ViÖn ho¸ häc c«ng nghiÖp-TTPGDM M· sè: PTN/HD/PP/ASTM D-874

Phßng thö nghiÖm trang: 1 /7

Ho¸ chÊt & VËt liÖu Ban hµnh lÇn : 1
Ngµy ban hµnh : /9/2000

híng dÉn: C¬ quan ban hµnh :

ph¬ng ph¸p thö AStm d-874 ViÖn hãa häc c«ng nghiÖp

x¸c ®Þnh tro sunfat trong dÇu nhên vµ c¸c chÊt phô gia
(Theo ph¬ng ph¸p ASTM D 874-96 / IP 163-93)

1. Môc ®Ých & Ph¹m vi:

1.1. Híng dÉn x¸c ®Þnh hµm lîng tro sunfat trong dÇu nhên vµ c¸c chÊt phô gia t¹i
Phßng thö nghiÖm trung t©m
1.2. Ph¬ng ph¸p nµy x¸c ®Þnh hµm lîng tro Sunfat cña dÇu nhên cha sö dông cã phô
gia vµ phô gia dïng trong pha chÕ. C¸c phô gia nµy thêng chøa mét hoÆc nhiÒu kim lo¹i
sau: Bari, Canxi, Magiª, KÏm, Kali, Natri vµ thiÕc. C¸c nguyªn tè lu huúnh, Photpho vµ Clo
còng cã thÓ cã mÆt ë d¹ng c¸c hîp chÊt.
1.3. ViÖc ¸p dông ph¬ng ph¸p nµy ®èi víi c¸c hµm lîng tro Sunfat díi 0,02% bÞ h¹n
chÕ ®èi víi dÇu chøa phô gia kh«ng tro. Giíi h¹n thÊp nhÊt cña ph¬ng ph¸p lµ hµm lîng
tro Sunfat 0,005% .
1.4. Hµm lîng tro Sunfat ®îc dïng ®Ó chØ nång ®é c¸c phô gia chøa kim lo¹i ®·
biÕt ®îc trong dÇu míi. Khi kh«ng cã Photpho th× Bari, Canxi, Magiª, Natri vµ Kali ®îc
biÕn thµnh c¸c muèi Sulphat, thiÕc vµ kÏm ë d¹ng c¸c oxyt cña chóng. Lu huúnh vµ Clo
kh«ng g©y trë ng¹i nhng khi Photpho cã mÆt cïng víi c¸c kim lo¹i nã sÏ cßn l¹i mét phÇn
hoÆc toµn bé trong tro Sunfat díi d¹ng Photphat kim lo¹i.
Ghi chó: Do KÏm Sunfat chËm ph©n huû thµnh oxyt kÏm ë nhiÖt ®é ch©m löa ®îc miªu t¶ trong ph¬ng
ph¸p nµy, c¸c mÉu chøa kÏm sÏ cho c¸c gi¸ trÞ kh¸c nhau trõ khi Sunfat kÏm ®îc biÕn ®æi hoµn toµn thµnh oxyt.
1.5. Do sù cã mÆt cña c¸c nguyªn tè, hµm lîng tro sunfat thu ®îc b»ng thùc nghiÖm cã thÓ
kh¸c hµm lîng tro sunfat ph©n tÝch. Sù t¹o thµnh c¸c ph©n tö kh«ng bÞ sun phat ho¸ nh
vËy phô thuéc vµo nhiÖt ®é tro ho¸, thêi gian tro ho¸, vµ sù kÕt hîp cña c¸c hîp chÊt kim
lo¹i cã mÆt trong dÇu. Hµm lîng tro sunfat kh«ng

Ngêi viÕt: Ngêi duyÖt:

Ký tªn: Ngµy: Ký tªn: Ngµy:

dïng ®Ó ph©n lo¹i s¶n phÈm nÕu kh«ng cã sù hiÓu biÕt râ rµng gi÷a ng êi mua vµ ngêi
b¸n vÒ ®é thiÕu tin cËy cña hµm lîng tro nh lµ mét chØ thÞ vÒ tæng hµm lîng kim lo¹i.
 ViÖn ho¸ häc c«ng nghiÖp-TTPGDM M· sè: PTN/HD/PP/ASTM D-874
Phßng thö nghiÖm trang: 2 /7
Ho¸ chÊt & VËt liÖu Ban hµnh lÇn : 1
Ngµy ban hµnh : /9/2000

híng dÉn: C¬ quan ban hµnh :

ph¬ng ph¸p thö AStm d-874 ViÖn hãa häc c«ng nghiÖp

2. Tµi liÖu tham kh¶o:

2.1. Tiªu chuÈn ASTM: B¶n dÞch ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh tro sunfat trong dÇu nhên
vµ phô gia - ASTM D874-96.

3. §Þnh nghÜa & ThuËt ng÷:

3.1. §Þnh nghÜa:
3.1.1. Tro Sunfat: CÆn cßn l¹i sau khi ®· ®îc than ho¸ ®îc xö lý lÇn lît víi axit
Sulphuaric vµ ®îc nung nãng ®Õn khèi l¬ng kh«ng ®æi.

4. ThiÕt bÞ:
4.1. ChÐn bay h¬i: ChÐn ®îc lµm b»ng sø hoÆc th¹ch anh.
4.2. Lß nung ®iÖn: Lß nung cã kh¶ n¨ng duy tr× nhiÖt ®é 72525oC. Nªn cã c¸c lç
hæng ë phÝa tríc vµ sau lß nung t¹o ra th«ng giã tù nhiªn, chËm qua nã.
4.3. C©n ph©n tÝch: ®é chÝnh x¸c 0,1mg

5. Thuèc thö:
5.1. Níc: Níc cÊt.
5.2. DÇu kho¸ng cã hµm lîng tro thÊp: DÇu tr¾ng cã hµm lîng tro sulphat thÊp h¬n
giíi h¹n cho phÐp x¸c ®Þnh ®îc theo ph¬ng ph¸p nµy.
5.3. Axit Sunfuric (Tû träng t¬ng ®èi 1,84) - Axit Sunfuaric ®Ëm ®Æc.
Ghi chó: CÈn thËn - Axit Sulpharic ®éc, ¨n mßn, lµ chÊt oxy ho¸ m¹nh.

5.4. Axit Sunfuaric (1+1): ChuÈn bÞ b»ng c¸ch thªm tõ tõ mét thÓ tÝch axit
Sunfuaric ®Ëm ®Æc (Tû träng 1,84) vµo mét thÓ tÝch níc t¬ng øng råi khuÊy m¹nh.
5.5. Iso-Propanol.
5.6. Toluen.
6. Qui tr×nh:
6.1. Lùa chän cì chÐn bay h¬i tuú theo lîng mÉu cÇn lÊy.
6.2. Nung chÐn bay h¬i ë 775oC trong Ýt nhÊt 10phót. §Ó nguéi ®Õn nhiÖt ®é
trong phßng trong dông cô chøa phï hîp råi c©n chÝnh x¸c ®Õn 0,1 mg.
Ghi chó: Dông cô chøa ®Üa hoÆc chÐn bay h¬i ®Õ lµm nguéi kh«ng ®îc chøa chÊt hót Èm.
 ViÖn ho¸ häc c«ng nghiÖp-TTPGDM M· sè: PTN/HD/PP/ASTM D-874
Phßng thö nghiÖm trang: 3 /7
Ho¸ chÊt & VËt liÖu Ban hµnh lÇn : 1
Ngµy ban hµnh : /9/2000

híng dÉn: C¬ quan ban hµnh :

ph¬ng ph¸p thö AStm d-874 ViÖn hãa häc c«ng nghiÖp

6.3. C©n vµo trong ®Üa hoÆc chÐn mét lîng mÉu nh sau:
W = 10 / a (1)
ë ®©y:
W - Khèi lîng mÉu , g.
a - PhÇn tr¨m tro Sunfat dù ®o¸n.
Tuy nhiªn, kh«ng lÊy lîng mÉu qu¸ 80g. Trong trêng hîp hµm lîng phô gia cña dÇu
nhên lµ 2% hoÆc h¬n th× pha lo·ng lîng mÉu ®· c©n trong chÐn nung víi kho¶ng 10 lÇn
träng lîng mÉu b»ng dÇu tr¾ng cã hµm lîng tro thÊp .
Ghi chó: NÕu tæng lîng tro Sunfat kh¸c trªn hai lÇn so víi dù ®o¸n vÞ th× tiÕn hµnh ph©n tÝch l¹i víi l îng
mÉu kh¸c ®· tÝnh tõ lÇn ph©n tÝch ®Çu tiªn.

6.4. §un nãng chÐn tro chøa mÉu mét c¸ch cÈn thËn cho ®Õn khi mÉu cã thÓ ch¸y
víi ngän löa. Duy tr× nhiÖt ®é sao cho mÉu tiÕp tôc ch¸y ®Òu vµ «n hoµ. Khi ngõng ch¸y
th× tiÕp tôc nung nãng ®Õn khi kh«ng cã khãi hoÆc h¬i tho¸t ra.
6.4.1. NÕu mÉu cã h¬i Èm ®ñ g©y nªn t¹o bät vµ mÊt mÉu th× ®æ mÉu ®i vµ cho
thªm vµo mÉu míi tõ 12 ml iso-propanol 99% (CÈn thËn - DÔ ch¸y) tríc khi ®un nãng.
NÕu vÉn cha ®îc th× cho thªm vµo mÉu 10ml hçn hîp b»ng nhau vÒ thÓ tÝch cña Toluen
(CÈn thËn - DÔ ch¸y. H¬i ®éc) vµ iso-propanol råi trén kü. §Æt mét vµi mÈu giÊy läc
kh«ng tro vµo trong hçn hîp mÉu råi ®un nãng. Khi giÊy b¾t ®Çu ch¸y th× mét lîng lín n-
íc ®· ®îc lo¹i ra.
6.5. §Ó cho cèc nguéi ®Õn nhiÖt ®é trong phßng, sau ®ã lµm Èm hoµn toµn cÆn
b»ng c¸ch thªm tõng giät axit Sunfuaric (Tû träng t¬ng ®èi 1,84). CÈn thËn nung nãng
hoÆc lß nung cã vßi ®èt b»ng khÝ tr¸nh bÞ b¾n vµ tiÕp tôc ®un nãng cho ®Õn khi
kh«ng cã khÝ bay ra.
6.6. §Æt cèc nung trong lß nung 77525oC vµ tiÕp tôc nung cho ®Õn khi oxy ho¸
hoµn toµn cacbon hoÆc hÇu nh hoµn toµn.
6.7. §Ó cèc nguéi ®Õn nhiÖt ®é trong phßng. Thªm 3 giät níc vµ 10 giät axit
Sunfuaric (1 + 1). L¸ng nhÑ cèc ®Ó lµm Èm cÆn cßn l¹i. L¹i nung nãng cèc theo qui tr×nh
6.5.
6.8. L¹i ®Æt cèc vµo trong lß nung ë 77525oC vµ gi÷ ë nhiÖt ®é ®ã trong 30phót.
§Ó l¹nh cèc ®Õn nhiÖt ®é trong phßng trong b×nh hót Èm phï hîp.
Ghi chó: Dialkyl kÏm hoÆc alkyl Ditriophotsphat vµ dÇu chøa phô gia nµy thêng cã thÓ cho cÆn mÇu
®en ë giai ®o¹n nµy. Trong trêng hîp nµy nh¾c l¹i thao t¸c 6.7 vµ 6.8 cho ®Õn khi thu ®îc cÆn tr¾ng.
 ViÖn ho¸ häc c«ng nghiÖp-TTPGDM M· sè: PTN/HD/PP/ASTM D-874
Phßng thö nghiÖm trang: 4 /7
Ho¸ chÊt & VËt liÖu Ban hµnh lÇn : 1
Ngµy ban hµnh : /9/2000

híng dÉn: C¬ quan ban hµnh :

ph¬ng ph¸p thö AStm d-874 ViÖn hãa häc c«ng nghiÖp

6.9. C©n cèc vµ cÆn chÝnh x¸c ®Õn 0,1 mg.

6.10. Lµm l¹i thao t¸c 6.8 vµ 6.9 cho ®Õn khi c©n hai lÇn liªn tiÕp kh«ng kh¸c nhau
qu¸ 1,0 mg.
6.11. §èi víi mÉu dù ®o¸n cã hµm lîng tro Sunfat 0,02% khèi lîng hoÆc Ýt h¬n th×
x¸c ®Þnh gèc axit Sunfuric b»ng c¸ch thªm 1ml axit Sunfuric ®Ëm ®Æc vµo trong chÐn
nung b»ng Platin, nung nãng cho ®Õn khi kh«ng cã h¬i tho¸t ra vµ sau ®ã nung ë
77525oC trong 30phót. §Ó nguéi cèc hoÆc chÐn ®Õn nhiÖt ®é trong phßng trong b×nh
hót Èm vµ c©n ®Õn ®é chÝnh x¸c 0,1mg. NÕu cã tro trong axit Sunfuaric th× ®iÒu
chØnh thµnh hµm lîng tro Sunfat thu ®îc b»ng c¸ch trõ ®i mét lîng ®èt ch¸y b»ng axit
Sunfuaric, ®îc x¸c ®Þnh tõ tæng khèi lîng axit Sunfuaric ®· dïng vµ träng lîng cña tro thu
®îc b»ng 1ml axit Sunfuaric gèc trõ ®i tæng khèi lîng tro Sunfat cña mÉu. Sö dông träng l-
îng ®· hiÖu chØnh nµy, w, ®Ó tÝnh phÇn tr¨m tro Sunfat .

7. TÝnh to¸n:
7.1. TÝnh hµm lîng tro Sunfat theo phÇn tr¨m cña mÉu gèc nh sau:
Tro Sunfat, % khèi lîng = ( w / W )  100 (2)
ë ®©y :
w - Khèi lîng tro Sunfat, g
W - Khèi lîng mÉu x¸c ®Þnh, g.
7.2. B¸o c¸o:
7.2.1. Ghi l¹i kÕt qu¶ chÝnh x¸c ®Õn 0,0001% khèi lîng ®èi víi c¸c mÉu cã hµm l-
îng tro díi 0,02% vµ chÝnh x¸c ®Õn 0,01% khèi lîng mÉu cã hµm lîng tro cao h¬n.

8. §é chÝnh x¸c vµ ®é sai lÖch:

8.1. §é chÝnh x¸c cña ph¬ng ph¸p kiÓm nghiÖm nµy còng ®îc x¸c ®Þnh theo ph-
¬ng ph¸p thèng kª c¸c kÕt qu¶ cña phßng kiÓm nghiÖm quèc tÕ nh sau :
8.1.1. §èi víi møc hµm lîng tro Sunfat n»m trong kho¶ng 0,005 vµ 0,1% khèi lîng
8.1.1.1. TÝnh trïng lÆp - Sù kh¸c nhau gi÷a hai kÕt qu¶ kiÓm nghiÖm liªn tiÕp thu
®îc do cïng mét ho¸ nghÖm viªn víi cïng mét thiÕt bÞ díi cïng c¸c ®iÒu kiÖn thao t¸c cña
cïng mét mÉu kiÓm nghiÖm, tiÕn hµnh víi c¸c thao t¸c ®óng vµ b×nh thêng theo ph¬ng
ph¸p nµy, th× vît qu¸ c¸c gi¸ trÞ sau ®©y chØ lµ mét trêng hîp trong hai m¬i trêng hîp.
r = 0,0047 X0,85 (3)
 ViÖn ho¸ häc c«ng nghiÖp-TTPGDM M· sè: PTN/HD/PP/ASTM D-874
Phßng thö nghiÖm trang: 5 /7
Ho¸ chÊt & VËt liÖu Ban hµnh lÇn : 1
Ngµy ban hµnh : /9/2000

híng dÉn: C¬ quan ban hµnh :

ph¬ng ph¸p thö AStm d-874 ViÖn hãa häc c«ng nghiÖp

ë ®©y:
X - Gi¸ trÞ trung b×nh cña hai kÕt qu¶
8.1.1.2. TÝnh t¸i diÔn - Sù kh¸c nhau gi÷a hai gi¸ trÞ cña cïng mét mÉu thu ® îc do
hai ho¸ nghiÖm viªn kh¸c nhau lµm viÖc trong hai phßng ho¸ nghiÖm kh¸c nhau ph©n
tÝch cïng mét mÉu kiÓm nghiÖm, tiÕn hµnh víi c¸c thao t¸c ®óng vµ b×nh thêng theo ph-
¬ng ph¸p nµy, th× vît qu¸ c¸c gi¸ trÞ sau ®©y chØ lµ mét trêng hîp trong hai m¬i trêng
hîp .
r = 0,189 X0,85 (4)
ë ®©y :
X - Gi¸ trÞ trung b×nh cña hai kÕt qu¶
8.1.1.3. Sè liÖu mÉu ®îc nªu trong b¶ng 1

B¶ng 1 : §é chÝnh x¸c ë møc hµm lîng tro Sunfat díi 0,1%

Hµm lîng tro Sunfat,% khèi lîng TÝnh trïng lÆp TÝnh t¸i
diÔn
0,005 0,0005 0,002
0,01 0,0009 0,004
0,05 0,0037 0,015
0,10 0,0060 0,027

8.1.2. §èi víi hµm lîng tro Sunfat tõ 0,125% khèi lîng:
8.1.2.1. TÝnh trïng lÆp
8.1.1.1. TÝnh trïng lÆp - Sù kh¸c nhau gi÷a hai kÕt qu¶ kiÓm nghiÖm liªn tiÕp thu
®îc do cïng mét ho¸ nghÖm viªn víi cïng mét thiÕt bÞ díi cïng c¸c ®iÒu kiÖn thao t¸c cña
cïng mét mÉu kiÓm nghiÖm, tiÕn hµnh víi c¸c thao t¸c ®óng vµ b×nh thêng theo ph¬ng
ph¸p nµy, th× vît qu¸ c¸c gi¸ trÞ sau ®©y chØ lµ mét trêng hîp trong hai m¬i trêng hîp .
r = 0,060 X0,75 (5)
 ViÖn ho¸ häc c«ng nghiÖp-TTPGDM M· sè: PTN/HD/PP/ASTM D-874
Phßng thö nghiÖm trang: 6 /7
Ho¸ chÊt & VËt liÖu Ban hµnh lÇn : 1
Ngµy ban hµnh : /9/2000

híng dÉn: C¬ quan ban hµnh :

ph¬ng ph¸p thö AStm d-874 ViÖn hãa häc c«ng nghiÖp

ë ®©y :
X - Gi¸ trÞ trung b×nh cña hai kÕt qu¶
8.1.1.2. TÝnh t¸i diÔn- Sù kh¸c nhau gi÷a hai gi¸ trÞ cña cïng mét mÉu thu ® îc do
hai ho¸ nghiÖm viªn kh¸c nhau lµm viÖc trong hai phßng ho¸ nghiÖm kh¸c nhau ph©n
tÝch cïng mét mÉu kiÓm nghiÖm, tiÕn hµnh víi c¸c thao t¸c ®óng vµ b×nh thêng theo ph-
¬ng ph¸p nµy, th× vît qu¸ c¸c gi¸ trÞ sau ®©y chØ lµ mét trêng hîp trong hai m¬i trêng
hîp .
r = 0,142 X0,75 (6)
ë ®©y :
X - Gi¸ trÞ trung b×nh cña hai kÕt qu¶

8.1.2.3. C¸c sè liÖu mÉu ®îc nªu trong b¶ng 2

B¶ng 2 : §é chÝnh x¸c ë møc hµm lîng tro Sunfat trªn 0,1%

Hµm lîng tro Sunfat,% khèi lîng TÝnh trïng lÆp TÝnh t¸i diÔn
0,5 0,035 0,085
1,0 0,060 0,14
5,0 0,20 0,80
10,0 0,35 0,80
20,0 0,56 1,25
25,0 0,60 1,60

8.2. §é sai lÖch: Kh«ng cã nguyªn liÖu tham kh¶o nµo phï hîp ®Ó x¸c ®Þnh ®é sai
lÖch cña qui tr×nh trong ph¬ng ph¸p kiÓm nµy ®Ó x¸c ®Þnh hµm lîng tro .