe gii1 may

6. Cac lo9i tau di11

i. Cac lo9i may bay

8. Cac lo9i tau t1111ye'i1

9. Cac pl1at miiu1

10. Cac cong a.i

Mti1ig /..iei1 thfte: Ngon ngt"f

Mlle: 1. 111\tC pl1am

:?. Vt d\lflg si.iu1 11o;;tt

3. Cac lohl ''t 11uoi

5. Cac 11aru1 dng

6. Nl1iing tit trai nglua

i. Do may m1'c
8. TI1aru1 vien tro11g gia dinl1

9. Cac lo9i 1:il11T011g ti11

giao t11011g

10. Hru1g x6m liti1g gie11g

 Van 119c

1. Cac tac gia vat1 119c

tlueu 1uu co <.'lien
..,
- Cac tac gia vat1 119c
tltleu 1utl

3. Cac tac gia vat1 119c !vli

4. Cac n11a tl10 J\1i

Cac n11an vt tro11g kic11
-

o.

cia Sl1akespeare

6. Cac tac gia vat1 119c Aiu1

Cac tltl si 11Sl.t0i Aiu1

-

I.

Nl1tmg ngtrOi bieu die11

8.
\rl dai

9. Cac 1u1a tiiet 119c vi d9i

10. Cac 1u1a tl10 116i tieng

tI1e gi6i

Chung toi da lit ke ra m9t tram mv.c kien thfrc.

Neu tl).O ra cac b9 the trong m6i mv.c nay, chung ta se c6 m9t ngan "bit"
thong minh (vi m6i b9 c6 10 "bit" thong minh lien quan v&i nhau).

Va b&i vi m6i m9t "bit" nl'.im trong t6ng so 10 "bit" thong minh (10 mire
d9) co lien h t&i m9t chtrong trinh thong minh, vy la chung ta dang lam
vic v&i mtr<'ri ngan dfr kin. Neu tinh ca cac "bit" thong minh, chung ta
thi;rc si;r se c6 dtrgc con so mtr<'ri m9t ngan.

Tir tam quan tr9ng cua ltrQ'Ilg kien thfrc to 16n c6 dtrQ'C tir mfii bQ the
cua m6i mv.c (trong t6ng so m9t tram) c6 thg thay rl'.ing, vic dtra ra cac vi
dl,l dign hinh Ve each thirc tl).O ra mQt chtrong trinh thong minh cfing nhtr
cac vi dv. ve each thfrc quy dinh mire d9 cua thong tin la m9t hanh d9ng rat
sang suot.
, ,.,
 Khi da thiet lp dtrQ'C m;:tng ltr&i the "bit" thong minh r(>ng 16n, cac b;:tn
hay m& r(>ng Chtrong trinh Thong minh cua minh.

Khi b;:tn da d;:ty tre dtrQ'C mQt ngan mfiu tri thfrc, b;:tn nen biit dau t;:to ra
Chtrong trinh Thong minh.

Mi;tc tri thfrc thi thiet lp nen be r(>ng cua kien thfrc trong m9t linh V\l'C,
con cac Chtrong trinh Thong minh thi t90 ra nhfrng mfrc d9 tri thfrc tang
dan trong mi;tc d6. M6i Chtrong trinh m&i trong m9t mi;tc se them vao m9t
mire d9 cao hon, biit dau tir thong tin don gian nhat va ket thuc bng thong
tin phfrc t9p nhat. Hay xem vi di;t sau:
lVIang kie11 tl11?c: Sin11 l1QC

Cac lohl con t1"itng

''Bit'' tl1611g minl1: Ve dtl1 ky

Kltl c6 11ltleu con ''e dp

-

ivl1rc tfo tl11r 11l1tit:

caru1, fun tl1ai1l1 pl1at ra ngl1e

giong n111r tieng 11l19c.

lvl1rc tf6 tl11( 11ai:

N111ing con ve tnr611g tl1iu1l1
k116ng an gi ca, 11l11n1g 6 giai
doc:in n11q11g, c11w1g uong
1U1\ta tir re Ca}'

ivl1rc tfo tl11r b1i:

Nl1q11g \'e song 6 t1011g da't
n'r 13 t6i li 1-wn tnt6c kltl
le11 mt da't va t16 tl1iu1l1 c611
ti"itng c6 citi1l1.

ivl1rc tfo tl11r t1r:

Kltl co11 ve t11ro11g tl1iu1l1
c11ui ia k11oi mt da't, c11fulg
lqt bo 16p vo 11l1qng di.

ivl1rc tfo tl11r 11ii111:

L6}i xac 11l1q11g ci.ia c11fulg
c6 tl1e" tim tl1a'y tren cac ca}'
l1oc tre11 cac lie' mt a'.n1g.
 Lohl ''e 11ay so11g cl1ti }'el.1 6
k11u ''\IC iilua d611g 11tr6c :tvli.

Jv!qt con ve sa'u c6 clliel.1 dhl

... ,.
1e11 t01 .:>cm.
""" - -....

1\11rc ,fa tl1 1r tti11i:

Con ''e tii.rong tl1ruu1 de
tii.'1ng satt klli le11 mt dat
dtrqc ba ngay.

1vf1(c ifo tl11( cl1i11:

Te11 k11oa 119c ctia lohl nay c6
i1glua la ,, de tl1a11 k)r'' va tlltf
11911g k11oa 119c ctia lohl 11a}'
la ''mttOi liay''.

1\11rc ,fa tl1 1r 11i1rcn: Co11 t1Ui1g

L6p:
Bo:
C6 caru1
Ho:
\Te sa'u
Gioi1g: Mngicicndn
Lohl: Mngicicndn
septe11decim

Hay hinh dung den canh dfra con m&i 2 tu6i cua bl).n c6 thg biet dtrQ'C
hang ngan thong tin Va con nam bat dtrQ'C S\f phan lol).i theo each CUa
Linnaeus!

Toi tin m9t dieu rAng, ngai Carolus Linnaeus (1707- 1778) - ngtr<'ri dau
tien mang thfr t\l' phan lol).i khoa h9c den v&i sinh h9c - se rat t\l' hao khi
biet dtrgc rAng c6 hang tram dfra tre m&i 2 tu6i (c6 thg dii c6 hang ngan va
ttrong lai Se CO hang Ch1,lC ngan tre) nhn biet Va higu dtrQ'C Cong trinh ma
ong la ngtr<'ri tien phong. E>ieu nay chac chan se lam ong VO cung vui str6ng.
C6 rat it ngtr<'ri tru6ng thanh biet dtrQ'C khai nim la ma ve S\f ton tl).i cua
nganh, l&p, thfr t\l', giong va loai sinh h9c; h9 cung chng quan tam la c6
nhfing gi trong cac tang phan lol).i d6.

E>a SO tre nho deu rat hfrng kh&i khi biet dtrQ'C ten khoa hQC day du CUa
loai gau xam Bae Mi dfr tgn la Ursus Horribilis. E>c bit la tre rat thich khi
bo m dtra ra tam the c6 hinh cua chung ket hQ'P v6i. b9 mi).t hung dfr va
chat gi9ng day de d9a khi n6i rKng 109i gau d6 la thu9c loai URSUS
HORRIBILIS.

Ro rang la cac mU-c d9 cua thong tin se tiep tv.c phat trin va chi bi gi6i.
h?n b&i trinh dQ kien thfrc trong mQt linh V\fC nao do CUa con ngu(ri a th(ri
dim hin t?i ma thoi.

Khi bat dau cac Chuong trinh Thong minh, b?n nen nham vao vic thiet
lp ph9m vi kien thU-c trong cac m\LC ma b?n SIT d\lng chU- khong phai chi
don thuan hoan thin cac mfrc dQ CUa mfii tam the rieng le hoi).c mfii m\LC.
Ban dau, b?n tp trung vao vic th\fc hin m9t Chuong trinh Thong minh &
mfrc dQ dau tien doi v6i. tat ca cac the ma b?n da 109i ra (y tat ca cac m\LC.
Roan thanh xong bu&c nay, b?n se bat dau xay d\filg cac mfrc d9 kh6 hon &
tat ca cac m\LC.
,, > ,

V6i. mfrc dQ tang dan nhu the, cac thong tin trong mfii M\LC se bat dau
c6 nhieu dim trung nhau. Ket qua la b?n da c6 m9t chuong trinh v6i. h
thong kien thU-c to 16n ma trong d6 khong c6 thong tin m6i. nao l9i khong
c6 lien quan t6i. cac thong tin khac.

Yao thCri dim tien den giai do9n nay, b?n se nhn ra rKng b?n cang d9y
tre nhieu bao nhieu thi kha nang tiep thu cua tre cang tang bay nhieu.

Va day qua la giai do9n tuyt vCri doi v6i. ca b?n va tre.

NHO'NG DAC DIEM KHAC CUA CHVONG TRiNH

THONG MINH
1. Ml)t Chu:07!g trinh Thong minh phdi c6 tinh chinh xac. N6 la m9t dfr
>

kin, chU- khong phai la m9t quan diem hay m9t gia djnh. Vi d\l, "George
Washington la vi t6ng thong dau tien cua nu&c Mi" la m9t Chuong trinh
Thong minh; nhung "Jachary Taylor la m9t vi t6ng thong toi" thi l9i khong
phai, vi day la m9t quan dim.

2. Ml)t
Chu:071g trinh Thong minh phdi ro rang. Ngon tt'r phai dugc
dung m9t each ro rang va trvc tiep d tranh bat kY S\f hiu sai nao. Vi d\l
"Bao gepa la loai d9ng vt c6 vt1 nhanh nhat tren Trai Dat" la m9t lCri phat
biu ro rang va khong ai c6 th hiu sai dugc.
bo m dtra ra tam the c6 hinh cua chung ket hQ'P v6i. b9 mi).t hung dfr va
chat gi9ng day de d9a khi n6i rKng 109i gau d6 la thu9c loai URSUS
HORRIBILIS.

Ro rang la cac mU-c d9 cua thong tin se tiep tv.c phat trin va chi bi gi6i.
h?n b&i trinh dQ kien thfrc trong mQt linh V\fC nao do CUa con ngu(ri a th(ri
dim hin t?i ma thoi.

Khi bat dau cac Chuong trinh Thong minh, b?n nen nham vao vic thiet
lp ph9m vi kien thU-c trong cac m\LC ma b?n SIT d\lng chU- khong phai chi
don thuan hoan thin cac mfrc dQ CUa mfii tam the rieng le hoi).c mfii m\LC.
Ban dau, b?n tp trung vao vic th\fc hin m9t Chuong trinh Thong minh &
mfrc dQ dau tien doi v6i. tat ca cac the ma b?n da 109i ra (y tat ca cac m\LC.
Roan thanh xong bu&c nay, b?n se bat dau xay d\filg cac mfrc d9 kh6 hon &
tat ca cac m\LC.
,, > ,

V6i. mfrc dQ tang dan nhu the, cac thong tin trong mfii M\LC se bat dau
c6 nhieu dim trung nhau. Ket qua la b?n da c6 m9t chuong trinh v6i. h
thong kien thU-c to 16n ma trong d6 khong c6 thong tin m6i. nao l9i khong
c6 lien quan t6i. cac thong tin khac.

Yao thCri dim tien den giai do9n nay, b?n se nhn ra rKng b?n cang d9y
tre nhieu bao nhieu thi kha nang tiep thu cua tre cang tang bay nhieu.

Va day qua la giai do9n tuyt vCri doi v6i. ca b?n va tre.

NHO'NG DAC DIEM KHAC CUA CHVONG TRiNH

THONG MINH
1. Ml)t Chu:07!g trinh Thong minh phdi c6 tinh chinh xac. N6 la m9t dfr
>

kin, chU- khong phai la m9t quan diem hay m9t gia djnh. Vi d\l, "George
Washington la vi t6ng thong dau tien cua nu&c Mi" la m9t Chuong trinh
Thong minh; nhung "Jachary Taylor la m9t vi t6ng thong toi" thi l9i khong
phai, vi day la m9t quan dim.

2. Ml)t
Chu:071g trinh Thong minh phdi ro rang. Ngon tt'r phai dugc
dung m9t each ro rang va trvc tiep d tranh bat kY S\f hiu sai nao. Vi d\l
"Bao gepa la loai d9ng vt c6 vt1 nhanh nhat tren Trai Dat" la m9t lCri phat
biu ro rang va khong ai c6 th hiu sai dugc.
 Cac Chtrong trinh Thong minh c6 th dtrQ"C SIT dvng d gan ket cac mvc
bi lo?i l?i v&i nhau. Vi dv, v&i thong tin "George Washington dtrQ"C sinh ra
& Virginia", neu tre da biet George Washington va cling da biet bang
Virginia thi thong tin nay qua la tuyt vi n6 da ket hQ'P cht che hai mvc
dtr<'mg nhtr chng c6 gi lien quan den nhau. Khi ca b?n va tre kham pha ra
nhieu each hon nfra d lien ket cac ml,lC v&i nhau thi S\l' htlng kh&i tim toi
nhfrng moi quan h m&i se cang tr& nen hap dfin.

Chtrong trinh Thong minh phai c6 tinh than thu9c. Cau n6i "Bach dtrQ"C
coi la ngtr<'ri thay CUa dong nh?C fagu" (th lo?i am nh?C phfrc diu) la hoan
toan dung, nhtrng neu coi day la chtrong trinh dau tien ve Bach thi n6 l?i
mang tinh rieng ttr nhieu hon. Neu bat dau bAng cau "Bach c6 23 d\ra con"
thi b?n se tien gan hon va nhanh hon den v&i nhfrng dieu b?n muon. B?n
c6 th d dang quay tr& l?i va dtra ra cac thong tin ph\rc t?p hon ve ngtr<'ri
dan ong c6 23 d\ra con. N6i t6m l?i, b?n can thong tin & m\rc d9 ban dau d
ma ra nhfrng canh crra tri th\rc cho tre. D khien tre c6 y muon kham pha
nhfrng canh Clra do, chtrong trinh giang d?y ban dau CUa b?n phai di;ra tren
nhfrng dfr liu ma tre da than thu<}c. Va sau d6, b?n c6 th b6 sung nhfrng
mang dfr liu kh6 hon ma khong gp bat kY tr& ng?i nao.

Chtrong trinh Thong minh con phai thu vj nfra. Si;r tht la thanh pho
Philadelphia c6 din tich la "x" met vuong, nhtrng thong tin d6 cling chng
c6 nghia ly gi neu nhtr khong phai b?n dang thi;rc hin m9t Chtrong trinh
Toan hQc va n<}i dung chu chot ma b?n muon htr6ng t&i la met vuong. Se
tht thu vi biet bao neu tre biet rAng "Philadelphia la que htrong cua
Chuong Ti;r do" (hoc " ... la que htrong cua cac hQc vin). Neu b?n thay m<}t
dfr liu la kho khan va VO nghia, kha nang 16n la tre cling se cam nhn nhtr
vy. Tot nhat b?n nen tim nhfrng thong tin khien b?n htlng thu, b&i d6
cling la nhfrng thong tin tre quan tam.

Chtrong trinh Thong minh phai mang tinh hai htr&c khi can thiet. Yeu
to hai htrac thtr<'mg khong dtrQ"C danh gia cao trong tat ca cac Cong C\l giang
d?Y Thong tin "Tchaikovsky da dung tay trai d gifr cAm va tay phai d dieu
khin dan nh?C vi ong SQ' cai dau CUa ong Se rO'i xuong" l?i chtlng to CO tac
d<}ng m?nh hon t&i nhfrng em nh6 trong Vin Evan Thomas hon hau het
tat ca cac Chtrong trinh Thong minh khac. The gi&i cua chung ta c6 day rfiy
nhfrng si;r kin thu tj, b?n hay tn dvng chung.
 ,

cAcH TIM KIEM CHVONG TRiNH THONG MINH

Neri dau tien d thu thp thong tin ve nhfrng "bit" thong minh b9n da
109i ra chinh la tir nguon dfr liu ma ban dau b9n da tim thay n6. M{>t vai
ong bo, ba IDE;! thong thai da kjp luu ban Sao CUa nhfrng thong tin (y phfa SaU
cac tam the vao m{>t ho S<Y dfr liu tnr&c khi dong khung tam the do. B9n
cung se can m{>t cuon tir din bach khoa bng giay hoi).c tir din bach khoa
din trr. Nhfrng cuon tir din t6ng hQ"P rat hfru dvng trong m6i phan
chtrang trinh cua b9n. B9n hay den thtr vin ncri b9n sinh song neu nhtr
khong du tien mua m{>t cuon.

Bat k)r khi nao b9n cam thay khong chac chan ve thong tin nao d6, hay
lp trrc tra cfru chung trong tir din. Dirng bao gi(r d9y tre nhfrng thrr ma
b9n nghi la dung, hay luon luon kim tra d9 chinh xac cua chung.

cAcH CHU.AN BI MOT CHVONG TRiNH THONG

MINH
C6 bon each d trinh bay cac Chtrang trinh Thong minh. Cach d nhat
la viet ra chtrang trinh ma b9n d\l' djnh len nhfrng t<'r giay nh& c& 13 x
2ocm. Tren m6i t<'r phieu, b9n hay viet ra nam chtrang trinh (Sau nay b9n
se d9c chung cho tre nghe).

M{>t each khac nfra la viet len nhfrng tam the h9c cau. B9n cung se d9c
nhfrng cau d6 cho be nghe, dieu khac bit la be se nhin thay cac tir ma b9n
d9c len.

Con m{>t each nfra d gi&i thiu cho tre ve cac Chtrang trinh Thong
minh, d6 la t\l' t90 ra m{>t cuon sach tht d!;!p tir nam den 10 trang v&i m6i
trang la m{>t chtrang trinh. Dau tien b9n d9c sach cho tre nghe, sau d6 tre
se t\l' d9c chung. Kich c& cua cuon sach phv thu{>c vao kha nang d9c cua tre
& thm dim d6.

each thrr ttr la in thong tin vao ngay mi).t sau cua tam the "bit" thong
minh theo thrr t\l' tang dan ve mrrc d{>, tir mrrc d9 dau tien den mfrc d9 cao
nhat (c6 th in ngay dtr&i ten cua m6i tam the). Cac bc cha IDE;! hoan toan
CO th lam dtrQ"C dieu nay. Nhfrng tam the dtrQ"C t90 ra tir hQC vin cfing CO
10 Chtrang trinh Thong minh dtrgc in & mi).t sau cua m6i tam the.
cAcH THUC GIANG DAY CHVONG TRiNH

THONG MINH
M<}t bu6i

Mfii bu&i d?y chi nen bao gom toi da nam chtrong trinh (mfii chtrong
trinh cung cap nam thong tin). ThCri gian dg d<;>c mfii chtrong trinh thtr<'>ng
dai hon vic SIT d\lng cac tam the, chinh vi vy, mfii bu&i d?y chi nen c6 it
thong tin dg dam bao d9 ngan g<;>n.

Neu y djnh cua b?n chi la n6i cho tre biet ve cac chtrong trinh, hay SIT
d\lng h thong giay ghi nh& dg tien hanh vic giang d?y. Khi cung cap cho
tre m{it vai thong tin m&i, se rat thu vi neu b?n tim l?i nam tam the cu va
dtra ra tht nhanh cho tre thay.

Vi d\l: B?n lay ra cac tam the "bit" thong minh ve cac loai con trung, vira
dtra ra cho tre va vira n6i:

B<;> rua hai cham - "B9 rua hai cham an thjt cac loai con trung khac,
trong d6 c6 nhieu loai la vt nuoi trong nha."

B<;> que kh&ng lo - "Neu phtrong phap ng\ly trang dg ti.r bao v that b?i,
b<;> que kh&ng lo se thai ra m{it chat long c6 mui hoi thoi dg xua du&i nhfrng
ke san moi."
>

Chuon chuon - "O' giai do?n au trung, chuon chuon song (y dtr&i ntr&c;
chung an cac loai nong n<;>c, ca nho va nhfrng con trung song (y dtr&i ntr&c."

Ruoi - "Nhfrng con ruoi trtr&ng thanh song chu yeu di.ra vao nhfrng chat
long c6 vi ng<;>t hoc nhfrng chat thoi rfra."

Chau chau - "Loai chau chau ton t?i nh<'r co, cay trong, thi.rc vt va hoa
qua."

Bu&i d?y nay se keo dai trong vong 10 den 15 giay. Neu muon SIT d\lng
cac cau viet sn thay vi cac tam the c6 hinh anh, hay dtra chung ra khi b?n
d<;>c.

Neu thich dung sach, b?n hay ngoi C?nh tre va d<;>c cung v&i tre. Du lira
ch9n each nao, b?n cung nen tien hanh tht nhanh va phai tht thu vi.
 Cac bu6i trong m{Jt ngay

Tht thu tj khi SU di;tng nam mi;tc khac nhau, m6i mi;tc c6 nam Chtrong
trinh Thong minh. M6i ngay bl).n dung m6i mi;tc ba Ian. Bl).n c6 thg b6 sung
,., '
th'em so mi;tc theo y muon.
,.,

THEM VAo NHUNG CHVONG TRINH MOI VA BO

DI NHUNG CHVONG TRiNH CU
Sau nam ngay, bl).n hay b6 di tat ca nhfrng chtrong trinh ma bl).n vira SU
di;tng va thay the vao d6 nam chtrong trinh m&i thu(>c m6i mi;tc. Dieu nay c6
nghia la m9t chtrong trinh m&i se dtrQ"C SU di;tng m6i ngay ba Ian trong suot
nam ngay (t6ng so 15 Ian) trtr&c khi dtrgc xep vao 101).i chtrong trinh cu. Bl).n
se them vao toi thigu 25 chtrong trinh m&i sau nam ngay. Neu bl).n nhn
thay rng tre tiep thu nhanh hon, bl).n hay 101).i b6 chtrong trinh cu s&m hon
va them vao nhfrng chtrong trinh m&i.

Khi da dung het cac chtrong trinh tot trong m9t mi;tc nao d6, hay b6
chung di va bat dau lam vic 11).i v&i m9t chtrong trinh da bi 101).i trn&c d6.

cAc MUC DO CUA THONG TIN

Khi bl).n hoan thanh cac chtrong trinh & mfrc d9 dau tien, bl).n se bat dau
SU di;tng mfrc d9 thfr hai. M6i mfrc d9 sau yeu cau phai c6 kien thfrc CO' ban
ri;>ng hon mfrc di;> trtr&c n6. B&i vy, chtrong trinh dau tien cua bl).n se bao
gom nhfrng thong tin m&i nhrmg vn nm trong phl).m vi quen thu(>c.
Trong nhfrng chtrong trinh ban dau, bl).n se chi su di;tng nhfrng tir ngfr quen
thu(>c. Dan dan, von tir d6 se tr& nen cang ngay cang phfrc tl).p hon. Bng
each nay, tre khong nhfrng c6 m9t nen tang kien thfrc vfrng chac ma trong
dau con luon mong muon tiep nhn nhfrng thong tin m&i hon. Ban than
bl).n chinh la ngrr<'ri chju trach nhim tl).o ra cac btr&c tien trong vic ket hgp
thong tin m&i phu hgp v&i phl).m tru ma tre c6 thg higu va thay thich thu.

Qua th\l'C, S\l' can bng gifra hai yeu to nay chfnh la nen tang cho tat ca
cac phtrong phap giang dl).y tot.

TOM TAT
 E>en th(ri digm nay, b?n can niim ro m9t dieu la b?n c6 thg d?y tre hau
nhl.l' bat k)' dieu gi ma b?n CO kha nang din d?t mQt each chan tht Va th\l'C
te. B?n c6 thg truyen d?t cho tre tat ca nhfrng chu de ma b?n biet va thay
tran trQng. B?n cling hoan toan c6 kha nang d?y be ve nhfrng chu de ma
b?n da rat muon hQC nhrmg l?i chtra c6 CO' h(>i. Ngay ca nhfrng chu de ma
trn&c day b?n khong tht S\f gioi, b?n cling v:n c6 thg d?y cho be.

Th\fC te, cac ba m da tt'tng SIT dvng the "bit" thong minh dg d?y tre
trong suot 11 nam hoij.c han cling nhn ra rng thai d9 cua hQ ve tri thfrc va
vic hQC tp hoan toan thay dtli. E>oi v&i nhfrng ba m nay, the gi&i giong
nhl.l' con hau trong tay hQ vy, khong c6 m9t chu de nao c6 thg gay kh6
khan cho hQ ca. C6 thg hQ khong biet dl.l'gc tat ca cac thong tin tren the gi&i,
nhrmg hQ l?i CO nhfrng sang kien tuyt v(ri dg CO dl.l'Q'C cac thong tin hQ can.
HQ c6 kha nang lien ket v&i the gi&i.

Chung ta se con phai tiep tvc kinh ng?C trn&c kha nang tl.l'<'mg tl.l'Q'Ilg
khong gi&i h?n cua cac ong bo, ba m chuyen nghip. Chung ta hoan toan
c6 thg ket lun rng khong c6 ci).p ba m nao th\fc hin cling m9t Chl.l'ang
trinh Thong minh ca. M6i m(>t chl.l'ang trinh danh cho m(>t dfra tre la S\f
phan anh dQC nhat Ve S\f sang t?O, OC tl.l'Cmg tl.l'Q'Ilg Va tai phat minh CUa
ngl.l'Cri m. Cung tl.l'ang t\l' nhl.l' kha nang cua tre nh6, tai sang che cua ngl.l'Cri
m la vo h?n.

M6i ba m tham gia vao hanh trinh nay deu c6 chung mong muon la
>

phat trien kha nang cua con minh. HQ lam vic nay v&i nang l\fC va sfrc
m?nh l&n den mfrc hQ hau nhl.l' khong c6 thCri gian dg danh gia nhfrng thay
dtli dang din ra trong kha nang va quan digm cua chinh hQ. Mai cho den
m9t ngay, hQ nhn ra hQ vo cling h?nh phuc khi chun bi d?y cho con cua
minh nhfrng phep tinh hay la mon Vt ly h?t nhan; Va thay minh dl.l'Q'C tiep
sfrc b&i chinh S\f can dam cua ban than. HQ c6 thoang chut sli'ng sot, nhrmg
cam xuc nay khong keo dai.

"Minh v:n luon tham cam nhn la minh c6 thg hQc dl.l'gc bat cfr dieu
gi," hQ n6i dieu d6 v&i chinh ban than minh va l?i tiep tvc cong vic d?y d6
.
con ca1.
'

Kha nang hQC tp cua chung ta thm chi con khong thg tot bng m9t
phan so v&i tre nh6, ca ket qua hQc tp cling vy. Tuy vy, chung ta l?i c6
niem vui Sl.1'6-ng Va vinh d\l' vi dl.l'Q'C tiep nhn nhfrng hQC tro tuyt v(ri Va
nh nhang nang chung len tren doi vai cua minh. Cac bc cha m chuyen
nghip cua chung ta c6 b<'r vai tht r{>ng 16n va tam nhin ma h9 mang l;:ti
cho nhfrng dfra tre cua chung ta cung tht khoang d;:tt.
 Vin thtr0ng tuan theo cac htr&ng a:n co t6 chfrc ma h9 da thiet l?p dg
t90 ra cac tam the "bit" thong minh, cac mi;tc va ca cac Chtrong trinh Thong
minh; nhtrng chinh m6i b?c cha m l9i la ngtr<'ri sap xep h thong truyen
d9t cac chtrong trinh va cac mfrc d9 cua thong tin. Dtr&i day la m9t so vi di;t
ve Chtrong trinh Thong minh dg cac b?c phi;t huynh tham khao. D\fa tren
nhling vi di;t nay, cac b9n c6 thg t90 ra Chtrong trinh Thong minh phu hqp
v&i con minh.

Chung ta deu biet rKng vic SIT di;tng nhling nguon dfr liu xac th\l'C c6
sKn nhtr la m9t tai liu tham khao dg t90 ra cac Chtrong trinh Thong minh
la m9t l\fa ch9n sang suot. Neu thtr vin ca nhan trong gia dinh khong c6 du
nhling tac phii:m gia ttj ve cac chu de giang d9y, thi thtr vin cong c9ng & dia
phtrong chinh la nai cung cap nguon dfr liu hang dau.

& day chung toi dtra ra & m6i mang kien thfrc m9t "bit" thong minh
khac nhau. Va b9n hoan toan c6 the linh ho9t ch9n nhling "bit" thong minh
>

khac phu hqp v&i con minh.

Neu chu de d9y la Chtrong trinh Thong minh ve loai D9i bang dau b9c
thu9c:

:tvfang kie11 tlltfC Situ1 l19c

:tvI\lc Cac lohl cllim

Bo
Cac lohl cllim Satl moi
''Bit'' tl1011g mi11J1 >. bang cta\1 b9c

B9n c6 thg tim nguon dfr liu tuyt vCri dg viet m9t Chtrong trinh Thong
minh & m9t trong so cac cuon sach cua ve cac loai chim. B9n se nhanh
chong CO dtrQ'C cac thong tin sau Ve loai d;:ti bang dau b;:tc nhtr sau:

Ngaru1 Dq11g \rt c6 X\t011g so11g

Lq1 Gia cam
'

Bo
Cat
Gio11g Olim tn1g
Ou H11li11eet11s

Lohl H11li11eetus leucoceplt11l11s

Cac dfr liu nay se cung cap cho b;:tn mfrc d<} thong tin thfr 10 trong
Chtrong trinh Thong minh c6 lien quan t&i loai d;:ti bang dau b;:tc.

Thong tin dau tien c6 thg la: "D;:ti bang dau b;:tc la bigu ttrgng cua ntr&c
M-1 . "

Thong tin thfr hai: "D;:ti bang dau b;:tc an cac loai vjt, chim bign va ca."

Thong tin thfr ba: "D;:ti bang dau b;:tc song & gan bien gi&i, song ho va
b(r bign."

Thong tin thfr ttr: "Ngrr<'ri ta c6 thg d dang tim thay d;:ti bang dau b;:tc &
hau het cac vling thu<}c khu vi;rc Bae Mi."

B;:tn hay tiep tv.c t;:to ra cac mfrc tir thfr nam t&i thfr chin.

Neu gia dinh b;:tn c6 may man s& hfru cuon tir dign bach khoa lo;:ti tot
nhat, thi tat ca cac thong tin can thiet dg t;:to ra hau nhtr VO h;:tn cac Chtrong
trinh Thong minh deu da c6 sn trong tay b;:tn.

Chung ta hay cung xem xet m<}t vai Chtrong trinh Thong minh nfra va
each ma chung dtrQ'C t;:to ra.

Chung ta se tim higu thong tin ve loai ran chua Cobra:

 PI1fil1 kien t11t'.1c Sin11 l1QC

Lohl bo sat

Bo
Cac lohl rik

Bit '' tl1011g mi11!1

CHVONG TRiNH THONG MINH MN CHUA

COBRA
..

1. a An D{i, moi nam c6 khoang 10.000 ngtrCri chet vi bi ran chua Cobra
x "'

can.
,

2. Th\rc an chinh cua ran chua Cobra la cac loai ran khac.

3. Ran chua Cobra sinh song & trong rirng, cac canh dong va VU.ng dam
lay.

4. Ran chua Cobra c6 nguon goc tirvt1ng Nam A.

5. Ran chua Cobra la loai ran d{ic dai nhat tren the gi&i, chung c6 th dai
len t&i 5,5m.

6. Ran chua Cobra lam t6 bAng la cay va n6 se canh chirng suot & t6 cho
den khi tr\rng n&.

7. Khi bi de d<;>a, ran chua Cobra phat ra am thanh xi xi tht to.

8. Loai ran chua Cobra tiem vao C<Y th con moi lolj.i n<;>c d{ic C\l'C mlj.nh
qua rang cua chung.

9. Ran chua Cobra bi diec, va nhling ngtrCri dv. ran thtrbng gia vb- dieu
khin chung bAng tieng sao theo chuyn d9ng du dtra cham chm cua
chung.

10. L&p: Bo sat

B9: C6 vay
 .
,.,
G1ong: n h"
nan o mang

Chi: Ophiophagus

Loai: Ophiophagus hannah

CONG THUC TAO RA cAc MUC DO THONG TIN

. ' .

VE LOA.I BO SAT
1. Thong tin don gian nhat va thu vi nhat

2. Th\rc an cua chung

3. Ncri sinh song

4. Phm vi phan b6

5. Kich c&

6. H sinh san

7. Thong tin giai phu hoc cac dc dim thu vi 1

8. Thong tin giai phu hoc cac dc dim thu vi 2

9. Thong tin giai phu hoc cac dc dim thu vi 3

10. Phan loi khoa h9c

Gi<'r chung ta hay cung tim hiu Chrrong trinh Thong minh ve "bit"
thong minh Thomas Jefferson:

J:vfang kie11 tl1t'rc Lic11 sit

I:vlt.tc Cac vi to11g tl1011g J:vfi

Bo
10 vi to11g tl1ong da'\1 tie11

''Bit'' t11011g mi1t11 TI1omas Jefferso11

 CHVONG TRiNH THONG MINH THOMAS
JEFFERSON
1. Thomas Jefferson sinh ra & Virginia.

2. Tir khi con be den luc tnr&ng thanh, Thomas Jefferson chcri dan violon.

3. Thomas Jefferson la vi tbng thong thfr ba cua nu&c Mi.

4. Thomas Jefferson la ngu<'ri sang l?p chu chot cua Ban tuyen ngon d{>c
l?p cua nu&c Mi.

5. Thomas Jefferson khong tham gia chien dau nhu m{>t chien si trong
CUQC Chien tranh each m?ng.

6. Thomas Jefferson la thong doc bang Virginia.

7. Thomas Jefferson la ngu<'ri sang l?p ra Dang Dan chu.

8. Trong nhim k)r cua Thomas Jefferson, nu&c Mi c6 din tich tang gap
doi nh<'r chiem dU'Q'C vt1ng dat tir song Mississippi t&i day nui Rocky.

9. Toa nha cua Thomas Jefferson duQ'C g9i la "Monticello".

10. Thomas Jefferson va John Adams cling chet vao m{>t ngay - ngay tron
50 nam sau khi kY ket ban Tuyen ngon d{>c l?p.

CONG THUC TAO RA cAc MUC DO THONG TIN

' ? ,

VE cAc VI TONG THONG

1. Ncri sinh cua vi tbng thong.

2. Dfr kin ve th<'ri tre cua vi tbng thong.

3. Thfr ti;r cua vi t6ng thong trong lich SIT dat nu&c. 4. Cong hien n6i b?t
nhat cua vi t6ng thong d6.

4. M{>t dfr kin ve qua trinh tham gia vao ho?t d{>ng chinh ttj hoi).c si;r kin
lich SIT.
5. M9t dfr kin ve dia vi chinh trj.

6. M9t dfr kin ve S\f cong hien cua vi tBng thong do doi v&i nen chinh trj
hoc si.r kin lich srr.

7. Thanh t\l'U chinh ma vi tclng thong CO dtrQ'C trong nhim k)'.

8. Ngoi nha cua vi tBng thong hoc m9t dia dim ttr<'rng nim.

9. Ngay thang hoc S\f kin ve cai chet cua vi t6ng thong.

Sau day la Chtrong trinh Thong minh cung cap kien thfrc ve bang
"Pennsylvania":

Jv.LU1g t1i tl1i.'tc Dia ly

Bo
Cac bai1g ctia !\Ii
JvI1,1c Cac bai1g o plua D611g :tvfi
''Bit '' t116ng miill1 Pe11115ylvailia

CHVONG TRINH THONG MINH BANG

PENNSYLVANIA
1. Nha may san xuat so-co-la 16n nhat tren the gi&i nAm & vU.ng Hershey,
bang Pennsylvania.

2. Bang Pennsylvania nAm & khu vi.re Dong Mi.

3. Thanh pho trung tam cua bang Pennsylvania la Harisburg.

4. Bang Pennsylvania cung cap tat ca trfr ltrQ'Ilg than da va than antraxit
cho toan ntr&c Mi.

5. Loai chim dtrQ'C coi la biu ttrQ'Ilg cua bang Pennsylvania la ga go eel
khoang.

6. Hoa nguyt que nui la hoa biu ttrQ'Ilg cua bang Pennsylvania.

7. Vua Charles II cua Anh dii ban cho ngai William Penn manh dat ma gi<'r
 c6 ten la Pennsylvania.

8. Tir "Pennsylvania" c6 nghia la G6 cua Penn.

9. Ban Tuyen ngon d(lc l?p cua Mi dU'Q'C D nhi Quoc h(li L\LC dia chap
nh?n tl;li Pennsyvania vao ngay 04 thang 07 nam 1776.

10. Pennsylvania la bang thrr hai gia nh?p vao Hgp chung quoc Hoa Ky.

CONG THUC TAO RA cAc MUC DO THONG TIN

' . . ,

VE CAC BANG THANH PHO

1. M(lt si.r kin thu vi hoi).c nbi b?t ve nhiing cong hien trong nganh c6ng
nghip hoi).c n6ng nghip cua bang.

2. Vi tri dia ly cua bang.

3. Thanh pho trung tam.

4. Nguon tai nguyen thien nhien nbi b?t nhat.

5. Loai chim biu tll'Q'Ilg cua bang.

6. Loai hoa biu tll'Q'Ilg cua bang.

7. Si.r kin lich SIT hinh thanh manh dat.

8. Nguon goc ten hin tl;li cua bang.

9. Si.r kin lich SIT hoi).c chinh ttj n6i b?t nhat ve bang.

10. Thrr ti.r bang tham gia vao Lien bang.

Gi<'r chung ta hay cung xem m(lt Chuong trinh Thong minh ve "Dan
violon" dU'Q'C thiet ke nhU' the nao:
 '

:Mang kien t11t?c Am n119c

:tvI1,1c Cac lo9i il119c C\1 fun n119c
Bo
Nl19c C\1 c6 da}'
Bit tl1611g mi11!1 Dat1 violon

CHVONG TRiNH THONG MINH DAN VIOLON

1. E>an violon thu9c 109i nh9c C\l c6 day.

2. E>an violon c6 bon day (ten cua bon day la E, A, D va G).

3. Ngtr<'ri ta dung cay vi d chai dan violon.

4. Cay vi cua dan violon dtrQ'C lam tir long ngi.ra, va khi keo vi ltr6t qua day
dan se lam day dan rung len.

5. Cac phan cua dan violon bao gom: Num len day, chot mac day va cay
chong.

6. Phan dau cua day dan violon dtrQ'C noi vao num len day, con phan du6i
dtrQ'C noi vao chot mac day.

7. E>an violon dtrQ'C t90 ra dau tien & Y vao thekY 16.

8. Chiec dan violon dau tien dtrQ'c dung d chai nh9c nhay (nh9c dance).

9. Claudio Monteverdi la ngtr<'ri dau tien dtra cay dan violon vao dan nh9c
cua nha hat nh9c ltjch (opera).

10. Trong m9t dan nh9c giao htr&ng hin d9i c6 35 cay dan violon (so
ltrQ'Ilg nhieu hon bat k)' m(>t 109i nh9c C\l nao).

CONG THUC DE TAO RA cAc MUC THONG TIN

' .

VE cAc LOAI NHAC cu

 2. Thong tin d?c bit ve 109i nh9c cv.

3. Lo9i nh9c CV do dtrQ"C chcri nhtr the nao?

4. M9t thong tin cv thg ve each chcri 109i nh9c cv d6.

5. Lit ke m9t vai b9 ph?n cua nh9c cv.

6. Thong tin cv thg ve m9t b9 ph?n cua nh9c cv.

7. Lo9i nh9c cv d6 c6 xuat xfr tir dau?

8. Vai tro dau tien ma nh9c cv d6 thi;rc hin la gi?

9. Vai tro khac nfra cua nh9c cv d6 (c6 thg lien quan den m9t S\l' kin n6i
b?t trong am nh9c).

10. Vai tro cua nh9c cv d6 trong thCri hin dl).i (trong m9t dan nh9c ho?c
trong cac linh vi;rc khac).

Chung ta c6 thg trinh bay Chtrong trinh Thong minh ve bfrc tranh Bfra
tic cuoi cung cua danh h9a Leonardo da Vinci nhtr the nao?

:tvI"11g kie11 tl1ttc Ngl1 tl1t1t

:tvI9c Nl1ung kit tac
i1gl1 tllttt tttyt ,,bi
Bo
Nl1iing kit tac
ctia leo11ardo da Vinci

''Bit'' tl1011g mi11!1 Bti'fl tiic cuoi t:U11g

CHVONG TRINH THONG MINH BUA TIEC CUOI

CUNG
'

1. Tac gia cua b\rc h9a Bfra tic cum cung la Leonardo da Vinci.

2. B\rc h9a Bfra tic cuoi cung dtrQ"C ve tl).i thanh pho Milan, Y.

3. Bfra tic cuoi cung la m(it bfrc tranh ttremg (dtrQ"C ve tren tlremg).
 4. Hinh anh cua chua Jesu dtrQ'C khac h9a & gifra bfrc tranh.

5. 12 ngtr<'ri dan ong ngoi vay quanh chua Jesu la 12 h9c tro - tong do cua
Chua.

6. Leonardo phai mat ba nam d hoan thanh brrc tranh Bfra tic cum
cung.

7. Leonardo SIT d\lng loi ve tranh ttr<'>ng v6i thlj.ch cao tr6t d thi;rc hin
brrc h9a.

8. Ngay sau khi Leonardo hoan thanh, bfrc ve dii bat dau bi tr6c.

9. Bfra tic cuoi cung hin dtrQ'C lrru gifr & tu vin Santa Maria delle Grazie
& thanh pho Milan.

10. Leonardo cling nghien Ctfu ve nganh giai ph:u, thien van h9c, th\l'C vt
hQC Va khoa dja chat; ong cling da thiet ke nhieu may m6c Va th\l'C hin
cac phat minh khac.

'

CONG THUC TAO RA cAc MUC THONG TIN VE

?

cAc TAC PHAM NGHE THU.AT

1. Ten cua h9a si dii tlj.o ra brrc tranh.

2. Brrc h9a drrgc hoan thanh & dau?

3. Brrc h9a thu9c lolj.i tranh gi?

4. Chu de cua tac phfim.

5. M9t vai chi tiet ve tac phfim.

6. Tac phfim dtrQ'C hoan thanh vao th<'ri gian nao? Phai mat th<'ri gian bao
lau d hoan thanh tac phfim?

7. Phtrong phap ve nao dtrQ'C SIT d\lng?

8. M9t giai tholl.i ve tac phfim.

 9. Hin ti tac phfim dl.l'Q'C lrm gifr a dau?

10. M9t vai thong tin khac ve tac gia.

Vy con Chrrong trinh Thong minh ve "hinh chfr nht" thi nhrr the nao?

:l\1Iai1g kien tl1t?c Toan l19c

!vI9c Cac kl1oi l'linl1 l19c

Bo
Cac lilill1 pl1ru1g (sided sl1apes)
Bit tl1011g mi11!1 Hllu1 cl1u ru1t

CHVONG TRiNH THONG MINH HINH CHO'

NHAT

1. Hinh chfr nht c6 bon cnh.

2. Hinh chfr nht c6 bon g6c trong.

3. Hinh chfr nht c6 hai cp cnh doi din bng nhau.

4. Mfii g6c trong cua hinh chfr nht dl.l'Q'C g9i la "g6c vuong".

5. Hinh chfr nht la hinh binh hanh c6 bon g6c bng nhau.

6. TBng cac g6c trong cua hinh chfr nht la 360 d9.

7. Hinh chfr nht la hinh c6 hai chieu (dai va r9ng).

8. Cac hinh chfr nht thu9c m9t phan cua hinh h9c, dl.l'Q'C g9i la hinh h9c
phng.

9. Trong hinh h9c phng, hinh chfr nht thu9c dng trr giac loi.

10. Cai ten hinh chfr nht (rectangle) xuat phat tir tieng Latin la rectus (c6
nghia la "ngay ngan") va angulus (c6 nghia la g6c) dung d mo ta bon
g6c trong ben phai cua hinh chfr nht.
 '

CONG THUC TAO RA cAc MUC THONG TIN VE

CAC HINH PHANG

, ' "'

1. Hinh d6 c6 bao nhieu cl).nh?

2. Hinh c6 bao nhieu g6c trong?

3. M9t dc dim ve cac Cl).nh cua hinh.

4. Cac g6c trong la g6c gi?

5. E>inh nghia hinh d6.

6. TBng cua cac g6c trong cua hinh la bao nhieu?

7. KhAng dinh rng n6 la hinh c6 hai chieu.

8. KhAng dinh rng n6 thu9c hinh h<;>c phAng.

9. Hinh dtrQ'c xep vao 101).i nao trong hinh h<;>c phAng?

10. Nguon goc ten g<;>i cua hinh.

Dtr6i. day la phtrong phap tl).o ra m9t Chtrong trinh Thong minh ve chu
de "Trai tim".

Mat1g kien tl1\tc Giai pl1au situ1 ly nS\TOi

-

JvI9c Cac co quai1 cia co tl1e nS\Toi

Bo
Cac co quan o pl1ru1 tren
cia co tl1e

''Bit tl1811g mi11h

CHVONG TRiNH THONG MINH TR.Ar TIM

1. Trai tim lam nhim VV bOTil mau den tat ca cac C<Y quan trong C<Y th
.
ngtr01.
'
 10:32 PM 80% 1

( Back Gach t<;io ra cac Chlfang trlnh Thong minh rn

'

CONG THUC TAO RA cAc MUC THONG TIN VE

cAc HINH PHANG

1. Hinh d6 c6 bao nhieu cl).nh?

2. Hinh c6 bao nhieu g6c trong?

3. M{it dc digm ve cac Cl).nh cua hinh.

4. Cac g6c trong la g6c gi?

5. Dinh nghia hinh d6.

6. T6ng cua cac g6c trong cua hinh la bao nhieu?

7. KhAng dinh rng n6 la hinh c6 hai chieu.

8. KhAng dinh rng n6 thu{ic hinh h9c phAng.

9. Hinh dtrQ'c xep vao 101).i nao trong hinh h9c phAng?

10. Nguon goc ten g<;>i cua hinh.

Dtr6i. day la phtrong phap tl).o ra m{it Chtrong trinh Thong minh ve chu
de "Trai tim".

Mai1g kien t11i.'tc Giai pl1au si.tu1 ly ngtroi

-

:tv!9c Cac co quai1 ctia co t11e 11gtroi

Bo
Cac co qt1ai1 o pl1a11 tre1
ctia co t11e

CHVONG TRiNH THONG MINH TR.Ar TIM

1. Trai tim lam nhim VV b01n mau den tat ca cac C<Y quan trong C<Y thg
.
ngtr01.
'
 '

CONG THUC TAO RA cAc MUC THONG TIN VE

CAC HINH PHANG

, ' "'

1. Hinh d6 c6 bao nhieu cl).nh?

2. Hinh c6 bao nhieu g6c trong?

3. M9t dc dim ve cac Cl).nh cua hinh.

4. Cac g6c trong la g6c gi?

5. E>inh nghia hinh d6.

6. TBng cua cac g6c trong cua hinh la bao nhieu?

7. KhAng dinh rng n6 la hinh c6 hai chieu.

8. KhAng dinh rng n6 thu9c hinh h<;>c phAng.

9. Hinh dtrQ'c xep vao 101).i nao trong hinh h<;>c phAng?

10. Nguon goc ten g<;>i cua hinh.

Dtr6i. day la phtrong phap tl).o ra m9t Chtrong trinh Thong minh ve chu
de "Trai tim".

Mat1g kien tl1\tc Giai pl1au situ1 ly nS\TOi

-

JvI9c Cac co quai1 cia co tl1e nS\Toi

Bo
Cac co quan o pl1ru1 tren
cia co tl1e

''Bit tl1811g mi11h

CHVONG TRiNH THONG MINH TR.Ar TIM

1. Trai tim lam nhim VV bOTil mau den tat ca cac C<Y quan trong C<Y th
.
ngtr01.
'
 2. Trai tim c6 kich c& bng nam tay va nng khoang 450 gram.

3. Tim nm gifra ph6i va phia ben trai cua Xtrong frc.

4. Tim la m(>t khoi thjt, tlj.o chuygn d(>ng bng each phong cling len va xp
xuong.

5. Cac tinh mlj.ch dtra mau den tim, con cac d(>ng mlj.ch chuygn mau tt'r tim
di khap CO' thg.

6. Tim c6 bon ngan: hai tam nhi va hai tam that.

7. Tam nhi gom mau tt'r cac tinh mlj.ch.

8. Tam that barn mau tt'r tim thong qua cac d(>ng mlj.ch va chuygn den cac
vling khac trong ca thg.

9. Tim barn mau t&i ph6i dg cung cap oxy trtr&c khi barn t&i cac b9 phn
khac.

10. Ten gQi y hQc cua tim la "ca quan tim mlj.ch".

'

CONG THUC TAO RA cAc MUC THONG TIN VE

cAc ca QUAN TRONG ca THE NGVOI

1. Chfrc nang cua CO' quan.

2. Kich c& va can nng.

3. Vi tri cua CO' quan d6 trong CO' thg.

4. Cach thfrc ho9t d(>ng CUa CO' quan do.

5. Nhfrng phan CUa CO' thg CO lien quan t(ri CO' quan do.

6. Nhfrng phan dc trnng CUa CO' quan.

7. Cac phan C\l thg cau tlj.O nen CO' quan d6.

8. Chfrc nang cua cac phan trong CO' quan d6.

 9 . Moi lien h cua C<Y quan do t&i nhiing C<Y quan khac.

10. Ten gQi y hQc cua C<Y quan hoi).c m(>t thong tin ve ten gQi d6.

Chung ta cung xem m9t vi d\l ve Chrr<Yng trinh Thong minh v&i chu de
"Sao Hoa":

Jv.LU1g kien tl1i.'tc Kl1oa 119c t611g 11Q}1

Jv!9c Cac 11.Ull1 titll1

Bq Cac 11Af111 titll1 tro11g 11 Mt TiOi

Bit tl1011g mi11!1 Sao Hoa

CHVONG TRINH THONG MINH SAO HOA

1. Sao Hoa c6 mau h<Yi do.

2. Sao Hoa la hanh tinh c6 khoang each gan thfr trr v&i Mi).t Tr<'ri.

3. Sao Hoa c6 kich ca bng nua Trai Dat.

4. Khong c6 S\f song tren Sao Hoa vi n6 qua ll).nh, hau nhrr khong c6 nrr&c
va rat it khi oxy.

5. Ten gQi La Ma cua Sao Hoa la Than chien tranh.

6. Nhit d9 trung binh tren Sao Hoa la am So d(>.

7. Sao Hoa mat 687 ngay dg quay m9t vong quanh Mi).t Tr<'ri.

8. Yao ngay 20 thang 07 nam 19 76, con tau khong gian khong ngrr<'ri lai
Viking I cua Mi dii hl). canh tren Sao Hoa va truyen ve Trai Dat nhiing
bfrc anh cn canh cua hanh tinh nay.

9 . M9t vt ni).ng 50 kilogam & tren Trai Dat c6 tr9ng lrrgng 14 kilogam &
tren Sao Hoa.

10. Tr9ng l\fc tren Sao Hoa bng 3/8 so v&i Trai Dat.
 '

CONG THUC TAO RA cAc MUC THONG TIN VE

cAc HANH TINH

1. Be ngoai cua hanh tinh nhin tl'r Trai Dat.

2. Th{r ti;r khoang each cua hanh tinh so v&i Mt TrCri.

3. Kich thtr&c so v&i Trai Dat.

4. Dieu kin song tren hanh tinh d6.

5. Nguon goc ten g9i cua hanh tinh.

6. Nhit d9 tren be mt cua hanh tinh.

7. ThCri gian cho m{>t quy d9o quay cua hanh tinh quanh Mt TrCri.

s. Cu{>c kham pha hanh tinh.

9. Tr9ng ltrQTig cua m{>t vt th & Mt TrCri so v&i tren Trai Dat.

10. Tr9ng li;rc cua hanh tinh d6 so v&i tr9ng li;rc cua Trai Dat.

Van h9c la m{>t chu de rat d giang d9y. Hay cung nghien c\ru thong tin
ve "Shakespeare":

Mai1g kien tl1\rc Van l1Qc

M1,1c Cac tlli si Aiu1

Bo
Cac bhl t110 rua Sl1akespeare

Bit tl1811g mi11!1 William Sl1akespeare

CHVONG TRINH THONG MINH SHAKESPEARE

1. William Shakespeare la m{>t nha thO'.

2. William Shakespeare sinh ra & Anh.

 3. William Shakespeare dtrQ'C sinh ra trong m9t gia dinh giau c6 &
Stratford-Upon-Avon.

4. Nam 18 tu6i, William Shakespeare ket hon v&i Anne Hathaway.

5. Nam 28 tu6i, William Shakespeare cling v&i VQ' va ba con chuygn den
song ti Luan E>6n.

6. Tac phii:m dau tien cua Shakespeare xuat hin trtr&c c6ng chung la bai
thO" Than V Nir va Adonis, nam 6ng 29 tubi.

7. Shakespeare viet hai ltjch, bi ltjch la cac v& ltjch lich SIT.

8. Nhieu v& ltjch cua Shakespeare dtrQ'C c6ng din & rp Globe ti Luan
E>6n.

9. Shakespeare tr& thanh nha thO" n6i tieng nhat & Anh

10. Shakespeare dtrQ'c ca tv.ng la m9t nha viet ltjch vi di nhat tir trn&c t&i
g10".
. '

'

CONG THUC TAO RA cAc MUC THONG TIN VE

CAC NHA THO CUA ANH

1. Ngtr<'ri d6 la ai?

2. NO'i sinh va ngay sinh cua nha thO" d6.

3. Ngtr<'ri d6 dtrQ'C nu6i dtr&ng trong m6i trnemg nhtr the nao?

4. Ngtr<'ri d6 c6 gia dinh kh6ng va h<;> la ai?

5. Trong suot CUQC d<'ri, ngtr<'ri d6 chu yeu song (y dau?

6. Th<'ri digm sang tac tac phii:m dau tien? E>6 la tac phii:m gi?

7. Phm vi sang tac?

8. Nhling tac phii:m cua ngtr<'ri d6 dtrQ'C c6ng bo & dau? Ngay nay chung
dtrQ'c lrru gifr & dau?
 9. Ngtr<'ri d6 dtrQ'C nhling ngtr<'ri cling th<'ri ca tl,1.ng nhtr the nao?

10. Nhling thanh t\l'U ttlng th cua ngtr<'ri d6?

Cuoi cling, chung ta se mo ta each thfrc t9o ra m9t Chtrong trinh Thong
minh dung d giang d9y cac tir ngfr ve "D<}ng vt" bng tieng Nht:

Jviang kien t11\tc Ng611 11gtt

l\iI9c Tie11g Nl1t
Bo
NI1t111g et.tm ti:r tie11g NI1t
''Bit '' tl1811g mi11!1 ''Cac loai d1?11g ''t''

CHVONG TRINH THONG MINH NHO'NG TU

, '

TIENG NHAT VE DONG VAT

Plue11 am La Ma Tie11g Vit

I. mu con cl16

2. neko con meo

'

3. usagi con t110

4.

5. bt1ta con lQll

'

6. con ian

7. sa1u con kltl

8. zo con vo1

9. ca sau :tvli

\\'anl

1 0. pai1da con gatt t1uc

,, '
 '

CONG THUC TAO RA cAc MUC THONG TIN VE

. ,

NHUNG TU TIENG NHAT

1. Con vt than thu<}c nhat.

2. Con vt than thu<}c thfr hai.

3. Con vt than thu<}c thfr ba.

4. Con vt than thu<}c thfr ttr.

5. Con vt than thu<}c thfr nam.

6. Con vt than thu<}c thfr sau.

7. Con vt than thu<}c thfr bay.

8. Con vt than thu<}c thfr tam.

9. Con vt than thu<}c thfr chin.

10. M<}t con vt khong ph6 bien nhrmg quen thu<}c.

& chtrong tam, chung ta dii lit ke 10 mi;tc cho m6i mang kien thfrc.

B&i vi c6 10 mang kien thfrc, nen se c6 tbng so m<}t tram mi;tc.

Gi<'r thi ro rang la chi can SIT di;tng nhiing mi;tc dii lit ke, cac bc cha m
c6 th tll.o ra hang nghin tam the "bit" thong minh.

M9t dieu nfra cling d nhn thay la vic tll.o ra 10 Chrrong trinh Thong
minh cho m6i m9t "bit" thong minh, tir d6 tlj.o ra 10 mfrc d9 thong tin cho
m6i tam the se thu dtrQ"C ket qua la mtr<'ri nghin Chtrong trinh Thong minh.

N6i each khac chung ta c6 mtr<'ri ngan dfr kin.

Va d6 m&i chi la ket qua tir vic nghien Clru & mfrc d9 t6ng quat.

"C6 biet bao nhieu dieu trong the gi&i nay. Toi chac chan rng chung ta
ai cling CO CO" h<}i de tr& nen hlj.nh phuc nhtr nhiing ong hoang " (Va hay lam
>

vic cham chi nhtr nhiing chu hai ly d tlj.O ra cang nhieu nhiing tam the
"bit" thong minh cho vic d9y con tre cang t6t).

Bng vic chi ra each phan chia cac Mang kien thfrc thanh cac Mi;tc, cac
Mi;tc thanh cac Bi;>, cac Bi;> thanh cac "bit" va cac "bit" thanh cac Chuong
trinh, tt'r d6 tii\O ra cac mfrc di;> thong tin, chung toi mu6n thg hin rng c6
rat nhieu lQ'i ich khi SU di;tng va duy tri phuong phap t6 chfrc kien thfrc nay.
Mi;>t vai lQ'i ich d6 la: Kha nang chia se va trao dBi cac bi;> v&i hang x6m
xung quanh, tt'r d6 s6 luQ'I1g the "bit" thong minhdung dg d9y cho tre duQ'c
tang len gap doi, gap ba, gap b6n Ian ma khong can t6n them th<'ri gian.

KET LUAN

Cac bc cha IDE;! c6 thg SU di;tng cac Chuong trinh Thong minh v&i VO
van each thfrc khac nhau.

Cac bc cha IDE;! c6 thg tii\O ra cac tam the ma tren d6 viet ra 10 Chuong
trinh Thong minh & mfrc di;> dau tien cho mi;>t bi;> the dung dg d9y tre.

Neu trong trubng hQ'P h9 c6 thg tii\O ra 10 chuong trinh thong minh &
mfrc di;> thfr hai va tiep tvc v&i cac mfrc di;> tren nfra cho den mfrc di;> thfr 10
thi h9 se thu duQ'c ket qua la t6ng s6 mi;>t tram chuong trinh cho m6i bi;>
kien thfrc.

Hoc la:

Thay VaO do, CaC bC cha IDE;! CO thg chun bi IDQt tram tam the CaU (mQt
the cho m6i chuong trinh cua bi;>), v&i dieu kin the d6 phai du 16n dg tre
co thg d9c dUQ'C. Lam duQ'C dieu nay, tre co thg h9c bng each d9c tt'rng
Chuong trinh m6i khi B6 hoc ME;! dua ra cho chung.

Hoc la:

B6 IDE;! c6 thg ghep 10 Chuong trinh Thong minh v&i 10 mfrc di;> cua
kien thfrc d6 thanh mi;>t cu6n sach t\l' tii\O cho tre d9c. Cu6n sach c6 thg c6
ten la "George Washington", "Loai soi", hoc "Con chim se xanh."

Hoc la:

B6 m!;! (sau khi d9y tre duQ'c mi;>t ngan "bit" thong minh dau tien, khong
c6 10 Chuong trinh & mt sau cua m6i tam the) c6 thg tt'r gier se mu6n viet
cac chirong trinh len mij.t sau cua the dg c6 thg vie't luon ca 10 mfr<: d(i
thong tin cho m6i "bit".

Ne'u v?y, bo m nen in vao mij.t sau the 10 mfrc d(i cho m6i chirong
trinh m(it each g9n gang va ro rang tru&c khi dem n6 di ep plastic. Hay nh&
rng, nhfrng tam the quy gia nay se tr& thanh tai san gia truyen va xfrng
dang dirge tran tr9ng.

Cac b?c cha m dii phai tieu ton m(it lirgng thCri gian va tien bll.c dang kg
dg tim dITQ"C m('it b('i gom 10 tam the lien quan VOO nhau Va sau do nghien
cfru ra m(it tram chirong trinh thong minh v&i 10 mfrc d(i cho m6i b(i the,
sau d6 chufin bi thong tin, roi cfin th?n in m(it tram chirong trinh len mij.t
sau b(i the va cuoi cung la ep plastic t\Ing tam.

Lirgng thCri gian can thie't cho vic tlj.o ra m(it b(i the, bao gom ca vic
tim kie'm va chufin bi nguyen v?t liu xe dich trong khoang tt'r ba tie'ng de'n
15 tie'ng cho m6i b(i, phv thu(ic chu ye'u vao chu de va kha nang tie'p c?n cua
cha m v&i nhfrng nguon dfr liu tot.

E>ieu nay CO nghia la, dg tlj.O ra m('it b('i the trung binh, cac b?c cha m
phai chi m(it khoan tien mij.t cho v?t liu tho va ton thCri gian dg tim toi
thong tin tot nhat; chufin bi phan trinh bay tren m(it mij.t cua tam the va cac
chirong trinh tren mij.t con l9i; them vao d6 la chi phi ep plastic nfra.

Ne'u nhir cac b?c cha m c6 y dinh dau tir nhieu thCri gian va tien bll.c
nhir v?y vao cac nguyen v?t liU, hQ nen cfin tr9ng trong vic tlj.O ra nhfrng
san phfim tuyt vCri va cfin th?n liru gifr chung cho nhfrng the'h sau.

Khong gi CO thg SO sanh dITQ"C VOO vic tir minh tim ra cac "bit", nghien
cfru cac Chirong trinh, va ke't hw cac nguyen liu l9i v&i nhau dg tlj.O thanh
m(it b(i the tuyt dp. Chinh nhfrng dieu nay se trao cho ngirCri d6 sir ton
tr9ng nhfrng dieu chfra di.mg trong m(it "bit" thong minh tuyt vCri, long
sung kinh danh cho chu de dITQ"C giang d9y, Va sir tran tr9ng tam the nhir
m9t ta1 san g1a truyen.
A ' " , "'
 , ,

(Liu chung ta c6 th thvc sv mang Ii.ti cho mQt dira tre hang
triu ket noi trong nao hQ chi trong 30 giay khong?)

Cau tra Im la: Chung ta th\l'C S\l' c6 thg lam dtrQ'C dieu d6.

V?y th\l'C ra chung ta c6 thg lam nhfrng gi v&i m9t dfra tre va 30 giay?

Chi can dtra ra thong tin ve 10 dfr kin lien quan t6i nhau, ta c6 thg
mang l9i cho be 3.628.800 ket noi trong ngan hang tri thfrc cua be.

Lam sao c6 thg nhtr v?y dtrQ"c?

Th\l'C ra, day la ket lu?n tir mQt djnh lu?t toan hQC CO ten la djnh lu?t Ve
t6 hQ"P va hoan tj.

Toi khong dtrQ'C hQc ve djnh lu?t nay cho t&i khi toi 16n va c6 le b9n
cung v9y.
- '

Neu dung nhtr v?y, ta hay xem xet l9i n6 m9t each ngan gQn, b<'ri le higu
dtrQ'C djnh lu?t nay la mQt yeu to quan tr9ng dg tran tr9ng nhfrng dieu dang
ng9c nhien ma b9n c6 thg lam v&i con tre chi trong vong 30 giay.

Neu toi c6 5 the, m6i the m9t mau khac nhau, thi toi c6 thg ket hQ"P
chung theo nhieu each va tbng so each ket hQ"P se th?t dang ng9c nhien. Toi
c6 thg di).t the do v&i the xanh dtrong, the do v&i the vang, the do v&i the
xanh la, the xanh la v&i the vang, the xanh la v&i the xanh dtrong...

Phep toan ma chung ta dung trong bai nay se la 5 x 4 x 3 x 2 x 1, va ket

qua la 120 each ket hQ"P 5 the khac nhau.

Nao, bay gi<'r chung ta se lay 6 the thay vi 5 the. Con so cuoi cung se len
t&i 720 each ket hQ"P 6 the nay. M9t ket qua th?t dang ng9c nhien dung
khong.
 Va so each ket hgp 7 the (t6i luc nay toi bu{ic phai dung t6i may tinh) la
5.0 40 - thi;rc S\l' rat dang kinh ng9c.

vm 8 the la 40.320.

vm 9 the la 362.880.

vm 10 the la 3.628.800.

va 11 la 39.916.800.

Va v6i 12 the thi chiec may tinh b6 tui nh6 cua toi khong con du so dg
hign thi ket qua nfra.

Nen tang cua tat ca tri tu chinh la cac dfr kin.

Khong c6 dfr kin, se khong c6 tri tu.

Nhfrng chiec may vi tinh hin dlj.i nhat chi c6 tri thong minh bl'.ing m{it
loai con trung g<;>i la "con sau tai".

Gi<'r hay cung xem xet chiec may tinh phi thtr<'rng - b{i nao con ngrr<'ri,
v6i tr9ng ltr9'11g khoang 1,6kg va co khd nang liru trfr l&n gap 10 Zan khd
nang liru trfr cua Vi?n liru trfr quoc gia Hoa Ky.

May vi tinh ho9t d{ing di;ra tren nen tang giong hoan toan v(ri C<Y che
ho9t d{ing CUa nao bQ con ngtr<'ri, Va tat nhien no dtr<;>'C mo phong theo bQ
nao con ngtr<'ri. Cho den nay, may vi tinh lam con ngrr<'ri ng9c nhien rat
nhieu, nhrmg si;r tht la chung vfin chi la m{it ban sao toi cua nao b9 con
ngtr<'ri ma thoi.

Nao ngrr<'ri la b{i may sieu vit nhat trong tat ca cac 109i may vi tinh va
n6 tuan theo cung nhfrng quy tac chung. v(yj m{it so ltr9'11g nh6 dfr kin dau
vao, n6 c6 thg dtra ra m{it so ket lun nh6. Nhrmg v6i so ltr9'11g dfr kin dau
vao 16n, thi so ket lun cling 16n h<YTI rat nhieu lan.

Va neu nhfrng dfr liu d6 l9i lien quan t6i nhau, thi t6ng so cac ket hgp
se la m{it con so rat ngo9n mi;tc.

Vy chung ta c6 thg lam gi chi v6i 30 giay?

Va chung ta khong thg lam gi v6i 30 giay?

 Neu b9n khong c6 nhieu thOi gian danh cho con cai, hay chu y t&i
chtrong nay tht I<y.

Con b9n nhin ra ngoai ell-a s6 va trong thay m9t chu ch6 Co-Ii. Be se hoi
b9n: "Con gi kia ha mli)?"

1. Chung ta c6 thg tra lOi: "Con yeu nay, mli) phai di lam bfra toi bay gier".

2. B9n se mat it nhat 30 giay dg rOi khoi be va lam cong vic ma b9n
muon.

3. Chung ta cung c6 thg nhin ra ngoai ell-a s6 va n6i "D6 la con gau gau."

4. Vic lam nay cung mat chirng 30 giay.

5. Chung ta cung c6 thg su d\lng 30 giay d6 dg n6i: "D6 la con ch6."

Vic nay cung mat 30 giay. Nhrmg it nhat, b9n da dtra ra m9t cau tra lOi
dung: "D6 la con ch6". Tuy nhien, tra lOi nhtr the nay chtra chugn. Tir "ch6"
khong phai la tir chinh xac, n6 khong rieng bit va rat mO' ho. Neu chi n6i
tir "ch6" v&i m9t tram ngtrOi khac nhau, thi m9t tram hinh anh khac nhau
ve loai ch6 se xuat hin trong dau h9, tir 109i nho xiu, mau nau, long bong
mtrQt t&i loai to 16n, long den trang va nhieu long.

Ta cung c6 thg n6i: "D6 la loai ch6 ten Co-Ii."

Luc d6, ta c6 thg n6i trong 30 giay ve nhfrng thong tin c6 gia tri mang
tinh chinh xac, rieng bit, C\l thg Va dung dan.

Li;ra ch9n n6i ro ten loai ch6 Co-Ii la li;ra ch9n tot va dap frng m9i yeu
cau.
"

Tht dang buon khi chung ta nhp dfr liu vao may tinh v&i tinh chinh
xac cao va v&i nhfrng kY nang tuyt vOi, trong khi ta nhoi nhet thong tin vao
dau tre nho m9t each cgu tha, khong c6 h thong, h(ri hQt va thtr<'rng la
khong dung sir tht.

Hay nh& rng, khong giong nhtr may vi tinh, chung ta hoan toan khong
thg x6a di nhfrng thong tin da dtra vao nao b9 cua tre. Nhfrng thong tin d6
se luon ton t9i trong nao b9 va luon siin sang dtrQ'C gQ'i l9i. Chung se luon &
d6 neu chung dung, va ngay ca khi chung sai chung cung chng bien di dau
,.,
mat.

Trong vong 10 giay, mi;>t ngtr<'ri m c6 kY nang dy con se chi cho con
minh biet 10 bfrc tranh khac nhau. Ngtr<'ri m cang thi;rc hin dieu nay
nhanh, thi be se h9c cang nhanh.

"En nha''

"Cho co-li"

''Tran''

"Mau ng9c bich"

"Vua George VI"

"Dao Borneo"

"Michelangelo"

"Triet gia Ralph Waldo Emerson''

"Quoc k)' cua New Zealand''

"Ken Harmonica"

10 giay - 10 dfr kin.

Neu ngtr<'ri m lam nhtr vy trong ba ngay lien tiep, mfii giay ttrong frng
v&i mi;>t the, thi be se c6 10 dfr kin ro rang lrm trfr vinh vin trong nao bi;>.

Nhtr vy, chi trong 30 giay, ta c6 the mang li cho tre 10 thong tin hfru
>

ich thay vi chi n6i don gian nhtr "Di ch6 khac choi. di" hay "Con gau gau".

Nhtr the da phai la digm ket thuc chtra? Xin thtra, m&i chi la bat dau
thoi.

Dg n6i cho bn higu si;r tht huy hoang va dg bien n6 tr& thanh d higu,
chung toi phai di).t ra mi;>t gia thuyet thi;rc si;r khong chac chan nhtrng li
khong thg loi b6 dieu ma chung ta muon n6i. Gia dinh rl'.ing con bn la mi;>t
em be 2 tu6i hoan toan binh thtremg va chtra tiing nhin thay con ch6 nao
trong dCri.

Bay gi<'r bll.n se c6 m(lt buBi giang dll.Y 10 giay yeu thich cua ca bll.n va be.

Hay ch9n ra 10 tam the, mfii tam c6 m(lt bi'.rc tranh ro rang, sac net ve
m9t giang ch6.

10 tam the "bit" thong minh nay se khac v&i 10 tam the tnr&c d6 vi Ian
nay chung chi n6i ve loai ch6. N6i ngan g9n, chung la 10 tam the chi'.ra
thong tin lien quan t&i nhau. Chung giang nhu 10 tam the ve 10 mau khac
nhau vy.

E>ii t&i luc blj.n danh 10 giay v&i 10 bi'.rc tranh ve nhiing giang ch6 khac
nhau.

"Bobby nay, day la 10 bi'.rc tranh ve cac giang ch6."

"Giang ch6 Dachshund"

"Giang ch6 St. Bernard"

"Giang ch6 Labrador Retriever"

"Giang ch6 Schnauzer''

"Giang ch6 Cocker Spaniel"

"Giang ch6 chan ct'ru E>i'.rc''

"Giang ch6 Boxer"

"Giang ch6 Doberman Pinscher"

"Giang ch6 Samoyed"

"Giang ch6 Bae Kinh''

10 giay trong ba ngay lien tiep, la 30 giay.

Tiep theo bll.n va Bobby se ra ngoai dll.O chai. Cho t&i luc nay, Bobby vn
chua rung nhin thay ch6 ngoai d(ri th\fC. Blj.n va be se di d9c pha, va tir xa
m9t chu ch6 Chesapeake Bay Retriever di t&i. C6 ai nghi ng<'r vic Bobby se
chi vao chu ch6 va n6i VO cung hao hfrng "M oi., con ch6 kia" khong?

E>t'tng nghi ng<'r dieu nay. Chae chan be se lam nhtr vy.

Nhtrng tat nhien, be Se khong noi dtrQ"C ten chinh xac CUa giong cho do.

Be chtra tt'tng nhin thay va nghe n6i ve loai ch6 d6. Nhtrng be dii dtrQ"C
nhin va dtrQ"C nghe n6i ve loai ch6 chung chung. Be cung dii dtrQ"C h9c,
nhrmg lam sao be c6 thg nhn biet drrgc loai ch6 nay, hoc thm chi la m9t
con ch6 bat k)'?

B?n dii d?y be ve 10 giong ch6. Be biet tat ca nhfrng yeu to chung nhat
ve nhfrng chu ch6. Bon chan, c6 dau, hai tai, duoi, long, ... Be cung biet rKng
ch6 c6 nhieu mau long khac nhau, con thi c6 tai to, con thi tai be, con thi
duoi dai, con thi duoi ngan, con thi nhieu long, con thi it, con thi long
mtrQ"t, con thi long xu bong, ...

B?n dii dtra cho be xem hinh cua 10 giong ch6 va be dii biet t6 hgp roi
hoan vi chung v&i nhau. Theo tinh toan cua phep toan nay, be c6 chinh xac
la ba tritffeu sau tram hai mU"oi tam nghin tam tram each t6 hgp va hoan vi
chung v&i nhau.

B?n c6 thay ng?c nhien den sfrng s<'r khong?

Neu khong thi hn la each din d?t cua chung toi con ngheo nan qua.

Be c6 du cha ch\ra tat ca nhfrng thong tin d6 khong?

Tat nhien la c6.

Dung ltrgng b9 nh& niio b9 cua be c6 kha nang lrm gifr m9t tram hai
mtroi. lam nghin ti dfr kin (125.000.000.000.000 ).

Cac bc ph\l huynh se thay roi hoc hao hfrng v&i S\l" tht nay, va ket
qua la hQ, cho du hao hfrng hay lo lang, Se mong trUC hQC hoi them Ve SlrC
ch\ra khbng lo cua niio b9 va ve each SU d\lng cac dfr kin va nhfrng lien ket
than kinh dg phat trign tri niio cua tre. V&i nhfrng bc cha m nay, toi
khuyen nen d9c cuon Tang CU"Ong tri thong minh cua tre trong cung b(>
sach.

Nhrmg dong th<'ri, hay nh& rKng tri nao cua be phat trign m9t each
chinh xac theo htr6ng SIT dv.ng nay.

B9n se n6i rng: "Chiic hn be se chng bao gier dung het tat ca
3.628.800 lien ket do?''

C6 le la khong. Neu b9n c6 thg n6i v&i chung toi so ltrgng va 109i ket noi
be se SIT dv.ng, c6 le chung toi c6 thg tim dtrQ'C each dg chi d9y cho be bay
nhieu thoi. Nhtrng t9i sao chung ta phai h9n chebe?

B9n dii tiing mua m<}t cuon tir dign hay m<}t cuon bach khoa toan thtr
nao chtra? B9n tra dtrQ'C bao nhieu tir hay S\l' kin trong nhfrng cuon sach
d6? M<}t nghin tr? T9i sao b9n l9i mua m9t cuon sach ma chi SIT dv.ng c6
m<}t nghin thong tin chfra trong d6 thoi? B9n dii bao gier di ra ngoai va tr&c
rng minh c6 mang theo cuon tir dign hay cuon bach khoa toan thtr khong?

B9n se muon c6 m<}t cuon bach khoa toan thtr trong dau den mfrc nao,
dc bit khi b9n biet rng niio b9 cang phat trign khi ta SIT dv.ng chung cang
nhieu.

C6 phai chi can thu thp nhieu dfr liu, va the la du roi khong? Tat
nhien la khong. Chung ta ai cung tiing gp nhfrng ngtr<'ri trong dau day kien
thfrc nhtrng l9i khong he biet frng pho v(ri hoan canh th\l'C te.

Nhrmg dieu d6 khong thay dtli dtrQ'c m9t S\l' tht rng mfrc d9 higu biet
CUa chung ta Se bi gi(ri h9n b&i nhfrng dieu chung ta rut ra dtrQ'C tir nhfrng
dfr liu minh c6.
 , ? ?

Co ba linh vi;rc chinh lien quan t&i tri thong minh cua con ngrrm xet
tren khia c9nh tri tu so v&i khia c9nh v?t ly.

Trtr&c het la kha nang d9c va trong tat ca thi kha nang d9c la quan
tr9ng nhat. D9c la I<y nang nen tang cua tat ca cac khoa h9c CO" ban cling
nhtr khia c9nh nhan van trong con ngtrCri ma hau het cac h thong giao d\lC
deu that b9i.

Th{r hai la nen tang kien th\rc t6ng quat va tri thong minh cua loai
ngtr<'ri deu di.ra tren nhling dfr kin cau thanh nen tri th\rc nhan 109i. Khong
co nhling dfr liu do, se khong co khai nim ve "tri thong minh".

Th{r ba la Toan h9c - ca s& cua cac mon khoa h9c.

Chtrang nay se noi v&i nhling nguyen tac chung khi giang d9y ba linh
V\l"C tren.

Kien thfrc trong chtrang nay Se giup b9n biet each Ctr XU VOO be Va each
cam nh?n ve be. B9n cling se biet each cam nh?n ve ban than minh.

B9n cam nh?n ve be va ban than b9n cang tot va b9n higu n{ii dung, y
nghia cua chtrang nay cang sau, thi thanh cong cua b9n se cang to 16-n.

Ban than chung toi cling bi chi phoi b&i nen giao d\lC ma chung toi
dtrQ"c hrr&ng, den n5i doi khi trong luc d9y nhling em nho & Vin, chung toi
cling VO tinh mac l9i cung m{it so sai sot v&i h thong giao d\lC do, dieu nay
khien chung toi VO cung kh6 tam.

H thong trtr6ng h9c sap xep dg cac be luon that b9i. Chung ta co thg
nh(r dtrQ"C dau "X" 16-n mau do ben c9nh nhling dap an sai. Dap an dung
thtr6ng khong dtrQ"c de c?p t&i. Cac bai kigm tra dtrQ"c so9n nhm bu{ic
chung ta bQC lQ S\f ngu dot han la kham pha kien thfrc CUa chung ta.
 E>g tn hu6ng hoan toan cam giac hoi h9p thuan khiet khi hu6ng dfin
cac be nho tu&i, tot nhat b9n nen bat dau v&i nhfrng be hoan toan chtra bi
tac d(ing chut nao. Du&i day la hu6ng dfin giup b9n thanh c6ng:

Hay htt'6'ng dan be vi be.in nghi do la iJ tlt'6'ng tuyt vM va la

ml)t dij.c an cua be.in

Neu y tu6ng nay hap dfin b9n, hay tiep t\lC dan than. Hay tat din tho9i
va dan ghi chu tnr&c ell-a phong "Hay gifr yen lng - Giao SU' M dang lam
vic - E>iing lam phien." Neu b9n muon tr& thanh m9t ba m chuyen
nghip, b9n se gia nhp vao nghe nghip lau d(ri va dang ton kinh nhat tren
the gi&i. Neu b9n tin hu&ng dfin va d9y bao con cai la dc an danh cho b9n,
b9n nen tn d\lng dc an nay.

Hay noi to, ro rang, v&i gi9ng day nhit huyet

Vi b9n da coi vic hu&ng dfin con tre la y tu6ng thu vj, hay lu6n dam
bao suy nghi d6 ton t9i trong dau b9n. E>iing qua kheo leo v&i cac be. Hay
SU d\lng gi9ng diu d chju, to, ro dU'Q'C truyen d9t v&i long nhit huyet ma
b9n th\l'C S\f cam nhn dugc. Be se nghe b9n d hon va se coi tr9ng long
nhit tam cua b9n.

Neu b9n la nguCri it n6i, gi9ng diu kh6ng nhit huyet, hay thay d&i ban
than. T90 cho minh gi9ng n6i day nhit huyet va con cua b9n se tham
nhfrng gi b9n n6i nhu m9t mieng b9t bign.

Thll' gian va tt]n htt'&ng

E>ay la CUQC ch<ri thu vi nhat. S\l' tht la n6 se keo theo nhieu thay d&i
l&n va quan tr9ng doi v&i con cua b9n, nhrmg b9n diing nen quan tr9ng
h6a van de. B9n va be chng mat gi khi tham gia CUQC chO'i nay ca.

La giao vien cua be, b9n can dam bao minh an va ngu day du dg lu6n
thu gian va lu6n biet tn hu6ng CUQC song. Cang thng thuemg la ket qua
cua tinh tr9ng mt moi, kh6ng c6 t& chfrc, hoc kh6ng higu du ve ly do b9n
dang lam nhfrng vic b9n dang theo du6i.
>

Tat ca nhfrng dieu nay thuemg d dugc khac ph\lC va nen dugc khac
ph\lC neu b9n hin dang khong tn hu6ng CUQC song. Vi lQ'i fch CUa con, b9n
c6 thg phai chu y t&i ban than nhieu hon tru&c day.
 Thd hin vic minh tin hr<Yng con qua thai d9, bidu hin, vii
hiinh d9ng

Be tin ttr<'mg bll.n, thtrbng la hoan toan va tuyt doi. Hay dap l9i niem
tin d6. Be muon h9c h6i nhieu hon bat cir ai tren the gi&i, cho du doi khi c6
ve nhtr be muon lam blj.n phat dien len. Khi blj.n tin ttr<'mg thai di;> hao h\rng
h9c h6i va kha nang tiem fin khbng lo cua be, thai di;>, bigu hin va hanh
di;>ng CUa blj.n can phai thg hin dtrQ"C dieu do.

Neu nghi ng<'r nang li;rc cua be, ngay tt'r dau bll.n khong nen bat dau
chtrong trinh nay.

Thll'iYng xuyen cung cap them thong tin mm

C6 le day la yeu to tlj.O nen thanh cong it dtrQ"C chu y nhat. Thong tin
m&i chinh la gia vi cho m6i chtrong trinh. Khi thong tin m&i phong phu va
hap dfin, blj.n va be se cung dtrQ"C chap canh. Se khong bao gi<'r c6 du th<'ri
gian trong ngay hay trong tuan. The gi&i CUa be Se ngay cang dtrQ"C m& ri;>ng
ra. Day la dieu ma m9i tre em deu htr&ng t&i mbi ngay.

Khi be dii hidu thong tin cii, hay logi bo thong tin do di

Neu blj.n khong cung cap dtrQ"C thong tin m&i vi blj.n phai di chuygn hoi).c
dang mang bau hay vi bat kY ly do gi, thi cung khong nen dtra cho be cac
thong tin cu. Hay tlj.m dt'rng vic dll.Y tre cho den khi bll.n c6 thg chufin bi
thong tin m&i.

Dgy be co m\{c dich vii theo each dU't;rc t6 chU-c chij.t che

S\l" thich thu cua bll.n c6 lien quan rat 16n t&i mire di;> t6 ch\rc chtrong
trinh. Mi;>t ngtr<'ri mli) c6 tinh t6 chlrc cao se rat c6 y th\rc ve tinh mvc dich
doi v&i nhfrng dieu minh dang lam. Ngtr<'ri mli) d6 se biet chinh xac minh da
lam dtrQ"C dieu gi, da lam dtrQ"C dieu d6 bao nhieu Ian, va khi nao can phai
chuygn sang giai do9n tiep theo. Ngtr<'ri mli) ay c6 nguon cung cap thong tin
,., ' ' " "
tot va Iuon san sang khi can.
A "

Thi thoang mi;>t ba mli) chuyen nghip thi;rc S\f cung di chch htr&ng chi
vi h9 khong danh th<'ri gian ngoi l9i va t6 chlrc ban than. D6 dung la mi;>t
tham h9a b&i vi neu t6 chlrc ban than tot, h9 se phat hin ra h9 la nhfrng
giao vien gi6i va chi bi can tr& doi chut b&i nhfrng van de nh6 lien quan t&i
vic t<l chrrc, sap xep.

Chu<in bi tui liu kh6 l6'n vu d sU- dv.ng

Tai liu b?n SIT dl,lng thtremg thg hin tinh tr?ng phat trign ve thi giac
cua be (y th(ri digm d6. Nhfmg ba m thong thai se luon chufin bi tai liu v&i
kich thtr&c 16-n hon va d SIT dl,lng hon mrrc can thiet, chi vi ml,lC dich an
toan.

Tai liu c6 chat ltrQTig thap, khong ro rang, hoi:\c qua nho se khien tre
kh6 nhin va d dang anh htr&ng xau t&i vic h9c. Chung se giam hfrng thu
d?y va h9c.

Chu<in bi moi tru'<Yng hQC khong c6 am thanh, hinh anh vu

dO vt1t gay xao nhiing

Hau het khong gian trong nha khong yen tinh. Tuy nhien, ta vfin c6 thg
giam S\f h6n d9n d6. B?n nen tat tivi, dai, may nghe nh?C, may ghi am khi
dang d?y be Va t?O mQt khong gian khong bi anh htr&ng b&i am thanh, hinh
anh ... thanh khong gian hQC tp chu d?O.

Ngtr<'ri ta doi khi vfin nham lfin gifra khuyen khich v&i on ao, nh9n
nh?O. Si.r khich l rat tot cho be - con nh9n nh?O thi khong.

Chi dq.y be khi be dang vui ve vu khoe mq.nh

B?n higu con b?n hon bat kY ai tren the gi&i nay. B?n biet khi nao be
dang tran ngp hfrng thu va vui ve h9c tp, va b?n cling biet khi nao be
khong thoai mai. Hay luon ch9n th<'ri digm tot nhat dg d?y dB be.

E>fmg bao gi(r d?y be khi b?n thay be khong thoai mai. Khi mQC rang, be
thtremg hay dau d&n va mat ngu. E>t'tng d?y be & th<'ri digm d6. Suy nghi
rng c6 thg d?y bat err dieu gi cho m9t ngtr<'ri dang om, that v9ng, moi mt
va dau d&n la hoan toan sai lam.

E>oi khi m va be qua say me chtrong trinh den n6i ca hai deu co gang
VtrQt qua nhfmg giai do?n nay. Tuy nhien, khong nen lam nhtr vy.

C6 nhieu khoang th<'ri gian tot va chung chac chan mang l?i ket qua
VtrQt tr9i hon rat nhieu so v&i quang th(ri gian kh6 khan, vy b?n chi nen
tn dl,lng khoang th(ri gian tot nhat va tranh khoang th(ri gian t h?i.
 Luon dlt'a tai liu ra thi).t nhanh

Chung ta deu luon danh gia thap kha nang tiep thu nhanh nhtr ch&p
cua tre nh6. "C6 cong mai sat c6 ngay nen kim" va b;:tn cang d;:ty be nhieu
thi be cang h<;>c nhanh. Mi;>t dieu C\fC kY quan tr9ng doi v&i thanh cong cua
b;:tn la b;:tn chi ltr6t qua nhfrng tai liu giang d;:ty cua minh. Toe di;> va S\f
thich thu c6 lien ket cht che v&i nhau trong qua trinh h<;>c tp. Bat kY dieu
gi thuc dy qua trinh nay deu se t;:to them ht1ng thu h<;>c tp.

Ngtrgc l;:ti bat kY dieu gi lam chm qua trinh nay l;:ti se lam giam ht1ng
thu h<;>c tp. Mi;>t bu6i h<;>c chm ch;:tp la bu6i h<;>c chet. D6 la S\f si nh\lC doi
v&i kha nang h<;>c tp cua be va se dtrgc be hieu theo nghia nhtr vy.
>

Cha IDE;! nen luyn tp v&i nhau trn&c khi bat dau v&i be. Dieu nay se
dam bao toe di;> h<;>c tp phu hgp ngay tir khi bat dau.

Luon dintg trtnrc khi be muon dintg

Nhtr da de cp trn&c day, dim nay la dim chu yeu d thanh cong. Chi
c6 b;:tn m&i kim soat dtrgc so ltrgng tai liu h<;>c tp va di;> dai cua th(ri gian
h<;>c tp. Luon khich l ban than va be, chi nen dtra ra mi;>t ltrgng nh6 tai
liu be muon h<;>c trong mi;>t bubi. Be se luon coi b;:tn c6 ve hoi. keo kit khi
cung cap thong tin. Thong tin khong bao gi<'r la du, do d6 be luon muon c6
nhieu thong tin hon. Day la bi quyet trong chtrong trinh d;:ty cua b;:tn. Bat
kY dieu gi it hon deu khong dtrgc chap nhn.

Tat ca cac be, neu dtrgc cho phep, deu se t\f nhoi nhet den thira mfra.
D6 la ly do vi sao cac be luon gao len "Cho con them nfra" va "Them nfra di
"
9 . Day chinh la biu hin cua thanh cong. B;:tn can duy tri thanh cong nay

bAng each khong dap t1ng cac yeu cau cua be Cit nhat khong phai ngay me
thi). Hay hira se quay tr& l;:ti v&i be sau 5 phut. De nghi be hoan thanh phan
bai tp trrr&c d6, sau d6 b;:tn se cho be d;:ty them mi;>t so the Bit m&i.

Thai di;> ich kY cua be c6 th xuat hin & giai do;:tn nay. Khi n6 xay ra,
hay nh& b;:tn la IDE;! va la ngtrCri cung cap cac the, cac tir tp d<;>c, ... Dirng d
be nam quyen chu di;>ng trong chtrong trinh h<;>c. D6 la trach nhim cua b;:tn
chir khong phai cua be. Be se khong quyet dinh khon ngoan sang suot bAng
b;:tn. Be la h<;>c sinh tot nhat, con b;:tn la nha giao gioi nhat.

Tin ttnrng rling be hidu nhfrng dieu bt;in dii dt;iy

 Neu b9n thi.rc hin chtrong trinh m9t each tuan ti.r, b9n nen to digm
them cho phan cong vic kh6 nh9c va thanh cong nay v6i. niem tin tuyt doi
rng be da linh h9i dtrQ"C nhfrng gi b9n giang d9y. Day khong phai la m9t
btr&c tien to 16-n. N6 chi giong nhtr khi b9n n6i: "Hay biet rng be c6 thg
nhin thay mlii tren khuon mi).t minh." Tat nhien be biet rng b9n da n6i va
da chi cho be. B9n cling b6 cong sfrc dg din d9t ro rang va d higu. Be con
lam gi ngoai higu sau sac dieu d6? Vic nay qua don gian v6i. be. Va be cling
se cam thay tuyt v<'ri khi biet b9n higu dtrQ"C dieu nay.
>

Ung hi) vu dij_t CU'9'C vao be

Khi b9n c6 y nghi ng(r, hay di).t CtrQ'C vao be. B9n se luon la ngtr<'ri chien
thang va quan tr9ng hon, be cling v?y. Toan bQ the gi6i. luon di).t CtrQ'C rng
be that b9i, di).t CtrQ'C rng be chng higu gi ca, be se khong lam dtrQ"C. Con
b9n khong can them ngtr<'ri lam dieu d6 nfra.

Luon s&n sang thay ddi each tiep ct;ln - bien m6i ngay thanh
nhfrng ngay m&i vu thu vi

Tre nh6 thay d6i theo don vi ngay. Vi thong tin dtrQ"C thu nh?n vao be
v6i. toe d9 ch6ng mi).t va be SU di;tng thong tin d6 dg suy doan ve the gi6i.
xung quanh. Qua trinh d6 din ra hang ngay, hang giO-. Doi khi chung ta kip
nhin thoang qua nhfrng dieu be chtra tt'tng lam trtr&c d6 hoi).c nh?n thay sau
sac each nhin nh?n m6i. me cua be v6i. m9i v?t xung quanh. Du ta c6 may
man nh?n biet dtrQ"C nhfrng dieu do hay khong, thi kha nang CUa be vn
dtrQ"C tang len hang ngay theo cap so nhan. Ngay khi b9n bat dau thay quen
thu9c v6i. each lam m9t dieu gi d6, be da kjp higu vic d6 ttr<'rng t?n va theo
m9t each ti.r nhien, be muon dieu gi d6 m6i. me hon. B9n va toi thich tim
nhfrng noi. am cung d chju va ngoi l9i d6, nhtrng be thi khong.

Vi thekhi bat dau CO dtrQ"C IDQt nep h9c t?p tot ma b9n thich, b9n nen
tung he tat ca cac the h9c cli va srra sang l9i dg chun bi cho m9t em be
hoan toan m6i. se th\rc d?y vao sang mai.

C6 le dg chuc be ngu ngon vao toi horn trn&c, b9n nen n6i "T9m bit".
Sang horn sau, be se khong con la be cua ngay horn nay nfra. Hay dam bao
rng b9n c6 m9t nep h9c t?p m6i. cho be vao sang horn sau.

Trinh bay Iden thit-c nhlt' mi)t dij_c quyen ma be gianh dlt'<>"C
 Nhling dieu bl).n da dl).y be la nhling gi da qua. Kien thfrc khong thg
djnh gia C\l thg dU'Q'C, ma kien thfrc la nhling dieu VO gia. C6 m9t Ian m9t ba
m h6i toi: "Toi c6 nen hon be m6i Ian toi dl).y be dieu gi d6 khong?"

Cau tra lCri cua chung toi la: "Hon be bat kY luc nao bl).n thich. Thi.re te,
cau h6i cua bl).n kha giong v&i cau: "Toi c6 nen hon be sau khi toi hon be
khong?"

Bay gi<'r bl).n c6 them m9t each dg thg hin thai d9 quan tam - thai d9
ton tr9ng. M6i Ian bl).n dl).y be dieu gi d6, bl).n nen kem theo m9t n\l hon
hoc m9t cai om. Dl;ly be h9c la m9t phan cua nhling ho9t d(>ng bl).n lam
cung be. N6 bat dau khi be thi'.rc d?y va chi ket thuc khi be da ngli say. Khi
be & tr9ng thai thoai mai, bl).n va be cung h9c t?p. Khi be khien bl).n vat va,
hay gl).t dong tai liu di cho t&i khi be va bl).n c6 sir dong cam trong tam hon.

Luon luon, luon luon n6i cho be sv th(j_t

Bfim sinh be luon tin rKng m9i dieu bl).n n6i deu dung. E>t'tng dg be c6 ca
h9i thay d6i dieu nay.

E>t'tng cho phep bat kY ai n6i v&i be nhling dieu khong phai si.r th?t. Ly
do cho dieu nay hn da rat ro rang.

Luon giii' lm hU-a

Vi bl).n ton tr9ng be nen be cling can ton tr9ng bl).n. Neu bl).n gifr lCri da
hi'.ra, be se ton tr9ng. Neu bl).n khong, be vn yeu bl).n day nhrmg khong ton
tr9ng bl).n. Th?t xau h6 khi phai lay di niem hl).nh phuc d6 cua be.

Dwa cho be cau tra lm dung nhat, dirng nhan mt.tnh vao cau
tra lm sai

E>oi khi be c6 thg dua ra cau tra lCri hoc ket lu?n sai. Khi xay ra trn<'rng
hgp nay, hay nh nhang giai thich va dua ra dap an dung.

E>t'tng n6i v&i be rKng: "Khong, d6 khong phai c<'r cua Uc."

Thay vao d6, hay n6i: "E>ay c6 phai la c<'r New Zealand khong con?''

Neu be khong biet cau tra lCri chinh xac, be cling se vui ve chap nh?n
thong tin chinh xac bl).n dua ra.
 Dit'ltg kidm tra be

Neu be muon chi cho bl;ln thay be da biet nhling gi va ca bl;ln cung be
deu thich thu thiet ke tro chcri v&i tai liu bl;ln c6 thi bl;ln c6 th tien hanh
lam nhl.l' v?y. Nhrmg hay cn th?n.

Khi be siin sang tra lCri, tat nhien bl;ln se th hin thai di;> nhit tinh. Bl;ln
nen n6i v&i ban than rng: "Cha, neu con biet v:n con ca 50 dieu tl.l'ong ti.r
con c6 th biet thi sao nhi?''

Neu be bat dau dl.l'a ra nhling cau tra lCri sai, dc bit v&i nhling phan be
da lam dung trl.l'CrC day, bl;ln nen giau k)' S\r nghi ng(r rng be dang treu tfrc
bl;ln. Dieu nay thu:img xuat hi?n khi bg_n tiep tttc choi cung m9t tro ngay
qua ngay. Va aieu a6 khien be cdm thay te nhg_t.

Neu vi mvc dich lam cho tro chcri vui nh(>n hon, be dao 19n lu?t chcri va
drm ra cau tra lCri sai, m9t ba m thong minh se ngay l?p tfrc ngt'tng tro chcri
l9i hoc neu be dang rat say me thi ba m se n6i: "Con c6 toan cau tra lCri
sai, con m c6 toan cau tra lCri dung." Bay gi<'r ca bl;ln va be deu & cung mi;>t
d9i nhl.l' trl.1'6-c day.

Neu bl;ln thi.rc si.r bi cuon vao vic kim tra kien thfrc cua be, bl;ln se chim
vao rac roi. Be se cam thay hoan toan VO v9ng neu biet kien thfrc va nang
>

Ii.re cua minh bi nghi ng<'r. Nhling ngl.l'Cri kiem dinh hay coi cht'tng. Tre nh6
luon chien thang. Va neu tinh hinh ngay cang t hon, be se b6 di va d6 la
ket thuc t nhat.

Khi be dij.t cau hoi, hay trti lM thanh thvc, chan thanh vu
nhi?t tinh

Be se nhanh ch6ng dl.l'a den ket lu?n rng bl;ln c6 toan bi;> cau tra lCri. Be
se coi bl;ln la nguon cung cap thong tin. Be da dung. Bl;ln la nguon thong tin
cua be. Khi be tin tl.l'&ng bl;ln ma dt ra nhling cau hoi thong minh, doi khi
khong dau khong cuoi, doi khi tl.l'ong doi kh6 tra lCri, va thl.l'<'rng xuyen hoi
bl;ln. Neu bl;ln biet cau tra lCri, hay tra lCri be. Dt'tng d be that v9ng neu bl;ln
biet ma tranh tra lCri. Neu bl;ln khong biet cau tra lCri, hay thanh thi.rc n6i v&i
be. Sau d6 hay danh thCri gian tim hiu.

Neu bl;ln khong tim dl.l'Q"C cau tra lCri, hay n6i v&i be rng bl;ln se tim hiu
va theo doi d tra lCri be.
 Be se nhanh ch6ng higu khi b;:tn dtra ra nhfrng S\l' tht khong thg choi
cai va khi nao b;:tn dl.l'a ra quan digm rieng, min la b;:tn phan bit chung.
B;:tn khong nen ngan ng;:ti thg hin quan digm cua rieng b;:tn. B;:tn la m cua
be Va khi be mong b;:tn cho be biet S\l' tht thi be cilng Se can Va muon biet y
kien cua b;:tn nfra.

Can nh& r&ng bi;zn khong chi don gidn di;zy be nhfmg dieu dang h9c
tren thegi&i nay, ma bi;zn con dang di;zy be each di;zy d8 theh chau ch&t
sau nay. Day la m<)t y nghi rat khiem nhu:<'mg.
 Thu vien Tri thuc Gia dlnh

Vin Nghien cfru Thanh t\l'U Tiem nang Con ngtrOi. la t6 chfrc lien bang
phi lQ'i nhu?n dtrQ'C min thue, v(ri m1,lC tieu "nang cao kha nang CUa tat ca
m9i tre em ve mi).t tri tu, thg chat va xa h{ii".

Mvc tieu do dtrQ'C hoan thanh theo cac each sau:

1. Di kham pha cac each khoi di)_y tiem nang cua tre Trong suot
50 nam qua, d{ii ngu can b{i Vin da htr&ng the gi&i vao vic kham pha
hang tram phtrong phap khoi d?y tiem nang cua tre, thtrbng doi ch9i v&i
nhling ngtrOi. hin da tuan theo cac nguyen tac va phtrong phap h9 da tt'tng
l&n tieng phan doi. D{ii ngu can b{i tiep tvc lam vic dg phat trign nhling
phtrong phap m&i me va tien b9 hon.

Di chtl-ng minh hiu qua cua nhfmg phll'O'ltg phap nay,

2.

chung toi trvc tiep dq_y cac bi)_c phv huynh khoi di)_y tiem nang
cho con cua ht;>

Cac b?c phv huynh va nhling be trong Vin Evan Thomas (trong ca
chtrong trinh Phat trign s&in va & trnbng Quoc te') da chfrng minh rAng
dieu nay c6 thg thi;rc hin dtrQ'C. Si;r tuyt vOi. cua cac be ve mi).t tri tu, thg
chat va xa h9i Ia bAng chfrng hoan toan thuyet phvc va ro rang ve si;r th?t
rAng cac b?c phv huynh c6 nen tang kien thfrc trung binh, neu SU dvng tri
thfrc, tinh yeu, S\r ton tr9ng Va niem vui CO thi Va trong thi;rc te da tlj.O ra
nhling be c6 tri tu tuyt vOi., thg chat ngo9n mvc va c6 sfrc cuon hut me
hoi).c.

Mfii Ian toi c6 c<Y h{ii xem chung d9c bAng nhieu ngon ngfr khac nhau,
lam toan tot hon cha m cua minh, boi, thg hin nhling kien thfrc da d9ng
den kh6 tin, g?p lrmg tren tam tham trong phong t?p thg dvc v&i si;r kigm
soat toan bQ C<Y thg, chfrng minh be r{ing Va chieu sau S\r higu biet ngh
thu?t, mua bale tuyt dp du dg lam tim toi d?p nhanh hon, chfrng minh
kha nang giai quyet cac van de ma toi thay rat kh6 khan mi).c du higu ro, d{ic
din violon trong butli hoa nh9c v&i kha nang khuay d{ing tam hon ngtrOi.
khac,1/4 t6i l;:ti n6i v&i ban than minh: "Minh da tt'tng nhin thay dieu nay
hang tram Ian va kh6ng c6 kha nang chung se tien b9 hon so v&i bu6i biu
din gan day nhat. Lan nay minh se khong con xUC d(lng nfra". Nhrmg toi
da sai, va Ian nao chung cling deu khien t6i roi nl.l'&c mat.

3. D thi.rc si.r dt;1y cac bij_c phv. huynh cua tat ca cac be, tie bat
cw quoc gia nao va du khoe mQ.nh hay bj t6n thU'O'llg, each dl
khO'i dij_y tiem nang va tri tu ctla tre

Cac b?c ph\l huynh va cac be, k ca khoe m;:tnh hay bi t6n thl.l'ong, den
Vin tir khap noi tren the gi&i va da lam nhl.l' v?y rat nhieu th?p k)'. Hon
ml.l'Oi hai ngan gia dinh da t&i Vin trong cac khoang thm gian khac nhau,
tir kh6a h9c trong m(\t tuan Tang cu&ng tri thong minh cua tre dl.l'Q'C
- -

gi&i thiu cho ph\l huynh cua nhiing be binh thl.l'Ong, cho den thm gian keo
dai nhieu nam danh cho ph\l huynh cua nhiing be bi t6n thl.l'ong (m9t nam
vai h9c phan, m6i h9c phan m9t tuan). Ro rang so 11.l'Q'Ilg cac gia dinh c6
mi).t t;:ti Vin la C\l'C kY h;:tn che. Vin bi gi&i h;:tn & mfrc gi).p g& khoang m9t
nghin gia dinh m(\t nam. H;:tn che nay bi ap di).t b&i S\l' doi hoi cua cac dich
V\l chat 11.l'Q'Ilg cao nhat, S\l' gi&i h;:tn Ve thm gian, SlrC l\fC CUa dQi ngil can bQ
va tinh hinh tai chinh.

4. Dph6 bien kien thU-c r&ng cac be co thl tr& nen xuat s&c
h07t tM m9i bij_c phv. huynh

Rat r5 rang la c6 hang ngan ph\l huynh tren the gi&i, nhiing ngl.l'Oi l.l'ac
rng h9 c6 th lam cho con VU'Q't tr9i ve mi).t th chat, tri tu va xa h9i neu
h9 biet dieu d6 c6 th th\fc hin dl.l'Q'C, nhrmg l;:ti kh6ng th t&i
Philadelphia, hoi).c th?m chi t&i Mi, dl.l'&i bat cfr hoan canh nao. V6i. tieu chi
hanh d9ng cua minh, Vin phai va da dap \mg nghia V\l nay.

Vin dap \mg nghia V\l nay bng each:

A. Viet sach ve m6i de tai ma minh di tien phong trong vic d;:ty cac b?c
ph\l huynh lam each nao d tang Cl.l'Ong cac kha nang cho con. Nhl.l' m9t vi
d\l, Dt;1y tre biet dQC s6m, da hoi).c dang dl.l'Q'C xuat ban bng hon hai ml.l'O'i
th{r tieng khac nhau. Hang triu ph\l huynh da mua cuon sach nay, va hang
tram trong hang ngan ph\l huynh da th\fc S\l' d;:ty con minh d9c, h9 srr d\lng
cuon sach nhl.l' kien thfrc duy nhat cua minh. D9i ngil can b9 cua Vin da
viet Va tiep t\LC viet nhiing CUOn sach Ve tat ca nhiing gi hQ kham pha dl.l'Q'C.
 B. Vin cho phep thi;rc hin do9n bang ghi hinh day du ve kh6a h<;>c
Tang cir&ng tri thong minh cua tre, djch ra rat nhieu thfr tieng d toan b{>
kh6a h<;>c c6 th dl.l'Q'C mang di khap noi. t9i Mi va cac quoc gia khac tren the
gi&i, cho phep cac ph\l huynh h<;>c tp va nhn dl.l'Q'C chfrng nhn nhl.l' la Phl,l
huynh chuyen nghip.

C. Bang hinh ve kh6a h<;>c Di;zy con hQc aQc, Di;zy con ve thegi6i xung
quanh, Di;zy con lam Toan ... dang c6 sn va c6 th dl.l'gc sIT dl,lng nhl.l' phan
hinh anh btl sung cho nhling cuon sach danh cho nhling ph\l huynh khong
th den Philadelphia.

D. B9 cong C\l giang d9Y ma cac ph\l huynh c6 th SIT dl,lng d d9Y con
d<;>c, lam Toan va bach khoa tri thfrc.

Tir d6, Vin c6 bon nghia Vl,l:

I. Kham pha nhling phl.l'ong phap va nguyen tac m&i

II. Chilng minh nhling phl.l'ong phap va nguyen tac nay c6 hiu qua

III. Tri.re tiep d9Y cac bc ph\l huynh

IV. PhfJ bien tri thfrc theo each ma ca nhan 109i c6 th SIT dl,lng.

Chung toi, nhling can b{> cua Vin, bi thuyet phl,lc rl'.ing m{>t trong
nhling each hiu qua nhat d d9t dl.l'Q'C ml,lC tieu IV (phtl bien tri thfrc d
m6i be CO th dl.l'Q'C nuoi dl.l'Ong trong linh vi;rc CUa tel chfrc than kinh con
ngl.l'Oi) la SIT dl,lng Thl.l' vin Tri thfrc Gia dinh.

Vin Nghien cfru Thanh ti;ru Tiem nang Con ngl.l'Oi nhin nhn vic
thanh lp Thl.l' vin Tri thfrc Gia dinh nhl.l' la m9t bl.l'&c quan tr<;>ng d thi;rc
hin cac nghia V\l cua Vin cho cac tre em tren toan the gi&i.

Nhling nguyen liu d6, du la dl.l'gc t9o ra b&i chinh nhling ph\l huynh,
hay b&i Vin, hay b&i si;r ket hgp ca hai, se t90 nen m{>t thl.l' vin Tri thfrc
Gia dinh hoan hao nhat va se ton t9i vinh vin. N6 se tr& thanh cong C\l h<;>c
tp cua nhling tre em trong cung m9t gia dinh va nhieu theh tre ke tiep
nhau.

Thl.l' vin cho tre SO' sinh, tre nho Va ca nhfulg em dang trl.l'Crng thanh Se
la m9t si;r gi&i thiu hoan hao den kho tang bach khoa cua ngl.l'Oi l&n doi
v&i ca tre em hin tlj.i va tuong lai, b&i n6 di;ra tren nhiing thong tin duqc
bat nguon tir bach khoa tri th\rc.

Trong khia c9nh tri tu, sir ton tll.i cua thu vin tir theh nay sang the
h khac tuong tir v&i vic nhiing kY v?t bAng bll.C trong gia dinh duQ'c
truyen tir theh nay sang theh kia. Va cung giong nhu v?y, thu vin gia
dinh phat trin tir theh nay den theh khac va ngay cang phong phu hon.

Gia ttj v&i tre vuQ't qua gi&i hlJ.n lCri n6i.

Gia ttj v&i ph\l huynh, nhu la ket qua cua nhiing C<Y h9i danh cho tre, la
rat da d9ng.

HQ se thich hon nhieu neu dtrQ'C SU d\lng thCri gian d6 d dung chinh
nhiing nguyen liu ay d9y con.

M(lt lQ'i ich khong nho cho ph\l huynh la se co dtrQ'C tri th\rc trong qua
trinh gi&i thiu nhiing thong tin tuyt vCri d6 den v&i tre.

Gia ttj doi v&i ong ba va nhiing thanh vien trong gia dinh thi khong can
thiet phai chi ra cho bat Clr mot thanh vien nao da bo th(ri gian Va tien blj.C
tim kiem m9t m6n qua dang gia cho tre. NguCri nao c6 th tu6ng trrQ'Ilg
m9t m6n qua mang l9i lQ'i ich cho m9t be hoi).c cho cha IDE;! be hon la m9t
th\r se tang cubng tri tu cua tre?

Cuoi cung la gia ttj cho khu Ian c?n, thi tran, thanh pho, bang, quoc gia
hoi).c m9t the gi&i v&i kha nang tri th\rc tuyt vCri, thu vi va day tinh nhan
van.
-

Hoi).c hang Ch\lC ngan dieu khac.

Ai c6 th biet het gia tri hoi).c sir dong g6p cho the gi&i th?m chi chi cua
m9t nguCri nhu v?y?
 T6m tit
M vc dich cua cuon sach nay la dl).y cac bc phv huynh lam the nao dg
truyen cho con bach khoa tri thfrc, dg phat trign tri nao Va tang CtrOng tri
thong minh cua tre.

H thong nay cung cap m9t phtrong phap dong nhat cho vic t6 chfrc
kien thfrc dg m(>t phv huynh Se dl;lt dtrQ'C toi da niem yeu thich Va be Se dl;lt
dtrQ'c toi da niem vui, tl'r d6 h9c tp v&i th<'ri gian it nhat c6 thg.

Bng vic t6 chfrc kien thfrc theo each nay, be se:

1. H9c dtrQ'C bai h9c cua CUQC d(ri rng h9c tp la m(>t qua trinh vui ve
VtrQ't xa cac thu tieu khign khac.

2. Nhn dtrQ'C S\l' ton tr9ng 16n vi kho kien thfrc phvc vv lQ'i ich cho be
cung nhtr phvc vv cho kha nang giai quyet cac van de cua be.

3. Xay d\l'Ilg m(>t CO' s& thong tin khbng lo ma tat ca vic h9c tp trong
ttrong lai se d\fa vao n6.

4. C6 dtrQ'C kien thfrc xay d\l'Ilg tren nen tang th\l'C te theo each tang dan
va ma r9ng.
' > A

5. E>l;lt dtrQ'C khoi ltrQ'Ilg kien thfrc khbng lo m(>t each t\f nhien nhtr la ket
qua S\l' tham khao cheo gifra cac B9 trong cac Mvc thu(>c cac Mang khac
nhau.

6. S\l' phat trign t\l' nhien cua nao b9 tre nhtr la m9t san philm cua thinh
giac, thj giac Va S\l' kich thich XUC giac tre nhn dtrQ'C v&i tan SO, CtrOng
d9 va thOi. ltrQ'Ilg thich hQ'P.

7. C6 dtrQ'C S\l' phat trign tri thong minh tl'r khi con be va m9t ngan hang
kien thfrc khbng lo la nen tang dg gia tang tri thong minh d6 den cuoi
d'O'l. .
 Vi dv cua vic nay la m9t be lam the nao h9c phan lo;:ti sinh h9c ma
khong can den n6 Ii.re trong vic tham gia phan lo;:ti nganh, l(rp, b9, h9, chi,
giong va loai cua m6i sinh v?t song trong cac mire d9 thong tin. Nhfrng kien
thi'.rc nay nKm trong Chuong trinh thong minh thu9c mvc chim, d9ng v?t c6
VU., bo sat trong mang sinh h9c. Be h9c ve Carolus Linnaeus (1707 - 1778),
m9t nha th\l"C v?t h9c ngu<'ri Thvy Din dii phat minh ra h thong nay, trong
b9 cac nha khoa h9c vi d;:ti cua the gi&i thu9c mang khoa h9c chung. Day la
kien thirc ma hau het ngu<'ri 16n khong c6 trong qua trinh h9c t?p t;:ti b?c
d;:ti h9c.

M9t vi dv cua vic lam the nao kien thi'.rc cua be tang len nhieu Ian & tat
ca cac mang duQ"c nh?n thay khi tre h9c rKng George Washington (B9 1 -
TBng thong nu&c Mi, mang - Lich srr) den tir Virginia. Tre dii c6 th dUQ"C
h9c ve Virginia trong B9 1 - Cac bang cua nu&c Mi, mang dia ly, va trong B9
1 - Cac loai bo sat c6 d9c cua nu&c Mi, trong mang sinh h9c.

Nguyen nhan ban dau cua vic viet Chuong nay la d chi ra cho cac phv
huynh - nhfrng ngu(ri mong muon tang CUOng tri thong minh cho con minh
- m9t lQ"i the tuyt v<'ri cho be va cha m khi thi.rc hin m9t h thong dong
b9 cho vic t6 chirc kien thirc theo m9t each duy nhat.

Chng c6 ong bo, ba m nao nen chan chir v&i vic kh&i d9ng m9t
chuong trinh chinh thirc d tang cu<'mg tri thong minh cho con chi vi thieu
thon tien b;:tc. B;:tn chi bi gi&i h;:tn b&i S\l" thao vat, nang luQ"Ilg, sire tu&ng
tuQ"Ilg - va each ma b;:tn cam nh?n ve con minh.

T;:ti th<'ri dim nay, c6 m9t the gi&i - the gi&i th\l"C S\l" tuyt v<'ri, chan
th?t, me hoc, huyen bi, ly k)r, say me, va phong phu & ngoai kia.

D6 la m9t mien dat cua S\l" giau c6. C6 S\l" giau c6 cho tam hon, c6 S\l"
giau CO cho tinh than Va CO ca S\l" giau CO cho khoa hQC.

Yung dat giau c6 ay VU"Q"t qua S\l" tu&ng tuQ"Ilg, nhrmg th?t 19 rKng n6 VO
cung thoang dang. N6 chi ch?t ch9i & m9t dim. C6 rat nhieu ngh sy nhin
vao nhfrng birc tranh 16n, va c6 rat nhieu nh;:tc sy lang nghe cac ban nh;:tc,
cung c6 rat nhieu nhfrng nha khoa h9c nhin vao Tau con thoi, rat nhieu bac
sy nhin vao nhfrng trai tim, va rat nhieu nhfrng nha toan h9c nhin vao cac
con so, nhrmg rat, rat it ngu<'ri dang nhin thay tat ca.

Chi rat it m9t vai ngu<'ri c6 th nam bat tat ca.

 C6 rat it ngtrCri tru6ng thanh, c6 thg khoang hai ngan ngtrCri, v&i niem
vui khong kiem che Va con khat khong thg nguoi dtrQ'C Uong c9n tat ca
trong mien dat giau c6 ay. D6 la nh6m ngtrCri dtrQ'C gQi la "Thien tai". Dieu
do cfing khong CO gi dang ng9c nhien - nhfrng thien tai th\fC S\f chi la SO rat
it va h9 VO cung to mo ve m9i thfr.

C6 rat nhieu, rat nhieu tre em, c6 thg la m9t tram ngan, hoi).c c6 thg m9t
vai tram ngan, v&i niem vui khong kiem che va con khat khong thg nguoi,
mong muon dtrQ'C uong c9n tat ca trong mien dat giau c6 ay. HQ la nhfrng
em nho ma tlr khi con be da CO nhfrng CO" hQi dtrQ'C cha m d9y cho hQC dQC,
dtrQ'C thu nhn bach khoa tri thfrc, Va dtrQ'C lam toan; cha m CUa cac em
tim thay niem vui thich th\fC S\f trong vic d9y con hQC. Nh6m nay Se bcl
sung cho theh thien tai trong ttrong lai, nhfrng ngtrCri 16n tai nang va
nhfrng nha lanh dl;l.O ttrong lai CUa the gi&i.

D6 la niem vui nhtrng cung la n6i buon.

D6 la niem vui b&i se c6 mi;>t vai tram ngan ngrrCri tr& thanh vi dl;li trong
trrong lai, thay the cho so it trong lich su.

D6 la n6i buon b&i con so d6 chi c6 vai tram ngan trong so rat nhieu be
khi chung ta nhn ra rAng:

M6i tre em ra d<'ri, tg.i khodnh khdc dtr{Yc sinh ra, c6 tiem nang tri tu
cao h07! ltr{Yng tri tu Leonardo dil tUng su d1,Lng.

Mfii tre sinh ra deu c6 m(>t S\f to mo manh lit khien tre say me h9c tat
ca m9i thfr dg biet, va tre muon h9c ngay bay gi<'r.

Van de la ham muon h9c ve m9i dieu tren the gi&i la nhtr nhau. Be c6
niem say me h9c hoi ma trong dCri se khong bao gi<'r c6 l9i dtrQ'C, nhtrng be
cung chtra c6 thi hieu hay phan xet. Be dtrQ'C chufin bi dg biet dtrQ'C m9t con
ruoi c6 vi ra sao hoi).c cac bfrc tranh cu be mau xanh da trCri cua
Gainsborough trong nhtr the nao. Be se h9c nhfrng dieu d6 v&i S\f thanh
than, mau l va nhit tinh.

Vic bl;ln lam se htr6ng be t&i tat ca nhfrng gi tuyt diu, chan th\fC, dp
de, thu vi, khon ngoan, vinh vin, con ngtrCri, va khoa h9c - la mien dat
huyen bi cua bach khoa tri thrrc.
N6 dang dgi b9n va be.

N6 dang g9i b9n va be.

Chung toi se khong gifr chan b9n lau hon.

 LC1i cam on
Toi muon gm lm cam on aen hai nhom ngirm eta giup toi viet nen
cuon sach nay.

Nhom aau tien la nhfmg ngtrCri toi yeu quy - nhfmg ngtrCri toi tro
chuyn ve gia trj dn sau trong ban than nhfmg cuon sach. HQ la nhfmg
ngtrCri dg.y toi ml)i th(r ma toi biet r&ng chung VO cung quan tr9ng.

Nhom th(r hai la nhfmg ngtrCri bu lg.i so tien thieu h1,1t ma Vin phi ll)'i
nhugn cua toi tieu ton hang nam. TU: khi phai chju trach nhim ve tai
chinh, toi luon tham biet on h9 rat nhieu. HQ giup toi duy tri niem kieu
hcrnh cua ngtrCri Ireland, ma co thi se bj hg. xuong vi bu<)c phai ngua tay
xin x6. TU: sau trong tim, toi VO cung biet 071 hi).

Nhfmg nhom nay baa gom tit: nhfmg ngtrCri cong nhan nganh thep cha
den Tgp aoan Sony, ciing nhtr nhfmg ca nhan van dong gop hang nam tit:
30 ngan aola t6i 50 cent. Xin atrl)'C gm t6i hi) niem cam kich VO bien. Dieu
quan tr9ng hon v6i hi) la nhfmg tre em eve ky xuat s&c ma hi) gop phan
aao tQ.O, ao la phan thtr6ng duy nhat ma hi) tit:ng nhgn Qtrl)'C, hay muon
CO CTtrl)'C.

Glenn Doman