Rh sistem krvnih grupa

Sadraj
 Otkie Rh(D) sistema
Rh(D) sistem krvnih grupa otkriven je 1937. od strane Karl Landsteinera and
Alexander S. Wienera, a ime je dobio po Rhesus majmunu tj Rhesus macaque. Serum
koji je sluio za eksperimente dobivao se imunizacijom zeeva eritrocitima Rhesus
macaque majmuna.
Znaaj ovog otkria je prikazan je od strane Phillip Levinea and Rufus Stetsona
1940. godine. Do toga je dovela publikacija otkria ove dvojice naunika 1939. kada
je ukazano na klinike posljedice ne prepoznavanja Rh(D) faktora kod trudnice to je
dovelo do hemolitike transfuzijske reakcije i hemolitike bolesti novoroeneta u
najopasnijoj formi.
Uoeno je da je serum trudnice u 80% sluajeva aglutinirao pri mjeanju sa poznatim
eritrocitima drugih ljudi iako su bili ABO podudarni. Tada Rh(D) antigenu nije dato
ime, sve do 1940. kada su Landsteiner i Wiener nali poveznicu sa tim otkriem i
vlastitim eksperimentima dokazali da je serum kod ispitinika reagovao sa eritrocitima
drugih ljudi u 85 % aglutinacijom.
Kasnijim otkriima uoeno je da Rh(D) je samo jedan u nizu antigena.
Zavisno od zakona nasljeivanja uvedene su u upotrebu dvije terminologije koje se i
danas koriste.
Ovo otkrie je uvelo je nove metode predtransfuzijskog testiranja lijeenja i
profilakse; otkrilo uzrok hemolitike bolesti novoroeneta te nain na koji izvriti
exsanguino transfuziju.
 Rh nomenklatura
Rh sistem krvnih grupa ima dva sistema imenovanja: jedan kojeg su razvili Ronald
Fisher i R. R. Race, a drugi po Wieneru. Obje teorije su reflektovale postojee
alternativne teorije o nasljeivanju. Fisher-Race sistem, koji je danas vie u upotrebi,
koristi CDE nomenklaturu. Ovaj sistem je utemeljen na teoriji da razliiti geni
kontroliu produkovanje svakog odgovarajueg antigena (npr. gen D produkuje D
antigen itd.) Ipak, d gen je bio hipotetiki, a ne pravi. Wiener sistem je koristio Rh-Hr
nomenklaturu. Ovaj sistem je utemeljen na teoriji po kojoj je jedan gen na
pojedinanom mjestu svakog hromosoma doprinosio stvaranju vie antigena. U ovoj
teoriji, gen R1 je predvieno da doprinosi rastu krvnih faktora Rh0, rh i rh
(odgovarajui modernoj nomenklaturi D, C i E antigena) i gen r za stvaranje hr i hr
( odgovarajui modernoj nomenklarturi za c i e antigene).
Oznake ove dvije teorije su nepromijenjeno iskoritene u uvanju krvi ( npr. Rho(D)
oznaava da je RhD pozitivan). Wienerova oznaka je mnogo sloenija i glomaznija za
rutinsku upotrebu. Kako je jednostavnija za objanjavanje, FisherRace teorija je
postala rasprostranjenija u koritenju. DNK testiranje je pokazalo kako su obje
djelimino tane. Ovdje su zapravo dva povezana gena, RHD gen koji proizvodi
jednu imunku specifinost (anti D) i RHCE gen sa vie specifinosti (anti C, anti c,
anti E, anti e). Tako he Wienerov postulat da gen moe imati vie specifinosti (neto
u ta su u poetku mnogi sumnjali) je potvreno kao istinito. Ipak, Wienerova teorija
da je za to zaduen samo jedan gen je potvrena netanom, kao to je Fisher-Race
teorija predviala da se radi o tri gena, prije nego dva. CDE oznake upotrijebljene u
Fisher-Race nomenklaturi su ponekad preureene u DCE radi preciznijeg
predstavljanja kolokacije C i E ifrovanih u RhCE genu i lake interpretacije.
 Hemolitika bolest novoroeneta
Pod hemolitikom boleu novoroeneta podrazumjeva se bolest koja se javlja kao
posljedica nepodudarnosti krvnih elemenata trudnice i ploda. Hemolitika bolest
najee se javlja kod Rh inkopatibilije ali je mogua i kod ABO inkopatibilije.

HEMOLITIKA ANEMIJA I IKTERUS Novoroene je ili ve dolo na svjet sa

postojeom anemijom ili se ona razvija u prvim asovima ivota. Istovremeno sa
anemijom postoji i visok procenat eritroblasta, retikulocitoza, hepatosplenomegalija.
Ispoljavanje samo ovih vidova bolesti znak je relativno dobre funkcije jetre. to je
hemoliza manja, to su izgledi za izljeenje novoroeneta vei. Ukoliko bolest dalje
napreduje, ona prelazi u drugi stadijum, odnosno u ikterus gravis.
Novoroene se rijetko raa sa uticom, ali se utica razvija vrlo rano, prvih sati po
roenju. Istovremeno sa uticom, zbog progredijentne hemolize, poveava se i stepen
postojee anemije, ali se ona ne zapaa, jer je maskirana ikterusom. Vrijednost
bilirubina u serumu raste veoma brzo i uskoro postaje vea od 20 mg%. Intenzitet
utice na koi i vidljivim sluzokoama se poveava bez remisija.
Ukoliko se ne intervenie, une boje u sve veoj mjeri proimaju modano tkivo i
tkivo modanih jedara i svojim toksinim djelovanjem izazivaju znake tzv.
kernikterusa, koji se obino zavrava smru.
Koa i sluznica novoroeneta su tamnoute, novoroene je pospano, muskulatura
postaje rigidna, glavica zauzima poloaj opistotonusa, javljaju se grevi zatim koma i
smrt.
Ukoliko novoroene preivi ovu fazu bolesti, na njemu ostaju trajna cerebralna
oteenja sa vrlo tekim komplikacijama koje se ispoljavaju imbecilitetom, spastikim
paralizama itd.

HYDROPS FOETUS UNIVERSALIS Najtei oblik hemolitine bolesti, najee se

javlja dok je plod jo u materici i izaziva njegovu intrauterinu smrt. ak i ako se djete
rodi ivo, to je veoma rijetko, ono obino umre neposredno posle poroaja.

Klinika slika je:

Jak otok svih tkiva i organa, esto mrtvoroeno dijete ili umire brzo nakon poroaja.
Dijagnostika
Pored klinikih simptoma, u dijagnostike svrhe treba koristiti i laboratorijske nalaze i
anamnestike podatke.
NA OSNOVU ANAMNESTIKIH PODATAKA postoji sumnja na mogunost
hemolitike bolesti kod:

ena koje su u vie navrata raale mrtvoroenu decu,

koje su imale spontane abortuse ili su im
djeca umirala nekoliko dana posle poroaja,
kada je kod ranije roene djece postojala utica ve pri roenju ili se javila
neposredno posle raanja
kada je otac Rh+, a majka Rh-
Pri pregledu novoroeneta treba posumnjati na hemolitiku bolest kada se:

kada se dijete rodi sa uticom ili se utica javi uskoro posle poroaja i brzo se razvija;
zatim,
kada se djete rodi izrazito blijedo i apatino i kada se blijedilo pojaava bez ikakvih
znakova krvarenja;
kada se kod blijedog ili utog novoroeneta zapaze edemi i kada su plodova voda i
sirasti maz utozelene, a posteljica tamne boje.
Pregledom krvi nae se:

veoma visok procenat bilirubina (20 mg %, i vie),

izraena eritroblastoza sa retikulocitozom,
smanjen broj zrelih oblika eritrocita i smanjena koliina hemoglobina.
U sluaju Rh inkompatibilije u krvi, odnosno serumu novoroeneta, podesnim
analizama (Kumbsov test) mogu se lako dokazati odgovarajua antitjela. Zbog toga u
svim sumnjivim sluajevima odmah po roenju treba uzeti 15-20 ml krvi iz pupanika
ploda.

U svim sluajevima hemolitike bolesti prognoza zavisi od rano postavljene dijagnoze

i blagovremeno sprovedene terapije. Svako zakanjenje smanjuje izglede na
izlijeenje i poveava mogunost trajnog oteenja novoroeneta. Jedina uspjena
terapijska mjera kod rano otkrivene hemolitike bolesti novoroeneta je izmjena krvi
novoroeneta uz istovremeno odstranjivanje oteenih eritrocita i antitela koja
izazivaju aglutinaciju i hemolizu.

Terapija
Terapija ima za cilj odstranjenje to vee koliine bilirubina koji u organizmu
novoroeneta izaziva paralizu eliskog disanja i, rastvarajui se lako u elijama
modanih jedara, vrlo opasni kernikterus. Zajedno sa bilirubinom iz krvi
novoroeneta treba odstraniti to vie antitjela i hemolizom napadnutih eritrocita.

To se moe postii samo zamjenom krvi novoroeneta, tzv. EKSANGVINO

TRANSFUZIJOM. Ova transfuzija vri se preko pupane vene ploda i obino se za to
koristi 300 do 450 ml krvi davaoca. Po potrebi, transfuzija se posle nekoliko dana
moe ponoviti. Za transfuziju se koristi svjea krv davaoca iste krvne grupe, a kod Rh
inkompatibilije davaoci su prvenstveno Rh- osobe, bez obzira to je dijete Rh+.

Manifestni kliniki simptomi javljaju se prilino kasno, te na njih, kad god je to

mogue, ne treba ekati. Od laboratorijskih rezultata najvaniji su pozitivan Kumbsov
test, visok procenat eritroblasta u krvi novoroeneta i porast bilirubina vie od 15 mg
%.

Kod prvorotki, odmah po poroaju ili abortusu treba dati specifian hiperimuni
gamaglobulin. Kod ena koje su vie puta raale mrtvu djecu ili djecu koja su umirala
odmah posle poroaja i kod kojih nastupi nagli porast antitjela u krvnom serumu i
bilirubina u plodovoj vodi, a u izvjesnim sluajevima i bez toga treba vriti indukciju
poroaja posle 36. sedmice trudnoe.
Slabi D
 Parcijalni D
Vano je razlikovati slabi D (zbog kvantitativnih razlika u D antigenu) od parcijalnog
D (zbog kvalitativne razlike u D antigena). Jednostavno reeno, slabi D fenotip je
izraen zbog smanjenog broja D antigena na crvenim krvnim zrnacima. Nasuprot
tome, parcijalni D fenotip je izraem zbog promjena u D-epitopima. Ove osobe, ako
se aloimuniziraju na D, mogu proizvesti anti-D antitjela. Stoga, donori koji nose
parcijalni D,treba oznaavati kao D-pozitivnog, ali, ako se prima krv, oni treba da
budu oznaeni kao D-negativan i primati D-negativne jedinice.

U prolosti, parcijalni D se zvalo 'D mozaik' ili 'D varijanta.' Razliiti parcijalni D
fenotipovi su definirani razliitim D epitopima na vanjskoj povrini crvenih krvnih
zrnaca . Vie od 30 razliitih parcijalnih D fenotipova je opisano.

Rh antitjela
Rh antitijela
Rh antitijela se IgG antitijela koja su steena kroz izlaganja Rh-pozitivnih krvi (uglavnom bilo kroz
trudnou ili transfuzije krvnih proizvoda). D antigen je naj imunogeniji od svih ne-ABO antigena u. Oko
80% osoba koje su D-negativni i izloene jedanoj D-pozitivnoj jedinici krvi e proizvoditi anti-D antitela.