UDVAJANJE ALGEBRI METRICKE ALGEBRE NORMIRANE ALGEBRE

AUTOMORFIZMI I DIFERENCIRANJE METRICKIH ALGEBRI

DIFERENCIRANJE UDVOJENIH ALGEBRI DIFERENCIRANJE I
AUTOMORFIZMI ALGEBRE H ALGEBRA OKTONIONA LIJEVA ALGEBRA g2
STRUKTURNE KONSTANTE LIJEVE ALGEBRE g2C ZADAVANJE LIJEVE
ALGEBRE g2C POMOCU GENERATORA I NJIHOVIH MEDJUSOBNIH ODNOSA

Konstrukcija kvaterniona iz kompleksnih brojeva izvodi se u potpunoj analogiji sa konstrukcijom kompleksnih bro-
jeva iz realnih. Vise od toga, obe ove konstrukcije su specijalni slucajevi jedne opstije konstrukcije.
Neka je A proizvoljna (konacnodimenziona) algebra nad poljem realnih brojeva R na kojoj je zadato konjugovanje,
tj. involutivni automorfizam a 7 a (slucaj kada je a = a za sve a A se ne iskljucuje).
Razmotrimo linearni prostor A2 koji je direktna suma dva linearna prostora A, tj. sadrzi parove oblika (a, b), gde
a, b A. U A2 uvodimo mnozenje formulom:
(a, b)(u, v) = (au vb, bu + va).
Direktnom proverom se pokazuje da je A2 sa ovako uvedenom operacijom mnozenja algebra dimenzije 2n, gde je
n = dim A. Ovu algebru nazivamo udvojenjem algebre A.
Ocigledno, preslikavanje a 7 (a, 0) je monomorfizam algebre A u algebru A2 . Jasno, algebra A je podalgebra algebre
A . Ako je A algebra sa jedinicom, tada je element 1 = (1, 0) jedinica algebre A2 .
2

Neka je e = (0, 1). Tada je be = (0, b) i (a, b) = a + be, za svaka dva a, b A. Na ovaj nacin svaki element algebre
A2 moze se na jedinstveni nacin zapisati u obliku a + be. Pri tome:
(1) a(be) = (ba)e, (ae)b = (ab)e, (ae)(be) = ba,
sto zajedno sa svojstvom distributivnosti jednoznacno definise mnozenje u A2 . Po definiciji, e2 = 1.
Udvojenje R2 polja R je algebra C kompleksnih brojeva, a udvojenje C2 algebre C algebra kvaterniona H. Prvo
tvrdjenje je ocigledno, a da bi dokazali drugo, pridruzimo svakom elementu = a + be algebre C2 kompleksne brojeve a
i b, gde je a = a0 + a1 i, b = a2 + a3 i i oznacimo e sa j i ie sa k. Kao rezultat dobijamo u uobicajenom kvaternionskom
zapisu
= a0 + a1 i + a2 j + a3 k
Direktno se proverava da elementi i, j i k = ij predstavljaju kvaternionske jedinice.
Kako za svaki element a A vazi ea = ae, to su, pocev od algebre kvaterniona H, sve algebre A2 nekomutativne ako
konjugovanje u algebri A nije identicko preslikavanje. Analogno, kako je a(be) = (ba)e, to algebra A2 nije asocijativna
ako algebra A nije komutativna. Odavde sledi da je udvojenje H2 algebre H neasocijativno.
Na ovaj nacin uvidjamo da se daljim ponavljanjem konstrukcije udvajanja algebarska svojstva mnozenja pogorsavaju.
Naravno, da bi se proces udvajanja mogao nastaviti, neophodno je definisati konjugovanje u algebri A2 . Opsta
formula

a + be = a be
za A = R postaje standardna formula kompleksnog konjugovanja (posle zamene e sa i). Ocigledno, ovo preslikavanje je
involutivno i linearno, a direktnom proverom se moze pokazati da je i antiautomorfizam. Za A =C imamo standardno
konjugovanje u algebri H.
Algebru sa jedinicom A nad poljem R nazivamo metrickom algebrom ako je na njoj definisano konjugovanje a 7 a
za svako a A element aa pripada prostoru R (tacnije podprostoru R1) i za a 6= 0 vazi aa > 0. Realni broj
tako da
|a| = aa naziva se norma elementa a. Prema definiciji, |a| = 0 ako i samo ako je a = 0.
Neposredno se pokazuje da je na proizvoljnoj algebri A formulom
xy+yx
(x, y) = 2

zadat skalarni proizvod. Sa ovako uvedenim skalarnim proizvodom svaka metricka algebra predstavlja euklidski prostor,a
norma |a| elementa a A njegovu duzinu.
Ortokomplement jedinice u metrickoj algebri A oznacavacemo sa A0 .
Proizvoljni element a A na jedinstven nacin se moze predstaviti u obliku a = + a0 , gde R i a0 A0 . Pri tome
a = a0 i, specijalno, a A0 akko a = a i a R akko a = a.
Prema definiciji

(2) xy + xy = 2(x, y)

1
za svaka dva elementa x, y metricke algebre A. Specijalno, ako x, y A0 , onda yx = xy tada i samo tada kada je xy.
Lako se vidi da ako je A metricka algebra, onda je i A2 takodje metricka. Odavde sledi da je:
(a + be)(a + be) = (a + be)(a be) = aa + bb
za proizvoljni element a + be A2 . u
Skalarni proizvod u A2 zadat je formulom
(a + be, u + ve) = (a, u) + (b, v),
jer je A2 = A A direktna suma euklidskih prostora.
Iz prethodnog razmatranja sledi da su algebre R, C=R2 , H=C2 , H2 ,... metricke algebre.
Konacnodimenziona algebra A, istovremeno i euklidski prostor (ali ne obavezno i metricka algebra), naziva se
normirana algebra ako je
|ab| = |a| |b|, a, b A
ax xa
U ovakvoj algebri za proizvoljni element a 6= 0 preslikavanja x 7 |a| i x 7 |a| su izometrije i (zbog konacnosti algebre
A) bijekcije. Odatle sledi da za svaki element b A jednacine ax = b i xa = b imaju jedinstveno resenje u A, tj.
normirana algebra A je algebra s deljenjem.
Primeri normiranih algebri su metricke algebre R, C i H, a kasnije cemo pokazati da je i H2 normirana. Prema
teoremi Hurvica ove cetiri algebre su jedine normirane algebre (specijalno, svaka normirana algebra mora biti metricka).
Ako automorfizam : A A metrickih algebri prolazi kroz konjugovanje (tj. ako a = a za proizvoljni element
a A), onda je on ortogonalan operator. Obratno, ako je automorfizam : A A metricke algebre A ortogonalan,
to, posto je 1 = 1, on prevodi u sebe podprostor A0 i zato prolazi kroz konjugovanje.
Pri tom se lako vidi da ako je algebra A normirana, proizvoljni automorfizam : A A jeste ortogonalan
   operator.

Prema tome, dovoljno je dokazati da ako je |a| = 1, onda je i |a| = 1. Ako bi bilo |a| < 1, onda ak  = (a)k  =
k k  
|a| 0 kad k , tj. ak 0, pa ak 0. Odavde sledi da |a| = ak  0, sto je nemoguce jer je |a| = 1. Slicno
k
se pokazuje da ako je |a| > 1, onda |a| kad k , sto je takodje nemoguce. Dakle, |a| = 1. u
Uobicajeno je da se u svakoj algebri A fiksira neka baza. Tako grupu ortogonalnih operatora A A mozemo
poistovetiti sa grupom O(n) ortogonalnih matrica. Na osnovu toga zakljucujemo da za grupu AutA automorfizama
normirane algebre A vazi inkluzija
AutA O(n), gde je n = dim A
Vise od toga, kako je svaki automorfizam : A A jednoznacno odredjen njime indukovanim linearnim preslikavanjem
0 : A0 A0 (ako je a = + a0 , gde R, a A0 onda je a = + 0 a0 ), mozemo poistovetiti sa 0 , sto znaci:
(3) AutA O(n 1).
Specijalno, ovo vazi za A =C, kada je n = 2. Posto je O(1) =Z2 , grupa AutC izomorfna je grupi drugog reda Z2 i
sastoji se iz identickog automorfizma Id i automorfizma kompleksnog konjugovanja a 7 a.
Za Lijevu algebru DerA = I(AutA) diferencijala algebre A iz inkluzije (3) sledi da
(4) DerA so(n 1),
gde je so(n 1) Lijeva algebra kososimetricnih matrica reda n 1. Odavde je, specijalno, DerC=0.
S druge strane, jednakosti AutC=Z2 i DerC=0 lako se pokazuju i direktnim putem. Kako linearni operator nad R
prevodi 1 u 1, proizvoljni automorfizam : C C jednoznacno je odredjen brojem i. Ali posto je i2 = 1, za taj
broj mora da vazi (i)2 =-1. Odatle sledi da je i = i, sto nam i daje identitetu i operator konjugovanja.
Analogno, proizvoljni diferencijal D : C C jednoznacno je odredjeno brojem Di koji mora da zadovoljava identitet
Di i + i Di = D(i2 ) = D1 = 0,
zbog cega je Di = 0.
Ovo prosto razmatranje moguce je uopstiti na slucaj proizvoljne udvojene algebre A2 . Naime, svaki diferencijal D
algebre A2 definisan je formulom
Da = D0 a + F a e, De = x0 + y0 e,
gde su D0 ,F : A A linearni operatori i elementi x0 , y0 A, pri cemu je, na osnovu jednakosti
D(a + be) = Da + Db e + b De,

tj. jednakosti
(5) D(a + be) = (D0 a F b + bx0 ) + (F a + D0 b + y0 b)e,

2
diferencijal D jednoznacno odredjen operatorima D0 , F i elementima x0 , y0 . Zbog toga je za opisivanje Lijeve algebre
DerA2 dovoljno opisati cetvorku (D0 , F, x0 , y0 ) koja na osnovu formule (5) zadaje diferencijal algebre A2 . (Analogno
se mogu opisati i automorfizmi, ali taj postupak je slozeniji.)
Da bi dobili uslove za D0 , F, x0 , y0 , uz uslov D DerA2 , potrebno je u jednakosti
(6) D() = D + D,
gde su = a + be i = x + ye proizvoljni elementi iz A2 , izraziti D po formuli (5), izmnoziti sve i grupisati koeficijente
uz 1 i e sleva i sdesna. Na primer, za = a, = x dobijamo identitet
D0 (ax) + F (ax)e = (D0 a x + a D0 x) + (F a x + F x a)e,
iz koga sledi da je D0 diferencijal algebre A, a F zadovoljava identitet:
(7) F (ax) = F a x + F x a.
Slicne identitete dobijamo za = be, = x, za = a, = ye i za = be, = ye. S druge strane, u praksi se pokazalo
korisnim prvo naci resenje funkcionalne jednacine (7), a zatim i dodatne jednakosti. Zbog toga je korisno od pocetka
uzeti x0 + x0 = 0, y0 + y0 = 0 (dobijene za = = e) i staviti x0 , y0 A0 .
Neka je, na primer, A =C i A2 =H. Kako je DerC = 0, to je i D0 = 0. Sto se tice operatora F , koristeci da je
C=R2 , da bi ga izracunali, mozemo ga razloziti na linearne operatore P, Q : R R prema formuli
F x = P x + Qx i, x R.
Za a, x R iz identiteta (7) sledi da je
P (ax) = P a x + P x a i Q(ax) = Qa x + Qx a,
tj. da P i Q predstavljaju diferencijale polja R. Zato je P = Q = 0, tj. F x = 0 za x R. Odavde sledi da je
F (x + yi) = F (yi) = F i y, tj.
F a = z0 Im a, gde z0 = F i
Neposredno se proverava da je (7) ispunjeno za svako z0 . Time je dokazano da je proizvoljni diferencijal D : H H
dat sa
(8) D(a + bj) = (z0 Im b + bx0 ) + (z0 Im a + y0 b)j,
gde su x0 , y0 , z0 C. Parametri x0 i y0 pri tom moraju pripadati C0 , tj. moraju biti oblika x0 = ia0 , y0 = ib0 , gde su
a0 , b0 R. Zamenom dobijenog izraza u opstu formulu (6), dobijamo da je preslikavanje D : H H, zadato formulom
(8), diferencijal algebre H ako i samo ako je Re z0 = a0 , tj. z0 = a0 + i c0 ,gde je c0 R . Ovim je dokazano da je
svaki diferencijal D : H H algebre H zadat formulom
(9) D(a + bj) = i(a0 Re b c0 Im b) + [(a0 Im a + b0 Im b) + i(b0 Re b + c0 Im a)] j,
gde su a0 , b0 , c0 proizvoljni realni brojevi.
Preslikavanje (9) preslikava podprostor H0 u sebe i u bazi {i, j, k} tog prostora njegova matrica je

0 a0 c0
a0 0 b0
c0 b0 0
U saglasnosti sa opstom formulom (4) je DerH so(3). I vise od toge, vidimo da je
DerH = so(3).
Iz ove jednakosti sledi da se grupa AutH poklapa ili sa grupom SO(3) ili sa grupom O(3) (na osnovu opste formule
(3) vazi inkluzija AutH O(3)). Kako preslikavanje matrice E, ocigledno, nije automorfizam, to je
(10) AutH= SO(3).
Specijalno, vidimo da je, za razliku od grupe AutC, grupa AutH povezana.
Na osnovu prethodnog, mozemo da zakljucimo da je proizvoljni automorfizam H H unutrasnji automorfizam
oblika 7 1 , S3 .
Napomena 1. Jednakost (10) moze se dokazati i koristeci da je grupa unutrasnjih automorfizama 7 1 ,
S3 , algebre H sadrzana u grupi SO(3). Dakle, AutH SO(3). S druge strane, vec smo pokazali da je jednakost
AutH= O(3) nemoguca. Zato je AutH= SO(3).

Algebra H2 naziva se algebrom oktoniona/oktava (ili algebrom Kejlijevih brojeva), a njeni elementi oktonioni/oktave
(Kejlijevi brojevi). U cast Kejlija tu algebru oznacavacemo sa Ca.
Po definiciji svaka oktava je oblika = a + be, gde su a, b kvaternioni, a mnozenje oktava uvodimo formulom (1).
Bazu algebre Ca cine 1 i sedam elemenata

3
 (11) i, j, k, e, f = ie, g = je, h = ke,
pri cemu je kvadrat svakog od njih jednak -1, a njihovi medjusobni proizvodi shematski su prikazani na sledecoj slici:

G gO /
 ///
 //
 //
 //
 //
 /
k? *i
G R ?? ..
 ?? ..
 ?? ..
 ..
 o O NNNN
e ..
 oo NNN
 o oo .
 ooooo
o NNNN ..
woo o  N NN' .
f j o h
Proizvod proizvoljna dva elementa (11) jednak je, do na znak, preostalom elementu na toj pravoj (ili kruznici), a znak
zavisi od orijentacije te prave. Na primer, eh = k, a f j = h.
Kao sto smo vec primetili algebra Ca je neasocijativna. Ipak, ona je alternativna, tj. za proizvoljna dva elementa
i vaze identiteti
() = (), () = ().
Zaista, neka je = a + be, = u + ve. Tada
= (au vb) + (bu + va)e, () =h[(au vb)u v(bu + va)]i + [(bu
h + va)u + v(au vb)]ie,
= (u2 vv) + (vu + vu)e, 2
() = a(u vv) (vu + vu)b + b(u2 vv) + (vu + vu)a e,
a kako su brojevi vv = vv i u + u realni, oni komutiraju sa svim kvaternionima, pa
a(u2 vv) (vu + vu)b = au2 avv (u + u)vb = au2 vva vb(u + u) = (au vb)u v(bu + va)
i
b(u2 vv) + (vu + vu)a = bu2 bvv + v(u + u)a = bu2 vvb + va(u + u) = (bu + va)u + v(au vb)
Odatle je () = (). Analogno se dokazuje () = ().
Saglasno opstoj teoriji, konjugovanje u Ca se zadaje formulom
(a + be) = a be.
Konjugovanje ostavlja element 1 nepromenjenim i menja znak svakog elementa iz (11), tako da elementi (11) cine bazu
podprostora Ca0 .
Kako je pokazao Artin, u alternativnoj algebri svaka dva elementa generisu asocijativnu podalgebru. Slicno kao i
u slucaju kvtaterniona, pokazuje se da je algebra oktava Ca normirana. Direktnim racunom pokazimo normiranost
algebre Ca.
Neka su = a + be i = u + ve dve oktave. Treba pokazati da je || = || ||. Ali, saglasno prethodnom
razmatranju,
2 2 2
|| = |au vb| + |bu + va| = (au vb)(ua bv) + (bu + va)(ub + av)
i
2 2
|| || = (aa + bb)(uu + vv).
Zbog toga, stavivsi v = + v 0 , gde R,a v 0 Ca0 , i vazi v 0 = v 0 , dobijamo
2 2 2
|| || || = (aub + bua bua aub) + (aub + bua)v 0 v 0 (aub + bua) = 0
jer je aub + bua R i zato komutira sa kvaternionima. u
Odavde sledi da je algebra Ca algebra s deljenjem. S druge strane, kao i kod kvaterniona, neposrednom proverom
(koristeci svojstvo alternativnosti) dobijamo da jednacine x = i x = (za 6= 0) za resenje imaju jedinstvenu
oktavu x = 1 , odnosno x = 1 , gde je 1 = || 2 u
Napomena 2. Posto je konstrukciju udvajanja algebri moguce neograniceno ponavljati, dobijaju se algebre Ca2 ,
(Ca2 )2 , itd. Ipak, te algebre su od malog znacaja jer nisu ni normirane (na osnovu teoreme Hurvica), ni alternativne (na
osnovu teoreme koju nazivamo opstom teoremom Frobenijusa, a koja tvrdi da je svaka alternativna konacnodimenziona
algebra nad poljem R izomorfna jednoj od algebri R, C, H ili Ca). Vise od toga, nisu ni algebre s deljenjem u
algebarskoj topologiji se pokazuje da dimenzija algebri sa deljenjem nad poljem R moze biti 1, 2, 4 i 8 (pri tom, postoje
algebre dimenzija 4 i 8 razlicite od algebri H i Ca).
Grupa automorfizama AutCa algebre Ca oznacava se simbolom G2 , a njena Lijeva algebra DerCa simbolom g2 .
Kako je algebra Ca normirana i dim Ca = 8, to je, prema (3),

4
 G2 O(7) i g2 so(7),
gde je so(7) Lijeva algebra kososimetricnih matrica reda 7.
Za razliku od prethodnog slucaja, algebra g2 ne poklapa se sa algebrom so(7), tako da imamo neku novu Lijevu
algebru (i novu Lijevu grupu). To cemo dokazati tako sto cemo pokazati da je dimenzija Lijeve algebre g2 jednaka 14
(dim so(7) = 21).
Racun u algebri g2 izvodimo vec poznatim metodama. Svaki diferencijal D g2 zadaje se formulom (5), gde su
x0 , y0 kvaternioni, D0 neki diferecijal algebre H , a F : H H linearni operator koji zadovoljava identitet (7).
Stavimo F x = P x + Qx j, gde je x C i P, Q : C C i za P i Q dobijamo jednacine
P (xy) = P x y + P y x, Q(xy) = Qx y + Qy x,
cije je opste resenje oblika
P x = a0 Im x, Qx = b0 Im x,
gde a0 , b0 C. Odavde, stavivsi F j = z0 + w0 j, gde z0 , w0 C, dobijamo da je opste resenje funkcionalne jednacine
(5) u algebri H oblika

(12) F = (a0 Im x + b0 Im y + z0 y) + (b0 Im x a0 Im y + w0 y)j, = x + yj,

gde su a0 , b0 , z0 , w0 C. Direktno, mada komplikovanim racunom, dobija se da je preslikavanje D : Ca Ca,
odredjeno formulom (5), gde je D0 neki diferencijal algebre H, F preslikavanje (12), x0 , y0 kvaternioni iz H0 ,
diferencijal algebre Ca, tj. lezi u g2 , ako i samo ako je x0 = i Re a0 (z0 + i Re b0 ) j.
Ovim je dokazana sledeca lema:
Lema 1. Svaki diferencijal D algebre oktava Ca zadat je
a) proizvoljnim diferencijalom D0 algebre kvaterniona H
b) kvaternionom y0 koji zadovoljava uslov y0 = y0
c) cetvorkom kompleksnih brojeva a0 , b0 , z0 , w0 .
Taj diferencijal dat je formulom
D( + e) = (D0 F + x0 ) + (F + D0 + y0 )e,
gde je F preslikavanje H H odredjeno formulom (12), a x0 = i Re a0 (z0 + i Re b0 ) j. u
Diferencijal D0 zadat je kososimetricnom matricom treceg reda, pa zavisi od tri realna parametra, kvaternion
y0 takodje zavisi od tri parametra, a cetvorka a0 , b0 , z0 , w0 od osam. Zato je diferencijal D odredjen zadavanjem
14 = 3 + 3 + 8 nezavisnih realnih parametara. Dakle, dim g2 = 14
U bazi (11) diferencijal D zadat je matricom koju mozemo prikazati na sledeci nacin

i j k e f g h
i a0 b0
j D0 z0 w0
k c0 d0
e a0 z0 c0 0 y0
f
g b0 w0 d0 y0 D0 + y0
h

gde su c0 = b0 + z0 i, d0 = a0 + w0 i, a y0 oznacava operator (iz H0 u H) mnozenja sa y0 . (Matrica tog operatora je

b1 b2 b3
0
b3 b2 ,
b3 0 b1
b2 b1 0

gde b1 i+b2 j +b3 k = y0 .) Odavde se vidi da su matrice iz g2 kososimetricne matrice (aij ) sedmog reda koje zadovoljavaju
sledecih sedam uslova:
a32 + a45 + a76 = 0,
a13 + a64 + a75 = 0, a21 + a65 + a47 = 0,
(13) a14 + a36 + a27 = 0, a51 + a26 + a73 = 0,
a17 + a42 + a53 = 0, a61 + a52 + a34 = 0

5
Ako je a0 = b0 = 0 i
0 0 0
0 0 p ,
0 p 0
tj. ako je Di = 0, to diferencijal D prevodi u sebe podprostor V algebre Ca, ortogonalan na elemente 1 i i. Taj
podprostor sadrzi mnozioce i, pa se moze posmatrati kao lineal nad C sa bazom {j, e, g}. Neposredno se proverava da
je u toj bazi diferencijal D zadat kompleksnom matricom

pi z0 v0
z0 b1 i v0 ,
v0 v0 (p b1 )i

gde v0 = b2 + b3 i, a p i b1 realni brojevi. Posto je to opsti oblik kososimetricnih matrica treceg reda ciji je trag jednak
nuli, zakljucujemo da diferencijal D : Ca Ca za koji je Di = 0, cini podalgebru Lijeve algebre g2 izomorfnu Lijevoj
algebri su(3).
Standardni nacin zapisivanja proizvoljne konacnodimenzione algebre sastoji se iz zadavanja njenih strukturnih kon-
stanti u nekoj bazi, tj. koeficijenata razlozenih po proizvodima parova baznih elemenata. Na taj nacin, ako je e1 , ..., en
baza algebre A, njene strukturne konstante ckij racunaju se po formuli

ei ej = ckij ek , i, j, k = 1, ..., n

Broj tih konstanti je n3 .

Primenjujuci taj metod na Lijevu algebru g2 , potrebno je izracunati 2744 = 143 brojeva, sto u praksi nije izvodljivo.
Ni svojstvo kososimetricnosti ne uproscuje racun jer i dalje preostaje da se izracuna 1279 = 91 14 = 1413
2 14 konstanti.
Mozemo se nadati da se pri pogodnom izboru baze pojavljuje neka zakonitost po kojoj se racunaju te konstante.
Pokazuje se da se upravo to moze i uraditi, pri cemu se situacija dodatno uproscuje posle kompleksifikacije Lijeve
algebre g2 , tj. za Lijevu algebru g2C = g2 C nad poljem C, koja se sastoji iz kompleksnih matrice sedmog reda koje
zadovoljavaju uslove (13). Kako je suprotan smer, od g2C ka g2 , lako kontrolisati, to nam daje i strukturne konstante
Lijeve grupe g2 .
Razmotrimo standardnu bazu Lijeve algebre so(7) koja se sastoji iz matrica
Eij Eji
E[i,j] = 2 ,
gde i, j = 1, ..., 7 i i < j. Iz uslova (13) neposredno se dobija da matrice
P0 = E[3,2] + E[6,7] , Q0 = E[4,5] + E[6,7] ,
P1 = E[1,3] + E[5,7] , Q1 = E[6,4] + E[5,7] ,
P2 = E[2,1] + E[7,4] , Q2 = E[6,5] + E[7,4] ,
P3 = E[1,4] + E[7,2] , Q3 = E[3,6] + E[7,2] ,
P4 = E[5,1] + E[3,7] , Q4 = E[2,6] + E[3,7] ,
P5 = E[1,7] + E[3,5] , Q5 = E[4,2] + E[3,5] ,
P6 = E[6,1] + E[4,3] , Q6 = E[5,2] + E[4,3]
pripadaju Lijevoj algebri g2 . Posto su te matrice, ocigledno, linearno nezavisne, one cine bazu (nad poljem R) Lijeve
algebre g2 .
Posebnu paznju posveticemo linearnim kombinacijama
(14) H = aP0 + bQ0 = aE[3,2] + bE[4,5] + cE[7,6]
matrica P0 i Q0 , gde a + b + c = 0. Primetimo da je [H1 , H2 ] = 0 za svaka dva elementa H1 i H2 oblika (14).
Direktnim racunom se dobija
[H, P1 ] = aP2 + cQ2 , [H, Q1 ] = (c b)Q2 ,
[H, P2 ] = aP1 cQ1 , [H, Q1 ] = (b c)Q1 ,
[H, P3 ] = bP4 + cQ4 , [H, Q1 ] = (c a)Q4 ,
[H, P4 ] = bP3 cQ3 , [H, Q1 ] = (a c)Q3 ,
[H, P5 ] = cP6 + aQ6 , [H, Q1 ] = (a b)Q6 ,
[H, P6 ] = cP6 aQ5 , [H, Q1 ] = (b a)Q5
odakle neposredno sledi da elementi
U1 = (2P2 Q2 ) i(2P1 Q1 ), V1 = Q2 iQ1 ,
U2 = (2P4 Q4 ) i(2P3 Q3 ), V1 = Q4 iQ3 ,
U3 = (2P6 Q6 ) i(2P5 Q5 ), V1 = Q6 iQ5 ,
kompleksifikovane algebre g2C , zadovoljavaju odnose

6
 [H, U1 ] = iaU1 , [H, V1 ] = i(c b)V1 ,
(15) [H, U2 ] = ibU2 , [H, V2 ] = i(c a)V2 ,
[H, U3 ] = icU3 , [H, V3 ] = i(a b)V3 ,
Da bi kompaktnije zapisali ove odnose, korisno je razmotriti dualni prostor h , konjugovan dvodimenzionom prostoru
h svih elemenata oblika (14). Neka je e1 , e2 baza prostora h , konjugovana bazi P0 , Q0 prostora h. Tada za svaki
element (14) prostora h vaze formule
(16) e1 (H) = a, e2 (H) = b, e3 (H) = c,
gde je e3 = (e1 + e2 ).
Korisno je (iako ne i obavezno) podrazumevati da je
u prostor huvedena euklidska struktura i pravougaone
koordinate, u kojima vektori e1 i e2 imaju koordinate ( 3 , 0) i ( 66 , 22 ) respektivno. Tada vektori e1 , e2 , e3
6

zajedno sa vektorima f1 , f2 , f3 , gde

f1 = e2 e3 , f2 = e3 e1 , f3 = e1 e2 ,
predstavljaju radijus vektore vrhova pravilnog zvezdastog dvanaestougaonika. Skup tih 12 vektora u ravni nazivamo
konfiguracija G2 .
fO1

f3 jVVVV e2 aC e3
hhh4 f2
VVVV
VVVV CC yy< h hhhh
VVVV CC yy hh h
VVVV CCC yy hhhh
VVVV C y yhyhhhhhhh
e1 o hV hEVyVhV / e1
h hh hhh{h{{ EE VVVVV
EE VVVV
h
hhhh {{
{ EE VVVV
hhhhhhh { EE
E"
VVVV
VVVV
hhhh
h }{{ VV*
f2 th e3 e2 f3


f1

Svakom vektoru G2 pridruzimo element X Lijeve algebre g2C dat sa


Uk ako = ek
X =
Vk ako = fk

Tada, imajuci u vidu odnose (16), formule (15) mogu da se zapisu u obliku sledece formule
(17) [H, X ] = i(H)X .
Elementi X , G2 , zajedno sa proizvoljnim parom H1 , H2 linearno nezavisnih elemenata iz h ocigledno cine bazu
algebre g2C . Kako je, prema definiciji, X = X , bazu algebre g2 cine elementi H1 , H2 i elementi X + X , 1i (X
X ). Posto se strukturne konstante poslednje baze na jednostavan nacin dobijaju pomocu strukturnih konstanti baze
H1 , H2 , X , dovoljno je naci ove poslednje. Kako se komutatori [H1 , X ] i [H2 , X ] direktno izracunavaju po formuli
(17), a komutator [H1 , H2 ] je jednak nuli, sve se svodi na izracunavanje [X , X ] za sve neuredjene parove (, )
razlicitih vektora konfiguracije G2 (ima ih 66).
Lako se vidi da se svaki vektor h na jedinstveni nacin moze zapisati u obliku = ae1 + be2 + ce3 , gde
a + b + c = 0, pri cemu izomorfizam h h, indukovan uvodenjem euklidske strukture u h , prevodi taj vektor u
element (14) prostora h. Zbog toga mozemo element (14) takodje oznacavati simbolom . Oznacimo sa H element
2 2
||2
. Lako se vidi da je || = a2 + b2 + c2 , pa je
2
H = a2 +b2 +c2 (aE[3,2] + bE[4,5] + cE[7,6] )
Tvrdjenje 1. Za proizvoljne vektore , G2 vaze odnosi
(18) [X , X ] = i(H)X ,
(19) [X , X ] = 0, ako je 6= i +
/ G2 ,
(20) [X , X ] = N, X+ , ako je 6= i + G2 ,
Ovde su N, neki celi brojevi, koji zadovoljavaju formulu
(21) |N, | = p + 1,

7
gde je p najveci broj sa svojstvom da za svako j = 1, ..., p vektor j pripada konfiguraciji G2 u
Napomena 3. Ovim racunom dobijamo koeficijente N, do na znak (postoji svega 30 parova (, ) za koje je
N, 6= 0). Moze se formulisati pravilo za odredjivanje tih znakova, ali je ono veoma slozeno i nije invarijantnog
karaktera. Ovo je posledica toga sto jednakosti (17), (18) zajedno sa X = X karakterisu elemente X sa tacnoscu
do na znak. U tom smislu elementi X zadaju se u algebri g2C na invarijantan nacin bez ikakve slobode. Izbor znakova
od koga zavise i znakovi koeficijenata N, ne dopusta nikakve invarijantne karakteristike.
Uzimajuci u obzir ovu napomenu, mozemo reci da tvrdjenje 1 u potpunosti odredjuje strukturne konstante Lijeve
algebre g2C (a time i Lijeve algebre g2 ).
Tvrdjenje 2. Lijeva algebra g2C moze biti zadata sa cetiri generatora X1 , X2 , Y1 , Y2 koji zadovoljavaju petnaest
uslova
[[X1 , Y1 ] , [X2 , Y2 ]] = 0
[X1 , Y2 ] = 0, [X2 , Y1 ] = 0,
[[X1 , Y1 ] , X1 ] 2X1 = 0, [[X1 , Y1 ] , X2 ] + X2 = 0,
[[X2 , Y2 ] , X1 ] + 3X1 = 0, [[X2 , Y2 ] , X2 ] 2X2 = 0,
(22) [[X1 , Y1 ] , Y1 ] + 2Y1 = 0, [[X1 , Y1 ] , Y2 ] Y2 = 0,
[[X2 , Y2 ] , Y1 ] 3Y1 = 0, [[X2 , Y2 ] , Y2 ] + 2Y2 = 0,
[X1 , [X1 , X2 ]] = 0, [Y1 , [Y1 , Y2 ]] = 0
[X2 , [X2 , [X2 , [X2 , X1 ]]]] = 0,
[Y2 , [Y2 , [Y2 , [Y2 , Y1 ]]]] = 0
Da bi formalno dokazali tvrdjenje 2, detaljno razmotrimo uslove (22).
Ako definisimo H1 = i [X1 , Y1 ], H2 = i [X2 , Y2 ] i uvedemo brojeve
n11 = n22 = 2, n12 = 1, n21 = 3,
uslove (22) mozemo da zapisemo u sledecem, kompaktnijem obliku
[Hp , Hq ] = 0,
[Xp , Yq ] = 0 za p 6= q,
(23) [Hp , Xq ] = inpq Xq , [Hp , Yq ] = inpq Yq
(adXp )npg +1 Xq = 0, (adYp )npg +1 Yq = 0
U ovom vidu cemo ih i koristiti.
Lako se vidi da su uslovi (23) ispunjeni u algebri g2C za X1 = Xf1 , Y1 = Xf1 , X2 = Xe1 , Y2 = Xe1 (i
H1 = Hf1 , H2 = He2 ). Naime, prvi uslov ispunjen je jer je komutator svaka dva elementa iz h jednak nuli (kao sto
je vec ranije primeceno). Drugi uslov sledi iz formule (19) zato sto f1 e2 = e3 2e2 G
/ 2 i e2 f1 = 2e2 e3 G
/ 2.
Treci i cetvrti su specijalni slucajevi formule (17)

! 2 ako = = f1 , e2
2
(H ) = , 2 = 3 ako = f1 , = e2
||
1 ako = e2 , = f1

(ovde smo pretpostavili da vazi izomorfizam h = h), a poslednja dva su posledica uslova (19) i (20) iz tvrdjenja 1, zato
sto
(24) f1 + e2 = e3 G2 , ali f1 + e3 G
/ 2,
e2 + f1 = e3 G2 ,e2 + e3 = e1 G2 ,e2 e1 = f3 G2 , ali e2 f3 = e3 G
/ 2,

Razmotrimo slobodnu Lijevu algebru I sa generatorima X1 , X2 , Y1 , Y2 i homomorfizam : I g2C zadat formulama

(X1 ) = Xf1 , (X2 ) = Xe2 ,
(Y1 ) = Yf1 , (Y2 ) = Ye2 ,
Prema prethodnom, homomorfizam anulira leve strane svih jednakosti (22) i zato indukuje neki homomorfizam
: I g2C , gde je I faktoralgebra Lijeve algebre I po idealu, generisanom tim levim stranama. Dakle, tvrdjenje 2 nam
kaze da je homomorfizam u stvari izomorfizam. U toj formi cemo ga i dokazati.
Da ne bi opterecivali zapis, elemente algebri I i I oznacavacemo istim simbolima. Simbol X Y oznacavace da su
u algebri I elementi X i Y proporcionalni (dobijaju se jedan iz drugoga skalarnim mnozenjem).
Razmotrimo u algebri I elemente
H1 = [X1 , Y1 ], H2 = [X2 , Y2 ],
(25) X1 , X2 , X3 = [X2 , X1 ] , X4 = [X2 , X3 ] , X5 = [X2 , X4 ] , X6 = [X3 , X4 ],

8
 Y1 , Y2 , Y3 = [Y2 , Y1 ] , Y4 = [Y2 , Y3 ] , Y5 = [Y2 , Y4 ] , Y6 = [Y3 , Y4 ]
Pokazuje se da je za proizvoljna dva elementa U, V sa spiska (25) element [U, V ] ili jednak nuli ili proporcionalan nekom
elementu sa spiska. Naime, prema uslovu [H1 , H2 ] = 0, [Hi , X1 ] X1 , [Hi , X2 ] X2 , i = 1, 2. Ali kako je [H, U ] U
i [H, V ] V , na osnovu Jakobijevog identiteta je

[X, [U, V ]] = [[H, U ] , V ] + [U, [H, V ]] [U, V ]

Odavde sledi, prema ociglednoj indukciji,
[Hp , Xq ] Xq
za proizvoljno q. Analogno se pokazuje da je

[Hp , Yq ] Yq .
Dalje, prema uslovu [X2 , X1 ] = X3 i [X1 , X3 ] = [X1 , [X2 , X1 ]] = 0. Zato je
[X1 , X4 ] = [[X1 , X2 ] , X3 ] + [X2 , [X1 , x3 ]] = 0, [X1 , X5 ] = [X3 , X4 ] = X6 i [X1 , X6 ] = 0.
Kako je [X1 , Y1 ] = H1 , [X1 , Y2 ] = 0, to je
[X1 , Y3 ] = [[X1 , Y2 ] , Y1 ] + [Y2 , [X1 , Y1 ]] = [[X1 , Y1 ] , Y2 ] [H1 , Y2 ] Y2 i znaci
[X1 , Y4 ] = [[X1 , Y3 ] , Y2 ] = 0, [X1 , Y5 ] = 0, [X1 , Y6 ] [[X1 , Y3 ] , Y4 ] [Y2 , Y4 ] = Y5 .
Svi ostali komutatori se dobijaju analogno. u
Iz dokazanog sledi da je linearni omotac elemenata (25) podalgebra Lijeve algebre I i zato sto sadrzi generatore
X1 , X2 , Y1 , Y2 poklapa se sa njom. Specijalno, ovim je pokazano da je dim I 14.
Sada lako mozemo dokazati tvrdjenje 2.
Dokaz tvrdjenja 2 Iz prethodnih rezultata neposredno sledi da homomorfizam prevodi elemente (25) u elemente
proporcionalne sopstvenim elementima
H f 1 , H e1 ,
Xf1 , Xe2 , Xe3 , Xe1 , Xf3 , Xf2 ,
Xf1 , Xe2 , Xe3 , Xe1 , Xf3 , Xf2
Ovi elementi cine bazu algebre g2C , pa je homomorfizam epimorfizam, a zbog dim I 14 = dim g2C i izomorfizam. u
Ovim je Lijeva algebra g2 prakticno izucena iz svih uglova.