You are on page 1of 5

Articulos

CriteriodeSeleccinparalasCognicionesNegativasyPositivasenEMDR
AndrewLeeds,Ph.D
Traduccin:Lic.CatalinaKnopfler

AntesdeprocederconelprocesamientodeEMDR,seleccionamosunaCognicinNegativa(CN)y
unaCognicinPositiva(CP)msdeseable,queinstalamosdespusdehaberdesensibilizadoel
problemaquetraeelpaciente.Lasobservacionesdelosterapeutasindicanqueunaseleccin
apropiadadelaCNydelaCPesavecescrucialparaelxitodelprocesamientodeEMDR.Noes
posibleespecificartodoslosfactoresquedebenserconsideradosparaseleccionarlaCNylaCP
paratodaslassituacionesclnicas.Elfocoaquestarpuestoenproblemascomunesconlos
cualesseenfrentanlosterapeutasentrenadosenEMDR.Voyarevisarvariosprincipiosampliosy
cuatrocriteriosespecficosqueellectorpuedeencontrartilescuandopreguntaporlaCNylaCP.

EsteartculoestbasadoenelManualdeNivelIdeEMDRylosentrenamientosdesarrolladospor
FrancineShapiro(1990).Materialadicionalyclarificacionesfuerondesarrolladascomoresultados
deconversacionesmantenidasenunentrenamientodefacilitadoresenelcualelautorydosotros
conferencistas(GouldyWildwind,1992)presentaronmaterialsobrelaseleccindeloscogniciones
negativasypositivas.TambinmeheapoyadoenlasprcticasdeentrenamientosdeNivelIyII,y
mipropiaexperienciaconEMDRenelconsultorio.

Elporqudelascognicionesnegativasypositivas
EnelmodelodeEMDR,lascognicionesnegativasypositivasysusafectosasociados,parecenser
elaccesoalarednodaldelamemoria(Reiser,1990Shapiro,1989,1991).Esteaccesoesla
conexinalosesquemasdepersonalidaddelospacientes.
ClarificarlaCNsirveadospropsitosimportantes.LaprimeraesparaestablecerlaCP.Lasegunda
escomopartedeltargetparaelreprocesamiento(conlaimagenyelafecto).

MientrasquelaversinltimadelaCPpuedediferirdelaversininicial,esimportanteseleccionar
unaCPapropiadaantesdeprocesar:EnelmodelodeEMDRsepostulalahiptesisqueel
procesamientodeinformacinesaceleradoyquelareestructuracincognitivaseproduce
espontneamentecomoresultadodeunequilibrioneuronalinducidoporlosmovimientos
oculares.UnaCPmsapropiadapuedeaparecerespontneamentesinhabersidopreseleccionada.
Sinembargo,laobservacinclnicasugierequeseccionarlaCPantesdelprocesamientodeEMDR
ayudaaactivarelementosdelamemorianodalrelacionadosconcognicionesmsapropiadas.

Inicialmente,elpacientenoparecetenerunareferenciavisualy/overbaldeloselementosdela
memorianodalquecomponenlaCP.Antesdelprocesamientoloselementosdelamemorianodal
quesostienenlaCPnoestnintegradosconloselementosdelamemorianodalmsactivadosque
componenlaCN.

CuandoseseleccionaporprimeravezlaCP,elpacienteserelacionaconelladndolepoca
relevanciaodirectamentemostrandoincredulidad.Muchospacientesdicenalprincipioquesaben
quelaCPesverdaderaperoquenosientenqueseaas.Sinembargoalpedirqueelpaciente
seleccioneyverbalicelaCPantesdelprocesamientodeEMDR,estoselementosdelamemoria
nodalsonactivadosenlamemoriaactualdonderepresentanunpotencialparaunresultado
teraputico.Msadelante,cuandoelpacienteestintensamenteinmersoenlossentimientose
imgenesdelmaterialqueseesttrabajando,laCPproveeunnuevopuntodereferenciacognitivo
queayudaaladesensibilizacinyreprocesamientodelmaterialangustiante.

CundoseleccionarlaCognicinPositiva
CundoseleccionarlaCPesunproblemaestratgico.Esmsfcilparaelpaciente,tantocognitiva
comoafectivamente,considerarlaCPsielmaterialtraumticonohasidocompletamenteactivado.
EsimportantedesarrollarlaCPalprincipiodelasesinantesdequeelpacienteestinmensoen
lasimgenes,sentimientosysensacionesasociadosconlaCN.

ParafacilitarlaseleccindelaCPpidalascreenciasnegativasasociadasconelmaterial
presentadonibientengaunadescripcindelmismo.EncuantoseseleccionalaCN,pidalaCP.
Siemprequeseaposible,seleccioneyconfirmeunaCPapropiadaantesdepedirlealpacienteque
accedaalasemocionesysensacionescorporalesqueasocianalasimgenesdesurecuerdo.Se
puedepedirelVoCunavezqueseseleccionlaCP(noserequiereelVoCdelaCN).

FrasestilesparapreguntarporlaCNylaCP
Despusqueelpacientedescribeelrecuerdoseleccionadocomotargetparaelprocesamiento,
pidaunaCNconunafraseapropiadaaladescripcindelpaciente.Lafrasemscomnsera:
"Mientrasustedpiensaenelincidente(orecuerdo),qupensamientosseleocurrensobres
mismo?"

Sielpacienteusametforasvisualesparadescribireltarget,ustedpuedepreguntarsobre"las
palabrasquevanconesaimagen".Sinembargo,conlospacientesqueserefierenasurecuerdo
conmetforasauditivasokinestsicas,debeevitarfrasescomo"cuandoustedvelaimagen..."Si
lapersonaserefiereaimpresionesauditivasutiliceestaideacomopartedesupregunta:"Cuando
ustedescuchaqueelniollora,qusedicesobresmismo?"Delamismamanera,cuandoun
pacientedescribeunalneakinestsica"Cuandoustedsienteelpesodesucuerposobreelsuyo,
quesientequeestpensandosobresmismo?"

Evitelapregunta:"Qusentimientostienesobresmismoenesaimagen?"Estamosbuscando
unacreencianounaemocin.
ParapreguntarporlaCP,diga:"Cmolegustarapensarsobresmismocuandopiensaenese
recuerdo(oincidente)?"Porlamismaraznnopregunte:"Cmolegustarasentirsesobres
mismo?"

CRITERIOSDESELECCINPARACOGNICIONESNEGATIVAS.

ElprimercriteriodeunaCNesqueesunacreenciaautoreferente,irracionalmentenegativa.Esta
evaluacinautocrticayautoacusatoriasebasamuchasvecesenlaculpa(Fuemiculpa)oenla
vergenza(Soyrepugnante).

NtesequelaCNesunacreenciaquecontinaeneltiempoyquesepiensaenelpresente.LaCN
sederivaderecuerdosprominentesoprototpicosperoquemantienesuinfluenciasobreel
pacienteenelpresente.

Unerrorcomnesaceptarunadescripcindecircunstancias,eventosolosatributosdeotrosque
tienenuntononegativocomosustitutoaunacreencianegativaautoreferente.Otroerrorcomnes
aceptarunaCNquesloestalocalizadaenelpasadoyquenoserelacionaconlosproblemas
actualesdelpaciente.

UnejemploeslaCNinicialdeunpacienteadultoquesiendoniofueabusadoyrestringidoporun
adultomuchomsfuerte:"Nolopodaparar".Estoesunadescripcincorrectadeuna
circunstancianegativa.NoesunaCNapropiadaporquenopasalaprimeraprueba.Noesuna
creenciaautoreferente.Esunaobservacinautoreferente.Notetambinqueestubicadoenel
pasadoyporlotantonoesunacreenciaactual.

Cuandoelpacienteofreceunadescripcin,laformamssimplededesarrollarunaCNesincorporar
ladescripcinalapreguntasiguiente.Enestecasopodraser:"Mientrasrecuerdanohaberpodido
pararlo,qupensamientosseleocurrensobresmismo?"Dependequevocaestapregunta,
perounaCNmsapropiadapodraser:"Nomepuedodefender"o"Esmiculpa".

ElsegundocriteriodeunaCNesquedebeenfocarcorrectamenteelproblemaactualdelpaciente.
Comoevidenciadeestefoco,elpacientedebeindicarqueaceptalaCNcomoapropiadacuandoel
terapeutaselarepite.UnaCNpreliminarquenopasaestapruebapuedequedescribaelproblema
delpacienteperonodeformaprecisa,puedeserdemasiadoelaboradayverborrgicaynoreflejar
elesquemaesencialqueserelacionaconelevento.

ParadesarrollarunaCNqueconcuerdaconestesegundocriterio,elterapeutadebeescucharmuy
atentamenteypasarporvariasetapasparadeterminarculeselproblemaesencialparael
paciente.Porejemplo,unpaciente,sobrevivientedeabusosexualenlainfanciaofrecila
siguienteCNpreliminar:"Nuncapuedoolvidarloquepasporquefuedemasiadoterribley
vergonzoso.Elrecuerdodeloquesucedisiempreestarenmimentecomounrecordatoriode
queyohiceloquemepedanquehaga".

AprimeravistapodraparecerquelaCNgiraentornoalacalidadintrusivadelrecuerdo.Esto
podrallevaraunaCNde:"Nuncapuedoolvidarloquepas".Sinembargodebemosrecordarque
lametadelprocesamientoEMDResayudaralpacienteacambiarelprocesodisfuncional(creencia)
ligadoalrecuerdoynotratardeborrarelrecuerdo.

Apartirdemspreguntasyreflexionesconelpaciente,emergeque"lapartemsterriblede
recuerdo"eralavergenza.EstollevaldesarrollodeunaCNenfoncandolaformaenqueese
recuerdoestabaguardado:"Soyunapersonaterribleporquehiceloquemepidieronquehaga".

NtesequeanlaCNmscorta:"Fuevergonzoso",quepuedeseradecuadoparaalgunos
pacientes,nofueapropiadoenestecaso.Paraestapacienteelproblemaactualeravergenza
inapropiadayretraimientoapartirderequerimientossexualesespecficosdelmarido.Tantoel
terapeutacomoelpacientepensabanqueestosrequerimientoseranrazonablesylapaciente
disfrutabadeestasconductascuandoellaslasiniciaba.Perocomoelproblemaocurracomo
reaccinalosrequerimientosdelesposo,laCNmslargaqueincluaunareferenciaauna
conductaenrespuestaaotra,eraesencial.

EltercercriteriodeunaCNesquedebetenerunaresonanciaafectiva.Laevidenciadequetiene
unaresonanciaafectivaesquecuandoelpacientediceoescuchalaCN,sientemsvergenza,
miedo,enojouotraemocin.Unacuidadosaobservacindelpacienteledargeneralmenteal
terapeutalaevidenciadeestaresonanciaafectiva.Avecesesnecesariohacerpreguntasdirectas
paraconfirmarlaeleccinapropiadadeunaCNsobrelaotra.

Algunospacientesnomuestranosientenningunaemocinsignificativahastaquenohaya
comenzadoelprocesamientodeEMDR.Sinembargo,lamayoradelospacientesrevelanalguna
resonanciaafectivacuandodescribenelmaterialproblemticoorecuerdo"target".Enestoscasos
laCNslopuedeserconsideradaapropiadacuandoevocaelmismoafectoqueelpacienteha
demostradoenelrelatodelproblema.

ElcuartocriteriodeunaCNesqueesgeneralizableaotrosposiblesfocosproblemticos.La
creenciaesestaCNhaafectadoalpacienteendiversasformas,endistintosmbitos,endiferentes
pocas,incluyendohastaelpresente.

ElerrormscomnrelacionadoconestecriterioesaceptarunaCNdemasiadoespecficaal
incidente.Estopuedeimplicarunareferenciadetalladaalincidentepasado.Comoporejemplo:
"Tendraquehabercerradolapuertaconllave".Esmsclarodecir:"Nohicetodoloquetendra
quehaberhecho".Esmsprobablequeestasegundaformulacinestmsligadaaunavariedad
desituacionesanlogas.Lasotrassituacionesquizsnotenganqueverconcerrarlaspuertascon
llave,peropuedenllevaralamismaansiedadoautocrticaoconductadechequearyrechequear.

CRITERIOSDESELECCINPARALASCOGNICIONESPOSITIVAS

ElprimercriteriodelaCPesqueseaunadeclaracinpositiva,autoreferente.LACPesuna
creenciaautovalidantequegeneralmentereflejaconfianzaensmismoyautoestima.Sin
embargo,notodaslasCPsonautoreferenciales.UnaCPtambinpuedereflejarseguridad("Ya
pas")olaatribucindeunaresponsabilidad("El/ellatenaproblemaspararecibircario")siser
autoreferente.)

UnerrorcomnenlaseleccindelaCPespermitirunanegacindeunacreencianegativa(doble
negativo).EstosucedeamenudocuandodespusqueelterapeutapidelaCN,pregunta:"Qule
gustarapensar?"Elpacienterespondeconundoblenegativo.Porejemplo,empezandocon:
"Estoyindefenso",podrallevara"Yanometengoquesentirindefenso".

EnEMDR,noaceptamosestaforma"negativa"deformularlaCP.EncambiobuscamosunaCPque
sealabaseparaorganizarelpensamiento,elsentimientoylaconductadeotramanera.Eneste
casolaCPpodraser:"Estoyasalvo"o"Ahoramepuedoprotegerpormimisma".

OtroerrorcomnespermitirunaCPquecontienepensamientosmgicossobrelaposibilidadde
cambiareventospasadosoatributosdelaspersonas.Porejemplo,unsobrevivientedeincesto,
cuyaCNera:"Nosoyquerible",declarquepreferapensar,"Mimadrerealmentemequiso".
Cuandoselemostrelelementomgico,lacambipor"Soyquerible".

ElsegundocriteriodelaCPesqueenfoquecorrectamenteladireccindecambiodeseadaporel
paciente.LaCPmspositivapuedenoseraceptableparaelpacienteysepuedeseleccionaruna
versinmsdiluidadelamismaalprincipio.

UnerrorcomnesbuscarunaCPqueseaunpasodemasiadograndeparaelmarcodereferencia
actualdelpaciente.Muchosterapeutasencuentranquedespusdeprocesar,laCPmsfuerte
puedeseraceptada.Noobstante,seleccionarunaCPdiluidaalprincipio,orientaendireccin
positiva.

UnpacienteempezconlaCN:"Ellanuncamequiso".LaCNcorregidafue:"Nosoyquerible".El
pacientenopudogenerarunaCP.Elterapeutaleofreciunaversindiluida:"Puedoaprendera
querermeahora".

EltercercriteriodelaCPesqueseageneralizableaotrosfocosdepreocupacin,posiblemente
relacionadosconelactualproblema.CPcortasdetresaochopalabrassonaveceslasmejores.Sin
embargo,estenoeselfactorcentraldesuposibilidaddegeneralizacin.

EldesafodeformularunaCPapropiadaesidentificarlospuntosesencialesoesquemasdel
problemaactualdelpaciente.UnaCPdbiloperifricanoenfocabienonogeneralizaaotros
problemasimportantes.Unpacienteconfobiasocialvinculadaaexigenciasfamiliarescomenz
conunaCN:"Nossipuedolograrsusexpectativas".Elterapeutarespondi:"Ycuandonosabe
sipuedelograrsusexpectativas,qupiensadesmismo?".LaversincorregidadelaCNfue:
"Nosoyqueriblesifallo".CuandoselepreguntalpacienteporlaCP("Yquelegustarapensar"),
larespuestafue:"Lespuedomostrartodoloquepuedolograr".EstepensamientomgicodelaCP
todavaestabaorientadahacialaCNinicialqueespartedeunesquemaenelcualelserquerido
estligadoatenerlogros.Cuandoselemostresto,elpacienteseleccionunaversincorregida:
"Soyqueriblecomosoy".

ElcuartocriteriodelaCPesquetieneunaresonanciaafectivapositiva.Enunprincipioestopuede
seresperanza,desconciertoounaaceptacinescpticadelaCP.Despusdelreprocesamiento,
generalmentelaCPresuenaconunafectopositivaconmuchamsfuerza.

UndesafocomnenlaseleccindelaCPesquepuedeserpositiva,estarbienenfocadayser
generalizableperonoevocaningunaresonanciaafectiva.Unaposibilidadcuandoocurreestoes
quenohayasidoseleccionadacorrectamentelaCN.ElterapeutapuedechequearsilaCNevoca
unarespuestaafectivaimportante.

GeneralmenteunaCPapropiadamenteseleccionadavaaevocaralgunarespuestaafectiva,aunque
msnoseaporladisonanciacognitiva.Porotrolado,algunospacientes(comoaquelloscon
depresincrnicaosntomasbordeline)tienenmuypocosrecursosdeloscualessacarrespuestas
afectivas.Otros,comolospacientesqueintelectualizanmucho,puedenbloquearcasitodaslas
respuestasafectivas,incluyendolasdelaCP.Normalmentehabralgunaevidenciadeafectoenla
CP.

Conclusiones
Hehechounadescripcindelosprincipiosampliosydecuatrocriteriosespecficosquepueden
serdeayudaparalosterapeutasparabuscarlascognicionesnegativasypositivas.Miobjetivofue
enfocarlosproblemasmasfrecuentesconloscualesseencuentranlosterapeutasqueutilizanel
mtodoEMDRensuprcticaclnica.Estalistanopretendeserniexhaustivaniabsoluta.Seinvitaa
losterapeutasquequieranformularotrosprincipiosoexcepcionesaaquellosqueyodescribaqu
aquecompartansusideas.

You might also like