Oscar Wilde Reading Zindanı Baladı PDF

READING
ZNDANI
BALADI
OSCAR WILDE
BROY YAYINLARI: 167
1998
kapak tasarm
BLM
OSCAR WILDE
Reading Zindan
Balad
trkesi
ZDEMR ASAF
READING ZNDANI BALADI
DE PROFUNDIS*
OSCAR WILDE
Ahlak bana yardm edemez. Ben, yaradlmla, ahlak kar

tym. Ben yasalara deil, ayrcalklara uygun insanlardanm,
insann yaptklarnda yanllk grmem, ama insann yapsn
da yanllk grrm. Bunu renmi olmak ok iyi.
Din bana yardm edemez. Bakalarnn, grlmez bir eye
inan duymalarna karlk ben, dokunulabilen, grlebilen
eylere inanrm. Benim tanrlarm, elle yaplm tapnaklarda
otururlar; kendi deneyimlerimin meydannda benim inancm
olgunlap yetkinleti, nk cennetlerini bu dnyaya yerleti
renlerin ou ya da hepsi gibi ben de onda yalnzca cennetin
gzelliini deil, cehennemin dehetini buluyorum. Aklmdan
din getiinde ise, inanamayanlar iin bir mezhep kursam iyi
olurdu diye dnyorum; manszlar Cemaati olarak adlan
drlabilecek bu toplumun, yreinde huzurun zerresi bulun
mayan papaz, hibir mumun yaklmad sunakta, kutsanma
m ekmekle ve bo arap kadehiyle ayin yapmalyd. Her
doru ey, bir din olmaldr. nan gibi, bilinemezcilik de, ken
dine zg trenlere sahip klnmaldr. O, kendi ehitlerini sa
t dnyaya, imdi kendi ermilerini devirmeli ve her gn
Tanr'ya, insandan gizlendii iin kranlarn sunmaldr. O,
kendi ehitlerini sat dnyaya, imdi kendi ermilerini dev
irmeli ve her gn Tanr'ya, insandan gizlendii iin kranla
rn sunmaldr. Ama ister inan olsun bu, ister bilinemezcilik,
bana dardan gelmemelidir. Onun simgeleri, benim kendi ya
ratma eylemimin rnleri olmaldr. Kendi biimini kendisi
oluturabilendir tinsel olan. Onun gizini kendi, iimde bula
mazsam, hi bulamayacam demektir; ona oktan sahip de
ilsem, bana bir yerden gelmez o.
Akl da bana yardm edemez. Akl, bana hkm giydir
mi olan yasalarn yanl, adaletsiz yasalar olduunu ve bana
ac ektiren sistemin yanl, adaletsiz olduunu syler. Ama
ben, bunlarn ikisini de kendime, doru ve hakl klmalym.
Sanat alannda insan, belli bir eyin belli bir anda kendisini na
sl etkilediine nem verir yalnzca; ahlak geliimi konusunda
da insan, ayn eye nem verir. Bama neler gelmise bunlarn
OSCAR WILDE
tmn kendim iin iyi klmak zorundaym. Tahtadan yatak,

mide bulandran yemek, acdan parmakular krleene dek
ekilip koparlp stpye dntrlen sert halatlar, her gn
sabah akam yinelenen adi iler, zorunluluktan deil de al
kanlktan verilen kat buyruklar bakanlar tuhaf bir biimde
hznlendiren korkun giysiler, o sessizlik, o yalnzlk, o u-
tan; bunlarn her birini ve tmn, yceltici deneyimlere d-
ntrmeliyim. Bedeni alaltc eylerin tmn, ruhu ycel
ten eylere dntrmeye almal ve bunu baarmalym.
yle bir duruma gelmek isterim ki yaammda iki nemli
dnm noktasnn, babam tarafndan Oxford'a gnderiliim
ve toplum tarafndan cezaevine gnderiliim olduunu, hi
abartmasz syleyebileyim. Benim iin en iyi eyin, cezaevine
girmek olduunu sylemeyeceim; nk bu, kendime kar
byk bir ksknlk demektir. Bunun yerine benim, amn
tipik bir ocuu olduumu, yle ki aykrlmla ve aykrl
m uruna, yaammdaki iyi eyleri ktye ve kt eyleri
iyiye dntrdm sylemeyi yelerim, benden byle sz
edilmesini isterim.
Cezaevine giriimin ilk zamanlarnda, bazlar bana, kim
olduumu unutmaya almam salk verdiler. Ykc bir ne
riydi bu. Kim olduumu bilmeliyim ki kendime bir avuntu
bulabileyim. imdi de kimileri bana, cezaevinden kmdan
sonra, bir zamanlar cezaevinde yattm belleimden silmemi
neriyorlar. Bunun, nceki kadar ykc bir neri olduundan
kukum yok. Byle yaparsam dayanlmaz bir utan duygusu
nun bana musallat olmasndan kurtulamam ve herkes gibi be
nim iin de deer tayan eyler -gnein ve ayn gzellii,
mevsimlerin grkemli oyunu, gnbatmndaki ezgiler, byk
gecelerin sessizlii, yapraklar arasnda inen yamur, imenle
rin zerinde yuvarlanp onlar gm parltlarna boan iy
taneleri- lekelenir, iyiletirme glerini, yaama sevinci verme
yeteneklerini yitirirler. Kendi yaadklarn insann yadsmas,
kendi geliimini durdurmas demektir. Yaananlar yok saylr
sa, yaamn dudaklar arasna yalan sokuturulmu olur. Bu,
ruhun yadsnmasndan baka bir anlama gelmez.
Beden yalnzca, papazlarn ya da mistik grlerin artt
eyleri deil, baya ve temizlenmemi eyleri de nasl sindi
rirse ve onlar eviklie, glle, gzel kaslarn devinimine,
diri ete ve san, gzkapaklarnn, gzlerin kvrmlarna ve
renklerine nasl dntrrse, ruh da onun gibi, sindirici i
lemler yapar ve kendisindeki baya, kt, alaltc eyleri

soylu dncelere, yce tutkulara dntrebilir; hatta bun
larda, kendini olumlamann en gzel biimlerini bulabilir; le
kelemeye ve ykma uratmaya ynelik eylerin araclyla
kendini en yetkin dzeyde ortaya koyabilir.
Sradan bir cezaevinde sradan bir hkml olarak yatt
m, ktktan sonra itenlikle kabul etmeliyim: tuhaf grnr
belki, ama kendime retmem gereken eylerden biri u ola
cak: Gemiteki hkmllmden utanmamak. Bunu, bir ce
zalandrlma saymalym; ama insann, cezalandrlmln-
dan utanmas, sonu bakmndan, hi cezalandrlmam ol
masna denktir. Aslnda yapmadm birok eyden hkm
giydim; ama hkm giydiim eyler arasnda gerekten yapt
m birok ey vard; yaammda bunlarn hepsinden daha
oktur bana hibir sulama getirtmeyen eyler. Madem ki tan
rlar gldr ve bizi yalnzca kt ve sapkn yanlarmz iin
deil, iyi ve insansal yanlarmz iin de cezalandrrlar, o za
man ben insanlarn, yaptklar kt iler yannda, iyi iler y
znden de cezalandrldklarn bir gerek olarak kabul etmek
zorundaym. Bence en dorusu bu. Bu, sz konusu olaylarn
ikisini de kavramak ve onlar zerine fazla dnmemek ko
nusunda insana yardmc olur, ya da yardma olmaldr. Eer
ben, ite bu dnceyle, cezalandnlmlmdan utan duy
mazsam, ki duymayacam umuyorum, zgrlk iinde d
nme, yrme ve yaama gc kazanacam.
Bireyleri ar cezalara uratma hakkn kendine alan Top
lum, ayn zamanda, slk gibi bir kusura sahiptir ve kusurla
rn en by olan bu slyla, ne yapm olduunu algla
yamaz. nsan, ceza sresi bitince, kendi haline brakr; yani bu
insan, tam da ona kar en byk devinin balad anda ter-
k eder. Aslnda Toplum, yaptklarndan utanr, ite bu yzden
sanki kaar cezalandrd kimselerden; alacaklsndan, borcu
nu deyemedii iin kaan biri gibi ya da gideremeyecei, be
delini deyemeyecei bir zarara uratt kimseden uzak du
ran biri gibi. Kendi payma ben, neden ac ektiimin farkn
daysam, Toplum da bana ne yaptnn farknda olsun diyo
rum; her iki tarafta, ne dargnlk ne nefret olsun.
* De Profundis / Mektup, Oscar Wilde, eviren: Yaar Giinen, Yaba

Yaynlan, 1996.
9
Krmz ceketini giymiyordu artk,

nk arap krmz ve krmzyd kan da,
Ellerine de arap, bir de kan bulamt
lnn baucunda onu bulduklarnda,
Sevdii kadncaz, sevgilisiydi len,
ldrmt kadn vurarak yatanda.
O da yerini ald Sulular arasnda,

Soluk gri bir tulum sarkyordu srtndan;
Bir de kasket banda,
Kaygsz, en gibiydi, adm atlarndan;
Ki hi grmemitim ben byle bakan bir adam,
Bu kadar itenlikle gne gzleri dalan.
10 OSCAR WILDE
Ben hi grmedim byle, byle bakan bir adam,

Byle dalm gzleri
Kk mavi rtye,
Zindanda tutuklularn gkyz dedikleri,
O salma salma szlen bulutlara
Ki gm yelkenleri.
br acllarn arasnda yrrken

Bir baka blmedeki,
Ne yapmt bu adam diye dnyordum,
Acaba yapt ne, suu da ne olacak,
Ki bir ses fsldad yavaack arkamdan,
O yeni gelen adam yaknda aslacak.
READING ZNDANI BALADI 11
Tanrm! O an zindann talar, duvarlar

Sarslr gibi oldu, titredi birdenbire,
Gkler tepeme indi,
Kzgn elik bir ember gibi skt bam;
Kendi acm kendime bsbtn yetiyrken
Birden hepsi silindi.
Anladm, onu hangi dnceydi kemiren

Ve iten neydi byle onun admlarn,
Onun bu prl prl parlayan gne neden
Bu kadar itenlikle bylesi daldn;
Sevdii bir kadn ldrmt bu adam
Ve imdi buna kar verecekti cann.
*
12 OSCAR WILDE
Ama gene de herkes sevdiini ldrr,

Bu bylece biline,
Kimi bunu kin ykl baklaryla yapar,
Kimi de okayc bir sz ile ldrr,
Korkak, bir pckle,
Yreklisi klla, bir klla ldrr!
Kimi insan akn genliinde ldrr,

Kimi sevgilisini yallna saklar;
Bazlar ldrr Arzunun elleriyle,
Altnn elleriyle boar baz insanlar:
Bunlarn en stn bak kullanr nk
Bylelikle lenler abuk souyup donar.
Kimi insan az sever, kimisi de ok uzun,

Kimiler ak satar, kimiler satn alr;
Kimileri de yapar bu ii gzyayla,
Kimilerinde aka serin kanla kylr:
Hemen herkes bir trl ldrr sevdiini,
Ama bundan tr herkes aslmamtr.
Kim gider lmne utandrlrcana

Kapkara gnlerini yaarken hayatnn,
Kimsenin idam ipi dolanmam boynuna,
Ne maske rtlmtr stne suratnn,
Ve ne de hi kimsenin ayann altna
Boluu serilmitir deme kapann.
14 OSCAR WILDE
Hi kimse kalmamtr suskun bir dar evrenin

Durmadan gzetleyen baklar altnda;
inden alamak gelirken gzetleyen,
Dua etmek istese gzcler arasnda;
Kendini alar diye gz ayrmadan bakan,
Cezaevinin av, byle gzler altnda.
Hi kimse grmemitir uyanp gn doarken

Hcresine toplanm bir sr rkn yz,
Tm beyazlar giyinmi Din-Adam titrerken,
Savcnn arbal durumundaki hzn,
Valinin kara tren giysileri iinden,
lm Kesinleyen o sapsan yzn.
rkn bir abuklukla kimse uyarmamtr

Sulu giysilerini stne almak iin,
Koca az bir Doktor baucu durmamtr
Son anlarnda bakp notunu almak iin,
Elindeki saatin belirsiz tiktaklar
Bouk sesleri gibi, ok korkun bir ekicin.
Kimseler, grtlan bzp kupkuru eden

O tiksin susuzluu duymamtr lmeden,
Deri eldivenleri koskocaman, bir cellat
Bin srgl kapdan ieri szlmeden,
Ve kimse kayla sizi balamamtr,
Daha da kurumasn grtlan gibilerden.
16 OSCAR WILDE
Durup dinlemek iin eilmemitir kimse

lm Dualarn edenlerin sesini,
Taa iinden duyduu bir rk kendisine
Duyurup duruyorken daha lmediini,
Tabutuyla yz yze gelmemitir hi kimse,
O korkun atklarn altna gememitir.
Hi kimse ufak bir cam tavan aralndan

Gklere doru son bir bakla bakmamtr:
Hi kimse, kirelemi soluk dudaklaryla
ektikleri son bulsun diye yalvarmamtr;
Titreyen yananda
lmn soluunu hi kimse duymamtr.
II
Avluda alt hafta gezindi tutuklu subay.
Kl rengi tulumuylan:
Ba kasketli adam,
Kaygsz, en gibiydi adm atlarndan,
Ki hi grmemitim ben byle bakan bir adam,
Bu kadar itenlikle gne gzleri dalan.
Ben hi grmedim byle, byle bakan bir adam,

Byle dalm gzleri
Kk mavi rtye,
Zindanda tutuklularn gkyz dedikleri,
Bulutlar geerlerken babo, hr oradan
Kol kola kmeleri.
18 OSCAR WILDE
Ellerini ovarak yanp yaknmyordu

Baz budalalarn bavurduu biimde,
Aln-Yazlarn silecekmi gibi
Kara Umutsuzluun bu kapkara ininde:
Gnee bakyordu,
Havay iiyordu sabah serinliinde.
Ellerini ovmuyor, gzya dkmyordu,

Hi acndrmyordu evresine kendini,
Havay iercene ekiyordu iine
Onda dindirici bir erdemlik varm gibi;
Aralk dudaklar gnei iiyordu
Sanki arapm gibi!
Ve benim gibi br sulularn tm de

Baka blmedekiler,
Biz miydik unutmutuk, yoksa bakalar m
O irili ufakl sulan ileyenler,
Onu gzler olmutuk aknlklar iinde,
Aslacak adam.
Ne rknt adamn dolatn grmek,

O en atr, kaygsz adm atlarn,
Ne rknt adamn bakndm grmek,
Gn na byle dalan baklarn,
Ve ok rkn bir eydi dnmek onun byle
Canyla denecek bir bor tadn.
*
20 OSCAR WILDE
Meeyle karaaa, ne ho dallar vardr,

lkyazda donanrlar grl grl yeilden:
Korkun bir ey onlar sehpa gvdesi grmek,
Ylanlarn di yeri gzkrken kknden,
Dimdin de olsa adam, adam km de olsa
lle lmesi gerek, yemiini vermeden!
En ulu yn dnyada affn durduu yndr,

nsanln deeri tm onunla llr:
Kim boynuna ilmein sarlmasn ister,
Aslmay dnr,
O celladn dm arasndan gzken
Gklere son olarak kim bakmay dnr?
Kemanlarn sesiyle dans etmek tatl,

Ak ve Yaam birlikte yeerdii zamanlar:
Flt, lavta sesleri arasnda dans etmek
Ne kadar da gzeldir, insan binde bir tadar:
Ama tatl olmuyor byle kaamakls,
Titrek adml danslar!
Gzlerimizi tavana dikmi ldrtan kukularla

Onu gzetliyoruz, avluda, her gn onu,
Yoksa bizden de biri
Byle mi yitirecek yaamnn sonunu,
Kim ister, kim ynelir kzl bir Cehenneme
Krkrne dndrsn kaderinin yolunu.
22 OSCAR WILDE
Sonunda adam ld, avluda grnmedi

Sulular arasnda,
Kaldn anladm, asl, dimdik onun,
Tutuklular diliyle, kapkara kutusunda,
Artk grmeyeceim demek onun yzn
Yaradann bu esiz, gzelim dnyasnda.
Frtnaya tutulmu iki gemiymi gibi

Karladk onunla ikimiz ayr yolda:
Ne iaret veritik, ne de tek bir kelime,
Denecek tek kelime yoktu ki aramzda;
Hem mutlu bir gecede olmad bulumamz,
Tam kart, utan veren bir gnn ortasnda.
Zindan duvarlaryd ikimizi kuatan,

Biz iki mutsuz, yalnz:
Dnya ikimizi de te atm koynundan,
Tanr silmi, Tanrsz:
Gnahlar kollayan bir demir kapan
Ortasnda kskvrak kstrlp kalmz.
24 OSCAR WILDE
III
Sert tala delidir damlk Avlular,
Yksek duvarlarndan szlr szntlar,
O, havaya byle bir yerde karlrd,
Youn bir gk altna,
Drt yann evirmi dolaan Gardiyanlar
Kendi lmesin diye adam kollarlard.
Bazan da otururdu kukul gzcleriyle

Gece gndz demeden acsn izleyen;
Alamak iin bile kalkarsa gzetleyen,
Secdeye varmak iin yere melse bile;
Kendisini almasn aslaca ipten,
Diye gzleyenlerle.
Vali kesinlik yanl,

Kurallara balyd:
Doktora gre lm
Bilimsel bir olayd:
Ve Din-Adam her gn iki kere urayp,
Dinsel konularda bir zet brakmaktayd.
O her gn iki kere piposunu iiyor,

Bir bardak birasn:
Grn kararl,
Korkusuzdu, iinde bir yer yoktu korkuya;
Kvanl olduunu sk sk belirtiyordu,
Aslaca gn yaknlayor diye.
26 OSCARWIL.DE
Acaba niin byle garip konuuyordu,

Hibir bekisi ona bunu soramazd ki:
Bekilerin az var, dili yok olmaldr,
Byle olagelmitir bekiliin devi,
Bekilerin olmal dudaklarnda kilit
Yzleri duvar gibi.
Bekiler duygulanp aba gsterseler de

Acsn paylap onu avutmak iin:
Elinden ne gelir ki nsan Merhametinin
Kstnlmsa eer bir lm Hcresinde?
Balayan hangi sz bylesine bir yerde
Yardm yerine geer bir yoldan gnlnde?
Avluda sklm pklm dklerek dolaan

Bir Deli Srsydk!
Umursamyorduk hi, biliyorduk ki bizler
eytann Srydk:
Kabak kafamz, ar admlarmzla biz
Maskara Srydk.
Lime lime paralar katranl halatlar

Kanl kr trnaklarla;
Kaplan ovalar ve yerleri silerdik,
Boyuna temizlerdik demir parmaklklar:
Pe pee sabunlardk tm tahta ksmlar,
Grltyle arpardk yerlere kovalan.
28 OSCAR WILDE
Torba uval dikerdik, ocakta ta krardk,

Toz toprak baarrdk tm pasakl ileri;
Teneke seslerine dualar karrd,
Deirmende terlerdik:
Gene de hepimizin, hepsinin yreinde
Ylg durgun yatard.
O kadar durgun, derin yatyordu ki her gn

Yosunlara taklm evrik dalga gibiydi:
Ama kanksamtk kara kaderimizi
Ki tuzan kurar aymazn, ktlerin,
Taa ki bir gn derbeder, almadan dnerken
Getik yeni kazlm bir mezarn nnden.
Esneyen bir azla o sar ukur bile

Sabrszlk iinde bir canl bekliyordu;
Baryor gibiydi kan iin amur bile
Susam asfalt yola:
Biliyorduk ki bizler, bir sabah gn domadan
imizden birisi aslacakt daha.
Doru ieri girdik, yreklerimiz buruk

lm, rk, Kaderdi gzmzde okunan:
Ve cellat elindeki kck antasyla,
Geti ayak sryp kasvetin arasndan:
Tylerim diken diken sonumu tasarladm
Numaral mezarm beliriverdi o an.
*
30 OSCAR WILDE
Tm ssz koridorlar o gnn gecesinde

Korkunun biimlemi grntsyle doldu,
Bu demirden ehirin btn kelerinde
Sesleri duyulmayan birok ayak gezindi,
Ve yldzlan bile rten parmaklklardan
Beyaz yzl insanlar baknyor gibiydi.
O, yatm, rya gren biri gibi, uzanm,

Sanki ho bir krlkta serilmi uyuyordu,
Gzcler kolluyordu onu bu uykusunda,
Hemen hepsi arm;
Nasl bu kadar tatl uyuyabiliyordu
lmn kapsnda.
Uyuyamaz bir trl alamakla yz yze

Gelince o gne dek gzya dkmemiler:
Yani bizler gibisi aymaz, kaak, ktler
O son gece bitmedi, uzadka uzad,
Acl ellerine snm her bir batan
Bir bakas adna duyulan korku szd.
Ki ne korkun bir eydir

Bakasnn suunu o imi gibi duymak!
inde Ktln o keskin Klcn
Yreinin sonuna kadar saplanm duymak,
Erimi kurun gibi akan gzyalarmz,
Bizim dkmediimiz bir kan iin alamak.
32 OSCAR WILDE
Kee kunduralarla bekiler sessiz sessiz

Kilitli kaplarn nnden geerlerken,
Gzetleyip grnce tm akna dndler,
Yerde gri biimler, melmi dua eden,
Secdeye varmlard, aknlkla grdler;
Dua etmezdi oysa hibirisi nceden.
Btn gece boyunca diz kp dua ettik,

Bir lnn ardndan yas tutan biz deliler!
Gece yanlarnda beliren titrek tyler
l arabasnn sorgucuna benzedi:
Bir sngerin emdii ac arap gibiydi
Pimanln lezzeti.
*
Boz horoz tt, al horoz tt tt,

Ama tan aarmad, gn domad bir trl:
Ylgnlk n yabans, eci bc cinleri,
Koulara t:
Karanlklan seen korku grntleri
evremizi brd.
Grnp kayboldular, kaybolup grndler,

Siste yolcular gibi:
Kvl kvl bir cmb,
Hzla kayp getiler, sanki hora teptiler,
Hi durup dinlenmeden, bir an ara vermeden
Korku grntleri dn bayram ettiler.
34 OSCAR WILDE
Garip ince glgeler gelip gelip gittiler,

El ele tututular:
Dnp dnp durdular, karman orman glgeler
Ar bir danst sanki:
Biimsiz grntler hecin dans ettiler
Kumlarda rzgr gibi!
Fr dnmeleri gibi, tek ayak, kuklalarn

Topa gibi dndler:
Korkunun slyla vnlayan kulaklarn,
ine flediler,
Sanki, grltsyle bitmez arklarnn,
ly uykusundan kaldrmak istediler.
Oho! diye barp, dnya geni, byktr,

Kskvrak balanrsa topallar insanlar!
ans tanmak gerekir bir iki kez insana
Byklk gereince,
Hibir ey kazanamazlar Sularla oynayanlar
Utancn bu Evi nde.
Boyunlar bkktr byle zavalllarn,

Zaten zoraki srer yzeysel neeleri:
Drt yanlar evriktir bu trden adamlarn,
Hr deildir onlarn yryleri bile,
Kanayan yarasdr bunlar hl sann,
Grnleri bile.
36 OSCAR WILDE
Dnp dnp durdular, kvrlp bkldler;

Bazs ifter ifter;
Fahie almyla krtp szldler
Bazlar yan yana merdivenlerden kp:
Alaylarla gizlenmi eytanca gz ettiler,
Btn bunlar bizleri duaya ynelttiler.
Tan yeli inildeyip esmeye balamt,

Gece bilmedi bitmek:
Kocaman tezghnda kasvetin kara a
Dokundu ilmek ilmek:
Ve biz dua ederken korkulara kapldk,
Gnein Adaleti gne ne getirecek.
nildeyen tanyeli boyuna esti, esti

Zindan duvarlarnn alayan yzlerinde:
elik tekerlek gibi
Ar dakikalarn ar izini sezdik:
Ey inleyen tanyeli; bizler ne yapmtk ki
Buna tank edildik?
Sonunda, grr oldum, glgeli demirlerin,

Kurunlardan rlm kafesleri andran,
Kireli duvarma arpan glgelerini
Deimin yanndan,
Anladm ki dnyann bir yerinde o sabah
Tanrnn korkun gn balad krmzdan.
38 OSCAR WILDE
Saat altda herkes sprd hcresini,

Yedide her ey sakin,
ok gl bir kanadn savurduu esinti
Dolduruyor gibiydi her yeri derin derin,
Buz gibi nefesiyle nk lm Perisi
eriye girmiti lm getirmek iin.
yle debdebelerle alay bayrak gemedi,

Ne de masalda gibi beyaz bir biniciydi.
metre ipi vard, bir de tahta paras
Asmann aralar byle yaln eylerdi:
te bu aalk iple ecel Elisi
bana gemiti.
Bizler bir batakla saplanmlar gibiydik

Bir youn karanlkta yol bulmaya alan:
Dilimiz varmyordu dua etmeye bile,
Kendi aclarmz silinmi aklmzdan:
Hepimizin iinde bir ey yklp lm,
Umut denen o eydi iimizde yklan.
Dmdz iler nsann amansz Adaleti,

Ayn sertlikte vurur eziklere, glye,
Ynn evirmeden:
lm sunar elinden:
Demir keyle ezip geer gl olan,
En byk lm veren!
40 OSCAR WILDE
Ve sekizi bekledik:
Dillerimiz imiti, susuzluk iindeydik:
Ve sekizin vuruu Kader vuruu oldu
Bir insana son veren,
Ve Kaderin elinde kaygan bir ilmek vard
En iyi olan da, en kty de eken.
Hibir iimiz yoktu,

Gelecek iarete hazr durmaktan baka:
Issz bir vadideki talara benziyorduk,
Donmu oturuyorduk, sessiz, hi konumadan:
Ama gslerimiz arpyordu boyuna,
Sanki bir deli tambur alyordu durmadan!
Birdenbire bir vurgu, saat sekizi vurdu

Cezaevinin souk havas alkaland,
Zindann her yanndan bir uultu duyuldu,
Gsz umutsuzluun bu son uultusuydu,
Bataklklar sarsan bir lk gibiydi bu,
Bir czzaml, ininde sanki baryordu.
42 OSCAR WIL.DE
Nasl ok korkun eyler grlrse uykuda

Bir rya aynasnda,
Gzmzn nnde, yal ip sarkyordu
O idam sehpasnda,
Celladn dmyle yan kalan duann
Boulduunu duyduk lklar arasnda.
Ve onu ylesine sarsan btn aclar

Ac haykrnda,
O sonsuz pimanl, dkt kanl terler,
Kimseler bilmez bunu benim bildiim kadar:
Bir yaamdan fazla bir yaamla yaayanlar
lrler bir den fazla.
44 OSCAR WILDE
IV.
Dinsel tren yaplmaz
Adam aslan gnde:
Ve ok zgnd Papaz,
Hzn, soluk yznde,
Kesilse kan akmaz
Can kalmam gznde.
O gn leye kadar bizi brakmadlar,

Neden sonra zil ald,
Bekiler, ellerinde n nl anahtarlar
Kaplar araland,
Demirden merdivenler ar ar doldular,
Herkes Cehenneminden darya kmt.
Darya kmtk, Tanrnn havasna,

Ama bu kez bambaka,
Birinin yz beyaz, kirelemi korkudan,
Bir bakas kl gibi,
Ve ben hi grmemitim bu kadar dertli adam,
Gne bylesi dalan.
Ve ben hi grmemitim bu kadar dertli adam.

Byle dalm gzleri,
Kk mavi rtye,
Zindandaki bizlerin gkyz dedikleri,
O mutlulukla geen, szlen bulutlara,
O tm zgrlkleri.
46 OSCAR WILDE
Bizim de aramzda
Boynu bkkler vard, aln karalar vard,
Hepsi de biliyordu, aslna baklrsa,
Cezalan idamd:
O vurmutu sadece yaayan bir varl,
Bunlarsa l olan bir eyi vurmulard.
nk ikinci kere sust su ileyen

Yeni bir ac iin lm uyandrr,
karr kefeninden,
Yeniden kan aktr,
Kana boar bir daha,
Bobouna yeniden!
*
Tpk maymunlar gibi, palyao klnda,

izgiler arpk urpuk,
Dne dne dolatk, sessiz sessiz, avluda,
Kaygan asfalt stnde boyuna gezdik durduk;
Dnp dolayorduk, sessiz sessiz, avluda,
Birimiz konumad hepimiz birden sustuk.
Dnp dolayorduk, sessiz sessiz, avluda,

Boalm kafalarda
ok korkun Anlard
Korkun bir rzgr gibi yuvarlanp savrulan,
Hepsinin de nnde byk bir Korku vard,
Ve byk bir Ylgnlk geliyordu ardndan.
*
48 OSCAR WILDE
Bekiler her bir ynde gidip geliyorlard,

Azgnlar srsne gz kulak olmak iin,
Prl prld hepsi,
Bayramlk giysileri takp kuanmlard,
Ama biz biliyorduk ayaklarnda niin,
Kire izleri vard.
nk orada, ak, kocaman bir ukurda,

Bir mezar deil, imdi:
Yalnz bir para toprak birazck da kum vard
Ardnda o duvarn, o tiksin duvarlarn,
Ve biraz kire vard, snmemi beyaz kire,
Kefeniydi adamn.
Evet, kefeni vard o zavall adamn,

Ona kefen demeye kimin dili varacak:
Derinde, taa derinde, bir duvarn dibinde
Daha oaltrcana utanc rlplak
Oradaki o insan ayaklarnda zincir
Alevden kefeniyle kuatlm yatacak!
Kire, bir an durmadan

Eti yer, kemii yer,
Kemii geceleyin,
Gndzleri eti yer,
Bir eti, bir kemii,
Ama her an yrei.
*
50 OSCAR WILDE
uzun yl boyunca ora ekilmeyecek,

Ne bir fidan ne tohum:
uzun yl boyunca kimse el srmeyecek,
Ve cascavlak kalacak,
am, ge bakacak oradaki o tmsek,
Knamadan bakacak.
Sanrlar ki bir katil yreiyle boyalar

En kk bir tohumu.
Ki hi doru deildir! Tanrnndr topraklar
Herkesin sansndan daha iyidir toprak,
Krmz gller daha al al at gibi,
Beyaz gller de beyaz daha bembeyaz aar.
Dudandan, krmz al krmzs bir gl!

Beyaz bir gl, kalbinden!
Gizli bir dzendir bu akln eremedii,
Tanrnn Hikmetinden,
Kutsal topraa deen hac bostanlarnn
Dinsel Ulu nnde filizlenmesi gibi
Ama ne st beyaz gl ve ne de krmzs

Tutuklular evinde yeerip aabilir;
akl ukul, krklar, bir sr ta paras,
Orada yalnz bunlar bizlere verilmitir:
Bilinir ki iekler, bir iek koklamas
Dz bir insanda bile umutsuzluk giderir.
52 OSCAR WLDE
Ne arap krmzs, ne de beyaz bir gln,

Yapraklan decek,
O toprakla kum tmsek
Tiksin duvar dibinde,
Oradan geenlere
Tanrnn Olu ld sizin iin diyecek.
*
imdi tiksin duvar tutuldular evinin

Onu drt bir yanndan kuatmakta epeevre,
Gezinemez orada hibir ruh geceleyin,
Vurulmutur zincire,
Orada yatan o ruh alayabilir ancak,
O lanetlenmi yerde.
54 OSCAR WILDE
Huzur iinde yatar imdi o mutsuz adam

Huzur iindedir o, ya da olmak zeredir:
Onu lgn klacak bir ey yoktur orada,
Orada gndzleri yoktur Korkudan eser,
O yatmaktadr artk ksz bir Toprakta,
Ne Gne doar ona, ne Ay der.
Bir hayvan asar gibi onu ipe ektiler:

an bile alnmad,
Bir duac bile ondan esirgediler,
Onun korkmu ruhuna huzur verirdi oysa,
abucak alp onu abucak gtrdler,
Attlar bir kovua.
Soyuverdiler hemen bekiler abuk abuk,

Sinekler konsun gibi:
Elendiler morarm imi boynuyla onun,
Dna firlamt bakakalm gzleri:
stn rterlerken glyordu hepsi de,
O ise yatmaktayd kefeninin iinde.
Papaz dua etmedi,

erefsiz mezarnn nnde diz kmedi:
Kutsamad mezar sann areti,
Oysa ki o aret gnahkrlar iindi,
Oysa ki bu adam da onlardan birisiydi,
Ve sa da onlar kurtarmaya inmiti.
56 OSCAR WILDE
Ki her ey yolundayd; o, sadece Yaamn

Bilinen snrnn tesine gemiti:
Artk dolduracakt yabanc gzyalar
oktan krlm olan Merhamet anan,
nk kt kiiydi ona yas tutacaklar,
Zaten kt kiiler her zaman yasldrlar.
Bilmiyorum Yasalar doru, yerinde midir,

Tm yanl mdr yoksa;
Btn bildiimiz biz tutuklusu zindann,
Duvar salamdr oysa;
Her gn yl gibidir nnde yolumuzun,
ylesine bir yl ki, gnleri yldan uzun.
58 OSCAR WILDE
Bildiimce, her Yasa

nsann nsan iin yapt o Yasalar,
Kardeini ldren o ilk nsandan beri,
Aclar dnyasnn balamasn salar,
Budaylar savurur oysa saplar saklar
En kt elekleri kullanan o yasalar.
Bildiim bir de u ki, ne kadar doru olur

Herkes byle bilseydi
nsanlarn yapt her tutuldular evi
Utan tulalaryla kurulup yaplmtr,
sa grmesin diye parmaklk taklmtr
nsann kardeini nasl da ezdiini.
nce parmaklklarla bozup gzelim ay,

Sonra da saklyorlar gnei insanlardan:
yice rtmek iin o Cehennemlerini,
nk onun iinde yle eyler olur ki;
Ne o Tanrnn Olu, ne de bir nsanolu
Gremesin iini!
*
60 OSCAR WILDE
En iren davranlar, zehirli otlar gibi,

Bu ortamda geliir,
nsanlarn yalnzca en iyi ynleridir
Orda solar krlenir:
Soluk benizli Ac tutmutur kaplar,
Umutsuzluk Bekidir.
Korkmu kk ocuu alktan ldrrler

Alatncaya kadar:
Zayf kamlarlar, hrpalarlar aptal,
Maskaradr yallar,
Bazlar ldrr, tm de beter olur,
Ve az atrmazlar.
Barndmz o dar hcrelerin tm de

Kenef gibi yerlerdir,
Kokumu soluklan yaayan lmn de
Daha boucu klar demirli pencereyi,
Ve toz olur her bir ey, Arzudan baka her ey
nsan makinesinde.
tiimiz ac su
Bulant uyandrr balkl tortular,
zenle tarttklar ac ekmek paras
Toz toprak artklar,
Ve hi yatmayan Uyku
Yrr, dehet gzleri Zamana bir yalvar.
*
62 OSCAR WILDE
Bir yandan clz alk, br yandan Susuzluk

Engerekle bouan karaylan gibiydi,
Hibirimiz bunlar pek umursamyorduk,
Bizi asl yldran, ldren hepimizi
Gndzleri ocakta ta krp tayorduk
Gece her ta bizlerden birinin yreiydi.
lerimiz kararm gece yanlarnda,

Karanlk hcremizde,
Kol evirir ip yolar,
Cenkleir herkes ayr kendi Cehenneminde,
Sessizlik bu anlarda yldrr sanki boar
Kat kat daha belirir anlarn seslerinde.
Bir insan sesi olsun duyulmaz hibir zaman

Bir sz sylesin tatl:
Gzleyen gz kapdan
Acsz, sert bakl:
rrz biz burada, rrz hi durmadan,
Ruhumuz, bedenimiz solarz ili dl.
Yaamn zincirini paslandrrz burda

Alalm ve yapyalnz:
Kimi kfrler eder, kimi alar bir yanda,
Hi ses etmez kimi de:
Tanrnn Yasalar iyi, lmszse de
Krar en ta yrei, en kat kalbi bile.
64 OSCAR WiLDE
Ye krlan her yrek,

Hcre ya da avluda,
O krk kutudur ki balanm severek
Nesi varsa Tanrya,
Czamllarn bile kirli yuvalarnda
O esmitir deerli bir smbl kokusuyla.
Ah! Mutludur onlar ki krlabilir kalbi

Af katna ererler!
Hem insan baka trl ynn nasl bulur
Ve Gnahlardan nasl ruhunu ekip siler?
Krlm yreklerden baka nasl, nereden
Efendimiz samz ruha szlp girer?
*
Ve o imi morarm boynuyla o adam,

O dna frlam gzleri bakakalan,
Kutsal elleri bekler.
O eller ki Hrsz Cennete ulatran;
Ve yank yrekleri pimanlk duyanlardan
Tanr uzak deildir, uzak kalmaz onlardan.
Karar aklayan allar giyinmi Yarg

hafta brakmt ona yaamak iin.
Yalnzca haftack, syrlabilmek iin
Gnln Ruhunda kemiren atmadan,
Ve temizlesin diye bulat kanlardan
Bak tutmu elini.
66 OSCAR WILDE
O da kan gzyayla elini temizledi.

elii tutmu olan;
nk yalnz ve ancak kan kan temizlerdi.
Yalnz gzyalaryd yaralarn saran:
Ve taa Kabilden gelen o krmz lekeydi
sada kar beyaz, sada ak pak olan.
VI
O Reading zindannda Reading iline yakn

imdi bir ukur vardr ok alaka bir ukur,
Bir mutsuz adam imdi yatmaktadr orada
Alevin dileriyle delik deik olmutur,
Yatmaktadr yakc bir kefene sarlm
Mezarnda ad yoktur.
68 OSCAR WILDE
sa arsna dek, llerin orada,

O, sessiz yatacaktr:
Hibir gerek yok artk aptalca gzyanda,
Ve onun iin artk szlanmak bounadr:
Sevdii bir kadn ldrmt bu adam,
Bu yzden aslmtr.
Ama herkes de gene sevdiini ldrr,

Bu bylece biline,
Kimi bunu ykl baklaryla yapar,
Korkak, bir pckle,
Yreklisi klla, bir klla ldrr.
I
71
OSCAR WILDE
1854 Douu: Dublin (rlanda), 16 Ekim. Ad: Oscar Fingall

OFlaherty Wills Wilde. Ailenin ikinci erkek ocuu. Babas:
Dr. William Wilde (Sonralar Sir). Annesi: Jane Francesca
Elgee (Speranza ad ile nl bir yazar.).
(Larousse szlnn yanllndan tr yalnz
Trkiyede deil, Fransada bile doumu ok kere 1856
sanlmtr.)
1864 Okul: Protora Royal School
1867 23 ubat: Kzkarde Isolann lm.
1871 Trinity College (Dublin)'in giri snavlarn, burslu renci

olarak parlak bir derece ile kazanyor.
1872 Bir edebiyat dl alyor.
1873 niversite bursu iin seilmesi. Dublin niversitesi.
1874 Grekeden altn madalya kazanyor.

Oxford, Magdalen Collegee giri.
1875 talyaya gidi.

Dublinde ilk iiri yaynlanyor: Grekeden bir eviri.
1876 Babasnn lm.

Oxfordta bir edebiyat dl kazanyor.
1877 talyaya ve Yunanistana yolculuk.
1878 Edebiyat ve iirde iki dl kazanyor.

Oxfordta renciliin bitii. Edebiyat Fakltesi diplomas.
72 OSCAR WILDE
leride, cezaevinden yazd bir mektupta: Yaammn nemli

tarihleri babamn beni Oxforda gndermesi ile toplumun
cezaevine gndermesi yllarna rastlar diyecektir.
1881 iirlerinin Amerika (Boston) da yaynlanmas.
1882 2 Ocakta New Yorka var.

Orada bir yl konferanslar veriyor (200den fazla). 27 aralkta
ngiltereye dnyor.
1883 Parise gidi.

ngilterede konferanslar.
Geen yl yazd Vera adl oyununun sahneye
konulmasnda bulunmak iin Amerikaya gidiyor.
1884 29 Mays'ta Londrada Constance Lloyd ile evleniyor. Balay:

Parise gidiyorlar.
Chelseaye (Londra) yerleiyorlar. Bu evlilikten iki olu
olmutur.
1885 Mr. Whistlerin saat 10u adl yazs.
1886 kn (1895 te 2 yl krek cezas) balangcn hazrlayan

yaam.
1887 Canterville Hayaleti.

Haziranda: Kadn Dnyas dergisinin editrl.
1888 Mutlu Prens ve Baka ykler adl kitab: vgler kazan.
1889 Mrekkepli Kalem, Kalem ve Zehir, Yalann k,

Mr. W.H.in Portresi yazlarnn dergilerde yaynlanmas.
1890 Dorian Grayin Portresinin yazl.

Sanat Olarak Eletirmen yazs.
1891 Padua Desinin baka bir ad altnda yazar bellisiz olarak,

(New York) Broadway Tiyatrosunda oynan.
Sosyalizmde nsan Ruhu yazs.
Dorian Grayin 24 nisanda kitap olarak k.
2 Mays: Niyetler.
Temmuz: Lord Arthur Savilein Crm ve Baka ykler.
Haziran - Austos: Lord Alfred Douglas ile tanmas.
Kasmda: Narl Ev.
1892 20 ubat: Lady Windermerein Yelpazesi.

Haziran: Salome oyununun hazrlan, provalar. Fakat
oynanmas iin izin verilmez.
1893 Salomenin Pariste yaynlan.

(Wilde, Franszca yazmtr. ngilizceye bir yl sonra Lord
Alfred Douglasn evirisi ile gemitir.)
19 Nisan: nemsiz Bir Kadnn Londrada oynan.
1894 2 Nisanda Lord Alfred Douglasn babas Queensberry

Markisi ile atmas.
Haziranda: Babann Wildea evinde hakaret etmesi zerine
Wilden Markiyi evinden kovmas skandali.
11 Haziran: Sphinx.
15 Eyll: Oscar Wilde ile Lord Alfred Douglasn
arkadalklarnn Yeil Karanfil adl bir talama yazs ile
anlatlmas. (Yazan: Robert Hichens)
1895 3 Ocak: deal Bir Kocann New Yorkta oynanmas.

14 ubat: Ciddi Olmann nemi Londrada oynanyor.
18 ubat: Bir kulpte Marki ile Oscar Wilden atmas,
atmas.
2 Mart: Wilden ikyeti zerine Markinin tutuklanp hakaret
ve tehditten sorguya ekilmesi.
12 Mart: deal Bir Kocann New York'ta oynanmas.
3-5 Nisan: Markinin yarglanmas ve beraat etmesi.
74 OSCAR WILDE -
5 Nisan: Markinin, Wildea gayr ahlaki yaam gerekesiyle

dava amas ve Wilden tutuklanmas. Kefaletle serbest
braklmas.
26 Nisan -1 Mays: Durumalar. Jrinin ittifak salanamad
iin bu birinci yarglamann d.
22 - 25 Mays: kinci yarglan. Jrinin Wilde sulu bulmas
zerine yargcn ona verebilecei en ar cezay vermesi:
2 yl krek cezas.
26 Austos: Yazar Robert Sherard, Wilde Wandsworth
Cezaevinde ziyaret ediyor.
21 Eyll: Kars ziyarete geliyor.
Mallarna el konuyor.
Wilde, Reading Zindanna aktarlyor.
Ekim: Dorian Grayin Portresi tekrar yaynlanyor.
1896 3 ubat: Annesi Lady Wilden lm.

Pariste Lugne Poe Salome'yi sahneye koyuyor ve Herodu
oynuyor.
1897 Cezaevinde, yaz yazma izni veriliyor. De Profundisin

hazrlan.
19 Mays: Hapisten k.
Bernevale gidi. Reading Zindan Baladna balamas.
24 Austos: Baladn bitii. Napoli.
5 Eyll: Lrd Alfred Douglas ile bulumas. (1898de
ayrlncaya kadar birliktedirler.)
1898 13 ubat: Baladmn Londrada baslmas.

7 Nisan: Karsnn lm. Cenova.
1899 ubat: Karsnn mezarn ziyareti.

Balad basan yaynevi Ciddi Olmann nemini yaynlyor.
Mart: Byk kardei Williamn lm.
Haziran: Baladn 7. basm.
Baladn yayncs deal Bir Kocay yaynlyor.
svire, talya ve Fransaya gezintiler.
READNG ZNDANI BALADI 75
1900 Austos: Parise dn.

10 Ekim: Ameliyat geiriyor.
29 Kasm: Katolik Kilisesine giriyor: Dinsel treni Robert
Ross salamt. ard Papaz gerekenleri yaparken Oscar
Wilde komada idi.
30Kasm: lm. Alsace Oteli, cuma, saat 13.50. Menenjit.
(Baucunda Robert Ross ve Reginald Tumer bulunuyordu.)
3 Aralk: Pariste Bagneux mezarlna gmlyor.
Cenazesine gelenler: Dr. Tucker, Robert Ross, Alfred

Douglas, Reginald Tumer, Maurice Gilbert, ld otelin
ileticisi, otelden iki ii ve kimlikleri renilememi kii.
Trende, otel ileticisinin kk bir elengi de vard:
Mterisinin adn ve sann kavrayamad, edebiyatla ilgisi
bulunmad iin, Wilden lm zerine yanklanan
evresinin etkisinde kendisini borlu saym, yaptrd
elengin zerindeki kurdelaya kiracma yazsn yazdrmt.
Bir bakasnda da Otel ileri yazyordu. ngiliz dostlarnn
24 elengi vard.
Bagneux mezarlnn yetersizlii yznden 1910 Eyllnde
mezar,nl kiilerin gmld Pere - Lachaisee
geirilmitir.
77
BALAD'IN YKS
Reading Zindan Balad ngilterede 1895-1897 arasnda
iki yl krek cezasna uratlm yazarn, cezaevinden ktktan
sonra gittii Bernevalde balayp Napolide bitirdii bir kitaptr.
Birok zellik tayan bu kitabn basm yklerini, yazarnn ve
ann ilikileri arasnda gzden geirmek, onun dayand olay
ile birlikte incelemek gerekir.
Kitap ilkin, Londrada 24 Ocak 1898de 400 baslmaya
balanm, bunun hemen ardndan 8 ubatta 400 daha eklenerek
800lk birinci bask yaplm ve 13 ubat (ya da 14 ubat
Pazartesi) 1898de kitap Leonard Smithers eliyle sata
karlmtr. br yaynclarn ve kitaplarn basmaktan ekindii
bir kitab (bir sulunun kitabn) basmak, o an ngilteresinde az
nemli deildi. Smithers ilkin, birinci basknn birka yz olmasn
istiyordu. Dieppede yazar ile ilk karlamalarn Robert Rossa
bir mektubunda anlatan kitap, Wilde iin: yiden iyiye sarhotu,
ama endi der. Birinci baskdan 30 kitap da zel olarak Japon
kdna baslmt. Ama zerinde ne basmevinin ad vard, ne
de yaynevinin adresi. Yazarnn da ad yoktu. Reading Zindan
Balad C. 3. 3. yazyordu kapanda.
Bu marka, Oscar Wilden Reading Zindanndaki sicil
numaras idi: C blmesi, nc kou, nc hcre...
Kitap hazrlanrken banda bir sunu yazs bulunuyordu:
Cezaevinden ktmda bazlar beni giyim kuamlarla
karlamaya geldiler.
Ve yiyeceklerle, ve bazlar da akll tlerle.
Siz ise bana barnz atnz.
Bu sunu Robert Ross iindi ve buna benzer biimde De
Profundiste de vard. 28 Mays 1897 mektubunda Wilde, Rossa
yle yazyordu:
Ben cezaevinde sizden ya da size yazdm kitabmda
bir tek yanllk yaptm. iirimin yle okv.mas gerekir:
Cezaevinden ktm zaman siz beni giyim kuamlarla
beklediniz, yiyeceklerle ve akll tlerle. Siz beni sevgi
78 OSCAR WILDE
ile beklediniz.
Bu sunu, editrn istei zerine karlmtr.
24 ubat 1898de, ikinci 1000 bask kt. Baz nemli
dzeltlemeler birinci baskya yetimemiti, bunda dzeltildi.
Bir hafta kadar sonra, mart balarnda 99 tane olan nc
bask kt. Bunda, yazarn el yazs ile imzas siyah olarak, kitap
numaras ise krmz mrekkep ile Smithersin el yazs ile
konulmutu.
O gnlerde (4 Mart'ta 1200 adet olarak) drdnc bask
yaynland.
iir yank uyandrmt, istekler oalyordu. Beinci bask da,
17 Martta 1000 tane basld. Altnc bask 21 Mays 1898 de 1000
basld.
Kitabn yedinci basks, 23 Haziran 1899da 2000 yapld.
Bunun kapanda C. 3. 3. sicil numarasnn altnda parantez
iinde yazarnn ad, Oscar Wilde yazyordu.
Leonard Smithersin, bundan sonra, 19 Aralk 1907de lmne
kadar resmen bask yapmayp, srekli olarak kaaklama basklara
devam ettii sanlyor. Bu arada bir de el dizgisi baka bir kaak
bask ele geirilmi ve yazarn vasiyetini yrten kiinin (Robert
Ross) ikyeti zerine, korsan basmn yapanlar yakalanmtr.
1908 ylnda, ReadingZindan Balad da Oscar Wilden ilk
Btn Eserleri yaynnn iirler kitabna alnmtr.
Kitabn basklar sresince Wilde ile Smithers ve Robert Ross
bata olmak zere, baz dostlarla i arkadalar arasnda birok
yazma yaplmtr. Bu yazmalarn tm, Stuart Masonun
Walter E. Ledger ile ibirlii yaparak 1914 ylnda yaynlad ok
geni bir kitap olan Oscar Wilde Bibliyografyasndadr.
Oscar Wilde, ,1897 ylnda Dieppe yaknnda Berneval'de
yazmaya balad Baladn uzun sredir tasarlamaktayd. 19
Temmuz 1897 mektubundan:
iirimin zerinde almaktaym. iir g bir sanat, ama
yaptm birok ynden seviyorum.
Ertesi gn Robert Ross a yazyor:
iir hemen hemen bitmi gibi. Baz blmler ok iyi.
24 Austos 1897de, yine Robert Rossa, deiik bir
dnceyle: iirim henz bitmi deil, ama bugn leden
sonra bitirmeye kararlym. Hemen daktilo edilmeye
gndereceim diye yazyor.
Daktilo edilmiini bir greyim, onda dzeltmeleri daha
iyi yapabilirim. u anda el yazsndan bkm durumdaym.
Aaya aldm blm sizce iyi mi? Bana, bir
dengesizlik varm gibi geliyor. Byle eyleri konumak iin
burada olmanz isterdim. Beni ok unutuyorsunuz, aziz
ocuk.
(Bu mektupta sz geen, III. blm nc altlktr ki
iirin son durumunda hi deitirilmeden kalmtr.)
Sulunun aslmadan nceki yaayn da belirtmek
gerekir. Arada bir yere kenef" szcn koydum, ok iyi
oturdu.
Oscar Wilde o gn Smitherse Balad' gnderir:
iiri daktilo ettirip, cumartesi gn bana getirmenizi
dilerim. Gelemezseniz posta ile, Dieppete Sandwich
Otelinde Sebastian Melmoth adna gnderiniz, ben orada
olacam. yi bir kda ekilmesini istiyorum, pelr kd
olmasn. Gri bir kap geirilsin. Tam bitmi deildir, ama
daktilo ile yazlmn grmek istiyorum. El yazmla
olanlardan skldm.
(Sebastian Melmoth: Fransada yaad srece Wilde'n
kulland addr. Takma ad kullanmas yznden lmnden sonra
Polis ve Belediye ynnden birok zorluklar km, kukular ne
srlm, morga kaldrlmak istenmiti. Tannm kiilerin aracl
ile bu iler zorlukla dzenlenebilmitir.)
2 Eyllde Smithers cevap verir:
Dn iirinizi gnderdim. Onu Aubrey (Beardsley)'e
gsterdim, ok ilgi ile karlad. Hemen bir kapak yapmaya
sz verdi. Bana yle geliyor ki gene yapmayacak. Bir sr
iten, bitirdii balayaca kitaplardan sz ediyor. Ondan
bir i kmaz kansndaym.
Bacam ok aryor bugnlerde, hi yryemiyorum
80 OSCAR WILDE
bile. Rouen deki buluma szmz gelecek haftaya kalm
oluyor.
Bana daktilo edilmi kopyay ya da elle yazlmn sizce
uygulanm olarak gnderiniz, ben de size bir prova
gndereyim.
Hazrlklar burada biraz aralanr. Dieppete svire
Kahvesinden yazlm bir mektup Robert Rossa, Bernevaldeki
gnlerin son bulduunu bildirir. (Oscar Wilde burada sessiz bir
ortamda dinlendirici saylacak gnler geirmi oluyordu.)
Dnmekte olduunuza sevindim, nk beni Rouende
ngiltere Oteli'nde bulabilirsiniz. Yarm saat sonra ayrlyorum.
Ksacas, Berneval e artk dayanamayacam. Geen perembe
az kalsn canma kyyordum, o kadar sklmtm.
iirimi daha bitirmedim! Sizi gerekten zledim. lmn
eiinden dndm diyebilirim. yi de oldu.
Florentine Trajedisi, Ak ve lm yazmay bir daha
denemek zere Rouen e gidiyorum.
Evet, Bosieyi grdm. Trajedi ve knt duygular
ile onu sevdiimi, hep sevmi olduumu sylemek bile fazla,
iyi gnlerinde ve tatll da zerindeydi.
Hemen Rouene geliniz.
Bu mektuptan da anlalaca gibi huzur gnleri gitmiti. Ak,
lm, trajedi, knt deyimleri ortaya kmt. niin balangc...
Benliini kapsayan uursuz kiinin ortaya k... ki duygusal
n Napoliye gidileri... Sonu olmayan bir ryay yaamak
iin... Bu yeniden balayn psikolojik ynden giderilemez
ynn Ross a yazar:
Bir ak ortam olmakszn da: sevmeli ve sevilmeliyim,
denecek bedel ne olursa olsun.
Duygularnda bir burukluk vardr:
Gerek ki, ou zaman mutsuz olacam, ama henz
onu (Lord Alfred Douglas) seviyorum: Yaamm ykm oluu
bile bana sevdiriyor onu. Seni seviyorum, nk beni
yitirdin, bu sz, Anatole Francen Saint Clairein
Kuyularndaki nuvellerden birinin son " cmlesidir, ki
korkun bir sembolik gerektir bu.
Az olan paralarnn yettii birka gn boyunca, Wilde kendini
ok mutlu sayyor, ama yine de bununla yetinmeyerek daha da
inandrc dayanaklar bulmaya almaktan geri kalmyordu.
Yaptmn kanlmaz bir yazg olduunu
saklamyorum: yaplmas gerekiyor nk bunun. Bosie ile
ben birlikte dnmeliyiz. Kendim iin baka hibir varlk
grmyorum; onun iin de yle, o da bakasn grmyor,
imdi, bizim istediimiz tek ey, bizimle uramamalardr...
Gzel bir villalar vard denize bakan, bir de piyanolar. Wilde
talyanca konuma dersleri alyordu. Tek meseleleri vard, ki
onun da zm yoktu; geimlerini salayacak kadar bir gelir.
Bosie, arkadana snyordu, o da, koyu koyu almaya
koyulmak dnceleri gdyordu:
Artk, edebiyat alannda diye yazyordu Robert
Rossa, bana yardm etmeniz gerekeceine inanyorum...
Bundan sonraki yarmalar, ilerin dzenlenmesi ve
ayarlanmas iin izlenecek yollar, grlmesi gereken kiilerin
adlar, adresleri, dnceler ve niyetlerle srmtr. Robert Ross
da sonsuz bir aba ile kendini adad bu ilerde her zaman yksek
duygulu bir insan, byk ve sarslmaz bir dost olduunu davran
ve dnceleriyle gstermekten hi geri kalmamtr. En az 300
sterlin gerekiyor., en ksa zamanda Pinkeri grnz..
Ondan 300 elde edebilmek iin 500 istemelidir... iir Smithers
ile birlikte New York Journalde de yaynlanmaldr... u ajan
grnz.. gibi iler.
imdi, iirin yer yer ok gzel olduuna inanyorum...
Bosie gzel sone yazd ki ben onlara: Ayn izleri
(Ay'n Naklar demek daha iyi) diyorum. ok, ok gzel
soneler. Onun Mozart sonesini de Musician a gnderttim.
Yarn Florentine Trajedisi ne balayacam. Ondan sonra
da Firavun" piyesine sarlmalym.
(Bu kitaplar yazlmamtr.)
Bunlarn arasnda kitaptan gelecek paralar, iirin gnlk bir
gazetede yaynlanmas ile, ya da Amerikada yaynlanmas ile
82 OSCAR WILDE
elde edilecek sterlin ya da dolarlar.. Kitaba konulmas dnlen
deerler zerinde hesaplar..
Bu sralardadr ki, V. ve VI. blmlerini 2 Ekim 1897 tarihli
mektubu ile kitapya gnderip iire eklemitir. Mektuplarn
ounda olduu gibi ya gelmi olan bir para iin ince teekkrler
ya da bu mektupta olduu gibi paraca skk durumun bildirilmesi..
Gene bu gnlerde iire drt altlk katlmas iin gnderdii
mektubunda: Altar satrdan yirmidrt satr tutan bu parann,
romantiko - realist zelliklerine dokunduktan sonra, herhangi bir
iir pazarnda bunlarn her satrnn bir sterlinden fazla edeceini
szlerine ekliyor ve onlarn II. blmdeki altnc altlktan sonra
konulmasn diliyor. imdi brlerine gre az olan II. blmn
hem dzeldiini hem de onlarn oraya girmesinin ok iyi olduunu
anlatyor.
Ertesi sabah, bir pazar gn, Balad konusundaki btn son
durumlardan Robert Ross dostunu aydnlatyor:
... Smitherse, araya koymas iin drt altlk daha
gndermi bulunuyorum ki, aralarnda ok iyi olan biri, sizin
tam tutmadnz romantik tondadr, ama, o da sonuta iire
bir denge verecektir.
(Burada szn ettii altlk, iirin II. blmnn
dokuzuncusudur.)
III. blmn ikinci ve nc altlklar dnda, artk
iiri tm ile sevmekteyim. O ikisini bir trl yerlerine iyi
oturtamadm...
Yaaymzdaki yalnzlk burada ok iyi ve ona da,
bana da hi yazan yok. Birbirimizi mutlulukla seviyoruz, bir
de paramz olsa, tm mutlu olacaz. Bosie gene her zamanki
gibi meteliksiz;...-
Smithers i konusunda benimle ilgilerinde gevek
davranyor. Bu ok skc... iirim zerine sizden uzun bir
mektup bekliyorum; onu iyice inceleyiniz rica ederim ve
beenmediklerinizi gsteriniz.
Robert Ross, Londradaki btn-ileri yapyor, Wilde ile Lord
Alfred Douglas n yeniden bulumalarndan zld halde, yardm
ve ilgilerinde hibir ksnt yapmadan alyordu. Wlde, onun
dostluunu her zaman, yeri gelince belirtmitir. Wilde, Rossun
tlerini, eletirilerini de renmek isterdi. Rossun dediklerinin
zerinde durur, her ey bir yana, dnp cevaplarn verirdi.
Bunlardan birinde unlar yazyor:
Eletirdiiniz noktalarn byk bir parasnda sizinle
birliim. iir, melez bir stilin dourduu glklerle
atmada. Bir blm gereksel, br romantik, bir blm
iir, br propaganda. Bunu tm paylayorum sizinle, ama
gene de ilgin bir sonuca yneldiine inanyorum bu stilin;
bir baka ynden ilgin oluu iirin sanat ynnden ak
vermesine kadar varmyor deilse de.
Sfatlar konusunda: ben ayn kandaym ki iirde ok
korkun, rkn" geiyor. Bunun zorunluu,
cezaevindeki eylerin belirgin bir biim ve sivrilikleri
olmamasnda. rnek olarak: sulularn asld hangar,
tepesinde bir caml delik olan kk bir barakadr. Margat'e
plajndaki fotoraf barakalarndan biri gibi. On sekiz ay
boyunca ben onu, tutuklularn fotoraflarnn ekildii yer
sandm: onun ne amala kullanldn anladktan sonra, o
bana o etkiyi yapt da ondan. Aslnda, darack, mstakil,
camdan tavanl, tahtadan hangar gibi bir eydi.
Bir hcre de yle, insan ruhuna etkisince, psikolojik
ynden belirtilebilir: aslnda oras iin, ancak kirele
aklanm ya da karanlk denebilir. Kontursuzdur,
ayrcal olan bir eyi yoktur: biim ya da renk asndan
yok saylabilir.
Gerekte, bir cezaevini sanat olarak vermek, bir
helann oturma yerini belirtmek kadar zordur. Ondan edebi
bir anlatm yapmak gerek ise, iirde olsun, dzyazda olsun,
sadece duvardaki kdn iyi ya da kt olduunu sylemek
gerekir. Cezaevinin korkunluu, oradaki her eyin aslnda
tm yaln, aalk, rkn, itici olmasdr.
The Musician" dergisi iiri yaynlamak iin ok istek
gsterdi: ben istemedim: imdi ise herhangi bir ngiliz
84 OSCAR WILDE
gazetesini geri evirmeyeceim. Musician 50 sterlin verse
ok iyi olur. Ben gene de " Sunday Sun ya da Reynolds
olsun isterim. Saturday almak istiyorsa iyi, gzel; ben
sunarsam olmaz, ama Smithers bunu yapabilir.
Elimde iirin bir kopyasnn bulunmay ok canm
skyor. Tam iki hafta nce ona gnderdim. Elimdeki kark
paralan bir araya getiremem. Bunu her gn Smitherse
yazyorum, hi oral olmuyor. Bundan tr onu
knamyorum: yalnz, olan anlatyorum.
IV. blmn ban yle brakacam. Yalnz, III.
blmn bandan altl karacam.
Hayaletler, grntler konusunda, bence orada izilen
tablonun acayiplii onlarn konuularn bir lye kadar
oluan klyor. Bosie de sizin gibi dnyorsa da, o da ben
de sizin Hamletteki hayalet sahnesi zerindeki
dncelerinize katlmyoruz; lirik ve dramatik metodlar ile
iir arasndaki paralel ok ayrk deildir.
gndr hi param yok, mektup kd bile
alamayacak kadar. Sizin kdnzn parasna yazyorum.
Wilden durumu iyiden iyiye kt idi. Karsnn aydan aya
vermekte olduu bir para vard ki, Bosie ile ayn at altnda
oturmamay ngrdnden, artk kesilmiti. Gen adam belirli
gelirlerden sz ettii halde, hibir aba gstermiyordu ve ne de
szlerinde duruyordu. Durumun gnden gne ktye gitmesi,
Wilden Balad zerinde gereklemesi ok g umutlar
beslemesine varyordu. Edebiyat ajan Pinkerin yzlerce kitap
sataca dncesine saplanmt. O gn, 19 ekimde, gene bu
konuda iki mektup yazd. Biri yorulmak bilmez dostu Rossa, br
Leonard Smitherse.
Robert Rossa:
Btn ektikleriniz iin sonsuz teekkr... 500lk yeni
bir basknn hesaplarn, masraflarn yaparken, basnn ve
yazarn kitaplar da gnderildikten sonra:
...reklam iin de 10 sterlinden sonra geriye hibir ey
kalmyor. iiri bir ngiliz gazetesinde de yaynlamak iyi
olacak. Ben Reynolds olsun diyorum. nk o alt tabaka

arasnda ok satyor. Sempatiden tr benim okuyucu
kitlemi salam oluyor. Sonra, bu gazete bana hep drst
davrand. Pinker bu ii yapabilir. Gazeteden 100 sterlin
alnabilir sanyorum. Eer bu arada, New York Journal de
istekli olursa 250 - 300 vermek zorunda kalr hi olmazsa...
Ve dknlerin gzyalar durmaz ile iirin son
bulmasn istemekte haklsnz ama benim de yapmak istediim
propaganda oradan balyor. Bunun tmne galiba iir ve
propaganda ya da Dichtug und Warheit diyeceim.
Size son yazdmdan bu yana iki altlk daha ekledim.
Seviyorum unu deyip III. blmn 32. altln yazyor.
19 Ekimdeki ikinci mektubunda Smitherse de ayn eyleri
yazyordu:
...iir Chronicle iin fazla uzun. Frank Harris ile aram
hi iyi deil, onunla bir eyler yaplabileceine inanmyorum.
Bence, imdi benim de kendilerinden olduum sabkallar
arasnda ok satan Reynolds en uygunu. Hem bylelikle
benzerlerimce de okunmu olacam. Benim iin yeni bir
deneme...
O gn baka bir dostuna da:
Baladdan kurtulur kurtulmaz, komedimi yazmaya
balayacam. imdilik Balad n ekiyor.
30 Ekim 1897 cumartesi, Robert Rossa, Napoli Posilipede,
Villa Giudiceden yazyor:
...herhangi bir ngiliz gazetesinde iiri yaynlamak
dnceme kar olduunuzu Smithersden duydum...
Ben de bunun kitab bozacana inanyorum. Sizin de
. bildiiniz gibi onu yalnz Smithers in yaynlamasn isterdim.
O da bana iirin ayrca bir de gazetede yaynlanmasndan
bir fayda ummadn yazd. Ben bunu para ve geni okuyucu
ktlesi bakmndan ne sryordum. Ama imdi onu yalnz
Smitherse brakmann daha iyi olacan sanyorum...
Bundan sonra gene iler ve deal Bir Kocann basm
zerinde dnceler...
86 OSCAR WILDE
(deal Bir Koca piyesini, 1899 temmuzunda, Lady
Windermerein Yelpazesi yazar ad ile Leonard Smithers
yaynlamtr.)
100 zel, yazarnn imzas ile ve sat d 30u da Japon
kdna olmak zere kitap ayrca 1000 baslmt, oynanma yetkileri
Lewis Waller ile H. H. Morellde idi. Oscar Wilde ile Frank Harris
arasndaki dargnlk, bu kitabn bandaki bir adama yazs ile
son bulmutur. Bu barma, ikisinin de dostlar arasnda byk bir
sevin uyandrd. (Frank Harris, Oscar Wilden en iyi biyografisini
yazm olan yazardr.)
deal Kocann basmndan eline geen para, 1899 ubatnda
kacak olan Ciddi Olmann neminin baslmasna karar
verilmesi ile Smithersden ald para ve Baladn avans, Wilden
durumunda bir deiiklik yapamad. Bosienin alt yaama
dzenini bunlar karlayamyordu. Oscar Wilde, btn engellere
karn, gene de iirin Amerika da yaynlanmas ile gelecek dolarlar
dnmek zorunda kalyordu.
15Kasm 1897deki mektubunda RobertRossa yazdklar:
...Amerika bakmndan ok zorluklar var. Benimle halk
arasnda bylesine bir engel bulunduunu grmek benim
iin son derece sarsc. Durumumu yeniden gzden geirmem
gerekiyor. nk bu gidile burada yaayamayacam.
stelik yaay deitirmeye abalamann da bo bir ey
olduunu biliyorum: insan, kiiliinin emberi iinde dnm
olur sadece.
iirin son durumu zerine sylediklerinizden sevin
duydum. Kzl Cehennemi Gizli Cehenneme evirmem,
deyimin bana sert gelmesindendi. Ama imdi gene eski kanya
dnmek istemiyorum. Dzeltmeyi siz orada yapar msnz?
Bundan sonra, szckler, olaylar ve gene iirin ayrca
yaynlanp yaynlanmamas zerinde yazmalar.
Ertesi gn, 16 kasmda Smitherse yazyor:
Bu adaletsiz, frtnal ve skc dnyadan ekilmeden
nce, istiyorum kj provalar ben dzelteyim. aramba gn
gndereceinize sz vermitiniz: u ana kadar hibir ey
grm deilim. Konusu yadrganan ve yazl ok kiisel
olan iirimi, elimden geldiince tam yaplm olarak
grmeden lmek istemiyorum. Provalar bu hafta alacam
umuyorum. Kapak iine gelince, istediinizi yapnz; ne kadar
yaln olursa o kadar iyi.
Amerika konusunda artk hi umudum yok. Ama
Amerikadan yayn hakkn almakta size gveniyorum. Bir
ans, byk bir sat ans var.
O gn (16 Kasm 1897) Rossa uzun bir mektupla zel ileri
arasnda umutsuzluunu da anlatmtr:
Benim u satlmaz iirim konusunda uzun zamandr bana
yazmadnz; biliyorum bu konuda siz de ok zldnz.
Amerika da yaynlanmakla benim aramda bylesine engeller
olduunu hi sanmyordum. Kolaylkla ortaya kp iyi bir
fiyat bulacam umuyordum. Gururun, baarya gidene
yardm edip, baarszla denleri elmelemesi tuhaf.
Eskiden gcmn yarsn gururumdan alyordum.
19 Kasmda Robert Rossa, eline geen provalar zerinde
sayfalama dzeni, kelimeler, deyimler ve sfatlar konusunda
dncelerini yazyor, kendisine yneltilmi eletirilere kar
savunmalarn yapyor.
...Doktor iin sylenenler ocuka. Ben ablak-yzl,
kocaman azl bir doktor koyuyorum oraya. O zamanki
olaylarn zetini karm deilim ben. Kiiye gre deil, tre
gre sfat kullandm. Genel tablosunu izdim Readingde
olanlarn. Smitherse anlatnz ki sfatlar yerindedir, tam
yerindedir bence ve daha birok aklama...
25 Kasm perembe, Robert Rossa, sanat abalarn
anlatyor:
karm olduum altlklar gene yerlerine koydum,
nk onlar yk ynnden yararl. Okuyucularn, sulunun
cezaya arptrldktan sonra ne yaptn renmek
isteyeceklerini sanyorum. Bylelikle, iir ynnden iyi
olmamakla beraber, yknn eksii giderilmi oldu, iyi bir
parann dzeltilmesi daha kolay oluyor. yi oturmam, kt
88 OSCAR WILDE
bir parann dzeltilmesi gerekletirilemiyor bir tiirlii.
Ve baz almalardan sz ettikten sonra: ...yaygn bir etki
salanmas islendiinde incelikten kanmak daha iyi sonu
verir... diyerek deitirdii bir kelimeyi savunuyor.
Krmzlar giyinmi yarg szn sevmemisiniz. nk
bu size mavi giyimli denen polisleri hatrlatyomu. Hugo,
Marion Delormeda, te krmz adam geiyor der. Ben
bu deyimi seviyorum. Hele lm kaderinizi okuyan iin,
bu ok iyi.
Smithers be sterlin gndermi, bir o kadar da bu hafta
iin sz vermiti. Ama daha hibir ey gelmedi. Yaynn
Noelden sonraya braklmasnn daha iyi olacan
sanyorum. Kitap, Noel hediyesi olsun istemiyorum.
Bu mektubu, pul bile alamayacak kadar paraszlndan sz
ederek bitirir. Bu gnlerde Baladn dzeltmelerini yapmaktadr.
Birka gn sonra Aziz Robbieye yazyor:
Smitherse dzeltmeleri gnderdim. Bu iir zerinde
daha fazla durmayacam. Btn dedikleriniz ilgin, ama
gene de ben tmne katlamyorum. yle eyler var ki, iinde
bulunduum yerlerden bende uyanm etkiler, kafama
dalanm gibi duruyorlar. Hoodun dedii bir noktay
deitirdim, ama onun dayand gereke yznden deil,
daha ileride onu kullandm iin.. Kardeini ldren ilk
insan o kadar nemlidir ki, byle bir kii, etki amac ile iki
kere kullanlmamaldr da ondan.
Durumda deiikliklerin olmamas, yani paraszlk, Bossie ile
anlamazlklarn belirginlemesine yol ayor. Onun huysuzluklar,
hibir ekilde yaama lsn deitirmemesi, masraflarn
ksmamas, para bulmaya almamas, szlerinde durmamas,
unutkanl ve her eyi Wildedan bekleyip kendisinin bir deme
yapmas gerektiinde ise huysuzlanmas ve sonunda Wilden
durumu ok sknca onu brakp gitmesi...
Oscar Wildc bunlardan sonra Napolide birka hafta daha
kalacaktr. Bu aradaki btn mektuplarda da gene hep yukardaki
konular, yeni yeni tasarlar ele alnyor.
READING ZNDAN! BALADI 89
Bu arada, kitabn resimli bir basksnn yaplp yaplmayaca
sz konusu oluyor.
8 aralk:
...resimlemek bence yersiz. Benim adma ona deyiniz ki,
bu, iirin, eer var ise, gzelliklerini bozar bence. Onun
psikolojik armlarna hibir ey de kalmaz. Cezaevindeki
yaamn korkunluu, onun stnkr grn ile ruhu
bulandran i trajedisi arasndaki uyumazla dayanr.
Resimler yalnz stnkr olan belirtir, trajiki rter. Bu
dediklerim gereki resimler iindir..
30 aralkta Smitherse yazd bir mektupta, bu arada Robert
Ross ile aralarnda gemi bir krgnlktan da sz edilmektedir. iirin
kitap olarak yaynlanmas sralarnda bir de gnlk bir gazetede
kmas meselesinin uzamas sonucu bir tatszlk olur. Bu arada
bile Wilde, Smitherse, Rossun iyi niyetini ve abalamalarn
belirtmekten geri durmamtr. Bu mektubu yazd gn, 29 aralk
tarihli bir mektup Smithersin grleri ile birlikte iirin son
provalarndan birini Wildea ulatrmak zere yoldadr. Bunda teknik
noktalar da birer birer belirtilmitir. Kitabn dzeni, C.3.3. yazsnn
biimi, bask, dizgi, tertip iin btn aklamalar yaplm, Wilden
onayna sunulmutur. Hemen cevap istenmektedir.
Ama Smitherse hibir cevap gelmez. O da 10 Ocak 1898de
bir daha zetli ve ksaca yazar.
Bu mektuba Wildedan, Santa Lucia 51, Napoli, adresli bir
cevap alr. O da btn incelikleri ile her bakmdan dncelerini
yazmtr.
Bu gecikme Wilden souk algnlndan hastalanmas,
Sicilyaya kadar bir yolculuk yapt gnlerde villaya giren hrszn
giysilerini almas yzndendir. Wilden morali de salk durumu
gibi iyi deildir.
Umutlarn birou gereklememitir. iirin Amerikada
yaynlanmas ii de, kitabn hazrlan gibi ar yrmektedir. Miss
Marbury, New Yorkta bunun iin almaktadr. Smithers de bu
yolda elinden geleni yapmaktadr. 12 ocakta Miss Marburyye,
uygun bir para karlnda Amerikada yaynlanmas iin yazar.
90 OSCAR WILDE
Orada bir kopya bulunduundan, Wilden 9 ocak tarihli
mektubunda yapt son dzeltmeleri de iletir. iirde mutluluk
iin olsun, ya da mutsuzluk iin diye bir satr vardr. Onun yerine
burada: Tanrnn bu esiz dnyasnda satr konulmutur.
Wilde: Bir kere de Murphy iiri grsn. Amerikann en
byk gazetesinin temsilcisidir. Bunu da deneyiniz diyerek
Londradaki bir kapy onlara hatrlatyor.
25 Ocakta, Miss Marbury, New Yorktan yazyor, oradaki
almalarn anlatyor. Journaldan son cevab o sabah aldn,
bakalarnn ilgilenmediini syleyerek, son fiyatn ne yazk ki
ancak 100 dolar olduunu ekliyor. Journal yayn iin 13 ubat
tarihini ne srerek yz dolar vermektedir.
Oscar Wilde bu gnlerde Parise dnmtr: Gzel Sanatlar
Caddesi, Nice Oteli. Buradan Robert Rossa yazyor:
Gazete kesiklerine teekkr. Smithers ilk basky 400
olarak hi tantmasz yapmakla yanl davranyor...
24 Ocak 1898: Kitap, ayrca 30 tane Japon kdna zel
bask olarak 400 zerinden baskya verilmitir.
26 Ocakta, Smithers, Wildea kitabn kapan anlatan bir
mektup yazyor. Yarn ciltinin sunu yazlar iin hazrlad bo
i yapraklar getireceini ve ilk kan yirmi tanesini de hemen
gndereceini sylyor. lk baskdan kitap gnderileceklerin
adreslerinin tmn bilmediini belirterek onlarn abuk
gnderilmesini rica ediyor.
Cilti bugn bana bir cilt yapm, onu size
gndereceim. Eksikleri var ama ie koyulunca dzeltilecek.
Geri eski bir atasz: "ocuklara bir eyi bitmeden
gstermeyiniz der ama.
Mutlu olduunuzu ve salk durumunuzun iyi gittiini
umarm.
Sizi son grdmden beri absenti braktm, viskiyi su
ile itim. Hemen yanllm sezerek gene absente dndm.
Duyduuma gre Firavun piyesinizi bitirmek iin
aralksz alyormusunuz. ,
Dowson n selamlar var. u an yanmda', iirinizi
READING ZNDANI BALaI 9.
hayranlkla okumakta.
Kitap ilansz kmt ama kulaktan kulaa hzla duyuluyor,
istekler artyordu. 8 ubat 1898de birinci bask says 400den
800 e karld. Hollanda Van Gelder kdna basld.
12 ubatta, haftalklarn en nemlisi Atheneumda bir yaz
kt. Onda, Baladn yarn kaca bildiriliyordu. Oysaki 13 ubat

pazara geliyordu. Bu yaznn, Amerikada 13 ubat gn
Journalde iirin yaynlanmasn salamak gibi bir amala yazlm
olduu sylenemez. Zaten iir Amerikada yaynlanmad. Baladn
14 ubat 1898 pazartesi gn sata karld sanlyor.
13 ubatta Wilden Robert Rossa yazd mektupta, kitap
gnderilecek kiilerin adlarn ve adreslerini editre vermi olduu
iin teekkrleri var. Ayrca, bir kda Yazarnn sayglar ile
notunu bastrp kitaba koydurmas iin Smitherse ricas... Ve gene
birok adlar, kitap gnderme konusu...
...Basn, korkuyorum, eseri boykot etmesin; bu, ar
ve haksz olur. Ama bana hakl davranacaklarndan da ok
umutlu deilim... Karma bir kitap gnderiyorum. Pariste
hemen hi kimseyi grmedim. Buradaki dostlarma datmak
iin on iki kitap istiyorum. Bir iir insana yurttalk hakk
verir, ve gene sanat olunduunu belirtir.
Miss Schuster'in aracl ile, bana iyi davranm,
parlamento yesi bir kimse vard.. Adn unuttum. ine o sunu
ktlarndan koyarak ona bir kitap gnderir misiniz?..
Wilde, basnn sz birlii etmiesine kitaba kar susacan
tasarlyordu. Byle olmad. Bata Daily Telegraph olmak zere
gnlklerin ounda yazlar kt. Echodaki yaz iin Wilde yle
yazyordu bir mektubunda:
ok nemli, ama ben edebiyat dergilerinin ve
gazetelerinin iiri eletirmesini yelerim. nk bu,
cezaevlerinin reformu zerinde yazlm bir hiciv eseri deildir
yalnz.
Reading Zindannn banda bulunan iyi ve yrekli bir kii
olan Nelsonun da ne dndn renmek istedii iin Wilde,
bir kitap da ona gndertmiti.
92 OSCAR WILDE
Edebiyat alanndan da yanklar gelmeye balad: The
Outlookda W. H. Henley ve Frank Harrisin ynettii Saturday
Reviewda air Arthur Symons. 26 ubat tarihli War Cry
dergisinde de (ki bu dergi Kurtulu Ordusunun yayn organdr)
ef W. Bramwel Booth, Can ekien Cezaevi adl bir yaz...
lk bask, daha hibir yaz kmadan tkenmiti. Haftalk
dergilerde 19 ubatta kitabn yeni bir basksnn kacan bildiren
haberler yer ald.
Daily Telegraphta kan bir yaz baary salad. Orada
iirin konusu ve ileyi zelliinden sz ediliyor, yazarn gerek
kimlii zerinde dnceler ne srlyordu.
Kitap derleyicileri zel basm aramaya ve istemeye balyorlar.
airin el yazs imzas ile baslm 99luk bir zel basm hemen
kaplyor. Bu zel basknn kapann sa st kesinde Charles
Rickettsin bir deseni altn yaldzla cilde stampalanmtr: Stilize
bir yapran zerinde, bir yrek motifinin iinden km bir gl...
Wilde'n sunaca kitaplarn bana konulacak baskl ktlar
imzalatmak iin Smithers Parise geliyorsa da absenti bir yerde
fazla karp kald iin szletikleri yer ve zamanda
buluamyorlar. Bunun zerine Wilde, kald gzel Sanatlar Soka
Nice Otelinden 28 ubat tarihli u notu gnderiyor:
Sizi saatlerce bekledik. nanlmaz bir ey, siz Paris'te
bulunduunuz halde ehir her zamanki neesini yaamaktadr.
Bana yarnki gazetelerde kan yazlar gnderiniz.
Tarihsiz olmakla beraber, R. Rossa bu gnlerde yazld, olaylarn
srasndan anlalan bir mektup. Sonra Smithers e bir mektup. Bunda,
Symonsun yazsndan sevindiini, Henleyin yazsnn ise baya
olduunu, ona bir cevap vermeyeceini sylyor. ngilterede,
diyor, iki trl yazar vardr: okunmayanlar, bir de
okunamayanlar. Henley bunlarn birinci trndekilerden. (Bu
aforizmay Sunday Speciala iletebilirsiniz.)
Robert Rossa 17 mart tarihli mektubunda Symonsun
Saturday Reviewnun 12 mart 1898 tarihli sayda km olan
iki kolonluk yazsndan duyduu sevinci belirtir. Symonsun bu
yazsnda Balad, edebiyat kurallarnn geliimi iinde eletirilmitir.
Oscar Wilden romantik bir sanat olarak gereksel bir madde
zerinde almasnn nedenleri ve bundan doan zellikler... Biim
ile deyiin, zel duygularla dramatik duygusal ynlerin
atmasndan iirin ekiciliini kazand belirtilmektedir. Yeni
saylan bir durumda, bir amaca yneltilmi Baladn, gerekten
insanca bir duyguya dayanmasna karlk, baka biimde
deyilere gre geliip gelmi bir yolu tutmas, zamann edebiyat
gelenei iinde deerlendirilir.
Byk bir yan ile, ceza hukukunun uygulanmakta olan infaz
sistemlerinde ve metodlarnda bir reform gerektiini savunan bu
iirin, byle bir ama ile yazlm bulunduu iin, sanat olmamas
gerekir. Oysa ki imdiye kadar dzyazda yaplagelmi bir etki
gcnn iire katlmasn bu iir bir lde baarmtr...
Unutmamak gerekir ki her bir sanat eserinin, kendi z edebiyat
deerleri dnda, kiisel zellikler tayan gereki bir deeri de
vardr. Edebiyat deeri, bu iirde, olay ve dokman deerlerinin
arasnda alacak bir durula gmlmektedir. Bu iir tam anlam
ile bir balad deil, kesintili, korkulu bir karanlk ryadr da...
Bir kadn ldrd iin aslan bir askerin yks olduu
kadar, bir baka dramn, gerek bir dramn da yksdr bu...
Asl dram: sulularn arasnda bulunann dramdr. O ki cezaevinin
avlusunda, br sulularn arasnda dolar. O ki, bir adamn
aslmasnn anlam daha derinlere uzanmaktadr onca.
Bir yaamdan fazla bir yaamla yaayanlar lrler
bir'den fazla.
Olaylar uygun kald halde, etkin imajlarla beliren gzellik,
ayrca yer yer kendini belirtiyor... Baladda bir baka ey daha
var, yar paradoks bir dnce z.
Ama herkes sevdiini ldrr,
Bu bylece biline:
Kimi bunu kin ykl baklaryla yapar,
Korkak, bir pckle
Yreklisi klla, bir klla ldrr.
94 OSCAR WILDE
Bu sralarda Wilde Fransada iirinin Franszcaya evrilmesi
zerinde de ilikiler srdryordu. Gene ayn sokakta baka bir
otele gemiti. Alsace Oteli. (Gzel Sanatlar Soka, No: 13.)
Franszca eviri Mercure de Francen mays 1898 saysnda
yaynland. Bu gnlerde, 21 maysta Londrada altnc bask
yaplmakta idi. Franszca eviri, iirin kelime sralarn izleyerek
dzyaz biiminde yaplmtr. eviren Henry - D. Davray,
almalarnda Oscar Wilde ile ibirlii yapmtr. Oscar Wilde
bir mektubunda, birok deyimi anlamayan ya da ters anlayan ve
kelime karlklarnda kalarak, anlam deerlerini, bir de tutuklulara
zg terimleri karlayamayan eviriciye dorudan doruya
yardm edip yanllar dzelttiini yazar. Wilde, Franszcay ok
iyi denecek kadar bilirdi.
Trke eviri zerinde de birka sz etmek yararsz
olmayacaktr, edebiyat aratrmalaryla yakndan ilgilenen
okuyucular iin. Bir hayli uzun yks olan Baladn baslma,
yaylma yolunda geirdii yazmalar ve olaylar zerinde bu kk
zet bile ok uzun bulunabilir. lkemizde byle alanlarda yaynlarn
az oluu, dil bilenler ynnden deil, bilmeyenler ynnden bir
eksiklik saylr. Ki bunu dil bilip izleyenler hi duyamazlar.
Yzylmzn tam banda ld halde, bugn de, ngiliz dili
ile yazan yazarlar arasnda en ok okunan adn arasndan hi
kmam bulunan Oscar Wilde, okunmas ve anlalmas gerekli
dnya yazarlar arasnda da nemli bir yer tutar.
Bu Balad, Oscar Wilden da yazmalarnda belirttii gibi,
edebiyat dozunu yitirmeden toplumsal bir amaca ynelmi ve o
alanda amacna erip, yneldii duvar ykarak sosyal ve hukuki
dzende reformlar yaplmasn salam bir eserdir. Ancak,
yazarnn da dediince, uzunluun gerei, yer yer iir olurken yer
yer de yaln deyi kalmtr.
Edebiyatmzda balad gelenei olmadndan o trn l ve
uyaklarn uygulamak olumsuz bir aba saylaca gibi, anlamdan
da uzaklamay getirecekti... Hece ls (7+7 ve 7) kullanld.
BALADDAN TESNN YKS
Oscar Wilde 19 Mays 1897de iki yldr yatt Reading

Cezaevinden kmtr. Bu tarihin iki yl ncesi 20 Mays 1895e
rastlar. Ama Oscar Wilde 25 Mays 1895 gn cezaevine girmiti.
Gn saym, Meclislerin alma gn olan 20 Mays 1895 tarihinden
balatlmt.
Cezaevinden kndan dokuz gn sonra 28 Mays 1897 gn
byk liberal gazete The Daily Chronicle Oscar Wilden imzas
altinda uzun bir mektubunu yaynlyordu (tarihi 27 mays.) Bu
mektupta ngilteredeki ceza sistemlerinin insanlk d ynleri,
cezaevinde iki yl yatm olan yazar tarafndan anlatlyordu. Bu
mektup basnda o kadar geni bir yank yaratt ki hkmetin ceza
uygulama sistemlerini batan baa dzelteceine sz vermesi ile
yatabildi.
Avam Kamarasna ileri Bakan tarafndan hemen bir
reform projesi sunuldu. Oscar Wilde bunu renir renmez, ikinci
bir mektupla fikirlerini daha da aklad. Daily Chronicle bunu
24 Mart 1898 gn yaynlad. Bunda imza olarak Oscar Wilde
deil Reading Zindan Balad Yazar denilmiti.
Balad, kitap olarak kal hemen hemen bir ay kadar olmutu
ki o kitapta da yazarn ad olarak, yazarnn cezaevindeki sicil
numaras C.3.3. iareti vard.
Bu iki mektup da ok etkili bir deyim ve dil ile, bir ak mektup
eklinde halka ya da kamu oyuna deil de, dorudan doruya
The Daily Chronicle Yaz leri Mdrne yazlmtr. Olaylar
isim, yer, zaman bildirilerek kesinlikle ve aklkla anlatlmtr.
ocuklara yaplan eziyetler, yallara yneltilen basklar, oradaki
insanlar ldrtan sertlikler...
Mektuplarn birincisinde olaylar, yukarda anlatld biimde
btn gereklikleriyle aklanm, kincisinde reform konusunda
ele alnmas gereken noktalar bir bir belirtilmitir.
Birinci mektup ktnda Wilde, Dieppete bulunuyordu. The
Daily Chroniclen yaz ileri mdr de nl, atlgan, bamsz
ve yrekli bir gazeteci Henry William Massingham idi.
96 OSCAR WILDE
Massingham mektubu yalnz yaynlamakla kalmad onu
makalelerle deerlendirdi de. Basndaki yank, Parlamentoda
alan tartmalar etkiledi. Avam Kamarasnda 25 mays gn
rlanda milletvekili Michael Davitt, ileri Bakanna sorular
yneltti, onu zorlad.
Oscar Wilden mektubu on alt sayfalk bir bror olarak
baslm, satlmaktayd.
kinci, 23 Mart 1898 tarihli mektubu (24 martta)
yaynlandnda Oscar Wilde, Pariste bulunuyordu. En banda
istei zerine u satrlar konulmutu: Bugn mutlu olmak
istiyorsanz, bunu okumaynz.
Wilden yaplmasn istedii reformlarn ou, Parlamentonun
kabul ettii kanun tasarsnda yer almt.
Bu mektuplar konusunda da ayrca bir hayli yazma vardr.
24 Mart 1898 de yaynlanan ikinci mektuptan drt gn sonra
28 martta The Daily Chronicle, air Stephen Phillipsin o etki
ile esinlenmi Cellatlar adl iirini yaynlad.
30 mart tarihli bir mektupta, Oscar Wilde, Paris Gzel Sanatlar
Soka, Alsace Otelinden Robert Rossa unlrr yazyordu:
Stephen Phillips in The Daily Chronicledaki iir, ne kadar
da etkin. Dnmenin gzlemden daha gerek olduunu
kantlyor.
Bundan sonra Oscar Wilde ok az yazma yapmtr. Birka
mektup, o kadar.
Wilden tutuklanmasndan sonra yazdklar: De Profundis,
Reading Zindan Balad ve gazeteye yazd iki uzunca mektup
ve yazmalardr.
OLAY
29 Mart 1896, Pazar akam: Cinayet.
17 Haziran 1896, Karar: dam.
7 Temmuz 1896, Sal sabah saat 07.45 - 08.00: Sulunun

aslmas.
98 OSCAR WILDE
OLAYIN YKS
10 Temmuz 1896 tarihli Reading Mercury gazetesinden:

Krallk muhafz svari bl (mavi birlik) askerlerinden,
otuz yanda Charles Thomas Wooldridge, Reading Zindannn
zel blmnde aslmtr.
Suu, kars Laura Ellen Wooldridgei ldrmek.
Cinayet 29 mart 1896 pazar akam, Windsor gar ile kadnn
oturduu Clewer ky arasndaki yol zerinde ilenmiti.
23 yandaki kadn, Eton posta memurluunda almaktayd.
Erkek kadnn boazn kesmitir. Fiilde ldrme kast grlmtr.
ahitler ise, kadnn erkein kskanln kamladn ve serbest
yaay ile ona ok eziyet ektirmekte olduunu sylemilerdir.
Wooldridge, Berkshire Kontluu Cinayet (Ar Ceza)
Mahkemesine verilmi ve 17 haziranda Yarg Hawkins
tarafndan hafta sonra aslmak zere cezalandrlmtr.
Cinayetin ok ak bir kastla ilenmi olduundan sz eden
ileri Bakan, cezann indirilmesi iin kendisine bavuranlarn
ileri srdkleri delil ve iddialarda hafifletici hibir sebep grmediini
belirtmitir.
Tutuklu, aslaca gne kadar Reading Zindanna
gnderilmitir. (Ki Oscar Wilde onu bu sre iinde grmtr.)
nfazdan bir gn nce, pazartesi gn leden sonra cellat
Billington, Radinge geldi. dam sehpasn dzenledi, hazrlklarn
bitirdi, alt ayaklk bir d ayarlad. 41 yldr zindann dinsel
bakanln yapan papaz M.T. Friend, piman olmu ve cezasna
boyun emi bir halde gzken suluya dinsel telkinlerini yapt.
7 temmuz 1896 sal sabah saat 07.45te Saint Laurent
kilisesinin anlar almaya balad ve tam 8de meum kafile
sulunun hcresinden hangar gibi kapal bir yere geti.
Bu hangar eskiden, tutuklularn fotoraflarnn ekilmesi iin
avlunun bir kesine yaplmt. Buras, 18 yl nce de, iki polisi
ldren iki gen katilin aslmalar iin kullanlmt. Bu arada, bu
biimsiz iren lokalde daha nce, karsn ldrm olan Carter
adl biri aslm idi.

Sulu Wooldridge sehpann altna geldi. Cellat ipleri takt,
gzlerine kara ba indirdi ve ayaklarnn altndaki kapa ekti.
Ne bir lk, ne bir kmlt; adam ld.
Cellat ve gardiyanlardan baka, idamda papaz M.T. Friend,
erif vekili (krallk temsilcisi) W.F. Blandy, cerrah (operatr)
O.C.Maurce ve bir de kaymakam (yarbay), Reading Zindan
Mdr H. Isaacson bulundular.
Mahzen (kutu) kapann dmesi ile ayn anda, adaletin yerine
geldiini belirten kara bayrak cezaevine ekildi. Sonra infazn
tutana, orada bulunanlarca imzaland ve cezaevinin kapsna
asld.
Her lm iin kanunca gmlen yerin belirtilmesi gerektiinden
tutanakta yle bir cmle de vard: Ceset, karsn ldrm olan
katil Cartern yanna, kirece gmld.
NDEKLER
De Profundis'ten........................................................................ 5
Reading Zindan Balad..............................................................9
Oscar Wilde Kronolojisi...........................................................71
Baladn yks...................................................................... 77
Baladdan tesinin yks..................................................... 95
Olay.......................................................................................... 97
Olayn yks.......................................................................... 98
f
BROY YAYINEV DNYA R
PABLO NERUDA
iir Bouna
Yazlm
Olmayacak
eviren
Nesrin Arman
Rimbaud'nun kehanetine katlyorum. Karanlk bir

yerden, sert corafik koullarla dierlerinden ayrlm bir
lkeden geliyorum. airlerin en terk edilmiiydim ve
iirim yresel, alyd; yamurlar iime ilemiti.
Ama insana daima inandm. Umudu asla yitirmedim.
Belki bunun iin iirim ve bayramla buradaym. Son
olarak, iyi niyetli tm insanlara, iilere, airlere,
insann geleceinin Rimbaud'nun deyiinde ifade
bulduunu syleyeceim; yalnzca ateli bir sabrla tm
insanlara k, adalet ve onur saacak mkemmel ehri
kazanacaz.
Bylece iir bouna yazlm olmayacak!
-NERUDA-
Pablo Neruda gibi ben de inanyorum ki gelecek
yzylda da, bilimsel teknolojik devrim anda iire ve
aire yer var; Homeros'a da...
2000 yl elimizi uzatsak tutacamz kadar yakn...
Pablo Neruda diyor ki:
"2000 ylnda Homeros okunacak..."
Homeros'u okuyup zmseyen, Anadolu'yu Troya
savana dntrmek hrsnn ne kadar anlamsz
olduunu anlar; kr bir ozan binlerce yl ncesinden bunu
bize duyurmaya alm...
Gzleri grmeyen, yazy bilmeyen bir Anadolu ozann
bilgisayar anda okuyarak nmz grebiliriz.
-LHAN SELUK-
BROY YAYINEV DNYA R
PABLO NERUDA
sorular
kitab
trkesi
Acem zler
Jrg Sptter
ahap Eraslan
Ne kadar kar yle metre hesab
gnele portakallar arasndaki uzaklk?
Kim uyandrr uykusundan gnei

uyursa alevler iindeki yatanda
Gkyznn konserinde
crcrbcei gibi mi ter toprak?
Doru mu yasn geni ve

karasevdannsa dar kalal olduu?
iirin evrensel doruklarnda kendine grkemli

bir yer aan Pablo Neruda'nn iirleri, dilimizde
"semeler" halinde yaynlanma aamasn artk
geride brakm olmaldr. Sorular Kitab, yaa
mn her yzne yneltilmi yzlerce soruyu ie
ren 74 iirden oluuyor. nsann evrensel duyar
lln yaln dizelerle iire dken air, u soruyu
sormaktan da kendini alamaz:
Sorabilir miyim kitabma

Ben mi yazdm onu gerekten?
BROY YAYINEV DNYA R
BAUDELARE
trkesi
Ahmet Necdet
Yaam boyunca ktlk, irkinlik ve bnlkten

sklan Baudelaire (1821-1867) d gc ve ironi
ile, pencerelerinin kanatlarn kapatarak gzel
kokularn, renklerin ve seslerin birbirine yant
verdii esrik bir dnyaya doru yola kar.
Denizlerin tesinde, gizemli kedilerin ve ksnl
kadnlarn mesken tuttuu bir peri saray kurar,
simge ormanlarnda dolar. iekler aramak
iin oraya, cehennem'e iner. Ktlkten
gzellik, mutsuzluktan mutlu anlar damtr.
Genel ahlaka saldrdan 1857'de hkm giyen

byk air, iyinin de ktnn de tesinde
'gzel'in varlna inand, unutulmaz
dizelerinde cokuyla bu 'gzel'i akd ve bize
duyumsatt. Krk Ktlk iei'nde
Rimbaud'nun "iirin tanrs sfatna deer
grd Baudelaire'in tek iir kitab Les Fleurs
du Mal'den (Ktlk iekleri) derlenmi 40
iiri sunuyoruz: Ahmet Necdet'in zenli ve
duyarl evirileri ile.
BROY YAYINEV DNYA RI
YEVTUENKO
babi yar
trkesi
lk Tamer
Nesrin Arman
Yevgeni Yevtuenko, modern Rus iirinin

nde gelen temsilcilerinden biri, belki de
ilkidir. 1952'de daha 19 yanda yaynlad
ilk kitabnn geni ilgi grmesi ve baar
kazanmasndan sonra, pe pee kan iir
kitaplarnda gncel ve genel toplumsal
temalar, ykleme ve konuma dilinin
canllyla iledi. Sylev edasyla yazd
uzun soluklu iirlerinde, bireyi toplumsal
yaamn zenginlii iinde yakalayp anlatt.
Zaman zaman polemik zellii' de yklenen
iiriyle, gnmz Rus yaamnda dinamik
insan esinin oluumuna katlma amac
gtt. Rus iirinin ilevsellik geleneini
toplumsal sorunlara dnk bir yaklam ve
duyarllkla srdrd.
BROY YAYINEV DNYA R
ATTLA JZSEF
temiz
yrekle
trkesi
Kemal zer
Attila Jozsef in iirlerinde ilk bakta arpan; itenlii,

hatt kabal, dorudan tavrdr. Ayn zamanda
kesinlii. Ve gerek tonu. Sanki o zorlu yaantsnn
dndaym gibi imgelerinin nasl patladklar hemen fark
edilir. lkesi tarafndan belirlenmi sefil, gebe, militan
deneyinden kmtr bu imgeler.
Ama, her eyi, kiisel yenilginin mutsuzluk karsnda bir
zafere dnt o ycelie kartma, vme yetenei
vardr onda.
Hep iaret eder ve nceden benimsenmi ilkelerden ok,
iirde ulat o ycelik adna iaret eder. Ayn zamanda
da syler syleyeceini. air olarak syler.
Eugene Guillevic
En ar koullarda, kendisinden ve toplumdan gelen en

byk engellemeler ortasnda bile "eylem" ile "ozan"
birbirinden ayrmamas; bu sanatsal "izofreni"ye
dmemek iin sonuna dek direnmesi; "gitgide yalnzlk,
korku ve yabanclama duygular"nm egemen olduu bir
tr Bat iirini rnek alan, onu dayatmaya alan "bir
sanat ortam"na kar, "yalnzlk ve keder duygularnn
var olabilirliini yadsmamakla birlikte, bu duygular
alt etme, onlara stn gelme" yneliinin byk bir
rnei olmasdr asl "bugnk Attila Jozsef".
Kemal zer
BROY-YAYINEV DNYA R
PAUL CELAN
zaman
krmzs
dudaklarla
trkesi
Gertrade Durasoy
Ahmet Necdet
Paul Celan'n iirlerinde dikkat eken ilk zellik, onan
eitli lkeler ve dillerden kaynaklanan ok ynl
zengin kltrdr: Alman, Musevi, Romen ve Fransz
kltr.
iirlerinde "d" e ok byk bir yer ayrr Celan.
Ayrca insan ve doay bir yaam btn olarak alglar.
Bu yzden deniz, a, balk, yelken, kum, iek, kar,
buz, ta, bulut, akam, gece, aa (zellikle kavak),
yamur vb. szcklerle oynar ve bunlarla da doadaki
canly ve cansz gzler nne serer. Szgelimi bir ta,
tpk bir buz ya da kum tanesi anorganik yapya sahip
bir nesnedir: insann karlat, birlikte yaad cansz
ve sert bir nesne. nsan aln da ayn sertlii yanstr.
Aa, kavak aac, damarlarnda yaamn grl grl
akt bir doa parasdr. Sevilen kadn ise, Celan'n
iirinde sa szc ile somutluk kazanr. Salarn
yumuakl ve rengi, belirli duygulara yol aar, Beyaz
ya da kl rengi sa, lme yaklaan birini simgeler.
Deniz simgesi ise, yaam ile hilik arasndaki izgiyi
dile getirir. Celan'n iirini sadece okumak yetmez,
onlar iitmek bir zorunluluktur. nk ritm, genel bir
deerlendirmeyle, onun tm zelliklerine hizmet eder.
Szck kalabal yoktur.
Her szn anlam, byk nem tar.
BROY YAYINEV DNYA R
MAX JACOB
sahici
mucizeler
trkesi
lk Tamer
Picasso ve Apollinaire'in yakn dostlarndan Max Jacob,

lkemizde geni iir okurunun pek tanmad, ama
iirleri ve iir stne dnceleriyle baka iirlerde izler
brakm bir air. Yirminci yzyl balarnda Fransz
iirindeki "Yeni Hava" (I'Esprit Nouveau) akmnn en
nemli temsilcilerinden biridir. Ona gre iir, btn
aklamalar aarak, youn bir kesitte ve birdenbire o
dnyay yaratvermelidir. Bu yzden "bulu", onun
iirinin devindirici gcdr: "Bulu! Sanat kurtaran
bulutur... Buluun olduu yerde yaratma da vardr. Her
sanatn kendine zg bulular olur. Beklenmedik bir
yerde bir bemol ya da bir diyez fikri, bir bulutur. Yeni
bir imge (Ah, ne az bulunur bir ey bu!) bir bulu ola
bilir. Yerine oturmu, umulmadk bir yaptn
boyutlarnda yeni bir orant. ...Ama hakiki bulu,
duygularn ya da dncelerin bir ate almasndan,
tutuuvermesinden doar."
Aslen Yahudiyken 33 yanda kiliseye ekilerek Katolik
olan Max Jacob, 1944'te nazilerce tutuklanarak ayn yl
Drancy kampnda kuruna dizildi.
Elinizdeki kitapta, airin lk Tamer'ce hazrlanan
seme iirleri ve Yakup ahan'n Andre Billy'den
evirdii bir inceleme, airin Apollinaire'e mektuplar
yer alyor.
BROY YAYINEV DNYA R
PAUL CELAN
haha
ve bellek
trkesi
Gertrude Durusoy
Ahmet Necdet
Paul Celan'n iir sanat, acyla yorulan, yiten ve

tekrar ortaya kan bir varoluun anlatmdr. Bu
sre, her iirde yeniden gerekleir, szcklerin
seimi ile. Susmasn bilen bir iir yazar Celan.
Kulland szcklerle suskunluun (scak ya da
souk) hangi snrnda olduunu gsterir.
Yaptlarnda baz zyaamsal elerin belirgin bir
biimde ortaya kmasna karlk, Celan'n "ben"
dedii vakit genellikle "insan", "insanolu"nu
anlatt grlr ya da sezilir. Kendisi, bu
dnyann iinde yaamakta ve "ben" ile "sen" in,
birlikte yaamann, -baka szcklerle belirtmek
gerekirse- bir insann bir baka insanla ilikide
oluunun biimlerini dile getirir. iirlerinde "d" e
ok byk bir yer ayrr Celan. Ayrca insan ve
doay bir yaam btn olarak alglar. Sevilen
kadn ise, Celan'n iirinde sa szc ile
somutluk kazanr. Salarn yumuakl ve rengi,
belirli duygulara yol aar. Beyaz ya da kl rengi
sa, lme yaklaan birini simgeler. Deniz simgesi
ise, yaam ile hilik arasndaki izgiyi dile getirir....
BROY YAYINEV DNYA R
VOZNESENSKt
telefon
kulbesi
trkesi
Gertrude Durusoy
Mirbatr Husanov
Ahmet Necdet
ada Rus iirinin zgn adlarndan
Voznesenski, Pasternac' izleyen
airlerdendir. "Ben, iirlerimi ayaklarmla
yazarm. Admlarmla dizeleri
oluturuyorum ya da daha dorusu onlar beni"
diyerek ritme verdii nemi
vurguluyor. Ondaki ritm duygusu,
geleneksel Rus izgisinden ada yaamn
eitliliine yaylan bir iirin g kaynadr.
iirinin temalarn ise yle belirtiyor:
"Benim iirlerim gnce gibidir. Bir gnceye insan
hissettii, grd her eyi yazar. Sevgiyi, ak...
Bu gnlk yaam iinde
politika da size dokunur ve onu da yazarsnz."-
BROY YAYINEV: 167*

Ynetim yeri: Mis Sokak 1 7 / 1 , Beyocjlu - st
Tel: (021 2) 243 67 78 Fax: (021 2) 243 67 78
Yayn Ynelmeni: Seyyit Nezir*
Yayna Hazrlk: Bilim'
Kapak Tasarm: Bilim*
Bask cilt: Bayrak, 638 40 88
ikinci basm: haziran 1996 (altkrkbe)

birinci basm: haziran 1968 (yuvarlak masa)

Oscar Wilde Reading Zindanı Baladı PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Oscar Wilde Reading Zindanı Baladı PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

READING

Ahlak bana yardm edemez. Ben, yaradlmla, ahlak kar

tmn kendim iin iyi klmak zorundaym. Tahtadan yatak,

lemler yapar ve kendisindeki baya, kt, alaltc eyleri

* De Profundis / Mektup, Oscar Wilde, eviren: Yaar Giinen, Yaba

READING ZNDANI BALADI

Krmz ceketini giymiyordu artk,

O da yerini ald Sulular arasnda,

Ben hi grmedim byle, byle bakan bir adam,

br acllarn arasnda yrrken

Tanrm! O an zindann talar, duvarlar

Anladm, onu hangi dnceydi kemiren

Ama gene de herkes sevdiini ldrr,

Kimi insan akn genliinde ldrr,

Kimi insan az sever, kimisi de ok uzun,

Kim gider lmne utandrlrcana

Hi kimse kalmamtr suskun bir dar evrenin

Hi kimse grmemitir uyanp gn doarken

rkn bir abuklukla kimse uyarmamtr

Kimseler, grtlan bzp kupkuru eden

Durup dinlemek iin eilmemitir kimse

Hi kimse ufak bir cam tavan aralndan

Ben hi grmedim byle, byle bakan bir adam,

Ellerini ovarak yanp yaknmyordu

Ellerini ovmuyor, gzya dkmyordu,

Ve benim gibi br sulularn tm de

Ne rknt adamn dolatn grmek,

Meeyle karaaa, ne ho dallar vardr,

En ulu yn dnyada affn durduu yndr,

Kemanlarn sesiyle dans etmek tatl,

Gzlerimizi tavana dikmi ldrtan kukularla

Sonunda adam ld, avluda grnmedi

Frtnaya tutulmu iki gemiymi gibi

Zindan duvarlaryd ikimizi kuatan,

Bazan da otururdu kukul gzcleriyle

Vali kesinlik yanl,

O her gn iki kere piposunu iiyor,

Acaba niin byle garip konuuyordu,

Bekiler duygulanp aba gsterseler de

Avluda sklm pklm dklerek dolaan

Lime lime paralar katranl halatlar

Torba uval dikerdik, ocakta ta krardk,

O kadar durgun, derin yatyordu ki her gn

Esneyen bir azla o sar ukur bile

Doru ieri girdik, yreklerimiz buruk

Tm ssz koridorlar o gnn gecesinde

O, yatm, rya gren biri gibi, uzanm,

Uyuyamaz bir trl alamakla yz yze

Ki ne korkun bir eydir

Kee kunduralarla bekiler sessiz sessiz

Btn gece boyunca diz kp dua ettik,

Boz horoz tt, al horoz tt tt,

Grnp kayboldular, kaybolup grndler,

Garip ince glgeler gelip gelip gittiler,

Fr dnmeleri gibi, tek ayak, kuklalarn

Oho! diye barp, dnya geni, byktr,

Boyunlar bkktr byle zavalllarn,

Dnp dnp durdular, kvrlp bkldler;

Tan yeli inildeyip esmeye balamt,

nildeyen tanyeli boyuna esti, esti

Sonunda, grr oldum, glgeli demirlerin,

Saat altda herkes sprd hcresini,

yle debdebelerle alay bayrak gemedi,