Secara umumnya, perubahan kurikulum ialah satu inovasi dan perubahan

kurikulum merujuk kepada usaha untuk mengubah dan menyesuaikan

matlamat dan objektif pengajaran dan pembelajaran mengikut kepada nilai,
budaya, falsafah dan sumber yang digunakan. Oleh itu, Menteri Pendidikan,
Datuk Seri Mahdzir Khalid berkata bahawa Kurikulum Standard Sekolah
Rendah (KSSR) yang disemak semula akan dilaksanakan pada tahun hadapan
supaya kurikulum itu selaras dengan janji Pelan Pembangunan Pendidikan
Malaysia (PPPM) 2013-2025. Dalam konteks KSSR itu, ramai guru berasa Commented [T1]: http://www.utusan.com.my/berita/nas
ional/kurikulum-disemak-semula-dilaksana-2017-1.426433
stress dan tertekan semasa berhadapan dengan kurikulum yang baru ini,
terutamanya guru baru dan guru yang kurang berpengalaman. Tajulashikin
Jumahat et al. (2013) turut menyatakan bahawa guru yang kurang
berpengalaman lebih cenderung mengalami stres berbanding guru
berpengalaman. Paulse (2005) melaporkan bahawa, guru dalam kumpulan Commented [T2]: Tajulashikin Jumahat, Fazira Mohd
Noor dan Mohd Burhan Ibrahim (2013). Faktor-faktor
pengalaman mengajar antara 0 hingga 5 tahun adalah yang paling stres Penentu Stress Dalam Kalangan Guru: Sekolah Rendah
Mubaligh Di Kuala Lumpur.
berbanding guru berpengalaman mengajar melebihi 20 tahun Jurnal Kurikulum & Pengajaran Asia Pasifik
. Bil. 1 isu 2.
Manakala, menurut laporan awal Pelan Pembangunan Pendidikan Commented [T3]: Paulse, J. (2005). Sources of
occupational stress for teachers, with specific reference
Malaysia 2013-2025, gelombang pertama (2013-2015) telah memberi fokus to the inclusive education model in the Western Cape.
Dissertations. University of the Western Cape.
kepada meningkatkan standard profesionalisme guru. Peranan guru masa kini
semakin mencabar. Mereka bukan sahaja memainkan peranan utama sebagai
penyampai ilmu pengetahuan dan kemahiran kepada pelajar, malahan
bertanggungjawab menyuburkan minat, memperkembangkan bakat dan
kebolehan pelajar. Dengan itu, ujian bulanan atau ujian lain yang terlalu kerap
dilaksanakan telah menyebabkan guru-guru tidak berkesempatan untuk
menghabiskan sukatan pelajaran kerana masa yang terlalu singkat. Guru itu
juga harus memeriksa kertas jawapan pelajar dan membuat analisis keputusan
ujian dan ini menyebabkan tekanan guru. Sebagai contoh, guru berasa tertekan
semasa menjalankan pentaksiran berasaskan sekolah (PBS). Menurut
Noorzeliana (2007), terdapat sebahagian ibu bapa juga mempertikaikan cara
setiap guru mata pelajaran membuat pentaksiran. Beliau berpendapat bahawa
disebabkan sikap campur tangan ibu bapa yang hanya menuding jari,
menambahkan lagi ketidakyakinan guru dalam membuat pentaksiran. Commented [T4]: https://www.academia.edu/9642256/I
SU_DAN_CABARAN_PENTAKSIRAN_BERASASKAN_SEKOLAH
_PBS_DALAM_KALANGAN_GURU
 Di sampingi itu, bebanan guru juga bertambah disebabkan guru
dikehendaki mengintegrasikan kemahiran Teknologi Maklumat dan
Komunikasi (TMK) dalam proses pengajaran dan pembelajaran. . Menurut
Habib (2011) berpendapat persepsi bahawa perubahan invoasi pendidikan
berkait rapat dengan penambahan beban tugas. Masa akan bertambah untuk Commented [T5]: http://pustaka2.upsi.edu.my/eprints/7
72/1/KOMITMEN%20GURU%20DALAM%20PELAKSANAAN%
menghadiri kursus, taklimat, membuat laporan, memantau kemajuan pelajar 20KURIKULUM%20DAN%20INOVASI%20BERKESAN.pdf

dan sebagainya. Menurut kajian Haslina Hashim (2017), beliau pernah

menemu bual beberap guru dan berpendapat bahawa pelaksanaan Frog VLE
ini hanya membuang masa kerana mereka dibebani pelbagai tugas lain yang
perlu diselesaikan. Selain itu, peruntukan masa bagi setiap minggu pengajaran Commented [T6]: http://apjee.usm.my/APJEE_31_2016/
APJEE%2031_Art%207(115-129).pdf
hanya cukup untuk mereka menghabiskan silibus yang telah ditetapkan dalam
sistem pendidikan negara. Posey, Burgess, Eason dan Jones (2010)
menyatakan bahawa guru merupakan individu yang mempunyai beban tugas
yang berat dan mereka tidak mempunyai masa untuk memikirkan perkara yang
tidak mempunyai kaitan dengan profesion mereka. Jadi, untuk mereka Commented [T7]: Posey, G., Burgess, T., Eason, M.,
& Jones, Y. (2010). The advantages and
meneroka dan mengaplikasikan Frog VLE dalam proses PdP adalah sesuatu disadvantages of the virtual classroom and the role of
the teacher. Proceeding Paper, Southwest Decision
yang agak merumitkan bagi mereka. Institution Conference.)

Selain itu kajian juga mendapati faktor disiplin pelajar adalah faktor
kedua yang menyebabkan stress guru selepas faktor beban tugas. Sikap
pelajar yang membuat bising di dalam kelas adalah menjadi faktor utama stres
guru. Tambahan pula, sikap pelajar yang tidak mematuhi peraturan sekolah
menambahkan lagi stress guru. Menurut Tengku Mastura dan Noraime (2006),
salah satu punca yang menyebabkan stres guru adalah pelajar. Masalah Commented [T8]: Tengku Mastura dan Noraime (2006).
Stres Di Kalangan Guru: Satu Kajian Ke Atas Guru Di
pelajar ini termasuklah daripada tingkah laku pelajar yang buruk. Contohnya, Sekolah Menengah Kebangsaan Skudai
. Projek Sarjana Muda. Universiti Teknologi
guru menghadapi tekanan di sekolah disebabkan sikap biadap yang ditonjolkan Malaysia.

oleh pelajar dan menyakiti hati guru dengan tidak mahu memberi kerjasama
kepada guru, tidak mahu mendengar nasihat dan tidak membawa peralatan
belajar seperti buku teks, buku latihan dan alat tulis. Manakala, Rosemarian,
(2009) berpendapat bahawa motivasi pelajar adalah berkait rapat dengan
tekanan guru kerana guru akan berasa tertekan jika pelajar menunjukkan rasa
tidak berminat dengan pengajaran yang diberikan oleh guru. Hal ini kerana
murid-murid yang tidak berminat terhadap pembelejaran dan prestasi
akademik mereka akan menjadi merosot. Dengan itu, guru-guru di sekolah
berasa tertekan disebabkan guru merupakan salah satu warga sekolah yang
mempunyai obligasi untuk mendidik anak murid dengan baik dan
meningkatkan prestasi akademik sekolah. (walau bagaimanapun, terdapat
segelintir ibu bapa yang memihak kepada anak-anak mereka jika dikenakan
sebarang tindakan salahlaku. Tindakan yang diambil oleh guru dipersoalkan
oleh mereka. Selain itu, guru-guru sendiri turut diancam oleh pelajar. Isu ini
juga menyebabkan tekanan kerja ketua guru dan sukar mencapai kepuasan
dalam kerjaya mereka. ) Commented [T9]: https://ejurnalfp.files.wordpress.com/
2015/08/tahap-kepuasan-bekerja-dari-aspek-hubungan-
rakan sekerja-dalam-kalangan-guru.pdf
Selain itu, faktor kekurangan sumber kemudahan sekolah juga
memberikan tekanan kepada guru. Menurut Fazli (2013) mendapati faktor
struktur seperti kekurangan kemudahan, peralatan, masa, wang dan maklumat,
merupakan faktor utama yang menjadi penghalang kepada penglibatan pelajar
dalam aktiviti ko-kurikulum sukan. Tambahan pula, kekurangan kemudahan di Commented [T10]: http://www.ukm.my/jurfpend/JPM%
2038(2)2013/1mohdfadli.pdf
sekolah juga akan memberi tekanan kepada guru apabila keperluan untuk
mengajar tidak mencukupi dan guru akan merasakan sesuatu yang tidak
lengkap untuk memberikan pengajaran yang maksimum kepada para murid.
Menurut Fazura (2011) berpendapat bahawa kekurangan sumber bukan
sahaja terhad kepada sumber pengajaran, seperti, kurangnya peralatan dan
kemudahan pembelajaran tetapi juga melibatkan keperluan harian guru untuk
menjalankan aktiviti-aktiviti di sekolah seperti kertas dan mesin pencetak. Commented [T11]: http://library.oum.edu.my/repository
/677/1/faktor_stres_fazura.pdf
Kemudahan bilik guru yang tidak selesa dan sempit serta bilangan makmal
komputer sekolah dan makmal sains sekolah yang cukup juga turut
dikategorikan sebagai kekurangan sumber. Menurut Norazilawati et al., (2013),
walaupun pihak KPM telah menyediakan kelengkapan peralatan ICT bagi
sekolah rendah melaksanakan frog vle, maka capaian internet yang rendah
telah menjadi pandangan negatif apabila guru mengaplikasinya. Masalah Commented [T12]: Norazilawati Abdullah, Noraini
Mohamed Noh, Nik Azmah Nik Yusuff & Rosnidar
tersebut telah membantutkan usaha guru untuk menggunakannya bagi Mansoroleh (2013). Aplikasi persekitaran pengajaran maya
(frog vle) dalam kalangan guru sains. Jurnal Pendidikan Sains
menjalankan proses pdp yang berkesan. Secara ringkasnya, sumber & Matematik Malaysia, 3(2), 63-76.
kemudahan sekolah yang kurang telah mendatangkan kesan perasaan stress
kepada guru yang ingin mendidik murid-murid secara berkesan dari segi
akademik dan kokurikulum.
 Selain itu, satu lagi punca yang mengakibatkan stress guru ialah faktor
kepimpinan guru besar di sekolah. Menurut Abdul Rahman (2011), Pemimpin
sekolah yang berfungsi sebagai pemimpin pengajaran dilihat sebagai
keperluan mendesak untuk perkembangan pengajaran dan pembelajaran di
sekolah masa kini. Dengan itu, guru besar terutama sekali guru besar yang
baru pertama kali menyandang jawatan itu ingin bersaing antara satu sama lain
bagi menaikkan nama sekolah ke persada pendidikan di pelbagai peringkat
sama ada daerah, negeri, kebangsaan mahupun peringkat antarabangsa.
Menurut kajian oleh Azlin (2006), ramai pemimpin sekolah sering kali tidak jelas
apakah bentuk bantuan yang boleh diberikan kepada guru-guru untuk
memantapkan proses pengajaran di bilik darjah. Jadi, guru besar hanya
menetapkan sasaran tinggi yang berkaitan dengan peningkatan prestasi
akademik dan kokurikulum pelajar. Manakala, Mohd Yusri Ibrahim (2012)
berpendapat bahawa pemimpin sekolah kurang menekankan kemahiran
kepemimpinan untuk membantu pengajaran guru. Jadi, guru yang tidak
mencapai sasaran yang ditetapkan akan dimarahi oleh pemimpin sekolah dan
situasi ini akan menyebabkan guru itu mendapat stress.
Norashid Bin Othman dan Hamzah Bin Md Omar (2014) menyatakan bahawa
bebanan tugas yang berat, tidak menyempurnakan tugas, dimarahi oleh
majikan akan menyebabkan seseorang itu mendapat stres. Kegagalan guru
besar dalam mengaplikasikan gaya kepimpinan yang sesuai mengikut situasi
akan menyebabkan timbulnya masalah seperti guru kurang bermotivasi untuk
terus bekerja ke arah keberkesanan dan kecemerlangan sekolah.
Seterusnya, satu lagi faktor yang mengakibatkan tekanan guru ialah
masalah kemahrian interpersonal guru. Menurut Nor Shafrin (2009) juga
menunjukkan wujud kelemahan pelaksanaan kemahiran interpersonal
dalam kalangan guru. Mereka mendapati bahawa guru gagal menunjukkan
eksperesi muka yang sesuai semasa pengajaran, hanya memberi tumpuan
kepada pelajar di barisan hadapan, serta kurang memberi penghargaan
atau galakan ini telah menjejaskan keberkesanan pengajaran mereka. Ab.
Halim et al. (2004) dalam kajiannya mendapati bahawa masih wujud beberapa
aspek negatif perlakuan guru ketika mengajar seperti terlalu garang, memarahi
tanpa usul periksa, menghina dan mengutuk pelajar. Oleh itu, murid-murid juga
Commented [T13]: Abdul Rahman Abdul Majid Khan.
(2011). Penyeliaan klinikal dari perspektif pengajaran di
sekolah: Panduan sistematik mendiagnosis dan
merawat proses pengajaran dan pembelajaran di
dalam kelas. Batu Caves, Selangor: PTS
Commented [T14]: Azlin Norhaini Mansor. (2006).
Amalan pengurusan pengetua sekolah menengah:
Satu kajian kes. Tesis Doktor Falsafah (Tidak
Diterbitkan), UKM.
Commented [T15]: Mohd Yusri Ibrahim(2012). Model
kepemimpinan pengajaran pengetua, efikasi dan
kompetensi pengajaran. Tesis Kedoktoran (Tidak
Diterbitkan), UMT.
Commented [T16]: Nor Shafrin Ahmad, Fadzilah Amzah
& Rahimi Che Aman. 2009. Kemahiran komunikasi guru
pelatih Universiti Sains Malaysia. Jurnal Pendidik dan
Pendidikan 24: 125-142.
Commented [T17]: Ab. Halim Tamuri, Adnan Yusopp,
Kamisah Osman, Khadijah
Abdul Razak, Shahrin Awaludin & Zamri Abdul Rahim.
2004. Kebersamaan pengajaran dan pembelajaran
pendidikan
islam ke atas pembangunan diri pelajar.
Laporan Penelitian,
Fakulti Pendidikan
, Universiti Kebangsaan Malaysia dan
Jabatan Pendidikan Islam dan Moral, Kementerian Pelajaran
Malaysia.
juga tidak suka guru yang berkemahiran interpersonal rendah. Sehubungan
dengan itu, Mohamad Fuad (2015) berpendapat bahawa faktor rakan sekerja
merupakan faktor yang paling mempengaruhi kepuasan bekerja dalam
kalangan guru. Manakala, guru yang kurang mahir bersosial dengan rakan Commented [T18]: https://ejurnalfp.files.wordpress.com
/2015/08/tahap-kepuasan-bekerja-dari-aspek-hubungan-
sekerja lain di sekolah akan menyebabkan hubungan menjadi renggang. rakan-sekerja-dalam-kalangan-guru.pdf

Dengan itu, guru-guru di sekolah susah bekerjasama untuk melaksanakan

tugas sekolah dengan sempurna. Menurut Asmia (2013) berpendapat bahawa
tanpa komunikasi berkesan, sesuatu organisasi itu akan menjadi kaku dan
tidak dapat melaksanakan aktiviti dengan sempurna. Oleh sebab itu, beban
guru tidak dapat dikongsi bersama dengan guru lain, maka beban guru akan
Commented [T19]: http://www.fp.utm.my/epusatsumbe
r/pdffail/ptkghdfwP2/Asmia%20Ayu%20Binti%20Alias.TP.pd
f

menjadi berat sehingga menjadi tekanan guru.

Di samping itu, satu lagi punca tekanan guru ialah pengurusan bilik
darjah. Hal ini kerana Tan (1996) mendapati bahawa antara sepuluh faktor
utama yang menyumbang kepada stres kerja guru ialah guru terpaksa
mengajar kelas yang besar. Jumlah murid yang semakin bertambah pada Commented [T20]: http://e-
journal.um.edu.my/filebank/published_article/4557/Bil1_2
setiap tahun ialah salah satu beban yang harus ditanggung oleh guru-guru di _Artikel1.pdf

sekolah. Setiap tahun, jumlah pengambilan murid baru semakin bertambah dan
secara tidak langsung mewujudkan suasana bilik darjah yang melebihi kapasiti
yang telah ditetapkan. Dengan itu, Lemaire (2009), guru-guru kini terlalu
Commented [T21R20]: Dapatan yang hampir sama
oleh Tan (1996) mendapati bahawa sepuluh faktor
utama yang menyumbang kepada stres kerja guru.
Faktor-faktor berkenaan adalah seperti terpaksa
mengajar kelas yang besar.

dibebankan dengan tugas-tugas yang tidak berkaitan dengan pengajaran dan

pembelajaran seperti mengendalikan program-program pelajar, mengurus
karenah dan kebajikan pelajar. Antara kebajikan ialah pengurusan Skim
Bantuan Tuisyen, Kumpulan Wang Amanah Plejar Miskin (KWAPM), Skim
Pinjaman Buku Teks dan biasiswa. Tambahan pula, guru susah mendidik
Commented [T22]: Lemaire, J. (2009). Addressing
Teacher Workload. Education.6
Commented [T23R22]: http://eprints.uthm.edu.my/709
6/1/NORREZA_BINTI_MOHD_TAHA_24.pdf

semua murid dalam kelas yang bersaiz besar untuk menguasai pengetahuan
yang disampaikan oleh guru. Tambahan pula, guru seperti guru kelas
dikehendaki menggunakan masa yang lebih untuk mengenali setiap murid
dengan jelas. Tambahan pula, guru juga perlu memasukkan data-data peribadi
murid dan keputusan akademik murid melalui atas talian. Menurut Norashid
(2014) berpendapat bahawa bilangan pelajar yang ramai juga menyebabkan
guru tidak cukup masa untuk melaksanakan PBS dengan sistematik. Jadi, guru Commented [T24]:
BEBAN TUGAS DAN MOTIVASI PENGAJARAN
mudah berasa tertekan dengan mendidik kelas yang mempunyai jumlah GURU DI SEKOLAH MENENGAH DAERAH RANAU

bilangan murid yang ramai. Norashid Bin Othman & Hamzah Bin Md.Omar
SMK Mat Salleh, Ranau, Universiti Malaysia Sabah
Zakiah (2003) menyatakan tekanan dan perubahan organisasi sememangnya
berkait rapat. Perubahan organisasi dari segi dasar organisasi boleh
memecahbelahkan aliran kerja dan perhubungan antara pekerja.
Commented [T25]: Zakiah Binti Arshad (2003). Stres
Kerja di Kalangan Guru-guru Sekolah Rendah:Satu
Kajian di Zon Bandar, Kota Tinggi, Johor. Universiti
Teknologi
 Salah satu implikasi yang dialami oleh guru yang mengawal kelas
mempunyai jumlah murid yang ramai ialah prestasi seseorang guru dan dia
kurang dapat memberi tumpuan sepenuhnya semasa proses pengajaran dan
pembelajaran dilaksanakan. Akibat terlalu penat dengan urusan dalam bilik
darjah, guru mengalami kesuntukan masa untuk menyediakan ABM atau BBM
bagi sesi pengajaran dan pembelajaran yang seterusnya. Tambahan pula, guru
yang penat menguruskan perkara bilik darjah akan menyebabkan guru
melakukan tingkah laku yang tidak wajar dalam proses menguruskan masalah
disiplin dalam kalangan murid. Sebagai contoh terdapat keratan akhbar Utusan
(2013) yang menyatakan bahawa guru didakwa cederakan murid. Jadi, guru Commented [T26]: http://www.utusan.com.my/berita/m
ahkamah/guru-didakwa-cederakan-murid-1.451866
yang gagal mengawal diri akibat stress boleh menjejaskan kualiti pendidikan
dan juga profesion perguruan yang seterusnya akan membantutkan usaha
mewujudkan sebuah masyarakat yang mampu membawa Malaysia ke tahap
kecemerlangan dan kegemilangan mutu pendidikannya.

Selain itu, Nobile & McCormick (2005) tekanan yang dihadapi itu
seterusnya akan memberi kesan kepada emosi, psikosomatik dan fizikal guru.
Oleh sebab itu, tekanan kerja yang tinggi akan menyebabkan perasaan gelisah,
marah, kekecewaan, ketidakpuasan hati atau sikap kurang minat terhadap
Commented [T27]: Nobile, J. J. & McCormick, J.
(2005).Job Satisfaction and Occupational Stress in
Catholic primary Schools.A paper presented at the
Annual Conference of the Australian Association for
Research in Education.

kerja. Kesan dari aspek psikologikal adalah merujuk kepada keadaan tubuh
badan seperti keletihan, kemurungan, kelesuan dan tidak bersemangat untuk
bekerja, kesan aspek fisiologikal pula seperti sakit kepala, tekanan darah tinggi
dan pelbagai penyakit lain, manakala kesan dari aspek tingkah laku adalah
berkaitan dengan perbuatan negatif seseorang individu seperti ponteng bekerja,
pengambilan alkohol, merokok, gaya hidup bebas dan masalah tidur. Kesemua
kesan dan akibat tersebut adalah hasil stres guru yang melampau dan
berpanjangan, seterusnya Norreza (2014) berpendapat bahawa kesan-kesan
ini akan membawa kepada permasalahan yang akhirnya akan menyebabkan
produktiviti guru menurun dan membantutkan usaha KPM untuk melahirkan
guru yang berkualiti dan berkesan. Commented [T28]: http://eprints.uthm.edu.my/7096/1/
NORREZA_BINTI_MOHD_TAHA_24.pdf

Raja Maria Diana (2011) yang menyatakan bahawa beban

kerja yang banyak akan menyebabkan seseorang guru itu berasa
kecewa dan bertindak di luar kawal secara spontan. Commented [T29]: http://library.oum.edu.my/repository
/666/1/faktor_raja_maria.pdf
 Jessica & Alvarex (2007) dalam kajiannya juga mendapati kebanyakan
guru berasa burnout atau keletihan dan seterusnya memilih meninggalkan
bidang perguruan. Dengan kata lain ialah guru meletakkan jawatan sebagai
guru ataupun meminta bersara secara awal. Hal ini keranan tekanan kerja pada
tahap yang tinggi juga akan membawa kepada ketidakpuasan dalam membuat
kerja dan akhirnya sikap suka mengelak dan mengabaikan kerja akan terhasil.
Tindakbalas penyesuaian tekanan oleh guru merangkumi tindakbalas
psikologikal (keletihan dan kemurungan), fisiologikal (sakit kepala dan tekanan
darah tinggi) dan berkaitan sikap (pengambilan alkohol, merokok, gaya hidup
dan masalah tidur). Akibat suasana kerja yang teruk akan menyumbang
kepada faktor tekanan dan seterusnya membawa kepada ketidakpuasan kerja
serta keinginan untuk meninggalkan profesion keguruan.
 Langkah-langkah

Mnurut Radziah (2013) Dengan seseorang seharusnya berupaya untuk

menyesuaikan diri dalam menghadapi arus perubahan ini agar kita tidak
ketinggalan serta mampu berubah mengikut perubahan zaman. Perubahan-
perubahan seperti ini telah memberi impak yang amat ketara kepada sistem
pendidikan. Di negara kita contohnya, semenjak mencapai kemerdekaan
beberapa transformasi pendidikan telah dilaksanakan. Pelaksanaan
tranformasi tersebut mempunyai harapan yang unggul iaitu mahu memperbaiki
dan meningkatkan lagi kemampuan sistem pendidikan negara untuk memenuhi
keperluan semasa dan masa hadapan. Commented [T30]: http://eprints.utm.my/41718/3/Radzi
ahAbdAzizMFP2013CHAP1.pdf
Kajian terhadap guru di sekolah rendah swasta menunjukkan guru yang
mendapat sokongan daripada pihak pentadbir didapati kurang berasa stres
dalam melaksanakan tugasnya (Weidner, 2002). Pengetua merupakan entiti
penting dalam kejayaan sekolah. Sebagai pemimpin, pengetua tidak lepas
daripada saling berinteraksi dengan staf bawahannya secara positif dan
komited terhadap sekolahnya (Andrew dan Morefield, 1991). Untuk melahirkan
sekolah yang cemerlang, pengetua harus memberi perhatian kepada suasana
tempat kerja yang baik terhadap guru-gurunya. Kajian ini mendapati faktor
pengurusan dan kepimpinan pengetua sekolah sangat mempengaruhi aspek
kepuasan dan keselesaan guru (Hashim S. dan Yahya N., 2008). Commented [T31]: http://eprints.uthm.edu.my/7095/1/
NOOR_MALA_BINTI_OTHMAN_24.pdf

Hubungan yang baik akan menghasilkan motivasi dan kepuasan kerja guru melalui
interaksi sosial yang baik dalam sesebuah organisasi. Berbincang
tentang Commented [T32]: https://ejurnalfp.files.wordpress.com
/2015/08/tahap-kepuasan-bekerja-dari-aspek-hubungan-
masalah pekerja dengan kawan sekerja boleh mengurangkan rakan-sekerja-dalam-kalangan-guru.pdf
tekanan. Selain itu, kajian terhadap guru teknikal
menunjukkan bahawa faktor rakan sekerja merupakan faktor
yang paling mempengaruhi kepuasan bekerja di kalangan
guru.
Langkah untuk guru besar rujuk link dua ini :

https://umexpert.um.edu.my/file/publication/00005891_138891.pdf

https://www.academia.edu/5345331/HUBUNGAN_ANTARA_KEPIMPINAN_T
RANSFORMASI_GURU_BESAR_DENGAN_KEPUASAN_KERJA_GURU_DI
_SEKOLAH_KEBANGSAAN_KURANG_MURID_GEMILANG_TUJUH_SEGA
MAT_JOHOR_HISHAMUDDIN_SHAH_BIN_MOKRI_manamia_15_at_yahoo.
com_MOHD_RIZAL_BIN_ATAN

http://ww1.utusan.com.my/utusan/Dalam_Negeri/20120517/dn_02/14-isu-
bebanguru-ditangani (pembantu guru dalam sekolah)